Skip to main content

Full text of "Westfälisches Urkundenbuch (Volume 4): Die Urkunden des Bisthums Paderborn vom Jahre 1201–1300."

See other formats


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  of  the  files  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrain  from  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 

at  http  :  //books  .  qooqle  .  com/| 


Uber  dieses  Buch 

Dies  ist  ein  digitales  Exemplar  eines  Buches,  das  seit  Generationen  in  den  Regalen  der  Bibliotheken  aufbewahrt  wurde,  bevor  es  von  Google  im 
Rahmen  eines  Projekts,  mit  dem  die  Biicher  dieser  Welt  online  verfiigbar  gemacht  werden  sollen,  sorgfaltig  gescannt  wurde. 

Das  Buch  hat  das  Urheberrecht  uberdauert  und  kann  nun  offentlich  zuganglich  gemacht  werden.  Ein  offentlich  zugangliches  Buch  ist  ein  Buch, 
das  niemals  Urheberrechten  unterlag  oder  bei  dem  die  Schutzfrist  des  Urheberrechts  abgelaufen  ist.  Ob  ein  Buch  offentlich  zuganglich  ist,  kann 
von  Land  zu  Land  unterschiedlich  sein.  Offentlich  zugangliche  Biicher  sind  unser  Tor  zur  Vergangenheit  und  stellen  ein  geschichtliches,  kulturelles 
und  wissenschaftliches  Vermogen  dar,  das  haufig  nur  schwierig  zu  entdecken  ist. 

Gebrauchsspuren,  Anmerkungen  und  andere  Randbemerkungen,  die  im  Originalband  enthalten  sind,  finden  sich  auch  in  dieser  Datei  -  eine  Erin- 
nerung  an  die  lange  Reise,  die  das  Buch  vom  Verleger  zu  einer  Bibliothek  und  weiter  zu  Ihnen  hinter  sich  gebracht  hat. 

Nutzungsrichtlinien 

Google  ist  stolz,  mit  Bibliotheken  in  partnerschaftlicher  Zusammenarbeit  offentlich  zugangliches  Material  zu  digitalisieren  und  einer  breiten  Masse 
zuganglich  zu  machen.  Offentlich  zugangliche  Biicher  gehoren  der  Offentlichkeit,  und  wir  sind  nur  ihre  Hiiter.  Nichtsdestotrotz  ist  diese 
Arbeit  kostspielig.  Um  diese  Ressource  weiterhin  zur  Verfiigung  stellen  zu  konnen,  haben  wir  Schritte  unternommen,  um  den  Missbrauch  durch 
kommerzielle  Parteien  zu  verhindern.  Dazu  gehoren  technische  Einschrankungen  fur  automatisierte  Abfragen. 

Wir  bitten  Sie  um  Einhaltung  folgender  Richtlinien: 

+  Nutzung  der  Dateien  zu  nichtkommerziellen  Zwecken  Wir  haben  Google  Buchsuche  fur  Endanwender  konzipiert  und  mochten,  dass  Sie  diese 
Dateien  nur  fiir  personliche,  nichtkommerzielle  Zwecke  verwenden. 

+  Keine  automatisierten  Abfragen  Senden  Sie  keine  automatisierten  Abfragen  irgendwelcher  Art  an  das  Google-System.  Wenn  Sie  Recherchen 
uber  maschinelle  Ubersetzung,  optische  Zeichenerkennung  oder  andere  Bereiche  durchfiihren,  in  denen  der  Zugang  zu  Text  in  groBen  Mengen 
nutzlich  ist,  wenden  Sie  sich  bitte  an  uns.  Wir  fordern  die  Nutzung  des  offentlich  zuganglichen  Materials  fiir  diese  Zwecke  und  konnen  Ihnen 
unter  Umstanden  helfen. 

+  Beibehaltung  von  Google-Markenelementen  Das  "Wasserzeichen"  von  Google,  das  Sie  in  jeder  Datei  finden,  ist  wichtig  zur  Information  uber 
dieses  Projekt  und  hilft  den  Anwendern  weiteres  Material  iiber  Google  Buchsuche  zu  finden.  Bitte  entfernen  Sie  das  Wasserzeichen  nicht. 

+  Bewegen  Sie  sich  innerhalb  der  Legalitdt  Unabhangig  von  Ihrem  Verwendungszweck  mussen  Sie  sich  Ihrer  Verantwortung  bewusst  sein, 
sicherzustellen,  dass  Ihre  Nutzung  legal  ist.  Gehen  Sie  nicht  davon  aus,  dass  ein  Buch,  das  nach  unserem  Dafiirhalten  fiir  Nutzer  in  den  USA 
offentlich  zuganglich  ist,  auch  fiir  Nutzer  in  anderen  Landern  offentlich  zuganglich  ist.  Ob  ein  Buch  noch  dem  Urheberrecht  unterliegt,  ist 
von  Land  zu  Land  verschieden.  Wir  konnen  keine  Beratung  leisten,  ob  eine  bestimmte  Nutzung  eines  bestimmten  Buches  gesetzlich  zulassig 
ist.  Gehen  Sie  nicht  davon  aus,  dass  das  Erscheinen  eines  Buchs  in  Google  Buchsuche  bedeutet,  dass  es  in  jeder  Form  und  uberall  auf  der 
Welt  verwendet  werden  kann.  Eine  Urheberrechtsverletzung  kann  schwerwiegende  Folgen  haben. 

Uber  Google  Buchsuche 

Das  Ziel  von  Google  besteht  darin,  die  weltweiten  Informationen  zu  organisieren  und  allgemein  nutzbar  und  zuganglich  zu  machen.  Google 
Buchsuche  hilft  Lesern  dabei,  die  Biicher  dieser  Welt  zu  entdecken,  und  unter stiitzt  Autoren  und  Verleger  dabei,  neue  Zielgruppen  zu  erreichen. 


Den  gesamten  Buchtext  konnen  Sie  im  Internet  unter  http  :  //books  .  google  .  com  durchsuchen. 


Digitized  by 


Google 


>S/&1tig'tf 


I 


Digitized  by 


Google 


Digitized  by 


Google 


WESTFALISCHES 

URKUNDEN   -  BUCH. 

FORTSETZUNG  VON  ERHARDS  REGESTA  HISTORIAE  WESTPALIAE. 

HERAUSGEGEBKN 
VON  DEM 

VEREINE   FUR   GESCHICHTE   UND   ALTERTHUMSKUNDE   WESTFALENS. 

VIERTER    BAND: 

Die  Urkimden  des  Bisthums  Paderborn  vom  J.  1201  —  1800. 

>h  ti  <r«    - 

1201—1250  1251  —  1300 

bearbeitet  bearbeitet 

von  von 

Dr.  Roger  Wilmans,  Dr.  Heinrich  Finke, 

Koniglichem  Staatsarchivar  und  Geheimen  Archivrathe  a.  o.  Professor  der  Geschichte  an  der  Koniglichen  Akademie 

zu  Munster.  zu  Munster. 

Nebst  Personen-  und  Ortsregister,  Siegelverzeichniss  und  Glossar 

von 

Dr.  H.  Hoogeweg, 

Koniglichem  Archivar. 


mt^^^ki     I       III  Hfc^H— t^*—*M^*ii^i 


Miinster,    1877  —  1894. 

In    Commission    der    Regensberg'schen    Buchhandlung. 

(B.  Tbeissing.) 


Digitized  by 


Google 


DD 
4-V 

W4-I 
H/56 


•V 


Digitized  by 


Google 


WESTFALISCHES 

URKUNDEN-BUCH. 

FOBTSETZUNG  VON  ERHARffS  REGESTA  B1ST0RUE  WESTFAUJE. 

HERAUSGEGEBEN 

▼  ON    DEM 

VEREINE   FUR   GESCHICHTE   UND   ALTERTH  UMSKUNDE   WESTFALENS. 


VIERTER  BAND: 
Die  Urkunden  des  Bisthums  Paderborn  vom  J.  1201  —  1300. 

Erste   Abtheilung: 

Die.  Urkunden  der  Jahre  1201  —  1240. 


Bearbeitet 


Dr.  Roger  Wilmans, 

Koniglichem  Staats-Archivar  und  Geheimen  Arehiv*  Rathe. 


M  ii  n  s  t  e  r, 

gedruckt   unci   in   Commission   bei   Friedrich    Regensberg. 

18  7  4. 


Digitized  by 


Google 


Digitized  by 


Google 


Verzeichniss   der  benutzten  Handschriften  !). 


Msc.  I.  118.    Copiar  des  Domstifts  zu  Paderborn.    Pergament.    4°.    ssec.  XIII  in. 

„  I.  121.    Copiar  des  Stifts  Busdorf,  von  verschiedenen  Handen  des  15.  Jahrhunderts.    Papier.    Fol. 

„  I.  123.    Desgl.  des  18.  Jahrhunderts.    Papier. 

„  I.  126.    Giiter- Register  und  Copiar  des  Klosters  Abdinghof.    Papier.    Fol.    ssec.  XIV  und  XV. 

„  I.  127.    Copiar  des  Klosters  Dalheim.    Pergament.    4°,  verfasst  im  J.  1480. 

„  I.  129.    Copiar  des  Klosters  Marienmunster.    Papier.    Fol.     ssec.  XV  und  XVI. 

„  I.  131.    Desgl.    Papier.    4°.    ssec.  XVI. 

„  I.  133.    Fraternitatsbuch  des  Klosters  Corvey.    Pergament.    Fol.    ssec.  XII  med   mit  spateren  Nachtragen. 

„  I.  134.    Copiar  des  Klosters  Corvey.    Pergament.    Fol.    saec.  XV.  exeunt. 

„  I.  136.    Copionale  tertium  des  Klosters  Corvey.    Papier.    Fol.    ssec.  XVII. 

„  I.  139.    Copiale  sextum  des  Klosters  Corvey.    Papier.    Fol.    ssec.  XVII. 

„  1.242.    Urkunden -Ausziige  aus  den  Libri  Variorum  der  Biblioth.  Theodorian.  Paderbornensis.    Papier.    Fol.    ssec.  XVII. 

„  I.  245.    Chronicon  Corbeiense.    Papier.    Fol.    ssec.  18. 

„  VI.  224.    P.   von  Hatzfeld's  Regesten    der   im  Copiar')    des    Kloster's    Gerden    befindlichen    Urkunden    1128  —  1540. 
Papier.    8. 

„  VII.   1316  c.    Guterverzeichniss  des  Hochstifts  Herford.    Pergament.    Klein  Fol.    ssec.  XII. 

„  VII.  3117.    E.  A.  F.  Culemanns  Codex  diplomaticus  Ravensbergensis.    Papier.    Fol.    ssec.  18  med. 

„  VII.  3301a.    Kleines  Copiar  des  Hochstifts  Herford.    Papier,    ssec.  15.    Klein  4°. 

„  VII.  3301  f.    Storch's  Copiar  von  Herforder  Urkunden.    Papier.    Fol.    ssec.  18  med. 

„  VII.  4210.     Copiar  des  Stifts  Gokirchen.    Papier.    Fol.    ssec.  15. 

„  VII.  4509  a.    Kleines  Copiar  des  KloBters  Hardehausen.    Papier.    Klein  8°.    ssec.  XVI. 


!)   Nur  die  erste  und  siebente  Sammlung  der  Handschriften  des  hiesigen  Konigl.  Staats-Archivs  (Msc.  I.  und  VII.)  ent- 
halten  in  der  Regel  Copiare  von  antiquarischem  Werthe ,  die  iibrigen  aber  Urkundenabschriften ,  hin  und  wieder  auch 
Bruchstucke  von  Copiaren,  die  Kindlinger  (II.),  Niesert  (HI.),  Wilkens  (IV.),  Meyer  (V.)  und  Erhard  ,VI.)  zusammen- 
gestellt  haben.    Dieser  letzteren  Sammlung  sind  dann   auch  die  neuerdings   aus  dem  Nachlasse  von  P.  von  Hatzfeld   >x 
erstandenen  Handschriften  angeschlossen  worden.  x 

^   Im  Besitze  des  Herrn  Grafen  von  Bocholtz-Alme. 


Digitized  by 


Google 


IV  Verzeichniss  der  benutzten  Handschrif ten. 

Msc.  VH.  4509b.    Fragment  eines  Guterverzeichnisses  des  Klostera  Hardehausen.    Pergament.    Fol.    smc.  XIII  med. 

„  VII.  4512.  Copialbuch  des  Klosters  Marienmunster.    Papier.    Fol.    Im  J.  1727  verfasst. 

„  VII.  4513.  Copiar  des  Klosters  Willebadesseri.    Papier.    8°.    seec.  XV. 

„  VII.  5102.  Copiar  der  Herrschaft  Buren.    Papier.    Fol.    seec.  XVII. 

„  VII.  6723.  Copialbuch  des  Stifts  Marsberg.    Papier.    Fol.    ssec.  XVII. 

„  VII.  6704.  Copiar  des  Klosters  Flechtdorf  im  Ftirstenthum  Waldeck.    Pergament.    Fol.    seec.  XIV  und  XV. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


DIE    URKUNDEN 


DES 


BISTHUMS    PADERBORN. 


1201  —  1300. 


Wwtf.  tTric-^fitfcli.    IV. 


Digitized  by 


Google 


f 


Digitized  by 


Google 


I 


*  Der  Cardinallegal  Petrus  nd  vincula  S.  Petri  verleiht  dem  Abl  von  Cwvey  das  Recht,  gegen  die,  tvelche  die 

Stiftsgiiier  venousien  und  berauben,  navh  dreimaliger  verqebUcher  Vortadung,  die  Excommunication  auszu- 

sprechen.  G.  J.  (1188—1190?)  lJ  —  Orig.f?J  Fr.  Corvey  U.  74;  Abschr.  des  17.  Jahrh.  auf  einem 

eingekgten  Blatle  hinzugefiigt  Msc  I.  134.  S.  13$. 

Petrus  Dei  gratia  tituli  sancti  Petri  ad  vincula  presbiter  cardinalis  apostolice  sedis  legators  venerabili  in 
Christo  fratri  .  .  eadem  gratia  Corbiensi  abbati,  in  Domino  eternam  salutem.  Cum  essemus  apud  eccle- 
siam  tuam,  que  millo  jpediante  ad  ecclesiam  Romanam  noscitur  pertinere,  ex  tua  et  fratrum  tuoram 
conquestione  cognovimus,  quod  quidam  parum  Domini  minas  homines  formidantes  bona  eiusdem  ecclesie 
ausu  temerario  violenter  diripiunt  et  detinere  presumunt.  Quia  vero  ex  inspectione  privilegiorum,  que 
Romani  pontifices  tue  ecclesie  radulserunt,  nobis  constitit  evidenter,  quod  omnes  illi  excommunicationi 
subiaceant,  qui  bona  ad  tuam  ecclesiam  pertinentia  sine  iusta  causa  presumunt  auferre;  quia  propter 
hoc  non  potes  semper  presentiam  episcoporum  adire,  tibi  quafungimurlegationisauctoritate,  concedimus, 
xit  secundum  tenorem  privilegiorum,  quibus  tua  gaudet  •ecclesia,  in  omnes  prefatos  malefactores,  si  post 
terciam  citationem  noluerint  resipiscere,  tibi  liceat  sententiam  excommunicationi^  proferre,  et  turn  Domini 
subiaceant  anathemati,  quousque  ecclesie  tue  plenarie  satisfaciant 
Ein  Siegel  scbeint  nie  vorhanden  gewesen  zu  sein. 

% 

Beringer  von  Horhusen  griindet  im  Stift  Marsberg  seine  und  seiner  Vertoandten  Memorie.  1201  April  30.  — » 
Or.  Propstei  Marsberg  V.  la;  Abschr.  Msc.  11.40.  S.539;  101.  S.15;  Vll.  5723.  S.387;  gedr.  Seibertss 

U.-B.  I  Nro.  145. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Ego  Brunincgus  Montis  Martis  ecclesie  gratia  Dei 
prepositus,  omnibus,  quibus  hoc  scriptum  ostensum  fuerit,  in  Domino  salutem.  Quocienscunque  aliqua 
memorie  digna  in  nostra  presentia  aguntur  vel  constituuntur,  dignum  iudicamus,  ut  per  aliquod  monu* 
mentum  posteris  nostris  nostre  occasiones  innotescatit,  ut  ratum  sit,  quod  agitur  et  nostre  institutions  non 
infringantur.  Notum  sit  ergo  cunctis  Christi  fidelibus,  tarn  presentibus,  quam  fiituris,  quod  Beringerus 
dictus  de  Harehusen,  cum  filio  suo  Johanne,  qui  nobis  in  capitulo  nostro  professionem  fecit,  novem 
mansos  sue  proprietatis  in  Erdelinghusen2),  heredibus  suis  hoc  annuentibus,  nostre  contulit  ecclesie  in 
perpetuo  possidendos,  ut  post  obitum  ipsorum  apud  nos  predictorum  memoria  servetur.  Ut  autem  hoc 
factum  firmum  ratumque  habeatur,  presentem  litter  am  sigillo  domni  mei  abbatis  Widekindi  et  ecclesie 


*)  Wir  miissen  uns  begniigen,  diese  der  Schrift  nach  etwa  der  Mitte  des  13.  Jahrh.  angehorende  Orkunde  an  das  Ende 
des  zwolften  zu  setzen,  da  es  uns  bisher  nicht  gelungen  ist,  mit  den  una  zu  Gebote  stehenden  Hulfsmitteln,  wah» 
rend  des  13.  Jahrhanderts  einea  in  Deutschland  als  Legaten  fdngirenden  Cardinal  Petrus  tituli  8.  Petri  ad  vincula 
nachzumreisen,  wogegen  aber  bei  Jaffe  R.  P.  R.  S.  870  in  den  Jahren  1188*-ll90  ein  Cardinal  Petrus  tit.  S.  Petri  ad 
vincula  tit  Eudoxiae  vorkommt.  Wenngleich  namlich  die  Schrift  unserer  Urkunde  dieser  Zeit  nicht  angehoren  kann, 
so  ist  es  doch  moglich,  da  ein  Siegel  nie  vorhanden  war,  dass  hier  nur  eine  Abschrift  s.  XHL  med.  von  einer  Ur- 
kunde  aus  den  J.  1188—1190  vorliegt  —  9)  Eriinghausen  SO.  von  Marsberg. 

1* 


Digitized  by 


Google 


4  1201—1202. 

Corbeiensis  fecimns  roborari.    Acta  sunt  hec  anno  gracie  M°CC°I°,  pridie  Kalendas  Maii;  in  presentia 
domni  W.  abbatis,  Conradi  prepositi,  Conradi,  Cononis  scriptoris;  Conradi  de  Amelungessen,  Thiderici 
comitis  dicti  de  Horhusen,  Walmodi  marscalci,  Ludolfi  burgraviL 
Beide  Siegel  sind  abgefallen. 

3. 

*  Bernard  II. ,  Bischof  von  Paderborn,  genehmigt,  dass  die  Bruder  Godscale  und  Albert  ihre  Giiter  zh 
Osterhusen  lJ,  welche  sie  vom  Bischofe  zu  Lehn  trugen,  mit  Ausnahme  des  Houses  daselbst,  welches  Albert 
allein  gehorte,  unter  sich  getheilt,  und  Gotschalk,  welcher  sich  dem  Klosterleben  tmdmen  wollte,  sich  selbst 
mit  seinem  Antheile  am  Grundbesilze,  dem  Kloster  Gerden  getoeiliet  habe.  Zeugen:  Benrich  Dechant,  Lam- 
bert Propst,  Thiderich  Scholaster  (des  DomsJ,  Bernard  Propst  Sti.  Petri  et  Andrece2J,  Johan  de  Padra ,  Hen- 
rich  Kammerer.  Aus  dem  Laienslande:  Amelung  vicecomes,  Hildebold  villieus  zu  Enhus,  Conrad,  Stapel  und 
sein  Bruder  Wernher,  Conrad  Kammerer,  Wilhelm  von  Herstelle,  Gerhard  von  Etlen.  1202  anno  episcopatus 
14.  ind.  5.  —  Hier  nach  den  deutschen  BJ  und  lateinischen  4J  Regesten  der  im  Gerdener  bJ  Copiar  enthaltenen 
Urkunden  dieses  Klosters  in  Msc.  VL  224.  S.  23  3J  u.  1.  242  K  S.  32  4J. 

4. 

*  Bernard  11. ,  Bischof  von  Paderborn,  bestdtiget,  dass  Benrich  und  Hermann  Cleriker  und  Goswin, 
Anton  und  Werner  Laien,  alle  Gebriider  von  Siddeshen  und  ihre  Schwester  Jutta,  dem  Kloster  Gerden  fur 
31  Mark  drei  Mansen  in  der  Villa  Siddeshen  6J  verkauft  haben.  Zeugen  sind:  Benrich  Dechant,  Lambert 
Propst,  Meinricus,  Alexander  prior es,  Conradus  custos,  Thidericus  scholasticus.  Ex  fidelibus  ecclesie  Her- 
mann  von  der  Lippe,  Bertold  von  Sconenberg,  Bertold  und  Thietmar  Bruder  von  Burenr  Amelung  vicecomesr 
und  die  Ministerialen:  Werner  von  Bracle,  Conrad  camerarius.  1202  anno  episc.  15.  ind.  5.  —  Hier  nach 
den  deutschen  und  lateinischen  Regesten  Mse.   VI.  224.  &.  24;  I.  242 h.  &  32. 

*  Bischof  Bernhard  IF.  bekundel  den  Ertcerb  mehrerer  Giiter  seilens  des  KL  Willebadessen.  1202.  —  Regest 

Msc.  1.  242  K  S.  61. 

Litera  Bernhardi  II.  Paderbomensis  episcopi  de  tribus  mansis  in  Overde  resignatis  a  Bia  femina  de 
Helmeren,  domo  in  Rode  a  Geroldo  et  Conrado  fratribus  de  Helmeren,  domo  in  Helmere7)  a  Wernhero. 
de  Vlechten,  qui  duas  filias  in  cenobio  collocavit  et  domum  istam  a  Wernhero  et  Waltero  de  Bilinc- 
husen  emerat,  manso  in  Bulehem8)  ab  Hermanno  et  Henrico  fratribus  de  Swalenberg  consanguin«is  epi- 


')  Da  an  den  Hof  Osterhus — Echthaus  im  Kspl.  Vosswinkel,  im  aussersten  Nordwesten  des  Kr.  Arnsberg,  wohl  nicht 
zu  denken  ist,  so  kann  ich  in  Westfalen  and  den  benachbarten  Landern  diesen  hier  und  in  den  Gerdener  Urkunden 
von  1177,  Erhard  G.  392  und  von  1207  vorkommenden  Ort  mit  Bestimmtheit  nicht  deuten.  Weil  indessen  das  Kloster 
Gerden  sonst  viele  Guter  im  Lippesehen  besass  und  im  J.  1207  noeh  andere  Osterhusensche  Giiter  gegen  Besitzungen 
in  Vogelhorst,  Amt  Horn,  eintauschte,  so  konnte  man  versucht  sein,  den  ersteren  Namen  mit  Osterholz  in  eben 
demselben  Amt  zu  identificiren.  Doch  steht  dem  entgegen,  dass  dieser  Name  schon  in  den  Traditionen  Meinwerc's 
Astanbolte  (Preuss  u.  Falkmann  I.  Nro.  20,  26  )  und  i.  J.  1320  Osterholte  (ib.  II.  655)  lautet*  Vielleieht  ist  bei  Osterhusen 
aber  an  den  S.  von  Gerden  im  Er.  Warburg  liegenden  Osterberg  zu  denken.  —  2)  Stift  Bussdorf.  —  3)  Die  von  Peter 
von  Hatzfeld  herriihren.  —  *)  Aus  den  Abschriften  der  libri  Variorum.  —  6)  Fruher  und  auch  wohl  jetzt  noch  im 
Besitz  des  Herrn  Grafen  yon  Bocholz-Alme.  Dasselbe  ist  aueh  bei  den  Urkundenauszugen  in  Wigand's  Archiv  IV. 
78  sq.  benutzt  worden.  —  *)  Siddessen  NO.  von  Gerden.  Vgl.  Nro.  48.  —  T)  Helmern  SO.  von  Willebadessen.  VgL 
die  Willebadessener  Urk.  v    1237.  —  *)  Bei  Kleinenberg  SW.  von  Willebadessen  Vgl.  die  Urk.  dieses  Klosters  v.  1221. 


Digitized  by 


Google 


12  02.  5 

scopi  et  Henrico  de  Stenhem,  domo  in  Gulehem,  domo  in  Rozedehusen,  3  mansis  in  Albrachtessen  ab 
Hermanno  et  Bernhardt)  fratribus  de  Holthusen,  Helmwico  de  Nedere  et  Jutta  deHerse,  domo  in  Home 
a  Ludolpho  de  Raven  resignatis.  Acta  hec  anno  pontificatus  nostri  16.,  indictione  5.  Testes:  Lambertus 
inaior  prepositns,  Henricus  decanus,  Alexander,  Thidericus  priores,  Conradus  custos,  Thidericus  scholasticus, 
Bernhardus  prepositus  de  S.  Petro  (et  Andrea),  Johannes  de  Elsen,  Henricus  camerarius  canonici;  Amelungus 
vicecomes,  Wernherus  de  Bracle,  Anselmus,  Gerardus  deEtlen,  Lippoldus,  Conradus  camerarius,  Luderus. 

6. 

*  Bisch.  Bernhard  11.  bekundet  den  Erwerb  mehrerer  Zehnten  seitens  des  KL  Willebadesseru  1202.  — 

Regest  Msc.  I.  242  b.  S.  61. 

Littera  Bernhardi  II.  de  decima  in  Watervelde  a  consanguineo  suo  Bernhardo  de  Lippia  et  Gode- 
scalco  et  Johanne  fratribus  de  Mulenhusen,  duabus  partibus  tertiis  decime  in  Odehem  ab  Everhardo  de 
Heden,  decima  in  Bulehera  ab  Anselmo  de  Atlen  resignatis.  Testes:  Lambertus  prepositus  maior,  Hen- 
ricus decanus,  Alexander,  Thidericus  de  Etlen  priores;  Conradus  custos,  Thidericus  scholasticus,  Bern- 
hardus prepositus  de  sancto  Petro,  Johannes  de  Elsen,  Henricus  camerarius;  Amelungus  vicecomes;  et 
hii  ecclesie  nostre  ministeriales:  Wernherus  de  Bracle,  Henricus,  Lippoldus  de  Atlen,  Gerhardus  de  Etlen, 
Conradus  comes,  Luderus.  1202. 

r. 

Graf  Beinrich  von  Ziegenhagen  x)  verzichtet  auf  den  Zehnten  gewisser  von  den  Monchen  des  Klosters  Harde- 
hausen  ausgerodeter  Landereien.  1202.  —  Or.  KL  Hardehausen  U.  14;  gedr.  Wigand  Arch.  1.  2.  S.  60  2J. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Henricus  comes  de  Cichenhagan  in  perpetuum.  Amen. 
Notum  esse  volumus  tarn  futuris  quam  presentibus,  ne  libera  detur  errori  facultas,  quod  Volperdus  de 
Burchnen  cognomento  Craz  fratribus  in  Hersvithehusen  Deo  servientibus  cum  uxore  sua  contulit  predium, 
quod  nunc  vocatur  Novate  sancte  Marie9),  quod  ipsi  propriis  laboribus  in  agros  redegerunt.  Hoc  autem 
predium  multis  annis  quiete  possederunt  cum  omni  iure,  sicut  et  donatores  ante  possederant.  Tandem 
suggestum  est  mihi  ab  emulis  predictorum  fratrum,  sicut  malorum  est  semper  invidere  bonis,  quod  decima 
predictorum  agrorum  mei  deberet  esse  iuris  sicut  et  agrorum  circumiacentium.  Et,  ut  verum  fatear, 
facile  inclinatus  est  animus  meus  ad  assensum  odore  lucri,  sicut  est  humana  fragilitas;  cepique  in  pre- 
dictos  fratres  agere  magis  potestative  quam  iudiciarie,  illis  excipientibus  contra  me  in  hunc  modum: 
„  Privilegiatus  est  totus  ordo  noster4)  ab  apostolico  in  decimis  omnium  novalium  nostrorum."  Item: 
„Hanc  decimam  amplius  quam  XXX  a  annis  quiete  possedimus,  ideoque  hanc  decimam  solvere  non  debe- 
mus.tt  Novissime  vero  ammonitus  a  viris  prudentibus,  et  ego  ipse  considerans,  non  esse  tutuni,  Dei 
servos  indebite  gravare,  renunciavi  accioni  mee  una  cum  uxore  mea  et  filiis  meis  imperpetuum,  et  domi- 
nus  Conradus  Craz  similiter  fecit,  qui  dicebat  predictam  decimam  se  in  feodo  habere  debere,  si  ego  earn 
evicissem.     Huius  rei  testes  sunt  qui  etiam  ammonitores  fuerunt,  scilicet:  comes  Fridericus  de  Cichen- 

hagen,  comes nhardus  de  Ogtershusen,  Henricus  de  Gastervelt,  Rupertus  de  Cassle5),  Gerlacus 

de  Cassle  et  alii  quam  plures.     Acta  sunt  hec  a.  d.  i.  M°.CC°.II0.  indictione  Va«). 
Nur  die  Siegelriemen  sind  erhalten. 


»)  S.  von  Fritzlar,  Prov.  Hessen.  -—  2)  Mit  dem  falschen  Jahre  1205.  —  *)  Marienrode,  Hof  in  der  Pfarre  Borken,  N. 
von  Ziegenhain.  Vgl.  Rudolf  Ortslexicon  II.  2749.  —  4)  Der  Cistercienser.  —  6)  Mit  Hdlfe  chemischer  Reagentien  ist 
es  una  gelongen,  diese  Nam  en,  welche  in  dem  Abdrucke  bei  Wigand  fehlen,  wiederherzustellen.  —  *)  Die  Indiction 
allein  hatte  Wigand  auf  das  richtige  Jahr  hinfuhren  konnen. 


Digitized  by 


Google 


<m*m+^—^~- 


6  1201. 

8. 

*  Bischof  Bernard  11.  von  Paderborn  iiberweiset  das  obere  Bans  in  Luthardessen  l)  den  ft-abenden  des 
Klosters  Gerden.  Dieses  Bans  hatte  Bitter  Thegenhard,  Dienstmann  der  Paderborner  Kirche,  damals  noch 
unvermdhlt,  mit  seinen  Briidern  Wildebert  und  Sigfrid  dem  Bischof  am  12.  April  1202*)  resignirt.  Am 
27.  April  1203  genehmigte  sodann  Bildegard,  die  Gemahlin  des  Thegenhard,  bevor  sie  noch  von  demselben 
Kinder  hatte,  diesen  Verzicht.  Zeugen  sind:  Lambert  Dompropst,  Benrich  Domdechant,  Bernard  Propst  ad 
S.  Petrum  et  Andream,  Hermann  Propst  in  Nienkerken  etc.;  sodann  die  Ministerialen:  Bildebald  von  EneH- 
hus,  Belmich  Grubo,  Luder  von  Danent  Bonifacius  und  Erpo  von  Ekkere,  Everhard  von  Besen,  Berno  von 
Bemedissen,  Bur  chard  von  Drenethe  und  Johann  von  Ethene.  1203.  —  Nach  den  lateinischen  und  deutschen 
Regesten  in  Msc.  1.  242  K  S.  33;  VI.  224.  S.  26. 

9. 

*  Bischof  Bemhard  11.  von  Paderborn  genehmigt,  dass  ein  von  seinem  Bochslifl  lehnriihriger  Zehnten,  den 

er  an  seinen  Venoandten  Bernhard  von  Oesede,  dieser  aber  an  Werner  von  Brakel  als  Lehen  verliehen,  von 

Letzterem  an  das  KL  Gerden  verkauft  werde,  nachdem  jedoch  Werner  den  Lehnfiscus  durch  einen  andern 

Zehnten  entschadigt  habe.  1203  s).  —  Abschr.  Msc.  11.71.  S.  226,  lateinische  und  deutsche  Regesten 

Msc.  1.  242*.  S.  33;   VI.  224.  S.  25. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Bernhardus  secundus  Dei  gratia  Paderbornensis  ecclesie 
episcopus.  Ut  facta  memorie  digna  ad  posterorum  notitiam  devolvantur,  consuetum  est  et  perutile,  ilia 
8cripti8  autenticis  commendari,  que  inter  homines'  circa  contractus  et  huiusmodi  rationabiliter  geruntur. 
Sic  nos,  ne  temporum  antiquitas  errorem  et  error  periculum  inducere  valeat,  presentibus  significamus  et 
futuris,  quod  Wernherus  de  Bracle  ministerialis  ecclesie  nostre  accipiens  a  procuratoribus  claustri  Ger- 
dinensis  quinquaginta  et  duas  marcas,  quarum  ipse  recepit  in  persona  propria  triginta  marcas  in  Pader- 
burne  cum  filio  suo  Hermanno  et  genere  suo  Gozwino,  Richelmus  autem  duodecim  in  Bracle,  pro  quibus 
decimam  in  Wernessen  in  pignore  tenuerat  ab.eodem  Wernhero,  reliquas  decern  marcas  villicus  Sosa- 
tiensis  nomine  filii  sui  prenominati  Gozwini,  decimam  iamdictam  de  Wernessen 4)  de  legitimorum  heredum 
suorum  consensu  et  collaudatione  resignavit  Bernhardo  de  Ozede  consanguineo  nostro,  quam  tenuerat  ab 
eo,  Bernhardus  vero  idem  nobis  ipsam  decimam  resignavit.  Nos  itaque  monasterio  Gerdinensi  ex  libe- 
ralitate  paterna  sic  nobis  vacantem  decimam  contulimus  eandem.  Ceterum  in  recompensationem  decime 
pretaxate  memoratus  Wernherus  nobis  decimam  de  Dodenhusen*)  resignans  obtinuit  a  nobis,  ut  prefato 
earn  Bernhardo  concederemus,  quam  idem  Wernherus  recepit  in  beneficio  ab  eodem.  Ut  autem  firma 
hec  permaneant  et  iqconvulsa,  scripti  et  sigilli  nostri  munimento  decrevimus  procurare,  precipientes  in 
Jesu  Christi  Domini  nostri  nomine  et  sub  excommunicationis  pena,  ut  nullus  posterorum  ea  retractare 
sive  violare  presumat,  sed  quilibet  sub  debita  hec  f ovens  stabilitate  a  Domino  promereatur  benedictionem. 


A  us  der  von  Preuss  und  Falkmann  II.  704  mitgetheilten,  das  El.  Gerden  ebenfalls  betreffenden  Urkunde  von  1325  geht 
unzweifelhaft  hervor,  dass  dies  Luthardessen  bei  Peckelsheim  S.  von  Gerden  lag  und  epater  verschwunden  sein  muss. 
Das  Luthardeshusen  der  Tradd.  Corb.  ed.  Wigand  436  durfen  wir  dagegen  wohl  als  Luthorst  im  Fr.  Calenberg  NO. 
von  Dasael  deuten,  weil  dies  nach  Biisching  IX.  298.  vor  Alters  Luthardessen  geheissen  hat.  Die  Berufung  Falke's 
S.  363.  auf  das  von  ihm  erfundene  Registr.  Sarachonis  thut  zur  Sache  naturlich  Nichts.  2)  „Thegenhardus  anno 
1202  die  coene  Domini  III.  Idus  Aprilis,  cum  (episcopus)  ad  synodum  procederet,  resignavit  in  maiori  choro"  .... 
—  »)  Bernhard  II  starb  am  23.  April  1203.  —  4)  Jetzt  nicht  mehr  vorhanden.  Nach  einer  Gerdener  Urkunde 
von  1268,  auf  die  Preuss  und  Falkmann  zu  I.  80.  mit  Recht  verweisen,  muss  es  zwischen  Brakel  und  Garden  gelegen 
haben.  —  *)  Wohl  identisch  mit  dem  spater  verwusteten  Dudenhausen  im  Lippeschen  Amt  Schwalenberg.  YgL  Preuss 
und  Falkmann  II.  zu  1039. 


Digitized  by 


(google 


1203.  7 

Acta  autem  sunt  anno  incarnationis  dominice  M°.CC°.III0,  indictione  quinta,  anno  pontificatus  venerabilis 
domini  Innocentii  pape  sexto,  tempore  dissensionis  super  imperio  inter  dominum  Ottonem  et  Philippum, 
pontificatus  nostri  anno  quintodecimo,  et  coram  testibus  subscriptis:  Lamberto  preposito  maiori,  Heinrico 
decano,  Alexandra  et  Thiderico  prioribus,  Thiderico  scholastico,  Conrado  custode,  Bernhardo  preposito 
sancti  Petri,  Hermann o  preposito  de  Nova  Ecclesia,  Johanne  de  JSlsen,  Heinrico  camerario  canonicis; 
Amelungo  vicecomite,  Anselmo,  Wernhero  de  Flechten,  Geroldo  de  Allenhusen,  Walthero  de  Billinchusen, 
Rotgero  de  Frodenhusen  et  aliis  quam  pluribus  ecclesie  nostre  ministerialibus. 

10. 

Btschof  Bemhard  1IL  van  Paderborn  und  Abt  Widikind  von  Corvey  schhessen  wegen  ihrer  beiderseitigen  Anspriiehe 

auf  die  Desenburg  etnen  schiedsrichterlich  vermiUeUen  Vertrag  dahm  ab,  dass  die  Burg  auf  gemeinsame  Kosten 

zerstort  werde.  1203. —  Or.  Fr.  Corvey  U.  76 ,  Abschr.  Msc.  1.  134.  S.  161,  gedr.  Schaten  ad  antu  1203. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Bernhardus  tercius  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus. 
Sciat  presens  etas  et  cognoscat  universa  posteritas,  quod  pene  primo  tempore  pontificatus  nostri1)  do- 
minus  Widikindus,  abbas  Corbeiensis,  questionem  nobis  movit  super  castro  Desenberch2)  et  super  quibus- 
dam  dampnis,  que  se  a  nobis  et  maxime  a  predecessore  nostra  sustinuisse  dicebat.  Fideles  itaque  mini- 
steriales  et  sue  et  nostre  ecclesie,  partes  suas  ad  bonum  pacis  fideliter  interponentes,  p(er)suaserunt 
nobis,  quod  compromisimus  in  arbitros  et  tactis  ewangeliis  iuravimus,  quod  per  omnia  staremus  ipsorum 
prdinationi.  Statuerunt  igitur,  quod  castrum  Desenberch  pari  labore  et  paribus  expensis  destrueremus, 
et  quod  de  cetero  montem  ilium  nulli  hominum  conferremus,  neque  odii  neque  dilectionis  intuitu,  qui 
presidium  vel  aliquam  munitionem  in  eo  exstrueret,  sed  terram  faceremus  arabilem  et  omne  emolumen- 
tum  de  novellationibus,  decimationibus  et  quibuscumque  proventibus  similiter  haberemus.  Si  vero  gra- 
vamen aliquod  vel  dampnum  huius  rei  causa  emergeret,  quod  bono  zelo  et  totis  viribus  nos  vicissim 
iuvaremus.  Ipsi  quoque  arbitri,  interposito  iuramento,  certos  nos  reddiderunt,  si  necessitaa  exigeret, 
quod  fideliter  et  efficaciter  nobis  assisterent.  Statuerunt  preterea,  si  nos  aliquid  in  novalibus,  molendinis 
vel  aquis  indebite  occupasse  videremur,  et  dominus  abbas  ostenderet  hoc  sibi  iure  conpetere,  quod  amice 
dimitteremus  vel  in  beneplacito  ipsius  retineremus,  et  quod  ipse  idem  faceret  nobis,  si  forte  iniuria  ali- 
qua  a  se  vel  a  suis  nobis  esset  illata.  Statuerunt  etiam,  quod  nee  nos  homines  suos,  nee  ipse  nostros 
ad  aliqua  cogat  obsequia,  et  si  aliquo  casu  factum  fuerit,  quod  infra  sex  septimanas  emendetur.  Ad  hec 
statuerunt,  quod  decime  illi  super  LX  mansos,  quorum  XX VIII  sunt  in  Menberche  et  X  in  Hestene  et 
VIII  in  Kuneclo  et  Helgerssen  et  VIII  in  Heiligeberche  et  VI  in  Baldereborc,  ab  antecessore  nostro  col- 
late, adiceremus  decimam  super  XL  mansos  exstirpandos  in  bonis  Corbeiensis  ecclesie,  redditibus  domini 
abbatis  et  fratrum  prebende  specialiter  pertinentibus,  nulli  aliiprius  conferendam,  nisi  horum  XL  manso- 
rum  cum  predictis  LX  numerus  adimpleatur.  Et  annonam,  quam  predecessor  noster  in  commutationem 
illius  decime  de  iamdictis  LX  mansis  acceperat  et  comiti  Amelungo  de  Parburnen  postmodum  feodali 
iure  concessit,  assignavimus  XX  moldra  eiusdem  mensure  et  annone  in  curia  Wine  the*),  donee  ea  a 
comite  possimus  absolvere  et  in  proprietatem  Corbeiensis  ecclesie  reducere  valeamus.  Volentes  igitur 
venerabili  et  dilecto  amico  nostro  et  ecclesie  sue,  quantum  in  nobis  est,  providere,  successores  nostros 
cum  consensu  capituli  nostri  in  eadem  pacta  obligavimus,  et,  quia  facta  hominum  cum  hominibus  trans- 
eunt,  ne  constitutio  nostra  post  diem  vocationis  nostre  oblivionis  contingat  nube  fuscari,  preacntem  pa- 


l)  Abt  Widikind  von  Corvey  wurde  1189  wwahlt  und  Bernhard  UL  trat  im  Mai  1303  die  Regierung  an.  —  «)  Der  De- 
senberg  zwischen  Warburg  und  Daseburg,  welcher  letztere  Name  nach  den  von  Forstemann  0.  N.  S.  412  gesammelten 
Stellen  urspriinglich  identisch  mit  Desenberg  iat.  —  *)  Ein  untergegangener  Ort  zwischen  Vorden  und  Altenbergen 
im  Kr.  Hoxter.  Vgl.  die  Marienmunstersche  U.  v.  1230. 


Digitized  by 


Google 


8  «»3 

ginam  sigillo  nostro  et  sigillo  ecclesie  nostre  communitam,  posteris  nostris  in  argumentum  veritatis  trans- 
mittimus,  auctoritate  Dei  et  sanctorum  omnium  et  nostra  districte  mandantes,  ne  quis  ullo  ingenio  contra 
hums  ordinationis  pacta  venire  presumat.  Acta  sunt  hec  anno  incarnationis  Domini  M°.CC9.III0,  indi- 
ctione  VI,  pontificatus  nostri  anno  tertio  !).  Testes  huius  rei  sunt:  Lambertus  prepositus,  Tidericus  de- 
canus,  Heinricus  prepositus  sancti  Petri,  Tidericus  scolasticus,  Conradus  custos,  Johannes  cellerarius, 
Wulframmus,  Hermannus Nove  Ecclesie2)  prepositus,  Hermannus,  Tetmarus,  Cratto,  Gerhardus,  Volquinus, 
Conradus,  Hermannus  Boleko,  Frethericus,  Adolfus;  laici:  Bernhardus  Bercule,  Hermannus  de  Scarden- 
berch,  Bernhardus  de  Northe,  Hermannus  comes  de  Warthberch,  Heinricus  dapifer  de  Parblirnen,  Her- 
mannus pincerna,  Gerhardus  scultetus  et  idem  hii  fuerunt  arbitri  domini  episcopi  de  predicta  ordinatione. 
Fuerunt  autem  hii  arbitri  domini  abbatis:  Bodo  de  Hoenborc,  Hermannus  Bercule,  Conradus  de  Amelun- 
gessen,  Raveno  de  Otberche,  Ludolfus  dictus  Burgravius,  Amoldus  de  Porta,  Heinricus  de  Lutmersen. 
Keins  der  ursprimglich  angehangten  zwei  Siegel  ist  vorhanden. 

11. 

*  Papst  Innocenz  HI.  nimtnt  die  Personen  und  Giiter  des  Cislercienser-Ordens-Klosters  Berswytehusen 
in  seinen  Schutz.    1203  Mi  13.  Ferentini*J.  —  Abschr.  s.  14.  Msc.  VII.  4509. 


12 

*  Papst  Innocenz  III.  bestdtigl  dem  Abt  Widikind  von  Corvey  alle  diesem  Klosler  von  seinen  Vorgangern 

gewahrten  Privilegien  und  die  von  den  tueUlichen  Fiirsten  demselben  verliehenen  Exemtionen.     1203 

December  12.  Anagni.  —  Or.  Fr.  Corvey  U.  77;  Abschr.  Msc.  I.  134.  S.  91 4J. 

Innocentius  episcopus  servus  servorum  Dei,  dilecto  filio  W.  abbati  Corbeiensi  salutem  et  apostolicam 
benedictionem.  Solet  annuere  sedes  apostolica  piis  votis  et  honestis  petentium  precibus  favorem  beni- 
volum  impertiri.  Ea  propter,  dilecte  in  Domino  fili,  tuis  iustis  postulationibus  grato  concurrentes  assensu, 
libertates,  immunitates  et  dignitatis  monasterio  Corbeiensi  per  predecessores  nostros  indultas  et  eorum 
privilegiis  confirmatas,  exempciones  eciam  secularium  exactionum  per  principes  seculares  concessas,  eidem 
auctoritate  apostolica  confirmamus,  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus.  Nulli  ergo  omnino  ho- 
minum  liceat  hanc  paginam  nostre  confirmationis  infringere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis 
autem  hoc  attemptare  presumpserit,  indignationem  omnipotentis  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli  aposto- 
lorum  eius  se  noverit  incursurum.  Datum  Anagnie,  II.  Idus  Decembres,  pontificatus  nostri  anno  sexto. 
Die  Bulle  des  Paps  tea  hangt  an  rothen  und  gelben  seidenen  Faden. 


•)  Diea  auffallende  und  rich  widersprechende  Datum  lasst  sich  nur  so  erklaren,  dass  die  Verhandlung  im  Jahre  1203,  also 
primo  tempore  pontificatus  nostri,  wie  es  im  Eingange  heisst,  stattgefunden  hat,  auf  welches  Jahr  dann  auch  die 
Indiction  passt,  dass  aber  die  Beurkundung  erst  pontificatus  nostri  anno  tercio,  wie  das  Diplom  ausgeschrieben  ent* 
halt,  erfolgt  ist.  —  *)  Nigenkerken  bei  Corvey.  —  *)  Die  Abschrift  in  dem  schon  von  Alters  her  durch  Mausefrass 
sehr  serstorten  kleinen  Copiar  hat  freilich  „Maguntine",  auch  ergeben  die  Fragmente  kein  bestimmtes  Merkmal  am 
festzustellen ,  ob  der  Aussteller  Innocenz  III.  oder  IY.  gewesen  ist.  Da  aber  der  letztere  am  13.  Juli  seines  6.  Pon- 
tificatsjahrs  zu  Lyon  (Lugduni),  Innocenz  III.  dagegen  zu  „Ferentini"  sich  aufgehalten  hat,  so  habe  ich  mich  urn  ao 
mehr  fur  diesen  entscheiden  mussen ,  als  das  Hardehausener  Archiv  von  ihm  noch  eine  andere  Urkunde  vom  28.  April 
1215  besitzt.  —  4)  Aus  welcher  einzelne  im  Originale  verschwundene  Worte  erganzt  werden  konnten. 


Digitized  by 


Google 


1303-1304.  9 

13. 

*  /?,  Bernhardt  HI.  von  Paderborn  verbiirgt  dem  Kloster  Hardehausen  den  Besitz  eines  Gules.  O.  J. 

1203—1223.  —  Or.  Kl  Hardehausen  U.  15.     . 

Bernhardus  tercius  Dei  gratia  Patherbornensis  episcopus  cenobio  Hersvithehusensi  in  perpetuum.  Ex 
iniuncto  nobis  cure  pastoralis  officio  ecclesiarum  nobis  commissarum  iura  conservare  bonaque  ipsarum, 
ne  a  violentis  iniuste  diripiantur,  tenemur  defensare.  Notum  sit  igitur  universis  tarn  futuris  quam  pre- 
sentibus,  quod  cenobio  Hersvithehusensi  warandiam  prestare  decrevimus  in  predio  Willenhusen l)  et  in 
silvula,  que  dicitur  Ruholt;  quod  ne  alicui  in  dubium  veniat,  presentem  paginam  sigilli  nostri  impressione 
iussimus  corroborari. 

Das  Siegel  ist  abgefallen. 

14. 

*  Graf  Heinrich  von  Schwalenberg  schenkt  gewisse  zu  seinem  Allod  Droheim  gehorige  Guter  nebst  der  Mast- 

berechtigung  dem  Kloster  Hardehausen  und  billet  den  Paderborner  Bischof  und  das  Domcapild,  diese 

Schenkung  in  ihren  Schulz  zu  nehmen.  1203— 1223.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  88. 

Dilecto  domno  suo  B.  reverendo  Paderbornensis  ecclesie  episoopo  H.  comes  de  Swalenberc  tarn  de- 
votum  quam  debitum  obsequium.  Honestatem  vestram  scire  cupimus,  quod  iustis  petentium  desideriis 
adesse  cuprentes,  quidquid  in  cultis  agris  allodio  cuidam  videlicet  Droheim2)  adiacentibus  nostri  iuris 
fait,  ecclesie  beate  Marie  in  Herswidehusen  in  libera  potestate  contulimus.  Unde  serenitatem  vestram 
devote  rogaraus,  quatinus  privilegio  et  sigilli  vestri  inpressione  factum  nostrum  super  hac  re  confirmare 
et  eos,  qui  contra  id  presumant  aliquid  contra  iuris  ordinem  attemptare,  excommunicationis  vinculo  in- 
nodare  dignemini.  Sciatis  etiam,  quod  in  pascendis  porcis  et  pecoribus  in  nemore  ubicunque  ad  nos 
spectat,  eidem  allodio  sine  omni  impedimento  potestatem  dedimus. 
Das  Siegel  ist  nicht  erhalten. 

15. 

Der  Paderborner  Bischof,  Bemhard  HI.  von  Oesede,  bestatigt,  dass  seine  Sch wester,  die  Abtissin  Gertrud 
ton  Bbdeken,  die  Bedriickungen  ihres  Drosten  mit  Geld  habe  abkaufenmussen,  wogegen  dieser  sich  verpflichte, 
nur  dreimat  im  Jahre  sein  Drostenamt  im  Stift  zu  verwaken  und  nur  ml  zwei  Pferden  und  einem  Diener 
zu  kommen.  Kehre  der  Bischof  oder  ein  anderer  Landeskerr  im  Stifle  ein,  so  kbnne  die  Abtissin  von  wem 
sit  wolle  das  Dapiferat  versehen  lassen.  1204.  —  Hier  naich  der  Abschrift*)  im  liber  IV4)  Variorum 
fol.  2;  nach  einem  Copiar  von  Bodeken  gedr.  Wigand  Arch.  IV.  271. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Ego  Bernhardus  Dei  gratia  Paderburnensis  ecclesie  electus 
omnibus  fidelibus,  ad  quos  pagina  ista  pervenerit,  perpetuamin  Domino  salutem.  Venerabilis  soror  nostra 
domna  Gertrudis  Budecensis  abbatissa  accessit  aliquando  ad  presentiam  nostram  et  coram  nobis  conque- 
rendo  proposuit,  quod  Conradus  miles,  dapifer  eius,  occasione  officii  sui  in  multis  earn  vexaret  indebite, 


*)  Dieaen  Namen  so  wie  Ruholt  vermag  ich  nicht  zu  deuten,  wenn  Willenhusen  nicht  vielleicht  das  S.  von  Hardehausen 
liegende  Billinghausen  im  Fr.  Waldeck  sein  sollte.  Ygl.  Yarnhagen  W.  G.  L  73.  —  *)  Die  Lage  dieses  Hofes  im 
Dorfe  Schlangen  Fr.  Lippe  erweist  die  Urkunde  v.  1211.  unten  Nro.  46.  —  •)  „Ex  copiario  Budicensi  fol.  51."  Dies 
Copiar  besitzen  wir  micht.  —  4)  Welchen  Band  Herr  Professor  Giefers  una  gutiget  mittheilte. 

WetH  U«k.-Bucb,    IV.  2 


Digitized  by 


Google 


10  1*04. 

et  quod  sub  specie  ministrandi  multa  in  preiudicium  ipsius  faceret,  que  nunquam  ab  aliquo  antecessore 
fuissent  attentata.  Quod  licet  absonum  et  incongruum  videretur  valde,  tamen  quia  prefatus  miles  multis 
amicorum  consiliis  et  suffiragiis  munitus  erat,  melius  visum  est,  quod  *)  propter  sociam  multitudinem,  ei 
deferretur  in  aliquo,  quam  deterius  aliquid  forte  contingeret.  Causa  igitur  pari  consensu  partium  et 
nostra  permissione  a  iudicio  translata  fuit  ad  arbitros  et  per  eos  itadecisa,  quod  domna  abbatiasa  preter 
curiam  in  Hoyerinchusen  2) ,  quam  constat  eidem  officio  attinere,  prefato  militi  dedit  quindecim  marcas 
hoc  pacto,  quod  ipse  cum  suis  heredibus  renunciavit  omnibus  que  sibi  usurpasse  volebat,  et  quod  de 
cetero  fungi  debet  officio  suo  cum  eo  moderamine,  quo  sui  predecessores  illud  hahuisse  dignoscuntur,  ita 
scilicet  T  quod  tribus  tantum  vicibus  in  anno  serviat  in  mensa  abbatisse,  hoc  est  in  pasca,  in  pentecoste 
et  in  nativitate,  et  tunc  sit  ibi  cum  duobus  equis  et  uno  servo  et  veniat  in  sancta  nocte  et  recedat  in 
sancto  die  post  prandium,  nisi  domna  abbatissa  eum  faciat  remanere.  De  aliis  articulis,  que  in  questio- 
nem  venerant,  hoc  diffinitum  est:  si  abbatissa  rel  episcopum  vel  alium  de  magnatibus  terre  recipit  ho- 
spitio,  liberum  est  ei  constituere  dapiferum,  quemcunque  voluerit;  si  abbatissa  testa ta  vel  intestata  de- 
cesserit,  nihil  ad  dapiferum  omnino  de  reliquiis  eius,  nisi  ipsa  de  benignitate  aliquid  duxerit  ei  assiguan- 
dum.  Ut  igitur  transactionis  huius  forma  perpetuo  salva  eonsistat,  notitie  posterorum  in  presenti  scripto 
sub  sigillo  nostro  earn  tjransmittimus  et  ut  inviolabiliter  semper  observetur,  auctoritate  Dei  omnipotentis 
et  nostra  et  sub  anathematis  intimatione  districte  mandamus.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis 
Ma.CC°.IIIIa,  indictione  septima,  sedente  domno  Innocentio,  regnante  domno  Ottone.  Testes  huius  rei 
sunt:  Lambertus  prepositus,  Henri cus  decanus,  Conradus  custos,  Thidericus  scholasticus,  Johannes  celle- 
rarius.  Laici:  Amelungus  comes,  Henricus  dapifer,  Gerardus,  Anselmus,  Hildeboldus,  Helmwicus,  Hin- 
ricus,  Bertoldus;  et  Budecensis  ecclesie  Ermendrudis  preposita,  Gysla  decana,  Justina,  Margareta;  clerici: 
Henricus,  Theodericus,  Hermannus,  Bertoldus;  layci:  Thiemarus  advocatus,  Hermannus,  Herebordus,  Hen- 
ricus, Basilius,  Ludolf,  Rotgherus,  Liutfridus  et  alii  plures. 

16. 

Propsl  L.  *J  von  Marsberg  uberlasst  zwblf  Acker  Landes  dem  Abte  Albert  von  Breddar  gegen  einen  Erbzirts. 
1204.  —  Abschr.  Msc.   VII.  5723.  fol.  201;  gedr.  *)  Seibertz  I.  Nro.  123. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Ego  L.  prepositus  in  Monte,  qui  dicitur  Martis,  salutem 
dico  domino  Breydelario  abbati  totique  capitulo  in  perpetuunu  Scriptum  nostrum  sub  bulla  nostra  secus 
monasterium  vestrum  deponentes,  simili  forma  vestrum  recepturi,  ut  sit  nostris  vestrisque  posteris  obli- 
gatio  perpetua  super  eo,  quod  XII  iugera  nobis  pertinentia  et  vestris  adiacentia  campis  irrevocabiliter in 
usus  vestros  concessimus,  ut  annuatim  nobis  in  passione  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  duodecim 
denarios  graves  persolvetis,  sive  colatis  eosdem  agros  sive  neglexeritis ,  dum  non  per  nos  impedimentum 
nullum  habeatis.  Igitur  super  eos,  qui  hanc  ordinationem  temptaverint  infringere,  sine  dilatione  ferat 
dominus  episcopus  Paderbornensis  sententiam  excommunicationis,  nisi  forsitan  loco  predicte  pensionis,  de 
contrahentium  consensu,  nobis  adeque  utile  postmodum  providere  procuretis.  Testes:  Nicolaus  abbas  in 
Hardehusen,  Bozuvinus  Breydelarie  prior,  et  monachi  eius  ibidem  contemporanei  nostri.  Acta  sunt  hec 
anno  dominice  incarnationis  millesimo  ducentesimo  quarto. 


*)  „qua"  die  Abschrift.  —  *)  Gehdrte  nach  dem  Guterregister  Msc,  VII.  4501.  fol.  C.  3'.  zum  Officium  in  Altenbodekenf 
das  im  S.  des  Stifte  liegt.  Der  Name  hat  sich  jetzt  nicht  mehr  erhalten.  —  *)  Sonet  nicht  zu  constatiren.  Im  Jahre 
1201  war  Bruning  Propst,  im  Jahre  1219  ein  Th.  —  *4)  Und  zwar  naeh  dem  damals  ( 18^9)  noch  vorhandenen  Origi- 
nale ,  was  aber  jetzt  nicht  mehr  erhalten  und  selbst  nicht  einmal  in  dem  alteren  Repertor  verzeichnet  ist.  —  Die 
Fehler  unseres  Copiars  scheinen  aber  nach  Massgabe  dee  Seibertz'schen  Druckes  schon  im  Originale  vorhanden 
gewesen  zu  sein. 


Digitized  by 


Google 


1305.  U 

it. 

*  Das  Domcapitel  von  le  Mans  dankt  dem  zu  Paderborn  fur  die  iibersandte  Lebensgeschichle  des  h.  Liborius, 
des  vierten  Bischofs  von  le  Mans,  welche  es  mit  dem  Begleitschreiben  in  seinem  Archiv  niederlegen  will. 
Zugleich  ubergiebt  es  das  schon  geschriebene  Buch  vom  Leben  des  h.  Julian,  des  Stifters  der  Kirche  von 
le  Mans,  der  mit  den  heiligen  Thuribius  und  Pavacius  vom  h.  Clemens,  dem  Nachfolger  des  h.  Petrus,  zur 
Begriindung  der  Kirche  dorthin  gesandt  tuorden  und  bitiet  das  Paderborner  Domcapitel,  das  Gediichtniss  des 
h.  Julian  fortan  am  27.  Januar  gleichfalls  zu  feiern  x).    1205  September  30.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  89. 

Reverendis  in  Christo  dominis  suis  karissimis  fratribus  et  amicis  Lamberto  Dei  gratia  preposito  dccano 
et  capitulo  maioris  ecclesie  Paterburnensis  H.  decanus  indignus  et  capitulum  Cenomanense  salutem  in 
Domino  et  sinceram  cum  devotis  orationibus  et  obsequiis  caritatem.  Summo  patri  Deo  et  eius  unigenito 
cum  spiritu  principalis  honor  et  gloria  et  gratiarum  actio  plenius  referatur.  Cuius  unigenitus  plenus 
gracie  et  veritatis  apparuit  matri  nostre  ecclesie  primitive  et  de  plenitudine  eius,  quam  fons  vite  in  plu- 
rimas  derivavit  areolas,  qui  fueramus  prius  steriles  fecundati,  simul  non  tarn  loco  quam  animo  fideles 
accepimus  universi.  Hoc  certe  nascentis  ecclesie  rudimenta  poscebant,  ut  granum  sinapis  in  arborem 
magnam  surgeret  et  fermentum  mulieris  in  tribus  farine  satis  absconditum  novam  conspersionem  altius 
elevaret.  Sic  granum  frumenti  mortuum  feneravit,  sic  Joseph  Egyptum  nobili  Israelitarum  semine  augmen- 
tavit.  Quando  sapientia  Dei  humanitus  corporata  radicavit  in  populo  honorificato,  et  in  electis  populis 
Christranis  mittens  radices,  vineam  suam  novis  agricolis  tradidit  et  non  iam  labruscas  a  parricidis  sed 
botros  cipri  a  fidelibus  accepit  custodibus,  et  ex  eis  bibit  vinum  dignum  dilecto  labiis  et  dentibus  rumi- 
nandum.  Extunc  vere  vinec  florentes  dederunt  odorem  suum.  Sed  que  est  ista  speciosa  inter  alias  spi- 
ralis ad  nos  pre  ceteris  odorem  suavitatis?  Ecce  odor  eius  sicut  odor  agri  pleni,  quern  benedixit  Domi- 
nus.  Quenam  inquam  est  ista  tarn  prudens  inter  filias,  suo  tarn  humilis  nostro  iudicio  tarn  sublimis? 
Quomodo  tarn  prudenter  primordia  sua  meminit  et  singula  recolit  incremental  Etiam  quando  erat  par- 
Tula  et  ubera  nondum  habens,  et  cum  stillarent  montes  dulcedinem  et  colies  fluerent  lac  et  mel,  tarn 
diu  lactabatur,  donee  vidit  sterilem  habitare  in  domo  matrem  filiorum  letantem.  Sic  karissima  soror 
nostra  a  primis  exorsa  cunabulis  ordine  progreditur  et  primo  unitas  cordis  et  anime  in  multitudine  ere- 
dentium  et  rerum  omnium  communitas  recensetur,  quando  sub  apostolico  duodenario,  septenario  levitico 
ministrante  ilia  prior  Christiana  fraternitas  lingua  et  manu  alternis  panibus  pascebatur.  Cuius  siquidem 
de  medio  karitatis  fulgur  egrediens  et  scintille  quasi  aspectus  eris  candentis  simili  zelo  plurimas  eccle- 
sias  accenderunt,  et  sic  est  inter  eas  insolubilis  germanitas  confirmata,  ut  unanimes  passionum  et  con- 
solationum  participes  permanerent,  sine  locali  confinio  contigue  sive  spaciosis  tcrrarum  tractibus  separate. 
Sic  prudentis8ima  soror  nostra  Paterburnensis  ecclesia  stilo  i  altiloquo  et  coturnato  sermone  matris  sue 
primitive  ecclesie  statum  feliciorem  commemorat,  ut  sorores  commoneat,  ut  corda  patrum  in  filios  con- 
vertat,  ut  quod  consuevit  facere  ipsa  doceat,  quasi  utens  voce  et  vice  vere  lucis,  que  illiiminat  omnem 
hominem,  dicat:  Ignem  veni  in  terram  mittere  et  quid  volo  nisi  ut  ardeat.  Est  revera  sororis  nostre 
humilitas  multis  laudibus  prosequenda,  que  suos  ita  dissimulat  titulos,  ita  a  se  excelsa  abstulit  quod 
precoma  sua  alienis  ascribit  et  aliena  incommoda  suis  excusat  commodis  et  obnubit,  ut  illud  sibi  com- 
peteret:  Laudet  te  alienus  et  non  os  tuum,  et  alterum1  non  deesset:  Justifica  magnum  similiter  et  pusil- 
lum.  Vos  etenim  patres  Paterburnenses  revera  magni  estis  uno  et  eodem  pignore,  nos  pusilli;  nostro 
vos  estis  deaurati  thesauro,  nos  vero  transmigrante  ad  vos  glorioso  confessore  nostro  et  episcopo  Liborio, 
quasi  luce  aurea  sumus  forsitan  obscurati.  Vos  honore  nostro  divinitas  dignata  es,  quo  forsitan  fuimus 
nos  indigni.  Verumtamen  per  divinam  gratiam  nostre  Cenomanensi  ecclesie  id  solaminis  est  relictum,  ut 
inclitum  confessorem  Liborium  et  nostrum  predicare  semper  debeamus  et  vestrum.    In  nobis  cepit,  sed 


')    Ygl.  die  unten  Iblgende  Urkonde  aus  dem  April  1243. 


Digitized  by 


Google 


12  *J05. 

yos  ipse  perfecit;  nos  sanctificavit  in  terris,  vobis  preside!  iam  celestis;  nobis  ad  tempus  est  datus,  vobis 
sine  tempore  destinatus;  nos  corpprali  presentia  destituit,  sed  utrisque  nunquam  deerit  dono  beneficii 
spiritualis.     Quid  igitur  faciemus  sorori  nostre  die  isto  quando  alloquenda  est?  Summum  patrem,  a  quo 
cepimus,    cum  timore  et  reverentia  filiali  pariter  collandemus  hi  beati  Liborii  mentis   gloriosis,   cuius 
sacratissimum  corpus  Cenomanensi  ecclesia  concedenter  posteaquanv  Paterburnensis  soror  nostra  karissima 
spiritualis  effecta  est,  sibi  meruit.    Et  Saxonica  circa  id  locorum  duricies  emollita,  biems  infidelitatis 
transiit,  imber  persecutionis  abiit  et  recessit,  flores  virtutum  et  miraculorum  apparuerunt,  et  vox  turturis 
audita  est  in  terra  ilia,  maxime  quando  virtus  mirifica  eximii  confessoris  astrinxit,  quicquid  fide&  Chri- 
stiani  dogmatis  alligavit.  Vobis  ergo,  Paterburnenses,  honor  iste  precipuus  et  peculiaris  gloria  consecratur, 
qui  patrem  nostrum  tanto  eefebratis  honore,  studio  colitis,  affectu  intimo  ©ompkctimini  ut  dfcatisr  Inveni 
quern  desiderabat  anima  mea,  tenui  ilium,  nee  dimittam.     Cedit  etiam  ad  cumuhim  laudis  vestre,  quod 
pro  pignore  tanto,   cum  vobis  plurimas  debeamusr  humiles  gratias  nobis  solvitis,   affectum  propensius 
exibetist  et  offertis  obsequram  nee  verbis  ostendi  sed  vet  exequutione  flagitatis  aliquando  exiberi.  Exem- 
plaris  oontinentia  deinceps,  quod  nos  valde  audire  delectat  annexuit,  prospere  permanere  nee  fuisse  trans- 
latam  sedem  vestre  cathedralis  ecclesie  l%  de  quo  rumor  levus  nobis  questionem  moverat  et  conquestum. 
Quo  iam  vestra  assereione  destructo  auditui  nostro  dedistis  gaudium  et  leticiam  in  laudibua  salvatoris. 
Ad  extremum  vero  quasi  fimbriis  aureis  vestre  epistole  iam  ponendis,   acceptabiles  et  honeste  petitionee 
vestre  quod  sunt  apud  Dominum,  innotescunt.    Nicbil  enim  aliud  quam  quod  animarum  saluti  et  honori 
divino  inserviat,  postulant  aut  intendunt,  ut  fervor  mutue  karitatis  de  igne  sancti  spiritus  olim  accent  us 
cotidie  convalescat,  flagret  ardentius  et  ignescat,  ut  servantes-  mutuo  unitatem  spiritus  in  vinculo  pacis 
et  fraterne  dilectionis  unam  sanctam  communionem,  prout  fieri  poteritr  et  rem  publicam  habeamus  con- 
silii,  auxilii,  substantie,  voluntatis.  Insuper  ut  epistolam  vestram,.  cui  sicut  raagistre  et  domine  hec  nostra 
humilis  ancillatur,.  et  librum  vestnun  de  vita  et  translatione  eximii  Liborii  in  nostris  memoritei  repona- 
mus  archivis*    Tercio  et  ultimo  instantius  et  obnoarius  suppkeatis,  ut  natalicium  diem  magnifici  patris 
nostri  Liborii  et  patroni  sollenni  cantu  et  cultu  celebriter  illustaremus.     Quibus  siquidem-  postulatis  gra- 
tissimo  et  Kbentissimo  concurrentes  assensur  gracias  etiam  vobis  subicknus  pleniores  devotissirao-  vebis 
ammo  respondentes,  quod  aque  nulle  nostram  erga  vos  poterunt  extinguere  caritatemi,  nee  flumina  obruant 
earn-,  quam  Deus  verus  siabiliat  supra  petram.    Vestram  vero  epistolam  vel  sanctissimi  libellum  Liborii 
nulla  delebit  oblivio,.  nee  oblitterabit  antiqmtas,  sed  in  domo  Domini  et  aput  nostros  posteros  permane- 
bunt.    Et  iustus  Liborius,.  qui  aput  nes  floruit,  Domino  iargiente  cultu:  ampKore*  florebit  et  multiplica- 
bitur  in  domo-  Domini  et  heatissimi  et  apostoliei  Juliani,  eui  scilicet  quartus  gloriosus  successit  Liborius 
duobus  aKis  quoque  viris  apostolicis  intermediis  Thuribio  archipresbitero  et  Pavacio  archidiacono  Ceno- 
mannensi  eathedre  per  ordinem  prestitutie.     Hie  enim  Juliamis  primus  Ce&omannorum  apostolus,  velut 
Abraham  patriarcha   pater  sequentium   presulum  et  Cenomansium  gentium  in  Ckristo  quadam  functus 
auctoritate  apostolica  usque  in  hodiernitm  diem  extritit  et  existit,  missus  comitantibu*  illis  a  beato  Cle- 
mente  Petri  apostoli  suocessore.    Unde  firaternitati  vestre  humiliter  supplicat  Cenomannensis  ecclesia  soror 
vestra,  quatinua  librum  de  vita  ipsius  elegante*  exaratum  reverenter  et  memoriter  aput  vos  in  perpetuum 
habeatis  et  apoetoli  nostri  beatissimi  Juliani  natalicium  diem  Vlto  Kalendas  Februarii  sollenniter  cele- 
bretisr  ut  qui  clams  sigjiis  et  miracutis  regne  Framcie  suflragatnr,.  sue  quodammodoPaterburneiBi  ecclesie 
et  populis  Saxonie,  sicut  per  ipsun*  et  propter  ipsum  facers  magna  potens  est  deminusr  abundantius 
suffragetur,  nosqwe  et  vos  suffuhi  tantk  intereessoribus  utrique  ecclesie  combinatis  divino  munere  gemi- 
nate eorum  suffragio^  utramque   stolam  possimus  facilius  a  Domino  consequi  in  tempore  retributionis. 
Amen.   Yalete  in,  Domino  et  manete  in  dilectione  nostra.  Data  anno  Domini  M°:C(XV0.  pridie  Kalendis. 
Octobris. 

Dat  aahangende  Siegel  Set  sehr  btsck&digtL 


*)  Yoa  €in*r  damsis  beabsichtigten  Verlegung  des  Paderborner  Buthums,  ist  sonst  nichts  beftamik 


Digitized  by 


Google 


1105-1216.  13 


18. 


Abt  Thetmar  Von  CorVey  ubertrdgt  das  Amt  zu  Monninghausen  an  Albert  von  Lippe  und  Stormede  als  ein 
erbliehes  Amtslehen  und  unter  der  Bedingung,  dass  der  jedesmalige  Inhaber  desselben  und  seine  Frau  Mini- 
sterialen  des  Stifls  Corvey  werden  miissen.  Ein  an  Albert  von  Lippe  schon  friiher  als  Homagiallehn  uber- 
tragener  Wald  soil  in  dieser  Eigenschaft  immer  mit  dem  Amte  vereinigt  bleiben.  0.  /  (1205  —  1216.)  — 
Abschr.  Msc.  1.  134.  S.  57;  gedr.  Falke  71  C.  314.  mit  dem  Jahr  1209  *)  und  desgleichen  in  dem  von  Wigand 
1856  herausgegebenen  Rechtsgutachten:  „Sind  die  ehemaligen  Corvey  schen  Lehne  Vitingambt  und 
Ehringhausen  Mannlehne  oder  Weiberlehne?"  S.  17. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Thetmarus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas,  notum  essecupi- 
mus  tarn  presentibus  quam  faturis,  quod  de  consilio  ac  consensu  ministerialium  ac  confratrum  ecclesie 
nostre,  Alberto  dicto  militi  de  Lippia  2)  et  uxori  eius  Gertrudi  curiam  nostram  in  Munichusen*)  iure 
officii,  quod  vulgo  ambtregih  A)  dicitur,  porreximus  quando  idem  officium  vacavit,  dum  (Godescalcus)  *) 
pro  gravibus  iniuriis  ex  detencione  prebende  fratrum  et  nostra  illatis  multotiena  commonitus  reeipi&cere 
minus  curaret.  Predictus  etiam 8)  Albertus  ad  habundantem  cautelam  Albertum  et  Wagerum  (sic I)  fratres 
prefati  Godesealei  et  pueros  ipsorum  ab  omni  impeti(i>ne  predicti  officii,  que^ forte  ipsis  quasi  hereditario 
iure  conpetere  videbatur,  cessare  amicabiliter  promovit.  Promo vebit  insuper  ut  uxor  eius  per  concam- 
bium,  sire  quocunque  alio  modo  valuerit,  ecclesie  nostre  ministerialis  efficiatur;  alioquin  prefate  curie 
officio  carebit.  Adiectum  etiam  est,  ut  si  prefatus  A.  de  Lippia  sine  heredibus  forte  decedat,  eius  offi- 
cium predictum  uni  de  filiis  sororis  vel  fratris  ipsius,  quern  ipsius  amici  ad  id  decreverint,  porrigemus, 
et  si  huiusmodi  filius  sine  heredibus  decesserit,  deinde  alteri  filio  et  nulli  amplius  de  ipsis,  si  forte  plu- 
res  fuerint,  porrigemus,  ita  tamen,  quod  ille  qui  nobis  ad  accipiendum  ipsum  officium  fuerit  representatus, 
sit  ecclesie  nostre  sen  per  concambium  seu  alio  debito  modo  ministerialis,  alioquin  ipso  officio  carebit. 
Preterea  silva,  pertinens  predicte  curie,  que  prefato  A.  de  Lippia  non  iure  officialis,  sed  pheodalis  bene- 
ficii  prius  pertinebat,  sequetur  ipsam  curiam,  ita  tamen,  quod  sive  Albertus  ipse,  sive  alius  predictorum 
heredum  suorum  ipsam  curiam  habeat,  simul  habeat  silvam  cum  curia,  sed  silvam  iure  pheodali,  quem- 
admodum  prius  habebat,  et  curiam  iure  officiali,  et  ita  simili  modo  simul  utrumque  vacet,  scilicet  silva 
cum  curia,  si  a  prefato  Alberto  et  a  predictis  heredibus  suis  ipsam  curiam  vacare  contingat.  Preterea 
si  ipsius  Alberti  contingat  uxorem  tolli  de  medio,  uxorem  libere  condicionis  ducet,  quam  ecclesie  nostre 
conferet  in  ministerialem  vel  si  libere  condicionis  non  fuerit,  per  concambium  fiet  ecclesie  nostre  mini- 
sterialis. Adiectum  insuper  est,  ut  si  sepedictus  Albertus  moveat  alicui  werram  extra  servicium  ecclesie 
nostre  et  sine  eius  auctoritate,  et  ex  hoc  ipse  forsan  in  redditibus  ipsius  curie,  sicut  et  aliorum  bono- 
rum  suorum,  habuerit  detrimentum,  nichilominus  consuetam  pensionem  nobis  et  fratribus  nostris  de  ipsa 
curia  persolvet.    Ut  autem  hoc  factum  nostrum  firmum  et  stabile  permaneat,  nee  veniat  in  oblivionem, 


*)  Siehe  den  Excnrs.  —  *)  Nach  der  scharfsinnigen  Untersuchung  von  Seibertz  Dynasten  S.  363 — 368  ist  dieser  Albert 
von  Lippe  fur  identisch  zu  halten  mit  Albert  von  Stormede.  Wie  er  hier  auch  den  Beinamen  de  Lippia  fiihrte,  so 
siegelt  auch  sein  Enkel  Albert  II.  in  einer  Benninghauser  Urkunde  von  1256  mit  der  Lippe'schen  Rose.  Preusa  und 
Falkmann  Lipp.  Reg.  I.  136  weisen  darauf  hin,  daaa  der  U.-B.  III.  80  in  einer  Urkunde  von  1213  auftretende 
Albertus  dapxfer  domini  Hermanni  de  Lippia  der  hier  genannte  gewesen  sein  muss.  Dies  diirfte  urn  so  riehtiger  sein> 
als  Albert  darin  ein  Gut  resignirt,  welches  dicht  bei  dem  Marienfelder  Erbe  Brokelmann  im  Kspl.  Herzfeld,  Brschft. 
Uhlentrap^  also  dicht  an  der  Lippe  und  unwext  von  Monninghausen  liegt.  Vgl.  die  Gerdener  Urkunde  vom  18.  No- 
vember 1229  Nro  169,  wo  der  Vater  Alberts  II.  sich  genannt  findet.  —  *)  Das  sogenannie  Vitingamt  zu  Monninghausen 
im  Kr  lippstadt,  zwischen  Stormede  und  der  Lippe.  —  4;  So  ist  dies  im  Copiar  in  „ambergethi(  verstummelte  Wort 
wiederzugeben.  —  *)  Im  Copiar  ausgelassen.  —  *)  So  das  Copiar,  und  zwar  riehtiger  als  „au^emtf  bei  Falke,  was 
dieser  aber  nur  ana  den  hier  sehr  ineinander  gezogenen  Buchstaben  des  Copiars ,  nicht  ana  dem  Originale  entnommea 
haben  kann* 


Digitized  by 


Google 


14  1205  —  Ht6. 

presentem  paginam  tarn  ecclesie  nostre  quam  nostri  sigilli  fecimus  appensione  communiri.  Testes  huius 
rei  sunt:  Conradus  prior,  Conradus  prepositus  de  Gronyngen ,  Wilhelmus  prepositus  de  Monte ,  Hermannus 
portarius,  Ludolfus  camerarius,  Tidericus  de  Munechusen  et  totus  conventus  noster;  laici:  Conradus  de 
Bovessen,  Conradus  de  Amelungessen  et  filius  eius  Hereboldus,  Ludolfus  de  Erclen,  Henricus  deLuthar- 
dessen,  Gerebertus  de  Lutmersen,  Johannes  de  Paderburnen,  Bertoldus  marscalcus,  Heinricus  de  Flessin- 
gen,  Ludolfus  dictus  burgravius,  Bertrammus  de  Stainhem,  Heinricus  de  Mederike,  Wigerus  (sic  I)  et  Albertus 
fratres  de  Munechusen  et  Bernhardus  iudex  deLippia,  Heinricus  dictus  de  Herstol,  Ricbodo  et  Bertoldus 
fratres  de  Redinchoven  et  alii  quamplures. 

E  x  c  u  r  s. 
Indem  Falke  diese  Urkunde  abdruckt,  versichert  er  zwar  nicht  direct,  dass  er  sie  nach  deth  Originate 
mittheile  —  bei  ihm  ware,  wie  er  angiebt:  ipsum  diploma  accurate  et  uti  decet  exhibitum  —  aber  in- 
dem er  sich  sorgfaltig  bemiiht,  im  Drucke  die  Abkiirzungen  der  alten  Schrift  in  moglichst  treuer  Gestalt 
wiederzugeben ,  will  er  dadurch  offenbar  den  Schein  erwecken,  als  ob  seine  Abschrift  unmiUelbar  dem  Ori- 
ginate entnommen  set.  Doch  i&t  dem  keineswegs  so;  vielmehr  beweisen  grade  die  von  ihm  mil  Typen  nach- 
geahmten  Abkiirzungen,  dass  er  nur  unser  Copiar  aus  dem  Ende  des  15.  Jahrhunderls  vor  sich  gehabt  hat, 
keineswegs  aber  ein  Original  aus  dem  Beginne  des  13,  wo  die  Abkiirzungen  eine  ganz  andere  Gestalt  hatten. 
Dies  ergiebt  sich  dann  auch  aus  andern  Umstdnden.  1st  sein  autem,  tote  wir  oben  Note  6.  gezeigt,  nur 
entstanden  aus  den  im  Copiar  ineinander  gezogenen  Schriftziigen  von  etiam,  so  hat  Falke  auch  nur  die 
Schrift  des  spdteren  Copiars  falsch  lesen  kbnnen,  indem  er  Rednichoven  stall  Redinchoven  druckle,  denn 
die  Urkundenschrift  des  beginnenden  13.  Jahrhunderts  lassl  einen  solchen  lrrthum  gar  nicht  zu.  Diese  An- 
nahme,  dass  Falke  eben  keine  andere  Quelle  gehabt,  als  das  noch  heule  vorhandene  Copiar,  wird  denn  noch 
durdh  den  Umstand  erhdrtet,  dass  das  unsinnige  ambergeth  des  Copiars  slatt  ambtreght,  wie  das  Wort 
nach  dem  vorhergehendem  „iure  officii"  mil  Sicherheit  gelesen  werden  muss,  sich  in  seinem  Drucke  eben  falls 
findet.  Wenn  derselbe  daher  auch  hinter  „dum"  das  im  Copiar  ausgefallene  Wort  „Godescalcus"  erganzt, 
So  diirfen  wir  dies  ebenso,  wie  das  am  Ende  hinzugefiigte  Datum:  Acta  sunt  hec  anno  dnce  incarnacionis 
MCCVIIH  anno  prelationis  nre  IIH°,  III.  Kl.  Decembr.  nur  fur  einen  von  ihm  herriihrenden  Zusatz  halten, 
der  keine  Autoritat  beanspruchen  kann,  wenn  er  auch  die  Veranlassung  gewesen  ist,  dass  eine  Hand  aus 
der  zweiten  Hdlfte  des  18.  Jahrhunderts  im  Copiar  die  Zahl  1209  in  Klammern  zu  dieser  Urkunde  gefiigt  hat. 

Seine  Falschungen  haben  sich  bei  dieser  Gelegenheit  aber  nicht  auf  die  Erfindung  dieses  Datums  be- 
schrankt;  er  hat  die  Geschichle  sogar  noch  ib.  S.  315  mit  einer  ganz  neuen  Urkunde  bereichert,  von  der  das 
Corvey  sche  Archiv  weder  das  Original  noch  eine  Abschrift  besitzt,  und  die  ausserdem  das  entschiedene  Ge- 
priige  der  Fdlschung  an  sich  tragi.  Dieselbe  verdient  um  so  mehr  eine  cingehende  Priifung ,  als  auch  Wigand 
L  c.  S.  23  sie  fur  acht  hall  und  sie  in  dem  erst  in  unseren  Tagen  entschiedenen  Process  des  Berrn  von 
Garrelts,  der  fur  seine  Gemahlin,  eine  geborene  Freiin  von  Horde,  die  Succession  in  den  Corvey  schen  Leh- 
nen  Vitingambl  und  Ehringhausen  —  als  Kunkellehen  —  beanspruchte,  aber  nicht  durchsetzte,  eine  gewisse 
Rolle  gespielt  hat. 

Machdem  das  Stift  Corvey  durch  vorliegende  Urkunde  Mbnninghausen  dem  Albert  von  Lippe-Slormede 
nach  Amtrecht  verliehen,  muss  es  in  dieser  Eigenschaft  auf  dessen  Sohn  Rabodo  1.  und  durch  diesen  auf 
den  Enkel  Albert  If.  iibergegangen  sein.  Dieser  verstand  sein  Erbrecht  daran  auch  dann  zu  bewahren, 
als  der  Abt  von  Corvey  die  villicatio  Munckehosen  dem  Bischof  Simon  von  Paderborn  fur  300  Mark  verpfan- 
den  musste,  und  zwar  dadurch,  dass  er  sie  von  diesem  gegen  Zahlung  von  400  Mark  als  Pfand  iibernahm. 
Hieriiber  giebt  uns  eine  Urkunde  vom  14.  August  1277 ,  Fr.  Paderborn  U.  290  Auskunft1).  Nachdem  nun  die 


l)  Sie  ist  zuerst  aus  einer  von  P.  von  Hatzfeld  nach  diesem  Original  gemachten  Abschrift  von  Seibertz  III.  458  publicirt 
worden.  Eine  Stelle,  die  Hatzfeld  in  dem  ganz  verblichenen  Originate  nicht  lesen  konnte,  habe  ich  mit  Hulfe  der 
DD.  Veltman  und  Friedlander ,  wie  ich  glaube,  richtig  entziffert. 


Digitized  by 


Google 


1105  —  1116.  15 

Lippe-Stormede  in  den  achtziger  Jakren  des  13.  Jahrhunderts  im  Mannsslamme  ausgestorben,  ist  dies  Gut  auf 
die  Erbtochter  Cunegundis  von  Stbrmede  und  durch  sie  auf  ihren  Gemahl  Friedrich  von  Hurde  oder  Horde 
iibergegangen.  Bet  dieser  Gelegenheit  wird  aber  in  dem  Besitzverhd/tnisse  eine  Veranderung  vorgenommen 
sein,  in  der  Art,  doss  das  Gut,  welches  ihr  Vater  Albert  11.  im  J.  1277  noch  als  eine  villicatio,  also  naeh 
Amtrechte  unter  sich  hatte,  ihrem  Gemahl  als  ein  Mannlehn  iibertragen  wurde.  Der  hieriiber  sprechende 
Lehnsbrief  des  Corveyschen  Abts  Beinrich  ist  noch  jelzt  im  Archiv  der  Graflich  von  Bocholtzschen  Familie  zu 
Alme  vorhanden,  und  von  mir  im  J.  1858  eingesehen  und  hiernach  der  von  Wigand  L  c.  S.  21  publicirte 
Druck  verbessert  warden.  Vgl.  unten  zum  Mai  des  J.  1292.  Wenn  dies  Original  nun  wbrtlich  folgendes 
Datum  enthalt:  Datum  et  actum  in  civitate  Coloniensi  in  domo  propositi  ad  S.  Apostolos  anno  Domini 
MCC  nonagesimo  primo  eo  tempore  quo  rex  Adolfus  eligebatur,  so  kann  primo  nur  auf  einem  allerdings 
ganz  unbegreiflichen  Irrthume  l)  des  Notars  beruhen.  Denn  es  ist  notorisch,  dass  K.  Adolf  erst  am  5.  Mai 
des  folgenden  Jahrs  gewahlt  wurde. 

Wie  man  aber  auch  dariiber  denken  mag,  so  viel  ist  sicher,  dass  diese  Urkunde  Falke  bekannt  gewesen 
sein  muss.  Aber  statt  sie  einfach  zu  publiciren,  gcliistet  es  seinem  frechen  Sinne  mehr,  der  litei*arischen 
Welt  auch  bei  dieser  Gelegenheit  Etwas  aufzubinden  und  so  biwutzte  er  denn  die  Urkunde  Abt  Beinrichs  nur, 
um  daraus  das  entsprechende  Lehnsreversal  Friedrichs  von  Horde  zu  fabriciren,  Tradd.  Corb.  S.  315.  Wenn 
Wigand  S.23  erwahnt,  dass  dasselbe  „zwar  im  Laufe  des  friiheren  Verfahrens  nicht  als  adit  anerkannt  wor- 
,tden,  aber  doch  dafur  zu  halten  ist,  da  Falke  es  mittheilt,  und  dieser  seine  Urkunden  nur  aus  dem  Corvey- 
„schen  Archive  entlehnle.  Er  theilt  sogar  das  Siegel  des  Documents  in  Abbildung  mit",  so  muss  man  sich 
iiber  das  unbegreifliche  Zutrauen  Wigand s  zu  Falke' s  Ehrlichkeit  wundern,  dass  er  von  ihm,  dem  er  doch 
schwere  Falschungeti  bei  Herausgabe  der  Tradd.  Cor  bei.  nachgewiesen  hatte ,  nicht  annehmen  wollte,  auch  falsche 
Urkunden  in  die  Welt  geselzt  zu  haben.  Ich  kenne  nun  die  Griinde  nicht,  die  den  ersten  Richter  zur.  Ver- 
werfung  des  Lehnsreversals  veranlasst  haben;  aber  falsch  und  unlergeschoben  ist  es  jeden falls.  Zunachst 
tnochle  ich  bezweifefn,  ob  es  am  Ende  des  13.  Jahrhunderts  schon  Sitte  war,  dass  neben  der  von  dem  Lehns- 
hcrrn  ertheilten  Belehnung  auch  der  Vasall  ein  Reversal  dariiber  ausstellte,  mir  wenigstens  ist  ein  anderwei- 
tiges  Beispiel  in  dieser  Beziehung  nicht  bekannt.  Aber  auch  die  ganze  Fassung,  insbesondere  der  in  dieser 
Weise  damals  nicht  ubliche  und  eine  spalere  Zeit  verrathende  Schlusspassus  domino  meo  —  dedi  lias  meas 
patentes  literas  erweisen  den  gefdlschten  Charaktcr  des  Documents.  Mehr  noch  aber  das  Datum.  Falke 
wusste  wohl,  dass  K.  Adolf  nicht  im  J.  1291,  sondern  erst  1292  enoahlt  wurde.  Hiernach  verbesserte  er 
zvoar  das  Datum  seines  Figments,  behielt  abei*  sonst  dessen  Fassung  in  den  Worteh  datum  et  actum  in 
civitate  Coloniensi  in  domo  prepositi  ad  sanctos  apostolos  a.  d.  MCCXCII.  VI.  Kal.  Junii  eo  tempore 
quo  Adolfus  eligebatur  in  regem  Romanorum  bei,  nur  dass  er  mit  dem  hinzugefugten  Monatstage,  27.  Mai, 
nicht  nur  seine  mangelhafte  Geschichtskenntniss ,  sondei%n  auch  die  Falschung  selbst  verrieth.  Denn  K.  Adolf 
ist  nicht  am  27.,  sondern  am  5.  Mai  <n%wahlt  worden.  Die  Falschung  wird  endlich  vollkommen  offenbar 
durch  das  i>on  ihm  auf  Tab.  111.  bro  3.  abgebildete  Siegel.  Giebt  sich  der  Trug  nun  auch  in  der  Urkunde 
schon  dadurch  zu  erkennen,  dass  Abt  Heinrich  in  der  Originalbelehnung  Friedrich  de  Hurdede  nennt  und 
diese  Form  oder  hdufiger  noch  Hurde  in  alien  Urkunden  des  13.  u.  14.  Jahrhunderts  gebraucht  wird  2J ,  wiih- 
rend  das  Falke  sche  Diplom  die  moderne  Form  de  Horde  hat,  so  findel  sich  diese  ktztere  auch  auf  der  Urn- 
schrift  des  von  Falke  abgebildeten  Siegels.  Aber  auch  das  Siegel,  das  ein  funfspeichiges  Rad  darstellt,  ist 
falsch  und  untergeschoben.  Dies  ist  nun  allerdings  das  Wappenzeichen  der  Borde;  doch  mit  dem  sehr  we- 
sentlichen  Unterschiede ,  dass  der  Zweig  der  Familie,  ddt  im  Besitz  des  Vitingambts  zu  Monninghausen  war, 


Dm  J.  1291  Hesse  sich  auch  nicht  durch  die  Annahme  retten,  dass  nach  dem  am  IS.  Juli  1291  erfolgten  Tode  K. 
Rudolfs,  noch  in  der  zweiten  Halfte  dieses  Jahres  zu  Coin,  Verhandlungen  uber  die  Wahl  E.  Adolfs  vom  Erzbischof 
Siegfried  gefuhrt  worden  seien  Denn  Dies  konnte  man  doch  nicht  direct  als  eine  Wahl  bezeichnen ,  wie  es  in  der 
Urkunde  gesohieht.  —  *)  Erst  in  einer  Abdinghofer  Urkunde  von  1375  kommt  die  zum  heutigen  Namen  den  Ueber- 
gang  bildende  Form  Hurde  mit  dariiber  geschriebenem  o  vor. 


Digitized  by 


Google 


16  1105  —  1116. 

zur  Erinnerung  an  die  Ahnfrau  aus  dem  House  Lippe-Stormede,  durch  welche  dieser  Besitz  in  die  Famitie 
gekammen,  eben  die  lippesche  Rose  im  Wappen  fiihrte.  So  besiegelte  die  Urkunde  Nro.  536  des  Fr.  Munster 
vom  J.  1342  Themo  de  Hurde  mit  dei*  Rose,  sein  Bruder  Bernhardus  de  Hurde  aber  mil  dem  Bade.  Ausser- 
dem  ist  es  iiber  alien  Zweifel  erhaben,  dass  Friedrich  von  Horde,  der  erste  Lehnsinhaber  von  Monninghausen 
nur  mit  der  Lippe  schen  Rose  siegelte.  Denn  voir  besitz  en  von  ihm  zwei  solcher  Siegel  an  der  Lies- 
borner  Urkunde  Nro.  83  v.  J.  1299  und  an  einer  Urkunde  des  KU  Welver  (Nro.  105)  v.  J.  1305  l).  In  beiden 
gleich  wie  in  einer  andern  des  KU  Benninghausen  v.  J.  1309  nennt  er  sich  auch  nur  de  Hurde,  nie  de  Horde, 
wie  im  Falke  schen  Siegel. 

Wir  miissen  also  der  Urkunde  wie  dem  Siegel  jede  Glaubwiirdigkeit  absprechen. 

19. 

*  Abt  Thetmar  von  Corvey  iibertragt  dem  Propst  Conrad  von  Kemnade  ein  von  dessen  Bruder,  dem  Edleti 

Bodo  von  Homburg  angekauftes,  von  dem  Kloster  Corvey  lehnriihriges  Gut  auf  dem  Bofelande2)  von 
Kemnade.  (1205—1216.)  —  Or.  Kloster  Kemnade  U.  2. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Thetmarus  Dei  gracia  Corbeiensis  abbas.  Sciant  presentes 
ac  posteri  quod  dominus  Bodo  et  fratre6  sui  de  Hoenborck •)  curtem  quandam  trium  mansorum  in  Garni- 
natis,  quam  a  nobis  tenuerunt,  preposito  Caminatensi  ipsorum  fratri  nomine  Conrado  pro  quadraginta 
marcis  cum  omnibus  attinentiis  et  utilitate  et  ab  advocatia  liberam  et  quolibet  onere  inmunem  vendide- 
runt,  hanc  nobis  et  antecessori  nostro  resignantes,  et  nos  eandem  curiam  contulimus  monasterio  Camina- 
tensi. ,Ut  autem  hoc  factum  racionabile  nulla  oblivio  deleat  aut  aliqua  malignantis  ingenii  posteritas 
infringet,  presentem  paginam  nostri  appensione  sigilli  fecimus  communiri.  Testes  huius  rei  sunt:  Johannes 
propositus,  et  Albertus  prior  Corbeiensis,  Hugo  cellerarius,  Hermannus  portarius  et  alii  quamplures  de 
conventu.  Laici:  Conradus  de  Amelungessen  et  films  eius  Hereboldus,  Conradus  de  Bovessen,  Ludolfus 
de  Erclen  et  Ludolfus  dapifer,  Wasmodus  marscalcus  et  filius  suus  Bertoldus,  Heinricus  de  Lutmersen 
et  filius  eius  Heinricus,  Arnoldus  de  Porta,  Heinricus  de  Scerve  et  frater  eius  Johannes,  Gerbertus  de 
Lutmersen,  Tidericus  de  Horehusen  et  filius  eius  Stephanus,  Heinricus  de  Wininchusen  et  omnes  eius 
fratres,  Heinricus  de  Beverungen,  Werenboldus  et  filius  eius  de  Caminatis,  Gernandus,  Conradus  deRen 
et  filius  eius  Conradus,  Tidericus  de  Derspe,  Heinricus  de  Botvelde  et  filius  eius  Heinricus  et  quam- 
plures alii  ministeriales.  Item  Bertoldus  de  Sconenberch,  Helmoldus  de  Plesse,  Hildebrandus  deUslaria 
et  frater  eius  Hermannus  et  alii  quamplures  homines  ecclesie4). 

20. 

*  Bischof  Bernhard  HI.  von  Paderbom  bekundet  bestdtigend,  dass  der  Abt  von  Bredelar  den  Zehnten  in  zwei 

Ortschaften  vom  Dechanten  zu  Nigenkerken  in  Paeht  genommen.   1205 — 1216  &).  —  Or.  in  zwei  Aus- 

fertigungen  Kl.  Dalheim  U.  4. 

Ego  Bernhardus  tercius  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus  universis  hanc  paginam  inspectoribus  per 
presens  scriptum  significo ,  quod  dum  abbas  et  conventus  de  Bredelare  decimam  in  Osninctorp  et  Mere  *) 


')  Spftter  hat  die  Familie  von  Horde  die  Rose  and  das  Had  in  einem  quadrirten  Schilde  doppelt  angenommen  —  *)  So 
die  Ruckachrift  der  Urkunde.  —  *)  Homburg  bei  Stadtoldenburg ,  Hercogthum  Braunschweig,  SO.  von  Kemnade.  — 
4)  Von  einer  viel  spateren  Hand  ist  hinzugefugt:  „Aota  sunt  hec  anno  gracie  M°.CC°.XX°.  indictione  I*".  —*)  Nach 
den  Regierungsjahren  des  in  der  Urkunde  genannten  Abts  Thietmar  von  Corvey.  —  6)  Oisdorf  und  Meerhof  0.  von 
Furstenberg  im  Kr.  Biiren.    Diese  Giiter  hat  Dalheim  im  J.  1470  von  Bredelar  erworben.    Vgl.  Mac.  I.  127.  foL  41. 


Digitized  by 


Google 


1206.  17 

a  domino  Herbordo  Nove  Ecclesie  decano  et  persone  !)  ecclesie  in  Godelumen2),  ad  quam  dicta  ecclesia 
pertinebat,  recepissent  ad  firmam  quam  vulgo  path  appellant,  rogaverunt  nos,  ut  nos,  sicut  dominus 
Thetraarus  abbas  Corbeiensis  predicte  ecclesie  patronus  prefate  firme  suum  accomodarat  consensum,  sic 
et  nos  nostrum  apponere  curaremus  ad  cautelam  habundantem.  Nos  igitur,  inspecto  scrip  to  quodam 
quod  nobis  exhibitum  fuerat  super  huiusmodi  contractus  veritate,  predictorum  patroni  et  persone  prefate 
ecclesie  sigillis  sigillato,  confidenter  et  libenter  predictum  abbatem  et  conventum  suum  exaudivimus,  pre- 
memorate  firme  contractum  gratum  et  ratum  habentes.  Contractus  autem  huiusmodi  forma  est  hec,  quod 
predictus  abbas  et  ipsius  conventus  prefato  Herebordo  et  sibi  in  sepedicta  ecclesia  Godelumen  succeden- 
tibus  decern  quadrantes  siliginis  et  decern  ordei  et  XXVI  avene  Huxariensis  mensure  persolvent  annuatim 
in  Huxaria  representandos  quicquid  de  intemperie  seris  contingat  seu  rei  alterius  impedimento 8).  Ut 
autem  hoc  factum  firmum  et  stabile  consistat,  presentem  paginam  sigilli  nostri  appensione  fecimus  com- 
muniri. 

Vora  Siegel  des  Bischofs  ist  ein  sehr  abgeriebenes  Bruchstuck  erhalten. 

21. 

*  Abt  Thetmar  von  Corvey  kauft  einige  bisher  als  Lehen  ausgethane  Guter  urn  15  Mark  fur  die  Prabenden  der 
Mbnche  wieder  zuriick    1206  Marz  12.  —  Or.  mit  dem  J.  1207  Fr.  Corvey  Urk.  78. 

Thetmarus  Dei  gratia  abbas  huius  nominis  tercius.  Notum  esse  volumus  presentibus  et  secuturis 
filiis  ecclesie,  qualiter  tres  mansos  et  dimidium  in  Nattesungien 4)  in  prebendam  fratrum  revocavimus, 
quindecim  marcis  redemptos  a  quodam  Conrado  milite,  qui  eos  in  beneficio  acceperat,  cuius  rei  series  ita 
retro  se  habet.  Septem  mansos  in  villa  prenominata  quidam  Udo  de  Rippbldessen  in  beneficio  habuerat, 
quo  sine  liberis  decedente,  propinquis  eius  instantibus  et  tarn  minisferialium  hire  quam  gratia  nos  cogen- 
tibus,  a  nobis  eos  in  beneficio  acceperunt  et  in  partibus  possederunt;  e  quibus  Conrado  prenominato  per 
coniugem  et  liberos,  que  soror  defuncti  fuerat,  quartum  dimidium  provenit.  Quos  quia  extra  limites  sue 
habitationis  ad  procurandum  et  excolendum  iudicavit  difficiles,  nobis  redimendos  eos  optulit,  quos  com- 
municato  consilio  fratrum  et  ministerialium  ecclesie,  ad  profectum  prebende  fratrum  quantitate  supra 
taxate  pecunie  et  dimidia  libra  amplius  redimere  cogebamur,  ita  scilicet,  ut  anni  tunc  instantis  fructus 
nobis  inde  provenirent,  si  non  tantum  pecunie  pacte  nobis  resideret,  quantum  fructus  estimari  valerent, 
qui  eo  anno  usque  tres  libras  estimati  fuerunt.  Cum  autem  tempus  solvende  pecunie  instaret,  .affuit 
predictus  miles  cum  altero  fratre  suo,  cui  cum  XII  libras  et  dimidiam  iuxta  promissum  offeremus,  et 
tres  residere  speraremus,  negare  cepere  pacti  conventionem,  quamvis  hanc  testibus  defenderemus,  volen- 
tes  priora  in  irritum  revocare,  si  non  tota  promisse  pecunie  summa  sibi  proveniret.  Qua  ad  votum  di- 
midia minus  libra  potita  fidem  coram  nobis  sub  quatuor  testibus  interposuit,  ut  tres  liberos  suos  qui 
adhuc  infra  annos  rationis  erant,  cum  discretionis  primum  annos  intrarent,  nobis  vel  successori  nostro 
et  familie  ecclesiastice  aut  per  se  aut  per  aliquem  propinquorum  suorum  exhibitos,  factum  patris  con- 
firmare  faceret  et  iam  dictis  abrenuntiaret  bonis.  Huius  rei  testes  sunt:  precipue  quatuor,  qui  fidem  ab 
eo  receperunt,  Johannes  de  Althorpessen,  Marcwardus  Scathe,  Herebordus  iudex,  Helmbertus  miles;  de 
conventu  Amilianus  tunc  decanus,  Conradus  hospitalaris,  Gerungus  capellanus,  Johannes  cellerarius;  laici: 
Ekkihardus  de  Thorenbach,  Ekkihardus  antiquus  iudex.  Acta  sunt  hec  verbi  incarnati  anno  M°.CC°. VII0. 
indictione  Villi,  nil.  Idus  Marci,  die  dominica4).    Eisdem  testibus  astipulantibus,  predictus  Marcwardus 


l)  So  beide  Ausfertigungen,  wie  die  Folge  ergiebt,  fehlerhaft  statt  persona  d.  i.  Pfarrer.  —  *)  Qodelheim  bei 
Hoxter.  Vgl.  Kaiser -Urk.  I.  225.  —  *)  Hier  scheint  etwas  zu  fehlen.  —  4)  So  die  Urkunde,  heute  Natsungen  im 
Kr.  Warburg.  —  *)  Der  Schreiber  der  Urkunde  folgte  offenbar  der  Paderborner,  das  Jahr  nach  unserer  heutigen 
Weise  beginnenden  Rechnung.    Denn  wollte  man  annehmen,  dass  die  Urkunde  nach   der  Colnischen  Weise  datirt 

Wertt  Urk.-Bttch.    IV.  3 


Digitized  by 


Google 


18  1206. 

redituum  solvendorum  ad  hospital  em  domum  debitor,  eosdem  in  solido  minorare  volebat,  contra  quern  dum 
Conradus  tunc  hospitalaris  litem  moveret,  eundem  solidum  recuperavit  et  coram  nobis  optinuit,  ut  viginti 
duos  singulis  annis  apportaret. 

Von  dem  Siegel  ist  nur  die  linke  Seite  erhalten,  die  einen  Theil  der  sitzenden  Figur  des  das  Evangelium  in  der 
Linken  haltenden  Abts  darstellt.    Yon  der  Umschrifb  sind  die  Buchstaben  .  .  .  ETMAR  DI  GR.  erhalten. 

22. 

Papst  Innocenz  III.  bestatigt  dem  Stift  Busdorf  zu  Paderbom  alle  seine  gegenwiirligen  und  kunftig  aufgesetz- 

lichem  Wege  zu  erlangenden  Giiter,  namentlich  die  von  seinem  Grander  Meinwerk  ihm  geschenkten  fiinf  Bo  ft. 

1206  November  18.  Im  Lateran.  —  Or.  Stift  Busdorf  U.  11,  Abschr.  Msc.  I.  121.  S.  4.  123.  S.  4'; 

gcdr.  Schaten  ad  ann. 

Innocentius  episcopus  servus  servorum  Dei  dilectis  filiis  canonicis  ecclesie  sanctorum  apostolorum 
Petri  et  Andree  Patherburnensis  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Commisse  nobis  amministrationis 
officium  exiget  et  integritas  rationis  exposcit,  viros  ecclesiasticos  sincera  caritate  diligere  et  ne  indebit\s 
graventur  molestiis  apostolice  protections  clipeo  confovere.  Eapropter,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris 
iustis  postulationibus  grato  concurrentes  assensu  ecclesiam  vestram  cum  omnibus,  que  in  presentiarum 
legitime  possidet  aut  in  futurum  iustis  modis  Deo  propitio  poterit  adipisci,  sub  beati  Petri  et  nostra 
protectione  suscipimus.  Quicquid  autem  bone  memorie  M.  (sic!)  quondam  Paburnensis  episcopus  eidem 
ecclesie  vestre  tarn  in  decimis  quam  in  curtibus,  in  areis  et  in  parrochia,  que  consistit  in  quinque  villis 
videlicet  Aspethera,  Hildelinghusen,  Hasvuthehusen ,  Hohensili,  Albethinghusen  '),  rationabiliter  contulit, 
sicut  ea  omnia  iuste  ac  pacifice  possidetis,  eidem  ecclesie  vestre  auctoritate  apostolica  confirmamus  et 
presentis  scripti  patrocinio  communimus  statuentes,  ut  nulli  omnino  hominum  liceat  hanc  paginam  nostre 
protectionis  et  confirmationis  infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Siquis  autem  hoc  attemptare 
presumpserit,  indignationem  omnipotentis  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  se  noverit 
incursurum.  Datum  Laterani  XIIII.  Kalendas  Decembres,  pontificatus  nostri  anno  nono. 
Die  an  rothen  und  gelben  seidenen  Faden  hangende  Bulle  ist  zum  Theil  verkalkt. 

23. 

Albertus  Dei  gracia  comes  de  Eversteine  bestatigt  den  Monchen  von  Hardehausen  den  Besitz  von 
XXIII  Alansen,  welche  sie  crkauften  a  liberis  in  cometia  nostra2),  behalt  sich  aber  an  alien  Giitern  das 
ius  regie  pensionis8)  vor.  Dagegen  tritt  er  den  Monchen  seine  Anspriiche  an  einen  Ilorigen  ab,  turn  pro 
reBtauro,  quia  enormiter  eos  dampnificaveram  in  obsidione  castri  Desenberg,   turn  pro  eo   quod  taxata 


ware,  also  dem  Jahre  1208  angehorte,  so  ist  damals  der  12.  Mars  kein  Sonntag,  sondern  vielmehr  ein  Mittwoch 
gewesen.  Aber  auch  im  J.  1207  fallt  der  12.  Marz  auf  einen  Montag.  Da  nun  die  Ind.  Villi  auf  1206  hinweist,  and 
in  diesem  Jahr  der  12.  Marz  wirklich  ein  Sonntag  war ,  so  werden  wir  dies  for  unsere  Urkunde  statuiren  und  anneh- 
men  mussen,  dass  die  Jahreszahl  1207  auf  einem  Schreibfehler  beruht.  —  ')  Diese  fanf  Villen  oder  Bauerschaften 
liegen  in  oder  urn  die  Stadt  Paderborn;  die  erste  ist  der  Stadtbezirk  Maspern  (Bessen  I  162.),  Hildelinchusen  lag  in 
der  Richtung  nach  Dale  oder  Imminghusen  (vgl.  Giefers  in  den  Beitragen  zur  Qesch.  Westfalens  1866  S.  29),  Hasvuthe- 
husen ist  der  Stammsitz  derer  von  Haxthausen,  dorthin  fuhrte  der  Weg  aus  dem  8piringsy  jetzt  Casseler  Thore;  es 
lag  da,  wo  jetzt  noch  das  Haxter  Feld  ist;  Hohensili  oder  Queden,  im  Suden,  dicht  dabei,  wo  jetzt  das  Querfeld; 
statt  Albethinghusen,  wie  die  papstliche  Urkunde  schreibt,  ist  Asbethinghusen  zu  lesen;  hiervon  hat  sich  im  Pens- 
linger  Feld  NO.  der  8tadt  nooh  eine  Spur  erhalten.  —  *)  Die  sedes  iudiciaria  einer  Everstein'schen  Freigrafsehaft  lag 
am  Donnersberg  auf  dem  Wege  von  Wormeln  nach  Germete.  Ygl.  die  Gerdener  Urkunde  v.  1226  und  v.  Spilcker  in 
Wigands  Archiv  I  1.  S.  56.  Ob  diese  Grafachaft  wohl  mit  der  hier  erwahnten  von  Mainz  lehnruhrigtn  identisch  ist? 
—  *)  Den  Konigszins. 


Digitized  by 


Google 


1206—1107.  19 

pecunia  redemerunt  vades  meos  in  Sosatia.  Vom  Kirchenbanne  befreit,  toird  er  in  die  Fraternitat  des 
Klosters  aufgenommen  und  entschadigt  die  Maimer  Kirche  a  qua  cometiam  teneo  fur  die  erwahnten  Dimi- 
nutionen  der  Freigrafschaft.  1206.  Zeugen:  Hermann  Byrecule  et  frater  eius  Bernhardus,  Heinricus  dapifer 
noster,  Herimannus  de  Lovene,  Thidericus  de  Duergen  et  frater  eius  Eselherius,  Goswinus  de  Winthusen. 
1206.  —  Gedr.  v.  Spilcker  Grafen  v.  Everstein  V.  B.  S.  35  lJ. 

24. 

Albertus  comes  de  Everstene  ubertrdgt  dem  KL  Hardehausen  das  Obereigenthum  iiber  zwei  Mansi  in 
Scherfede,  welche  seine  Vasallen  Heinrich  und  Conrad  dem  Kloster  verkauft  uml  ihm  resignirt  hatteru  Zeu- 
gen: Bernhardus  Patherburnensis  ecclesie  episcopus,  Heinricus  prepositus  de  Hamele;  Heithenricus  comes 
de  Luterberge,  Hermannus  Bercule  de  Holthusen,  Bernhardus  de  Nordhem,  Ekkehardus  de  Wellethe, 
Hermannus  de  Atholvessen  .  .  .  Argentum  etiam  pariter  totum  datum  est  eis  (Heinrich  und  Conrad)  in 
Huxaria  in  presentia  d.  Adam  iudicis  ipsius  civitatis.  A.  d.  i.  MCCVI.  —  Aus  dem  Originate  gedr.  bei 
0.  Spilcker  Everstein  U.-B.  33. 

25. 

*  B.  Bernhard  III.   von  Paderbnrn  giebt  dem  KL  Gerden  den  Hof  zu  Siddesen  in  Tausch  gegen  den  Hof 
Nuten.  1207.  —  Abschr.  Msc.  II.  71.  S.  237;  laieinische  und  deutsche  Regeslen  Msc.  1.  242*>.  S.  33; 

VI  224.  S.  28. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Bernhardus  tertius  Dei  gratia  Paderbornensis  ecclesie 
episcopus.  Quum  cautum  et  utile  omnino  esse  cognoscitur,  ut  facta  memoria  digna  scriptorum  autenti- 
corum  suffragio  posterorum  imprimantur  cognitioni,  nos  in  eo  sequentes  predecessorum  nostrorum  vestigia 
presentis  inspectione  pagine  cunctis  Christi  fidelibus  insinuamus,  .quod  venerabilis  decessor  noster  sancte 
recordationis  Bernhardus  episcopus  a  Bertoldo  et  filiis  ipsius  de  Bilinchusen  curiam  in  Sidessen2),  quam 
pheodi  nomine  tenebant,  liberam  accepit,  in  cuius  recompensationem  ipsis  decimam  in  Ossendorp8)  libe- 
raliter  de  consensu  ecclesie  nostre  in  pheudum  concessit,  obtinuitque  a  provisoribus  cenobii  Gerdinensis, 
ut  ipsi  curiam  in  Nuten4)  castro  Iburch  adiacentem,  et  ex  hoc  sibi  et  successoribus  suis Paderbornensis 
ecclesie  episcopis  magis  oportunam  voluntarie  resignarent,  et  omne  ius  ipsius  curie  et  omnium  bonorum 
ei  pertinentium,  que  ab  ecclesia  Paderbornensi  tenebant,  cederent  usibus  mense  episcopalis.  Volens 
autem  idem  venerabilis  decessor  noster  claustri  Gerdinensis  pie  ac  sollicite  providere  indemnitati,  consen- 
tiente  sibi  ecclesia  nostra  supra  memoratam  curiam  in  Sidessen  claustro  Gerdinensi  contulit  in  pretaxate 
curie  Nuten  recompensationem,  quam  nos  ei  presenti  instrumento  sigilli  nostri  appensione  firmato  in 
perpetuum  sancimus  sub  anathematis  prohibentes  interminatione,  nequis  supradictis  permutationibus  tarn 


l)  Aus  einer  weiteren  hierauf  bezuglichen  Urkunde  des  Grafen  Otto  von  Everstein  vom  Jahre  1225,  gedruckt  bei 
Spilcker  1.  c.  Seite  52,  ersieht  man  sodann,  dass  nach  Alberts  Tode,  Otto's  Bruder,  die  Grafen  Conrad  und 
Heinrich,  cum  longe  essem  a  patria,  diesen  Vertrag  angefochten  und  einzelne  von  diesen  Gutern  wieder  an  sich 
geries€n  hatten.  Diese  Differenzen  werden  nun  dadurch  ausgeglichen,  dass  das  Kloster  Hardehausen  dem  Grafen  Otto 
27  Mark  leiht,  wofiir  es  in  curte  nostra  Wormlo  27  Mark  aus  dem  Ertrage  des  Getreides  allmalig  zuriickempfangen 
werde,  wovon  dreiMark  eine  Entschadigung  ftir  die  durch  seine  Bruder  angerichteten  Schaden  sein  sollen.  Ausserdem 
bestatigt  er  die  von  seinem  Vater  dem  Kloster  unter  Konigsbann  iibergebenen  Guter  nochmals  demselben  per  sen- 
tentiam  et  ad  maiorem  cautelam  fecimus  tradi  per  manus  uxoria  mee  Ermengardis  et  filii  mei  Alberti,  distinguentes 
que  a  scabinis  conquisita  sunt,  et  ab  aliis  qui  Uberi  dicuntur.  —  *)  NO.  von  Gerden.  —  *)  NW.  von  Warburg.  — 
4)  In  der  Nahe  des  SW.  von  Driburg  liegenden  Berges  Iburg  jetzt  nicht  mehr  nachzuweisen.  Zur  Sache  vergleiche 
man  noch  Wigand  Archiv  IV.  78.  not.  26. 

3* 


Digitized  by 


Google 


20  1207. 

provide  ac  solenniter  tractatis  audeat  inposterum  obviare,  aut  cenobio  Gerdinensi  de  sepedicta  curia  de 
Sidessen  questionem  movere.  Acta  autem  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.VII°,  indictione 
decima,  pontificatus  nostri  anno  quarto,  et  coram  testibus  subscripts :  Lamberto  preposito  maiori,  Tide- 
rico  decano,  Heinrico  beati  Petri  preposito,  Tiderico  scholastico,  Conrado  custode,  Johanne  cellerarioT 
Hinrico  camerario,  magistro  Joanne  fratre  et  subdiacono  nostro;  Amelungo  comite  et  filiis  eius  Heinrico 
dapifero,  Lippoldo,  Conrado,  Hermanno,  Wernhero,  Rotgero  et  aliis  quampluribus  ministerialibus 
ecclesie  nostre. 

26. 

*  Bischof  Bernhardt  III.  von  Paderbom  bestiitigt,  dass  ein  gewisser  Albert  und  dessen  zwei  Sohne  ihre 
vom  Hochstift  Paderbom  lehnriihrigen  Giiter  zu  0$terhu$enlJ,  welche  zum  Werthe  von  26  Mark  abgeschatzt 
seien,  demKloster  Gerden  fur  10%  Mark,  fiir  6  Viertel  Gelreide  und  fur  kiinftig  vom  Kloster  zu  Lehngehende 
Giiter  zu  Vogelhorst  2J ,  verkauft  haben.  Zeugen:  Lambert  Dompropst,  Thiderich  Domdechant,  ffenrich  Propst 
zu  St.  Peter  (Busdorf),  Thiderich  Scholaster,  Conrad  Custos,  Johann  Kellner,  Henrich  Kammerer;  Amelung 
Graf,  Henrich  Droste  (dapifer).  1207.  —  Regest  Msc.  J.  242  *>.  S.  33;   VI.  224.  S.  27. 

2T. 

*  Albert,  Dechanl  des  Stifts  Busdorf,  kauft  ein  an  dessen  Propst  wegen  binnen  Jahr  und  Tag  versiiumter 

Muthung  heimgefallenes  Lehen.  von  dem  Vasallen  fur  18  Mark,  die  ein  Canonicus  des  Stifts,  Gerhard,  behufs 

Stiftung  seiner  Memorie  vorstreckt.  1207.  —  Or.  (Concept?)  Busdorf  U.  12;  Abschr.  Msc.  121.  f.  14. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Notum  sit  tam  presentibus  quam  future  successions  homi- 
nibus,  quod  ego  Albertus,  decanus  ecclesie  beatorum  apostolorum  Petri  et  Andree  in  Patherburne,  et 
alii  fratres  et  concanonici  mei  eiusdem  ecclesie  a  Gerhardo  de  Sinestorp,  consencientibus  uxore  et  filio 
ipsius,  quedam  bona  Sinestorp8),  que  ipse  nomine  ecclesie  nostre  de  manu  prepositi  nostri  tenebat  in 
feodo,  et  quia  infra  annum  et  diem  de  novo  preposito  nostro  scilicet  domino  Heinrico  eadem  bona  sibi 
concedi  non  postulavit,  secundum  iusticiam  feodalem  iure  perdiderat,  XVIII  marcis  redemimus;  eademque 
bona  nobis  et  successoribus  nostris  iam  dictus  prepositus  in  augmentum  prebendarum  nostrarum  in  per- 
petuum  contradidit.  Verum  quia  magister  Gerhardus  Bremensis  ecclesie  et  nostre  canonicus,  pro  anni- 
versario  depositionis  sue  die  ob  salutem  anime  sue  iugiter  apud  nos  observando,  memoratam  nobis  do- 
navit  pecuniam,  de  fructibus  predictorum  bonorum  secundum  voluntatem  ipsius  ita  ordinavimus,  scilicet, 
ut  medio  tempore,  hoc  est  donee  ipse  debitum  universe  carnis  solvat,  in  octava  pentecostes  vigilie,  pro- 
xima  vero  feria  secunda,  missa  in  commemorationem  omnium  animarum  fidelium  et  tercia  feriapro  salute 
vivorum  Salus  populi  sollempniter  decantetur,  et  tam  priori  die  IIII  solidi  et  VI  denarii,  quam  posteriori 
die  alii  HII  solidi  et  VI  denarii  fratribus  nostris  erogentur,  et  XII  denariatae  panis  pauperibus  distri- 
buantur,  ea  sollicitudine  illi  fratri  incumbente,  qui  sepedicta  bona  vice  capituli  a  decano  receperit  in 
obedienciam  4).  Postquam  autem  prefatus  magister  diem  clauserit  extremum,  coniunctis  in  unum  duabus 
medietatibus,  novem  solidos  in  anniversario  die  depositionis  eiusdem  obedientiarius  ministret  fratribus, 
V  autem  denariatas  panis  det  scolaribus,  unum  denarium  campanario,  candelam  de  dimidia  libra  cere 
ponat  in  choro  a  tempore  vigiliarum  per  totam  noctem  usque  ad  finem  misse  pro  defunctis  duraturam. 
Panem  denarium  valentem  et  caseum  denarium  valentem  conferat  ad  introitum  misse  cum  candela  com- 


>)  Vgl.  oben  Nro.  3.  —  *)  Ostlich  yon  Lemgo.  Das  Kl.  Gerden  hatte  bekanntlich  viele  Besitzungen  im  heutigen  Fiir- 
stenthum  Lippe.  —  *)  Der  Name  hat  sich  noch  jetzt  in  der  Zinsdorfer  Mark  erhalten,  im  Er.  Buren,  N.  von  Wun- 
nenberg  and  Farstenberg,  and  hangt  jedenfalls  mit  dem  ebenda  befindlichen  Sint-  oder  Sentfeld  zusammen.  — 
*)  Sehr  bezeichnend  far  den  Ursprung  des  Namens  der  Obedienzien. 


Digitized  by 


Google 


1207.  21 

petente,  imum  denarium  Bacrificet.ad  missam.  Ut  autem  hec  omnia  rata  maneant  et  inconvulsa,  et  a 
6ucce8sorum  nostrorum  non  effugiantmemoria,  presentis  cyrographi  paginam  conscribi,  et  sigillo  ')  ecclesie 
nostre  fecimus  muniri,  nominibus  nostris,  qui  hiis  dum  agerentur  presentes  aderamus,  subter  notatis: 
Albertus  decanus,  Heinricus  custos,  Heinricus,  Cesarius,  Rodolfus,  Ludolfus,  Thyetmarus  scolasticus, 
Frethericus,  Werno,  Johannes,  Heinricus,  Lambertus.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.VII0, 
indictione  IXa,  domino  Innocentio  III.  ecclesie  Romane  presidente,  domino  autem  Ottone  rege  regnante. 

28. 

*  Abt  Gumpert  von  Geismar  und  dasCapitel  von  Fritzlar  *J  bektlnden  eine  Schenkung  anHausem  und  Kauf- 

scharren  in  der  Sladt  Fritzlar  *J  an  das  KU  Hardehausen.  1207.  —  Or.  KL  Hardehausen  U.  16. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Nos  Gumpertus  Dei  gratia  Geismariensis  prepositus 
et  capitulum  Fritlariense  in  perpetuum.  Cum  pro  modulo  nostre  possibilitatis  universis  sacre  fidei  cul- 
toribus  teneamur  impendere  opera  karitatis,  maiorem  tamen  pro  hiis  debemus  gerere  sollicitudinem,  qui 
vita  Marthe  posthabita  Marie  quietem  elegerunt.  Inde  est,  quod  notum  fieri  volumus  tarn  futuris  quam 
presentibus,  quod  prepositus  in  Winede  4)  Thitmarus  bona  infra  Friteslar  in  areis  domorum  et  maccello- 
rum  6)  sita  et  extra  in  agris  posita,  a  monasterio  in  Wicenstein  6)  coempta,  eidem  monasterio  et  capelle 
legaverat,  equaliter  post  obitum  suum  possidenda.  Elapso  autem  modico  post  tempore  bona  eadem  a 
iam  dictis  absolvit  monasteriis  donatione  sive  precio  XX  marcarum.  Cum  autem  ilia  in  libera  habuisset 
possessione,  contulit  eadem  monasterio  Hersvithehusensi  in  ecclesia  Friteslar  astantibus  clero  et  populo 
infra  missarum  sollempnia  et  dein  coram  iudicibus  laicis  in  foro  dicta  donatione  confirmata  iuxta  con- 
suetudinem  oppidi  pretaxati.  Testes  vero  hii  aderant:  Heinricus  cantor,  Cunradus  custos,  Cunradus  de 
Rusteberg,  Adeloldus,  Herimannus,  Cunradus  M8nt;  laici  quoque  Radbodo  de  Cenre  *),  Hernestus  de 
Zuschene8),  C8no  de  Holtzeim,  Geveno,  Rudolfus  et  alii  quamplures  tarn  clerici  quam  laici.  Igitur  ut 
hec  facta  rata  et  inconvulsa  omni  evo  permaneant,  sigillo  ecclesie  nostre  prepositique  Geismariensis  hanc 
paginam  fecimus  communiri,  horrendo  ilium  percellentes  anathemate,  siquis  in  posterum  attemptaverit 
hec  eadem  ausu  temerario  irritare.  Acta  sunt  hec  a.  d.  i.  M°.CC°.VII0.  indictione  nona9). 
Beide  Siegel  sind  abgefallen. 

29. 

*  Die  vom  Bischof  Gerhard  von  Osnabriick  zwischen  seiner  und  der  Paderborner  Kirche  beantragte  Briider- 

schafl  wird  vom  Bischof  Bernhard  111.  von  Paderborn  und  dessen  Domcapilel  genehmigt.    0.  J. 

(1207—1216)  «•/.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  87. 

Dominis  et  fratribus  venerabilibus  ac  dilectis  in  Christo  6.  Patherburnensis  ecclesie  episcopo  L(am- 
berto)  preposito,  T(iderico)  decano  totique  capitulo  G.  Dei  gratia  episcopus,  L.  prepositus,  H.  decanus 


»)  Ein  Siegel  ist  an  dieaer  auf  einem  langlichen  Streifen  liniirten  Pergaments  verzeichneten  Urknnde,  deren  Schrift  aber 
durchaua  gleichzeitig  ist,  nie  vorhanden  gewesen.  Mdglicherweise  liegt  hier  also  nor  ein  Concept  vox.  —  *)  N.  von 
Fritzlar  liegt  das  alte,  in  der  Geschichte  des  h.  Bonifacius  berohmte  Geismar,  verschieden  von  dem  bei  Liebenau 
belegenen  Hofgeismar.  —  •)  Vgl.  die  Urkunde  vom  11.  September  1234  Nro.  229.  —  4)  Weende,  Nonnenkloster,  N. 
von  Gottingen;  Otto  prepositus  de  Wenethe  bezeugt  1247  eine  Urkunde  der  Edlen  von  Plesse.  Wenck  H.  G.  II.  B.  166. 
—  *)  Kauf-  und  Fleischerscharren.  —  6)  Kloster  Weissenstein,  spater  Schloss  Wilhelmshohe  bei  Cassel,  vgl.  Busching 
VIL  104.  Eine  Erwahnung  dieses  Elosters  findet  sich  nur  einmal  in  Wencks  Hess.  Gesch.  II.  13. 129,  wo  nebendem 
Aussteller  unseres  Documents  auch  Bruno  in  Wizenstein  prepositus,  eine  Urkunde  Erzbischof  Conrads  von  Mainz  von 
1196  bezeugt.  —  ^  Zennern  S.  v.  Fritzlar.  —  8)  Zueschen  NW.  von  Fritzlar,  im  Fr.  Waldeck.  —  •)  Unrichtig  statt 
decima.  —  10)  Im  J.  1207  wird  zuerst  der  Paderborner  Domdechant  Dietrich  erwahnt,  oben  Nro.  26,  und  im  J.  1216 


Digitized  by 


Google 


22  not— tao8. 

et  ceteri  Osnabrugensis  ecclesie  fratres  devotas  orationes  et  obsequium  cum  eo,  qui  fratribus  debetur, 
affectu.  Noticia  religionis  et  honestatis  ecclesie  vestre  desiderium  suscitavit  in  nobis,  ut  ecclesiam  no- 
stram  ei  speciale  karitatis  vinculum  alligaret.  Cum  desiderio  per  litteras  nostras  vobis  exposito  univer- 
sitatis  vestre  benivolum  et  ut  speramus,  immo  confidimus,  inspiratum  a  Deo  gaudemus  et  gratias  agimus 
accessisse  consensum.  Gratam  igitur  et  ratam  libenter  habituri  perpetuo  coniunctionem  ecclesiarum  vestre 
et  nostre  presenti  autentico  protestamur,  quod  societatis  illius  et  voti  vobis  debiti,  quod  ecclesias  sorores 
mutuo  sibi  debere  facit  obligatio  specialis,  ecclesie  vestre  semper  erimus  debitores. 
Das  Siegel  fehlt. 

30. 

*  Bitter  Anselm  von  Atteln  lJ  stiftet  im  KL  Willebadessen  seine  Memorie.  0.  J.  (1207 — 1215)  2J.  — 

Begest  Msc.  I.  242*.  S.  6L 

Lambertus  maior  propositus,  T(heodericus)  decanus,  Henricus  prepositus  sancti  Petri  et  to  turn  cafti- 
tulum  Paderbornense  testantur,  quod  Anselmus  miles  in  Atlen  tan  turn  de  bonis  suis  dederit  ccenobio  in 
Wilbodessen,  ut  unaque  devota  singulis  feriis  sextis  recipiat  similam,  quod  conventus  contulerit  frater- 
nitatem  capituli  sui  et  omnium  orationum  fecerit  participem  et  singulis  feriis  sextis  pro  salute  ipsius 
celebranda  (sit)  cum  vigiliis  solempnibus  missa  publice  votiva.  Quod  siquis  contempserit,  indignationem 
omnipotentis  Dei,  beatorum  suorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  et  sancti  Viti  martyris  se  noverit  incur- 
surum. 

31. 

Papst  Innocenz  HI.  zeigt  dem  Convent  des  Klosters  Corvey  an,  dass  er  von  seinem  Legaten  die  Verzicht- 
leistung  des  Abts  von  Corvey  auf  die  bisher  in  Deutschland  Ubliche  Gewohnheit,  ohne  papstliche  Erlaubniss 
von  einer  Kirche  zu  einer  anderen  uberzutreten ,  empfangen  habe.  Auf  Grund  dieser  Gewohnheit  sei  derselbe 
friiher  von  Helmershausen  nach  Corvey  iibergegangen,  und  hierauf  vom  Bischof  von  Paderbom  vom  Amte 
suspendirt  worden,  was  aber  der  Legat  unter  bestimmten  Bedingungen  revocirt  habe.  1208  Mai  5.  Lateran.  — 
Or.  KL  Corvey  U.  79;  gedr.  Schaten  ad  ann.;  ein  Auszug  ist  in  das  Corp.  Juris  Canon.  C.  7.  X. 

de  consuet.  (1,  A)  iibergegangen. 

Innocentius  episcopus  servus  servorum  Dei.  Di(l)ectis  filiis  conventui  Corbeiensis  monasterii  salutem 
et  apostolicam  benedictionem.  Cum  venerabilis  frater  noster  .  . 8)  episcopus  Hostiensis  et  dilectus  filius 
•L.  4)  tituli  sancte  Crucis  presbiter  cardinalis,  olim  in  partibus  Alamannie  legationis  officio  fungerentur, 
invenerunt  dilectum  filium  abbatem  de  monasterio  Helwordeshusensi,  quod  ad  Romanam  ecclesiam  nullo 
mediante  noscituf  pertinere,  ad  monasterium  Corbeiense,  quod  etiam  est  Romane  ecclesie  speciale,  pro- 
pria temeritate  migrasse,  licentia  illud  deserendi  vel  confirmatione  a  nobis  vel  ab  ipsis  etiam,  qui  (vices) 
nostras  in  illis  partibus  tunc  4)  gerebant,  nee  habita,  nee  petita.  Cumque  Nortusium  advenisset  regalia 
recepturus  6),  iidem  existentes  ibidem,  ut  contemptus  eius  manifestior  appareret,  ad  eos  accedere  non 


stirbt  Bischof  Gerhard  von  Osnabriick.  —  l)  W.  von  Willebadessen.  —  a)  Nach  dem  Auftreten  des  Domdechanten 
Dietrich  datirt,  Wahrscheinlich  ist  diese  Urkunde  aber  die  domcapitolarische  Bestatigung  zu  Nro.  55 ».  vom  6.  No- 
vember 1213.  —  *)  Hugelin.  —  4)  Leo.  Beide  erscheinen  als  Legaten  zuerst  auf  dem  Reichstag  zu  Worms,  3.  August 
1207.  Bohmer  R.  J.  1198— 1254  S.  314.  —  6)  Also  war  der  ttbertritt  des  Abts  von  Helmershausen  in's  Kl.  Corvey 
schon  langere  Zeit  vor  der  Ankunft  der  Legaten  Hugelin  und  Leo  erfolgt.  —  •)  Yon  E.  Philipp,  der  in  der  zweiten 
Halfte  des  August  1207  einen  Reichstag  in  Nordhausen  hielt,  wo  auch  jene  Legaten  gegenwartig  waren.  Bohmer 
1.  c.  S.  24. 


Digitized  by 


Google 


1208.  23 

curavit,  se  mandatorum  ipsorum  exhibens  modis  omnibus  contemptorem.  Propter  quod  dicti  legati  vene- 
rabili  fratri  nostro  .  .  P(aderb)urnensi  episcopo  !)  dederunt  firmiter  in  mandatis,  ut  eundem  ad  suam 
presentiam  evocaret  et  predictis  omnibus  diligentius  expositis  coram  eo,  ipsum  ab  omnd  officio  et  bene- 
ficio  suspendere  non  differet,  donee  nostro  vel  illorum  se  conspectui  presentaret,  de  contemptu  veniam 
petiturus.  Ceterum  cum  suum  nuntium  ad  eorumdem  pres(entiam)  (de)stinaret,  se  super  predictis  omni- 
bus per  eundem  excusans,  illius  terre  allegavit  consuetudinem  generaJem,  asserens,  quod  pro  confirma- 
tione  electionis  vel  optinend(a)  (etia)m  benedictione  vel  licentia  de  uno  ad  aliud  monasterium  transeundi, 
summus  pontifex  vel  eius  legati  non  efant  aliquatenus  requirendi,  cum  in  illis  partibus  consue(tu)do  talis 
hactenus  sit  servata.  Idem  vero  legati  precibus  multorum  inducti  tarn  ecclesiasticorum  quam  secularium 
princip(um),  qui  eosdem  pro  ipso  instantissime  rog(averunt),  predictam  sententiam  relaxarunt,  pref(ato) 
episcopo  Paderburnensi  mandantes,  ut  memorato  abbati  iniungere  non  differet,  ut  usque  ad  dominicam, 
qua  cantatur  Letare  Jerusalem2)  proxime  preteritam,  nuntios  suos  ad  sedem  apostolicam  destinaretr 
mandatum  nostrum  tarn  super  hoc,  quam  aliis,  eisdem  mediantibus  nuntiis  recep turns;  quod  si  (facere) 
forte  negligeret,  extunc  ipsum  in  pristinam  sententiam  reducere  non  differet,  et  earn  faceret  firmiter 
observari.  Postmodum  autem  cum  suos  ad  sedem  apostolicam  nuntios  destinasset,  iidem  volentes  eum 
multipliciter  excusare  ad  defensionem  ipsius  predictam  consuetudinem  allegarunt.  Cum  igitur  hoc  no& 
tarn  consuetudo  quam  corruptela  merito  sit  censenda,  que  profecto  sacris  est  canonibus  inimica,  ipsam 
de  cetero  servari  nolentes  eisdem  legatis  dedimus  in  mandatis,  ut  a  predictis  nuntiis  Her(bordo)  videlicet 
preposito  et  C.  canonico  EcclesieNove  s),  qui  plenam  tarn  abbatis,  quam  Corbeiensis  conventus  procura- 
tionem habebant,  sicut  nobis  constitit  per  pub(li)cum  instrumentum,  vice  nostra  obedientiam  reciperent 
manual  em,  facta  renuntiatione  consuetudinis  antedicte,  qui  tarn  in  consuetudinis  ipsius  renuntiatione, 
quam  in  obedientia  exhibenda  nostrum  adimplentes  mandatum,  litteras  super  hoc  suis  signatas  sigillis 
apud  nos  dimittere  procurarunt.  Quo  circa  discretioni  vestre  per  apostolica  scripta mandamus,  quatenus 
quod  factum  est  per  nuntios  antedictosTatum  habentes,  de  cetero  huiusmodi  pravam  consuetudinem  nul- 
latenus  observetis.  .  Datum  Laterani  V.  Non.  Maii,  pontificatus  nostri  anno  undecimo  4). 


')  Bernhard  III.  von  Oesede.  —  *)  16.  M&rz  1208.  —  *)  Nigenkerken  dicht  bei  Corvey.  —  4)  Wer  dieser  von  Helmers- 
hausen  nach  Corvey  ubergehende  Abt  war,  sagt  der  Papst  leider  nicht  Aller  Wahrscheinlichkeit  nach  ist  es 
aber  Thetmar  gewesen.  Wir  ersehen  dies  aus  dem  von  Strunck  Annal.  Paderb.  III.  S.  125  sq.  gesammelten  Catalogus 
abbatum  Helmwardeshusensium ,  der  S.  126  sagt:  reperitur  in  Uteris  Helmershusanis  de  anno  120.5  indictione  octava, 
quarum  initiom  est :  Ego  Thetmarus  divina  dementia  huius  nominis  tertius  Helmwardeehusensis  abbas.  Eben  dieselbe 
Urkunde  betrifft  wohl  aucb  das  Regeet,  welches  sich  Msc.  1. 242 b.  S.  47.  befindet,  wenn  dort  aach  als  Jahr  falschlich 
l'J06  angegeben  wird.  Ausserdem  besassen  wir  fruher  unter  den  jetzt  an  das  Kasseler  Staatsarchiv  abgegebenen  Ur- 
kunden  des  Kl.  Helmershausen  unter  Nro.  5.  eine  undatirte,  die  einer  temporibus  et  auctoritate  in  Helmordeshusen 
abbatis  Themari  huius  nominis  tercii  gemachten  Schenkung  des  ius  in  marcha  Desla  erwahnt.  Wenn  man  nun  in 
Betracht  ziehet,  dass  der  tJbertritt  dieses  Abts  vom  El.  Helmershausen  zu  dem  Oorvey'schen ,  wie  wir  oben  Note  5 
erwiesen,  schon  langere  Zeit  vor  der  im  August  1207  erfolgten  Ankunft  der  Legaten  stattgefunden  hat,  so  werden 
wir  auch  den  oben  Nro.  21  auftretenden  Corvey'schen  Abt  Thetmar  fur  identisch  mit  diesem  anerkennen  und  anneh- 
men  miissen,  dass  seine  Wahl  fur  die  letztere  Wurde  schon  im  Jahre  1205,  Nro.  18—20,  jedenfalls  vor  dem  12.  Marz 
1206  erfolgt  ist.  Wollten  wir  die  Epochen  der  Correy'schen  Abte  am  Ende  des  12.  und  im  Anfange  des  13.  Jahrh. 
festzustellen  suchen,  so  mussten  wir  zun&chst  von  den  Erfindungen  Paullinis  in  seinen  Annal.  Corb.  (Syntagma  S.  384 
und  bei  Leibn.  IL  310),  die  leider  auch  die  Darstellungen  der  handschriftlichen  Chroniken  von  Corvey,  Msc.  I.  245 
u.  251,  vollkommen  beherschen,  ganz  absehen.  Aber  auch  eine  etwas  altera  Geschichtsquelle ,  namlich  der  von 
einer  Hand  aus  dem  Anfange  des  16.  Jahrh.  Msc.  I.  133.  S  51  eingetragene  Catalog,  abb.  Corbeiensium,  giebt  keine 
Auskunft.  Denn  es  heisst  dort:  Widikindus  abbas  sedit  19  annis,  Thetmarus  abbas  sedit  annis  6,  Hugoldus  . .  annis 
10,  Hermannus  annis  30.  Yoransgesetzt  nun,  die  Annahme  Erhard's  R.  2232  sei  rich  tig,  der  den  Tod  Conrads,  des 
Vorgangers  von  Widikind  in's  Jahr  1189,  und  zwar  nach  dem  mir  unbekannten  Necrologium  von  Marienmunster  auf 
den  15.  December  setzt,  —  und  in  der  That  nennt  Widikind  C.  506  das  J  1190  das  erste  prelationis  nostra,  — 
so  hatte  Widikind,  der  nach  Nro.  12  noch  am  12.  December  1203  am  Leben  war,  bis  zum  J.  1208  regiert,  was  durch 
unsere  Urkunden  schon  als  unmoglich  erwiesen  wird.  Hiernach  kdnnen  also  auch  die  ubrigen  Daten  una  Nichts  zur 
Bestimmung  der  Epochen  helfen.  —  Gegen  die  von  Mopyer  Onpm.  p.  125  angegebenen  Tages-  und  Jahreadaten  kann 


"Digitized  by 


Google 


24  H08- 


32. 


*  Bischof  Bernard  III.  von  Paderborn  bestdtigt,  dass  Anton  und  Goswin  Briider  von  Sidessen  mil 
Genehmigung  des  Sohnes  ihrer  Schwester,  dem  Klosler  Gerden  gegen  Empfang  von  42%  Mark  die  Giiter 
zu  Dalessen  x),  welche  sie  von  ihm  zu  Lehen  getragen,  abgetreten  und  er  das  Eigenthum  dieser  Giiter  dem 
genannten  Kloster  geschenkt  habe.  Zeugen:  Lambert  Dompropst,  Thiderich  Domdechant,  Benrich  Propsi 
zum  h.  Petrus,  Thiderich  Scholaster,  Conrad  Kiister,  Johann  Kellner,  Benrich  Kammerer;  Amelung  comes, 
Benrich  dapifer  und  andere  Ministerialen  der  Kirche.  1208.  —  Begesl  Msc.  L  242  b.  S.  33;    VI.  224.  S.  29. 

33. 

*  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  bekundet,  dass  das  Kloster  Bardehausen  ein  von  der  St.  Stephanskirche  in 
Mainz  in  Pacht  gehabtes  Gut  dieser  letzteren  abgekauft  habe.  1209.  —  Or.  Kl.  Bardehausen  U.  17. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Sifridus  Dei  gratia  sancte  Moguntine  sedis  archiepiscopus 
universis  Christi  fidelibus  salutem  in  Domino.    Ut  ea,  que  humana  ordinat  dispensacio,  memorie  valeant 


ich  in  Bezug  auf  Widikind  nichts  einwenden,  habe  indessen  aber  auch  keinen  positiven  Beleg  fiir  ihre  Richtigkeit 
auffinden  konnen.  Dagegen  erweist  die  Urkunde  Bredelars  Nro.  13  vom  Corvey'schen  Abte  Hugold  den  3.  November 
1220  electionis  noetre  anno  quinto  ausgestellt,  dass  Hugold  erst  1216  gewahlt  und  sein  Vorganger  Thetmar  wohl 
bis  dahin  am  Leben  gewesen  ist. 

Aus  der  Vergangenheit  dieses  Abtes  Thetmar  konnen  wir  jetzt  nach  einer  Originalurkunde ,  die  uns  mit  dem 
Nachlasse  Peter's  von  Hatzfeld  zugekommen  ist,  eine  sehr  interessante  Thatsache  angeben.  Sie  beweist,  dass  Thetmar 
zwischen  1195  und  1200  unmittelbar  nach  seinem  Amtsantritt  als  Abt  von  Helmershausen  der  Execution  des  damals 
papstlicherseits  bestatigten  Ausspruchs  des  Legaten,  dass  Helmershausen  dem  Paderborner  Bisthum  untergeben  sei, 
sich  mit  bewafmeter  Hand  widersetzt  habe.  Dieser  Widerstand  muss  von  Erfolg  gekront  gewesen  sein,  da  Inno- 
cenz  in.  in  der  im  Teste  gegebenen  Urkunde  des  J.  1208  ausdrucklich  anerkennt,  dass  Helmershausen  nullo  median te 
ad  Romanam  ecclesiam  pertinere.  Die  jetzt  dem  Furs  ten  thum  Paderborn  unter  Nro.  84*  einverleibte  Hatzfeldische 
Urkunde  lautet: 

H(ildebrandus)  Dei  gratia  decanus  S.  Cuniberti,  S.  eiusdem  ecclesie  scolasticus.  Omnibus  ad 
quos  presens  scriptum  pervenerit  notum  esse  cupimus,  quod  executio  sentencie  quam  Maguntine 
sedis  archiepiscopus  Sabinensis  episcopus  apostolice  sedis  legatus  pro  ecclesia  Patherburnensi  tulit 
et  quam  dominus  papa  confirmavit,  nobis  a  Romano  pontifice  mandata  fuit.  Unde  cum  Pather- 
burnensem  episcopum  in  corporalem  possessionem  adiudicate  abbatie  mitteremus,  Th(ietmarus) 
electus  de  Helmwardeshusen  et  eiusdem  monasterii  monachi  collecta  multitudine  armatorum  epi- 
scopo  pacifice  venienti  restiterunt.  Ideoque  auctoritate  nobis  mandata  tarn  prenominatum  electum 
quam  prefati  monasterii  monachos  et  eorum  complices  in  facie  Coloniensis  ecclesie  excommunica- 
vimus  et  usque  ad  condignam  satisfactionem  arcius  evitari  mandamus. 

Vom  zweiten  Siegel  ist  noch  ein  Bruchstiick  erhalten,  auf  dem  eine  grossere  sitzende  Figur,  ein  Buch  in 
der  Linken  haltend,  sichtbar  ist. 

Nach  Mas8gabe  des  Umstandee,  dass  der  Decan  Hildebrand  von  St.  Cunibert  in  Coin  in  den  Jahren  1185 — 1202 
urkundlich  erwahnt  wird,  dass  dagegen  der  Erzbischof  von  Mainz,  Cardinalbischof  von  Sabina,  Conrad  von  Wittels- 
bach,  im  J.  1200  etirbt,  muss  diese  Urkunde  zwischen  1195  und  1200  fallen.  Allein  da  wir  aus  einer  fast  ganz  ver- 
dorbenen  Bulle  Papst  Coelestins  HI.  d.  d.  Lateran  1195  April  29.,  Fr.  Paderborn  U.  84,  dieErhard  ubersehen,  so  viel 
entnehmen  konnen,  dass  dieser  damals  Commissare  zur  Entscheidung  des  Streits  zwischen  Paderborn  und  Helmers- 
hausen ernannte,  so  wird  diese  Entscheidung  selbst,  demnach  auch  unsere  Urkunde,  wohl  erst  einige  Jahre  spater 
fallen.  Thetmars  Vorganger  als  Abt  von  Helmershausen  ist  Wilhelm,  der  urkundlich,  so  viel  ich  weiss,  nur  einmal 
zum  Jahre  1189,  Erhard  C.  490,  erwahnt  wird. 
Wohl  unzweifelhaft  identisch  mit  Dalhauaen  SW.  von  Beverungen.    Vgl.  Nro.  50. 


Digitized  by 


Google 


1109.  25 

commendari,  necesse  est,  ea  scriptis  et  voce  testium  perhennari,  ne  cum  temporis  mutabilitate  simul 
inmutentur.  Noverint  igitur  presentes  et  posteri,  quod  fratres  in  Hyrsedehusen  predium  quoddam  in 
Ruppoldeshusen  canonicis  ecciesie  sancti  Stephani  in  Moguntia  attinens,  de  quo  idem  fratres  VIII  solidos 
lem  moneie  in  annua  pensione  prefatis  canonicis  persolverunt,  ab  ipsis  pro  XVI  marcis  ponderati  argenti 
mediantibus  hiis  scilicet  Ludewico  advocato  de  Honberch  et  Alberto,  qui  sub  eodem  Ludewico  prefuit 
yillicationi  in  Dielich1),  emerunt  In  cuius  predii  restaurum  prefati  canonici  bona  quedam  in  Hettens- 
leym  sibi  cum  eadem  pecunia  comparaverunt.  Nos  vero  hunc  contractum  ratum  et  inoonvulsum  habere 
volentes  ipsum  presenti  cartule  annotatum  sigillo  nostro  fecimus  communiri,  et  ad  habundantem  cautelam 
sigillum  iam  dicte  ecciesie  sancti  Stephani  fecimus  adiungi,  testes  adicientes,  quorum  hinc  nomina  sunt 
subarrata:  Cunradus  maior  propositus,  Fridericus  decanus,  Albertus  custos,  Godefridus  cantor  maioris 
ecciesie  in  Moguntia  et  magister  Eberardus  eiusdem  ecciesie  canonicus,  Gerbodo  propositus  sancti  Pauli 
in  Wormacia,  Arnoldus  decanus  S.  Marie  ad  gradus  in  Moguntia,  Wernerus  scolasticus,  Embricho  de 
Albecho,  Fridericus  cellerarius,  Gerardus,  Godefridus,  Johannes,  Wigandus  canonici  prefate  ecciesie 
S.  Stephani,  Heynricus  notarius,  Cesarius  et  Willehelmus  monachi,  Godefridus  et  Otto  conversi  in  Hyr- 
sedehusen. Unde  siquis  hanc  nostre  confirmationis  paginam  in  posterum  attemptare  presumpserit,  indi- 
gnationem  Dei  omnipotentis  et  nostram  se  noverit  incurrisse.  Actum  publice  a.  d.  i.  M°.CC°,IX0. 
Beide  Siegel  aind  abgefallen. 

34 

*  Graf  Ludwig  von  Ziegenhayn  iibertragt  dem  Kbster  Bardehawen  die  van  einem  seiner  Ministerialen 
angekauften  Giiter.  1209.  —  Or.  KL  Bardekausm  U.  18. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Ego  Lodewicus  Dei  gratia  comes  in  Gigenhagen  ecciesie 
in  Herswithehusen  in  perpetuum.  Que  temporibus  nostris  consensu  nostro  racionabiliter  facta  cognovi~ 
mus,  ob  maioris  cautele  firmamentum  posteritati  nostre  scrip ta  transmittimus,  Quidam  ministerialis 
noster  Wigandus  nomine  de  Scrikesbach2)  bona  sua,  que  emptionis  titulo  possederat  in  villa  Herrades- 
hu*ena),  cenobio  Hersvithehusen  XXII  talentis  vendidit  assensu  heredum  suorum.  Idem  Wigandus  cum 
filiis  suis  Wigant,  Lodewich,  Helewich,  Udelrich,  Bruno  et  filia  sua  Jutta  prefata  bona  in  manus  nostras 
resignaverunt  hoc  pacto,  ut  eadem  eo  iure,  quo  ipse  possederat,  cum  omnibus  attinentiis  pretazate  eccie- 
sie contraderemus,  quod  et  fecimus.  Ut  autem  hoc  factum  sepedicte  ecciesie  ratum  permaneat,  presen- 
tem  paginam  sigillo  nostro  fecimus  corroborari.  Huius  rei  testes  sunt:  Herbordus  sacerdos  de  Treise4); 
Bruno  dapifer  de  Gigenhagen,  Hermannus  de  Sconenberch  layci;  Sigebodo  conversus,  Theodericus  de 
Oldenthorp  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  an.  d.  i.  M0.CCO.VHH°. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 


Dillich  und  Homberg  S.  und  SO.  von  Fritzlar,  wo  Hardehausen  nach  Nro.  28  Besitzungen  hatte.  Attn  diesem  Grande 
wird  Ruppoldeshusen  sis  Roppertahausen  zu  deuten  eein,  das  S.  von  Homberg  liegt.  Dochbemerke  ich,  dass  Landau 
Hessengau  161  als  al teste  Form  dieses  Namens  aus  einer  Urkunde  von  1249  Roporgehusen  anfuhrt,  Ruppoldeshusen 
aber  nicht  kennt.  Eine  Riickschrift  des  14.  Jahrhunderts  auf  unserer  Urkunde  lautet  Ropodeshusen.  —  *)  Schrecks* 
bach  SO.  von  Ziegenhayn.  —  *)  Auch  mit  Hulfe  von  Wenck  und  Landau  vermag  ich  dessen  Lage  nicht  su  bestimmen. 
Bei  Wenck  II.  B.  182.  verkauft  das  Kloster  Aulesburg  (Haina  im  S.  des  Furstenthums  Waldeck,  vgl.  die  Urk.  von 
1231)  decimam  nostram  in  Rumershusen  et  bona  nostra  in  Herredeshusen.  —  4)  W.  von  Ziegenhayn. 


W«t£  Urk.«Buoh.   IV. 


Digitized  by 


Google 


2«  "«9. 


35. 


Der  Edle  Heinrich  van  Schwalenberg  verzichtet  mil  seinem  Bruder  Hermann  in  dem  Lehnsgericht  des  Hoch- 
stifle  Paderborn  auf  die  Vagtei  des  Klaslers  Gerden.  1209.  Abschr.  Msc.  11.  71.  S.  226;  Regesl  I.  242  b. 

S.  33;  VI.  224.  S.  30;  gedr.  Wigand  Archiv  II.  369. 

In  nomine  fcancte  et  individue  Trinitatig.  Bernhardus  tertius  Dei  gratia  Paderbornensis  ecclesie 
episcopus.  Qucmiam  temporum  prolixitas  hominum  memoriam  plerumque  solet  obumbrare,  discreta 
recepit  adinventio  scripture  suflragium,  ut  facta  memoria  digna  per  id  transmittantur  ad  posteros 
fct  presentium  notitia  confirmetur.  Omnibus  igitur  quorum  inspectioni  hec  pagina  fuerit  oblata  duxi- 
mus  insinuandum,  quod  cum  nobilis  vir  Heinricus  de  Swalenberg  se  gereret  pro  advocato  cenobii 
Gerdinensis  et  eo  nomine  dampna  gravia  ipsi  monasterio  irrogasset,  obtinuimus  efficaci  studio  tandem 
et  labore,  quod  tarn  idem  Heinricus  quam  frater  eius  Hermannus  coram  nobis  Paderburne  in  domo 
episcopali  constituti,  et  ex  electione  ipsorum  ac  collaudatione  ibi  figura  iudicii  pheodalis  consistente? 
presentibus  fratribus  nostris:  maiore  preposito,  abbate  sancti  Pauli  etcapitulo  maiore,  preposito  etiam  et 
capitult)  ecclesie  sancti  Petri,  item  domino  Waltero  et  Hermanno  canonicis  Monasteriensibus  ac  multis 
fidelibus  ac  ministerialibus  ecclesie  nostre,  omni  iuri,  quod  sibi  advocatie  ifomine  in  monasterio  videban- 
tur  usurpasse  predicto,  et  ore  renuntiaverunt  et  manu.  Item  decimas,  quarum  possessione  prenominatus 
Heinricus  iamdictum  cenobium  privaverat,  possessioni  ipsius  cenobii  ambo  recognitione  communi  reddi- 
derunt.  Commisit  item  Heinricus  sepedictus  ordinationi  nostre  de  restitutione  damnorum,  que  cenobio 
intulerat  eidem,  secundum  gratiam  vel  secundum  iustitiam  sine  contradictione  facienda.  Id  autem  in 
pactis  fuit  adiectum,  quod  si  forte  in  posterum  dicturi  essent  fratres  predicti,  se  ius  aliquod  in  mona- 
sterio Gerdinensi  habere,  super  hoc  questio  ad  nostrum  iudicium  sive  successoris  nostri,  qui  pro  tempore 
in  ecclesia  nostra  fuerit  r  deducatur  et  legitime  per  sententiam  decidatur.  Hec  cum  taliter  processissent, 
quesivimus  ad  cautelam  plenariam  et  abundantem  a  Florino  de  Spenge  fideli  ecclesie  sententiam,  an  si 
ea  gesta,  que  prenarrata  sunt,  uterque  vel  alter  fratrum  prenominatorum  forte  velit  inficiari  inposterum, 
nobis  vel  successori  nostro  potius  probatio  deferenda  sit  eorundem,  an  potius  eorum  sit  excusatio  admit- 
tenda.  Tulit  igitur  sententiam  et  hec  ab  omnibus  est  approbata,  quod  si  casus  pretaxatus  emerserity 
nobis  gestorum  premissorum  probatio  sit  potius  deferenda,  quam  ipsorum  sit  excusatio  admittenda.  Acta 
autem  sunt  hec  anno  ab  incarnatione  dominica  M°.CC°.IX°,  indictione  XI  et  pontificatus  nostri  anno  VI° 
coram  testibus  annotatis:  Ecberto  abbate  sancti  Pauli,  Lamberto  maiore  preposito,  Thiderico  decanoT 
Heinrico  ecclesie  beati  Petri  preposito,  Thiderico  scholastico,  Conrado  custode,  Wulframmo  prioribusy 
item  Hermanno  de  Nienkiricken  *)  preposito,  Volcwino,  Cratone,  Olivero  Coloniensi  scholastico,  HeinricoT 
Hermanno,  Frederico,  magistro  Joanne,  aliisque  maioris  ecclesie  canonicis;  item  Heinrico  decanoT  Hein- 
rico, Cesario,  Rodolfo  prioribus,  Ludolfo,  Thietmaro  scholastico,  Frederico  et  aliis  canonicis  ecclesie  beati 
Petri;  item  Thietmaro  de  Buren,  Florino  de  Spenge,  Amelungo  comite  de  Patherburne2),  Thiderico 
comite  de  Horehusen,  Heinrico  dapifero,  Stephano  filio  comitis  de  Horehusen,  Hermanno  de  Wevere, 
Heinrico  Sprinc,  JohaimeClenoden,  Heinrico  et  Makorio  fratribus  Paderburnensibus  aliisque  qnam  plu- 
ribus  ecclesie  nostre  fidelibus  ac  ministerialibus,  quorum  nomina  minus  utile  quam  longum  esset  enu- 
merare. 


l)  Im  angezogenen  Manoscriptenbande  steht  von  Kindlinger's  Hand:  „Menkiriken",  ond  so  dmckt  anch  Wigand. 
Doch  hat  Kindlinger  sich  nur  versehen  und  in  diesem  klein  geschriebenen  Worte  das  ni  fur  m  gelesen.  In  der  Ger- 
dener  Urkunde  von  1203  wird  dieser  namliche  Hermann  als  prepositus  de  Nova  Eceletia  bezeichnet.  Uneere  Urkunde 
giebt  die  alteete  mir  bekannte  deutsche  Namensform  dieses  unweit  Corvey  belegenen  Stiftes.  —  2)  Graf  der  Stadt 
Paderborn,  wird  schon  in  der  Gerdener  Urkunde  von  1207  einfach  als  comes  bezeichnet.  Doch  bin  ich  zveifelhaft, 
ob  er  identisch  mit  dem  Amelungus  vicecomes  ist,  der  in  Gerdener  Urkunden  von  1202  und  1203  mehrfach  erseheint. 


Digitized  by 


Google 


1309.  27 


36. 


*  Kbnig  Otto  IV.  bekundet  den  vor  ihm  ergangenen  Beehtsspruch ,  dass  keine  der  friiheren  Abtissinnm  von 
Berford  die  zu  ihrem  und  der  Nonnen  Unterhati  bestimmten  Guter  anders  als  auf  die  Zeit  ihres  Lebens  als 

Lehen  habe  austhun  kbnnen.  1198—1209  (1209  Juni  SO.  SpeierJ  lJ.  —  Abschr.  dee  XV.  Jahrhunderts. 

Msc.   VII.  3301a.  S.  33. 

0.  Dei  gracia  Romanorum  rex  et  semper  Augustus  universis  inbeneficiatis  ecclesie  Hervordensis  gra- 
ciam  suam  et  omne  bonum.  Constituta  in  presencia  nostra  abbatissa  vestra  per  sentenciam  principum 
Maguntinensis,  Coloniensis  arclriepiscoporum,  abbatis  Corbeiensis  necnon  et  aliorum  fidelium  nostrorum 
approbacionem  obtinuit,  quod  nulla  abbatissa,  que  fuerit  ante  tempora  eius,  potuit  bona  spectantia  ad 
redditus  eius  vel  ad  prebendam  sororum,  alicui  laico  in  feudum  dare,  nisi  quamdiu  vixerit.  Unde  quia 
regiam2)  decet  maiestatem,  ut  que  coram  nobis  terminantur,  firmitatem  habeant,  ipsam  ab  impeticione 
Remberti  laici  volumus  absolvi,  qui  intratum3)  ab  ea  petit,  quod  Lodowicus  rex  ad  redditus  eius  et 
sororum  dinoscitur  contulisse. 

37. 

*  Bischof  Friedrich  von  Halberstadt  bittet  auf  Grund  der  zwischen  seiner  und  der  Corvey' schen  Kir  eke  beste- 
henden  Bruderschafl  die  Pralaten  und  den  Convent  der  Letzteren,  sich  fiir  einen  ihrer  MitbHider  zu  verwen- 

den,  dem  der  Abt  den  Genuss  seiner  Prdbende  entzogen  hatte.    0.  J.  1209 — 1236.  —  Or.  fsehr 

zerstortj  Frstth.  Corvey  U.  80. 

Venerabilibus  dominis  et  confratribus  in  Christo  dilectis.    H.  priori,  (0.)  preposito  totique  Corbeiensi 

conventu(i)  F.  Dei  gratia  Halberstadensis  episcopus prepositus,   A.  decanus  totumque 

sue  maioris  ecclesie  capitulum  cum  fraterna  dilectione  pronam  ad  obsequia  voluntatem.  Inter  vestram 
tt  nostram  ecclesias,  que  sorores  fore  noscuntur,  talem  invenimus  consuetudinem  observatam,  quod  si 
fratrum  nostrorum  vel  vestrorum  aliquis  erga  suum  prelatum  vel  ecclesiam  excessisset,  ita  quod  proinde 


Wann  diese  Urkunde  ausgestellt  ist,  lasst  sich  nur  annahernd  bestimmen.  Nach  dem  Titel  fallt  sie  vor  den  4.  Octo- 
ber 1209,  wo  Otto  die  Kaiserkrone  empfiog.  Die  Erwahnung  der  Erzbiscbofe  von  Coin  und  Mainz  giebt,  da  ibre 
Xamen  feblen,  ein  Bestimmungsmoment  urn  so  weniger  ab,  als  in  Folge  der  etreitigen  Konigswurde  in  beiden  Erz- 
8tiftern  zwei  Wurdentrager  waren.  Vielleicht  aber  diirfte  die  Urkunde  um  den  30.  Juni  1209  in  Speier  ausgestellt 
sein,  wo  allein,  soweit  ich  dies  aus  Bobmer's  Begesten  p.  45.  Nro.  68.  constatiren  konnte,  beide  Erzbiscbofe,  sowohl 
Siegfried  von  Mainz,  als  aucb  Tbeoderich  von  Coin  sicb  in  der  Umgebung  Otto's  finden.  Doch  wird  des  Abt's  von 
Corvey  dabei  nicht  mit  gedacbt.  Den  in  unserm  Documente  erwabnten  Rembert  mochte  ich  fur  identiscb  balten  nut 
Reinbert  de  Mothehorst,  einem  alten  abteilicben  Gut,  das  scbon  von  Waltger  dem  Stift  gescbenkt  sein  soil,  der  in 
einer  Urkunde  der  Gr.  Ravensberg  vom  J.  1244  zusammen  mit  Gerbart  de  Quernbem  und  Gerhard  de  Rubo  (v.  dem 
Buscbe)  und  anderen  Herford'acben  Ministerialen  unter  den  Zeugen  aufgefuhrt  wird.  Ich  habe  wenigstens  keinen 
zweiten  dieses  Namens  in  dieser  Zeit  entdecken  konnen.  Da  drei  Schenkungen  Ludwigs  des  D.  an  Herford ,  vgl.  meine 
Kaiser -Urk.  I.  142.  147.  154,  die  Bestimmung  fur  den  Unterhalt  der  Herforder  Nonnen  haben,  so  lasst  sich  nicht 
erkennen,  welche  Guter  dieser  Streit  Remberts  mit  der  Abtissin  betraf.  Zu  bedauern  ist,  dass  diese  nicht  unwich- 
tige  Urkunde  una  einzig  und  allein  in  dieser  ziemlich  fliicbtigen  Abschrift  aus  spaterer  Zeit  erhalien  ist. 
regina  die  Abschrift  —  *)  Den  Schriftzugen  nach  konnte,  wie  auchHerr  Sauer  bemerkt,  nur  in  tan  turn  gelesen  wer- 
den.  Doch  wurde  dann  das  in  iiberflussig  sein;  aucb  darf  wohl  nicht  angenommen  warden,  dass  Rembert  alU  yon 
Konig  Ludwig  fur  den  Unterhalt  der  Abtissin  und  der  Nonnen  zu  Herford  geschenkten  Einkunfte  in  Anspruch  ge- 
nommen  hatte.  Indem  ich  also  in  dem  Abkurzungszeichen  uber  a  in  dem  sonst^intatum)  ausgeschriebenen  Worte 
einen  Irrthum  annehme,  lese  ich  intratum.  Dies  Wort  existirt  in  der  Bedeutung  von  Einkunfte  und  wurde  hier 
nor  auf  eine  bestimmte  derartige  Schenkung  sich  beziehen. 

4* 


Digitized  by 


Google 


28  1119. 

gravem  molestiam  pateretur,  si  vester  erat,  ad  nostrarum  precum  instanciam  gratie  vestre  restitui  mere* 
batur,  si  noster  ad  preces  vestras  idem  a  nobis  cicius  obtinebat.  Hec  igitur  consuetude  ex  sincera 
caritate,  ut  credimus,  institute,  et  antiqua  ilia  familiaritaa,  quam  ad  dominnm  W.  de  .  .  .  „  et  ad  eiu» 
progenitores  semper  habuimus,  nos  pro  ipso  instanciua  supplicare  conpellunt  in  hac  supplicatione  nostra 

utinam  fructum  afferat,   cupientes  ad  presens  prehabitam  consuetudinem   experiri,  si  quid  ad 

preces  vestras  apud  venerabilem .  dominum  abbatem  raleat  obtinere,  cui  iam  quarta  vice  preces 

nostras  porreximus,  que  usque  in  hanc  diem  ....  ferimus,  steriles  permanserunt.  Sane  cum  predictus 
W.  nee  confessus  de  crimine  nee  convictus,  sicut  ex  ...  e  fratrum  suorum  in  die  cinerum  in  plena 

capitulo  nostro  nobis  sufficienter  constitit,  ex  habundanti  satisfactione buerit,  que  plerisque,  tarn 

clericis,  quam  monachis  sufficiens  videbatur  ....  tamen  misericordiam  in  ira  non  continens,  (con)fessio- 
nem  simplicis  servientis  que  sibi  preiudicare  non  debuit  nimis  inmisericorditer  contra  ipsum  dinoscitur 
processisse,  tarn  beneficio  hospitalis  quam  etiam  cottidiano  stipendio  ipsum  ut  nobis  visum  est  minus 
debite  spoliando.  Quia  vero  nos  maxime  hanc  sibi  molestiam  decidisse  veremur,  et  ab  eadem  ipsum 
quantum  rebus  et  precibus  possumus  libenter  eximere  volumusr  quem  deserere  nee  possumus-  nee  volu- 
mus  ullo  modo,  venerande  universitate  vestre  nobis  in  Deo  dilecte  supplicamus  humiliter  et  devote  y  qua- 
tinus  fratertie  dilectionis  intuitu  accedente  .  .  perpetuo  nostre  devotionis  obsequio  una  nobiscum 
domino  abbati  supplicetis  attencius,  quatinus  cum  domino  W.  earn  dignetur  misericordiam  facere,  ut  et 
beneficio  hospitalis  et  stipendio  suo  ad  vestrarum  precum  instanciam  et  nostrarum  gaudeat  se  plenarie 
re(stitui)  qu  .  .  .  utique  apud  venerandam  universitatem  vestram  in  omni  petitione  vestra  semper  volumus. 
deservire. 

Das  Kegel  fehlt. 


*  Amilias  von  Zivehren  verspricht  die  Grundabgabe,  welche  auf  einem  von  ihm  dem  Kloster  Bardehausen 
verkauften  Gute  ruht,  abzulbsen  oder  auf  seine  Hbrigen  Besitzungen  zu  iibernehmen.  1210  Juli  9.  — 

Or.  KL  Bardehausen  U.  19. 

In  nomine  sancte  Trinitatis.  Notum  sit  omnibus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  fratres  Her- 
suethehusenses  a  domino  Amilia1)  de  Dueregen2)  et  filiis  suis  Rotgero  et  Leonio,  uxore  Cunegundi, 
Willehelmo  fratre  sui  et  matre  ipsius  consentientibusr  emerunt  in  indagine  Watberh8)  unum  man&um  et 
duodecim  agros  quatuordecim  marcis.  Dimidius  mansus  tantum  indaginali  iure4)  censualis  erat,  ita  ut 
duo  solidi  leves  annuatim  inde  solverentur,  quos  solidos  dominus  Amilias,  si  a  domink  suis  hoc  optinere 
posset,  removere  compromisit.  Quod  si  non  posset,  fratribus  predictos  solidos  in  area  sua  propria  Due- 
regen, que  vicina  est  ponti,  demonstravit  annuatim  accipiendoa  et  pro  predicto  dimidio  manso  persol- 
vendos.  Ut  autem  tarn  rationabilis  contractus  apud  posteros  ratus  et  inconvulsus  permaneret,  presentem 
paginam  cum  appensione  sigilH  nostri  conscribi  cum  consensu  utriusque  partis  confecimus.  Testes  qui 
fuerunt  presentes:  dominus  Gerhardus  prior,  .  .  bertus,  magister  Bertoldus,  Giselherus  advocators,  Goz- 
winus  miles,  Tidericus  de  Dueregen,  Hermannus  .  .  .  Andreas  de  Etlen,  Bertoldus  monetarius,  Ernestus, 
Albertus,  Tidericus  Sapient.  Hec  celebrata  sunt  in  seculari  iudicio  Geysmar  a.  M°.CC°JL0,  YH^idus  Julii. 
Dae  Siegel  ist  abgefallen A). 


')  Von  dem  sogleich  vorkommenden  Nominativ  Amilias.  —  *)  Zwehren  S.  von  Cassel.  —  •)  Nicht  zu  constatiren.  —  4)  Das 
Hagenrecht?  —  •)  Dies  ist  urn  so  mehr  zu  bedauern,  als  es  den  in  der  Urkunde  nicht  genannten  Anssteller  coneta- 
tiren  wurde;  wahrscheinlich  das  Gericht  an  Geismar.  Wir  werden  hierbei  Bach  Landau  S.  56  Wohl  an  das  Dorf 
dieses  Namens  bei  Fritzlar,  nicht  an  Hofgeismar  xa  denken  haben. 


Digitized  by 


Google 


mo.  29 


39. 


*  Bei  einem  Rechtsstreite  uber  die  Frage,  ob  das  Ami  Enenhus  lJ  nach  dem  Idnderlosen  Tode  des  Lehnstrdgers 

dessen  Seitenverwandten  als  Lehen  zustande,  oder  als  erledigt  an  den  Bischof  zuriickgefallen  set,  beschwbrt 

Bischof  Bemhard  III.  dies  Letztere  und  bestimmt  zugleich,  dass  weder  er  noch  einer  seiner  Nachfolger  dies 

Ami  fur  die  Folge  je  dem  Hochslift  entfremden  diirfe.  1210  August  23.  Enenhus  bei  Paderborn.  — 

Abschr.  s.  XIII.  Msc.  I.  118.  S.  8. 

Lambertus  Dei  gratia  maior  propositus,  Theodericus  decanus,  Theodericus  scolasticus,  CSnradus 
custos  totumque  Paderburnensis  ecclesie  capitulum  omnibus  Christi  fidelibus,  ad  quos  presens  scrip  turn 
pervenerit,  perpetuam  in  Domino  salutem.  Ad  sollicitudinem  ecclesiastice  cure  dinoscitur  pertinere  ea, 
que  a  prelatis  ecclesiarum  de  prediis  vel  villicationibus  sive  personis  earum  ab  antiquo  statu  aliquo  modo 
immutantur,  memorie  posterorum  per  scripta  commendare,  ne  per  errorem  vel  ignoranciam,  que  rite  sunt 
ordinata,  materiam  inveniant  subversions.  Quocirca  no  turn  esse  volumus  tarn  future  posteritati  quam 
presencium  karitati,  quod  cum  post  decessum  Hildeboldi  villici  de  Enenhus3)  et  Hadewigis  ipsius  uxoris 
ipsa  villicatio  episcopo  nostro  vacare  dinosceretur,  Hyldegundis  prefati  Hildeboldi  soror  ex  una  parte  et 
ipsius  filius  Gerhardus  de  Etlen  et  Godefridus  eiusdem  Hildeboldi  fratruelis  ex  alia  parte  questionem 
episcopo  moverunt,  asserentes  se  pheodali  iure  villicacionem  dictam  cum  omnibus  eiusdem  curtis  attinen- 
ciis  de  manu  episcopi  debere  possidere.  Cum  igitur  hinc  inde  talis  haberetur  controversia,  placuit  diem 
partibus  prefigi,  in  quo  efficaciter  disceptacio  posset  decidi.  Die  autem  prefixo  honestis  viris  et  pruden- 
tibuB,  videlicet  ecclesie  fidelibus,  et  multis  ministerialibus  coram  positis,  causa  ipsa  hinc  inde  diligenter 
est  actitata.  Gum  vero  nulla  amicabilis  composicio  sive  transactio  litem  hanc  posset  dirimere,  quesitum 
est  in  sentencia,  an  pocius  episcopo  super  villicacione  sive  mense  sue  reditibus  optinendis  incumberet 
probacio,  an  admittenda  esset  partis  adverse  assercio.  Super  quo  sentencia  lata  est  et  nullo  contradi- 
cente  ab  omnibus  approbata,  quod  episcopus  maxime  racione  advocacie,  qua  fungebatur,  sacramentum 
super  reliquiis  sanctorum  faceret,  villicacionem  sive  mense  sue  reditus  cum  omni  integritate  eiusdem 
curtis  ad  ipsum  racionabilius  rediisse,  quam  ad  aliquem  adverse  partis  devolutos  esse.  Sicut  igitur 
sententiatum  erat,  episcopus  secundum  predictam  formam  tactis  sanctorum  reliquiis  fecit  sacramentum. 
Quo  completo  ipse  episcopus  sibi  et  posteris  suis  hanc  condidit  (legem),  ut  nee  ipse  nee  aliquis  suorum  suc- 
cessorum  eandem  villicacionem  quovis  umquam  tempore  vel  iure  ab  ecclesia  inposterum  posset  efficaciter 
alienare,  sed  earn  libere  et  absolute  possideret,  auctoritate  Dei  omnipotentis  et  sub  anathematis  distri- 
ctione  sibi  et  posteris  suis  inviolabiliter  precipiens  observari.  Acta  sunt  hec  X°  Kal.  Septembris  in  colle 
Dolenlo  *)  secus  curtem  Enenhus  a.  d.  i.  M°.CC°.X°,  indictione  XIII,  president!  apostolice  sedi  papa 
Innocencio,  regnante  invictissimo  imperatore  Ottone,  anno  episcopi  nostri  venerabilis  Bernhardi  tercii 
septimo.  Testes  huius  rei  sunt:  Lambertus  maior  propositus,  Theodericus  decanus,  Conradus  custos, 
Theodericus  scolasticus,  Vulframus,  Oliverus  scolasticus  inColonia,  Hermannus  propositus  Nove  Ecclesie, 
Johannes  cellerarius,  Volcwinus  canonici  maioris  ecclesie,  Thitmarus  scolasticus  in  oriente4),  magister 
Conradus,  Ludolfus  sacerdos  in  Burchnen,  Johannes  sacerdos  in  Beken;  layci:  Amelungus  comes6),  Lu- 


!)  Vgl.  Giefers  in  den  Beitr.  zur  Gesch.  Westfalens  1866  S.  26.  Enenhus  war  ein  bischoflicher  Haupthof,  der  in  der 
Feldmark  der  Stadt  Paderborn,  unweit  des  Orts,  wo  jetzt  die  Langen'sche  Ziegelei  eich  befindet,  lag.  —  *)  Wird 
als  Zeuge  in  einer  Urkunde  Bisch.  Bernhardt  II.  vom  J.  1188  aufgefuhrt.  C.  488.  —  •)  So  hat  dasCopiar,  die  einzig 
▼orhandene  Quelle  dieser  Urkunde.  Wenn  bei  Wigand  Archiv  III.  3,  58  das  Datum  uneerer  Urkunde  gelesen  wird, 
in  colle  to  dem  Lo,  so  entstammt  dies,  nach  einer  Mittheilung  von  Giefers,  wahrscheinlich  aus  einer  Gehrken'schen 
Abschrift.  Dolenlo  scheint  mir  als  selbstandiger  Name  ebenso  berechtigt,  wie  das  jetzt  noch  S.  vom  Lohfelde,  was 
dem  Dolenlo  entsprechen  wurde,  belegene  Ickerlo.  Vgl.  Giefers  Beitr.  S.  28.  —  4)  Im  8tifte  Busdorf.  —  *)  Es  ist 
bemerkenswerth ,  dass,  wahrend  in  einer  andern  Urkunde  dieses  Jahrs  (Nro.  40)  der  Graf  der  Stadt  Paderborn  unter 
den  Ministerialen  des  Bischofs  aufgezahlt  wird,  er  hier  mit  Zeugen  aus  offenbar  edlen  Geschlechtern  rangirt,  von 
welchen  die  Ministerialen  ausdriicklich  geschieden  werden. 


Digitized  by 


Google 


30  ***•• 

dolfus  de  Plesse,  Bertoldus  de  Buren,  Hermannus  de  Ittere;  ministeriales  ecclesie:  Everhardus  de  Ervete, 
Hermannus  de  Bracle,  Hermannus  comes1)  et  Gerhardus  de  Wartberc,  Bernhardus  de  Northe,  Wernhe- 
rus  de  Vlechten,  Geroldus  de  Allenhusen,  Fridericus  de  Stale,  Heinricus  dapifer,  Conradus  camerarius, 
Johannes  Clenode,  Heinricus  et  Hermannus  fratres  de  Oriente3),  Albertus  de  Bruke,  Albero  de  Herisia, 
Georgius,  Johannes  Stapel,  Albero  de  Aspethere,  Johannes  de  Aspe,  Theodericus  de  Oriente2),  Ludolfus 
de  Iburg,  Rotgerus  de  Vrodenhusen,  Gernandus  et  Hermannus  fratres  in  Brilo,  Johannes  et  Heinricus 
Spiringi,  Elricus  de  Westhem,  Andreas  de  Dorslo,  Bertoldus  de  Bilinchusen,  Godescalcus  de  Mulenhusen, 
Conradus  de  Eleren,  Henricus  Nove  Domus  villicus,  Bertoldus  monetarius. 


40. 

*  Bischof  Bernhard  111.  genehmigt,  dass  die  Brtider  Hermann  und  Stephen  von  Schardenberg  *J  ein  vom 

Bochslift  lehnriihriges  Gut  zu  Siburghausen  mit  den  dazu  gehorigen  Salinen  an  das  Klosier  zu  Amelungsborn 

iiberlassen  und  ubertragt  es  diesem  letztern,  indem  da  fur  von  den  Verkaufern  aus  ihrem  Allode  andere  Giiter 

zu  Oberzweren  4J  an  den  Bischof  abgetreten  warden.  1210.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  91. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Bernhardus  tercius  Dei  gratia  Paderburnensis  ecclesie 
episcopus  omnibus,  ad  quos  presens  scrip  turn  pervenerit,  notum  esse  cupimus,  quod  Heremannus  et  Ste- 
phanus  fratres  de  Scardenberg  VII  mansos,  quos  a  nobis  in  beneficio  tenuerunt  in  Siburgehusen,  con- 
sensu heredum  suorum  in  manus  nostras  resignaverunt  et  eosdem  cum  salinis  et  pratis  et  silvis  et  omni- 
bus attinentiis  suis  abbati  et  fratribus  in  Amelungsburnen  contulimus  sub  hac  forma  consilio  prepositi 
maioris  L.  et  Th.  decani  et  tocius  capituli,  quod  prefati  fratres  H.  et  S.  in  recompensationem  dictorum 
agrorum  X  alios  mansos  de  allodiis  suis  cum  molendino  attinente  sitos  in  villa,  que  dicitur  superius 
Dwerge,  ecclesie  nostre  contradiderunt  et  eosdem  a  nobis  in  feodo  receperunt.  Ne  quis  igitur  in  poste- 
rum  huius  donacionis  et  facti  formam  retractare  presumat,  sigilli  nostri  et  ecclesie  nostre  fecimus  inpres- 
sione  communiri,  prevaricatorem  eiusdem  facti  cum  Sathana  et  angelis  eius  eterna  cruciatui  commendan- 
tes.  Testes  huius  rei  sunt:  Lambertus  maior  prepositus,  Thidericus  decanus,  Conradus  custos,  Herman- 
nus prepositus,  Johannes  cellararius,  Vorwinus  (sicl)%  Gerrardus  canonici  maioris  ecclesie  in  Paderborn  et 
canonici  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree:  Cesarius  custos,  Titmarus  scolasticus.  Laici  etiam  ad- 
erant  ministeriales  ecclesie  nostre:  Amelungus  comes,  Hermannus  de  Osdagessen,  Heinricus  dapifer, 
Albertus  et  filius  Albertus  de  Bruke,  Bernhardus  de  Northe,  Georgius,  Heinricus  Luscus,  Johannes  de 
Aspe,  Johannes  Clenodium,  Anshelmus  de  Atlen.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°J^°, 
indictione  XIH,  presidente  apostolice  sedi  Innocentio  tercio,  episcopatus  nostri  anno  septimo. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 


l)  Ob  von  Warburg?  Dann  ware  also  auch  far  diese  Stadt,wie  fur  Paderborn,  ein  zu  den  Ministerialen  gehorender 
Stadtgraf  anzunehmen.  —  ^  Ob  Stammvater  der  spater  nach  Pommern  ausgewanderten  Herren  von  Osten?  Vgl.  die 
U.  v.  15.  Oct  1257.  —  *)  Im  Amte  Zierenberg  NW.  von  Cassel.  —  «)  Vgl.  Nro.  38. 


Digitized  by 


Google 


1210.  31 


41. 


Der  Edle  Adolf  von  Nienavere  x)  und  dessen  Vettern  Adolf  und  Ludolf  nchmen  getvisse  Rodungen,  die  sie  in 
tinem  Walde,  an  welchem  des  Bischofs  Bernhard  III.  Leute  das  Echtwort  hatten,  gemadU,  von  diesem  zu 
Lehen,  und  entschadigen  ihn  ausserdem  durch  andere  Besitzungen,  die  sie  ihm  aus  ikrem  Allod  iibertragen 
und  von  ihm  als  Lehen  zuruckempfangen.  1210.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  90.  Abschr.  s.  Xlll.  JUsc.  I.  118. 
S.  11;  eine  ztveite  nicht  ganz  vollstandige  S.  73;  gedr.  Wigand  Archiv  IV.  p.  151. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Bernhardt^  tercius  Dei  gratia  Patherburnensis  ecclesie 
episcopus  omnibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  salutem  in  Domino.  Notum  esse  cupimus  uni- 
versis,  quod  cum  dissensio  verteretur  inter  nos  et  nobiles  viros  de  Nienorere  Adolfum  seniorem  et  fra- 
trueles  suos  Adolfum  et  Ludolfum  super  nemore,  in  quo  litones  nostri  ius  habebant,  quod  vulgo  eektwort 
dicitur,  consilio  et  ordinatione  fidelium  nostrorum  penitus  siluit  et  quievit,  ita  quidem,  quod  agros,  quos 
tempore  huius  contractus  exstirparant  et  quos  sibi  preter  iusticiam  usurparant,  siquid  in  eis  iuris  habere 
videbantur  resignantes,  eosdem  a  nobis  in  beneficio  receperunt.  Preterea  in  recompensationem  dictorum 
agrorum  A.  senior  uxor  et  heredes  ipsius  de  allodiis  suis  in  parrochia  Dasle  in  curte  Bennenhusen  et  in 
parrochia  Herstelle  in  allodio  Norhtberge  Ytalenta  ecclesie  nostre  contulerunt;  fratrueles  vero  sui  A.  et 
L.  et  heredes  eorum  de  allodiis  suis  in  parrochia  Geismare  in  curte  Westhem  et  allodio  Thinkelburg 
similiter  V  talenta  ecclesie  nostre  in  proprietatem  contulerunt  et  eadem  turn  A.  senior  quam  fratueles 
sui  A.  et  L.  a  nobis  in  feodo  receperunt.  Annexum  est  eciam,  ut  quicquid  nemoris  inexstirpatum  reman- 
serat,  iuri  et  utilitati  nostre  et  hominum  nostrorum  cederet  in  perpetuum  adeo,  ut  si  ulli  homines  eorun- 
dem  nobilium  vel  alii  quicunque  preter  nostram  et  hominum  nostrorum  voluntatem  aliquid  de  cetero  in 
eodem  nemore  vendicaverint,  invassores/fo'c.^iudicenturviolenti,  et  homines  nostri  iniuriam  suam  prosequendi 
sine  molestia  cuiuslibet  liberam  habeant  facultatem.  Nequis  igitur  in  posterum  ordinationi  nostre  cuius- 
piam  exceptionis  pallio  presumat  obviare,  presentem  paginam  exinde  conscribi  et  sigilli  nostri  et  predi- 
ctorum  nobilium  A.  et  A.  et  L.  fecimus  inpressione  signari.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis 
M°.CC°.X0,  indictione  XIII.  anno  episcopatus  nostri  VI0.  Testes  huius  ordinationis  sunt:  Lambertes 
maior  prepositus,  Tidericus  maior  decanus,  Conradus  custos,  Johannes  cellerarius,  Johannes  de  Hervordia 
Patherburnenses  canonici;  nobiles  viri:  Ludolfus  et  Godescalcus  de  Plesse;  Heinricus  dapifer,  Ecgehar- 
dus  de  Wellethe,  Geroldus  de  Allenhosen;  nobilis  eciam  homo  Helmoldus  de  Plesse. 

Ausser  dem  Siegel  des  Bischofs  sind  noch  zwei  Siegel  der  Edlen  von  Dassel-Nienover,  aber  in  sehr  beschadigtem 
Zustande  erhalten,  so  dass  es  nicht  moglich  war,  ihre  jedenfalls  sehr  auffallenden  Umschriften  zu  entziffern. 


42. 

*  Conrad  IV.,  Abt  von  Helmwardeshusen ,  bestatiget,  dass  der  Bitter  und  Dienstmann  seiner  Kirche, 
Thiderich  genannt  von  Besbike  nebst  seinen  drei  Schwestern  Gertrud,  Frederune  und  Atathilde,  drei  Mansus 
in  der  Villa  Dalhosen2),  wovon  er  seiner  Kirche  jahrlich  10  Spiekermalter  Korn  zahlt,  dem  Kloster  Gerden 
fur  21  Mark  schwerer  Denote  verkauft  habe,  und  iibertrdgt  dem  Kloster  Gerden  jetzt  den  Besitz  mit  dem 
Beding,  dass  dasselbe  seinem  Kloster  jahrlich  die  genannte  Bente  zahle.  Zeugen  sind  neben  mehreren  Geist- 
lichen  etc.  die  Bitter  Gerhard  Badike,  Conrad  von  Beclinghusen ,  Conrad  von  Erclen,  Johann  und  Benrich 
Briider  von  Oldorpessen  etc.  1210.  —  Begest  Use.  VI.  224.  S.  31. 


*)  Diesen  Namen  fuhrte  die  Familie  von  Dassel,   welcher  Ort   aach  hier  genannt    wird.   —   *)  Dalhausen  SW.  von 
Beverongen. 


Digitized  by 


Google 


32  *'»•• 


43. 


*  Bischof  Friedrich  von  Balberstadl  beslatigt  dem  Klosier  Grbningen  lJ  den  Zehnlen  von  alien  Neurodungen 

in  den  ihm  bet  seiner  Stiftung*)  vom  Grafen  Siegfried  gesehenkten  Gulern.  (1210)  September  17 *J.  — 

Abschr.  A/so.  I.  139.  S.  702  u.  II.  102.  S.  108. 

Fridericus  4)  Dei  gratia  Halberstadiensis  episcopus  omnibus  hanc  paginam  audituris,  salutem  in 
Domino.  Venerande  universitati  vestre  notum  facimus,  quod  venerabiles  domini  Reinardus*)  et  Otto6) 
episcopi,  nostri  predecessores ,  sicut  ex  ipsorum  privileges  nobis  sufficienter  constitit,  que  perepeximus 
diligenter,  decimam  omnium  no  Valium,  que  in  prediis  nobilis  viri  Sifridi,  comitis  Groningensis,  cenobii 
fundatoris,  per  quoscumque  iam  exculta  fuerint  vel  in  futurum  excolenda  potuerint  inveniri,  iam  dicto 
cenobio  donatione  perpetua  donaverint;  nos  et  ipsorum  vestigiis  inherentes,  predictam  donationem  et 
ratam  habemus  et  ad  validum  firmamentum  eidem  de  pleiio  consensu  fratrum  nostrorum,  maioris  ecclesie 
canonicorum,  sicut  ipsi  per  appensionem  sigilli  sui  testantur,  ipsam  donationem  duximus  innovandam, 
prefatam  decimam  in  predictis  prediis  iam  excultam  vel  in  posterum  excolendam,  Groningensi  cenobio 
conferentes  et  super  eo  attestationem  presentium  sufficienter  prestantes  et  warandiam,  omnibus  aliis 
(nullum  penitus  excludentes,  qui  se  ius  aliquod  in  ipsa  de  manu  nostra  protestatur  habere,)  nullum  ius 
recognoscimus,  imo  per  presentem  paginam  warandiam  eis  omnimodis  denegamus.  Data  Langenstein  XV 
Kalendas  Octobris,  pontificatus  nostri  anno  secundo. 

44. 

*  Der  Convent  des  Stifts  Busdorf  gestattet  unter  bestimmten  Bedingungen  die  Verausserung  eines  ihm  sins- 
pflichtigen,  von  seinem  Propsle  lehnriihrigen  Grundstiicks.  Mil  dem  falschen  Jahre  1214,  wahrscheinlich 

aus  d.  J.  1210.  —  Or.  Stift  Busdorf  U.  U;  Abschr.  Use.  I.  12L  fol.  86. 

t 
In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis  Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti.  Amen.   Heinricus  decanus 

et  conventus  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree  in  Paderburne  etc.  scribimus  universis  successoribus 


l)  NO.  von  Halberstadt;  das  Kloster  liegt  auf  dem  linken,  die  Stadt  auf  dem  rechten  Bodeufer.  —  *)  Im  Jahre  936. 
Vgl.  Erhard  R.  538,  der  sich  aber  mit  Unrecht  auf  den  Abdruck  der  Stiftungsurkunde  bei  Falke  Tr.  Corb.  S.  292 
bezieht.  Dieser  will  ihn  zwar  ex  ipso  autographo  accurate  descriptum  gegeben  haben,  in  der  That  aber  liefert  er 
nichts  weiter,  als  eine  verstummelte  und  lacherlich  verderbte*)  Wiederholung  der  Abschrift  in  der  neuern  Corveyer 
Ghronik  Mac.  I.  244.  8.  365,  die  wiederum  nur  auf  Paullinis  Geschichte  von  Corvey  beruht.  Der  alteste  und  be- 
ziehongsweise  reinste  Text  findet  sich  bei  Meibom  I.  759.  Bei  dieser  Gelegenheit  bemerke  ich,  dass  eine  ausfuhrliche 
Geschichte  der  Griindung  dieses  Klosters  yon  einem  angeblichen  Groningen'schen  Propst  Abbo  von  Dalem,  die  Paul- 
lini  in  dem  1698  erschienenen  Syntagma  im  Ghron.  Otbergense  8.  198  sq.  mittheilt,  eben  nichts  ist,  als  eines  seiner 
vielen  Fabricate,  das  Leuckfeld  Antiq.  Groning.  S.  168  ihm  nicht  hatte  nackdrucken  sollen.  Wenn  dieser  Pseudo- 
Abbo  von  Dalen  als  die  vom  Grafen  Siegfried  gesehenkten  Guter  1.  c.  S.  199:  magnum  et  parvum  Kroppenstedi, 
Wendelingen,  Westgroninga,  Heteburn,  Daldors  et  silvam  Hackelah  nennt,  so  stammen  diese  Angaben  wortlich  aus 
der  Note  von  Meibom  1.  c.  S.  759,  dessen  Buch  schon  1688  erschienen  war,  her.  Die  Angaben  Meibom' s  werden 
rich  tig  sein,  obwohl  ich  sie  in  dieser  Form  augenblicklich  nicht  constatiren  kann.  Im  Catalogue  donatorum  Corb. 
(Kaiserurk.  I.  509)  findet  sich  nur:  Sifridus  dux  Gruoninge;  die  ausfuhrlichsten  Nachrichten  uber  die  Guter  dieser 
Corvey'schen  Propstei  enthalt  das  um  1115  verfasste  Registrum  bonor.  eccl.  Corb.  Msc.  I.  134.  S.  278,  gedruckt  bei 
Kindlinger  Beitr  U.  122.  —  ■)  Wo  die  Originate  dieser  wie  anderer  Groningen'scher  Urkunden  a.  d.  J.  1232,  1253, 
1274,  1287  jetzt  beruhen,  kann  ich  nicht  sagen.  —  4)  Der  zweite,  von  1209 — 1226;  dass  nicht  an  den  ersten  1090— 
1105  zu  denken  sei,  wie  Kindlinger  annimmt,  ergiebt  die  Erwahnung  seiner  Nachfolger.  —  *)  1106 — 1122.  — 
•)  1122—1135.    Diese  Urkunden  kennt  Leuckfeld  Antiq.  Groning.  S.  40—42  u.  S   177  nicht. 

*)  Er  vermehrt  die  Kinder  Konig  Heinrichs  I.  und  Mathilden's  mit  einem  bisher  unbekannten  Sohn  Gerbert,  wo 
Meibom's  Druck  Gerbeg,  d  h*  Gerburg,  Gemahlin  K.  Ludwigs  IY.  von .  Frankreich,  liest. 


Digitized  by 


Google 


lato.  33 

nosfcris,  quod  qnidam  contemporaneus  noster  Conradus,  plebanus  civitatis  nostre,  quosdam  agros  in  con- 
fiiiio  civitatis,  de  quibus  fratribus  nostris  capitularibus  septem  moldra  tritici  solvebantur  annuatim,  ab 
heredibus  cuiusdam  Retheri,  qui  eos  exstirpaverat,  et  ab  omni  actione,  que  eis  competere  posset,  absolvit 
et  ius  conferendi,  quod  ad  prepositum  nostrum  dominum  Heinricum  de  Burbennen  l)  eo  tempore  perti- 
nebat,  suis  expensis  nobis  adquisivit,  hac  siquidem  conditione  premissa,  quod  nos  mediante  et  cooperante 
eodem  preposito  nostro  hoc  statuimus,  quod  plebanus  ipse  et  quicunque  agros  ipsos  post  ipsum  sunt 
habituri,  licenter  et  sine  quolibet  cotidictionis  obstaculo  possunt  eos  conferre  cuicunque  voluerint  sive 
persone  sive  ecclesie,  et  quod  ratum  oportet  haberi,  ita  duntaxat,  quod  salvum  sit  nobis  ius  proprieta- 
tis,  cuicunque  conferantur,  si  novum  contractum  inter  aliquos  celebrari  contingat,  quod  emptor  ad  reac- 
cendendam  iuris  nostri  memoriam  infra  annum  a  tempore  emptionis  recipiat  eos  a  capitulo ,  sed  ita  reci- 
piat,  quod  neque  hominium  nee  aliquod  prorsus  obsequium  occasione  illius  receptionis  cuiquam  facere 
teneatur,  et2)  quod  hoc  procuret,  quod  ilia  septem  moldra  tritici,  que  prefati  sumus,  proxima  die 
omnium  sanctorum  fratribus  capitularibus  prompte  persolvantur,  et  si  hoc  neglexerit,  quod  tres  solidos 
proxima  die  componat,  et  si  extunc  ad  quindecim  dies  supersedeat,  quod  iterum  eodem  modo  componat, 
et  si  ultra  supersedendum  duxerit,  quod  eadem  pena  per  eadem  intervalla  tarn  diu  ab  eo  exigatur,  quod 
vel  detenta  persolvat,  vel  quod  summa  pecunie  ad  marcam  unam  excrescat.  Quodsi  nee  tunc  ad  cor 
redire  voluerit  et  triticum  ultra  diem  beati  Thome  presumpserit  detinere,  quod  agri  ei  auferantur,  donee 
recuperet  in  gratia  capituli.  Acta  sunt  hec  a.  d.  i.  M°.CC0.XIIII°,  indictione  XII.  sedente  domino  Inno- 
centio,  imperante  domino  Ottone  anno  coronationis  eius  primo8),  sub  domino  Sifrido  Maguntino  archi- 
episcopo  et  domino  Bernhardo  III.  Paderburnensi  episcopo.  Testes  sunt  Heinricus  prepositus,  Heinricus 
decanus,  Heinricus  de  Etlen,  Cesarius  custos,  Rodolfus  presbiter,  Ludolfus  de  ^Vesthem,  Themarus  scola- 
sticus,  Fredericus  cellerarius;  Werno,  Johannes  de  Patberich,  Heinricus  Scluc,  Lambertus,  Heinricus  de 
Susato,  Conradus  de  Berenthorp. 

Das  anhangende  ziemlich  gut  erhaltene  runde  Siegel  des  Stifts,  das  hier  im  altesten  Abdruck  vorliegt,  zeigtin  alter 
vielleicht  noch  aus  dem  11.  Jahrhundert  herriihrender  Zeichnung,  die  von  einem  Heiligenschein  umgebenen 
Kopfe  der  Apostel  Petrus  und  Andreas,  deren  Namen  auch  die  jetzt  zum  Theil  abgebrochene  Umachrift  giebt. 

45. 

*  Drei  papsiliche  Richter  bekunden  die  Verzichtleistung  Heriberts  von  Overhagen  auf  ein  Gut  zu  Gunsten  des 
Klosters  Bredelar.     0.  J.  (Urn  1210)*).  —  Orig.  KL  Dalheim  U.  3. 

L(ambertus)  Dei  gratia  maior  prepositus,  T(hidericus)  maior  scolasticus,  H(einricus)  prepositus  sancti 
Petri  Patherburnensis,  iudices  a  sede  apostolica  delegati,  omnibus  qui  legerint  sive  qui  audierint  recitari 
huius  pagine  continentiam  perpetuam  in  Domino  salutem.  Tietmarus  abbas  monasterii  Breidelare  duobus 
fratribus  Heriberto  et  Heinrico  de  Overhagen  super  quodam  predio  sito  in  Mere  b)  movit  questionem. 


l)  Dieser  Name  wiirde  auf  die  Bauerschaft  Borbein  bei  Ahlen  hinweisen.  Doch  weiss  ich  nicht,  wie  der  durch  seine 
Concurrenz  bei  der  Bischofswahl  nach  Bernhardt  III.  Tode  als  geschichtliche  Personlichkeit  bekannte  Busdorfer 
Propst  Heinrich  diesen  Beinamen  fuhren  kann,  da  er,  wie  zur  Urkunde  vom  29.  Juli  1223  constatirt  ist,  vielmehr 
dem  Hause  Brakel  angehort.  —  2)  „nec"  die  Urk.  —  ^  Otto  IV.  wird  den  27.  September  1209  gekront,  demnach 
miisste  die  Urkunde  vor  dem  27.  September  1210  verfasst  sein.  Wollte  man  die  Indiction  nach  griechischer  Rech- 
nung,  die  mit  dem  1.  September  des  vorangehenden  Jahres  beginnt,  annehmen,  so  wurde  die  Ind.  XII  unserer  Ur- 
kunde hierzu  passen.  Sie  stimmt  aber  nicht  zu  dem  Jahre  1214,  ebensowenig  der  annus  primus  coronationis  Otto's  IV. 
Ausserdem  aber  war  im  J.  1214  der  hier  als  Zeuge  aufgefuhrte  Heinricus  decanus  nicht  mehr  Dechant  von  Busdorf, 
in  welcher  Wtirde  ihm  schon  1213  der  hier  als  custos  genannte  Cesarius  nachgefolgt  war.  —  *)  Im  J.  1210  wird  Abt 
Thietmar  von  Bredelar  zuerst  genannt;  im  J.  1211  ist  dem  Domscholaster  Thiedrich  aber  schon  Johann  gefolgt.  — 
*)  Meerhof.  S.  von  Dalheim.   Vgl.  uber  das  Weitere,  noch  Nro.  49. 

We«t£  Urk.-Buch.    IV.  5 


Digitized  by 


Google 


34  I  lit. 

Nos  predictos  fratres  auctoritate  domini  pape  citavimus;  sepius  comparuerunt;  plures  eciam  dilationes 
propter  spem  pacis  et  concordie  intercesserunt  ex  nostra  et  partium  consensu;  tandem  quadam  vice  He- 
ribertus,  homo  bonus  et  pacificus,  fratre  absente  die  supra  prefixo  comparuit  pro  se  et  per  se  teutonice 
allegans:  „Iniuste  gravor,  ego  bona  que  abbas  petit  non  detineo  nee  aliquis  meo  nomine.  Si  dominus 
abbas  predium  in  Mere  a  fratre  meo  in  vestro  iudicio  vel  in  alio  per  sententiam  evicerit,  nunquam  super 
hoc  ei  movebo  questionem  et  immo  peto  absolvi  a  iudicio  vestro.*4  Sicque  per  consensum  abbatis  pre- 
dictum  Heribertum  dimisimus  absolutum  et  super  hoc  nostre  attestationis  paginam  conscribi  fecimus  et 
sigillorum  nostrorum  impressione  muniri.  Nomina  testium  Volbertus  de  Elsen,  Rotgerus  de  Vilese,  Her- 
man de  Herse,  Heidenricus  capellanus  prepositi,  Herman  presbiter,  Heidenricus. 
Nur  vom  zweiten  Siegel  ist  ein  Bruchstiick  erhalten. 

46. 

*  Die  iiber  die  Betvohner  von  zivci  Dor  fern  ausgesprochene  Excommunication  wird  von  Bischof  Bernhard  1IL 

unter  der  Bedingung  zuriickgenommen ,  dass  sie  dem  zum  Klosler  Hardehausen  gehdrigen  und  von  ihnen  friiher 

geschadigten  Hofe  Druheim  die  Mitbenutzung  der  Weide  und  Mast  in  ihren  Wdldern  zugestehen. 

1211.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  92. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Ego  Bernhardus  III.  Patherbornensis  ecclesie  episcopus 
cenobio  in  Hersuithehusen  in  perpetuum.  Curtis  in  Druheim,  que  attinet  cenobio  Hersuithehusen,  dam- 
pnificata  fuerat  a  villanis  in  Bekene  et  Ostlangen  '),  unde  per  excommunicationem  coacti  sunt,  dampni 
estimationem  prefate  cuxti  recompensare.  Mediantibus  vero  domino  abbate  prefati  cenobii  et  Lamberto 
preposito  maiore  in  Patherbornen  cum  quibusdam  aliis,  sine  recompensatione  ex  utraque  parte  in  con- 
cordiam  redierunt.  Quo  beneficio  commoniti  supradicti  villani  annuei*unt  iam  dicte  curti  in  Dmheim 
communionem  pascuorum  in  terminis  silvarum  suarum  per  omnia  in  perpetuum  omni  seposita  offensione 
vel  contradictione.  Quod  factum  ut  posteris  innotescat,  gratia  concordie  insolubilis  presentem  paginam 
sigillo  nostro  confirmatam  sepe  dicto  contulimus  cenobio,  ne  forte  quis  in  posterum  super  his  malignandi 
scrupulo  involvatur.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  millesimo  ducentesimo  undecimo  coram 
testibus  subnotatis:  Johannes  plebanus,  Gerwin,  Werner,  Bernhart,  Conrat,  Germanus,  Burchardus  de 
Aldebekene,  Lodewic,  Bernhart  deDalchusen,  Theoderic  et  frater  suus  deKatherbike  et  alii  quainplures. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

4T. 

*  Bischof  Bernhard  bestdtigt  das  in  der  Stadt  Paderborn  begriindete  Hospital  fur  Pilger  und  setzt  dessert 
Verfassung  fest.  1211.  —  Orig.  im  Archiv  der  Stadt  Paderborn2). 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Berhardus  III.  Dei  gratia  Patherburnensis  ecplesie 
episcopus,  Wolradus  prepositus,  Johannes  decanus  totumque  capitulum  omnibus  Christi  fidelibus ,  ad  quos 
presens  scriptum  pervenerit,  perpetuam  in  Domino  salutem.  Institutum  fuit  a  viris  prrudentibus  (sic!) 
et  pro  visum,  ut  ipsi,  quod  volebant  manere  stabilius,  litterarum  suarum  indicio  perhennarent.  Sciant 
ergo  presentes  ac  posted,  quod  dilectus  noster  in  Domino  filius  Johannes  nomine  conmendatus  conver- 


*)  Nach  der  Aufschrifb  s.  XVI.  Curtis  Druheim  in  Ostschlangtn  ist  es  Schlangen  im  Furst.  Iippe  ndrdlich  von  Lipp- 
springe  und  von  Paderborn.  Da  unter  den  Zeugen  ein  Burchard  von  Altenbeken  genannt  wird,  so  ist  unter  Bekene 
dieser  bei  Driburg  belegene  Ort,  oder  das  benaenbarto  Neuenbeken.  zu  verstehen.  Vgl.  iiberhaupt  aber  Nro.  14.  — 
>)  Durch  Herrn  Director  Giefers  mir  giitigst  zur  Benutzung  mitgetheilt 


Digitized  by 


Google 


1211.  35 

satione  laudabili  pro  remedio  peccaminum  suorum  hospitale  ad  pauperes  debiles  et  peregrinos  recipien- 
dos  instituere  omnimodis  desiderans ,  tres  mansos  centum  iugera  in  se  continentes  et  unam  domum  in 
Adene  *),  de  qua  pro  decima  dantur  ad  granarium  claustri  X  spikermalder  ordei  et  avene,  item  domum 
unam  in  Othhyin  2)  et  quosdam  alios  agros,  unde  quinque  malder  tritici  annuatim  nobis  persolvet,  et 
obsequium  XIIII  nummorum  ad  usum  pellificis  vestimenta  nostra  preparantis  et  reparationem  baptillo- 
rum8)  maioris  ecclesie  ad  mediam  partem  providebit,  sicut  antea;  item  aream  in  introitu  fori  ab  urbe 
et  quosdam  agros  eidem  aree  pertineutes,  de  cuius  sumptibus  synodus  civitatis4)  ad  mandatum  camerarii 
maioris  indicitur  et  pelles  cervine  ad  usus  nostros  preparabuntur,  comparavit  et  in  usum  pauperum  Christi 
et  sempiternum  beneficium  predictos  mansos  et  agros  et  cetera  acquisita  et  acquirenda  contradidit  in 
formam  subscriptam,  videlicet  quando  camerarius  synodo  presidet,  nuntius,  qui  synodum  indixit,  in  sero 
et  in  mane  cum  camerario  cibum  sumet,  claviger  episcopalis  lardum  in  carniprivio  dabit  et  anxugiam 5), 
camerarius  vero  cementum  et  sal,  molendinarius  autem  farinam  ad  pelles  preparandas.  Instituit  quoque 
idem  Johannes,  quod  de  prefata  in  introitu  fori  vel  urbis  area  et  agris  eidem  aree  pertinentibus  lumen 
die  et  nocte  indeficiens  ad  capellam  hospitalis,  quod  prememoratus  Johannes  fundavit,  ponatur.  Nos 
igitur  meritum  et  devotionem  ipsius  Johannis  attendentes,  preces  suas  decrevimus  exaudire  et  que  hodie 
iuste  possidet  et  in  posterum  vendicabit,  hospitali  agros  pheoda  areas  et  ceteros  reditus  sue  possessionis 
in  subscriptum  modum  confirmare  et  auctoritate  Dei  omnipotentis  communire.  Statuimus  igitur,  quod  in 
area  hospitali  nullus  iudex  aliquam  exerceat  iurisdictionem,  immo  tota  area  habeat  emunitatem  sicut 
cetere  domus  religiose.  Hospitalarius  idem  magister  domus  consensu  priorum  capituli  maioris  et  VI  viro- 
rum  civitatis  discretorum,  qui  sit  annuus  et  non  perpetuus,  preficiatur,  et  siqui  peregrini  morte  inibi 
fuerint  preventi  et  omnes  in  ea  decedentes  ibi  sepulture  commendentur,  peregrinorum  autem  res,  nisi 
aliquas  pro  anime  sue  remedio  ad  usus  pauperum  dederint,  anno  et  die  suis  heredibus  serventur,  et  si 
nullus  eas  repetat,  extunc  ibi  remaneant.  Si  autem  aliqua  ecclesiastica  persona  sive  secularis  hoc  nostre 
confirmationis  privilegium  infirmare  vel  infringere  attemptaverit,  cum  diabolo  et  angelis  eius  tanquam 
anathema  in  gehenna  condempnetur,  servantibus  vero  et  huic  privilegio  revereritiam  prestantibus  sit  pax 
et  gratia  Domini  nostri  Jhesu  Christi.  Amen.  Ceterum,  ne  cassari  possit  in  posterum  hec  nostra  confir- 
matio ,  litteris  fecimus  earn  mandari  et  sigilli  nostri  et  ecclesie  munimine  roborari.  Acta  sunt  hec  publice 
anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.XI°,  indictione  XIIII,  pontificatus  nostri  anno  VII.  Huius  rei  testes 
sunt:  dominus  Albertus  Livonensis6)  episcopus,  frater  Bernhardus  de  Lippia7),  Volradus  maior  prepo- 


')  Im  Kreise  Buren.  —  ?)  Ob  Ostheim  an  der  Diemel  bei  Hofgeismar?  —  **)  Ohne  Zweifel  identisch  mit  baptitorium, 
baptalerium ,  batatorium,  die  Ducange  unter  dem  letzteren  Worte  in  der  Bedeutung  von  moulin  a  draps  nachweist. 
Offenbar  ist  also  von  der  domcapitularischen  Walkmiihle  an  der  Pader  die  Rede. — *)  Das  stadtische  Sendgericht,  das, 
wie  die  Folge  ergiebt,  vom  Domcammerer  abgehalten  wurde.  —  6)  Dies  Wort  vermag  ich  nicht  zu  deuten. —  fl)Vgl. 
unsere  Note  zu  der  undatirten  Urkunde  seines  Bruders  Hermann,  Bischofs  von  Leal,  aus  den  J.  1221— I £24,  unten 
Nro  92.  —  ')  Die  scharfsinnigen  Unterauchungen  von  Scheffer-Boichorst  iiber  das  Leben  dieses  beriihmten  Westfalen, 
Zeitschrift  XXIX,  zweites  Heft  S.  10?  seq.,  kommen  auch  unserer  Urkunde  zu  Gute,  wie  dies  bisher  nicht  bekannte 
Document  anderer  Seits  eine  nicht  geringe  Bestiitigung  der  ebendort  zu  Tage  geforderten  Resultate  ist.  Ergeben  diese 
S.  187  einmal,  dass  Bernhard,  nachdem  er  Monch  geworden,  als  welcher  er  hier  durch  das  Pradicat  frater  bezeichnet 
wird,  im  Marz  d.  J.  1211  mit  den  Bischofen  Albert  von  Livland  (Riga)  und  Bernhard  HI.  von  Paderborn  nach  Liv- 
land  zog,  wo  er  sogleich  nach  seiner  Ankunft  zum  Abt  von  Diinamunde  erwahlt  und  als  solcher  von  Ersterem  con- 
secrirt  wurde,  so  muss  unsere  Urkunde,  die  das  Jahr  1211  und  die  diesem  entsprechende  Indiction  fiihrt  (das  Ponti- 
ficatsjahr  musste  freilich  VIII  statt  VII  sein),  in  die  ersten  Monate  dieses  Jahres  fallen.  Sie  ist  historisch  am  so 
wichtiger,  als  sie  diese  drei  am  die  Ausbreitung  des  Evangeliums  in  den  Baltischen  Provinzen  so  hoch  verdienteu 
Manner  hier  kurz  vor  ihrer  Abreise  dorthin  noch  einmal  vereint  in  Paderborn  zeigt,  was  wir  annehmen  konnen, 
wenn  dieser  Ort  auch  nicht  ausdriicklich  angegeben  wird.  Ist  die  Thatsache,  die  durch  Bischof  Bernhard  III.  inGe- 
genwart  des  Bischofs  Albert  und  Bernhards  von  Lippe  bewirkte  Griindung  des  Paderborner  stadtischen  Hospitals  nun 
unzweifelhaft  im  J.  1211  erfolgt,  so  ist  ihre  diplomatische  Bekundung  doch  erst  mehrere  Jahre  spater  vorgenommen 
worden.  Dies  ergiebt  auf  s  Schlagendste  der  Umstand ,  dass  sowohl  unter  den  Ausstellern  als  auch  unter  den  Zeugen 
der  DompropBt  Volrad  und  der  Domdechant  Johann  genannt  werden.    Da  Volrads\Vorganger  Lambert  noch  im  Jahre 

5* 


Digitized  by 


Google 


36  1211. 

situs,  Johannes  decanus,  Heinricus  sancti  Petri  prepositus,  Conradus  custos,  Volbertus  cellerarius,  Fol- 
quin,  Thetniar,  Oliver,  Heinricus  de  Sual.,  Herman  Bole,  Amelunc,  Johan  scolasticus;  laici:  Herman  de 
Lippia,  Bernhart  de  Osethe,  Heinricus  comes,  Ludolf  de  Plesse,  Luppolt,  Conrat,  Johan  Clenode,  Ger- 
hart  de  Etlen,  Sueder  de  Elsen,  Johan  Spirinc,  Heinrich  et  Herman  fratres,  Heinricus  et  Macharius 
fratres  et  alii  plures. 

48. 

*  Bernhardt  111.,  Bischof  von  Paderborn,  schenkt  dem  Kloster  Gerden  fiinf  Mansen  zu  Siddissen,  welche 
der  Ritter  Gozwin,  der  Lehntrager  dieser  Hbfe,  fur  56  Mark  dem  Kloster  verkauft  hatte  l).  Zeugen:  Lam- 
bert Dompropst,  Thiderich  Domdechantt  Thiderich  Scholaster ,  Conrad  Custos ,  Johann  Kellner ,  Benrich  Propst 
von  Busdorf*),  Hermann  Propst  von  Nigenkerken  etc.;  aus  dem  Laienstande:  Hermann  Graf  von  Schouwen- 
bergBJ.  B.  Edler  von  Osethe 4J,  Henrich  Truchsess,  Conrad  Kammerer,  Johann  Clenodiumb),  Hermann  von 
Osdagesen,  Hermann  Marschall,  Hermann  Graf  (Comes),  Godescalc  de  Rothwordessen,  Henrich  Beyer,  Burchard 
Vetlinc,  Gerhard  Schultheis,  Volberi  von  Eisnen,  Ecgehard  v.  Wellethe.  Acta  sunt  hec  in  cenaculo  6)  nostra 
Wartberge.  1211.  —  Regest  Msc.  I.  242 *>.  S.  33,    VI.  224.  S.  32. 

49. 

*  Zwei  pdpstliche  Richter  legen  zu  Gunsten  des  Klosters  Bredelar  dem  Heinrich  von  Overhagen  wegen  seiner 
Anspriiche  an  das  Gut  Meerhof  ein  ewiges  Stillschweigen  auf.  0.  J.  1211 — 1220  y.  —  Orig.  KL 

Dalheim  V.  5;  Abschr.  Msc.  I.  127.  foL  40. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Lambertus  Dei  gratia  maior  prepositus,  Heinricus  prepositus 
sancti  Petri  Patherburnensis  monasterio  Breidelarensi  in-  perpetuum.  Amen  etc.    Duo  milites  de  Overhachen 

1220  als  Zeuge  vorkommt,  unten  Nro.  86,  so  muss  die  Bekundung  unseres  Diploma  zwischen  dem  J.  1220  und  dem 
28.  Marz  1223,  wo  Bernhard  III.  von  Paderborn  stirbt,  stattgefunden  haben,  Dompropst  Volrad  aber  tritt  urkundlich 
zuerst  am  28.  November  1222  auf,  unten  Nro.  101*.  Dass  wir  nun  wirklich  in  der  Lage  Bind,  bei  Abfassung  dieser 
Urkunde  einen  so  naiven  Anachronismus  statuiren  zu  miissen,  erweist  meines  Erachtens  eine  andere  Urkunde  Bern- 
hard's  III  von  Paderborn,  ebenfalls  aus  dem  J.  1211,  nach  dem  im  hiesigen  Staats- Archive  beruhenden  Originate, 
Bredelar  U.  11,  gedruckt  bei  Seibertz  III.  Nro.  1079.  Dass  der  darin  als  Zeuge  genannte  Bernhardus  de  Lippia  nur 
der  spatere  Abt  von  Dunamunde  und  Bischof  von  Semgallen  gewesen  sein  kann,  trotzdem  er  nicht  frater  genannt 
wird,  ist  wohl  in  der  damaligen  Zeit  mit  Sicherheit  daraus  zu  folgern,  dass  er  unter  den  Zeugen  am  Endeder  Geist- 
lichen  und  vor  dem  Grafen  Amelung  aufgefuhrt  wird.  Aber  bei  diesem  Diplom  ist  mit  der  Thatsache  auch  zugleich 
die  Bekundung  erfolgt;  denn  unter  den  Zeugen  erscheint  auch  der  damals  wirklich  fungirende  Dompropst  Lambert. 
Einen  ganz  analogen  Fall  linden  wir  dann  weiter  in  der  vielbesprochenen  Urkunde  Bernhardt  yon  Lippe  aus  dem 
J.  1201,  U.-B.  III.  4,  die  ich  bedauere,  damals  nicht  vollstandig  wieder  abgedruckt  zu  haben.  Die  darin  gemeldete 
Resignation  muss  allerdings  im  Jahre  1201  erfolgt  sein,  was  wir  aus  der  Jahreszahl  so  wie  aus  der  ausdrucklichen 
Erwahnung  Bischof  Hermanns  folgern  diirfen,  die  Bekundung  aber  erst  nach  der  Ernennung  Bernhard' s  zum  Abt  von 
Dunamunde  im  J.  1211  —  er  nennt  sich  im  Eingange  selbst  abbas  in  Livonia  —  und  vor  dem  Tode  Bischof  Otto's 
6.  Marz  1218.  Denn  indem  der  Concipient  der  Urkunde  die  schon  fruher  wahrend  der  Regierung  Bischof  Hermanns 
stattgefundene  Resignation  Giselberts  von  Warendorf  erzahlt,  ist  ihm  die  Initiale  des  in  der  Zeit,  wo  er  schrieb, 
der  Diocese  Munster  vorstehenden  Bisohofs  Otto  irrthumlich  in  die  Feder  gekommen.  In  dem  neuerworbenen  Copiar 
Msc.  VH.  1326,  worin,  wie  ich  U.-B.  III.  S.  885  bemerkte,  die  Marienfelder  Urkunden  successive,  aber  oft  in  Zwi- 
schenraumen  von  10  bis  20  Jahren  nach  ihrer  Abfassung  eingetragen  wurden,  steht  diese  Urkunde  zwischen  einem. 
Diplom  aus  dem  J.  1202  und  einem  von  1219,  von  einer  Hand,  die  mindestens  diesem  letzteren  Jahre  gleichzeitig^ 
ist,  geschrieben.  —  *)  Tiber  die  fruher  von  demselben  Ritter  angekauften  Guter  zu  Siddessen,  NO.  von  Gerden,  vgl. 
Nro.  4.  —  *)  prepositus  ad  orientem,  wie  beide  Handschriften  angeben.  —  »)  Schaumburg.  —  4)  So  emendire  ich 
das  „Methe"  unserer  beiden  Handschriften,  das  nach  Kindlinger's  Vermerk  zu  der  Ersteren  so  wirklich  im  Gerdener 
Copiar  steht.  Uber  Bernard  von  Oesede  vgl.  Nro.  9.  —  *)  So  beide  Handschriften.  —  ^  Gasthaus,  Herberge  im 
mittelalterlichen  Sinne.  —  7)  Im  Jahre  1211  wird  der  Domscholaster  Johann  zuerst  erwahnt,  im  Jahre  1220  kommt 
der  Dompropst  Lambert  zuJetzt  vor.  Ygl.  oben  Nro.  45. 


Digitized  by 


Google 


4  212.  37 

fratres  et  coheredes  Heinricus  et  Herebertus  monasterio  Breidelarensi  predium  suum  situm  in  Mere  !)  violenter 
abstulerunt.  Quam  ob  rem  Thetmarus  abbas  et  fratres  monasterii  prelibati,  spem  in  Domino  Deo  et  canonici 
iuris  vigore  ponentes,  de  iusticia  cause  sue  confisi,  querela  ad  dominum  papam  Innocentium  tercium 
perlata,  nos  et  Theodericum  sicolasticum ,  qui  ante  cause  decision  em  rebus  excessit  humanis,  iudices  ob- 
tinuerunt.  Predicti  fratres  a  nobis  citati  sepius  conparuerunt  et  causa  sepius  propter  spem  pacis  et  con- 
cordie  ex  consensu  parcium  et  nostro  per  amicabiles  inducias  est  prorogata.  Tandem  quadam  vice  He- 
rebertus fratre  absente  conparuit  sicut  homo  bonus  et  pacificus  pro  se  et  per  se  teutonice  et  simpliciter 
allegans:  „Iniuste  gravor,  ego  bona,  que  abbas  petit,  non  detineo,  nee  aliquis  nomine  meo.  Si  dominus 
abbas  predium  in  Mere  a  fratre  meo  in  iudicio  vestro  vel  in  alio  per  sententiam  evicerit,  ego  super  hoc 
numquam  ei  movebo  questionem,  et  propterea  a  iudicio  vestro  peto  absolvi. a  Sicque  eum  absolvimus, 
et  super  hoc  ipso  facto  Hereberti  predicto  abbati  et  monasterio  autenticum  dedimus  instrumentum.  Post- 
modum  vero,  licet  ex  tali  renuntiatione  Hereberti  assercio  abbatis  multum  videretur  adiuta,  Heinrico 
tamen  causam  pertinaciter  defendente,  testes  abbatis  recepti  sunt,  attestaciones  scripte,  et  diu  pro  spe 
pacis  clause  sub  sigillis  reservate.Tandem  die  statuto  partibus  in  presentia  nostra  constitutis,  presidente 
nobiscum  magistro  Johanne2),  qui  predicto  T.  scolastico  in  scolastria  successit,  ut  longe  liti  et  diutine 
partium  et  nostre  vexationi  finem  imponeremus,  attestationes  fecimus  publicari,  easque  sepe  dicto  Hein- 
rico exhibuimus  pertractandas,  quatinus,  siquid  testibus  vel  dictis  testium  vellet  obicere',  plenam  deli- 
berandi copiam  haberet  et  facultatem.  Verum  cum  prefatus  Heinricus  nichil  contra  testes,  nil  contra 
dicta  testium  obiceret,  actioni  et  predio  sub  multis  testibus  renuntiavit.  Quare  nos  abbati  et  mdnasterio 
predium  memoratum  adiudicantes,  Heinrico  perpetuum  silentium  imposuimus,  eique  sub  pena  anathematis, 
ne  litem,  cui  renuntiavit,  quovis  umquam  tempore  resuscitare  temptaret,  apostolica  mandavimus  auctori- 
tate;  et  decern  diebus,  infra  quos  appellatum  non  est,  a  prolatione  sententie  nostre  evolutis,  sepe  dicto 
monasterio  presentem  cartam  dedimus  sigillis  nostris  communitam,  prestante  Deo  contra  omnes  mali- 
gnantium  calumpnias  perpetuo  valituram.  Testes  huius  rei  sunt:  Theodericus  decanus,  Vulferammus, 
Crachto,  Heinricus  de  Brakele,  Heinricus  de  Foro,  canonici  maioris  ecclesie  Patherburnensis;  Lubertus, 
Heremannus  custos,  Heinricus  de  Susacia,  Harmannus,  monachi  de  sancto  Paulo  8);  Rotholphus,  Hein- 
ricus de  Etlen,  Wernno,  Johannes  de  Patberch,  Conradus  de  Berenthorp,  canonici  sancti  Petri4);  Hart- 
wicus  de  Patberch,  Gyselerus  de  Esebike,  Johannes  de  Westhem,  Volbertus  de  Bilinchusen  sacerdotes; 
Ameluncus  comes,  Georgius,  Suetherus,  Heremannus  de  Wevere,  Heinricus  de  Oriente,  Heinricus  Luscus; 
burgenses:  Johannes  Spilebrot,  Heremannus  Vizzonis,  Lutfridus. 

Die  in  der  Urkunde  genannten  zwei  Siegel  sind,  nicht  zum  Besten  erhalten,  noch%  vorhanden. 


50. 

*  Bernhard  111.,  Bischof  von  Paderborn,  bestatigt,  dass  der  Bruder  Conrad  von  Gerden  gewisse  Guter 
zu  Dallessen5) ,  welche  er  von  den  Brudern  Goswin  und  Anton  von  Siddessen  mil  eigenem  Gelde  gekauft, 
dem  Kloster  Gerden  unter  der  Bedingung,  dass  er  lebenslanglich  in  der  en  Besitz  bleibe,  zu  seinem,  seiner 
Gemahlin  und  Tbchter  Seelenheil  geschenkt  habe.  Zeugen:  Siffrid  Abt*J,  Gerhard  Prior  etc.  1212.  —  Regest 
Msc.  I.  242K  S.  33;  VI.  224.  S.  33. 


')    „de  curia  Maris"  Riickschrift  des  15.  Jahrhunderts.  Vgl.  die  Urk.  von  1210  Nro.  45.  —  *)  Wird  schon  1211  erwahnt. 
—  *)  Abdinghof.  —  4)  Busdorf.  —  *)  Vgl.  Nro.  32.  —  6)  So  beide  Handschriften  ohne  nahere  Angabe  des  Klosters. 


Digitized  by 


Google 


38  *>*»• 


51. 


*  Enoahlte  Schiedsrichter    vermilleln  auf  Grund  der   ihnen  von  den  dazu  bestellten  papstlichen   Richtem 

ertheilten  Vollmacht  einen  Streit  zwischen  der  Stiftskirche  zu  Aachen  und  dem  Kloster  Corvey    dahin,   dass 

die  zu  Corvey  gehorige  Propslei  Litzig  an  die  Aachener  Kirche  jahrlich  vier  Ohm  mitlleren  Weines  zu 

entrichten  habe.  1212.  —  Abschr.  Use.  L  134.  p.  104. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.    Conradus  Dei  gracia  maior  decanus  et  archidiaconus ,  Her- 
mannus   decanus    sancti  Cuniberti    et  Oliverus  maioris  ecclesie  scolasticus  Colonienses    omnibus   Christi 
fidelibus.     Cum  inter  Aquensem  et  Corbeiensem  ecclesias  super  quibusdam  decimis  curtis  Liciaci  *),   que 
est  in  parrochia  Trabana,  pertinentibus  ad  Corbeiensem  ecclesiam,  diu  disceptatum  fuisset,  tandem  pro- 
pter bonum  pacis  post  multos  labores  et  graves  expensas  hinc  mde  factas   dominus  Heidenricus  de  To- 
noborc2),  ecclesie  Aquensis,  et  dominus  Hartlevus,  prepositus  tunc  Liciaci,  Corbeiensis  ecclesie  procura- 
tors super  hoc  spiritale  mandatum  habentes,  sub  pena  periurii   et  solucione  centum  marcarum   ab  ilia 
parte,  que  contra  dictum  nostrum  veniret,  ei  solvendarum  qui  pareret,  in  nos  conpromiserunt,  quod  super 
omni  controversia  tarn  proprietatis ,  quam  possessions  nee  non  et  expensarum  super  omnia  nostro  starent 
arbitrio.     Nos  autem,  non  tantum  de  unanimi  consensu  ipsorum  procuratorum,  verum  etiam  de  auctori- 
tate  et  mandato  prepositi  maioris,   scolastici  et  magistri  Johannis  canonici  Paderburnensium ,    qui  super 
hoc  negotio  a  domino  papa8)  fuerant  iudices  delegati,   onere  arbitrii  in  nos  suscepto,  visis   privilegiis, 
instrumentis  et  aliis  que  pro  utraque  parte  faciebant  diligenter  inspectis,  .et  meritis  cause   in   quantum 
poteramus  ad  plenum  discussis,  diutena4)  etiam  prehabita  deliberatione,   de  prudentum  consilio  pronun- 
tiavimus ,   quod  monasterium  Corbeiense  in  perpetuum  singulis  annis  solveret  Aquensi  ecclesie   quattuor 
amas  vini  de  vineis  curtis  prelibate.     Hanc  autem  solutionem  faciet  in  autumno,    cum  mustum  est  in 
torcularium 5)  vasis,  nee  de  optimo  vino  dabitur,  nee  de  viliori,  sed  de  medio.     De  expensis   vero  vel 
quibu&cunque  petendis,  tarn  Aquensi  quam  Corbeiensi  ecclesie  perpetuum   silentium  indiximus,  finem  liti 
ordine  debito  imponentes.     Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.XII0,  presentibus  Bertoldo 
dicto  decano6)  de  Huxaria,  canonico  maioris  ecclesie,  domino  Heinrico  vicario  et  magistro,  Wilhelmo 
canonico  sancti  Andree,  Coloniensibus,  et  magistro  Elya  canonico  Aquensi  et  magistro  Sintrammo  cano- 
nico Nove  Ecclesie  7)  et  Conone  scilicet  canonico  Nove  Ecclesie. 

52. 

*  Eylica,  Ablissin  des  Hochslifts  Rerford,  ubertragt  dem  Marien-Stift  auf  dem  Berge  bei  Berford  das  Ober- 

eigenthum  eines  von  Letzterem  angekauften  Lehnguts  ihrer  Kirche  und  weist  demselben  ein  ziveites,  gleich  dem 

ersteren  vom  Villicus  zu  Stockum  vom  Rheine  herbeizuschaffendes  Fuder  Wein  an.  1212.  —  Orig. 

Stift  auf  dem  Berge  bei  Herford  V.  2. 

m 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Eylica  divina  favente  clemencia  Hervordensis  abbatissa 
omnibus  Christi  fidelibus  salutem  in  perpetuum.  Ea  que  pie  et  iuste  coram  nobis  et  per  nos  acta  sunt 
nostris  temporibus,  pro  necessitate  temporis  ad  noticiam  posteris  nostris  scripture  duximus  auctoritate 
plene  et  plane  transmittendum,  ne  defectus  ingerat  falsi tatem  et  verborum  obscuritas  ambiguum  generet 
intellectum.     Sciat  igitur  quevis  etas,  quod  nos  pro  remedio  anime  nostre  cum  consilio  tocius  ecclesie 


*)  Litzig  in  der  Gemeinde  Traben,  Kr.  Zell,  auf  dem  linken  Moselufer.  Vgl.  meine  Eaiserurkunden  I.  169  und  unten 
Nro.  215  und  220.  — -  *)  Spater  Thomberg.  Vgl.  Lacombl.  II.  Nro.  238.  —  *)  Innocenz  III.,  doch  finde  ich  bei  Bohmer 
R.  J.  1.  c.  p.  321  Nichta  hieruber.  —  4)  Statt  diutina.  —  *)  Weinpresse.  Vgl.  meine  Kaiserurk.  I.  164.  —  •)  So  das 
Copiar,  wohl  statt:  decano  dicto.  —  7)  Nigenkerken  bei  Corvey. 


Digitized  by 


Google 


1213.  39 

V 

Hervordensi^,  videlicet  conventus  nostri ,  ministerialium  quoque  ac  beneficiatorum  nostrorum  collaudacione, 
'ecclesie  sancte  Marie  in  Monte  Hervordensi  constitute  ad  prebendas  soronun  sanctimonialium  ibidem 
Deo  et  beate  ipsius  matri  intemerate  virgini  famulantium  curtem  quandam  in  Libbere,  que  vulgo  txw- 
tverch  dicitur,  quam  quidam  miles  Henricus  de  Ebbincgenhusen  l)  ecclesie  nostre  ministerialis  aliquando 
tenuit  in  feodo  et  cum  consensu  heredum  suorum,  receptis  sexaginta  septem  marcis,  libere  ac  legitime 
resignavit,  iuste  ac  canonice  assignavimus  cum  omni  ea  utilitate,  qua  prefatus  miles  earn  possederat,  tota- 
liter  et  integre  in  perpetuum  obtinendam.  Annectimus  preterea  predictarum  sororum  inducte  precibus 
et  oracionibus  promerendis,  quod  preter  carratam  unam  vini,  que  ab  antiquo  sepedicte  ecclesie  de  Monte 
assignata  et  per  villicum  nostrum  de  Stocheim  2)  ducta  et  semper  ducenda  est,  aliam  quoque  carratam 
vini,  ut  eis  eodem  iure  ducatur  a  nobis  et  a  villico  prefato,  datis  quinque  marcis,  ecclesia  nostra  pre- 
sente  et  concorditer  annuente,  obtinuerunt.  Ut  autem  utrumque  hoc  factum  nostrum  ratum  et  inconvul" 
sum  omni  permaneat  evo,  scripto  presenti  cum  testium  approbacione  et  tarn  nostro  quam  ecclesie  nostre 
sigillis  conscribi  fecimus  et  communiri.  Testes  hii  sunt:  Johannes,  Fredericus,  Bertramus,  Sifridus  clerici 
Hervordenses;  laici:  Henricus  dapifer,  Arnoldus  pincerna,  Thetmarus  camerarius,  Hermannus  gogravius 
cum  filiis  suis,  Florencius,  Johannes,  Gerhardus,  Lambertus,  Hermannus  de  Stocheim  villicus  et  alii 
quamplures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC°.XII0.  apud  Hervordiam.  In  Christi  nomine  feliciter.  Amen. 

Die  beiden  Siegel  sind  wohl  erhalten;  das  der  Abtissin  Btellt  sie  in  sitzender  Figur  mit  der  Palme  in  derBechten 
and  dem  offenen  Evangelienbuche  in  der  Linken  dar,  mit  der  Umschrift:  EYLICA  DEI  GRACIA  HERVOR- 
DENS1S  ABBATISSA;  das  dee  Convents  weist  das  Brustbild  der  Jungfrau  Maria  mit  dem  Jesuskinde ,  beidevon 
einem  Heiligenscheine  umgeben,  mit  der  Umschrift  auf  SCA  MARIA  MATER  DOMINI  HERVORDE. 

53. 

*  In  einer  anscheinend  als  Beilage  zu  Processacten  eingereichten  Schrift  des  17.  Jahrhunderts  Msc.  V1L 
5102  d.  S.  101  werden,  zum  Beweise  der  Sobilitdt  der  Biirerischen  Familie,  die  Anfange  und  die  Schluss- 
worte  vieler  Urkunden  beigebrachl,  unter  welchen  folgendes  Excerpt  aus  einem  jetzt  verlorenen  Document  die 
erste  Stelle  einnimmt:  Initium.  Nos  Bertoldus  nobilis  dominus  de  Buren  huius  scripti  inspectione  ad  noti- 
tiam  universorum  volumus  pervenire,  quod  de  pleno  consensu  nobilis  fratris  nostri  Henrici,  accedente 
etiam  adhuc  nobilis  nostra  coniugis  Sophie  nee  non  Ermgardis,  Bertoldi  et  Jutte  nobilium  heredum  no- 
strorum bona  voluntate,  curiam  nostram  in  Superiore  Sunder,  in  qua  Bertoldus  nobilis  dominus  de  Buren 
genitor  noster  pie  recordation^  etc.  Finis.  Anno  Domini  1212.  Doch  habe  ichZweifel,  ob  die  Jahreszahl 
richtig  gelesen  worden  ist  und  vermuthe,  dass  die  Urkunde  einer  viel  spateren  Zeit  angehbrt. 

54. 

*  Abt  Johann  von  Bardehausen  bekundet  die  Pflichten  der  Wachszinsigen  seines  Klosters.  0.  J.  (Urn  1212)  *) 

—  Orig.  Kl.  Bardehausen  U.  20. 

Frater  Jo.  dictus  abbas  in  Hersuithehusen  universis  hoc  scriptum  visuris  salutem  in  Domino.  Tenore 
presentium  protestamur,  quod  Gerburgis  de  Rynbeke 4)  et  filii  eius  Theodericus  et  Reinbodo  et  Hade- 
wigis  filia  eius  cum  liberis  suis  Reinbodone,  Conrado,  Heinrico,  Gonegunde  ab  an tiquis  temporibus  nostro 
pertinent  monasterio  iure  cerocensuali  sub  hac  forma,  ut  quicunque  de  hiis  prenominatis  et  de  eorum 


l)  Ebbinghansen  bei  Lichtenan  im  Kreise  Buren.  Vgl.  Mooyer  Mitth.  d.  Osn.  Yer.  V.  28ft.  —  *)  Ueber  die  Function  des 
Villicus  zu  Stockum  an  der  Lippe  bei  dem  Transport  des  Weins  von  den  abteilichen  Besitzungen  bei  Leutesdorf  und 
Ehrenbreitstein  nach  Westfalen,  vgl.  die  yon  mir  Eaiser-Urk.  I  165,  166  gesammelten  Nachrichten.  —  ^  Wo  der 
Abt  Johann  IL  von  Hardehausen  lebte,  —  *)  SW.  von  Hardehausen,  Er«  Warburg. 


Digitized  by 


Google 


40  1213. 

posteritate  vivat  in  propria  procuratione ,  fundum  cere  sol  vat  annuatim,  et  post  obitum  suum  masculus 
offerat  nostro  monasterio  melius  iuraentum  et,  si  nullum  habet,   det,  sicut  femina  tenetur,  melius  indu- 
mentum.    Sciant  igitur  ex  hoc  omnes,  qui  res  eorum  iniuste  invaserint  vel  violentiam  eis  fecerint,  se 
omnipotentis  Dei  et  beate  virginis  offensam  et  excommunicationis  sententiam  incurrisse. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

55. 

*  Bischof  Bernhard  III.  von  Paderborn  giebt  dem  Stift  Busdorf,  dem  er  friiher  als  Propst  vorgestanden,  einc 

dieser  Kirche  friiher  widerrechtlich  entzogene  Landrente  zuriick.   1213.  —  Or.  Stift  Busdorf  U.  13. 

Bernhardus  tercius  Dei  gratia  Patherburnensis  episcopus  universis  quorum  inspectioni  presens  scrip  turn 
oblatum  fuerit  salutem  in  Domino.  Notum  esse  volumus  tarn  futuris  quam  presentibus,  quod,  sicut  vera- 
citer  intelleximus,  quidam  agri  inter  agros  cuiusdam  mansi  in  Haren  ')  sunt  siti,  qui  annuatim  nobis 
XII.  solvunt  nummos,  quos  ecclesia  apostolorum  Petri  et  Andree  in  ratherburn  antiquitus  iuste  et  quiete 
possedit,'sed  aliquamdiu  ab  eadem  alienati  sunt  ecclesia.  Nos  igitur  nulla  temporalia  iniuste  possidere 
volentes2)  predictam  pensionem  prenominate  dimisimus  ecclesie,  assignantes  earn  altario  (sic!)  contra 
aquilonem  in  monasterio  eodem  pro  remedio  salutis  nostre  ad  illuminaria.  Preterea  sex  nummos,  qui 
annuatim  de  area  Hermanni  militis  de  Wefere  8)  solvuntur,  eidem  altario,  cum  eiusdem  ecclesie  prepo- 
siture  preessemus 4) ,  ad  luminaria  tradidimus.  Ne  vero  in  posterum  hee  nostre  donationes  ab  aliquo 
valeant  irritari,  hanc  paginam  conscribi  et  sigilli  nostri  inpressione  muniri  fecimus,  eas  sub  anathematis 
vinculo  beatoruin  apostolorum  et  nostro  confirmantes.  Huius  rei  testes  sunt:  Lambertus  maior  prepositus, 
T.  maior  decanus6),  N.6)  prepositus  Nove  Ecclesie,  Cesarius  decanus  orientalis 7) ,  H.  de  Etlen  canonicus, 
T.  scolasticus.  Acta  sunt  hec  a.  d.  i.  M°. CO. XIII0,  indictione  prima,  pontificatus  nostri  anno  nono. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

55  a. 

*  Bischof  Bernhard  III.  beknndet,  dass,  und  mit  welchen  Bestimmungen  Anselm  von  Atlen  ein  Gut  zu  Atlen 
dem  Kloster  Willebadessen  geschenkt  habe.  1213  November  6.  —  Hier  nach  einer  Abschrift  Meyers  aus 

dem  Originate,  verglichen  mit  dem  Copiar  des  15.  Jahrh.  Msc.  VII.  4513  S.  1. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Bernhardus  Dei  gratia  Paterburnensis  episcopus  monaste- 
rio Wilbodissensi  in  perpetuum.  Officii  pastoralis  amministratio  suscepta  nos  ammonet,  ecclesiis  nobis 
commissis  studio  vigilanti,  quantum  in  nobis  est,  ita  providere,  ut  in  religione  proficiant,  et  in  tempo- 
ralibus  competens  suis  necessitatibus  accipiant  incrementum.  Ratio  quoque  nos  urget  et  inducit,  ut  ea, 
que  mortalitatis  nostre  tempore  aguntur,  salubriter  et  ordinate,  ne  oblivionis  nube  tegantur,  litterarum 
indiciis  eternemur,  quatenus  ad  noticiam  futurorum  perveniant  et  calumpnie  obvient  malignorum.  Hinc 
est,  quod  nos  omnibus  Christi  fidelibus  presentibus  et  futuris  scripture  presentis  tenore  innotescere  cupi- 
mus,  quod  Anselmus  miles  Paterburnensis  ecclesie  ministerialis,  vocatus  de  Atlen,  pia  consideratione 
perpendens,  Deum  in  elemosinarum  semine  efficacissimum  posuisse  remedium  peccatorum,  patrimonium 
suum  in  Atlen8)  cum  consensu  legitimorum  heredum  suorum,  nostra  quoque  et  ecclesie  nostre  approba- 


')  Haaren  im  Kr.  Buren  N.  von  Fiirstenberg.  —  a)  „nolentes"  die  Urk.  —  3)  Wever  an  der  Alme  im  Kr.  Paderborn, 
SW.  yon  dieser  Stadt.  —  4)  Bernhard  III.  von  Oesede  kommt  als  Propst  von  Busdorf  in  den  Jahren  1183 — 1203  vor; 
ist  also  von  dieser  Wiirde  aus  auf  den  bischdflichen  Stuhl  erhoben  worden.  —  *)  Am  6.  Nov.  1213  war  dem  Dietrich 
in  dieser  Wiirde  Heinrich  nachgefolgt.  —  6)  D.  i.  Hermann.  —  *)  von  Busdorf.  —  8)  In  einer  andern  iibrigens  gleich- 
lautenden  Urkunde  ist  beigefiigt  „et  in  Husen."  Meyer.    Dies  findet  sich  auch  in  der  angezogenen  Handschrift. 


Digitized  by 


Google 


1213.  41 

tione,  monasterio  Wilbodissensi  contulit  et  donavit.  Et  quia  unicuique  in  datione  sue  rei  licet  apponere 
conditionem,  quam  vult,  dummodo  iuri  et  honestati  non  obviet,  ita  disposuit  et  ordinavit,  ut  de  pro- 
ventibus  collati  predii l)  unaqueque  Boror  ipsius  cenobii  qualibet  quarta  feria  unum  album  panem  pre- 
bendalem  accipiat.  Approbavit  quoque  et  promisit  totus  predicti  monasterii  conventus,  ut  pro  tarn  pia 
temporalis  subsidii  provisione  predictus  Anselmus  et  bone  memorie  Kunegundis  uxor  sua  perpetuum  et 
continuum  ibi  habeant  orationum  participium  ac  si  a  tenera  etate  sub  regula  beati  Benedicti  ibi  deser- 
vivissent,  et  specialis  eorum  memoria  in  anniversariis  ipsorum  in  missa  et  vigiliis  sollempniter  compul- 
satis  habeatur.  Verum  quia  loci  nostri .  consideratio  nos  non  solum  presentia,  dum  prospere  aguntur, 
intueri,  immo  etiam  mala,  et  si  numquam  eveniant,  precavere  persuadet,  ne  predicto  monasterio  super 
predio  memorato2)  quovis  umquam  tempore  questio  efficaciter  possit  moveri,  instrumetitum  hocconscribi 
et  testium  annotatione,  sigilli  quoque  nostri  impressione  fecimus  communiri.  Testes  huius  rei  sunt:  Lam- 
bertus  mafor  prepositus,  Heinricusy  prepositus  sancti  Petri,  Conradus  custos,  Vulframus,  Johannes  cele- 
rarius,  Volquinus,  Crahto,  Volradus,  Volbertus;  Hermannus  de  Lippe,  Godescalcus  de  Patberch,  Ame- 
lungus  comes  et  filii  eius  Heinricus,  Conradus,  Lippoldus,  Herimannus  et  Wernerus  de  Brakele,  Sue- 
therus  de  Elsen,  Albertus  de  Broke  et  alii  multi.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.XIII0, 
YIII.  Idus  Novembris. 

Mit  dem  anhangenden  Siegel  des  Bischofs  Bernard  HL 

56. 

*  Bischof  Bernhardt  111.  genehmigt  eine  Schenkung  von  Zehnten,  welche  die  Gebriider  von  Brakel  der  Kirche 

zu  Brakel  unter  der  Bedingung  gemacht,  dass  der  Pfarrer  den  Gottesdienst  in  ihrer  dortigen  Burg 

dafur  zu  besorgen  habe.  1213.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  22. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Bernhardus  tercius  Dei  gratia  Paderburnensis  ecclesie 
episcopus  universis  Christi  fidelibus  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit  salutem  in  Domino.  Caritatis 
opera,  que  ad  honorem  sancte  i^atris  ecclesie  a  Christi  fidelibus  inpenduntur,  scripto  dignum  duximus 
commendare,  ut  lucerna  bonorum  operum  super  candelabrum  posita  presentibus  et  futuris  pie  devotionis 
relinquat  exempla.  Proinde  presentis  pagine  testimonio  notum  facimus,  quod  fratres  de  Brakele  Her- 
mannus, Wernherus,  Burghardus,  Bertoldus  omni  iuri,  quod  in  decimis  BSrstolde  et  Osthem  habere 
videbantur,  renunciantes  easdem  pro  remedio  anime  sue  ad  ecclesiam  Brakele  s)  sub  hac  forma  contule- 
nmt,  quod  quicunque  sit  sacerdos  legitimus  eiusdem  ecclesie  easdem  decimas  manutenens  ad  propriam 
utilitatem  conservet  et  perpetuo  divinorum  celebrationem  in  castro  Brakele  provideat.  Ne  quis  igitur  in 
posterum  huius  conditionis  et  facte  donationis  formam  retractare  aut  aliquod  inpedimentum  opponere 
presumat,  presens  cyrographum  exinde  conscribi  et  sigilli  nostri  fecimus  inpressione  signarL  Testes  huius 
rei  sunt:  Lambertus  maior  prepositus,  Henricus  prepositus  in  Oriente,  Vulframus,  Hermannus  prepositus 
Nove  Ecclesie,  Teodericus  scolasticus,  Johannes  cellerarius,  Gerhardus  de  Lippa,  Henricus  de  Brakele; 
Amelungus  comes,  Henricus  dapifer,  Johannes  Clenode,  Conradus  camerarius,  Geroldus  de  Allenhusen, 
Albero  de  Herisia,  Wernherus  de  Vlegten,  Rotgerus  de  Vrodenhusen.  Acta  sunt  hec  anno  dominice 
incarnationis  M°.CC°.XHI°,  pontificatus  nostri  anno  octavo,  indictione  prima. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 


')   In  der  an  dem  Ausfertigung  und  dem  Gopiar:    „collatorum  prediorum".  —  *)  In  dem  andern  Exemplare  „prediis 
memoratifl  u.  —  8)  Kreis  Hoxter.    Ebenda  bei  Dalhausen  lag  Buretode,  Ostheim  aber  SO.  von  Brakel.    Giefers. 


Westf.  Urk.-Buch.    IV. 


Digitized  by 


Google 


42  1314. 


5T. 


*  Der  Dechant  und  ein  Canonicus  von  Busdorf  kaufen  einen  Zehnten,  dessen  Ertrag  sie  bei  ihrem  Leben 

unter  sich  theilen,  nach  ihrem  Tode  aber  zu  Memoriensliftungen  in  ihrer  Stiftskirche  verwenden.  0.  J. 

1213—1223  lJ.  —  Abschr.  Msc.  I.  121.  fol.  14. 

Henricus  Dei  gratia  prepositus  sancti  Petri  Patherburnensis  omnibus  presentem  paginam  inspecturis. 
Ne  deleat  oblivio,  quod  pia  egit  devotio,  factum  fratrum  nostrorum  Cesarii  decani  et  Henrici  scolaris 
literarum  testimonio  et  sigilli  nostri  impressione  (Jecrevimus  confirmare.  Noverint  ergo  successores  mei 
et  capituluin,  quod  Cesarius  decanus  et  Henricus  scolaris  frater  noster  decimam  Helemere  de  manu  laica 
sua  pecunia  redemerunt,  diebiis  rite  sue  equaliter  inter  se  diridendam  et  ad  usus  fratrum  sub  certis 
pactis  et  condicionibus  quandoque  convertendam.  Decanus  statuit,  ut  de  parte  media  in  anniversario 
suo  quilibet  frater  presens  tres  denarios  percipiat  et  candela  cum  duobus  denariis  ponatur,  duo  denarii 
ad  missam  animarum  in  maiori  altari  offerantur,  unus  ad  introitum,  alter  ad  offertorium,  unus  adaltare 
medium,  unus  detur  campanario;  et  hec  Hinricus,  si  superrixerit,  fideliter  et  devote  persolvat,  decimam 
totam  nomine  obediencie  diebus  vite  sue  habiturus,  nisi  forte  ipse  ad  consilium  familiarium  suorum  de 
reliqua  parte  aliquid  caritatis  fratribus  duxerit  impendendum.  Et  si  decanus  superrixerit,  similiter  faciat 
in  anniversario  Henrici,  sicuti  ipse  in  suo  constituit  faciendum.  Utroque  mortuo,  Cesario  scilicet  decano 
et  Henrico,  fratres  absque  contradictione  de  supra  dicta  decima  disponant,  sicuti  de  aliis  obedientiis 
constituerunt,  scilicet  ut  de  singulis  malderis  singuli  solidi  persolvantur,  et  in  utriusque  anniversario  de 
solidis  illis  quilibet  frater  presens  tres  denarios  accipiat,  et  sicut  supra  scriptum  est  preter  portionem 
fratrum  sex  denarii  distribuantur  per  manum  fratris,  cui  prepositus  decimam  ipsam  nomine  obedientie 
duxerit  concedendam.  Si  quid  vero  excreverit  supra  id,  quod  in  duobus  anniversariis  erogabitur,  fratri- 
bus equaliter  dividatur. 

58. 

*  Graf  Volquin  von  Schwalenberg  griindet  seine  und  seines  Vaters  Memorie  im  Kloster  Marienmiinster.  1214 
September  21.  Schwalenberg.  —  Abschriften  a)  Msc.  1.  129.  f.  8;  (i)  I.  131.  fol.  47;  y)  VII.  4512.  fol.  22. 

Volquinus  Dei  gratia  comes  in  Swalenberg  tarn  presentibus  quam  futuris  presentem  paginam  risuris 
salutem  in  Domino.  Quum  ea  que  aguntur  in  tempore,  cum  temporis  lapsu  tradantur  oblivioni,  nisi 
scriptis  et  virorum  testimonio  roborentur,  noverint  igitur  tam  presentis  quam  futuri  temporis  Christi 
fideles,  quod  nos  pro  salute  anime  nostre  necnon  pro  peccatis  patris  nostri  Henrici 2)  comitis  curiam 
sitam  in  Rotlovessen  8)  cum  pascuis  aquis  silvis  et  tribus  mansis  et  omni  usu,  qui  sibi  competebat,  ab 
omni  penitus  iure  exemptam  liberam  conferimus  ecclesie  beate  Marie  virginis  in  monasterio  prope  Swa- 
lenberg, et  fratrum  ibidem  Deo  servientium  usui  profuturam  damus  perpetuo  cum  consensu  matris  nostre, 
que  ipsam  suis  comparavit  denariis,  necnon  uxoris  nostre  et  fratrum  nostrorum  et  beredum  legitimorum 
quiete  possidendam,  ita  ut  in  aniversario  patris  nostri  singulis  annis  dominis4)  exinde  serviatur,  ut  ad 
orandum  pro  ipsius  negligenciis'  efficiantur  promptiores.  Ne  vero  huius  facti  aliquis  per  invidiam  seu  per 
ignorantiam  contradictor  existat,  presentem  paginam  appensione  nostri  sigilli  roboramus.  Testes  huius 
rei  sunt:  dominus  Bernhardus.  de  Holthusen,  Widekindus  de  Graviden6),  Tidericus  de  Eblinchusen,  Halt 
et  alii  quamplures.    Datum  Swalenberg  anno  M°.CC°.XHII0.  in  festo  Mathei. 


')  In  der  Urkunde  von  1213  oben  Nro.  55  tritt  zueret  der  Busdorfer  Dechant  Cesarius  auf;  mit  dem  J.  1223  aber  ver- 
schwindet  der  Busdorfer  Propst  Heinrich  von  Brakel  aus  der  Geschichte.  —  Helmere  liegt  im  Kr.  Buren.  —  2)  Starb 
urn  1209.  —  8)  Rolfzen  im  Kr.  Hoxter  NO.  von  Nieheim.  —  4)  fi;  divinis  a,  y.  -  *j  So  o;  grevicen  /?,  geviden  y. 


Digitized  by 


Google 


1215-1316.  43 


59. 


*  Papst  Innocenz  III.  befiehli  dem  Erzbischofe  von  Mainz  und  alien  GeistUchen  der  Diocese  Mainz,  auf 
Grund  der  Beschwerden  des  Abts  und  der  Mbnche  des  Cisterdenser -  Klosters  Berswelhehusen  (Hardekausen), 
dasselbe  in  seinen  Besit^ungen  und  Rechten  zu  schutzen.  Data  Laterani  IV.  Eal.  Maii  pontificatus  nostri 
anno  octavodecimo  (1215  April  28.)  —  Or.  KL  Hardekausen  U.  21;  Abschr.  Msc  VII.  4509.  foL  10.  —  Da 
von  Innocenz  III.  und  IV.,  in  der  en  Zeitalter  die  Bulle  allein  fallen  kann,  nur  der  erste  ein  18.  Pontificats- 
jahr  erlebt  hat,  so  gehort  diese  Urkunde  unzweifelhaft  ihm  an,  trotzdem  dass  die  an  rothen  und  gelben  sei- 
denen  Faden  befestigt  gewesene  Bleibulle  verloren  ist.  Die  Autorschaft  Innocenz  III.  festzustellen ,  ist  aber 
um  so  wichtiger,  als  auch  Innocenz  IV.  diese  ndmliche  Bulle  fast  wbrtlich  in  das  dem  Cistercienserkhster 
Marienfeld  ertheilte,  an  die  Erzbischofe  von  Coin  und  Mainz  gerichtete  Privileg  vom  18.  Juni  1245,  gedr. 
U.-B.  III.  435,  und  Gregor  IX.  in  die  Bulle  fur  Hardekausen  vom  5.  Mdrz  1241  iibernommen  haben. 

60. 

*  Die  Abgaben  des  Guts  zu  Luttmarsen  an  den  Kellner  und  Pfortner  von  Corvey  werden  festgestellt.    1215 

September  29.  —  Abschr.  Msc.  I.  134.  p.  77. 

Noverint  universi  presencium  auditores,  quod  nos  Lambertus  et  Johannes  fratres,  dicti  de  Voltessen, 
Henricus  et  Arnoldus  fratres,  dicti  de  Luthmersen,  nee  non  nostri  veri  heredes  in  bonis  nostris  in Luth- 
mersen  l)  insimul  habentibus,  videlicet  de  duobus  curiis  dictis  Meyerhove  damus  et  solvemus  sex  quar- 
talia  siliginis  camerario  ecclesie  Corbeiensis,  et  totidem  quartalia  portario  eiusdem  ecclesie,  nee  non 
predicto  camerario  quindecim  uncios2)  ovorum,  videlicet  quinque  in  pasche,  quinque  penthecostes  et 
quinque  in  festo  Nativitatis  Domini  singulis  annis  nomine  pensionis.  Predicta  vero  pensio,  videlicet  duo- 
decim  quartalia  siliginis  danda  sunt  in  festo  Michaelis.  In  cuius  rei  testimonium  nos  Dei  gracia  God- 
fridus  decanus  Nove  Ecclesie  ad  peticionem  predictorum  sigillum  nostrum  huic  littere  duximus  apponen- 
dum  cum  sigillis  Lamberti  et  Arnoldi  et  quia  nos  Henricus  et  Johannes  sigilla  propria  non  habemus, 
sigillis  predictorum  usi  sumus,  quod  protestamur.  Datum  anno  Domini  M°.CC°.XV°,  in  festo  beati 
Michaelis. 

61. 

*  Bitter  Menrich  von  Sudheim  schenkt  fiir  das  Seelengerath  seiner  Mutter  Oda  dem  EChster  Abdinghof  etne 
Rente  von  einem  Schilling,  welche  der  Abt  Albert  zusammen  mit  einer  anderen,  von  ihm-uberwiesenen  vom 

gleichen  Betrage  ftir  die  Kirckenlichter  bestimmt.  (1215)  1216.  —  Or.  KJ.  Abdinghof  U.  40. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitajbis.  Albertus  Dei  gratia  abbas  monasterii  apostolorum  Petri 
et  Pauli  in  Patherborne.  Quoniam  ad  iniunctum  nobis  abbatie  officium  prodesse  magis  quam  preesse 
expedire  intelleidmus,  caritati  fidelium  presentium  et  futurorum  notum  esse  cupimus,  quod  miles  quidam 
ministerialis  sancti  Lyborii  Meinricus  nomine  de  Suthem8),  presente  domino  meo  B(ernhardo)  Pather- 
bornensi  episcopo,  L(amberto)  maiore  preposito  totoque  venerabili  capitulo  multisque  viris  honestis,  nobis 
et  ecclesie  nostre  pro  suppellectili  matris  sue  Ode  reditus  unius  solidi  de  area  pistrini  Helmici  de 
Burgnen4)  recognovit  et  sollempniter  donavit,  quern  nos  ad  instanciam  fratris  nostri  H.  custodis  consilio 
fratrum  et  fidelium  nostrorum  ad  luminaria  ecclesie  contulimus.    Alium  etiam  solidum  de  area  quadam 


i)   Luttmarsen  NW.  von  Hoxter.  —  a)  Dutzend;  das  vorhergehende  insimul  \&utet  italienisch  insieme,  franzosisch  ensemble. 
—  *)  Eingegangener  Ort  SO.  von  Peckelsheim  —  4)  Nord-  and  Kirch  -Borchen  S.  von  Paderborn. 

6* 


Digitized  by 


Google 


44  1216. 

in  Paddenhusen  l)  a  nobis  legitime  et  iuste  post  introitum  nostrum  acquisitum  addidimns.  Ut  igitur  hec 
actio  testimonii  robur  obtineat  in  perpetuum,  successoribus  nostris  paginam  hanc  sigillo  nostro  et  testium 
annotation e  munitam  offerimus,  super  omnia  divinam  contra  eos  invocantes  auctoritatem,  qui  huic  dona- 
tioni  presumant  obviare.  Testes  hii:  domnus  Wescelinus  prior,  Theodericus,  Lutbertus,  Hugo  et  totum 
capitulum,  ministeriales  Eilbertus,  Rabodo,  Andreas,  Woltmannus,  Heribertus,  Bertrammus,  Johannes, 
Albertus,  Frithericus  et  alii  plures.  Acta  sunt  hec  a.  d.  i.  millesimo  CC°.XVI02),  indictione  Ilia,  con- 
cilio  generali  instante. 

Das  Siegel  ist  yerloren. 

62. 

*  Das  Capitel  des  h.  Paulus8J  in  Bremen  schreibi  an  den  Abt  Aflbert  l.J  und  das  Capitel  des  Hosiers 
Abdinghof,  dass  sie  in  die  Gebetsverbriiderung  des  Ersteren  aufgenommen  seien.  0.  /.  [1215 — 1229. J  4J.  — 
Orig.  KL  Abdinghof  U.  39. 

Beide  Siegel  sind  bis  auf  geringe  Ueberreste  von  Wachs  yerloren. 

63. 

*  Der  Paderborner  Bischof  Bernliard  ///•  von  Oesede  iiberlragt  dem  Abie  Albert  von  Abdinghof  den  Zehnten 

im  KspL,  Vilse,  welchen  dieser  fur  sein  Kloster  vom  bisherigen  Lehnstrager,  dem  Edlen  Bernhard  von  Oesede, 

fur  235  Mark  gekaufl  hatte.  1216  August  6.  —  Xhr.  KL  Abdinghof  U.  4L 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.    Bernhardus  Dei  gratia  Patherburnensis  ecclesie  epischo- 

pus  (sic!)  mona8terio  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  in  Patherburna  inperpetuum.  Amen 

Utile  immo  necessarium  esse  perpendimus,  ut  scriptura,  que  memorie  custos  et  rerum  gestarum  testis 
est  fidissima,  modernorum  memorie  representet  et  futurorum  noticie  transmittat,  qualiter  decima  ville 
Upsprinken,  que  in  parochia  Vilese6)  sita  est,  stipendiis  fratrum  monasterii  beatorum  apostolorum  Petri 
et  Pauli  in  Patherburna  iuste  diebus  nostre  amministrationis  est  aggregata.  Noverint  igitur  evi  presentis 
et  futuri  fideles  omnes,  quod  karissimus  in  Christo  frater  noster  Albertus  abbas  monasterii  predicti,  ad 
peticionem  et  instantiam  nobilis  viri  Bernhardi  de  Osethe  quandam  summam  pecunie,  que  ei  tunc  neces- 
saria  erat,  scilicet  ducentas  triginta  quinque  marcas,  distractis  rebus  mobilibus  et  quibusdam  ecclesie 
sue  ornamentis  meliora  prospiciens  conquisiyit  et  earn  domino  Bernhardo  persolvit.  Soluta  pecunia  pre- 
dictus  Bernhardus  et  uxor  eius  et  frater  eius  Widekindus  canonicus  maioris  ecclesie  decime  Upsprinken, 
»  quam  iure  feodali  habuerunt,  in  manus  nostras  resignando  renuntiaverunt.  Verum  quia  filii  eius  Bertol- 
dus  et  Widekindus  propter  etatem  teneram  nee  consentire  poterant  nee  di^sentire,  nos  cum  Bernhardo 
fideliter  promisimus  et  Bernhardus  fideliter  promisit,  quod  predicti  pueri  annos  pubertatis  attingqptes 
supramemorate  decime  renuntiabunt,  cum  tamen  nullo  iure  <petere  possent  quod  pater  vivens  non  habuit 
et  moriens  eis  non  reliquit6).    Decimam  hoc  modo  de  manu  laica  redemptam,  sperantes  patrocinio  san- 


J)  Paddenhusen  ein  eingegangener  Ort  SO.  von  Peckelsheim  im  Kreise  Warburg.  Giefers.  —  3)  Es  muss  dies  ohne 
Zweifel  verschrieben  sein  statt  1215,  da  sowohl  die  Indiction  III.  als  auch  die  Erwahnung  des  grossen  Latera- 
nensischen  Concils,  welches  vom  11.  bis  30.  November  1215  abgehalten  wurde,  auf  dies  letztere  Jahr  hin- 
weisen.  —  *)  Wohl  das  Paulinerkloster  vor  der  Stadt  Bremen.  Busching  IX.  596.  —  4)  Nach  den  Regierungs- 
jahren  des  Abts  Albert  von  Abdinghof  datirt.  Dass  hierbei  nur  an  Albert  I.,  nicht  an  Albert  II.  1279 — 1291  zu 
denken  ist,  beweist  die  Schrift.  —  *)  Jetzt  gehort  Uppsprunge  zum  Kirchspiel  Salzkotten.  Zwischen  U.  und  S.  liegt  der 
Viehhof,  der  allein  noch  den  Namen  der  einst  beruhmten  Burg  Vilse  erhalten  hat,  die  in  Folge  des  1256  zu  Essen 
zwischen  Coin  und  Paderborn  abgeschlossenen  Friedens  zerstort  werden  musste.  —  ^  Es  ist  doch  sehr  fraglich,  ob 
nach  den  Grundsatzen  des  Westfalischen  Gesammtbesitzrechtes  die  Sohne  Bernhards  von  Oesede  zu  dieser  spateren 
Yerzichtleistung  sich  verpflichtet  haiten  muss  ten. 


Digitized  by 


Google 


1216.  45 

^torum  apostolorum  et  orationibus  fratrum  adiuvari,  supradictb  monasterio  contulimus  perpetuo  possiden- 
dam,  omnesque,  qui  quovis  umquam  tempore  hoc  nostre  devotionis  factum  retractare  seu  revocare  tem- 
ptaverint,  ilia  horrendi  anathematis  sententja  ligavimus  et  ligatos  denuntiamus,  qua  rap  tores  rerum  eccle- 
siasticarum  a  Sanctis  patribus  terribiliter  percelluntur.  Acta  sunt  hec  a.  d.  i.  M°.CC°.  sexto  decimo, 
Vm°.  Idus  Augusti.  Testes  huius  rei  sunt:  Lambertus  prepositus,  Johannes  decanus,  Vulframmus  celle- 
rarius,  Volquinus  de  Sualenberch,  Gerhardus  de  Lippa,  Widekindus  maioris  ecclesie  canonici,  Conradus 
plebanus;  ministeriales  Ameluncus  comes,  Heinricus  dapifer  et  Lippoldus'  frater  eius,  Hermannus  de  Bra- 
kele,  Conradus  camerarius,  Andreas  de  Durslo,  Suetherus  de^Elsen,  Heremannus  de  Wevere,  Johannes 
Stapel,  Georgius,  Macharius,  Eilbertus,  AJbertus,  Everhardus  de  Ervethe,  Albero  de  Aspedere,  Her- 
mannus de  Oriente  *)  et  alii  quamplures. 

Das  Siegel  des  Bischofs  ist  sehr  beschadigt. 

64. 

*  Engelbert,  erwahlter  Erzbischof  zu  Coin,  iibertragt  das  Obereigenthum  des  Guts  Meerhof,  das  ihm  von  God- 

schalk  von  Padberg  und  diesem  von  dem  Untertehnsmann  Beinrich  von  Overhagen  2J  resignirt  worden  war, 

dem  Klosler  Bredclar.  1216.  —  Or.  Kl.  Dalheim  U.  6;  Abschr.  Msc.  I.  127.  foL  39'. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Engilbertus  divina  favente  dementia  sancte  Coloniensis 
ecclesie  electus  omnibus  Christi  fidelibus,  ad  quos  presens  pagina  pervenerit  in  perpetuum.  Sicut  mater 
ecclesia  perpetuum  fidei  et  religionis  fundamentum  existit,ita  quelibet  ad  earn  pertinentia  inconvulsa 
semper  sunt  soliditate  firmanda.  Quapropter  noverit  tarn  presens  etas,  quam  successuraposteritas,  quod 
Henricus  de  Overhagen  ad  instantiam  conventus  de  Breydelare  in  presentia  nostra  sub  multorum  frequen- 
tia  predium  in  Mere  in  manus  Godescalci  de  Padberch,  a  quo  illud  in  feodo  tenebat,  cum  omni  integri- 
tate  resignavit.  Idem  vero  Godescalcus  zelo  succensus  devotionis  eadem  bona,  que  de  manu  nostra  iure 
tenuit  feodali,  libere  nobis  resignavit  et  solute.  Nos  autem  indigentiam  monasterii  memorati  pie  consi- 
derantes,  de  consilio  priorum  et  fidelium  ecclesie  Coloniensis  proprietatem  prefati  predii  cum  omnibus 
suis  attinentiis  contulimus  eidem.  Ut  igitur  hoc  factum  nostrum  rationabile  ratum  permaneat  et  stabile, 
presentem  paginam  exinde  conscriptam  sigilli  nostri  karactere  dignum  duximus  communiri,  sub  anathe- 
mate  districtius  inhibentes,  ne  quis  hoc  infringere  presumat  in  posterum,  vel  ausu  temerario  eidem  con- 
traire.  Testes  huius  rei  sunt:  Cunradus  maior  decanus  in  Colonia,  Teodericus  prepositus  Xanctensis, 
Hermannus  choriepiscopus,  Arnoldus  etGerlacus  canonici  maioris  ecclesie,  Godefridus  cappellarius;  mili- 
tes:  Godefridus  Munscun,  Erembertus  de  Overhagen,  Hermannus  et  Henricus  de  Susatia  et  alii  quam- 
plures.    Acta, sunt  hec  a.  i.  d.  M°.CC°.XVI°,  epacta  XIa,  concurrente  quinto,  indictione  quarta. 

Das  ziemlich  gut  erhaltene  Electensiegel  des  Erzbischofs  Engelbert  ist  abgebildet  bei  Ficker,  Engelbert  d.  H. 

65. 

*  Littera  Bernhardi  IH.,  Paderbornensis  episcopi,  de  decima  in  Overde8)  aWedekindo  deVesperthe 
et  Gerhardo  de  Etlen  resignata.  Testes:  Lambertus  maior  prepositus  et  omnes  canonici  maioris  ecclesie. 
MCCXVI,  indictione  IV,  pontificates  sui  XII.  —  So  Msc.  L  242K  S.  6L  unter  den  Regesten  der  WiUeba- 
dessenschen  Urkunden. 


l)   Stammvater  der  jetzt  in  Pommern  angesessenen  Familie  von  Osten.  —  *)  Vgl.  die  Dalheimer  Urkunden  oben  Nro. 
45  and  49.  —  *)  Eingegangener  Ort  W.  von*Peckelsheim.    Giefers. 


Digitized  by 


Google 


46  "16- 


66. 


*  Graf  Godfried  von  Arnsberg  iibertragt  dem  Kloster  Willebadessen  dqs  Obereigenthum  des  von  einem  seiner 

Vasallen  angekauften  Guts  bei  Bulehem  l).  1216.  —  Regest  Msc  L  242 b.  S.  61. 

GodefriduB  comes  in  Arnesberg  cum  consensu  Agnetis  uxoris,  Godefridi,  Johannis  et  Alheitis  libero- 
rum,  monasterio  Wilbadessen  contulit  predium  in  Bulehem  quod  vendiderat  Anselmus  miles  deAtlen,  et 
ipso  defuncto  Lubbertus  Plate  frater  Alberonis  impetebat.  Testes  ex  parte  episcopi:  Volquinus  de  Sua- 
lenberg4,  Cratho,  Gerhardus  de  Lippia,  Widikindus  canonici;  ministeriales  vero:  Everhardus  de  Ervete, 
Henricus  dapifer,  Hennannus  marscalcus,  Henricus  Luscus,  Bernhardus  de  Vesperthe,  nobilis  vir  Atholfus 
de  Dassele;  ex  parte  comitis:  Rotgerus  de  Burbenne,  Wilhelmus  de  Ole,  Romundus  et  Godescalcus  de 
Ervete,  Gerhardus  de  Ruithem  ministeriales.     M°.CC°.XVI°,  indictione  IV. 

6r. 

*  Bischof  Adolf  von  Osnabriick  bekundet,  dass  der  Edle  Bernhard  von  Oesede  eine  Schuld  an  das  Slift 

Schildesche  durch  Abtretung  zweier  vom  Stift  Oesede  eingetauschler  Guter  abgetragen  habe  1216.  — 

Abschr.  Msc.  VII.  3117.  111.  Nro.  6. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Adolfus  Dei  gratia  Osnabrugensis  ecclesie  episcopus  etc. 
Noverint  ergo  tarn  futuri  quam  presentes,  quod  vir  nobilis  Bernhardus  de  Osethe,  cumteneretur  ecclesie 
beate  Marie  in  XX  marcis,  cambivit  de  domo  predii  sui  in  Hoile  2)  duas  domos  a  cenobio  Osethe,  unam 
videlicet  in  Ebbedeslo  et  alteram  in  Honlo8),  quas  pro  eodem  (debito)  cum  omnibus  ipsarum  pertinen- 
ciis  prefate  contradidit  ecclesie  perpetuo  iure  possidendas,  de  voluntate  et  beneplacito  conventus  in  Osethe, 
Bernhardique  prioris  loci  eiusdem  et  Gode  priorisse  favente  consensu.  Unde  ne  in  bonis  domini  Bern- 
hardi  contradictionem  in  posterum  sustineat  ecclesia  de  Osethe  quam  defensare  tenemur,  presentem  pagi- 
nam,  que  huius  rei  seriem  immutabili  veritate  loquitur,  nostre  et  eiusdem  ecclesie  communimus  instru- 
mentis,  rationabiliter  excommunicando  eos  qui  unam  aut  alteram  Dei  ecclesiam  presumpsere  molestare. 
Actum  est  hoc  anno  incarnationis  dominice  M°.CC°.XVI0. 

68. 

*  L.  Dei  gracia  in  Couphungen4)  abbatissa  stellt  wegen  der  von  einem  Ministerialen  ihrer  Kirche, 
Meinwerc  de  Vulvesankere  4),  erhobenen  Anspriiche  auf  Zehentrechte  eine  nicht  mehr  zu  entziffernde  Urkunde 
unter  dem  (nicht  mehr  vorhandenenj  Siegel  ihrer  Kirche  aus,  indem  sie  als  Zeugen  dabei  anfuhrt:  ministe- 
riales ecclesie  nostre  Volpertus  et  eius  frater  Conradus,  Bertoldus  qui  dicitur  Comes,  Hennannus  qui 
dicitur  Mane  et  eius  frater  Conradus.    A.  i.  d.  MCCXVI.  —  Or.  KL  Hardehausen  U.  22. 


*)  Nach  der  Willebadessener  Urkunde  unten  Nro.  94  a.  bei  Kleinenberg.  —  *)  Wohl  Kspl.  Hogel  im  Fret.  Osnabriick 
SO.  von  Melle,  N.  von  Schildesche.  —  *)  Bauerschaften  Ebbeslo  und  Hollen  im  Kr.  Bielefeld  SW.  von  dieser  Stadt. 
—  4)  Kaufnngen  SO.  von  Caesel.  —  *)  Wolfsanger  NO.  von  Cassel. 


Digitized  by 


Google 


iai7. 
69. 

Erzbischof  Engelbert  von  Coin  l)  schlichtet  aufGrund  der  ihm  von  den  Kaisern  ubertragenen  wetilichet 
und  unter  Milwirkung  des  Reichsfursten  B.  Bernhards  von  Paderborn,  die  Slreitigkeiten  zwischen  < 
schlechte  Tymmo's'*)  und  der  Stadt  Paderborn,  welche  in  seinem  Herzoglhum  und  Gebiete  schon  vie 
angerichtet,  und  vertrdgt  beide  Parteien  dahin,  dass  diesseits  des  Osning  alle  Peindseligkeiten  aufhore 
Ausserdem  nimmt  er  die  von  ihm  sehr  geschdtzten  Burger  Paderborns  in  denselben  Sehutz  wie  die  d 
Coin.  1217  (September)*).  Riithen. —  Or.  Fr.  Paderborn  U.94;  hieraus  gedr.  Ficker  Engelbert  d.  H.  S 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  En(gel)bertus  divina  favente  gracia  sancte  Col 
ecclesie  archiepiscopus  omnibus  Christi  fidelibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  perpel 
Domino  salutem.  Ad  oblivionis  confusionem  evitandam  notitie  tarn  presencium  quam  futurorum 
scripto  duximus  declarandum,  quod  cum  occasione  inimiciciarum,  que  inter  Paderbrunnenses  et  c 
Tymmonis  vertebantur,  in  ducatu  et  iurisdictione  nostra  multa  mala  contigissent,  nos  tandem,  c 
done  gladii  materialis,  qui  ad  coercendos  transgressores  de  munificentia  imperatorum  arehiepisco 
loniensibus  collatus  est,  communi  paci  tenemur  intendere,  cooperante  venerabili  in  Christo  fi 
amico  dilecto  domino  Bernhardo  Paderbrunnensi  episcopo,  principe  imperii,  et  aliis  viris  honesti* 
tos  cives  Paderbrunnenses,  Tymmonem  suosque  cognatos  revocavimus  ad  concordiam,  ita  quod  ir 
pacis  convenientes  pro  se  ipsis  et  pueris  suis  natis  et  nascituris,  immo  et  cognatis  suis  omnibi 
nemus,  quod  Osnync  appellatur,  existentibus  sinceram  atque  perfectam  compositionem  inierunt*  Q 
pro  commodo  terre  per  sentenciam  fuit  obtenta,  ita  quoque  per  sentenciam  in  forma  iudicii  cora: 
fiiit  roborata.  Nos  itaque  extunc  prefatos  Paderbrunnenses,  quorum  honorem  ferventer  zelami 
protectionem  nostram  et  successorum  nostrorum  ita  recepimus,  quod  eis  sicut  civibus  nostris  Col 
bus  et  aliis  oppidanis  nostris  in  suis  necessitatibus  benignum  et  efficax  auxilium  inpendemus.    . 


')  Ygl.  Ficker  Engelbert  d.  H.  p.  235.  Die  Eanzlei  Engelberts  unterscheidet  nicht  genau  zwischen  den  Titeli 
and  confirmatu8;  im  J.  1217  stand  dem  Erzbischof  nur  der  erstere  zu.  —  2)  Welchen  Familiennamen  dasselbe  tra 
ich  bisher  nicht  ermitteln  kdnnen.  —  3)  Ich  habe  mit  Ficker  diesen  Monat  fur  die  nnr  das  J.  1217  fuhrende 
angenommen,  weil,  was  derselbe  nicht  naher  angiebt,  ihr  Inhalt  offenbar  mit  den  Vorgangen  im  Znsammenha 
welche  Gods  chalk  von  Padberg  (zwischen  Brilon  und  Marsberg)  nothigten,  seine  dortige  Burg  zu  einem  ofifen 
fur  den  Erzbischof  und  seine  Nachfolger  zu  erklaren,  was  durch  Urkunde  vom  5.  September  1217  erfolgte. 
U.-B.  I.  S.  149.  In  dieselbe  Zeit  scheint  auch  die  Erwerbung  und  Befestigung  Briton's  durch  Engelbert  2 
woruber  wir  nur  folgende  Notiz  in  einer  Urkunde  Erzbischof  Conrads  fur  Brilon  vom  J.  1251  (Seibertz  I.  ] 
besitzen:  vestrum  oppidum,  cuius  fundum  —  predecessor  noster  —  Engelbertus  archiepiscopus  a  quondam  ( 
et  Hermanno  militibus  iusto  emptionis  titulo  comparavit  und  bald  darauf :  quo  specialius  huius  loci  munitit 
ecclesie  Odonicnsi  proficuam,  paci  quoque  et  tuitioni  patriae  opportunam  prefatus  quondam  archiepiscopus —  n 
consideration e  previdit.  Zu  diesen  Bestrebungen  Engelbert' s ,  das  Colnische  Gebiet  auf  Kosten  des  Bisthums  P 
zu  erweitern,  gehort  dann  auch  der  Vertrag  vom  16.  Juli  1220,  wodurch  er  die  Halfte  der  Stadt  Helmershausei 
(Wen ck  II. U.-B.  141),  was,  wie  die  Urkunden  vom  27.  Januar  1225  zeigen,  vom  Bischof  von  Paderborn  als  einl 
seine  landesherrlichen  Rechte  betrachtet  und  mit  Verhangung  der  Excommunication  bestraft  wurde.  Diese  Bi 
gen  wurden  dann  auch  von  Engelbert's  Nachfolger  Heinrich  in  derselben  Richtung,  sowohl  gegen  dasBisthu 
born ,  dem  er  Stormede  fortnahm  (S.  die  Bredelarer  U.  vom  17.  Juii  1233) ,  als  auch  gegen  Corvey  fortgesetzt 
sich  gendthigt  sah,  die  Halfte  von  Marsberg  und  der  Burg  Lichtenvils  im  August  1230  an  Coin  abzutreten 
auch  vom  Erzbischof  Conrad  mit  vielem  Erfolge  gegen  Paderborn  durchgefuhrt.  Vgl.  unten  die  Urkunde  v. 
1247  (1248).  Ficker  1.  c  S.  76  bemerkt  mit  Recht,  dass  Erzbischof  Engelbert  zuerst  zur  bessern  Handha 
Landfriedens  einen  besondern  Marschall  far  Westfalen  ernannt  habe  und  weist  als  ersten  den  hier  erwahnl 
der  bei  (Wenck  II.  U.-B.  141)  ausdriicklich  als  Riquinus  marscalcus  Westvalie  bezeichnet  wird,  wozu  nur 
hinzuzufugen  ist,  dass  diese  Marschalle  auch  zur  Aufrechthaltung  und  Durchfiihrung  der  Hoheitsrechte ,  w 
Erzbischofe  von  Coin  in  ihrer  Eigenschaft  als  Herzoge  von  Westfalen  im  ganzen  Lande  siidlich  von  der  L 
auch  im  Bisthum  Paderborn  in  Anspruch  nahmen,  eingesetzt  wurden.  Ygl.  auch  die  Urkunde  vom  5.  Juni 
namentlich  den  Friedensvertrag  vom  24.  August  1256. 


Digitized  by 


Google 


Uf  T. 

i  quoque  huius  facti  firmitatem  coram  nobis  obtentum  est  in  sententia,  quod  si  aliquis  super  causa 
o  motu  aniini  sui  contra  hanc  constitutionem  eos  infestare  presumpserit,  inposterum  accipiat  iura- 
ipsorum  et  districtiorem  ab  eis  non  exigat  expurgationem  nee  aliquid  occasione  discordie  preterite 
rum  preiudicium  accipiat  vel  gravamen.  Ut  autem  hec  firma  et  inconvulsapermaneant,  presentem 
n  exinde  conscriptam  sigilli  nostri  karactere  dignum  duximus  confirmari.  Acta  sunt  hec  anno 
ce  incarnationis  M°.CC°.XVII0,  indictione  V.  Data  apud  Ruthen  per  manum  Godefridi  capellarii. 
rei  testes  sunt:  Gerhardus  maior  prepositus  Paderbrunnensis  ecclesie,  Johannes  scolasticus,  Con- 
plebanus,  Conradus  presbiter.  Nomina  nobilium  laicorum:  Adolfus  comes  de  Marka,  Frethericus 
de  Altena,  Heremanus  de  Lyppia,  Bertoldus,  Tietmarus  fratres  de  Buren,  Conradus  burcgravius 
Miberg,  Amelungus  Paderbrunnensis  comes;  nomina  ministerialium  Coloniensis  ecclesie:  Rycquinus 
leus,  Heremannus  sculthetus  Susatiensis,  Godescalcus  de  Patberg,  castellani  de  Ruthen,  filii  Bo- 
e  Ervethe;  nomina  ministerialium  Paderbrunnensium:  Hinricus  Paderbrunnensis  dapifer,  Georgius, 
ie8  Clenode,  Conradus  camerarius,  Johannes  Spirinc,  Wernherus  de  Brakel,  Hermannus  de  Fossa, 
;us  et  Macharius  fratres  et  alii  quamplures. 

TO. 

hof  Bernhard  HI.  weiht  die  von  dem  Edlen   Widekind  von  Vesperthe  ebendaselbst  auf  seine  Kosien 
ante  Kapelle  ein,  und  bestdtigt  die  von  ihm  begriindete  Memorienstiftung  in  Betreff  seiner  Famitie. 
1217  October  31.  —  Abschr.  Msc   VII.  4210.  S.  8. 

ernhardus  tertius  Dei  gratia  Patherburnensis  ecclesie  episcopus  etc.  Presentis  scripti  tenore  pre- 
n  memorie  imprimere  et  futurorum  noticie  transmittere  curamus,  quod  nos  ad  instantem  peticio- 
obilis  viri  Wedekindi  de  Vesperthe  et  Gisle  uxoris  sue  capellam  in  Vesperthe1),  quam  idem  Wy- 
lus  suis  expensis  construxit,  dedicavimus.  In  huius  dedicacione  prefatus  Wydekyndus  cum  consensu 
sue  duos  mansos,  pratum  unum  et  homines  quosdam  cum  ipsorum  consensu  iure  cerocensuali  in 
ipsius  capelle,  ut  sua  et  uxoris  sue  ac  patris  sui  Otthonis,  qui  in  eadem  capella  locum  sepulture 
it,  necnon  et  fratris  sui  Wiboldi  pro  hac  devocione  perpetuo  ibi  memoria  habeatur  et  ut  singulis 
cis  et  festivis  diebus  et  insuper  tribus  feriis  in  qualibet  ebdomada  divina  ibi  celebrentur  officia 
iC  ordinacione,  ut  plebanus  eiusdem  ville  statutis  diebus  in  divinis  et  singulis  noctibus  in  lumina- 
prefate  capelle  sollicite  provideat,  liberaliter  contulit  et  absolute.  Hanc  igitur  donacionem  tarn 
3  et  solenniter  factam  auctoritate  Dei  omnipotentis  et  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  et  nostre 
itatis  banno  confirmantes,  ut  ipsa  in  posterum  debitum  firmitatis  robur  obtineat,  instrumentum 
s  conscribi  et  sigilli  nostri  impressione  ac  testium  annotacione  fecimus  communiri.  Testes  vero 
rei  sunt:  Lambertus  maior  prepositus,  Volquinus  de  Swalenberch,  Gerhardus  de  Lippa,  Thetmarus 
;hberch  canonici  maioris  ecclesie  Patherburnensis;  Regenbodo,  Winemarus  de  Haren,  Heremannus 


[ach  von  Hatzfeld  ein  in  der  Soester  Fehde  untergegangener  Ort  im  Sintfelde  bei  Furstenberg,  nach  Seibertz  U.-B. 
[I.  642  ein  Ort  N.  von  Marsberg.  Die  Erwahnung  des  Pfarrers  vonHaaren,  N.  von  Furstenberg,  in  dieser  Urkunde 
rweist,  class  wir  an  den  ersteren  Ort  zu  denken  haben,  was  auch  durch  die  Forschungen  von  Kampschulte  Zeitschr. 
XIII.  2«l  bestatigt  wird.  Aus  Nro.  233  erfahren  wir,  dass  es  in  der  Freigrafschaft  Buren  lag.  Der  Edle  Widekind  von 
esperthe  bier  wird  unzweifelhaft  ein  Nachkomme  jenes  Otto  von  Vesperthe  sein,  der  in  der  Urkunde  von  1144  C.  249  den 
itel  dominus  erhalt  und  dessen  C.  198  scbon  z.  J.  1126  gedacht  wird,  der  deshalb  auch nicht  identisch  seinkannmit 
em  hier  erwabnten  Vater  Widekinds.  Nach  der  ersteren  Urkunde  hatte  Otto  L  auch  erbliche  Besitzungen  in  Ger- 
en  bei  Brakel.  Die  Gokirchener  Urkunden  von  1234  und  1237  fiber  diese  Besitzungen  ergeben,  dass  Widekind  and 
risla  die  letzten  ihres  Geschlechts  gewesen  sind  und  ihre  Giiter  zu  Vesperthe  dem  neugestifteten  Kloster  Gokirchen 
armacht,  aber  ihre  Seitenverwandten ,  die  edlen  Familien  von  Buren,  Gudensberg,  Scardenberg,  nach  ihrem  Tode 
nspruche  darauf  erhoben  haben,  und  im  Besondern  entschadigt  werden  mussten.  Mit  der  Schenkung  von  Vesperthe 
rar  dann  auch  unsere  Urkunde  von  1217  an  dies  erst  um  1229  gegnindete  Kloster  gelangt. 


Digitized  by 


Google 


1217.  49 

de  Yesperthe  plebani;  laici  vero  Gerhardus  de  Etlen,  Bernhardus  de  Vesperthe,  Rolandus  de  Synesthorp, 
Bnmo  et  Rikolfus  fratres  (de)  Berchem  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  a.  d.  i.  M°.CC°.XVII0,  II. 
Kalendas  Novembris. 

71. 

*  Abt  Albert  von  Abdinghof  nothigt  dutch  Androhung  der  Excommunication  den  Villicus  eines  abteilichen 

Guts  im  Furstenthum  Waldeck,  der  die  ihm  ubergebenen  Gelder  veruntreut  und  die  Einkiinfte  des  Guts  drei 

Jahr  dem  Kloster  vorenthalten  hatte,  auf  dies  Amt  zu  verzichten,  worauf  dasselbe  einem  Andern  iiber- 

tragen  tvird.  1217.  —  Or.  KL  Abdinghof  U.  42. 

In  nomine  sancte  et  indivi<}ue  Trinitatis.  Albertus  Dei  gratia  abbas  monasterii  sanctorum  aposto- 
lonim  Petri  et  Pauli  in  Paderburnen  universis  Christi  fidelibus  presentis  pagine  inspectoribus  saluteih  in 
perpetaum.  Ne  gestarum  rerum  noticia  evanescat,  poni  debet  in  lingua  testium  et  scripti  munimine  robo- 
rari,  malaque,  si  nunquam  eveniant,  pru'denter  caventur.  Huius  rei  gratia  utile  immo  necessarium  esse 
perpendimus,  ut  scriptura,  que  memorie  custos  et  rerum  gestarum  testis  est  fidissima,  (eas)  modernorum 
memorie  representet,  et  futurorum  notitie  transmittal  Ad  noticiam  igitur  singulorum  volumus  pervenire, 
quod  Johannes  de  Mulenhusen  et  fratruelis  ipsius  Godescalcus  villicationem  de  Sturebroke  !)  cum  omni 
integritate  nobis  resignaverunt,  iuramento  et  fide  data  in  manus  nobilium  et  ministerialium  plurimorum 
Mib  pena  excommunicationis,  quod  ecclesie  nostre  nunquam  per  se  vel  par  suspectam  personam  gravamini 
vel  dampno  in  ipsis  bonis  existerent;  quod2)  ita  enormiter  excesserunt,  ut  ad  tres  annos  pecuniam, 
quam  a  nobis  acceperant,  et  redditus  bonorum  predictorum  periuri  et  excommunicati  detinerent.  Tan- 
dem, mediantibu8  domino  Lamberto quondam8)  maiore  preposito,  Bernhardo  de  Osede,  Georgio,  Machario, 
Johanne  Clenodio,  Gerhardo  de  Alfnen,  Heinrico  Lusco,  Alexandro  de  Escheburc,  in  manus  cuiusdam 
Waltberi  de  Medebyke4)  villicationem  ipsam  porreximus,  qui  iureiurando  et  sub  pena  excommunicationis 
fideliter  promisit,  quod  ipse  de  prefatis  bonis  in  die  beati  Andree  apostoli  nobis  duas  marcas  Pader- 
burnensis  monete  et  in  pascha  quinque  uncias  ovorum  annuatim  persolvat.  Acta  sunt  bee  a.  d.  i. 
M°.CC0.XVH°,cindictione  V»,  anno  prime  domini  Honorii  pape  6). 

Vom  Siegel  ist  nur  noch  ein  sehr  abgeriebenes  Bruchstuck  vorhanden,   auf  dem  sich  die  sitzende  Fignr  des  Abts 
erkemien  lasat. 


I  l)  Mullhausen  SW.  von  Arolsen  im  Frstth.  Waldeck,   und  Stormbruch  an  der  westlichen  Granze  des  Furstenthums  on- 

weit  Brilon  und  SW.  von  Padberg.  Ueber  Stormbruch  vgl.  auch  die  Urk.  von  1232  Nro.  214.  —  Q)  So  die  Urkunde, 
fur  quia.  —  *)  Lebte  nach  Nro.  86  noch  1220;  unsere  Urkunde  ist  also  erst  nach  dieeem  Jahre  ausgefertigt  — 
4)  Medebach  im  Herzogthum  Westfalen  SW.  von  Korbach.  —  6)  In  einem  ebenfalls  im  Abdinghofer  Archiv  unter 
Nro.  7  im   Original e   vorliegenden  Documente   von    1052,    Erhard  R.  1056  G.   143,   bezeugt    Bischof  Immad  von 

I  Paderborn,  dass   Abt  Wolfgang  von  Abdinghof  predium  quoddam  in  Sturibroch  (Erhard  hat  falschlich  Sturibrock) 

a  quodam  viro  Ricberto*—  suisque  legitimis  heredibus  in  comitatu  Erpvnis  legali  iure  fur  30  Mark  erworben  habe,  und 

I  be9tatigt  avunculi  no&tri  —  Meinwerci  —  episcopi  ipsius  ecclesie;  fundatoris  intuitu  dem  Kloster  diesen  Besitz.    Be- 

zeugt wird  diese  Urkunde  sodann  durch  denselben  Erp  comes  und  Heremannus  tribunus,  welches  Wort  wir  auf  Grand 
der  zur  Herf order  Urkunde  vom  3.  April  1268  gefiihrten  Untersuchung  als  Gograf  deuten  diirfen.  Ueber  das  Erpo- 
nische  Grafengeschlecht,  welches  spater  in  Padberg  residirte  und  das  Kloster  Flechtdorf  griindete,  verbreitet  die  Ab- 
handlung  von  Seibertz  Dynasten  S  378  viel  Licht.  Er  unterscheidet  in  diesem  in  der  vita  Meinwerci  als  nobilissima 
tribus  Erponum  bezeichneten  Geschlecht  nur  zwei  Erponen,  den  ersten  der  in  den  Jahren  1018 — 1056,  und  dessen 
Sohn  Erpo  II.  der  l0fJ3 — 1113  erwahnt  wird,  jedenfalls  1120  aber  todt  war,  wo  seine  Witwe  Beatrix  und  sein  Bru- 
der  Thietmar  das  castrum  Patberg  cum  allodiis  omnibusque  appendiciis  an  Erzbischof  Friedrich  von  Coin  verkauften. 
Seibertz  U.-B.  I.  41.  aus  Msc.  VIL  6704  foL  2. 


Wert!  Urk.-Bnch.    IV. 


Digitized  by 


Google 


50  HIT. 

72. 

*  Nach  dem  Tode  des  Herforder   Truchsessen  ordnet  die  Abtissin  Gertrud  von  Berford,  urn  sich  von  den 

unertrdglichen  Ausgaben,  welche  ihr  dies  Amt  bisher  verursacht  hatte,  zu  befreien,  mit  dem  Schwestersohn 

des  Verstorbenen,  dem  sie  das  Amt  iibertragt,  dessen  Einkunfte,  ohne  jedoch  durch  diese  Festsetzungen  der 

Erblichkeit  der  Lehen  uberhaupt  priijudiciren  zu  wollen.  1217.  —  Or.  GefursL  Abt.  Her  ford  U.  29; 

Abschr.  Msc.  VU.  3301.  f.  99. 

omine  sancte  et  individue  Trinitatis.     Gertrudis  divina  favente  dementia  Hervordensis  ecclesie 

omnibus  Christi  fidelibus  salutem  in  perpetuum.  Cum  vacante  dapiferatu  et  aliis  quibusdam 
st  mortem  bone  memorie  Heinrici,  quondam  dapiferi  nostri,  inter  nos  et  Lambertum  filiuni 
>sius  Heinrici  questio  litigiosa  suboriretur  de  successione  hereditaria,  turn  quia  diebus  malis  lites 
ad  se  trahunt  grave  periculum  ecclesiis,  turn  quia  ex  carentia  principis  et  pacis  defectu  non 
it  iustitia  suum  et  debitum  finem  sortiri,  placuit  nobis  amicabiliter  cum  consilio  ecclesie  hanc 
sm  hoc  modo  terminare.     Cum  non  conpeteret  nostre  dignitati  dapiferatum  penitus  vacare,  neque 

curiam  nostram  gravibus  et  intolerabilibus  expensis  per  dapiferi  inportunitatem  aggravari,  me* 
j  incedentes  via,  domum  quandam  de  bonis  vacantibus,  in  Lybbere  sitam,  ad  officium  dapifera- 
navimus  in  perpetuum,  ea  videliced  fsiclj  conditione  perpetuata,  ut  quicumque  foret  dapifer, 

cetero  expensarum  vel  potestatis  vel  iuris  in  curia  abbatisse  optineret,  preter  eandem  domum 
}  ad  pabulum  suum  singulis  noctibus  septem  a  festo  Martini  usque  ad  festum  Walburgis;  insuper 
de  coquina  nostra  viginti  pelles  ovinas,  et  de  mactatione  porcorum  lardigerorum  et  victimalium, 
/  *)  dicuntur,  tertiim  partem  earum  carnium,  que  cocis  nostris  deputantur,  et  in  conviviis  do- 
ius  dapiferi  a  villicis  similiter  percipiet  ut  pincerna.     De  glandibus  quoque  porcum  unum  qui 

appellatur  habebit.  Hac  forma  utrimque  approbata,  nos,  acceptis  decern  marcis  a  prefato 
)j  ad  consilium  capituli  nostri  et  petitionem  ministerialium  ecclesie,  officium  dapiferatus  cum 
[is  que  suus  avunculus  iuste  possederat  concessimua  eidem,  nemini  per  hanc  conpositionem  in 

de  iure  successions  vel  vacationis  feodorum  preiudicium  facientes.  Ne  autem  hoc  factum  no- 
r  oblivionis  dispendium  debito  fraudetur  effectu,  placuit  nobis  illud  presentis  scrip ti  serie  po- 
stris  reservare  et  sigilli  nostri  et  ecclesie  munimine  confirmare,  testibus  annotatis,  qui  sunt  hii: 
,  Bertrammus,  Fridericus,  Sifridus  clerici;  Thetmarus  camerarius,  Arnoldus  pincerna,  Hermannus 
*),  frater  eius  Heinricus  villicus  de  Harthem,.  Bernhardus  de  Hodenhusen,  Gozwinus  de  Monter 


F  Ahd.  Sprachsch.  I.  10 1  leitet  dies  Wort  vom  grieehischen  tvXoyUt,  das  in  dem  barbarischen  Latein  obfegiumr 
gia,  eoblagium  corrumpirt  werde,  ab  and  erklart  es  als  xenium,  ahnlich  Ziemann  Mhd.  Worterbuch  obleie  als 
iesgabe.  Unsere  Originalurkunde  lasst  aber  keinen  Zweifel  dariiber  zu,  dass  oveley  hier  das  deutscbe  Wort  fur 
bschwein  ist.  Vetheme  zusammenbangend  mit  dem  mittelhochdeutschen  ham  moehte  ich  fur  ein  verschnittenes 
is  Schwein  erklaren.  —  ')  Dieser  wird  schon  ia  der  aus  einer  Abschrift  des  13.  Jahrhunderts  Msc.  VII  3321a. 
und  5  hier  nachfolgend  mitgetheilten  Urkunde  als  plebis  tribunus  erwahnt,  was  nur  eine  Uebersetzung  von  Go- 
'  ist^  wie  ieh  schon  oben  S.  49  not.  5  erwahnte. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Hervordensis  ecclesie  humilis  conventus.  Univer- 
tas  fidelium  tarn  presentium  quam  futurorum  noscere  dignetur,  quod  quedam  matrona  Cristina 
clesie  nostre  ministerialis,  cum  aliquot  mancipia  videlicet  Arnoldum,  Siburgim,  Marburgim,  Wol- 
irgim,  Gerburgim  ex  proprietate  et  hereditario  iure  possideret,  ipsa  et  Heverhardus  villicus  de 
ise  convenerunt  et  concambio  facto,  Heverhardus  prenominata  mancipia  servitio  et  iuri  curie 
le  predicta  est,  alligavit.  Cristina  vero  totidem  mancipia  videlicet  Gervordum,  Suenehildimr 
ristinam  et  Cristinam,  Eveken  in  ius  sue  proprietatis  recepit,  quod  in  presentia  advocati  Wide- 
ndi  actum  est  et  banno  ipsius  cum  omni  firmitate  que  in  huiusmodi  fieri  solet  corroboratum. 


Digitized  by 


Google 


HIT.  51 

Albertus  de  Vinnethe,  Johannes  de  Patherburnen,  Herewig  de  Herherehusen  et  alii  quamplures  viri  ho- 
nesti.  Acta  sunt  hec  anno  ab  incarnatione  Domini  nostri  Jesu  Christi  Millesimo  ducentesimo  septimo 
decimo,  indictione  quinta. 

Das  abgefallene ,  aber  noch  beiliegende  Siegel  der  Abtissin  Gertrud1)  ist  ziemlich  gut  erhalten. 

T3. 

*  Die  Hcrforder  Abtissin  Gertrud  von  Lippe  genehmigt  einen  Giitertausch  zwischen  dem  Stift  auf  d 
bei  Berford  und  dem  Stift  Quernheim.  1217.  —  Abschr.  des  XVIL  Jahrh.  Stift  auf  dem  Berge 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Gertrudis  divina  favente  clemencia  Her 
ecclesie  humilis  abbatissa  omnibus  Christi  fidelibus,  quibus  hec  presens  pagina  fuerit  exhibita, 
in  perpetuum.  Ne  per  oblivionis  dispendium  benefacta  profutura  ecclesiis  depereant,  scripti  n 
et  refricationem  exigunt.  Unde  nos  plane  et  plene  duximus  conscribere  concambium  quodd; 
ecclesiam  beate  Marie  in  monte  Hervordensi  et  monasterium  in  Quernhem  coram  nobis  contract 
quidam  mansus  in  loco  qui  dicitur  Boisshus  sancte  Marie  in  monte  Hervordensi  pertinens;  eu 
licentia  nostra  et  consilio  conventus  et  ministerialium  cambivit  ecclesia  cum  cenobio  in  Quernh( 
piens  alium  mansum  in  villa  que  dicitur  Buttinctorpe 2)  situm,  cum  collaudacione  et  approbacioi 
que  ecclesie,  advocatorum  videlicet  domini  Hermanni  de  Lippia  et  Florencii  de  Quernhem,  hac 
ut  dictus  Florencius  in  villicacione  sua  teneret  mansum  cambitum  in  Buttinctorpe  et  solvere 
annuatim  ecclesie  sancte  Marie  in  Monte  unum.  molt  siliginis  et  duo  havene  mensure  dimidie 
gensis  et  XVIH  denarios.  Et  ipse  absolutum  dimisit  mansum  in  Boisshus  a  villicacione  et  a 
quaminillo  habuerat,  et  nos  ipsum8)  liberum  assignavimus  cenobio  sancte  Marie  in  Quernhem. 
hoc  concambium  firmum  et  inconvulsum  permaneat  in  evum,  sub  sigillis  utriusque  ecclesie  et  no 
mus  communiri.  Testes  autem,  qui  interfuerant,  hii  sunt:  Jutta  preposita,  Hillegundis  decana,  ] 
custos  et  alie  Hervordenses  sorores;  clerici  Johannes,  Bertramus,  Fridericus,  Sifridus;  laici  v( 
marus  camerarius,  Lambertus  dapifer,  Arnoldus  pincerna,  Johannes  gogravius,  Hermannus,  Hen 
ires  eius  et  alii  quamplures.    Acta  sunt  hec  aiyao  ab  incarnacione  Domini  M°.CC°.XVH0. 


Hac  autem  cambitione  tarn  legitime  consummata,  Cristina  mancipia  sua,  que  proxime  ar 
navimus,  in  remedium  anime  sue  beate  virgini  Marie  in  Hervorde  contradidit,  quatinus  i 
tributariorum  fungerentur  et  annuatim  ecclesie  nostre  statutas  solverent  pensiones.  Ne  igi 
nabilis  huius  facti  series  aliqua  violentia  aut  pravo  ingenio  a  vigore  sue  stabilitatis  poss 
hunc  tenorem  presenti  pagina  et  sigillo  venerande  matris  Domini  nostri  communimus,  ai 
tante  virginis  precipientes,  ut  nullus  cuiuscumque  occasionis  pretextu  tarn  iuste  ordinatio 
temere  obviare.  Reiiihardus  de  Hartheim,  Hermannus  plebis  tribunus,  Heinricus,  Thetma 
Conradus  Albua,  Lutbrandus  magister  civium,  Lutwardus  Niger,  Godefridus  Calops,  Conra< 
Ludthardus  Yitulus.  Anno  dominice  incarnationis  millesimo  centesimo  nonagesimo  prii 
Augusti. 

Von  Lippe,  Tochter  des  beruhmten  Bischofs  Bernhard  von  Selbnrg.  —  *)  Buttendorf  NO.  von  Quernheim, 
Lubbeke,  doch  kann  ich  Boisshus  nicht  constatiren.  —  *)  So  emendire  ich  das  nostrum  unserer  Abschrift. 


7* 


Digitized  by 


Google 


52  1218. 


T4. 


*  B.  Bernhardt  III  von  Paderborn  Beseheinigung ,  dass  F*  von  Spenge  ein  Gut  vom  Paderborner  Hochstift 
eingetauscht  habe  und  dariiber  frei  veifxigen  kbnne.  0.  /.  1217 — 1223.  —  Or.  Gefurst.  Abtei  Berford  U.  36. 

JB.  Dei.gracia  Paderbrunensis  episcopus  venerabili  et  dilecte  cognate1)  sue,  domine  6.  Hervordensi 
abbatisse  sahitem  et  pateraum  debite  dilectionis  affectum.    Significamus  vobis  quod  dominus  F.  de  Spenge, 
Hiansum  unum  in  Eilntorn2)  libere  potest   ecclesie  vestre  conferre,   quia  per   concambium  ab  ecclesia 
nostra,  in  suam  transivit  possessionem  et  dominium. 
Das  Siegel  ist  abgefallen.. 

T5. 

*  Bernhard  von  Asche  verkauft  semen  Grundbesitz  in  Salzkotten.  0.  /.  1217 — 1239  *J.  —  Orig.  KL 

Hardehausen  U.  5. 

Notum  esse  cupio  tarn  futuris  quam  presentibus  presentis  pagine  inspectoribus ,  quod  ego  Thithardus 
contra  dominum  Bernhardum  de  Asche  bona  ea,  que  habuit  in  Saltkoten,  uxore  sua  et  cunctis  heredi- 
bus  suis  consentientibus  et  compromittentibus ,  mihi  et  heredibus  meis  in  perpetuum  possidenda  compa- 
ravi.  Ne  igitur  aliquis  inposterum  hoc  infringere  presumpserit,  sigillo  burgiensium  in  Lippia  et  probo- 
rum  virorum  testimonio,  quorum  nomina  in  presenti  continentur  littera,  presentem  paginam  roboravii 
Bernhardus  iudex,  Frethericus  Boleco,  Everhardus  de  Ervete,  Arnoldus  de  Smerlike,  Ecbertus  deGesicor 
Rotgerus  de  Grimelinchusen,  Johannes  mercator,  Conradus  de  Harehusen,  Titmarus  et  Henricus  fratres 
8ui,  Wolbertus,  Tidericus  peilifex,  Godescalcus  de  Harehusen. 
Das  Siegel  yon  Lippstadt  ist  abgefallen.. 

T6. 

Papst  Bonorius  HI.  erlaubt  dem  Conrad  von  Boffesem  4),  zu  Hdxter  ein  Hospital  s)  mit  einer  Kapette 
und  einem  Kirchhof  zu  bauen  und  dies  dem  Hospital  S.  Spiritus  in  Saxia  6J  zu  Rom  zinsbar  (censuale)  zu 
machen.    1218  April  5.  Lateran.  —  Auszug  Msc.  I.  242  p.  117;  vollstdndig  gedr.  bei  Schalen  ad  ann. 


P.  von  Hatzfeld  hatte  diese  Urkunde  friiher  auf  B.  Bernhard  IV.  aus  dem  Lippeschen  Hause  bezogen,  aber  hierbei 

iibersehen ,  dass  dieser  dann  die  Abtissin  Gertrud  statt  „cognata"  vielmehr  hatte  „soror"  nennen  miissen.  Vgl.  Preuss 

u.  Falkmann  L.  R.  I.  232.    Unter  diesen  Umstanden  kann  man  alsa  nur  an  den  Paderborner  Bischof  Bernhard  III.  von 

Oesede  denken.  Doch  muss  allerdings ,  so  viel  ich  weiss ,  erst  noch  festgestellt  werden ,  in  welcher  Weise  beide  verwandt 

gewesensind,  moglicherweise  als  Geschwisterkinder.    Da  Gertrud  1217  zuerst  genannt  wird,  Bernhard  IIL  aber  1223 

stirbt,  so  haben  wir  hiernach  die  Zeit  der  Ausstellung  unserer  Urkunde  bestimmt,,  womit  deren  Schriftzuge  vollkommen 

ubereinstimmen.  —  2)  Der  kleine  Pergamentstreifen ,  der  diese  Urkunde  enthalt,  war  so  beschaffen,  dass  die  Schriftzuge 

ganz  ineinanderliefen,  so  dass  der  Notar,  der  schon  angefangen  hatte,   die  Urkunde  auf  der  jetzigen  Riickseite  zu 

verzeichnen,  dies  aufgeben  musste,  um  sie  auf  der  nunmehrigen  Vorderseite  niederzuschreiben.  Aber  auch  diese  loschte 

noch  in  hohem  Maasse,  so  dass  haufig  die  Zuge  ganz   verschwommen  sind.    Dies  Schicksal  hat  auch  der  Ortsname 

'  b,  den  ich  nur  Eilntorn  lesen  kann.  Da  dieser  Ort  im  Bisthum  Paderborn  gelegen  haben  muss,  so  ist  vielleicht 

tern  Kspl.  Furstenberg,  Kr.  Biiren  zu  denken.  —  8)  Nach  den  Jahren,  in  denen  der  hier  vorkommende  Ever- 

ron  Erwitte  bei  Seibertz  U.-B.  I.  148.  213.  erwahnt  wird.  —  4)  Bbfzen  auf  dem  rechten  Weserufer  S.  von  Hox- 

-  6)  Dasselbe  war  spater,  wie  das  Romische,  dem  h.  Geist  geweiht.    Die  Einkiinfte  seiner  wahrend  des  Re- 

tionszeitalters  eingezogenen  Giiter  sind  Msc.  I.  245  S.  314 — 316  verzeichnet,  die  allein  48Morgen  innerhalb  der 

rehr  gelegen  auffuhren.  —  6)  Das  beriihmte  Hospital  S.  Spirito  in  Sassia,  in  Trastevere  zwischen  der  Engels- 

und  der  Peterskirche,  das  im  Anschluss  an  die  vom  angelsachsischen  Konige  Ina  715 — 731  erbaute  Eirche  von 

enz  IIL  gegrundet  worden  war.    Dort  mochte  Conrad  von  Bofzen   bei  einer  Pilgerfahrt  Aufnahme  und  Pnege 

ien  haben. 


Digitized  by 


Google 


1218.  53 


n. 


*  Das  Capitel  zu  Fritzlar  dankt  dem  Paderborner  Domcapitel  fur  die  gewahrte  Briiderschafl  und  erbittet 
sich  dariiber  eine  Urkunde.  1218  Juni  19.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  96. 

Venerabilibus  dominis  et  fratribus  in  Christo  dilectis  G. !)  preposito,  J(ohanni)  decano  totique  capi- 
tulo  maioris  ecclesie  Paderbornensis  G.  prepbsitus,  A.  decanus  totumque  Fritslariensis  ecclesie  capitulum 
ita  devotum  sicut  debitum  cum  iugibus  oracionibus  obsequium  in  Domino.  Quanto  maiorem  precellentie 
vestre  liberalitatem  persensimus,  in  eo  videlicet,  quod  humilitatem  nostram  in  familiaritatem  vestre  frater- 
nitatis  benigne  admittere  dignati  estis,  tanto  magis  parvitas  nostra  vobis  in  omnibus  obnoxia  esse  tene- 
tur  et  a  prius  devotis  ecclesie  vestre  in  perpetuum  fecistis  nos  merito  devotiores.  Beneficium  itaque 
gratie  vestre  super  hoc  cum  summis  gratiarum  actionibus  amplectentes,  ex  presenti  scrip  to  nos  et  eccle- 
siam  nostram  licet  imparem  vobis  et  ecclesie  vestre  obligamus  et  unimus  in  omne  tempus  tarn  in  tempo- 
ralium  consolacione  competenti,  quam  in  devotarum  orationum  nostrarum  participacione  speciali  pro  vivis 
et  defunctis  fratribus  nostri  conventus  offerendis.  Ad  robur  autem  et  consolacionem  nostri  conventus 
hnmiliter  ac  devote  rogamus,  quatinus  discretionis  vestre  litteras  sigillo  ecclesie  vestre  consignatas  super 
predicto  facto  vestro  ecclesie  nostre  transmittere  dignemini  in  perpetuum  memoriale  et  iugiter  observan- 
dum  tarn  nostris  quam  posteris  vestris.  Actum  anno  incarnationis  dominice  M^CC0.  XVIII0,  XIII.  Ka- 
lendas  Julii,  pontificatus  domini  Honorii  anno  secundo  feliciter.    Amen. 

Erzbischof  Engelbert  von  Coin  genehmigt,  dass  ein  Gut,  dessen  Obereigenthum  schon  friiher  auf  das  Kloster 
Flechtdorf  Ubergegangen  war,  nun  von  den  Vasallen  an  dasselbe  verkauft  werde.  1219,  —  Abschr. 

Mse.  VII.  6704.  fol.  16;  gedr.  Zeitschr.  V1IL  67. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Engelbertus  Dei  gracia  sancte  Coloniensis  ecclesie  archi- 
episcopus.  Quoniam  tempora  pretereunt  more  fluentis  aque,  ne  cum  tempore  memoria  facti  transeat, 
ideo  prudencia  seniorum  huiusmodi  scripto  decrevit  perpetuali  conpingere.  Noscant  igitur  cuncti  fideles 
presentis  pagine  inspectores,  quod  quidam  fideles  nostri  Hermannus  Argenteus  et  Bernhardus  quoddam 
predium  in  Wynemarinchusen 2)  pecunia  sua  a  quodam  nobili  Rodolfo  dicto  de  Kerscenberg*)  eme- 
runt,  tali  condicione  ut  proprietatem  ipsius  predii  ecclesie  Vletorpensi  contraderet  et  ipsi  tunc  iure  bo- 
minii  ab  ecclesia  reciperent.  Postea  vera  constituto  nobis  in  Ruthen  predicti  fideles  nostri  Hermannus 
et  Bernhardus  predium  iam  dictum  ad  prebendam  fratrum  per  manum  dilecti  nostri  Alberti  abbatis 
ecclesie  Vletorpensi  dederunt,  recepta  tamen  pecunia  scilicet  decern  et  octo  marcis  et  ut  ibi  iugem  ha- 
beant  memoriam  et  sepulturam.  Nos  vero  pie  devocioni  eorum  congaudentes  predium  ipsum  cum  omni- 
bus  attinenciis  suis  cum  proprietate  et  proventibus  eidem  ecclesie  perpetuo  iure  presenti  pagina  sigilli 
nostri  impressione  roborata  confirmamus.  Acta  sunt  hec  anno  incarnacionis  dominice  M°.CC°.XVIIII0. 
Testes  huius  rei  sunt:  Henricus  propositus  sancti  Severini,   Peregrinus.  notarius,   Godefridus  canonicust 


G.  verschrieben  statt  L.  Denn  der  oben  Nro.  70  in  der  Urkunde  voni  31.  October  !2t7  genannte  Dompropst  Lam- 
bert wird  auch  noch  in  der  Dalheimer  Urkunde,  unten  Nro.  86  vom  J.  1220  als  Zeuge  aufgefuhrt.  —  'J  Winning- 
hausen  N.  von  Flechtdorf  im  Furs  tenth.  Waldeck.  Unsere  Urkunde  ergiebt,  dass  das  heutige  Wirminghausen  mit 
dem  Wuringereshu8en  der  Tradd.  Gorb.  30t.  336.  372.  nicht  identisch  gewesen  sein  kann,  wie  Varnhagen  I.  11.  an* 
nimmt.  —  *)  So  und  nicht  „Kersenbrug",  wie  der  fruhere  Abdruck  aufwies,  hat  unser  Copiar.  Doch  wird  dessen 
Schreiber  sich  jedenfalls  verlesen  haben.  Denn  Kerscenberg  durfen  wir  wohl  um  so  eher  fur  eine  Corruption  der 
mittelalterlichen  Form  des  Worts  „Kirchberg"  halten,  ala  im  J.  1197  in  einer  Hessischen  Urkunde,  Wenck  III.  U. 92, 
mnter  den  Edlen  ein  Rudolfua  de  Kirchberc  vorkommt. 


Digitized  by 


Google 


54  **19. 

Thomas  prepositus  Sosaciensis;  nobiles  Adolfus  comes  de  Altena,  Volquinus  de  Swalenberg,  Hermannus 
de  Ruthenbergh,  Henricus  Niger  de  Arnesberg;  Conradus  et  Johannes  milites  de  Ruthen  et  alii  quam- 
plures. 

79. 

*  Die  Briider  Volquin  und  Adolf,  Grafen  von  Schwalenberg  und  Waldeck,  verzichten  auf  alle  Anspruche  an 
ein  dem  KL  Eardehausen  verkauftes  Gut.  1219;  gerichtlich  beslatigt  1232. —  Or.  KL  Hardehausen  U.23. 

In  nomine  Domini.  Amen.  Nos  germani  V(olquinus)  et  A(dolfus)  comites  de  SvaJenberg  et  de  Val- 
decke  universis  hanc  paginam  inspecturis  in  perpetuum.  Ne  rerum  gestarum  memoriam  tollat  oblivio, 
providit  sollers  prudentia  scripturarum  remedia,  ut  puram  veritatem  littera  renovet,  quam  temporis  alter- 
natio  obfuscare  solet.  Norint  quapropter  fideles  presentes  et  futuri,  quod  bona  in  Rikescenhagen  ')  sita 
secus  Hersvithehusen  iure  proprietario  nos  contingebant,  que  de  manu  nostra  tenuit  Burchardus  de  Ro- 
then  in  pheodo  ac  aliquamdiu  possedit.  Cum  autem  eadem  bona  commoda  essent  pro  situ  suo  fratribus 
de  Hersvithehusen,  convenimus  cum  eisdem  sub  hac  forma:  Ego  quidem  V.,  fratre  meo  A.  adhuc  exi- 
stente  infra  annos,  a  cenobio  recepi  LXV  marcas  et  Burchardo  XXX  marcas  assignavi,  pro  quibus  et 
decimam  in  Berenthorp  ipsi  inpignoravi,  quousque  summam  prefatam  eidem  persolverem,  sicque  a  suo 
cessit  iure.  Extorsit  tamen  postmodum  a  monasterio,  ut  audivimus,  VI  marcas.  Processu  temporis  ego 
Adolfus  X  marcas  recepi  a  cenobio,  et  sic  demum  in  pace  predicta  bona  possedit.  Accessit  autem  ad 
nostre  donationis  munimen  assensus  patruorum  nostrorum  domini  Volquini2)  prepositi  ac  domini  Her., 
necnon  et  fratris  nostri  prepositi  Heinrici  de  Scildesce.  Ceterum  quia  tunc  temporis  liberos  non  habe- 
bamus,  siqui  postmodum  nati  sunt  nobis,  ius  sibi  in  bonis  eisdem  vendicare  non  debent,  nedum,  quasi 
ex  paterna  hereditate  sibi  ea  deberi  censuerint,  iniuste  monasterium  gravent.  Preterea  adicimus,  quia 
ex  parte  nostra  damnificatum  fuit  cenobium,  in  qualecunque  restaurum  mansum  unum  et  quosdam  agros 
prope  Bunsen  cum  decima,  sicut  de  manu  nostra  tenuit  Albertus  de  Ikenhusen8),  qui  etiam  VII  marcas 
a  monasterio  recepit,  et  confirmamus  eidem  loco.  Assensum  autem  dedit  mater  sua  Herburga  et  uxor 
eius  Oda.  Testes  huius  rei  sunt:  Conradus  de  Ittere,  Thetmarus  Oppolt,  Conradus  Bulemast,  Johannes 
de  Parbornen,  Burchardus  de  Holthusen,  Tidericus  de  Ebbelinchusen,  Heinricus  et  Bertoldus  fratres  de 
Elmerinchusen,  Heinricus  marscalcus  domini  Coloniensis,  qui  et  partem  de  predicta  pecunie  summa  rece- 
pit. Datum  est  autem  instrumentum  presens  tempore  Heinrici  Coloniensis  archiepiscopi  a.  gr.  M0.CC°.XXX1I°7 
sed  actio  ipsa  dudum  ante  celebrata  est  tempore  domini  Engelberti  archiepiscopi  Coloniensis  circa  annum 
gratie  M.CC.XIX. 

Yon  den  zwei  Siegeln  ist  nur  nooh  eine  Siegelachnur  vorhanden. 

80. 

*  Das  einem  Ritter  bet  seinem  Eintritt  iris  Kloster  Bredelar  mitgegebene  Gut  wird,  da  er  sein  Probejahr 

nicht  besieht  und  in  die  Welt  zuruckkehrt,  vertragsmdssig  vom  Kloster  urn  11  Mark  erstanden.  1219,  erneuet 

1240  Mi  13.  Marsberg.  —  Or.  KL  Dalheim  U.  7;  Abschr.  Msc.  L  127  foL  39*. 

Th.  Dei  gratia  prepositus  de  monte  Martis  et  consules  ibidem  monasterio  in  Breydelar  in  perpetuum. 
Notum  sit  tarn  modernis  quam  post  futuris,  quod  dominus  Adam  miles  dictus  de  Aspe,  nondum  adhuc 


l)  Bei  Hardehausen  nicht  mehr  nachzuweisen.  —  *)  Varnhagen,  Waldeck.  Gesch.  I.  Geneal.  Tafel  der  Schwalenberger 
kennt  diesen  Volquin  II.  nur  als  Paderborner  Domherrn.  Ich  werde  zur  Hardehausener  Urkunde  von  1238  nachwei- 
sen,  dass  er  Propst  in  Schildesche  gewesen  ist.  —  *)  Wohl  Iggenhausen  N.  von  Lichtenau.  Bunsen  kann  ich  dort 
nicht  nachweiaen,  mdchte  aber  annehmen,  daas  es  im  Furstenthum  Waldeck  gelegen  hat,  und  der  Ort  gewesen  ist, 
woher  die  Familie  des  bekannten  Gelehrten  dieses  Namens,  eines  Wal deckers,  stammte. 


Digitized  by 


Google 


1219.  55 

matrimonio  ligatus,  duos  mansos  iuxta  Haslenbornen  ')  sitos,  qui  iure  proprietario  ipsum  contingebant, 
de  consensu  fratris  sui  Wilhelmi  ordinis  diaconatus,  domino  Thetmaro  abbati  et  fratribus  suis  de  Brey- 
delar  cum  vitrico  suo  domino  Ottone  milite,  qui  in  monasterio  iam  dicto  monastice  religionism  habitum 
suscepit  voluntarie,  assignavit  libefe  possidqndos,  ita  tamen,  si  dictus  0.  aput  eos  sub  habitu  religioso 
permaneret;  sin  autem,  XI  marcas  pro  prefatis  mansis  restaurarent.  Verum  cum  evoluto  aliquanto  tem- 
poris  spatio  idem  Otto  infra  annum  probationis  2)  a  loco  predicto  recederet,  commoditati  sue  aliter  di- 
sponere  intendens,  prelibati  monasterii  fratres  pro  eisdem  mansis,  quia  eis  pro  situ  suo  fcontigui  et  corn- 
modi  erant,  prefato  domino  Ade  et  fratri  suo  W.  XI  marcas,  sicut  condictum  fuerat,  integraliter  persol- 
verunt.  Quibus  habitis  idem  A.  miles  una  cum  fratre  suo  W.  omni  iure  suo  habito  vel  habendo  sollem- 
pniter  renuntiavit,  conferens  monasterio  memorato  mansos  supradictos  libere  et  quiete  iure  proprietario 
sine  omni  impetitione  perpetuo  possidendos.  Ut  igitur  factum  hoc  emptionis  Tatum  permaneat  et  incon- 
vulsum,  presentem  paginam  sigillo  nostro  et  burgensium  nostrorum  stabilimus  et  testium  annotatione, 
quorum  nomina  Jbec  sunt,  communimus:  Alradus  miles  et  Bodo  filius  suus,  Alradus  Magnus  et  filiussuus 
Bertoldus,  Bertoldus  magister  consulum  et  filius  suus  Heinricus,  Hermannus  monetarius  et  fratcr  suus 
Conradus,  Theodericus  de  Odenhem,  Heinricus  Morel,  Ludolfus  deCapella,  Volnandus  iudex  et  consules 
omnes  aliique  quamplures.  Acta  sunt  hec  a.  D.  M°.CC°.XIX°,  renovata  vero  et  stabilita  in  Marsberg 
scripto  et  sigillis  coram  consulibus  et  aliis  honestis  viris  a.  D.  M°.CC°.XL°,  HI.  Idus  Julii. 
Erhalten,  wenn  auch  sehr  beschadigt,  ist  das  SI6ILLUM  BURGENSIUM  yon  Marsberg. 

81. 

*  Aufzeichnung  fiber  die  von  der  Mtissin  Gertrud  von  Herford  nach  langer  Zeit  wieder  erneuten  Rundreisen 

durch  die  Westfalischen  Amter  ihres  Stifts  und  Bestimmung  der  bei  dieser  Gelegenheit  festgestelltin  Verpflich- 

tungen  der  Amtleute  und  Liten. '  1219.  —  Gleichzeitige  Abschrift  als  Nachtrag  zu  einem  Herforder 

Giiterregister  des  XII.  Jahrh.  Msc.   VII  1316.  c.  Fol  47 . 

Anno  ab  incarnatione  verbi  M°.CC°.XIX°.  Gertrudis  de  Lippia  Hervordensis  abbatissa  circationem 
in  villicationibds  Westfalie  diu  neglectam  innovavit  et  circuivit  hoc  modo:  sexaginta  equitaturas  habuit 
et  unam  et  primo  villicationem  de  Stochem 8)  intravit  et  ibi  per  sententiam  optinuit  quatuor  noctium 
hospitia,  quorum  unum  villico  de  mera  benevolentia  condonavit.  Postea  Scopingen  ivit,  ibi  duabus  nocti- 
bus  cum  villico,  unam  cum  sacerdote  morp,batur.  Similiter  in  Weteringe;  similiter  in  Rene;  similiter  in 
Ybbenburen;  similiter  in  Lengerike;  similiter  in  Linen.  In  Ostenvelde  per  unam  noctem.  Duas  curtes  que 
circationem  debent,  videlicet  in  Nottenstede  et  in  Essistorp,  unaqueque  duas  noctes,  distulit  abbatissa. 

Dubitatum  fuit  de  servitio  et  diffinitum,  quod  villicus  omnes  expensas  faciet,  preter  quod  litonibus 
datum  est,  per  sententiam,  quod  unusquisque  illorum  suo  villico  debet  singulis  noctibus  ministrare  duos 
modios  avene  duobus  equis,  duos  pullos,  unum  butirum4),  unum  caseum.    In  universo  omnes  ligna  suf- 


Nach  der  Urkunde  von  1470,  Mac.  I.  127.  fol.  41,  in  der  das  Kloster  Bredelar  seine  Outer  „in  den  verwosteden  dor- 
pen  und  marken  —  in  dem  Sintfelde"  an  das  Kloster  Dalheim  uberlasst,  gehorten  hierzu  auch  die  „gudere  des 
Hasselbornes".  Hiernach  kann  es  keinem  Zweifel  unterliegen,  dass  hiermit  die  Ortlichkeit  am  den  Berg  „derHa8sel" 
gemeint  ist,  welchen  Namen  die  Reimannsche  Karte  S.  von  Furstenberg  aufweist,  wahrend  er  auf  der  Kreiskarte 
sich  nicht  findet.  Worauf  Erhard's  Notiz  zu  Regest  2372,  dass  Hasselbom  bei  Marsberg  gelegen  haben  soil,  sick 
stutzt,  kann  ich  nicht  sagen.  Vgl.  Nro.  159.  —  *)  Probejahr.  —  »)  Obwohl  die  unmittelbar  darauT  folgende  Erwah- 
nung  von  Schoppingen  eher  an  das  bei  Rheine  gelegene  Stockum  denken  lasst,  welches  Herford  durch  Ludwig  den 
Frommen  im  Jahre  f*38  geschenkt  erhielt,  vgl.  meine  Kaiserurkunden  I.  .51 — 53,  so  mdchte  ich  auf  Grand  der  An- 
gaben  iiber  spatere  Rundreisen  der  Herforder  Abtissinnen,  doch  zanachst  an  das  viel  bedeutendere  Gut  Stockum  zu 
beiden  Seiten  der  Lippe  im  Bisthum  Munster  und  in  der  Grschft  Mark  denken,  welches  das  Stift  im  J.  858  der 
Freigebigkeit  Ludwigs  d.  D.  verdankte,  1.  c.  142  sq.  —  4)  Welches  Maass  von  Butter  ist  nicht  gesagt. 


Digitized  by 


Google 


56  i2!*- 

Scienter  ministrabunt  ad  coquinam  et  sicca  ad  camenatam;   litones    vigilabunt  certa  hospitia  noctibus 
contra  fures,  ne  restituere  cogantur  ablata  per  furtum. 

82. 

*  Die  seitens  des  Stiftes  Kemnade  von  den   Untervasallen  der  Edlen  von  Homburg  angekauften  Giiter  in 

Kemnade  werden,  nachdem  die  letzteren  sie  ihrem  Oberlehnsherrn ,  dem  Abie  Bunold  von  Corvey,  resignirt 

haben,  von  diesem  dem  Slift  Kemnade  iibertragen.  12  W.  —  Abschr.  Msc.  L  139.  foi  244. 

In  nomine  omnipotentis  Dei.  Hugoldus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas,  universis  Christi  fidelibus  in 
perpetuum.  Quoniam  vocatione  sancta,  qua  Dei  patientia  vocati  sumus,  ampliando  divino  cultui  tenemur 
intendere,  memorie  universorum  presentem  paginam  inspecturorum  arctius  inculcamus,  quod  ecclesia  Ca- 
minatensis  temporibus  domini  Conradi l)  prepositi  comparavit  a  Henrico  milite  dicto  de  Caminate  curiam 
suam  in  eadem  villa  cum  omnibus  attinentiis,  tarn  sylvis  quam  agris  et  pascuis,  pro  quadraginta  duabus 
marcis,  item  curiam*  Henrici  dicti  de  Bischopingerothe  sitam  in  eadem  villa  Caminatensi  memorata,  ecclesia 
comparavit  quadraginta  duabus  marcis,  item  in  eadem  villa  curiam  Hermanni  militis  de  Osterothe  compa- 
ravit predicta  ecclesia  undecim  marcis.  Hec  predicta  omnia  venditores  tenuerunt  de  fratribus  de  Hom- 
borch,  et  si  aliquid  ex  his  prediis  iam  dicti  fratres  de  Homborch  de  nobis  tenuerunt,  nos  proprietatem 
earundem  contulimus  Caminatensi  (ecclesie).  Ut  autem  hoc  factum  stabile  et  inconvulsum  permaneat, 
ipsi  fratres  coram  nobis  eadem  bona  cum  advocatia  et  omni  .  .  .2)  resignaverunt,  et  tarn  nos  quam  ipsi 
sigillorum  nostrorum  appensione  fecimus  roborari.  Testes  huius  rei  sunt:  Hugo  prior,  Esquinus  propo- 
situs Corbeiensis,  Hermannus  portarius,  Conradus  camerarius,  Engelhardus  capellanus;  laici:  Fridericus 
de  Pirremunt,  Conradus  de  Honboke,  Conradus  de  (Amelungessen)  et  filius  eius  Herboldus  et  alii  quam- 
plures.    Acta  sunt  hec  anno  gratie  M°.CC°.X  Villi0. 

82  a. 

*  Kbnig  Beinrich  fVll.J  bewilligt  den  Burgern  der  Stadt  Paderborn  das  Recht,  dass,  toenn  der  gesetsliche 

Richter  aus  politischen,  kirchlichen   oder  anderen  Riicksichten  es  ablehnen   sollte,   in  einer  Sache  Recht  su 

sprechen,  dann  ein  anderer  ernannt  tverde,  der  nach  den  Statuten  der  Stadt  das  Vrtheil  faUe.    (1220)  *) 

Juli  15.  Wurzburg.  —  Bier  nach  einer  von  defers  gemachten  Abschrifl  des  im  Stadtarchive  zu  Paderborn 

beruhenden  wohlerhaltenen  Originals. 

Heinricu8  Dei  gratia  Romanorum  rex  semper  augustus  omnibus  Christi  fidelibus  presens  scriptum 
inspecturis  gratiam  suam  et  omne  bonum.  Quia  plerumque  contingere  solet,  quod  iudices  civitatum  vel 
oppidorum  propter  proprias  occupationes,  seu  gratia  vel  odio  personarum,  vel  metu  actoris  vel  rei,  vel 
propter  alias  enormitates  excommunicationis  vel  proscriptions  difficile  possunt  haberi  vel  evocari,  sicque 
ius  postulantibus  beneficium  iuris  subtrahitur  verdencgatur:  burgensibus  Paderbornensibus  maiestate  regia 
concedimus  indulgentes  et  edicto  presenti  sanctientes,  ut,   si  iudex  legalis  aliqua  predictarum  causarum 


»)  Der  schon  oben  Nro,  19  in  einer  Urkunde  aus  cL  J.  1206  *  1216  erscheint.  —  ■)  Hier  ist  ein  Wort  in  der  uberhaupt 
sehr  mangelhaften  Abschrift  ausgefallen.  —  *)  Die  Urkunde  selbst  weist  das  Jahr  1224  auf.  Damals  regierte  schon 
Bernhard  IY.;  da  aber  sowobl  Heinrich  VII.  im  Context  der  Zustimmung  B.  Bernhardt  des  Drtiten  gedenkt,  als  auch 
das  betreffende  Siegel  dkstlbt  Bezeichnung  bat,  so  konnen  wir  nur  an  Bernhard  III.  aus  dem  Hause  Oesede  denken. 
DieBer  starb  aber  schon  am  28.  Marz  1223  und  so  bleiben  fur  diese  Urkunde  vom  15.  Juli  nur  die  Jahre  1220,  wo 
Heinrich  VII.  am  23.  April  zum  Konig  erwahlt  wurde,  1221  u.  1222.  Ich  habe  mich  fur  das  erstere  entschieden,  weil 
dessen  Indiction  8  sich  der  Angabe  unseres  Diploms  (Ind.  septima)  am  meisten  nahert.  Die  Regeaten  Heinrichs  VII. 
bei  Bohmer  *R.  J.  1198—1254  S.  212  sq.  stehen  dieser  Annahme  nicht  entgegen. 


Digitized  by 


Google 


taio.  57 

occasione  non  possit  haberi,  ne  ius  petentibus  iuris  beneficium  subtrahatur,  alius  ipsi  licite  substituatur, 
qui  vices  iudicis  suppleat  absentis  et  iudicet,  legibus  et  constitutionibus  loci  per  omnia  servatis  tarn  in 
maioribus  quam  in  minutis.  Datum  in  curia  Herbipolia  anno  Domini  M°.CC°.XXIIII09  indictione  septima, 
Idibus  Julii,  presidente  ecclesie  Patherbornensi  dilecto  principe  Bernhardo  tercio  et  nutu  ipsius. 

Nur  die  Halfte  des  Siegels  K.  Heinrichs  ist  jetst  noch  erhalten;  eine  vor  40 — 50  Jahren  angefertigte  Zeichnung 
giebt  das  gauze  Siegel  mit  der  Umschrift:  HENRICUS  DEI  GRATIA  ROM.  REX  SEMPER  AUGUSTUS.  DUX 
SUE  VIE.  Das  noch  vollstandig  vorhandene  Siegel  des  Bischofs  hangt  an  einem  aus  rothen ,  grunen  and  gelben 
seidenen  Faden  gewirkten  Bande  and  hat  die  Umschrift:  BERNARDUS  IK.  DEI  GRATIA  PAD.  ECC.  EPISC. 

83. 

*  Graf  Volquin  von  Schwaknberg  iibertragt  dem  Kl.  Marienmiinster  gewisse  ihm  zu  diesem  Behufe  resignirte 

Giiter.  1220  Mi  25.  Schwaknberg.  —  Abschr.  aj  Msc.  I.  129.  f.  9.  fij  I.  131.  f.  50.  y)  VII.  4512.  f.  24. 

Nos  Volquinus  Dei  gratia  comes  de  Swalenberg  omnibus  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit  cupi- 
mus  esse  notum,  quod  Wei^iherus  et  Bertradis,  vidua  dicti  de  Volcoldessen,  cum  consensu  omnium 
beredum  suorum,  inferiorem  curiam  eorum  in  Volcoldessen  l)  cum  omnibus  attinentiis  nobis  libere  resi- 
gnaverunt,  tali  distinctione  adhibita,  ut  ipsam  curiam  cum  omnibus  attinentiis  sancte  Marie  Virgini  in 
Monasterio  perpetue  conferremus.  Nos  vero  tarn  illam  curiam  quam  alia  bona  in  Volcoldessen  cum  con- 
sensu matris  nostre  aliorumque  heredum  nostrorum  sancte  Marie  Virgini  in  Monasterio  cum  pascuis  aquis 
et  silvis  et  in  omni  quod  eis  competebat  conferimus  eternaliter  possidenda.  In  cuius  rei  robur  et  testi- 
monium presentem  paginam  cum  sigilli  nostri  munimine  communimus.  Testes  huius  rei  sunt:  dominus 
Borchardus  de  Holthosen,  dominus  Tbidericus  de  Hebelinghusen,  dominus  Hermannus  de  Abbenhosen  et 
alii  quamplures.    Acta  sunt  hec  in  castro  Swalenberg  in  festo  Jacobi  anno  Domini  M°.CC°.XX°. 

84. 

*  Die  Edlen  Bertold  und  Thetmar  von  Buren  grunden  ihre  Memorie  in  verschiedenen  Kirchen  der  Paderbor- 
ner  und  der  Cblnischen  Diocese.  1220.  —  Or.  Herrsch.  Buren  U.  4;  Abschr.  s.  XV.  KL  Dalheim  U.10; 

s.  XV 11.  Msc.  Vll.  5102,  I.  S.  74. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Quecunque  statuta  fuerint  ab  antecessoribus,  ne  diutur- 
nitate  temporum  labente  a  successoribus  revocentur  in  irritum,  dignum  est,  ea  meniorie  litterarum  con- 
mendare.  Notum  sit  igitur  universis  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  nos  Bertoldus  et  Tbetmarus 
fratres  de  Buren,  viri  nobiles  existentes,  memorie  nostre  revocantes,  quam  sancta  et  salubris  est  cogi- 
tatio  pro  defunctis  exorare,  pro  consolatione  animarum  nostrarum  contulimus  bona  nostra,  scilicet  bona 
magne  libertatis  *)  ecclesiis  diversis,  sicut  presens  pagina  declarabit,  hoc  etiam  statuentes  et  in  Domino 
Deo  obsecrantes,  ut  si  heredum  nostrorum  malicia  hoc  in  posterum,  quod  absit,  infringere  voluerit,  per 
ecclesiasticam  censuram  prohibeantur,  et  perpetua  dampnatione  dampnentur.  Talis  est  ordo  de  bonis 
distributes :  Bona  quedam  in  Ost-Eleren8),  que  solvunt  octo  molta  annone,  contulimus  ecclesie  sancte 


')  Preuss  und  Falkmann  I.  472  vermnthen,  es  ware  Volsen  bei  Gerden.  Doch  wird  dieser  Ort  in  Gerdener  Urknnden 
von  1224 — 1230  stets  Volstesen  genannt.  Eine  andere  Deutnng  kann  ich  aber  nicht  geben.  —  *)  Das  Nahere  hier- 
nbersiehe  Nro.  85  und 86.  —  *)  Eilern,  W.  von  Dalheim  im  Kr.  Buren,  vgl.  Nro.  74,  gehorte  mit  zu  den  verwusteten 
Gutern  im  Sentfelde,  welche  Dalheim  durch  Urkunde  von  1447,  Msc.  I.  127  fol.  95,  von  Hardehauaen  kaufte.  Ebenda 
fol.  96  findet  sich  eine  Urkunde  von  1234,  worin  Bertoldus  dictus  domicellus  de  Buren  ...  ad  petitionem  monasterii 
Herswithehusensis  collationem  predii  in  Ost-Eleren  a  patruo  meo  d.  Bertoldo  .  •  factam  bestatigt. 

Weatt  Urk.-Buoh.    IV.  8 


Digitized  by 


Google 


V 


m  mo. 

Marie  in  Heraethelmsen,  ut  agant  memoriam  animarum  nostrarum,  anniversarios  nostros  observantes  cum 
vigiliis  et  missarum  celebratione.  Nob  eciam  cum  eisdem  bonis  advocatiam  penitus  resignavimus,  ut  nichil 
iurifl  in  illis  habeamus;  locatio  eorundem  bonorum  apud  prefatam  ecclesiam  maneat.  Alia  bona  in  eadem 
villa  Ost-Eleren  contulimus  ecclesie  Budicensi  et  ecclesie  in  Jesike  !),  que  solvunt  tria  molta  tritici. 
Huius  annone  dimidia  pars  cedit  ecclesie  Budicensi  2),  alia  dimidia  pars  ecclesie  in  Jesike,  ut  agant 
memoriam  animarum  nostrarum,  anniversarios  nostros  observantes  cum  vigiliis  et  missarum  celebratione. 
Advocatiam,  que  spectat  de  ilia  parte  que  pertinet  ecclesie  in  Jesike,  recepimus  de  manu  archiepiscopi 
Coloniensis 8) ,  et  aliam  advocatiam  de  manu  episcopi  Patberburnensis.  Locatio  bonorum  maneat  apud 
ecclesias  predictas.  Bona  quedam  in  Epaba  et  alia  bona  in  Hiltvelde  4)  contulimus  cenobio  in  Custel- 
bericb  5),  ut  agant  memoriam  animarum  nostrarum.  Advocatiam  bonis  illis  attinentem  eidem  cenobio 
resignavimus  cum  locatione  bonorum.  Bona  in  Ernesgenvelde  que  solvunt  sex  solidos  contulimus  ecclesie 
forensi  in  Buren  et  capelle  ante  castrum,  utrobique  fertonem  ad  luminaria,  ut  fiant  orationes  pro  nobis. 
Locatio  eorundem  bonorum  maneat  apud  heredes  nostros.  Preterea  de  macellis  in  foro  capelle  dimidium 
fertonem  ad  luminaria,  de  curia  nostra  in  Stenhus  contulimus  eidem  ecclesie  VI  denarios  ad  preparan- 
das  oblatas  et  vinum  ad  celebrandum.  Verumtamen,  quia  memoria  hominum  labilis  esse  dinoscitur,  et 
ne  aliqua  in  posterum  possit  oriri  calumpnia,  hanc  presentem  paginam  fecimus  conscribi  et  sigillo  do- 
mini  Coloniensis  archiepiscopi  Enghelberti  cum  sigillo  Patherburnensis  episcopi  B.  tercii  et  nostro  sigillo 
fecimus  earn  roborari.  Ad  maiorem  cautelam  apposita  sunt  sigilla  ecclesiarum,  quibus  bona  distributa 
sunt.  Acta  sunt  hec  a.  i.  D.  M°.C(XXX°.  regnante  domino  Frederico  rege  Romano6),  sedente  domino 
S(igefrido)  Moguntine  sedis  archiepiscopo.  Testes  huius  rei  sunt:  sacerdotes  Heinricus,  Tiodericus,  Al- 
bodo,  Conradus  Budicenses,  Ricmundus  de  Buren,  Tetmarus  deBreinken,  Godescalcus,  Fredericus;  laici: 
Horadus  de  Breinken,  Rabodo,  Hermannus  de  Almena,  Heinricus  deAdena  etnostriministeriales:  Adam, 
Elias,  Heinricus  de  Redenesthorph,  Bernhardus  de  Holhuse  {sic!),  Elfridus,  Conradus,  Bernhardus  et 
Antonius,  Hartmodus,  Alexander,  Volquinus,  Rotgerus  de  Buren. 

Die  Siegel  des  Erzbischofs  von  Coin  und  des  Bischofs  von  Paderborn  sind  verloren  7) ;  erhalten ,  wenn  auch  sehr 
beschadigt,  ist  das  Biirensche,  das  dritte  der  an  der  Urkunde  vorhanden  gewesenen.  Das  Wappenzoiclien  war 
wahrscheinlich  jener  Halbkranz  von  sieben  spitzigen  Rauten,  wie  sie  die  Buren  zu  Wunnenberg  fiibrten  H). 

85. 

*  Die  Briider  Beriold  und  Thetmar  von  Buren  schenken  zur  Busse  ihrer  Jugendsiinden  und  behufs  Stiftung 

einer  Familienmemorie  den  freien  Hof  in  Ober-Eilern  den  Kirchen  zum  h.  Cyriacus  in  Geseke  und  zum 

h.  JUeinolph  in  Bbdecken,  jedoch  mit  Vorbehalt  der  Vogteirechte.  1220.  —  Or.  in  ztoei  Ausfertigungen 

Kl  Dalheim  U.  7  u.  8,  Abschr.  Msc.  Vll.  5102.  IV.  S.  199,  u.  Herrsch.  Buren  U.  5. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Ne  gestarum  rerum  memoria  per  processum  temporis 
evanescat  et  pereat,  discretorum  virorum  prudentia  solet  per  litteras  eternari.  Cognoscat  igitur  presens 
etas  et  sciat  postera,  quod  nos  fratres  de  Buren,  Bertoldus  et  Thetmarus,  considerantes  excessus  nostros 
et  de  supplicio  futuro  metuentes,  pro  salute  animarum  nostrarum  curtem  nostram  in  superiori  Eleren.9) 


l)  Stift  Geseke  N.  von  Buren.  —  *)  Canonie  Bodecken  im  Kr.  Buren.  —  *)  Ein  Beweis ,  dass  Erzbischof  Engelbert  eL  H. 
schon  damals  die  Landeshoheit  um  Geseke  besass.  —  4)  Hildfeld  N.  von  Kustelberg,  Epaha  deute  ich  auf  das  NO. 
von  Medebach  im  Waldeck'scben  belegene  Eppe.  —  A)  NO.  von  Medebach,  wurde  1297  nach  Glintfeld.  dicht  bei  jener 
Stadt  verlegt.  —  e)  Yon  anderer  Hand  ist  ubergeschrieben:  „Engelberto  Coloniensi  archiepiscopo ".  —  ')  Beigefiigt 
sind  spater  an  die  Stelle  des  Siegels  von  B.  Bernbard  III.  Bruchstucke  eines  anderen  nicht  naher  zu  bestimmenden 
Kloster-  oder  Stiftssiegels.  —  b)  Deutlich  zu  erkennen  nocb  in  einer  Benningbauser  Urkunde  von  1295.  Die  Linie 
der  Buren  von  Wevelsburg  fiihrte  einen  gekronten  Lowen ;  ihr  al testes  erhaltenes  Siegel  befindet  sich  an  einer  Bre- 
delarer  Urkunde  von  1292.  —  9)  Vgl.  die  vorhergebende  Urkunde. 


Digitized  by 


Google 


1220.  I  59 

liberam  et  ab  omni  cohercione  dominatus  exemptam  ecclesie  sancti  Mainnolfi  in  Budiken  et  ecclesie 
sancti  Ciriaci  in  Jesike  sub  pensione  trium  moltorum  tritici  pro  remissione  peccaminum  nostrorum  ex 
compromisso  heredum  nostrorum  donavimus  ad  sopiendum,  si  quid  perturbationis  eisdem  ecclesiis  per 
nos  occurrit,  communi  usui  earundem  <mm  omni  integritate  proventuum  perpetuo  profuturam,  ratum  sta- 
tuentes  ut  cum  equali  divisione  pensionis  et  proventuum  apud  predictas  ecclesias  communis  predictorum 
bonorum  permaneat  locatio,  verumtameri  eiusdem  curtis  advocatia  nobis  et  heredibus  nostris  inviolabiliter 
conservata.  Statutum  est  eciam  in  ecclesia  Budicense,  ut  in  anniversario  utriusque  nostrum  dimidia  pars 
annone  que  pertinet  eidem  ecclesie  solvatur  et  de  ilia  albus  panis  sororibus  et  fratribus  equaliter  mini- 
stretur.  Ipse  vero  tarn  sorores  quam  fratres  cum  celebratione  missarum  et  vigiliarum  anniversarios  no- 
stros  et  parentum  nostrorum  solempniter  servabunt.  Ne  quis  igitur  imposterum  hoc  factum  calumpniose 
infirmare  presumat,  dominus  noster  Engelbertus  Coloniensis  archiepiscopus  donationem  nostram  rationa- 
biliter  factam  approbando  sigilli  sui  munimine  dignum  duxit  confirmare.  Et  ne  aliquis  coheredum  nostro- 
rum hanc  donationem  inposterum  presumat  irritare,  presentem  paginam  sigillo  domini  nostri  Patherbur- 
nensis  episcopi  et  una  nostro  fecimus  insigniri.  Acta  sunt  hec  anno  incarnationis  dominice  M°.CC°.XX°, 
regnante  domino  Fretherico  rege  Romano1),  Engelberto  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopo ,  domino  Sifrido 
Moguntine  sedis  archiepiscopo.  Testes  huius  rei  sunt:  sacerdotes  Budicenses  Heinricus,  Tiodericus,  Al- 
bodo,  Conradus,  Ricmundus  sacerdos  de  Buren,  Themarus  de  Breinken,  Fredericus;  laici:  Rabodo  et 
Horadus  fratres2)  de  Breinken,  Hermannus  de  Almena,  Heinricus  de  Adena,  Rotgerus  de  Buren,  Adam, 
Elias,  Heinricus,  Bernhardus,  Elfridus,  Conradus,  Bernhardus  et  Antonius,  Hartmodus,  Alexander,  Vol- 
quinus  et  alii  quamplures. 

An  der  era  ten  Urkunde  ist  nur  ein  Bruch  stuck  des  Burenschen  Siegels,  an  der  zweiten  dieB  gans  erhalten,  aber 
doch  so  abgerieben,  dass  man  die  Umschrift  nicht  mehr  erkennen  kann.  Ausserdem  befindet  eich  daran  noch 
ein  grosseres  Bruchstiick  des  Confirmatensiegels  des  Erzb.  Engelbert. 

86. 

*  B.  Bernhard  III.  von  Paderborn  bestdtigt  dem  Kloster  Hardehausen  den  Besitz  mehrerer  Guter,  namenllich 
der  von  den  Edten  Bet  told  und  Thetmar  von  Buren  geschenkten  Besitzungen*J.  1220*  —  Abschr.  tro 

Dalheimer  Copiar  Msc.  I.  127  f.  96. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Bernhardus  tertius  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus 
universis  presens  scriptum  inspecturis  eternam  salutem.  Quia  Veritas  et  iusticia  in  omni  negotio  appro- 
banda  est  et  tenenda,  decrevimus  ea,  que  legittime  acta  sunt,  ad  noticiam  presentium  et  futurorum 
scriptis  autenticis  destinare.  .Inde  est,  quod  presenti  testimonio  palam  facimus  omnibus  Christi  fidelibus, 
quod  viri  nobiles  Bertoldus  et  Thetmarus  de  Buren  fratres  contulerunt  monasterio  in  Herswithehusen 
predium  in  Ost-Elren,  habens  quinque  mansos  cum  omni  iure  suo,  ita  ut  in  perpetuum  liberi  essent  et 
immunes  a  decima,  ab  advocatia  et  ab  omni  pensione;  nullus  enim  preter  ipsos  quicquam  iuris  habebat 
in  bonis  eisdem.  Verum  id  predium  tenuerant  in  pheodo  Rodolphus  miles  de  Erwite;  quo  mortuo,  dum 
filii  eius  ad  idem  ius  se  nollent  submittere,  predictis  nobilibus  libere  vacavit  ad  porrigendum  cui  vel- 
lent.  Postmodum  quidam  miles,  Egeboldus  nomine,  monasterium  in  Herswitehusen  super  eodem  predio 
impetens  et  molestans,  receptis  XXIX  marcis,  mediantibus  domino  Th(etmaro)  abbate  in  Bredelare  et  G.  de 
Padberg  milite,  querimonie  cessit.  Bona  igitur  prefata,  que  idem  monasterium  iuste  percepit  et  possidet, 
banno  nostro  confirmamus.  Item  pro  testamur,  quod  quidam  ministerialis  noster  Hezcelus  nomine  tres 
mansos  in  Hardeberinchusen,  quos  de  manu  nostra  retinuit  iure  pheodi,  predicto  monasterio  vendidit, 


l)   So  au8geschrieben  die  Urkunde,  statt  dessen  in  jener  Zeit  wohl  meistentheils  Romanorum  gesagt  wird.  —  'J  fratres" 
fehlt  in  der  ersten  Ausfertigung.  —  *)  Die  1447  an  Dalheim  verkauft  wurden. 

8* 


Digitized  by 


Google 


60  *320. 

recipiens  marcas  XII,  nobisque  resignavit  ea  condicione,  ut  proprietatem  eorundem  contraderemus  sepe 
dicto  monasterio;  quod  et  fecimus,  ita  tamen  ut  prius  per  sententiam  requireremus,  si  hoc  licite  facere 
po68emu8.  Com  vir  nobilis  B.  de  Osethe  et  alii,  qui  presentes  erant,  hoc  fieri  posse  adiudicassent,  data 
proprietate  fratres  monasterii  in  Heiwitehusen  misimus  in  possessionem.  Itaque  soror  eiusdem  Hezceli, 
receptis  tribus  marcis,  cessit  yoluntarie  ab  omni  iure,  quod  earn  contingebat.  Sic  ergo  mansi  illi  cum 
duabus  areis  iusto  modo  devoluti  sunt  in  dominium  et  possessionem  monasterii  in  Herswitehusen,  sicque 
testes  sunt:  Lambertus  prepositus,  Johannes  decanus,  Hermannus  Bulike,  Wedekindus  camerarius  cano- 
nici;  Bemardus  de  Osethe,  Hermannus  marscalcus  milites;  Hermannus  Dene  et  Conradus  cives  Pader- 
bornenses  et  alii  quamplures.  Auctoritate  ergo  Dei  et  nostra  confirmamus  bona  predicta  monasterio  in 
Herswithehusen  cum  universis  bonis,  que  vel  nostris  temporibus  vel  ante  nostra  tempora  de  ecclesia 
Paderbornensi  nostra  iuste  conquisiverunt,  ut  banno  nostro  et  sigillo  communita  rata  perpetuo  maneant 
et  inconvulsa.    Acta  sunt  hec  a.  D.  M°.CC°.XX0. 

8T. 

Das  St.  Severinstift  zu  Coin  bezeugt,  dass  das  von  ihm  bestrittene  Patronatrechl  iiber  Werdohl  dem  Klosttr 
Flechtdorf  gerichtlich  zugesprochen  set.    1220  (October).  —  Abschrift  Msc  VII.  6704  f.  17;  gedr. 

Zeitsehr.  VII t.  68. 

H(enricus)  Dei  gracia  prepositus  totumque  sancti  Severini  capitulum  in  Colonia  omnibus  in  perpe- 
tuum.  Insinuacione  presencium  universis  volumuB  declarari,  quod  cum  questio  verteretur  inter  nos  ex 
una  parte  et  abbatem  et  conventum  in  Vletorpe  ex  altera  super  rare  patronatus  ecclesie  de  Werdole  !)T 
idem  abbas  et  conventus  memoratus,  sicud  priorum  Goloniensium  sentencia  declaraverat,  tribus  stolis2) 
et  totidem  iuramentis  obtinuerunt  coram  eisdem  prioribus  ad  ipsos  spectare  ius  patronatus  ecclesie  me- 
morate.  Unde  ipsis  cedendo  in  predicta  lite,  ne  in  posterum  eis  calumpniosa  per  nostrum  capitulum  que- 
stio suscitetur  et  iurgiorum  materia  repululet,  presentem  paginam  sigillo  ecclesie  nostre  et  abbatis  de 
Graskap  Adolfi  communitam  predictis  abbati  et  conventui  duximus  assignandam.  Testes  affuerunt:  Adol- 
fus  abbas  de  Graskap,  Ludolfus  prepositus  de  Bertelndorp*),  Albertus  decanus  in  Olepe4),  Henricus  de 


!)  SO.  von  Altena.  —  *)  Qerichtsstuhl,  Gerichtasitzung.  Hiermit  hangt  ttuolsazzo  acabinus  zusammen.  Doch  kann  ich 
flir  den  Gebrauch  von  stola  in  diesem  Sinne  kein  Zeugniss  des  13.  Jahrh.  finden.  —  *)  Diese  Stiftekir.che  wird  jedeu- 
falls  identiach  sein  znit  der  zu  Bertelinctorp ,  deren  Propst  Volquin  im  Jahre  1231  als  Zeuge  in  einer  Weddinghauser 
Urkunde  erwabnt  wird,  Seibertz  U.-B.  I.  192.  For  die  Deutung  dieses  in  der  Westfaliscben  Kirehengeschichte  bisher 
ganz  unbekannten  Namens,  woruber  sich  im  Register  bei  Seibertz  and  in  Kampschulte's  Westf.  Kirchenpatrocinien 
Kichts  findet,  ist  die  nachstfolgende  Urkunde  wichtig,  worin  der  prepositus  in  Silva  S.  Marie  Virg.  que  vulgo  Berte- 
lindorp  dicitur  das  Patronat  fiber  Werdohl  fur  sein  Stift  erwirbt,  obwohl  auch  diese  allerdings  sehr  beach tenswerthe 
Angabe  noch  nicht  eine  Losung  aller  Zweifel  herbeifuhrt.  Aus  v.  Steinen  IV.  431  wissen  wir  zwar,  dass  noch  im 
17.  Jahrhundert  dem  Stifte  Scheda  das  Patronat  fiber  Werdohl  zustand.  Wenn  man  dann  aus  der  Schedaer  UrL  2  a 
eraieht,  dass  Erzb.  Engelbert  zwischen  dem  29.  Februar  und  25.  Marz  1216  der  Eirche  zu  Scheda  den  von  den  Bru- 
dern  yon  Eemnade  erkauften  Zehnten  zu  Scheda  und  Berenctorp  (Bentrop  W.  von  Scheda  im  Er.  Hamm)  bestatigt, 
so  konnte  man  um  so  eher  an  eine  Identitat  von  Scheda  und  Bertelincdorp  oder  Berenctorp  denken,  als  den  beiden 
in  Bezug  auf  Letzteres  erwahnten  Propsten  Ludolf  im  J.  1220  und  Volquin  123 1  keine  Schedaer  Propste  aus  dieser 
Zeit  gegenuberstehen.  Dennoch  ist  dem  nicht  so,  wenn  auch  nicht  zu  leugnen,  dass  eine  gewisse  und  sehr  nahe 
Beziehung  zwischen  den  Stiftern  Scheda  und  Bertelinctorp  obgewaltet  haben  muss.  Denn  unter  Nro.  7  liegt  im 
Schedaer  Archiv  eine  Urkunde  von  1254  vor,  worin  B.  prepositus  in  Berthelinctorpe  et  humile  fratrum  collegium 
ibidem  Domino  famulantium  dem  Hinricus  de  Metlere  eine  Rente  verkaufen,  die  mit  denWorten  schliesst:  Ad  huius 
rei  indicium  sigillum  nostrum  appendimus  et  venerabilium  virorum  vl.  domini  Sifridi  Scheidensis  ecclesie  prepositi  et 
domini  Gervasii  in  Lon  decani.  Da  eine  allerdings  jungere  Riickschrift  die  Urkunde  als  ecclesiam  in  Berendorff  con- 
cernens  bezeichnet,  so  ist  in  der  That  mit  Grand  zu  vermuthen,  dass  das  Bertelinctorp  das  Scheda'sche  Berenctorp, 
hente  Bentrop,  gewesen,   dass  die  dortige  Stiftskirche  spater  mit  Scheda  vereinigt  und  Letzteres  auf  diese  Weiee 


Digitized  by 


Google 


1230.  61 

Loen  !),  Leo  de  Valebrach,  Johannes  de  Attenderne  sacerdotes  et  aliis  qaampluribus  assistentibus.  Acta 
sunt  hec  in  provinciali  concilio  venerabili  domino  Engelberto  archiepiscopo  presidente  *).  Anno  grade 
M°.CC°.XX«,  indictione  IHI,  epacta  XIIII,  concurrente  III. 

88. 

Das  Praemonstratenser-Stift  Marienwalde  oder  Bentrop  8J  erhalt  vom  Kloster  Flechtdorf  das  demselben  gericht- 

lich  zugesprochene  Patronat  iiber  Werdohl  und  den  Hof  daselbst,  letzteren  als  ein  Lehen,  iibertragen. 

1220.  —  Abschr.  Msc.  VII.  6704.  foL  17;  gedr.  Zeilschr.  VIII.  69. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Ego  Ludolfus  Dei  paciencia  dictus  propositus  in  Silva 
sancte  Marie  Virginis,  que  vulgo  Bertelindorp  dicitur,  universis  etc.  Eapropter  presentis  pagine  robusta 
et  valida  caucione  notum  sit  omnibus  Christi  fidelibus  tarn  futuris  quam  presentibus,  quod  dominus  Hen- 
ricus  ad  sanctum  Severinum  in  Colonia  prepositus  ius  patronatus  abbatis  Flietorpensis  in  ecclesia  Wer- 
tole  validis  quibusdam,  ut  putabatur,  argumentis  et  longa  nitebatur  sibi  asscribere  et  usurpare  altrica- 
cione  4),  abbate  et  conventu  suo  nichilominus  ius  suum  legitima  defensantibus  iusticia.  Que  lis  coram 
quibusdam  prioribus,  domino  Henrico  preposito  in  Kerpene,  domino  abbate  in  Graskap  Adolfo,  nobis 
presentibus  et  domino  Alberto  decano  in  Olepe,  domino  Henrico  plebano  in  Iserloen,  domino  Leone  in 
Valebracht A)  et  aliis  viris  honestis  finitime  decisa  est  et  legittime  ita,  ut  ius  patronatus  prefate  ecclesie 
tribuB  obtinuerit  stolis,  presente  decano  sancti  Severini,  qui  vicem  domini  prepositi  gessit  et  propriam, 
ipsorum  acclamante  conventu.  Et  quia  dominus  prepositus  iam  dictus  in  causa  stare  non  potuit,  a  causa 
cessit  iusque  patronatus  in  ecclesia  Werthole  cum  omni  iure  abbati  et  ecclesie  in  Flietorp  recognovit. 
Exinde  ego  Ludolfus  in  Silva  sancte  Marie  Virginis  prepositus  nostrorum  consilid  canonicorum  accessimus 
ad  abbatem  et  suos  confratres  petentes  humiliter  pro  ecclesia  et  curti  in  Werthole  ad  nostri  subleva- 
men  cenobii.  Abbas  vero  et  sui  confratres  ad  nostre  devocionis  inclinati  peticionem,  pro  salute  et  statu 
sue  ecclesie  et  in  remedium  animarum  suarum,  ecclesiam,  in  fundo  sue  sitam  ecclesie,  iam  dicto  cenobio 
libere  *)  et  curtim  prefatam  cum  suis  appendiciis  iure  feodali  in  perpetuum  eiusdemque  cenobii  contule- 
rnnt  prelature  *)  benivolo  consensu  prioris  et  tocius  ecclesie  sue  conventus,  ita  ut  singulis  annis  in  festo 
Martini  duas  marcas  ecclesie  Flietorpensi  nostra  ecclesia  persolvat  et  duos  pisces,  qui  vulgariter  Lesse8) 


in  den  Besitz  des  Patronats  von  Werdohl  gekommen  ist.  Wann  diese  Yereinigung  beider  Praemonstratenser  Stifter 
stattgefonden,  ist  nicht  klar.  Einmal  ersehen  wir  aus  der  Urkunde  des  Stifts  Scheda  Nro.  131,  Abschr.  Msc.  VII.  6116 
(dem  von  mir  unter  Lehnsacten  aufgefdndenen  werthvollen  Schedaer  Copiar)  fol.  119,  dass  Abt  Meinulf  von  Flechtdorf 
noch  im  Jahre  1536,  ganz  den  in  dem  folgenden  Documente  vereinbarten  Bestimmungen  gemass,  die  ecclesiam  paro- 
chialem  in  Werdoill  —  Wilhelmo  de  Galen  Praemonstratensis  ordinis  priori  et  ecclesie  Silve  Marie  in  Bertelingdorp 
als  Lehen  ubertragt,  wahrend  andererseits  es  doch  schon  in  einem  Document  des  Cdlniachen  Officials  von  1486 
(Scheda  U.  221)  heisst:  cum  ecclesie  parochialis  in  Werdole  presentatio  ad  prepositom  et  conventom  Schedensem 
—  spectare  —  dinoscitur,  wonach  also  schon  daxnals  die  Abte  von  Scheda  im  Besitz  dieses  der  Props tei  Bertelinc-* 
dorp  znstehenden  Rechts  gewesen  sind.  Da  wir  Wilhelm  von  Galen  seit  1540  als  Propst  zn  Scheda  finden,  v.  Stei- 
nen  Kurze  Beschreibung  von  Kappenberg  and  Scheda  64,  and  es  ebendort  auch  von  seinem  Nachfolger  heisst,  dass 
er  „er8t  Prior  zn  Berendorp"  gewesen,  so  diirfte  es  schliesslich  keinem  Zweifel  unterliegen,  dass  Bertelincdorp  ein 
Nebenstift  von  Scheda  war,  das  spater  mit  demselben  vereinigt  worden  ist.  —  4)  Olpe  Herzogtham  Westfalen.  — 
lserlohn.  Ygl.  die  folgende  Urkunde,  wo  dieser  neuere  Name  sich  findet  —  *)  Das  nahere  Datum  dieser  wphl  im 
Herbste  1220  gehaltenen  Synode  giebt  Ficker  Engelbert  d.  H.  288  nicht  an.  —  ^  Bei  Scheda,  vgl.  die  vorhergehende 
Urkunde.  —  4)  Statt  altercatione.  —  *)  Yon  drei  Ortschaften  mit  Namen  fatten  in  den  Kreisen  Altena,  Meschede 
und  Olpe  wird  wohl  die  Erstere  hier  gemeint  sein.  —  *)  Die  Kirche  zu  Werdohl  wird  firei,  der  Hof  daselbst  aber  nach 
Uhnrtcht  ubertragen.  —  *)  D.  i.  der  Propstei  von  Bertelingdorp.  —  *)  Niederdeutsch :  Lachse.  In  der  zur  vorigen 
Urkunde  erwahnten  Belehnungsurkunde  des  Flechtdorfer  Abts  Meinulf  von  1536,  Msc.  VII  6116  f.  120  heisst  es  in 
dieser  Beziehung:  et  duos  esoces  recentes  (frische  Lachse)  24  denarios  valentes.  Hat  die  Lenne,  an  welchem  Flusse 
Werdohl  liegt,  auch  heute  noch  Lachse? 


Digitized  by 


Google 


62  ll2°- 

dicuntur,  XXIIII  denarios  valentes.  Quicunque  in  Silva  sancte  Marie  Virginia  fuerit  abbas  vel  prepositus, 
ecclefliam  et  curtim  in  Werthole  supradicto  modo  de  manu  abbatis  in  Flietorp  tenebit  et  mutatis  seu 
morte  seu  depo$icione  personis,  abbas  vel  prepositus  in  Silva  sancte  Marie  ad  abbatem  in  Flietorp  in 
propria  accedat  persona  donacionem,  ymmo  donacionis  recognicionem  super  eadem  petituras  ecclesia  et 
curti,  et  petenti  abbas  in  Flietorp  porrigere  non  negabit.  Ut  autem  hec  rata  et  inconvulsa  permaneant, 
presentem  paginam  conscribi  et  sigilli  nostri  inpressione  conventu  nostro  nichilominus  consenciente  et 
presens  scriptum  ratum  habente  fecinius  roborari.  Si  quis  autem  in  posterum  hanc  domini  abbatis  Flie- 
torpensis  donacionem  per  consensum  sui  conventus  sollempniter  factam  et  presentis  pagine  descriptionem 
temerario  ausu  infringere  temptaverit,  Dei  omnipotentis  et  beati  Petri  et  domini  Honorii  pape  perpetui 
anathematis  vinculo  nisi  resipuerit  innodetur.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  millesimo  CC°.XX°, 
indictione  octava,  presidente  sancte  Romane  sedi  domino  Honorio  papa,  regnante  imperatore  domino 
Frederico,  presidente  cathedre  sancte  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopo  Engelberto.  Testes  confratres 
et  canonici  in  Silva  sancte  Marie  Virginis  Ludolfus  eiusdem  ecclesie  prepositus,  Hermannus  Penthecostes, 
Wylhelmus  Berewynus,  Nycolaus,  Othelricus  sacerdotes,  Hermannus  Hesse  dyaconus,  Garfilius  dyaconus, 
Albertus  subdyaconus,  Theodericus  clericus;  fratres  layci  dominus  Artus,  Wicbodo,  Hermannus,  Godefri- 
dus,  Theodericus  et  alii  quamplures. 

89. 

*  Auf  Veranlassung  des  Klosters  Hardehausen  zwingt  Sibold  von  Strovorde  lJ  seine  Schwester,  auf  ihre 

Anspriiche  an  die  von  ihm  jenem  Kloster  verkavften  Giiter  zu  verzichten.    0.  J.   Urn  1220 2).  — 

Or.  KL  Hardehausen  U.  5. 

Notum  sit  omnibus  Christiane  religionis  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  cum  Siboldus  de  Stro- 
vorde bona  sua  in  Scereve  et  in  Rinbike3)  ecclesie  Hersuethehusensi  vendidisset,  domina  Ysengardis  soror 
sua,  que  non  interfuerat  huic  contractui,  de  fratribus  ecclesie  conquerens  eis  hanc  asscripsit  iniuriam, 
quod  sine  eius  consensu  bona  supradicta,  quorum  ipsa  se  asserebat  heredem,  a  Siboldo  comparaverant, 
et  per  hoc  fratres  Siboldum  compulerunt,  quod  compesceret  querimoniam  sue  sororis,  6icut  ipse  in  con- 
tractu fideiussores  dederat.  Hoc  S.  fecit  et  earn  omni  iuri  suo  et  pulsationi  renuntiare  coegit,  audienti- 
bus  testibus:  domino  Tiderico  de  Haldessen  et  filio  suo  H.,  Gisehero  de  -Tilia,  Friderico  de  Dalhem, 
Wichardo,  Regenbodone  fratribus  suis,  Bertoldo  de  Suthem,  Lothewico  Longo,  Regenbodone  et  Ernesto 
fratribus  de  Dalhem. 

Daa  in  der  Urkunde  nicht  angemerkte  Siegel  ist  abgefallen. 

90. 

*  Bischof  Conrad  I.4)  von  Minden  entldsst  auf  Grund  eines  Tausches  mit  der  Abtissin  von  Berford  eine 
Frau  aus  dem  Minister  ialen-  Verhaltnisse ,  in  dem  sie  zu  seinem  Bochstifte  stand.  O.J.  (1220 — 1235.) &) 

—  Or.  Gefurst.  Ahtei  Herford  U.  28. 

C.  Dei  gracia  Mindensis  episcopus,  H.  eiusdem  ecclesie  prepositus  reyerende  domine  abbatisse, 
clero  et  toti  familie  ecclesie  Hervordensis  salutem  in  vero  salutari.     Scire  cupimus  universitatem  vestram, 


l)  Spater  Kirchstrovorde ,  ein  eingegangener  Hessiacher  Ort,  vgl.  Wenck  II.  A.  377  und  Verbesserungen  S.  1149.  — 
*)  Nach  der  Schrift.  —  »)  Scherfede  und  Rimbeck  im  Kr.  Warburg,  SO.  von  Hardehausen.  —  4)  1209—1236.—  A)  Nach 
Massgabe  der  Regierungsjahre  dea  Bischofa  und  des  Dompropstes  Heinrich  1*220— 1235.  Nach  den  Ziigen  der  Schrift 
konnte  man  veraucht  sein,  dieae  Urkunde  dem  Mindener  Bischof  Conrad  II.  1293—1295  zuzuachreiben.    Da  damala 


Digitized  by 


Google 


1221.  63 

quod  nos  Waltradam  uxorem  Jordanis,  hactenus  ministerialem  ecclesie  nostre,  intercedente  pro  ea 
quodam  concambio,  libertati  donavimus  et  vobis  earn  liberam  denunciamus.  Et  ut  hoc  in  tempus  futu- 
rum  firmum  et  stabile  permaneat,  factum  nostrum  presenti  carta  cum  sigillorum  nostrorum  corroboravi- 
mus  inpressione. 

Vom  Siegel  ist  nur  ein  Bruchstuck  vorhanden. 

91. 

Siihne  zwischen  der  Berforder  Abtissin  Gertrud  von  Lippe  und  den  Grafen  Otto  und  Ludt 
berg  lJ.  1221  Mai  15.  Herford.  —  Or.  Gefiirst.  Abtei  Berford  U.  31;  gedr.  v.  Ledebur  V 

Hec  est  forma  compositions  inter  ecclesiam  Hervordensem  et  comitem  Ottonem  e 
dominum  Lodowicum  de  Ravensberch.  Omne  predium  quod  habuit  ab  antiquo  ecclesia 
villa  Mydewe  tarn  in  agris,  quam  in  silvis,  similiter  in  villa  Oldenthorpe2),  similiter  et  i 
omni  utilitate,  quam  de  iure  in  hiis  tribus  locis  habuit,  integre  et  sine  omni  inpedimento 
exhiberi  domine  abbatisse  et  restituent  eius  possessioni  et  libere  disposicioni,  ut  inde  qu 
expedire,  possit  sine .  difficultate  ordinare.  Amplius  cives  de  Bylevelde  iurabunt,  quod 
inquietatione  vel  ministeriales  vel  cives  Hervordenses  super  dampnis,  que  in  destructione 
perunt,  gravabunt  vel  molestabunt  et  quod  non  recipient  aliquos  homines  ecclesie  in  con 
cia  domine  abbatisse  et  ecclesie,  et  quod  in  vicinis  bonis  non  ledent  ecclesiam  seu  silvas 
pascua  depascendo  contra  voluntatem  villicorum  et  litonum  ecclesie  ibidem  commanenciui 
sine  omni  disquisitione  et  impedimento  thelonei  facient  pertransire  per  Bylevelde  omnia  b< 
batissam  et  conventum  pertinent  tarn  in  vino  quam  in  aliis  rebus.  Mansum  unum  in  Loch 
cambio  cambient  cum  villicatione  de  Vinnethe4),  unam  curiam  in  Eilthorpe  que  fuit  de 
tram  de  Spenge  et  unum  mansum  ibidem,  quern  habebant  in  feodo  ab  ecclesia  Hervordei 
recognoscunt  ecclesie,  et  domina  abbatissa  in  feodo  concedet  illis  omnibus  eadem  bona, 
Fritherico  de  Spenge  6)  tenuerunt 6).  Super  aliis  dampnis  et  prediis ,  videlicet  curia  in  I 
cione  in  Vulen,  duobus  mansis  in  Ufflen  7)  et  in  Talle  et  in  excisione  et  exstirpatione 
Vlotowe,  super  quibus  pater  ipsorum  excommunicatus  permanet  a  tempore  domine  Eyli 
ad  ordinationem  domini  Coloniensis  archiepiscopi  dilatum  est,  ut  si  fieri  possit,  eius  coi 
decidatur.  Quod  si  processum  ibi  non  fuerit,  in  octaba  Michaelis  quod  proximo  futuruir 
fratres  diem  apud  Hervordiam  super  illo  complanando  servabunt  cum  ecclesia  si  possin 
si  non,  omne  ius  ecclesie  salvum  manet  ei  contra  filios  sicut  contra  patrem.  Actum  ani 
carnationis  millesimo  ducentesimo  XXI0,  in  Idibus  Maii,  apud  Hervordiam9),  multis  be 
tarn  clericis  quam.  laicis,  in  Christi  nomine.  Amen. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 


aber  Ludwig  von  Ravensberg  Dompropst  zu  Minden  war  und  sich  unter  Conrads  I.  Regierung  der  D 
mehrfach  erwahnt  findet,  so  erweist  dies  die  Zugehorigkeit  unserer  Urkunde  zu  des  Letzteren  Rej 
Sie  waren  zwischen  1218  und  1220  ihrem  Vater  Hermann  gefolgt.  —  2)  Wohl  Olden  trap  S.  von 
was  ich  hieriiber  U.-B.  III.  173  S.  90  gesagt  habe ;  von  einer  Zerstorung  Bielefelds  durch  Herford  isl 
bekannt.  —  4)  Lockhausen  und  Vinne  S.  von  Herford  im  Frstth.  Lippe.  —  6)  Westlich  von  Enger 
runt  wiederholt  die  Urkunde  noch  einmal  eadem.  —  »}  Wohl  Salzuflfeln  S.  von  Herford  und  Ta] 
beide  im  Frstth.  Lippe.  —  f)  Wir  haben  von  ihr  nur  eine  Urkunde  aus  dem  J.  1212,  oben  Nro.  J 
Stifts  auf  dem  Berge.  —  9)  An  demselben  Tage  stellten  Otto  et  Lodewicus  fratres  de  Ravensberg 
Urkunde  zu  Herford  aus,  aus  der  Msc.  VII.  3301  f.  nichts  weiter  als  die  Angabe  aufbewahrt  hat, 
comes  de  Rothe  bei  ihrer  Ausstellung  zugegen  gewesen. 


Digitized  by 


Google 


64  1321. 


92. 


*  Bischof  Hermann  von  Leal  ubertragt  im  Auftrage  seines  Bruders,  des  Bischofs  Albert  von  Livland,  dem 

Bischof  Bemhard  111.  von  Paderborn  das  Palronat  tiber  das  Kloster  Volkardinkhausen  l).     O.  J. 

Urn  1221.  —  Orig.  Fr.  Paderborn  U.  95. 

Venerabili  domno  B(ernhardo)  Palburnensi  episcopo  et  toti  eiusdem  ecclesie  capitulo  H(ermannus) 
Dei  gracia  Lealensis  episcopus  devotum  cum  orationibus  obsequium.  Quoniam  domnus  Albertus  Livo- 
nensis  episcopus  conterminus  noster  propter  sue  terre  necessitatem  et  corporis  sui  debilitatem  personali- 
ter  in  Theutoniam  ad  presens  venire  non  potuit,  non  solum  cruets  negotium  sed  etiam  in  bonis  suis 
omnem  nobis  ordinationem  commisit  et  ut  ius  patronatus,  quod  habet  in  monasterio  Volckardinghusen, 
vobis  et  ecclesie  vestre  ipsius  auctoritate  conferreijius.  Nos  igitur  cum  domno  episcopo  Livonensi  reco- 
gnoscentes  quod  et  ipsum  et  ecclesiam  suam  novellam  in  gentibus,  in  multis  sepius  promo  vis  tis,  ipsius 
auctoritate  ius  patronatus  in  Volckardinghusen  conferimus  et  hoc  presentis  scripti  attestatione  et  sigilli 
nostri  appensione  roboramus. 

Der  Einschnitt  fur  das  Siegelband  ist  noch  vorhanden,  das  Siegel  selbst  aber  verloren. 

93. 

*  Die  Kirche  zu  Dalhausen  urird  aus  dem  Pfarrverbande  der  Kirche  zu  Eddessen  gegen  Zahlung  einer  Rente 

von  zwei  Mark  entlassen.    1221.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  98. 

B.  Dei  gratia  Paderburpensis  episcopus  dilecto  in  Christo  C.  presbitero  in  Eddessen  7)  et  univereis 
huius  pagine  inspectoribus  salutem  in  Domino.  Causa,  que  inter  C.  sacerdotem  et  S.  militem  de  Edes- 
sen  ex  una  parte  et  F.  viduam  et  filios  eius  Themmonem  et  Alexandrum  ex  altera  vertebatur  super  ca- 
pella  in  Dalehusen  8)  coram  domino  Johanne  preposito  Corbeiensi  et  coniudicibus  suis  super  eadem  causa 
delegatis,  fuit  coram  ipsis,  sicut  ex  ipsorum  ad  hoc  confecto  instrumento  liquet,  amicabiliter  terminata 
ita  scilicet,  quod  dicti  C.  sacerdos  et  S.  miles  patronus  ecclesie  de  Eddessen  in  eo  consenserunt,  ut  villa 
Dalehusen,  que  prius  ecclesie  in  Edessen  iure  parrochiali  pertinebat,  deinceps  capelle  in  ipsa  villa  con- 
structe  sine  ipsorum  pertineat  contradictione,  nostra  super  hoc  auctoritate  inpetrata.  Statutum  igitur 
est,  quod  prefata  vidua  et  filii  eius  in  recompensationem  ecclesie  de  Edessen  duarum  marcarum  annua- 
tim  redditus  assignabunt,  ita  ut  ex  illis  presbiter  ibidem  deserviens  ad  prebendam  suam  marcam  et 
dimidiam  percipiat,  et  residuam  dimidiam  marcam  ad  prebendam  custodis  et  ad  luminaria  et  reparatio- 
nem  sive  alios  usus  ecclesie  distribuet  de  consilio  suorum  parrochianorum.  Isti  vero  duarum  marcarum 
redditus  infra  tres  annos  in  certis  et  competentibus  locis  prefate  ecclesie  assignabuntur  et  medio  tempore 


\ 

')  Augustinerfrauenkloster  im  Fr  Waldeck  S.  von  Arolsen  and  Landau,  vgl.  Varnhagen  I.  91.  In  Wigands  Archiv  1. 1. 
p.  90  bringt  von  Spilcker  aus  einem  Copiar  dieses  Klosters  eine  Urkunde  bei,  die  wegen  der  Erwahnung  des  Papstes 
Honorius  III.  and  aaf  Grand  der  indict.  VIII.  in  das  Jahr  1220  zu  setzen  ist,  (der  Text  hat  falschlich  1171),  in  der 
A.  Livonensis  episcopus  als  Zeuge  erwahnt  wird.  Hiernach  mochte  unsere  Urkunde,  in  der  Albert  von  Livland 
sein  Recht  an  dem  Kloster  anderweitig  ubertragt,  erst  spater  ausgestellt  sein,  musste  aber  jedenfalls  vor  1224,  wo 
Hermann  den  Site  von  Leal  nach  Dorpat  verlegte,  fallen.  Vgl.  Mooyer  Onom.  p.  90  and  unsere  Note  za  Nro.  47, 
worm  wir  erwiesen,  dass  Bischof  Albert  yon  Livland  1220  in  Deutschland  gewesen  ist  and  mit  Bemhard  von  Lippe 
die  Ausfertigung  der  Stiftangsurkonde  des  Hospitals  in  der  Stadt  Paderborn  bezeugt  hat.  Nach  der  vorliegenden  ist 
aber  Albert  wiederum  in  Livland.  Die  hier  genannten  Bischofe  Hermann  und  Albert  waren  Briider  aus  dem 
Geschlechte  von  Apeldern.  Vgl.  Napiersky:  Graf  Bemhard  von  Lippe  p.  13,  der  p.  8  aach  Albert  als  den  Grunder 
des  Livl&ndischen  Staats  bezeichnet.  —  *)  Wohl  Klus  Eddesen  SW.  von  Herstelle  im  Kr.  Hoxter.  —  »)  Dalhausen  im 
Kr.  Hoxter  SW.  von  Beverungen. 


Digitized  by 


Google 


1231.  65 

sacerdos,  qui  in  predicta  capella  divina  celebrabit,  easdem  duas  marcas,  unam  scilicet  in  assumptions 
et  aliam  in  purificatione  Beate  Virginis  persolvat.  Quod  si  neglexerit,  de  ipsa  capella  cedere  debet,  et 
presbiter  de  Edessen  earn  tarn  diu  quiete  possidebit,  donee  ei  predicta  pecunia  persolvatur.  Si  etiam 
infra  tres  annos  certi  duarum  marcarum  redditus,  ut  predictum  est,  non  fuerint  assignati,  presbiter  in 
Edessen  capellam  in  Dalehusen  amplius  sine  contradictione  possidebit.  Hanc  igitur  ordinationem  gratam 
et  ratam  habentes  presentem  paginam  sigilli  nostri  appensione  fecimus  communiri.  Ego  etiam  Heinricus 
canonicus  Paderburnensis  et  archidiaconus  in  Edessen  predictam  ordinationem  ratam  habens  presens 
scriptum  sigillo  meo  consignavi.    Acta  sunt  hec  anno  incarnati  verbi  anno  M°.CC°.XXI°. 

Beide  Siegel  haben  sehr  gelitten,  insbesondere  sind  die  Figuren  des  Archidiaconatsiegela  nicht  mehi  zu  erkennen, 

94 

*  B.  Bernhard  HI.  Uberiragt  dem  Kioster  in  Wiilebadessen  den  Zehnten  in  der  Mark  Btdehem  l).   1221.  — 

Regest  Msc.  I.  242*.  S.  62. 

Anno  1221  Bernhardus  IIL  Paderbornensis  episcopus  fratribus  et  sororibus  in  Wiilebadessen  contulit 
decimam  novalium  in  silva  seu  marchia  Bulehem,  quam  filii  Amelungi  comitis  extirpari  fecerunt.  Testes: 
magister  Conradus  de  S.  Maria,  Hermannus  presbyter  de  Lovene,  Burchardus,  Wescelus,  Bernhardus 
physicus,  Reinhardus  subdiaconus,  Johannes  eiusdem  loci  sacerdos. 

94  a. 

*  B.  Bernhard  111.  von  Paderborn  schenkt  dem  Klosier  Wiilebadessen  zu  seinem  Seelenheil  den  ffagen  oder 
die  Mark  Bulehem  bei  ICteinenberg.  0.  J.  1221 2J — 1223*).  —  Or.  im  Besitz  der  Paderbarner  Abtheilung 

unseres  Vereins. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Bernhardus  tercius  Dei  gratia  episcopus  Paderbumensis 
omnibus  Christi  fidelibus  hoc  scriptum  inspecturis  salutem  imperpetuum.  Ex  suscepto  cure  pastoralis 
officio  ecclesiis  obedientie  nostre  subiectis,  quatinus  in  religione  proficiant  et  ne  profectum  discipline  sub- 
sidii  temporalis  defectus  impediat,  ita  studio  vigilanti  debemus  intendere,  ut  non  vituperetur  ministerium 
nostrum,  et  ipse  sibi  gaudeant  esse  pro  visum.  Verum  quia  dies  mali  sunt  et  omnia  etas  ab  adolescentia 
prona  est  ad  malum  et  nichil  adeo  firmiter  est  statutum,  ad  quod  non  laboret  calumpnia  dissolvendum, 
non  solum  presencia,  dum  prospere  aguntur,  intueri,  sed  rerum  exitus  prudentur  metiri  oportet,  mala- 
que,  et  si  nuncquam  eveniant,  debent  precaveri.  Quapropter  ad  noticiam  singulorum  volumus  pervenire, 
quod  indaginem  Clenenberic,  que  marcia  in  Bulehem  dicebatur,  monasterio  Wilbodessen  cum  omni  inte- 
gritate  assignavimus,  ea  videlicet  ratione,  ut  eo  propensius  et  efficacius  pro  nobis  Dominum  exorarent. 
Ut  autem  hec  rata  et  inconvulsa  permaneant,  presentem  paginam  huius  geste  rei  ordinem  continentem 
conscribi  fecimus  et  earn  sigilli  nostri  munimine  confirmavimus.  Huius  rei  testes  sunt:  Bernhardus  de 
Osede,  Johan  Worsthere,  Bertolt  de  Duergen,  Heinric  de  Haren,  Johan  de  Ulen,  Burichart  de  Bulehem, 
Ernestus. 

Das  Siegel  ist  verloren. 


*)   Nach  der  folgenden  Urkunde  bei  Kleinenberg  NW.  von  Wiilebadessen.  Vgl.  Nro.  66.  —  *)  Nach  Massgabe  der  vorher* 
gehenden  Urkunde.  —  *)  In  welchem  Bernhard  III.  am  28.  Mara  starb. 


Weitt  Urk.-Bnoh.    IV. 


Digitized  by 


Google 


66  1331. 


95. 


*  Die  Bitter  Heinrich  und  Ulrich  von  Westheim  verkaufen  ein  von  Wilhelm  von  Brabeck  erstandenes  Corvey- 

sches  Lehnsgut,  behufs  ihrer  Ausriistung  fur  den  Kreuzzug,  an  das  Kloster  Bredelar,  welchem  Abt  Hugold  von 

Corvey  es  gegcn  eine  jdhrliche  Abgabe  von  Wachs  iibertragt.  1221.  —  Or.  Kl.  Dalheim  U.  10. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Hugoldus  Dei  gratia  Corbegensis  abbas  omnibus  Christi 
fidelibus  in  perpetuum  .  .  .  Noverint  ergo  presentes  et  futuri,  quia  predium  Corbegensis  ecclesie,  quod 
situm  est  in  Hosingthorep  *),  Wilhelmus  miles  de  Brocbeke  feodali  iure  habebat,  sed  idem  Wilhelmus 
pecunia  accepta  a  duobus  militibus  Helrico  (sic I)  et  eius  fratruele  Olrico  de  Westhem  predium  cum  here- 
dibus  suis  Thitmaro  abbati  predecessori  nostro,  tit  eis  porrigeret,  resignavit.  Nostro  vero  tempore,  cum 
eadem  bona  quiete  possiderent,  et  signati  ad  sanctam  terram  ituri  essent,  coqvenerunt  domnum  Thitma- 
rum  abbatem  et  fratres  de  Breydelare,  ut  si  predium  comparare  vellent,  libenti  animo  permitterent. 
Cum  ergo  predictus  abbas  benivolentiam  nostram  super  hoc  contractu  haberet,  data  statu ta  pecunia,  de 
communi  consilio  domnorum  Corbegensium  et  ministerialium,  idem  predium  a  militibus,  uxoribus  et  liberis 
resignatum  fratribus  in  Breydelare  iure  perpetuo  contulimus  hoc  tenore,  ut  de  eisdem  bonis,  que  prius 
sine  pensione  erant 2) ,  du'as  candelas  de  septem  talentis  cere  super  altare  sancti  Yiti  in  vigilia  annuatim 
persolvant.  Quod  si  neglexerint,  iure  communi  officialium  Corbegensium  satisfaciant.  Ut  autem  hec  rata 
permaneant,  sigilli  nostri  appensione  confirmamus.  Acta  sunt  hec  a.  i.  D.  millesimo  ducentesimo  vice- 
simo  primo,  indictione  nona,  Honorio  apostolicam  sedem  gubernante,  Friderico  secundo  imperatore  rem- 
publicam  feliciter  amministrante,  Sifrido  archiepiscopo  Maguntiensi  sedi  presidente.  Testes  autem,  qui 
presentes  fuerunt,  hi  sunt:  magister  Godescalcus  de  Bremis,  Conradus  de  Vassenbeke,  Johannes  capella- 
nus  de  Brunesberech,  Conradus  camerarius;  Fridericus  de  Perremunt,  Conradus  de  Amelungessen  etHer- 
boldus  filius  eius,  Johannes  de  Parbornen,  Waltherus  de  Nathesungen,  Johannes  de  Mothekesen,  Gerla- 
chus  de  Vassenbeke,  Herbordus  de  Rimbeke,  Guntherus  de  Hethewigessen,  Helmicus  de  Hosekessen, 
Teodericus  de  Hosekessen,  Ludolphus  de  Scerve,  Arnoldus  de  Dorslon  et  alii  quamplures. 

Das  schone  Siegel  des  Ausstellers  ist  ziemlich  gut  erhalten  and  fuhrt  die  Umschrift:   HUGOLDUS  DEI  GRACIA 
CORBEIENSIS  ABBAS. 

95  a. 

Die  Abtissin  Jutta  von  Bodeken  genehmigt,  dass  einer  ihrer  Ministerialen  den  Bdckerdienst  beim  Stifte  nieder- 
legt.    1221.  —  Nach  einem  Copiar  von  Bodeken  gedruckt  Wigand  Archiv  IV.  274. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Jutta  Dei  gracia  Budicensis  ecclesie  abbatissa  omni- 
bus hanc  literam  inspecturis  in  Domino  salutem.  Notum  sit  universis  tarn  presentibus  quamfuturis,  quod 
Ludolfus  de  Budeken,  cum  esset  pistor  noster,  de  consilio  amicorum  suorum  ius  quod  habuit  in  pistrando 
voluntarie  in  manus  nostras  resignavit,  similiter  uxor  sua  Cristina  et  pueri  sui  videlicet  Ymma  et  Con- 
radus et  Methild.  Ut  autem  hoc  factum  nemo  valeat  in  posterum  in  irritum  revocare,  hanc  paginam 
cqnscribi  fecimus  et  sigillo  ecclesie  nostre  et  nostro  fecimus  insigniri.  Acta  sunt  hec  anno  incarn.  dom. 
M°.CC°.XXI°.  Testes  huius  rei  sunt:  Gisla  preposita,  Rikece  decana,  Elyzabeth  celeraria;  sacerdotes: 
Heinricus  plebanus,  Theodericus,  Albodo,  Conradus;  laici:  Thetmarus  advocatus,  Bertoldus  frater  suus, 
Remfridus  dapifer,  Gerhardus  de  Etlen,  Conradus  filius  suus,  Gerhardus  et  Heinricus  fratres,  Gotswinus 
de  Graf  en,  Heinricus  de  Adenen,  Herboldus  de  Meltele,  Rotcherus,  Lutfridus,  Bruno  fratres,  Rotcherus 
de  Buren,  Giselbertus,  Conradus  et  alii  quamplures.  t 


>)   Ohne  Zweifel  identisch  mit  Osninctorp  der  Dalheimer  Urkunde  oben  Nro.  20,  Oisdorf  0.  v.  Forstenberg  Er.  Buren. 
—  *)  Ale  Mannlehn,  wofur  Kriegsdienste  geleietet  werden  mussten. 


Digitized  by 


Google 


last.  67 

96. 

*  Die  Abtissin  Jutta  von  Meschede  iibertragt  ein  Lehnsgul  ihres  Stiffs  gegen  eine  jahrliche  Abgabe  von  Wachs 

an  das  Kloster  Bredelar.  1221.  —  Or.  KL  Dalheim  U.  12. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Jutta  Dei  gratia  Meschedensis  abbatissa  in  perpetuum. 
Notum  sit  omnibus  tarn  presentibus  quam  futuris ,  quod  Regenhardus  miles  bona  quedam  in  Osninctorph  % 
que  a  nobis  in  feodo  tenuit,  nobis  resignavit,  et  eadem  bona  cum  consensu  ministerialium  ecclesie  nostre 
sub  hac  pensione  ecclesie  in  Breidelare  porreximus,  ut  singulis  annis  in  festo  beati  Thome  apostoli 
ecclesie  nostre  talentum  cere  ad  lomparanda  luminaria  abbatisse  Emeldi8),  que  ecclesiam  nostram  fun- 
davit,  persolvat.  Ut  autem  etc.  Huius  rei  testes  sunt  sacerdotes:  Hermannus,  Ecbertus,  Giselerus;  do- 
mino claustrales:  preposita  Metheldis,  custos  Margareta,  celleraria  Claricia;  laici:  Regenhardus,  Andreas, 
Giselerus,  Godefridus,  Heinricus.  Acta  sunt  hec  a.  i.  D.  M°.CC°.XXI°,  indictione  IX,  epacta  XXV, 
Fretherico  gloriosissimo  imperatore  et  semper  augusto,  Engelberto  Coloniensium  archiepischopo,  tocius 
mundi  monarchiam  tenente  domino  nostro  Jhesu  Christo. 
Das  Siegel  der  Abtissin  ist  nicht  mehr  erhalten. 

9r. 

*  Der  Prior  von  Aldenborg  *J  in  der  Diocese  Trier  und  der  Scholasticus  von  St.  Stephan  zu  Mainz  laden 
unter  Mittheilung  einer  Butte  Papsts  Honorius  111.  d.  d.  Laleran  den  22.  November  1221  den  Domdechanten  und 
das  Domcopitel  von  Paderborn  auf  den  21.  Januar  1222  vor  sich  in  das  Dotnkloster  zu  Mainz,  damit  dort 
der  Prozess,  den  der  vom  Papste  mit  einer  Prabende  am  Paderborner  Dom  providirte  Cleriker  Ludolf  wegen 

Nichtzulassung  gegen  sie  erhoben,  canonisch  beendigt  werde.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  99  4J. 

Prior  de  Aldenborch,  scolasticus  sancti  Stephani  Moguntinensis,  iudices  a  sede  apostolica  delegati, 
venerabilibus  in  Christo  viris  decano  totique  capitulo  Paderbornensis  ecclesie  salutem  in  Christo  perpetuam. 
Scire  vos  volumus  nos  mandatum  domini  pape  in  hunc  modum  recepisse: 

Honorius  episcopus  servus  servorum  Dei  dilectis  filiis  priori  de  Aldenborch  Treverensis  diocesis  et 
scolastico  sancti  Stephani  Moguntinensis  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Sicut  significant  nobis 
L.5)  clericus,  ei  quondam  et  C.  procuratori  Paderbornensis  capituli  dilectum  filium  0.  subdiaconum  et 
capellanum  nostrum  concessimus  auditorem,  coram  quo  petiit  clericus  antedictus,  ut  excommunicationis 
et  suspensions  sententias,  quas  abbas  de  Arnesberch 6)  et  eius  coniudex  delegati  a  nobis  in  dictum  capi- 
tulum  promulgarunt ,  quod  ipsum,  sicut  dicebat,  nolebant  ad  mandatum  nostrum  recipere  in  canonicum 
fratrem,  mandaremus  usque  ad  satisfactionem  condignam  inviolabiliter  observari  et,  eis  pena  canonica 
castigatis  quod  easdem  sententias  non  servarant  et  in  expensis  punitis,  induci  eum  in  possessionem  eius- 
dem  ecclesie  corporalem  et  tueri  faceremus  inductum;  tandem  nos  causam  huiusmodi  de  ipsius  clerici  et 
eiusdem  procuratoris  assensu  vobis  et  abbati  de  Hersedehusen  sub  certa  forma  commisimus  fine  canonico 
decidendam.  Sed  cum  prefatum  capitulum  frivolis  dumtaxat  exceptionibus  processum  negocii  retardaret, 
dictus  abbas,  quern  ad  peticionem  concessimus  eorundem,  gratificari,  prout  poterat,  volens  ipsis  suam 


>)  Oisdorf  Kr.  Biiren.  —  *)  Spatere  Form  fur  Emihild,  cfr.  Forstemann  Personennamen  778.  Diese  urkundlich  biBher 
nicht  beglaubigte  Stifterin  von  Meschede  gehdrt,  wie  ich  Kaiserurkunden  I.  38.  39.  dargethan,  allem  Vermuthen 
nach  dem  Hause  der  alten  Grafen  yon  Westfalen  an,  und  ist  wahrscheinlich  eine  Tochter  des  Grafen  Ricdag, 
der  auch  im  J.  833  dem  Kaiser  Ludwig  dem  Frommen  seine  Treue  bewahrte.  Wir  diirfen  urn  so  eher  so  hoch  hinauf- 
gehen,  als  das  Kloster  im  Jahre  913  schon  laogere  Zeit  bestanden  and  sich  wahrend  verschiedener  Regierongen 
(temporibus  precedentium  regum)  koniglicher  Privilegien  zu  erfreuen  gehabt  hatte.  —  *)  Vgl.  Mittel-Rhein.  U.-B. 
II,  Nro.  289.  —  4)  Diese  und  die  folgende  Urkunde  iibergeht  Schaten  mit  Stillschweigen.  Ueber  ahnliche  FftUe  vgl. 
unten  Nro.  99  und  207.  —  6)  Ludolf  nach  der  folgenden  Urkunde.  —  ")  Abt  Hartmod  von  Weddinghausen. 

9* 


Digitized  by 


Google 


68  1322. 

procuravit  absentiam  seque,  ut  absque  ipso  procedi  non  posset,  noluit  excusare  nee  alii  committere  vices 
suas.  Sine  quo  cum  per  tres  menses  et  amplius  in  ipsius  grave  preiudicium  procedere  nonvelletis,  pre- 
nominatus  clericus  nostram  audientiam  appellavit,  cuius  appellationi  duxistis  humiliter  deferendum;  post- 
modum  vero  idem  ad  nos  veniens,  remitti  ad  vos  petiit  suppliciter  postulans,  ut  discretioni  vestre  super 
executione  mandati  apostolici  scriberemus,  idque  negligentibus  vobis  efficere,  per  alios  labori  suo  finem 
faceremus  inponi.  Quocirca  discretioni  vestre  per  apostolica  scripta  mandamus,  quatinus,  si  est  ita, 
negocium  ipsum  infra  mensem  post  susceptionem  presentium  iuxta  formam  vobis  traditam  appellatione 
remota  ratione  previa  terminetis,  scientes  nos  dilectis  filiis  decano  de  Frankenvorde  Moguntine  diocesis 
et  cantori  sancti  Stephani  et  Arnoldo  canonico  sancti  Petri  Moguntini  nostris  litteris  iniunxisse,  ut  vobis 
id  non  facientibus  ipsi  extunc  causam  eandem  iuxta  predictam  formam  appellatione  remota  debito  fine 
decidant.    Datum  Laterani  X  Kalendas  Decembris  pontificatus  nostri  anno  sexto. 

Harum  igitur  freti  auctoritate  litterarum  vos  ad  nostram  peremptorie  citamus  presentiam,  districte 
precipientes,  ut  ita  instructi  veniatis,  quatinus  secundum  tenorem  rescripti  causa  ipsa  debitum  finem 
sorciatur,  locum  autem  in  claustro  maioris  ecclesie  Moguntinensis,  diem  vero  festum  Agnetis  proximo 
venturum  vobis  prefigentes. 

Nor  vom  ersten  Siegel  ist  ein  Bruchstuck  erhalten. 

98. 

*  Das  Domcapitel  zu  Mainz  macht  in  dem  Process  des  Clericus  Ludolf  gegen  das  Paderborner  Domcapitel l) 
wrgen  verweigerter  Zulassung  zu  einer  Prabende,  den  am  26.  Januar  1222  gef allien  und  von  beiden  Theilen 
angenommenen  Schiedsspruch  bekannt,  wonach  Ludolf  fur  seine  Auslagen  mit  9  Mark,  fur  die  Prabende  mil 
einer  jdhrlichen  Rente  von  5  oder  einer  Prabende  von  8  Mark  enlschijidigt  wird,  dagegen  es  ubernimmt,  die  von 
den  papstlichen  Richtern  iiber  das  Paderborner  Domcapitel  ausgesprochene  Excommunication  2J  riickgangig  zu 
machen  und  die  dariiber  erlassenen  Urkunden  auszuliefern.  1222.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  100. 

B.  Dei  gratia  prepositus,  G.  decanus,  G.  custos,  C.  cantor  totumque  capitulum  maioris  ecclesie  Ma- 
guntine  universis,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  salutem  in  eo,  qui  est  omnium  vera  salus.  Te- 
nore  presentium  cunctis  fieri  volumus  manifestum,  quod  inter  capitulum  Padelburnense  et  magistrum 
Ludolfum  super  prebenda,  quam  petebat  in  facie  ecclesie  et  multis  honestis  presentibus,  per  arbitrium 
sub  forma  subscripta  extitit  compositum. 

Sciant  universi  presens  scriptum  inspicientes ,  quod  nos  cantor  sancti  Stepbani  in  Maguntia  et  cantor 
Palburnensis  amicabiles  compositores  electi  in  causa,  que  vertebatur  inter  capitulum  Palbumense  ex  parte 
una  et  L.  clericum  ex  altera  super  prebenda,  quam,  sibi  dicebat  auctoritate  domini  pape  collatam  in  iam 
dicta  ecclesia,  adiunctis  nobis  R.  scolastico  et  magistro  R.  canonico  sancti  Stephani  Maguntini  de  con- 
sensu parcium  earundem,  Maguntie  in  claustro  maioris  ecclesie  VII  Kalendas  Februarii  inter  dictas  par- 
tes talem  ordinavimus  compositionem,  partibus  approbantibus  et  consentientibus  in  eandem.  Capitulum 
dabit  predicto  L.  novem  marcas  Palburnensis  monete  ante  festum  pasche  8)  proximo  venturum  nomine 
expensarum  et  deinceps  annuatim  dabit  eidem  quinque  marcas  eiusdem  monete  in  festo  sancti  Martini, 
donee  eidem  provideat  in  ecclesiastico  beneficio  valente  octo  marcas  vel  amplius  annuatim  in  prebenda 
sive  in  ecclesia  parrochiali.  Procurabit  etiam  dictus  L.  ab  abbate  de  Arnesberc  et  suis  coniudicibus 
sententias  suspensionis  et  excommunicationis  latas  in  dictum  capitulum,  sive  de  iure  sive  de  facto  sint, 
relaxari  et  instrumenta  hinc  inde  habita  in  manus  scolastici  et  magistri  R.  resignabuntur.  Citationes 
etiam  facte  domino  episcopo  et  abbati  de  Hersedehusen  evacuabuntur.  Vallatum  est  etiam  hoc  arbitrium 
ex  parte  magistri  Johannis  scolastici  dicti  capituli  procuratoris  sub  pena  triginta  marcarum  usque  ad 


»)   Siehe  die  vorhergehende  Urkunde.  —  a)  Vgl.  die  Note  zur  Urkunde  vom  7.  Mai  1224.  —  *)  3.  April  1222. 


Digitized  by 


Google 


13)2. 

festum  as8umptioiri8  sancte  Marie  proximo  venturum  J)  ab  eodem  scolastico  dicto  L.  persolvenc 
capitulum  tali  non  steterit  compositioni ,  salvo  iure  utriusque  partis  cum  receptione  suorum  insl 
rum,  idem  etiam  eodem  L.  sub  periculo  cause  sue  permittente.  Acta  sunt  hec  anno  dominice 
tionis  M°.CC°.XXIlo. 

Cum  igitur  idem  L.  hanc  arbitrii  formam  in  facie  ecclesie  nostre  acceptaverit  presentibus 
stico  et  A.  canonico  sancti  Petri  et  magistro  F.  canonico  sancti  Victoris,  nos  sigilli  ecclesie  n 
pressione  et  eorundem  sigillis  appensis  sepedicto  capitulo  super  hoc  testimonium  duximus  perl 
Von  den  vier  Siegeln  sind  nor  noch  Bruchstucke  erhalten. 

99. 

*  Die  Burger  von  Paderborn,  tvelche  vor  ihrem  Bischof  Bernhardt  III.  die  Thore  geschlossen  und 
bdeidigt  hat  ten,  erlangen  unler  der  Bedingung  wieder  seine  Gunst,  dass  funfhundert  von  ihnen  in 
gewand  seine  Verzeihung  erflehend  ihm  entgegenziehen,  die  Burger  einhundert  Mark  zahlen  und  t 
des  Bischofs,  des  Clerus  und  der  Ministerialen  zu  achten  versprechen.  1222  April  22.  —  Or.  i\ 

Ausfertigungen  Fr.  Paderborn  U.  101  lJ. 

Johannes  Dei  gratia  Xantensis  scolasticus.   Notum  sit  omnibus  presentem  paginam  inspectu 
cum  dominus  episcopus  Patherburnensis  2)  gravis  animi  esset  contra  cives  Patherburnenses  pro  < 
portas  civitatis  in  dedecus  suum  preclusissent  ad  inferendam  sibi  et  suis  violenciam,  ut  asseruit 
et  ab  antiquo  in  multis  eos  se  molestasse  proponeret,  mediantibus  maiore  decano,  J.  preposi 
Petri8),  H.  et  V.  de  Sualenberg  et  V.  cellerario  et  pluribus  ecclesie  ministerialibus,  pro  posse 
borante,  ut  futuris  malis  caveretur,  hec  intervenit  compositio:  Ut  de  civibus  quingenti  nudis  p 
in  laneis  de  loco,  qui  dicitur  Sola  domus4)  per  portam  occidentalem  usque  ad  palaciuiii  episco 
dentes  gratiam  suam,  ut  moris  est,  quererent,  quatinus  expurgationem  super  innocentia  sua,  qi 
rebant,  recipere  dignaretur;  insuper  et  hominem  quendam  Gerlacum,  in  quo  domino  episcopo  v 
fecisse  dicebantur,  nulla  interposita  conditione  dominationi  episcopi  restituerent.     Quo   facto 
compositionis  dictum  est,  ut  dominus  episcopus  de  gratia  sua  expurgationem  oblatam  a  singulis 
Adiectum  est,  ut  cives  domino  episcopo  infra  Xmi01"1  dies  centum  marcas  persolverent,  et  b 
plenitudinem  gratie  sue  super  novis  et  veteribus  excessibus,  quos  contra  eos  intendere  poterat, 
Predictus  autem  Gerlacus  cum  civibus  erit  in  gratia  episcopi,  nee  imputabit  ei  episcopus  aliqui 
dens  factum,  si  quietus  erit  usque  ad  nativitatem  Domini.     Extunc  si  dominus  episcopus  eum 
suum  esse  voluerit  proponere,  cives  ut  in  gratia  sua  componat  vel  ut  stet  iusticie  fideliter  coope 
Alioquin  a  consortio  suo  eum  removebunt.     Adiectum  est  quoque  in  compositione,  quod  cives 
scopi  et  cleri  et  ministerialium,  sicut  ab  antiquo  statuta  fuerunt,  illesa  servabunt,  et  hoc  ic 
cives  servabitur.     Quodsi  contigerit  hominem  aliquem  proprium  episcopi  vel  ecclesie  vel  mini 
civitatem  intrare,  ipsi  cives  querelanti  plenam  iusticiam  infra  annum  et  diem  exhibebunt;  qui 
de  quo  querela  proponitur  exhibere  noluerit,  eum  de  consortio  suo  removebunt.    Insuper  est 
quod  omnimodis  cavebunt,  ne  per  stultorum  clamores  aut  opera  huiusmodi  mala  in  futurum 
Et  si  contingant,  taliter  stultorum  puniant  stulticiam,  ut  facto  suo  suam  declarent  innocentia 
autem  rogatus  fui  hec  conscribere  pro  bono  communi  sic,  ut  firmius  serventur  in  posterum,  pla< 
bus  scriptum  hoc  domini  episcopi  ecclesie  et  civitatis  sigillis  communiri.     Facta  est  autem  he 
sitio  et  confirmatio  anno  ab  incarnatione  Domini  M°.CC°.XXII0,  indictione  X,  X.  Kalendas  M 
feria5),  anno  pontificatus  Bernhardi  episcopi  Patherburnensis  XVIII. 
Die  Siegel  sind  von  beiden  Ausfertigungen  abgefallen. 

')  Auch  diese  fur  die  Geschicbte  Paderborns  so  hochst  wichtige  Urkunde,  die  uns  sonst  ganz  nnbekannte 
uberliefert,  wird  von  Schaten  mit  keinem  Worte  erwabnt.*  —  a)  Bernard  III.  f»  1223  Marz  28.  —  3)  ] 
4)  Enenbus.  —  6)  Der  22.  April  fiel  1222  in  der  Tbat  auf  einen  Freitag. 


Digitized  by 


Google 


70  «*»!■ 


100. 


*  Erzbischof  Engelbert  von  Coin  schenkt  seiner  Verwandtin,  der  Frau  desBertold  von  BUren,  einer  geborenen 
Grafin  v.  Kessel,  einige  von  ihm  angekaufte  Giiter.  1222 (Mai  8.)  Aachen.  —  Or.  KL  Dalheim  U.14  l). 

Notum  sit  universis  Christi  fidelibus,  quod  ego  E.  Coloniensis  archiepiscopus  bona  in  Belskenbike, 
in  Seyenhof,  in  Ulede  et  in  Hevenhusen,  que  meis  propriis  comparavi  denariis,  dilecte  consanguinee  mee 
W.  quondam  cometisse  de  Kessele,  priusquam  cum  nobili  viro  B.  de  Buren  legitime  contraxerat,  pro 
dilectione  ipsius  et  cognatorum  suorum  apud  Hethemere  feodali  iure  et  suis  coheredibus  absque  omni 
condicione  benigno  affectu  contuli,  sub  testimonio  A.  comitis  in  Marchia  et  nobilium  virorum  H.  de 
Lippia,  H.  de  Lon,  H.  scultheti  et  Thimonis  de  Susato.  Presentes  etiam  erant  dapifer,  pincerna  et  alii 
quamplures  de  familia  mea.  Preterea  predictus  B.  nobilis  et  alii  nobiles  de  Buren  tali  donationi  tunc 
temporis  intererant.  Datum  Aquis  in  coronatione  Henrici  Romanorum  regis,  anno  Domini  M°.CC°.XXII0, 
mense  Maio. 

An  der  kleinen  gut  erhaltenen  Urkunde  hangt  das  grosse  Siegel  dea  Erzbischofs  Engelbert. 

101. 

*  Bischof  Bernhard  HI.  von  Paderborn  bestatigt  den  Bedriickungen  des  bischbflichen  Schulten  zu  Enenhus 
gegeniiber,  den  Liien  von  Imminghausen  die  ihnen  friiher  von  ihm  geschenkten  Rechle  so  wie  die  kirchliche 

Zugehbrigkeit  zur  Pfarre  Gokirchen  in  der  Stadt  Paderborn.  1222  October  28.  —  Original2)  im 
Besitz  der  Paderborner  Abtheilung  unseres  Vereins. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Bernhardus  tercius  Dei  gratia  Patherburnensis 
episcopus  omnibus  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit  perpetuam  in  salutis  auctore  salutem.  Presentis 
scripti  tenore  presentium  memorie  imprimere  et  futurorum  noticie  transmitterecupimus,  quod  cum  silvam 
in  novali  Imminchusen8),  que  fuit  marcha  ville  Imminchusen,  de  communi  consilio  fratrum  maioris  capi- 
tuli  succidi  faceremus,  volentes  ita  pro  salute  anime  nostre  utilitatibus  fratrum  providere,  ut  etiam  in- 
dempnitati  eiusdem  ville  litonum  saltern  in  aliqua  parte  caveremus,  pro  recompensatione  dampni  quod 
ex  ipsius  silve  succisione  sustinuerunt,  annua  et  minuta  obsequia,  videlicet  in  metendo  et  seminando  et 
in  aliis,  que  litones  curtibus  episcopalibus  singulis  annis  tenentur,  eis  remisimus,  mensuram  quoque  an- 
none  quam  singulis  annis  curie  nostre  Enenhus4)  secundum  mensuram  que  spikermalder  vocatur,  hacte- 
nus  solverunt,  ad  ipsorum  commodum  in  mensuram  que  Padermalder  dicitur,  commutavimus.  Insuper  ne 
aliquis  successorum  nostrorum  sive  villicus  noster  de  Enenhus  ad  excolendam  aliquam  curiam  desolatam, 
sicut  mods  est,  contra  ipsorum  voluntatem  conpellere  valeat,  eis  contulimus  libertatem.  Postmodum  vero, 
cum  prefatus  villicus  noster  de  Enenhus  hoc  factum  nostrum  pro  sue  voluntatis  arbitrio  in  irritum  revo- 
care  attemptaret,  prefati  litones  ad  cap  el  lam  in  Indagine  6)  cons  true  tarn,  sicut  ordinatum  fuerat,  respe- 
ctum  propter  iniuriam  eis  a  predicto  villico  illatam  habere  contempnentes,  funera  eorum  ad  ecclesiam 
Rurensem6),  cui  prius  pertinebant,  deportabant,  volentes  sicut  prius  in-  omnibus  ad  eandem  ecclesiam 
respectum  habere.  Nos  vero  iniurias  ipsorum  oculo  conpassionis  intuentes  et  villico  nostro  super  hac 
presumption e  silentium  inponentes,  iterato  factum  nostrum  innovavimus  et  ad  peticionem  maioris  capituli 


Vgl.  Ficker  Engelbert  d.  H.  S.  290.  —  *)  Aus  dem  Archive  des  KL  Willebadessen.  —  *)  SO.  von  Paderborn  zwischen 
Dale,  Dorenhagen  und  dem  Haxtergrund.  Vgl.  Giefers  Beitr.  S.  29.  Unsere  Urkunde  ergiebt,  dass  Imminghausen 
zum  bischoflichen  Haupthofe  Enenhus  gehorte.  —  *)  In  der  Feldmark  der  Stadt  Paderborn.  Vgl.  Giefers  S.  26  and 
oben  Nro.  39.  —  *)  Dorenhagen,  oben  Note  3.  —  ^  Gokirchen,  das  damals  nur  eine  Pfarrkirche  der  Stadt  Paderborn 
war  und  noch  kein  Kloster  hatte. 


Digitized  by 


Google 


i«a.  71 

presens  instrumentum  eis  sigilli  nostri  inpressione  ac  testium  annotatione  communitum  contulimus,  aucto- 
ritate  Dei  omnipotentis  et  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  et  nostra  districte  sub  interminatione 
anathematis  inhibentes,  ne  quis  umquam  hoc  factum  nostrum  revocare,  vel  aliquo  ingenio  inmutare  pre- 
sumat.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.XXII0,  quinto  Kalendas  Novembris.  Testes 
huius  rei  sunt:  Volradus  maior  prepositus,  Johannes  decanus,  Volquinus  de  Sualenberg,  Tetmarus  de 
Patberch,  Henricus  prepositus  sancti  Petri,  Hermannus  Boliko,  Johannes  scolasticus,  Volbertus  cellera- 
rius,  Amelungus,  Hugo,  Henricus  de  Foro,  Ludolfus,  Vollandus,  Bruno,  Gonradus  plebanus,  Henricus 
prepositus  Scildesensis  canonici  maioris  ecclesie  Paterburnenses,  Gerhardus  plebanus  de  Novali  Imminc- 
husen. 

Nut  die  Siegelriemen  sind  noch  vorhanden. 

102. 

*  Bernhard,  Bischof  von  Paderborn,  bezeugt,  dass  der  Prior  und  die  geistlichen  Jungfrauen  zu  Gerden 
ein  Gut  in  Burch  lJ,  welches  unmittelbar  bei  einer  andern  ihnen  langst  gehorigen  Besitzung  liege,  von  scinem 
Dienstmanne  Aleinricus,  der  dasselbe  von  ihm  zu  Lehn  getragen,  fur  20  Mark  gekauft,  worauf  er  dessen 
Obereigenlhum  dem  Kloster  geschenkt  habe.  Zeugen  sind:  Johann  Scholaster  am  Dom,  Conrad  Custos, 
Werner  von  Arnheim  Domherr  zu  Minden;  capellani  nostri  magister  Bernardus,  Goscalcus;  Laien:  der  Edle 
Bernhard  von  Oesede  und  die  Dienstleute  der  Kirche:  Johann  Slapel,  Georg,  Machorius  und  Benrich,  Briider. 
t222.  _  Begest  Msc.  1.  242  S.  33;  VI.  224  S.  34. 

103. 

*   Vor  Bischof  Bernhard  III.  erthcilt  ein  Geistlicher  seine  Zustimmung  zu  einer  Guterschenkung  seines  Bruders 
an  das  Kloster  Bredelar.   1222.  —  Or.  KL  Dalheim  U.  13;  Abschr.  Msc  I.  127.  f.  37. 

Bernhardus  tertius  Dei  gratia  Paderbomensis  ecclesie  episoppus  omnibus  Christi  fidelibus,  quibus 
presens  scriptum  fuerit  oblatum,  notum  esse  cupimus,  quod  Adam  de  Aspe  contulit  propter  Deum  et 
temporale  subsidium  monasterio  in  Breidelare  in  iudicio  coram  civibus  in  monte  Martis  quatuor  mansos 
in  campo  Synthfelt  *)  sitos.  Que  donatio  facta  est  cum  collaudatione  et  consensu  fratris  sui  Willelmi 
clerici  coram  nobis.  Quod  factum,  ne  per  alicuius  calumpniam  in  posterum  possit  revocari,  confirmavi- 
mus  et  fecimus  conscribi  et  impressione  sigilli  nostri  roborari.  Acta  sunt  hec  anno  verbi  Domini 
M°.CC°.XXII0,  indictione  X.  Testes  sunt  huius  confirmationis:  Thetmarus  abbas8),  Conradus  prior,  Sif- 
fridus  celerarius,  Emundus  custos,  Hermannus  Bolik,  Bertoldus  scolasticus  sancti  Petri4),  Conradus pres- 
biter,  Albertus,  Godescalcus  presbiteri;  Godescalc  de  Patberg,  Godescalc  de  Keldinchusen,  Bernart  de 
Vesperde  et  quidam  alii. 

Das  Siegel  des  Bischofs  ist  fast  ganz  zerstort. 

104. 

*  Memoriensliftung  eines  Weltpriesters  in  der  Stiftskirche  zu  Busdorf.  1222.  —  Or.  Stift  Busd$rf  U.  15; 

Abschrift  &J  Msc.  I.  121.  f.  15*. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Heinricus  Dei  gratia  prepositus,  Cesarius  decanus  et  con- 
ventus  orientalis  ecclesie  Paderbomensis  omnibus  Christi  fidelibus  in  perpetuum.   Noverintuniversi,  quibus 


l)   Nicbt  naber  nachzuweisen.  —  *)  Das  Sindfeld  im  Kreise  Buren  zwischen  Bodeken,  Lichtenau  und  Furstenberg.  — 
s)  von  Bredelar.  —  4)  Busdorf.  —  6)  Aus  dem  viele  Lucken  des  Originals  erganzt  werden  mussten. 


Digitized  by 


Google 


72  «"• 

hoc  scriptum  fuerit  oblatum,  quod  Conradus  sacerdos  de  Bigge  l)  predium  quoddam  in  Halgotinhosen, 
quod  ecclesia  nostra  per  multos  annos  possederat,  a  nobis  data  pecunia  comparavit  et  pro  remedio 
anime  sue  Domino  Deo  et  patronis  huius  loci  suo  arbitrio  oblatum  usibus  nostris  delegavit,  sperans,  se 
pro  tali  sue  devotionis  merito  eterne  beatitudinis  stola  in  illo  die  vestiendum,  quando  potentes  a  seculo 
viri  famosi  nudo  pectore  palpitabunt.  Nos  itaque  ob  perpetuam  huic  benefacto  conservandam  memoriam, 
reditus  predii  iam  dicti  in  hunc  modum  aptavimus  usibus  nostris,  ut  videlicet  prepositus  huius  loci  decern, 
singuli  fratrum  quinque  denarios  annuatim  de  eisdem  redditibus  accipiant;  unus  ante  crucem  in  mona- 
sterio,  duo  offerantur  ad  missam  animarum  in  choro  celebrandam,  duo  dentur  campanario,  sex  vero 
scolaribus,  qui  vigiliis  interfuere;  candela  etiam  cerea  incipientibus  vigiliis  ponatur,  que  tota  nocte  ardens 
nonnisi  finita  missa  exstinguatur.  Hec  omnia  in  anniversario  patris  et  matris  predicti  C.  sicut  prescripta 
sunt  exhibebuntur;  sed  cum  ipse  decesserit,  in  sinum  suum  revertentur.  Ut  autem  etc.  Acta  sunt  anno 
verbi  incarnati  M°.CC°.XXII0,  indictione  VII2),  sub  Bernhardo  huius  sedis  III.  Huius  rei  testes  sunt: 
Volradus  maior  prepositus,  Johannes  decanus,  Volquinus  de  Svalenberch,  Thetmarus  de  Patberc,  Johan- 
nes scolasticus,  Volbertus  cellerarius 8)  et  alii  plures. 

105. 

*  lndem  Graf  Godschalk  von  Pyrmonl  und  seine  Gemahlin  Kunigunde  dem  Kloster  Marienmunster  ihren  Sohn 

Wedekind  iibergeben,  iiberlassen  sie  dem  Ersteren  den  Zehnten  in  Elbrinxen,  indem  die  Grafin  sich  den 

Genuss  dieses  Zehnten  nur  in  Bezug  auf  den  Flachs  vorbehdlt.  1222.  —  Abschrift  Msc.  I.  129.  foL  33;  aus 

einem  andern  im  Detmolder  Archive  befindlichen  Marienmunster  schen  Copiar  s.  XVI 4J  regestirt  von 

Preuss  und  Falkmann  L.  R.  1.  168. 

Ego  Dei  gratia  Godescalcus  &)  comes  de  Perremunt  nostrum  scriptum  servantibus  indefessam  luminis 
claritatem.  Notum  sit  et  in  bono  protestamur  zelo,  quod  nos  et  nostra  contectalis  Cunegundis  comitissa, 
prout  credimus,  de  bono  inducti  spiritu  carum  filium  nostrum  Wedekindum  in  monasterio  Swalenberg 
super  altare  beate  Marie  virginis  et  beati  Jacobi  apostoli  et  Christofori  martyris  ibidem  in  servitutem 
obtulimus.  Primum  quidem  cum  nostro  filio,  deinde  ob  fttturam  Dei  Christianorum  mercedem  in  celesti 
patria  et  ob  nostram  nichilominus  etiam  et  nostrorum  predecessorum  sive  successorum  memoriam  eodem 
in  loco  faciendam,  decimam  cum  omni  fructu  in  Eilbrachtesen 6)  ab  omni  iure  hereditario  penitus  exem- 
ptam,  filiis  nostris  Gotscalco  et  Hermanno  presentibus,  eidem  ecclesie  contulimus  in  proprietate  perpetua 
valituram.  Nolumus  tamen  hoc  palliare,  quod  eiusdem  decime  perceptio  tantum  in  lino  nostre  domine7) 
ad  beneplacita  sue  voluntatis  sit  tradita,  ita  tamen  ut  ab  ecclesia  alienari  non  posset.  Huius  rei  testi- 
monium perhibent  Albertus  de  Hachemulen,  Wezelinus  de  Eydenhusen,  Arnoldus  de  Emmere,  Arnoldus 
de  Heisen,  Wernerus  de  Brae,  Bernhardus  de  Dedenbroke,  Henricus  de  Sunderse8)  et  alii  quamplures. 
Si  vero,  quod  Deus  avertat,  quisquam  demoniaco  vexatus  spiritu  nostrum  factum  presumat  infirmare,  ad 
suum  errorem  demonstrandum  presens  scriptum  signaculo  nostri  sigilli  roboramus.  Acta  sunt  hec  anno 
Domini  M°.CC°.XXII0.  Eodem  tempore  capitulum  eiusdem  ecclesie  iurisdictionem  in  Brae9)  que  vulgari 
echt  wart 10)  dicitur  nobis  et  nostris  contulit  filiis. 


l)  Bigge  SW.  von  Brilon,  weawegen  ich  bei  dem  sonst  nicht  zu  constatirenden  Halgotinhosen  an  das  nach  Seibertz  HI. 
590  bei  Brilon  liegende  Haldinchusen  denken  mochte.  Diese  Annahme  iat  am  so  wahrscheinlicher,  als  Brilon  and 
seine  Umgegend,  vgl.  die  Note  3  zar  Urkunde  v.  1217  Nro.  69,  erst  vom  h.  Engelbert  dem  Bisthum  Paderborn  ent- 
rissen  worden  ist.  —  *)  Vielmehr  X.  —  *)  Sammtlich  Mitglieder  des  Domcapitels.  —  4)  Das  unsrige  gehort  der  erstcn 
Halfte  des  15.  Jahrhunderts  an.  —  *)  Der  Erste,  der  1222  starb.  Dies  erweist  der  Name  seiner  Fran.  —  •)  Elbrinxen 
im  Lippescben  Amte  Schwalenberg.  —  "*)  Der  Grafin  Kunigunde.  —  •)  Vgl.  die  Marienmiinsterschen  Urkunden  von 
1230  Nro  175  und  1240  Nro.  298.  —  ■)  Ein  jetzt  wiister  Ort  N.  von  Elbrinxen.  Vgl.  Preuss  und  Falkmann  1.  c.  - 
*°)  Wohl  die  markenrichterliche  Jurisdiction, 


Digitized  by 


Google 


1232.  73 


106. 


*  Abt  Hugold  von  Gorvey  bestatigt  einen  Vertrag,  wonach  ein  zum  Corvey'schen  Hofe  Lakum  gehdriger  Acker 

zur  Nutzmessung  bis  auf  Abzahlung  der  darauf  vorgestreckten  5  Mark  ausgethan  toirdL  1222.  —  Or. 

Fr.  Corvcy  U.  81;  Abschr.  Msc.  /,  134  S.  170;  II.  40  S.  518. 

Hugoldus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas  omnibus  huius  pagine  inspectoribus  notum  esse  cupimus, 
quod  Werno,  schulthetus  noster  in  Laeheim1),  campum  quendam  in  loco,  qui  dicitur  Spic,  prope  Duis- 
burch  situm-,  Nicolao  diacono  pro  V  marcis  obligavit,  hoe  modo,  ut  videlicet  idem  Nicolaus,  saxis  et 
fruticibus  ab  eodem  oampo  erutis,  ipsum  libere  possideat  et  excolat  donee  sortem  dati  precii  sub  testi- 
monio  et  arbitratu  bonorum  virorum  consequatur.  Et  exinde  memoratus  campus  in  usus  ecclesie  nostre 
et  curtis,  que  dicitur  Sancti  Viti2),  libere  et  absolute  redigatur.  Nos  itaque  tali  contractui  consensum 
adhibentes,  presentem  oartulam  sigilli  nostri  appensione  fecimus  roborari.  Huius  quoque  rei  testes  sunt: 
Emundus,  Rumundus,  Ajiam,  Andreas,  Albero,  Lothewicus,  Albertus,  Widikindua.  Acta  sunt  hec  anno 
doniinice  incarnationis  M°.CC°.XXII0,  indictione  nona8). 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

ior. 

Abt  Hugold  von  Corvey  erkenni  an*  dass  dem  Propst  von  Marsberg  die   Verpachtung  geicisser  Ldndereien 
zustehe.  1222.  —  Abschr.  Msc.  I.  127  foL  108;  gedr.  nach  dem  jetzt  verlorenen  Or.  Seibertz  I.  167. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis,    Hugoldus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas.    Notum  sit  pre- 
sentibus  ac  posteris,   quod  nos  quosdam  mansos  in  Yleoten4),  pertinentes  prepositure  in  Eresberg,  circa 


')  In  dem  von  mir  Kaiserurkunden  L  509  verofFentlichten  Catalogue  donatorum  Corbeieasium  heisst  es:  Arnulfus 
imperator  Lacheim,  wobei  ich  bemerkte,  dass  hiervon  sonst  Nichts  bekannt  ware.  Aus  dieser  Urkunde  sehen  wir 
nun,  dass  Corvey  in  der  That  ein  solches  Gut  besass,  und  dass  dies  bei  Duisburg  am  Rhein  gelegen  haben  muss. 
Ohne  Zweifel  ist  es  das  heutige  Lakum  N.  von  Duisburg  und  Ruhr  ort,  was  nicht  verhindert,  das  Spic  unserer  Ur- 
kunde fur  den  sudlich  von  Duisburg  gelegenen  Ort  dieses  Namens  zu  halten.  Aus  Corvey'schen  Quellen  lasst  sich 
von  weiteren  Nachrichten  fiber  cfiesen  Besitz  nur  sehr  weniges  bringen.  In  den  Tradd.  1 37  ed.  Wigand  heisst  es: 
tradidit  Sigifridus  comes  unam  familiam  in  Lahheim  pro  se  et  omnibus  propinquis  und  aus  der  Corvey'schen  Urkunde 
112  vom  J.  1292  ersehen  wir,  dass  die  Abtissin  Beatrix  von  Essen  die  Frau  des  Theodericus  de  Lachem  aus  dem 
Ministerialitatsverbande  ihrer  Eirche  entliess  und  in  den  des  Corvey'schen  Stifte  iibertrug,  was  beweist,  dass  Dietrich 
von  Lakum  damals  noch  Corvey'scher  Ministerial  war.  Wie  dieser  auch  nach  unserer  Urkunde  bedeutende  Hof  spater 
Corvey  entfremdet  worden,  habe  ich  nicht  ermitteln  kosmen.  Auch  die  Urkunden  bei  Lacomblet  ergeben  nichts  von 
Bedeutung.  Der  Ort  selbst  kommt  II.  578  als  Lachem  vor,  in  welcher  Urkunde  die  benachbarte  Abtei  Hamborn 
dort  Giiter  erwirbt;  moglicherweise  ist  der  in  einer  Urkunde  von  1178  (IV.  634  Nachtr. )  genannte  Wignandus  de 
Lagheim  ein  Corvey'scher  Ministerial.  Yon  Interesse  ist  es  aber  auch  hier  auf  Falke's  bestandigen  Trug  hinzuweisen. 
Er  hatte  Nichts  davon  gewusst,  dass  das  Lahheim  der  Tradition  ein  Ort  am  Rheine  sein  konne,  vielmehr  geglaubt, 
es  ware  Lenne  im  Frstth.  Wolfenbuttel  N.  yon  Dassel.  Zur  Bekraftigung  dieser  ganz  unbegrundeten  Ansicht  musste 
ihm  dann  sein  Saracho  Nro.  508*)  zu  Hiilfe  kommen  mit  der  Angabe,  dass  Laheim  m  pago  Wikanavelde  liege.  — 
Ausserdem  hat  er  mit  gewohnter  Unverschamtheit,  um  den  Grafen  Siegfried  der  Tradition  Nro.  137  auf  den  Nord- 
heimer  Grafen  dieses  Namens  beziehen  zu  konnen,  sich  nicht  gescheut,  hinter  pro  se  die  Worte  et  projilio  suo  Sigi- 
frido  einzuschieben.  —  *)  Dass  die  Besitzungen  Corvey's  zu  Lakum  den  Namen  St.  Veits  Hof  fuhrten,  spricht  dafur, 
dass  sie  von  Alters  her  dem  Kloster  gehorten.  — ^  *)  Die  neunte  Indie tion  entspricht  dem  Jahre  1221.  —  4)  Nach  der 
Urkunde  von  1482,  worin  das  Stift  Marsberg  an  das  Kloster  Dalh'eim  verschiedene  Outer  verkauft,  Msc.  I.  127  fol. 
106,  lag:  dat  Ylechtener  gued  —  yn  der  veltmark  der  stad  Brakele,  in  deren  Westen  noch  heute  die  Karten  das 
Flechtheimer  Holz  angeben.    Ygl.  auch  Giefers  in  der  Zeitschr.  XXVIII.  286. 

*)   Die  er  aber  dem  Leser  aufzusuchen  uberlasst,  und  nicht  einmal  im  Register  unter  Laheim  die  Seite  des  Registr. 
Sarachonis  citirt. 
Weill  Urk>Buch.    IV.  10 


Digitized  by 


Google 


74  1*21. 

principium  prelacionis  nostre  Bertramo  de  Brakele  porrexeramus  ad  debitam  inde  pensionem  persolven- 
dam.  Postmodum  vero  Wilhelmus  prepositus  in  Eresberch  plurimam  coram  nobis  querelam  deposuit, 
quod  ipsi  fecissemus  iniuriam,  quia  pertineret  ad  eum  predictorum  bonorum  locacio,  donee  habita  deli- 
beracione,  ymmo  capituli  Corbeiensis  accedente  peticione,  prefatam  locacionem  preposito  recognovimus, 
restituimus  et  sentenciando  fecimus  adiudicari,  revocantes  racionabiliter,  quod  circa  Bertramum  feceramus. 
Prepositus  ergo  liberam  habens  locandi  potestatem,  habito  consilio,  de  nostra  peticione  predicto  B.  et 
duobus  filiis  suis  Lamberto  et  Bertramo,  quos  coram  nobis  exhibuit,  iam  dictorum  mansorum  commisit 
villicacionem  hoc  pacto,  ut  horum  trium  moriente  uno  sequens  succedat  ad  amministracionem,  et  annuam 
ad  ius  prepositi  solvat  pensionem,  uxore  Bertrami  suo  iure,  quod  lifftucht  (dicitur),  interim  gaudente; 
et  hiis  defunctis  liberam  habebit  prepositus  de  supra  dictis  ordinacionem.  Ne  igitur  hoc  factum  posteris 
Teniat  in  dubium  et  ne  quis  infringere  valeatin  posterum,  omnem  precidere  volentes  calumpniam,  scriptum 
super  hoc  facto  eigilli  nostri  et  capituli  Corbeiensis  et  prepositure  in  Eresberch  appensione  et  testium 
subscriptione  fecimus  communiri.  Testes  hii  sunt:  Hugo  prior,  Conradus  camerarius  et  totum  capitulum 
Corbeiense,  Ernestus  sacerdos  de  Brakel;  Conradus  de  Hombeke,  Conradus  et  Herboldus  filius  eius  de 
Amelungessen,  Rabano,  Karolus  deErclen,  Herboldus  de  Rymbecke,  Conradus  dapifer,  Regenbodo,  Thide- 
ricus,  Johannes  de  Paderbornen.   Actum  a.  i.  D.  M°.CC°.XXIL0,  indictione  X,  anno  prelacionis  nostre  octavo. 

108 

*  Die  Abtissin  Heilurig  von  Schildesche  vergleicht  sich  mit  den  Erben  eines  Schaumburg'schen  Lehnsmannes, 
dem  sie  ein  Gut  abgekauft  hatte.   1222.  Enger.  —  Or.  Stift  Schildesche  V.  8. 

Omnibus  banc  paginam  inspecturis  Heilawigis  Dei  permissione  Scildecensis  ecclesie  abbatissa  salutem 
in  eo,  qui  est  salus  omnium.  Cause  cui  iuste  ac  rationabiliter  ex  assensu  et  approbatione  partium  legi- 
timus  finis  imponitur,  ne  fictio  vel  dolus  ipsi  cause  formam  aliam  induat,  necesse  est,  ut  perpetua  sta- 
bilitate  fulciatur  et  a  nullo  unquam  in  irritum  provocetur.  Proinde  notum  esse  volumus  univergis  Chi;isti 
fidelibus,  quod  comes  Adolfus  de  Scovenburg  r)  cum  approbatione  et  assensu  suorum  heredum  proprie- 
tatem  cuiusdam  predii  Blagenhagen 2)  beato  Johanni  Baptiste  nostro  patrono  in  Scildece  pro  anime  sue 
remedio  contradidit,  illud  inquam  predium  ecclesia  nostra  ex  nostro  labore  a  quodam  Ekehardo  de  Hal- 
remunt,  qui  verus  erat  possessor,  cum  ab  eo  esset  venale,  pro  certa  pecunia  comparavit,  hec  autem 
diligentissime  precavendo,  ne  a  suis  heredibus  et  amicis  aliquid  dispendium  vel  timor  iam  dicte  ecclesie 
nostre  proinde  possit  oriri.  Nunc  autem  inimicus  humani  generis,  qui  auctor  et  origo  est  omnis  discor- 
die,  semen  zizanie  inter  ipsam  ecclesiam  et  quosdam  fratres,  scilicet  Lambertum  et  Suderum,  super  ipso 
predio  seminaverat,  proponentes  ipsum  predium  iure  hereditario  eis  debite  debere  pertinere.  Qui  tandem 
a  quibusdam  suis  familiaribus  cognatis  et  amicis  fideliter  premoniti  saluti,  eorum  plenarie  consulentes, 
quia  nichil  iuris  habebant,  eorum  consilio  acquieverunt;  amicabili  autem  compositione'  utrobique  volun- 
taria  testibus  adhibitis  nichil  iuris  in  ipso  predio  se  habere  recognoscentes,  coram  ecclesia  Angariensi  et 
nostra  nobiscum  finaliter  composuerunt  et  hec  iuratoria  cautione  confirmaverunt.  Acta  sunt  hec  anno 
dominice  incarnationis  M°.CC°.XXII0.  Testes  huius  rei  sunt:  canonici  Angarienses  Helmicus  custos,  Jo- 
hannes, Lutbertus,  Conradus,  Wicbertus,  Ghodescalcus,  Wernherus,  Hermannus,  Johannes,  Henricus,Go- 
defridus;  laici  Henricus  de  Stenbike,  Gerhardus  de  Huffen,  Gelderadus,  Gerhardus,  Albertus  de  Busgenstide. 

Die  beiden  Siegel  der  Abtissin  und  des  Convents  haben  sehr  gelitten.  Auf  dem  ersteren  ist  nur  in  schwachen 
Umrissen  eine  sitzende  Figur  zu  erkennen.  Das  zweite  stellt  offenbar  den  Schutzpatron  von  Schildesche, 
St.  Johann  den  Taufer  ebenfalls  in  sitzender  Pdsitur  dar;  das  rechte  Bein  tritt  nackt  ans  dem  Faltenworf  des 
umhallenden  Thierfells  hervor,  wahrend  die  rechte  Hand  einen  Schild  oder  Kreis  mit  dem  Bilde  vom  Lamm 
Gottes  halt.    Ygl.  v.  M(unckhausen)  Attribute  d.  H.  S.  99. 


')  Adolf  III.  stirbt  nach  y  Aspern  Cod.  dipl.  Schaumburg.  II.  Tafel  I.  im  Jahre  1225.  —  3)  Ygl.  uber  diese  Schenkung 


Digitized  by 


Google 


1333.  75 


109. 


*  Popst  Honorius  III.  beauftragt  drei  Geistliche  der  Diocese  Coin,   die  Klage  des  Abts  von  Helmershausen 
gegen  den  Abt  von  Bardehausen  und  den  Propst  zu  Beriche  lJ,  welche  den  K'orper  des  von  ihm  mil  der  Ex- 
communication belegten  Edlen  B.  von  Schonenberg  kirchliches  Begrabniss  geivuhrt  hatten,  zu  untersuchen 

und  zu  entscheiden.  1223  Januar  It  Laleran.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  103. 

m 

Honorius  episcopus  servus  servorum  Dei  dilectis  filiis  .  .  de  Siberg  et  .  .  de  Tuiscio  2)  abbatibus  et 
,  .  priori  de  Siberg  Coloniensis  diocesis  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Querelam  dilectorum 
filiorum  .  ,  abbatis  et  conventus  de  Helwardeshuson  accepimus  continentem,  quod  .  .  abbas  de  Hersui- 
theuson  et  .  .  prepositus  de  Beriche  Maguntine  et  Parburnensis  diocesis  corpus  quondam  nobilis  viri 
B.  de  Sconemberg  pro  eis  auctoritate  apostolica  vinculo  excommunicationis  astricti,  post  appellationem  ad 
nos  legitime  interpositam,  tradere  presumpserant  ecclesiastice  sepulture  in  eorum  preiudicium  et  gravamen. 
Ideoque  discretioni  vestre  per  apostolica  scripta  mandamus,  quatinus  partibus  convocatis  audiatis  causam 
et  quod  iustum  fuerit,  appellatione  postposita,  statuatis,  facientes  quod  decreveritis  per  censuram  eccle- 
siasticam  firmiter  observari.  Testes  autem  qui  fuerint  nominati,  si  se  gratia,  odio  vel  timore  subtraxe- 
rint,  per  censuram  eandem  appellatione  cessante  cogatis  veritati  testimonium  perhibere.  Quod  si  non 
omnes  hiis  exequendis  potueritis  interesse,  duo  vestrum  ea  nichilominus  exequantur.  Datum  Laterani 
III  idus  Januarii  pontificatus  nostri  anno  septimo. 
Die  Bleibulle  Honorius  III.  ist  wohl  erhalten. 

110. 

*  Papst  Honorius  HI.  befiehlt  dem  Erzbischofe  (Engelbert)  von  Coin,  das  dem  papsilichen  Stuhle  unmittelbar 
unterworfene  Kloster  Helmershausen  in  seiner  Freiheit  und  seinen  Giitern  gegen  Jedermann  zu  schiitzen8). 

1223  Januar  26.  Laleran.  —  Hier  nach  dem  Transsumpte  in  der  Urkunde  Erzbischofs  Conrad  vom 

20.  October  1260,  Fr.  Paderborn  U.  215. 

Honorius  episcopus  servus  servorum  Dei  venerabili  fratri  Coloniensi  archiepiscopo  salutem  et  aposto- 
licam benedictionem.  Licet  ex  iniuncto  nobis  apostolatus  officio  omnium  ecclesiarum  curam  et  sollicitu- 
dinem  gerere  teneamur,  de  illis  tamen  sollicicius  cogitare  debemus,  que  ad  Romanam  ecclesiam  imme- 
diate pertinere  creduntur.  Hinc  est,  quod  pro  monasterio  de  Helwardeshusen  fraternitatem  tuam  rogan- 
dam  duximus  attentius  et  monendam,  per  apostolica  tibi  scripta  mandantes,  quatinus  ipsum  ob  reverentiam 
beati  Petri  et  nostram  habens  propensius  commendatum,  possessiones  et  eius  iura  manuteneas  et  defen- 
ces non  permittens,  dilectos  filios  .  .  .  abbatem  et  conventum  eiusdem  ab  aliquibus  indebite  molestari. 
Datum  Laterani  VII.  Kalendas  Februarii,  pontificatus  nostri  anno  septimo. 


die  Urkunde  v.  J.  1200,  Erhard  G.  592.  Da  es  dort  heisst:  Ecclesia  (Scildecensis)  perpendens  quod  de  domo  Blacken- 
hage  cccUsie  confini  sepe  lites  emerserant,  so  haben  wir  den  Ort  in  unmittelbarer  Nahe  von  Schildesche  zu  suchen. 
Wahrscheinlich  ist  derselbe  daher  identisch  mit  dem  N.  von  Schildesche  in  der  Brschft.  Yilsendorf  liegenden  Colonat 
Biackmeier.  —  *)  Im  Furstenthum  Waldeck  N.  von  Korbach.  —  *)  Siegburg  und  Deutz.  —  *)  Vgl.  Nro.  1&. ' 


10  < 


Digitized  by 


Google 


76  133S. 


111. 


*  Bischof  Bernhard  III.  giebl  dem  Stift  Busdorf  das  Archidiaconat  in  vier  Pfarrbezirken  im  Tausch  gegen 
andere  Giiter.  1223  *J.  —   Or.  in  zwei  Ausfertigungen:  die  erstere  Fr.  Paderborn  U.  102;  eine  andere 

Stift  Busdorf  V.  16;  Abschr.  Msc.  1.  121  f.  17  u.  19  und  Mse.  I.  123  f.  12'. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Bernhardus  tercius,  Dei  gratia  Patherburnensis 
ecclesie  episcopus,  universis  Christi  fidelibus,  quorum  inspectioni  presens  scriptum  fuerit  oblatum,  notum 
esse  cupimus,  quod  ad  peticionem  et  consilium  maioris  capituli  turn  propter  Deum  turn  propter  tempo- 
rale  subsidium  preposito  et  ecclesie  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree  in  Patherburna  archidiaco- 
natum  in  Esbike2),  inferius  et  superius  Upsprunken  *)  et  Norholtte  4)  in  conmutationem  et  reconpensa* 
tionem  domorum  in  Eggerinchusen &)  et  in  Arthe  nunc  ad  ecclesiam  in  Indagine  *)  pertinentium,  que 
quondam  ecclesie  Kericthorp 7)  pertinuerant,  contulimus  in  perpetuum  habendum,  ita  ut  quicumque  pre- 
positus  illi  loco  preficiatur,  pretaxatum  archidiaconatum  suscipiat  cum  prepositura  sine  alicuius  contra- 
dictione,  et  versa  vice  domus  prefate  sive  homines  de  Eggerinchusen  et  de  Arthe  preposito  sive  presbitero 
de  Kericthorp  nullo  iure  vel  obsequio  de  cetero  tenebuntur.  Quod  factum  tarn  rationabile  ac  laudabile 
ne  per  alicuius  supcessoris  nostri  sive  alterius  temerarii  calumpniam  in  irritum  possit  revocari,  sub  di- 
stricto  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  et  domini  Honorii  pape  et  nostri  anathemate  prohibemus. 
Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.  XXIII0,  indictione  undecima.  Testes  huius  rei  sunt: 
Volradus  maior  prepositus,  Johannes  decanus,  Volquinus  de  Svalenberch,  Tetmarus  de  Patberch,  Hen- 
ricus  prepositus  sancti  Petri8),  HermannusBoIiko,  Johannes scolasticus,  Volbertuscellerarius,  Amelungus, 
Henricus  de  Foro9),  Ludolfus  deOsdagesen,  Volandus,  Widekindus,  Bruno,  Conradus  plebanusr  Henricus 
de  Svalenberch,  Hermannus  de  Ervete,  Bernhardus  prepositus  de  Embrike,  Conradus  custos,  Geruncus 
canonici  maioris  ecclesie;  Cesarius  decanus,  Henricus  de  Etlen,  Fredericus  custos,  Werno,  Johannes  de 
Patberch,  Henricus,  Conradus,  Regenhardus,  Gerhardus,  Conradus,  Henricus  canonici  sancti  Petri  Pather- 
burnensis;  Willelmus  de  Kericthorp,  Gerhardus  de  Esbike,  Gerhardus  de  Indagine  plebani. 

Yon  der  Paderborner  Ausfertigung  sind  beide  Siegel  abgefallen;   bei  der  Busdorfer  liegen  nock  Bruchstiicke  des 
alteren  domcapitularischen  Siegels  mit  dem  Brustbilde  des  h,  Liborius  vor. 

112. 

*  Drei  papstliche  Richter  erklaren  die  vom  verstorbenen  Bischof  Bernhard  111.  von  Paderborn  iiber  den  Convent 

des  Klosters  Helmershausen  ausgesprochene  Excommunication  fur  null  und  nichtig.  Um  1223  l0J.  — 

Or.  Fr.  Paderborn  U.  104  a. 

Nos  de  Reinehusen  et  de  Stene  abbates  et  prepositus  de»Winethe  a  sede  apostolica  delegati.  Cum 
constet  nobis  monasterium  Helmwardeshusense  nullo  medio  Roman e  ecclesie  subesse,  in  sentencia  dici- 


')  Vor  dem  28.  Mara,  wo  Bernhard  III.  stirbt.  —  *)  Nach  dem  Busdorfer  Guteryerzeichniss,  gedr.  Zeitschr.  IV  J3.  125, 
lag  die  curia  Esbike  prope  Patberg.  Die  Urkunden  des  Kl.  Bredelar  ergeben  aufs  Klarste,  dass  Esbike  einen  Theil 
des  jetzigen  Dorfes  Giershagen  ausmacht.  —  *)  Es  ist  hier  nicht  an  Upsprunge  bei  Salzkotten  im  Kr.  Paderborn  zu 
den  ken,  sondern  yielmehr  an  zwei  Ortschaften  im  Kreise  Brilon,  yon  denen  die  eine  jetzt  Giershagen,  die  andere 
Klau8kapelle  heisst.  Beide  liegen  im  S.  yon  Marsberg  und  bei  letzterer  hat  yon  Viebahn  Ortsch.  Tabelle  des  Reg.-Bez. 
Arnsberg  134  in  der  That  noch  in  Klammern  das  Wort  Upsprunge.  —  4)  Unbekannt.  —  6)  Eggeringsen  SO  von  Pader- 
born; S.  davon  das  Ortfeld.  —  ■)  Dorenhagen  desgl.  —  ')  Nach  der  Busdorfer  Urkunde  vom  18.  November  1272 
bei  Assein  im  Kr  Bur  en,  SO.  von  Dorenhagen,  und  war  damals  noch  der  Mittelpunkt  ernes  Kirchspiels,  was  jetzt 
Assein  ist  —  8)  Busdorf.  —  ^  Ein  Osnabruck'sches  Geschlecht.  Vgl  meine  Note  zum  Westf.  Urkunden  -  Buch  HI 
1725.  —  io)  j^ach  Massgabe  der  Urkunde  oben  Nro.  110,  welche  die  Unmittelbarkeit  von  Helmershausen  anerkennt, 


Digitized  by 


Google 


1123.  77 

nms,  sentenciam  excommunicationis  olim  prolatam  in  conventum  Helmwardeshusensem  a  bone  memorie 
Bernhardo  Padelbornensi  episcopo  nullam  esse. 
Die  3  Siegel  fehlen. 

113. 

Kbnig  ffeinriehfVILJ  verkiindet  den  vor  ihm  in  einer  Versammlung  der  Grossen  und  Fursten  des  Reichs,  auf 
Bitten  des  ervoahlten  Abts  Hermann  von  Corvey  ergangenen  Rechtsspruch:  1)  dass  aUe  Amler  bei  diesem  Stift 
nicht  erblich  seien,  mit  Ausnahme  der  vier  Hauptamter1);  2)  dass  ohne  seinen  WiUen  keine  Miinz-  und 
Wechselsttitten  errichtot  werden  diirfen;  3)  dass  jeder  Ministerial  oder  Amtmann,  der  feindlich  gegen  seinen 
Herrn  verfahre,  sein  Recht  und  sein  Amt  verliere;  4)  dass  die  Able  ohne  Genehmigung  ihrer  Capitel  Stifts- 
giiter  nicht  verpfanden  diirfen,  und  5)  solche  vor  Empfang  der  Regalien  gemachte  Verpfandungen  ungiiltig 
seien.  1223  Juni  26.  Wurzburg.  —  Or.  Fr.  Corvey  U.  82  \  Abschriften  a)  sac  XII J.  Msc.  I.  133  S.  95; 
(tj  sac.  XV.  Msc  I.  134  S.  122.    Nach  ft  gedr.  Kindlinger  Volmestein  II.  135  und  hiernach  Mon. 

Germ.  Leg.  II.  S.  252*). 

H.  Dei  gratia  Romanorum  rex  et  semper  Augustus.  Universis  infeudatis,  ministerialibus,  oppidanis 
totique  familie  Corbeiensis  ecclesie  gratiam  suam  et  omne  bonum.  Universitati  vestre  duximus  signifi* 
candum,  quod  coram  nobis,  cum  requireretur  in  sententia,  venerabili  H.8)  Corbeiensi  electo,  requisitis 
omnibus,  exstitit  adiudicatum,  quod  universa  officia  ecclesie  sue  pertinentia  vacent  et  ad  nutum  suum 
sint  instituenda,  exceptis  quatuor  officiis  principalibus,  quorum  bona,  nullius  iusticie  vel  astucie  inter- 
ventu,  ab  ipsis  officiis  poterunt  alienari.  Officiatorum  quoque  filii  seniores  et  legitimi  patrum  succedent 
officiis  pleno  iure.  Verum  etiam,  quod  in  civitatibus,  oppidis  et  villis  cambsiones  denariorum  non  fiant, 
nisi  de  consensu  et  voluntate  abbatis  prememorati,  et  moneta  nullatenus  est  cudenda.  Necnon4):  Qui- 
cumque  ministerialis  vel  officiatus  personam  domini  sui  nequiter  insequendo  vel  captivando  vel  perfide 
spoliando  offenderit,  iure  suo  privari  debet  et  officio,  nisi  de  benivolentia  principis  relaxetur.    Demum 


und  des  am  28.  Marz  1223  erfolgten  Todes  Bischofs  Bernhard  in. ,  diirfen  wir  den  Erlass  dieser  Urkunde  wohl  in  die 
Mitte  dieses  Jahres  setzen.  Hiermit  kam,  wie  ich  glanbe,  der  Streit,  ob  Helmershausen  der  geistlichen  Jurisdiction 
der  Bischofe  von  Paderborn  unterworfen  sei,  definitiy  zum  Austrag.  Wir  sahen  oben  S.  24  not.  zur  Corveyer  Ur- 
kunde vom  5.  Mai  1206,  dass  in  den  Jahren  1195  —  1200  der  damalige  Paderborher  Bischof  Bernhard  II.  von  dem 
Legaten  Conrad  Erzbiscftof  von  Mainz  eine  fur  sich  gunstige  Entscheidung  erzielte,  die  auch  die  papstliche  Confirmation 
erlangte,  dass  aber  Innocenz  III.  im  J.  1208  dagegen  die  Unmittelbarkeit  von  Helmershausen  anerkannte,  was  dann 
feierlich  durch  die  obige  Bulle  Honorius  III.  vom  26.  Januar  1223  bestatigt  wurde.  — -  ')  Des  Drosten,  Schenken, 
Kammerers  und  Marschalls.  —  2)  Wir  freuen  uns  diese  wichtige  Urkunde ,  —  iiber  deren  reichhaltigen  Inhalt,  wie  Kind- 
linger  1.  c.  S.  137  mit  Recht  bemerkt,  sich  ganze  Abhandlungen  schreiben  liessen,  und  deren  Bestimmungen  in  das 
altere  Hof  -  und  Lehnswesen  so  wesentlich  eingreifen ,  dass  Yerschiedenes  daraus  in  die  spateren  Capitulationen  iiber- 
gegangen  sei  —  hier  zuerst  nach  dem  wohlerhaltenen  Original  publiciren  zu  konnen.  Wir  bemerken  zugleich  bei 
dieser  Gelegenheit,  dass  wir  von  zwei  anderen,  fur  die  Geschichte  derLehen  hochst  wichtigen  Rechtsspriichen  Kdnig 
Albrechts  vom  20.  Februar  und  5.  August  1290,  Bohmer  Nro.  141  und  196,  welche  bisher  gleichfalls  nur  nach  den 
Abschriften  in  Copiaren  bekannt  waren ,  vor  einigen  Jahren  die  mit  Kdnig  Albrechts  Siegeln  versehenen  Originale  bei 
dem  Konigl.  App.-Gericht  zu  Arnsberg  entdeckt  und  von  demselben.fur  unser  Staats-Archiv  erhalten  haben.  Die  vor- 
liegende  Urkunde  ist  dieselbe,  die  Paullini  zu  der  Falschung  in  seiner  Chronik  s.  a.  1047  Veranlassung  gegeben  hat.  Da 
sie  ein  Incarnationsjahr  nicht  an  sich  tragt,  auch  Paullini  von  der  Existenz  Heinrichs  VII.  nichts  wissen  mochte,  so 
hat  er  nicht  angestanden,  ihren  Inhalt  Heinrich  III.  zuzuschreiben.  —  *)  Dass  Abt  Hermann  aus  dem  Holte'schen 
Hause,  wie  Mooyer  Onomast.  S.  129  angiebt,  hier  noch  Elect  heisst,  ist  ein  Beweis,  dass  er  sein  Amt  nur  kurz  vor- 
her  angetreten  haben  kann.  Wenn  sein  Vorganger  Hugold  bis  in  den  Anfang  dieses  oder  das  Ende  des  vorigen 
Jahres  regiert  hat,  so  wurde  er  nach  dem  Catalogus  abb.  Corb.  Msc.  I.  133  S.  51,  der  ihm  10  Jahre  der  Regierung 
giebt,  sein  Amt  gegen  Ende  des  Jahres  1212  oder  Anfangs  1213  angetreten  haben,  wogegen  sich  urkundliche  Zeug- 
nisse  nicht  einwenden  lassen.  —  4)  Yon  Kindlinger  ausgelassen,  obwohl  es  doch  auch  im  Copiar  p  steht. 


Digitized  by 


Google 


78  **«• 

quicumque  abbas  dotem  ecclesie  nisi  de  consensu  et  communi  deliberatione  capituli  sui  obligaverit,  cre- 
ditor abbatem  successorem  suum  non  impetet  nee  artabit  exigente  rigore  iuris,  cuiusquam  obligationis 
vel  debiti  occasione.  Donationes  mansorum,  concessiones  feudorum,  obligationes  pignorum,  ante  regaliura 
receptionem  facte,  sunt  in  irritum  revocande.  Cum  itaque  universa  predicta  dictante  principum  et  alio- 
runi  magnatum  et  fidelium  imperii  sententia  sint  confirmata,  mandamus  fidelitati  vestre  sub  pena  gratie 
nostre  firmiter  precipientes,  quatenus  ea,  sicut  fidem  vestram  condecet  et  honestatem,  abbati  prememo- 
rato  tamquam  domino  vestro  illesa  et  integra  conservetis;  quod  qui  no^  fecerit,  indignationem  omnipo- 
tentis  Dei  nostreque  maiestatis  gravem  offensam  se  noverit  incursurum.  Datum  apud  Wirceburc,  VI0. 
Kalendas  Julii,  indictione  XI. 

Yom  Siegel  ist  noch  ein  Bruchstuck  mit  der  sitzenden  Figur  des  Konigs  vorhanden  '). 

114. 

*  Papst  Bonorius  HI.  beauftragt  zwei  Geistliche,  die  Angelegenheit  der  streitigen  Bischofswahl  zu  Paderborn 
zu  untersuchen,  ihdem  die  Majoritdt  des  Domcapitels  zwar  fur  den  Af agister  Oliver  sich  erkldrt,  sechs  andere 
Domherren  aber  den  Busdorfer  Propst  Heinrich  (von  BrakelJ  erwahlt,  der  auch  vom  Erzbischof  von  Mains, 
trotz  der  von  der  Gegenpartei  erhobenen  Appellation  die  Bestdtigung  fund  von  Konig  Heinrich  VII.  die  Re- 
galienj  erhallen  und  die  Begierung  des  Bisthums  angeireten  hatte.  Die  pdpstlichen  Bichter  sollen  die  Sache 
untersuchen,  beide  Prdtendenten  nach  Bom  laden,  und  den  geistlichen  und  weltlichen  Bewohnern  des  Bisthums 
verbieten,  bis  zur  pdpstlichen  Entscheidung  sich  fur  den  einen  oder  den  andern  zu  erkldren.  1223  Juli  27. 

Segni.  —  Gleichzeitige  Abschrift  Fr.  Paderborn  U.  105. 

Honorius  episcopus  servus  servorum  Dei  venerabilibiis  fratribus  Ildensemensi  2)  et  Conrado  de  Sydi- 
kenbike  quondam  Halverstedensi  episcopo 8)  et  dilecto  filio  abbati  de  valle  sancti  Petri 4)  Coloniensis 
diocesis  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Dilecti  filii  prepositus,  decanus  et  maior  et  sanior  pars 
capituli  Paderbornensis  suis  nobis  litteris  intimarunt,  quod  cum  bone  memorie  eorum  episcopo  viam  uni- 
verse carnis  ingresso  &)  totum  capitulum  ad  eligendum  episcopum  convenisset,  electis  tribus  de  voluntate 
communi,  qui  diligenter  singulorum  vota  scrutantes  ea  prout  moris  est  solenniter  publicarent,  ipsum  ma- 
gistrum6)  Oliverum  eorum  concanonicum ,  virum  quidem  religione  preclarum,  honestate  decorum,  pru- 
dencia7)  circumspectum  et  litterarum  scientia  redimitum  invocata  spiritus  sancti  gratia  elegerunt.  Thet- 
marus  vero  et  Henricus  et  Bruno  ac  tres  alii  de  capitulo  non  ad  concordiam  sed  ad  discordiam  potius 
intendentes,  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree  prepositum8)  nominarunt.  Electores  autem  magistri 
Oliveri,  viso  quod  plures  et  maiores  elegerant  digniorem,  super  quibusdam  gravaminibus  coram  vobis  ab 
electoribus  eiusdem  magistri  0.  exprimendis  et  ne  quicquam  contra  electionem  eorum  posset  noviter 
attemptari,  ad  nostram  audienciam  appellarunt,  se  ac  sua  protectioni  sedis  apostolice  supponendo.  Pre- 
dictus  vero  prepositus  cum  quibusdam  electoribus  suis  ad  venerabilem  fratrem  ilostrum  Moguntinum  archi- 
episcopum9)  loci  metropolitanum  accedens  electionem  de  se  babitam  petiit  confirmari.  Qui  predicto  ma- 
gistro  et  eius  electoribus  absentibus  nee  citatis,  quosdam  testes  contra  eundem  magistrumrecipiens,  post 
appellationem  iterum  innovatam  electionem  de  dicto  preposito  habitam  confirmavit l0).     Quare  idem  tan- 

')  Schon  erhalten  ist  Heinrichs  VII.  Siegel  an  einer  ungedruckten  Urkunde  fur  das  St.  Katharinenstift  in  Dortmund  vom 
4.  September  1224.  —  2)  Conrad  II.  von  ftiesemberg  1221  — 1227,  der  den  Kreuzzug  gegen  die  Albigeneer  gepredigt 
hatte.  Leibnitz  SS.  R.  Brunswic.  II.  794.  —  8)  Kl.  Sichem  bei  Eisleben,  wo  Conrad  von  Krosigk  Monch  ward,  nach- 
dem  er  auf  das  Bisthum  Halberstadt  1209  resignirt  hatte.  Vgl.  die  Urkunde  vom  7.  Mai  1224.  —  *)  Heinrich,  wie 
die  folgenden  Urkunden  ergeben,  Abt  von  Heisterbach.  —  *)  Bernhard  III.  stirbt  den  28.  Marz  1223.  —  ^  qui  dili- 
genter —  magistrum  von  etwas  spaterer  Hand  unter  der  Abschrift  der  Urkunde  nachgetragen.  —  ^  So  corrigirt  an 
derselben  Stelle  statt  providentia  der  Abschrift.  —  *)  Heinrich  Propst  von  Busdorf.  —  B)  Siegfried  von  Eppstein.  — 
10)  Aus  der  unten  mitzutheilenden  Notiz  auf  der  Riickseite  unseres  Documents  geht  auch  hervor,  dass  Konig  Hein- 
rich VH.  dem  Gegenbischof  Heinrich  von  Brakel  die  Regalien  ertheilt  hat. 


Digitized  by 


GoqqI( 


13  23.  79 

quam  electus  mox  administrationem  temporalium  ipsius  ecclesie  irreverenter  usurpans  disponit  vel  potius 
dissipat  de  bonis  eiusdem  ecclesie  pro  sue  libito  voluntatis.  Quocirca  discretioni  vestre  per  apostolica' 
scripta  mandamus,  quatinus  vocatis  qui  fuerint  evocandi  et  inquisita  super  his  diligentius  veritate,  si 
constiterit  electionem  de  predicto  magistro  esse  a  maiori  et  saniori  parte  capituli  canonice  celebratam, 
cum  de  idoneitate  persone  minime  dubitemus,  earn  auctoritate  nostra  sublato  appellationis  obstaculo 
confirmetis,  alioquin  quicquid  post  appellationem  huiusmodi  ad  nos  interpositam  inveneritis  attemptatum, 
in  irritum  revocantes,  tarn  super  electionis  modo  et  eligencium  votis  quam  electorum  mentis  inquiratis 
diligencius  veritatem  et  que  inveneritis  sub  sigillis  vestris  nobis  fiieliter  intimetis,  prefigentes  partibus 
terminum  competentem,  quo  ndstro  se  conspectui  representent^  iustam  auctore  Domino  sententiam  rece- 
pturi;  clericis  quoque  ac  laicis  tarn  civitatis  quam  diocesis  Paderbornensis  sub  pena  excommunicationis 
inhibeatis  expresse,  ne  intendant  alterutri  parcium  donee  causa  fuerit  per  sedem  apostolicam  terminata. 
Testes  etc.    Quod  si  non  omnes  etc.    Datum  Sygnie  VI.  Kal.  Augusti  pontificatus  nostri  anno  VIII.  *). 

115. 

Papst  Bonorius  HI.  benachrichtigt  den  Abt  Heinrich  von  Heisterbach,  soiuie  den  Dechanten  und  den 
Propst  des  Coiner  Domcapitels,  dass  ihm  angezeigt  worden,  tote  bet  der  neuerlichen  Paderborner  Bischofswahl 
der  Abt,  der  Dechant  und  die  Canoniker  von  Abdinghof  mit  drei  Bittern  von  Brakel  den  Busdorfer  Propst 
Heinrich  mit  Gewalt  zum  Bischof  eingesetzt  hatten,  und  befiehlt  ihnen  die  Sache  zu  untersuchen  und  cano- 
nisch  zu  entscheiden.  1223  Juli  29.  Segni.  —  Hier  nach  dem  Original  Fr.  Paderborn  U.  106;  eine  gleichzeitige 
Abschrift  auf  dem  vorhergehenden  Document.  Fr.  Paderborn  U.  105;  gedruekt  bei  Schaten  ad  an.  1223  nach 
dem  Transsumpte  vom  13.  Mai  1229  2J  unten  Nro.  128. 


l)   Auf  der  Ruckseite  dieser  Urkundenabschrift  stent  von  gleichzei  tiger  Hand  vermerkt: 

Ubi  dicitur:  ipsum  magistrum  Oliverum  elegerunt  ibi  fiet  argumentum.  Magister  0(liverus)  non 
fait  denominatus  a  maiore  parte  capituli,  sed  decanus*);  ergo  magister  0.  non  fuit  eligendus, 
sed  decanus*). 

Item  ubi  dicitur,  quod  fuit  a  maiori  parte  capituli  electus,  adversarii  dicent,  quod  propositus 
fuit  electus  a  maiori  parte  eorum  qui  debebant  eligere.  Et  hoc  est  taciturn  in  littera,  quod 
orientaleB  interesse  debuerunt  et  quod  recepit  regalia  a  rege.  Item  quid  sit  faciendum  si  orien- 
tates intentant  possessorium.  Item  utrum  ilia  clausula  que  est  in  fine,  ilia  scilicet  clericis  quoque 
etc.,  possit  fieri  a  principio. 

*)  Da  der  Gegner  Olivers  Heinrjch  von  Brakel  Propst  von  Busdorf  war,  so  ist  seine  Bezeichnung  als  decanus 
ganz  unverstandlich;  und  dies  urn  so  mehr,  als  Heinrich  unmittelbar  darauf  auch  hier  prepositus  genannt  wird. 
Dadurch  erledigt  sich  auch  die  Note  5  zu  Nro.  55. 

*)  Dies  Transsumpt  schiebt  hinter:  quod  •  .  .  abbas  et  .  .  .  decanus  ac  canonici  S.  Petri  Paterburnensis ,  Wernerus,  B. 
et  H.  fratre8  eius  milites  die  Worte  de  Bracle  ein,  die  weder  im  Original  noch  in  der  Abschrift  auf  Urkunde  106 
stehen.  Ergiebt  nun  dieser  Zusatz,  dass  diese  weltlichen  Gegner  Olivers  dem  machtigen,  ursprunglich  wohl  edelen 
Ge8chlechte  derer  von  Brakel  angehorten,  so  erweist  die  unter  Nro.  137  nachfolgende  Urkunde  in  den  Worten: 
Hermannum,  Wernerum,  Bertoldum  fratres  dicti  Heinrici  propositi  de  Brakel,  dass  der  Gegenbischof  Heinrich,  Propst 
von  Busdorf ,  ihr  Bruder  war. 


Digitized  by 


Google 


80 


1113. 


116. 


*  Papst  Honorius  III.  nimmt  das  Kloster  Schaken  mit  alien  seinen  Giitern,  namentlich  denen  zu  Imminghauscn 
und  Goddelsheim  lJ,  in  seinen  Schutz.  1223  August  7.  Segni.  —  Abschr.  Msc.  I. 245  S.  327 ;  II.  101  S.  39. 

Honorius  episcopus  servus  servorum  Dei  dilectis  filiis  preposito  et  conventui  monasterii  in  Scaken 
salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Sacrosancta  Rom&na  ecclesia  devotos  et  humiles  filios  ex  assueto 
pietatis  officio  propensius  diligere  consuevit,  et  ne  pravorum  hominum  molestiis  exagitentur,  eos  tan- 
quam  pia  mater  sue  protectionis  munimine  confovere.  Eapropter  dilecti  in  Domino  filii  vestris  iustis 
postulationibus  grato  concurrentes  assensu,  personas  vestras,  et  locum,  in  quo  divino  estis  obsequio  man- 
cipati,  cum  omnibus  bonis,  que  in  presentiarum  rationabiliter  possidetis  aut  in  futurum  iustis  modis  pre- 
stante  Domino  poteritis  adipisci,  sub  beati  Petri  et  nostram  protectionem  suscipimus,  specialiter  autem 
de  Imminchusen  et  de  Godelheim  ecclesias  cum  omnibus  pertinentiis  suis,  sicut  eas  iuste,  canonice  et 
pacifice  possidetis,  vobis  et  per  vos  monasterio  vestro  auctoritate  apostolica  confirmamus  et  presentis 
scripti  patrocinio  communimus.  Nulli  vero  omnino  hominum  liceat  hanc  paginam  nostre  protectionis  et 
confirmationis  infringere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire;  si  quis  autem  hoc  attentare  presumpserit,  indi- 
gnationem  omnipotentis  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  se  noverit  incursurum.  Datum 
Signie  septimo  Idus  Augusti,  pontificatus  nostri  anno  octavo. 

in. 

Kbnig  HeinrichfVILJ  bestdtigt  dem  Kloster  Helmershausen  seine  Privilegien.  1223  September  12.  Nordhausen.— 
Or.  Fr.  Paderborn  U.  107;  auszugsweise  gedr.  Wenck  II.  B.  142. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Heinricus  Septimus  divina  favente  dementia  Romanorum 
rex  semper  augustus.  Justicie  diffinitio  est  constantem  ac  perpetuatam  habere  voluntatem  tribuendi  uni- 
cuique,  quod  sibi  iure  competit.  Quain  virtuteni  cum  .omne  hominum  genus  partim  a  natura  partim  institute 
legalibus  edoctum  colere  semper  et  exercere  habeat,  precipue  tamen  regie  dignitati  congruit,  talem  aninii 
habitum  immutabiliter  induere;  eis  tamen  personis  nostra  dignatio  in  omni  pietatis  et  equitatis  defen- 
sione  propensiorem  debet  adhibere  benevolentiam,  que  divinis  6incerius  sunt  mancipate  obsequiis  et  nobis 
in  amministratione  regni  sollicite  agentibus  et  orationis  munde  beneficio  et  veracis  consilii  subsidio  et 
indefessi  laboris  studio  assistunt.  Eapropter  Helmwordensi  cenobio  ob  peticionem  karissimi  ac  fidelis- 
simi  nostri  domini  Engelberti  sancte  Coloniensis  ecclesie  venerabilis  archiepiscopi,  ducis  Westvalie  et 
Angarie,  concedimus  in  perpetuum  omnem  libertatem  et  immunitatem,  que  a  regibus  Romanorum  velim- 
peratoribus,  Ottone  videlicet  imperatore,  Conrado  imperatore,  Heinrico  imperatore,  item  Heinrico  impe- 
ratore  et  Conrado  rege  concessa  est  et  per  privilegii  paginam  confirmata,  hac  videlicet  racionis  constantia, 
ut  nulla  deinceps  persona  magne  vel  parve  potestatis,  cuiuscumque  sit  ordinis  vel  officii,  presumat,  iam 
dictam  ecclesiam  vel  res  ad  ipsam  pertinentes  ullius  impedimenti  vel  artis  molestia  inquietare,  non  tri- 
butum  vel  aliquam  functionem  vel  pensionem  publicam  exigere,  non  servicium  regale  aut  servicii  redem- 
ptionem  vel  hospitia  seu  prandia  tollere,  sed  per  omnia  et  in  omnibus  ex  antiqua  regum  et  nostra  con- 
cessione  perpetua  utatur  libertate.  Statuimus  quoque,  ut  iuxta  predecessorum  nostrorum  edicta  nullum 
idem  locus  habeat  advocatum  nisi  quern  abbas,  qui  pro  tempore  fuerit,  concordi  consilio  fratrum  electum 
sibi  preficiendum  iudicaverit,  cui  advocato  tarn -in  ipso  iam  sepe  dicto  loco,  quam  in  aliis  ibidem  perti- 
nentibus  non  licebit  hospitia  sumere,  non  palafredos  tollere,  non  canes  alere,  non  pro  adeunda  curia 
vel  expeditione  nostra  quicquam  supplementi  vel  pensionis  capere,  non  freda,  non  redibitiones  exigere, 


')  Unweit  Schaken  im  Furstenthum  Waldeck. 


Digitized  by 


Google 


1223. 

sed  in  omni  importunitate  locum,  personas,  fundos,  tociusque  negligentie  seposita  materia  stu 
fensare.  Habeat  etiam  idem  monasterium  in  omne  tempus  liberam  potestatem  statuendi,  hab( 
catum  et  nundinas  publicas,  percussnram  monete  formandi,  telonium  accipiendi  ibique  diversan 
num  commercia  vendendi  et  eniendi.  Ea  propter  regali  et  imperiali  potentia  decernimus,  \ 
negociatores  et  in6titores  ceterique  hominum  ad  idem  mercatum  venientes  vel  ibi  manentes 
revertentes  talem  pacem  talemque  iusticiam  banni  nostri  interpositione  ohtineant,  qualem  illi  ha 
Moguntie,  Colonie,  Trutmonie  negotium  exercent,  talemque  eomposicionem  legum  violatores  h 
cepti  persolvant.  Quecunque  autem  utilitas  tarn  in  bonis  quam  moneta,  telonio,  stacionihus, 
accrescere  potuerit  memorato  cenobio  suisque  rectoribus,  in  perpetuum  tradimus  et  confirmai 
ibidem  militantium  usibus  servitura.  Licentiamus  etiam  regali  nostra  auctoritate,  ut  si  quis  n 
lium  regalis  aule  pTedicto  monasterio  de  prediis  suis  quocunque  modo  conferre  voluerit,  habea 
tern.  Et  ut  hec  donatio  sive  confirmatio  rata  et  inconvulsa  permaneat,  presentem  paginam  sig 
impressione  insigniri  iussimus  manuque  propria  corroborantes,  idoneos  testes  subternotari  fecimus 
nomina  sunt  hec:  Sifridus  Moguntine  sedis  archiepiscopus,  Engelbertus  Coloniensis  archiepisco] 
Herbipolensis  episcopus,  Engelhardus  Nuwenburgensis  episcopus,  Conradus  Hildesiensis  episcof 
radus  Mindensis  episcopus,  Lothewicus  Hirsveldensis  abbas,  Gumpertus  prepositus  Vrislariensis, 
Paderbornensis  maior  prepositus;  Lothewicus  Thuringie  lantgravius,  Lothewicus  dux  Bawarie, 
comes  de  Anehalt,  Atholfus  comes  de  Marka,  Volcquinus  comes  de  Swalenberg,  Conradus,  Otto, 
fratres  comites  de  Eversteiu  et  plures  alii  comites  «t  nobiles.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  inci 
M°.CC°.  XXIII0,  indictione  XI.  Datum  apud  Northusen  per  manum  cancellarii  nostri  II.  Idus  Se 
regni  nostri  anno  secundo.     Signum  domini  Heinrici  regis  invictissimi. 

118. 

f  Der  Paderborner  Domherr  Volquin  von  Schwalenberg  bestatigt  uls  Archidiacon  einen  Vergleich  de 
Gerden  mit  dem  Hitter  Herebold  von  Falkenberg  iiber  einen  Zehnten.    1223.  • —  Abschr.  Msc.  I 
5.  J246;  Regesten  Msc.  1.  242  i>  S.  33;   VL  224  S.  36. 

In  nomine  Domini.  Amen.     Volquinus  de  Swalenberg  maioris  ecclesie  Paderbornensis  canoni 
bus  banc   scedulam   inspecturis  salutem  in  perpetuum.     Noverint  universi  Christi  i&deles  tarn 
quam  futuri,  quibus  hoc  scriptum  fuerit  oblatum,  quod  controversia  inter  Gerdinense  monasi 
parte  una  et  Hereboidum  militem  de  Valkenberc  ex  altera  diu  habita  super  decima  novalis,  qi 
Gerdinensium  in  Wimelinchtorp  !)  adiacet,  quod  etiam  olim  sundera  Gerdinensis  fuerat,  tanden 
modum  conquievit  honestorum  virorum  consilio  et  arbitrio  mediante,   quod  Gerdinenses  pro  pa 
manda  prefato  milite  decimam  de  iam  dicto  novali  ad  mensuram  decern  virgarum  2)  dimiserunt, 
stias  et  damna,  que  ab  ipso  pertulerant,  remittentes  predicto  modo  ab  ipso  et  heredibus  eius 
rum  sibi  cavere  studuerunt.     Que  compositio  ut  stabilis  et  inconcussa  permaneat,  auctoritate  I 
potentis  mandamus.   Et  quia  novale  predictum  et  decima  sub  banno  nostro  sitasunt,  intestimoi 
bullam  nostram  appendimus  et  testes  qui  interfuere  annotamus.     Acta    sunt   hec  anno  verbi 
M°.CC°.XXIII0,    indictione  duodecima.     Huius  rei  testes  sunt:    Hermannus    de  Thetmele,   An 
Sandenebike,  Conradus  de  Stenem  sacer^otes;  laici  milites:  Olricus  de  Wulferssen,  Ludico  de  H 
Sigehardus  de  Marpe,  Widekindus  de  Oldendorp,  Erenbertus  nuncius  domini  Burchardi  de  Holl 


l)  Wohl  identisch  mit  dem  Gerdenschen  Gut  Wimininctorp ,  Erhard  G.  362,  was  Wintrup  bei  Horn  ist,  Preu 
maun  I.  S.  92.  In  diesem  Falle  hat  auch  der  Ritter  Herebold  von  Falkenberg  seinen  Stammsitz  in  dem  C 
mold  gelegenen  Orte  dieses  Namens  gehabt  und  ist  das  erste  bekannte  Glied  dieses  Lippeschen  Minis terialeng 
von  dem  Preoss  n.  Falkmann  H.  1088  einen  Ritter  Otto  von  Falkenberg  zum  J.  1362  als  altesten  der  Fami 
Die  Namen  der  Zeugen  bestatigen  gleichfalls,  dass  wir  es  hier  mit  Lippeschen  Giitern  zu  thun  haben.  — 

We«tt  Urk.-Buch-    IV.  11 


Digitized  by 


Google 


82  1133. 

119. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  schlichtet  einen  Streit  tiber  das  Patronatsrecht  der  Kirche  von  Westheim  XJ  stoi- 
achen  dieser  Lelzteren  und  dem  Kloster  Bredelar.  0.  J.  (1223 — 1254)  *).  —  Or.  KL  Dalhehn  U.  15. 

Omnibus  presens  scriptum  videntibus  Her(mamius)  Dei  gratia  abbas  Corbeiensis  finem  bonum  et  vitam 
perpetuam.  Cum  (de)  iure  patronatus  ecclesie  in  Westheim  litem,  que  vertebatur  inter  eandem  eccle- 
siam  et  conventum  in  Breidelare,  coram  nobis  partes  terminare  tenebantur,  presentis  scripti  testimonia 
protestamur  quod  lis  eo  modo  sopita  est,  ut  sacerdoti  ecclesie  in  Westheim  pensionem  duodecim  mensu- 
rarum  singulis  annis  persolvant  de  curia  in  Ostinctorpe  et  de  cetero  ab  omni  gravamine  et  inpetitione 
a  prefata  ecclesia  sint  immunes  et  exempti.  Testes  huius  rei  sunt:  Alradus  de  Dorpede  et  filius  suus 
Bodo,  Fredericus  de  Harehusen  et  frater  suus  Theodericus,  Theodericus  de  Mederike,  Goswinus  de  Wethen, 
Albertus  de  Lutersen,  Etdam,  Ulricus  de  Westheim,  Albertus,  Heriboldus  et  Lippoldus  fratres  de  Ame- 
lungessen,  Conradus  de  Beverunge,  Albertus  de  Colden  milites  et  alii  quamp lures  viri  nominati  et  famosi. 
Datum  Corbeie. 

Das  Siegel  ist  abgefallen. 

120. 

Abt  Hermann  von  Corvey  sehtiesst  mit  dem  Stifte  Schaken  einen  Vertrag  ab  wegen  der  von  Hermanns  Vor- 

gangern  zum  Ban  der  Burgen  Lichtenfels  und  Marsberg  verpfandeten  Gxiter  und  Renten  des  Hofes  Goddete- 

heim.  O.  J.  (1223—1254)*).  —  Abschr.  Msc.  II.  101  S.  41;  gedr.  Kindlinger  Horigkeit  S.  270. 

Hermannus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas  universis  huius  pagine  inspectoribus  notum  esse  cupimus, 
quod  cum  beate  memorie  abbas  Wydekindus  *)  predecessor  noster  in  edificatione  Lecthenflins 4)  officium 
sculteti  in  Godeloveshem,  quod  ei  tunc  vacabat,  Gerlaco  dicto  Smelthe  ministeriali  ecelesie  pro  XX  mar- 
cis  impignorasset,  et  procedente  tempore  in  edificatione  Montis  Mart  is  dominus  Thetmarus5)  tunc  abbas 
redditus  eiusdem  curie  domino  Thetmaro  dicto  Appolt  pro  XXX  marcis  impignorasset,  prepositus  de 
Scaken  nomine  Karolus,  ad  nostrum  et  ecclesie  nostre  ministerialium  consilium,  tarn  de  filiis  prefati  G. 
tunc  defuncti  pro  XX  marcis  ipsum  officium,  quam  de  predicto  Th.  pro  XXX  marcis  ipsius  curie  redditus 
absolvit;  nos  vero  postmodum  in  reedificatione  castri  sepedicti  Lechtenflins  partem  reddituum  curie  ipsius, 
qui  nos  contingunt,  qui  yulgo  hure  appellantur,  ipsi  cenobio  in  Scaken  pro  X  marcis  impignoravimus. 
Ceterum  scire  volumus  unirersos,  quod  si  forte  contingat  a  nobis  vel  aliquo  successorum  nostrorum  red- 
ditus ipsius  curie  pro  debitis  XXX  marcis  absolvi,  non  tamen  ipsum  officium  pro  marcis  iUis  XX  scilicet, 
pro  quibus  ut  presoriptum  est  a  prefato  preposito  fuit  ab  aKis  absolutum,  debet  redimi,  sed  apud 
ipsius  cenobium  propter  eius  commodum  et  profectum,  eui  semper  cupimus  intendere,  in  perpetuum  ma- 
nebit,  ita  ut  redditus  ipsius  curie  de  ipso  officio  annuatim  persolvat.  Quia  vero  idem  cenobium  in  pre- 
dicta  ipsius  curie  redemptione  graves  fecit  expensas,  et  ex  his  etiam  graviter  est  dampnificatum,  in  eo 
scilicet  maxime,  quod  propter  incendia  et  guerras  multiplices  ecclesie  nostre  nullum  interea  de  ipsa  curia 
percepit  emolumentum,  forsan  etiam  guerris  durantibus  diu  in  futurum  non  percipiet,  concessxmus  eidem, 
ut  rati  one  dampni  eiusdem  resarciendi,  quicquid  emolument!  medio  tempore  ex  ipsa  curia,  priusquam 
redimatur,  possit  ipsi  cenobio  accedere,  accedat  in  nomine  De\,  de  nostra  concessione  omni  spe  usure 
remota.  Ut  autem  hoc  factum  in  oblivionem  non  veniat  et  firmum  consistat,  presentem  paginam  nostii 
et  ecclesie  nostre  sigillorum  appensione  fecimus  communiri. 


l)  Westheim  Er.  Buren  SO.  von  Oiadorf  and  Meerhof  and  NO-  von  Marsberg.  —  *)  Regferongszeft  Abt  Hermanns.  — 
»)  Yon  1189—1205.  —  *)  Lichtenfels  S.  von  Goddelsheim  and  Schaken  im  Fr.  Waldeck.  —  »)  1205—1216.  Ygl.  die 
Note  zor  Urkunde  vom  5.  Mai  1206  3.  23. 


Digitized  by 


Google 


1223.  83 


121. 


*  Propst  Ludolf  von  Schaken  verpachtel  den  Bof  Goddelsheim  l)  auf  sechs  Jahre.  0.  J.  (1223—1254)*).  — 

Abschr.  Msc.  II.  101  S.  41. 

Ludolfus  Dei  gratia  propositus  in  Schaken  omnibus  hoc  scriptum  visuris  salutem.  Noverint  omnes 
huius  littere  inspectores,  quod1  nos  curiam  in  Godeleshem  Gerlaco  cognomine  Smelten  ad  VI  annos  por- 
reximus  tali  conditione,  quod  primo  anno  det  XXX  modios  siliginis  et  X  tritici,  secundo  XX  tritici  et 
XXsiliginis,  et  tertio  tantum;  reliquis  vero  tribus  annis  certam  pensionem  curie,  sicut  in  scripto  domini 
abbatis  continetur,  super  granarium  nostrum  singulis  annis  usque  ad  festum  sancti  Martini  presentabit; 
XIII  etiam  solidos  gravis  monete  advocato  in  festo  Epiphanie  VI  vicibus  sine  ulla  contradictione  per- 
solvet,  curiam  vero  sicut  modo  seminatam  porreximus  ita  nobis  a  festo  cathedra  Petri  preterito  post 
VI  annos  nobis  integraliter  cum  omni  iure  restituet.  Preterea  omni  iustitie,  qua  curia  tenetur  camerario 
Corbeiensi,  advocato  et  litonibus,  excepto  officio  abbatis,  totaliter  providebit.  Econtrario  omnes,  qui 
curie  attinent,  sibi  iustitiam  in  debitis  exhibebunt,  curiam  vero  cum  omni  integritate  ad  pristinum  statum 
reducet.  Ut,  autem  hoc  factum  nostrum  firmum  et  stabile  permaneat,  prefatam  paginam  sigilli  nostri 
appensione  fecimus  communiri.  Testes  huius  rei  sunt:  abbas  de  Flectorp  et  suus  capellanus  Hermannus, 
Bruno  de  Godelsheim,  Walravenus  de  Ymminchus,  Hildebrandus  de  Indagine-Principis,  Bernhardus  da- 
pifer,  Wederemo,  Giselerus  frater  villici,  Wigandus  de  cimiterio. 

122. 

Abt  Albert  von  Abdinghof  schreibt  an  die  fur  die  ziviespallige  Bischofswahl  emannten  pdpstlichen  Richter: 
den  Abt  Heinrich  von  Heisterbach,  den  Propst  Conrad  und  den  Dechanlen  Goswin  vom  Domcapitel  zu  Coin, 
dass  er  am  15.  Marz  1224  in  Gegenwart  des  Erwahlten  Oliver  von  Paderborn  im  dortigen  Domcapitel  frei 
und  ungezwungen  das  Gestandniss  abgelegt  habe%  dass  er  niemals  im  Besitz  des  Rechts  gewesen,  bet  der  Wahl 
eines  Bischofs  von  Paderborn  mitzuwirken.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  108,  gedr.  nach  Fickers  Copie  aus  der 
Handschrift  Gbttingen.  Univ.  bibi  Ind.  Msc.  275  Zeitschr.  XVUI.  318. 

Das  Siegel  des  Abts  von  Abdinghof  ist  nur  in  einem  untern  Bruchstuck,  das  seines  Capitels  ziemlich  vollstandig 
erhalten. 

123. 

Abt  Albert  von  Paderborn  wiederholt  obige  Erkldrung  mit  dem  Ausdruck  der  Reue  fiber  seine  Betheiligung 
an  der  Wahl  des  Propstes  Heinrich  von  Busdorf  zum  Bischof,  die  nur  auf  Zureden  und  das  Geschrei  von 
einigen  Laien  erfolgt  ware.  Dies  bestatigt  der  Prior  Wezelin  und  das  Capitel  von  Abdinghof  mit  dem  Be- 
merken,  dass  weder  Abt  Albert  noch  seine  Vorgdnger  das  Recht  gehabt,  bei  der  Wahl  eines  Paderborner 
Bischofs  mitzuwirken.  Ausgestellt  in  Gegenwart  des  Erwahlten  Oliver,  des  Dompropstes  Volrad,  des  Dom- 
dechanten  Johannes  und  des  Domcdpitels  zu  Paderborn.  1224  Marz  15.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  109; 

gedruckt  Zeitschr.  XVUI.  S.  317. 

Ego  Albertus  abbas  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  Paderburnensis  nulla  vi  coactus,  sed  spon- 
tanea publice  confiteor,  me  numquam  habuisse  ius  in  electione  Paderburnensis  episcopi  et  quod  circa 
Henricum  prepositum  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree  feci,  de  facto  pocius  sum  operatus,  quam 
de  iure,  malis  persuasionrbus  et  clamoribus  quorundam  laicorum  ad  hoc  inductus,  quod  michi  displicet, 


*)   Vgl.  Nro.  120.  — •  *)  Nach  den  Kegiernngsjahren  des  in  der  vorhergehenden  Urkunde  erwahnten  Abtes  Hermann. 

11* 


Digitized  by 


Google 


84  "" 

nee  amplius,  si  me  vivente  episcopatum  Patherburnensem  vacare  contigerit,  per  me  vel  successores  meos 
me  volente  talis  error  proveniet. 

Ego  Wezelinus  prior  monasterii  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  et  capitulum  eiusdem  loci 
Patherburnenses  nulla  vi  ooaeti  sed  spontanei  publice  confitemur,  abbatem  nostrum  dominum  Albertum 
et  antecessores  suos  abbates  nullum  umquam  ius  habuisse  in  electione  Patherburnensis  episcopi.  Sane 
super  hoc  presentem  cartam  conscribi  fecimus  et  tarn  sigillo  domini  nostri  abbatis,  quam  nostri  capituli 
appensione  corroborari  et  eandem  auctoritate  iudicum  delegatorum  a  domino  papa,  videlicet  maioris  pre- 
positi,  maioris  decani  et  abbatis  de  valle  sancti  Petri  Coloniensis  dyocesis,  postulavimus  confinnari. 

sunt   hee  in  capitolio   sancti  Liborii   sub   testimonio  Oliveri  Patherburnensis    electi,   Volradi 

repositi,  Johannis  decani  et  capituli  Patherburnensis  ecclesie  anno  gracie  M°.CO.XXIIII0,  indi- 

I,  Idibus  Marcii. 

e  beiden  Siegel  sind  abgefallen* 

124 

tet  zu  Busdorf  iibergiebt  den  vorgenannten  papstlichen  Richtern  eine  iibereinstimmende  ErMdrung 
des  Klo&ters  Abdinghof.  1224:  April  15.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  110 ;  regestirt  Zeitschr.  XVI II.  318. 

rabilibus  dominis  H.  abbati  de  valle  sancti  Petri  Coloniensis  dyocesis,  C.  prepositor  G.  decano 
eclesie  in  Colonia,  iudicibus  a  domino  papa  delegatis,  capitulum  sanctorum  apostolorum  Petri 
i  in  Paderburna  paratum  cum  devotis  orationibus  obsequium.  Scire  desideramms  vestram  reve- 
quod  nos  a  nemine  coacti,  sed  de  pura  conscientia  et  prompta  voluntate  confessi  sumus  in 
maioris  ecclesie  Paderburnensis  coram  magistro  Olivero  Paderburnensi  electo  et  capitulo  Pader- 
nos  nichilumquam  iuris  habuisse  rel  habere  in  electione  episcopi  Paderburnensis  t  nee  nos  um- 
possessione  rel  quasipossessione  iuris  eligendi  fuisse,  nee  amplius  tale  quid  attemptabimus  in 
st  hec  eadem  coram  nobis  per  litteras  nostras  ecclesie '  nostre  sigillo  signatas  confitemur.  Hec 
stra  eonfessio  facta  fuit  anno  gracie  M°.CC°.XXIIII0,  XVII  Kalendas  Maii. 
is  Siegel  mit  den  Brustbildern  der  Apostel  Petrus  und  Andreas  ist  bis  auf  die  Umschrift  erhalte&» 

125. 

pstKehen  Richter  sprechen  detn  Capitel  zu  Busdorf  das  Recht  ab,  an  der  Waht  des  Bischofs  von 
Paderborn  Theil  zu  nehmen.  0.  J.  u.  0.  (1224).  —  Fr.  Paderborn  U.  ltL 

nobis  .  .  abbati  vaHis  Petri  .  .  preposito  .  .  decano  Coloniensibus  iudicibus  a  sede  apostolica 
ex  confessione  Conradi  diaconi  procuratoris  capituli  beatorum  apostolorum  Petri  et  Andree  in 
le  et  per  litteras  capituli  predicti  ecclesie  sue  sigillo  signatas  constat  evidenter,  dictum  capitu- 
G[uam  fuisse  in  pos&essione  vel  quasipossessione  iuris  eligendi  episcopum  Paterburnensem,  et 
itulum  in  electione  predicta  nichil  unquam  iuris  habuisse  vel  habere,  predicto  capitulo  ius  pos- 
vel  quasipossessionis  penitus  auctoritate  nobis  delegata  abiudicamus,  etquia  episcoporum  electio 
icos  cathedralis  ecclesie  duntaxat  de  iure  communi  noscitur  pertinere,  super  iure  eligendi  Pater- 
n  episcopum  capitulo  sepedicto  auctoritate  apostolica  perpetuum  silencium  imponimus. 
u  Siegel  des  Abts  von  Heiaterbach  ist  ziemlich  wohl  erhalten. 


Digitized  by 


Google 


1334.  85 


126. 


*  Die  papstlichen  Richter  Abt  Beinrich  von  Beisterback,  der  Dompropst  Conrad  und  der  Domdechant 
Goswin  von  Coin  theilen  dem  Papst  Bonorius  UL,  unter  Wicderholung  seiner  Dulle  vom  29.  Juli  1223,  die 
wortlich  eingeriickten  Bekenntnisse  des  Abts  Heinrich  von  Abdinghof  und  seines  Capitds  vom  15.  Marz  1224 
und  des  Capitels  zu  Busdorf  vom  15.  April  1224  mit.  Ohne  Jahr,  Tag  und  Ausstellungsort.  —  Or.  in  zwei 
Ausfertigungen  Fr.  Paderborn  U.  113. 

Die  Siegel  mit  den  Umschriften:  SIGILLUM  ABBATIS  DE  VALLE  S.  PETRI;  CONRADUS  DEI  GRACIA  MAIOR 
PREPOSITUS  (et)  ARCHIDIACONU8  COLONIAE;  GOZWINUS  DEI  GRACIA  MAIOR  IN  COLONIA  DECANUS 
EX  ARCHIDIACONUS  sind  an  der  einen  Ausfertigung  ziemlich  gut  erjialten. 

m. 

*  Papst  Honorius  III.  ernenni  den  CardinaUegaten  Conrad  und  zwei  Geistliche  zu  neuen  Richtem  fur  die 

Angelegenheit  der  streitigen  Paderborner  Bischofswahl;  indem  er  die  von  den  Procuratoren  der  beiden  Par- 

teien  vor  dem  papstlichen  Auditor,  Cardinalbischof  von  Albano,  vorgebrachten  Grunde  ihnen  mittheilt ,  fordert 

er  sie  auf,  die  Sache  nochmals  zu  untersuchen  und  die  Parteien  vor  seinen  Stuhl  zu  laden.  1224  Mai  7. 

m  Lateran.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  112. 

Honorius  episcopus  sejrvus  servorum  Dei  venerabili  fratri  Portuensi !)  episcopo  apostolice  sedis  legato 
et  dilectis  filiis . .  abbati  de  Monte  Veteri a)  Cisterciensis  ordinis  diocesis  Coloniensis  et  Ebelino  canonico 
Warmacien8i  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Dilectis  filiis  A.  maioris  partis  capituli  Padeburnensis 
ecclesie  ac  L.  sanctonim  Petri  et  Andree  prepositi  procuratoribus  in  nostra  presentia  constitntis  venera- 
bilem  fratrem  nostrum  Albanensem  episcopum  dedimus  auditorem,  coram  quo  A.  iam  dictus  proposuit, 
quod  Padeburnensis  ecclesia  destituta  pastore,  cum  convenissent  canonici,  ut  de  futuri  tractarent  electione 
pontificis,  .  .  propositus  .  .  decanus  et  maior  ac  sanior  pars  capituli  magistrum  Oliverium  eorum  cano- 
nicum  virum  dono  scientie  preminentem  et  morum  honestate  preclarum,  salubrem  in  spiritualibus  et  fru- 
ctuosum  in  temporalibus  elegerunt;  pauci  vero,  sex  videlicet,  in  eundem  prepositum  suos  direxere  con- 
sensus. Sane  hii,  qui  magistrum  memoratum  elegerant,  super  quibusdam  gravaminibus  exprimendis  ab 
ipsis  et  ne  quicquam  attemptaretur  contra  electionem  ipsorum,  nostram  audientiam  appellarunt,  se  ac 
sua  protectioni  apostolice  supponentes.  Prepositus  autem  cum  suis  electoribus  ad  venerabilem  fratrem 
nostrum  *)  .  .  .  Maguntinum  archiepiscopum  loci  metropolitanum  accedens  petiit  et  obtinuit  electionem  de 
se  lactam  in  absentia  partis  alterius  post  appellationem  legitimam  et  alias  contra  sanctiones  canonicas 
confirmari.  Verum  venerabiles  fratres  nostri  .  .  .  Ildesemensis 4)  et  .  .  de  Sichem  quondam  Albersta- 
densis5)  episcopi  et  .  .  abbas  de  valle  sancti  Petri  a  sede  apostolica  delegati,  non  obstantibus  quibusdam 
frivolis  exceptionibus  ab  adversa  parte  propositis,  electionem  de  prefato  magistro  celebratam  canonice 
sententialiter  confirmarunt,  quorum  sententiam  procurator  iam  dictus  approbations  nostre  robore  petiit 
communiri  et  ad  effectum  executionis  plenarie  auctoritate  nostra  perduci.  Fuit  autem  propositum  ex 
ad  verso,  quod  cum  electio  Padeburnensis  episcopi  non  solum  ad  canonicos  maioris  ecclesie,  verumetiam 
ad  capitutym  sanctorum  Petri  et  Andree  et  .  .  .  abbatem  sancti  Pauli  de  consuetudinario  iure  pertineat, 
quod  tamen  pars  altera  inficiabatur,  omnino  ad  electionis  predicte  tractatum  ecclesie  utriusque  capitula 
pariter  convenerunt,  quorum  omnium  votis  per  inquisitores  voluntatum  in  eodem  scrutinio  redactis  in 
scriptis  et  publicatis,  postmodiun  in  communi  collatione  habita,  tot  de  utroque  capitulo  inventi  sunt  in 


*)  Conrad  yon  Urach.  Vgl.  die  Abhandlong  von  Roth  v.  Schreckenstein  in  Waitz'  Forsch.  z.  D.  G.  YD.  319  und  nnten 
die  Urkunde  vom  la  August  d.  J.  Nro.  130.  —  ■)  Altenberg  zwischen  Gladbach  und  Burtscheid.  —  *)  Sigfrid  von 
Epstein.  —  *)  Conrad  II.  von  Riesemberg.    Vgl.  Nro.  114.  —  6)  Vgl.  oben  Nro.  114. 


Digitized  by 


Google 


86  ""• 

prepositum  consensisse,  quod  merito  poterant  maioris  et  sanioris  partis  prerogativa  gaudere,  presertim 
cum  prepositus  et  decanus  Padeburnenses ,  qui  electionis  tempore,  ut  dicebat,  vinculo  erant  excommuni- 
cationis  astricti '),  annumerari  eligentibus  non  deberent.  Unde  petebat,  ut  predictorum  delegatorum  irri- 
tato  processu,  quern  ex  predictis  causis  impetere  nitebatur,  quod  per  Maguntinum  factum  fuerat  de  pre- 
posito  memorato  auctoritate  dignaremur  apostolica  confirmare.  Quia  vero  super  hiis  nobis  non  potuit 
fieri  plena  fides,  discretioni  vestre  per  apostolica  scripta  mandamus,  quatinus  vocatis,  qui  fuerant  evo- 
candi  et  auditis  hinc  inde  propositis  tarn  super  processibus  supradictis  quam  electionis  modo,  eligentium 
studiis  et  meritis  electorum,  prout  instructioni  cause  videritis'expedire,  causam  ipsam  sufficienter  instru- 
ctam  ad  examen  sedis  apostolice  referatis,  prefigentes  partibus  terminum  competentem,  quo  nostro  se 
conspectui  representent,  iustam  dante  Domino  sententiam  recepture.  Ceterum  ne  occasione  protractionis 
huiusmodi  sub  dubio  litis  eventii  grave,  quod  absit,  incurrat  ecclesia  sepedicta  dispendium,  diligenti  studio 
providere  curetis,  ne  ab  alterutra  partium  bona  eius  interim  dissipentur,  contradictores  si  qui  fuerint  vel 
rebelles  per  censuram  ecclesiasticam  appellatione  postposita  compescendo.  Testes  autem  qui  fuerint  no- 
minati,  si  se  gratia,  odio  vel  timore  subtraxerint,  per  censuram  ecclesiaBticam  appellatione  cessante 
cogatis  veritati  testimonium  perhibere.  Quodsi  non  omnes  hiis  exequendis  potueritis  inter  esse,  tu  ea 
frater  episcope  cum  eorum  altero  nichilominus  exequaris.  Datum  Laterani  nonis  Maii  pontificatus  nostri 
anno  octavo. 

Die  Bulle  ist  gut  erhalten. 

128.  * 

Die  friiher  ernannten  2J  drei  papstUchen  Bichter  machen  unter  Wiederholung  des  ihnen  vom  P.  Honorius  111. 
d.  d;  den  29.  Juti  1223  ertheilten  Commissoriums  bekannt,  dass  sie  unter  Zuziehung  zweier  Assessor  en,  der 
Cdlnischen  Domherren  Conrad  von  Benninberg  und  Hermann  von  Engere,  auf  Grund  der  ihrem  wesentUchen 
Inhalte  nach  eingeriickten  Gestandnisse  des  Abts  und  des  Convents  von  Abdinghof  so  wie  des  Capitels  vom 
Stift  Busdorf  entschieden  haben,  dass  die  Wahl  des  Paderborner  Bischofs  nach  gemeinem  Bechte  nur  dem 
dortigen  Domcapitel  zustehe,  weswegen  sie  dem  Kloster  Abdinghof  und  dem  Stift  Busdorf  in  Bezug  auf  ihr 
beanspruchtes  Wahlrecht  ein  ewiges  Stillschweigen  auferlegt  hatten.  1224  Mai  13.  Im  Domkloster  zu  Coin. 
—  Or*.  Fr.  Paderborn  Ch  114 ;  gedr.  Zeitschrift  XV III.  5.  319*)  und  Schaten  z.  J.  1224. 

Ausaer  den  schon  friiher  beschriebenen  Siegeln  des  Abts  von  Heisterbach ,  des  DompropsteB  Conrad  und  des  Dom- 
dechanten  Gozwin,  hangen  noch  an: 

1.  Das  Siegel  des  Domherru  Conrad  von  Renninberg;  es  en  thai  t  das  Brustbild  eines  Geistlichen  mit  der  tJber- 
8chrift  CONRADUS.  tlber  demselben  halten  zwei  verschlungene  Hande  eine  Waage,  fiber  deren  einer  Schale: 
DICTUM,  fiber  deren  anderer  tiefer  gesenkten:  FACTUM  steht.  Die  Umschrift  des  Siegels  aber  lautet:  NON 
RECDPIT  LIBRA  FIDEI  SINE  PONDERE  VERBA.  2.  Das  Siegel  des  Domherrn  Hermann  von  Engere  j  es  stellt 
einen  Geistlichen  in  ganzer  Figur  dar,  mit  der  Umschrift:  HERMANNUS  DEI  GRATIA  QUOD  EST. 

129. 

*  Propst   Volquin  von  Busdorf  bestatigt  die  durch  Ankauf  eines  benachbarten  Houses  bewirkte  Erweiterung 
einer  Stadt- Curie  des  Stifts.  1224  Juni  27.  —  Or.  Stift  Busdorf  U.  17;  Abschr.  Msc.  1.  121  foL  5\ 

Universis  Christi  fidelibus  presentis  pagine  inspectoribus  V(olquinus)  4)  Dei  gratia  beatorum  aposto- 
lorum  Petri  et  Andree  Patherburnensium  prepositus  salutem  in  vero  salutari.   Notum  igitur  esse  cupimus 

J)  Hiernach  ware  die  Excommunication,  welche  die  papstlichen  Richter  im  J.  1221  fiber  das  Paderborner  Domcapitel 
wegen  verweigerter  Aufnahme  des  Clerikers  Ludolf  ausgesprochen,  trotz  des  Vertrages  vom  26.  Januar  1222  Nro  98 
im  darauf  folgenden  Jahre  1223,  wo  die  Bischofswahl  stattfand,  noch  nicht  suruckgenommen  gewesen.  *-  »)  Vgl* 
die  Urkunden  Nro.  116,  122—126.  —  *)  Die  dort  gegebenen  Schlussworte  „Appensa  sunt  quinque  sigilla  etc." 
sind  naturlich  nur  eine  Privatbemerkung  des  spatern  Absohreibers  und  stehen  nicht  im  Originale.  —  *.)  Da  im  Jahre 


Digitized  by 


Google 


1224.  §7 

omnibus  hoc  scrip  turn  intuentibus,  quod  H.  de  Werle  nostre  ecclesie  canonicus  aream  Johannis  sacerdotis 
curie  ipsius  adiacentem  in  presentia  et  cum  consensu  capituli  nostri  pro  tribus  marcis  perpetualiter  com- 
paravit  et  earn  ecclesie  ac  prememorato  H.  contulimus  absolute.  Huius  autem  rei  testes  sunt:  Conradus 
decanus,  Heinricus  de  Etlen,  Fredericus  custos,  Werno  cantor,  Johannes  scolasticus,  Regenhardus,  Ger- 
hardus,  Gonradus,  Hermannus,  Wilhelmus  ecclesie  nostre  canonici.  Ne  ergo  super  eo  innascatur  aliorum 
diffidentia,  presentem  paginam  habentem  huius  facti  continentiam  sigilli  nostri  et  ecclesie  corroboravimus 
inpressione.    Acta  sunt  hec  a.  d.  i.  M°.CC°.XXIIII0,  indictione  XII,  V.  Kal.  Julii. 

Yon  den  ursprunglich  angeh&ngten  zwei  Siegeln  ist  das  des  Props tes  zum  Theil  erhalten,  welohe  eiuen  Geistlichen 
in  ganzer  Figur  darstellte.    Von  der  Umschrift  lassen  sich  die  Buchstalen  YOLQYINI  noch  deutlich  erkenoen. 

130. 

*  Cardinattegat  Conrad,  der  Abt  von  Alienberg  und  der  Domdechant  von  Speier  verbieien  *)  den  Amtleuten  des 

Fiirstbisthums  Paderborn,  die  Einkunfte  ihrer  Amter  weder  dem  Propst  Hetnrich  von  Busdorf  noch  dem  Magister 

Oliver,  welche  beide  beanspruchten  als  Bischof  erwahlt  zu  sein,  zu  iiberantworten,  sondern  sie  aufzubewahren* 

(1224)*)  August  19.  Coin.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  115;  Abschr.  s.  XVII.  Mse.  VII.  5102.  I.  S.  71. 

C.  miseracione  divina  Portuensis  et  sancte  Rufine  episcopus  apostolice  sedis  legatus,  .  .  abbaa  de 
Veteri  Monte  Cisterciensis  ordinis  Coloniensis  diocesis  et  Ebelinus  decanus  SpirensisfstW^,  iudiees  a  sede  apo- 
stolica  delegati  Andree  de  Eninhus,  Heinrico  de  Nienhus,  Godescalco  de  Ervete  et  Everhardo  de  Hesen8) 
et  omnibus  villicis  et  officiatis  et  aliis  reditus  episcopatus  Patherburnensis  solventibus  salutem  in  Domino. 
Causam,  que  inter  maiorem  partem  capituli  Patherburnensis  et  H.  prepositum  beatorum  apostolorum 
Petri  et  Andree  Patherburne  de  episcopatu  vertitur,  a  domino  papa  recepimus  instruendam,  ita  ut  earn 
plene  instructam  summi  pontificis  examini  remittamus.    Inter  cetera  igitur  tale  mandatujn  aocepimus: 

Ceterum  ne  occasione  protractationis  huiusmodi  sub  dubio  litis  eventu  grave,  quod  abeit,  incuxrat 
ecclesia  sepe  dicta  dispendium,  diligenti  studio  precavere  curetds,  ne  ab  alterutra  parcium  bona  eius 
interim  dissipentur,  contradictores,  si  qui  fuerint,  vel  rebelles,  per  censuram  ecclesiasticam  appellatione 
postposita  compescendo. 

Auctoritate  ergo  domini  pape  archiepiscopo  Coloniensi  precepimus,  quatinus  reditu*  episcopatus 
Patherburnensis  colligi  faciat  futuro  Patherburnensi  episcopo  conservandos.  Vobis  igitur  auctoritate 
domini  pape  districte  precipiendo  mandamus,  quatinus  neque  preposito  Heinrico  neque  magistro  Olivero 
neque  eorum  nunciis  dictos  reditus  persolvatis,  sed  domino  archiepiscopo  Coloniensi  vel  eius  nuncio,, 
quern  ad  hoc  officium  vobis  transmiserit,  dictos  reditus  exhibeatis.  Si  vero  preposito  Heinrico  vel  ma- 
gistro Olivero  vel  eorum  nunciis  dictos  reditus  episcopatus  Patherburnensis  persolveritis,  sciatis  nos  V. 
preposito ,  J.  decano  Patherburnensibus  dedisse  in  mandatis  ut,  quoscunque  ex  vobis  nostri  mandati  inve- 
nerint  transgressores,  auctoritate  domini  pape  excommunicent,  et  singulis  dominieis  diebus  candelis  ac- 
censis  et  campanis  sonantibus  in  ecclesia  Patherburnensi  pro  tante  temeritatis  excessu  publico  denun- 
cient  excommunicatos  et  faciant  ab  omnibus  arcius  evitari.  Quia  enim  in  hac  re  mora  periculosa  est, 
mandatum  domini  pape  negligere  nee  volumus  nee  audemus*  Datum  Colonie  XHH.  Kal.  Septembris. 
Alle  drei  Siegel  sind  abgefallen. 


1231  der  Propst  von  Busdorf  Widekind  heiast,  and  ein  Propst  dieses  Stifts  von  1224  bis  dahin  nicht  weiter  vorkommt, 
so  lag  e8  nahe,  die  Initiale  Y.  nnserer  Urkunde  auf  seinen  Namen  zu  beziehen.  Doch  constatirt  das  Siegel  unserer 
Urkunde  in  der  That  einen  Yolquin  1224  als  Propst  zu  Busdorf.  Wahrscheinlicherweise  ist  es  der  in  der  Busdorfer 
Urkunde  von  1222  Nro  104  erwahnte  Paderborner  Domherr  Yolquinus  de  Svalenbereh.  Ygl.  auch  Nro.  118.  —  *)  In 
ihrer  Eigenschaft  als  neu  ernannte  papstliche  Richter.  Ygl.  oben  Nro.  127.  —  *)  Der  Legat  war  am  7.  Juni  1224  in 
Coin  angekommen.    Cfr.  Bcehmer  R.  J.  1198—1254  S.  373.  —  *)  Ort  im  Paderbomsehen  cfr.  Erhard  G.  236,  431. 


Digitized  by 


Google 


88 


1334. 


131. 


*  Dieselben  beau fir agen  den  Propst  und  den  Dechanten  des  Doms  zu  Paderborn,  die  fur stbischb /lichen  Ami- 

leute,  wenn  sie  vorstehenden  Befehl  missachten  sollten,  zu  excommuniciren  (1224:)  August  19.  Coin.  — 

Or.  Fr.  Paderborn  U.  116. 

C.  miseracione  divina  Portuensis  et  sancte  Rufine  episcopus  apostolice  sedis  legatus,  abbas  de  Veteri 
Monte  Cisterciensis  ordinis  Coloniensis  diocesis  et  Ebelinus  decanus  Spirensis  iudices  a  sede  apostolica 
delegati  dilectis  in  Christo  V.  preposito  J.  decano  Patherburnensibus  salutem  in  Domino.  Causam,  que 
inter  maiorem  partem  capituli  Patherburnensis  et  H(einricum)  prepositum  beatorum  apostolorum  Petri  et 
Andree  Patherburnensem  de  episcopatu  vertitur,  a  domino  papa  sicut  scitis  recepimus  instruendam. 
Inter  cetera  igitur  tale  mandatum  accepimus: 

Ceterum  ne  occasione  protractionis  huiusmodi  sub  dubio  litis  eventu  grave,  quod  absit,  incurrat 
ecclesia  sepedicta  dispendium,  diligenti  studio  precavere  curetis,  ne  ab  alterutra  parcium  bona  eius 
interim  dissipentur,  contradictores  si  qui  fuerint  vel  rebelles  per  censuram  ecclesiasticam  appellatione 
postposita  compescendo. 

Auctoritate  ergo  domini  pape  archiepiscopo  Coloniensi  precepimus,  quatinus  reditus  episcopatus 
Patherburnensis  ecclesie  colligi  faciat,  futuro  Patherburnensi  episcopo  conservandos.  Auctoritate  eciam 
domini  pape  omnibus  villicis  et  officiatis  et  aliis  reditus  episcopatus  Patherburnensis  solventibus  districts 
mandavimus,  quatinus  neque  preposito  Heinrico  neque  magistro  Olivero  neque  eorum  nunciis  dictos  redi- 
tus persolvant,  sed  domino  archiepiscopo  Coloniensi  vel  eius  nuncio,  quern  propter  hoc  eis  transmiserit, 
dictos  reditus  exhibeant.  Auctoritate  ergo  domini  pape,  qua  fungimur  in  hac  parte,  vobis  precipiendo 
mandamus,  quatinus,  si  quos  ex  predictis  villicis  vel  officiatis  vel  aliis  mandati  nostri  inveneritis  trans- 
gressores,  auctoritate  nostra  excommunicetis  et  singulis  dominicis  diebus  candelis  accensis  et  campanis 
sonantibus  in  ecclesia  Patherburnensi  pro  tante  temeritatis  excessu  publice  denuncietis  excommunicatos 
et  faciatis  ab  omnibus  arcius  evitari.  Quia  enim  in  hac  re  mora  est  periculosa,  mandatum  domini  pape 
negligere  nee  volumus  nee  audemus.    Datum  Colonie  XIIU  Kalendas  Septembris. 

Nur  von  den  Siegeln  des  Abts  von  Altenberg  und  des  Domdechanten  von  Speier  sind  Bruchstucke  erhalten. 

132. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  schliesst  mit  dem  Grafen  Heidenreich  von  Lutterberg  lJ  einen  Vertrag  ab  iiber 
die  Besitzverhaltnisse  der  von  Ersterem  fur  das  Stift  Corvey  wiedererworbenen  Burg  Bramberg.   1224  De* 

cember  21.  Corvey.  —  Or.  2J  mit  dem  J.  1222  Fr.  Corvey  *)  Ur.  83;  Abschr.  Msc  II.  101  S.  55. 

Hethenricus  Dei  gratia  dictus  comes  de  Lutterberch  universis  huius  pagine  inspectoribus  notum 
esse  cupimus  quod  cum  inter  abbatem  Hermannum  et  ecclesiam  Corbeiensem  et  nos  controversia  occa- 


S.  von  Munden  zwischen  Werra  und  Fulda.  Busching  IX.  292  erwahnt  bei  diesem  im  Fr.  Gottingen  gelegenen  Orte 
kein  Grafengeschlecht ;  wohl  aber  bei  dem  Grubenhagen'schen  Schloss  Lauterberg  oder  Lutterberg  am  Harze,  S.  von 
Andreasberg.  Doch  fuhrte  dies  Geechlecht  eigentlich  den  Namen  der  Grafen  von  Scharzfels.  —  Dass  wir  hier  nur  an 
das  Gottinger  Geschlecht  dieses  Namens  zu  denken  haben,  beweist  wohl  die  N.  von  Munden  auf  dem  rechten  Weserufer 
im  Bramwalde  belegene  Bramburg.  —  2)  Diese  Urkunde  ist  an  den  eingeklammerten  Stellen  sehr  zerstort,  und  in 
Gopiaren  oder  sonstigen  Abschriften  nicht  erhalten.  Falke  kannte  sie  nicht  und  hat  uberhaupt  von  diesen  Besitz- 
verhaltnissen  Corveys  keine  Ahnung  gehabt.  —  *)  Nach  der  Gaukarte  von  Wersebe  lag  die  Bramburg  im  Pagus  Logne, 
dem  Leinegau.  Das  BeBitzrecht  Corvey's  daran  beruhte  also  wohl  auf  den  Schenkungen,  die  Ludwig  der  Fr.  und 
Ludwig  der  D.  dem  Kloster  in  den  Jahren  833,  834  und  840  mit  Gutern  in  diesem  Gau  machten.  Vgl.  meine  Kaiser- 
urkunden  I.  33,  46,  81  und  die  Tradd.  Corb.  247,  257  und  376  uber  andere  Schenkungen  von  Privatpersonen. 


Digitized  by 


Google 


1J24.  89 

sione  castri  Bramborch,  quod  per  ueggligentiam  deperditum  fuerat  et  ipsius  abbatis  expensis  et  laboribus 

recuperatum,    verteretur    tandem   inter   nos,    tarn    nostris    quam   dicti    domini   abbatis    familiaribus   et 

prudentibus  ainicis  mediantibus,  talis  compositio  intercessit,  quod  videlicet  inedietatem  ipsius  castri  tarn 

nobis  quam  uxori  nostre  Beatrici  nomine  ad  tempus  vite  nostre  solummodo  possidendi  in  feodo  concessit, 

tredecim  ministerialibus  et  hominibus  ecclesie  Corbeiensis,  quorum  nomina  infra  subnotata  sunt,  fidem 

dantibus,  quod  nulla  in  prefata  castri  medietate  et  aliis  bonis  nostris  in  vicino  positis  alienatio  seu  alia 

iniuria  fieret  ex  parte  ipsius  abbatis.     Ex  parte  vero  nostra,  ne  ulla  unquam  fiat  alienatio  seu  alia  que- 

libet  iniuria  in  prefato  castro  eidem  abbati  et  ecclesie  sue,  sed  post  mortem  nostram  et  uxoris  nostre 

predicte  libere  et  integre  ad  prefatum  abbatem  et  eius  ecclesiam  revertatur,  talis  est  facta  securitas, 

quod  videlicet  nos  super  his  fidem  dedimus,  interposuimus  et  luramentum  domino  Hermanno  de  Lippia, 

sororio  nostro  ')  fidem  similiter  dante  super  liac  securitate.     Sub  eadem  etiam  fide  et  iuramento  nos 

obligavimus  pro  nostro  procuratore,  quern  advocaium  consuevimus  appellare,  quod  ecclesie  Corbeiensi  in 

ipsius  castri  conservatione  semper  fidelis  existat.     Quoscumque  etiam  castrenses  nos  ex  parte  nostra  in 

eodem  castro  locare  decrevimus,  nos  domino  abbati  nominabimus  eosdem,  etsi  ei  et  consiliariis  eius  visum 

fuerit,  illoB  talis  opinionis  et  notitie  viros  esse,  ut  ipserum  fideet  iuramento  in  hac  parte  merito  debeat 

esse  contentus,  ipse,  ab  eisdem  fide  data,  ipsorum  super  castri  securitate  recipiet  iuramentum.    Si  vero 

domino  abbati  et  suis  visum  fuerit  eosdem  tales  esse,  ut  ad  ipsorum  fi(km  et  iuramentum  sit  necessaria 

maior  securitas,  facienda  est  ab  eis  per  sufficientes  fideiussores.    Janitor  etiam  et  vigiles  tam  ex  parte 

nostra  quam  domini  abbatis  in  expensis  communibus  statuentur  et  illi  tam  nobis  quam  domino  abbati, 

secundum  ius  utrique  nostrum  in  ipso  castro  conpetens,  ad  eiusdem  conservationem  fidelitatem  iurabunt. 

Turrim  vero  dominus  abbas  in  ipso  castro  de  propriis  expensis  perficiet  et  earn  per  suum  famulum  faciet 

custodiri,  hoc  tamen  adiecto,  quod  ex  parte  supradicti  H.  de  Lippia,  sororii  nostri,  aliquis  famulus  de 

consilio  ipsius  abbatis  et  ecclesie  sue  ad  custodiendam  eandem  turrim  simul  cum  suo  custode  in  suis 

expensis  in  ipsam  turrim  admittetur,  qui  pariter  ad  ipsius  turris  et  castri  secundum  predictam  formam 

conservationem  iurabunt;  et  consimili  iuramento  fide  nihilominus  apposita  tam  nostri  quam  domini  abbatis 

castrenses  et  ei  et  ecclesie  sue  et  nobis  se  communiter  obligabunt.    Ut  autem  eidem  abbati  (et  ecclesie 

sue  reconpensationem  aliquam  pro  summis  (?)  ad  recuperationem)  castri  sepedicti  impensis  faceremus, 

promisimus,  quod  bona  fide  secum  laborabimus,  ut  decime  novalium  exstirpandorum  in  silva,  que  Bram- 

waldt  dicitur,  cuius  custodia  que  vulgo  vorst  appellatur  ad  nos  pertinet,  per  Moguntine  ecclesie  dona- 

tionem,  a  qua  in  feodo  nos  tenemus  easdem,  ecclesie  ipsius  accedant,  et  si  forsan  hec  donatio  contingat, 

tunc  nos  et  prefata  uxor  nostra  ab  ipso  abbate  earundem  decimarum  et  etiam   novalium   medietatem 

usque  ad  tempus  vite  nostre  et  non  ultra,  sicut  et  de  castro  tenendo  supra  dictum  est,  inbeneficio  tene- 

bimus,  nil  horum  alicui  umquam  in  feodo  porrigendo,  seu  modis  aliis  alienando,  residua  medietate  ad 

nostros  usus  libere  pertinente.    Sin  autem  huiusmodi  donatio  minus  contingat,  no§  tunc  easdem  decimas 

aliquibus  de  ministerialibus  seu  hominibus  ecclesie  Corbeiensis,  quos  ad  id  ipse  decreverit  abbas,  ad 

ipsius  usus  concedemus  seu  quocunque  modo  ipse  abbas  et  eius  ecclesia  decreverit,  in  quantum  poteri- 

mus  efficiemus  easdem  decimas  ecclesie  ipsius  usibus  deputare,   donee  earundem  verum  dominium  forsan 

aliquando   eidem  ecclesie  accedat.    Ut  autem  hoc  factum  nulla  oblivio  deleat,   aut   aliqua  malignantis 

ingenii    posteritas   infringat,    presentem   paginam  tam  nostri  quam  sororii  nostri   prefati  H.  de  Lippia 

sigilli  appensione  fecimus  communiri.    Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.  XXII0,  indictione 

XII2);  fideiussores  vero  nobis  a  domino  abbate  dati,  qui  et  huius  rei  testes  sunt,  nomine  et  nuinero  sunt 


')  Bororius  kana  Scbwestereobn  und  Scbwager  bedeuten.  Doch  constirt  «Q8  den  Lippeschen  Regesten  von  Preuss  und 
Falkmann  nichts  ibex  diese  Verwandtschaft  Hermanns  II.  von  Lippe  1196 — \2J9  rait  dem  Graflich  Lutterbergiscben 
Hauee.  —  -)  Wir  glauben  bei  Datiruog  der  Urkunde  der  Indiction  urn  «o  mehr  folgen  and  in  der  Jahresznhl  einen 
Schreibiebler  statt  121*3  annebmon  zu  mussen,  als  Abt  Hermann  ira  Jabre  1223  nocb  Elect  war.  Allenfalls  konnte 
man,  wofur  aucb  Herr  Dr.  Veltman  sich  erklart,  122)  lesen,  aber  daiui  mnaste  die  Ind  XIII  sein. 
Weiti;  Urk.-Buch.    IV.  12 


Digitized  by 


Google 


90  1114. 

hi:  Hermannus  de  Lippia,  Bernhardus  et  cognatus  eius  Hermannus  de  Holthuse,  Hermannus  Spechel, 
Albertus  dapifer  de  Lippia,  Raveno  de  Otberch,  Albero  de  Reckerinchusen,  Stephanus  de  Horehusen, 
Olricus  de  Westhem,  Hermannus  de  Nigenkerken,  Giselbertus  de  Winninchusen,  Bertoldus  marscalcus, 
Hereboldus  de  Amelungessen.  Si  vero  horum  quis  defunctus  fuerit,  inde  infra  VI  ebdomadas  nobis  alius 
loco  defuncti  fideiussor,  si  id  exegerimus,  substituetur.  Datum  Corbeie  XII  Kalendas  Januarii. 
Beide  Siegel  sind  abgefallen. 

133. 

*  Albert,  Abt  zu  Paderborn  und  Gerden1),  bestatiget,  dass  Gerhard,  Priester  in  Volstesen2),  dem 
Kloster  Gerden  alle  seine  jetzigen  und  kiinftigen  Giiler  geschenkt  und  dafur  die  Briiderschaft  des  Klosters 
und  eine  vollstdndige  Prabende  erhalten  habe.  Zeuge  Gerhard,  Prior  zu  Gerden.  1224. —  Regesl  Msc.  I.242K 
S.  33;   VI.  224  S.  36. 

134. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  ubertrdgt  gewisse  von  einem  seiner  Vasallen  ihm  resignirte  Giiter  dem  Hospital 
zu  Corvey  unter  der  Bedingung,  dass  sie  einem  Dicner  des  Hospitalars,  der  zwbtf  Mark  zum  Kauf  dieser 
Giiter  beigesteuert  hatte,  und  seinen  Nachhommen  auf  ewige  Zeiten  in  Erbpacht  gegeben  werden;  sottle  die 
Familie  verarmen  und  von  der  Pacht  zuriicktreten ,  so  miisse  ihr  die  beigesteuerte  Geldsumme  herausgezahlt 
werden.  1224.  —  Or.  KL  Corvey  U.  84;  Abschr.  Msc.  I.  134  S.  76  und  115. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Hermannus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas.  Quoniam  que 
geruntur  in  tempore,  transeunt  cum  tempore,  consuevit  ea  prudentum  industria  scripture  memoria  per- 
hennare.  Sciant  igitur  tarn  presentes,  quam  posteri,  quod  quidam,  nomine  Egeno  de  Lutherungen  8), 
conventus  a  quodam  confratre  nostro  Alberto  hospitalario  bona,  que  in  eadem  villa  in  benefitio  a  nobis 
habuerat,  accepta  pecunia  a  iam  dicto  confratre  nostro,  ad  manus  nostras  resignavit.  Sane  quidam 
prememorata  bona  alicui,  ut  coquine  nostre  deserviret,  asserebant  fore  conferenda;  fideles  vero  nostri 
super  eo  constanter  a  nobis  sub  fidelitate  requisiti  affirmarunt,  predictum  Egenonem  hec  bona  non  ob 
coquine  obsequium,  sed  tanquam  vasallum  in  benefitio  tenuisse.  Nos  vero  ipsa  bona  ad  rationabilem 
predicti  confratris  petitionem  hospitali  in  Corbeia  contulimus,  ita  ut  eorundem  bonorum  ordinatio,  sicut 
et  aliorum  bonorum  hospitali  pertinentium,  penes  hospitalarium  sit,  et  quicquid  ex  his  provenire  potuerit, 
pauperibus  erogetur.  Sed  quia  prefatus  confrater  totam  pecuniam  pro  predictis  bonis  persolvendam  per 
se  habere  non  poterat,  quidam  suus  famulus,  nomine  Hermannus,  qui  fideliter  ei  diu  deservierat,  subvenit 
ipsi  in  pecunia,  quam  cum  uxore  sua  nomine  dotis  acceperat,  videlicet  XII  marcis.  Redemit  et  idem 
Hermannus  XII  iugera  in  monte  qui  dicitur  Mallenberch  pro  dimidia  marca  a  quodam,  qui  inde  hospi- 
talario pensionem  solvebat.  Hospitalarius  vero  pro  tam  utili  facto  famuli  sui  porrexit  eidem  et  uxori  et 
filiis  suis  eadem  bona,  addens  eis  unum  mansum  hospitalis,  ut  de  his  bonis  omnibus,  tam  emptis  quam 
redemptis  et  adiectis  simul  manentibus,  persolverent  hospitali  in  Cathedra  Sancti  Petri  XVI  solidos  Hu- 
xariensis  monete  et  nullus  hospitalarius  eum  vel  aliquem  heredum  suorum,  quamdiu  predictam  pensio- 
nem persolverent,  ab  hisdem  bonis  in  posterum  alienet.  Si  autem  idem  Hermannus,  seu  aliquis  heredum 
suorum  depauperatus,  prefatam  pensionem  persolvere  non  potuerit,  provisor  hospitalis  predictam  pecu- 
niam, videlicet  XII  marcas,  eis  restituet.    Nos  igitur  hoc  factum  ratum  et  inconvulsum  cupientes  per- 


')  So  beide  Handschriften.  Es  hat  doch  etwas  Aaffallendes,  den  Abt  von  Abdinghof  zngleich  als  Abt  eines  Frauen- 
klosters  bezeichnet  zu  sehen,  wenngleich  ihm  wohl  ein  AufsichtBrecht  uber  dies  Frauenkloster  seines  Ordens  zustand. 
Vgl.  die  Gerdener  Urkunde  von  1230.  —  *)  Volsen  SW.  von  Gerden.  —  *)  Luchtringen ,  auf  dem  rechten  Weser- 
ufer,  NO.  von  Hoxter. 


Digitized  by 


Google 


1224  91 

manere,  hanc  in  munimentum  paginam  conscriptam  sigillo  nostro  et  beati  Viti  sigillo  inpressam,  testibus 
annotatis,  roboravimus.  Testes  hi  sunt:  Hugo  prior,  Esquinus  prepositus,  Conradus  camerarius,  Lude- 
gerus  et  alii  plures  de  conventu.  Laici:  Ludolfus  dapifer,  Hereboldus  de  Amelungessen,  Bertoldus  mar- 
scalcus,  Giselbertus  de  Winningehusen,  Godefridus  de  Godelunxen,  Godefridus  de  Herebramen  et  alii 
quamplures.    Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.XXIIH0,  prelationis  nostre  anno  primo. 

Das  Siegel  des  Abts  ist  abgefallen,  von  dem  Siegel  des  heiligen  Vitus  aber  noch  era  grosseres  Bmchstiick  vorhan- 
den  mit  einem  jugendiich  schonen  Kopfe  *)  innerhalb  eines  ovalen  Ringes  und  zweier  concentrischer  Kreise. 
Zwi8chen  diesen  beiden  befindet  sich  die  Umschrift,  wovon  noch  das  Wort  VITUS  zu  erkennen  ist*). 

135. 

Griindung   der  Neusladt  Herford  durch   die  Abtissin  Gertrud  von  Lippe  und  den  Erzbischof  Engelbert  von 

Coin  auf  dem  Gebiete  des  abteilichen  Hofes  Libbere.    1224.  —  Or.  GefursL  Abtei  Herford  U.  32;  gedr. 

Zeitsch.  des  histor.   Vereins  fur  Niedersachsen.  1858  5.  96—98. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Gertrhudis  divina  favente  gracia  Hervordensis  abbatissa 
universis  quibus  hec  exhibita  fuerit  pagina  salutem  in  Domino.  Sciant  omnes  ex  presenti  scripto  tarn 
posteri  quam  presentes,  quod*  cum  in  Hervordia  novum  oppidum  fundaremus  et  pascua  non  haberent 
incole,  tali  pacto  per  nostrum  et  totius  ecclesie  consilium  cum  fideli  nostro  Florentio  2)  villico  in  Lib- 
bere et  filiis  suis  super  habendis  pascuis  convenerunt.  Nos  ante  omnia  ipsam  curiam  Libbere  in  ipsum 
oppidum  locari  constituimus  cum  omni  integritate  et  libertate,  quam  extra  oppidum  longis  retro  tempo- 
ribus  dinoscitur  habuisse,  tarn  nobis  et  ecclesie  quam  villico  et  litonibus  iugiter  optinenda.  Deinde  con- 
stitutum  est  et  firmatum,  ut  quicunque  civium  novi  oppidi  pascuis  eguerit,  pro  habendis  illis  dabit  sin- 
gulis annis  prefato  Florentio  villico  nostro  seu  suis  sequacibus  in  proxima  die  post  festum  Mychahelis 
pullum  unum,  quern  si  requisitus  non  dederit,  proxima  sequenti  die  duos  debet  et  solvet,  Exhinc  dictus 
Horentius  villicus  de  nostra  licencia  et  voluntate  assignavit  prefatis  civibus  quicquid  pascuale  est  gregi- 
bus  ipsorum  et  pecudibus  in  omni  usuario  graminis  sive  communi  quod  maichia  vocatur,  sive  singulari 
quod  sundere  nuncupatur,  exceptis  pratis  et  piscinis  que  ipsi  curie  Libbere  specificata  pacificantur.  Ea 
interposita  pactione,  quod  si  quid  de  hiis,  que  in  singulari  sita  sunt  usuario,  voluerit  ad  culturam  fru- 
gum  redigere,  si  cives  ipsi  excolere  voluerint,  liberum  sit  ipsi  villico  sub  annua  et  conpetenti  pensione 
ipsis  dare  seminandum,  preter  paludem  que  iuxta  portam  ad  sinistram  partem  extenditur,  que  semper 
ad  pascua  vacare  debet  a  seminando.  In  qua  dictus  Florentius  domum  obtinet  ad  lateres  coquendos  et 
facultatem  ad  cespites  effodiendos4)  in  usus  molendini;  aliter  ad  gramina  vacabit  eadem  palus,  nisi  forte 
de  communi  civium  consensu  ad  alios  usus  redigatur,  et  inde  tunc  villi cus  debitam  et  annuam  percipiat 
pensionem.     Quia  vero  hec  ordinatio  placuit  utrique  parti,    a  nobis   et  a  Gerhardo,    quern   venerabilis 


')  Das  eigentliche  Siegel  war  meines  Erachtens  urspriinglich  eine  an  tike,  als  Ring  gefasste  Gemme,  die  insofern  hier 
nicbt  passt,  als  der  Kopf  darin  jedenfalls  einen  urn  10  Jahr  alteren  Jangling  darstellt,  als  St.  Vitus  war,  der  als 
pner  septennis  daB  Martyrium  litt  Vgl.  meine  Kaiserurkunden  I.  33.  Leider  ist  dies  das  einzige  Exemplar  des 
St.  Veits  Siegels,  das  wir  besitzen.  —  ')  Ungefahr  entspricbt  es  der  Abbildung  bei  Falke  tab.  1.8  oben,  doch  ist  es 
tboricht  von  ihm,  den  h.  Vitus  dort  mit  einem  stattlichen  Backenbart  darzustellen ,  der  auf  unserm  Siegel  sich  nicht 
findet.  tJbrigens  bemerken  wir,  dass  die  Urkunde,  wozu  er  diese  Abbildung  gibt,  in  der  bei  ihm  S.  70.1  vorliegenden 
Gestalt  fahch  und  ebenso  wie  das  tab.  I.  Nro.  8  unten  befindliche  Siegel  des  Abts  Erkinbert  von  Falke  untergescho- 
ben  ist.  —  *)  Aus  dem  Geschlechte  derer  von  Quernheim.  Aus  dem  Archiv  der  von  der  Abtei  Herford  relevirenden 
Lehnguter  der  Familie  von  Quernheim,  spater  von  Westfalen,  welches  ich  aus  dem  Mooyer'schen  Nachlasse  fur  uns 
erstanden,  ist  diese  Urkunde  in  das  hiesige  Staats-  Archiv  gelangt.  Vgl.  auch  die  Urkunde  vom  1?9.  Julii  1282.  — 
*)  Ob  Torf  graben?  Die  Worte  „in  usus  molendini"  beziehen  sich  wohl  bloss  auf  hausliche  Feuerungen  in  der 
Muhle. 

12* 


Digitized  by 


Google 


92  1224 

doininus  Coloniensis  archiepiscopus  Iraic  prefato  oppida  pro  medietate  iuris  eui  prefecit r),  approbata  est 
et  per  hoc  presens  scriptum  cum  nostri  sigilli  munimine  roborata.  Testes  hii  sunt:  Hildegundis  prepo- 
sita,  Jutta  decana;  clerici:  Frederieus,  Bertramus,  Johannes,  Sifridus,  Remboldus;  laici:  Tetmarus  came- 
rarius,  Arnoldus  pincerna,  Heinrieus,  Johannes  fratres,  Johannes,  Hermannus,  Lodowicus,  Godescalcus 
et  alii  quamplures.  Datum  anno  gracie  Ma.CC°.XXIIIIa. 
«Das  Siegel  ist  abgefallen. 

136. 

*  Abt  Winrich  von  Marten [eld  tauscht  mil  der  Her  [order  Ablissin  Gertrnd  Guter  aus.  1221.  —  Or.  Gefurst. 

Ablet  Her[ord  V.  33;  Abtchr.  Msc.   VII.  3301  p.  33. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Winricus  divina  permissione  abbas  in  campo  sancte  Marie 
et  conventus  eiusdem  ecclesie,  cunctis  fidelibua  quibus  hec  oblata  fuerint  in  perpetuum.  Cum  simus 
omnes  in  Christo  corpus  unum,  convenit  nos  invicem,  tamquam  unius  corporis  membra,  karitatis  glutino 
coherere  et  in  utilitatibus  seu  commoditatibus  mutuis  concordare  quia  cor  unum  et  anhna  una.  Inde 
est,  quod  cum  Herrordensis  ecclesia  contiguum  nostris  bonis  haberet  mansum  in  villa  Remesen  2)  nobis 
utilem  magis  et  commodum,  quam  ip&i,  et  nos  haberemus  alium  manstfm  in  villa  Dorenberg*)  eidem 
ecclesie  magis  commodum  et  utilem  quam  nobis:  complacuit  venerabiK  abbatisse  Gertrudi  et  collegio 
ipsius  universo  ex  una  parte,  complacuit  et  nobis  ex  parte  altera,  ut  mansus  noster  cum  omni  utilitate 
transiret  in  ins  et  possessionem  ipsarum  et  versa  vice  mansus  earum  in  ius  et  dominium  nostrum  cum 
omni  similiter  integritate  ac  Iegitima  commutatione  rediret,  quod  et  factum  e6t  et  a  domino  Volquino 
de  Sualenberg  in  curia  Godesberge  4)  banno  regio  confirmation.  Ne  autem  huius  tam  amicabilis  et  utilis 
commutationis  in  posterum  nlla  sit  refragatio,  placuit  utriusque  ecclesie  scriptis  et  sigillis  hoc  factum 
communiri.    Nos  igitur  de  communi  totiu&  ecclesie  noetre  consensu  et  approbatione,  predictam  cambitio- 


l)  ©ber  die  Reente  des  Erzbischofs  von  Coin  in  Herford,  vgl.  meine  Kaiseruritanden  I.  303  a.  311,  findet  sichMsc  VU. 
5208  fol.  V  und  3324  B  fol.  106'  Folgendes  aufgezeichnet. 

Archiepiscopus  ecclesie  Coloniensis  per  Romanorum  pontifices  et  imperatores  datus  est  tutor 
et  defensor  ecclesie  collegiate  Hervordensi  exempte  ad  tuendum  et  defendendum  ipsam  ecclesiam, 
personas,  res  et  bona,  iura,  exempciones,  Iibertates  et  privilegia  eiusdem  propter  sexus  mulie- 
bris  fragilitatem.  Et  in  signum  et  indicium  plene  libertatis  et  exempcionis  huiusmodi  recepit  idem 
archiepiscopus  nomine  eorundem*)r  videlicet  Romanorum  pontificum  necnon  imperatorum  duas 
candelas  cereas,  quarum  quelibet  est  septem  Iibrarum  cere,  impendendas  per  ipsam  abbatissam 
singulis  annis  et  solvendas  in  ecclesia  Coloniensi  in  purificatione  beate  virginis,  ut  eandem  eccle- 
siam, personas  et  res  ad  ipsam  pertinentes  tamquam  earum  tutor  et  defensor  huiusmodi  exem- 
pcionis et  libertatis  dictus  archiepiscopus  pro  tempore  auctoritate  apostolica  et  imperiali  omnino 
liberas  habeat,  conservet  ac  defendet,  quodque  abbatisse  dicte  ecclesie  munus  confirmacionis  dicte 
auctoritate  apostolica  impendat  et  res  eiusdem  ecclesie  Hervordensis  absque  exactione  et  dono 
thelonii  libere  pertransire  permittat  ante  thelonia  sua  et  ecclesie  Coloniensis,  et  ab  aliis  aucto- 
ritate apostolica  et  imperiali  tueatur  et  defendat. 
Viel  inhaltreicher  in  dieser  Beziehung  aber  sind  die  Angaben  det  Bestandes  des  Marschallamtes  in  Westfalen,  bei 
Seibertz  U.-B.  I.  S.  636  und  637,  so  wie  der  unten  folgenden  Urkonde  vom  9.  October  1281. 
*)  earundem  stent  im  Text  verschrieben. 

*)  Remse  Kspl.  Marienfeld.  —  *)  Zwischen  Herford  und  Halle.  —  *)  Dornberg  gehorte  zum  Herford'schen  ofRcium  Go- 
desberghe,  dessen  Name  noch  heute  im  „  Meyer  zum  Gottesberg"  N.  von  Kirchdornberg  erhalten  ist  NW.  von  letz- 
terem  liegt  der  Gottesberg  selbst. 


Digitized 


^Googk 


1224.  93 

nem  scrip  to  presenti  firmamus,  nostri  sigilli  testimonium  inprimendo  et  testium  nomina  subscribendo. 
Qui  sunt:  Godefridus  prior,  Wicboldus  supprior,  Arnoldus  cellerarius,  Johannes  custos,  Ludolfus  hospi- 
tals1), Johannes,  Burchardus  vestiarius  et  alii  plures  de  conventu  nostro;  Burchardus  et  Bernhardus 
conversi;  item  Halt  advocatus  de  Bosincvelde,  Gerhardus  iudex,  Brunstenus  dapifer,  Willelmus  frater 
dapiferi  de  Sualenberg,  Ernestus  Bere,  Boyko,  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incar- 
nationis  M°.CC°.XXIIII0,  indictione  XII.  in  nomine  Domini  nostri  Jesu  Christi  feliciter.  Amen. 
Das  Siegel  fehlt. 

137. 

*  Abt  Albert  und  der  Prior  von  Abdinghof,  als  Exeeutoren  der  papstlichen  Richter,  des  Cardmallegaten 

Conrad  von  Porto  und  des  Abts  von  Allenberg,  denunciren  Beinrich  von  Brakel,  Propst  von  Busdorf,  der 

sich  noch  immer  als  erwahlter  Bischof  von  Paderborn  gerire,  und  eine  ganze  Beihe  seiner  Anhanger  unter 

den  Gets  I  lichen  und  Bittern  des  Bisthums  als  excommunicirt.  O.  J.  und  0.,  ivahrscheinlich  aber  aus  dem 

Ende  1224  oder  Anfang  1226.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  117. 

A.  Dei  gratia  abbas,  .  .  .  prior  beatorum  apostolorum  Petri  et  PauK  Paderborn.  execu tores 
hulicum  delegatorum  a  domino  papa,  scilicet  domini  C.  Portuensis  episcopi  apostolice  sedis  legati,  et 
.  .  .  abbatis  Veteris  Montis  Coloniensis  diocesis.  Recepimus,  quatinus  H.  prepositum  beatorum  aposto- 
lorum Petri  et  Andree  Paderborn.  qui  se  pro  Paderbornensi  gerit  electo,  ab  eis  excommunicatum  face- 
remus  per  diocesim  Paderbornensem  et  per  di versa  loca  excommunicatum  publice  nunciari,  in  supradictis 
procedentes  secundum  quod  nobis  videretur  expedire.  Quia  vero  preceptum  iudicum  delegatorum  obmit- 
tere  non  audemus  et  melior  est  obedientia  quam  victime:  nos  auctoritate  domini  C.  Portuensis  et  S.  Ru- 
fine  episcopi  apostolice  sedis  legati  et  .  .  .  abbatis  Veteris  Montis  iudicum  a  domino  papa  delegatorum 
et  per  eos  auctoritate  domini  pape,  dominum  H.  prepositum  beatorum  apostolorum  Petri  et  Andree 
Paderborn.  omnibus  robis  excommunicatum  publice  denunciamus,  universitati  vestre  sub  pena  excommu- 
nicationis  precipientes,  ut  nullus  vestrum  eidem  H.  dicto  preposito  communicare  presumat.  Quia  homines 
inferius  denotati  dicto  H.  preposito  communicaverunt  et  communicant  et  eum  in  malicia  sua  in  quantum 
possunt  defendunt,  nos  auctoritate  dictomm  iudicum  omnes  hos  clericos  subscriptos  ab  omnibus  benefi- 
ciis  suspendimus  et  excommunicamus,  scilicet  Thetmarum  de  Pathberich,  Heinricum  de  Foro,  Heriman- 
num  de  Borie,  Conradum  plebanum,  Johannem  Crisantum  canonicum  Osnaburgensem,  Albertum  plebanum 
de  Wartberich,  Conradum  scolasticum  Nove-Ecclesie,  Ernestum  sacerdotem  de  Brakel,  Thetmarum  de 
Isthincthorp,  Alexandrum  de  Dacburich,  Johannem  de  Natesungen,  Everwinum  de  Sancto  Monte2),  Jo- 
hannem de  Suthem,  Johannem  de  Wellethe,  Heinricum  de  Tullethe,  Andream  de  Herisia,  Heinricum  de 
Xienkerikin,  Ambrosium  et  Johannem  de  Wremlo8).  Insuper  excommunicamus  hos  laicos  subscriptos: 
Hermannum,  Wernerum,  Bertoldum  fratres  dicti  H.  prepositi  de  Brakel,  Lippoldum,  Hermannum  de 
Osdagessen,  Andream  de  Einenhus,  Bernardum  de  Osethe4)  milites.  Auctoritate  ergo  iudicum  predicto- 
rum  a  domino  papa  delegatorum,  sc.  domini  Conradi  Portuensis  et  S.  Rufine  episcopi  apostolice  sedis 
legati  et  .  .  .  abbatis  de  Veteri  Monte  universitati  vestre  districte  precipiendo  mandamus  et  sub  pena 
excommunicationis  et  suspensionis  ab  officio  vobis  interdicimus ,  ne  aliquis  vestrum  alicui  prescriptorum 
in  aliquo  communicare  presumat.  Ego  . .  .  prior  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  Paderburnensis,  quia 
proprium  sigillum  non  habeo  neque  habere  eonsuevi,  presentes  literas  pro  me  ecclesie  mee  sigillo  sigillavi. 
Die  frfiher  an  der  Urkunde  vorhandenen  zwei  Siegel  sind  abgefallen. 


l)  So  hat  ausgeschrieben  die  Urkunde  wohl  statt  hoepitalarius.  —  ^  Heiligenberg  bei  Hoxter.  —  ^  Wohl  Vuremlo ,  d.  L 
Wormeln,  zn  leeen.  —  ♦)  Der  spatere  Graf  der  Stadt  Paderborn,  wohl  Keflfe  B.  Bernhardt  III. 


Digitized  by 


Google 


94  *3SS. 


138. 


*  Abt  und  Convent  von  Belmershausen  waren  vom  Bischof  Bernhardt  UL  von  Paderborn  wegen  Erbauung 
einer  Burg  excommunicirt  worden  lJ,  hatten  aber  nach  dessen  Tode  bet  Honorius  111.  durchgesetzt ,  dass  er 
rsuchung  dieser  Streitfrage  dem  Abt  von  Reinhausen  und  andern  Geistlichen2J  iiberlrug,  gegen  deren 
n  jedoch  das  Paderborner  Domcapitel  Appellation  beim  Papste  einlegte,  worauf  er  eine  neue  Commis- 
f  den  Miinsterschen  Dechanten  von  Ludgeri  und  Martini  und  einem  dortigen  Domherrn  bestehend 
.  Trotz  der  eingelegten  Appellation  hatten  aber  der  Abt  von  Reinhausen  und  seine  Collegen  die  Ex- 
ication  iiber  das  Paderborner  Domcapitel  ausgesprochen,  weswegen  der  Papst  die  letztgenannten 
iter  anweist,  dieselbe  aufzuheben,  und  den  Prozess  zu  entscheiden.  1225  Januar  27.  Later  an.  — 

Or.  Kl.  Belmershausen  U.  7. 

aorius  episcopus,  servus  servorum  Dei  dilectis  filiis  .  .  .  S.  Ludgeri  et  .  .  .  S.  Martini  decanis  et 
nico  Monasteriensi  salutem  et  apostolicam  benedictionem.     Exhibita  nobis  capituli  Padeburnensis 

petitio    continebat,    quod   cum   olim  .  .  abbas  et  conventus  de  Helmundeshusen  Padeburnensis 

quoddam  castrum  in  quodam  loco,  ubi  monasterium  et  monachorum  conventus  fuerat,  in  eius- 
rituli  grave  preiudicium  construxissent 8),  quia  iidem  abbas  et  conventus  a  .  .  .  .  bone  memorie 
nensi  episcopo,  diocesano  eorum,  frequenter  ammoniti  exinde  satisfacere  pertinaciter  contempne- 
lem  episcopus  in  eos  excommunicationis  sententiam,  exigente  iustitia,  promulgavit.  Quo  interim 
de  medio,  predicti  abbas  et  conventus  suggerentes  nobis4)  quod  predictum  capitulum  prefatam 
unicationis  sententiam  in  eorum  preiudicium  executioni  mandarat,  super  hoc  ad  abbatem  de 
isen  et  eius  collegas  nostras  contra  eos  litteras  impetrarunt.  A  quibus  iidem  sentientes  indebite 
m,  pro  eo  quod  ipsos  ad  locum  non  tutum  citantes  eis  nolebant  alium  assignare  securum,  humi- 
juisiti  ad  nostram  audientiam  appellarunt  et  appellationis  sue  causam  obtinuerunt  a  nobis  vestro 

delegari.  Et  licet  vos  iudicibus  predictis  scripseritis,  ut  ab  eiusdem  negotii  executione  cessarent, 
os  de  appellatione  cognosceritis,  eadem  nichilominus  tamen  illi  appellationis  causa  pendente  in 
capitulum  excommunicationis  sententiam  promulgarunt.  Quo  circa  discretioni  vestre  per  apostolica 
mandamus,  quatenus,  si  est  ita,  eandem  excommunicationis  sententiam  denuntiantes  penitus  non 
in  eodem  negotio  iuxta  formam  in  aliis  litteris  vobis  traditam,  sublato  appellationis  obstaculo, 
tis,  alioquin  partes  ad  abbatis  de  Reneshusen  et  eorum  coniudicum  remittatis  examen,  impetrantes 
nsis  legitimis  condempnando.     Quod  si  non  omnes  hiis  exequendis  potueritis  interesse,  duorum 

ea  nichilominus  exequantur.    Data  Laterani  VI.  Kal.  Februar.  pontificatus  nostri  anno  nono. 
Die  gat  erhaltene  BuUe  fuhrt  die  Inschrift:  HONORIUS  PP.  III. 

ir  ersahen  aus  der  Bulle  vom  26.  Januar  1223  oben  Nro.  110,  dass  Honorius  III.  das  der  Romischen  Kirche  unmittelbar 
berstehende  Kloster  Helmershausen  dem  Erzbischof  von  Coin  zum  Schutz  anbefohlen  hatte,  was  offenbar  mit  dem 
*eben  des  Elosters ,  sich  von  Paderborn  unabhangig  zu  machen ,  zusammenhangt.  —  2)  Die  folgende  Urkunde  ergiebt, 
is  dies  der  Abt  von  Stene  und  der  Propst  von  Wine  the  waren.  Vgl.  Nro.  112.  —  8)  Obwohl  das  castrum  nicht  genannt  ist, 
liegt  doch  die  Vermuthung  nahe,  dass  dies  Helmershausen  war  und  dass  der  Bischof  Bernhard  III.  die  Erbauung 
iser  Burg  auch  urn  deswillen  als  einen  Eingriff  in  seine  landesfiirstlichen  Rechte  betrachten  musste,  als  der  Abt 
i  Helmershausen  die  Halfte  der  Stadt  Helmershausen  an  den  Erzbischof  Engelbert  von  Coin  abgetreten  hatte  (vgl. 
i  Urkunde  vom  16.  Juli  1220  bei  Schaten  u.  Wenck  H.  14 1),  welche,  wie  wir  spater  sehen  werden,  als  Herzoge 
i  Sacluen  die  Territorialhoheit  Paderborns  in  jeder  Weise  zu  beschranken  suchten.  Paderborn  selbst  aber  glaubte 
imershausen  gegenuber  sich  um  so  mehr  im  Rechte,  als  dies  Kloster  durch  Urkunde  Kaiser  Heinrichs  II  vom 
Juli  1017,  Erh.  R.  88?  C.  93,  ihm  incorporirt  worden  war.  Doch  waren  diese  Unterordnungsverhaltnisse  Hel- 
rshausens  von  Anfang  an  streitig.  Ygl.  Erhard  R  928  z.  J.  1024  und  das  dort  Citirte.  Nach  dem  fur  Paderborn 
demuthigenden  Essen'schen  Frieden  vom  24.  August  1256,  suchte  Erzbischof  Conrad  von  Coin  die  angefuhrte  Bulle 
aorius  III.  vom  J.  1223  zur  Begrundung  seines  Schutzrechtes  iiber  Helmershausen  wieder  hervor.  Ygl.  die  Urkunde 
\  vom  20.  October  1260.  —  4)  Also  nach  dem  Jahre  1216,  wo  Honorius  III  den  papstlichen  Stubl  bestieg,  woraus 
vorgeht,  dass  der  erwahnte  Bischof  von  Paderborn,  Bernhard  HI.,  der  am  28.  Marz  1223starb,  gewesen  sein  muss. 


Digitized  by 


Google 


UJS.  95 


139. 


*  Drei  pdpstliche  Richter  lassen  in  Ausftihrung  des  obigen  Befehls  Papst  Honorius*  HI.  von  ihren  Executoren, 
die  Able  von  Stene  und  Reinhausen,  den  Propst  von  Winethe  x)  und  den  Convent  von  Belmershausen  mit  der 
Androhung  fur  excommunicirt  eiklaren,  dass  alle  diqenigen,  welche  im  Namen  dieser  Excommunicirten  iiber 

das  Paderborner  Domcapitel  die  Excommunication  aussprechen  vmrden,  gleichfalls  excommunicirt 
seien.    0.  J.  (1225)  *J.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  119. 

A.  Dei  gratia  abbas  et  .  .  prior  Paderburnensis,  executores  iudicum  delegatorum  domini  pape  vide- 
licet U.  sancti  Martini  et  H.  sancti  Lutgeri  decanorum  et  A.  canonici  Monasteriensium,  prepositis  decanis 
et  plebanis  cunctisque  ecclesiarum  prelatis  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  salutem  in  Domino. 
Mandatum  predictorum  iudicum  delegatorum  accepimus,  quatinus  in  Reinehusen  et  in  Stene  abbates  et 
prepoBitum  in  Winethe  et  conventum  Helmwordeshusensem  pro  eo,  quod  Paderburnensis  capituli  appel- 
lationis  causam  eis  commissam  impediverint  hactenus  et  impedire  laborant,  ab  eis  excommunicatos  sin- 
gulis dominicis  diebus  et  precipuis  festis  in  diocesi  Paderburnensi  et  in  diocesibus,  in  quibus  predicti 
abbates  et  prepositus  fuerint  conversati ,  excommunicatos  faceremus  publice  nunciari  et  ab  omnibus  arcius 
evitari,  contradictores  et  rebelles  per  censuram  ecclesiasticam  cohercentes.  Cum  ergo  mandatum  iudicum 
delegatorum  obmittere  nullatenus  audeamus,  universitati  vestre  sub  pena  excommunicationis  precipiendo 
mandamus,  quatinus  singulis  dominicis  diebus  et  precipuis  festis  dictos  in  Reinehusen  et  in  Stene  abba- 
tes et  prepositum  in  Winethe  et  conventum  Helmwordeshusensem  auctoritate  domini  pape  excommunick- 
tos  publice  nuncietis,  facientes  eosdem  ab  omnibus  arcius  evitari.  Universitati  etiam  vestre  sub  pena 
excommunicationis  precipiendo  mandamus,  quatinus  omnes,  qui  sepedictorum  abbatum  et  propositi  aucto- 
ritate capitulum  Paderburnense  excommunicaverint  vel  excommunicatos  denunciaverint,  vos  auctoritate 
domini  pape  singulis  dominicis  diebus  et  precipuis  festis  in  ecclesiis  vestris  excommunicatos  publice  nun- 
cietis, facientes  etiam  tales  tanquam  illusores  et  infamatores  ab  omnibus  arcius  evitari. 
Yon  dem  Siegel  des  Abts  Albert  von  Abdinghof  ist  der  obere  Theil  erhalten. 

140. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  stellt  die  Rechte  der  Horigen  von  den  Corvey'schen  Amtshofen  fest  und  sucht  sie 

hierdurch  vor  ganzlicher  Knechtschaft  zu  bewahren.  1225  Februar  14.  —  Abschr.  Afsc.  1.  133  f.  9 — 10. 

Universis  Christi  fidelibus  presencia  visuris  sen  audituris  nos  Hermannus  abbas,  prior,  prepositus 
totusque  conventus  ecclesie  Corbeiensis  salutem  et  cognoscere  rei  scrip te  veritatem.  Noveritis,  quod  ex 
antiquo  iure  et  approbata  consuetudine  hoc  apud  nos  et  circa  scultetos  nostros  ac  eorum  villicationibus 
adherentes,  scilicet  litones  qui  howelinge  vulgariter  nuncupantur,  debetur  inviolabiliter  observari,  quod 
ipsi  sculteti,  quicunque  fuerint,  nobis  et  ecclesie  nostre  ad  solucionem  consuete  pensionis  fideliter  tene- 
buntur;  deinde  hii  idem  litones  nobis  et  dictis  scultetis  ex  parte  nostra  occasione  agrorum  quos  colunt 
ad  honesta  et  consueta  servicia  obligari  videntur.  Ita  sane  quod  non  violentia  servitutis  importune  op- 
primantur,  sed  semel  nobis  et  eis  estatis  et  secundo  hyemalis  tempore  cum  familia,  quando  ad  ipsos  vene- 
rimus,  ad  recipiendum  et  procurandum  nos  utique  tenebuntur.  Ut  dicti  sculteti  ad  solutionem  pensionis 
uberius  sufficiant,  a  prefatis  litonibus  curruum  et  aratrorum  suorum  servicia  poterunt  interdum  requirere 
moderata,  et  nequaquam  a  nobis  et  ecclesia  nostra  ipsos  vendere  poterunt  seu  alienare  nee  eorum  ser- 


>)  Weende  N.,  Reinbausen  S.  von  Gottingen,  Steina  N.  von  Weende.  Vgl.  oben  Nro.  28,  112  und  138. —  *)  Naoh  Mass- 
gabe  der  vorstehenden  Helmershausener  Urkunde.  Die  Executoren  sind  die  namlichen  wie  bei  der  Excommunication 
des  Gegenbischofs  Heinrich  von  Brakel,  oben  Nro.  1 37. 


Digitized  by 


Google 


96  *ai5. 

vitute  ad  libitum  suum  abuti  vel  suos  quomodolibet  proprios  arbitrari.  In  cuius  rei  testimonium  robur 
perpetuum  et  munimen  presens  instrumentum  conscribi  fecimus  et  nostro  sigillo  ex  certa  nostra  con- 
scientia  firmiter  iussimus  roborari.     Datum  anno  Domini  M°.CC°.XXV°,  ipso  die  Valentini  martyris. 

141. 

*  Papst  Honorius  III.  bestatigt  die  Wahl  des  Magisters  Oliver  als  Bischof  von  Paderbom  und  cassirt   die 

seines  Gegners  des  Busdorfer  Propstes  Heinrich  von  Brakel,  in  Bezug  auf  den  er  sich  weitere  Schrilte  vor- 

behalt x).     Zugleich  befiehlt  er  den  Edlen  und  Almisterialcn  des  Bisthums,  dem  Oliver  2J  den  Eid  der  Treue 

zu  leisten.  1225  April  7.  Lateran.  —  Or.  Fr.  Paderbom  U.  118. 

Honorius  episcopus  servus  servorum  Dei  dilectis  filiis  nobilibus  et  ministerialibus  Padeburnensis 
ecclesie  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Auditis  et  intellects  que  super  electionibus  de  dilecto 
filio  magistro  Olivero  canonico  Padeburnensis  ecclesie  ac  Henrico  quondam  preposito  ecclesie  sanctorum 
apostolorum  Petri  et  Andree  a  canonicis  Padeburnensibus  electis  fuere  proposita  coram  nobis,  de  fratrum 
nostrorum  consilio  electionem  de  predicto  Henrico  presumptam  et  quicquid  ex  ea  secutum  est  vel  ob 
ipsam  irrita  iudicavimus ,  electionem  de  magistro  Olivero  celebratam  a  maiori  parte  capituli  confirmantes. 
Illud  autem  quod  super  usu  falsarum  litterarum  de  ipso  Henrico  fuit  propositum  coram  nobis,  nostre 
providentie  reservavimus,  de  rigore  vel  misericordia  circa  ipsum,  prout  eius  exegerint  merita  et  expedire 
viderimus,  processuri.  Quia  vero,  quo  est  came  spiritus  et  anima  corpore  dignior,  eo  debet  spiritualis 
pater  carnali  amplius  honorari,  per  apostolica  vobis  scripta  mandamus,  quatinus  eidem  electo  tamquam 
patri  et  pastori  animarum  vestrarum  plene  ac  bumiliter  intendatis,  ei  sicut  tenemini  exhibentes  iuramenta 
fidelitatis  et  in  ecclesie  sue  negotiis  fideliter  assistentes,  plene  insuper  eidem  de  iuribus  ipsi  ecclesie  a 
vobis  debitis  responsuri.  Alioquin  sententiam,  quam  ipse  rite  tulerit  in  rebelles,  ratam  habebimus  et 
faciemus  auctore  Domino  inconcusse  servari.  Datum  Laterani  VII.  Idus  Aprilis  pontificatus  nostri 
anno  nono. 

Die  Bleibulle  ist  abgefallen 

142. 

Graf  Conrad  und  seine  Briider  Otto  und  Heinrich  8J  bestatigen  die  vor  sechszig  Jahren  von  ihren  Vor- 
fahren  der  Kirche  zu  Gerden  gemachte  Schenkung  der  Giiter  zu  Pickelsen.    Die  anwesenden  Zeugen  sind: 


x)  Was  dem  Papst  in  Betreff  Heinrichs  super  usu  falsarum  litterarum  vorgeiragen  wurd«,  lasst  vermuthen,  dass  er  sich 
durch  verfalschte  oder  erfundene  papstliche  Briefe  habe  im  Besitz  des  Bisthums  aufrecht  erhalten  wollen.  —  *)  Oliver 
scheint  aber  als  anerkannter  Bischof  nur  ganz  kurze  Zeit  in  seinem  Bisthum  verweilt  zu  haben.  Denn  schon  am 
28.  Juli  1225  finden  wir  inn  als  Zeugen  in  der  Urkunde,  welche  K.  Friedrich  II.  an  diesem  Tage  apud  S,  German  urn 
ausstellt,  erwahnt,  cfr  Bohmer  R.  J  1198 — 1254  S  129,  und  bereite  am  27.  September  desselben  Jahrs  schreibt 
Papst  Honorius  III.  an  das  Paderborner  Domcapitel,  dass  er  ihren  Erwahlten  Oliver,  der  der  Weihe  wegen  vor  ihn 
gekommen,  zum  Bischofe  von  Sabina  ernannt,  und  beauftragt  sie,  eine  neue  Wahl  vorzunehmen.  Bohmer  ib.  p.  330 
der  die  beziigliche  Bulle,  bei  Ughelli  I.  168,  datum  Reatse  V.  Kal.  Octobr.  anno  pont.  X.  mit  Recht  in's  Jahr  1225 
setzt,  wahrend  Schaten  sie  falschlich  dem  folgenden  zuschreibt  und  so  die  Chronologie  verwirrt.  Am  2.  Februar 
1226  ist  sein  Nachfolger  Wilbrand  von  Oldenburg  schon  erwahlt,  vgl.  Westf.  Urk  -Buch  III.  220,  vermittelte  und  unter- 
eiegelte  auch  am  1.  Mai  1226  den  Ravensberger  Theilungsvertrag  ib.  229  und  belehnte  seine  Nichte  Sophie  mit  dem 
im  Bisthum  Paderbom  belegenen  Giitern  ihres  Gemahls  Otto  von  Ravensberg  ib.  230,  so  wie  ib.  244,  247  andere 
Urkunden  von  ihm  aus  dem  J.  1227.  Endlich  werden  wir  unten  eine  Urkunde  des  Bischofs  Simon  aus  dem  August 
1264  geben,  worin  derselbe  ein  1227,  indict.  15,  pontif.  nostri  anno  J  ausgestelltes  Document  Bischof  Wilbranda 
transsumirt.  —  «)  von  Spilcker  hat,  trotzdem  er  diese  Urkunde  im  Anhange  seines  Werkes  abdruckt,  sie  fur  die 
Stammtafel  der  Graf  en  von  Everstein  nicht  benutzt.  Dass  ihre  Auss  teller  Graf  en  von  Ever  stein  gewesen,  erweist 
die  Helmershausener  Urkunde  von  1223  oben  Nro.  117,  die  unter  den  Zeugen  aufifuhrt:  Conradus,  Otto,  Henricus, 
fratres  de  Everstein.    Dies  wird  dann  auch  durch   den  Ausstellungsort  Cugelenberci  Schloss  Eogelnberg  bei  Yolk- 


Digitized  by 


Google 


1225.  97 

Eckehard  Propsl  zu  Gerden  etc  und  die  Hitter:  Hermann  Biercule,  Anton  von  AUenhusen,  Henrich  Pancoke, 

Johannes  Jude, l)  Gripe,  Udo  de  Wethen;  und  die  Servi:  Everhard,  Bertram  von  Lovene, 

Hermann,  Joachim  von  Rinbike.    Datum  in  Cugelenberg  1225  den  19.  Junii.  —  Regesten  Msc.  I.  242K  S.  33. 
VI.  224.  S.  37  \  vollstandig  gedruckt  bei  von  Spilcker  die  Grafen  von  Ever  stein  U.-B.  S.  50. 

143. 

*  Erzbisehof  Engelbert  von  Coin  gestattet  den  Verkauf  Colnischer  Lehnsgiiter  an  das  Kloster  Bredelar  und 
iiberlrdgt  diesem  das  Obereigenthum  derselben.  1225  Anfang  Novembers.  Soest*J.  —  Or.  Kk  Dalheim 

V.  16;  Abschr.  Msc.  I.  127  fol  35'. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  E(ngelbertus)  divina  miseratione  sancte  Coloniensis  sedis 
archiepiscopus  universis  hanc  paginam  inspecturis  in  perpetuum.  Quoniani  nostra  interest,  pauperum 
Christi  consulere  et  eonim  indempnitati  cavere,  significamus  presentibus  et  futuris,  quod  Godefridus  miles 
de  Meischethe  bona  quedam  in  Nutlon  8)  ab  ecclesia  nostra  in  pheodo  tenuit,  ex  quibus  bonis  patrueli 
suo  Heinthenrico  de  Nutlon  circiter  VI  mansos  inpheodaverat.  Convenit  autem  Godefridus  cum  mona- 
sterio  de  Breidelar  super  eisdem  bonis  et  mediantibus  quibusdam  fidelibus  ab  utraque  parte  in  hunc 
modum  processum  est:  Henthenrico  quidem  XVI  marce  denariorum,  Godefrido  vero  XXIIII  marce  dena- 
riorum  solventur,  et  quicquid  idem  G.  in  Nutlon  de  nostra  ecclesia  habuerat  in  agris  cultis  et  incultis, 
in  silvis,  pratis,  pascuis,  totaliter  cedit  in  usus  monasterii.  Verum  quia  nostra  donatio  in  huiusmodi 
contractu  summe  necessaria  fuit,  primo  quidem  Henthenricus  VI  mansos  Godefrido,  dein  Godefridus  to  turn 
quicquid  ibidem  possederat  pertinens  ecclesie  nostre  circiter  XII  mansos  in  manus  nostras  resignavit,  nos- 
que  propter  spem,  que  in  Deum  est,  monasterio  contulimus.  Nam  constituti  apud  Sosatum  oppidum 
nostrum  cum  mult  a  turba  clarorum  virorum  4)  eandem  donationem  fecimus,  nee  aliquem  vidimus  contra- 
dictorem.  Unde  districte  sub  pena  excommunicationis  arcemus  omnes,  qui  eadem  bona  usurpare  vel 
ledere  presumpserint.  Huius  rei  testes  sunt:  Peregrinus  noster  prothonotarius,  comes  Adolfus5),  Bertoldus 
de  Buren,  Gerlacus  de  Bodinke,  Johannes  de  Patberg,  Heinricus  noster  marscalcus,  Olricus  deWestheim, 


marsen  in  Hessen,  S.  von  Warburg,  bestatigt,  von  welchem  namlich  von  Spilcker  1.  c.  128 — 173  in  einer  langeren 
Ausffihrung  darthut,  class  es  ein  Eversteinsches  Besitzthum  gewesen.  Freilich  lesen  von  Hatzfeld  und  von  Spilcker 
Engelenberg,  dagegen  die  lateinischen  Regesten  Cngelenberc,  was  unsere  auch  von  Spilcker  schon  vorgeschlagene 
Emendation  wohl  hinlanglich  begrfindet.  Die  Vorfahren  dieser  Grafen  von  Everstein  lassen  sich  leider  aus  den  Ger- 
dener  Urkunden  nicht  feststellen.  Das  einzige  Diplom  des  XII.  Jahrhunderts ,  was  der  Gerdener  Besitzungen  in  Pe- 
ckelsheim  gedenkt,  ist  das  von  1173,  wo  es  heisst  (Erhard  G.  36?):  Preterea  collata  sunt  quedam  ab  aliis  predicte 

ecclesie,  una  domus  in  Nedere una  in  Pikilissem.    Vgl.  im  Cbrigen  die  Urkunde  vom  8.  December  1226, 

Nro.  147,  die  durch  den  Ausstellungsort  Everstene  jeden  Zweifel  lost.  —  ')  Hier  baben  von  Hatzfeld  und  von  Spil- 
cker das  ganz  unverstandliche  Wort  „  Nor  denier",  statt  dessen  wohl  Nordwin  zu  lesen  sein  wird.  —  '*)  SieheNote4. 
a)  Nach  der  Urkunde  vom  18.  December  1270  fiber  den  Verkauf  von  wusten  Gutern  seitens  des  Klosters  Bredelar  an 
Dalheim  (Or.  Dalheim  U.  225)  lag  Nutlon  im  Sindfelde  in  der  Nahe  von  Wfinnenberg.  Vgl.  Nro.  281  und  Zeitschrift 
XXIII.  CO  I.  286.  Nach  einer  andern  Dalheimer  Urkunde  vom  1.  Juli  1384  (Nro.  118)  gehorten  auch  die  Dorfer  und 
Dorfmarken  Sirexen  und  Sendfelde  beide  zum  Kirchspiel  Nutlen.  Wenn  auch  des  Ersteren  Lage  nicht  bekannt,  so 
constatirt  doch  die  des  zweiten,  dass  Nutlon  nur  im  Umkreise  des  spateren  Bisthums  Paderborn  gelegen  haben  kann. 
Der  Umstand  aber,  dass  die  Cdlnische  Kirche  dort  Lehensguter  gehabt,  verliert  sein  Aufiallendes ,  wenn  manbedenkt, 
dass  Erzbisehof  Engelbert  und  seine  Vorganger  immer  bestrebt  gewesen  sind,  vgl.  die  Note  zur  Urkunde  von  1217 
Nro.  69,  ihre  Macnt  sowohl  fiber  die  Diocesan-  als  auch  fiber  die  Landesgrenzen  des  Bisthums  Paderborn  auszudeh- 
nen.  —  4)  Diese  Provinzialversammlung  fand  zu  Soest  in  den  ersten  Tagen  des  Novembers  1225  statt.  Unmittelbar 
nachher  wurde  Erzb.  Engelbert  am  7.  November  jenes  Jahres  bei  Schwelm  ermordet.  Vgl.  Ficker  1.  c.  296.  Unsere 
Urkunde  dfirfte  sonach  die  letzte  der  von  Engelbert  ausges  tell  ten  sein.  -  6)  von  Altena-Mark. 
W«Btf.  Utk.  -  Bach.    IV.  1 3 


Digitized  by 


Google 


96  «"«• 

Heinricus  de  Budiken,  Heinricus  Salentin  aliique  quamplures.    Anno  ab  inc.  D.  M°.CC°.XXV°,  indictione 
XIII.  regni  monarchiam  tenente  imperatore  Fretherico,  pontificatus  nostri  anno  X. 
Bis  auf  das  obere  Ende  iat  das  Siegel  gat  erhalten  1). 

144. 

*  Erzbischof  Heinrich  von  Coin  bestatigt  dem  Kloster  Bredelar  den  Besitz  seiner  Giiler  in  Nullon  0.  J. 
(1226—1238).  —  Of.  Kl  Dalheim  U.  17;  Abschr.  Msc.  1.  127  fol.  37. 

H.  Dei  gratia  sancte  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus  universis  hanc  paginam  inspecturis  pacem  et 
salutem  in  Domino.  Miles  quidam  de  Meschede  Gotfridus  nomine  bona  quedam  in  Nutlon  circiter  XIII 
mansos  de  nostra  tenuit  ecclesia,  que  hereditaria  successione  iure  feodali  ad  se  devoluta  erant  et  pos- 
sessa  ab  ipso  et  suis  maioribus  quinquaginta  annis  et  ainplius  nullo  impetente.  Hec  ubi  in  possessionem 
pauperum  in  Breydelar  empcione  et  donacione  gloriose  memorie  antecessoris  nostri  domini  E.  archiepi- 
scopi  devenerunt,  ut  audivimus,  quidam  eos  molestare  super  eisdem  bonis  et  mutilare  integritatem  bono- 
rum  non  verentur,  ad  quos  precise  dicimus  nequaquam  nos  velle  admittere  sectionem  talem,  sed  magis, 
quod  ecclesia  nostra  absque  impetitione  plene  tenuit  et  ministerialibus  suis  integre  porrexit,  et  ab  eis 
multo  tempore  possessum  est,  ita  ut  prescriptionis  iure  tueri  possint,  ubi  ad  pauperes  devenerunt,  (et) 
a  nobis  warandiam  habebunt  et  imperturbate  possidebunt. 

Ein  Theil  der  schon  gezeichneten  Figur  dee  Erzbischofs  ist  noch  vom  Siegel  erhalten. 

145. 

*  Die  Propstin  von  Vreden  tritl  ihr  Recht  an  der  Erbschaft  des  Ravensberg1  schen  Drosten  Heinrich  an  den 

Grafen  Ludivig  vo*  Ravensberg  ab.  O.  J.  (1225 — 1248)  *).  —  Or.  Grfschft.  Ravensberg  V.  36. 

F(elicita8)  Dei  gracia  preposita  in  Vrethen  universis,  ad  quos  presentes  littere  pervenerint  salutem 
in  Domino.  Noverint  universi,  quod  nos  hereditatem  existentem  in  bonis  domini  Henrici  dapiferi  de 
Ravensberg  prope  Widenbrucge,  que  nos  de  iure  contingit,  domino  comiti  L(udewico)  de  Ravensberg 
libere  contulimus  et  absolute  ratum  habentes,  quicquid  idem  dominus  L(udewicus)  comes  de  ipsa  here- 
ditate  duxerit  ordinandum  et  id  presentibus  protestamur. 

Vom  Siegel  hat  eich*  ein  Bruchstuck  mit  der  wohlgezeichne ten ,   reichgewandeten,  sitzenden  Figur  der  Propstin 
erhalten. 

146. 

*  Siihne  Wilhelrris  von  Helfenslein  mit  der  Abtissin  von  Berford  wegen  des  Bofes  Overenberg;  er  verspricht 
die  empfangenen  50  Mark  eventueU  zu  dessen  Riickkauf  aus  der  Verpfandung  beizvsteuern,  oder  zum  Ankauf 

von  Gutern  behufs  jenes  Bofes  vertoenden  zu  wollen  8J.  1226  October  1.  —  Or.  gefurst.  Abtei  Berford  U.  34. 

Venerabilibus  domnabus  suis  abbatisse  et  conventui  Hervordensis  ecclesie  Willehelmus  de  Helpen- 
stene  cum  fide  devotum  obsequium.    Tenore  presencium  protestamur  quod  a  vobis  et  ab  ecclesia  vestra 


l)  Abgebildet  bei  Ficker  Engelbert  d.  H.  —  *)  Im  J  122>  war  Gerberga  Propstin  von  Vreden,  W.  U.-B.  III.  1713  und 
im  J.  1248  starb  Ludwig  von  Ravensberg  1.  e.  499.  Die  Initiate  F.  haben  wir  als  Felicitas  gedeutet,  weil  eine  Vre- 
densche  Stiftsdame  1225  in  der  angefuhrten  Urkunde  diesen  Namen  trug,  der  in  Vreden  wegen  der  Schutzpatronin 
auch  sonst  haufig  war.  —  *)  Wenn  hier  das  Verhaltniss  Wilhelm's  von  Helfenstein  zum  Herford'schen  Hofe  in  einer 


Digitized  by 


Google 


1316.  99 

pecuniam  quinquaginta  marcarum  recepimus  ea  pactione,  quod  omnem  rancorem,  quern  occasione  villi- 
cacionis  in  Overenberg  ■)  erga  vos  et  ecclesiam  vestram  concepimus,  remittimus  et  deinceps  in  omnibus 
negociis  vestris  promovendis  tarn  nos  quam  amici  nostri  serviemus  prout  possumus  et  scimus,  vos  autem 
predictam  villicacionem  de  manu  Heinrici  Lenherii  infra  duos  annos  redimere  promisistis,  ad  cuius  redem- 
pcionem,  si  sine  pecunia  amicabiliter  liberari  non  potest,  confitemur  nos  prefatam  pecuniam  debere  quan- 
tum opus  fuerit  restituere.  Et  hoc  fide  data  nos  et  Johannes  de  Hamerstene  socer  noster  promisimus 
vobis  per  internuncios  vestros,  dominum  Sifridum  clericum  nostrum  et  Lodowicum  militem  et  Sifridum 
villicum  vestrum  de  Ludelstorp  a),  ita  sane  ut  cum  sex  septimanis  ante  solvendam  pecuniam  prescire 
feceritis,  nos  earn  eo  die  solvamus  vel  Andernachum  nos  et  socer  noster  intremus,  non  egressuri,  doneo 
pecunia  fuerit  totaliter  persoluta.  Si  autem  sine  pecunia  ad  vos  libera  redibit  villicatio,  nos  eandem 
pecuniam  in  possessiones  et  predia  convertemus  et  ilia  a  vobis  in  feodo  tenebimus  perpetuo  vobis  et 
ecclesie  vestre  hominio  obligati.  Item  cum  eadem  villicatio  ad  vos  libera  redierit,  vos  nulli  diviti  vel 
potenti  persone  earn  conferetis,  sed  uni  de  litonibus  vestris  cum  consilio  nostro  committetis  qui  vobis  de- 
bitam  et  antiquam  integre  solvat  pensionem.  Nos  autem  per  amicos  nostros  certos  (sic I)  vos  faciemus  et 
securos,  quod  eandem  villicationem  in  omni  suo  iure  et  integritate  illesam  servabimus  et  inconvulsam,  in- 
dempnitati  ecclesie  vestre  tarn  in  personis,  quam  in  rebus  aliis  quantum  possumus  fideliter  intendentes. 
Datum  anno  gracie  M°.CC°.XXVI°,  Kalendis  Octobris. 

ut. 

Graf  Conrad  von  Everslein  genehmigt  die  von  seinem  Bruder  Otto  ousgegangene  Bestdtigung  8J  der  von  ihrcn 

Vorfahren  dem  Kloster  Gerden  gemachten  Guterschenkungen  in  Peckelsheim.   1226  December  8.  Everstein.  — 

Abschr.  Msc.  II.  71  S.229;  Begest  Msc.  1.2421  S.34;   VI.  224  S.  38;  gedr.  Kindlinger  Beit r.  111.  U.  163. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Quoniam  decursus  hominum  mortalium  raro  presentium 
vel  preteritorum  utilium  recordantes  more  fluentis  aque  sine  signi  alicuius  vestigio  dilabuntur,  presenti 
pagine  anno  tare  decrevimus,  qualiter  ego  Conradus  comes  cum  consensu  fratrum  scilicet  Lothewici,  Her- 
jnanni,  Alberti  et  roboratione  privilegii  fratris  nostri  Ottonis  donationem,  que  rationabiliter  facta  est 
ecclesie  Gerdinensi  in  villa  Pikelessen  in  sedecim  iugeribus  a  patribus  nostris,  ut  eorum  ibidem  cele- 
braretur  memoria,  approbamus  et  protestamur  fide  manuali  data  eandem  confirmantes.  Verum  quia  fal- 
sitas  sepe  opposita  est  veritati,  quidam  inimici  veritatis  contra  ius  eandem  ecclesiam  impetebant,  qui 
tandem  convicti  et  confusi  in  auctore  pacis  quieverunt,  coram  comite  et  suis  fratribus  in  sede  iudiciaria, 
si  quid  habere  videbantur  iuris,  ore  et  digito  singuli  renunciantes  in  loco,  qui  dicitur  Thuneresberch  4). 
Et  ut  firmius  memorie  commendaretur,  nomina  heredum5)  presenti  pagine  conscribi  rogaverunt,  qui  sunt 
hec:  Wichart,  Maentus,  Ode  et  filii  eorum  Hildebrant,  Wichart,  Lutgart,  Frowere,  Arnold,  Johan,  Nol- 
burch,  uxor  Tiderici  et  filii  eorum  Ri  chart,  Lutgart  uxor  Bertrami,  Tiderich,  Johan  et  filii  eorum  Heim- 
lich, Helmburch,  Wilhard,  Hildebrant.  Igitur  ut  hec  rata  inperpetuum  perseverent,  cum  consensu  pre- 
libatorum  fratrum  meorum  sigilli  nostri  attestatione  presentem  paginam  roboravimus.     Testium  vero  no- 


auffallenden  Unbeslimmtheit  gebalten  wird,  so  riihrt  dies  daher,  weil  die  Schenkungsurkunde  Ludwigs  d.  D.  vom 
1.  Ju)i  868  ausdriicklich  verbot  (Kaiserurkunden  I.  155),  diese  Giiter  als  Lehen  auszuthun.  Spater  kehrte  man  sich 
daran  nicbt  mebr;  denn  diese  Familie  von  Helfenstein  wurde  wenigstens  von  1367  ab  mit  Arenberg  formlich  belehnt. 
—  ')  Arenberg  NO.  von  Ehrenbreitstein.  —  2)  Leutesdorf  N.  von  Engers,  gleicbfalls  auf  dem  rechten  Rheinufer. 
Vgl.  meine  Kaiserurkunden  I.  161.  —  •)  Vom  Jahre  1225,  oben  Nro.  14*2.  —  *)  Bei  Wormeln.  Vgl.  die  Hardehausener 
Urkunde  v.  12C6  Nro.  23;  sodann  die  von  Vamhagen  U.-B.  S.  79  gesammelten  Stellen,  insbesondere  nocb  die  Urkunde  des 
Mainzer  Erzbischofs  Siegfried  uber  die  Giiter  des  Klosters  zu  Arolsen  „in  comitia  de  Dunrisberg"  h  c  36,  endlich 
von  Spilcker  S.  120,  172,  208  und  Grimm  D.  Mytbol.  I.  155.  —  4)  Scbon  in  der  jetzt  noch  gebrauehlicben  sachlichen 
Bedeutung  des  Wortes  Erie  far  Bauerngiiter. 

13* 


Digitized  by 


Google 


100  i)26. 

mina  hec  sunt:  Eckehardus  eiusdem  loci  prepositus,  Gerhardus  prior,  Gerhardus  sacerdos  in  Volshen; 
conversorum  nomina:  Godescalcus  senex,  Sifridus,  Reinboldus,  Regebodo,  Hartwicus,  Godescalcus  iuvenis; 
militum:  Heinricus  dapifer,  Arnoldus  de  Porta,  Lothewicus,  Heinricus  de  Elmerinchusen;  servorum  Al- 
bertus  de  Mene,  Burchardus  de  Tidessen;  dominus  Arnoldus  de  Patherburno.  Acta  sunt  hec  anno  gratie 
M°.CC°.XXVI°,  indictione  XTTTT.    Datum  in  Everstene  sexto  Ydus  Decembris. 

148. 

*  Das  Kloster  Abdinghof  kauft  einem  Paderborner  Burger  ein  Grundstiiek  in  der  stadtischen  Mark  ab  und 
ersteht  dessen  Eigenthum  von  detn  betreffenden  Lehnsherrn.  1226.  —  Kl  Abdinghof  U.  44. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Willibrandus  Dei  gratia  Patherburnensis  ecclesie  episcopus 
universis  Christi  fidelibus,  quorum  inspectioni  presens  scriptum  fuerit  oblatum,  perpetuam  in  Domino 
salutem.  Quoniam  temporaliter  acta  processu  temporis  hominibus  oblivionem  inducunt,  presentis  negotii 
Teritatem  utile  duximus  scripto  innotari.  Universitati  ergo  yestre  no  turn  esse  cupimus,  quod  Albertus, 
abbas  et  conventus  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  in  Patherburne  quoddam  predium  super  mt- 
rica  l)  situm  ab  Erhardo  cive  Patherburnensi  decern  et  octo  marcis  comparaverunt.  Et  quia  dictus  E. 
illud  de  manibus  Meinrici  militis  in  feodo  tenuit,  ab  eodem  Meinrico  tribus  marcis  et  VII  solidis  et  uno 
maltro  frumenti  liberaverunt.  Unde  prefatus  M.  cum  collaudatione  suorum  heredum  pretaxatum  predium 
cum  silvis,  pratis  et  pascuis  et  omnibus  attinentibus  in  manus  nostras  resignavit,  et  omni  iuri,  quod  in 
eo  videbatur  habere,  renuntiavit.  Nos  vero  de  consensu  prepositi,  decani  et  tocius  capituli  nostri  pre- 
memoratum  predium  cum  omni  integritate  conventui  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  tradidimus 
perpetuo  possidendum.  Ne  igitur  hec  donatio  in  irritum  malignandi  studio  possit  a  quoquam  inposterum 
revocari,  sub  districto  anathematis  vinculo  prohibentes,  presentem  paginam  exinde  fecimus  conscribi  et 
sigilli  nostri  inpressione  muniri.  Facta  est  hec  donatio  pubplice  fsiclj  in  curia  nostra  a.  d.  i.  M°.CC°.XXVI°, 
indictione  XIIII,  pontificatus  nostri  anno  I.  Huius  rei  testes  sunt:  Volradus  prepositus,  Amelungus  de- 
canus,  Volbertus  cellerarius,  Hermannus  Boliko,  Cunradus  custos,  Wezzelinus  prior,  Hermannus  custos, 
Hartmannus  sacerdos,  Albertus  diaconus  de  ecclesia  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli;  Lippoldus 
comes2)  et  fratres  eius  Heinricus  et  Cflnradus,  Godescalcus  Burmester8),  Johannes  Spirinc,  Georgius, 
Heinricus,  Cfmradus  camerarius,  milites  et  minis teriales  nostri  et  alii  quamplures. 

Das  Siegel  B.  Willebrands  ist  viel  weniger  gut  erhalten  als  das  an  der  Abdinghofer  Urkunde  von  1227. 

149. 

*    Abt  Albert  von  Abdinghof  verkauft  ein  von  dem  Convente  seines  Klosters  mit  Memoriengeldem  erstandenes 

Gut,  indem  er  den  Kaufpreis  zum  Nutzen  der  Kirche  anlegt  und  statt  dieses  Gutes  ein  anderes  dem 

abteilichen  Speicher  iiberweist  *J.  1226.  —  Or.  KL  Abdinghof  U.  45. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Albertus  Dei  gratia  Paderburnensis  abbas  etc.  Noverint 
igitur  presentes  et  posteri,  quod  ad  instantiam  fratrum  cenobii  nostri  domum  unam  in  Atlen  6)  et  man- 
sum  unum  domui  attinentem  vendidimus  pro  duodecim  marcis,  quas  de  fidelium  elemosinis  ipsi  college- 


Die  Mark,  das  noch  nicht  cultivirte  Wald-  und  Weideland.  —  *)  Vgl.  die  Abdinghofer  Urkunde  von  1227.  —  *)  Ob 
noch  Amtsname  oder  schon  Familienname?  Eine  adelige  Familie  von  Baurmeister  existirt  noch  jetzt.  Im  ersteren 
Falle  diirfte  bei  dem  hier  unter  den  Rittern  und  Ministerialen  genannten  Godeschalk  dieses  Namens  vielleicht  an 
den  Vorsteher  einer  der  bis  in  die  neuere  Zeit  beatandenen  Bauerschaften  der  Stadt  Paderborn  gedacht  werdeh.  — 
4)  Die  Yerhandlung  ist  nicht  vollig  klar.  —  *)  So  eine  alte  Ruckschrift,  in  der  Urkunde  selbet  ist  das  Wort  fast 
ganz  zerstort;  es  ist  Atteln  S.  von  der  Stadt  Paderborn. 


Digitized  by 


Google 


1226.  101 

rant,  et  nos  easdem  marcas  in  usus  necessarios  ecclesie  recollocavimus,  qui  mansus  octo  maltra  annone, 
II  videlicet  avene,  II  siliginis,  II  ordei  et  II  tritici ■),  et  IIII  pullos  et  V  uncias  ovorum  solvit  annuatim, 
pariter  in  eo  convenientes,  ut  unum  maltrum  tritici  et  pulli  cum  ovis  cedant  in  usus  infirmorum  fratrum. 
De  residuis  vero  VII  maltris  in  anniversariis  fidelium,  de  quorum  elemosinis  sunt  comparata,  fratres 
accipiant  impendia  caritatis.  Verum  nequis  successorum  nostrorum  hoc  factum  nostrum  imposterum  pos- 
sit  infringere,  de  multis  bonis,  que  cooperante  divina  dementia  proprio  labore  et  industria  nostre  oon- 
quisivimus  ecclesie,  in  restaurum  mansi  pretaxati  mansum  unum  in  Hustide2),  tantum  annone  quantum 
solvit  ille  annuatim  persolventem,  abbatis  granario  deputamus.  Ad  maiorem  eciam  premissorum  con- 
firmationem  tarn  nostro  quam  ecclesie  nostre  sigillo  presentem  paginam  communimus.  Actum  a.  D. 
M°.CC°.XXVI°.  presentibus  Wescelino  priore,  Hermanno  custode,  Frederico,  Lutberto,  Heinrico,  Har- 
manno,  Bernone  et  Bernardo  sacerdotibus,  insuper  et  toto  capitulo  nostro. 
Ein  Siegel  ist  nicht  erhalten. 

150. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  iibertragl,   gegen  Entrichtung  von  zwei  Pfund   Wachs  jahrlich,   dem  Kloster 

Hardehausen  das  Obereigenthum  Uber  zwei  von  einem  seiner  Vasallen  angekaufte  Giiter  seines  Stifts. 

1226.  —  Or.  KL  Hardehausen  U.  27. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Hermannus  Dei  gratia  Gorbeiensis  abbas  universis  huius 
pagine  inspectoribus.  Notum  esse  cupimus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  VI  mansos  in  Rimbicke, 
quoB  de  nobis  Heinricus  miles  dictus  de  Scerve8)  in  feodo  tenuit,  nobis  cum  consensu  heredum  suorum, 
recepta  propter  hoc  pecunia  ab  ecclesia  Hersuethehusensi,  resignavit,  et  nos  ad  instantiam  eiusdem  Hein- 
rici,  accepta  etiam  ab  eo  propter  ecclesie  nostre  necessitatem  quadam  pecunie  summa,  iam  dicte  ecclesie, 
quam  ad  omne  ecclesie  nostre  commodum  sumus  hactenus  experti,  prememoratos  mansos  cum  omnibus 
suis  attinentiis  de  nostre  ecclesie  consensu  contulimus  integraliter  et  libere,  ita  ut  nos  et  successores 
nostri  in  omni  loco  et  apud  omnes  de  bonis  eisdem  prestare  warandiam  semper  eidem  ecclesie  teneamur, 
et  ipsa  in  recognitionem  huiusmodi  benefitii  nostri  in  festo  purificationis  duo  cere  talenta  ecclesie  nostre 
annuatim  persolvat.  Ut  autem  hoc  factum  nostrum  firmum  et  stabile  consistat,  presentem  paginam  tarn 
nostri  quam  ecclesie  nostre  sigilli  fecimus  appensione  muniri.  Testes  huius  rei  sunt:  Eschewinus  prepo- 
situs,  Reinherus  dictus  de  Winningehusen  frater  Corbeiensis,  Heithenricus,  Cono,  Hermannus  cappellani 
nostri,  Herebordus  decanus  Nove  Ecclesie;  laici:  Raveno  senior,  Hereboldus  de  Amelungessen,  Ludolfus 
dictus  de  Erclen,  Bruno  de  Haversvorde,  Bertrammus  et  Widelo  fratres  de  Stamhem,  Heinricus  Vugel 
et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  a.  d.  i.  M°.CC°.XXVI°. 
Die  Siegel  sind  nicht  erhalten. 

151. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  entschadigt  einen  Schwestersohn  des  fruhern  im  Besitz  der  Giiter  zu  Scherfede 

und  Rimbeck  gewesenen  Corvey  schen  Vasallen  fur  die  Vbertragung  derselben  an  das  Kloster  Harde- 
hausen. 0.  J.  (1226—1254j*J.  —  Or.  Kl.  Hardehausen  U.  26. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.    Hermannus  Dei  gracia  Corbeiensis  abbas  notum  esse  cupi- 
mus presentibus  ac  futuris,  quod  dum  in  prediis  in  Scerve  et  Rinbike  quecunque  Heinricus  miles  dictus 


l)  Da  avena  Hafer,  ordeum  Gerste  und  triticum  Weitzen  bedeuten,  so  jarird  siligo  hier  mit  Roggen  zu  ubersetzen  sein. 
—  *)  „Huster  Land  und  Hiistermeier"  im  N.  von  Geseke ;  als  Ort  ist  Hustede  eingegangen.  —  ^  Scherfede  und  Rim- 
beck im  Er.  Warburg.  —  ♦)  Nach  Massgabe  der  vorhergehenden  Urkunde  und  des  Todesjahrs  von  Abt  Hermann. 


Digitized  by 


Google 


102  122T. 

de  Scerve  a  nobis  in  feodo  tenuerat  et  que  ab  ipso  resignata  nobis  monasterio  in  Hersuethehusen  olim 
contulimus,  a  quodam  dicto  Walraven  filio  sororis  prefati  Heinrici  idem  monasterium  inpeteretur,  nos 
eidem  IIII  marcas,  ita  quod  huiusmodi  cessavit  inpetitione,  persolvimus  sub  presentia  testium,  quorum 
nomina  sunt  hec:  Eschewinus  prepositus  Corbeiensis,  Reinnerus  portarius,  Themmo  camerarius,  Conradus 
de  Amelungessen,  Giseler  de  Elbodinchusen,  Bertrammus  de  Stamhem,  Hildebrandus  de  Aldenberche  et 
RiniR  frflter,  Olricus  de  Erwordessen,  Albertus  de  Getlethe,  Hermannus  Rex,  Conradus  Altcorn,  Cono  et 
canonici  Nove  Ecclesie,  Johannes  cappellanus  et  alii  quamplures. 
w  Siegel  iet  abgefallen. 

152. 

}er   Volcwin  und  Adolf  von  Schwalenberg  (Waldeck)  thun  mit  hundert  Bittern   und  Knappen  Busse 
)of  Wilbrand  von  Paderborn  und  erhalten  Verzeihung  und  Biickgabe  ihrer  Fiirstlich  Paderborn  schen 
1227  April  14.  —  Or.  Pr.  Paderborn  U.  121;  gedr.  bei  Lamey  Grafsch.  Bavensberg  CC.  D.  S.  18. 

)ei  gratia  Paderburnensis  episcopus  omnibus  hoc  scrip  turn  inspecturis  salutem  in  vero  salutari. 
is  successoribus  pertranseat  incognitum,  quod  per  nos  inter  ecclesiam  Paderburnensem  et  fratres 
nberg1)  sollempniter  est  actum,  hoc  scripto  cunctis,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  inno- 
,  quod  cum  dicti  fratres  propter  multiplices  excessus  et  iniurias,  quas  sepius  ecclesie  et  nostris 
>ribus  et  eciam  nobis  intulerant,  et  propter  hoc  non  solum  excommunicati  et  denuntiati,  verum 
nnia  feoda  Paderburnensis  ecclesie,  que  quandoque  patres  eorum  et  ipsi  ab  ecclesia  tenebant, 
lententiam  abiudicata  fuissent,  opidum  et  opidanos  de  Curbike  2)  ad  nos  recepimus,  qui  nobis  et 
fidelitatem  et  conservationem  eiusdem  opidi  iuraverunt.  Quod  videntes  predicti  fratres  V.  et  A., 
rima  placita  inter  nos  et  ipsos  habita,  tandem  de  consilio  nobilium  et  prudentum  virorum  se 
mi  ipsorum  submittentes ,  ut  gratiam  ecclesie  et  feoda  sua  recuperarent,  secundum  subscriptam 
nobis  et  ecclesie  satisfecerunt.     Hec  autem  fuit  forma  satisfactionis. 

Juia  nobilis  vir  predictus  A.  de  Sualenberg  nobis,  cum  recederemus  ab  opido  Curbike,  fecerat 
as,  cum  centum  militibus  et  servis  nudis  pedibus  in  curia  nostra  Paderburne  ad  pedes  nostros 
s  presentibus  veniam  quesivit,  prestito  publice  coram  nobis  sacramento,  quod  ex  procurato  nul- 
obis  fecit  insidias,  sed  quicquid  factum  fuit,  ad  sue  persone  et  suorum  fecerit  conservationem. 
jquenter  idem  A.  et  dominus  Volquinus  frater  eius  in  advocatiis  Wilbodissen  et  Gerdene,  in  ho- 
>us  cerecensualibus  sancte  Brigide  circa  Wettere  et  ubicumque  sint,  in  bonis  eciam  Berenthorp 

bonis  abbatis  et  ecclesie  sancti  Pauli  Paderburnensis  que  sita  sunt  Bellethe,  nichil  penitus  se 
habere  publice  recognoverunt,  et  si  in  eisdem  bonis  vel  hominibus  aliquid  quandoque  sibi  usur- 
unt,  penitus  renunciaverunt.  De  bonis  vero  Esikesthorp  domino  abbati  et  ecclesie  sancti  Pauli 
nam  villici  annuatim  marcam  persolvent.  Item  advocatias  Rothen  et  Ekersten  committebant  ordi- 
ni  comitis  Ottonis  8),  ut  ipse  infra  annum  veritate  diligenter  inquisita  ei  parti,  que  secundum 
item  prefatas  advocatias  Rothen  et  Ekersten  deberet  habere,  assignaret.  In  novalibus  vero  circa 
s  ecclesias,  regulares  personas,  ministeriales  et  homines  ecclesie  unumquemque  secundum  quod 
uum,   quod  vulgariter  achtwort  dicitur,   exigit,   non  impedient.     Item   bona  domine  Kunegundis 

de  Lothere  que  sita  sunt  in  villa  Sethorp  eidem  reconcesserunt.    De  piscina  vero  Bellerbike  in 


kwin  und  Adolf,  nach  der  gleichfalls  in  diesem  Jahre  zu  Schwalenberg  ausges  tell  ten  Urkunde  Bischof  Wilbrand's. 
3.  Ill  247,  die  mit  diesen  Verhaltnissen  insofern  in  Beziehung  zu  stehen  scbeint,  als  der  dort  genannte  Otto  von 
klenburg  wabrscheinlich  ein  Bundesgenosse  der  Bruder  von  Schwalenberg  und  ein  Gegner  des  Grafen  Otto  von 
enaberg  war.  Vgl.  ib.  229,  230.  —  *)  Corbach  im  Fiiretenthum  Waldeck.  —  *)  von  Ravensberg,  den  B.  Wilbraud 
7  ib.  Nro  2-»7  mit  dem  Gross -Schenkenamte  des  Bisthums  belehnte,  nachdem  er  im  Jahre  1226  dessen  Gross- 
chsessenamt  nebst  andern  Lehen  auch  auf  dessen  Gemahlin  Sophia,  Wilbrand's  Nichte,  iibertragen  hatte.  Ib.  Nro.  230. 


Digitized  by 


Google 


lilt.  103 

noticiam  vicinorum  consenserunt.  Item  opidanos  de  Curbike  in  iure  suo  antiquo,  quod  habet  instru- 
mentum  eis  ab  episcopo  Bernhardo  secundo  datum,  tenebunt,  nee  sepedicti  fratres  infra  opidum  vel 
extra  novam  munitionem,  que  nobis  et  ecclesie  nocere  possit,  edificabunt. 
Suprascripta  vero  omnia  et  quod  fideles  ecclesie,  prout  tenentur,  in  perpetuum  permaneant,  fide 
interposita  et  sub  obtentu  feodorum,  que  de  manu  nostra  et  ecclesia  Paderburnensi  tenent  promittentes 
se  inviolabiliter  observaturos,  tactis  sacrosanctis  iuraverunt.  Consequenter  pro  prefatis  fratribus  omnes 
subscripti  milites,  tarn  nobiles  quam  ministeriales,  fide  interposita  et  datis  dextris  in  manus  nobilium  virorum 
comitis  de  Arnesberch,  domini  Hermanni  de  Lippia  et  domini  Hermanni  de  Brakel  et  omnium  castrensium 
de  Yburch,  domini  Bernhardi  de  Osde  et  omnium  castrensium  Wartburgensium  et  in  manus  omnium 
militum  inPaderburna  promiserunt,  quod  si  dicti  fratres  aliquid  eorum,  que  supra  expressa  sunt,  imme- 
mores  date  fidei  et  prestiti  iuramenti  infringerint  fsiclj,  ipsi  vocati  Paderburnam  intrabunt  nunquam  egressuri, 
nisi  nobis  et  ecclesie  sit  satisfactum.  Hec  autem  sunt  nomina  eorum,  qui  pro  prefatis  fratribus  spopon- 
derunt,  nobiles  viri;  Willelmus  de  Godenburch,  Arnolt  Lupus,  Tetmarus  Appolt,  Sygebodo  de  Ittere, 
Henric  Pampis,  Bernhard  Berkule *),  Herman  Berkule,  Wernherus  de  Bischopeshusen,  Conrat  Bulemast; 
ministeriales  vero:  Amelungus  Reboc,  Burgart  de  Holthusen,  Thideric  de  Ebelinchusen,  Thideric  de  Wi- 
ginchusen,  Henric  de  Helmerinchusen  et  sui  fratres  Bertolt  etLudolfus,  Frederic  de  Werdinchusen,  Con- 
rat  de  Byche,  Johan  de  Donepe,  Lutfridus  de  Dwergen,  Johan  de  Paderburnen,  Suithart  dapifer,  Tide- 
ric  de  Narga,  Henric  de  Windelinchusen,  Gozmarus  de  Hethewigesen.  Insuper  predicti  fratres  fideliter 
promiserunt  pro  se  dare  fideiussores  quatuor  nobiles:  comitem  Ottonem  de  Ravensberg,  cuius  scriptum 
super  hec  ibidem  apertum  recepimus,  comitem  Adolfum  de  Dasle,  comitem  Henricum  de  Waldenberg, 
dominum  G.  de  Perremunt.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.  XXVII0,  feria  IUI.  in 
ebdomada  paschali. 

Das  Siegel  Bischof  Wilbrand's  ist  abgefallen  *). 

153. 

*  Papst  Gregor  IX.  nimmt  das  Kloster  Schildescho  in  seinen  Schutz.    1227  April  30.  Laleran.  —  Or.  Stift 

Schildesche  U.  9. 

Gregorius  episcopus  servus  servorum  Dei  dilectis  in  Christo  filiabus  abbatisse  ac  conventui  canoni- 
carum  ecclesie  Scildecensis  salutem  et  apostolicam  benediction  em.  Justis  petentium  desideriis  dignum 
est,  nos  facilem  prebere  consensum  et  vota,  que  a  rationis  tramite  non  discordant,  effectu  prosequente 
complere.  Eapropter  dilecte  in  Christo  filie,  vestris  iustis  precibus  inclinati,  personas  vestras  et  locum, 
in  quo  divino  estis  obsequio  mancipate,  cum  omnibus  bonis,  que  impresentiarum  rationabiliter  posside- 
tis, aut  in  futurum  iustis  modis  prestante  Domino  poteritis  adipisci,  sub  beati  Petri  et  nostra  protectione 
suscipimus,  specialiter  autem  domos,  possessiones,  ortos,  terras,  vineas,  prata,  silvas  ac  alia  bona  vestra, 
sicut  ea  omnia  iuste  ac  pacifice  possidetis,  vobis  et  per  vob  ecclesie  vestre  auctoritate  apostolica  confir- 
mamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus.  Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat  hanc  paginam 
nostre  protectionis  et  confirmationis  infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attem- 
ptare  presumpserit,  indignationem  omnipotentis  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  se  nove- 
rit  incursurum.  Datum  Laterani  II  Kalendas  Maii  pontificatus  nostri  anno  primo. 
An  griinen  und  rothen  seidenen  Faden  hangt  die  wohlerhaltene  Bulle  Gregors  IX. 


>)  Sonst  de  Holthusen  genannt.  —  *)  Ee  ist  beschrieben  U.-B.  Ill  A.  244. 


Digitized  by 


Google 


104  *«T. 


154. 


*  Den  Cleriker  Mauritius,  der  von  dem  Pramonstratenser  Orden  als  demselben  durch  sein  abgelegtes 
Geliibde  angehbrig  in  Anspruch  genommen  wurde,  sprichl  der  pdpstliche  Auditor  von  jeder  darauf  bezuglichen 
Verpflichtung  frei.  1227  Juni  28.  Anagni.  —  Or.  Fr.  Paderbom  U.  122  lJ. 

155. 

*  Papst  Gregor  IX.  empfiehU  alien  Bischofen  und  Pralaten  den  Orden  der  Predigerbriider,  qui  —  tarn 
contra  profligandas  hereses,  quam  contra  pestes  alias  mortiferas  exstirpandas  se  dedicarunt  evangelizationi 
Terbi  Dei  in  abiectione  voluntarie  paupertatis  9),  fordert  sie  auf,  dieselben  in  dem  opus  predicandi,  ad 
quod  deputati  sunt,  in  jeder  Weise  zu  unterstixtzen,  und  die  ihnen  unterworfenen  Vblker  zu  ermahnen,  ut 
ex  ore  ipsorum  verbi  Dei  semen  devote  suscipiant  et  confiteantur  eisdem,  cum  ipsis  auctoritate  nostra 
liceat  confessiones  audire  ac  penitentias  iniungere.  Doch  warnt  er  zugleich:  quatinus,  si  quis  de  predi- 
ctorum  fratrum  ordine  se  dicentes  in  vestris  partibus  predicaverint  ad  questum  se  pecuniarum  conver- 
tendo,  per  quod  religionem8)  eorum  qui  paupertatem  professi  sunt  contingeret  infamari,  vos  tamquam 
falsarios  capiatis  et  condempnetis  eosdem.  Datum  Laterani  IV.  Non.  Decembr.  pontificatus  nostri  anno 
primo  (1227  December  2.J4J.  —  Undatirtes  Transsumpt  des  Bischofs  Heinrich  von  Bildesheim  1247 — 1257. 
Or.  Dominicaner  zu  Warburg  U.  I. 

156. 

*  Gregor  IX.  befiehlt  den  Bischofen  von  Bildesheim  und  Minden,  dem  Kloster  Helmershausen,  welches  dem 

Romischen  Stuhl  unmittelbar  unterworfen  sei,  auf  dessen  Ansuchen  das  Crisma  und  das  heilige  Oel  mitzu- 

Iheikn,  so  wie  fur  dasselbe  die  nbthigen  bischoflichen  Functionen  zu  verrichten.  1227  December  16. 

Lateran.  —  Or.  KL  Helmershausen  U.  9  5J. 

Gregorius  episcopus  servus  servorum  Dei  venerabilibus  fratribus  Ildesiensi  et  Mindensi  episcopis  salu- 
tem  et  apostolicam  benedictionem.  Sicut  intelleximus,  monasterium  de  Helwardeshuson  ad  Romanam 
eoclesiam  nullo  pertinet  mediante,  ac  ipsi  a  sede  apostolica  est  indultum,  quod  eius  abbas  et  conventus 
a  quocunque  catholico  maluerint  episcopo  crisma,  oleum  sanctum,  ordinationes  monachorum  seu  clerico- 
rum,  consecrationes  altarium  seu  basilicarum  et  alia  recipiant  ecclesiastica  sacramenta.  Quia  vero,  sicut 
audivimus,  hec  difficulter  aliquando  exhibentur,  fraternitatem  Yestram  monemus  attente  per  apostolica 
vobis  scripta  mandantes,  quatinus,  cum  ab  eis  fueritis  requisiti,  predicta  ipsis  sine  difficultate  qualibet 
impendatis,  ita  quod  vos  religiosa  loca  diligere  et  ad  Christi  ministros  habere  comprobemini  caritatem 
nosque  non  compellamur  super  hoc  aliter  providere.  Datum  Laterani  XVII.  Kalendas  Januarii,  pontifi- 
catus nostri  anno  primo. 

Die  Bleibulle  ist  erhalten. 


])  Die  Schrift  der  Urkunde  ist  fast  ganz  zerstort.  —  •)  So  die  Urkunde  wohl  atatt  nin  abiectione  et  voluntaria  pauper- 
tate ".  —  ■)  Im  Sinne  von  Orden.  —  4)  Den  wesentlichen  Inhalt  dieser  Urkunde  wiederholt  Gregor  IX.  dann  in  einer 
weiteren  am  13.  Juli  1229  zu  Perugia  ausgestellten  Bulle,  die  1.  c.  Urk.  2  in  einem  Transsumpte  aus  dem  Ende  des 
13.  Jahrhunderts  vorliegt,  —  6)  Jetzt  im  Staats- Archive  zu  Cassel. 


Digitized  by 


Google 


1X37.  105 


15T. 


*  Graf  Volquin  von  Schwalenberg  venzichtet  auf  seine  Anspriiche  an  eine  Besitzung  des  Klosters  Abdinghof 

und  nimml  sie  von  dessen  Able  als  Amtsgut  su  Lehen,  toogegen  dieser  verheisst,  die  Memorie  von    Volquins 

Eltern  jahrlkh  feiern  jsu  iassen.  Mit  dem  falschen  Jahr  1223  {1227J.  —  Or.  KL  Abdinghof  V.  43. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis,  Amen.  Willebrandus,  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus, 
omnibus  hoc  scriptum  inspecturis  salutem  in  auctore  salutis.  Evanescunt  simul  cum  tempore,  que  ge- 
runtur  in  tempore,  nisi  recipiant  a  voce  testium  et  scripti  memoria  firmamentum.  Noverint  igitur  uni- 
versi  presentes  pariter  et  futuri,  quod,  cum  inter  abbatem  et  conventum  sancti  Pauli  Paderburnensis  ex 
una  parte  et  dominum  Volquinum  comitem  de  Svalenberc  ex  altera  super  predio  in  Esekestorp ')  questio 
verteretur,  tandem,  bonorum  virorum  interveniente  consilio,  talis  inter  eos  compositio  intervenit,  quod 
iam  dictus  comes  de  Svalenberc,  si  quid  iuris  in  dicto  predio  habere  videbatur,  ei  penitus  abrenuntiavit. 
Deinde  vero  dictum  predium  a  dicto  abbate  inre  villici  recipiens,  prenominate  ecclesfe  sancti  Pauli  duo- 
decim  solidos  denariorum  gravis  monete  et  dabilis  3)  annuatim  tamquam  villicus  promisit  exsolvendos, 
terminnm  dicte  solutioni  festum  beati  Martini  prefigens.  Hec  autem  acta  sunt  salvis  actionibus*)  eccle- 
sie  sancti  Pauli  super  novalibus  predio  vicinis  et  adiacentibua.  De  mera  autem  liberalitate  eadem  ecclesia 
sancti  Pauli  repromisit,  quod  annuatim  memoriam  patris  et  matris  supradicti  comitis  celebrarent.  Ut 
igitur  predicta  fideliter  serventur  et  perpetuis  temporibus  inconcussa  permaneant,  sigilli  nostri  appositione 
presentem  paginam  communimus.  Acta  sunt  hec  anno  verbi  incarnati  millesimo  ducentesimo  vigesimo 
tertio4),  indictione  VIII.  Huius  rei  testes  sunt,  quibus  etiam  mediantibus  hec  compositio  facta  est: 
Volradus  prepositus,  Volquinus  de  Sualenberc,  Amelungus,  Hermannus,  maioris  ecclesie  Paderburnensis 
canonici;  laici  etiam  ministeriales:  Heinricus  tunc  comes  *),  Lippoldus  et  Conradus,  Georgius,  Heinricus 
et  Macharius  fratres  et  alii  quamplures. 

Die  kunstlerisch  aehr  schon,  mit  reichstem  Faltenwurf  und  in  guter  Zeichnung  tier  Art  ausgefuhrte  sitzende  Figur 
des  Bischofs,  dass  man  noch  auf  der  Casula  das  gestickte  Kreuz  erkennt,  fohrt  einen  Hirtenatab  in  derRechten 
und  hat  die  aufgeschlagene  Bibel  in  der  Linken.  Yon  der  meist  abgebrochenen  Umschrift  lassen  sich  die  Buch- 
staben  WILBRAND  -  .  noch  deutlich  erkennen. 


l)  Aller  Wahrscheinlichkeit  nach  Eschdorf,  NO.  von  Buckeburg  in  der  Grafschaft  Schaumburg  lippischen  Antheils. 
Doch  habe  ich  noch  nkht  conatatiren  konnen,  ob  Abdinghof  dort  Besiteungen  gehabt,  wogegen  in  der  jetzt  Preus- 
aiachen,  fruher  Hessischen,  Grafschaft  Schaumburg  und  in  unmittelbarer  Beziehung  auf  diese  NO.  von  Rintelen  gele- 
gene  Burg  das  Abdinghofer  Guterverzeichniss  Msc  I.  126  fol.  12'  viele  Besitzungen  des  Klosters  aufluhrt.  Da  dort 
aber  ein  Esekestorp  nkht  genannt,  hingegen  1.  c.  fol.  13  zu  der  curia  in  Widhen  (Wieden  auf  dem  rechten  Weser- 
ufer  am  Fusse  der  Schaumburg)  auch  Besitzungen  in  Esscherde  gezahlt  werden,  und  dies  ohne  Zweifel  das  NO.  von 
der  Schaumburg  belegene  Escher  ist,  so  bin  ich  trotz  der  fehlenden  Endung  thorp  doch  sehr  versucht,  lieber  hieran  bei 
unserm  Esekestorp  zu  denken.  —  a)  Currentes  Geld;  es  entspricht  dem  Deutschen:  gang  und  gebe.  —  *)  Den  ge- 
richtlich  zu  erhebenden  Anspruchen  des  Klosters  unbeschadet.  —  4)  So  mit  ausgeschriebenen  Buchstaben  die  Urkunde, 
deren  Schreiber  in  «iner  unbegreiflichen  Zerstreutheit  befangen  geweaen  sein  muss.  Denn  wahrend  des  Jahres  1223 
regierte  in  Paderborn  noch  Bernhard  III.  bis  zum  2S.  Mare,  worauf,  und  zwar  vor  dem  27.  Juni,  eine  zwiespaltige 
Wahl  zwischen  dem  Busdorfer  Propst  Heinrich  von  Brakel  und  dem  Magister  Oliver  erfolgte.  Die  dariiber  gefuhrten 
Yerhandlungen  endeten  erst  mit  der  am  7.  April  1225  ausgesprochenen  papstlichen  Anerkennung  Olivers  als  recht- 
massigen  Bischofs.  Das  blieb  er  indessen  nur  bis  zum  27.  September  desselben  Jahrs,  worauf  ihm  Wilbrand  von  Olden- 
burg, eben  der  Aussteller  unserer  Urkunde,  nachfolgte,  der  am  2.  Februar  1226  schon  erwahlt  war  und  der  in  der 
Abdinghofer  Urkunde  a.  d.  J.  1226  Nro,  148  dieses  Jahr  selbst  als  das  erste  seines  Pontificats  bezeichnet.  Da  Bischof 
Wilbrand  aber  schon  1227  resignirte,  so  kann  die  Urkunde  wohl  nur  1226  oder  1227,  welchen  Jahren  die  Indictionen 
13  und  14  entsprechen,  ausgestellt  sein.  Hiernach  ist  also  auch  die  Ind.  VIII.  gleichfalls  ein  unbegreiflicher  Fehler  dieser 
schon  geschriebenen  Urkunde.  Auf  Grund  des  Umstandes,  dass  in  der  Abdinghofer  Urkunde  44  von  1226  Nro.  148 
der  auch  hier  genannte  Lippold  Gograf  war,  in  dieser  es  dagegen  Heinrich  ist,  vgl.  die  Note  5,  durfte  fur  letztere 
nur  das  J.  1227  anzunehmen  sein.  —  A)  Was  heisst  wohl  tunc  comes?  Und  was  ist  das  fur  ein  Graf,  der  zu  denMiniste- 
rialen  gerechnet  wird?  Wahrscheinlich  durfte  man  hier  an  das  ofter  wechselnde  Amt  desGografen  zu  denken  haben. 
Vestt  UrJu-Bnch.   IT.  14 


Digitized  by 


Google 


106  t«T. 


158. 


*  Eferr  Gerhard,  Pastor  zu  Volstesen  1J,  schenkt,  cum  quadam  sibi  familiari  scilicet  domina  Rikecen, 
dem  Kloster  Gerden  zu  either  Memorie  fur  sie  beide  30  Mark,  um  da ftir  in  eben  der  Villa  Giiter  zu  kaufetu 
Zeugen  sind:  Gerhard  Prior,  Wigmodis  Priorin.  1227.  —  Regesten  Msc.  J.  242*  S.  34,  VI.  224  S.  39. 

159. 

*  Ritter  Adam  von  Aspe  stiftet  seine  und  seines  Geschlechts  Memorie  im  Stift  Kappel  2J.   1227.  — 

Or.  KL  Dalheim  U.  18. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Notum  sit  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  ego  Adam 
de  Aspe  in  remedium  animarum  parentum  meomm  et  wasinodi*),  in  memoriam  quoque  mei  sex  dena- 
rios  graves  de  pensione  decime  in  Haslebome  4)  cenobio  et  congregationi  sancte  in  Cappelle  contuli  in 
perpetuum,  ut  siquid  per  me  adversitatis  verbis  aut  factis  indebite  sustinuerint,  sanius  ignoscant,  preci- 
bns  Dominum  placantes.  Unde  ne  hec  a  Christi  fidelium  memoria  labantur,  et  ne  vetustatis  lima  hoc 
factum  infirmare  temere  attemptaverit,  sed  ut  semper  maneat  ratum,  quod  veritatis  habet  amminiculum, 
banc  donationem  meam  rite  factam  appensione  sigilli  ipsius  ecclesie  communivi.  Acta  sunt  hec  anno 
incarnationis  Domini  millesimo  ducentesimo  vigesimo  septimo. 

Das  ziemlich  abgeriebeue  Siegel  des  Stifts  Kappel  zeigt  das  Brustbild  der  Jungfrau  Maria  mit   herabfallendem 
Kopftuch. 

160. 

*  Propst  Conrad  von  Kemnade  verpachtet  ein  Stuck  Land  an  den  Pfarrer  in  Hehlen  SJ  und  dessen  Nach- 

kommen  *J.  1227.  —  Abschr.  Msc.  1.  139  S.  246. 

Omnibus  presentem  paginam  inspecturis  manifestum  esse  desideramus,  quod  ego  Conradus  Dei  gratia 
in  Caminatis  prepositus  partem  agri  quod  dicitur  Vorlinc  domino  Tiderico  sacerdoti  in  Helen  laudamine 
capituli  nostri  porrexi,  ut  annua tim  VI  denarios  det  ecclesie,  ipse  vel  quicunque  aream  illam  in  posses- 
sione  habuerit  ex  ipsius  pueris  •).  Ne  autem  hoc  factum  in  posterum  aliquis  possit  successorum  nostrorum 
immutare,  hoc  privilegium  sigillo  nostre  auctoritatis  roboratum  ipsi  porreximus,  anno  incarnationis  domi- 
nice  M°.CC°.XXVII0. 


*)  Volsen  SW.  von  Gerden.  Vgl.  die  Gerdener  Urkunde  von  1224.  —  *)  bei  LippBtadt.  —  *)  So  deutlich  die  Urkunde. 
Bei  Interpretirung  dieses  von  mir  in  alien  Olossaren  vergeblich  gesuchten  Wortes,  wird  man  wohl  an  base,  wofur 
sich  auch  die  Form  wast  fin  det,  ygl.  Ziemann  Mittelhochdeutsches  Worterbuch  616,  and  note  Genoese  zu  denken 
>nach  also  wasinodus  so  viel  wie  Stammesgenossenschaft  bedeuten  musste.  —  4)  S.  voji  Furstenberg. 
alheimer  Urkunde  von  1219  Nro.  80.  Uber  andere  Besitzungen  des  Stifts  Kappel  in  Haslebome  vgl.  Erhard 
.  564,  welche  Urkunde  die  erste  im  Dalheimer  Archive  ist.  —  *)  An  der  Weser  NW.  von  Kemnade.  — 
b  ist  in  der  Urkunde  allerdings  von  den  Sohnen  des  sacerdos  in  Helen  die  Rede.  Da  dieselbe  aber  nicht 
de  erhalten  ist,  so  ist  es  nicht  unmdglich,  dass  im  Worte  pueris  ein  Lesefehler  vorliegt.  Dr.  Yeltmann 
,  dass  ex  ipsius  proventibus  gelesen  werden  musse. 


Digitized  by 


Google 


I))8.  107 


161. 


Konig  Heinrich  (VII)  widerruft  auf  Befehl  seines  Vaters,  Kaiser  Friedrichs  II.,  die  von  ikm  auf dem  Hoflage 

zu  Wurzburg  lJ  ausgefuhrte  (fberweisung  der  Eresburg  an  den  Erzbischof  (Heinrich)  von  Coin  und  setzt  den 

Abt  (Hermann)  von  Corvey  wieder  in  deren  Besitz.  1228  (Februar  23.)  Ulm.  —  Or.  Fr.  Corvey  U.  86; 

gedr.  v.  Furstenberg  M.  P.  S.  107,  Schaten  ad  ann.;  Seibertz  I.  Nro.  179. 

Heinricus  Dei  gratia  Romanorum  Rex  et  semper  Augustus.  Universis  imperii  fidelibus,  quibus  pre- 
sens  scriptum  exhibition  fuerit,  gratiam  suam  et  omne  bonum.  Ad  noticiam  universorum  volumus  per- 
venire,  nos  mandatum  domini  imperatoris  patris  nostri  recepisse,  quod  nequaquam  ratam  habere  vellet 
warandiam,.  quam  in  sollempni  curia  nostra  apud  Herbipolim  fecisse  dinoscimur  de  Monte  Martis  archi- 
episcopo  Coloniensi,  in  abbatis  dilecti  principis  nostri  preiudicium  *)  Corbacensis;  et  quod  eundemabba- 
tem  in  possessionem  dicti  Montis  remitter  emus,  eidem  plenam  warandiam  prestando,  predictus  dominus 
noster  imperator  nobis  firmiter  (ini)unxit.  Nos  vero  mandatum  domini  imperatoris  patris  nostri  eonser- 
vare  et  implere  in  omnibus  cupientes,  auctoritate  presentium  in  possessionem  eiusdem  Montis  dictum 
principem  nostrum,  abbatem  Corbacensem,  mittimus  cum  omni  iure,  nullam  iurisdictionem  in  eiusdem 
Montis  possessione  recognoscentes  archiepiscopo  Coloniensi.  Mandantes  8)  itaque  per  gratiam  nostram 
firmiter  precipientes,  quatinus  nullus  ausu  ductus  temerario  memoratum  abbatem  in  possessione  sepedicti 
montis  impedire  vel  molestare  presumat,  quod  qui  fecerit,  gravem  indignationem  nostre  celsitudinis  86 
noverit  incursurum.  Testes  hii  sunt:  H.  4)  venerabilis  Eistetensis  episcopus,  L. 5)  illustris  dux  Bawarie, 
comes  H.  de  Dilingen,  F.  de  Druhendingen,  E.  dapifer  de  Walpurc,  C.  pincema  de  Winterstete  et  alii 
quamp lures.  Datum  apud  Ulmam,  anno  Domini  M°.CC°.  XXVIII0,  indictione  prima. 
Dm  Siegel  ist  abgefallen, 

162. 

*  Papst  Gregor  IX.  gewahrt  alien,  die  am  Feste  der  heiligen  Pusinna  6)  in  der  ihr  zu  Her  ford  geweihlen 
Kirche  ihre  Andacht  verrichlen,  einen  40tagigen  Ablass.  1228  Mai  7.  Bieti.  —  Or.  Gefurst.  Ablet 

Herford  U.  37. 

Gregorius  episcopus  servus  servorum  Dei  universis  Christi  fidelibus  ad  ecclesiam  sancte  Pusinne  vir- 
ginis  de  Hervordia  convenientibus  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Quoniam,  ut  ait  apostolus, 
omnes  stabimus  ante  tribunal  Christi,  recepturi  prout  in  corpore  gessimus  sive  bonum  fuerit  sive  malum, 
oportet  nos  diem  messionis  extreme  misericordie  operibus  prevenire,  ac  eternorum  intuitu  seminare  in 
terris,  quod  reddente  Domino  cum  multiplicato  fructu  recolligere  debeamus  in  celis,  firmam  spem  fidu- 
ciamque  tenentes,  quoniam  qui  parce  seminat,  parce  et  metet,  et  qui  seminat  in  benedictionibus,  de 
benedictionibus  et  metet  vitam  eternam.  Cum  igitur  sanctorum  suffragia  sint  ad  impetrandam  peccato- 
rum  veniam  oportuna,  universitatem  vestram  rogamus,  monemus  et  hortamur  attente,  quatinus  ad  eccle- 
siam sancte  Pusinne  virginis  de  Hervordia  in  festo  ipsius  imploraturi  dicte  sancte  suffragium  accedatis, 
ut  per  hec  et  alia  bona  que  Domino  inspirante  feceritis  ad  eterne  possitis  felicitatis  gaudia  pervenire. 


*)  In  den  letzten  Tagen  des  Novembers  1226.  Cher  das  Weitere  vgl.  die  Urkunde  vom  26.  August  12)9.  —  *)  „in"  wird 
vor  preiudicium  im  Original  wiederholt.  —  *)  So  das  Original ,  nicht  mandamus  wie  Furstenberg  hat.  —  ♦)  Heinrich  I. 
—  *)  So  und  richtig  das  Original;  es  ist  Ludwig,  der  zweite  Hersog  von  Baiern  aus  dem  Wittelsbachschen  Hause, 
1183—1231.  Furstenberg,  Schaten  und  Seibertz  bereichern  statt  seiner  die  deutache  Geschichte  hier  mit  einem  da- 
mals  nioht  existirenden  Hersog  Heinrich  von  Baiern.  —  *)  April  23.  tJber  diese  Heilige  vgl.  meine  Kaisenurkunden 
I.  302  und  die  von  mir  verbessert  herausgegebene  Translatio  derselben  ib.  S.  541—546.  Ihre  Schwester  Liutteud  war 
nach  Nigenkerken  bei  Corvey  transferirt  worden, 

H* 


Digitized  by 


Google 


108  1238. 

Nos  enim  de  omnipotentis  Dei  misericordia  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  auctoritate  con- 
fisi,  omnibus  ad  eandem  ecclesiam  tarn  in  vigilia  quam  festo  ipsius  virginis  ac  proximo  sequenti  die 
accedentibus,  quadraginta  dies  de  iniuncta  sibi  penitentia  misericorditer  relaxamus.  Datum  Reate  nonis 
Maii,  Pontificatus  nostri  anno  secundo. 

Die  an  re then  und  gelben  Faden  bangende  Bieibulle  ist  wohkrhalten  nnd  tragt  auf  der  Vorderseite  die  Aufschrift: 
GREGORIUS  PP.  VIHL 

163. 

Erzbischof  Beinrich  von  Coin  bestatigt  dem  Kloster  Flechtdorf  ein  Gut,  welches  dasselbe  von  den  Edlen  von 

Gudenberg  l)  angekauft,  so  wie  Renten,  die  es  nachtraglich  von  diesem  abgeloset  hat.   1228.  Riithen. 

—  Abschr.  Msc.  VII.  6704  f\  19;  gedr.  Zeitschr.   VUL  S.  71. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatfs.  Henricus  Dei  graeia  sancte  Coloniensis  ecclesie  archiepi- 
scopus.  Quoniam  tempora  pretereunt  more  fluentis  aque  que  raptim  transit  in  convailibus,  ne  facta 
preterita  per  oblivionis  dispendium  ab  hommura  labantur  memoria,  refricacione  scrip ti  fidelium  messis 
solet  perhennari.  Unde  (turn)  ex  debit©  patronatus  turn  etiam  ex  dilectione  qua  tenemur  Flietorpensi 
ecclesie  notum  esse  cupimus  presentibus  et  ad  posteros  transniittimus,  quaKter  dominus  U.  abbas  et  fra- 
treB  in  Flietorp  predium  quoddam  in  Gembeke  *)  a  nobilibus  de  Gudenberg  cum  omnibus  attinenciis  suis 
iuste  et  rationabiliter  comparavit  et  in  quieta  possessione  obtinuit  ipsumque  Kberaliter  posteris  suis  reli- 
quit,  retenta  tamen  pensione  quatuor  calceorum,  qui  coturni  appellantur  *}.  Sane  quia  heredes  eorum 
in  huius  pensionis  executione  graves  et  importabiles  usque  ad  pTesens  exstiterunt,  idem  dilectua  noster 
H(einricus)  abbas,  pro  nunc  qui  est4),  cooperantibus  fratribus  suis,  earn  quatuor  marcis  ab  eis  redemit, 
nichil  inde  de  cetero  recepturi  et  omni  iure,  quo  potuit,  sue  ecclesie  confirmacionem  obtinuit.  Quod 
factum  cum  ex  privilegio  eorum  veraciter  intellexissemus,  nostro  nichilominus  scripto  et  sigillo  roborari 
precepimus,  volentes  ut  et  idipsum  eorum  sigillo  approbatum  et  signatum  nullomodo  ab  eisdem  de  cetero 
ecclesia  sepedicta  possit  gravari.  Nunc  igitur,  que  coram  nobis  tarn  laudabiliter  et  prudenter  ordinata 
sunt,  ausu  temerario  infringere  (si)  quispiam  attemptaverit,  omnipotentis  Dei  auctoritate  et  beati  Petri 
et  nostra  perpetuo  anathematis  vinculo,  nisi  resipuerit,  se  inodatum  incunctanter  agnoscat.  Datum  in 
Ruden  anno  Domini  millesimo  CC°.  XXVIII0. 

164. 

*  Abt  Albert  von  Abdinghof  kauft  einem  Lehnsmanne  dieses  Khsters  sein  Rechi  an  dem  von  ihm  innegehabler* 

Gate  ab.  1228.  —  Or.  KL  Abdinghof  U.  46. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Albertus  Dei  gratia  Paderbumensis  abbas  etc. 
Noverint  igitur  presentes  et  posteri,  quod  cum  duos  mansos  curie  nostre  in  Baddenhusen  &)  adiacentes 


')  NO.  von  Friizlar.  —  2)  W.  von  Arolsen.  —  *)  Die  Liefertmg  von  Schuhen  als  Rente  ans  einem  Gate  hat  etwas  sehr 
Auffallendes.  Wenn  auch  Ducange  s.  v.  calcens  aus  Mirseus  den  Bel  eg  for  eine  ahnliche  Abgabe  beibringt,  so  ist 
dies  unter  den  dort  angegebenen  Verhaltnissen  die  sehr  naturliche  Iieferung  von  Schuhen  fur  das  Stattegeld  auf 
dem  Markte,  welche  Verbal tnisse  doch  hier  nicht  zutreffen.  —  *)  So  das  Copiar.  —  6)  Nacb  Peter  von  HatzfeW  ein 
jetzt  ganz  verschwundener  Ort,  N.  von  Brake!  fiber  Hinnenburg,  am  rechten  Ufer  des  Fhisechens  Brucht.  Diese 
Angabe  wird  zwar  bestatigt  durch  Giefers  Ausfuhrungen ,  Zeitschr.  XXVIII.  285,  mochte  aber  immerhm  noch  zwei- 
felhaft  sein,  da  wir  im  Busdorfer  Copiar  Msc.  I.  122  f.  205  sq.  auefrihrliche  Verhandlungen  fiber  die  curtis  in  Bad- 
denhusen prope  Pekelsen  besitzen.  Hier  konnte  der  Name  dann  in  Banser-Holz  nnd  Banser-FeM  erhalten  sein  and 
diese  Annahme  durch  die  in  unserer  Urkuhde  erwahnte  Fidejfussion  Heinrichs  von  Peckelsheim  and  Godschalks  von. 
Nedere  wahrscheinlich  werden,  welche  beiden  Orte  S.  von  Brakel  liegen. 


Digitized  by 


Google 


1328.  109 

Otto  de  Rotwordessen  a  nobis  teneret  in  feodo,  de  bonis  ecclesie  nostre  undecim  ei  marcas  dedimus, 
qtiod  tarn  ipse  quam  uxor  sna  eosdem  mansos  cum  omni  iure,  quod  in  eis  habuerunt,  libere  et  absolute 
nobis  et  ecclesie  nostre  resignaverunt,  ita  plane,  ut  nee  ipsi  nee  pueri  vel  ceteri  eorum  heredes  ulterius 
in  eis  aliquo  modo,  nisi  de  beneplacito  abbatis  et  capituli,  sibi  iuris  quippiam  yendicarent.  Fideiusse- 
runt  preterea  Heinricus  de  Pikelsen  f),  Bertoldus  Busse  et  Godescalcus  de  Nedere  villicus  noster  milites 
pro  pueris  eorum  tunc  natis  vel  postea  nascituris,  quod,  postquam  discretionis  annos  attingerent,  supra- 
dictos  mansos  cum  omni  iure  suo  pro  sua  parte  abbati  et  ecclesie  nostre  ipsi  pueri  pariter  resignarent. 
Ad  maiorem  ergo  premissorum  confirmationem  presentem  paginam  sigilli  nostri  impressione  roboratam 
posterorum  successioni  (lignum  duximus  transmittendam.  Affuerunt  etiam  presentes  huius  rei  testes  Hein- 
ricus prepositus  de  Wilbodessen,  Johannes  prior  noster  et  Heinricus  cellerarius  fratres  ecclesie  nostre, 
Johannes  plebanus  de  Wilbodessen  et  Johannes  clericus;  laici:  Gerlagus  de  Beienctorp,  Hennannus  Bo- 
lico  iunior,  Eilbertus  milites  et  insuper  supra  nominati  fideiussores  Heinricus,  Bertoldus  et  Godescalcus 
milites  aliique  quamplures.     Actum  a.  ab  inc.  D.  millesimo  CC°.XXVHI°. 

Das  gut  erhaltene  Siegel  atellt  in  mangelhafter  Zeichnung  die  sitzende  Figur  des  Abts,  mit  einem  gesohlossenen 
Buche  in  der  Linken  and  dem  Hir tens  tab  in  der  Rechten  dar.  Die  Umsehrift  lautet:  S.  ALBERTUS  DL  QRA. 
PATHERBURNEN8IS  ABBAS  *). 

165. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  schlichtet  einen  Zehntenstreit  zwischen  dem  Kloster  Hardehausen,  das  den  Hof 

Scherfede,  und  dem  Ritter  Herebold  von  Rimbeck,  der  den  Hof  Rimbeck  von  dem  Corvey  schen  Stift 

zum  Amtslehen  trug.  1228.  —  Or.  KL  Hardehausen  U.  28. 

Hennannus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas  notum  esse  cupimus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod 
com  inter  abbatem  et  conventum  de-  Hersuethehusen  ex  una  parte  et  Hereboldum  dictum  militem  de 
Rimbike  ex  altera  super  quibusdam  decimis,  quas  ratione  suorum  laborum  secundum  privilegia  ipsis  con- 
cessa  predicti  abbas  et  conventus  sibi  pertinere  dicebant,  questio  verteretur,  idem  H.  cause  huiusmodi 
et  insuper  omnibus  his,  que  ipsi  in  silva  dicta  Overenrisle  8)  ratione  villicationis  in  Rimbike  pertinebant, 
quam  de  nobis  tenuit,  cum  uxore  et  suis  filiis  coram  nobis  renuntiavit,  et  nos  hec  curie  nostre  in  Scerve, 
quam  idem  abbas  et  conventus  a  nobis  villicationis  offitio  tenent4),  contulimus  ecclesie  nostre  accedente 
consensu.  Propter  quod  etiam  sepe  dicti  abbas  et  conventus  prefato  H.  subsidium  prestantes  decimam 
in  Rimbike  eidem  pertinentem  et  aliis  impignoratam  redemerunt,  ita  ut  earn,  postquam  suam  sortem 
receperint,  eidem  H.  restituant  absolutam.  Super  his  vero  omnibus  data  est  coram  nobis  sententia,  quod 
hec  potius  probari  possint,  quam  ab  aliquo  infitiari.  Ut  autem  etc.  Acta  sunt  hec  a.  i.  d.  M°.CC°.XXVIII°. 
Testes  huius  rei  sunt:  Conradus  de  Amelungessen,  Adam  comes,  Adam  comes4)  et  filius  eius,  Gerhardus 
Hadeke,  Bertrammus  de  Stamhem  et  frater  eius,  Godefridus  de  Godelumen,  Giselbertus  de  Hildelboldes- 
busen,  Johannes  marscalcus,  Conradus  dapifer,  Sifridus  Parvus,  Erenfridus,  Herebordus  Nove  Ecclesie 
decanus,  Cono  confrater  eius,  Helwicus  de  Osickissen,  Alexander  de  Gundelsem  et  alii  quamplures. 
Beide  Siegel  Bind  abgefallen. 


*)  Peckelsheim  S.  von  Brakel.  —  *)  So  trotz  des  vorhergehenden  S.  d.  i.  aigillum.  —  »)  Bei  Rimbeck  nicht  mehr  zu 
constatiren.  —  4)  Hieriiber  iflt  sonat  Nichte  bekannt.  Die  Urkunde  von  1226  Nro.  150  betraf  nur  sechs  Mansi  in 
Scherfede.  —  »)  So  die  Urkunde. 


Digitized  by 


Google 


1)38. 

166. 

>on  Corvey  ubertragt  seinem  Capital  gegen  Zahlung  von  15  Mark  zwei  Fuder  Wein,  die 
\rich  von  Isenberg  als   Lehen  besessen;  sollten  dessen  Sohne  das  Lehen  rechtlich  toieder 
wiirde  er  dem  Capitel  jene  Summe   zuriickzaMen.    1228.  —  Or.  Gefurst.  Abtei  Corvey 
U.  85;  Abschr.  mil  d.  J.  1227  Msc.  II.  101  S.  76. 

mete  et  individue  Trinitatis.  Hermannus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas,  universis  huius 
ribus  notum  esse  cupimus,  quod  duas  vini  carratas,  quas  comes  Frithericus  dictus  de 
bis,  dam  viveret,  in  feodo  tenuit,  capitulo  ecclesie  nostre  ad  ipsios  prebendam  contu- 
t  ille  de  vino)  nobis  et  capitulo  communi,  prius  ipsi  comiti  persolvebantur,  quas  nunc 
psius  vini  ipsum  capitulum  recipiet  annuatim.  Si  vero  prefati  comitia  filios  contingat 
itas  evincere8)  in  iure  a  nobis,  quindecim  marcas  quas  a  prememorato  capitulo  propter 
stituemus,  aut  duas  alias  vini  carratas  de  nostro  persolvemus  eidem  annuatim.  Ut  autem 
am  firmum  et  stabile  consistat,  presentem  paginam  sigilli  nostri  appensione  fecimus  com- 
t  hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.  XXVIII04),  anno  vero  prelationis  nostre  quinto. 
sunt  nobiles:  Conradus  de  Hoenboke,  Adolfus  de  Holte,  Amelungus  de  Lippia6);  mini- 

irtoldus  marscalcus,  Heinricus  de  Scerve,  Bernhardus,  Bertoldus Guidelo 

ier,  Conradus  dapifer,  Hermannus  de  Nigenkerken,  Godefridus  de  Godelun,  Hermannus 

.  .  Alexander  de  Guntelshem 

ist  abgefalleu. 

i6r. 

do  von  Bomburg  resigniren  dem  Able  Hermann  von  Corvey  getvisse  Lehnsgiiter,  die  er  dem 
ngsborn*)  ubertragt,  indem  er  von  ihnen  andere  Giiter  zur  EnUchadigung  erhaU.  1228. 
—  Abschr.  Msc.  II.  40  S.  531. 

ancte  et  individue  Trinitatis.  Hermannus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas  omni  generationi, 
,  in  perpetuum.  Notificamus,  quod  fratres  de  Homborg  7)  senior,  et  Bodo  iunior  tres 
en8)  sitos,  quos  de  manu  nostra  in  beneficio  tenuerunt,  nobis  resignaverunt,  et  eosdem 
ionem  cum  omnibus  attinentiis,  tarn  cultis  quam  incultis,  ecclesie  de  Amelungsbornen  de 
ilio  nostrorum,  ab  omni  exactionis  gravamine  liberos  contulimus  et  absolutos.   Pro  ipso- 

Erzb.  Engelberta  des  Heiligen,  hingerichtet  zu  Coin  den  14.  November  1226,  dessen  Lehne  eben  deswe- 
m  warden.  Vgl.  U.-B.  111. 221  die  Urk.  v.  1226  sowie  Nro.  220.  —  *)  Die  folgenden  Worte  gind  so  eentort,  dass 
aathang,  wie  vie  gelaatet  haben  mogen,  sich  entziehen.  In  Klammern  geben  wir  die  Corrector  Kindlingers. 
:h  im  U.-B.  III.  1188  fiber  die  Nachfolge  des  Grafen  Dietrich  von  Limborg  in  den  Lehnen  seines  Vaters 
agt  habe.  Die  Urkunde  v.  7.  April  1247  on  ten  erweist,  dass  dieses  Lehen  des  Isenberg'schen  Geschlechts 
Corvey'schen  Weinberge  bei  Kessenich  bezog.  —  4)  Die  Zahl  ist  mehr  aos  dem  ann.  prelationis  zu  ver- 
mit  Sicherheit  zu  erkennen.  —  •)  Ygl.  die  Gerdener  Urkunde  von  1229  Nro.  169.  —  •)  Cisterzienserstift 
sminden,  gegrfindet  urn  1120  vom  Edlen  Siegfried  von  Homburg.  Busching  IX.  344.  Die  von  Falke  in 
i  Kloeters  herausgegebenen  Urkunden,  vgl.  Index  II.  s.  v.,  sind  zwar  nicht  alle  unecht,  doch  erregen 
en  Anstoss  und  verdienten  eine  genauere  Untersuchung.  Als  unecht  sind  schon  urn  des  aufgenommenen 
m  Details  willen  die  S.  77  u.  138  gegebenen  Urkunden  von  1308  u.  1134  zu  erachten;  nicht  minder  aber 
die  Urkunde  B.  Bernhards  von  Paderborn  v.  J.  1236.  —  7)  Schloss  Homburg  NO.  von  Amelungsborn. 
iterschrift  ergiebt,  dass  beide  Bruder  den  Namen  Bodo  iuhrten.  —  *)  Jetzt  Allersheim  zwischen  Holz* 
Bevern.  Ygl.  Busching  IX.  348  und  Wigand  Cory.  Guterbee.  8.  142,  der  in  Ellersen  das  Alberteshus 
.  276  wiederfindet. 


Digitized  by 


Google 


i»9.  Ill 

mm  autem  restauratione  de  patrimonio  in  Einem  l)  site  septem  mansos  et  dimidium,  de  quibus  videlicet 
septem  mansis  et  dimidio  Hartwicus  de  Borcberch  *)  duos  et  Henricus  de  Helen  8)  quinque  et  dimidium 
ab  ipsis  in  beneficio  tenent,  consensu  heredum  suorum  nobis  rependerunt.  Ne  quis  autem  huius  nostre 
commutationis  paginam  calomniosa  presumptione  in  posterum  andeat  irritare,  cartam  hanc  sigilli  nostri 
appensione  muniri  et  testium  subscriptione  fecimus  confirmari.  Testes  sunt:  de  Nienovere  Adolfas  et 
Ludolfus  comites,  Bodo  senior  et  iunior,  Gonradas  de  Amelungessen,  Johan  dePaderborne,  UdodeJnda- 
gine  et  alii  de  militibus  quamplures.  Acta  stmt  hec  anno  incarnationis  Domini  M°.CC°.  XXVIII0,  indi- 
ctione  prima,  domino  Godeecalco  in  Amelungesborn  existente  abbate. 

168. 

Die  Consult*  und  die  Biirgerschaft  von  Marsberg  bekennen,  dass,  ah  sie  ihre  Stadt  von  Nieder- Marsberg 

(HorehusenJ  nach  Ober- Marsberg  (Eresburg)  auf  den  Berg  verlegten  und  dort  befestigten  A),  sie  die  geisiliche 

Subjection  unter  das  Bisthum  Paderborn  abgeworfen  flatten,  was  sie  jetzt  bereuen  und  durch  einen  Vertrag 

die  geistlichen  Verhaltnisse  ihrer  Stadt  zu  dem  genannten  Bisthum  regeln.  1229  August  26.  —  VoUstandig 

gedr.  Fiirstenberg  Mon.  Pad.  S.  105;  hier  im  Auszug  nach  Msc.  /.  242  S.  117. 

Ao.  1229  7.  Eal.  Sept.  Consnles  et  universitas  Montis  qui  dicitur  Heresberg  testantur,  quod  cum 
a  villa  Horehusen  ad  montem  qui  dicitur  Heresberg  Paterburnensis  diocesis  domicilia  transtulissent  ac 
montem  munientes  ab  obedientia  ecclesie  Paderburnensis  inobedienter  recessissent,  tandem  cum  ecclesia 
hac  ratione  convenerint,  quod  ad  ecclesiam  debitum  habeant  respectum,  clericum,  quern  episcopus  eccle- 
sie restructe  Tel  restruende  prefecerit  et  archidiaconus  loci  dono  altaris  investiverit,  tamquam  pleba- 
num  recipiant,  post  mortem  eius  eligendi  alium  habeant  facultatem.  Arcbidiaconum  de  capitulo  maioris 
eoclesie  Paderburnensis,  qui  synodo  in  Horehusen  presidere  consuevit  in  Monte,  et  prefata  ecclesia  ey- 
nodo  presidentem  cum  omni  iure  quod  in  capella  S.  Dionisii  in  Horehusen  habuit  (recipiet),  excepto  quod 
denarios  synodales  non  persolvent  et  homines  servilis  conditionis  a  scabinis  accusati  non  in  ferro  candenti, 
sicut  alias  consuetum  est,  sed  manu  duodecima  expurgationem  prestabunt.  Testes:  Herman  de  Vesperthe, 
Johan  de  Eleren,  Tetmar  de  Durslo,  Johan  de  Sancto  Magno,  Johan  de  Westhem  plebani;  milites  vero 
Andreas  de  Durslo,  Olricus  de  Westhem,  Alradus,  Henricus  de  Brocbike,  Stephanus,  fratres  deDalhem, 
Tidericus  de  Etlen,  Bodo,  Henricus  et  Johan  de  Snevethe;  consules  vero  Vollant,  Air  at,  Herman,  Con- 
rad; monetarii:  Henricus  Westval,  Henric  de  Dune  etc. 

168  a. 

*  Bischof  Bemhard  IV.  nimmt  das  Hospital  in  der  Stadt  Paderborn  in  seinen  Schutz,  bestatigt  seinen  Gtiter- 
besitz  und  ertheilt  ihm  verschiedene  Privilegien.    1229  October  L  —  Nach  einer  von  Giefers 

mitgetheilten  Abschrift  des  Originals. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Paderburnensis  epi- 
scopus.    Omnibus  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  perpetuam  in  salutis  auctore  salutem.     Quoniam 

>)  Wohl  Eime  heiGronau,  S.  von  Hannover,  das  nach  Busching  IX.  270  fruher  Einem  hiess.  —  *)  „vel  Bortberch"  be- 
merkt  die  Kindlingersche  Abschrift.  Doch  ist  wohl  der  Burgberg,  auf  dem  die  Ruine  Everstein  liegt,  gemeint.  — 
>)  Hehlen  W.  von  Eemnade.  —  4)  Wann  dies  geschehen,  ist  nicht  festzostellen,  wahrscheinlich  erst  nach  dem 
1216  erfolgten  Regiernngsantritt  des  Colnischen  Erzbischofs  Engelbert  d.  H.,  der,  wie  wir  in  der  Note  zn  Nro.  69 
vom  Sept.  1217  gezeigt,  die  geistliche  und  weltliche  Hoheit  seines  Erzbisthums  mit  Erfolg  uber  einen  grossen  Theil 
des  Paderborner  Sprengels  ausdehnte.  Wie  wir  Nro.  161  gesehen,  war  der  Besitz  von  Marsberg  dem  Erzb.  Heinrich 
von  Coin  durch  K.  Heinrich  VH.  auf  dem  Hoftag  zu  Wurzburg  im  November  1226  ubertragen,  und  ihm  sodann  auf 
Befehl  Friedrichs  H.  im  J.  1228  wieder  abgeurtheilt  worden. 


Digitized  by 


Google 


112  i»». 

ea  que  geruntur  in  tempore,  ne  simul  labantur  cum  ipso,  in  lingua  testium  solent  poni  et  scripture  me- 
moria  solent  perrennari,  presentis  scripti  tenore  notum  esse  cupimus  singulis  et  uniyersis,  tarn  presenti- 
bus  quam  futuris,  quod  nos  bona  a  domino  ')  Johanne  cive  Paderburnensi  dicto  Spilebrot  hospitali2)  et 
conventui  Sancte  Marie  et  Sancti  Johannis  Baptiste  in  Paderburna,  grisei  ordinis8),  laudabiliter  per  nos 
de  prudentum  virorum  consilio  inchoato4),  collata  et  conferenda,  sive  alia  bona  ab  eodem  cenobio,  salvo 
iure  nostro  et  ecclesie  nostre,  conquisita  vel  postmodum  conquirenda,  in  nostram  et  ecclesie  nostre  rece- 
pimus  protectionem.  Et  prefatam  collationem  bonorum  tarn  cenobio  quam  hospitali  iam  dicto  factam, 
sive  a  quocumque  fidelium  in  posterum  faciendam,  auctoritate  Dei  omnipotentis  et  sanctorum  apostolo- 
rum  Petri  et  Pauli  et  Gregorii 5)  pape  ac  nostre  auctoritatis  banno  confirmamus,  firmiter  statuentes,  ut  in  area, 
in  qua  nunc  sorores  Deo  deservientes  residentiam  faciunt,  que  fideliter  (videlicet?)  area  a  nobili  viro  domino 
Hermanno  dicto  de  Waldeke6)  ab  ipso  cenobio  viginti  quinque  marcis  fuit  conparata,  simul  et  hospitale 
prefatum,  sicut  alia  nostre  civitatis  claustra,  habeant  emunitatem,  nee  aliquis  iudex  secularis  aliquamin 
eis  exerceat  iurisdictionem.  Yolumus  eciam  ut  fratres  et  sorores  ac  familia  dicti  cenobii  ibidem  orato- 
torium  habeant  et  cimiterium,  in  quo  fratrum  et  sororum  prefatum  habitum  habentium  et  ibidem  vel 
alias  in  dyocesi  nostra  morientium  corpora  ecclesiastice  tradantur  sepulture,  etperegrini,  qui  in  sepedicto 
hospitali  morte  preventi  fuerint,  et  omnes  in  eo  decedentes  ibidem  sepulture  commendentur.  Peregrino- 
rum  autem  res,  qui  in  ipso  hospitali  mortui  fuerint,  nisi  aliquas  pro  animarum  suarum  salute  ad  usus 
pauperum  dederint,  anno  et  die  suis  heredibus  reserventur,  et  si  interim  nullus  eas  repecierit,  integre 
in  eodem  remaneant  hospitali.  Si  vero  aliqua  ecclesiastica  vel  secularis  persona  hoc  nostre  confirmatio- 
nis  instrumentum,  sigillo  nostre  inpressionis  ac  testium  annotatione  communitum,  infirmare  vel  infringere 
presumpserit,  cum  diabolo  et  angelis  eius  tamquam  anathema  in  gehenna  condempnetur;  servantibus  vero 
et  huic  instrumento  debitam  reverentiam  prestantibus  sit  salus,  pax  ac  gratia  Domini  nostri  Jhesu  Christi. 
Amen.  Testes  huius  rei  sunt:  Volradus  propositus,  Amelungus  decanus,  Volquinus  propositus  sanctorum 
Apostolorum  Petri  et  Andree,  Tetmarus  scolasticus,  Hermannus  Boliko,  Volbertus  cellerarius,  Hugo, 
Ludolfus,  Vollandus,  Widekindus  camerarius,  Conradus  plebanus,  Conradus  custos,  Hermannus,  Rabodo, 
Gerungus,  Everhardus,  Johannes,  Ludolfus,  Johannes  canonici  maioris  ecclesie:  laici  vero:  Johannes  Spi- 
ringus,  Johan  Stapel,  Georgius,  Magarius,  Svetherus,  Albero,  Tekko7),  Herman  de  Oriente,  Herman  Da- 
nus,  Iserus,  Wernherus  de  Kaldenhove,  Gyselerus,  Gerlacus,  Gerbodo,  Conradus,  Philippus  et  alii  quam- 
plures.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.XXIX°,  Kal.  Octobris,  pontificatus  nostri 
anno  secundo. 


Es  ist  doch  sehr  auffallend,  dass  schon  um  diese  Zeit  ein  Burger  von  seinem  Landesherrn  das  Herrnpradicat  erhalt. 
—  *)  Im  Jahre  1211  gegriindet.  Vgl.  oben  Nro.  47.  —  *)  Nach  Biedenfeld  Monchs-  and  Klosterfrauen-Orden  S.  193 
durfen  wir  hier  Hospitaliterinnen  des  dritten  Ordens  S.  Francisci,  graue  Schwestern,  soeurs  grises  annehmen.  Doch 
muss  am  Hospital  auch  ein  Convent  von  Monchen  gewesen  sein,  wie  die  eogleich  folgende  Erwahnung  der  fratres  et 
sorores  beweist.  Aber  auch  diese  Bruder  batten,  wie  eine  weitere  Stelle  erweist,  dieselbe  Tracht.  Dass  die  Urkunde 
sich  nocb  jetzt  im  Gokirchener  Pfarrarchive  findet,  wird  die  Lage  des  Hospitals  bestimmen,  aber  wohl  kein  Beweis 
dafiir  sein,  dass  die  hier  erwahnten  Schwestern  identisch  sind  mit  den  Nonnen  des  in  diesem  Jahre,  vgl.  Nro.  170, 
zuerst  erwahnten  Cistercienser-Nonnenklosters  Gokirchen.  Doch  will  ich  hierbei  nicht  unerwahnt  lassen ,  dass  durch  die 
Urkunden  des  Klosters  Himmelpfor ten ,  Nro.  6  und  7  aus  d.  J.  1249,  die  Bezeichnung  auch  des  Cistercienser-Ordens  als 
griseus  ordo  authentisch  constatirt  wird.  —  4)  Da  die  Griindung  des  Hospitals  im  Jahre  1211  erfolgte,  sokdnnensich 
diese  Worte  nur  auf  den  Convent  der  Monche  und  Nonnen  am  Hospitale  beziehen,  der  also  hiernach  erst  von  dem 
1227  zur  Regierung  gelangten  B.  Bernhard  IV.  errichtet  worden  ist.  —  *)  Gregor  IX.  t227  1241.  —  *)Tritt  bis  1223 
in  der  Geschichte  auf.  —  T)  Der  Name  lasst  sich  in  dieser  Form  nicht  nachweisen ,  wahrscheinlich  identisch  mit  Deiko 
oder  Teico,  der  auch  in  Freckenhorster  Documenten  vorkommt.    Vgl.  Forstemann  Personennamen  335. 


Digitized  by 


Google 


1J19.  113 

169. 

*  Das  Kloster  Gerden  lost  die  Ampriiche,  tvelche  ztvei  Freigrafen  an  gewisse  von  Ersterem  den  Briidern  Volquin 
ton  Schwalenberg  und  Adolf  von  Waldeck  friiher  abgekaufle  Outer  erhoben,  mit  Gelde  ab,  worauf  die  Frei- 

grafen  mit  Handschlag  und  Ritterwort  dem  Kloster  den  ruhigcn  Besilz  zusichern.  1229  November  18.  — 
Abschr.  Msc.  II.  71  S.  229;  Regesien  I.  242*  S.  34;   VI.  224. 

In  nomine  sancte  et  individus  Trinitatis.  Abbas  Albertus  Patherburnensis  et  G«rdinensis  ecclesie  etc. 
Noverit  igitur  universitas  tam  presentium,  quam  futurorum,  quod  dominus  Volqwinus  deSwalenberg  cum 
consensu  fratris  sui  Adolpbi  de  Woldecke  quedam  bona  in  Gerdine  sita  <et  ab  ecclesia  comparata  ab 
ipsis  precio  triginta  marcarum  contulerunt  sancte  Dei  genitrici  Marie  et  Sanctis  apostolis  Petro  et  Paulo 
et  iam  dicte  ecclesie  que  quiete  possedit  decern  annis  nullo  impediente.  Tandem  dominus  Amelungus 
residentiam  habens  in  Brackele  cum  fratre  suo  domino  Heinrico  eidem  ecclesie  indebitam  moverunt  que- 
stionem  addicentes  sibi  iua  libertatis ')  in  eisdem  bonis,  sed  post  multas  et  importunas  minas  hec  actio 
commissa  est  arbitrio  et  hoc  modo  decisa  est  ab  arbitrio:  ut  darentur  domino  Amelungo  et  fratri  suo 
domino  Heinrico  de  Lippa9)  sex  marce,  et  si  quid  iuris  viderentur  habere  in  cometia  prelibatorum  bono- 
rum,  iam  dicti  fratres  cum  filiis  suis  et  ceteris  heredibus  omnimodis  renuntiarent,  et  eidem  ecclesie  cum 
omni  utilitate  recognoscerent  collata.  Verum  ne  vel  ipsi  vel  aliquis  heredum  inposterum  arbitrium  con- 
ftrmatum  infirmare  vel  interrumpere  posset,  data  est  fides  militaris  et  manualis  ad  manum  domini  Ber- 
toldi  de  Brackele  et  domini  Heinrici  de  Wartberck  et  Fritherici  de  Histinchtorp  et  Alexandri  de  Mezin- 
husen  et  Johannis  de  Vrodenhusen  et  Kegebodonis  de  Histinchtorp  et  Hartmanni  de  Etherlersen.  Omnes 
hi  prelibati  pactum  e  converso  sub  nomine  ecclesie  receperunt  conditione  tali,  ut  si  aliquis  arbitrium  vel 
fidem  confirmatam  yiolare  vellet,  civitatem  Brackele  subintrarent  et  indenonexirent,  donee  omne  damnum, 
si  quod  intulissent,  ecclesie  restituerent.  Hec  de  persona  fratrum  scilicet  Amelungi  et  Heinrici  et  here- 
dum promiserunt  ecclesie  et  arbitris  dominus  Regebodo  de  Histinchtorpe,  dominus  Gerbertus  de  Herste. 
Terminata  autem  sunt  hec  coram  consulibus  in  octava  beati  Martini,  que  elapsa  est  die  dominica  ita  ut 
pene  omnes  cives  civitatis  adessent8).  Testium  vero  nomina,  qui  aderant  hec  sunt:  dominus  Bertoldus 
prepositus,  Conradus  frater  suus;  militum  nomina:  dominus  Heinricus  de  Wartberch,  Johannes  de  Vroden- 
husen, Alexander  de  Messenhusen,  Bertoldus  Scauwe,  Heinricus  de  Flechten,  Hildebrandus  de  Olden- 
berge,  Frithericus  frater  suus;  fratrum  vero  nomina  hec  sunt:  Sifridus,  Regenbodo,  Heinricus  deAllodio, 
Heinricus  camerarius,  Heinricus  de  Scerve.  Acta  autem  hec  sunt  et  roborata  anno  gratie  millesimo  du- 
centesimo  vigesimo  nono  vivente  priore  Gerhardo. 

iro. 

*  Dompropst  Voir  ad  von  Paderborn  Ubertragt  ein  vom  Domcapitel  lehnruhriges  Baus  vor  dem  Thore  Spirinki  *J 
der  Stadt  Paderborn  dem  von  Miinster  herubergekommenen  Convent  der  Cisterdenserinnen  6J.  1229  Januar  6. 

—  Abschrift  naeh  dem  vom  Berrn  Professor  defers  mitgetheitten  Original,  Fr.  Paderborn  U.  123  a. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Volradus  Dei  graeia  maior  prepositus  Paderbur- 
nensis   conventui   dominarum  Cisterciensis   ordinis  in  Paderburna  in  perpetuum.     Quia   actus   hominum 


')  Dies  Wort  ist  wohl  nicht  mit  Eindlinger  fur  verschrieben  statt  comitatus,  sondern  fur  gleichbedeutend  mit  tiberi 
ctHnitatuM  zu  halt  en.  —  ?)  In  der  Corveyer  Urkunde  von  1228  Nro.  166  fiihrt  anch  der  dort  all  ein  auftretende  Ame- 
lasg  den  Beinamen  de  Lippia.  Nach  dem  zn  Nro.  18  Bemerkten  haben  wir  in  Beiden  ohne  Zweifel  Glieder  des 
Stormedeschen  Zweiges  des  Hanses  Lippe  zu  sehen.  Sie  werden  Sonne  des  in  den  Jahren  1205 — 1216  auftretenden 
Albert  L  von  Lippe  -Stormede,  und  einer  von  ihnen  Vater  des  1.  a  in  der  Note  erwahnten  Albert  II.  sein.  —  *)  Die 
octava  Martini,  18.  November,  fiel  im  Jahre  1229  in  der  That  auf  einen  Sonntag.  —  *)  Jetzt  Casseler  Thor.  Vgl. 
Giefers  in  den  Beitragen  S.  29.  —  •)  Gokirchen. 

We«tf.  Urk.-Buch.    IV.  15 


Digitized  by 


Google 


114  1229. 

temporalem  secuntur  motum,  ne  hoc,  quod  a  nobis  salubriter  in  tempore  geritur,  facile  cum  ipso  a  me- 
moria  labatur  humana,  presentis  scrip ti  tenore  presentium  memorie  inprimere  et  futurorum  noticie  trans- 
mitter cupimus,  quod  domum  sitam  ante  portam,  que  dicitur  Spirinki,  quam  Johannes  dictus  Spilebrot 
pecunia  sua  conparatam  de  manu  nostra  iure  tenuit  feodali,  resignato  ab  eodem  Johanne  et  ab  omnibus 
heredibus  suis  in  manus  nostras  omni  iuri,  quod  in  eadem  domo  habuerunty  abbatisse  et  conventui  do- 
minarum  Cisterciensis  ordinis,  que  tunc  noviter  de  Monasterio  Paderburnam  translate  fuerunt,  de  con- 
sensu et  voluntate  capituli  maioris  ecclesie  coram  domino  nostro  venerabili  Paderburnensis  ecclesie  Bern- 
hardo  quarto  episcopo  et  coram  universis  fratribus  tarn  maioris  ecclesie,  quam  ecclesie  sanctorum  apo- 
stolorum  Petri  et  Andree,  presentibus  ministerialibus  ac  universa  multitudine  populi  civitatis  Paderbur- 
nensis in  capitolio  maioris  ecclesie  anno  dominice  mcarnationis  M°.CC°.XXIX°  in  epyphania  Domini  ante 
missarum  6ollempnia,  cum  omni  iure  et  pertinentiis  suis  ac  proprietate  perpetuo  et  sine  contradictione 
possidendam  liberaliter  contulimus  et  absolute.  Verum  quia  quanto  res  est  favorabilior  tanto  maioribus 
debet  esse  subnixa  sollempnitatibus,  ne  hec  collatio  nostra  prefato  conventui  dominarum  de  communi 
consensu  fratrum  maioris  capituli  facta  possit  a  successoribus  nostris  sive  ab  aliquibus  fratribus  de  capi- 
tulo  in  posterum  revocari,  ad  confirmationem  eiusdem  collationis  nostre  presens  instrumentum  iam  dictis 
dominabus  ad  exhibendum  in  posterum  pro  se,  si  necesse  fuerit,  sigilli  nostri  inpressione  dedimus  com- 
munitum. 

Die  auf  dem  Siegel  in  schonster  Gewandung  abgebildete  Figur,  deren  Kopf  leider  verloren,  halt  in  derLinken  ei« 
Buch,  in  der  Rechten  eine  Palme,  und  wird  wahrscheinlich  den  h.  Eilian  vorstellen.  Von  der  Umschrift  ist 
noch  erhalten:  .  .  .  DUS  DEI  GRACIA  PADERBURNENSIS  MAIOR  PREPOSITUS. 

in. 

*  Abt  A.  von  Hardekausen  schreibt  an  Bischof  Bernhard  IV.  wegen  Etnweihung  der  Marienkapdle  im  Ho- 
spitals des  Kloslers.  1229.  —  Or.  lJ  Fr.  Paderborn  U.  123. 

1T2. 

*  Die  Herforder  Abtissin  Gertrud  von  Lippe  besiiitigt  einen  Verirag  zwischen  dem  Marienstifte  auf  dem 
Berge  und  dem  Edlen  Willielm  von  Blankena,  wonach  dieser  gegen  Zahlung  von  22  Mark  die  Vogtei  iiber 

zwei  Giiter  des  Stifts  auf  5  Personen  aus  dem  Ritterstande  als  Lehen  uberlragt.  1229.  —  Or.  Slift 

auf  dem  Berge  bet  Berford  V.  4. 

Gertrudis  Dei  gracia  Hervordensis  abbatissa  cunctis  Christi  fidelibus,  quibus  hec  pagina  fuerit  aperta, 
salutem  in  eo,  qui  est  salus  omnium.  Accedentes  ad  nos  decana  et  conventus  sancte  Marie  in  Monte 
Hervordensi  ex  una  parte  et  nobilis  vir  dominus  Willelmus  de  Blankena  cum  suis  amicis  ex  altera  parte 
petiverunt  a  nobis  et  ab  ecclesia  nostra,  ut  eorum  pactis  et  emptionibus  interesse  vellemus  et  ea  testi- 
monio  totius  ecclesie  nostre  roborare.  Sciat  igitur  universitas  vestra,  quod  supradictus  conventus  em- 
ptionis  titulo  ad  hoc  prefatum  Willelmum  data  pecunia  ad  estimacionem  viginti  duarum  marcarum,  ex- 
ceptis  sex  solidis,  induxerunt,  quod  advocatiam,  quam  habuit  in  bonis  ipsarum  videlicet  in  curia  Egge- 
rinchusen2)  et  novem  mansis  ad  earn  pertinentibus,  et  in  alia  curia  Ebbinchusen  8)  cum  duobus  mansis 
ad  earn  pertinentibus,  concessit  in  feodo  Heinrico  Gogravio  et  Johanni  fratri  suo,  Johanni  de  Patherburne, 
Gerhardo  de  Sunnenchusen,  Johanni  de  Oldenhervorde,  Godescalco  Lupo,  qui  omnes  non  ad  suas  utili- 
tates  sed  propter  Deum  et  merita  beate  Virginis  se  hominio  prefati  Willelmi  obligarunt,  sicut  laici  solent 


')   Fast  vollig  unleserlick.  —  7)  Eggeringhausen  bei  Kirchborchen  Kr.  Paderborn.    Siehe  Mooyer  Mitth.  des  hist.  Vereins 
z.  Osn.  Y.  288,  der  aber  diese  Urknnde  falschlich  in  das  J.  1239  setzt.  —  *)  Bei  Lichtenau  im  Kr.  Buren.  Mooyer  1.  c. 


Digitized  by 


Google 


IJ29.  115 

doniinis  suis  pro  feodis  obligari.    Idem  eciam  nominati  milites  in  manus  nostras  et  aliorum  ministeria- 
lium  nostrorum  fide  data  promiserunt,  quod  ex  hac  infeodacione  nullas  faciant  exactiones  in  bonis  nomi- 
uatis,  nisi  forte,  cum  necesse  fuerit,  ex  consilio  conventus  ad  earum  utilitates.   InsuperpromiFi'+T^'q;'>f"0 
Willelnius  et  Alius  eius,  quod  aliquo  predictorum  militum  deficiente,  concedet  alteri  eandem  * 
quem  substituere  voluerit  prefatus  sancte  Marie  conyentus.     Nos  igitur  piis  peticionibus  assi 
bentes  hanc  inde  paginam  veritatem  rei  continentem  conscribi  fecimus  et  sub  testimonio  Christ] 
nostre  sigillis  iussimus  insigniri.     Testes,   qui  presentes  erant,   hii  sunt:   clerici  Sifridus,   Com 
mannus,   Godescalcus,  Reinboldus,    Giselerus,  Johannes  de  Monte  et  alii  plures;   laici  vero: 
Florencius  de  Quernhem  et  filii  eorum,   Heinricus  Scole,  Brunstenus,  Jordanus,  Hermannus, 
Evrardus,  Reinbertus,  Heinricus,  Conradus,  Aibertus  Buteric,  Lubertus  et  Gerhardus  Boc,  Fl 
Heinricus  Boc  ministeriales  prefati  Willelmi.    Acta  sunt  hec  coram  nobis  apud  Hervordiam  in 
dominice  anno  D.  M°.CC°.XXIX°  in  Christi  nomine  feliciter.  Amen. 

Das  Siegel  der  Abiissin,  welches  an  griinen,  und   das  des  Hochstifts,  welches  an  rothen  seidenen 
sind  beide  abgefallen. 

m. 

•  Der  Cananicus  Gregor  von  St.  Petrus  in  Rom  beanspruchte  auf  Grund  einer  papsilichen  Ver 
Einkunfte  einer  Prabende  des  Paderborner  Domcapitels,  welches  dagegen  die  papstliche  Verleihm 
fur  erschlichen  erklarte,  als  es  ihn  nicht,  wie  er  dem  Papste  vorgegeben,  zum  Canonicus  aufgenot 
Zwei  Geistliche  der  Diocese  Padtrborn  werden  daher  von  den  mit  der  Untersuchung  beauflragten 
Richtern  veranlasst,  beim  Paderborner  Domcapitel  die  nothigen  Zeugenaussagen  zu  erheben. 

(1229)  y.  —  Fr.  Paderborn  U.  124. 

A.  decanus  S.  Georgii  et  A.  scolasticus  S.  Marie  de  gradibus  in  Colonia  R.  decano  et  i 
canonicis  Nove  Ecclesie 2)  perpetuam  in  Domino  salutem.  Cum  in  causa,  que  inter  Grego 
Heinrici  de  sancto  Eustachio,  basilice  principis  apostolorum  canonicum8),  et  capitulum  Pad 
super  fructibus  unius  prebende  in  ecclesia  Paderburnensi  vertitur,  auctoritate  nobis  avenerabi 
domino  nostro  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopo ,  domini  pape  executore,  delegata  presideremu 
Conradi  clerici,  Paderburnensis  ecclesie  procuratoris,  proposita  fuit  hec  excepcio  contra  litte: 
Gregorio  a  papa  impetratas;  videlicet  quod  littere  domini  pape  essent  impetrate  sucgesta  ta 
que  si  sucgesta  non  fuisset,  littere  obtineri  non  potuissent.  Sicut  enim  in  litteris  papalibus  co 
dictas  Gregorius  domino  pape  sucgessit,  ipsum  in  eorum  ecclesia  receptum  esse  canonice  in 
et  fratrem,  et  quandam  prebendam  ei  liberaliter  a  capitulo  Paderburnensi  esse  collatam,  t 
quandocunque  de  receptione  dicti  Gregorii  tractabatur,  a  capitulo  semper  fuerit  contradictum. 
super  predicta  excepcione  dilatoria  nobis  in  Colonia  sine  magno  partis  alterius  incommodo  li 
posset,  de  consensu  H^rmanni  dicti  Gregorii  procuratoris  discrecioni  vestre  super  dicta  excep 
toria  audicionem  testium  delegamus,  auctoritate  qua  fungimur  vobis  iniungentes,  quatinus  ad 
nensem  ecclesiam  personaliter  accedatis,  et  testes,  quos  capitulum  Paderburnense  aut  eorum 
coram  vobis  producere  voluerit,  super  excepcione  predicta  et  eius  circumstanciis  secundum  m 
piendorum  testium  recipiatis  «t  dicta  eorundem  testium  sub  sigillis  vestris  clausa  fideliter  nobi 


*)  Dies  Jahr  ergiebt  sich  aus  der  Urkunde  Erzbischof  Heinrichs  von  Coin  vom  25.  November  1231  unten  Nr 
der  dort  eingeruckten  Bulle  Gregor' 8  EX.  vom  1.  September  1231  hat  dieser  dem  Erzbischof,  in  dessen 
Colnischen  Geistlichen  hier  handeln,  iam  elapso  biennio  et  amplius,  aufgetragen,  dem  Romischen  Cai 
Genusa  der  Paderborner  Domprabende  zu  verhelfen.  —  *)  Nienkerken  bei  Hozter.  —  B)  Von  St.  Petrus  i 

15* 


Digitized  by 


Google 


116  ««*• 

epiphanie,  quam  partibus  terminum  ad  redeundum  prefiximus  Coloniam,  per  procuratorem  ecclesie  Pader- 
burnensis  remittatis.    Acta  sunt  hec  salvo  iure  utriusque  partis. 
Die  Siegel  rind  abgefallen. 

1T4. 

Abdinghof  bekundei  zwei  in  der  Slreitfrage  zwischen  dem  KToslcr  Gokirehen  und  dem 
\sperthe  erlassene  Sehiedsspriichc.  O.  J.  (1229—1234)  %).  —  Abschr.  Msc.  VII.  4210  S.  10. 

s  abbas  in  causa  que  vertitur  inter  novellam  plantationem  virgixram  Cisterciensis  ordinis 
inter  H.  plebanum  de  Vesperthe  super  predio  in  Vesperthe  et  super  pecunia,  que  in 
ita  est,  arbiter  constitutes,  attendi,  quod  lites  varias  requirunt  expensas,  ideoque  appro- 
is  a)  meis  statueram,  quod  domine  ad  solucionem  pecunie,  que  venditoribus  curie  debe- 
it  XXX  marcas,  et  quod  episcopus  predium  solus  haberet,  quodque  in  (re)staurum  ilia- 
'urn  cum  consensu  capittuli  obligaret  dominabus  unum  episcopate  servicium,  donee  con- 
d  predium,  quod  XXIIII  moldra  annone  solveret  annuatim,  Hanc  vero  ordinacionem 
lebanus  H.  admittere  nisi  XXXVI  marcas  posset  habere  et  per  hoc  eo  tempore  cassatum 
Postmodum  autem  sub  aliis  arbitris  convenit  partibus  de  quantitate  pecunie  et  nunc 
itate  episcopi  et  capituli,  quando  terminetur* 

175. 

X  befiehll  auf  Anstehen  des  Deutsche  Ordensmeisters  Hermann  (von  SalzaJ  dem  Paderborner 
>5  Mark  Silber,  wekhe  der  verslorbene  Bischof  von  Paderborn,  Oliver,  fur  die  Koslen  der 
Germano  vom  Deutschen  Orden  entlieh,  und  die  das  Domcapitel  dureh  einen  Domherm  bei 
ikhdusern  zu  Bologna  deponiren  Hess,  von  welchem  der  Deutsche  Orden  sie  aber  nicht  aus- 
i  konnte,  indem  sie  von  den  Tempettierren*)  beansprucht  tvurden  —  jetzt  dem  Deutschen 
Orden  zu  erstatten.  1230  Mai  10.  Lateran.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  125. 

)i8eopu8  servus  servorum  Dei  dilectis  filiis  .  .  preposito  .  •  decano  et  *  .  capitulo  Pade- 
l  et  apostolicam  benedictionem.  Per  vestras  nobis  litteras  intimastis,  quod  quondam 
s  Hoter,  preceptor  domus  sancte  Marie  Theutonicorum  in  Alamannia  bone  memorie 
isi  episcopo,  tunc  Padeburnensi ,  sexaginta  quinque  marcas  et  fertonem  argenti  apud 
im4)  in  receptione  regalium  liberaliter  mutuavit,  quas  postmodum  per  quondam  A.  con- 
m  apud  Ulricum  et  fratres  suos  cives  Bononienses  sub  testimonio  .  .  prioris  et  fratrum 
rum  in  Bononia  deponi  fecistis  domui  predicte  reddendas.  Quare  nobis  humiliter  sup- 
axatam  pecuniam  dicte  domui  mandaremus  exolvi.  Sed  sicut  dilectus  filius  Hermannus 
lis  sancte  Marie  Theutonicorum  Jerosolimitani  exposuit  coram  nobis,  licet  pecunia 
ratres  suos  a  predictis  civibus  requisita,  quia  tamen  illi  asserebant,  eandem  pecuniam 
idictum  concanonicum  vestrum  fuisse  receptam  et  apud  Thomam  et  Bartholomeum  ac 
ctos  Principes  eorum  concives  depositam,  idem  magister  etiam  ab  ultimis  depositariis 


Jahre  wird  Gokirehen  zuerst,  im  letzteren  Abt  Albert  znletst  erwahnt.  Der  Pfarrer  Hermann  von 
>mmt  schon  in  der  Urkunde  von  1217  Nro.  70  vor.  —  *>  So  emendire  ich  statt  coarbitriis.  —  *)  Das 
188  ich  diesen  Orden  in  Westfalischen  Urkunden  genannt  finde.  —  4)  Hier  war  Oliver  am  28.  Juli  1225 
Jrkunde  Friedriclis  11.  (cfr.  Bohmer  R.  J.  1198—1254  S.  129  u.  oben  2s>o.  141),  woraua  also  erhellt, 
amals  vom  Kaiser  die  Regalien  erhalten  hat. 


Digitized  by 


Google 


1*30.  117 

requiri  fecit  eandem,  quibus  asserentibus,  quod  pretaxata  gumma  pecunie  Templariorum  nomine  deposita 
fuerat  penes  eos,  et  ab  ipsis  per  eosdem  Templarios  petebatur  instanter,  dictus  magister  nondum  earn 
potuit  rehabere.  Ne  igitur  predicta  domus  inde  incurrat  dispendium,  unde  videtur  gratiam  meruisse, 
universitatem  vestram  monemus  attente,  per  apostolica  scripta  mandantes,  quatinus  eidem  magistro  et 
fratribus  de  pecunia  ipsa,  ut  tenemini,  satisfacere  procuretis.  Alioquin  dilectis  filiis  .  .  scolastico,  Hen- 
rico et  Mainardo  canonicis  Ildesemensibus  nostris  damus  litteris  in  mandatis,  ut  vos  ad  id  per  censuram 
ecclesiasticam  appellatione  remota  compellant.  Datum  Laterani  VI.  Idus  Maii  pontificatus  nostri  anno 
quarto. 

Die  Bleibulle  mit  der  Inschrift:  GREGORIUS  PP.  Villi,  ist  erhalten. 

1T6. 

*  Der  papsttiche  Cardinallegat  Otto  von  St.  Nicolaus  in  Carcere  Tullianensi  beauftragt  den  Abt  von  i 
und  zivei  Dominicaner  Conrad  von  Hoxter  und  Ernst  von  Bremen  mit  der  Visitation  der  Diocesen  i 
Osnabriick  und  Paderborn.  (1230)  lJ  Mai  12.  Tournay.  —  Fr.  Paderbom  U.  126. 

Otto  miseratione  divina  sancti  Nicholai  in  carcere  Tullianensi  dyaconus  cardinalis  apostolic 
legatus  dilectis  in  Christo  .  .  .  abbati  de  Bredelare  ordinis  Cysterciensis,  fratribus  Conrado  de  ] 
priori  provinciali  et  Ernesto  Bremis  commoranti  de  ordine  fratrum  predicatorum  salutem  in  1 
Cum  precipiat  dominus  per  prophetam,  ut  mundentur  qui  ad  deferenda  vasa  Domini  deputantur, 
vos  sollicitos  reddimu8  et  attentos,  ut  tarn  in  civitatibus  quam  in  dyocesibus  Monasteriensi,  Osnat 
et  Patheburgensi  ad  clericorum  mundiciam  et  eorum,  que  ad  ornatum  altaris  et  que  ad  cultum 
pertinent,  reformationem  specialiter  intendatis,  nichilominus  inquirentes  de  statu  et  incontinentia, 
vicioso  et  aliis  manifestis  excessibus,  corrigentes  et  reformantes  tarn  in  capite  quam  in  membris 
vestra  discretio  viderit  faciendum,  contradictores  et  rebelles  per  censuram  ecclesiasticam  comp< 
Datum  Torn(aci)  quarto  Idus  Maii. 

1 77. 

Rundschreiben  desselben  Legaten  an  allc  Geistliche  der  Diocesen  Miinster,  Osnabriick  und  Paderborn 
er  die  vorgenannten  Visitatoren  beglaubigt2)  und  ihnen,  wie  ihm  selbst,  zu  gehorchen  befiehlL  (1230) 
Tournay.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  127;  (jedr.  Schaten  ad  ann. 

Otto  miseratione  divina  sancti  Nicholai  in  carcere  Tullianensi   dyaconus  cardinalis  apostolic 
legatus  universis  ecclesiarum  prelatis  clericis  et  religiosis  omnibus  per  totas  Monasterienses,  Osnabu 

')  Diese  und  die  folgenden  Urkunden  bereichern  wesentlich  das  Itinera?  des  Cardinallegaten  und  konnen  bei  d 
tigkeit  seiner  Thatigkeit  in  dem  Jahre  1230  fur  die  Reichgeschichte  auch  ein  aUgemeineres  Interesse  beam 
Nach  den  Untersuchungen  Winkelmanns,  Forschungen  z.  d.  G.  VI.  407  und  Schirrmachera ,  G.  Friedrichs  ] 
u.  814,  Forschungen  VIII.  S.  45  —  59  war  sein  Itinerar  wahrend  des  Jahres  1230  bisher  folgendermassen  fes 
Januar  Luttich,  Februar  13.  Hui,  Mai  10.  Tournay,  September  27,  November  4—7.  Bremen,  hierauf  (?)  die 
in  Danemark,  December  25.  Coin.  Zu  unsern  Paderborner  Documenten  tritt  dann  die  von  Winkelmann  un 
macker  nicht  berucksichtigte  aus  Rechede  den  18.  December  datirte  Urkunde  des  Legaten,  die  ich  U.-B. 
der  Ansicht  Bohmers  folgend,  dass  die  Annal.  Col.  max.  das  Jakr  mit  Weihnachten  beginnen,  dem  Ja 
zngeschrieben  hatte ,  welchem  Jahr  allerdings  die  vom  Legaten  bestatigte  Urkunde  des  Minister's cL en  Biscbc 
angehort.  Dass  aber  die  Colnischen  Annal  en  der  Sitte  ihrer  Diocese  getreu  das  Jahr  mit  Ostern  anfangei 
rich  ausser  dem  U.-B.  III.  S.  950  von  mir  Bemerkten  noch  aus  der  Urkunde  unten  Nro.  257.  Unsere  Wes 
Documente  geben  nun  fur  das  J.  1230  folgende  neue  Daten  zum  Itinerar  des  Legaten:  Mai  12.  und  13. 
September  15.  und  23.  Bremen,  November  27.  Miinster,  December  18.  Rechede  bei  Ludinghausen ,  also 
Route  von  Miinster  nach  Coin.  Da  er  hiernach  am  7.  November  noch  in  Bremen ,  aber  am  27.  desselben  Mon 
in  Munster  war,  so  durften  die  dazwischen  liegenden  20  Tage  schwerlich  fur  die  Legation  nach  Danemark 
dieselbe  vielmehr  eher  im  October  stattgefunden  habeu.  —  2)  Dieser  Umstand  erweist  wohl  aufs  Deutlichste, 


Digitized  by 


Google 


118 


1330. 


Patheburnenses  civitates  et  dyoceses  constitutis  salutem  in  Domino.  Cum  ex  iniuncto  nobis  legationis  officio  ad 
statum  et  reformationem  ecclesiarum  legationis  nostre  intendere  teneamur,  quia  per  loca  singula  discurrere 
non  possumus  per  nos  ipsos,  viros  de  quorum  discretione  et  honestate  confidimus  nos  interdum  oportet 
dirigere,  qui  suppleant  vices  nostras.  Unde  cum  dilectis  in  Christo  abbati  de  Bredelare  ordinis  Cyster- 
ciensis,  fratribus  Conrado  de  Huxaria  priori  provincial!  et  Ernesto  Bremis  commoranti  de  ordine  fratrum 
predicatorum  nostris  districte  dederimus  litteris  in  preceptis,  ut  in  monasteriis  tarn  monachorum,  monia- 
lium  quam  canonicorum  regularium  necnon  et  in  conventibus  ac  decanatibus  clericorum  secularium  im- 
pendant  visitationis  officium,  vice  nostra  corrigentes  tarn  in  capite  quam  in  membris,  que  correctionis  et 
reformationi8  videbunt  officio  indigere,  universitatem  vestram  monemus  et  exhortamur  in  Domino,  qua 
fungimur  vobis  auctoritate  in  virtute  obedientie  et  spiritus  sancti  precipiendo  mandantes,  quatinus  pre- 
dictos  visitatores,  cum  ad  vos  venerint,  tamquamnos  ipsos  immo  nos  pocius  recipiatis  in  ipsis,  intenden- 
tes  diligentius  hiis,  que  ipsi  vobis  iniunxerint  vice  nostra  et  quecumque  salubriter  aput  vos  ordinaverint 
studiosius  servaturi.  Alioquin  sententiam,  quam  iidem  in  vos  rite  tulerint  ratam  habebimus  et  faciemus 
earn  auctore  Domino  usque  ad  condignam  satisfactionem  inviolabiliter  observari.  Datum  Tornaci  III. 
idus  Maii  '). 

Das  Siegel  iflt  abgefallen. 

1T& 

*  Papst  Gregor  IX.  befiehlt,  den  in  dem  Slreit  zwischen  dem  Stifte  und  dem  Propste  von  Schildesche  von 

den  von  ihm  ernannten  Richtern  bestatigten  Spruch,  unter  Androhung  geistUcher  Slrafen  zur  Ausfuhrung  zu 

bringen.  1230  Mai  M.  Lateran.  —  Orig.  Slift  Schildesche  U.  10. 

Gregorius  episcopus  servus  servorum  Dei  dilectis  filiis  preposito  sancte  Marie  ad  gradus,  sancti  Petri 
et  sancti  Victoris  decanis  Maguntinensibus  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Supplicarunt  nobis 
dilecte  in  Christo  filie  decana  et  conventus  Scildecensis,  ut  diffinitivam  sententiam  a  preposito  Magun- 
tinensi  et  collegis  ipsius  pro  eis  contra  H(einricum) 2)  canonicum  Padeburnensem  super  prepositura  ecclesie 
Scildecensis,  non  ex  delegatione  nostra  cognitis  cause  meritis,  promulgatam  et  postmodum  a  decano  sancte 
Marie  ad  gradus  Maguntinensis  et  coniudicibus  suis  delegatis  a  nobis  approbatam,  iusticia  exigente  firmi- 
tatem  faceremus  debitam  obtinere.  Ideoque  discretioni  vestre  per  apostolica  scrip ta  mandamus,  quatinus 
sententiam  ipsam,  sicut  est  iusta,  faciatis  per  censuram  ecclesiasticam  appellatione  remota  firmiter  obser- 
vari. Quod  si  non  omnes  hiis  exequendis  potueritis  interesse,  duo  vestrum  ea  nichilominus  exequantur. 
Datum  Laterani  Villi.  Kalendas  Junii  pontificatus  nostri  anno  quarto. 
Die  papstliche  Bulle  ist  wohl  erhalten. 

Briefe  Otto's  aus  Tournai  dem  Beginne  der  Visitation  angehoren  und  alter  sind  als  die  fast  gleichlautenden  aus 
Bremen  datirten  vom  15.  und  23.  September,  worin  der  Legat  die  Visitation  aufs  Neue  aufnimmt.  Darum  ist  auch 
die  Moglichkeit,  die  letztern  dem  Jahre  1229  und  nur  diese  dem  Jahre  1230  zuzuweisen,  ausgeschlossen.  —  ')  Von 
dem  namlichen  Datum  ist  auch  der  Brief  des  Legaten  an  die  Bischofe  von  Miinster,  Paderborn  und  Osnabruck,  der 
auch  im  Inhalt  wesentlich  mit  dem  vorliegenden  iibereinstimmt,  aber  in  der  Form  milder  gefasst  ist.  Er  ist  nur  im 
Abdruck  bei  Schaten  ad  ann.  1230,  in  den  Paderborn  er  Archiven  aber  weder  im  Original  noch  in  Abschriften  erhalten. 
—  *)  Heinrich  von  Schwalenberg.  Vgl.  dessen  Urkunde  von  1241  bei  Lamey  C.  D.  S.  29,  die  im  Archiv  zu  Schildesche 
leider  auch  nur  in  einer  Abschrift  vorliegt,  sodann  aber  unsere  Noten  zu  zwei  Hardehausener  Urkunden  von  1219 
und  1238. 


Digitized  by 


Google 


1230.  119 

IT9. 

*  Graf  Godschalk  II. x)  von  Pyrmont  verkauft  seine  Guter  in  Wenden ,  nachdem  der  friihere  Vasall  sie  ihm 
resignirt,  an  das  Kloster  Marienmiinster.  1230  Mi  9.  —  Abschrift  Msc.  I.  129  S.  27;  130  S.  12; 

131  S.  37  i   VII.  4512  S.  28. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Ego  Godescalcus  nobilis  de  Perremunt  etc.  Pateat  omni- 
mode  congregationi  catholice,  quod  Rotcherus  miles  mens  ministerialis  bona  in  Winethen2)  cum  silva  et 
omnia  alia  ad  ea  pertinentia,  que  a  me  in  pheodo  tenebat,  michi  proprio  motus  arbitrio  libere  resigna- 
vit.  Et  eadem  bona  cum  silva  decimaque  et  advocatia.et  omnia  ut  erant  in  iure  predicti  militis,  abbati 
Ricbodoni  et  conventui  in  monasterio  sancte  Marie  virginis  Paderburnensis  diocesis  pro  triginta  marcis 
vendidi  meo8)  meorumque  heredum,  videlicet  Godescalci  et  Hermanni  consensu  voluntarie  acclinante,  ut 
ea  prenominato  conventui  in  proprietatem  perpetue  cederent  possidenda.  Ne  igitur  alicui  super  hoc 
innascatur  diffidentia,  presentem  paginam  sigilli  nostri  vera  impressio  corroboravit.  Nomina  huius  rei 
testimonium  perbibentia  sunt  hec:  sacerdos  in  Ludhe  Sichehardus,  Conradus  plebanus  in  Schidere,  Jo- 
hannes sacerdos  de  Collerbike;  Ernestus  et  frater  eius  Eckardus  de  Barichhove,  Ernestus  Strubergh, 
Bruno  de  Vrenken,  Eustachius  marscalcus,  Henricus  Ruffus,  Henricus  de  Sunthersen,  Ernestus  Lorich  et 
frater  eius  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  anno  incarnationis  dominice  M°.CC°.XXX°,  VII.  Ydu6  Julii 
episcopatum  Paderburnensis  ecclesie  quarto  tenente  Bemhardo  feliciter.  Amen. 

180. 

Das   Kloster    Corvey   tritt  fiir   seine    sammtlichen   Giiter  und   Besitzungen  in   ein  Schv/zverhaltniss   zum 

Erzbischof  Heinrich  von  Coin,  indem  es  ihm  die  Balfte  von  Marsberg  und  der  Burg  Lichtenfels  A)  uberlasst9 

dagegen  die  Propstei  Marsberg  fiir  sich  behalt  und  auch  durch  andere  Besitzungen  von  ihm  entschiidigt  wird* 

1230  August.  Soest.  —  Or.  Propst.  Marsberg  U.  2;  Abschr.  Msc.  I.  134  S.  22;  VII.  5723  f.  36; 

gedr.  Seibertz  I.  189. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Henricus  divina  favente  dementia  sancte  Coloniensis  ecclesie 
archiepiscopus  universis  Christi  fidelibus  ad  quos  presens  pagina  pervenerit  in  perpetuum.  Ad  oblivio- 
nis  confusionem  evitandam  notum  esse  cupimus,  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  super  controversia 
inter  nos  et  Herimannum  abbatem  Corbeygensem  super  Monte  Martis  et  aliis  habita,  nos  turn  propter 
pacem  terre,  cum  propter  ecclesie  nostre  et  sue  mutuam  in  perpetuum  promotionem  et  familiaritatem, 
prudentum  consilio>et  ecclesie  nostre  consensu  amicabiliter  cum  ipso  conposuimus  in  hunc  modum,  quod 
nos  videlicet  et  ecclesia  Coloniensis  retinebimus  medietatem  iam  dicti  montis  cum  omni  iure  et  proventu 
excepto  claustro  in  monte  sito,  quod  abbatis  et  ecclesie  Corbeygensis  spirituali  iurisdictioni  et  dominio 
solummodo  subiacebit.  Neuter  nostrum  castellanum  in  dicto  monte  locabit  vel  edificium  aliquod  construet 
sine  alterius  consensu  et  voluntate*).    Si  vero  aliquid  edificandum  est,  fiet  de  consilio  amborum  et  com- 


!)  Aach  dieser  hatte  wie  sein  Vater  Godschalk  I.  zwei  Sohne  des  Namens  Godschalk  and  Hermann.  —  7)  Eine  Hand  des 
15.  Jahrhnndert8  fugt  im  erstgenannten  Copiar  hierzu  am  Rande:  „  Wenden  si  turn  inter  Vorde  et  Oldenborch  prope 
Walczerdyk".  Vorden  nnd  der  Oldenberg  N.  von  Marienmnnster,  wo  aber  weder  Wenden  noch  Walczerdyk  sich  erhalten 
haben.  Vgl.  Lipp.  Reg.  III.  zu  Nro.  1497.  Eine  andere  Hand  des  15.  Jahrhunderts  bemerkt  anf  dem  nnteren  Rande 
noch:  „Nota.  Dominus  Otto  de  Oyenhusen  abstulit  decimam  de  framentis  quam  ibi  habuimus  anno  etc.  83  (1483)  in 
messe  violenter  contra  scripta  domini  nostri  Paderbornensis ;  pretendit  decimam  esse  suam".  —  8)  So  die  Handschriften. 
—  ♦)  Im  Fr.  Waldeck  zwischen  Fiirstenberg  und  Sachsenberg.  —  6)  Das  angebliche  Privileg  P.  Leo's  III.  vom  24.  Decem- 
ber 799,  das  Corvey  sich  noch  im  Jahre  1246  von  Innocenz  IV.  bestatigen  liess,  hatte  aber  doch  uberhaupt  verboten : 
ne  quis  omquam  bellica  in  ipso  monte  presidia  collocare  .  .  .  audeat?    Vgl.  meine    Eaiserurkunden  I.  132. 


Digitized  by 


Google 


120  ***»• 

munibua  expensis.    Nos  autem  in  restaurum  iam  dicte   medietatis  montis  cum  consilio  priorum  et  con- 
sensu capituli  ecclesie  maioris  curtim  in  Drivere  ■)   ecclesie  Corbeygensi  cum  omni  iure  contulimus  per- 
petuo  possidendam.     Ad  amplioris  quoque  dilectionis  et  familiaritatis   firmitatem,   memoratus  abbas  de 
consilio  suorum  fidelium  et  ecclesie  sue  consensu  castri  Lichtenvils  medietatem  nobis  et  ecclesie  Colo- 
niensis  assignavit  et  nos  oppidum  prope  castrum  idem  communibus  edificabimus  expensis  et  muniemus, 
quod  in  omni  proventu  nobis  erit  commune.    In  castro  autem  nullus  instituetur  castellanus,  nisi  de  con- 
silio partis  utriusque.     Si  vero  molendina  prope  castrum  edificata  fuerint,  medietas  proventuum  nobis  et 
ecclesie  nostre  cedet.    Item  bona  abbatis  et  ecclesie  sue  et  suorum  ministerialhim  et  castrensium  tarn  in 
oppidis  quam  in  villis  et  hominibus  et  aliis  ad  eum  et  ipsos  pertinentibus  ab  exactionibus  et  quibuslibet 
iniuriis  salva  erunt  et  in  nostra  tuitione  consistent,  nisi  forte  ad  proclamationem  terre  ad  iusta  iudicia 
contra  malefactores  exercenda  iidem  homines  Corbeygenses  debeant  subservire.    Item  prenotato  abbati 
VII  dedimus  fideiussores  subnotatos,  qui  fide  data  promiserunt,  quod  si  aliquis  hominum  nostrorum  ipsum 
vel  homines  suos  ad  summam  viginti  marcarum  vel  infra  leserit,  nos  commoniti  infra  quatuor  septimanas 
faciemus  emendari,   alioquin  nostri  fideiussores  facta  sibi  commonicione   Mersberg  intrabunt  inde  ante 
satisfactionem  non  exituri.     Si  vero  nos  iustum  iudicium  in  ipsum  malefactorem  exercuerimus  vel  eum  de 
oppidis  et  castris  nostris  et  terra  expulerimus,  ipsi  fideiussores   ex  eo  sunt  absoluti.     Hii  autem  sunt 
fideiussores:  Herimannus  advocatus  Coloniensis,  Theodericus  dapifer,  Franco  pincerna,  Godefridus  came- 
rarius,  Gozwinus  marscalcus,  Richwinus  marscalcus,  Johannes  de  Padberg,  Gozwinus  scultetus  Susatiensis, 
Theodericus  et  Herbordus  de  Hildene,  Hermannus  Spigil,  Henricus  de  Werle.     Si  vero  aliquem  fideius- 
8orum  predictorum  decedere  contigerit,  loco  ipsius  alius  substituetur.    Item  ministeriales  et  castrenses 
nostri  et  abbatis  non  debent  in  oppidis  nobis  communibus  per  iudicium  detineri,  nisi  in  manifestis  ex- 
cessibus,  ut  furto  rapina  et  similibus,  deliquerint,  propter  quod  ibidem  iudicabuntur,  et  si  aliquis  a  nobis 
proscriptus  fuerit,  ille  nostre  servabitur  iurisdictioni.     Item  si  ministerialis  noster  vel  castrensis  vel  ali- 
quis in  oppidis  et  castris  nostris  residens  nostra  sera  firmatis  et  vigilibus  custoditis  erga  ecclesiam  Cor- 
beygensem  deliquerit,  nos  vel  si  absentes  fuerimus  a  prioribus  nostris  ab  abbate  vel  si.  ipse  presens  non 
fuerit  a  conventu  suo  commoniti  infra  tres  menses  faciemus   emendari.    Quod  si  emendare  noluerit,  nos 
eum  a  castris  et  oppidis  nostris  expellemus  et  contra  eum  abbati  assistemus.     Quod  si  non  fecerinius, 
Mons  Martis  totaliter  ecclesie  Corbeygensi  cedet.     Ut  autem  inter  Coloniensem  et  Corbeygensem  ecclesias 
propensior  perpetuo  vigeat  et  observetur  dilectio,   ea  inter  nos  intervenit  confederatio ,  ut  nos   et  ipse 
ecclesie  sibi  contra  omnem  hominem  excepto  imperio  in  suo  iure  assistant.    Et  si  nos  vel  aliquis  succes- 
sorum    nostrorum  premoniti  ad  quatuor  septimanas  domino    abbati  vel  alicui  successorum  suorum  non 
astiterimus,  Mons  Martis  ipsi  et  ecclesie  sue  totus  cedet  et  ipse  versa  vice  cum  suis  successoribus  in  simili 
casu  pene  consimili  subiacebit.     Ut  autem  hoc  factum  ratum  permaneat  et  inconvulsum,  presentem  pagi- 
nam  exinde  conscriptam  nostri  et  maioris  ecclesie  Coloniensis  sigillorum  appensione  fecimus  communiri. 
Testes  huius  rei  sunt:  Conradus  maior  prepositus  et  archidiaconus  Coloniensis,  Johannes  propositus  Bun- 
nensis  et  archidiaconus,    Godefridus  prepositus  Xantensis  et  archidiaconus,    Arnoldus  prepositus  sancti 
Gereonis,   Henricus   prepositus   sancti  Severini,    Bruno  prepositus  sancti  Kuniberti,  Henricus  prepositus 
sancti  Georgii,  Albertus  subdecanus,   Gozwinus  choriepiscopus,  Bonefacius  scolasticus,  Godefridus  prepo- 
situs Monasteriensis;  Heinricus  comes  Seinensis,  Adolfus  comes  de  Marcha,  Godefridus  comes  de  Arns- 
berg,  Bernardus  deLippe,  Volquinus  de  Sualenberg  et  frater  eius,  Conradus  de  Itere,  Bernardus  de  Osde, 
Jonatas  de  Ardei,  Henricus  Niger,  Herimannus  advocatus  Coloniensis,  Hermannus  marscalcus  et  Gozwi- 
nus filius  eius,  Theodericus  dapifer,  Franco  pincerna,  Godefridus  camerarius,  Eiquinus  marscalcus,  Goz- 
winus scultetus  Susatiensis,  Johannes  de  Padeberg,  Albertus  de  Sturmede,  Wernerus  et  Bertoldus  de 
Brakele,  Theodericus  et  Heribordus  de  Hildene,  Hermannus  Spigil,  Cunradus  de  Ameluns  et  Herbordus 
filius  eius,  Hermannus  de  Nienkirken,  Gerardus  Hadeke,  Godefridus  de  Godelumen,  Ordemarus,  Bernar- 


')    Drewer  NW.  von  Riitheu  Kr.  Lippstadt. 


Digitized  by 


Google 


1230.  121 

dus  de  Dalheim,  Henricus  de  Luttardessen,  Albertus  dictus  Vrie,  Theodericus  de  Weten,  Albero  de 
Reclenhusin,  Alardus  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  apud  Susatum,  anno  Domini  M°.CC°.XXX°. 
mense  Augusto. 

Nur  vom  Siegel  des  Erzbischofs  ist  ein  Bruchstuck  erhalten. 

181. 

1  Der  Cardinallegat  Otto  wiederholl  seinen  unter  dem  12.  Mai  1230  an  den  Abt  Heinrich  von  Bredel 
die  Dominicans   Conrad  von  Eoxter  und  Ernst  von  Bremen  erlassenen  Befehl,   indem  er  ihrer  V\ 
ausser  den  Diocesen  Miinster,  Osnabriick  und  Paderborn  auch  noch  die  Mindensche  unterwirft 
(1230)  September  15.  Bremen.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  128. 

Otto  miseratione  divina  sancti  Nicolai  in  carcere  Tull.  diaconus  cardinalis  apostolice  sedi 
tus  dilectis  in  Chris  to  H.  abbati  de  Breidelare  ordinis  Cistertiensis,  fratribus  Conrado  de  Huxarii 
provintiali  fratrum  predicatorum  Teutonie  et  Ernesto  Bremis  commoranti  de  ordine  predicatorum  i 
in  Domino,  Cum  precipiat  dominus  per  prophetam,  ut  mundentur  qui  ad  deferenda  vasa  Domin 
tantur,  merito  vos  sollicitos  reddimus  et  attentos,  ut  in  civitatibus  et  diocesibus  Monasteriensi,  Oi 
gensi,  Paderburnensi,  Mindensi  ad  clericorum  munditiam  et  eorum  que  ad  ornatum  altaris  et 
cultum  divinum  pertinent  reformandum/sic//  specialiter  intendatis,  nichilominus  visitantes  vel  etiam  inqi 
de  statu  et  incontinentia,  introitu  vitioso  et  aliis  manifestis  excessibus,  corrigentes  et  reformantes 
capite  quam  in  membris,  prout  vestra  discretio  viderit  faciendum,  contradictors  et  rebelles  per 
ram  ecclesiasticam  compescendo.  Datum  Bremis  XVII.  Kalendas  Octobris. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

182. 

*  Der  Cardinallegat  Otto  beglaubigt  in  einem  Schreiben  an  die  Bischbfe  (Ludolf)  von  Miinster,  (Conr< 

Osnabriick,   (Bernhard  IV.)  von  Paderborn  und  (Conrad)  von   Minden  die  obengenannten    Visitator 

kefehll  Ersteren,  in  Allem  ihrer  Visitation  oder  Inquisition  Gehorsam  zu  leisten,   trotzdem  dass  ihm 

Bischofen,  die   Visitation  ihrer  Diocesen  durch  den  Papst  iibertragen  sei2).  (1230)  September  23.  Bi 

—  Or.  Fr.  Paderborn  U.  129. 

Venerabilibus  in  Ckristo   patribus  Monasteriensi,  Osnabrugensi,  Paderburnensi,  Mindensi  ej 
Otto  miseratione    divina   sancti    Nicolai   in    carcere    Tull.    diaconus   cardinalis    apostolice    sedis 
salutem  in  Domino.     Si  iuxta  mandatum  apostolicum  vobis  factum  in  visitatione  clericorum,  mona< 
laonialium  vestre  diocesis  reformando  disciplinam  ecclesiasticam  profecistis,  ut  speramus,  vobis  : 


*)  Dass  in  den  Erlassen  vom  12.  u.  13.  Mai  die  Diocese  Minden  nicht  genannt  wird,  ist  meines  Erachtens  ebei 
Beweis  fur  die  Prioritat  jener  Urkunden  im  Vergleich  mit  der  hier  vorliegenden.  —  *)  Der  im  Anfange  i 
spaterhin  strenge  Ton  in  diesem  Brief e,  verglichen  mit  dem  Schreiben  des  Legaten  vom  13.  Mai  d.  J.  an  die 
Ton  Monster,  Paderborn  und  Osnabriick,  das  Schaten  z.  J.  1230  allem  uns  aufbewahrt  hat,  wozu  wir  aber 
treffende  Rundschreiben  vom  gleichen  Datum  an  den  Glerus  jener  drei  Diocesen  geben  konnten,  oben  U.  177, 
det  die  Vermuth ung,  dass  diese  drei  Bischofe  nach  dem  ersten  Schreiben  Beschwerde  gegen  die  Visitation 
eingelegt  and  vom  Papste  auch  die  Visitation  ihres  Welt-  und  Ordensclerus  erlangt  hatten.  Trotzdem  abc 
der  Legat  doch  auch  seine  Visitation  durch  und  dehnte  sie  selbst  noch  auf  das  in  den  Schreiben  vom  12.  u. 
nicht  genannte  Bisthum  Minden  aus.  Auch  dies  ist  ein  neuer  Beweis  von  der  Prioritat  dieser  letzteren  Schr 
Vergleich  mit  den  aus  dem  September  datirten;  was  urn  so  wich tiger  ist,  als  diese  Briefe  des  Legaten  ss 
ohne  Jahr  sind  und  nur  aus  innern  Grunden  und  den  anderweitig  bekannten  historischen  Daten  chronologist 
net  werden  konnten. 
Wertt  Urk-.Buch,    IV.  16 


Digitized  by 


Google 


122  1*3«. 

merito  congaudemus.  Volumus  autem  et  qua  fungimur  vobis  auctoritate  precipiendo  mandamus,  quatinus 
visitatores  nostros  H.  abbatem  de  Breidelare  ordinis  Cistertiensis,  C.  priorem  provintialem  Teutonie  et 
E.  ordinis  predicatorum,  quos  pro  animarum  salute  et  reformatione  ecclesiastice  discipline  ad  yestram 
duximus  diocesim  destinandos,  ad  visitationis  vel  si  necesse  fuerit  inquisitionis  offitium,  non  obstante 
quod  vobis  visitatio  per  litteras  apostolicas  sit  commissa,  recipiatis  humiliter  et  devote,  permittentes 
eosdem  libere  ac  inoffense  dictum  offitium  secundum  formam  eis  a  nobis  traditam  exercere.  Datum 
Bremis  IX.  Eal.  Octobris. 

Das  Siegel  mit  der  Umschrift:  S.  OTONIS  SCI  NICOLAI  IN  CARCERE  TULL.  DIACON.  CAR.  ist  langlich  nrad, 
ziemlich  klein  und  stollt  einen  Geistlichen  dar,  dessen  Figur  aber  nicht  naher  zu  erkennen  ist. 

183. 

*  Anno  MCCXXX  in  mense  Seplembri.  Heinricus  Dei  gratia  in  Bredelar  abbas,  frater  Conradus  prior 
provincie  predicatorum  Teutonie,  Ernestus  frater  eiusdem  ordinis,  delegati  ab  Ottone  cardinali  diacono 
S.  Nicolai  in  carcere  Tulliano  confirmant  ordinacionem  Nove  Ecclesie ')  de  combinatione  quatuor  pueri- 
lium  stipendiorum.  Datum  apud  novam  Corbeiam.  —  So  der  von  dieser  Urkunde  allein  vorhandenc  Aus- 
zug  Msc.  I.  242  S.  117. 

184. 

*  Die  drei   Visitatoren  gebieten,  dass  die   Vogtei  des  Domcapilels ,  welche  sie  bet  ihrem  Besuch  unbeseizl 

gefunden,  nie,  auch  nicht  im  Wege  der  Vergabung  als  Lehen,  der  Kirche  entfremdet  werde,  und  lassen  die 

einzeln  und  namentlich  aufgefuhrten  Mitglieder  des  Domcapilels  Dies  beschworen.  1230  November  17.  im 

Domcapitel  zu  Paderborn.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  131. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen9).  Henricus  Dei  gratia  abbas  de  Breidelare,  Con- 
radus prior  provincialis  Teutonie8),  Ernestus  frater  ordinis  predicatorum  visitatores  a  domino  0.  sancti 
Nycolai  in  carcere  Tulliano  diacono  cardinali,  apostolice  sedis  legato,  constituti  ecclesie  maiori  in  Pader- 
burna  in  perpetuum.  Cum  causa  visitationis  ad  ecclesiam  Paderbumensem  venissemus,  et  advocatiam 
eiusdem  ecclesie  liberam  invenissemus  et  vacantem,  nos  considerato  quod  exinde  eidem  ecclesie  poterat 
evenire  periculo,  volentes  eciam  eiusdem  ecclesie  indempnitati  in  hac  parte  in  perpetuum  providere,  de 
prepositi,  decani  et  tocius  capituli  ac  ministerialium,  qui  tunc  presentes  aderant,  consensu  et  voluntate 
fecimus  auctoritate  visitationis  omnes  fratres  eiusdem  capituli  a  maiore  usque  ad  minimum  tactis  sacro- 
sanctis  ewangeliis  iurare,  quod  numquam  per  se  eandem  advocatiam  ab  ecclesia  alienabunt,  nee  permit- 
tent  umquam  iure  feodali  vel  alio  quocumque  modo  alienari,  ad  quod  inpediendum,  si  necesse  fuerit, 
et  res  et  corpus  usque  ad  sanguinis  effusionem  et  eciam  usque  ad  mortem  se  sub  eodem  iuramento  astrin- 
xerunt.  Expressum  eciam  fuit  in  eodem  iuramento,  quod  numquam  aliquem  canonicum  emancipabunt, 
nisi  in  emancipatione  sua  idem  prestet  iuramentum.  Recepto  igitur  tali  a  singulis  et  universis  eiusdem 
capituli  fratribus  iuramento ,  consequenter  auctoritate  visitationis  sub  pena  excommunicationis  precepimus, 
ne  aliquis  se  quocumque  modo  de  eadem  advocatia  intromitteret,  omnes  eos  qui  se  contra  nostre  prohi- 
bitionis  mandatum  de  eadem  advocatia  intromiserint,  vel  ut  hoc  fiat  verbo  vel  facto,  consilio  et  auxilio. 
in  manifesto  vel  in  occulto  assensum  et  favorem  prebuerint,  vinculo  excommunicationis  innodantes.  Ne 
igitur  hanc  nostram  ordinationem  aliquis  in  posterum  maliciose  possit  revocare,  nee  earn  a  nobis  tarn 
celebriter  quam  salubriter  gestam  ex  celeri  et  occulto  lapsu  temporum  nubes  consumat  oblivionis,  supra- 
scripti  iuramenti  formam  presenti  scripto,  quod  prefate  ecclesie  ad  exhibendum  pro  se,  si  necesse  fuerit, 


')   Nigenkerken.  —  *)  In  nomine  —  Amen  in  grossen  Buchstaben.  —  ^  So  ausgeschrieben. 


Digitized  by 


Google 


1210.  123 

dedimus,  cum  sigillornm  nostrorum  appensione  conmendare  decrevimus,  ut  dum  idem  scriptum  legitur 
vel  auditur,  eiusdem  iuramenti  memoria  renovetur.     Hii  autem  sunt  qui  iuraverunt:  Volradus  prepositus, 
Amelungus  decanus,  Volquinus  de  Sualenberg,  Tetmarus  scolasticus,  Hermannus  camerarius,  Volbertus, 
Hugo,  Ludolfus  cellerarius,  Vollandus  cantor,  Widekindus  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Ai  "* 
positus,  Bruno,  Conradus  plebanus,  Hermannus  de  Ervete,  Conradus  custos,  Henricus  preposit 
dese,  Gerungus,  Rabodo,  Everhardus,  Ludolfus,  magister  Johannes,  Johannes  de  Elsen,  Olricus 
Suetherus  canonici  maioris  ecclesie,  Albertus  abbas  sancti  Pauli,  Conradus  decanus,  Johannes  * 
sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree.    Acta  sunt  hec  in  capitolio  maioris  ecclesie  anno  domii 
nationis  M«.CC°.XXX9,  XV.  Kal.  Decembris  presentibus  ministerialibus  et  universitate  tarn  d 
populi  civitatis  eiusdem.    Ut  autem  presens  instrumentum  efficacius  firmitatis  robur  obtineat,  i 
ipsum  nostrorum  sigillorum  verum  eciam  abbatis  et  ecclesie  beatorum  apostolorum  Petri  et  An 
nius  inpressione  communiri. 

Ausser  den  Siegeln  der  drei  im  Eingange  genannten  Aussteller  der  Urkunde,  wovon  das  zweite  die  Ums< 
S.  PRIORIS  PROVINC.  FRATRUM  PREDICATORUM  TEUTONIE,  ist  nur  noch  ein  Siegel  an  dene] 
lich  gewesen,  aber  jetzt  nicht  melir  erhalten. 

185. 

9  Die  drei  Visitatoren  vermitteln  zwischen  dem  Dompropst,  dem  Domcapitel  und  dem  Domkettner  i 

gkich  lifter  die  Vertheilung  der  Komfiiichle  und  entziehen  dem  letzteren  die  sechs  Knabenprabenden,  \ 

Einkiinfte  sie  zu  Gunsten  verschiedener  Domvicarien  verfugen.  (1230  November  17.  lJJ.  —  Or.  •• 

Ausfertigungen  Fr.  Paderborn  U.  182  u.  133. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Henricus  Dei  gratia  abbas  de  Breidelare,  Conra 
provincialis  Teutonie,  Ernestus  frater  ordinis  predicatorum  visitatores  a  domino  0.  sancti  I 
carcere  Tulliano  dyacono  cardinali  apostolice  sedis  legato  constituti  eccledte  maiori  in  Padei 
perpetuum.  Cum  causa  visitationis  ad  ecclesiam  Paderburnensem  venissemus,  inter  cetera,  qi 
a  nobis  ordinata  fuerunt,  inter  prepositum,  conventum  et  cellerarium  de  ipsorum  omnium  coi 
ordinayimus,  quod  prepositus  debet  expedire  granarium  dominorum  cum  annona  cum  testimony 
et  minoris  clavigeri,  qui  erunt  iurati;  maiorem  autem  clavigerum  fidelem  utilem  et  honestum 
prepositus  presentibus  cellerario  et  dommegere 2),  qui  preposito  in  institutione  clavigeri  noi 
contradicere,  quia,  si  ilium  minus  utilem  affirmarent,  hoc  referre  ad  capitulum  tenerentur,  el 
evidens  contra  ipsum  a  capitulo  fuerit  assignata,  prepositus  eum  ad  peticionem  capituli  reir 
alium  instituet,  ut  supra  dictum  est,  fidelem  utilem  et  honestum.  Cum  vero  tanta  annona  de'V 
granarium,  quod  dividi  poterit,  clavigeri  significabunt  cellerario  et  tunc  cellerarius  cum  conscie 
positi  dividi  faciet  proporcionaliter  primo  fratribus,  postea  vicariis  et  tunc  pueris  et  postea  o£fi 
ipsi  clavigeri  habebunt  conputationem  cum  preposito  et  cellerario  de  hiis,  que  receperunt,  et  d 
quando  opus  est,  ita  tamen,  quod  tota  ilia  annona,  que  pertinet  ad  panem  cottidianum  et 
reserve  tor,  et  granarium  debet  cum  tota  annona  usque  ad  festum  sanctorum  apostolorum  P 
Jacobi  expediri.  Tota  vero  annona  integraliter  et  proportionaliter  fratribus  et  omnibus  aliis, 
bendas  habent,  secundum  ius  cuiuslibet  distributa,  mensura  que  overmate  sive  sparinke  voci 
remanet  deductis  omnibus  prebendis,  debetur  preposito  maiori.    Est  autem  alia  mensura,  que 


*)  Dass  diese  Urkunde  mit  der  vorhergehenden  gleichzeitig  ausgestellt  ist,  ergiebt  sich  sowohl  aus  der  Gle 
Form,  als  wie  aus  dem  Umstand,  dass  hier  noch,  wie  in  der  Urkunde  131  des  Fr.  Paderborn,  oben  Nr< 
drei  Visitatoren  handeln.  Am  20.  Januar  1231  war  aber  schon,  wie  wir  unten  sehen  werden,  Abt  He 
Bredelar  nicht  mehr  unter  ihnen,  sondern  vielmehr  „  legitime  excusatus".  —  *)  Dommeyer,  wahrend  clavi 
ter,  hier  wohl  Rentmeister  bedeutet 

16* 


Digitized  by 


Google 


124  1*30. 

vocatur,  continens  duo  spikerscepel,  unum  ordei  et  unum  avene,  que  debetur  cuilibet  maiori  prebende* 
De  sex  autem  puerilibus  prebendis,  quas  ad  querimoniam  capituli  exigente  iusticia  per  sententiam  diffi- 
nitivam  cellerario  abiudicavimus,  quam  sententiam  ipse  cellerarius  a  nobis  requisitus  approbavit,  de  con* 
silio  capituli  ordinavimus  in  hunc  modum.  Maius  altare  secundum  antiquam  consuetudinem  habebit  unam 
et  dimidiam.  Antecrucem  et  inferioris  cbori  altaribus  prebendam  et  dimidiam  assignamus,  ita  quod 
eorundem  altarium  sacerdotes  illam  annonam  equaliter  inter  se  pareiantur  et  dormiant  in  monasterio  et 
in  omnibus  horis  chorum  frequentent,  et  maiori  altari  deserviant  cottidie  nisi  in  septimanis  duorum  vica- 
riorum  maiorum,  qui  in  suis  septimanis  ad  deserviendum  maiori  altari  remanent  obligati,  et  predicta  duo 
altaria  cum  predicta  prebenda  et  dimidia  ad  prepositi  maioris  donationem  pertinebunt.  Residuas  autem 
tres  prebendas  uni  diacono  et  uni  subdiacono,  qui  maiori  altari  cottidie  ministrabunt,  deputamus,  qui 
similiter  sub  testimonio  dormire  et  chorum  in  omnibus  horis  frequentare  tenentur.  Prebenda  autem  dia- 
coni  ad  decani,  prebenda  autem  subdiaconi  ad  scolastici  collationem  pertinebit.  Et  ne  occasione  hums 
ordinationis  aliquid  eisdem  de  antiqua  gracia  subtrabatur,  statuimus,  ut  diaconus  ebdomedarius  diacono 
duos  denarios,  subdiaconus  vero  ebdomedarius  subdiacono  unum  de  qualibet  septimana  det  denarium; 
quos  denarios  cellerarius  de  prebendis  ebdomedariorum  in  qualibet  septimana  prefatis  diacono  et  sub- 
diacono ministrabit.  Preterea  antiqua  consolatione,  quam  diaconus  et  subdiaconus  in  perceptione  sacri- 
ficii  hactenus  consueverunt  habere,  ita  quod  sacerdoe  ebdomedarius  mediam  partem,  diaconus  vero  et 
subdiaconus  mediam  percipiant,  quolibet  die  nisi  in  summis  sollempnitatibus  gaudebunt.  Qui  autem  de 
supradictis  duobus  sacerdotibus,  videlicet  qui  ante  crucem  et  inferioris  chori  altaribus  fuerint  deputati, 
per  quatuordecim  dies  continuos  sine  licentia  decani  defuerit,  prebendam  suam  cum  altari  ipso  iure  vacare 
decemimus;  hoc  ipsum  de  diacono  et  subdiacono,  si  per  tan  turn  tempus  sine  licentia  decani  defuerint, 
statuentes.  Verum  quia  hiis  diebus  malis  nichil  adeo  firme  statuitur,  ad  quod  dolus  et  calumpnia  non 
laborent  dissolvendum,  ad  amputandum  in  posterum  super  prescripta  ordinatione  omnis  dubietatis  scru- 
pulum,  et  ne  de  cetero  inter  prepositum,  conventum  et  cellerarium  aliqua  possit  super  eadem  ordina- 
tione questionis  occasio  haberi,  presens  instrumentum  conscribi  et  sigillorum  nostrorum  ac  ipsius  ecclesie 
fecimus  inpressione  conmuniri,  districte  auctoritate  visitationis  sub  pena  excommunicationis  inhibentes, 
ne  aliquis  hanc  nostre  ordinationis  formam  revocare  vel  aliquid  in  ipsa  presumat  inmutare. 

An  beiden  Ausfertigungen  sind  nur  die  Siegel  der  Visitatoren  Conrad  und  Ernst  erhaltea,  das  des  Abts  Heinrich 
von  Bredelar  aber  ist  abgefallen. 

186. 

*  Die  drei  Visitatoren  machen  aus  der  vorhergehenden  Urkunde  die  Bestimmung  uber  die  Knaben-Prabenden 
bekannl  und  lassen  sie  durch  das  Domcapitel  besiegeln.  (1230  November  17  J.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  134. 

In  nomine  sancte  et  individtle  Trinitatis.  Henricus  Dei  gratia  abbas  de  Breidelare,  Conradus  prior 
provintialis  Teutonie,  Eraestus  frater  ordinis  predicatorum  visitatores  etc.  .  .  unirersis  ad  quos  presens 
8criptum  pervenerit,  perpetuam  in  Domino  salutem.  Cum  causa  visitationis  etc.  .  .  Verum  quia  hiis  die- 
bus  malis  nichil  adeo  firme  statuitur,  ad  quod  dolus  et  calumpnia  non  laborent  dissolvendum,  ne  pre- 
scriptam  de  suprascriptis  sex  puerilibus  prebendis  ordinationem  aliquis  in  posterum  valeat  revocare,  pre- 
sens instrumentum  conscribi  et  6igillorum  nostrorum  ac  ipsius  ecclesie  fecimus  inpressione  conmuniri, 
districte  auctoritate  visitationis  sub  pena  exconmunicationis  inhibentes,  ne  quis  hanc  nostre  ordinationis 
formam  revocare  vel  inmutare  presumat. 

Die  vier  in  dec  Urkunde  angegebenen  Siegel  sind  noch  erhalten  j  das  domcapitulariscbe  ist  das  alte  mit  dem  Brust- 
bilde  des  h.  Iiborius. 


Digitized  by 


Google 


12  3  0.  125 

18T. 

*  Cardinallegat  Otto  weist  die  Visitatoren  water  Bezugnahme  avf  die  Bestimmung  seines  Vorgiingers  des 
CardinaUegatcn  Conrad  von  Porto  lJ  an,  die  Parochie  von  St.  Ulrich  in  Paderborn  in  drei  Kirchspiele  zu 
theileru  (1230)  November  27.  Munster.  — Transsumpt  in  der  Urkunde  vom  31.  Januar  1231,  unten  Nro.  200. 

188. 

Ein  landstandischer  Verwaltungsrath,  bestehend  ausden  Vertretern  des  Domcapitels,  der  Edl 
sterialen,  wird  auf  ftinf  Jahr  behufs  Reform  der  geistlichen  und  xoeltlichen  Angelegenheii 
Paderborn  eingesetzt,  dessen  Beschliissen  B.  Bernard  IV.  sich  zu  unterwerfen  schivort.  De* 
Edlen  Bernhard  von  Lippe  wird  fiir  alle  eventuell  daraus  entstehenden  Gefahren  Beistand  zuq 
Or.  7J  nebst  einer  Abschrift  aus  dem  Anfang  des  17.  Jahrh.  Fr.  Paderborn  U.  135;  gedr.  & 

Diversis  habitis  tractatibus  super  reformatione  Paderbornensis  ecclesie,  que  propte 
in  temporalibus  et  spiritualibus  est  collapsa,  nos  episcopus  et  capitulum  vel  maior  et  sai 
nobiles  et  ministeriales  ceterique  homines  ecclesie  Paderbornensis  in  hunc  modum  conven 
unanimi  consensu  et  voluntate  inter  nos  preficerentur  ordinatores  et  consiliarii,  videlicet 
positus  maior,  decanus,  scolasticus,  camerarius  et  Volbertus  de  Elsen  et  quos  ipsi  de  i 
nicis  maioris  capituli  et  aliarum  ecclesiarum  civitatis  et  diocesis  Paderbornensis  assume] 
biles:  B.  de  Lippia  et  B.  de  Hosede;  ministeriales  ecclesie  Paderbornensis:  Hermani 
fratres  de  Brakel,  Albertus  de  Stormede,  Johannes  Stapel,  Ludolphus  de  Herisia,  Hern 
cus,  Georgius,  Henricus  de  Gummere8)  dapifer,  Wernerus  Stapel,  Wernerus  de  Wever, 
rarius,  Amelungus  filius  comitis  de  Wartperc,  Volbertus  de  Eysnen4),  Henricus  de  Dyi 
radus  de  Ossendorp,  Conradus  filius  villici  et  Bertoldus  Busse  et  quos  ipsi  de  consilio 
dictorum  assumere  voluerint.  Hi  omnes  iuraverunt  et  assumendi  iurabunt,  quod  consule 
ad  honorem  et  utilitatem  domini  episcopi  et  ecclesie  sue,  prout  melius  sciunt  et  possun 
divinitus  inspiratum.  Nos  B.  episcopus  iuravimus,  quod  ipsorum  stabimus  ordinationi  el 
conditione,  quidquid  predicti  ordinaverint  vel  consuluerint,  pro  nobis  et  ecclesia  nostr 
quidquid  ob  hanc  causam  dicto  nobili  B.  de  Lippia  occurerit  vel  evenerit  adversitatis ,  ecc 
et  ipse  econverso  assistet  ecclesie.  Et  hec  obligatio  durabit  a  proximo  festo  Jacobi  ad 
Quod  autem  hec  maiorem  obtineant  firmitatem  et  evidentiam  pleniorem,  apposita  sunt  i 
videlicet  capituli,  prepositi  maioris,  decani,  scolastici,  camerarii,  Volberti  de  Elsen,  nobili 
B.  de  Hosede  et  ministerialium  Hermanni  et  Bertoldi  fratrum  de  Brakel  et  hoc  de  c 
sigilla  non  habentium.    Datum  a.  D.  M°.CC°.XXX°. 

Nach  Angabe  der  neueren  Abschrift  hingen  damals,  als  sie  gemacht  wurde,  nock  vier  Siegel  a: 


In  den  Jahren  1224  —  1226.  Vgl.  U.-B.  in.  Nro.  199,  203  u.  219.  —  ')  Das  von  mir  ohne  Angal 
8on8tigen  Registraturvermerk  wieder  aufgefundene  Original  ist  fast  ganz  erloschen.  Ich  habe  das 
beibehalten  zu  muasen,  weil  unsere  Abschrift  sowie  auch  ein  Regest  Msc.  I.  243  b  S.  12  und  der 
Abdruck  bei  Schaten  dasselbe  gleichlautend  aufweisen.  Dock  bemerke  ich,  dass  hinter  MCCXX! 
sprunglich  noch  ein  anderes,  aber  jetzt  nicht  mehr  erkennbares  Zeichen  vorhanden  gewesenist,  u 
Hand  auf  die  Ruckseite  ,,1238"  geschrieben  hat,  was  aber  nicht  dagestanden  haben  kann.  —  a 
Summere,  Schaten  aber  H.  d.  Gummer,  S.  dapifer.  —  4)  So  das  0.,  „Eisneic"  die  Abschrift,  „Ej 


Digitized  by 


Google 


126  *a»°- 


189. 


r stein  befreit  gewisse  Acker,  die  das  Kloster  Gerden  von  einem  Freien  angekauft  hatte, 
m  das  Grafengericht.  1230.  1m  Gerichte  Warburg.  —  Abschr.  Msc.  II.  71  S.  233; 
1.242*>  S.34;  VI.  224.  S.  72;  gedr.  v.  Spilcker  Gr.  v.  Everstein  U.S.  S.  58. 

5  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Utile  et  necessarium  in  rebus  hominum  fere  dino- 
ur  in  tempore,  ne  simul  cum  tempore  dilabantur,  scriptorum  serie  et  testium  me- 
otum  ergo  sit  universis  Christi  fidelibus  presentibus  et  futuris,  quod  ego  Conradus 
jt  fratres  mei,  Otto  videlicet  Hermannus  et  Lodowicus,  intuitu  remunerationis  divine 
esie  et  conventus  Gerdinensis  participes  effici  cupientes  orationum  fratrum  et  soro- 
jrvientium,  super  quibusdam  agris,  quos  frater  provisor  curie  Heckeldessen 2)  per 
it,  quia  annexi  erant  agris  curie,  annuatim  inde  pensionem  debitam  persolvendo, 
esia  Gerdinensis  pro  octo  marcis  argenti  a  quodam  Theoderico  de  Wurmlho  libero 
;  heredibus  in  eo  consentientibus,  comparavit,  predicte  ecdesie  contulimus  liberta- 
dem  ecclesie  rata  et  firma  in  perpetuum  conserventur,  presentem  paginam  super  his 
a  nostrorum  impressione  fecimus  communiri.  Cuius  rei  testes  sunt:  Gerhardus  prior, 
,  Siffridus  Hartwicus  Wernherus  Godescalcus  Regenbodo ,  Heinricus  de  Scherve,  Hein- 
nricus  de  Allodio,  fratres  conversi;  Reinfridus  iudex  in  Wartberch,  Tidericus  Sna- 
lin,  Heinricus  de  Wartberch  milites;  Heinricus  de  Aldendorpessen,  Godefridus  de 
s  Kornkaste  4)  laici  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  in  iudicio  Wartberch  anno 
s  M°.CC°.XXX°,  regnante  Romanorum  imperatore  Frederico  et  filio  eius  rege  Hein- 
jpiscopo  domino  Bernhardo  quarto. 

190. 

ischof  von  Coin,  schenkt  dem  Kloster  Gerden  sechs  Mansen  in  Luthardissen  h) ,  worauf 
und  Johann  von  Pathberch  verzichtet  hatten.  Zeugen  sind:  Gerhard  plebanus  in  Vol- 
r  zu  Volstesen,  Conrad  von  Scherve,  Albert  von  Berisia  und  Ludwig  dessen  Sohn,  Bru- 
Andreas  von  Durslo,  Beinrich  von  Brobike,  Alrad,  Stephan  von  Barehusen.  1230.  — 
S.  34,   VI.  224   S.  41. 

191. 

lorvey  bekundet ,  dass  er  friiher  bei  seinem  Einzuge  nach  erfolgter  Wahl  y  unter  dem 
ein  Pfortenlehen  verUehen  habe.  1230.  Eresburg.  —  Abschr.  Msc.  1.  127  fol.  102'. 

3  et  individue  Trinitatis.     Hermannus  Dei  gratia  abbas  Corbeiensis  notum  esse  cupi- 

quam  futuris,   quod   tempore    nostre  prelacionis  cum   ecclesie  portam   teneremus, 

is  Hidde  nobis  supplicavit,   quatinus  ipsi  decimam  in  Eilwardessen  curie  Sirixen  8), 

m  attinet,  pertinentem,   quam  et  sepius  ut  asseruit  a  nostris  antecessoribus  rece- 

tfoncha-  and  Nonnenkloster  zugleich ,  was  auch  wohl  den  Umetand  erklart,  dass  Albert  im  Jahre 
von  Abdinghof  und  von  Gerden  war.  Vgl.  Nro.  139  u.  169.  —  »)  Nicht  zu  constatiren,  wenn  hier- 
exerberge  S.  von  Borlinghausen  zu  denken  ist.  —  a)  D.  h.  wie  KindJinger  hierbei  bemerkt:  liber- 
tiae.  —  4)  Nach  v.  Spilcker  I.  c.  59  liest  ein  anderes  Copiar  Bulemaste.  —  •)  Bei  Peckeleheim  S. 
die  Gerdener  Urkunde  von  1203.  Nro.  8.  —  «)  Volsen  SW.  von  Gerden.  —  *)  1223.  —  *)  Beim 
e  Dalheimer  Urkunde  von  1225  Nro.  143. 


Digitized  by 


Google 


iaso.  127 

perat,  in  pheodo  porrigeremus.  Quod  et  fecimus,  Ita  ut  ipse  et  sui  heredes  loco  ipsius  decime  XXIII 
gravis  monete  denarios  portario  Corbiensi,  a  quo  ipsam  tenere  debent,  annuatim  persolvant.  Ne  igitur 
etc.  Testes  huius  rei  sunt:  Wilhelmus  prepositus  de  Mersberg,  Reynherus  portarius,  Herboldus  de  Ame- 
lungessen,  Olricus  de  Westhem,  Ordemarus  Gripe,  Eligerus  de  Dalewich,  Gerhardus  Hadike,  Godefridus 
de  Godelum  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  apud  Heresbergh  a.  D.  M°.CC°.XXX,  anno  prelacionis 
nostre  octavo. 

192. 

*  Propst  Friedrich  von  Norten  bekundet,  dass  seine  vier  Briider,  die  Grafen  von  Everstein,  sich  mit  dem  Klo- 

8ter  Bardehausen  verbundet  haben  und  demselben  das  von  ihnen  lehnruhrige  Gut  zu  Rimbeck  nach  dem  Tode 

des  gegenwartigen  Vasallen  iibergeben  werden.  O.  /.  Urn  1230  l).  —  Or.  Kl.  Bardehausen  U.  29. 

F(ridericus)  Dei  gratia  Nortunensis  prepositus  universis  presentem  paginam  inspecturis.  Sciant  pre- 
sentes  et  posteri,  quod  comites  de  Everstene  fratres  mei,  Conradus  et  Otto,  Hermannus  et  Lodewicus, 
monasterio  de  Hersuithehusen  in  presentia  nostra  perpetua  pace  et  gratia  sunt  confederate  ut  nunquam 
personas  eorum  vel  res  eorum  aliqua  perturbent  molestia,  sed  pro  posse  suo  tueantur.  Preterea  agros 
quosdam  in  Rinbeke,  quos  miles  Conradus  de  Dalhem  de  manu  eorum,  et  filia  militis  Adolfi  de  Ricwar- 
dessen  de  manu  predicti  Conradi  tenuit,  post  mortem  viri  in  proprium  irrevocabiliter  eidem  monasterio 
tradiderunt.  Huius  rei  testes  sumus  vita  comite,  et  post  hanc  vitam  presentem  paginam  loco  nostri 
relinquimus  super  veritate  predicte  rei  pro  nobis  locuturam. 
Der  Siegelriemen  iflt  abgerissen. 

193. 

Der  Edle  Wilhelm  von  Blankena  8J  verkauft  die  Voglei  iiber  eine  Zahl  im  Bisthum  Osnabriick  belegener  Giiter 

der  Abtei  Eerford  dieser  Letzteren  fur  1000  Mark  in  der  Weise,  dass  er  sechs  Her  [order  Ministerialen  damit 

belehnt,  welche  die  Vogtei  sodann  dem  Stift  verpfanden,  worauf  der  Erzbischof  Heinrich  von  Coin  als  ober- 

ster  Lehnsherr  diese  Verpfandung  entgegennimmt.  0.  J.  1230 — 1232  *J.  Soest.  —  Or.  Gefurst.  Abtei  Eerford 

V.  35;  gedr.  Mitth.  des  Osnabr.  hist.  Vereins  V.  306. 

Henricus  Dei„gracia  sancte  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus.  Universis  quibus  hec  pagina  fuerit 
exhibita  salutem  in  perpetuum.  Suggerente  nobis  abbatissa  et  ecclesia  Hervordensi  didicimus,  quo  nobilis 
vir  Wilhelmus  de  Blankena  accepta  certa  pecunia  vendidit  omne  ius  advocatie  quod  habebat  in  bonis 
ecclesie  Hervordensis,  tarn  in  prediis  quam  in  hominibus:  videlicet  in  ecclesia  Bunethe  6)  et  villicatione 
Huendesbroke6),  in  ecclesia  Rothinchusen  7)  et  villicatione  ibidem,  in  ecclesia  Hiddenhusen  d)  et  villica- 
tione ibidem  et  in  aliis  quibuslibet  bonis  ecclesie  Hervordensi  pertinentibus,  in  quibus  advocatiam  tenuit 
ipse  et  sui  progenitores,  hoc  modo:  idem  Willelmus  eandem  advocatiam  concessit  feodali  iure  ministe- 
rialibus  ecclesie  Hervordensis,  videlicet  Henrico  et  Johanni  Gograviis,  Johanni  de  Patherbome,  et  Johanni 


*)  In  welchem  bei  Spilcker  Everstein  II.  58  die  Grafen  Conrad,  Hermann,  Otto  und  Ludwig  vonEverstein  aaftreten.  — 
*)  Norten  an  der  Leine  zwischen  Gottingen  und  Nordheim.  Vgl.  v.  Spilcker  die  Gr.  von  Everstein  I.  108.  —  *)  Der 
Sitz  dieses  edlen  Geschlechtes  war  Blankena  bei  Holzhausen  im  Kspl.  Buer  des  Osnabruck'schen  Amts  Gronenberg.  Vgl. 
Mooyer  Mitth.  d.  Osn.  V.  1.  c.  261.  Es  scheint  bemerkenswerth  fdr  die  Geschichte  der  Edelvogteien ,  dass  die  Giiter 
Herfords,  uber  welche  diese  dem  Osnabrucker  Bisthum  angehorige  Familie  die  Yogtei  inne  hatte,  nur  im  Bisthum 
Osnabriick  lagen.  —  4)  Vgl.  Mooyer  1.  c.  289.  —  *)  Bunde  Kr.  Herford.  —  6)  Hunnebrock  S.  v.  Bunde.  —  7)  Roding- 
hausen  NW.  v.  Bunde.  —  *)  Hiddenhausen  SO.  von  Bunde. 


Digitized  by 


Google 


128  1*30. 

de   Aldenhervorde ,   Gerhardo   de  Svininchusen,  Johanni  de  Arnholte  et  aliis  quampluribus.     Illi  igitur, 

domino  suo  Willelmo  presente  et  consentiente,   obligaverunt  eandem   domine  abbatisse  et  ecclesie  Her- 

vordensi  pro  mille  marcis  legalis  monete.     Supplicavit  itaque  nobis  abbatissa  et  ecclesia  memorata,   mt 

hanc  obligationem  a  prefatis  ininisterialibus  manu  nostra  reciperemus,  quod  nos  fecimus  apud  Susatum 

in  palatio  nostro,  ipsis  militibus  ibidem  eandem  advocatiam  nobis  voluntarie  obligantibus ,  ut  talis  obli- 

x*     n — -  —  et  stabilior  maneret  ecclesie  Hervordensi,  maxime  cum  eadem  advocatia  de  manu  nostra 

Coloniensi   primo  loco  teneatur.     Testes  qui  presentes  erant,  hii  sunt:  Henricus  prepositus 

ini  in  Colonia,  Godefridus  prepositus  Susatiensis,  magister  Peregrinus,  notarius  domini  Colo- 

ertus  de  Hortbe  J),  Albertus  marscallus,   Mauricius  de  Rikelinchusen,  Tidericus  de  Heldene, 

Speculum,  Herbordus  de  Snellenberg,  Wilhelmus  camerarius. 

Kegel  ist  abgefallen 

194. 

von  Tecklenburg  entldsst  einen  seiner  Ministerialen  aus  dem  Dienstverhaltniss.  0.  J.  1230 — 1262. 
—  Or.  Gefiirsl.  Abtei  Berford  U.  38. 

ine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Que  geruntur  in  tempore  ne  labantur  cum  tempore,  poni 
ce  testium  et  litterarum  testimonio  perhennari.  Notum  igitur  sit  omnibus  tarn  presentibus 
s,  quod  ego  Dei  gracia  comes  Otto  de  Tekeneburg  cum  consensu  uxoris  mee  Mehtheldis  et 
arum  0.  et  Her.  liberum  dimisi  Arnoldum  de  Luderinchusen,  ministerialem  meum  ab  omni 
I  qua  michi  tenebatur,  ita  ut  cuiuscunque  voluerit  se  poterit  dominio  subiungere.  Et  ut  hoc 
iabilius  perseveret,  testes  adhibui,  quorum  nomina  sunt  hec:  Conradus  miles  de  Brohterbeke 
ls  C,  Hermannus  et  Johannes  fratres  de  Langen,  Bernardus  miles  de  Bramhorn,  Lutbertus 
cus,  Johannes  presentium  notator,  Hermannus  miles  de  Brumestorp  et  ceteri  quam  plures  et 
imus  eandem  paginam  sigilli  nostri  munimine  roborari. 
Jiegel  fehlt. 

195. 

Bernhard  von  Lippe  tauscht  mit  der  Abtei  Berford  eine  Ministerialin  aus.  0.  J.  1230 — 1264.  — 

Or.  Gefiirst.  Abtei  Berford  U.  30. 

rdus  nobilis  vir  de  Lippia  omnibus  hoc  scriptum  legentibus  seu  audientibus  salutem  in  eo 
t  omnium.  Notum  esse  volumus  omnibus  et  presentibus  litteris  protestamur,  quod  nos  quan- 
n  ministerialem  Gertrudim  in  consortium  ministerialium  Hervordensis  ecclesie  transtulimus, 
te  ecclesie  libere  condonantes,  ita  tamen  quod  quandam  pro  ea  eiusdem  ecclesie  ministerialem 
nomine  recepimus,  locum  illius  in  nostro  servicio  suppleturam.  Ut  autem  id  concambium 
naneat,  presentem  paginam,  que  hoc  declarat,  sigilli  nostri  appensione  confirmamus. 
Kegel  ist  abgefallen. 


—  *)  So  eraendire  ich  die  Worte  der  Urkunde:  ab  omni  ab  nexitate.    Vgl.  Ducange  s.  v.  Obnoxiatio. 


Digitized  by 


Google 


1230.  129 


196. 


*  Der  Edle  Bernhardt  HI.  von  Lippe  bewilligt  der  Kirche  zu  Born  18  Morgen  Markengrundes  und  ein  Echtwort 

zur  lieslreilung  der  Sendkosten,  was  die  Bewohner  der  Stadt  unter  Hinzufugung  eines  Capitals  von 

18  Schillingen  bestatigen    0.  J.  (1230—1264).  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  97. 

Bernhardus  nobilis  de  Lippia  omnibus  ad  quorum  noticiam  hoc  scriptum  pervenerit  mentis  et  cor- 
poris perpetua  (salute)  gaudere.     Ne  gesta  mortalium  labente  tempore  evanescant,  utiliter  scripture  me- 
morie  commendantur.     Igitur  tarn  presentibus  quam  futuris  tenore  presentium  innotescat,   quod  volumus 
et  consentimus,   quod  decern  et  octo  iugera,   que  morgene  vulgariter  nuncupantur,   et  que  plebanus  de 
Home  prope  idem  opidum  !)  elegerit  meliora  ad  ecclesie  sue  dotem,  iure  proprietatis  et  dominii  ecclesie 
sue  in  Home  cum  uno  achtwort  in  silva  et  in  nemore  perpetuo  pertinebunt;  ad  que  iugera  decern  «♦■  ™+* 
solidos  eidem  plebano  inhabitatores  predicti  opidi  contulerunt  ad  emendum  reditus  aut  pensio 
quam  ecclesie  in  Horne,  ut  de  prescripts   decern  et  octo  iugeribus  et  de  eo,   quod  cum  decen 
solidis  fuerit  comparatum,   debita  procuracio  statutis   et  consuetis  temporibus  loci  archidiaconc 
lmnciis  ad  synodum  venientibus  persolvatur.     Nos  autem  opidani  et  inhabitatores  in  Horne,  q 
missis  omnibus  interfuimus  et  per  nos  omnia  facta  et  ordinata  sunt ,  huic  scrip  to  domini  nostri  I 
eciam  eommunionis  nostre  sigillum  duximus  apponendum.    Actum  ibi  anno  Domini  et  cetera2). 

19T. 

Bischof  Bemhard  III.  spricht  aus  Gehorsam  gegen  den  Befehl*)  des  Cardinallegaten  Otto  seine  Zustin 
der  vorzunehmenden  Theilung  des  Kirchspiels  St.  Udalrich  in  der  Stadt  Paderborn  aus.  1231  (Janua 

Or.  Kl.  Gokirchen  U.  1;  gedr.  Schaten  ad  ann. 

B(ernardus)  Dei  gracia  Paderbornensis  ecclesie  episcopus  universis  Christi  fidelibus  present 
Lam  inspecturis  notum  esse  volumus,  quod  nos  obedire  volentes  mandato  domini  O(ttonis)  a] 
>eilis  legati,  in  divisionem  ecclesie  sancti  Odelrici  in  Paderburn  simpliciter  consensimus  et  consil 
hibuimus,  prout  idem  dominus  Otto  sancti  Nicolai  in  carcere  Tullian.  diaconus  cardinalis  tunc  1 
Teutonie  legatus  dividi  mandavit  eandem  et  hec  litteris  nostris  sigillo  nostro  roboratis  protestami 
sunt  hec  anno  incarnationis  Domini  M°.CC°.XXXI0,  indictione  quarta,  anno  pontificatus  nostri  I 
Jaimarii 4). 

Das  Siegel  fehlt 

198. 

*  Indem  die  Visit atoren  Conrad  und  Ernst  die  Diocese  Paderborn  in  sechs  Archidiaconate  theilen,  u 
Archidiaconat  Warburg  der  Domcantorei  Ubertragen,  diese  zu  einer  Pnilatur  erhoben  und  deren  C 
die  bisher  dem  Domdechanlen  zustand,  dem  Bischof  verliehen.  Der  Domcantor  bleibt  aber  so  /< 
Btsitz  der  Einkiinfte  der  Unterkellncrei,  bis  dass  diesem  Archidiaconat  die  ihm  iiberivicsenen  Kirche 
den  Tod  oder  die  Resignation  der  fxinf  Domherren,  die  sie  jetzt  inne  haben,  zufallen.  1231  Janua 

Im  Domcapitel.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  136. 

Frater  Conradus  prior  provincialis  fratrum  predicatorum  Theutonie  et  frater  Ernestus  eiusde: 
nis,  visitatores  a  domino  Ottone  in  carcere  Tulliano  (sic!)  diacono  cardinali  apostolice  sedis  legato  per 

')  „ opidi"  die  U.  —  ?)  So  die  Urkunde,  welche,  trotz  des  auffallenden  den  Charakter  des  Conceptes  an  sich  ti 
Schlusse8,  dennoch  Original  ist,  wie  der  anhangende  aber  seines  Siegels  beraubte  Siegelriemen  beweist.  —  5) 
Urk.  vom  23.  Nov.  1230  in  Nro.  200.  —  4)  „Idus  Januarii"  ist  ein  etwas  spaterer  Zusatz. 

W«t£.  Urk. -Bach.    IV.  17 


Digitized  by 


Google 


130  1231. 

burnensem  diocesim  dati,  omnibus  Christifidelibus,  ad  quospresens  scriptumpervenerit,  orationes  et  sal  li- 
tem in  eo,  qui  est  salus  omnium.  Cum  de  speciali  mandato  domini  legati  super  ordinatione  archidiaco- 
natuum  ad  ecclesiam  Paderburnensem  accessissemus  et,  abbate  de  Bredelare  collega  nostro  legitime  ex- 
cusato,  sex  sedes  archidiaconales  per  episcopatum  Paderburnensem  de  consilio  venerabilis  patris  Bernhardi 
quarti  Paderburnensis  episcopi  et  sanioris  partis  capituli  distinxissemus,  unam  sedem,  quam  Wartberich 
posuimus  cum  ecclesiis  Billinchusen,  Rothen,  Kulete,  Wellethe,  Ossendorp,  Scerve,  Dasburg,  Lovene  l)  et 
aliis  ecclesiis  et  capellis  ad  predictas  ecclesias  pertinentibus  et  ad  eandem  sedem  deputatis,  cantorie, 
que  prorsus  nullos  habuit  redditus,  de  eorumdem  consilio  assignavimus  in  perpetuum  propter  speciale 
mandatum  domini  legati,  qui  nobis  viva  voce  et  etiam  litteris  suis  precepit,  quatinus  decentes  redditus, 
de  quibus  cantor  sustentari  posset,  cantorie  assignaremus.  Unde  ex  ordinatione  nostra  et  consilio  epi- 
scopi Paderburnensis  et  consensu  sanioris  partis  capituli  Vollandus  cantor  cantoriam,  quam  ab  Amelunco 
decano  tenuit,  in  manus  ipsius  decani  resignavit,  et  decanus  ius  conferendi  cantoriam  in  episcopum  et 
suos  successores  de  cetero  transtulit,  et  episcopus  pro  recompensatione  cantorie  ecclesiam  in  Wellethe 
decanie  iure  perpetuo  contulit  possidendam.  Dominus  autem  episcopus  nostra  suffultus  auctoritate  eundem 
V.  prelatum  ecclesie  constituens  cantoriam  ipsi  et  ius  archidiaconi  cum  sede  contulit  memorata,  et  nos 
eodem  iure  et  auctoritate,  quam  habet  cantor  in  ecclesia  Hildensemense ,  V.  cantorem  Paderburnensem  et 
suos  successores  in  Paderburnensi  ecclesia  privilegiamus,  et  cantoriam  prelaturam  factam  et  archidiaco- 
natum  predictum  cum  iure  suo  eisdem  perpetuo  confirmamus,  cantor  tamen  propter  hanc  prelaturam, 
nisi  quatenus  suum  exegerit  officium,  licentiam  non  habebit  evagandi.  Ordinavimus  etiam,  quod  idem 
cantor  redditus  subcellerarie,  quam  de  manu  decani  tenebat,  tam  diu  percipiet,  donee  archidiaconatus 
supradictarum  ecclesiarum  predicte  sedi  deputati,  quos  adhuc  quinque  de  capitulo  tenent,  videlicet  Vol- 
radus  maior  prepositus,  A.  decanus,  T.  scolasticus,  L.  cellerarius,  W.  prepositus  sanctorum  apostolorum 
Petri  et  Andree,  post  mortem  eorum  vel  resignationem  vel  quolibet  alio  casu  ad  sedem  Wartberich  de- 
volvantur.  Si  autem  predictus  V.  cantor  decesserit,  decanus  maior  cui  volet  canonicorum  conferet  sub- 
cellerariam.  Volumus  etiam,  ut  tempore  vite  sue  eidem  V.  archidiaconatum  Herisie  et  Natesunchen  cum 
archidiaconatu  in  Wartberich  liceat  retinere.  Ut  hec  autem  rata  et  firma  permaneant,  presentem  pagi- 
nam  sigillorum  nostrorum  appensione  fecimus  roborari.  Acta  sunt  hec  in  capitulo  maioris  ecclesie  Pader- 
burnensis anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.XXXI°,  XIII.  Kalendas  Februarii. 
Die  Siegel  der  beiden  Visitatoren  sind  erlialten. 

199. 

Die  Visitatoren  Conrad  und  Ernst  bekunden,  dass  sie,  abgesehen  von  den  zwei  dem  Dompropste  und  dem 
Propste  von  Busdorf  zustehenden  Archidiaconaten ,  das  ganze  Bisthum  Paderborn  in  sechs  Archidiaconate 
getheilt,  von  welchen  eins  seinen  Sitz  in  Borhusen2J  haben  und  die  Haitptkirchen  Cur  bach  und  AdorfBJ  in 
sich  begreifen,  aber  dem  jetzigen  Inhaber,  dem  Dompropst,  auf  Lebenszeit  verbleiben  soil.  Dem  andern 
Archidiaconate  des  Dompropstes  incorporiren  sie  zugleich  drei  neue  Kitchen.  1231  Januar  21.  — 
Or.  Fr.  Paderborn  U.  137;  gedr.  Schaten  ad  ann. 

Frater  Conradus  prior  provincialis  fratrum  predicatorum  Theutonie  et  frater  Ernestus  eiusdem  ordi- 
nis,  visitatores  a  legato  per  dyocesim  Paderburnensem  dati,  universis  ad  quos  presens  scrip  turn  pervenerit, 
utriusque  vite  salutem.  Cum  officio  visitationis  in  ecclesia  Paderburnensi  fungeremur,  inter  cetera,  que 
ibidem  auctoritate   domini   0.  sancti  Nycolai  in  carcere  Tull.  dyaconi  cardinalis  apostolice  sedis  legati 


')  Scherfede  und  Ossendorf  im  NW. ,  Welda  im  SW. ,  Rhoden  im  Fr.  Waldeck  im  SW. ,  Daseburg  im  NO.  und  Lowen 
im  N.  von  der  Stadt  Warburg;  Billinghausen  NO.  von  Marsberg,  also  in  der  Richtung  auf  Scherfede.  Uber  Kulete 
vergl.  Nro.  204  not.  9.  —  '*)  Niedermarsberg.  —  a)  Beide  im  Fr.  Waldeck. 


Digitized  by 


Google 


list.  131 

ordinavimus,  totum  episcopatum  preter  duos  archidiaconatus,  videlicet  maioris  prepositure,  cui  has  tres 
villas  Dale,  Imniinchusen  f)  et  Buke2)  adiunximus,  et  prepositure  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree, 
de  venerabilis  patris  domini  Bernhardi  quarti  Paderburnensis  episcopi  consilio  et  tocius  capituli  consensu, 
abbate  de  Breidelare  nostro  collega  legitime  excusato,  in  sex  sedes  distinximus,  quarum  unam  Horhusen 
in  ecclesia  sancti  Dyonisii  locavimus,  ecclesias  Curbike  et  Athorp  cum  omnibus  ecclesiis  et  capellis  eis- 
dem  duabus  ecclesiis  deputatis,  que  tamen  nonnisi  post  resignationem  vel  mortem  eorum,  qui  nunc  pre- 
fatarum  ecclesiarum  archidiaconi  sunt,  vacabunt,  prefate  sedi  Horhusen  assignantes.  Verum  quia  maior 
prepositus  Paderburnensis  ante  hanc  nostram  ordinationem  prefatuiu  archidiaconatum  sancti  Dyonisii 
habuit,  auctoritate  domini  legati,  qua  fungimur,  circa  ipsum  dispensamus,  quatinus  ei  eundem,  licet  alium 
habeat  prepositure  annexum,  liceat  diebus  vite  sue  quiete  et  sine  contradictione  possidere,  districte  sub 
pena  excommunicationis  sacerdotibus  ac  plebanis  ipsis  precipientes ,  ut  cum  ipsas  sedes  secundum  nostram 
ordinationem,  videlicet  Athorp  et  Curbike,  vacare  contigerit,  cum  debita  obedientia  et  (veneratione)  con- 
sueta  ad  ipsum  habeant  respectum.  Ne  quis  vero  in  posterum  hanc  nostre  ordinationis  formam  ausu 
temerario  valeat  revocare  vel  aliquo  modo  inmutare,  presens  instrumentum  Volrado  maiori  preposito 
Paderburnensi  sigillorum  nostrorum  inpressione  dedimus  ad  exhibendum  in  posterum  si  necesse  ftierit  pro 
se  conmunitum.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.XXXI°,  indictione  quarta,  XII.  Kal. 
Februarii. 

Die  beiden  Siegel  sind  erhallen. 

200. 

*  Die  Visitatoren  Conrad  und  Ernst  theilen  auf  Grund  eines  Befehls  des  Cardinallegaten  Otto  vom  23.  *)  No- 
vember 1230  die  Parochie  der  alten  Pfarrkirche  zu  St.  Ulrich  in  der  Stadt  Paderborn  in  drei  neue  Kirch- 
spiele,  von  dencn  sie  eins  der  Marktkirche  t  das  ztoeite  dem  untern  Chor  des  h.  Liborius  im  Dome  iibertragen, 
das  dritte  aber  der  Kirche  St.  Ulrich  belassen.  Das  Patronal  dieser  dritten  Pfarre  wird  zugleich  vom  Dom- 
prtpst  Voir  ad  dem  von  ihm  an  der  St.  Ulrichs-  oder  Gokirche  gestifteten  Cistercienser-  Frauenkloster 
conferirt.  1231  Januar  31.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  138. 

Frater  Conradus  prior  provincialis  fratrum  predicatorum  Theutonie  et  frater  Ernestus  eiusdem  ordi- 
nis  visitatores  a  legato  per  Paderburnensem  dyocesim  dati  universis ,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit, 
utriusque  vite  salutem.     Mandatum  domini  0.  legati  sub  hac  forma  recepimus: 

Otto  miseratione  divina  sancti  Nicholai  in  carcere  Tullianensi  (sic!)  dyaconus  cardinalis  apostolice  sedis 
legatus  dilectis  in  Christo  abbati  de  Breidelare,  fratri  C.  priori  provinciali  de  ordine  predicatorum  et 
magistro  E.,  visitatoribus  Paderburnensis  episcopatus,  salutem  in  Domino.  Cum  bone  memorie  C.  Por- 
tuensis  episcopus,  dum  in  partibus  Alemannie  legationis  officio  fungeretur,  parrochialem  ecclesiam  sancti 
Othelrici  mandaverit  dividendam 4) ,  quia  tunc  propter  multitudinem  populi  hoc  necessitas  requirebat  et 
eciam  nunc  requhrit,  discrecioni  vestre,  qua  fungimur,  auctoritate  mandamus,  quatinus  eandem  ecclesiam 
de  consilio  venerabilis  patris  .  .  .  episcopi  Paderburnensis  in  tres  partes  provide  dividatis,  quarum  una 
Rothegero  pauperi  sacerdoti  latori  presentium  assignata,  duas  alias  personis  ydoneis  conferatis,  contra- 
dictors per  censuram  ecclesiasticam  conpescendo.     Datum  Monasterii  IX.  Kalendas  Decembris. 

Nos  igitur  hac  accepta  auctoritate,  abbate  de  Breidelare  nostro  collega  legitime  excusato,  ecclesiam 
sancti  Othelrici  in  Paderburna  de  consilio  venerabilis  patris  Bernhardi  quarti  Paderburnensis  episcopi  et 
consensu  capituli  maioris  in  has  tres  divisimus  partes:   Unam  que  est  a  domo  Hildebrandi  Wapenrogt 


»)  Beide  SO.  von  der  Stadt  Paderborn.  Imminghausen  ist  nicht  mehr  vorhanden.  Vgl.  Nro.  101.  und  Giefers  Beitr. 
S.  29  so  wie  Nro.  204  not.  2.  —  *)  Im  NO.  der  Stadt  Paderborn.  —  *)  Nicht  27.,  wie  ich  oben  S.  117  not.  1.  und 
Nro.  187  falschlich  gesetzt  habe.  —  4)  Von  der  Thatigkeit  des  Legaten  Conrad  1224-1226  (U.-B.  IU.  199.  203.  220) 
im  Bisthum  Paderborn  ist  uns  sonst  Nichts  bekannt. 

17* 


Digitized  by 


Google 


132  1)31. 

usque  ad  curiam  episcopi,  que  vocatur  Stathelhove,  et  deinde  ad  murum  civitatis  et  a  domo  iara  dicti 
Hildebrandi  usque  ad  donium  Hartmodi  de  Alride  et  ab  eadem  domo  usque  ad  molendinum  episcopi  et 
ab  illo  molendino  usque  ad  pontem  lapideum  ')  ecclesie  sancti  Pancracii2);  Aliam  vero  partem  scilicet 
Northelvinke  et  Aspethere  usque  ad  domum  Cristine  et  ab  eadem  domo  usque  ad  portam,  qua  itur 
Herisiam  3)  et  omnes  domos  (et)  villa(s)  extra  civitatem  versus  orientem  et  septemtrionem  inferiori  choro 
sancti  Liborii  assignantes;  Ecclesie  vero  sancti  Othelrici  4J  omnes  domos,  que  iutra  has  duas  partes  sunt, 
et  omnes  villas  et  singulares  domos  que  extra  civitatem  sunt  versus  occidentem  contulimus.  Volradus 
vero  maior  prepositus  ad  instanciam  domini  Bernhardi  episcopi,  et  nostram  ordinationem  ac  parcium 
assignationem  a  nobis  factam  approbando,  prefatam  parrochiam,  videlicet  ecclesiam  beati  Othelrici,  cum 
omnibus  suis  pertinenciis  dominabus  in  Paderburna  ordinis  Cysterciensis  in  eadem  ecclesia  in  perpetuum 
mansuris  auctoritate  patronatus  de  consensu  capituli  maioris  ecclesie,  in  remissionem  peccaminum  suorum 
et  ut  in  perpetuum  ipsius  prepositi  a  prefatis  dominabus,  maxime  quia  earundem  in  eodem  loco  funda- 
tor  extitit,  memoria  habeatur,  iure  contulit  perpetuo  possidendam.  Ita  tamen,  quod  quemcumque  sacer- 
dotem  abbatissa  et  conventus  dictarum  dominarum  ei  suisque  successoribus  presentaverint,  ab  ipso  suis- 
que  successoribus  sine  difficultate  curam  recipiat  animarum,  et  ei  suisque  successoribus  sicut  tenetur 
obediet,  et  ut  gratiam  uberiorem  dominabus  exbiberet  eisdem,  ordinavit  ut  post  [mortem  prepositi]  a) 
eiusdem  loci  dimidia  marca  in  recognitionem  subiectionis  et  pro  iure  synodatico  maiori  preposito  persol- 
vatur.  Omnia  iura  parrochialia  parrochia  habebit,  nisi  quod  diebus  dominicis  et  in  sollempnitatibus, 
sicut  ante  consuevit,  crucem  non  feret,  sed  [in  processione  maioris  ecclesie  cum]  suo  erit  rectore,  nisi 
legitima  fuerit  necessitate  prepeditus.  In  parasceve  sepulturam  crucifixi  non  faciet,  et  in  nativitate  Do- 
mini, in  pascha,  in  ascensione,  in  pentecostes,  in  festo  patroni  et  die  dedicationis  ipse  et  parrochiani  sui 
ad  ecclesiam  maiorem  convenient  divinum  officium  audituri.  Ne  quis  vero  in  posterum  ausu  temerario 
iam  dictam  divisionem  et  parcium  assignationem  infringere  presumat,  omnes  contradictores  auctoritate 
Dei  patris  omnipotentis  et  domni  legati  qua  fungimur  et  omnes  sacerdotes,  qui  scienter  ad  confessionem 
et  ad  alia  sacramenta  ecclesiastica  parrochianos  alterius  sine  suorum  sacerdotum  consensu,  nisi  in  ex- 
ceptis  casibus  in  iure  expressis,  contra  hanc  nostram  ordinationem  receperint,  coram  domino  Paderbur- 
nensi  episcopo  et  eiusdem  capituli  universitate  in  nomine  patris  et  filii  et  spiritus  sancti  excommunicavi- 
mus,  cum  ecclesia  sancti  Othelrici  auctoritate  domini  legati  in  tres  a  nobis  sit  parrochias  divisa.  Ad  cuius 
divisionis  ac  nostre  ordinationis  confirmationem  presens  instrumentum  sigillorum  nostrorum  6)  inpressione 
sepe  dictis  dominabus  dedimus  conmunitum.  Actum  sunt  anno  dominice  incarnationis  M0.CC°.XXXI°, 
indictione  quarta,  II.  Kal.  Februarii. 
Die  beiden  Siegel  sind  erhalten. 

201. 

*  Bischof  Bernhardt  bestatigt  obige  mit  seiner  Genehmigung  and  unter  Zustimmung   des  bisherigen  Pfarrers 

an  der  St.  Ulrichskirche  erfolgte  Theilung  dieser  Parochie  in  drei  neue  Kirchspiele.    1231  Januar  31.  — 

Abschr.  s.  XVII.  Fr.  Paderborn  U.  139;  Or.  Kl  Gokirchen  U.  2. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.   Amen.  ||  Bernhardus    quartus  Dei   gracia  Paderburnensis 
episcopus  omnibus  hoc  scriptum  inspecturis  utriusque  vite  salutem.    Venientes  ad  ecclesiam  nostram  frater 


l)  Ueber  die  Pader  beim  Pesthause;  diese  Briicke  ist  nicht  mehr  vorbanden.  Bessen  I.  194.  —  v)  Diese  erhielt,  wie  wir 
spater  sehen  werden,  eben  der  Priester  Rothger,  dessen  der  Legat  in  seinem  Schreiben  oben  gedachte.  Die  Kircbe 
des  h.  Pancratius,  auch  Marktkirche  genannt,  stand  auf  dem  jetzigen  Kettenplatz,  der  nun  fast  mitten  in  der  Stadt 
liegt.  Nacb  Gobelin  VI.  52,  S.  257  ist  sie  wahrscheinlicb  schon  vom  B.  Batburad  erbaut  worden.  —  *)  Das  Giersthor. 
Bessen  I.  p.  194.  Vgl.  Giefers  Beitr.  S.  29.  —  4)  Die  eigentliche  alte  Stadtpfarrkirche.  —  4)  Die  in  Klammern  eingeseblosse- 
nen  Worte,  in  der  vorliegenden  Urkunde  zerstort,  sind  aus  der  doracapitulaiischen  Ausfertigung  von  deinselben  Tage, 
unten  Nro.  203,  erganzt  worden.  —  h)  So  schreiben  wir  fur  „ nostre". 


Digitized  by 


Google 


1331.  133 

Conradus  prior  provincialis  fratrum  predicatorum  Theutonie  et  frater  Ernestus  eiusdem  ordinis  visitatores 
per  Paderbornensem  dyocesim  a  legato  dati,  abbate  de  Breidelare  ipsorum  collega  legitime  excusato, 
litteras  domini  O(ttonis)  sancti  Nycolai  in  carcere  Tulliano  (sicl)  dyaconi  cardinalis  apostolice  sedis  legati  nobis 
obtulerunt,  in  quibus  ipsis  dederat  in  mandatis,  ut  ecclesiam  sancti  Othelrici  in  Paderburna  de  nostro 
consilio  dividerent  in  tres  partes,  sicut  ex  ipso  autentico  colligi  poterit  evidenter.  Predicti  vero  fratres 
de  nostro  consilio,  prepositi  ac  capituli  maioris  ecclesie  necnon  domini  Conradi  eiusdem  ecclesie  plebani 
consensu  iam  dictam  ecclesiam  in  has  tres  partes  diviserunt:  Unam  etc. l)  Acta  sunt  hec  anno  dominice 
incarnationis  M°.CC°.XXXI°,  indictione  IHI.  II.  Kalendas  Februarii,  pontificatus  nostri  anno  tercio2). 

An  rothen  and  gelben  seidenen  Faden  hangt  noch  ein  Bruchstiick  des  in  rothem  Wachs  abgedruckten  Siegels  des 
Bischofs  Bernhard. 

202. 

*  Bischof  Bernhard  IV.,  der  Dompropst  Volrad,  der  Dotndechant  Amelung  und  das  Domcapitel  besta- 
tigen  die  Theilung  der  Parochie  St.  Ulrich  in  drei  neue  Kirchspiele,  so  wie  die  des  Bisthums  in  die  oben 
angefiihrten .  sechs  Archidiaconate ,  endlich  auch  die  Peststellung  der  Zahl  der  Domprdbenden.  1231  Januar  31BJ. 
—  Zwei  Abschriften  s.  XVU.  Fr.  Paderborn  U.  142. 

203. 

Der  Dompropst  Volrad,  der  Dotndechant  Amelung  und  das  Domcapitel  zu  Paderborn  genehmigen  auch 
ihrerseits  oben  genannte  Theilung  des  Kirchspiels  St.  Ulrich  unter  Wiederholung  des  Inhalts  der  vorstehenden 
Urkunde  des  Bischofs  Bernhard  1231  Januar  31.  —  Orig.  in  zwei  Ausfertigungen  Fr.  Paderborn  U.  140  AJ; 
KL  Gokirchen  U.  3h);  gedr.  Schaten  ad  ann. 

An  rothen  und  gelben  seidenen  Faden  hangen  die  beschadigten  Siegel  1)  des  Paderborner  Domcapitels,  das  Brust- 
bild  des  h.  Liborius  dars  tell  end,  und  2)  des  Dompropstes  Volrad,  das  eine  stehende  Figur  mit  einer  Palme  in 
der  Rechten  und  dem  geschlossenen  Evangelienbuch  in  der  Linken  aufweist. 

204. 

Die  Visilatoren  Conrad  und  Ernst  bekunden  die  hauptsdchlichsten  Ergebnisse  ihrer  Thdtigkeit  in  Paderborn: 
lj  die  Errichtung  von  drei  neuen  Kirchspielen  aus  der  Parochie  St.  Ulrich  in  der  Stadt  Paderborn;  2)  die 
Eintheilung  des  ganzen  Bisthums  in  die  sechs  Archidiaconate:  Horhusen  (Marsberg),  Warburg,  Yburg  (Dri- 
burgj,  Baxter,  Steinheim,  Lemgo,  ivobei  sie  die  den  einzelnen  unterworfenen  Kirchen  auffuhren,  die  ausser 
denselben  vorhandenen  zwei  Archidiaconate  des  Dompropstes  und  des  Stifts  Busdorf  als  gesetzlich  bestehende 
anerkennen,  und  in  Betreff  der  Archidiaconate  Her  ford  und  Schildesche  eventuelle  Bestimmungen  treffen;  3)  die 
Heistellung  des  Friedens  und  der  Eintracht  zwischen  den  hbheren  und  den  niederen  Gliedern  des  Domcapitels 
wegen  der  Obedienzen  und  der  Einkiinfte  6J ,  indem  dabei  zugleich  der  Bestand  des  Domcapitels  aus  24  grosse- 
ren  und  6  Knaben-Prabenden  eidlich  festgesetzt  worden  sei  (1231  Januar  3L)1).  —  Abschrift  s.  XVU. 

Fr.  Paderborn  U.  141;  gedr.  Schaten  ad  ann. 

Frater  Conradus  prior  provincialis  fratrum  predicatorum  Theutonie  et  frater  Ernestus  eiusdem  ordi- 
nis visitatores  a  legato  per  Paderburnensem  dyocesim  dati,  universis,  ad  quos  presens  scriptum  perve- 


l)  Das  Folgende  ganz  so  wie  die  vorhergehende  Urkunde.  —  *)  Das  Datum  ist  insofern  yon  Interesse,  als  es  strong 
genommen  erweisen  wiirde,  dass  Bischcf  Bernhards  Amtsantritt  in's  Jahr  1228  milt,  wahrend  Mooyer  ihn  in's  Jahr 
1227  setzt.  Vgl.  indessen  Nro.  248.  —  3)  Mit  dem  Inhalt  von  Nro.  201  ubereinstimmend.  —  *)  Durch  Brand  theilweise 
zerstort.  —  *)  Nach  einer  gutigen  Mittheilung  yon  Giefers  existirt  im  Gokirchener  Pfarrarchive  noch  eine  Ausferti- 


Digitized  by 


Google 


134  1231. 

nerit,  utriusque  vite  salutem.  Ne  ordinatio  nostra  super  divisione  ecclesie  parrochialis  sancti  Othelrici 
in  Paderburna  et  super  aliis  articulis  infra  annotatis  processu  temporis,  quod  sue  vetustatis  celeritate 
delere  solet  omnia,  memoriam  effugiat  humanam,  presenti  scripto  declaramus,  quod  nos  accedentes  ad 
ecclesiam  Paderburnensem,  abbate  de  Breidelare  nostro  collega  legitime  excusato,  ecclesiam  prefatam 
sancti  Othelrici,  secundum  quod  a  domino  sancti  Xicolai  in  carcere  Tulliano  diacono  cardinali,  aposto- 
lice  sedis  legato,  acceperamus  in  mandatis,  de  maioris  prepositi  et  singulorum  ac  universorum  de  capitulo 
necnon  domini  Conradi  eiusdem  ecclesie  plebani  consensu,  post  resignationem  eiusdem  ecclesie  a  prefato 
plebano  coram  domino  Bernhardo  quarto  Paderburnensi  episcopo,  Volrado  preposito,  Amelungo  decano, 
Volquino  de  Schwalenberch  et  nobis  factam  de  consilio  eiusdem  domini  episcopi  in  has  tres  divisimus 
partes  etc.  l). 

De  archidiaconatibus  vero  ordinantes  totum  episcopatum  in  sex  sedes  preter  duos  archidiaconatus, 
videlicet  maioris  prepositure,  cui  he  tres  ville  Himminchusen 2) ,  Dale8)  et  Buke4)  sunt  adiuncte,  et  pre- 
positure  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree,  de  domini  episcopi  consilio  et  capituli  consensu  distin- 
ximus:  unam  sedem  Horhusen  in  ecclesia  sancti  Dyonisii,  cui  duas  ecclesias  Curbike  et  Athorp  5)  cum 
ipsarum  ecclesiis  et  capellis  adiunximus,  locantes;  secundam  sedem  Wartberch,  cui  ecclesias  Dasborch6), 
Lovene7),  Wellethe8),  Kulette9),  Rothem  ,0),  Bylinchusen  1 1) ,  Scerve  l2),  Ossenthorp  ,8)  cum  earum  eccle- 
siis et  capellis  adiunximus,  ipsum  archidiaconatum  cantorie  deputantes;  terttam  sedem  Iburch  l4),  cui  has 
ecclesias  Eisnen  ,5),  Natesunken  ,e),  Brakel,  Volstesen  l7),  Herstelle  18)  et  omnes  ecclesias,  quosmodo  habet 
Helniwordishusensis  ecclesia,  Herisiam,  Wilbodisen  cum  ipsarum  ecclesiis  et  capellis  adiunximus,  ipsam 
sedem  camere  assignantes;  quart  am  sedem  Huxarie  cum  hiis  ecclesiis  Corbeia,  Meinbragtesen I9),  Bro- 
chusen,  Otberch,  Erclen20),  Amelunkesen,  Godelmen21),  Heligenberg22),  Berninchusen28),  Bodikissen24), 
Albagtissen26),  Heienhusen26),  Homei'sen27),  Boffesen28),  sanctus  Egidius 29),  Nienovere  80),  Oldenthorp81). 
Dune32),  duo  Holtesminne88),  Lugterinken 84)  cum  earum  ecclesiis  et  capellis;  quintam  sedem  Stenhem S5j 
cum  hiis  ecclesiis  Beldersen  86),  Oldenberge  37),  Holthusen  88),  Sumersile  89),  Monasterium  40),  Leverinc- 
thorp41),  Collerbike42),  Valkenhagen,  Burghagen,  opidum  Svalenberg,  Scithere,  Wicbilethe,  Biche,  capella 
Relikerke  48) ,  Sandenebike  44) ,  Pumesen  45) ,  Lugethe  46)  cum  earum  ecclesiis  et  capellis ;  sextam  sedem  Lymego 
cum  hiis  ecclesiis  Scutemere  47),  Orlinchusen,  Hepen48)  cum  earum  ecclesiis  et  capellis,  quam  sedem  custodie 


gung  dieser  Urkunde  durch  Volrad  allein,  von  demselben  Datum.  Bemerkenswerth  erscheinen  darin  die  Zeugen: 
Amelungus  decanus,  Volquinus  de  Sualeuberg,  Tetmarus  de  Patberch,  Hermannus  Boliko  camerarius,  Volbertus  de 
Elsen,  Ludolfua  cellerarius,  Widekindus  SS.  apostolorum  Petri  et  Andree  prepositus,  Vollandus  cantor,  Bruno,  Con- 
radus  plebanus,  Conradus  custos,  Rabodo,  Everbardus,  magiater  Johannes,  Ludolfus  de  Sconenberch,  Johannes  de 
Elsen  canonici  maioris  ecclesie  Paderbornensis.  —  6)  Hiermit  iat  wohl  der  Vertrag  Nro.  185  gemeint.  —  7)  Das  Datum 
ergiebt  sich  aus  den  vorhergehenden  und  der  nachfolgenden  Urkunde. 
»)  Das  Weitere  wie  in  Nro.  200.  —  2)  Lag  bei  Dorhagen  SO.  von  der  Stadt  Paderborn.  —  *)  Dahl  desgl.  —  4)  0.  von  Pa- 
derborn.  —  6)  Korbach  und  Adorf  im  Fr.  Waldeck.  —  *)  Daseburg  NO.  —  ')  Lowen  NW.  —  *)  Welda  SW.  von 
Warburg.  —  »)  Kulte  oder  Ciilte  NO.  von  Arolsen  im  Fr.  Waldeck.  —  ,0)  Rhoden  im  Fr.  Waldeck  SW.  — 
»»)  Billinghausen  desgl.  W\  —  lT)  u.  ,J5)  Scherfede  und  Ossendorf  NW.  von  Warburg.  —  H)  Driburg  Kr.  Hoxter. 
lft)  Eissen  Kr.  Warburg  SO.  von  Peckelsheim.  —  IH)  Natzungen  desgl.  0.  von  Peckelsheim.  —  I7)  Volsen  desgl.  NW. 
von  Peckelsheim.  —  '*)  NW.  von  Helmershausen.  —  lv)  Meinbrexen  im  Herzogthum  Braunschweig  auf  dem  rechten 
Weserufer  N.  von  Beverungen.  —  20)  Bruchhausen,  Otbergen  und  Erkeln  SWr.  —  ai)  Amelunxen  u.  Godelheim  S.  von 
Hoxter.  —  '")  Zwischen  Ovenhausen  und  Hoxter.  —  ™)  Brenkhausen  N.  —  ,4)  Bodexen  N.  —  2a)  Albaxen  N.  — 
2U)  Heinsen  NO.  von  Hoxter.  —  27)  Hummersen  im  Fr.  Lippe  0.  von  Schwalenberg.  —  ,<w)  Boffzen  im  Braunschweigschen 
S.  von  Hoxter.  —  *'9)  Gegeniiber  Hoxter  im  Braunschweigschen.  —  *°)  Nienover  desgl.  0.  von  Beverungen.  —  *  )  Alteu- 
dorf  desgl.  NO.  von  Hoxter.  —  a2)  Duhne  NO.  von  Holzminden,  bei  Everstein.  —  **)  Holzminden  an  der  Weser 
N.  von  Hoxter.  —  34)  Liichtringen  oberhalb  Holzminden.  —  34)  Steinheim  im  Norden  des  Kreises  Hoxter  N.  von 
Nieheim.  —  3*)  Bellersen  SO.  von  Nieheim.  —  37)  Altenbergen  0.  —  **)  Holzhausen  SO.  —  S9)  Sommersell  NO.  von 
Nieheim.  —  40)  Marienmiinster  desgl.  —  41)  Lowendorf  NO.  von  Nieheim,  es  ist  das  Lieverincthorpe  der  vita  Mein- 
werci.  —  42)  Kollerbeck  NO.  von  Nieheim.  —  43)  Falkenhagen,  Burghagen,  Schwalenberg,  Schieder,  Wobbel,  Bega, 
Cappel,  Reelkirchen  im  Fr.  Lippe.  Vgl.  Preuss  u.  Falkmann  I.  198.  —  44)  Sandebeck  NW.  —  44)  Pombsen  SWr.  von 
Nieheim.  —  46)  Liigde  NO.  von  Nieheim.  —  47)  Lemgo,  Schotmar  u.  Orlinghausen.  —  4e)  Hepen  bei  Bielefeld. 


Digitized  by 


Google 


1231.  135 

deputavimus,  adicientes,  quod  cum  archidiaconatus  Scildese  et  Hervordie  vacaverint,  prepositure  Scilde- 
sensi  permaneant,  ita  si  eadem  prepositura  capitulo  remanebit;  alioquin  et  Hervordia  et  Scildese  ad 
custodiam  devolventur.  Que  tamen  sedes  non  nisi  post  mortem  eorum,  qui  nunc  ipsarum  ecclesiarum 
archidiaconi  sunt,  vel  nisi  forte  voluntarie  resignaverint,  vacabunt.  Auctoritate  etiam  domini  legati  di- 
stricte  sub  anathematis  vinculo  omnibus  sacerdotibus  ac  plebanis  prefatarum  sex  sedum  precipiendo  man- 
damus, quatenus  cum  ipsas  sedes  vacare  contigerit,  ad  archidiaconos  suos,  curam  animarum  et  donum 
altaris  ab  ipsis  accipiendo,  debitum  in  obedientia  et  procuratione  eisdem  faciendo,  habeant  respectum. 
Cum  vero  inter  cetera  de  mandato  domini  legati  de  obedienciis  sepedicte  ecclesie  ordinaremus  canonicis 
non  per  omnia  nobis  consentientibus,  tandem  domini  Volradi  maioris  prepositi  et  nostro  se  commiserunt 
arbitrio,  pena  centum  marcarum  ipsum  arbitrium  vallantes.  Juramento  ergo  ab  omnibus  accepto,  ut- 
nostris  parerent  mandatis,  sub  pena  arbitrii  videlicet  centum  marcarum  primo  precepimus,  ut  omnis 
cessaret  rancor,  qui  erat  inter  maiores  canonicos  et  minores  de  inequalitate  bonorum  et  pacis  osculum 
fuit  utrinque  datum  et  acceptum.  Et  postmodum  divisione  facta  bonorum  sub  pena  arbitrii  scilicet  cen- 
tum marcarum  precepimus,  ne  quis  de  cetero  querimoniam  episcopo  vel  preposito  moveret  de  collatione 
obedientiarum,  sed  sit  in  potestate  eorum,  conferre  obedientias  suas,  cui  voluerint  et  plures  uni  secun- 
dum quod  ipsis  videbitur  expedire,  nisi  dominus  papa  vel  eius  legatus  provident  aliter  ordinandum. 
Precepimus  eciam  sub  eadem  pena,  ne  quis  vindictam  sumat  de  preposito  maiore  pro  eo,  quod  arbitra- 
te est,  obedientias  quorundam  canonicorum  esse  dividendas  et  excommunicavimus  omnes,  qui  de  cetero 
rancorem  verbo  vel  facto  pro  ilia  divisione  obedientiarum  contra  dividentes  vel  eos,  qui  bona  receperunt, 
demonstrarent,  id  est,  qui  eos  pro  illo  facto  contumeliis  et  obprobriis  afficerent,  vel  eis  hoc  factum  in- 
properarent.  Et  decernimus  eos,  qui  hec  fecerint,  excommunicatos,  periuros  et  penam  centum  marcarum 
incurisse.  De  mandato  etiam  domini  legati  et  nostra  ordinatione  omnes  canonici  a  maiori  usque  ad  infi- 
mum  de  capitulo  maioris  ecclesie  iuraverunt,  quod,  cum*  in  ipsorum  ecclesia  non  sint  nisi  viginti  quatuor 
maiores  prebende  et  sex  pueriles,  nullus  de  cetero  ad  non  vacans,  nee  duo  ad  unam  vacans  eligantur,  et 
quod  nullus  canonicorum  de  cetero  emancipabitur,  quin  idem  iuret,  ne  numerus  canonicorum  excedet 
numerum  prebendanim. 

205. 

*  Ein  vom  Stifle  Busdorf  relevirendes  Amtslehen,  das  der  Vasall  Am  Id  von  Beken,  urn  Mittel  fiir  seinrn 

Zag  nach  Lievland  zu  erlangen,  an  das  Nonnenkloster  Gokirchen  und  dessen  Abtissin  Mabilia  verkauft  halte, 

wird  diesen  Beiden  vom  Busdorfer  Propsi  Widekind  mil   Vorbehalt  des   Obereigenthums  und  des  Wteder- 

einlbserechts  binnen  10  Jahren  iibertragen.  1231  Februar  25.  —  Or.  Stifl  Busdorf  U.  18;  Abschr. 

Msc.  /.  121  f.  20;  1.  123  f.  131. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Ego  Widikindus,  Dei  gratia  sanctorum  apostolprum 
Petri  et  Andree  prepositus  Paderburnensis ,  omnibus  presens  scriptum  inspecturis  annuntio,  quod  Arnol- 
dus  villicus  in  Bekene  '),  cum  in  Livoniam  esset  iturus  et  tarn  pro  hiis,  quibus  ad  iter  indiguit,  quam 
pro  aliis  necessitatibus  suis  curiam  nostram  in  Silvesethen  2),  quam  habebat  in  feodo,  dimittere  decre- 
visset,  domina  Mabilia  abbatissa  sancte  Marie  et  sancti  Othelrici  in  Paderbum  et  collegium  suum  dede- 
runt  ei  LXXVIII  marcas  gravium  et  electorum  nummorum,  ita  quod  Arnoldus  ipse  et  uxor  ipsius  Elisa- 
beth et  pueri  ipsorum  et  ceteri  heredes,  videlicet  Wernherus  et  filii  ipsius  Conradus,  Daniel  et  Mathias 


')  Alton-  und  Neuen- Beken  im  Kreise  Paderborn.  —  *)  Da  ein  Gtiterverzeichniss  des  Paderborner  Domcapitels  aus  der 
Mitte  des  XIII.  Jahrh.  Msc.  VII.  4006  f.  7.  eine  obedientia  Silvesethe  erwahnt,  spatere  Urkunden  a.  d.  J.  1886  u.  1391, 
Fr.  Paderborn  Nro.  1181  u.  1231a,  den  Namen  dieses  Orts  in  der  Form  Sylkensode  oder  Selkensode  und  unmittelbar 
neben  dem  officium  in  Brenken  auffiihren,  so  miissen  wir  bier  an  die  letztere  Localitat  wohl  um  so  mehr  denken, 
als  nach  P.  von  Hatzfeld  ein  Stftck  Landesin  der  Feldflur  bei  Brenken  im  Kreise  Buren  noch  jetzt  „Silkensoto"  heisst. 


Digitized  by 


Google 


13G  1*31. 

et  Albertus  de  Broken,  liberaliter  et  sine  ulla  difficultate  coram  multis  viris  honestis  curiam  ipsam  mihi 

resignaverunt  et  tarn  pro  successoribus  suis  quam  pro  se  ipsis  omni  iuri  et  actioni  renuntiaverunt  in  per- 

petuum.     Ego  igitur,    sicut  preordinatum  et  premissum  fuerat,  toto  nostro  capitulo  consentiente  curiam 

incom  P«m  nmni  iure,  quod  habet  in  agris  silvis  et  pascuis,  sola  tantum  proprietate  retenta,   assignavi 

inabus  et  Conrado  plebano  vice  earum  et  in   propria  persona  perduxi  eum  in  corporalem 

eiusdem  curie,  hac  tamen   condicione  premissa,   quod  sive  ego,  sive  successor  meus,  sive 

efatam  pecuniam  totam  et  simul  et  de  proprio  et  sub  testimonio  infra  decern  annos  restituat, 

us  dominarum  exspiret  et  quod  liberum  sit  mihi  et  capitulo,  de  curia  nostra  ordinare  quod 

a  obstante  eo,   quod  prefati   laici  habuerant  earn  in  feodo.     Si  vero  prefata  pecunia  infra 

minum  refusa  non  fuerit,  compromissum  est,  quod  ego  ad  collegium  dominarum  predictarum 

accedam,  et  iam  dictam  curiam  cum  omnibus  attinentiis  suis  conferam  eis  iure  perpetuo,  et 

scriptis  et  testibus,   quod  nullo  umquam  cassari  possit  ingenio.     Quodsi  ego  preposituram 

;asu  dimisero,  successor  meus  tenetur  omnia  premissa  complere.     Quia  vero  fratribus  capi- 

eadem  curia  VII  solidi  solvebantur  annuatim  in  festo  Nycolai,   et  quia  contractus  sine  con- 

m  firmitatem  habere  non  potuit,  ex  industria  fuit  appositum,  quod  pensio  pristina  augeretur, 

jmcunque  curiam  illam  habere  contingat,  XII  solidos  singulis  annis  in  festo  Nycolai  solvere 

e  vero  in  prescripto  contractu  aliquid  tempore  procedente  per  dolum  sive  calumpniam  possit 

immutari,    presens    instrumentum   appensione  sigillorum  maioris   ecclesie  et  ecclesie  sancti 

n  ecclesie  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree,  et  postri,  ac  tocius  civitatis  tarn  prefate 

itolorum  Petri  et  Andree  quam  abbatisse  et  conventui  sancte  Marie  et  sancti  Othelrici  dedi- 

litum.     Acta  sunt  hec  a.  gr.  M°.CC°.XXXI°,   indictione  IIII,  V.  Kal.  Marcii.     Testes  huius 

nradus  plebanus,  Regenhardus  decanus,  Werno,  Johannes  scolasticus,  Heinricus,   Gerhardus, 

Fridericus,   Conradus,  Volquinus   canonici   ecclesie  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree, 

Heinricus  sacerdotes;    laici:  Johannes   Spirinc,  Andreas  villicus,  Eilbertus,  Wernherus   de 

Isherus,  Johannes  Vilsten,  Johannes  Berengeri,  Conradus  et  Philippus,  Thidericus  de  Wart- 

pistor,  Rabodo  et  alii  quamplures. 

len  urspriinglich  angehangten  fiinf  Siegeln  sind  noch,  aber  ziemlich  schlecht  erhalten  die  Siegel  der  AUtei 
)dinghof ,  des  Stifts  Busdorf  und  der  Stadt  Paderborn. 

206. 

rd  IV.  iibertragt  dem  Kloster  Steierburg  das  Eigenthumsrecht  gewisser  Guter,  welche  dieses  von 
asallen,  den  Edlen  von  Bonboke,  gekauft  hatte,  und  erhalt  von  Letzteren  andere  Guter  zur 
Entschiidigung.  1231  August  31.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  143. 

ine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Paderburnensis 
nnibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  perpetuam  in  salutis  auctore  salutem.  Cum 
nostre  amministrationis  officio  ea,  que  in  ecclesia  nostra  racionabiliter  geruntur,  predecesso- 
mi  sequentes  vestigia  scripture,  que  posteris  facti  memoriam  representet,  conmendare  tenea- 
tis  scripti  tenore  et  presentium  memorie  inprimere  et  futurorum  noticie  transmittere  cupimus, 
i  viri  Conradus  canonicus  maioris  ecclesie  Hildesemensis,  Olricus  et  Hoierus  laici  fratres  de 
la  Stedere  continentia  in  se  quatuor  mansos  et  dimidium,  que  de  manu  nostra  iure  tenue- 
in  manus  nostras  resignaverunt,  et  nos  ad  peticionem  prefatorum  fratrum,  de  consensu  et 
esie  nostre  proprietatem  bonorum  eorundem  Bernhardo  preposito  et  monasterio  in  Stider- 
omnibus  suis  pertinentiis  iure  contulimus  perpetuo  possidendam.    Prefati  vero  fratres  in  con- 


irg  S.  von  Braunschweig,  in  dessert  Umgegend  wohl  auch  die  bona  in  Stedere  gelegen  haben  werden. 


Digitized  by 


Google 


1231.  137 

cambium  feodi,  quod  de  manu  nostra  tenuerunt,  proprietatem  predii  in  Bennenhusen  l)  prope  Enbyke, 
quod  continet  quinque  mansos,  quinque  agtwort  et  quatuor  areas,  nobis  et  ecclesie  nostre  collatam  de 
manu  nostra  iure  receperunt  feodali.  Verum  quia  hiis  diebus  malis  nichil  adeo  firme  tamque  salubriter 
ordinatur,  ad  quod  dolus  et  calumpnia  non  laborent  dissolvendum,  ne  tarn  conmutationem  feodorum, 
quam  collationem  bonorum  a  nobis  prefato  monasterio  factam  aliquis  successorum  nostrorum,  cum  eius 
indempnitati  sufficienter  provisumsit,  —  nam  bona  Stidere,  que  monasterio  Stiderburgcontulimus,  continent 
quatuor  mansos  et  dimidium ,  quemlibet  mansum  de  viginti  quatuor  iugeribus ,  et  bona  Bennenhusen  con- 
tinent quinque  mansos  integros  de  triginta  iugeribus,  quinque  agtwort  et  quatuor  areas  cum  suis  perti- 
nentiis,  —  possit  in  posterum  calumpniose  revocare,  presens  instrumentum  sigilli  nostri  impressione  ac 
testium  annotations  sepedicto  monasterio  ad  exhibendum  in  posterum  pro  se,  si  necesse  fuerit,  dedimus 
conmunitum.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.XXXI°,  indictione  IV.2)  pridie  Kalendas 
Septembris.  Testes  huius  rei  sunt:  Volradus  prepositus,  Amelungus  decanus,  Hermannus  camerarius, 
Volbertus  de  Elsen,  Ludolfus  cellerarius,  Conradus  custos,  canonici  maioris  ecclesie  Paderburnensis;  laici 
vero  Conradus  comes  de  Norunken8),  Rodolfus  comes  de  Cygenhagen,  Johannes  Hegere,  Godefridus  de 
Nedere,  Godefridus  Puncler  et  alii  quamplures. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

2or. 

*  Der  Canonicus  von  St.  Peter  zu  Rom,  Gregorio  Pier  Arrighi  di  San  Eustachio,  der  angebUch  vom  Pader- 
borner  Domcapitel  zutn  Canonicus  aufgenommen,  vom  Papste  Gregor  IX.  AJ  eine  Prabende  bei  demselben  Uber- 
tragen  erhalten  hatte,  die  ihm  abet  vom  Domcapitel  bisher  verweigert  zuorden  war*J,  soil  nun  auf  Grund 
einer  Bulle  des  Papstes  vom  1.  September  1231,  durch  den  Erzbischof  Heinrich  von  Coin  in  den  Genuss  der- 
selben  eingesetzt  wcrden.  Nachdem  dieser  das  Domcapitel  unter  Androhung  der  Suspension  aufgefordert,  dem 
pdpstlichen  Befehl  sich  zu  fugen,  das  Domcapitel  aber  bei  seiner  Weigerung  beharrt  hatte,  befiehlt  der  Erz- 
bischof dem  Bischof  Bernhard  IV.  von  Paderborn,  das  Domcapitel  in  dem  Dome  und  den  iibrigen  Kirchen 
der  Stadt  Paderborn  bis  zur  Vollziehung  der  pdpstlichen  Entscheidung  fur  excommunicirt  erklaren  zu 
lassen.  1231  November  25.  Coin.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  144. 

H.,  Dei  gratia  sancte  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus,  executor  a  domino  papa  constitutus,  vene- 
rabili  fratri  .  .  .  episcopo  Padeburnensi  salutem  in  filio  Dei.  Mandatum  domini  pape  recepimus  in  hunc 
modum: 

Gregorius  episcopus  servus  servorum  Dei  venerabili  fratri  .  .  .  archiepiscopo  Coloniensi  salutem 
et  apostolicam  benedictionem.  Dilectus  filius  G(regorius)  Petri  Henrici  de  sancto  Eustachio,  basilice 
principis  apostolorum  canonicus,  exposuit  coram  nobis,  quod  cum  decanus  et  capitulum  Padebornense 
ipsum  in  fratrem  et  canonicum  recepissent,  ei  prebendam  liberaliter  conferentes,  et  nos  eis  nostris 
litteris  dederimus  in  mandatis,  ut,  non  obstante  consuetudine  Padeburnensis  ecclesie  de  residentia 
facienda,  prebende  sue  proventus  sine  difficultate  qualibet  exhiberent,  te  sibi  super  hoc  executore 
concesso,  tu,  dicto  capitulo  mandatum  nostrum  super  hoc  adimplere  nolente,  ad  coactionem  ipsius 
procedere  iam  elapso  biennio  et  amplius  noluisti.  Cum  autem  te  deceat  mandata  nostra  devote  susci- 
pere  ac  reverenter  implere,  maxime  pro  dicto  canonico,  qui  per  se  et  suos,  cum  sint  de  nobilioribus 
urbis,  tibi  utilis  multipliciter  esse  potest,  fraternitati  tue  per  apostolica  scripta  precipiendo  manda- 


')   1st  bei  Einbeck  nicht  zu  constatiren.  —  7)  X1UI.  corrigirt  in  HE,  aber  das  ma  aus  decima  ist  stehen  geblieben.  — 
^  Die  Grafen  von  Norunken  und  die  Edlen  von  Honboke  vermag  ich  anderweitig  nicht  nachzuweisen.  —  *)  Gregor  EX., 
friiher  Ugolin  Graf  von  Segni,  war  zuerst  Cardinal  von  St.  Eustachius,  dann  Bischof  von  Ostia  gewesen.    Bohmer 
R  J.  von  1198—1254  S.  331.  —  6)  Vgl.  die  Urkunde  von  1229,  oben  Nro.  173. 
Vest!  Urlu-Bnch.    IV.  18 


Digitized  by 


Google 


138  **3t. 

mus,    quatinus  predicta  consuetudine  non  obstante,    si  sit  etiam  iuramento  firmata,    contra  dictum 

capitulum,  si  ad  monitionem  tuam  adhuc  renuerit  obedire,  infra  mensem  post  susceptionem  presen- 

tium,  iuxta  formam  tibi  traditam  procedere  non  postppnas.     Alioquin  dilectis  filiis  scolastico   sancti 

Stephani  et  Reinaldo  de  Fuzall  subdiacono   nostro  canonico  Maguntino  per  litteras  nostras  iniungi- 

mus,  ut  ipsi  extunc  mandatum  super  hec  apostolicum  exequantur,  constitutione  de  duabus  dietis   in 

9  generali   consilio    edita  non    obstante.     Datum  Reati  Kalendis    Septembris   pontificatus   nostri    anno 

quinto  *). 

Cum  igitur  huius  auctoritate  mandati  dilectos  in  Christo  capitulum  Padeburnensis  ecclesie  nostris 

litteris  monuerimus  diligenter,  ut  Gregorio,  principis  apostolorum  canonico,   prebendam  in  ipsa  ecclesia 

cum  fructibus  medio  tempore  sibi  subtractis  infra  tempus  ipsis  in  nostris  litteris   comprehensum  integra- 

liter  sine  difficultate  qualibet  assignarent,  alioquin  extunc  auctoritate  nostra  suspensions  sententie  sub- 

iacerent,  iidem,  sicut  intelleximus,  non  solum  in  hac  parte  nostra  mandata   et  monita  contempserunt, 

verumetiam,  ipsa  suspensionis  sententia  vilipensa,  presumpserunt  in  animarum  suarum  periculum  et  alio- 

rum  scandalum  divina  officia  celebrare.     Verum  quia  crescente  contumacia  crescere  debet  et  pena,  et  de 

tanta  presumptionis  audacia  non  debent  iidem  commodum  reportare,    fraternitatem  vestram  rogandam 

duximus  attentius  et  monendam,  vobis  auctoritate   qua  fungimur  et  sub  pena  suspensionis  ab  officio  di- 

stricte  precipiendo  mandantes,  quatinus  tarn  diu  sepedictum  capitulum  auctoritate  nostra  denuncietis  in 

maiori  et  aliis  civitatis  Padeburnensis  ecclesiis  excommunicationis  sententie  subiacere,  quousque  capitulum 

idem  ipsi  canonico  assignet  prebendam  in  ecclesia  memorata  et  de  fructibus  satisfactionem  plenariam 

exhibeat  cum  effectu.    Datum  Colonie  a.  D.  M°.CC°.XXXI°,  VIL  Kalendas  Decembris. 

20a 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  iibertrdgt  dem  Propst  und  dem  Convent  seines  Klosters  ein  von  ihm  lehnruhriges 

Gut,  das  sie  von  den   Vasallen  angekauft  hatten  und  tragi  Sorge,  dass  das  seinem  Stift  entfremdete  Zehnl- 

recht  Uber  dieses  Gut  bei  dieser  Gelegenheit  von  dem  Hewn  von  Schoneberg  zuriickerworben  werde. 

1231.  —  Abschr.  Msc.  I.  134  S.  73;  II.  101  S.  179. 

Hermannus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas,  universis  huius  pagine  inspectoribus ,  notum  esse  cupimus 
tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  Johannes  dictus  miles  de  Lutmersen  et  frater  eius  Milo  tenebant 


')  Diese  Bulle,  so  wie  die  Urkunde  vom  Jahre  1229,  oben  Nro.  173,  waren  fruher  bo  gut  wie  unbekannt.  Wenn  Bessen  G. 
d.  B.  Paderborn  I.  204  unter  Berufung  auf  eine  bisher  ungedruckte  Urkunde  sagt:  „da  sich  der  Colnitehe  Erzbitchof 
noch  im  J.  1231  so  viel  herausnahm,  dass  er  das  Paderborn'sche  Domcapitel  durch  Excommunication  zwingen  wollte, 
einen  fremden  Canonicus  zum  Genusse  einer  Prabende  gelangen  zu  lassen",  so  ist  das  nur  als  eine  absichtliche  und 
gehassige  Verdrehung  zu  bezeichnen.  Aus  unserer  Urkunde,  die  Bessen  ja  eben  vorlag,  musste  er  ersehen,  dass  Gre- 
gor  IX.  dem  Erzbischofe  dariiber  Vorwurfe  macht,  dass  er  gegen  das  Domcapitel  uber  zwei  Jahr  lang  nicht  mit 
Zwangsmassregeln  habe  vorgehen  wollen.  Wir  erfahren  aber  aus  der  Urkunde  von  1229,  dass  der  Erzbischof  in  ge- 
wissenhafter  Erfuliung  seines  Amts  damals  den  Auftrag  gegeben ,  den  Einwurf  des  Domcapitels ,  dass  die  erste  }>apst- 
licbe  Yerleibung  insofern  fur  erschlichen  erklart  werden  musse,  als  die  Angabe  des  Gregorio,  dass  er  vom  Dom- 
capitel zum  Canonicus  aufgenommen  und  ihm  eine  Prabende  iibertragen  worden,  unbegriindet  sei  und  das  Domcapitel 
seiner  Aufnahme  immer  widersprochen  habe,  durch  Zeugenvernehmungen  constatiren  zu  lassen.  In  der  That  war  es 
also  nicht  der  Erzbischof  von  Coin ,  der  sich  hier  gegen  das  Paderborner  Domcapitel  etwaa  herausnahm.  Vielmehr 
ist  es  fur  die  Anschauungsweise  Gregorys  IX.  sehr  bezeichnend,  dass  er  dem  Erzbischofe  befiehlt,  die  Mitglieder  des 
Domcapitels  zur  Collation  der  Prabende  an  den  Romischen  Canonicus  anzuhalten ,  wenn  dieselbe  auch  gegen  das  cidlich 
beschworene  Gewohnheitsrecht  wegen  der  Residenz  der  Domherrn  verstosse.  Nicht  minder  charakteristisch  ist  es 
fur  diesen  Gegner  Friedrichs  II.  wie  fur  die  Zustande  am  Romischen  Hofe ,  dass  er  dem  Erzbischofe  eine  getrene  Er- 
fullung seiner  Befehle  auch  um  deswillen  aufgiebt,  weil  Gregorio  und  seine  Angehorigen  zu  den  edleren  Familien  der 
Stadt  Rom  gehoren,  die  ihm  vielfaltig  niitzlich  sein  konnten,  ihm  dem  machtigen  deutschen  Reichs-  und  Kirchen- 
fursten  aus  dem  edlen  Hause  Mollenark.  —  Es  ist  zugleich  auch  fur  die  damals  zwischen  der  Romischen  Curie  und 


Digitized  by 


Google 


123!.  139 


quosdam  mansos  in  Bochenberch  f) ,  circa  quinque  vel  sex,  et  alter  fratrum  Milo  scilicet  quicq 
niausis  habuit,  ipsi  Johanril  coram  nobis  reliquit  absolutum.  Et  tunc  dominus  Eschewinus  ecc 
prepositus  ab  eodem  Johanne  dictos  mansos  pro  marcis  quindecim  comparavit  in  manus  nostr 
ipso  Johanne  resignatos,  quos  et  nos  prefato  preposito  et  conventui  contulimus  ita  tamen, 
prepositus  nobis  decern  quadrantes2),  quinque  scilicet  ordei  et  quinque  avene,  de  his  annuatii 
sicut  de  his  predicti  fratres  persolvere  prius  consueverunt.  Quando  8)  vero  de  eisdem  bonis  r 
dictum  est,  resignatis,  quicquid  prefatus  Milo  habuit,  fratri  suo  Johanni  reliquit,  tunc  etiam  ( 
ecclesia  nostra  tenuit  resignavit.  Huiusmodi  autem  resignationibus  testes  affuerunt  hii  scilicet 
de  Hildeboldeshusen,  Tidericus  Altcorn,  Widelo  de  Bocvelde,  Hermegerus,  Arnoldus  de  Wi 
quamplures  alii.  Item  decimam  super  predictos  mansos,  quam  prefati  fratres  a  dominis  et  f 
Sconenberch 4)  tenuerunt  ut  asserebant,  licet  ab  antiquo  nostre  pertineret  ecclesie,  sub  predi 
quindecim  marcarum  ipsi  preposito  et  conventui  reliquerunt,  ita  quod  ipsi  coram  nobis  quoscb 
liaribus  nostris,  videlicet  Alberonem  militem  de  Tvissen  et  Widelonem  et  Conradum  fratres  e 
donem  inbeneficiarunt  et  fide  data  promiserunt,  ut  quandocunque  ipsa  decima  a  prefatis  fi 
Sconenberch  absolvi  poterit,  eisdem  ipsi  cum  suis  heredibus  earn  resignabunt  (siclj.  Item  quicquid 
Johannes  in  Bolthessen5)  habuit,  resignavit  nobis  receptis  ob  hoc  quatuor  marcis  et  fertone 
preposito,  cui  et  nos  ac  conventui  illud  contulimus.  Huic  facto  et  promissioni  et  predictorum 
emptioni  hii  testes  presentes  erant:  fratres  scilicet  Corbeienses  Albertus  prior,  Eschewinus 
Lothewicus,  Temmo  camerarius,  Ludolfus  cellerarius,  Temmo  senior,  Strigerus  capellanus  n 
testes  canonici:  Heinricus,  qui  cognominatur  Stach,  Bertoldus;  laici:  dominus  Frethericus  cU 
et  ministeriales  hi  scilicet:  Conradus  de  Amelungessen ,  Hermannus  de  Xigenkerken ,  Gerhardus  I 
selerus  de  Hildeboldeshusen,  Godefridus  de  Godelumen,  Helmicus  de  Osickessen,  Bertoldus 
Albertus  de  Twissene,  Bertrammus  de  Stamheim  et  frater  eius  Widelo,  Heinricus  dictus  Co 
Arnoldus  de  Megethevelde,  Hereboldus  de  Boffessen,  Conradus  et  Widelo  fratres  de  Bocvelde 
de  Porta,  Hermegerus.  Ut  autem  hec  que  predicta  sunt  firma  maneant  at  inconvulsa,  presc 
nam  sigilli  nostri  et  sancti  Viti  sigilli  appensione  fecimus  communiri.  Acta  sunt  hec  anno  d 
carnationis  millesimo  ducentesimo  trecesimo  primo,  nostre  prelationis  anno  nono  6). 

209. 

*  Der  Propst  und  die  Consulen  von  Marsberg  bekunden  die  Erwerbung  terschiedener  Guler  in  Ois 
des  Klostei%s  Bredelar.  1231,  —  Or,  in  zwei  Ausfertigungen  KL  Dalheim  U.  20. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.    Willehelmus  Dei  gratia  prepositus  in  Monte  Ma 
sulesque  ac  burgenses  eiusdem  loci  universis  hanc  paginam  inspecturis  imperpetuum  .... 
Westhem  b)  necdum  miles,  filius  Elrici  militis,  bona  in  Osninctorph  7)  c>  in  pheodo  tenebat  de 
cati  Widekyndi  de  Keseberg  8)  et  quiete  possedit  per  annos  aliquot.     Cum  vero  placuisset  i 


der  Kirche  Deutschlands  obwaltenden  Verhaltnisse  bezeichnend,  dass  schon  in  den  Jahren  1221  und  12 
97  und  98,  ein  ahnlicher  Fall  eingetreten  war,  wo  das  Paderborner  Domcapitel ,  das  den  mit  einerPrabe 
Kirche  vom  Papste  Honorius  III.  providirten  Cleriker  Ludolf  nicht  recipiren  wollte,  deswegen  der  Exc 
verfiel,  und  sich  davon  nur  durch  Zahlung  einer  mittelst  Yertrags  vom  26.  Januar  1222  stipulirten  Rente  be 
l)  Wohl  der  Bokenberg  W.  von  Luttmarsen.  —  '*)  Ein  Viert.  —  *)  Quando  —  resignavit,  so  das  Copii 
dieser  Worte  ist  nicht  deutlich  zu  erkennen.  —  4)  Schoneberg  zwischen  Humme  und  Hofgeismar.  — 
bei  Uslar  sudostlich  von  Hoxter.  —  *)  Hiernach  musste  Abt  Hermann  sein  Amt  schon  1222  ange 
was  nach  Nro.  134  nicht  anzunehmen  ist.  Doch  gewahren  diese  Zahlen  der  Pontificatsjahre  in  den  Ur 
allzu  g^rosse  Sicherheit.  —  7)  Oisdorf  oder  Osdorf  N.  von  Westheim  im  Kr.  Biiren.  —  »)  Prov.  Hee 
Sachsenberg  im  Fr.  Waldeck. 

Abweichungen  der  zweiten  Ausfertigung:  »)in  monte  Eresberg.  —  b)Weistheim.  —  c)  Osninctorp. 

18* 


Digitized  by 


Google 


UO  **3i. 

propinquis,  ut  eadem  bona  ob  causas  propensioris  commodi  venumdari  debuissent,  convenit  cum  fratri- 
bus  de  Breydelar  d)  mediantibus  duobus  militibus  Alrado  et  Andrea,  et  acceptis  centum  marcis  ab  eis- 
dem  resignavit  in  manus  advocati  iam  dicti  de  Keseberg  totaliter,  quod  ab  eo  tenebat,  et  ille  nichilomi- 
nus  contulit  bona  predicta  cenobio  integraliter  cum  omnibus  pertinentiis  suis,  silvis,  pratis,  pascuis,  agrisy 
cultis  et  incultis,  aquis  aquarumque  decursibus,  viis  (et)  inviis ,  omni  iuri  suo  in  eisdem  bonis  habito  sollem- 
pniter  cedens  e),  sicut  scriptum  super  hoc  datum  ab  abbate  de  Hegene  ■)  ad  ipsius  petitionem  declarat. 
Postea  uxor  Elrici  Mathia  2)  et  tres  germani  sui  Johannes,  Swicherus,  Burchardus  omni  iuri  suo  non 
solum  in  illis,  sed  etiam  in  aliis  bonis  in  eadem  villa  sitis,  que  cenobium  conquisierat  a  patre  eorundem 
Elricoi  et  eorum  patruo  Olrico,  quod- habere  videbantur  coram  nobis  renuntiaverunt.  Preterea  Burchar- 
dus  de  Rothen  et  Hermannus  filius  Bernardi  Argentei f),  qui  sibi  ius  in  eisdem  bonis  usurp  abant,  cum 
nullum  penitus  haberent  g),  cesserunt.  Verum  etiam  bona  pertinentia  Herisiam,  que  fratres  tres  predict! 
possederant  in  Osninctorph,  transmisit  abbatissa  eiusdem  loci  per  scriptum  suum  ecclesie  Breydelarensi, 
sicque  cenobium  integraliter  possedit,  quicquid  in  Osninctorph  Elricus  et  sui  fratres  habuerunt.  Ut  autem 
hec  bona  claustrum  in  Breydelar  titulo  emptionis  legitime  comparata  libere  et  quiete  in  evum  possideat 
omni  scrupulo  perfide  machinationis  radicitus  amputato,  presentem  paginam  exinde  conscriptam  sigillo- 
rum  nostrorum  appensione  roboramus  h>.  Acta  sunt  hec  a.  gr.  M°.CC°.XXXI,  indictione  III.  Huius  rei 
testes  sunt:  Gerlacus  et  Alradus,  qui  et  vice  monasterii  susceperunt;  Andreas  de  Durslon,  Heinricus  de 
Brocbike,  Olricus  de  Westhem,  Conradus  de  Dalhem,  AdamT  Johannes  de  Snevethe,  Conradus  de  Wal- 
bernichusen  milites;  Golnandus  {\  Thidericus  iudex,  Alradus,  Magnus  et  filius  suus k),  Bertoldus,  Her- 
mannus monetarius  et  Conradus  frater  suus  *>,  Bertoldus  Mule,  Ludolfus  de  Capella,  Rabodo  Rufus,  Her- 
mannus quondam  iudex,  consules  et  civium  quamplures. 

An  der  Haupturkunde  hangen  zwei  Siegel:  1)  das  dea  Propstes  von  Marsberg,  das  Brustbfld  des  h.  Petrtts  darstel- 
lendmit  der  Umschrift:  S.  SCI  PETRI  IN  MERSBERH;  2)  das  SIGILLUM  BURGENSIUM  DE  MONTE  MARTIS, 
das  zwei  sitzende  Bischofe  aufweist.  An  der  zweiten  Ausfertigung  hangt  ad  1)  dasselbe  Siegel,  ad  2)  einstadti- 
sches  Siegel:  iiber  einem  zinnengekronten  Thore  zwei  Tkurme  aufweisendj  von  der  Umschrift  lasst  sich  nur 
CIVIUM  vermuthen.  Der  Vergleich  mit  der  Dalheimer  Urkunde  vom  18.  December  1238  Nro.  278  erweist,  dass 
auch  dies  ein  Siegel  der  Marsberger  Biirgerschaft  war,  deren  Stadt  also  damals  zwei  Siegel  im  Gebrauch  hatte. 

210. 

*  Der  Abt  von  Haina  bestaiigt,  dass  der  Edle  Widekind,    Vogt  von  Keseberg,  das  Obereigenihum  der  von 
seinem  VasaUen  Elricus  von  Westheim  an  das  Kloster  Bredelar  verkauften  Guter  auf  Letzteres  iiber- 

tragen  habe.  1231.  —  Or.  Kl  Dalheim  U.  22. 

In  nomine  Domini.  Amen.  Ego  W.  Dei  gracia  abbas  in  Hegene.  Universis  hanc  Iitteram  inspectu- 
ris  in  perpetuum.  Ex  parte  nobilis  viri  Widikindi  advocati  de  Keseberg  petitum  fuit  a  nobis,  uti  nego- 
cium  pietatis  ab  ipso  patratum  scripto  sigilloque  nostre  firmaremus.  Quod  tale  est.  Bona  quedam,  in 
Osnincthorp  sita,  per  hereditariam  successionem  iure  proprietario  ad  se  devoluta  erant,  que  asuismaio- 
ribus  plerisque  militibus  in  pheodo  successive  porrecta  fuerant,  ita  ut  suo  iam  tempore  tenuisset  ipsa 
bona  miles  quidam  Johannes  nomine,  cognomento  Manipulus,  qui  ut  suo  iuri  integraliter  cederet,  sum- 
mam  quandam  circiter  XJI  marcas  a  prefato  accepit  advocato.  Post  hec  eadem  bona  tenuit  in  pheodo 
Elricus,  Elrici  militis  de  Westhem  filius,  et  per  tempora  eisdem  bonis  placide  potitus  est.     Placuit  vero 


!)  Haina,  Prov.  Hessen  SW.  vom  Waldeckschen  Wildungen.    Siehe  die  folgende  Urkunde.  —  *)  So  beide  Ansfertigongen, 
ebenso  wie  Nro.  213.    Doch  ist  Mathias  kein  Frauenname. 

v  d)  Breidelare.  —  «)  cum  omnibus  —  cedens  fehlen.  ■—  0  Argentei  fehlt.  —  s)  cum  —  haberent  fehlen.  —  h)  ut 
autem  —  roboramus  fehlen.  —  4)  Gollandus.  —  k)  Magnus  —  suus  fehlen.  -  ])  Herm.  monetarius,  Conradus 
monetarius. 


Digitized  by 


Google 


1232.  Ul 

prefato  Elrico  snisque  propinquis,  ut  ipsa  bona  transirent  in  possessionem  pauperum  Christi  in  Breide- 
lare  confratrum  nostrorum  requisitusque  est  assensus  advocati,  utpote  illius  quern  proprietas  contingebat. 
Considerans  ergo  advocatus,  si  eadem  bona  devenirent  in  possessionem  predictorum  fratrum,  fructum  ac 
lucrum  sue  anime  permaximum  se  consecuturum,  libens  annuit,  ac  sollemni  donatione  cum  duobus  suis 
germanis  C.  et  0.  Deo  ac  beate  Marie  Virgini  fratribusque  in  Breidelare  super  altare  oratorii l)  eiusdem 
cenobii  perpetualiter  obtulit,  cuius  uxor  et  filius  ratam  et  inconvulsam  ipsam  oblationem  esse  decreverunt. 
Hec  sic  fideliter  acta  sunt  ab  advocato  et  secundum  suam  peticionem  a  nobis  conscripta  sigilloque  con- 
firmata  nostro,  quippe  qui  tunc  temporis  proprium  sigillum  non  habuit,  presentes  et  futuros  de  rei  veri- 
tate  certificamus.  Testes  autem  sunt  milites  Andreas  de  Durslo,  Alradus  cum  pede,  Antonius  de  Godo- 
lovessen,  Olricus  de  Westhem,  Hermannus  et  quamplures  alii.    Acta  sunt  hec  anno  gracie  M°.CC°.XXXI°. 

Das  kleine  elliptische  Siegel  zeigt  die  stehende  Figur  eines  Geistlichen  mit  Barett,  den  Hirtenstab  in  der  Rechten 
und  eine  geschlossene  Bibel  in  der  Linken.  Von  der  Umschrift  ist  noch  zu  lesen:  SIGILLUM  ABBATI  .  .  . 
AVLESBURC  *). 

211. 

Godefridus  Dei  gratia  comes  Arnesbergensis  stiftet  mit  Genehmigung  seines  Sohnes  Godefrid  in  der 
Kirche  zu  Bersvethehusen  (Hardehausen)  eine  Memorie,  indem  er  ihr  das  Obereigenlhum  seines  Allods  in 
Eleren*)  iibertrdgt,  welches  bisher  Rodolfus  miles  de  Ervete  von  ihm  zu  Lehen  getragen  und  nun  ihm  resig- 
nirt  hatte.  Actum  apud  Susatum  a.  D.  1231  (1232)  tercio  nonas  Februarii  (Febr  3.)  presidente  sacrosancte 
Romane  sedi  d.  Gregorio  papa  nono,  regnante  invictissimo  Romano  imperatore  domino  Friderico  et  illustri 
filio  eius  Henrico,  gubernante  S.  Coloniensem  ecclesiam  d.  archiepiscopo  Henrico;  presentibus  d.  Her- 
manno  de  Arnesberg  canonico  Sosaciensi,  d.  Alberto  plebano  de  S.  Thoma;  Rotgero  deBorbenne,  Johanne 
de  Huvele,  Tiderico  de  Leten,  Friderico  de  Hovestat,  Tiderico  et  Timmone  de  Sosato,  Alberto  velke- 
nero4),  Conrado  de  Wicmerichusen;  Widekindo  cive  Sosaciensi.  —  Or.  Kl.  Dalheim  5J  U.  19;  gedr.  Wigand 
Archiv   VI.  208. 

Bis  auf  den  obersten  Theil  ist  das  Siegel  des  Grafen  gut  erhalten  und  entspricht  dem  bei  Seibertz  U.-B.  I.  tab.  I. 
Nro.  5  unrichtig  und  unschon  abgebildeten. 

212. 

*  Die  Ritter  von  Westheim  leisten  dem  Kloster  Hardehausen  Ersatz  fur  die  von  ihnen    als  Neuenheersesche 
Untervogte  in  den  Besitzungen  zu  Scherfede  ausgeiibten  Bedriickungen.    1232  December  21.  —  Or. 

Kl.  Hardehausen  U.  30. 

W(ilhelmus)  Dei  gratia  prepositus  in  monte  Eresberg,  consules  quoque  ac  opidani  eiusdem  loci  uni- 
versis  hanc  litteram  inspecturis  in  perpetuum.  Que  in  nostro  gesta  sunt  opido,  et  que  coram  positi  ipsi 
vidimus  et  audivimus,  presentium  ac  futurorum  noticie  fideliter  transmittimus.  Olricus  miles  de  Weist- 
hem  ac  patrueles  sui,  videlicet  Elricus,  Johannes,  Burchardus,  Svickerus,  cenobium  Hersvithehusense  pro 
advocatia  de  bonis  Herisie -pertinentibus  in  Scerve  6)  sitis,  et  pro  duobus  viris  Henrico  et  Ecberto,  in 
quibus  sibi  ius  dicebant,  multo  tempore  clamosis  impeticionibus  turbaverant  et  rapinis  damnificarant. 
Gravia  intolerant,    graviora  inferre  disponebant.     Tandem  honestis  viris  mediantibus  talis  inter  partes 


l)  Die  den  Monchen  reservirte  Klosterkapelle.  —  ?)  Wo  das  Kloster  1140  gestiftet  war;  erst  im  Anfang  des  13.  Jahrhunderts 
wurde  es  nach  Hegene  (Haina)  verlegt,  nach  welchem  Ort  der  Abt  sich  im  Texte  nennt.   Vgl.  Biisching  VII.  131.  — 
*)  Eilern  SO.  von  Dalheim  Kr.  Buren.  —  4j  Falkner.  —  5)  Das  diese  Giiter  spater  von  Hardehausen  kaufte.  — 
fede  SO.  von  Hardehausen. 


Digitized  by 


Google 


142  1232. 

forma  convenit,  ut  monasterium  predium  Olrici  militis  in  Durpethe  l)  situm  XII  marcis  redimat  ac  in  sua 
possessione  detineat,  donee  de  prefato  predio  summain  predictam  recolligat,  insuper  et  II  marcas,  qiias 
in  restaurum  dainni,  quod  idem  0.  cenobio  intulit,  percipiet.  Preterea  fratres  .  •  .2)  supradicti,  si  mona- 
sterium expetierit,  advocaciam  de  manu  nobilium  de  Sconenberg8)  liberam  rediment  et  absolutam,  nichil- 
que  iniurie  cenobio  irrogabunt,  quia  omni  iuri  suo  vel  impeticioni,  quibus  monasterium  hactenus  turba- 
runt,  ad  integrum  coram  nobis  renunciaverunt.  Testes  huius  rei  sunt  milites  Godescalcus  de  Patberg4), 
Andreas,  Alradus,  Rigerus  de  Dalwig,  Johannes  de  Snevethe,  Gozwinus  de  Wethen;  consules:  Vollandus. 
Alradus,  Ludolfus  et  ceteri  omnes  consules  ac  alii  quamplures  de  burgensibus.  Acta  sunt  hec  a.  gr. 
M°.CC°.  XXXII0.  in  die  sancti  Thome  Apostoli.  Et  sequenti  anno  XXXIII  de  predicto  predio  fratres  sua 
ceperunt  recolligere. 

Beide  Siegel  sind  abgefallen. 

213. 

*  Die  Abtissin  Gertrud  von  Seuenheerse  tauscht  mil  dem  Kloster  Bredelar  Giiter  axis.  1232.  —  Or.  KL 

Dalheim  U.  23. 

In  nomine  sai\cte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Gerthrudis  Dei  gratia  abbatissa  Herisiensis  omni- 
bus presens  scriptum  inspicientibus  salutem  in  omnium  salvatore  .  .  .  Sciant  itaque  presentes  et  ad  me- 
moriam  perveniat  futurorum,  quod  Johannes  de  Westhem  cum  consensu  fratrum  et  heredum  suorum 
Elrici,  Burchardi,  Suickeri  et  domine  Mathie5)  bona  quedam  in  Osnincthorp  sita,  que  a  nobis  tenuit. 
ecclesie  nostre  pertinentia  in  manus  nostras  liberaliter  resignavit  et  ab  eis  cessit.  Dicto  vero  Johanne 
et  fratribus  suis  cum  domina  Mathia  voluntarie  ac  libere  a  predictorum  bonorum  hereditate  cedentibub, 
eadem  bona  nos  supplicationibus  et  petitionibus  Siffridi  abbatis  et  conventus  in  Breidelere,  quia  eis  sunt 
commodiora  et  utiliora,  pro  bonis  ipsorum  que  in  villa  Tuissene  sunt  sita  cum  omni  eorundem  proventu, 
consensu  nostri  capituli  et  ministerialium  nostre  ecclesie6)  accedente,  cum  omni  integritate  et  appendiciis 
universis  permutavimus  .  .  .  Acta  sunt  hec  a.  d.  i.  M°.CC°.  XXXII0.  Testes  huius  rei  sunt  noster  con- 
ventus, Helmungus  et  Richardus  nostri  canonici;  Albero  dictus  de  Herse,  Amelungus  de  Lippia  et  alii 
quamplures. 

Die  beiden  Siegel  sind  abgefallen 

214. 

*  Durch  Vermiltelung  des  Corveyschen  Abts  Hwmann  belasst  das  Kloster  Abdinghof  den  bisherigen  Amtmann 

eines  Guts,  gegen  Zahlung  der  liickstandigen  Gefalle,  bei  dessen   Vertvaltung,  behalt  sich  jedoch  den  Riickfall 

vor,  ivenn  diese  Letzteren  kiinftig  nicht  regelmassig  eingehen  sollten.  1232  Januar  16.  Hoxter.  —  Or.  KL 

Abdinghoff  U.  47. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Heremannus  Dei  gratia  Corbegiensis  abbas  universis  Christi 
fidelibus   presentem   paginam   inspecturis  salutem  in  Domino  .  .  .  Noverint  igitur   presentes  et  posteri, 


»)  Eingegangener  Ort  zwischen  Westheim  und  Hesperinghausen.  —  2)  Durch  Feuchtigkeit  unleserlich  gewordene  Stelle. 
—  *)  NO.  von  Hofgeismar.  Diese  Edlen  waren  also  Obervogte  des  Klosters  Keuen-Heerse  fiber  dessen  Giiter  in  Scher- 
fede.  —  *)  „de  Patberg"  ist  an  der  verdorbenen  Stelle  mit  kleineren  Buchstaben  iiber  die  Linie  geschrieben.  Der 
Ministerial  Godschalk  von  Padberg  ist  ubrigens  sehr  bekannt.  Vgl.  Seibertz  U.-B.  III.  619.  —  *)  Vgl.  die  Note  z\i 
Nro.  209.  —  6)  Spater  wird  der  ministerialium  ecclesie  nostre  conniventia  noch  einmal  erwahnt,  gleichsam  als  ob 
diese,  ahnlich  wie  die  spater  zu  Landstanden  gewordenen  Ministerialen  der  Hocbstifter  in  Betreff  der  Landeslehen, 
audi  an  den  Gutern  des  Klosters  ein  Gesammtrecht  gebabt  hatten. 


Digitized  by 


Google 


1232.  143 

quod  cum  coram  nobis  inter  abbatem  et  convcntum  Patherburnensem  ex  una  parte  et  Bernbardum  mili- 
tem  de  Dalwic  ex  altera  controversia  verteretur  super  villicatione  in  Sturebroke  !),  discretorum  virorum 
tandem  mediante  consilio  per  arbitros,  quos  ex  utraque  parte  elegerunt,  talis  inter  eos  facta  est  com- 
positio,  quod  videlicet  dictus  miles  B.  in  manus  nostras  necnon  et  abbatis  Patherburnensis  aliorumque 
multorum  fideliter  promisit  et  sub  obteutu  predictonim  bonorum,  quod  abbati  Patberburnensi  pro  deten- 
tis  redditibus  sepedictorum  bonorum  III  marcas  restituat,  XVIII  solidos  in  media  quadragesima  et  alios 
XVIII  solidos  in  pascha,  et  debitum  censum  II  videlicet  marcas  Patherburnensis  monete  in  die  beati 
Anclree  et  V  uncias  ovorum  in  pascba  singulis  annis  sine  omni  contradictionis  molestia  persolvat;  si 
vero  sepedictus  miles  B.  pretaxatum  censum  die  predicto  non  persolverit,  omne  ius  villicationis  tarn  ipse 
quam  et  heredes  amittant  et  ad  abbatem  Patherburnensem  et*  suam  ecclesiam  devolvatur.  Ad  maiorem 
igitur  premissorum  confirmationem  presentem  paginam  ab  ipsis  rogati  sigillo  nostro  fecimus  roborari. 
Affuerunt  etiam  cum  hec  fierent:  Heinricus  prepositus  de  Schildecen,  Eschwinus  nostre  ecclesie  preposi- 
tus, Reinherus  noster  portarius,  Herebordus  decanus  Nove  Ecclesie  2),  Heinricus  plebanus  de  Huxaria, 
Johannes  plebanus  de  Natesungen,  Johannes  plebanus  de  Wilbodessen;  Godescalcus  Malignus  Spiritus  *), 
Bertoldus  Solva  clerici,  Conradus  de  Amelungesen,  Gerhardus  Hadike,  Hildebrandus  de  Veteri  Monte 
milites  et  alii  quamplures  tarn  clerici  quam  laici.  Acta  sunt  hec  Huxarie  in  ecclesia  beati  Kiliani  a.  gr. 
M<\CC°.XXXIlo,  XVn.  Kal.  Februarii. 

Das  ziemlich  gut  erhaltene  Siegel  weist  die  sitzende  Figur  de9  Abtes  auf,  mit  der  Mitra  auf  dem  Haupte,  die  ge- 
scLlossene  Bibel  in  der  Linken,  den  Hi  r  tens  tab  in  der  Rechten  und  in  reich  verziertem  Gewande.  Die  Umschrift 
lautet:  HERMANNUS  DEI  GRACIA  (CORBEIE)NSIS  ECCLESIE  ABBAS. 

215. 

*  Propst  Wilhelm  von  Marsberg  verkauft  einen  seinem  Stifle  gehbrigen  Garten  bet  Trarbach.    1232.  — 
Or.  Propstei  Marsberg  U.  3;  Abschr.  Msc.  II.  101  S.  14. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Willehelmus  Dei  gratia  sancti  Petri  in  monte  Eresberg 
prepositus.  Sciat  presens  etas  et  cognoscat  posteritas,  quod  Hermannus  cum  filiis  suis  ortum  in  Traner- 
bach  4)  iacentem  et  beato  Petro  in  monte  Eresberg  pertinentem ,  a  nobis  dominorum  nostrorum  6)  con- 
sensu hemendo  sibi  suisque  successoribus  comparavit,  conditione  tali,  ut  si  heredes  non  habens,  post 
mortem  ipsius  iterato  cedat  beato  Petro.  Testes  huius  rei  sunt:  Ludolphus  tunc  temporis  in  Liciaco 
prepositus,  post  ipsum  Heinricus  eiusdem  loci  prepositus6),  Hartlevus  camerarius  Corbeiensis,  Heinricus 
et  Hermannus  dicti  loci  confratres;  Gerlagus  Corbeiensis  ecclesie  ministerialis,  Martinus  et  Wernherus 
Strumpel.  Ut  autem  hec  firma  et  inconvulsa  permaneant,  sigilli  ecclesie  communiri  fecimus  impressione. 
Acta  sunt  hec  anno  verbi  incarnati  M°.  CC°.  XXXII0,  temporibus  domini  Hermanni  Corbeiensis  abbatis, 
regnante  Frederico  potentissimo  Romanorum  imperatore. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 


l)  Stormbruch  ini  Fr.  Waldeck.  Vgl.  die  Abdinghofer  Urk.  von  1217  Nro.  71.  —  *)  Nigenkerken  bei  Corvey.  —  »)  Wie 
heisst  diese  Familie  deutsch,  vielleicht  Duvel?  und  ist  bei  dem  unerklarlichen  Solva  Clerici  wohl  an  Papenheim 
zu  denken?  4)  Die  Mitwirkung  der  Propete  von  Litzig  macht  es  unzweifelhaft,  dass  hierunter  Trarbach  zu  verate- 
hen  ist,  in  welchem  Kirchspiel  Litzig  liegt,  vgl.  die  UU.  von  1212  u.  1233  Nro.  51  u.  220.  Es  ist  bemerkenswertb, 
dass  auch  die  Corvey  incorporirte  Propstei  Marsberg  in  der  Nahe  der,  Ersterem  von  Ludwig  d.  D.  im  J.  870  ge- 
schenkten  Guter  an  der  Mosel,  Besitzungen  batte.  —  *)  Des  Abts  und  des  Convents  von  Corvey.  -  fij  Dies  ist  wohl 
so  zu  verstehen ,  dass  wahrend  der  Regierung  Ludolfs  der  Kauf  geschlossen  und  wahrend  der  Heinrichs  die  Urkunde 
ausgestellt  worden  ist. 


Digitized  by 


Google 


144  «*  »3. 


216. 


*  Abt  Hermann  von  Corvey  genehmigt  einen  Gutertausch  zwischen  den  Stiflern  Groningen  unci  llsenburg. 

'  1232.  —  Abschr.  Msc.  II.  102  S.  114. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Hermannus  Dei  gracia  Corbeiensis  abbas  omnibus  huius 
pagine  inspectoribus  notum  esse  cupimus,  quod  nos  propter  petitionem  capituli  in  Groningen,  de  consilio 
conventus  et  lninisterialium  nostrorum,  consensimus  in  concambio,  quod  factum  est  inter  ecclesiam  Ilsene- 
bergensem1)  et  ecclesiam  in  Groningen  super  ecclesia  in  Walincgerothe 2)  (sic!)  et  dote  ipsiusecclesie  vide- 
licet duobus  mansis,  ita  quod  ecclesia  in  GVoningen  duos  mansos  cum  suis  fructibus  vice  memorate  eccle- 
sie  recipiat  in  villa  Suanebike  8).  Item  consensimus  in  eo,  quod  ecclesia  in  Groningen  contulit  ecclesie 
Ilsenebergensi  in  prefata  villa  Walincgerothe  octo  areas  et  silvam  et  paschua,  XX  marcis  ab  ecclesia 
Ilsenebergensi  refusis  ecclesie  in  Groningen.  Ut  autem  hoc  concambium  nulla  oblivio  deleat  seu  aliqua 
malignitatis  ingenii  posteritas  infringat,  presentem  paginam  tarn  nostro,  quam  ecclesie  Corbeiensis  et 
Groningensis  sigillis  fecimus  communiri.  Testes  huius  rei  sunt:  Albertus  prior,  Eschewinus  prepositus  et 
totus  Corbeiensis  conventus,  Engelhardus  prepositus,  Bertoldus  prior  et  conventus  Gronincgensis  fsidj,  nii- 
nisteriales  vero  nostri:  Conradus  de  Amelungessen  et  Herboldus  filius  eius,  Hermannus  de  Nienkerken, 
Giselbertus  de  Winnincgehusen,  Godefridus  de  Godelem,  Gerhardus  Hadik,  Bertrammus  de  Stamme, 
Conradus  dapifer  et  alii  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC°. XXXII0,  indictione  .  .  .  .4),  prela- 
tionis  nostre  decimo  anno. 

217. 

*  Der  Paderborner  Dompropst  Volrad  iibertragt  aufs  Neue  gewisse  Guter  der  Dompropstei.  1233  JuU  27.  — 

Or.  Fr.  Paderborn  U.  145. 

Volradus  Dei  gratia  maior  prepositus  Paderburnensis  universis,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit. 
perpetuam  in  salutis  auctore  salutem.  Quia  ea  que  nostre  amministrationis  tempore  circa  prebendam 
fratrum  rationabiliter  ordinantur,  etiam  ad  noticiam  futurorum  pervenire  cupimus,  presentis  scripti  tenore 
tarn  presentium  memorie  inprimendum  quam  futurorum  noticie  transmittendum  duximus,  quod  bona  a 
Meinrico  de  Henkeldere  6)  quondam  comparata,  que  dominus  Conradus  plebanus  6)  concanonicus  noster 
de  prepositura  nomine  obedientie  tenuit,  idem  plebanus  et  concanonicus  noster  in  manus  nostras  resigna- 
vit  et  nos  consequenter  eadem  bona  tarn  de  prefati  plebani  quam  de  tocius  capituli  voluntate  et  con- 
sensu* Henrico  dicto  de  Saltkoten,  uxori  sue  et  proli  ipsorum  sub  ea  forma  contulimus,  quod  annuatim 
de  eisdem  bonis  oblationem  debitam  et  consuetam  in  pane,  caseis  et  cervisia,  sicut  earn  iamdictus  C. 
dedit  ac  dari  instituit,  in  anniversario  Bernhardi  laici  sine  diminutione  persolvant.  Verum  quia  hiis  die- 
bus  malis  nichil  adeo  firme  statuitur,  ad  quod  dolus  et  calumpnia  non  laborent  dissolvendum,  ne  pre- 
scripta  prefatorum  bonorum  collatio,  in  qua  indempnitati  ecclesie  sufficienter  provisum  est,  a  quoquam 
in  posterum  possit  aliquo  modo  infringi  vel  revocari,  presens  instrumentum  tarn  capituli,  cuius  consensus 
accessit,  quam  nostri  sigilli  inpressione  prefato  Henrico  et  uxori  sue  ac  proli  ipsorum.  ad  exhibendum 
in  posterum  pro  se,  si  necesse  fuerit,  dedimus  conmunitum.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis 
M°.CC°. XXXIII0,  indictione  V,  sexto  Kalendas  Augusti.  Testes  huius  rei  sunt:  Amelungus  decanus,  Vol- 
quinus,  Tetmarus  scolasticus,   Hermannus  camerarius,  Volbertus,  Hugo,  Ludolfus  cellerarius,  Vollandus 


>)  llsenburg  am  Harze.  —  *)  Wohl  Woltingerode  NO.  von  Goelar.  —  *)  Schwanebeck  SW.  von  Oschersleben.  —  4)  War 
nach  Kindlinger  und  dem  Repertor  yon  Groningen  auch  im  Original e  ausgelassen.  —  ft)  Henglarn  siidlich  von  der 
Stadt  Paderborn.  —  ^  An  der  St.  Ulrich-  oder  Gokirche. 


Digitized  by 


Google 


123S. 

cantor,  Widekindus  prepositns  sancti  Petri,  Bruno,  Henricus  prepositus  de  Scildece, 
dus  custos,  Rabodo,  Gerungus,  Everhardus,  magister  Johannes,  Ludolfus,  Johanm 
Suederus,  canonici  maioris  ecclesie  Paderburnensis. 

Nur  das  Siegel  des  Dompropstes  Volrad  ist  ziemlich  vollatandig  erhalten. 

218. 

Die  Abtissin  Mechtildis  von  Schildesche  verkauft  dem  Grafen  Ludwig  von  Ravensberg 
Burger  von  Bielefeld  seit  Griindung  dieser  Stadt1)  ausgenutzt*  hatten.  1233  August.  - 
3117  III.  Nro.  8;  gedr.  Lamey  dipl.  G.  der  Gr.  v.  Ravensberg.  C.  D.  Nri 

Mechtildis  divina  miseratione  Schildescensis  ecclesie  humilis  abbatissa  omnibus  ' 
tibus  utriusque  vite  salutem.  Cum  oppidum  Bilivelde  a  sui  fundatione  silvam  palud 
et  montem  sancti  Johannis8),  que  ecclesie  pertinebant  Schildescensi,  lignis  et  pascu 
quasi  inevitabilibus  frequenter  usurparet  ac  lites  et  contentiones,  que  super  huiusm< 
riis,  ecclesie  ipsi  non  modicas  generarent  molestias,  ita  ut  molestiarum  respectu  ex 
aut  nullus  fructus  ecclesie  proveniret,  meliora  et  utiliora  ex  concambio  dicte  silve  et 
silvam  ipsam  et  que  in  ipsa  continentur  comiti  Lodewico  de  Ravensberc  a  tilia  que 
dicitur  secundum  viam,  que  ab  ipsa  usque  Jurewaldescamp 4)  protenditur  et  sec 
usque  ad  Geltardeshagen 6)  directe  transitur,  de  communi  consensu  dominarum  ec< 
cambium  dedimus,  XL  marcis  ab  eodem  refusis  ad  emendum  predium  quod  silve  et 
in  concambium  date  respondeat  in  recambicione.  Et  ne  cuiusquam  calumpniis  revo< 
per  nos  et  dominarum  ecclesie  nostre  unanimem  assensum  sollempniter  noscitur  esse 
cartam  geste  rei  seriem  continentem  sigillo  ecclesie  nostre  roboravimus.  Acta  si 
M°.CC°.XXXIII0,  mense  Augu&ti 

219. 

Papst  Gregor  IX.  nimmt  sdmmtliche  Besitzungen  des  Klosters  Corvey,  insbesondere  die 
Kogelnberg  6J  so  wie  die  Stadt  Volkmarsen  unter  seinen  Schutz.  Anagnu  1233  Sept 

Kl.  Corvey  U.  88;  gedr.  Schaten  ad  ann. 

Gregorius  episcopus  servus  servorum  Dei  dilectis  filiis,  abbati  et  conventui  m 
ordinis  sancti  Benedicti,  Paderburnensis  dioecesis,  salutem  et  apostolicam  benedicti 
petitur  quod  iustum  est  et  honestum,  tarn  vigor  equitatis,  quam  ordo  exigit  rationis 
dinem  officii  nostri  ad  debitum  perducatur  effectum.  Eapropter,  dilecti  in  Domin 
precibus  inclinati  personas  vestras  et  locum  in  quo  divino  vacatis  obsequio  cum  omi 
presentiarum  rationabiliter  possidetis,  aut  in  futurum  prestante  Domino  iustis  modis  \ 
beati  Petri  et  nostra  protectione  suscipimus.  Specialiter  autem  de  Mersberg  et  de 
et  oppidum  de  Volcmerressen  cum  pertinentiis  eorundem  nee  non  possessiones,  silvs 
vestra,  sicut  ea  omnia  iuste  ac  pacifice  (possidetis),  vobis  et  per  vos  monasterio  ve$ 
stolica  confllmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus.     Nulli  ergo  omnino 


l)  Um  1221.  Vgl.  meinen  Excurs  zum  U.-B.  m.  173.  —  ^  Eine  Abschrift  dieses  Drucks  finde 
Urkondenarchivs  von  Schildesche.  —  *)  Johannisberg  im  Westen  der  Stadt  Bielefeld.  —  4)  S 
Lamey,  aber  wobl  corrumpirt.  —  6)  Gadderbaum  im  SW.  von  Bielefeld.  —  •)  Bergschloss  im  C 
Provinz  Hessen. 

W«tL  Urk.-Buch.    IV.  1| 


Digitized  by 


Google 


146  1233. 

paginam  nostre  protectionis  et  confirmationis  infringere  vel  ei  ausu  temerarro  contraire.  Si  quis  autem 
hoc  attemptare  presumpserit,  indignationem  omnipotentis  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum 
eius  se  noverit  incursurum.    Datum  Anagnie  II.  Kalendas  Octobres,  pontificatus  nostri  anno  septimo. 

220. 

*  Johann,  Graf  von  Sponheim  x)  siihnt  die  von  ihm  und  den  Seinen  gegen  die  Corveyschen  Besitzungen  zu 

Litzig  an  der  Mosel  veriibten  Vergehen  dadurch,  doss  er  fur  10  Jahre  auf  eine  ihm  von  dorther  zustehende 

Abgabe  von  18  Solidi  verzichteL  1233  October  28.  —  Or.  Fr.  Corvey  U.89;  Abschr.  Msc.  1.134  p.  121. 

Venerabili  domino  H(ermanno)  Dei  gratia  abbati  in  Kurbeia  J.  comes  de  Spanheim  tarn  promptum  quam 
debitum  in  omnibus  obsequium.  Licet  propter  maliciam  dierum  modernorum,  pater  venerande,  vestra 
ecclesia  satis  frequenter  et  minis  indebite  lesa  fuerit  hactenus  a  nostra  familia,  scire  tamen  debet  indu- 
bitanter  caritas  vestra,  quod  nos  ipsam  eandem  ecclesiam  vestram  tanquam  matrem  et  benefactricem 
nostram  miro  affectu  diligimus  et  ipsi  merito  dignas  gratiarum  actiones  referimus  optime  recognoscentes, 
quod  ab  ipsa  sumus  conpetenter  ditati  et  sublimiter  honestati.  Cum  igitur  pro  lesione  memorata  per 
litteras  vestras  preces  nobis  fuderitis,  aliquam  vobis  fieri  sicut  dignum  est  satisfactionem,  nos  iuste  peti- 
cioni  vestre  voluntarium  prebentes  assensum,  talem  inter  nos  et  ecclesiam  vestram  fecimus  compositionem, 
quod  decern  et  octo  solidi  Colonienses,  quos  annuatim  curia  vestra  in  Leciche  *)  nobis  iuste  persolvere 
consuevit,  per  decern  annos  nobis  non  solvantur  et  hanc  compositionem  factam  esse  de  collateralium 
nostrorum  consilio  et  nuntiorum  vestrorum  assensu  voluntario  cognoscatis.  Preterea  vobis  quantum  possu- 
mus  firmissime  promittimus,  quod  de  cetero  dampna  vobis  aliqua  nullatenus  inferemus,  sed  ducatum  et 
defensionem  debitam  vobis  exhibebimus  temporibus  opportunis.  Et  quoniam  universa  negocia  obfuscare 
solet  oblivio,  si  non  ilia  firmentur  stabili  caractere  litterarum,  presentem  paginam  scribi  fecimus  et  ean- 
dem precepimus  sigilli  nostri  munimine  roborari.  Facta  est  autem  hec  conpositio  anno  dominice  incar- 
nationis  M°.CC°. XXXIII0,  in  die  sanctorum  apostolorum  Symonis  et  Jude,  presentibus  viris  discretis  et 
honestis:  domino  Johanne  comite,  Cuonrado  Treverense  predicatore  verbi  Dei8),  Friderico  milite  de  Wal- 
holt,  Isenbardo  capellano  de  Starkenberch,  Themone  monacho,  Heinrico  converso  et  pluribus  aKis.  Hinc 
est  quod  ego  Jo(hannes)  comes  de  Spanheim  benignitatem  vestram  omni  diligentia  quacunque  possum 
suppliciter  exoro,  quatinus  iniurias  et  dampna  vobis  a  me  et  a  meis  hactenus  illata  divine  mercedis 
et  nostre  servitutis  4)  intuitu  libera  mente  et  corde  voluntario  remittatis  et  mihi  et  uxori  mee  tarn  defuncte 
quam  vive  plenam  fraternitatem  et  omnium  bonorum,  que  fiunt  apud  vos,  perfectam  communionem  con- 
feratis  et  de  hoc  litteras  vestras  patentes  sigillo  vestro  roboratas  michi  transmittere  nullatenus  obmit- 
tatis.    Valete. 

Das  Siegel  ist  abgefallen. 


»)  Bei  Kreuznach.  —  *)  Litzig  an  der  Mosel.  Vgl.  oben  die  Urkunden  von  1212  u.  1232  Nro.  51  n.  215.  Nicht  weft  von 
Litzig  liegen  die  Sponheim'schen  Besitzungen  Senheim  und  Messenich.  —  *)  Der  Provinzialprior  des  Predigerordens  in 
Deutschland,  vgl.  Bohmer  R.  J.  1198— -1254  p.  340  Nro.  76,  nicht  etwa  der  in  diesem  Jahre  am  80.  Juli  ermordete 
Ketzerrichter  Conrad  von  Marburg.  —  4)  Die  Knechtschaft  der  Sunde. 


Digitized  by 


Google 


t«S.  147 

221. 

Die  Grafen  Conrad,  Otto,  Hermann  und  Ludwig  von  Ever  stein  genehmigen,  wie  ihr  verstorbener  Vat  er  Albert, 
die  Schenkungen  ihres  Oheims  Conrad  an  das  Kloster  Willebadessen  beim  Eintritte  seiner  Tochter  Clemeniia 
in  dasselbe  und  empfangen  von  diesem  fur  eine  ahnliche  Uberlassung  der  Freiheit  eines  schbjfenbaren  Mannes 
ikrer  Freigrafschaft  sieben  Hark.  1233.  —  Regesl  Msc.  1.  242  K  S.  62;  gedruckt  nach  einer  etwas  abwei- 
chenden  Ausferligung  in  einem  Willebadessener  Copiar  bei  v.  Spilcker  Gr.  v.  Everstein  U.-B.  S.  61. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Ea  que  geruntur  in  tempore,  ne  labantur  cum  tem- 
pore, poni  solent  in  lingua  testium  et  scripti  memori^  perhennari.  Hinc  est  quod  nos  fratres  l)  de 
Everstene  comites  pia  opera  patris  nostri  Alberti  et  patrui  nostri  Conradi,  que  circa  ecclesiam  Wilbo- 
dessen  ab  eis  gesta  sunt,  collaudantes  et  per  omnia  rata  habere  volentes,  tarn  futuris  quam  presentibus 
Chri8ti  fidelibus  presentis  scripti  attestatione  innotescere  cupimus,  quod  predictus  patruus  noster  dominus 
Conradus,  cum  filiam  suam  neptem  nostram  Clementiam  nomine  in  supradictam  ecclesiam  Wilbodessen 
sub  regulari  districtione  Domino  servituram  offerret,  intuitu  superne  retributionis  et  amore  filie  libera 
bona  in  Guntersen  et  Albachtessen  2)  quorundam  hominum  libere  conditionis,  Geroldi  videlicet  Conradi 
et  Brunonis  fratrum,  Hartmodi  Helmici  et  Alberti  fratrum  et  Havnrici,  de  consensu  fratris  sui  domini 
Alberti  comitis  patris  nostri  nee  non  legitimorum  heredum  suorum,  sepedicte  ecclesie  sine  omni  condi- 
tione  perpetuo  tradidit  possidenda  et  hoc  predictorum  hominum  per  omnia  consensu  accedente,  quod 
etiam  postea  regali  banno  stabilitum  est  a  Hermanno  Berculen  iudiciali  sede  vice  comitis  presidente  pre- 
sentibus Theoderico  Saladio,  Godefrido  de  Pickelsen,  Gerbodone  gogravio  et  aliis  quampluribus.  Cum 
igitur  eadem  ecclesia  suis  bonis  per  multorum  annorum  circulum  sine  omni  impedimenti  molestia  potita 
fuisset,  patre  nostro  iam  per  mortis  conditionem  de  medio  facto,  mansum  unum  in  Overthe 8),  quern  Her- 
mannus  homo  libere  conditionis,  quod  in  vulgari  scepenbere  vocatur,  et  frater  suus  Hetenricus  et  sui  he- 
redes  iure  libertatis  de  manu  nostra  tenuerunt,  sex  marcis  comparavit  predicte  ecclesie.  Sed  quia,  wa- 
randiam  plenariam  ut  haberent  istius  mansus,  dominus  Henricus  tunc  prepositus  nobis  efficaciter  instabat, 
nos  pro  remedio  peccaminum  nostrorum  et  parentum  ipsum  mansum  in  Overthe  cum  consensu  fratrum 
nostrorum  cum  bonis  in  Guntersen  et  Albachtessen  eidem  ecclesie  tradimus  perpetuo  possidendum.  Et 
ut  hoc  factum  nostrum  memorie  presentium  et  futurorum  arctius  imprimeretur,  VII  marcas  a  sepedicta 
recepimus  ecclesia,  cum  libertatem  dictorum  hominum  ei  dimisimus4).  Ne  igitur  hoc  factum  ab  aliquo 
successorum  nostrorum  possit  infringi,  presens  scriptum  sigillo  nostro  signavimus.  Testes  huius  facti  nostri 
sunt  hii:  Henricus  dapifer,  Hermannus  de  Weten,  Hildebrandus  et  Fridericus  de  Aldenberg,  Gerinbertus 
de  Hersete.    Acta  sunt  hec  a  nobis  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.  tricesimo  tercio. 

222. 

*  Die  Abtissin  Julia  von  Bbddeken  bekundet,  dass  die  Briider  von  Altenboddeken  behufs  ihres  Seelenheils  dem 
Kloster  Bardehausen  das  Obereigenthum  gewisser,  ihren   Vasallen  abgekaufter  Giiter  abgetrelen  haben. 

1233.  —  Or.  KL  Bardehausen  U.  31. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Ego  Jutta  Dei  gratia  Budicensis  ecclesie  abbatissa  omni- 
bus hoc  scriptum  inspicientibus  perpetuam  in  Domino  salutem  .  .  Notum  sit  igitur  omnibus  Christi  fide- 


')    In  der  Msc.  I.  242  regestirten  Ausfertigung,   die  v.  Spilcker  S.  63  aus  einer  Abschrift  kannte,  lautet  der  Eingang: 
Nos  fratres  de  Everstene  Conradus  et  Otto,  Hermannus  et  Lothewicus  pia  opera  etc.  —  a)  Nach  Giefers  zwei  einge- 

gangene  Orte,  der  erstere  zwischen  Peckelsheim ,  Willebadessen  und  Gehrden,  der  zweite  S.  von  Peckelsheim. 

*)  Nach  Giefers  zu  Nro.  65  ein  eingegangener  Ort  W.  von  Peckelsheim.  —  4)  Welches  Recht  hatten  die  Grafen  urn 
die  Freiheit  jener  schoffenbaren  Leute  an  das  Kloster  abzutreten?  Schon  zum  U.-B.  III.  1792  wies  ich  darauf  hin 
wie  die  Freigrafen  herrschaftliche  Rechte  tiber  die  Freien  ihres  Gerichtsbezirkes  in  Anspruch  nahmen.  Hier  heisst 
es  sogar,  die  Freien  hatten  ihre  Guter  iure  libertatis  vom  Freigrafen  zu  Lehen. 

19* 


Digitized  by 


Google 


148  il". 

libus  tarn  posteris  quam  presentibus,  quod  Gozvinus  miles  de  Grafhim  coram  nobis,  omnibus  ecclesie 

nostre  ministerialibus  presentibus,  dimidietatem  bonorum  in  Rozinchusen  *)  ipsum  attingentem  cum  here- 

dibus  suis  resignavit,  militibus  Heinrico  et  Gerhardo  fratribus  de  Aldenbudiken  proprietatem  eorundem 

bonorum  integram  coram  nobis  recognoscens.     Procedente  autem  tempore  prenominati  fratres  H.  et  G. 

de  Aldenbudiken  cum  omnibus  heredibus  suis  in  remissionem  omnium  peccatorum  suorum  in  presentia 

nostra  et  omnium  ecclesie  nostre  ministerialium  beate  virgini  Marie   de  Hersvedhehusen  iam  dicta  bona 

*"er  contulerunt.    Ut  autem  hec  rata  et  inconvulsa  permaneant,  presentem  paginam  inpressione 

jlesie  nostre  et  nostro  sigillo  fecimus  roborari.    Acta  sunt  hec  a.  i.  d.  millesimo  CC°.  XXXIII0. 

dus  rei  sunt:  sacerdotes  Albodo  plebanus,  Thidericus,  Conradus,  Heinricus,  Heidhenricus;  laici 

,  Lutfridus,  Bruno,  Conradus  de  Etlen,'Rotgherus  de  Bur  en,  Conradus  et  alii  quamplures. 

223. 

i  Convent  des  Klosters  Corvey  iiberlassen  mit  Genehmigung  eines  landslandischen  Ausschusses  an  das 
ardehausen  auf  Wiederkauf  die  bisher  van  demselben  pachtweise  innegehabten  Giiter  in  Scherfede,  so 
die  dem  Convent  allein  dort  zustehenden  Komgefdlle.    1233.  —  Or.  KL  Bardehausen  (J.  32. 

aannus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas  totumque  ibidem  collegium  universis  presentem  paginam 
is  salutem  in  salutis  auctore.  Ne  rerum  gestarum  actio  a  fidelium  transeat  memoria  et. Veritas 
t,  cautum  est  anti  quorum  sollertia,  scrip  to  ipsam  ac  testibus  confirmari.  Norint  quapropter 
ualiter  ex  consuetudine  et  traditione  seniorum  constituimus  personas  X,  monachos  V:  Albertum 

Escwinum  prepositum,  Reinherum  portarium,  Hartlevum  camerarium,  Thimmonem,  ministeria- 
>nradum  de  Amelungessen,  Herboldum  filiumeius,  Ravenonem,  Gerhardum  Hadiken,  Godefridum 
hem,  qui  iurati2)  ecclesie  nostre  negotia  disponerent,  ceteri  ratam  eorum  haberent  ordinationem. 
ritur  nostro  tempore  nostram  ecclesiam  multis  ac  gravibus  dispendiis  dilapidari,  ita  ut  necessi- 
1  et  utilitate  urgente  compulsi  simus  bona  nostra  in  Scerve  sita,  de  quibus  annuatim  pensionem 
lesia  Hersvethehusensis  solvit,  ipsis  fratribus  venditione  distrahere  sub  hac  forma.  Recepimus 
C  et  XX  marcas,  ex  quibus  abbas  LXX  marcas,  Escwinus  prepositus  L  marcas  recepit.  Servi- 
3  diurnale8)  prius  comparaverant  XXXV  marcis  et  uterque  contractus  simili  forma  celebratus 
rumenta  etiam  super  ipso  servicio  data  iam  pridem,  presenti  littera  revocantur  eo,  quod  ad 
ibi  descriptam  postmodum  XI  marce  accesserint.   De  servicio  autem  gwarrandiam  sicut  de  nostra 

prestabimus  eo,  quod  abbas  propter  defectus  nostros  ipsum  nobis  contulerit  venditione  distra- 
eterea  Stephanus  de  Horhusen  et  Burchardus  de  Wigbilethe,  si  in  nostram  fuerint  gratiam  re- 
marcas  restituent  cenobio  pro  dampnis  eidem  loco  illatis,  alioquin  nos  restituemus.  Sciendum 
tod  post  hec,  si  fortuna  favente  nostra  ecclesia  summam  supra  scrip  tarn  habere  potuerit,  beni- 
•e  nobis  cedet  ecclesia  Hersvethehusensis,  ita  ut  non  redimamus,  sed  potius  reemamus  simili 
idelicet  predium  C  et  XX  marcis,  servicium  XL  et  VI  marcis.  Quia  vero  divisim  utraque  pars 
wnquisita  est,  divisim  ea  reemere  nobis  conceditur.    Servicium  vero  post  reemtionem  illaeccle- 


duroh  Reagentien  nicht  wieder  ganz  lesbar  gewordene  Notia  fugt  der  Ruckschrift  de  bonis  in  Rozinchusen  die 
te  prope  Borgardinch  hinzu.    Der  Strich  dnrch  h  kann  als  heim  oder  husen  gelesen  werden,  macht  die  Sache 

nicht  klarer.    Sowohl  Rozinchusen  als  auch  Borgardinch  sind  nicht  mehr  zu  constatiren.    Vielleicht  ist  in  Be- 

ftuf  das  Erstere  an  das  auf  der  Reimann'schen  Karte  W.  von  Obertudorf  verzeichnete  Rockl(and)  oder  an  die  N. 

Obertudorf  von  der  Kreiskarte  angegebene  Rosenbreite  zu  denken.  Grafhim  mochte  wohl  Graffeln  &  von  Obertudorf 

Diese  Orte  liegen  sammtlich  im  Kreise  Buren  N.  von  Boddeken  und  Altenboddeken.   —  7)  Ein  aus  den  Mon* 

sowohl  als  auch  aus  den  Ministerialen  des  Klosters  gewahlter  landstandischer  Rath,  vgl.  Nro.  224,  der  eidlich 
flichtet  war ,  das  Beste  des  Stifts  wahrzunehmen.  Ygl.  die  Herforder  Urk.  von  1208.  —  *)  Die  fur  den  taglichen 
irhalt  der  Monche  bestimmten  Kornrenten. 


Digitized  by 


Google 


«*".  149 

sia  triennio  sine  pensione  possidebit  eo,  quod  ante  ad  VI  annos  comparasset  et  non  possedisset  nisi 
tribus  annis.    Huius  rei  testes  sunt  X  supra  scrip ti  viri  reliquusque  conventus  noster,  Herbordus  decanus 
Nove  Ecclesie,  Henricus  plebanus,  Henricus  Pecunia  canonici;   milites:  Alradus  cum  pede,  Andreas  de 
Durslon,  Conradus  dapifer.    Acta  sunt  hec  a.  gr.  M°.CC°.  XXXIII0. 
Die  beiden  Siegel  Bind  abgefallen. 

224 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  trifft  Bestimmungen  dariiber,  tvie  die  70  Mark,  die  er  fiir  seinen  Antheil  an  dem 
auf  Wiederkauf  (dem  Kloster  Hardehausen)  l)  iiberlassenen  Amte  Scherfede  erhalten,  aus  den  Einkiinften 

des  Amies  Volkmarsen  sollen  abbezahlt  werden.  1233.  —  Or.  Fr.  Corvey  U.  87. 

Hermannus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas  omnibus  huius  pagine  inspectoribus  salutem.  Notum  esse 
cupimus,  quod  cum  pro  necessitate  nostra  et  ecclesie  nostre  propositus  et  conventus  Corbeiensis  obligas- 
sent  redditus  officii  sui  in  Scerven  pro  centum  et  viginti  marcis,  quarum  ad  nostros  usus  septuaginta 
et  ad  usus  prepositi  et  conventus  quadraginta2)  devenerunt,  tandem  convenimus  in  eo  quod  inrestaurum 
eorundem  reddituum  de  officio  Wolcmersen 8)  recipiant  redditus  equivalentes  hoc  anno ,  et  quicquid  super- 
excreverit,  cedet  tarn  nobis  quam  conventui  ad  prefati  officii  solutionem.  Si  vero  sequenti  in  pascha 
septuaginta  marcas  non  solverimus,  tunc  prepositus  et  conventus  de  officio  Wolcmersen  percipient  tarn 
redditus  de  Scerven,  quam  redditus  officii  eiusdem  et  quicquid  superexcreverit  ad  solutionem  Scerven 
nobis  cedet  incommuni;  et  ita  fiet  deinceps  donee  Scerve  redimatur.  Adicimus  preterea  de  manso,  quern 
habet  in  pignore  Thidericus  Snavethel,  quod  post  suam  solutionem  ad  curiam  Wolcmersen  revertetur  et 
ad  fratrum  prebende  solutionem.  Testes  huius  rei  sunt:  consiliarii  ecclesie  videlicet  Albertus  prior,  Es- 
quinu8  prepositus,  Hartlevus  camerarius,  Themo  iunior.  Laici:  Conradus  de  Amelungessen  et  Herboldus 
filius  eius,  Rabanus  de  Pappenheim,  Gerhardus  Hadik,  Godefridus  de  Godelhem  et  alii,  scilicet:  Here- 
boldus  Nove  Ecclesie  decanus,  Alradus  cum  pede,  Hermannus  Speigel,  Andreas  de  Thurslon  et  alii  plu- 
res.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC0.XXXHI°. 
Daa  Siegel  ist  abgefallen, 

225. 

*  Gerhard,  Abt  von  Hardehausen,  geht  mit  Gertrud,  Abtissin  von  Her  ford,  eine  Gebetsverbriiderung  ihrer 

beiderseitigen  Kloster  ein.  1233.  —  Or.  Gefurst.  Abtei  Herford  V.  39. 

Venerabili  domine  G.  abbatisse  et  dilectis  preposite  decane  totique  collegio  Hervordensis  ecclesie, 
Ger.  Dei  gracia  abbas  in  Hersvethehusen  eiusque  totale  collegium  pacem  in  eo  qui  est  pax  nostra.  Quo- 
niam,  ut  fideli  relatione  confratris  nostri  T.  intelleximus,  devote  ac  sollicite  a  nobis  exegistis;  uti  spiri- 
talis  negocii  et  fraterne  karitatis  inter  vos  et  nos  federa  perpetim  necterentur  es(semus)que  unum  par 
in  Domino  Jesu  in  omni  exhibitione  pietatis,  oportunum  iudicavimus  vestri  spiritali  desiderio  occurrere 
animo  volenti  et  hilari.  Igitur  iuxta  vestre  peticionis  pu(rum)  affectum  recepimus  vos  in  consortium  pie- 
narie  fraternitatis  et  in  coniunctionem  omnium  bonorum,  quibus  Domino  deservimus,  ut  participes  sitis 
nobiscum  in  vita  et  in  morte,  paratique  semper  existemus  et  vivis  vobis  pietatis  inpendia  largiri  ac 
defuiictis  sicut  uni  ex  nostris  plenarie  exhibere.  Mutuam  autem  vicem  nobis  in  Christo  rependi  postula- 
mus.  Datum  anno  gracie  M°.CC0.XXXHI°.  Canonicos  vestros  nequaquam  a  tali  munere  sequestramus. 
Das  jetzt  abgefallene  Siegel  hing  an  leinenen  F&den  and  wollenen  Schnuren. 


")   Ygl.  die  vorhergehende  Urkunde.  —  *)  VerBchrieben  statt  quinquaginta,  wie  auch  Nro.  228  hat.  —  *)  Volkmarsen. 


Digitized  by 


Google 


150  «>»*• 


226. 


*  Bischof  Conrad  1.  von  Osnabriick  tauscht  mit  der  Abtissin  Ida  von  Bet9 ford  Ministerialen  aus.    0.  J. 

1233—1238  V-  —  Or.  Gefurst.  Abtei  Herford  U.  77. 

Venerabili  in  Christo  domne  abbatisse  J.  in  Hervordia.  C.  miseratione  divina  Osnaburgensis  epi- 
8Copus  cum  orationibu8  devotis  promtam  ad  obsequia  voluntatem.  Presentibus  litteris  profitemur,  quod 
nos  de  communi  consilio  et  voluntate  capituli  nostri  et  ministerialium  nostrorum  Gyslam  filiam  Wisceli 
de  Stadhen  militis  vobis  et  ecclesie  vestre  ministerialem  ecclesie  nostre  damus  in  concambium  ipso  iure 
ut  Clementia  ministerialis  ecclesie  nostre  filia  Gerhardi  de  Eckeren  pertinere  dinoscitur  in  litteris  vestris 
patentibus. 

Vom  Siegel  Conrad's  I.  iat  die  grossere  Halfte  noch  erhalten. 

22T. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  bekundet,  dass  der  Ministerial  seiner  Kirche  Raban  (von  Pappenheim2JJ  zu  Gun* 

sten  des  Klosters,  Bardehausen  auf  Giiter  in  Bembsen  *j  und  Scherfede  verzichtet  und  demselben  den  Zehnten 

in  Pappenheim  verpfandet  habe.  1234  Marz  8.  Warburg.  —  Or.  KL  Bardehausen  U.  33. 

Hermannus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas  omnibus  hoc  scriptum  inspecturis  notum  essecupimus,  quod 
domnus  Rabanus  ministerialis  ecclesie  nostre  questioni,  quam  habuit  contra  abbatem  et  conventum  de 
Hersvethehusen  ratione  mansi  unius  in  Hemmedessen  et  annue  pensionis  eiusdem,  necnon  et  omni  contro- 


')  Diese  Urkunde  hatte  von  Hatzfeld  in  die  Regierungszeit  des  Osnabriicker  Bischofs  Conrad  II.  von  Rietberg  1270—12% 
gesetzt  und  die  Initiale  J.  beim  Namen  der  Abtissin  auf  Irmgard  bezogen,  wonach  also  das  Document  zwischen  die 
Jahre  1290—1296  fallen  musste.  Beim  ersten  Anblick  schon  widerspricht  dieser  Annahme  der  Cliarakter  der  Schrift, 
welche  der  ersten  Halfte ,  nicht  dem  Ende  des  12.  Jahrbunderts  angehort.  Und  in  der  That  hat  auch  in  jener  Pe- 
riode  ein  Conrad  I.,  angeblich  aus  dem  Hause  Veltberg,  das  Bisthum  Osnabriick  zwischen  den  Jahren  1227  —  1233 
verwaltet.  Dies  Document  ihm  zuzuschreiben ,  scheint  jedoch  zunachst  aus  dem  Grunde  nicht  anzugehen,  weil  unter 
seiner  Regierung  eine  Herforder  Abtissin,  deren  Namen  mit  J  beginnt,  nicht  gelebt,  den  bisherigen  Annahmen 
nach  vielmehr  wahrend  seines  ganzen  Pontificats  die  Abtissin  Gertrud  von  Lippe,  Tochter  des  beruhmten  Bernhard, 
des  Bischofs  von  Selburg,  der  Abtei  Herford  vorgestanden  hat  und  nach  dem  J.  1244  gestorben  ist;  vgl.  Mooyer  in 
der  Zeitschr.  VI.  105  und  Onomast.  139.  Prufen  wir  aber  die  Grunde  dieser  Annahme,  so  bezeugen  sie  unsere  Herforder 
Urkunden  unmittelbar  nicht,  da  sie  mit  ausdrucklicher  Angabe  des  Namens  die  Abtissin  Gertrud  zum  letzten  Male 
(Nro.  225)  im  J.  1233  und  Ida  zum  ersten  Male,  wenigstens  mit  der  Initiale  ihres  Namens,  z.  J.  1254  erwahnen.  Im 
Ubrigen  ist  fur  das  Jahr  1244,  ale  das  letzte  Lebensjahr  Gertruds ,  offenbar  die  bei  Gruber  Orig.  Livon.  p.  218  abge- 
druckte  Urkunde  von  ihrem  Bruder,  dem  Erzb.  Gerhard  von  Bremen,  vom  23.  Juni  1244  massgebend  gewesen,  vgl. 
Preuss  und  Falkmann  Nro.  232 ,  worin  er  seine  und  seiner  Familie  Memorie  im  Kloster  Lilienthal  gnindet  und  unter 
deren  Mitgliedern  eben  diese  Abtissin  Gertrud  von  Herford  aufzahlt.  Aber  die  Erwahnung  derselben  dort  beweiat  keines- 
wegs,  dass  sie  im  Jahre  1244  noch  am  Leben  gewesen  sei,  da  auch  von  den  ubrigen  aufgeftihrten  Personen  der  Bi- 
schof Otto  von  Utrecht  schon  im  Jahre  1227  getodtet  ist,  und  die  Abtissin  Kunegunde  von  Freckenhorst  vor  dem 
Jahre  1241  gestorben  sein  muss,  indem  ihre  Nachfolgerin  Heilewigis  urkundlich  in  jenem  Jahre  erwahnt  wird.  Westf. 
U.-B.  HI.  391. 

Jeder  Zweifel  wird  aber  durch  die  wohlconservirten  Bmchstiicke  des  Siegels  entfernt,  indem  dieses  wirklicb 
identisch  ist  mit  dem  an  der  Marienfelder  Urkunde  83  von  1235,  gedr.  Westf.  U.-B.  III.  328,  befindlichen  und  sehr 
gut  erhaltenen  Siegel  Conrads  I.  Hiernach  muss  also  schon  zwischen  1233,  wo  Gertrud  von  Lippe  zuletzt  erscheint, 
und  1238,  wo  B.  Conrad  I.  von  Osnabriick  stirbt,  die  Abtissin  Ida  die  Regierung  des  Stifts  angetreten  haben.  Sie 
war,  wie  wir  zur  Urkunde  vom  17.  Januar  1246  (1247)  sehen  werden,  eine  Verwandte  des  Colnischen  Erzbischofs 
Conrad  von  Hochstaden. 

*)   SO.  von  Warburg  in  der  Provinz  Hessen.  — -  •)  0.  von  Brakel. 


Digitized  by 


Google 


1234.  151 

versie  erga  eosdem  renunciavit  ex  integro.  Pretefea  uxor  ipsins  domna  CSnegnndis  ')  resignavit  in  ma- 
nus  nostras,  quicquid  iuris  habebat  in  duobus  mansis  in  Scerve,  quorum  proprietatem  sub  nostro  eccle- 
sieque  nostre  Bigillis  monasterio  Hersvethehusensi  tradidimus;  mansum  vero  supradictum  in  Hemmedessen 
non  susceperat.  Filius  vero  domni  Rabani  Ludolfus  l)  necdum  natus  fuerat  tempore,  quo  contractus  de 
duobus  mansis  celebratus  est;  unde  et  ipsius  assensus  requisites  non  est.  Verum  quia  monasterium  Hers- 
vethehusense  ante  confirmationem  supradictorum  trium  mansorum 2)  perplexum  erat,  ita  ut  sine  gravi 
dampno  manus  domni  Rabani  nequiret  evadere,  urgente  necessitate  accredidit  eidem  domno  Rabano  XXX 
marcas  et  XVIII  solidos,  ipseque  impignoravit  monasterio  decimam  suam  in  Papenheim,  ita  ut  domnus 
Rabanus  decimam  per  suos  colligi  faciat,  et  de  suo  granario  in  Wartberg  monasterio  L  moldra  annuatim 
exhibeat,  XX  siliginis,  XX  ordei,  X  avene.  Estimabitur  autem  annona  hec  secundum  cur  sum  fori 8)  sab- 
bati  precedentis  festum  Martini.  Ceterum  si  quod  impedimentum  monasterium  in  predicta  annona  quo- 
cunque  casu  emergente  pertulerit,  ut  summa  L  moldrorum  minus  4)  eidem  proveniat,  conveniet  fideius- 
sores  domni  Rabani,  qui  manu  data  voverunt,  sive  de  bonis  domni  Rabani  seu  de  proprio  omne  dampnum 
se  monasterio  ad  integrum  restauraturos.  Fideiussores  sunt  hii:  domnus  Bernhardus  de  Osethe,  domnus 
Hermannus  marscalcus5),  domnus  Hermannus  Speculum,  domnus  Antonius  de  Alnhusen,  domnus  Tideri- 
cus  de  Wormelon,  domnus  Henricus  de  Thinkelburg,  domnus  Udo  de  Wethen,  d.  Stephanus,  d.  Gode- 
scalcus  de  Wellethe,  Conradus  de  Wellethe.  Horum  fidem  receperunt  d.  Bernhardus  de  Osethe,  d.  Her- 
mannus Bercule,  d.  Hermannus  marscalcus.  Acta  sunt  hec  Wartberg  a.  gr.  M°.CC°.XXXIIII0,  VIIL 
Idus  Martii. 

Nut  die  Siegelschnure  sind  noch  erhalten. 

228. 

*  Bischof  Bemhard  IV.  Ubertragl  dem  Ministerialen  seines  Hochstxfts  Dethard  von  Wdda  die  ihm  von  (lessen 
Briidern  resignirte  zweite  Hcilfte  seines  Lehngutes.  1234  Mai  3.  —  Or.  KL  Bardehausen  U.  34. 

Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus.  Omnibus  hoc  scriptum  inspecturis  perpe- 
tuam  in  Domino  salutem  ...  Ad  noticiam  ergo  perveniat  presentium  et  futurorum,  quod  Hermannus 
sacerdos,  Ernestus  miles,  Johannes,  Cuonradus  et  Teodericus  fratres  de  Wellethe  medietatem  aree  in 
Wellethe8),  cuius  altera  medietas  Thethardum  militem  de  Wellethe  contingebat,  eidem  Thethardo  pro 
duabus  marcis  vendiderunt.  Predicti  vero  fratres  ad  nostram  presentiam  venientes,  quia  medietatem 
dicte  aree  de  manu  nostra  iure  ministeriali  tenebant,  eandem  medietatem  in  manus  nostras  concorditer 
resignabant.  Nos  vero  sepe  dicto  Thethardo  de  prefatorum  fratrum  consensu  et  voluntate  ad  ius  mini- 
steriale  contulimus  eandem.  In  huius  rei  testimonium  hoc  scriptum  sigillo  nostro  signatum  contulimus 
eidem.  Huius  rei  testes  sunt:  Bernhardus  nobilis  de  Osethe,  Hermannus  marscalcus,  Gerhardus  villicus, 
Araoldus  de  Sunrike,  Heinricus  de  Thinkelburic,  Folpertus  de  Eisnen,  Udo  de  Weten,  Mathias,  Gode- 
scalcus  de  Wellethe,  Adolfus  milites  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  a.  D.  M°.CC°.XXXIino.  in  in- 
ventione  sancte  crucis,  pontificates  nostri  anno  sexto. 

Ein  Siegel  ist  nie  an  der  Urkunde  vorhanden  gewesen  7). 


Beide  Namen  sind  von  anderer  Hand,  aber  in  nicht  viel  spaterer  Zeit  in  dem  dafur  leer  gelasaenen  Raum  nachgetra- 
gen  worden.  —  a)  Hat  Hardehaosen  diese  drei  Guter  uberhaupt  nicht  erhalten ,  so  ist  der  Zusammenhang  nicht  klar, 
in  welchem  ihre  Abtretung  mit  der  Zehntenverpfandung  steht.  —  *)  Marktpreis.  Also  war  schon  damals  der  Martini- 
Marktpreis  in  Geltung.  —  4)  Weniger  als  die  Summe  von  50  Malter.  —  ft)  Marschall  von  Westfalen,  dem  von  Amts- 
wegen  die  Wahrnehmung  der  herzogliohen  Rechte  des  Erzbischofs  von  Coin  in  Westfalen  oblag,  der  als  solcher  also 
eine  Jurisdiction  uber  das  Bisthum  Paderborn  hatte.  In  dieser  Eigenschaft  erscheint  Hermann  ausser  in  der  Mars- 
berger  Urkunde  von  1230  Nro.  180  auch  noch  in  der  folgenden  Urkunde  des  Paderbomer  Bischofs  Bemhard  IV. 
vom  3.  Mai  1234.  —  •)  Welda  SW.  von  Warburg.  Vgl.  die  Hardehausener  Urkunde  vom  J.  1239  Nro.  288.  —  *)  sDas 


Digitized  by 


Google 


152  !»«• 


229. 


*  Erzbischof  Siegfried  HI.  von  Mainz  nimmt  das  zu  Fritzlar  'belegene  Hans x)  des  Klosters  Bardehausen  in 
seinen  Schutz  und  beftehlt  den  Dignitarien  des  dorligen  Stifts,  es  nbthigenfalts  unter  Anwendung  geisllicher 

Strafen  zu  schirmen.  1234  *J  September  11.  Mainz.  —  Or.  KL  Hardchausen  U.  35. 

S.  Dei  gratia  Moguntine  sedis  archiepiscopus  dilectis  in  Christo  preposito,  decano  et  cantori  Frits- 
lariensi  salutem  in  Domino.  Ex  parte  dilectorum  abbatis  et  conventus  de  Hersvedehusen  nobis  e6t  ob- 
lata  peticio,  uti  favorem  nostrum  propensius  ipsis  accomodare  dignaremur,  domum  ipsorum  in  Fritslaria 
sitam  necnon  possessiones  et  res  eorum  alibi  constitutas  sub  nostra  recipiendo  protectione.  Quocirca 
discretionir  vestre  precipiendo  mandamus,  quatinus  vices  nostras  circa  prefata  suscipientes  bona  eisdem 
modis  omnibus  assistatis,  malefactores  ipsorum  iuxta  Moguntini  concilii  statuta8)  censura  ecclesiastica 
percellendo,  loca  quoque,  quo  ipsorum  res  fuerint  deduct®  interdicti  sententie  subiciendo,  monitione 
tamen  octo  dierum  premissa.  Datum  Moguntie  III.  Idus  Septembris,  pontificatus  nostri  anno  HIT. 
Nur  die  Siegelriemen  Bind  noch  vorhanden. 

230. 

*  Der  Paderborner  Dompropst  Volrad  bestatigt  einen  Vergleich  zwischen  der  Abtei  Abdinghof  und  den  Pfar- 
rem  der  Stadt  Paderborn  iiber  die  Begrdbnisse  sowohl  der  Abdinghof schen  Ministerialen ,  Zinspflichtigen 

und  Hbrigen  als  audi  anderer  Einwohner  der  Stadt  Paderborn  in  der  Klosterkirche.  1234.  — 

Or.  KL  Abdinghof  U.  48. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Volradus,  Dei  gratia  maior  prepositus  Paderbur- 
nensis  etc.  Unde  sciant  presentee  et  posted,  quod  inter  ecclesiam  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli 
et  plebanos  Paderburnensis  civitatis  taliter  ordinatum  est,  ut  ministeriales,  censuales  et  litones  eiusdem 
ecclesie,  cum  ex  hac  vita  migraverint,  dicta  missa  in  parochiali  ecclesia,  in  qua  usque  ad  interitum  resi- 
dentiam  habuerunt,  postea  ad  ecclesiam  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  sepeliendi  deportentur, 
ibidem  in  conmemoratione  tricesimo  anniversario4)  peragendi.  Sed  si  preter  hec  ipse  mortuus  in  vita, 
vel  parentes  eius  post  mortem  tricesimum6)  aut  anniversarium  vel  eciam  alia  in  parrochiali  ecclesia  de- 
creverint  peragenda,  dominus  abbas  et  conventus  non  habent  contradicere.  Quicumque  eciam  fidelium, 
nullo  iure  ad  predictam  ecclesiam  pertinentes,  apud  earn  sepulturam  elegerint,  peractis  exequiis  cum 
vigiliis  et  missa  in  parrochiali  ecclesia  ad  ecclesiam  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  deportentur, 
ita  quod  tricesimus  et  anniversarius  in  parrochiali  ecclesia,  unde  transportati  sunt,  peragatur.  Sed  si  in 
ecclesia  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  fideles  Christi  eciam  conmemorationem  suorum  in  tricesimo 
et  anniversario  vel  in  aliis  facere  volunt,  non  sunt  avertendi.  PoBSunt  eciam  alias  sepeliendi  in  civitate 
defuncti  ad  sepedictam  ecclesiam  deferri,  ut  eis  ibi  missa  celebretur,  sicut  antiqua  fidelium  habuit  con- 
suetudo.  Insuper  domus  pistoris  6)  fratrum  eiusdem  ecclesie,  sive  sit  propria  vel  conducta,  in  quacuni- 
cumque  parrochia  fuerit,  cum  tota  familia  cedet  eidem  ecclesie,  sicut  relique  officine.  Ut  hec  igitur 
ordinatio  rata  et  firma  inposterum  valeat  permanere,  presentem  paginam  conscribi,  et  sigilli  nostri  appen- 
sione  fecimus  conmuniri.     Acta  sunt  hec  a.  d.  i.  M0.CC°.XXXIIII0.     Testes  huius  rei  sunt;  canonici  ma- 


dies  mit  dem  betreffenden  Pergamentstreifen  spater  abgeschnitten  worden  ware,  ist  nach  der  Form  des  Pergaments 
nicht  vorauszusetzen.  —  l)  Ygl.  die  Hardehausener  Urkunde  vom  J.  1207  Nro.  28.  —  *)  Nach  dem  Pontifieatsjahro 
Siegfrieds  III.  —  3)  Vom  10.  December  1225.  Vgl.  Brinckmeier  histor.  Chronologie  S.  847.  —  4)  So  die  Urkunde.  Die 
Folge  ergiebt ,  dass  tricesimo  et  anniversario  zu  lesen  ist.  —  *)  D.  h.  wohl  diem.  Also  80  Tage  nach  dem  Begrabniss 
soil  eine  neue  Seelenmesse  gelesen  werden,  wie  jetzt  noch  in  Munster  dies  gewohnlich  sechs  Wochen  nachher  ge- 
schieht.  —  6)  Das  Backerhaus. 


Digitized  by 


Google 


1234.  153 

ioris  ecclesie  Volquinus  de  Sualenberc,  Hermannus  camerarius,  Volbertus  de  Elsen,  Ludolfus  cellerarius, 
Johannes  de  Scildese,  Widekindus  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree  prepositus,  Johannes  eiusdem 
ecclesie  scolasticus,  Albertus  abbas  Paderburnensis ,  Henricus  custos,  Jordanis;  laici  vero  Eilbertus,  Al- 
bertus  de  Balhornen,  Johannes  Julsten  et  alii  quamplures. 
Vom  Siegel  des  Props tes  ist  nur  ein  Bracks  tuck  erhalten. 


231. 

*  Vor  Abt  Albert  von  Abdinghof  verzichten  die  Edlen  von  Biiren  gegen  Zahlung  von  20  Mark  zu  Gunsten 
des  Klosters  Gokirchen  auf  ihre  Anspriiehe  an  Vesperthe  x)  und  andere  Giiter,  was  der  Edle  Bertold  von 
von  Biiren  der  Altere,  als  Freigraf,  unter  Konigsbann  bestatigt.  1234.  —  Abschriften:  Urk.  des  Stifls 
Gokirchen  Nr.  4  und  Msc.  VII.  4210  5.  9;  desgl.  VII.  5102  IV.  S.  51.  u.  53. 

Albertus   miseratione  Dei   abbas    sancti  Pauli  in   Paderburne   et  Volquinus  dictus  de  Swalenberch 
canonicus  cathedralis  ecclesie  in  Paderburne  omnibus  fidelibus,  ad  quos  cedula  ista  pervenerit,  in  salutis 
auctore  salutem.     Cum  inter  novellam  plantationem  virginum  Cisterciensis  ordinis  in  Paderburne  et  inter 
nobilem  virum  Bertoldum  de  Buren  super  quadam  parte  cuiusdam  predii  in  villa  Vesperthe,  que  a)  Wy- 
dikindi  nobilis  viri  fuisse  dignoscitur  *),   dissensio  longa  fuisset,  prestante  Domino  Deo  et  nostro  coope- 
rante  consilio,   ita  tandem  fuit  amputata,   quod  propositus  illius  collegii  ad  consilium  et  exhortacionem 
nostram  dedit  prefato  nobili  viginti  marcas  gravis  et  probate  monete  et  quod  ipse  in  propria  persona  et 
coheres  suus  Bertoldus  iunior,  filius  patrui  sui  Bertoldi  premortui,  constituti  in  figura  iudicii  coram  du- 
centis  8)  viris  et  amplius  renunciaverunt  omni  impedimento,  quod  fecerant  et  facere  intendebant  predictis 
dominabu8.     Et  quicquid  iuris  se  habere  dicebant  in  curia  Vesperthe  et  in  octo  mansis  curie  pertinenti- 
Ims  et  in  uno  manso  trans  rivulum  et  in  duabus  domibus  et  quatuor  mansis   domibus  illis  pertinentibus 
et  in  villa  Thetbaldinchusen  4)  trans  silvam  et  quidquid  iuris  se  habere  dicebant  in  agris  et  aquis,  silvis, 
pratis  et  pascuis  et  in  uno  viro  et  in  una  muliere  dederunt  dominabus  iure  perpetuo,  et  per  Bernhardum 
militem  ministerialem  suum  prefatum  prepositum  vice  dominarum  miserunt  in  corporalem  possessionem 
videntibus  et  sequentibus  multis.     Et  quia  bona  ilia  sita  sunt  in  comitatu  et  iurisdictione  ipsorum ,  obten- 
tum  fuit  per  sententiam,   quod  Bertoldus  senior,  qui  eo   die  presedit  iudicio,    donationem  rite   et  tarn 
solemniter  celebratam  auctoritate  rogia  roboravit,   et  de  omnibus,  que  in  contractibus  exiguntur,   nichil 
pretermisit.     Acta  sunt  hec  a.  d.  i.  M°.CC0.XXXIHI°  iuxta  villam  Vesperthe  in  ascensu  montis    m"  Q^- 
iacet    Huius  rei  testes  sunt  clerici:   dominus  Albertus  abbas  sancti  Pauli,   dominus  Volquinus  < 
de  Swalenberch,  Conradus  canonicus  et  prepositus  eiusdem  loci,  Godefridus  deHaldinchusen,  H 
de  Vesperthe,  Heinricus  de  Nygenkercken;  laici:  Bernhardus  de  Holthusen,  Ricolfus,  Everhardus 
Andreas  de  Vesperthe,  Reinherus,  Ludolfus  Gast,  Bruno  frater  eius  de  Sinnenstorp,   Hermannu 
Ludolfus,  Helmicus,  Wernherus,   Regenhardus,  Heinricus,  Heinricus  abbas  de  Berichem  et  a] 
plures  &). 


'J  Vgl.  die  Note  zur  Urkunde  v.  31.  October  1217  Nr.  70.  —  *)  „et"  das  erste  Copiar.  —  *)  Der  zahlreiche  Ui 
weiter  unten  erwahnten  Freigerichts.  —  4)  Nach  den  Forschungen  von  H.  Kampschulte,  Zeitschr.  XXIII. 
dieser  Ort,  etwa  seit  dem  Jahre  1581,  Bleiwttsche,  im  S.  von  Wiinnenberg.  —  b)  Dies  bestatigen  Bertho 
de  Buren,  vir  nobilis  et  coheres  mens  Bertoldus  iunior,  filius  Bertoldi  patrui  mei  in  einer  ganz  gleic 
Urkunde  von  1234,  die  nur  durch  einige  vollstandigere  Angaben  („in  predio  Vesperthe  quod  fuerat  domini 
nobilis  viri  cognati  nostri  et  domine  Gisle  uxoris  sue "  und  „in  uno  viro  Herbordo  et  in  una  muliere  Gert 
ipsius  cum  pueris  suis")  bemerkenswerth  ist.  Abschr.  Msc.  VII.  4210  S.  7  u.  5102  IV.  S.  43;  gedr.  in  der  ( 
ration  des  Frey-  und  Edlen  Herrn  Moritzen  zu  Buren.  1657.  Anlage  S.  16. 

WertL  Urk.-Buch.    IV.  20 


Digitized  by 


Google 


154  13>*< 


232. 


*  Die  edlen  Gebriider  von  Gudensberg  lJ  verzichten  gegen  Begriindung  der  Memorie  ihrer  Eltem  in  der  Kirche 
von  Gokirchen  auf  ihre  Anspriiche  an  das  Gut   Vesperthe.  0.  /.  (1234).  —  Abschr.  Msc.  VII.  4210  S.  12. 

Omnibus  Christi  fidelibus,  quibus  presens  scrip  turn  fuerit  exhibitum,  Th.  et  S.  nobiles  de  Goden- 
berg2)  salutem  in  Domino.  Notum  esse  volumus  universis  hec  scripta  inspecturis,  quod  nos  omni  iuri 
et  actioni,  quod  et  quam  in  bonis  Vesperthe  et  suis  pertinenciis  habuimus  vel  umquam  habere  possemus, 
pro  nobis  et  pro  heredibus  nostris  abbatisse  et  conventui  sanctimonialium  grisei  ordinis  in  Paderborne 
totaliter  renunciavimus,  ita  tamen,  quod  anniversarium  patris  nostri  Th.  et  matris  nostre  Jutte  et  alio- 
rum  amicorum  nostrorum  et  nostrum  post  diem  deposicionis  nostre  in  ecclesia  sua  agere  procuraverint 
perpetuo.  Verum  ne  quis  umquam  hec  prescripta  presumat  infringere,  banc  nostre  attestacionis  et  con- 
firmacionis  paginam  predicto  conventui  dedimus  unico  sigillo  roboratam.  Acta  sunt  presentibus  sacerdo- 
tibus  Volquino  de  Elsenghen  et  Henrico  de  Elsengen,  Conrado  deEtlen,  Symone  et  aliis  quam  pluribus. 

233. 

*  Die  edlen  Briider  von  Keseberg  treten  dem  Pfarrer  von  Vesperthe  das  Obereigenthum  eines  Guts  ab,  das 

derselbe  von  einem  ihrer  Lehnsleute  gekauft  hatte.  0.  J.  (1234  *JJ.  —  Abschr.  Msc.  VIL  4210  S.  11. 

Nos  Widikyndus  advocatus4),  Ottho  et  Conradus  scolaris5)  fratres  de  Keseberch,  coram  singulis  et 
universis,  quibus  presens  scrip  turn  oblatum  fuerit,  eiusdem  scripti  tenore  publice  profitemur  et  pro  testa- 
mur, quod  Hermannus  plebanus  de  Vesperthe  mansum  situm  in  eadem  villa,  quern  Johannes  dictusWim- 
mensge  civis  Paderbornensis  de  manu  nostra  iure  tenuit  feodali,  ab  eodem  Johanne  et  uxore  ac  pueris 
suis  sua  pecunia  comparavit,  consequenter  a  nobis  cum  multa  instancia  et  devocione  petens,  ut  contra- 
ction inter  ipsum  et  prefatum  Johannem  habitum  gratum  dignaremur  habere  et  ratum.  Ad  cuius  peti- 
cionem,  pure  eciam  propter  Deum  et  eternam  retribucionem,  prefatum  mansum  in  manus  nostras  a  iam 
dicto  Johanne  et  suis  heredibus  resignatum,  resignato  omni  iuri  nostro,  cum  consensu  et  voluntate  here- 
dum  nostrorum  iam  dicto  Hermanno  plebano  contulimus  liberaliter  et  absolute,  dantes  ei  plenam  liber- 
tatem  conferendi  eundem  mansum  fratribus  kalendarum  a),  sive  cuicunque  loco  in  honorem  Dei  decreve- 
rit  conferendum.  Et  hec  protestamur,  quod  siquis  pro  sue  voluntatis  arbitrio  ipsum  plebanum  super 
prefato  manso  maliciose  gravare  presumpserit,  hoc  fiet  contra  ius  et  consensum  nostrum  et  voluntatem. 
Ne  igitur  a  nobis  vel  ab  aliquo  succedentium  heredum  nostrorum  sive  ab  aliis  hoc  factum  nostrum  racio- 
nabile  valeat  in  posterum  infringi  vel  revocari,  presens  instrumentum  ad  maiorem  eiusdem  facti  nostri 
confirmacionem  impressione  sigillorum  domini  Wigandi  abbatis  de  Hegene  et  G.  decani  de  Kesterburch 
et  nostri  sigilli  fecimus  communiri.  Testes  huius  rei  sunt:  frater  Hermannus  prior  de  Hegene,  frater 
Einolfus  monachus  de  Hegene,  Hermannus  prepositus  de  Berche,  Ecbertus  de  Gesmaria,  Johannes  de 
Eleren  plebani,  Herdegeverus  (siclj  advocatus  in  Rudene,  Bruno,  Kicolfus,  Ludolfus,  Hermannus  qui  di- 
citur  Clericus  7);  milites  Gerhardus  de  Orkena,  Conradus  famulus  noster  et  alii  quamplures. 


')  Zwischen  Cassel  und  Fritzlar.  —  *)  Ich  kann  auch  mit  Hulfe  von  Wenck  die  letzte  Initiale  nicht  deuten.  Die  erste 
iat  ohne  Zweifel  Theodericus.  Vgl.  Nr.  236  und  die  Urkunden  vom  Jahre  1237.  —  •)  Nach  Massgabe  von  Nr.  231.— 
4)  tiber  die  Vogte  von  Keseberg  vgl.  den  Index  II.  zu  Wenck  II.  12  sub  voce.  —  *)  So  das  Copiar.  —  *)  Diese 
S  telle  ist  eine  der  al  test  en  Erwahnungen  der  Ealandsbruderschaften.  Vgl.  unsere  Bemerkongen  zur  nachfolgenden 
Brenkhauser  Urkunde.  —  *)  Pape. 


Digitized  by 


Google 


I»l#.  155 


234. 


Das  von  der  Kalandsbriiderschafl  zu  Ottbergen  lJ  begriindele  Mdnnerkloster  wird  unter  deren  Zustimmung  vom 

Abt  Hermann  von  Corvey  in  ein  Cistercienserfrauenstift  (Brenkhausen)  verwandelt  und  Nonnen  dahin  faus 

Eisenach)  berufen.  1234.  —  Unvollstandige  Abschriften  Msc.  II.  72  S.2u.9,  etwas  vollstandiger  aber  fehler- 

haft  gedr.  bei  Paullini  Syntagma  5.  180;  dieser  Abdruck  copirt  Msc.  I.  139  S.  797;  mit  dem  Orig. 

collationirt  II.  102  5.  97. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Hermannus  Dei  gratia  Corbeiens 
huius  pagine  inspectoribus  salutem  in  Domino.  Verbum  veritatis  ex  organo  dominice  vc 
Quoniam  arbor,  que  inutiliter  terrain  occupat,  exscindenda  est  et  in  ignem  mittenda. 
tionis  nos  et  fratres  kalendarii  non  immemores  arborem  incurate  consuetudinis  erad 
novos  inserendo  surculos  videlicet  matronas  probate  et  consummate  religionis,  que  pe 
fructus  aliquid  perfectionis  in  ecclesia  Dei  possint  germinare.  Hinc  est,  quod  cum  eccl 
collecta  ex  elemosinis  fratrum  kalendariorum,  diversis  artaretur  erroribus2),  ita  quod 
gentes  propter  frequentem  incursionem  predonum  Deo  quiete  non  possent  famulari,  Coi 
que  merito  illi  loco  ratione  superpositionis  providere  debebat,  communicato  fratrum  ka 
rumque  prudentum  consilio,  illi  loco  salubriter  providere  disponebat.  Tandem  cum  mul 
turn  esset  consilium,  in  eo  convenit  ecclesia  Corbeiensis,  ut  matrone  Cisterciensis  ordir 
tur,  sperantes  quod  propter  asperitatem  ordinis  et  rationabile  obsequium,  quod  talis  reli 
consuevit  exhibere,  locus  ille  merito  posset  sublimari.  Cum  enim  in  isto  cum  confral 
convenisset  ecclesia,  cum  magno  desiderio  et  diligenti  exspectatione  matronas  talis  o 
assignantes  ipsis  secundum  ordinis  ipsarum  rigorem  bona  ipsius  ecclesie  integra,  adicie 
redditus  domus  S.  Egidii  ultra  pontem  Huxarie  site  sub  hoc  pacto,  ut  predicte  matrone 
huius  facti  singulis  annis  duos  cereos  ad  altare  S.  Viti  in  vigilia  sua  sub  pondere  qi 
nostre  ecclesie  procurent.  Preterea  si  nobis  et  fratribus  kalendariis  locus  ille  videbitur 
nos  et  fratres  kalendarios  in  alium  locum  poterit  transmutari,  ita  tamen  ut  fines  siv 
dominii  non  excedant;  quod  si  secus  actum  fuerit  nobis  inconsultis,  omnia  bona  illius 
nobis  donata  sunt  simul  et  a  fratribus  kalendariis,  ita  ex  integro  ad  nos  et  ad  fratres 
tantur.  Volumus  etiam,  ut  nos  eis  et  ipse  nobis  vinculo  fraternitatis  aggregentur,  ita  i 
bus  defunctis  sive  sororibus  fieri  solet,  vicissim  persolvamus.  Ut  autem  hoc  factum  ; 
inconvulsum  permaneat  et  nulla  oblivio  deleat,  presentem  paginam  tarn  ecclesie  nostre, 
lorum  appensione  fecimus  communiri.  Testes  huius  rei  sunt:  Albertus  prior,  Esche 
Reinherus  portarius  et  totus  Corbeiensis  conventus;  canonici  vero  Nove  Ecclesie:  Hei 
Heinricus  plebanus  Huxariensis,  Henricus  dictus  Scather  et  fratres  kalendarii;  Ricbodo 
sterio4),  Conradus  scholasticus  Ecclesie  Nove;  Ernestus  de  Brackele,  Everhardus  de  A 
bertus  de  Godelheym  plebani;  laici:  Conradus  de  Amelungessen,  Hermannus  de  Uslari 
Xygemkerken,  Gerhardus  Hadeke,  Godfridus  de  Godelheym  et  alii  plures.  Acta  sui 
incarnationis  millesimo  ducentesimo  tricesimo  quarto,  indictione  septima,  prelationis  nost 


£8  ist  dies  die  alteste  urkundlich  iiberhaupt  constatirte  Erwahnung  der  Kalandsgilden;  vgl.  Nr 
gaben  unserer  Urkuude  gestiitzt,  die  das  Bestehen  einer  solcben  Briiderschaft  in  Ottbergen  sci 
1234  voraussetzen  lasseu,  bat  Paullini  eine  Urkunde  derselben  von  1226  fabricirt,  1.  c.  S.  174,  di 
auch  ist,  docb  selbst  Gieseler  II.  2.  289  hat  tauscben  konnen.  —  7)  Yielleicht  sind  diese  fratres  '. 
VgL  Gieseler  1.  c.  368.  tjber  die  weiteren  Schicksale  dieses  Stifts  siebe  den  nacbfolgenden 
*)  D.  L  Orden.  —  4)  Von  Marienmiinster,  der  schon  1187  vorkommt. 

20* 


Digitized  by 


Google 


156  1334. 


235. 


*  Weiierer  Benefit  iiber  das  zu  Ottbergen  1234  begrundete,   dann  nach  Hoxter  und  endlich  nach  Brenk- 
hausen  *)  verlegte  Slift.  —  Abschr.  Msc.  II.  72  S.  1;  1.  175  S.  2. 

Anno  Domini  M°.CC°.  XXXIV0.  Hermannus  Dei  gratia  abbas  ecclesie  Corbeiensis  illustrates  divino 
spiraculo  nee  non  accensus  seraphico  desiderio  cum  in  fervore  sui  spiritus  hoc  ageret,  ut  cultus  divini 
nominis  amplificaretur,  de  Isenaco  2)  monasterio  in  Doringen  situato  sanctimoniales  accersiri  procuravit, 
quas  ad  glorificandum  Dominum  devotius  ordinaret.  Quibus,  ut  de  bonis  sibi  ac  suo  cenobio  a  fidelibus 
ob  devotionem  singularem  relictis  Deo  perfectius  serviretur  et  dicte  puelle  iam  vocate  cunctis  pulsis  in- 
commodis  seu  molestationibus  abdicatis  liberius  vacarent  divinis  obsequiis,  ecclesiam  in  Ottbergk8)  cum 
Buis  attinentiis  est  largitus.  Que  cum  ibidem  Deo  famulantes  per  biennium  moram  contraxissent 4)  eisque 
locus  ad  habitandum  displicuisset,  ultra  pontem  Huxarie  apud  S.  Egidium  sese  recipientes  per  undecim 
annos  6)  sunt  morate.  Quibus  ibidem  gratia  Dei  indesinenter  adfuit,  qui  in  se  sperantes  non  relinquit; 
odore  sanctitatis  earum  austeritatisque  vite  nonnunquam  diffuso,  ceperunt  adolescentule  nobilissimis  orte 
natalibus  post  ipsas  currere,  eisque  spretis  mundanis  illecebris  ac  carnis  voluptatibus  habitu  vitaque  con- 
iungi,  inter  quas  erat  precipue  una  canonica  de  Heresin,  que  in  tantum  in  omni  perfectione  profecit  Dei 
gratia,  quod  earum  facta  est  abbatissa,  que  ut  precessit  ceteras  prelatione,  sic  easdem  precessit  auste- 
ritate  vite  et  discipline.  Nam  virgines  illas  Deo  sacratas  et  sue  custodie  commendatas  sub  arctissima  tenuit 
custodia  ac  rigore  regularis  discipline  nee  non  afflictione  corporali  et  directione  spirituali  permaxima.  Gumque 
ipsis  soli  Deo  placere  cupientibus,  quibus  nihil  potest  esse  commune  cum  mundo,  propter  hominum  secularium 
concursum,  amicorum  visitantium  distentos  solatium,  nee  non  propter  ioculatorum  adventantium  venenosum 
poculum,  ille  locus  displiceret  ad  habitandum,  ne  pedem  quern  iam  de  mundo  traxerant  reponerent,  use  con- 
silio  amicorum  devotorum,  qui  eis  erant  pro  adminiculo  spirituali,  nee  non  auxilio  hominum  bonorum,  qui  eis 
eraht  pro  adiutorio  temporali,  maluerunt  pro  Christo  ob  spirituale  exercitium  in  paupertate  fatigari  quam 
mundanis  ludibriis  maculari  seu  bonis  temporalibus  prosperari.  Prefatum  locum  deserentes  et  sdlitudinem 
mentali  exercitationi  congruam  querentes,  in  villam  que  Berinhusen  dicebatur  sese  devotionis  contuitu  divi- 
nis laudibus  manciparunt,  ibique  in  siti,  fame  et  frigore  Christo  servientes,  monasterium  construxerunt 
nihilque  habentes  omnino  proprium,  ilium  imitari  satagebant,  qui  veniens  in  hunc  mundum,  ubi  caput  recli- 
naret  non  habebat.  Per  triennium  6)  vero  et  amplius  solo  pane  et  potu  contente,  expendebant  provide 
que  habere  poterant  non  in  necessaria  vite  sed  in  libros  et  in  alia  ecclesiastica,  ut  possent  benigne  suis 
posteris  necessaria  divino  cultui  preparare;  sed  Christus  Dominus  amator  hominum,  sponsus  virginum  ac 
speciosus  forma  pre  filiis  hominum,  cuius  odor  trahit,  caritas  attrahit,  volens  suas  imitatrices  ipsum  per- 
fectius imitari,  noluit  ipsas  in  hoc  mundo  prosperari,  nempe  ipse  suis  dicebat:  Ecce  ego  mitto  vos  sicut 
agnos  inter  lupos,  et  iterum:  sicut  misit  me  Pater  et  ego  mitto  vos,  qui  non  venit  ministrari  sed  mini- 
strare  et  animam  suam  pro  multis  dare,  sed  ipsum,  sicut  ipse  precessit  in  tribulationibus  huius  mundi 
defectum  penuria  et  paupertate  perpetua  imitari,  sed  ut  mundus  et  eius  prosperitas  ipsis  et  ipse  mundo 
crucifigerentur 7),  quod  ut  expres(se)  eis  insinuaret  serius  vel  seriosius  observandum,  in  ipsismet  signis 
multiplicibus  ad.  hoc  eas  instigantibus  demonstravit:  nam  manu  Domini  super  eas  facta,  que  ipsas  in 
omni  perfectione  immutaret  in  melius.  Cum  ad  prefatum  locum,  scilicet  Berinhusen  pervenis(sent) ,  pri- 
mum  per  incendium  fulguris  omnia  sunt  destructa,  sed  non  longe  post  per  incendium  infortunii  universa 


')  NW.  von  Corvey.  —  *)  Diese  Angabe  war  Veranlassung  fur  Paullini,  einen  Brief  des  Abts  Hermann  an  den  Land- 
grafen  von  Thuringen  zu  erdichten  a.  d.  J.  1227 ,  von  dexn  Msc.  I.  175  S.  1  u.  I.  245  fol.  333  eine  Abschrift  vorliegt, 
die  aus  PauUini's  Chron.  Otberg.  S.  178  entnommen  ist.  —  *)  Ottbergen  SW.  von  Hoxter.  —  4)  1234  und  1235.  — 
*)  1235  bis  1246.  Dass  diese  Zeitangaben  so  zu  verstehen  seien ,  erweist  die  unten  zu  gebende  Urkunde  des  J.  1246, 
wonach  der  Frauen convent  schon  damals  zu  Brenckhausen  war.  —  *)  1247 — 1250.  —  *)  Unklar,  wie  vieles  Andere  in 
dieser  Urkunde. 


Digitized  by 


Google 


1235.  157 

bona  sua,  libri  et  alia  multa  valde  necessaria,   sunt  concremata,  postremo  vero  a  diversis  damrn   '"«««- 
mera,  vexationes,  plurimas  molestias,  exactiones,  principibus,  nobilibus,  predonibus,  malis  homi 
ex  intemperie  grandinis,  pluvia  et  siccitate  et  pecorum  amissione  sunt  perpesse. 

236. 

*  Der  Magistral  der  Stadt  Wulfhagen  x)  entscheidet  den  Uber  die  Afeierei  zu  Langela  zwischen  d 
Neuen-Heerse  und  den  Edlen  von  Gudensberg  enlstandenen  Streit.  1235  Februar  5.2J. 

Ego  Conradus  dictus  de  Elvene  officialis  domini  landgravii,  Ernestus  schultetus  et  consules 
hagen  omnibus  presens  scriptum  inspecturis  in  perpetuum.  Constitutis  apud  nos  in  Wulfhagen  ] 
toribus  et  nunciis  domine  abbatisse  et  conventus  ecclesie  Hersiensis  Helmungo,  Richardo,  Johann 
dotibus  et  Alberone  milite  ex  una  parte,  et  domino  Wilhelmo  nobili  viro  et  filiis  suis  Conrado,  W 
Wernhero  ex  altera  parte  de  Gudinburgh  tractatum  habentes  ad  invicem  nobis  presentibus  super 
tione  in  Langela,  tandem  median tibus  viris  discretis  in  Wulfhagen  tota  controversia  que  inter  e( 
eadem  villicatione  vertebatur,  per  amicabilem  compositionem  sopita  est  in  hunc  modum:  domiu 
helmus  et  dicti  filii  sui  de  Gudinburgh  omne  ius,  quod  dicebant  se  habere  in  iam  dicta  villi catio 
gela  sive  ratione  pignoris,  sive  quocunque  alio  titulo,  libere  et  absolute  procuratoribus  et  nunciis 
Hersiensis  renunciarunt,  ita  quod  in  posterum  neque  ipsi  neque  heredes  ipsorurn  aliquid  iuris  ir 
villicatione  sive  in  duobus  mansis,  quos  dicebant  villicationi  non  pertinere,  possint  vindicare.  I] 
procuratores  et  nuncii  dicte  ecclesie  in  recompensationem  huiusmodi  renunciationis  viginti  marcai 
rate  pecunie  plene  dederunt  et  solverunt.  Acta  sunt  hec  in  Wulfhagen  anno  dominice  incar 
M°.CC°. XXXV0,*  testes  domini  Florentius  plebanus  in  Wulfhagen,  Johannes  monachus,  Andreas  < 
burgh,  Conradus  sacerdos  in  Schutteberg;  laici  vero:  Hermannus  de  Blobinstene,  Tidericus  de 
Godescalcus  de  Lichin,  Ludewicus  de  Amerhosin  milites;  Detmarus  Scappe,  Volpertus  Truzel  e 
alii.    Datum  in  Wulfhagen  Non.  Februarii. 

23T. 

*  Zwei  geistliche  Richler  sprechen  dem  Kloster  Hardehausen  ein  Gut  zu.   1235  Mai  15.  —  Or. 

Hardehausen  U.  37. 

G.  de  Novo  Castro  et  H.  camerarius  Fritslariensis,  iudices  a  domino  B.  preposito  eiusdem 
constituti,  universis,  quibus  hec  pagina  fuerit  oblata,  salutem  in  vero  salutari.  Auditis  attesta 
in  causa,  que  vertitur  inter  abbatem  et  conventum  de  Hersvithehusen  ex  una  parte  et  Thegenhai 
Ludewicum  eorundemque  sororem  ex  parte  altera  super  VI  iugeribus  et  duabus  areis  sitis  in  s 
Urphe8),  et  diligenter  eisdem  attestationibus  examinatis,  predicta  bona  abbati  et  conventui  per 
tiain  diffinitivam  adiudicavimus ,  parti  adverse  super  eisdem  bonis  perpetuum  silentium  imponentes. 
in  claustro  ecclesie  nostre  a.  gr.  M°.CC°.XXXV0,  Idibus  Maii.  Quia  sigillum  proprium  non  habemus 
decani  contenti  sumus. 

Das  Siegel  ist  abgerissen. 


Wolfhagen  Prov.  Hessen  W.  von  Cassel;  SO.  von  Wolfhagen  liegt  Gudensberg.  —  2)  Diese  Urkunde  stamml 
Meyer'schen  Abschriften  der  Neuen  -  Heerseschen  Urkunden.  Doch  liegt  das  Original  nicht  unter  den  Urkui 
sea  Klosters  oder  sonst  in  einem  unserer  Arehivfonds  vor.  Sie  erregt  urn  so  mehr  Bedenken ,  als  die  hier  g 
Edlen  von  Gudensberg  sich  bei  Wenck  fiir  diese  Zeit  nicht  nachweisen  lassen.  Vgl.  Nr.  232.  —  *)  Ober-  un 
Urf  SWS.  von  Fritzlar.  Doch  soil  es  nach  Wenck  II.  A.  250  im  Hessischen  Amte  Felsberg  (0.  von 
liegen. 


Digitized  by 


Google 


158  « 235. 


238. 


*  Wilbrand  lJ,   Erzbischof  von  Magdeburg,   beglaubigt  die  Abschrift  einer   Btdle  Papst   Gregors  IX.,  d.  d. 
Perugia  den  9.  Juli  1235,  worin  er  den  Orden  der  Minoriten  von  der   Verpflichtung  befreit,  papstliche  Com- 

missioneii  oder  Sentenzexecutionen  zu  iibernehmen.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  146  2J. 

W.  Dei  gratia  sancte  Magdeburgensis  ecclesie  archiepiscopus  universis  Christi  fidelibus  ad  quos  pre- 
sens  scriptum  pervenerit  salutem  in  vero  salutari.  Noverit  reverenda  caritas  vestra,  nobis  fuisse  presen- 
tatas  domini  pape  litteras  in  hunc  modum: 

Gregorius  episcopus  servus  servorum  Dei  dilectis  filiis  generali  ministro  et  universis  fratribus  ordinis 
fratrum  minorum  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Quieti  vestre  providere  volentes,  auctoritate 
yobis  presencium  indulgemus,  ut  commissiones  causarum  vel  sentenciarum  executiones,  a  sede  apostolica 
vel  delegatis  eius  seu  a  quibuslibet  aliis  factas  vobis,  sine  vestra  non  teneamini  recipere  voluntate,  nisi 
in  litteris  apostolicis  de  concessione  huiusmodi  mentio  habeatur.  Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat  banc 
paginam  nostre  concessionis  infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attemptare 
presumpserit,  indignationem  omnipotentis  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  se  noverit 
incursurum.     Datum  Perusii  VII.  Idus  Julii  pontificatus  nostri  anno  nono. 

Quia  igitur  autenticum  domini  pape  ad  singula  loca  transferri  non  potest,  idcirco  hoc  rescriptum, 
ubi  nichil  est  additum  vel  diminutum,  nostri  sigilli  munimine  fecimus  roborari. 

Das  gut  erhaltene,  schon  ausgefuhrte  Siegei  zeigt  den  Erzbischof  auf  einem  mit  Thierkopfen  geschmuckten  Sessel, 
in  der  linken  Hand  ein  offenes  Buch,  auf  dem  sich  die  Buchstaben:  SP  .  .  R.  M.  E.  noch  erkennen  laasen,  in 
der  Rechten  den.  Hirtenstab  mit  der  Umschrift:  WILBRANDUS  DEI  GRA  SCE  MAGDEBURGEN  ECCLIE 
ARCHIEPC. 

239. 

*  Erzbischof  Siegfried  III.  von  Mainz  befreit  den  Frilzlar'schen  Bof  des  Klosters  Hardehausen  von  alien 

Diensten  mit  Ausnahmc  der  Gemeindefuhren.  1235  October  27.  —  Or.  KL  Hardehausen  U.  38. 

Sifridus  Dei  gratia  sancte  Maguntine  sedis  archiepiscopus  etc.  Omnibus  volumus  esse  notum,  quod 
nos  curtem,  quam  in  Fritslariensi  oppido  habent  dilecti  in  Christo  abbas  et  conventus  in  Hersvidehusen 
Cisterciensis  ordinis  Patherburnensis  diocesis,  ea  volumus  libertate  gaudere  de  gratia  speciali,  ut  nobis 
vel  nostris  successoribus  aut  cuiquam  hominum  in  precariarum  seu  exactionum  iure  aut  quoquam  alio 
servitio  non  teneatur  astricta,  eo  excepto,  quod  in  vecturis  communibus,  que  tantummodo  ad  prefati 
opidi  communem  utilitatem  spectare  noscuntur,  opem  et  auxilium  non  debeat  denegare  competens,  prout 
decet  etc.  Actum  apud  Fritslariam  a.  d.  i.  millesimo  ducentesimo  XXXV0,  sexto  Kalendas  Novembris, 
pontificatus  vero  nostri  anno  quinto.  Datum  ibidem  anno,  mense  et  die  predictis. 
Das  an  rothen  und  gelben  seidenen  Faden  befestigt  gewesene  Siegei  ist  abgefallen. 


»)  Nach  dem  Siegei,  regierte  von  1235—1253  und  war  aus  dem  Hause  der  Grafen  von  Kevernburg.  —  *)  Cber  die  Pro- 
venienz  dieser  Urkunde  kann  ich  Nichts  angeben ;  sie  gehort  weder  dem  Paderborner  Capsel-  noch  dem  domcapitularischen 
Archive  an.  Doch  entstammt  sie  einem  Minoritenkloster ,  wie  die  gleichzeitige  Aufschrift  der  Ruckseite  beweist:  Vidi- 
mus quod  commis*siones  causarum  non  tenemus  recipere;  also  wahrscheinlich  dem  fast  ganz  aus  der  Geschichte  ver- 
schwundenen  Minoritenkloster  zu  Paderborn,  das  urn  1235  gestiftet  und  bis  zur  Zeit  der  Reformation,  wo  es  aufge- 
hoben  wurde,  bestanden  haben  soil.  Es  stand  1592  schon  langere  Zeit  leer  und  wurde  damals  dem  Jesuitenorden 
iibergeben.    Vgl.  Nr.  279. 


Digitized  by 


Google 


123$.  159 


240. 


Erzbischof  Gerhard  von  Bremen  belohnt  die  vom  Grafen  Ludwig  von  Ravensberg  ihm  im  K% 

Sledinger  und  gegen  den  Herzog  Otto  von  Braunschweig  geleisteten  Dienste  durch  Verleihung  t 

digen  Landgiitern  aus  den  freien  und  den  lehnbaren  Giitern  der  Stedinger.    1235  November  : 

Or.  Grafschaft  Ravensberg  U.  1;  gedr.  Lamey  G.  d.  Gr.  v.  Ravensberg  C.  d.  S.  . 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Gerhardus  Dei  gracia  sancte  Bremensis  ecc 
Scopus  universis  Christi  fidelibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  salutem  in  Dominc 
Lutliewicus  de  Ravensberge  nobis  et  ecclesie  nostre  semper  extiterit  devotus  ad  repelle 
Stedincgorum  *)  hereticorum  et  domini  0(ttonis)  ducis  de  Brunswic,  qui  ecclesiam  nostran 
bus  nititur  devastare,  nos  dicti  comitis  devocionem  laborem  et  expensas  attendentes  in  : 
dampnorum,  que  pro  ecclesia  nostra  contra  eosdem  sustinuit  et  adhuc,  dum  a  nobis  requ: 
incessanter,  de  consilio  et  consensu  familie  Bremensis  quindecim  integras  terras  de  liberis 
gorum  in  terra  Stedincgorum  sitas  eidem  porreximus  perpetuo  feodali  iure  possidendas. 
liberis  bonis  Stedincgorum  quindecim  terras  expeditas  non  possumus  invenire,  de  aliis 
libus  in  terra  Stedincgorum  ab  hereticis  Stedincgis  nobis  vacantibus  eidem  comiti  por 
plene  sive  de  liberis  sive  de  aliis  bonis,  sicut  dictum  est,  numerum  quindecim  terrarun 
pos*idere.  Ut  autem  hec  nostra  concessio  rata  et  inconvulsa  permaneat,  presentem  \ 
nostri  munimine  duximus  roborandam.  Huius  rei  testes  sunt:  Heinricus  maior  prepositus, 
canus,  Johannes  sancti  Willehadi  prepositus,  Hermannus  sancti  Anscharii  prepositus,  Heii 
sem,  Heinricus  cellerarius,  Bernardus  custos,  Wilbrandus  archidiaconus  Rustringie2),  Otto  ( 
ricus  de  Oumunde  canonici  Bremenses;  ministeriales  vero  ecclesie:  Wilhelmus  camerariug 
Hatha,  Albero  deStelle,  Sifridus  deBrema,  Alardus  de  Brema,  Erpo,  Matthias,  Thomas,! 
et  alii  quamplures  tarn  clerici  quam  laici.  Datum  Breme  anno  dominice  incarnacionis  i! 
septimo  decimo  Kalendas  Decembris,  pontificatus  nostri  anno  sexto  decimo.  Amen. 

An  der  Urkunde  hangen  noch  jetzt  die  Pergamentstreifen  zu  15  zum  grosseren  Theil  jetzt  verlore 
denen  14  den  einzelnen  Gliedern  des  Bremer  Domcapitels  angehorten ,  deren  Namen  und  Stand  i 
Hand  auf  Pergamentstreifen  geschrieben  sind.  Das  letzte  Siegel  gehdrt  einer  Person  des  w 
an,  die  eine  sechsblatterige  Rose  im  Wappen  fuhrte,  dock  findet  sich  auf  dem  Pergamentatrei 
ak  der  in  der  Urkunde  nicht  erwahnte  Name:  Frederici. 

241. 

Abt  Hermann  von  Corvey  verkiht  dem  Stifte  zu  Arolsen  HJ  die  Kirche  zu  Honscheid  A)  unter  der  I 

an  Augustinerfrauenkloster  zu  stiften,  das  ohne  Vogt  bleiben  und  das  jeder  neue  Propst  von  At 

Corvey  zu  Lehen  nehmen  soil.  1235.  —  a)  Or.  im  Frstl.  Archive  zu  Arolsen;  fij  Abschr.  im  C 

s.  XV.  Msc.  1.  134  S.  271;  gedr.  nach  a:  Varnhagen  Wald.  Landesg.  I.  U.  67, 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.    Hermannus  Dei  gratia  Corbeyensis  abbas 
scriptum  intuentibus  notum  esse  cupimus,  quod  nos  de  consensu  capituli  nostri  et  prelate 


])  Der  Kriegszag  Erzbischof  Gerhards  war  im  Mai  1234  erfolgt.  Die  Betheiligung  Ludwigs  Grafen  von  Ri 
aber  yon  den  Geschichtsquellen  mit  Stillschweigen  iibergangen  zu  sein.  Vgl.  Bohmer  R.  J.  1198—12 
Stedinger  wohnten  an  der  unteren  Weser  im  Grossherzogthume  Oldenburg  zwischen  Jade,  Hunte  \ 
auch  Preuss  und  Falkmann  L.  R.  I.  188  not.  —  *)  Im  Norden  von  Oldenburg,  also  eben  das  Steding 
*)  Im  Fr.  Waldeck.  —  4)  Eben  da,  0.  von  Freienbagen  an  der  Grenze  der  Prov.  Hessen.  Im  Ubrigen 


Digitized  by 


Google 


160  1335. 

ad  peticionem  dilecti  nostri  prepositi  Ludolfi  de  Aroldessen,   contulimus   ecclesiam  in  Honscethe  v)  cum 

dote  et  aliis  pertinenciis  tarn  in  hominibus  cerecensualibus  2) ,  quam  in  agris,  silvis,  pratis  et  aquis  eccle- 

sie  Aroldensi,  ita  quod  ecclesia  Aroldensis  construet  ibi  cenobium  dominarum  sui  ordinis  et  iste  sub  iugn 

Jorbiensis   ecclesie   sine  advocato  libere   renianebunt.     Adicimus   eciani,  ut  noster  conventus  et 

s  mutuatim  inter  se  plenam  fraternitatem  servent,  et  in  huius  recognicionem  collacionis  singulis 

dgilia  sancti  Viti  duos  cereos  de  quatuor  talentis  exrepresentent  2).    Siquis  vero  prepbsitus  suc- 

Aroldessen  instituetur,  semper  ecclesiam  pretaxatam,  tamen  ab  abbate,  recipiet.   Ut  autem  hoc 

abile  et  inconvulsum  permaneat,  presentem  paginam  tarn  nostri,  quam  capituli  Corbeyensis  sigil- 

;>ensione  fecimus  communiri.     Testes  huius  rei  sunt:  Albertus  prior,  Conradus  prepositus  maior. 

lus  prepositus,   Tymmo  prepositus   Caminatensis,    Ludolfus  prepositus   de  Scaken1),  Reinherus 

Tymmo   et  totus  conventus;  Herbordus  decanus,   Hinricus  plebanus   et  totus  conventus  Nove 

Acta  sunt  hec  anno  Dominice  incarnacionis  M°.CC°.XXXV°. 

i  dem  Originate  sind  noch  beide  Siegel  erhalten.  Nach  der  Versicherung  Varnhagens  1.  c.  S.  68  not.  ii  ist  das 
in  der  Urkunde  genannte  Siegel  des  Corvey'schen  Capitels  das  oben  Nro.  134  zur  Urkunde  von  1224  be- 
schriebene  sigillum  S.  Viti. 

E  x  c  u  r  s. 

Propstei  Arolsen  wurde  um  das  Jahr  1131  von  einer  nobilis  matrona  Gepa  in  Verbindung  mit  ihren 
LuUrudis,  Mecthildis  und  Berta  gegriindet.  Eine  genauere  Zeitbeslimmung  kann  nicht  gegeben  wer- 
m  obwohl  der  im  Original  im  Fr.  Arolserischen  Archive  vorliegende  Stiftungsbrief  das  Jahr  1131 
Varnhagen  /.  Urk.  S*  5,  so  wird  dies  doch  sowohl  durch  die  hinzugefiigte  Ind.  III.,  welche  dazu 
st,  als  auch  durch  den  Umstand  zweifelhafi  gemacht,  dass  die  Urkunde  selbst  der  nach  dem  Tode 
Iter  durch  die  drei  Tochler  erfolgten  Bestatigung  dieser  Stiftung  erxoahnt,  Gepa  aber  andern  An- 
folge,  Varnhagen  /.  Text  S.  J235,  noch  im  Jahre  1132  lebie,  weswegen  man  getvohnlich  es  vorzieht, 
tion  zu  folgen  und  die  Urkunde  ins  Jahr  1155  zu  setzen. 

i  sind  diese  Verhaltnisse  noch  sehr  dunkel.  Wenn  dort  Arolsen  eine  novella  plantatio  sanctimo- 
jenannt  wird,  die  Grpa  sub  regula  S.  Augustini  in  ecclesia  S.  Augustini  gcgriindet  habe,  so  ist 
uffallend,  dass  das  um  1160  4J  verfasste  und  mit  Gemalden  der  Schutzpatrone  und  sonst  auch  kiinst- 
hon  ausgeslattete  Verzeichniss  der  mit  Corvey  in  Gebetsverbriiderung  stehenden  Kirchen  Msc.  1. 133. 
ter  dem  im  Medaillon  befindlichen  Bilde  des  Sanctus  Jacobus  apostolus  zundchst  die  lnschrifl: 
omina  fratrum  nostrorum  Haroldessensium, 

ber  abwechselnd  Frauen-  und  Mannsnamen  giebt,  woraus  also  ersichtlich  ist,  dass  das  Stift  von 
n  fur  beide  Geschlechter  bestimmt  gexvcsen  ist.  Diese  bisher  ungedruckten  Namen  seiner  JUitglieder 
t>  hier  folgen: 

omnu8  Wibertus   prepositus,   reverendus  vir,    Gisla   priorissa,   Juditha,   Liuthrudis,    Osterlindis, 
Salome,    Waltburgis,    Adelheidis,   Wendelmudis,    Hermendrudis,   Johanna,   Juditha,    Ethelindis, 
Mehthelt,  Gerthrudis,  Ava,  Odelhilt,  Berta,  Suthrecin,  Liuthburg,   Gerthrudis. 
ratres:  Herimannus,  Hezelinus,  Gerbertus,  Titmarus,  Thithardus. 

omina  defunctorum:   Fridericus  prepositus,  Petifis  prepositus,  Ruothhardus,  Walce,  Nenthe- 
rus,  Loico,  Reinherus  sacerdos,  Joierus,  Ruodolfus,  Thiedwinus,  Thegenherus. 
isia,  Gerthrudis,  Fretherun,  Emica,  Ruothildis,  Richlindis,  Ermengardis,  Hildegardis,  Odilia,  Hil- 
degardis,  Encela,  Gersuindis,  Volcsuindis,  Ida,  Oda,  Wendelburgis. 

lisabeth,  Folcquinus,  Widikindus,  Godescalcus,  Lutgardis,  Juditha,  Wilbodus,  Meinhardus,  Ge- 
rewardus,  Thidericus,  Hildebrandus ,  Bertholdus,  Wivelich.       Adelheidis,  Gertrudis. 


schede  unaer  Copiar.  —  ?)  So  Original  und  Copiar.  —  *)  Schaken  das  Copiar.  —  4)  Vgl.  meine  Kaiserurk.  I.  111. 


Digitized  by 


Google 


I***.  161 

Wir  bemerken  hierbei,  class  die  ersle  urspriingliche,  noch  urn  1160  schreibende  Band  bis  Wendelburgis 
geht  und  von  Elisabeth  an  von  einer  noch  dem  Ende  des  12.  Jahrh.  angehorenden  aufgenommen  wird,  Ger- 
trudis  aber  erst  von  einer  Band  des  13.  Jahrh.  hinzugefiigt  worden  ist. 

Wenn  die  unter  den  um  1160  kbenden  weiblichen  Milgliedem  an  dritter  Stelle  aufgefuhrte  Liuthrudis, 
wie  doch  kaum  zu  bezweifeln  sein  mochte*  die  in  der  Stiftungsurkunde  genannte  Tochler  der  Gepa  ist,  so 
steht  es  mil  der  Vtrmulhung  schlecht*  dass  diese  mit  der  Gepa  de  casiro  Ure  identisch  sei,  und  dass  durch 
ihre  mit  Wedekind  von  Schivalenberg  vermahlte  Tochter  Liuthrud?  dieser  iiberhaupt  erst  in  die  WaldecU  schen 
lande  gekommen  sei,  wie  Varnhagen  L  235  annimmt.  Denn  hiernach  war  diese  Liuthrud  noch  im  Jahre 
1160  Stiftsdame  zu  Arolsen,  Wedekind  selbst  aber  -stirbt  schon  1137.  Doch  harren,  wie  gesagt,  diese  Ver- 
hdltnisse  alle  noch  der  Aufldaru/ng. 

Varnhagen  giebt  7.  86  sq.  Naheres  iiber  die  spdteren  Schicksale  von  Bonscheid*  namentlich  fiber  die  1468 
erfolgte  Vereinigung  mit  dem  Khster  Vallcenhagen.,  was  durch  die  von  mir  im  Archiv  des  Klosters  Glint feld  l) 
unter  Nro.  258  aufgefundenen  sehr  ausfiihrlichen  Urkunden  und  Nctchrichten  iiber  Bbnscheid  bestdtigt  wird, 
die  auch  iiber  die  in  Folge  des  Restitutionsedicts  im  Jahre  1630  voriibergehend  bewirkte  Restauration  des 
damaligen  Kreuzbriiderklosters  sich  ausfuhrUch  verbreiten. 

Corvey  s  Besitz  im  heutigen  Fiirslenthum  Waldeck  war  ein  iiberaus  grosser.  An  Klostern  und  Stiftern 
hatte  es  dort:  Schaken*  Arolsen?  Werbe,  Btinscheid.  Dieser  Besitz  stammt  aus  der  dltesten  Zeit. 
Durch  die  Schenkungen  Ida's,  der  zweiten  Gemahlin  des  Grafen  Esic,  erhielt  es  bedeutende  Giiter  zu  Imming- 
h  aus  en  und  Belmscheid,  wovon  die  erstere  Erwerbung  zioischen  836 — 840  fallt2).  Dann  aber  wusste  es 
einen  grossen  Theil  wenn  nicht  das  ganze  dort  belegene  Erbgut  des  Ludolfingischen  Bauses  durch  Tausch  an 
sich  zu  bringen.  So  im  Jahre  888  vom  Grafen  Oddo  das  Gut  Goddelsheim,  wasnach  dem,  was  Corvey 
dafiir  giebt,  von  weitem  Umfang  gewesen  sein  muss  8J,  und  ausserdem  auch  Miinden  im  Amle  Lichlenfels  umfasste, 
Erhard  B.  955  C.  115.  EndUch  tauschte  Corvey  im  Jahre  980  von  K.  Otto  11.  wiederum  gegen  thiiringische 
Besitzungen,  Erhard  B.  €45  C.65,  ein  die  Guter  des  koniglichen  Bauses  win  villis  Budineveldon,  Brungering- 
huson,  Lellibechi,  Rehoii,  Curbechi  et  in  Halegehuson  in  pago  Nihtherse  et  in  comitatu  Asichonis  comi- 
tis,  d.  h.  nach  den  heutigen  Namen  zu:  Biiddefeld  fbei  Goldhausen),  Brinkhusen  nach  Grupen,  oder  wohl 
richtiger  nach  Varnhagen  I.  38  Briingeringhausen  bei  Goddelsheim,  Lelbach,  Bhene,  Cor  bach,  Ale- 
ringhusen,  letztere  sdmmtlich  im  Waldeclc  schen  Amte  Eisenberg.  Aus  den  Traditionen  wird  sich  der  Cor- 
veysche  Besitz  dort  ohne  Zweifel  noch  umfangreicher  nachweisen  lassen. 

Wie  der  grbssere  Theil  dieser  Giiter  dem  Stifle  Corvey  entfremdel  und  auf  die  Grafen  von  Waldeck 
iibertragen  worden,  dariiber  giebt  die  Urkunde  234  des  Fr.  Paderborn  vom  21.  Juli  1267,  gedr.  bei  Schaten 
ad  ann.,  wohl  genxigende  Auskvnft,  vgl.  Varnhagen  L  309,  in  icelcher  ndmlichvon  den  Corvey  schen  Besitzun- 
gen im  Waldedcschen  das  castrum  Lethenfels  ac  duo  oppida  Sassenberg  ac  Vorstenberg  .  .  .  ab  oppido 
Corbeke  et  sursum  versus  Lethenfels  an  den  Grafen  Adolf  von  Waldeck  fur  die  damals  bedeutende  Summe 
von  700  Mark  verpfdndet  wurden.  Die  darin  wohl  fur  immer  dem  Corvey  schen  Besitze  entfremdeten  Gebiete 
umfassten  den  Sudwesten  des  heutigen  Furstenthums  Waldeck.  Die  sehr  dunklen  Vorgange  des  Jahres  1267 
toerden  in  Etwas  durch  die  unten  nachfolgende  UrL  vom  24.  Dec  d.  /.  aufgekldrt.    Vgl.  noch  Varnhagen  I.  342. 

242. 

*  Milites,  consules  et  burgenses  in  Eresberg  testantur,  quod  dominus  Andreas  dictus  de  Durslo 
miles  renunciavit  medietati  et  quarte  parti4)  curtis  in  Wernyseu6),  quam  ecclesia  Gerdinensis,  domino 
Ricbodoni  abbati,  Gerhardo  priori,  Heinrico  preposito  coram  eis  administrantibus,  comparaverat.   Testes 


*)   Die  Kreuzbruder  von  Honscheid  hatten  aich  dorthin  bei  Einfuhrung  der  Reformation  gefluchtet.    VgL  Paullini  Syn- 
tagma S.  523.  —  *)  Vgl.  Kaiserurkunden  I.  S.  68—61  u.  217.  —  *)  ib.  215.  —  4)  „ partis"  die  Handschrift*  —  *)  Zwi- 
schen  Brakel  und  Gerden.    VgL  die  Gerdener  Urkunde  von  1203  Nro,  9. 
Wertfc  Urk,-Bach.    IV.  21 


Digitized  by 


Google 


162  1335. 

Conradus  de  Dalhem,  Rodolfus  de  Gnethen,  Arnoldus  de  Dorslo  et  Hartmannns  fratres.     Urn  1235*  — 
Begest  Msc  1.  242  K  S.  34. 

*  Verkauf  eines  Guts  seitens  des  Stifts  Eilwartshausen  an  das  Kloster  WiUebadessen.  1235.  —  Bier   nach 

einer  Abschrift  im  Msc.  VII.  4513,  verglichen  mit  dem  Begest  Msc.  1.  242  b.  S.  62. 

In  nomine  s.  e.  i.  T.  Leo  divina  miseratione  prepositus  in  Hildewardeshusen  et  totum  capitulum 
eiusdem  ecclesie  notum  esse  volumus  ....  quod  nos  de  communi  omnium  nostrum  consilio  et  consensu 
bona  quedam  in  Edelersen1),  que  nos  pleno  hire  contingebant,  pensata  utilitate  sive  necessitate  nostre 
ecclesie  non  segniter  sed  provide,  pro  viginti  septem  marcis  vendidimus  conventui  et  ecclesie  in  WiUeba- 
dessen, bona  iam  dicta  cum  omnibus  que  attinent,  videlicet  pascuis,  agris,  silvis,  aquis  et  hominibus, 
pure  ac  simpliciter  resignantes,  iuris  ordine  in  omnibus  observato.  Testes  vero  huius  facti  sunt:  Hart- 
modus  de  Geismaria,  Lothewicus  de  Lamerde,  Erpo  et  Hartmannus  milites  de  Edelersen;  Joannes  prior. 
Henricus,  Bertholdus  fratres  de  WiUebadessen  etc.    Acta  sunt  hec  a.  d.  i.  Ma.CC°.XXXV°. 

244. 

*  Herzog  Otto  von  Braunschweig  wechsett  mit  Bischof  Bernhard  IV.  Ministerialen  aus.  O.J.  (1235 — lJ24lJy. 

—  Or.  Fr.  Paderborn  U.  147. 

Reverendo  domino  B.  Padebornensi  episcopo  0.  dux  de  Bruneswic  paratam  ad  eius  obsequia  volun- 
tatem.  Notum  facimus  vobis  et  omnibus,  qui  tenorem  presencium  inspexerint  litterarum,  quod  nos  vobis 
et  ecclesie  vestre  damus  et  in  perpetuum  assignamus  Konegundim  filiam  Thiderici  de  Wigenchusen  mini- 
sterialem  nostram,  et  renunciamus  omni  iuri,  quod  habuimus  in  eadem.  Vos  autem  et  ecclesia  vestra 
per  commutationem  reddetis  nobis  aliam  ministerialem  secundum  consilium  fidelis  nostri  domni  Volcqumi 
de  Swalenbergen  integritate  corporis  a)  et  genere  competentem. 
Das  Siegel  ist  nicht  mehr  erhalten. 

245. 

*  B.  Bernhard  IV.  genehmigt  den   Verkauf  eines  zu  den   Obedienzen  des  Domcapitels  gehorigen  Erbes  zh 

Dudichem  4J  Seitens  des  Dompropstes   Voir  ad  an  den  bischoflichen  Mundschenkr  den  Bitter  Berbord. 

1236  Februar  16.  —  Fr.  Paderborn  U.  150. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus 
etc.  ...  ad  noticiam  omnium  volumus  pervenire,  quod  dominus  Volradus  maior  prepositus  Paderbur- 
nensis de  consensu  capituli  nostri  mansum  unum  in  Dudichem  ad  obedientias  fratrum  maioris  ecclesie 
pertinentem  Herbordo  militi,  pincerne  nostro,  pro  sex  marcis  bonorum  et  legalium  denariorum  vendidit 


l)  Msc.  I.  242.  S.  62  „  Ethelersen ".  Bei  der  Deutung  dieses  Namens  ware  man  versucht,  an  das  N.  von  Hilwartshausen 
auf  dem  rechten  Weserufer  liegende  Ellershausen  zu  denken,  wenn  nicht  die  Cberschrift  unserer  Copie  lantete: 
„  Litiera  de  bonis  in  Edelersen ,  modo  Eltzerftldt  sive  Edelserfeldt ",  die  doch  auf  ein  in  der  Nahe  von  WiUebadessen 
liegende  Localitat  schliessen  lasst,  wie  Dies  auch  aus  Nr.  282  hervorzugehen  scheint.  Nach  Herrn  Dr.  Friedls3nder 
ist  hierbei  vieileicht  an  Elsen,  Elserholz,  Elserheide  und  Escherfeld  NW.  und  dicht  bei  Paderborn  zu  denken.  — 
*)  Nach  der  Regierungszeit  des  Herzogs.  —  *)  Fur  Ministerialen,  die  ritterburtig  waren  —  denn  das  will  der  Aus- 
druck  „  genere  competentem"  doch  sagen  —  eine  sehr  merkwiirdige  Bestimmung.  —  4)  Nicht  zu  constatiren. 


Digitized  by 


Google 


1336.  163 

sibi  et  heredibus  suis  iure  feodali  perpetuo  possidendum.  Nos  vero  ob  dilectionem  predicti  nostri  pin^ 
cerne  venditionem  hanc  ratam  habentes,  sicut  iuste  et  rationabiliter  facta  est,  auctoritate  nostri  pontifi- 
cals officii  confirmamus.  Ne  autera  hanc  nostre  confirmationis  paginam  aliquis  calumpniose  ullo  unquam 
advenienti  tempore  valeat  infringere,  nos  eandem  in  huius  facti  testimonium  sigillo  nostro  iussimus  com- 
muniri.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  M°,CC°.  XXXVI0,  XV.  Kalendas  Martis,  pontificatus 
nostri  anno  octavo,  imperatore  Friderico  regnante. 

Das  schon  erhaltene  Siegel  ist  ein  Muster  der  Sphragistik  des  XIII.  Jahrhunderts.    Die  Umschrift  lautet:  BERN- 
HAKD'  QVARTUS  DEI  GRA  PADERBURNEK  ECCLE  EPS. 

246. 

*  B.  Bernhard  IV.  incorporirt  dem  Kloster  Schaken  zur  Verbesserung  der  Prabenden  die  Pfarrkirchen  zu 
Jmminghausen  und  Goddelsheim  l)9  water  der  Bedingung  jedoch,  dass  den  sie  bedienenden  Priestern  ein  genii- 
gender  Unlerhait  gewShrl  werde.  1236  Marz  17.  —  Abschr.  Msc.  I.  245  S.  363;  11.  101  S.  42. 

Bernardua  quartus  Dei  gratia  Paderbornensium  ^piscopus  universis  Christi  fidelibus  hanc  paginam 
inspecturis  salutem  in  eo.,  qui  est  omnium  salus  vera.  Cupi  sanctarum  Dei  ecclesiarum  sublimitatibus 
inservimus,  non  solum  presentis  temporis  prosperitatem,  verum  etiam  nobis  eternam  speramus  requiem 
evenire,  quapropter  ad  notitiam  omnium  volumus  pervenire,  quod  nos  intuitu  Jesu  Christi  omnes  fructus 
et  emergentia  in  Imminchusen  et  Godeloveshem  ecclesiarum  nostre  diocesis  preposito  et  conventui  Sea- 
ken  ad  emendationem  prebendarum  auctoritate  nostri  pontificatus  officii  concedimus  utenda,  diocesani  et 
archidiaconi  in  omnibus  salvo  iure,  adiicientes  ut  plebanis  dictis  ecclesiis  deservientibus  sustentatio  suffi- 
ciens  assignetur.  In  huius  vero  rei  testimonium,  cui  nostrum  adhibemus  consensum,  hanc  paginam  ius- 
simus conscribi  et  sigilli  nostri  munimine  roborari.  Datum  Paderborne,  anno  Domini  M°.CC°.  XXXVI0, 
pontificatus  nostri  anno  octavo,  XVI.  Kal.  Aprilis. 

24T. 

Erzbischof  Gtrhard  von  Bremen  verleiht  der  Gemahkn  des  Grafen  Ludwig  von  Ravensberg  Gertrud2)  die 

Leibzucht  in  den  von  dem  Bremischen  Bochstift  relevirenden  Lehngiitern  Ludwigs.  1236  April  17.  — 

Or.  Grafsch.  Ravensberg  U.  2;  gedr.  Lamey  C.  d.  Nr.  22* 

Gerhardus  Dei  gracia  sancte  Bremensis  ecclesie  archiepiscopus  universe  hanc  paginam  visuris  eter- 
nam in  Christo  Jhesu  salutem.  Tarn  presentis  etatis  quam  successure  posteritatis  innotescat  Christi  fide- 
libus,  quod  nos  dilecti  fidelis  nostri  Luthewici  comitis  de  Ravenesberge  grata  ac  multimoda,  que  nobis 
et  ecclesie  Bremensi  inpendit,  obsequia  merito  attendentes,  ipsius  intuitu  devocionis  Gerthrudi  uxori  sue 
usum  fructum  feodorum,  qu^  de  nostra  manu  sive  Bremensi  ecclesia  tenet,  qui  vulgariter  liftuch  dicitur, 
porrigendo  per  conscriptionem  hanc  nostri  appensione  sigilli  corroboratam  ipsum  confirmavimus  eidem. 
Testes  sunt:  Arnoldus  vicedominus  Bremensis,  Bruno  canonicus  Zanctensis,  Hartmannus  monachus  sancti 
Pauli,  comes  Hermannus  de  Lon,  Hermannus  de  Monasterio,  Hermannus  de  Ludenchusen,  Godefridus 
advocatus  Stadensis,  Wernerus  de  Kida,  Burchardus  de  Gropelinge,  Heinricus  de  Heyna  milites  et  alii 
quamplures.  Datum  anno  Domini  M°.CC°.  XXXVI0,  XV.  Kalendas  Maii. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 


')  Beide  tmweit  Schaken  im  Furstenthum  Waldeck.  —  *)  Von  der  Lippe.  Vgl.  Lamey  S.  32,  35.  Dooh  war  sie  nach  den 
begrundeten  Einwiirfen  yon  Preoss  and  Falkmann  I.  209  wohl-  eher  eine  bisher  unbekannte  Tochter  Hermann's  II. 
and  nichi  Bemhard's  II.,  wie  Lamey  will.  In  diesem  Falle  ware  auch  der  Aussteller  dieser  Urknnde  Erzbischof 
Gerhard  ihr  Bruder  gewesen,  was  er  unzweifelhaft  angegeben  hatte.    Vgl.  Nr.  249. 

21* 


Digitized  by 


Google 


7J-L 


164  *33& 

24a 

*  Bischof  Bernhard  IV.  nimmt  sine  freie  Frou  und  deren  Sohne  unter  der  Bedingung  unter  die  Ministerial™ 
des  A.  Liborius  auf>  dass.  welcher  von  den  Sbhnen  das  bet  dieser  Gelegenheit  nach  Lehnrecht  vom  Bischofe 
Gut  besitze,  dafur  diesem  jdhrHeh  den  Wein  vom  Bheine  abholen  und  ihm,  wenn  er  in  der 
%adt  ein  Bad  nekme,  dabei  aufwarten  miisse.  1236.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  148. 

le  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Paderburnensis  epi- 
»us  hanc  Ktteram  inspecturis  perpetuam  in  Domino  sahitem.  Noscant  presentes  et  posteri, 
lis  Kbere  eonditionis  femina  turn  propter  Deum,  turn  propter  temporale  subsidium  cum  pue- 
natis  ac  postmodum  nascituris  se  dedit  beato  Liborio  et  nobis,  sub  ea  fide  et  eo  iure.  quo 
ales  nostre  ecclesie  sunt  astricti.     Nos  itaque  ipsius  et  prolis  sue  gratuitam  collationem  pia 

sicut  decuit,  intuentes,  contulimus  ei  et  pueris  suis  aream  quandam  in  Paderburn  et  man- 
resignaverat  in  manus  nostras  Heinricus  filius  Rodolfi  eum  collaudatione  Leredum  suomra. 
sum  eum  suis  pertinentiis  ipsis  ea  eonditione  feodaK  iure  porreximus,  ut  quicumque  ex  dictis 
ictam  aream  et  mansion  eundem  habuerit,  ipse  annuatim  pergat  ad  Renum  tempore  vinde- 
episcopi   colligenda.    Et  quotie^s   episcopus   intra  civitatem  balneum  habere  voluerit,  ipse 

hoc  deputatis  illud  preparando,  usque  dum  dolio  infusum  fuerit,  comportabit.  Ne  vero 
ius  actioni  in  posterum  alicuius  catumpnia  yaleat  refragari,  presentem  paginam  ipsis  dedi- 
ostre  munimine  roboratam.  Huius  donationis  testes  sunt:  Hermannus  camerarius  noster, 
aricus  prepositus  de  Schildezr  Conradus  sacerdos  dictus  de  Vrodenhem,  Heinricus  et  Hein- 
tes;  laici:  Georgius  miles,  Albertus  de  Broke y  Godefridus  advocatusr  Hildebrandus  camera- 
rdus  venator,  Godefridus  Putteclerr  Heinricus  de  Nora  Domo  *)  et  aKi  quamplures.  Acta 
o  Domini  M*  CO.  XXXVI0,  pontificatus  nostri  anno  VII0.  *). 
egel  des  Bischofs  hat  gelitten. 

249. 

iard  IV.  von  Paderborn  trennt  die   Capetle  zu   Bielefeld  von  der  Mutterkirche  zu  ffepen  und 
tern   Verwandten  *)„  dem  Grafen  Ludtvig  von  Ravensberg,  das  Patronal  iiber  erstere.  1236.  — 
Absehr.  Mse.   VII.  3117.  III.  AV.  9;  gedr.  Schaten  ad  ann.;  Falke  T.  C.  S.  324. 

3us  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  dilecto  socero  suo  comiti  Ludewico  salutem  et  dile- 
tntiam.  Sciat  constanter  dilectio  vestrar  quod  nos  cum  dilecto  nostro  C. 4)  custode  Paderbor- 
xmvenimus,  quod  quilibet  inhabitator  in  Bilevelde  mansum  ad  quern  familia  pertinet  haben- 
►  de  Hepen  annis  singulis  in  die  omnium  sanctorum  obuhim  dabit  pro  exemptione  capelle  in 
ae  ratione  matricis  ad5)  Hepen  pertinebat,  quousque  dicto  plebano  de  Hepen  condigna 
o  statuatur.  Quapropter  dictam  capellam  Bilevelde  a  matrice  eius  ecclesie  pubGcamus  libe- 
ptam  salvo  iure  diocesani  et  archidiaconi  loci,  vobis  dantes  liberam  potestatem  in  eadem 
onam  ydoneam  iure  patronatus  statuendi  et  earn  ad  collationem  spiritualium  loci  archidia- 
andi.    Datum  Paderburno  anno  Domini  M°.CC°. XXXVI0,  pontificatus  nostri  anno  octavo. 


bei  Paderborn.  —  *)  1st  auch  mit  der  Annahme,  dass  Bischof  Bernhard  IV.  erst  1228  sein  Amt  angetreten 
r\.  Nr.  201 ,  nicht  vereinbar.  —  **)  „  Socer "  ist  hier  nicht  in  stricter  Bedeutung  zu  nehmen.  Vgl.  Prenes  und 
n  L.  R.  L  209,  die  es  wahrscheinlich  machen,  dass  Graf  Ludwig  von  Ravensberg  in  enter  Ehe  mit  einer 
bischof  Bernhardt  IV.,  Gertrud,  Tochter  Hermann's  II.  ronLippe  verheirathet  gewesen  ist.  Vgl.  Nr.  247.— 
sere  Handschrift  richtig,  vgl.  Nr.  217,  statt  Ottone  der  Drucke.  —  *)    „de"  die  Abschrift. 


Digitized  by 


Google 


1236.  165 


250. 


*  Hitter  Belfric  von  Rothenburg  schenkt  dem  Eloster  Hardehausen  ein  Gut.  1236.  —  Or.  El.  Harde- 

hausen  U.  39. 

Helfricus  miles  de  Rodenberch  l)  universis  Christi  fidelibus  salutem  in  auctore  salutis.  Quoniam  teste 
scriptura  qui  thesauros  suos  in  celo  reponunt  et  amicos  sibi  de  mammona  iniquitatis  faciunt,  qui  eos 
recipiant  in  eterna  tabernacula,  soli  vere  sapientes  sunt:  ideo  notum  facimus  tarn  futuris  quam  presenti- 
bus,  quod  nos  eadem  spe  et  intentione  cum  consensu  et  favore  uxoris  Elisabeth  et  keredum  nostrorum 
mediam  partem  ville,  que  vocatur  Mezcebach8),  quam  iure  hereditario  possedimus,  pure  et  absolute 
absque  omni  conditione  dedimus,  cum  omnibus  attinentiis  suis,  fratribus  ecclesie  de  Hersuithithusen  Ci- 
sterciensis  ordinis,  quatinus  earn  iure  perpetuo  possideant,  et  nobis  ac  filiis  nostris  Bertoldo,  Henrico  et 
Hermanno  iam  defunctis  atque  universis  liberis  ac  parentibus  nostris  ad  inpetrandam  Dei  misericordiam 
suis  precibus  et  laboribus  cooperatores  existant.  Ut  ergo  hec  donatio  nostra  pure  propter  (Deum)  facta 
predictis  fratribus  rata  et  inconvulsa  permaneat,  presentium  tenore  earn  protestamur  et  sub  annotatione 
testium,  qui  presentes  exstiterunt,  quorum  nomina  hec  sunt:  Volpertus  miles  de  Bivera,  Hardradus  miles, 
Conradus  de  Berlifissen  cum  appensione  sigilli  nostri  perpetuo  confirmamus.  Anno  D.  M°.CC°. XXXVI0. 
acta  sunt  hec. 

Das  Siegel  ist  abgefallen. 

251. 

*  Mit  den  Ersparnissen  von  zwei  Kemnader  Nonnen  werden  Giiter  fur  dieses  Kloster  angekauft,  cms  deren 

Ertrag  dessen  Mitglieder  alle  Monate  8  Schillinge  empfangen  und  hierftir  eine  Todtenmesse  zu  halten 

haben.  1236.  —  Or.  EL  Kemnade  U.  3;  Abschr.  Msc.  I.  139  p.  540. 

Hermannus  Dei  gracia  Corbeyensis  abbas  omnibus  huius  pagine  inspectoribus.  Quoniam  adeo  crescit 
malicia  condicionis  humane  et  ad  malum  pronior  est  quam  ad  bonum,  que  salubriter  acta  sunt,  ne  in 
posterum  retractari  valeant  vel  mutari,  et  scripture  debent  munimine  commendari  et  inscriptione  testium 
confirmari.  Notum  igitur  esse  cupimus,  quod  cum  dilecte  filie  Adhelheidis  de  Rotthinge  et  Margareta  de 
Hupethe,  sanctimoniales  ecclesie  Kaminatensis,  de  sufEragio  amicorum  suorum  et  aliorum  fidelium  largas 
elemosinas  collegissent,  dilectus  in  Christo  Conradus  eiusdem  ecclesie  prepositus  exinde  quedam  predia 
in  villa  Caminatensi  a  domino  Bertoldo  de  Homburch  ad  prebendam  dominarum  ibi  Deo  famulantium 
comparavit,  ut  videlicet  de  illis  prediis  in  communi  dentur  dominabus  octo  solidi  in  fine  cuiuslibet  men- 
sis,  et  conventus  vigilias  et  missam  cantabit  in  memoriam  fidelium  defunctorum.  Preterea  custodi  ad 
luminaria '  et  pulsationem  campanarum  et  thus  comparandum  duo  solidi  dabuntur  annuatim.  Locatio 
autem  eorundem  bonorum  ad  prepositum  eiusdem  loci  solummodo  pertinebit.  Testes  huius  rei  sunt: 
Bertoldus  et  Heinricus  fratres  de  Homburgh,  Johannes  Hegere,  Bernhardus  de  Hoigen,  Hartmannus  et 
Ernestus  de  Novali,  Arnoldus  de  Hupethe,  Heinricus  de  Botvelde,  Heinricus  Stencop,  Thidericus  de  He- 
len, Gernandus,  Albero  de  Brach,  Hermannus  de  Osterrothe,  Luderus  de  Lotbeke  8),  Thidericus  Lode- 
recke,  Eckehardus  de  Vallonstide,  Heinricus  de  Biscopingerothe  et  alii  quamplures.    Ut  igitur  ex  nulla 


')  Rothenburg,  Provinz  Hessen,  an  der  Fulda.  Der  Aussteller  unserer  Urkunde  bezeugt  auch  ein  Document  des  Land- 
grafen  Conrad  von  Thuringen  von  1233.  Wenck  II.  B.  151.  —  2)  Metzebach  N.  von  Rothenburg.  —  *)  Derselbe  heisst 
in  der  Corvey'schen  Urkunde  von  1245:  Luderus  de  Lobeke,  und  ist  moglicherweise  ein  Yorfahr  des  spater  in  Iser- 
lohn  und  besonders  in  Dortmund  auftretenden  Geschlechts:  Lobbeke,  von  dem  auch  jetzt  noch  eine  Linie  im  Braun- 
schweig'schen,  eben  in  dem  bei  beiden  Urkunden  in  Betracht  kommenden  Gebiete,  angesessen  ist.  Sprachlich  ist 
lot  wohl  gleichbedeutend  mit  dem  niederdeutschen  lade,  Reis,  Sprosse  (Brem.  Worterb.  III.  3),  woher  auch  die 
Loddenheide  bei  Minister  den  Namen  hat.    Lotbeke  wiirde  also  ungefahr  mit  Weidenbach  zu  (ibersetzen  sein. 


Digitized  by 


Google 


166  ««• 

temporis  longinquitate  huic  facto  possit  inpedimentum  aliquod  provenire,  illud  presenti  scripto  et  sigilli 
nostri  munimine  confirmamus  et  perpetuis  ratum  esse  temporibus  per  auctoritatem  beatorum  apostolo- 
rum  Petri  et  Pauli  nostramque  et  omnium  abbatum  et  sacerdotum  mandamus  et  precipimuB,  omnem  vio- 
lentiam  seu  malignantis  ingenii  dolum  ab  eisdem  bonis  tamquam  ecelesiasticis,  eadem  auctoritate  sub 
interminatione  anathematis  repellentes.  Acta  sunt  anno  gracie  millesimo  CC°.  XXXVI0,  indictione  IXa. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

252. 

B.  Bernhardt  1 V.  gestattel  dem  Kloster  Marienfeld  die  Ausrodung  eines  Waldes  bet  Stapellage  l)  gegen 
eine  jahrliche  Abgabe  von  Wachs  fur  Itchier  an  den  Grabern  der  Bischofe  Rotho  (1036 — 1051  J  und  Imad 
(1051 — 1076)  bei  Feier  ihrer  Anniversaries  1237  Januar  13.  —  Fr.  Paderborn  U.  151;  eine  andere  im  Archiv 
des  KL  Marienfeld  U.  86;  daraus  gedr.  U.-B.  HI.  344  2J. 

253. 

*  Der  Edle  Bertold  von  Biiren  resignirt  dem  Kloster  Gokirchen  sein  partielles  Obereigenthumsrecht  an  einem 
angekauften  Grundstiicke.  1237  Marz  28.  Marsberg.  —  Abschr.  Msc.  Vll.  4210  S.  2.  5102  IV.  S.  58. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen,  Ego  Bertoldus  de  Buren  dictus  vir  nobilis  presenti 
scripto  presentibus  et  futuris  duxi  intimandum,  quod  in  predio  Wesperthe,  quod  ad  nobilem  virum  do- 
minum  Widikyndum  principaliter  pertinebat 8),  ego  quoque  sui  coheres  et  in  argumentum  mei  iuris  allego, 
quod  Conradus  miles  de  Walberninchusen  duos  mansos  in  Thetboldinchusen  4)  de  parte  ilia  prefati  pre- 
dii,  que  me  contingebat,  de  me  habebat  in  feodo  et  sine  ullo  vel  valde  modico  obsequio  potuisset  ha- 
buisse,  si  vellet.  Ipse  vero,  sive  inspiratus  a  Deo  sive  persuasus  ab  homine,  accepit  quandam  summam 
pecunie  a  dominabus  Cisterciensis  ordinis,  que  sunt  Paderburne  apud  sanctum  Olricum,  que  predium  illud 
tunc  comparaverant,  et  resignavit  mihi  prefatos  mansos  ea  quidem  intencione,  quod  fierent  dominabus, 
sed  nulla  condicione  premissa,  quod  vel  dominabus  vel  cuiquam  homini  conferre  tenerer6).  Verum  quia 
de  bonis  bona  sumi  debent  exempla,  quod  prefatus  miles  pie  inchoaverat,  ego  pie  conplevi  et  cum  con- 
sensu coheredis  mei  Bertholdi  prefatos  mansos  prefatis  dominabus  sine  prece  et  precio  et  mera  liberali- 
tate  donavi  et  donacionem6),  ubicumque  necessarium  fuit,  debita  sollemnitate  firmavi.  Unde  si  umquam 
aliquis  prefatas  dominas  in  prefatis  mansis  gravare  presumpserit,  in  die  tremendi  iudicii  coram  omni 
carne  cum  Juda  traditore  condignas  penas  exsolvat.  Acta  sunt  hec  in  monte  Martis  a.  d.  i.  M°.CC°.XXXVII<\ 
V.  Kal.  Aprilis.  Testes  huius  rei  sunt:  dominus  Hermannus  de  Ythere,  dominus  Johannes  de  Patberg, 
Conradus  de  Dalhem,  Alradus  de  Monte,  Rickolfus  de  Vesperthe  et  Bruno,  Ludolfus  et  RegGnbodo  de 
Berchem,  Horat  de  Andepe,  Hermannus  de  Eleren,  Gerlacus  de  Wassenbeke,  Wilhelmus  de  Heperen, 
Vollandus  et  Bertholdus  Mulo  ^  de  Monte,  Heitenricus  de  Nutlot  (sic I)  et  alii  quamplures. 


>)  Im  Fr.  Lippe  W.  von  Detmold.  —  *)  Doch  ist  hierbei  zu  bemerken,  dass  unser  Te*t  den  Zweck  vollstandiger  und 
ausfohrlicher  angiebt,  und  statt:  ad  supplementum  cereorum  qui  ponuntur  in  anniversariis  episcoporum  nostrorum 
predecessorum  ad  eorum  tumbas,  lieet:  de  quibus  libris  cereus  de  libra  et  media  in  anniversario  sancti  Rothonis  et 
alius  cereus  equi  ponderis  in  anniversario  sancti  Imadi  episcoporum  ponentur  ad  eorum  tumbas.  —  *)  Vgl.  die  Go- 
kirchener  Urkunde  von  1217  Nr.  70.  —  4)  Desgl.  die  von  1234  Nr.  231.  —  *)  So  habe  ich  emendirt  statt  „teneret" 
des  Copiars.  —  •)  donacione  das  Copiar.  —  ^  So  das  Copiar. 


Digitized  by 


Google 


an. 
254. 

f  Bischof  Bernhard  IV.  iiberweist    der  Pfarrkircke  in  Sandebeck  einige  ihm  zu  diesem  Be 
Grundstiicke  mit  dem  Bedinge,  davon  jahrlich  bestimmte  Geldabgaben  zu  entrichten.  1237 

Abschr.  Msc.  1.  126  fol.  44'. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Paderborne 
universis  Christi  fidelibus  hanc  paginam  inspecturis  perpetuam  in  Domino  salutem  .  .  .  Pre 
ficamus  et  futuris,  quod  Arnoldus  quondam  (in)  Zandenebeke  l)  plebanus,  Bernhardus  sace 
Bartholomeo  et  Albertus  de  Watervelde  monachus  de  consensu  abbatis  sui  et  conventui 
Paderbornensis  in  nostra  constituti  presentia  septuaginta  iugera  in  Bodikenhaghen  2)  et  qui 
tuor  vel  plura  in  Antiqua  Indagine  8)  iuxta  Zandenebeke  sita  cum  areis  et  domibus  eisdem 
nentibus  nobis  libere  resignaverunt,  et  nos  ad  eorundem  voluntatem  eadem  bona  domino 
beate  virgini  Marie  et  beato  Dyonisio  Zandenebeke  contulimus,  assignando  eadem  Conrado 
plebano  suisque  successoribus  perpetuo  possidenda,  ut  quicunque  in  ecclesia  Zandenebeke 
deserviat,  conventui  beati  Pauli  in  Paderborne  in  die  omnium  sanctorum  quatuor  solidos  a 
Katherine  peragendum,  et  in  epiphania  Domini  quatuor  solidos  ad  elemosinas  pauperum  d 
dictis  bonis  sine  qualibet  difficultate  persolvat  annuatim.  Qui  autem  in  ecclesia  Zandeneb< 
banus,  in  die  beate  Katherine  tamquam  unus  fratrum  sancti  Pauli  totius  consolationis  port 
et  ipsorum  merit  fraternitati.  Ut  autem  hec  ordinatio  rata  sit  et  inconvulsa  perpetuo  con: 
paginanT  testimonialem  -conscribi  iussimus  et  sigilli  nostri  et  capituli  maioris  ecclesie  et  "V 
dyaconi  in  Zandenebeke  munimine  fecimus  roborari  ad  ipsorum  consensum  ostendendum.  Hi 
aderant:  Conradus  custos,  magister  Johannes  canonici  Paderbornenses,  Bertoldus  vie 
ecclesie  Paderbornensis,  Hermannus  plebanus  sancti  Pancracii4),  Conradus  plebanus  de  Ste 
dus  plebanus  de  PSmesen,  Henricus  plebanus  in  Vinsbike,  Bernhardus  villicus  de  Oyenhu 
villicus  de  Zandenebeke,  Hermannus  villicus  de  Hame,  Godfridus  et  Everhardus  de  Huet] 
uoldus  de  Palude  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  a.  D.  M°.CC°.  XXXVII0.  in  die  Phili 
apostolorum,  pontificatus  nostri  anno  nono. 

255. 

*  Graf  Adolf  von  Waldeck  resignirt   dem  Able  Hermann  von  Comey  den  von  ihm  lehnriihrit 
Erkeln  zu  Gunsten  des  Klosters  Hardehausen.   1237  Mai  23.  —  Or.  Kl.  Hardehausen  i 

Abschr.  s.  XVI.  Msc.  I.  136  p.  128. 

Honorabili  et  predilecto  domino  suo  Hermanno  abbati  de  Corbeia  Adolphus  Dei  gn 
Waldeke  paratum  in  omnibus  debite  fidelitatis  fl)  obsequium.  Quia  constanter  credimus,  c 
ceritate,  quam  hand  dubium  ab  eo  qui  fons  (et)  origo  tocius  est  virtutis  pre  multis  mort 
accepistis,  religiosos  quosque  diligitis  et  eis  omnem  benivolentiam  affectuosius  impenditis,  i 
benignitatis  aflFectum  abbati  et  conventui  in  Herswithehusen  exhibeatis,  proprietatem  decim 
quam  de  manu  vestra  iure  feodi  tenemus,  intuitu  nostri  obsequii,   precipue  vero  respectu 


l)  Sandebeck  Kr.  Hoxter  W.  von  Nieheim.  —  ?)  Ob  hieran  noch   Buddenbrock  0.  von  Sandebeck  erii 
Sandebeck  ist  ein  Altenhagen  nicht  mehr  zu  constatiren.  —  4)  d.  i.  der  Marktkirche  in  der  Stadt 
Kamp8chulte  Eirchenpatrocinien  44.  —  *)  Geht  aber  nur  bis  resignamus.    Das  Datum   unserer  Absc 
Corveyer  Ausfertigung  in  Msc.  I.  186  an.  —   *)  Der  Graf  von  Waldeck  war  Corvey'scher  Lehnsmar 
Kr.  Hoxter  SO.  von  Brakel. 


Digitized  by 


Google 


168  «". 

tionis  eis  ad  ius  perpetue  possessionis  porrigendo  eandem  decimam  hac  conditione  premissa  vestre  gracie 
resignamus.  Datum  et  actum  anno  incarnationis  dominice  M°.CC°.  tricesimo  septimo.  In  cuius  rei  testi- 
monium, evidentiam  et  munimen  huius  resignations,  sigillum  nostrum  presentibus  est  appensum,  decimo 
Kalendas  Junii  ')• 

Nur  die  Siegelriemen  sind  an  der  Hardehausener  Ausfertigung  erhalten. 

256. 

*  Abt  Hermann  und  der  Convent  von  Corvey  verpflichten  sich,  dem  Kloster  Hardehausen  auf  Verlangen  jeder 
las  Obereigenthumsrecht  des  Zehnlen  zu  Erklen  abzutreten.  0.  J.  (1237  2)J.  —  Or.  Kl.  Hardehausen  U.  25. 

rmannus  Dei  gracia  abbas,  Albertus  prior,  Strigerus  propositus,  totusque  conventus  Corbeiensis 
universis  hoc  scriptum  inspecturis  salutem  in  Domino.  Notum  esse  volumus  tam  presentibus; 
lturis,  quod  nos  fratribus  conventus  monasterii  in  Herswithehusen  quandocunque  petierint  a  nobis 
qua  recompensacione  tenemur  dare  proprietatem  decime  in  Erclen  et  super  ipsa  privilegium  sigillis 
firmatum.  Et  hoc  presentibus  litteris  sigillorum  nostrorum  appensione  roboratis  fideliter  prote- 
ct nostri  successores  ad  hocipsum,  si  forte  ad  illos  quacunque  de  causa  dilatum  fuerit,  tenebuntur. 
Beide  Siegel  sind  abgefallen. 

25T. 

schof  Beinrich  von  Coin  6J  theilt  den  Herforder  Ministerialen  den  vor  ihm  gefallten  Rechtsspruch  mil, 
betm  Tode  eines  ihrer  Dienstgenossen ,  der  ein  der  Abtissin  als  hergewede  fdUiges  Streitross  hinter- 
lat,  welches  jedoch  von  seinen  Erben  bereits  veraussert  ist,  diese  streitigen  FalU  denErweis  erbringen 
xiisse,  dass  er  ein  solches  besessen.  1237  Mai.  Lechenich.  —  Or.  Gefurst.  Abtei  Herford  V.  40. 

Dei  gracia  sancte  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus  dilectis  suis  ministerialibus  de  Hervordia 
.  et  omne  bonum.  Noverit  vestra  universitas  coram  nobis  sententiatum  esse,  quod  si  aliquis  com- 
rialis  vester  decedens  dextrarium  reliquerit,  qui  domine  abbatisse  cedere  debeat  ratione  iuris 
ergewede  dicitur,  et  heredes  illius  alienaverint  eundem  et  postmodum  a  domina  sua  requisiti  asse- 
functum  dextrarium  nullum  reliquisse  et  super  hoc  probationem  suam  offerant  et  abbatissa  econtra 
i  voluerit,  ipsum  defunctum  in  morte  sua  habuisse  dextrarium,  potius  eidem  abbatisse  quam  here- 
lefuncti  probatio  incumbit.     In  cuius  late  sententie  memoriam  presenti  cedule  sigillum  nostrum 

apponi.    Datum  Lechnich,  anno  Domini  M°.CC°. XXXVII0,  mense  Maio. 
Das  Siegel  ist  abgerissen. 

258. 

Stift  St.  Johannisberg  bei  Hersfeld  entsagt  alien  Anspriichen  an  ein  dem  Kloster  Hardehausen  verkauf- 
les  Gut.  1237  August  16.  —  Or.  KL  Hardehausen  U.  41. 

o  Cunradus  Dei  gratia  prepositus  Montis  Sancti  Johannis  apud  Herfelt 4).     Ad  noticiam  singulo- 
pimus  devenire,  quod  nos  de  communi  consensu  fratrum  nostrorum  omni  actioni,  que  nobis  con- 


srgl.  die  Urkunde  vom  25.  Juli  1238.  —  *)  Nach  Massgabe  der  vorhergehenden  Urkunde.  —  «)  Erzbischof  Heinrich 
arb  den  26.  Marz  1288.  Fur  die  Bestimmung  seines  Todesjahrs  ist  diese  Urkunde  nicht  unwichtig,  da  die  Anuales 
>lon.  Maximi  (Godefridus  Colon.)  ihn  in  fine  quadragesime  1237  sterben  lassen,  und  hierdurch  aufs  Neue  den  Be- 
eis  liefern,  dass  man  in  Coin  das  Jahr  mit  Ostern,  1238  den  4.  April,  begonnen  babe.  Vgl.  was  ich  U.-B.  III. 
950  in  dieser  Beziehung  gegen  Ennen  und  Eckertz  gesagt  habe.  —  4)  Siidlich  von  Hersfeld  in  der  Provinz  Hesseu. 


Digitized  by 


Google 


1J87.  169 

petebat  vel  conpetere  videbatur  in  ecclesiam  Hirsundehusen  super  manso  sito  in  Gelcenhusen  '),  quern 
dominus  Volbertus  canonicus  de  Wrisiar  aliquando  cum  consensu  heredum  et  coheredum  suorum  vendi- 
dit,  renunciavimus*  in  figura  iudicii  sedis  Moguntine  ita  scilicet,  ut  predicta  ecclesia  tarn  a  nobis  quam 
ab  omnibus  successoribus  nostris  super  iam  dicto  manso  debeat  perpetuo  ab  omni  vexatione  quocunque 
nomine  censeatur  inconcussa  permanere.  Testes  huius  sunt:  Johannes  Pingwensis  prepositus  et  scolasti- 
cus  maioris  ecclesie  Moguntine,  Hugo  scolasticus  sancte  Marie  ex  Campis,  Gotsmannus  cantor  sancti 
Stephani,  Gumbertus  monachus  et  alii  quamplures  .  .  .  Acta  sunt  hec  a.  D.  millesimo  CC°.XXX°.VII0, 
XVII.  Kalendas  Septembris. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

259. 

*  Bischof  Bernhardt  IV.  von  Paderborn  verhiindigt  alien  Glaubigen  seiner  Diocese,  welche   die  verfallende 

Stiftskirche  zu  Schildesche  am  St.  Michaelsfeste  besuchen  und  mit  Gab  en  behufs  ihrer  Wiederherstellung  unter- 

stiitzen  wiirden,  einen  Ablass  von  40  Tagen.  1237  September  26.  —  Or.  Stift  Schildesche  V.  12. 

B.  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus  omnibus  Christi  fidelibus  in  diocesi  sua  constitutis  perpetuam 
in  Domino  salutem.  Quoniam,  ut  ait  apostolus,  omnes  stabimus  ante  tribunal  Christi  recepturi  prout  in 
corpore  gessimus,  sive  bonum  fuerit  sive  malum,  oportet  nos  diem  messionis  extreme  misericordie  ope- 
ribus  prevenire  ac  eternorum  intuitu  seminare  in  terris,  quod  reddente  Domino  cum  multiplicato  fructu 
recolligere  debeamus  in  celis,  firmam  spem  fiduciamque  tenentes,  quoniam  qui  parce  seminat  parce  et 
metet,  et  qui  seminat  in  benedictionibus,  de  benedictionibus  et  metet  vitam  eternam.  Cum  itaque  eccle- 
sia Scildensis  in  temporalibus  et  spiritualibus  et  maxime  suis  edificiis  adeo  sit  collapsa,  quod  vix  exco- 
gitari  poterit  qualiter  resurgat,  nisi  per  inspirationem  divinam  et  elemosinas  fidelium  subveniatur  eidem, 
universitatem  vestram  rogamus,  monemus  et  exhortamur  in  Domino,  in  remissionem  peccaminum  vobis 
jjiiungentes,  quatinus  ad  hoc  pias  elemosinas  et  grata  caritatis  subsidia  erogetis,  ut  per  vestram  subven- 
tionem  tanta  miseria  utiliter  valeat  relevari  et  vos  per  hec  et  alia  bona,  que  Domino  inspirante  feceritis, 
possitis  ad  eterne  felicitatis  gaudia  pertingere.  Nos  vero  de  omnipotentis  Dei  misericordia  et  beatorum 
patronorum  nostrorum  Liborii  et  Kiliani  auctoritate  confisi  omnibus  Christi  fidelibus  per  nostram  dioce- 
sim  constitutis  ad  locum  acccdentibus  predictum  et  manum  porrigentibus  pietatis  in  vigilia  et  in  festo 
sancti  Michaelis  et  per  totam  illam  octavam,  XL  dies  de  iniuncta  sibi  penitentia  misericorditer  relaxa- 
mus.  Datum  anno  Domini  M°.CC°.  XXXVII0,  sabbato  ante  festum  sancti  Michaelis. 
Das  Siegel  ist  fastganz  zerstort. 

260. 

*  Uemorienstiftung  des  Priesters  Bertold  aus  den  von  ihm  vcrmehrten  Einkunften  der  Marien- Capelle  im 
Dom  zu  Paderborn.  1237.  —  Or.  Pr.  Paderborn  U.  152. 

B(ernhardus)Dei  gratia  quartus  Paderbornensis  episcopus,  V(olradus)  prepositus,  R(abodo)  decanus 
totumque  eiusdem  ecclesie  capitulum  omnibus  hanc  litteram  inspecturis  perpetuam  in  Domino  salutem. 
Ne  ea  que  geruntur  in  tempore  cum  tempore  labantur,  scripturarum  convenit  testimonio  perhennari.  Ad 
noticiam  itaque  tarn  presentium  quam  futurorum  pervenire  volumus,  quod  cum  de  prediis  existentibus  in 
villa  Hegkerinchusen 2)  attinentibus  capelle  S.  Marie  infra  parietes  ecclesie  nostre  Paderbornensis  XII 


Der  Aussteller    unserer  Urkunde  kommt   noch  1266  urkttndlich   bei  Wenck  II B.  507  ale  einer  der  Pralaten  des 

Furs  tab  te  8  yon  Hersfeld  vor.  —   l)  Nach  Landau,  der  Hessengau  176,   soil  es  der  im  Gericht  Borken  S.  von  Borken 
gelegene  Gilserhof  sein.  —  *)  Eggeringsen  bei  Dornhagen  SO.  von  Paderborn. 

Wertf.  Urk.-Bucb.    IV.  22 


Digitized  by 


Google 


170  1237. 

maltra,  videlicet  tria  tritici,  tria  hordei,  tria  siliginis  et  tria  avene  et  tres  carrate  lignorum  et  sex  untie 
ovorum  de  superiori  curia,  et  de  inferiori  curia  tantum  in  omnibus  equaliter,  et  de  uno  manso  in  eadem 
villa  sex  maltra,  videlicet  duo  siliginis,  duo  hordei  et  duo  avene  et  tres  untie  ovorum  ettres  pulli,  due 
carrate  lignorum  annis  singulis  sint  persolvenda,  Bertoldus  rector  eiusdem  capelle,  cum  redditus  eiusdem 
capelle  temporibus  suis  aliquantulum  augmentaverit,  de  nostro  consensu  et  voluntate  ordinavit  et  dispo- 
suit  pro  anime  sue  remedio,  quod  cuilibet  fratri  de  capitulo  et  vicariis  presentibus  et  sacerdoti  tunc 
missam  dicenti  duo  denarii,  custodi  vero  tres,  campanario  tres  obuli  monete  legalis  per  rectorem  eius- 
dem capelle  de  predictis  bonis  in  anniversario  predicti  Bertoldi  quolibet  anno  persolventur.  Hec  autem 
acta  sunt  anno  Domini  M°.CC°.  XXXVII0,  presentibus  testibus  ad  hoc  rogatis:  Volrado  videlicet  maiore 
preposito,  Rabodone  decano,  Thetmaro  scolastico,  Volberto  canonico,  Volnando  cantore,  Ludolfo  celle- 
rario,  Conrado  custode  et  aliis  quampluribus  Paderbornensis  ecclesie  canonicis  et  ad  maiorem  rei  evi- 
dentiam  predictus  Bertoldus  sigilla  nostra  petivit  apponi. 

Das  bischofliche  and  das  altere  domcapitularische  Siegel  (mit  dem  Bruatbilde  dee  h.  Liborius)  sind  ziemlich  gut 
erhalten. 

261. 

*  Die  Abtissin  Beatrix  von  Neuenheerse  bestatigt  den  Verkauf  der  Giiter  in  Schlangen  seitens  sweier  Mini- 

sterialen  ihrer  Kirche  an  das  Kloster  Hardehausen.  1237.  —  Or.  Kl.  Hardehausen  U.  40. 

In  nomine  Domini.  Amen.  Ego  Beatrix  Dei  gratia  abbatissa  in  Herisia  omnibus  hoc  scriptum  in- 
specturis  in  perpetuum.  Notum  facimus  tarn  futuris  quam  presentibus,  quod  nos,  quantum  in  nobis  est, 
pacem  et  quietem  fratribus  de  Hersuithehusen  providere  cupientes,  contraction  factum  inter  ipsos  et  no- 
stros  ministeriales  Alberonem  videlicet  et  Ludolfum  filium  eius  milites  super  bonis  in  Ostlangen  l),  que 
predicti  fratres  pro  XXXV  marcis  comparaverant,  rogatu  et  instantia  eorundem  militum  ex  consensu  cap^- 
tuli  nostri  ratum  habemus  et  sigilli  nostri  et  ecclesie  nostre  auctoritate  confirmamus.  Unde  etiam  pre- 
sentibus litteris  insinuamus  successoribus  nostris,  eisdem  bonis  Agnam  (sic!)  uxorem  ipsius  Ludolfi  cum  Albe- 
rone  filio  suo  tunc  unico  et  universis  legitimis  heredibus  renuntiasse,  et  in  possessionem  predicte  ecclesie 
cum  omnibus  attinentiis  suis  eadem  integraliter  transivisse.  Acta  sunt  hec  a.  d.  i.  M°.CC°. XXXVII0. 
Testes:  Anna  preposita,  Wildrudis,  Beatrix  canonice,  Conradus  plebanus  de  Brakel,  magister  Helmungus, 
magister  Johannes  canonici  et  alii  quamplures. 
Die  beiden  Siegel  sind  nicbt  erhalten. 

262. 

*  Abt  Hermann  von  Hasungen  bestatigt,  dass  die  Edlen  von  Keseberg  2J  mit  ihren  Erben,  denen  von  Gudens- 

berg  und  Scartenberg  *),  auf  gewisse  Giiter  zu  Gunsten  des  Klosters  Gokirchen  verzichtet  haben. 

1237.  —  Abschr.  Msc.   Vll  4210  S.  4. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Hermannus  Dei  gratia  abbas  in  Hasungen  universis,  ad 
quos  presens  pagina  pervenerit,  salutem  in  salutis  auctore  .  .  .  Tarn  futurorum  quam  presencium  noticie 
deferimus,  quod  nos  divine  retribucionis  intuitu,  necnon  ancillarum  Christi,  abbatisse  videlicet  et  sui 
collegii  Cisterciensis  ordinis  novi  operis  in  Paderburne,   peticionis  interventu  Scarthenberc  accessimus. 


»)  Schlangen  im  Furstenthnm  Lippe  N.  von  Lippspringe  nach  der  Furstl.  Paderborner  Urknnde  von  1211,  oben  ^r.  40, 
welche  der  dortigen  Besitznngen  des  Klosters  Hardehausen  gleichfalls  erwahnt.  —  2)  Proving  Hessen,  NO.  vom 
Waldeck'sehen  Sachsenberg,  vgl.  Nr.  233.  —  •)  Im  Amte  Zierenberg  NW.  von  Cassel. 


Digitized  by 


Google 


1237. 

Widekyndus  vero  advocatus  et  frater  suus  Ottho  nobiles  de  Keseberc  cum  coheredibus 
qui  dicitur  Olla  de  Gutenberg  l)  et  filiis  suis  Theoderico,  Hennanno,  Conrado,  necnon  gei 
de  Scarthenberc  nobis  ibidem  occurrentes  predium  in  Vesperthe  situm  cum  sex  mansis  ii 
sen2)  et  aliis  bonis  attinentibns  ad  manus  nostras  nostrique  custodis  Henrici  Mindensis 
berti  plebani  de  Geismaria  et  Henrici  sacerdotis  de  Paderborne  resignaverunt,  omnemqi 
illius  sepius  dicto  collegio  attribuerunt.  Prenominatus  eciam  Theodericus  Olla  coram  no 
testatus  est,  se  tredecim  mansos  cum  homine  Alrado  in  restaurum  eiusdem  predii  rec 
novem  in  Witmare  in  proprietate,  duosque  in  eadem  villa  et  duos  in  Ostheim  fcodali  iu 
monstravit.  Et  ut  hoc  factum  stabile  et  inconvulsum  permaneat,  presens  scriptum  nostr 
gigillis  resignancium  fecimus  roborari.  Huius  autem  facti  testes  sunt:  Fridericus  de  Be 
de  Scarthenberc  sacerdotes  et  Volpertus  doctor  scolarium  de  Hasungen,  Arnoldus  Lupu 
Johannes  de  Helfenberc  et  Alwinus  qui  dicitur  Vacca,  railites;  Theodericus  filius  Li 
Lilienberc,  Conradus  et  Gumpertus  fratres  de  Honvels  et  alii  quamplures.  Datum  S( 
M°.CC*.XXXVII°,  ordinacionis  nostre  a.  VII. 


263. 

*  Abt  Conrad  von  Corvey  verlrihl  dem  Stift  Arolsen  zu  der  ihm  schon  frUher  Ubertoiesenen 
scheidBJ  auch  noch  das  dortige  Schulzenamt,  unter  der  Bedingung  jedoch,  dass  der  Props* 
dieser  Beziehung  nur  nach  Schulzenrecht  dem  Kloster  Corvey  vcratUworilich  $ei.  Wiird 
in  Bbnscheid  der  Art  zunehmen,  dass  es  eines  besonderen  Propstes  bediirfte,  so  solle  der  Pi 
das  Recht  der  Prdsentation  haben.  1237.  Corvey.  —  Abschr.  Msc.  I.  245  S.  364;  II. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Hermannus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbai 
paginam  inspecturis  notum  esse  cupimus,  quod  nos  divina  instigante  gratia  officium  in  1 
(lominus  Antonius  de  Alvehusen  suis  heredibus  exclusis  iure  schulteti  tenebat,  contul 
Aroldessen  sub  hac  forma,  quod  prepositus  eiusdem  loci  iure  schulteti  censeri  debet, 
quod  si  in  exsolvendis  reditibus  negligens  inventus  fuerit,  omni  alio  iure  postposito  quo< 
posset,  sicut  schultetus  de  eodem  officio  ad  ecclesiam  Corbeiensem  recursum  habebit. 
dem  prepositi  propositum  adeo  promotum  fuerit,  quod  idem  locus  in  Honschede,  ubi  do 
Aroldensi  (monachos)  locare  proponit,  adeo  excreverit,  quod  per  specialem  prepositum  < 
idem  prepositus  de  Aroldessen  idoneam  personam  abbati  exhibebit,  et  per  ipsum  invei 
litones  in  eodem  officio  fuerint,  prefatus  prepositus  pro  eisdem  secundum  ius  eiusdem  o 
sunt  hec  consentiente  capitulo  nostro,  Alberto  priore,  Conrado  preposito,  Joanne  came 
portario,  aliisque  personis  ecclesie  nostre  subscribendo  et  ministerialibus  Conrado  de  An 
licet  et  Gerhardo  Hadic,  Bernardo  de  Dalwich,  Joanne  oamerario,  Stephano  pincerna,  ( 
Bertoldo  marschalco  consentientibus.  Testes  huius  rei  sunt:  Otto  comes  de  Eversteyn, 
de  Dassel,  Ludewicus  et  Hermannus  comites  de  Eversteyn,  Volquinus  de  Schwalenberg, 
tie  Waldecke  et  alii  quamplures.  Et  ut  hoc  scriptum  inconvulsum  permaneat,  presente: 
nostro  et  ecclesie  fecimus  communiri.  Datum  apud  Corbeiam  anno  dominice  incarnationis 
anno  ordinationis  nostre  decimo  quarto,  Friderico  serenissimo  Romanum  imperium  gubei 


*)  Den  Beinaxnen  Olla  vermag  ich  nicht  zu  erklaren.  Da  aber  der  Namliche  in  einer  Urkunde  voi 
ricus  Lupus  de  Gudensberc  nennt  (Wenck  Hess.  G.  III.  U.-B.  S.  95),  so  wird  das  Wort  nur  eine  . 
sein.  Unter  den  Zeugen  erscheint  aber  auch  hier  ein  Arnoldus  Lupus  de  Gutenberg  Ygl.  Kr, 
Gokirchener  Urkunde  von  1234  Nr.  231.  -  8)  Im  J.  1235,  vgl.  Nr.  241.  —  4)  „Scribero"  das  Co 

22* 


Digitized  by 


Google 


172  1»38. 


264. 


*  Propst  Ludolf  von  Schaken  verkauft  dem  Klo&ter  Wilbadessen  ein  Gut  seines  Stifls,  ohne  indessen  eine 
Gewahrleistung  gegen  die  Anspruche  des  friiheren  Besitzers  zu  iibernehmen.    1237.  —  Or.  lJ  im  Besitze  der 

Paderborner  Abthetlung  unseres  Vereins;  Begest  Msc.  I.  242  *>  S.  62;  Abschr.  des  Anfangs  Msc.  VI 1.4514. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Ludolfus  propositus  in  Scaken  omnibus  hoc  scriptum  visu- 
ris  ad  perpetuam  pacem.  Noverint  omnes  huius  littere  inspectores,  quod  nos  preposito  Gerhardo  etcon- 
ventui  in  Wilbodessen  duos  mansos  in  Veplethe,  quos  dominus  Udo  de  Helmere2)  ecclesie  nostre  con- 
tulit,  ex  abprobatione  et  consensu  capituli  nostri  vendidimus  receptis  a  predicto  preposito  et  conventu 
tredecim  marcis,  sub  ea  videlicet  forma,  quod  predictus  Udo  et  heredes  sui  omni  iuri  suo  super  predi- 
ctis  bonis  renunciaverunt.  Nos  autem  volentes  ecclesie  nostre  inposterum  providere,  propter  habundan- 
tem  cautelam  hoc  interseruimus,  quod  si  predicta  ecclesia  a  sepedicto  Udone  vel  heredibus  suis  vel 
exactione  vel  quocunque  gravamine  inposterum  molestetur,  ecclesia  nostra  super  eo  nullatenus  inpetatur. 
Ne  vero  hec  inposterum  alicuius  malignantis  ingenium  iafringere  possit,  presentem  paginam  huius  facti 
confirmativam  conscribi  fecimus  et  sigilli  nostri  appensione  munitam  roboravimus.  Acta  sunt  anno  verbi 
Domini  M°.CC°. XXXVII0.  Huius  rei  testes  sunt:  Conradus  plebanus  de  Brakele,  frater  Heinricus  de 
Valehusen,  frater  Bertoldus  de  Gundersen;  dominus  Bertoldus  de  ffindeneburg,  dominus  Raveno  de  Pa- 
penhem,  Hermannus  marscalcus  de  Osdagessen,  Erpo  comes  de  Volstesen,  Udo  de  Hacheburgehusen, 
Conrat  Trillewin  de  Flehten,  Fredericus  de  Aldenherse,  Wernerus  filius  Elgeri  de  Hacheburgehusen,  Her- 
mannus filius  domini  Wernheri  de  Brakel,  Enkelhart  iunior  de  Stenhem,  Helmbragt  de  Natesungen, 
Willehem  de  Reno  dispensator  domini  Bertoldi,  capellanus  et  genius8)  nostri  prepositi  de  Scaken,  Fre- 
dericus de  Osthem,  Bertram  de  Wilbodessen  et  omnis  familia  domini  Bertoldi  de  Brake  (sic I)  Hindeneburg. 

Das  noch  ziemlich  gut  erhaltene  Siegel  zeigt  auf  einem  breiten  und  hohen  Lehnsessel  die  heilige  Jungfrau  mit  dem 
Jesuskinde  in  der  Linken  and  dem  Lilienscepter  in  der  Rechten.  Die  Umschrift  lautet:  f  SIGIL.  ECLE  SCE 
MARIE  IN  SCHAKEN. 

265. 

*  Nachdem  die  Bathsherren  und  die  Gemeinde  der  Stadt  Paderborn  mehrere  der  Domcantorei  gehorige 
Besitzungen4)  vielfach  beschddigt,  erhob  der  Domcantor  Volland  hier gegen  Beschwerde  beim  Metropolitan  von 
Mainz,  der  zur  Untersuchung  der  Sache  Bichter  besteUte.  Als  im  Auftrage  derselben,  und  gemdss  dem  Be- 
schluss  der  Maimer  Provinzialsynode  der  Abt  und  der  Prior  von  Basungen  ein  Mandat  gegen  die  Stadt 
erliessen,  verhangte  die  Biirgerschaft  auf  dem  Markt  mit  entblossten  Schwertern  die  Adit  uber  den  Dom- 
cantor und  confiscirte  seine  Besitzungen,  so  dass  er  die  Stadt  verlassen  musste.  Auf  seine  Klage  nun  spre- 
chen  der  Abt  und  der  Prior  von  Basungen  die  Excommunication  uber  die  Stadt  Paderborn  aus,  verbieten 
dort  die  Beerdigung  der  Todten  und  theilen  diese  Sentenz  alien  Geistlichen  der  Kirchenprovinz  Mainz  zur 
Nachachtung  mit,  wobei  sie  zugleich  auch  den  Erzbischof  von  Coin  bitten,   dieselbe  zu  bestatigen  und  in 

seiner  Provinz  verkiindigen  zu  lassen.  (1238)  &J  Mdrz  17.  Basungen.  —  Orig.  in  zwei  Ausfertigungen 

Fr.  Paderborn  U.  154  a. 

Venerabilibus  patribus  et  dominis  omnibus  episcopis,  abbatibus,  prepositis,  decanis,  archidiaconis, 
capitulis  et  aliis  prelatis  plebanis  sacerdotibus  et  universo  clero  et  religiosis  privilegio  clericali  gauden- 


*)  Aus  dem  Wilbadessener  Archiv.  —  *)  Helmern  SO.  von  Wilbadessen  und  Hohemvepel  N.  von  Warburg.  Vgl.  Erhard 
C.  95  u.  431.  —  *)  Nur  so  konnen  wir  dies  ganz  unerklarliche  Wort  lesen.  In  dem  angefuhrien  Regest  ist  dieser 
Zeuge  ausgelassen.  —  4)  Vgl.  Nr.  268.  —  *)  Das  Jahr  ergiebt  sich  aus  der  folgenden  Urkunde. 


Digitized  by 


Google 


1238.  173 

tibus  per  provinciam  Moguntinam  constitutis  H(ermannu8)  Dei  gratia  abbas  humilis  et . .  prior  in  Hasuncen 

executores  a  iudicibus  sancte  Moguntine  sedis  dati  orationes  in  Domino  devotas  et  pacem  sancte  Dei  ecclesie 

videre  in  perpetuum.    Negotium,  quod  vestre  venerande  universitati  presentium  tenore  super  invasione 

clericalis  privilegii  a  laicis  l)  humiliter  duximus  significandum,  rogamus,  quatinus  pacienter  wAntpr  T)mim 

et  sanctam  catholicam  ecclesiam ,  que  in  membris  et  ministris  suis  in  civitate  Paderburneni 

et  civibus  hostiliter  invaditur,  patienter  et  attente  et  cum  intentione  defendendi  privilegiu 

ecclesiasticam  libertatem  audiatis  et  efficaciter  doleatis,  ne  id  quod  ibi  modo  diabolo  inst 

contra    clerum  agitur,    id  apud  vos  et  in  vobis  fiat  et  in   consuetudinem  ducatur  et  alii 

Hinc  est,  quod  nos  mandato  secundum  concilium  Moguntinum  2)  a  iudicibus  sancte  Mogui 

cepto  in  causa,   que  vertitur  inter  V(ollandum)   cantorem  Paderburnensein  ex  una  parte 

cives  Paderburnenses  ex  altera  super  ablatis  eidem  et  dampnis  illatis,  ipsos  ammonuimus,  i 

hiis  satisfacerent.     Quod  ipsi  non  fecerunt;  sed  se  contra  nostram  ammonitionem  et  canto 

erexerunt,  sicut  idem  cantor  nobis  lacrimabiliter  est  conquestus:  quod,  postquam  plebanis 

dotibus  Paderburnensis  civitatis  super  ablatis  et  dampnis  sibi  illatis  a  consulibus  et  civi 

nensibus  littere  nostre  ammonitionis  fuerunt  exhibite ,  predicti  ei  et  eis  comminationes  terr 

per  quas  eum  ab  ecclesia  sua  et  civitate  Paderburnensi  fugaverunt,  in  quam  ipse  adhuc  me 

eos  non  audet  intrare  sine  conductu  speciali,  et  facta  ammonitione  a  plebanis  et  sacerdot 

manifestante&  et  ad  effectum  ducentes,  contra  statuta  canonum  et  legum  imperialium  et 

libertatem  clericale  privilegium  invadentes,  in  contemptum  sedis  Moguntine  et  nostrum  et  t< 

ordinis  ipsi  gravem  iniuriam  facientes,   extractis  gladiis  in  foro  civili  coram  iudice  seculai 

publice  proclamaverunt,  ut  persona  sua  et  omnia  bona  sua  publicarentur.     Conquestus  es1 

eandem  iniuriam  fecerunt  domino  Bernhardo  presbitero  de  sancto  Bartolomeo,  qui  nostri 

sua  causa  obedivit,  et  quod  adhuc  predicti  super  ablatis  et  dampnis  illatis  in  bonis  suis  Ai 

ammonitionem  nostram  non  satisfecerunt.     Unde  petivit  a  nobis,    quia  hec  essent   manifi 

consules  et  cives  Paderburnenses  propter  has  iniurias  infames  iudiciari  et  excommunicari 

mortuorum  in  parrochiis  Paderburnensis  civitatis  interdici.     Nos  autem,  quia  predicta  antei 

fainam  a  veracibus  et  multis  gravibus  personis  et  etiam  a  Ludvico  monacho  de  Svalenberi 

mini  B(ernardi)  episcopi  Paderburnensis  super  eodem  negotio  ad  nos  misso  in  figura  iudi 

et  sunt  manifesta  tarn  in   diocesi  Moguntina  quam  Paderburnensi  et  alias  et  in  nostro  1( 

nobis  plenius  constaret  super  hiis,  sufficientem  a  cantore  super  fama  recepimus  probatione 

ad  instantiam  cantoris  predictos  iudicem  consules  cives  Paderburnenses,  quod  contra  statut 

legum  et  ecclesiasticam  libertatem  et  privilegium  clericale  contra  V.  cantorem  et  B.  presbi 

civili  extractis  gladiis  proclamaverunt  et  ipsis  iniuriam  fecerunt,   de  prudentum  consilio  diJ 

mus,  ipsos  eis  gravem  iniuriam  fecisse  et  propterea  iudicamus  eos  infames  et  excommunica 

ciamus  eos  infames  et  excommunicates,  et  in  parrochiis  Paderburnensis  civitatis  sepulturan 

mortuorum  propter  hec  et  quia  sanctam  obedientiam  inpugnaverunt.   Hinc  est  quod  singulc 

quibus  hee  nostre  littere  fuerint  exhibite  hortamur  in  Domino  et  rogamus,   quatinus  in 

cantori  favorabiles  exhibeatis,  et  mandamus  vobis  auctoritate  sancte  Moguntine  sedis  et  no 

excommunicationis,  quatinus  ipsos  tanquam  excommunicatos  vitetis  et  in  diocesi  et  capita 

et  archidiaconatibu8  vestris  publice  excommunicatos  denuncietis  et  faciatis  eos  ab  omnibus 

dignam  satisfactionem  arcius  evitari,   hanc  nostram  sententiam  taliter  exequentes,  ut  meri 

et  ecclesia  Moguntina  et  universali  ecclesia  et  nobis,  sub  quorum  tuicione  et  defensione  id 

debeatis  commendari  et  in  corporibus  vestris  et  rebus  etiam  vobis  similia  a  laicis  aliqua 

timeatis.    Rogamus  etiam  vos,  venerabilis  et  sancte  pater  archiepiscope  Goloniensis,   et  on 

et  prelatos  Coloniensis  provincie,  quatinus  predictos  privilegii  clericalis  invasores,  quos  exc 


•)   „lagicis"  die  zweite  Ausfertigung.  —  *)  Sonet  meines  Wissens  nicht  bekannt.  —  *)  D.  i.  comminatio 


Digitized  by 


Google 


174  133  8. 

et  vobis  excommunicatos  denunciamus,  propter  Deum  et  privilegium  clericale  et  sedem  Moguntinam  et 
universalem  ecclesiam  et  nostras  orationes  in  diocesibus  vestris  et  ecclesiis  nostram  sententiam  admit- 
tentes  et  confirmantes,  predictos  excommunicatos  denuncietis  et  denunciari  precipiatis  et  ab  omnibus 
eosdem  arcius  evitari.  Nos  abbas  et  prior  sigillo  ecclesie  nostre  volumus  esse  contenti.  Datum  in  Ha- 
suncen  XVI.  Kalendas  Aprilis. 

An  einer  Ausfertigung  ist  noch  das  Siegel  mit  den  Kopfen  der  Apostel  Paulas  und  Petrus  and  der  einfachen  Urn- 
schrift:  HASVNGVN  enthalten. 

266. 

dem  Streit  swischen  dem  Domcantor  und  der  Stadt  Paderborn  tnachen  die  Bedingungen 
Irfullung  sie  der  letzteren  aufeiiegt  haben.  1238  April  15.  Im  Paderborner  Domcapilel. 
—  Or.  in  zwei  Ausfertigungen  Fr.  Paderborn  U.  154  c. 

Hersuidehusen,  V(olradus)  maior  prepositus,  R(abodo)  decanus,  C(onradus)  custos 
>.  plebanus  de  Withesinchen,  H.  de  Holthusen  vir  nobilis  omnibus  Christi  fidelibus 
is,  quod  in  causa,  que  vertebatur  inter  V.  cantorem  Paderburnensem  et  consules  et 
erburnensem,  consules  et  communitas  sub  pena  sexaginta  marcarum  promiserunt,  quod 
npositionem  quamcunque  in  hac  causa  inter  ipsos  ordinaremus.  Unde  nos,  perpetua 
ma,  que  vulgari  vocabulo  thur  sone  dicitur,  inter  ipsos  a  nobis  ordinata  et  ab  ipsis 
i  pacis  firmata  et  approbata,  eis  sub  eadem  pena  mandavimus,  ipsam  compositionem 
it  inviolabiliter  observare.  Que  compositio  in  littera,  que  debet  esse  in  ecclesia  Pader- 
,  ad  quam  nostra  sigilla  et  sigillum  civitatis  Paderburnensis  sunt  appensa,  de  verbo 
tur.  Hec  autem,  que  a  predictis  consulibus  et  communitate  ad  prefixos  terminos  ad 
l  sunt  facienda  et  solvenda  in  hac  littera  posuimus  et  sciant  cuncti,  quod  ipsis  etiam 
idem  pena,  qua  hec  erant  in  compositione  statuta,   ut  palos,  quos  super  agros  curie 

occupando  posuerant  eos  ante  proximam  dominicam,  qua  cantatur  „  Misericordia  Do- 
it, ut  iidem  agri  possent  seminari.     Mandavimus  etiam  sub  predicta  pena,  ut  annonam, 

vastaverant  et  pisces,  quos  abstulerant  in  piscina,  et  pensionem  molendini,  quod  suc- 
done  propterea  cantor  caruit,  ante  festum  beati  Jacobi2)  proximo  venturum  ita  plena- 
si  cantor  ab  ipsis  sacramentum  recipere  vellet,  iurarent  in  reliquiis  se  ei  omnia  hec 
Btimacionem  persolvisse.  Promisit  etiam  dominus  abbas  de  Hersuidehusen  eadem  vice 
resentibus  V.  cantori  pro  civibus  iudice  et  consulibus,    quod  piscinam  suam  et  molen- 

destruxerant,  suis  expensis  reedificaret  et  expensas  quas  in  earn  fecerat  et  dampna, 
inuit,  ipsi  solvere t  (sic  1)  cum  omni  suo  interesse.  Etuthecinconvulsapermaneant,  pre- 
gillorum  nostrorum  fecimus  appensione  roborari.  Ego  plebanus  de  Witesinchen,  quia 
non  habeo,  aliorum  sigillis  sum  contentus.  Acta  sunt  hec  in  capitulo  maiori  Pader- 
presentibus  et  consentientibus,  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.  XXXVIII0,  XVII. 

fertigung  hat  noch  drei,  die  andere  vier  von  den  geistlichen  Siegeln;  an  beiden  ist  aber  das  Siegel 
a  H.  von  Holthusen  erhalten,  das  die  bemerkenswerthe  Umschrift:  SIGILLUM  HERMANNI  BIRKULE 
gekreozte  Streitkolben ,  iiber  welchen  ein  Stern,  aofweist*). 

—  3)  25.  Juli.  —  *)  lm  Jahre  1293  nennt  sicli  ein  Johannes  im  Texte  dictus  de  Kalenbcrg,  im  Siegel 


Digitized  by 


Google 


1138.  175 


26T. 


*  SUhne  zwischen  dem  Domcantor  Volland  und  dem  Rath  und  der  Gemeinde  der  Stadt  Paderborn. 
1238  April  15.    Im  Paderborner  Domcapitel.  —  On  Fr.  Paderborn  U.  154  b  *)• 

268. 

*  Der  Abt  und  der  Prior  von  Hasungen  zeigen  dem  Bischof  Bemhard  IV.  an,  dass  sie  in  ihrer  Eigenschaft 
ols  Executor  en  der  vom  Erzbischof  von  Mainz  bestellten  Richter  die  eingeriickte,  durch  die  Vermittler  zwi- 
schen dem  Domcantor  und  der  Stadt  Paderborn  abgeschlossene  SUhne  vom  15.  April  1238  bestdtigt  habett 
Nach  Inhalt  dieses  Vertrags  hatten  der  Domcantor  bet  Strafe  von  20  Mark,  die  Stadt  bei  einer  solchen  von 
60  Mark  angelobt,  sich  dem  Spruche  der  Vermittler  zu  unterwerfen.  Diescr  Spruch  verpflichtete  die  Burger- 
schaft,  den  in  Ammenhausen  und  Dornethe  angerichteten  Schaden  zu  ersetzen,  fur  die  Verletzung  der  geist- 
lichen  Freiheiten  Genugthuung  zu  leisten  und  zu  versprechen,  dass  sie  nie  wieder  einen  Geistlichen  vor  das 
weltliche  Gericht  fordern,  die  seit  langerer  Zeit  weggenommene  Kette  zwischen  der  Domfreiheit  und  der  Stadt 
wiederherstellen  und  das  Asylrecht  der  ersteren  achten  wiirden.  Auf  Grund  dieses  Vertrages  heben  die  Exe- 
cutoren die  iiber  die  Stadt  Paderborn  ausgesprochene  Excommunication  wieder  auf  unter  Androhung ,  dieselbe 
zu  erneuern,  falls  nicht  alle  Bedingungen  von  ihr  wiirden  erjullt  werden.  1238  April  17.  Hasungen.  — 
Or.  in  zwei  Ausfertigungen  Fr.  Paderborn  U.  154*;  Abschr.  Msc.  I.  118  Nr.  44. 

Venerabili  patri  et  domino  B.  episcopo  Paderbumensi  et  omnibus  archidiaconis,  prelatis,  plebanis 
et  sacerdotibus  et  universo  clero  Paderburnensis  civitatis  et  diocesis  et  omnibus  Christi  fidelibus  H.  Dei 
gratia  abbas  et  .  .  prior  in  Hasungen  executores  a  iudicibus  sancte  Moguntine  sedis  dati  orationes  in 
Domino  devotas  et  pacem  sancte  Dei  ecclesie  videre  in  perpetuum.  Omnibus  notum  esse  volumus,  quod 
dominus  Vollandus  cantor  Paderburnensis  litteras  tales  nobis  in  ecclesia  nostra  Hasuncgen  exhibuit: 

Nos  abbas  de  Hersuidehusen,  V.  maior  prepositus  Paderburnensis,  R.  decanus,  C.  custos,  Jo.pleba- 
nus  de  Withesincen,  H.  miles  de  Holthusen  vir  nobilis  omnibus  Christi  fidelibus  notum  esse  volumus,  quod 
in  causa,  que  vertebatur  inter  V.  cantorem  ex  una  parte  et  consules  et  cives  et  communitatem  Paderbur- 
nensem  ex  altera  super  dampnis  in  piscina,  molendino  et  agris  ad  curiam  Ammenhosen  pertinentibus  et 
aliis  iniuriis  ab  eisdem  ipsi  illatis,  et  B.  de  Borige  canonici  Paderburnensis  2)  super  agris  obedientie  sue 
in  Dornede8)  pertinentibus  et  aliis  iniuriis  ab  ipsis  ei  illatis,  in  nos  cantor  et  B.  sub  pena  XX  marca- 
rum  et  consules  et  cives  et  communitas  Paderburnenses  sub  pena  LX  marcarum  compromiserunt,  utratum 
haberent,  quicquid  super  hiis  inter  ipsos  ordinaremus.  Unde  nos  talem  in  eos  fecimus  compositionem, 
quod  piscinam  suam  in  Ammenhosen,  quam  destruxerunt  et  molendinum  super  piscina  situm,  quod 
succiderunt,  et  agros  curie  pertinentes,  quos  cum  messe  conculcantes  vastaverunt  et  suis  usibus  sibi  usur- 
paverunt,  et  agros  obedientie  Dornethe  domini  B.,  ad  ordinationem  nostram  voluntarie  in  perpetuum 
ecclesie  Paderbumensi  et  curie  Ammenhosen  et  obedientie  Dornethe  liberos  cum  piscina  et  molendino 
recognoverunt  et  recognoscunt,  salvo  antiquo  censu  singulis  annis  dando  in  holithincge  4)  Thornethe  eis, 
quibus  ex  antiquo  solvebant.  Quod  autem  predicti  contra  eos  et  alias  ecclesiasticas  personas  in  foro 
civili  coram  iudice  seculari  extractis  gladiis  publice  proclamaverunt,  ad  mandatum  nostrum  satisfecerunt. 
Et  ut  invasio  laicalis  privilegii  clericalis  et  ecclesiastice  libertatis  et  emunitatis  Paderburnensis  ecclesie 


l)  Das  Original  ist  so  verblichen  und  vermodert,  dass  die  Identitat  mit  dem  Transsumpte  in  der  folgenden  Urkunde 
nur  mit  Muhe  hat  constatirt  werden  konnen.  —  a)  Zu  suppleiren:  „in  causa".  —  *)  Doren  im  N.  der  Stadt  Pader- 
born. Giefers  Beitr.  S.  30  vermuthet,  dass  Ammenhusen  in  der  Nahe  gelegen  habe.  An  Ammenhausen  bei  Rhoden 
im  nordlichen  Theile  des  Furstentliums  "NValdeck  wird  wohl  nicht  zu  denken  sein.  —  4)  Holz-  und  Markengericht  im 
Dorenholz  N.  von  Doren. 


Digitized  by 


Google  - 


176  123R. 

in  civitate  Paderburnensi  in  futurum  penitus  conquiescat,  ordinavimus,  quod  de  cetero  predicti  consules 
vel  cives  vel  communitas  nullum  clericum  vel  ecclesiasticam  personam  in  civili  vel  criminali  questione  ad 
iudicium  seculare  trahere  presumant,  nisi  eum  antea  coram  suo  iudice  legitime  conventum  et  ab  episcopo 
suo  canonice  degradatum  et  curie  seculari  traditum  secundum  canonicas  et  imperiales  sanctiones.  Ordi- 
navimus etiam,  quod  catena,  que  ex  antiquo  terminum  emunitatis  et  civitatis  divisit  et  que  multis  annis 
avulsa  fuit,  ad  memoriale  perpetuum  libertatis  et  pacis  emunitatis  Paderbumensis  ecclesie,  usque  ad 
ascensionom  Domini  proximo  venturara  ')  a  civibus  Paderburnensibus  reponatur  et  quicunque  etiam  clericus 
vel  laicus  quamcunque  (sic!)  sceleratus  in  emunitatem  profugus  vel  sine  fuga  venerit,  ibidem  statim  pace 
gaudeat  debita  emunitatis,  et  si  predicti  pacem  emunitatis  violaverint,  vel  aliquem  clericum  vel  ecclesia- 
sticam personam  ad  iudicium  seculare  traxerint,  vel  contra  eum  proclamaverint  ordine  premisso  non  ser- 
vato,  in  penam  LX  marcarum,  qua  ordinationem  nostram  vallaverunt,  ipsos  dicimus  incidisse,  et  eos  ad 
solutionem  earundem  condempnamus ,  preposito  maiori,  decano  et  capitulo  maiori  summa  bonorum  (sic!) 
persolvenda.  Si  autem  unus  vel  duo  vel  plures  cives  Paderbumenses  vel  alii  contra  clericum  vel  ecclesia- 
sticam personam  temerario  ausu  sine  consensu  consulum  vel  civium  publice  proclamaverint,  extunc  sint 
excommunicati,  et  consules  et  cives  ipsos  in  omnibus  vitent  tanquam  excommunicatos.  Quod  si  non  fece- 
rint,  in  sexaginta  marcis  supradictis  teneantur.  Et  ut  hec  inconvulsa  permaneant,  presentem  paginam 
sigillorum  nostrorum  appensione  fecimus  roborari.  Ego  Johannes  plebanus  de  Withesincgen,  quia  sigil- 
lum  proprium  non  habeo,  aliorum  sigillis  sum  contentus.  Sigillum  etiam  civitatis  Paderbumensis  fecimus 
apponi  de  consensu  civium,  ut  hec  firmius  ab  ipsis  in  perpetuum  observentur.  Acta  sunt  hec  in  capitulo 
maioris  ecclesie  Paderbumensis  anno  dominice  incamationis  M°.CC°.  XXXVIII0,  XVII.  Kal.  Maii. 

Hanc  formam  compositionis  cum  magna  intentione  et  diligentia  perspecsimus,  et  quia  sententias  a 
nobis  in  dicta  causa  pro  cantore  latas  quiescere  peimisimus,  infra  terminum,  quern  consulibus  et  civibus 
et  communitati  Paderburnensi  ad  petitionem  ipsomm  ad  amicabilem  compositionem  cum  V.  cantore  facien- 
dam  dederamus,  amicabiliter  composuerunt  eandemque  pacem  desideramus,  cum  gaudio  approbamus,  in 
ea  honorem  et  utilitatem  ecclesie  Paderbumensis  et  pacem  emunitatis  et  privilegii  clericalis  ammodo  esse 
firmatam  in  civitate  Paderburnensi  sperantes  et  considerantes.  Unde  propter  petitionem  predicti  cantoris 
et  bonum  ecclesie  Paderbumensis  ipsam  compositionem  auctoritate  sedis  Moguntine  et  nostra  in  nomine 
Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti  confirmamus  et  precipimus  sub  pena  excommunicationis  ipsam  in  per- 
petuum inviolabiliter  et  firmiter  observari.  Et  si  consules  vel  cives  vel  communitas  civitatis  Paderbumensis 
vel  quicunque  alii  earn  ibi  infregerint,  auctoritate  Dei  omnipotentis  et  sedis  Moguntine  et  nostra  ipsos 
excommunicamus  et  precipimus  vobis,  eos  omnibus  diebus  dominicis  et  festivis  in  ecclesiis  civitatis  et 
diocesis  Paderbumensis  publice  excommunicatos  denunciare.  Precipimus  etiam  eos  sub  pena  excommu- 
nicationis tanquam  excommunicatos  usque  ad  condignam  satisfactionem  ab  omnibus  arcius  evitari.  Nos 
abbas  et  prior  sigillo  ecclesie  nostre  volumus  esse  contenti.  Datum  in  Hasuncgen  anno  dominice  incar- 
nations M°.CC°.XXXVIII<>,  XV.  Kal.  Maii. 

An  einer  Ausfertigung  ist  noch  das  oben  Nro.  265  beschriebene  Siegel  des  Klosters  Hasungen  erhalten. 

269. 

*  Der  Abt  und  Prior  von  Hasungen  theilen  in  gleichlaulender  Form  die  von  ihnen  verfugte  Aufhebung  der 

Excommunication  der  Stadt  Paderborn  den  Executor  en  mit,  geben  ihnen  iiber  das  hierbei  zu  beobachtende 

Verfahren  nahere  Aniveisungen  und  gebieten  ihnen,  die  Zahlung  der  Entschadigungen  der  Stadt  unter  Andro- 

hung  der  Excommunication  anzubefehlen.  (1288)  April  17.  Hasungen.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  154*. 

Venerabilibus  dominis  et  discretis,  domino  ....  abbati  de  Hersuidehusen  et  .  .  preposito  maiori  et 
.  .  decano  Paderbumensis  ecclesie  H.  Dei  gratia  abbas  et  prior  in  Hasuncen  orationes  in  Domino  devotas. 


*)   Mai  18.  —  Auch  die  Zugange  zuiu  Domplatz  in  Miinster  waren  noch  im  Anfange  dieses  Jahrhunderts  mit  Ketten  versperrbar. 


Digitized  by 


Google 


1188.  177 

Formam  compositionis  super  invasione  prediorum  maioris  capituli  Paderburnensis  et  clericalis  privilegii 
a  consulibus  et  embus  et  communitate  civitatis  Paderburnensis  facta  et  super  dampnis  et  iniuriis  domino 
V.  cantori  Padcrburnensi  ab  eisdem  illatis  diligenter  perspecsimus  et  cum  gaudio  approbavimus ,  in  ea 
honorem  et  utilitatem  ecclesie  Paderburnensis  et  pacem  emunitatis  et  privilegii  clericalis  ammodo  firma- 
tam  in  civitate  Paderburnensi  sperantes  et  considerantes.  Unde  propter  petitionem  predicti  cantoris  et 
bonum  ecclesie  Paderburnensis  ipsam  compositionem  auctoritate  sedis  Moguntine  et  nostra  in  nomine 
patris  et  filii  et  spiritus  sancti  confirmamus  et  precipimus  sub  pena  excommunicationis  ipsam  in  perpe- 
tuum  inviolabiliter  et  firmiter  observari.  Et  si  consules  vel  cives  vel  communitas  civitatis  Paderburnensis 
vel  quicunque  alii  earn  ibi  infregerint,  auctoritate  Dei  omnipotentis  et  sedis  Moguntine  et  nostra  ipsos 
excommunicamus  et  denunciamus  excommunicatos  et  precipimus  omnibus  plebanis,  sacerdotibus  Paderbor- 
nensis  civitatis  et  diocesis  eos  omnibus  diebus  dominicis  et  festivis  publice  excommunicatos  denunciare. 
Precipimus  etiam  eos  sub  pena  excommunicacionis  tamquam  excommunicatos  usque  ad  condignam  satis- 
factionem  ab  omnibus  arcius  evitari ').  Et  ea,  que  pro  dampnis  cantori  ab  eis  illatis  et  propterea  susti- 
nuit  expensis  factis*)  promissa  sunt,  sub  eadem  pena  persolvi  mandamus  et  vobis  damus  auctoritatem 
ipsos  a  sentenciis  quas  contra  eos  tulimus  sub  (nomine?)  ecclesie  absolvendi  et  eos  ubi  voluerint  absolutos  de- 
nunciandi  et  mandata  ecclesie  secundum  vestram  discrecionem  ipsis  imponendi  et  interdictum  ecclesiasticum 
et  sepulture  mortuorum,  quod  in  civitate  Paderbornensi  posuimus,  revocandi.  Quodsi  non  omnes  hiis 
exequendis  potueritis  interesse,  duo  vestrum  ea  nichilominus  exequantur.  Nos  abbas  et  prior  sigillo 
ecclesie  no6tre  volumus  esse  contenti.  Datum  in  Hasuncen  XV.  Kal.  Maii. 
Von  dem  Siegel  sind  nur  wenige  Bruchstiicke  erhalten. 

270. 

*  Papst  Gregor  IX.  beauftragt  den  Prior  von  Corvey  und  den  Dechanten  von  Nigenkerken  eine  Untersuchung 
nach  den  unrechtmdssiger  Weise  enlfremdeien  Giitern  des  Klosters  Schaken  anzusteUen,  durch  Androhung 
der  Excommunication  die  aufgerufenen  Zeugen  zur  Aussage  der  Wahrheit  zu  ztvingen  und  den  Widerspruch 

der  jetzigen  Besilzer  zu  beseitigen.  1238  April  17.  Lateran.  —  Abschr.  Msc.  I.  245  S.  369;  II.  101  S.  39. 

Gregorius  episcopus  servus  servorum  Dei  dilectis  filiis  priori  Corbeiensi  et  decano  Nove  Ecclesie*), 
Paderbornensis  diocesis,  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Dilectoruin  filiorum  prepositf  et  conven- 
tus  monasterii  monialium  in  Scaken  ordinis  S.  Benedicti  Paderbornensis  diocesis  precibus  inclinati  pre- 
sentium  vobis  auctoritate  mandamus,  quatenus  ea,  que  de  bonis  eiusdem  monasterii  alienata  inveneritis 
illicite  vel  distracta,  ad  ius  et  proprietatem  ipsius  legitime  revocetis,  contradictores  per  censuram  eccle- 
siasticam  appellatione  postposita  compescendo,  testes  autem,  quiqui  fuerint  nominati,  si  se  gratia,  odio 
vel  timore  subtraxerint,  per  censuram  eandem  appellatione  cessante  cogatis  veritatis  testimonium  perhi- 
bere.    Datum  Laterani,  XV.  Kalendas  Maii,  pontificates  nostri  anno  duodecimo. 

271. 

*  Graf  Otto  von  Tecklenburg  tauscht  mit  Abt  Hermann  von  Corvey,  die  Tochter  des  Bitters  Kyseling  gegen 
die  Schwestertochter  des  Bitters  Dietrich  von  Bramhorne  aus.  1238  Juni  19.  —  Or.  Fr.  Corvey  U.  91; 

Abschr.  Msc.  I.  134  S.  134;  II.  101  S.  190. 

Venerabili  domino  suo  H.  abbati  Corbeiensi  0.  comes  de  Tekeneburg  paratum  cum  debita  fidelitate 
servitium.    Fatemur  per  presens  scrip  turn,  Alheythim  filiam  Johannis  militis  Kyseling  vobis  et  ecclesie 


l)  Bis  hieher  mit  der  vorigen  Urkunde  gleichlautend.  —  ?)  So  die  Urkunde,  doch  sollte  es  wohl  heissen  „pro  dampnis 
cantori  ab  eis  illatis  et  expensis  factis  que  propterea  sustinuit".  —  s)  Nigenkerken. 
We«tfL  Urk.-Buch.   IV.  23 


Digitized  by 


Google 


178  i*»8. 

vestre  dedisse  in  ministerialem;  tali  tamen  conditione,  quod  nobis  Lutmodis,  filia  sororis  Thiderici  militis 
de  Bramhorne  '),  per  litteram  vestram  huic  similem,  in  concambium  dimittatur.    Datum  in  Tekeneburg, 
anno  gratie  M*.  CO.  XXX0.  octavo. in  die  beatorum  Gervasii  et  Prothasi. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

272. 

*  Die  Abtissin  Jutta  von  Bodeken  verkauft  dem  Stift  Busdorf  ein  Ministerialengut  ihres  Kloster s,  das  sie, 
weil  der  Inhaber  es  seinen  Mitministerialen  vergebens  sum  Kaufe  angeboten,  erstanden  hatte,  aber  aus  Geld- 

noth  nun  veraussern  muss.  Als  Ministerialengut  ist  es  frei  von  den  Abgaben  an  den  Vogt.  1238  Juni  21. 
Paderborn.  —  Abschr.  Msc.  1.  121  fol.  21;  123  fol.  14'. 

Jutta  Dei  gratia  Budicensis  ecclesie  abbatissa  universis  .  .  .  volumus  innotescere,  quod  cum  Raveno 
et  uxor  eius  Ymma  et  ipsorum  heredes  ministeriales  nostri  mansum  in  Alfnen3),  quern  de  nobis  in  feodo 
tenebant,  vendendum  offerrent  comministerialibus  suis,  nullo  inter  ipsos  invento  qui  ipsum  emeret,  nos 
ipsum  pro  certa  pecunie  summa  comparavimus.  Necdum  ipso  ad  reditus  mense  nostre  deputato,  necessi- 
tate nos  urgente  vendidimus  ipsum  capitulo  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree  Paderburnensi  pro 
IX  marcis  legalium  denariorum  cum  omni  utilitate  sua,  babitis  ad  vendicionem  predictam  domini  episcopi 
Berahardi  quarti  Patherburnensis  et  eiusdem  ecclesie  et  Budicensis  capitulorum  consensibus.  Cum  autem 
supra  dictus  mansus  fuisset  Ravenonis  pretaxati,  eo  quod  ministerialis  Budicensis  erat,  liber  exstitit  ab 
omni  iure  advocati,  sicut  et  aliorum  ministerialium  bona  Budicensium,  unde  et  ipsum  liberum  venditum 
transtulimus  ad  proprietatem  ecclesie  beatorum  apostolorum  Petri  et  Andree  Patherburnensis  secundum 
formam  vendicionis  supra  dictam.  Nos  episcopus  Patherburnensis  et  eiusdem  ecclesie  et  Budicensis  capi- 
tula  per  sigillorum  nostrorum  appensionem  consensum  nostrum  exprimimus  et  sepedictam  vendicionem 
approbamus.  Testes:  Volradus  maior  prepositus,  Rabodo  decanus,  Hermannus  camerarius,  Ludolfus  cel- 
lerarius,  Conradus  custos,  Vollandus  cantor,  Thetmarus  scolasticus  canonici  Patherburnenses;  Elisabeth 
preposita,  Alheidis  decana,  Walderadis  celleraria,  Albodo  plebanus,  Theodericus,  Conradus  canonici 
Budicenses;  Bertoldus  nobilis  vir  de  Buren,  Heinricus,  Gerhardus  fratres,  Rotgerus  deBuren,  Everhardus, 
Bruno,  Lutfridus,  Rotgerus,  Conradus  milites  et  alii  quamplures.  Actum  Patherburn  a.  D.  M°.CC°.XXXVIII0, 
XI.  Kal.  Julii,  indictione  XI. 

273. 

*  Graf  Adolf  von  Waldeek  bezeugl,  doss  das  Kloster  Hardehausen  in  aller  Form  Rechtens  den  Zehnten  zu 
Dinkelburg  von  seinem  Leknsmanne  Berbold  von  Amelunxen  gekauft  habe  und  protestirt  feierlich  gegen  alls 

Ansprtiche,  welche  sein  Bruder  Graf  Volquin  von  Schwalenberg  an  diesen  Zehnten  erhebe,  der  ihm  aliein 
zustehe.  —  0.  J.  kurz  vor    1238*).  —  Or.  Kl.  Hardehausen  U.  13. 

Adolfus  Dei  gratia  comes  de  Waldeke  universis  presens  scriptum  inspecturis  salutem  in  Domino. 
Notum  facimus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  abbas  et  conventus  de  Herswithehusen  decimam  no- 
stram  in  Tinkelburch,  quam  Herboldus  miles  et  filii  eius  de  Amelungessen  de  manu  nostra  iure  feodali 
tenuerunt,  per  omnia  et  in  omnibus  iuris  regulam  observantes  nee  in  aliqua  parte  per  omnem  processum 


')  Die  Schwester  det  Tecklenburgischen  Miniaterialen  Dietrich  von  Bramhorne  nrasste  einen  Corveyfohen  YasaUen  gehei* 
rathet  baben,  and  ihre  Tochter  kehrt  also  hier  wieder  in's  Eigenthumsverhaltniss  zum  Abte  von  Corvey  zuruck.  — 
3)  Alfen  S.  von  Paderborn.  —  *)  Siehe  die  folgende  Urkunde,  durch  welche  das  Kloster  Hardehausen,  aur  grosseren 
Sicherung  seines  Besitzes,  auch  eine  Yerzicbtleistung  Volq^uins  en  erlangen  wnstte. 


Digitized  by 


Google 


1188.  17fr 

iuste  emptioni8  ab  ea  deviantes,  pro  certa  summa  pecunie  compararerunt.  Sed  quia  nobis  innotuit,  quod 
frater  noster  V(olquinus)  de  Swalenberch  omnibus  dominis  et  amicis  suis  conquestus  sit,  quoc" 
abbas  et  conventus  sibi  iniuriati  sint  suam  decimam  emendo  sine  consensu  suo,  sciant  omne 
fuisse  decimam  et  non  suam.  Quapropter  presentibus  litteris  nos  protestamur  warandiam  ven 
nostre  in  omni  loco  sepedictis  emptoribus  prestituros.  Insuper  supplicamus  omnibus  domi: 
archiepiscopis,  episcopis,  abbatibus  et  omnibus  amicis,  ut  fratrem  nostrum  ammoneant,  ut 
abbatem  et  conventum  non  perturbet  iniuste,  cumparati  simus,  ei  ubicunque  voluerit,  super  de< 
vendita,  prout  ius  postulat,  respondere. 

Nur  die  Siegelriemen  sind  noch  vorhanden. 

2T4. 

Erneute  und  feierliche  Verziehtleistung  der  Grafen  Volquin  von  Schwalenberg  und  Adolf  von  Wak 
vom  Kloster  Hardehausen  angekauften,  von  ihnen  lehnruhrigen  lJ  Zehnten  zu  Erkeln  und  Dink 
1238  2J.  —  Or.  KL  Hardehausen  U.  42;  gedr.  Wigand  Archiv  1.  2.  S.  61. 

In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  Saneti.  Volquinus  de  Svalenberg  et  Atholfus  de 
fratres,  quondam8)  Heinrici  filii  de  Svalenberg,  universis  Christi  fidelibusin  vero  salutari  saluten 
sunt  omnia  que  geruntur,  si  ea  scripti  memoria  et  sigillorum  munimine  confirmentur.  Ad  noticiai 
gulorum  Christi  fidelium  volumus  pervenire,  quod  dilecti  nostri  in  Christo  conventus  in  Hersvithe 
mam  in  Thinckelburg  et  decimam  in  Herclen4)  ab  eis,  qui  eas  de  manibus  nostris  iure  pheodal 
sua  pecunia  comparantes  emerunt  eterno  titulo  possidendas.  Ad  maiorem  igitur  noticiam  futur 
emptionis  transactionem  dignum  duximus  specificandam,  ut  quod  certum  est  cunctis  certius 
Decimam  in  Thinkelburg  fratres  reverendi  conventus  in  Hersuithehusen  emerunt  erga  dominun 
et  Herboldum  et  Albertum  milites  et  Lyppoldum  fratres  de  Amelungessen,  nulla  contradiction] 
mediante.  Mediam  partem  decime  in  Erclen  emerunt  erga  dominum  Frithericum  de  Istinctoi 
qui  eandem  partem  mediam  erga  dominum  Gonradum  militem  de  Erclen  emerat  eiusdem  dec 
heredem,  mediante  domino  Bertholdo  milite  de  Hindeneburg  et  cooperante,  quia  et  ipse  eand 
partem  decime  a  nobis  in  pheodum  receperat,  ut  firmiori  vinculo  huius  emptionis  transactio 
Alteram  vero  mediam  partem  sepedicte  decime  in  Erclen  conventus  in  Hersuithehusen  erg* 
Thegenhardum  militem  de  Erclen  et  Bertholdum  filium  suum  in  possessionem  perpetuam  similitc 
bant  fsidj.  Quia  ipsi  duo  tantum  eandem  decimam  a  nobis  immediate  iu6)(re  pheodi  possediss 
tur,  ne  iam  dic)to  conventui  super  hiis  decimis  rationabiliter  comparatis  calumpnia  alicuius 
in  posterum  subnascatur,  quicquid  iuris  in  iam  dictis  decimis  habere  dinoscimur,  prefato  c 
Hersuithehusen  in  eternum  conferimus  possidendas,  Heinrico,  Volquino,  Widekindo,  Adolfo  et 
fratribus  de  Sualenberg,  Volquini  filiis;  Heinrico  et  Widekindo  fratribus  filiis  comitis  Adolfi  cU 
consentientibus  et  compromittentibus  harum  decimarum  emptionem  ratam  iure  perpetuo  perman 


Dass  sie  selbst  aber  den  einen  Zehnten  yon  Corvey  zuLehen  getragen,  erwahnen  die  Grafen  nicht  — ^  V| 
Auefertigungen  fur  Corvey  und  Hardehausen  vorliegende  Urkunde  vom  23.  Mai  1237  Nr.  255  und  die  C 
v.  25.  Juli  1238  Nr.  275.  —  *)  Um  den  sonst  urkandlich  iiberlieferten  genealogischen  Nachrichten  gerecl 
mussen  wir  annehmen,  dass  der  Schreiber  der  Urkunde  sich  hier  eine  sprachlich  allerdings  harte  Inve 
und  eigentlich  sagen  will:  „ filii  quondam  Heinrici  de  Svalenberg".  Ich  hatte  diese  S telle  fruher  ander 
und  daraufhin  Note  2  zu  Nr.  79  angenommen ,  dass  schon  der  Oheim  Volquins  III.  und  Adolf's  I. ,  der  vc 
als  Domherr  zu  Paderborn  bezeichnete  Volquin  H.,  Propst  zu  Schildesche  gewesen  sei.  Doch  ist  di< 
nicht  begrundet.  —  4)  Dinkelburg  S.  von  Borgentreich  Kr.  Warburg;  Erkeln  im  Er.  Hoxter  N.  von  Box 
*)  Hier  war  schon  zu  Wigands  Zeiten  im  Original  ein  Loch.  Die  eingeklammerten  Worte  sind  Conjee  tur, 

23* 


Digitized  by 


Google 


180  ****• 

geste  rei  ordinem  conscribi  fecimus  et  sigillorum  nostrorum  munimine  confirmamus.     Acta  sunt  hec  anno 
dominice  incarnationis  millesimo  ducentesimo  tricentesimo  octavo. 
Beide  Siegel  aind  abgefallen. 

275. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  iibertragt  mil  Genehmigung  des  Convents  und  der  Ministeriakn  des  Stiffs  dem 

Kloster  Bardehausen  das  Eigenlhum  des  (halben)  Zehnten  in  Erkeln,  den  dieses  fur  400  Mark  von  dem 

Unterlehnsmanne  des  von  Corvey  damit  belehnten  Graf  en  Adolf  von  Waldeck  angekauft  hatte.  1238 

Mi  25.  —  Abschr.  JUsc.  I.  136  S.  128. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Hermamras  Dei  gratia  Corbiensis  ecclesie  abbas  universis 
Christi  fidelibus  in  perpetimm.  Gestarum  rerum  memoria  per  lapsum  temporum  evanescit,  nisi  lingua  testium 
et  scripti  munimine  perhennatur  l)  quod  dilecti  nostri  in  Christo  abbas  et  conventus  in  Hirswidehusen  eme- 
runt  decimam  in  Ercklen  erga  dominum  Tegenhardum  militem  dictum  de  Ercklen,  voluntate  et  consensu 
pari  heredum  suorum,  domino  Adolpho  comite  de  Waldekke  consenciente,  a  quo  iam  dictus  Tegen- 
hardus  miles  et  sui  coheredes  pheodali  iure  predictani  decimam  tenuerunt,  pro  CCCCis  marcis  legalium 
denariorum  memoratum  monasterium  sumptuoso  2)  salario  comparavit 8).  Cum  autem  sepedictus  Adolphus 
comes  predictam  decimam  de  manu  nostra  pheodali  iure  tenuerit,  quitquit  in  ea  pheodali  iure  habere 
videbatur  in  manus  nostras  per  litteras  suas4)  sigillatas  libere  et  sine  retractione  qualibet  reaignavit. 
Divine  igitur  miserationis  respectu,  piis  peticionibus  conventus  et  ministerialium  predicti  monasterii  in 
Herswidehusen  inclinati,  communi  consensu  et  favore  totius  nostri  conventus  et  ministerialium &)  nostre 
ecclesie  proprietatem  et  dominium  sepedicte  decime  in  Ercklen  monasterio  in  Herswidehusen  conferimus 
in  perpetuum  possidendam.  Huius  rei  testes  sunt:  dominus  Albertus  prior,  Strigerus  prepositus  (sic!),  Thynimo 
prepositus  de  Monte  Martis,  Thymmo  senior,  Johannes  supprior,  Hinricus  camerarius,  Hinricus  cellera- 
rius,  Hinricus  thesaurarius  totumque  capitulum  ecclesie  Corbiensis;  dominus  Hinricus  deeanusr  Hennannus 
scholasticus  Nove  Ecclesie  canonici;  Herboldus,  Albertus,  Lippoldus  fhttres  de  Amelunxen  et  dominus 
Gerhardus  de  Brokhusen,  milites  et  ministeriales  ecclesie  Corbiensis.  Ut  autem  hec  rata  permaneant  et 
in  perpetuum  illibata,  presentem  paginam  huius  geste  rei  ordinem  continentem  in  memoriale  sempiternum 
sigillo  nostro  et  sigillo  ecclesie  nostre  decrevimus  inviolabiliter  confirmari.  Acta  sunt  hec  publice  anno 
dominice  incarnationis  M°.CC°.  tricesimo  octavo,  ipso  die  beati  Jacobi  apostolL 

276. 

*  .  .  .  Abbas  de  Hersvidehusen,  V.  maior  prepositus,  R.  decanus,  C.  custosFaderburnensis,  Jo.  ple- 
banus  de  Withesinchen,  H.  de  Holthusen  vir  nobiHs,  welche  die  Beilegung  des  Streits  zurischen  dem  Dom- 
cantor  und  der  Stadt  Paderborn  vermittelt  flatten,  erheben  Beschwerde  iiber  die  Sdumigkeit  der  Letzteren, 
die  festgesetzte  Entschadigung  zu  zalden,  wodurch  sie  den  Verdacht  erwecke,  den  abgeschlossenen  Siihne- 
verlrag  brechen  zu  wollen.  1238  August  17.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  254*  *). 


*)  munrmen  und  perhenniter  das  Copiar.  —  *)  sumptuoBe  das  Copiar.  —  »)  Der  Schreiber  der  Urkunde  fallt  hier  aus  der 
Construction.  —  4)  Vom  Jahre  1237.  S.  oben  Nr.  255.  —  *)  Dies  Wort  hat  hier  schon  den  modernen  BegrifF  von 
Landstanden.  —  *)  So  zerstort,  dass  sich  ihr  oben  angegebener  Inhalt  nur  vermuth  en  lasst  Auf  der  Ruckseite 
hat  eine  Hand  des  17.  Jahrbunderts  den  Yermerk  gemachtr  „Paderbornenses  haben  Briefe  hinderbalden ".  Vgl. 
Gehrken  in  Wigand's  Archiv  II.  57. 


Digitized  by 


Google 


1338.  181 


2ir. 


Bkchof  Bernhard  von  Paderborn  stiftet  seine  Memorie  im  Kloster  Gerden,  indem  er  demsetben  das  Ober- 
eigenthumsiecht  geivisser  Giiter  ubertragt,  die  es  von  seinem  Vasallen  und  dessen  Afterlehnsmann  angekaufi 
hatte.  1238  October  10.  Geismar.  —  Abschr.  Msc.  IL  71  S.  231;  Begesten  Msc.  I.  242  b  S.34;   VI.  224 
S.  43;  gedr.  in  der  Zeitschr.  des  Hess.  Gesch.   Vereins  1.  2  S.  139. 

Bernhardus  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  omnibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  salu- 
tem  in  Domino.  Ne  ea,  que  aguntur  in  tempore,  labantur  cum  tempore,  scripturali  convenit  testimonio 
perhennari.  Ad  notitiam  itaque  tarn  presentium,  quam  futurorum  volumus  pervenire,  quod  nobiles  viri 
Conradus  et  Berhhardus,  fratres  de  Sconenbergh 2)  uxoresque  ipsorum  Sophia  et  Gerburgis  et  mater  eorum 
Alheidis  bona  in  Bredenbergh8),  de  quibus  a  nostra  ecclesia  fuerant  infeodati,  libera  et  absoluta  nobis 
dimiserunt,  renuntiantes  precise  et  pure  et  sine  omni  conditione  omni  iuri  etactioni,  que  deinceps  in  ipsis 
bonis  ipsis  vel  ipsorum  heredibus  possent  competere.  Et  Bertoldus  de  Bredenberch  et  uxor  ipsius  Mar- 
gareta  cum  pueris  suis,  qui  bona  predicta  a  nobilibus  tenebant  in  feodo,  bona  eadem  ipsis  secundum 
modum  prescriptum  libera  et  absoluta  dimittebant.  Nos  igitur  ad  consilium  et  instantiam  canonicorum 
et  rainisterialium,  qui  tunc  presentes  aderant,  bona  predicta  ecclesie  Gerdinensi  pro  remedio  peccaminum 
nostrorum  et  ob  nostri  memoriam  annis  singulis  et  vigiliis  et  missa  animarum  in  die  obitus  nostri  in 
eadem  ecclesia  peragendam  eidem  ecclesie  administrante  H.  preposito  libera  et  absoluta  porreximus. 
Acta  sunt  hec  Geismarie  in  presentia  nostra  in  die  consecrationis  ecclesie  fratrum  minorum  in  die  Ge- 
reonis  et  sociorum  eius,  presentibus  testibus  ad  hoc  rogatis:  Everhardo  de  Hervordia,  Joanne  de  Elsen, 
magistro  Mauritio  de  Scildece  canonicis  Paderbornensibus;  plebanis  Regenbodone  de  Yburch  4)  et  Alberto 
de  Etlen;  inilitibus  Stephano  de  Haldersen,  Hermanno  de  Versler,  Hermanno  Spegel,  Thiderico  de  Thi- 
dinchusen,  Olrico  de  Wulfersen,  Bertoldo  de  Herstelle,  Bertramo  de  Stamhem  et  fratre  eius  Widelone, 
Ilildebrando,  Sigehardo,  Joanne  de  Desle,  Conrado  de  Beverungen,  Hermanno  de  Tilia,  Burchardo  de 
Xatsungen,  Ernesto  Cirgel  et  aliis  quampluribus  anno  Domini  M°.CC°. XXXVIII0.  Et  ad  maiorem  caute- 
lam  et  evidentiam  pleniorem  hanc  literam  conscribi  fecimus  et  sigilli  nostri  munimine  roboravimus. 

278. 

*  Die  Bathmanner  der  Stadt  Marsberg  bekunden,  dass  die  Sohne  des  Bitters  Beinrich  von  Brabeck  auf  ihr 
Redd  an  den  Giitern  verzichtet  haben,  welche  ihr   Vater  einst  dem  Kloster  Bredelar  als  Entschadigvng  fur 
ein  ihm  geliefertes  Pferd  geschenkt  hatte.  1238  December  18.  Marsberg.  —  Or.  Kl.  Dalheim  U.  25. 

In  nomine  Domini.  Amen.  Consules  in  Monte  Martis  notum  esse  cupimus  universis  Christi  fidelibus 
torn  presentibus  quam  post  futuris  presens  scriptum  inspecturis,  quod  dominus  Heinricus  miles  dictus  de 
Brocbiche  equum  quendam  vili  estimatione  duas  marcas  valentem  ab  ecclesia  Breydelarensi  prestari  sibi 
pro  tempore  rogavit  et,  cum  peticioni  sue  firmiter  inhereret,  optinuit.  Quem  vero  cum  diutius  ad  usus 
suos  detineret  et  restituere  detrectaret,  accidit  interim,  ut  idem  equus  paulatim  deficeret  et  postremo 
plaga  mortis  interiret.  Quocirca  prefatus  miles  H.  zelo  devotionis  succensus  impense  benivolentie  non 
immemor  quosdam  agros  cum  decima  eorundem  iuxta  grangiam,  que  Mare4)  dicitur,  sitos  circa  IIII  iugera 
ecclesie  memorate  proprie  et  libere  possidendos  omni  iuri  suo  cedens  in  recompensationem  illati  dampni 
perpetuo  delegavit.  Verum  processu  temporis,  cum  predictus  miles  H.  rebus  excessisset  humanis,  fratres 
ecclesie  prelibate  utilitati  sue  inposterum   consulentes  filios  militis  H.  iam  defuncti,  Johannem  videlicet 


l)  Provinz  Hessen  zwischen  Humme  and  Hofgeismar.  —  *)  Aus  Wenck  nicht  zu  constatiren.  —  3)  Bei  Driborg.  

*)  Meerbof  S.  von  Dalheim. 


Digitized  by 


Google 


182  «« 

et  Conradum  nondum  adhuc  niilites,  convenerunt  humiliter  rogantes,  quatinus  etiam  perse  factum  patris 
stabilirent  assensum  prebendo.  Quod  et  benivole  fecerunt  facto  patris  concordantes,  unatiimique  volun- 
tate  omni  iuri  suo  habito  vel  habendo  renuntiaverunt,  agros  supradictos  commode  et  quiete  sine  otani 
impulsatione  colendos  ecclesie  sepedicte  assignantes.  Ad  huius  rei  evidentiam,  ne  quis  forte  ausu  teme- 
rario  hoc  rationabile  factum  infringere  attemptet,  presentem  paginam  exinde  conscriptam  sigillo  burgen- 
sium  nostrorum  duximus  roborari,  et  nominibus  testium  qui  presentes  fuerunt  confirmari,  videlicet:  Alra- 
dus  miles,  Bertoldus  magister  consulum,  Yolnandus  iudex,  Alradus  Magnus,  Hermannus  monetarius  et 
Conradu8  fratres,  Ludolfus  de  Capella,  Theodericus  de  Odenhusen  ceterique  consules  omnes  et  alii  quam- 
plures.    Acta  sunt  hec  a.  D.  M°.CC°.  XXX  VIII0,  XV.  Kalendas  Januarii  in  monte  Martis. 

An  der  Urkunde  hangt  ein  Bruchstuck  dee  zur  Dalheimer  Urkunde  von  1231  Nr.  209  beschriebenen  zweiten  Sie- 
gels  der  Burger  von  Marsberg. 

279. 

*  B.  Bernhard  IV.  schenkt  den  Minoriten  die  Halfte  einer  Wortstalte  in  der  Stadt  Paderborn  lJ  unter  der 

Bedingung,  dass  die  mit  dem  ganzen  Grundsluck  bisher  belehnten  Personen  van  der  ihnen  verbleibenden  an- 

deren  Halfte  auch  ferner  die  vollstandigen  Dienste  leisten.    Zugleich  verpflichten  sich  die  Minoriten  2J,  wenn 

der  Bischof  ein  allgemeines  Interdict  tiber  die  Stadt  ausspricht,  ihren  Gottesdienst  einzustellen.  1238*  — 

Or.  Fr.  Paderborn  U.  153. 

Bernardus  quartus  Dei  gratia  Padherburnensis  episcopus  omnibus  presens  scriptum  inspecturis  salu- 
tem  in  Domino  Jehsu  Christo.  Quoniam  in  longevo  temporum  lapsu  facta  solent  hominum  in  oblivionem 
transrire,  consuetum  est  et  perutile,  facta  memorie  dignascriptisautenticiscommendare,  ut,  quodhumana 
servare  non  valet  agnitio,  instrumentorum  inspectione  recolatur.  Gonsiderantes  itaque,  quod  non  minus 
quam  ipsi  Domino  factum  constet,  quicquid  suis  fidelibus  fieri  videtur,  ad  frequentem  instanciam  dilecto- 
rmn  in  Christo  fratrum  minorum,  de  consilio  totius  capituli  et  ministerialium  nostre  ecclesie,  eisdem 
fratribus,  habendo  principaliter  respectum  ad  Dominum,  precise  pure  et  sine  omni  condicione  contulimus 
mediam  partem  cuiusdam  aree,  que  sita  fuit  iuxta  eos,  consentientibus  Juthitta  et  aliis  personis  sive 
heredibus,  que  de  ipsa  totali  area  fuerant  infeodate  et  nobis  inde  certum  servitium  solvere  tenebantur, 
que  simili  modo  omni  actioni  et  iuri,  si  quod  ad  presens  ipsis  in 'dicta  medietate  competebat  vel  dein- 
ceps  competere  potent,  in  manibus  nostris  renunciarunt,  fideliter  repromittentes  et  se  obligantes,  quod 
de  parte  retenta  teneantur  ad  omne  ministerium  nobis  et  ecclesie  nostre,  sicut  prius  de  tota  facere  con- 
sueverunt.  Et  hec  rata  et  firma  perpetuis  temporibus  permanebunt,  si  dicti  fratres  generalis  interdicti 
sentencias  episcopi  per  civitatem  Padherburnensem,  prout  in  litteris  ipsorum  super  hoc  confectis  con  ti- 
ne tur,  observabunt,  nisi  idem  episcopus  ipsis  forte  suggesserit  in  contrarium  et  ipse  tenor  litterarum 
talis  est: 

Universis  presentem  paginam  inspecturis.  Gwardianus  et  omnes  fratres  minores  de  domo  Paderbur- 
nensi  salutem  in  omnium  Salvatore.  Quia  spes  illius  promissionis,  de  qua  dicit  psalmista:  non  privabit 
btnis  eos,  qui  ambulant  in  innocentia,  adeo  nos  erexit,  ut  ad  declinandam  huius  seculi  viam  lubricam 
et  tenebrosam  supra  petram  statuerimus  pedes  nostros,  ut  eo  fiducialius  in  hoc  mundo  in  nostra  inno- 
centia ambulemus,  quo  affectus  nostri  in  ipsa  petra  id  est  Christo  firmius  fuerint  radicati,  etiam  illud 
apostoli  quod  dicit  cum  omnibus  pacem  habentes  surda  aure  nolumus  preterire,  quia  non  modo,  cum 
videremur  detrahere  innocentie  nostre,  si  non  pacem  temporis,  quantum  possemus,  amplecteremur,   qui 


')  Ueber  die  Lage  vergleiche  nnsere  Note  zu  Nr.  238.  Diese  Urkunde  tragt  die  Aufschrift:  Litera  de  area  convenfos.  — 
3)  Gegeniiber  dem  vom  Papete  ihnen  verliehenen  Privilegium,  auch  in  einer  mit  dem  Interdict  belegten  Stadt  in 
ihren  Conventskirchen  Gottesdienst  halten  zu  durfen. 


Digitized  by 


Google 


IS  88.  183 

per  pacem  pectoris  ad  eternitatis  pacem  pervenire  anhelantius  affectamus.  Inde  est,  quod  universitati 
vestre  notum  esse  cupimus,  quod  pro  tranquillitate  pacis  observanda  et  maiori  gratia  domini  episcopi  et 
canonicorum  optinenda,  fratres  minores  de  domo  Padherburnensi  hoc  fideliter  observabunt,  ut  quando 
fuerit  generale  interdictum  domini  episcopi  per  totam  civitatem,  cessent  cum  aliis  a  divinis,  quando  hoc 
ab  ipsis  eis  fuerit  intimatum,  nisi  exclusis  sive  interdictis  sive  excommunicatis  sub  silentio  celebrent 
missas  suas.     Datum  anno  gratie  M°.CC°.  XXXVIII0. 

Acta  sunt  hec  coram  testibus  ad  hoc  rogatis  domino  Hermanno  camerario,  Conrado  custode,  Ever- 
hardo,  Mauritio  maioris  ecclesie  canonicis;  Heynrico  camerario,  Georgio  ecclesie  ministerialibus;  Theo- 
derico  iudice  civitatis,  Machario,  Conrado  civibus  Padherbornensibus  et  aliis  pluribus  anno  Domini 
M°.CC°.  XXXVIII0.  Et  ad  maiorem  cautelam  et  evidentiam  pleniorem,  sigilli  nostri  appensione  presentem 
litteram  communimus.  Et  predicti  fratres  in  vigilia  et  in  missa  nostrum  anniversarium  celebrabunt. 
Das  Siegel  des  Biachofe  ist  abgefallen. 

280. 

*  In  dem  zwischen  dem  Bischofe  Bernhardt  IV.  und  dem  Propste  von  Schildesche  einer-  und  dem  Dom- 

dechanten  Rabodo  andererseits  obschwebenden  Streite  wird  der  Besitz  der  Kirche  zu  Welda  durch  schieds- 

richterlichen  Spruch  der  Domdechanci  iiberwiesen.   1238.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  155. 

W(olradus)  Dei  gratia  propositus,  Th.  scolasticus,  H(ermannus)  camerarius,  V(ollandus)  cantor, 
magistri  Jo(hannes)  et  M(auricius)  canonici  Paderbornenses  omnibus  hoc  scriptum  intuentibus  perpetuam 
in  Domino  salutem.  Universos  et  singulos  vos  scire  volumus,  quod  orta  questione  inter  venerabilem 
dominum  nostrum . .  episcopum  et  (Heinricum)  prepositum  Scildensem  super  ecclesia  in  Wellede  >)  et  eius 
pertinentiis  ex  parte  una  etRabodonem  decanum  Paderburnensem  ex  altera,  predicte  partes  tandem  in  nos 
unanimi  consensu  et  voluntate  convenerunt  fide  corporali  hinc  inde  prestita  promittentes,  ut  auditis  testi- 
bus et  aliis  documentis  super  dicto  negotio,  quamcunque  inter  ipsos  arbitrando  secundum  dicta  testimo- 
nialia  documenta  super  his  habita  proferremus  sententiam  et  quidquid  alias  in  dicto  ordinaremus  negotio, 
quod  ipsi  hoc  perpetuis  temporibus  inviolabiliter  observarent,  et  quicunque  de  predictis  tribus  illud  non 
servando  quocunque  modo  scienter  infringeret,  quod  idem  nobis  arbitris  incontinenti  centum  marcis  esset 
obligatus  et  etiam  notari  posset  contra  fidem  suam  minus  iuste  venisse.  Deinde  ad  iussum  nostrum  partes 
predicte  precise  pure  et  sine  contradictione  renuntiaverunt  omni  rancori,  qui  ob  hanc  causam  inter  ipsos 
evenerat,  et  predicti  .  .  decanus  et  .  .  propositus  Scildensis  se  ad  osculum  receperunt.  Iniunxhnus  etiam 
partibus  sub  pena  predicta,  ut  quicunque  super  isto  negotio  haberent  instrumenta  vel  alia  documenta, 
quod  nobis  ea  infra  festum  beati  Liborii  exhiberent.  Hiis  (autem)  omnibus  rite  peractis  dicta  testimonia 
et  alia  documenta  coram  capitulo  nostro  predictis  partibus  presentibus  publican  fecimus  et  habito  con- 
silio  eandem  ecclesiam  in  Wellede  cum  pertinentiis  suis  decanatui  perpetuo  adiudicavimus  et  adiudicamus, 
eadem  arbitraria  potestate  de  equitate  decern entes,  ut  omnia  dampna  et  expense  hinc  inde  habite  con- 
quiescant,  ita  ut  nulla  partium  alteram  super  hoc  deinceps  valeat  inpetere,  nee  aliquis  de  partibus  domi- 
num episcopum  super  hoc  negotio  vel  ipsum  negotium  contingens  de  cetero  molestabit.  Et  ne  hec  in 
posterum  reduci  valeant  in  dubium,  dicta  testimonia  in  publicam  poni  fecimus  scripturam  et  sigillis  tarn 
domini  nostri  episcopi  quam  etiam  nostri  capituli  fecimus  sigillari  et  presentem  literam  nostris  sigillis 
fecimus  communiri.  Magister  Mauritius,  quod  sigillum  non  habuit,  nostris  est  contemsus.  Actum  anno 
pomini  M°.CC°.XXX°.  octavo. 

Nur  die  Siegel  des  Domcantors  und  des  Domherrn  Johannes  eind  noch  erhalten. 


')  Welda  S.  yon  Warburg. 


Digitized  by 


Google 


184  *«8. 


281. 


*  Die  Abtissin  Agnes  von  Geseke  tauscht  mit  eincm  Pfarrer  Giiter  aus.  1238.  —  Or.  Kl.  Dalheim  U.  kl; 

Abschr.  Msc.  I  127  fol.  132. 

A(gnes)  Dei  gratia  abbatissa  in  Gesike  totumque  eiusdem  ecclesie  capitulum  omnibus  hanc  litterara 
inspecturis  notum  esse  volumus,  quod  nos  domno  Conrado  plebano  in  Nutlon  l)  agrum  quendam  iuxta 
villapa  eandem,  qui  habet  unum  vifgerde*),  dedimus  pro  alio  agro  parum  remotiori  a  villa,  qui  habet 
unum  sesgerde,  et  unanimi  consensu  et  collaudatione  eidem  concessimus,  ut  daret  ilium  duobus  fratribus 
amicis  suis,  quia  sufficienter  ipsum  a  nobis  et  laudabiliter  commutavit,  videlicet  Hennanno  et  Widekindo. 
Et  ut  hec  nostra  et  ipsius  donatio  maiorem  firmitatem  et  evidentiam  pleniorem  optineat,  ipsi  super  hoc 
Bcripti  nostri  et  sigillorum  contulimus  munimenta.  Acta  sunt  hec  a.  D.  M°.CC°. XXXVIII0.  Testes  huius 
rei  sunt:  Gerhardus  canonicus,  Godefridus  de  Haldynghusen  plebanus;  Johannes  de  Suthhem,  Johannes 
de  Adorp,  Wydekindus  de  Osningen,  Alhardus  sacerdotes;  laici:  Godschalcus  advocatus,  Arnoldus  de 
Sylbike,  Bernhardus  de  Nutlon  et  Eike  et  Godfridus,  Regenbodo  de  Berghem, 
Das  Siegel  ist  abgefallen, 

282. 

*  Der  Convent  des  Klosters  Willebadessen  kauft  von  einem  Ministerial  der  Abtissin  Beatrix  von  Neuenheerse 

ein  Gut.  1238.  —  Beg.  Msc.  1.  242  S.  62. 

Littera  conventus  de  Wilbadessen  de  bonis  in  Etherlerse  *)  venditis  ab  Hartmanno  milite  cum  con- 
sensu liberorum  Henrici,  Hartmanni,  Frederici,  Hildegundis,  Elburg,  que  ea  a  Beatrice  abbatissa  in 
Herse  in  pheodo  tenuerat,  Gerhardi  prepositi  in  "Wilbodessen  pro  memoria.  Testes  canonici  Henricus. 
Ludovicus;  Udo  de  Helmeren,  Henricus  de  Wartberch  milites;  Gerhardus  prepositus,  Godefridus  prior; 
Geroldus  de  Smechthen,  Albertus  de  Veteri  Herisia,  Hermannus  deValehusen,  Henricus  eius  frater  mini- 
steriales  Herisienses;  Conradus  plebanus  in  Brakele.    M°.CC°.  XXXVIII0. 

283. 

B.  Ludolf  von  Munster  vergleicht   sich  mit  dem  Abt  (Hermann)  von  Corvey  iiber  ihr  gemeinscha ft  Itches  Be- 

satzungsrecht  in  der  Burg  Landegge  4)  und  die  Einkiinfte  des  dortigen  Markts  und  der  dabei  zu  erbauenden  Stadt, 

deren  Gericht  und  Mtinze  aber  mit  der  Schiffahrtsabgabe  fiir  See/ahrten  &J  dem  Bischofe  verbleiben  sollen. 

1238.  —  Or.  Fr.  Corvey  U.  90;  Abschr.  Msc.  I.  134  p.  46;  gedr.  Schaten  ad  ann. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Ludolfus  Dei  gratia  Monasteriensis  episcopus,  Vilhelmus 
prepositus,  Godefridus  decanus  totumque  capitulum  Monasteriensis  ecclesie.  Omnibus  pagine  inspectoribus  no- 
tum esse  cupimus ,  quod  cum  inter  nos  et  abbatem  Corbeiensem  hinc  inde  questio  moveretur  super  castro 
Landecge,  conposuimus  in  hunc  modum,  videlicet  quod  abbas  Corbeiensis  et  sua  ecclesia  tres  castellano^ 
locabit  in  eodem  castro  et  quarta  mansio  eidem  remanebit  et  tertiam  partem  castri  tarn  in  vigilibus  quam 
custodibus  aliis  custodiet.    Item  promisit,    quod  nee  ipse  nee  aliquis  successor  suus  turrem  in  eodem 


l)  Untergegangener  Ort,  der  SW.  von  Wunnenberg  lag.  Vgl.  die  Urktmde  von  1225  Nr.  143.  —  *)  Von  funf  Gerte,  d.  h. 
Ruthen.  —  *)  So  nur  vermag  ich  den  in  der  angefiihrten  Handschrift  sehr  verzogenen  Namen  zu  leaen,  ohne  densel- 
ben  aber,  wie  schon  zu  Nr.  243  bemerkt,  deuten  zu  konnen.  —  *)  Im  Niederstift  N.  von  Meppen.  Uber  die  dortigen 
Besitzungen  Corvey's  ist  das  alteste  Heberegister  bei  Wigand  Archiv  I.  2  S.  16  —  22  und  Spancken  in  der  Zeitschr. 
XXI.  S.  10  sq.  zu  vergleicheu.  —  *)  Die  Ems  abwarts  in  die  Nordsee. 


Digitized  by 


Google 


1239.  185 

castro  construet,  sed  turrem  edificatam  pari  modo  cum  ecclesia  nostra  Monasteriensi  perpetuo  retinebit, 
ita  tamen  quod  nos  et  nostri  successores  eiusdem  turris  instituamus  custodes  et  ipsi  pari  modo  abbati 
iurabunt,  et  ne  abbas  vel  aliquis  successor  suus  turrem  construat,  nos  eidem  in  restaurum  quattuor  mar- 
cas  assignabimus  annuatim;  item  portarius  pari  modo  eidem  iurabit.  Item  quicquid  proventuum  evenerit 
in  foro,  abbati  equaliter  cedet.  Item  si  oppidum  prope  castrum  edificatum  fuerit,  nos  iudicium  et  mone- 
tam  collocabimus,  sed  proventus  inter  nos  equaliter  dividentur  et  ita  de  omnibus  proventibus,  antiquo 
tamen  theloneo,  quod  sevart  dicitur,  excepto.  Ut  autem  hoc  factum  stabile  et  inconvulsum  permaneat, 
presentem  paginam  tarn  appensione  sigilli  nostri,  quam  capituli  Monasteriensis  fecimus  roborari.  Testes 
huius  rei  sunt:  Vicboldus  nobilis  de  Holte,  burcgravius  de  Stromberge,  Hermannus  nobilis  de  Harstorp, 
Bernhardus,  Frithericus,  Hermannus  fratres  de  Meinhuvele,  burggravius  de  Regethe  et  fratres  sui  Her- 
manni  et  Johannes,  Hermannus  Weremzo,  Albertus  dapifer  et  frater  suus  Adolf  us,  Suetherus  tunc  iudex 
Monasteriensis  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC°.  XXXVIII0  !). 
Beide  Siegel  sind  verloreu. 

284. 

*  Miter  Goswin  von   Vechten  verkauft  dem  Stifle  Busdorf  gewisse  vom  Bischofe  von  Paderborn  lehnriihrige 

Besitzungen,  die  er  in  Gegenwart  B.  Bernhardt s  IV.,  des  Domcapitels  undder  Ministerialen  des  Fiirstbisthums 

resignirt.  1239  Januar  4.  —  Abschr.  Msc.  1.  121  fol.  5';  123  fol.  5. 

G(oswinus)  miles  et  uxor  eius  et  heredes  de  Wechten  singulis  et  universis  presens  scriptum  inspe- 
cturis  salutem  in  vero  salutari.  Ad  amputandum  imposterum  omnem  dubitationis  errorem  presenti  scripto 
declarando  protestamur  et  confitemur,  quod  nos  anno  Domini  M°.CC°.XXX°.  nono  predium  nostrum  et 
feodum  in  Yienhus  et  in  Stenhem  a)  sita  et  medietatem  iuris  patronatus  ecclesie  in  Yienhusen  cum  homi- 
nibus  eidem  ecclesie  pertinentibus,  que  omnia  de  ecclesia  Patherburnensi  nomine  feodi  tenebamus,  do- 
mino nostro  episcopo  Bernhardo  quarto,  capitulo  maioris  ecclesie  necnon  ministerialibus  consensum  suum 
adhibentibus 8) ,  vendidimus  ecclesie  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree  in  Paderburne  centum  viginti 
quinque  marcis  bonorum  et  legalium  denariorum,  quam  pecuniam  ex  integro  numeratam  et  solutam  nos 
recepisse  protestamur,  in  usum  et  utilitatem  nostram  et  heredum  nostrorum  penitus  conversam.  Promi- 
8imus  etiam  in  manibus  dicti  domini  nostri  episcopi  fide  corporaliter  prestita,  quod  si  Widekindus  comes 


l)    In  Bezug  auf  Landegge  findet  sich  noch  folgende  undatirte  Urkunde  Msc.  I.  133  f.  11  von  einer  Hand  des  14.  Jahr- 
hunderts  eingetragen: 

LudolfuB  Dei  gratia  Monasteriensis  episcopus  huius  pagine  inspectoribus  notum  esse  cupimus, 
quod  nos  et  omnes  successores  nostri  dabimus  domino  Corbeiensi  abbati  singulis  annis  in  festo 
Martini  4  marcas  de  proventibus  nostris,  sicut  continetur  in  privilegio  nostro,  quod  dedimus 
ecclesie  Corbeiensi  super  compositione  que  facta  est  inter  nos  et  ipsam  de  castro  Landege  et 
hec  presenti  scripto  sigilli  nostri  appensione  manifeste  protestamur. 

Man  kann  wohl  fragen,  welche  landesherrlichen  Rechte  das  Bisthum  Minister  iiberhaupt  vor  der  erst  1252  (U.-B.  III. 
540)  erfolgenden  Erwerbung  des  Niederstifts  an  der  in  der  Diocese  Osnabriick  belegenen  Burg  Landegge  hatte. 
Diese  Rechte  datiren  allerdings  schon  von  Bischof  Hermann  II.  her ,  der  nach  dem  Zeugniss  des  Domnekrologs,  Ficker 
G. -Q.  I.  348,  und  der  Bischofschronik  ib.  S.  27  dieselbe  erbaut  hat,  was  dann  auch  durch  die  Klage  dieses  Bischofs, 
U.-B.  III.  21  in  einer  Urkunde  von  1203,  dass  er  variis  expensis  in  edificatione  castrorum  oneratus  den  Zoll  der 
Stadt  Minister  habe  verpfanden  mussen ,  bestatigt  wird.  Yon  Gewicht  ware  nun  die  Nachricht  der  deutschen  Bischofs- 
chronik, Ficker  1.  c.  Ill,  dass  Hermann  diese  Rechte  von  seiner  Schwester,  der  Gemahlin  eines  Grafen  von  Vechta, 
iibertragen  erhalten  hatte,  wenn  das  Gewand,  in  dem  diese  Angabe  dort  auftritt,  und  die  Beziehung  zu  Bouillon  und 
Luttich  niclit  gar  zu  fabelhaft  erschienen.  —  *)  Iggenhausen  und  Grundsteinheim  dicht  bei  einander  im  Kr.  Biiren, 
N.  von  Lichtenau.  —  *)  Es  treten  hier  also  schon  neben  dem  Bischofe  das  Domcapitel  und  die  Ritterschaft  als  die 
standischen  Vertreter  des  Landes  und  aller  seiner  Rechte  auf. 

Westf.  Urk.-Buch.    IV.  24 


Digitized  by 


Google 


186  i»9. 

Paderburnensis  ')  vel  quicunque  alius  sibi  addicendo  ius  in  bonis  prenotatis  predictos  prepositum  et  capi- 
tulum  in  ipsis  inquietare  presumeret,  nos  eis  plenam  de  ipsis  prestando  auctoritatem  sive  warandiam,  eos 
prorsus  reddentes  indempnes  ab  omni  eripiemus  questione,  dampna  eorum  sive  impedimenta  in  dictis 
bonis  in  nostrum  periculum  computantes.  Forma  vero  venditionis  talis  erat:  In  octava  innocentum a)  anni 
prenotati  ego  Gozwinus  et  heredes  mei  in  presencia  domini  episcopi  Bernhardi  quarti  et  capituli  maioris 
ecclesie  necnon*ministerialiuni  Paderburnensium  renunciavimus  precise,  pure  et  sine  omni  condicione 
actioni  et  iuri  si  quod  ad  presens  in  predictis  bonis  nobis  competebat  vel  deinceps  competere  posset. 
De  voluntate  vero  nostra  dictus  episcopus  omnium  bonorum  prenominatorum  proprietatem  cum  omni  uti- 
litate  eorundem  et  pertinentiis,  sive  in  agris  sive  in  pascuis  sive  in  molendinis  sive  in  hominibus  et  omni- 
bus aliis  attinentiis  mobilibus  aut  immobilibua,  contulit  ecclesie  beatorum  apostolorum  Petri  et  Andree  in 
manus  Symonis  propositi,  Regenhardi  decani  et  totius  capituli  iam  dicte  ecclesie.  Ut  autem  hec  ven- 
dicio  nostra  sine  calumpnia  possit  supra  dicte  ecclesie  stabilis  et  inconvulsa  permanere,  presentem  litte- 
ram  domini  nostri  episcopi  Bernhardi  quarti,  Volradi  prepositi,  Babodonis  decani  et  maioris  capituli  et 
sancti  Pauli  conventus  necnon  civitatis  Paderburnensis  sigillis  rogavimus  communiri.  Testes  huius  facti 
sunt:  Volradus  propositus,  Rabodo  decanus,  Tbetmarus  scolasticus,  Hermannus  camerarius,  Georgiust 
Johannes,  Wernerus  dicti  Stapel,  Wernerus  de  Wevere ;  cives  vero  Hermannus  Danus,  Ysherus,  Hermannus 
Visco,  Andreas  Voltur,  Giselerus  Vateber,  Bernhardus  de  Thelebrugge,  Gerbodo,  Thidericus  de  Wart- 
berg,  Thidericus  Woldoge,  Volberaus  et  alii  quamplures. 

286. 

*  Bischof  Bernhard  IV.  erlaubt  dem  Stifle  Busdorf,  ein  bei  der  Griindung  vom  Bischofe  Meinwerk  erhaUenes 

Gut  in  Overyssel  an  den  Edlen  von  Ahaus,  der  das  Stift  seit  jeher  in  dessen  Besitz  beunruhigt,  fur  270 

Mark  zu  verkaufen  und  aus  dem  Erlbse  von  einem  Vasallen  der  Paderborner  Kirche  andere  Besitzungen  *J  zu 

erstehen,  durch  dereti  (Jbertragung  der  Bischof  damn  seine  Memorie  in  Busdorf  stiflet.    1239  Januar  4. 

—  Abschrift  Msc.  I.  121  f.  18;  I.  123  f.  13. 

Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Paderburnensis  ecclesie  episcopus  singulis  ac  universis  presens  scriptum 
intuentibus  perpetuam  in  Domino  salutem.  Notum  esse  cupimus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  cum 
ecclesia  beatorum  apostolorum  Petri  et  Andree  Paderburne  predium  suum  in  Theldene4)  situm,  sibi  col- 
latum  a  predecessore  nostro  pie  memorie  episcopo  Meinwerko,  propter  iniurias,  quas  frequenter  intulit 
ei  nobilis  vir  Johannes  de  Ahus  in  dicto  predio,  eidem  Johanni  de  licentia  et  consilio  nostro  vendidisset 
ducentis  septuaginta  marcis  legalium  denariorum,  humiliter  nobis  supplicavit,  ut  ad  comparandum  melius 
predium  pariter  dignaremur  ei  providere.  Symone  vero  preposito,  Regenhardo  decano  et  capitulo  dicte 
ecclesie  ex  una  parte  et  Gozwino  cum  uxore  et  heredibus  ipsorum  ex  altera  coram  nobis  comparentibus, 
dictus  Gozwinus  et  heredes  eius  in  manus  nostras  resignaverunt  predium  et  feodum  in  Yienhusen  et  in 


l)  Die  Grafsohaft  der  Stadt  Paderborn  kanfbe  Biscbof  Simon  I.  1247—1277  an,  wie  sain  Testament  erweist.  Im  Besitze 
der  Qrafschaft  erscheint  1251  eine  Regelhindis  ale  comitissa  Paderbornenais,  ale  deren  Gemahl  Bernhard  von  Oesede 
genannt  wird.  Wabrscheinlich  iet  sie  eine  Tochter  dieses  Grafen  Widekind,  den  vir  wohl  ana  dem  Grande  ab  einen 
Abkdmmling  der  altesten  Grafen  betrachten  durfen,  weil  seine  Toohter  einen  and  denselben  Namen  mit  der  Gemab- 
lin  des  ersten  bekannten  Grafen  Elferus  urn  1109,  R.  1362  C.  179,  tragt.  Vgl.  Nr.287.  ~  *)  4.  Januar  1289.  —  *)  Die  in  der 
vorhergebenden  Urkunde  genannten.  —  4)  In  der  Stiftungaurkunde  Bufldorft  vom  25.  Mai  1036,  JSrkard  R.  993  €.  127, 
aagt  Meinwerk :  dans  curtem  onam  in  Theldem ,  quam  ex  hereditate  pmerna  poasedi.  Um  so  bemerkenswerther  er- 
Beheint  es,  daas  aueh  Graf  Wiehmann,  der  Vater  von  Meinwerk*  Matter  Adela  ebendort  Gufcer  beaaas,  Erhard 
R.  686,  die  aber  mit  vielen  anderen  Beaiteungen  an  das  von  Wiehmann  geatiftete  Blotter  El  ten  fielea,  deren  Abti* 
sin  Lutgardis  am  18.  December  996  zu  Gunsten  Uurer  Schweater  Adala  daw  anf  austere  Beaitsungen  ihrea  beiderai- 
tigen  Vaters  verzicbtete.    Tbelden  ist  das  beutigB  Delden  in  der  Twentbe  HW.  von  Easdbede  and  Ahaus. 


Digitized  by 


Google 


12*9.  187 

Stenhem  sita  cum  omnibus  suis  pertinentiis  tarn  in  hominibus  et  in  agris,  quam  in  pascuis  et  omnibus 
mobilibus  et  immobilibus  eisdem  bonis  pertinentibus  cum  medietate  iuris  patronatus  ecclesie  in  Yienhusen 
et  hominibus  dicte  ecclesie  pertinentibus,  petentes  a  nobis,  ut  proprietatem  dictorum  bonorum  ecclesie 
sancti  Petri  conferremus,  publice  coram  nobis  confitentes,  quod  dicta  bona  rendidissent  ecclesie  iam 
dicte,  et  in  pretium  ipsorum  centum  viginti  quinque  marcas  recepisBent  et  super  hoc  publica  monimenta 
dedissent  sigillis  autenticis  communita.  Nos  autem  ad  preces  utriusque  partis  inclinati  et  sententia  di- 
ctante,  quod  de  consensu  capituli  maioris  et  ministerialium  id  facere  possemus,  predicta  bona  contulimus 
cum  omnibus  suis  pertinenciis  in  manus  Symonis  prepositi,  Regenhardi  decani  et  totius  capituli  ecclesie 
prenotate  sub  hoc  tenore  verborum: 

In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti.  Ego  Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Paderbomensis 
episcopus  in  manus  tuas,  Symon  preposite,  Regenharde  decane,  et  totius  capituli  confero  ecclesie  beato*- 
rum  apostolorum  Petri  et  Andree  predium  et  feodum  in  Yienhusen  et  in  Stenhem  sita  cum  omnibus  suis 
pertinentiis,  que  Gozwinus  de  Wechten  et  heredes  sui  in  manus  nostras  publice  resignarunt.  Nos  vero 
canonici  sancti  Petri  spondemus,  anniversarium  domini  nostri  venerabilis  episcopi  Bernhardi  quarti  nos 
singulis  annis  secundum  ecclesie  nostre  consuetudinem  servaturos,  quod  per  appensionem  sigilli  nostri 
profitemur.  Ut  autem  hec  rata  permaneant  et  inconvulsa,  acta  sunt  coram  testibus  ad  hoc  rogatis:  Vol- 
rado  preposito,  Rabodone  decano,  Thetmaro  scolastico,  Hermanno  camerario,  Volberto  de  Elsen,  Ludolfo 
cellerario,  Everhardo  canonicis  Paderbornensibus;  ministerialibus:  Hermanno  marscalco,  Henrico  came- 
rario, Georgio,  Johanne  et  Wernero  dictis  Stapel,  Wernero  de  Wevere;  civibus  vero:  Hermanno  Dano, 
Yshero,  Hermanno  Viscone,  Andrea  Vulture,  Gyselero  Vatheber  et  aliis  quampluribus  a.  i.  D.M°.CC°.XXXIX0. 
Ad  cautelam  autem  maiorem  et  evidentiam  pleniorem  presentem  paginam  appensione  nostri  sigilli  fecimus 
communiri.     Pridie  Non.  Januarii. 

286. 

*  Pap st  Gregor  IX.  empfiehli  alien  Erzbischofen,  Bischofen  und  iibrigen  Geist lichen  die  Briider  vom 
Hospital  zu  Jerusalem,  verbietet  sie  zu  bedriicken  und  in  dem  Besitze  der  Giiter  zu  storen,  welche  ihnen  von 
solchen  Glaubigen  vermacht  worden  sind,  die  in  ihren  Hosptialern  genasen  oder  starben.  Datum  Laterani 
Nonis  Maii  pontificatus  nostri  anno  tertio  decimo.  1239  Mai  7.  —  Or. l)  St.  Johanniter  -  Commende  Her- 
ford  U.  1. 

Die  an  rothen  und  gelben  seidenen  Faden  hangende  Bulle  mit  der  Inschrift  GREGORIUS  PAPA  Vim.  ist  wohlerhalten. 

28T. 

*  Der  Paderborner  Domherr  Johann  von  Elsen  verpfandet  sein  Baus  an  der  Pader  in  Paderborn  fur  SO  Mark, 

mit  dem  Bedinge  jedoch,  dass,  wenn  es  verkauft  tverden  sollte,  er  dann  weitere  10  Mark  erhalte.  1239 

September  10.  —  Abschr.  Msc.  L  121  f.  16;  123  fol.  11. 

Wydekindus  dictus  comes  a)  et  consules  et  universitas  civium  in  Paderburne  omnibus  presens  scriptum 
visuris  notum  esse  cupimus,  quod  dominus  Johannes  dictus  de  Elsen  maioris  ecclesie  Paderburnensis 
canonicus  domum  suam  iuxta  Padheram  sitam,  que  ipsi  hereditario  iure  cesserat,  Heinrico  et  Suedero 
pueris  suis  •)  pro  octuaginta  marcis   integraliter  cum  officinis  coram  nobis  in  iure  obligavit,  ita  tamen 


J)   So  zerstort,  dass  ein  lesbarerText  sich  nicht  herstellen  liess.  —  *)  Vgl.  die  Koten  zur  Urkunde  vom  4.  Januar  d.  J.  Nr.  284. 
Es  ist  bemerkenswerth,  den  Grafen  der  Stadt  Paderborn  hier  an  der  Spitze  der   stadtischen  Rathmanner  einen  Ver- 

trag  iiber  ein  stadtiaches  Grundstuok  bekundeu  zu  sehen.    Unter  den  Zeugen  erecheint  auch  der  Biirgermeister.  

3)  Es  scheint  mir  unmoglich  anzunehmen,  daee  ein  Paderborner  Domherr  hier  so  offen  von  seinen  Eindern  spreche; 

24* 


Digitized  by 


Google 


188  12*9- 

quod  si  predictos  H.  et  S.  contingeret-  eandem  domum  velle  distrahere,  et  si  Ludolfus  de  Herisia  earn 
vellet  in  usus  suos  comparare ,  ipsi  de  solucione  pecunie  condescenderent  in  decern  ifcarcis.  Quod  factum 
ne  alicui  veniat  in  dubium  et  ne  inposterum  per  alicuius  calumpniam  in  irritum  possit  revocari,  fecimus 
conscribi  et  per  publicum  instrumentum  nostrum  conscriptum  roborari.  Huic  facto  cum  fieret  astiterunt 
testes:  Everhardus  Buden  magister  civium;  consules:  Bernhardus  Delebrucke,  Gerbodo,  Hinricus  Mergus, 
Hermannus  Griseus,  Conradus  de  Aspedere,  Philippus,  Hehnicus  Ursus;  Hermannus  plebanus  Forensis 
ecclesie,  Nycolaus,  Widekindus,  Heinricus  sacerdotes;  Heinricus  Molendinarius,  Giselere,  Godeftidus  de 
Iburch,  Hedolfus,  Theodericus  de  Wartberg,  Gerebertus,  Kerstianus,  Johannes  de  Mersberge,  Johannes 
de  Metzinchusen,  Heinricus,  Volquinus  fratres,  Gerlacus  Vateber,  Johannes  Kersegreve,  Heinricus  de 
Soltcoten,  Hildebrandus  Crage,  Johannes  de  Stadelhove,  Thidericus  index,  Johannes  iudex,  Godescalcus 
de  Eleren,  Thidericus  dapifer  advocati J)  de  Buren,  Beltoldus,  Volbergus,  Volbern  qui  iudex  fuerat  et 
alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  a.  i.  d.  M°.CC°.  XXXIX0.  et  anno  pontificates  nostri  Bernhardi  Xn.  et 
IIH.  Idus  Septembris. 

288. 

*  Der  Edle  Bernhardt  von  Oesede  giebt  einem  Eigenbehdrigen  mit  Genehmigung  seines  Ministerialen  GodschaDc 
von  Welda,  dem  er  denselben  ubertragen  hatte,  die  FreiheiL  1239.  Warburg,  —  Or.  Kl.  Hardehausen  U.  43. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Bernhardus  de  Osethe.  Notum  sit  tarn  presentibus  quam 
futuris,  quod  nos  Regenhardum  de  Osthim,  conditione  servili  nobis  addictum  et  cuidam  nostro  famulo 
Godescalco  de  Wellethe  collatum,  prudentum  consilio  virorum  et  petitione  bonorum,  per  nos  etHermau- 
num  filium  nostrum,  Godescalcum  et  fratrem  suum  Bertoldum  et  eorum  heredes,  plene  donavimus  liber- 
tati,  sane  ipsum  a  nobis  iam  prenominatis  liberum  profitentes.  Testes  huius  rei  sunt:  Sifridus  iudex. 
Sifridus  magister  consulum,  Albertusmonetarius,  Johannes  de  Ossenthorp,  Conradus  iuxtatruncum,  Helm- 
wardus,  Victorius,  Hermannus  de  Amelungessen,  Johannes  de  Natesungen,  Godescalcus  de  Beverungen, 
Hermannus  de  Dalhem,  Conradus  de  Weten,  Johannes  de  Althorpissen ,  consules  Nove  Civitatis  in  Wart- 
berg; Johannes  Judeus,  Wernherus  de  Nedere,  Conradus  de  Ossenthorp,  Udo  de  Weten,  Hartmannus 
Calle,  Godescalcus  et  Ludolphus  fratres  de  Nedere,  Bertoldus  (B)usse  milites;  Johannes  de  Osthem,  Lut- 
bertus  Pistor,  Eckehardus  de  Lere,  Arnoldus  de  Althorpissen,  Hunoldus,  Johannes  de  Nedere,  qui  pro- 
misit  sibi  supplere  defectum.  Ut  autem  hec  rata  permaneant,  sigilli  nostri  munimine  fecimus  hanc  pagi- 
nam  insigniri.  Acta  sunt  hec  a.  i.  d.  M°.  CC°.  XXX VHII0.  in  Wartberg  temporibus  Bernhardi  tertii8) 
Patherbornensis  episcopi. 
Das  Siegel  fehlt. 

289. 

*  Der  Schultheiss  und  die  Rathmanner  von  Cassel  bekunden,  dass  die  Erben  einer  ihrer  Mitbiirgerinnen  sick 
mit  dem  Kloster  Hardehausen  gutlich  uber  eine  von  Letzterer  dem  Kloster  gemachten  Schenkung  geeinigt 

haben.  O.  /.  Um  oder  bald  nach  1239*).  —  Or.  Kl.  Hardehausen  U.  11. 

Universis  hoc  scriptum  inspecturis  Robertus  sculthetus  consulesque  de  Cassele  perpetuam  in  Domino 
salutem.     Notum  sit  tam  presentibus  quam  futuris,   quod  quedam  fidelis  matrona  nostre  civitatis  Cune- 


mdglicherweise  ist  hinter  Suedero  ein  Name  ausgefallen ,  so  dass  der  Sinn  also  ware ,  dass  Jofaann  von  Elsen  das  Haus 
verkanft  habe  an  Heinrich  und  Sueder  n.  N.  dessen  Kindern.  Doch  bleibt  in  diesem  Falle  es  aufiajlend ,  dass  Heinrich 
nach  seinem  Namen  und  Stand  nicht  naher  bezeichnet  wird.  —  ')  advocatus  hat  Msc.  I.  123  fol.  11.  —  ^  Uber  die 
Ministerialenfamilie  von  Welda  vergl.  die  Hardehausener  Urkunde  vom  3.  Mai  1234  Nr.  228.  —  lf)  So  ausgeschrieben 
die  Urkunde,  obwohl  dieselbe  doch  unter  der  Regierung  Bernhards  IV.  abgefasst  worden  ist.   —   ♦)  In  diesem  Jabre 


Digitized  by 


Google 


1339.  189 

gundis  CQgnomento  Parva  fratribus  in  Hersuithehusen  donatione  publica  mansum  dimidium  assignavit. 
Huic  autem  donationi  filio  eius  Erthmaro  generoque  illius  Johanne  postmodum  contradicentibns,  in  hoc 
tandem  cam  eisdem  fratribus  convenerunt,  fidemque  suam  illis  Erthmarus  videlicet  et  Johannes  com  ho- 
nestis  viris  Hermanno  supra  montem  et  Cristiano  dederunt,  ut  post  obitum  predicte  matrone  ipsum  dimi- 
dium mansum  pro  tribus  talentis  redimerent  et  quiete  sine  ulla  contradictione  possiderent.  Horum  autem 
{idem  receperunt  Lodewicus  archith  .  .  .  *)  werne,  Erenhardus,  Wernherus  et  Nycolaus.  Ut  igitur  hec 
donatio  sive  conventio  inconvulsa  p^rmaneat,  predictos  testes  subnotari  et  sigillo  nostre  civitatis  presen- 
tem  paginam  fecimus  insigniri. 

Nur  der  schmale  vom  Pergament  abgetrennte  Siegelriemen  ist  erhalten. 

289  a. 

*  Bruchstucke  eines  Traditionsverzeichnisses  des  Cistercienser  -  Klosters  Hardehausen2).  —  Or.  aus  der  Mitte 
des  13.  Jahrhunderts  *J  Msc.  VII.  4509  B*).  Hierbei  zwei  spatere  Aufzeichnungen  Uber  dessen  Griindung. 

Abschr.  sac.  XVIII.  Msc.  II.  79  f.  69. 

Hec  sunt  bona  ecclesie  nostre:  a  Bertoldo  de  Asekendorph  et  films  suis  comparavimus  tres  mansos 
cum  area,  que  Selewort  vocatur,  pro  XXX  marcis.  Specialiter  vero  a  filiis  eiusdem,  Conrado  videlicet 
et  Hartmodo,  comparavimus  unum  mansum  .in  maiori  Kurbike6)  pro  V  marcis.  Ab  ecclesia  in  Lippoldes- 
herche  6)  comparavimus  XV  iugera  IIII  marcis.  A  quodam  Berenwardo  comparavimus  XII  iugera  tribus 
marcis. 

Hec  sunt  bona,  que  habemus  in  indagine  prope  Geismariam:  Theodericus  in  Dwergen 7)  contulit 
ecclesie  nostre  ibidem  III  vergerde8),  insuper  unum  vergerde.  Giselerus  senior  et  filius  eius  Amilius 
dederunt  nobis  ibidem  I  mansum,  qui  dicitur  virgerde.  Unum  virgerde  comparavimus  ibidem  a  duobus 
fratribus,  scilicet  Gerlaco  et  Jecelo,  XX  solidis  gravis  monete  et  tribus  Bolidis  levis  monete.  Ab  Einfrido 
de  Wartberch  comparavimus  HI  virgerde  cum  omni  iure  attinenti  VI  marcis.  A  quodam  Udone  in 
medio  Dwergen  comparavimus  I  vergerde,  id  est  VIII  iugera,  XVIII  solidis,  iure  novellatorio9),  quo  ipse 
possederat,  consensu  advocatorum  Giseleri  et  Johannis  fratris  sui  cum  omni  iure  attinenti,  de  quo  annua- 
tim  reddimus  levem  solidum  ad  altare  Dwergen.  A  quadam  muliere,  nomine  Richenze,  et  filio  eius  Bru- 
nincgo  comparavimus  III  vergerde  iure  novellatorio  V  marcis  et  dimidia,  cuius  proprietatem  nobis  con- 
tulit Herimannus  comes  de  Wartberg  "<>).     De  advocato  Geysmarie  Heinrico  et  filio  eius  Theoderico  com- 

bestatigte  Landgraf  Hermann  von  Thuringen  die  stadtischen  Privilegien  von  Cassel ,  Gengler  Codex  iuris  munic.  1. 448, 
in  welcher  Urknnde  ebenfalls  noch  ein  villicus  an  der  Spitze  der  Consulen  von  Cassel  erscheint.  —  !)  Durch  Moder 
unleserlich  gewordene  Stelle,  deren  letzte  4  Buchstaben  anch  durch  Reagentien  nicht  wieder  hervorgerufen  werden 
konnten.  —  *)  Obwohl  Hardehausen  in  dem  nachfolgenden  Register  nicht  ausdrucklich  genannt  wird,  so  ergiebt  sich 
dessen  Provenienz  dorther  mit  Bestimmtheit  aus  der  darin  erwahnten  Urkunde  Bischof  Bernhards  II.  von  Paderborn 
vom  Jahre  1155.  —  *)  Der  vorhergehenden  Urkunde  wegen  Erwahnung  der  Schoffen  von  Cassel  angeschlossen.  — 
♦)  Geschenk  des  Herrn  Grafen  vonLandsberg-Gemen,  der  dies  werthvolle  Fragment ,  ein  Blatt  klein  Folio,  vom  Unter- 
gange  rettete,  aber  weitere  Reste  nicht  zu  ermitteln  vermochte.  —  6)  Wohl  eher  Corbeke  SO.  von  Borgentreich ,  als 
Corbach  im  Fr.  Waldeck.  «)  Lippoldsberg ,  Prov.  Hessen,  0.  von  Helmershausen.  —  7)  Dass  dies  Zwergen  NW. ,  nicht 
Zwehren  S.  von  Cassel  ist,  wie  ich  oben  zur  Urkunde  Nr.  38  v.  J.  1210,  die  den  Verkauf  eines  Grundstiicks  seitens 
des  auch  hier  genannten  Amilius  von  Zwergen  betrifft,  und  zu  Nr.  40  angenommen  habe,  erweist  die  Note  4  der 
folgenden  Seite.  Da  Zwergen  hier  als  in  der  Nahe  von  Geismar  belegen  angegeben  wird,  so  diirfen  wir  bei  Letzte- 
rem  nnr  an  Hofgeismar  N.  von  Cassel,  nicht  an  Geismar  bei  Fritzlar  denken.  —  8)  Brinckmeier  I.  906  kennt  Gertc 
im  Sinne  vom  heutigen  Ruthe  als  Ackermaas,  wie  ich  denn  schon  oben  Nr.  118,  mensuram  decern  virganan  in  diesem 
Sinne  gedeutet  habe.  Doch  kann  ich  dieses  Wort,  dessen  Schreibart  hier  oft  wechselt,  sonst  nicht  nachweisen- 
Nach  dem  Folgenden  enthielt  eine  virgerde  acht  Acker.  Vgl.  dagegen  Zeitschr.  d.  Berg.  Gesch.  Ver.  VIII.  183:  doch 
verdient  diese  Frage  noch  eine  eingehende  Untersuchung.  —  9)  Das  in  der  erwahnten  Urkunde  von  1210  indaginaU 
ius  genannt  wird.  —  l0)  Dieser  Graf  Hermann  von  Warburg  hat  dem  Ministerialenstande  angehort  und  wird  oben 
Nr.  39  als  Zeuge  in  einer  Urkunde  von  1210  erwihnt. 


Digitized  by 


Google 


190  t339. 

paraviiuus  I  worgerte  XIII  solidig  gravis  mouete,  iure  novellatorio,  cuius  proprietatem  nobis  contulerunt  duo 
frutre*  Rotcliems  et  Woloniarus.  A  Johaiine,  fratre  !)  advocati  Heinrici,  coinparavimus  I  worlinc.  Item 
in  novali  versus  Dworgen  eomparaviuui.s  VI  iugera  II  marcis  ab  eisdein  fratribus  Heinrico  et  Johanne. 
Fniter  vero  eovum  Theodericus  dedit  nobis  ibidem  I  agrum  cum  omni  iure  attinenti.  Ibidem  etiam  com- 
paravimus  a  Giselero  V  iugera  II  marcis.  A  quatuor  fratribus  Bernhardo,  Johanne,  Sigehardo,  Amilioa) 
cum  promissione  eorum,  qui  dicuntur  marckenoth*),  comparavimus  XII  iugera  III  marcis  et  dimidia. 
A  Marcvardo  de  Husen  comparavimus  I  actwarth*)  in  Inferiori  Dwergen  IIII  solidis  gravis  monete,  quod 
stabilitum  est  Lovene  regio  banno  ab  illis  de  Scardeberg 4). 

In  Adebracteshusen  5)  habemus  III  mansos  et  dimidium.  Duos  comparavimus  a  quodam  Hartmodo 
VI  marcis  consensu  Herimanni  lantgravii  cuius  idem  erat  ministerialis.  Postmodum  vero,  cum  eiusdem 
filius  •)  nos  indebite  gravaret,  pro  eodem  predio  dedimus  ei  XI  solidos,  ut  ab  omni  querimonia  cessaret. 
Hec  autem  confirraata  sunt  Cassele  coram  scultheto  7)  et  quibus(dam)  ministerialibus  lantgravii.  Lode- 
wicus  Ullecobt  et  fratres  sui  coheredes  dono  et,  venditione  dederunt  nobis  ibidem  mansum  et  dimidium 
pro  HI  talentis.  Ibidem  habemus  III  areas,  et  decima  tocius  ville  reponetur  apudnos,  et  nostro  plaustro 
convehetur,  et  victum  dabimus  servo,  qui  colligit.  De  cetero  nihil  laboris  nobis  incumbit,  sed  tempore 
triture  accipiemus  eiusdem  decime  decimam  partem.  Quod  sequitur  quere  in  quinta  pagina  ad  tale 
signum.     (Ein  Kreuz  mit  Punkten  in  den  vier  Wihkeln.) 

Hec  sunt  bona,  que  habemus  in  Scerve8):  Sex  mansi  cum  areis  et  molendino,  quos  fundator  ecclesie 
nostre  pie  recordationis  dominus  Bernardus  episcopus  nobis  ibidem  contulit9).  Duo  mansi  indecimales 
ibidem,  quos  a  Gernando  duo  bus  aliis  in  Nhedere8)  concambivimus.  Tres  mansi  indecimales  Hugonis  de 
Willehusen  l0);  I  mansum,  quern  Luodoldus  de  Husdagensen  nobis  dedit.  Agri  Itichardi  de  Masenhim 
additi  sunt  V  mansi  s  supradictis  indecimabilibus ,  ut  plene  V  mansi  computarentur,  qui  vix  pro  mi  repu- 
tabantur.  Agri  Ersbergensium ,  quos  ibidem  comparavimus,  computati  pro  duobus  mansis.  Item  III  mansi 
ibidem,  qui  fuerant  cuiusdam  Alradi.  Item  X  iugera  eiusdem  Alradi  et  XX  iugera  cuiusdam  Algoti,  qui 
faciunt  I  niansiim.  Item  VII  iugera  Osbrandi,  VI  iugera  Hagenonis,  XL  iugera  Wernhardi  de  Papenheim, 
qui  faciunt  II  mansos,  VII  iugeribus  minus.  Hec  omnia  plenius  inveniuntur  in  privilegio  fundatoris  nostri, 
quia  sub  eo  et  per  eum  ista  accesserunt  ecclesie  nostre.  Postmodum  vero  ista,  que  subiciuntur,  compa- 
rata  sunt  et  ex  parte  nobis  collata.     De  Wernhero  cognomento  Uvelcruth  comparavimus  H  mansos  XXIII 


l)  Msc.  tratris.  —  2)  Vielleicht  deu  Sohnen  des  vorerwahnten  Giseler.  —  *)  Markgenossen  und  Echtwort,  d.  L  Markenantheil. 
—  4)  Schardenberg  im  Amte  Zierenberg  NW.  von  Cassel.  Nach  Wenck  II.  871  Not.  b  standen  die  Briider  Hermann 
und  Stephan  von  Schardenberg  urn  1201  der  comitia  in  Meschere  Ober  oder  Niesser  Meisser  (S.  von  Zwergen  and 
Liebenau)  vor.  —  5)  Auch  mit  Hulfe  von  Wenck  und  Fcerstemann  mit  Bestimmtheit  nicht  zu  constatiren.  Vielleicht 
mochte  man  aber  an  Abshausen,  zwischen  Cassel  und  Melsungen,  auf  welches  Herr  Dr.  Ernst  Friedlrender  mich  auf- 
merksam  machte,  denken  durfen.  —  •)  Nur  Landgraf  Hermann  I.  1181  —  1217,  nicht  dessen  Enkel  Hermann 
II.  f-  1242,  hat  Sohne  hinterlassen.  Es  wird  bier  also  die  Rede  vom  Landgrafen  Ludwig  IV.,  dem  Gemahl  der 
heiligen  Elisabeth  sein,  welcher  1227  starb.  —  ^  ttber  Cassel  vergl.  die  vorhergehende  Urkunde.  —  »)  Scherfede. 
Grosse-Neder  Kr.  Warburg.  In  Bezug  auf  die  Giiter  in  Scherfede  bemerkt  eine  Hand  aus  dem  Anfange  des  14.  Jahr- 
hunderts  auf  dem  untern  Rande:  De  istis  bonis  in  Scherve  multo  plura  devenerunt  ad  ecclesiam  nostram,  quam  hie 
habeantur  expressa  tarn  per  supradictos  venditores  quam  per  alios  quoscunque  processu  temporis ,  ita  quod  iam  omnia 
sunt  nostra  preter  pauca  et  extendunt  se  super  sexaginta  mansos.  Vgl.  oben  Nr.  24  u.  212  und  meine  Bemerkung 
zu  letzterer  Urkunde.  —  •)  Das  Nachfolgende  bis  ecclesie  nostre  ist  im  Wesentlichen  der  Urkunde  Bischof  Bern- 
hards  I.  von  Paderborn  vom  Jahre  1155  entnommen,  Erhard  R.  1824,  die  leider  nur  im  Abdruck  bei  Schaten  ad 
ann.  erhalten  ist.  Da  Bernhard  dort  auch  „in  Hodagessen  prsedium  quoddam  ex  hereditate  (dem  Besitz)  domini 
Heinrici  ducis,  pro  quo  ei  duos  mansos  in  Rosbeke  XX  solidos  persolventes  restituimus"  an  Hardehausen  schenkt,  so 
muss  die  hierauf  bezugliche  Urkunde  Herzog  Heinrichs  deB  Lowen,  Hardehausen  U.  1,  welche  Erhard  R.  1880  nacL 
dem  Druck  bei  Wigand  Fehmg.  222  zum  Jahre  1160  setzt,  schon  vor  1155  ausgestellt  sein.  Dies  ergiebt  sich  auch 
daraus,  dass  Abt  Daniel  von  Hardehausen  darin  als  Zeuge  vorkommt,  der  urkundlich  1142  erscheint  R.  1880  C.  242. 
wahrend  Volbert  schon  am  11.  Juni  1155  ihm  in  dieser  Wurde  gefolgt  war.  Erh.  R.  1826.  Hans  Prutz  Heinrich  der 
Lowe  S.  457  Nr.  74  hat  dessen  Fehler  recipirt.  —  ,0)  Vgl.  oben  Nr.  IS. 


Digitized  by 


Google 


1289.  191 

marcis  et  poledro.  Duos  mansos  comparaviuius  a  tribus  fratribus  Johanne  videlicet,  Herimanno  et  Hein- 
rico  qui  dicebantur  cognomento  Frigedacg  *).  Item  II  mansos  comparaviuius  a  duobus  fratribus  de 
Holtesminne  XVIII  marcis;  II  vero  marce  date  sunt  comiti  Alberto  de  Everstene,  ut  consensum  suum 
adhiberet  2). 

Duos8)  mansos  comparavimus  a  Conrado  de  Wellethe  et  uxore  eius  Gertrude  consensu  comitum  de 
"Waldeke,  a  quibus  in  beneficio  habebant,  XXII  marcis.  Isti  mansi  fuerant  Hosbrandi  de  Scerve.  A  Si- 
boldo,  filio4)  Conradi  de  Vrekenhusen,  comparavimus  III  mansos  pro  XXX  marcis.  Mansum  et  XV  iugera 
comparavimus  IX  marcis  et  HI  solidis  a  tribus  fratribus  Reimboldo,  Herimanno,  Olriko.  A  tribus  fra- 
tribus Ludolfo,  Ecekino,  Theodorico  comparavimus  II  mansos  et  IX  iugera.  Item  a  tribus  fratribus 
Herimanno  scilicet,  Heriberto,  Brunone  comparavimus  mansum  I.  Item  a  Bernhardo  et  Theoderico  man- 
sum  et  dimidium  et  duo  iugera.  ARegenhardo,  quidicitur  Vrilinc,  comparavimus  XXVI  iugera.  A  duobus 
fratribus  Conrado  et  Bertoldo  de  Vrenkenhusen  (sic!)  cum  consensu  filiorum  suorum  et  heredum  compara- 
vimus XXVI  iugera.  Postmodum  vero,  cum  isdem  bonis  querimoniam  moverent  eorundem  filii,  licet  in- 
iustam,  dati  sunt  prima  vice  III  solidi,  alia  vice  VI  solidi.  Item  a  Godefrido  et  fratre  suo  Bertrammo 
de  Thi  et  sorore  eorum  Cunegunde  comparavimus  II  iugera;  IIII  iugera  dederunt  ecclesjie  pro  animabus 
patris  et  matris  eorum.  Item  a  Tetmaro  et  Herimanno  de  Nutlon  comparavimus  XII  iugera.  Item  a 
Brunoldo  et  Helmoldo  comparavimus  VHI  iugera.  Postea,  cum  querimoniam  moverent  filii  eorum  Wie- 
bernus  et  Lutbertus,  dati  sunt  eis  XHH  solidi  et  IIII  ulne  grisei  panni.  Item  duo  iugera  dedit  Conra- 
dus  miles,  cognomento  Sunnendach,  pro  anima  filii  sui  Reimboldi.  De  Gozmaro  comparavimus  II  iugera. 
De  Bertoldo  cognomento  Halfpape  comparavimus  aream  et  I  agrum,  XVIII  solidis.  Item  a  Volcmaro  et 
fratribus  suis,  cognomento  Skedinge,  compa5) 

Da  das  Register  auch  aus  der  Hardehausener  Stiftungsurkunde  Bischof  Bernhards  Ausziige  mittheilt, 
so  durfte  die  JUittheilung  von  zwei  bisher  ungedruekten  Aufzeichnungen  uber  die  Griindung  dieses  Klosters  hier 
wohl  an  der  Sidle  sein.  Die  erstere  ist  ersichtlich  eine  Lection  6J,  wie  sie  zum  Gedachtniss  des  Stifters  dorl 
unzweifelhaft  an  seinem  Todestage  vorgelesen  wurde.  Dass  sie  nicht  alt  sein  kann,  geht  aus  dem  Umstande  hervor, 
dass  sie  auf  die  unier  II.  mitgetheilte  Tafel-  Inschrift  Bezug  nimmt.  Aber  immerhin  hat  das  Kloster  darin 
einige  auch  historisch  bemerkenswerthe  (Jberlieferungen  niedergelegt.  Den  Paderborner  Geschichtschreibern 
war  sie  schon  fruher  bekannt.  Die  Monum.  Pad.  fWetuelsburg.  Nota  5.  Ausgabe  von  1672  S.  228)  fuhren 
aus  dem  Originate  ( codex  membranaceus  Ms. J  eine  Stelle  an,  die  auch  Schaten  ad  ann.  1155,  ohnc  seine 
Quelle  naher  zu  bezeichnen,  in  phrasenhaft  erweiterter  und  fast  gefalschter  Gestalt  mittheilt. 

I. 
Incipiunt  gesta  fundatoris  nostri  venerabilis  antistitis  Bernhardi  primi. 

Anno  ab  incarnatione  Domini  M°.C°.XXVIII0,  sicut  in  chronicis  legimus,  Bernhardus  nobilis  natione 
et  laudabilis  conversation  dictus  de  Osethe,  canonicus  maioris  ecclesie  Paderbornensis,  loco  XV  catalogi 
episcoporum  prefate  ecclesie  suscepit  regimen  eiusdem  ecclesie  huius  nominis  primus,  Honorio  summo 
pontifice  Rome  presidente  et  Ludero,  qui  et  Lotharius,  quondam  Saxonum  duce  Romanum  imperium  re- 
gents. Deinde  anno  Domini  M°.C°.  XXXIII0.  idem  futurus  noster  pater  profectus  estRomam  cum  supra- 
dicto  rege.  Gum  vero  idem  rex  pridie  Nonas  Junii,  que  tunc  dominica  dies  extitit,  Lateranis  in  basilica 
sancti  Joanms  baptiste  in  cesarem  benediceretur  a  papa  Innocentio  secundo,  dominuB  episcopus  affuit 


»)  Hierzu  maeht  eine  spatere  Hand  die  Bemeikung:  in  Willenhusen  sunt.  —  ^  Vgl.  das  Regest  diescr  Urkunde 
vom  Jahre  1206  oben  Nr.  24  aus  dem  Druck  bei  Spttoker  Everateia  Urk.-Buch  38.  Doch  ist  es  beinerkensworth, 
dass  die  Urkunde  diese  beiden  Everstein'schen  Yasallen  nur  mit  ibren  Taufnamen  Heinnoli  und  Conrad,  niofct  wie 
bier  nit  dem  Territorislnamen  de  Holtesminne  (Hobsminden)  beaeichnet.  —  ^Hier  beginnt  eine  etwas  jnngere  Hand. 
4)  Msc.  filii  fr-  *)  Bier  bricnt  die  Sckrift  ab.  —  ^  Dies  ergiebt  namentficb  der  Scfeiuss. 


Digitized  by 


Google 


192  1139. 

uaumque  rationalis  in  celebrationibus  inissarum,  statutis  temporibus  et  in  consecrationibus  ecclesiarum 
eeu  ordinationibus  ecclesiasticorum  graduum  in  proprio  tantum  episcopatu  sibi  suisque  successoribus  ob- 
tinnit  a  predicto  apostolico  !). 

Post  hec  auteni  anno  verbi  incarnati  M°.C°.XL°.  fratres  Cisterciensis  ordinis  ab  eo  vocati  ingressi 
sunt  V.  Ealendas  Junii  ad  habitanduni  hunc  locum  missi  de  monasterio  Campensi*). 

Quam  devotus  autem  et  timoratus  prelibatus  episcopus  fuerit,  subsequentia  demonstrant.  In  con- 
ventu  quippe  nostro  fuit  qui  dam  senior  et  sacerdos  et  bone  conversationis  monachus,  qui  tale  quidem 
de  eo  referebat.  Fuit,  inquit,  in  villula  Borgardinchusen 8)  quidam  sacerdos  inclusus,  quern  dominus 
episcopus  ob  religiositatem  suam  elegerat  sibi  confessorem.  Ad  hunc  cum  quadam  vice  solito  venisset 
in  spiritu  humilitatis  et  in  animo  contrito,  effudit  sicut  aquam  cor  suum  coram  eo.  Inter  cetera  vero 
verba  confessionis  sue,  bee  etiam  quasi  conquerebatur:  timeo,  inquit,  quod  Dominus  Deus  velit  me  tempo- 
raliter  hie  remunerare  et  eterna  mercede  privare.  Nam  contra  potentem  comitem  de  Arnesberc,  qui  infestabat 
ecclesiam  mihi  commissam,  multis  expensis  dimicavi4),  et  in  Hersvethehusen  Deo  me  preveniente  cenobium 
inchoavi,  et  ecce  omnia  Domino  largiente  prospere  mihi  succedunt.  Ne  timeatis,  inquit  inclusus,  Claris- 
sime  domine,  n^m  omnipotens  Deus  quosdam  electos  suos  non  solum  eteriialiter,  sed  etiam  sublimat  et 
ditat  quandoque  temporaliter,  ut  liberius  et  devotius  ei  famulentur.  Hiis  et  his  similibus  venerabilis 
episcopus  roboratus  cum  gratiarum  actione  letus  recessit.  Relatione  quoque  cuiusdam  monachi  monasterii 
quod  situm  est  iuxta  Svalenberche 6)  audivi,  quod  idem  episcopus  cum  viro  nobili  domino  Widekindo,  co- 
gnomento  Nasebich  6),  de  predicto  castro  primo  prefatum  cenobium  inceperit,  quod  tamen  eo  cessante, 
nam  ad  istum  locum  omne  desiderium  suum  trans tulit,  predictus  nobilis  Deo  subministrante  aliisque  fide- 
libus  adiuvantibus  consummavit.  Quo  facto  predictus  pater  noster  illud  devote  dedicavit  et  quibusdam 
decimis  dotavit,  que  sicut  idem  monachus  fatebatur,  utiliores  sunt  illis,  quam  forte  omnia  predia,  que 
eis  contulit  predictus  fundator  eorum. 

Hos  etiam  ad  honorem  et  ad  etemam  ipsius  cedit  remunerationem,  quod  inter  tarn  multas  et  varias 
expensas  et  eleemosynas,  qnas  nobis  precipue  et  nonnullis  aliis  fecit,  etiam  canonicis  maioris  ecclesie 
Paderburnensis  in  anniversario  suo  servitium  annuale  providit. 

Igitur  anno  gratie  M°.CC°.LX°.  pater  noster  senior  XXX  tribus  annis  in  pontificali  honore  etlabore 
Christi  vicarius  in  terris  existens  devotus  XVII.  Kal.  Junii7)  merore  multorum,  precipue  tamen  fratrum 
nostrorum  est  in  Christo  defunctus  et  ante  summum  altare  nostrum  devote  sepultus  sub  apostolico 
Vict  ore8)  et  Fretherico  imperatore. 

Deinde  anno  Christi  incarnationis  M°.C°.LXV°.  id  est  post  obitum  semper  nobis  memorandi  nostri 
fundatoris  quinto  anno,  fratrum  autem  ingressionis  XX.  anno,  procurante  illos  domino  Sifrido  abbate  viro 
reverendo,  dedicavit  altare  nostrum  principale  totumque  monasterium  bone  memorie  dominus  Evergisus 
episcopus  successor  pii  patris  nostri  sepe  iam  dicti  XVIII.  Kalend.  Decembris  in  nomine  sancte  et  indi- 
vidue  Trinitatis  ad  venerationem  et  principalem  honorem  beate  et  perpetue  virginis  Marie,  reconditis  in 


*)  Erhard  R.  1546,  C.  215,  doch  ist  das  Original  vom  5.,  nicht  vom  4.  Juni  datirt.  —  2)  Alten-Kamp,  Kr.  Geldern  in 
der  Rheinprovinz,  dessen  Abt  sich  primas  Cisterciensmm  per  Germaniam  oder  auch  Cistercii  abbatis  totiusque  ordi- 
nis nostri  Cisterciensis  generalis  in  ditionibos  Westphalia  et  Saxoniee . . .  vicarius  nennt.  Von  Hardehausen  ging  die 
Stiftung  von  Marienfeld  aus,  das  in  amtlichen  Erlassen  Hardehusiana  filia  heisst.  Mit  Altenkamp  und  Bredelar  ge- 
horten  beide  der  linea  de  Morimundo  in  Burgund,  der  jungsten  der  vier  Linien  des  Cistercienser-Ordens,  an.  Ygl. 
GieBeler  II.  2,  312.  —  *)  Ob  Borlinghausen  im  Kspl.  Lowen  Kr.  Warburg?  Schaten  1.  c.  setzt  falschlich:  Borgentrich. 
—  4)  Vgl.  Scheffer-Boichorst  Annales  Patherbrunn.  S.  147:  Gobelini  ex  annalium  continuatione  excerpta:  1144  Comes 
de  Arnesberg  (Gotfried  von  Kuik)  depredationes  et  incendia  exercet  in  diocesi  Paderbornensi.  Doch  kann  Dies  auch 
1143  geschehen  sejn,  vgl.  Scheffers  Note  1.  Zur  Sache  selbst  vergl.  Seibertz  Gr.  von  Westfalen  104.  —  *)  Ma- 
rienmiinster.  In  dem  Stiftongsbriefe  vom  18.  August  1128  Erhard  G.  205  erwahnt  Bischof  Bernhard  I.,  dass  sein 
Verwandter  Wedekind  auf  seinen  Betrieb  das  Eloster  begriindet  habe.  —  6)  Dieser  Beiname  des  Grafen  Widekind  I. 
von  Schwalenberg  war  bisher  unbekannt.  —  7)  Dies  ist  entschieden  falsch.  Nach  Erhard  R.  1871  schwanken  die  An- 
gaben  tiber  Bernhards  Todestag  zwischen  den  16.,  19.  und  20.  Juli.  —  ■)  IV.,  Gegenpapst  Octavian. 


Digitized  by 


Google 


Iti9.  199 

eo  sanctorum  reUquiis,  aiout  in  presbytemo  nostro  aoriptum  ireperiiur.    In  eadcm  quoque  die   dedicatum 
est  altera  aposttiforum  in  ipsa  basilica  #t  altare  sancti  (Martini. 

Nunc  ergo  (fratres  ohariosimi  in  primis  de  iUi6  de  quibus  :Btaminus  Deus  per  propbetam  suum  terri- 
Wiier  cwnminatur  dicens:  peccata  populi  mei  icomedent,  repenftamus  asaidue  (tarn  dilecto  patoi  noefcvo 
et  .torn  soUicito  provisori  spiritualia  pro  temp&ftUbus,  nam  ^ui  pro  alio  ouat  [prose  ipso  lab orat,  -suppli- 
cants Deo  *etributori  bonorum  omnium,  ut  una  cum  Sanctis  et  eleotis  suis  conferat  ai  vitam  eternam* 
Amen. 

II. 

Seguitur  copia  tabelle  cuiusdam  jnanuscripte  olim  in  presbyterio  templi  Hardekauaensis 
ad  parietem  a  parte  evangelii  seu  a  parte  aquilonari  affixe. 

Anno  dominice  incarnationis  millesimo  aentesimo  quadiageaimo  fratres  osdinis  Cisteroiensis  ingvesai 
sunt  quinto  Kalend.  Junii  ad  inbabitandum  bunc  locum,  qui  vocatur  Jta&witehugeii,  de  utcmasterio 
YeterisCampi,  rogatu  venerabilis  Paderburnensis  episcopi  domini  Bernardi  eius  nominis  primi,  fundatoris, 
qui  pro  servanda  in  ipso  s.  Benedicti  regula  Deo  ilium  locum  devotus  obtulit  et  in  medio  presbyterii  *) 
ante  summum  altare  sepultus  in  Cbristo  requiescit.  Beinde  anno  Christi  incarnationis  M°.C°.LXV°,  fra- 
trum  too  ingressionis  anno  XX /Wc^,  .procurante  domino  Sifrido  vko  revejrendodedicavit  hoc  altare etora- 
torium  sanate  recoxdationis  domimis  Evargiaus  episcopus  Padei&oraensi*  XVIII.  Jialend.  Decemhris  *& 
nomine  «.  et  indmcbie  Trinitatis  ad  venerationem  et  bpnorem  b.  virg.  Marie  msAm  Domini  ao&tri  Jesu 
Christi  ceterorumque  sanctorum,  quorum  in  eo  reHquie  coixtinentur.    Sunt  autem  bee  nomina  etc.8) 

290. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  gemhmgt,  doss  Propst  Thimo  von  Marsberg  an  dm  Propst  Ludolf  von  Schdkm 
nnen  Hof  in  villa  Dorp-Ittere  *)  und  die  Einkimfte  derMarsbergisahenGiUerm  Ense+)  fur  $2  Mark  verkauft. 
(Inter  dm  Siegetn  des  Abts,  des  Stiffs  -uncf  der  Stadt  Mar  tier g.  Zeugen:  JBernardus  et  Etgerus  fratres  de 
Dalwig,  Oxdemarus  Grimpe,  .  .  .  M  Bertoldus  de  Lutterbeke,  Hermannus  de  iNienkerke,  Godefridns  tie 
Godolmen.    Anno  MCCXXXIX,  prelationis  nostre  sexto  deoimo.  —  Abschr.  Msc.  II.  101  S.  40. 

291. 

*  Die  Abtissin  Beatrix  von  Neuenheerse  tritt  dem  Hospital  des  ICbsters  Helmershausen  eine  Hausslatte  zu 
Schachlen  gegen  drei  Stiicke  Ackers  ab.  1239.  Bofgeismar.  —  Or.  Kl.  Helmershausen  U.  10.  (Jetzt  in  Marburg.) 

In  nomine  sancte  $t  individue  Trinitatis.  Beatrix  Dei  graoia  Herisiensis  eocleaie  abbatissa  omnibus 
hoc  scriptum  inspecturis  imperpetuum.  Ne  geste  rei  inposterum  calumpnia  subnascatur,  poni  debet  in 
lingua  testium  et  scripti  munimine  confirmari.  Notum  itaque  esse  volumus  tarn  presentibus  quamfuturis, 
quod  cum  domus  hospitalis  in  Helmwardesbuson  bona  et  reditus  in  Scahten  *)  possideret  nee  aream  aut 


')  Dies  drtickt  Schaten  ad  ann.  1160  so  aua:  in  medio  basilicas  choro.  —  2)  Der  angefuhrte  Band  der  Kindlinger'schen 
Handschriften  enthalt  dann  auf  fol.  70  und  71  noch  die  Epitaphien  der  Bischofe  Bernhard  I.  und  Evergis ,  der  eben- 
falls  in  Hardehausen  (in  parte  sinistra  templi  ante  altare  SS.  Petri  et  Pauli)  begraben  ist,  ganz  ebenso  wie  sie  bei 
Schaten,  der  ja  das  Original  nnserer  Aufzeichnungen  benutzte,  ad  ann.  1160 u.  1186gedruckt  sind.  —  3)  Proy.  Hessen 
S.  von  Korbach.  —  ♦)  Frstth.  Waldeck  SW.  von  Korbach.  —  5)  Muse  in  der  Nahe  von  Hofgeismar,  wo  diese  Urkunde  aus- 
gestellt  worden,  gelegen  haben.  Doch  ist  es  auf  den  Karten  jetzt  nicht  mehr  verzeichnet  und  wird  wohl  spate r 
untergegangen  sein.  Denn  auch  in  Wenck's  Hess.  Gesch.  findet  es  sich  nicht  erwahnt,  mit  Ausnahme  eines  Urkunden. 
excerpts  II.  B.  S.  250  not.,  wonach  Conrad  Herr  von  Schonenberg  (Schoneberg  NO.  von  Hofgeismar)  im  Jahre  1302 
den  Johaxm  von  Schachten  mit  der  Edelvogtei  zu  Schachten  belehnt. 

We«tt  Urk.-Buch.    IV.  25 


Digitized  by 


Google 


194  «»» 

edificia  haberet,  ubi  reditus  collectos  locaret,  et  ecclesia  nostra  in  Scahten  preter  dotem  ecclesie  adhuc 
aliam  aream,  qua  commode  carere  posset,  in  eadem  villa  haberet,  ex  nostra  conniventia  cum  voluntate 
Gerhardi  tunc  temporis  sacerdotis  Herimannus  tunc  temporis  provisor  dicti  hospitalis  domus  cum  pre- 
fato  sacerdote,  mediantibus  viris  honestis,  in  id  concambii  convenit:  assignavit  namque  sacerdos  aream 
memoratam  ad  usus  domus  hospitalis  in  Helmwardeshuson  et  ipse  in  concambio  recepit  tares  partes  in 
agro ,  quas  communi  vocabulo  dicimus  unum  ahtegerde l)  cum  prato  et  unum  vorlinc  et  uniun  spidil,  que 
tres  partes  pro  duobus  iugeris  et  dimidio  computantur.  Ut  autem  hoc  tarn  racionabile  factum  robur 
firmitatis  imperpetuum  obtineat,  presentem  paginam  conscriptam  sigillo  nostre  ecclesie  et  Helmwordensis 
necnon  Geismariensis  iussimus  insigniri  testibus  subter  annotatis:  Cunegundis  preposita,  Beatrix  decana, 
Suanehildis  custos,  Wildrudis  scolastica;  Helmungus,  Johannes,  Marchardus  canonici,  totumque  capitulum 
Herisiense;  Thidericus,  Bichardus,  Heinricus  Spannagel  de  Scahten  et  alii  plures.  Actum  Geismarie 
anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.XXXVIIII0,  indictione  XII. 
Die  drei  Siegel  sind  abgefallen. 

291a. 

Der  Edle  Conrad  von  Sehonenberg  bekundet,  dass  das  Kloster  Hardehausen  von  den  Briidern  von  Westhetm 

das  Amtsrecht  und  die  von  dem  AussteUer  lehnriihrige  Vogtei  iiber  die  Guter  des  Stifts  Neuenheerse7)  in 

Scherfede  gekauft  hat.    1239.    Warburg.  —  Nach  einer  von  dem  jetzt  verlorenen  Original  des  Klosters 

Hardehausen  genommenen  Abschrift  im  Staats-Archive  zu  Marburg  gedruckt  Wigand  A.  IV.  141. 

In  nomine  Domini.  Amen.  Conradus  vir  nobilis  de  Sconenberg  universis  hoc  scriptum  inspecturis 
in  perpetuum.  Quia  gesta  mortalium  facile  per  oblivionem  a  memoria  dilabuntur,  provide  propter  pacis 
custodiam  conscribuntur.  Igitur  notum  esse  volumus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  Olricus  et  El- 
ricus  fratres  de  Westhem  villicationem  bonorum  Herisiensis  ecclesie  in  Scerve  distrahentes  abbati  et  con- 
ventui  monasterii  in  Hersvithehusen,  cum  ilia  etiam  advocatiam  eorundem  bonorum,  quam  de  manupatris 
nostri  domni  Bertoldi  et  patrui  domni  Bernhardi  iure  feodali  tenuerunt,  pariter  vendiderunt,  prius  tamen 
illam  in  manus  parentum  nostrorum  predictorum  sub  hac  forma,  ut  in  proprietatem  et  possessionem  per- 
petuam  dicto  conventui  traderetur,  sollempniter  et  legitime  resignantes,  illi  vero  sibi  resignatam  cod- 
dignis  preventi  muneribus  sub  tenore  prescripto  absolute  et  libere  monasterio  contulerunt.  Post  hee 
Elricus  et  Burchardus  fratres,  filii  Elrici  supra  dicti,  sue  salutis  immemores,  eandem  advocatiam  sib: 
contra  iustitiam  vendicantes  non  destiterunt  pregravare  prefatum  monasterium,  donee  accepta  ab  eis  c*rta 
pecunia,  coram  multis  honestis  viris  actioni  sue  renuntiantes,  modo  supramemorato  cum  uxoribus  sui* 
advocatiam  unanimi  voluntate  parique  consensu  nobis  iterum  resignarunt.  Porro  nos  acceptis  sedecim 
marcis  ab  abbate  et  conventu  sepedictis  et  donationem  ante  nos  factam  approbantes,  presentem  paginam 
veritatem  geste  rei  continentem  sigilli  nostri  munimine  duximus  roborandam.  Acta  sunt  hec  in  Wartberg 
anno  ab  incarnatione  domini  millesimo  ducentesimo  tricesimo  nono,  presentibus  testibus  subnotatis  vide- 
licet: fratre  Gumperto  et  fratre  Giselero  cellerario  monachis,  domno  Meinrico  plebano,  Gozwino  de 
Wethen,  Bertholdo  et  Hildebrando  fratribus  de  Desle  militibus,  Conradus  de  Wethen  et  Sifrido  civibus 
et  aliis  quampluribus. 


l)  Ygl.  Nr,  289  a  not.  8.  -  3)  Nach  dem  Aussterben  der  Edlen  von  Sehonenberg  belehnte  die  Abtissin  von  Neuenheerse 
im  Jahre  1438  den  Landgrafen  Ludwig  von  Heesen  mit  der  Edelvogtei  ihres  Stiftes.  Vgl.  L.  Schrader  in  Wigand,* 
Archiv  IV.  141. 


Digitized  by 


Google 


1J4».  195 


292. 


*  Der  Domprop&t   Volrad  iibertragt  dem  Kloster  Gokirchen  das  Eigenthum  gewisser  von  ihm  lehnriihrigerm 

vom  bisherigen  Vasallen  dem  Kloster  geschenkten  Giiter.  1240  Januar  21.  —  Or.  KL  Gokirchen  CI.  6. 

Volradus  Dei  gratia  prepositus  Paderbornensis  etc.  Inde  est,  quod  cum  Johannes  dictus  de  Brakel 
civis  Paderburnensis  abbatisse  et  conventui  grisei  ordinis  l)  sancti  Odelrici  Paderburnensis  bona  ante  por- 
tam  Spiringi3)  et  bona  in  Aden8)  conferee  proponeret,  eadem  bona  cum  suis  pertinenciis  in  manus  no- 
stras liberaliter  resignavit.  Que  nos,  venerabilis  patris  ac  domini  nostri  Bernardi  quarti  episcopi  et 
capituli  Paderbornensis  accedente  consensu,  ad  peticionem  predicti  Johannis  contulimus  abbatisse  et  con- 
ventui supra  dictis  iure  perpetuo  possidenda,  Hugone  milite  dicto  Monacho,  cui  dicti  donatoris  filia  ex- 
titit  matrimonio  copulata4),  ad  nostram  presenciam  postmodum  accedente  ac  pro  se  ac  uxore  et  eius 
liberis  in  nostris  manibus  renunciante  omni  iuri  et  actioni  .  .  .  ac  Bertoldus  miles  de  Lipespringe  roga- 
tus  a  dicto  Hugone  cognato  suo  eius  nomine  interpositione  fidei  promisit,  quod  Hugo  predictus  ante 
festum  pentecostes  presentis  anni  &)  uxorem  suam  cum  pueris  suis  ad  nostram  adducet  presenciam,  ut 
facto  suo  personaliter  connivenciam  prebeant  et  consensum.  Acta  sunt  hecpresentibus:  clericis  Hermanno 
camerario,  magistro  Johanne  de  Scildesche,  Volquino  canonico  sancti  Petri,  Henrico  preposito  sancti 
Odelrici,  Hermanno  plebano  sancti  Pancracii,  Helmico  plebano  deAspethere;  laicis:  Widekindo  comite6), 
Johanne  Stapelone,  Bertoldo  de  Lipespringe,  Conrade  de  Aspethere,  Tiderico  Walthoge,  Henrico  Dukere, 
Henrico  de  Brakel  et  aliis  quampluribus  tarn  clericis  quam  laicis  a.  D.  millesimo  ducentesimo  quadra- 
gesimo,  duodecimo  Kalendas  Februarii,  indictione  tercia  decima. 
Das  anhangende  Siegel  des  Dompropstes  ist  beschadigt. 

293. 

*  Concordia  inter  episcopum  et  clerum  ex  una  et  decanum  et  suos  adherentes  ex  altera  parte  ist 
die  Aufschrift  einer  grbsseren  fast  ganz  vermoderten  Urkunde  (Fr.  Paderborn  U.  156 J,  deren  Datum  lautet: 
anno  Domini  MCCXXXX  in  die  beati  Gertrudis  virg.  (Marz  17.)  und  die  sich  wahrscheinlich  mit  auf  den 
Streit  wegen  der  Kirche  zu  Welda  foben  Nr.  280)  bezieht. 

294. 

*  Bischof  Bemhard  IV.  genehmigt  den  Verkauf  gewisser  Giiter  seitens  des  Paderborner  Domcapitels  an  das 

Kloster  Gokirchen.  1240  April  10.  —  Or.  in  zwei  Ausfertigungen  Kl.  Gokirchen  U.  7. 

In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti.  Anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quadragesimo, 
mense  Aprili  quarto  Idus  Aprilis,  indictione  tercia  decima,  nos  Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Paderbur- 
nensis episcopus,  Volradi  prepositi,  Rabodonis  decani  et  capituli  nostri  Paderburnensis  precibus  inclinati, 
vendicionem  bonorum  in  Arthe  7)   a  dicto  capitulo  abbatisse  et  conventui   grisei  ordinis   sancti  Olrici  in 


')  Cistercienser-Ordens ,  vgl.  Nr.  170.  Die  Bezeichnung  ist  auffailend,  da  sie  dessen  weisser  Tracht  nicht  entspricht.  — 
^  Jetzt  Casseler  Thor.  Vgl.  Giefers  in  den  Beitrag.  S.  29.  —  *)  Im  Kreise  Biiren.  —  ♦)  Es  ist  bemerkenswerth ,  dass 
ein  Ritter  aus  der  Familie  derer  von  Munch  seine  Frau  aus  einem  biirgerlichen  Geschlechte  Paderborns  genommen. 
—  *)  Dieser  Verzicht  erfolgte  in  der  That  am  4.  April  dieses  Jahres  vor  dem  Dompropst  Volrad ,  Kl.  Gokirchen  U.  9, 
vor  den  namlichen  Zeugen  and:  Radolpho  camerario  und  den  Rittern  Georgio,  Johanne  Stapelone  nebst  den  Burgern : 
Johanne  de  Brakel ,  Bernhardo  de  Thelebrugge ,  Hartungo  et  aliis.  Vom  Siegel  des  Dompropstes  ist  nur  ein  Bruchstiick 
erhalten.  —  «)  Der  Stadtgraf.  Vgl.  Nr.  284  u.  287.  —  7)  Ist  jetzt  nicht  mehr  zu  constatiren.  Nach  den  Gokirchener  Urkun- 
den  von  1298  batten  an  diesen  Gutern  in  Arthe  oder  Arde  auch  die  Familien  von  Kalenberg  (im  S.  des  Kreises  Warburg^ 

25* 


Digitized  by 


Google 


196  1240. 

Paderburna  pro  necessitate  ecclesie  sue  factam,  septuaginta  marcis  denariorum  in  civitate  Paderburnensi 
legalium  pro  precio  numeratis,  ratam  habemus.  Scimus  enim,  dictam  pecuniam  in  utilitatem  ecclesie 
fuisse  conversam.  Quare  nos  dicta  bona  cum  pertinenciis  suis  predicto  conventui  sancti  Olrici  presenti 
pagina  confirmamus.  Acta  sunt  hec  in  ecclesia  nostra  Paderburnensi  presentibus  Alberto  abbate  sancti 
Pauli,  Regenhardo  decano,  Henrico  celerario,  Gerhardo  tesaurario,  Hildeboldo  scolastico  sancti  Petri  et 
aliis  viris  honestis,  canonicis,  clericis,  laicis  quampluribus  1). 

An  einer  von  den  beiden  Ausfertigungen  ist  das  Siegel  Bischof  Bernhard's  IV.  schdn  erhalten,  zeigt  aber  in  dera 
Gewande  eine  reichere  Verzierung ,  ah  die  Abbildung  bei  Preuss  und'  Falkmann  (I.  Tafel  5)  sie  wiedergiebt. 

295. 

*  Der  Propst  des  SHfts  Busdorf  setzt  dessen  Custos  wieder  in  den  Besitz  von  Giitern,  die  ein  Eigenhoriger  friiher 
erschlichen  hatte.  1240  Juni  18.  —  Absehr.  Msc.  I.  121.  fol.  150. 

Universis  tarn  clericis  quam  laicis  S(imon)  Dei  gratia  prepositus  apostolorum  Petri  et  Andree  Pade- 
burnensis  in  Domino  salutem.  Anno  Domini  M°.CC°.  quadragesimo  constitutis  coram  nobis  in  capella 
sancte  Brigide,  die  sibi  prefixo,  Gerhardo  custode  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree  ex  una  parte 
et  Amelungo  asscriptitio  sive  litone  nostro  ex  altera,  et  Gerhardo  petente,  ut  ipsum  ad  bona  restituere- 
mus  custodie  pertinentia,  a  quibus  ipsum  eiecerimus,  et  que  predicto  Amelungo  per  circumvencionem 
porrexeramus,  nos  sententia  dictante  exegimus  a  predicto  custode  probacionem  super  eo,  quod  fuerit  in 
quieta  possessione  predictorum  bonorum.  Amelungo  autem  de  Villese  non  curante  probacionem  exspe- 
ctare,  sed  contumaciter  se  absentante,  Gerhardus  custos  canonice  probavit  per  testes  omni  excepcione 
maiores,  quod  per  suum  antecessorem 2)  Fredericum  custodem  viginti  duobus  annis  fuerat  in  quieta  pos- 
sessione et  ipse  similiter  ab  eo,  quo  cepit  esse  custos,  predicta  bona  quiete  possederit.  Nos  autem 
videntes  probacionem  ipsius,  de  consilio  prudentum,  iustitia  exigente,  restituimus  predictum  custodem 
ad  bona,  de  quibus  conquerebatur  se  fuisse  eiectum,  et  dedimus  ipsi  presentem  literam  sigillo  nostro 
munitam  in  testimonium,  quo  se  tueri  possit,  si  quis  ei  in  poBterum  caliimpniosam  ceperit  movere  que- 
stionem.  Testes  huius  rei  sunt:  Regenhardus  decanus,  Henricus  cellerarius,  Hildeboldus  scolastius,  Con- 
radus  de  Stidere,  Wolquinus,  Helmicus,  Wernerus,  Burchardus,  Ludolfus,  Ludolfus  canonici  sanctorum 
apostolorum;  Wernerus  de  Wevere  miles,  Godefridus  de  Yburch,  Bertrammus,  Arturus,  Johannes  de 
Vesperde  et  alii  quamplures.     Datum  XIIIL  Kal.  Julii. 


und  Berkulen  Antheil;  moglicherweise  kann  daher  dieser  Ort  im  Norden  des  Fr.  Waldeok  gelegen  haben,  wo  er  jetzt 
aber  nicht  mehr  zu  finden  ist.  Vielleicht  sind  es  dieselben  bona  in  Arthe,  die  Bischof  Wilbrand  von  Paderborn  im 
Jahre  1227  a  Gozwino  milite  de  Weten  fur  50  Mark  gekauft  and  der  Marienkapelle  im  Paderborner  Dom  ubertragen 
hatte.  U.-B.  III.  244.  Vgl.  die  folgende  Note.  —  l)  Diesen  Vertrag  bestatigten  am  namlichen  Tage  der  Propst 
Volrad,  der  Dechant  Rabodb  und  das  ganze  Paderborner  Domcapitel.  Or.  in  zwei  Ausfertigungen ,  jede  mit  den  mehr 
oder  minder  besohadigten  Siegeln  des  Bischof s,  des  Domcapitels,  des  Kloeters  Abdinghof  und  des  Stifts  Busdorf,  Kl. 
Ookirchen  U.  8.  Von  diesen  enthalt  die  eine  Urkunde  folgende  Ruoksehrift:  „ist  ail  em  vermuthen  nach  dfcss  non- 
mehrige  Meschede  Lehenguth  1765".  Doch  habe  ich  auoh  bei  Meschede  den  Namen  Arthe  nicht  finden  konnen.  — 
7)  So  sohreiben  wir  fur  „  eu-cceseorem ". 


Digitized  by 


Gpogl( 


1240.  197 

296. 

*  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  tritt  die  dem  Edlen  Bartrad  von  Merenberg  abgekauften  Giiter  in  Fritzlar 

an  das  Kloster  Bardehausen  ab.  1240  August  10.  Mainz.  —  Or.  in  zwei  Ausfertigungen  KL  Harde- 

hausen  U.  44;  Transsumpt  des  J.  1343  U.  45. 

Sifridus  Dei  gratia  sancte  Maguntine  sedis  archiepiscopus ,  sacri  imperii  per  Germaniam  archican- 
cellaring.  Cum  scripture  Veritas  optima  memorie  sit  adiutrix,  nam  ex  presentatione  perpetua  confirma- 
tionis  ipsius  sentitur  effectus,  presenti  scripto  notum  facimus  universis  in  Christo  fidelibus  hoc  visuris, 
quod  proprietatem  universorum  bonorum  Hartradi  nobilis  >)  de  Merenberg  !),  quam  sitam  in  Frislaria 
comparavimus  ab  eodem  consentientibus  uxore  et  liberis  eiusdem,  etin  quieta  possessione  tenuimus  amplius 
quam  per  decern  annos2),  abbati  et  conventui  in  Hirsewithusen  8)  cum  omni  plenitudine  iuris,  in  quo 
tenuit  et  possedit  ea  Hartradus,  dum  emimus  bee  ab  ipso,  vendidimus  certa  pecunie  quantitate  et  pre- 
stare  volumus  ipsis  super  eisdem  bonis  warandiam  quam  tenemur,  uno  tamen  talento  excepto,  quod  de 
bonis  eisdem  pro  salute  anime  Sifridi  marscalci  nostri  Frislariensi  capitulo  duximus  assignandum.  Et  ne 
vel  presentibus  vel  futuris  hominibus  dubium  super  hiis  aliquid  oriatur,  presens  scrip tum  bulla  nostra 
munitum  dandum  duximus  in  testimonium  conventui  supradicto.  Datum  Maguntie  nil.  Idus  Augusti  a.  D. 
millesimo  ducentesimo  quadragesimo  pontificatus  vero  nostri  anno  undecimo. 

Die  zweite  Ausfertignng  hatte  zwei ,  die  erste  ein  Siegel ,  die  sammttich  verloren  sind.  An  der  Letzteren  sind  aber 
die  theils  aus  rothen,  griinen  und  gelben,  tbeils  aus  braunen  seidenen  Faden  znsammengedrehten  Siegelschnure 
erbalten. 

29r. 

*  Ein  Drost  des  Bauses  Schwalenberg-Waldeck  verkauft  das  ihm  von  seiner  Frau  in  die  Ehe  eingebrachte 

Drostenamt  des  Klosters  Abdinghof  an  dies  Letztere.  1240.  —  Or.  KL  Abdinghof  U.  49. 

HenricuB  propositus  Faderburnensis  et  Adolfus  comes  de  Waldeke  fratres  omnibus  ad  quos  presens 
seriptum  pervenerit  eternam  in  Domino  salutem.  Presentium  insinuatione  protestamur  et  confitemur, 
quod  Olricus  miles  dapifer  noster  in  Rohden4)  curiam  suam  in  Scharhem*)  cum  omnibus  suis  pertinen- 
tiiB,  quadraginta  iugera  prope  civitatem  Paderburnensem  iacentia  et  officium  dapiferi  cum  redditibus  ad 
hoc  spectantibus,  quod  ab  ecclesia  sancti  Pauli  in  Paderburn  nomine  uxoris  sue  tenebat  in  feodo,  domino 
Jordano  abbati  et  dicte  ecclesie  sue  vendidit  pro  centum  marcis  pecunie  numerate,  dicta  pecunia  certis 
terminis  infra  annum  contractus6)  persolvenda.  Ne  vero  super  eisdem  bonis  et  officio  predieto  prelate* 
ecclesie  ab  aliquo  heredum  suorum  questio  moveretur  in  posterum,  dictus  Olricus  et  Elyzabetb  uxor  sua 


*)  So  und*  mit  Recht  die  erste  Auefertigung  der  Originalurkunde,  vgl.  Wenck  II  B.  im  Index  unter  den  dynaetee,  wah- 
rend  die  zvreite  Auefertigung  und  das  Transsumpt  „ militia"  haben.  Der  Name  entsprioht  nieht  dem  heutigen  Mar- 
burg. Vgl.  Wenck  H.  A»  455.  —  ^  et  in  —  annos  fehlen  in  der  ersteii  Ausfertigung.  —  •)  Hirwithusen  die  erste 
AusfePtigung.  —  4)  Rhoden  im  Norden  des  Furetenthums  W&ldeck.  In  Verbinckmg  mit  den'  zur  Corveyer  Urkunde 
von  1388  Kr.  241  gemschten  Angaben  erweist  dieser  Umstand,  dass  die  Qrafen  von  Waideofe  ursptfunglich  im  Norden 
des  beaten  Fftrstenthums  begtttert  gewesen  sind,  und'  erst  aHmftlig  von  Corvei  die  stidboben  Theile  dieses  Landes 
zu  gewtenen  gewutst  haben.  Es  liegt  in  dieser  Bezeicbnung  Ulrichs,  sis  Waldecfc-Sobiwalenberg'scHer  Drost,  etwas 
Anfihlleiides,  da.  de*  weitere  Verfolg  uuserer  Urkunde,  und  namentiicb  die  bisehdfliehe  Bestatigung  dieses  Vetftrages 
aus  dem  Jabre  1245,  Abdinghof  TT.  51,  beweist,  dass  der  bier  geschlosseae1  Vertrtg  nor  da* Drostenamt  desHlosters 
Abdinghof  betrifft.  —  A)  Nach  der  Abdingbofer  Urkunde  51  vom  Jahre  1245  lag  dieser  Hof  mit  seinen  40  Morgen 
Landes  im  dstlichen  Theile  der  Stadt  Paderborn,  wahrend  nurdiese  hierals  in  derNahe  der  Stadt  liegend  angegeben 
werden.  Doch  ist  es  zweifelhaft,  ob  dieser  Zusatz  sich  auch  auf  Scharhem  und  nicbt  allein  auf  die  40  Morgen 
Land  beziebt.  —  •)  So  die  Urkunde;  wenn  richtig,  wurde  es  bedeuten:  ein  Jahr  nach  Abschluss  des  Vertraget. 


Digitized  by 


Google 


198  U40. 

cum  pueriB  ccterisque  ipsorum  heredibus  prescripta  bona  cum  officio  predicto  coram  venerabili  domino 
nostro  Bernhardo  quarto  episcopo,  Rahodone  decano  !),  capitulo,  ministerialibus  et  burgensibus  civitatis 
Paderburnensis  in  manus  dicti  abbatis,  conventu  ipsius  presente  et  consencriente,  resignarunt  ac  omni 
iuri  quod  in  eisdem  bonis  babere  videbantur  vel  ipsis  competere  posset  in  futuro  prescise  (sic!)  et  sine 
omni  conditione  renunciarunt,  transferentes  ius  dictorum  bonorum  cum  omni  integritate  sua  et  officium 
prescriptum  cum  redditibus  suis  ad  dictos  abbatem  et  ecclesiam  suam  perpetuo  possidendum.  Ut  autem 
dictum  factum  perpetuam  optineat  firmitatem,  ad  voluntatem  ad  petitionem  dicti  Odelrici  et  uxoris  sue 
presens  scriptum  sigillorum  nostrorum  appensione  communivimus.     Datum  anno  Domini  M°.CC°.XL°. 

Das  Siegel  des  Dompropstes  ist  erhalten,  aber  sehr  abgerieben  und  stellt  die  ganze  stehende  Figur  eines 
Geiatlichen  in  faltigem  Gewande  und  langen  herunterhangenden  Armeln  dar,  der  in  der  Rechten  eine  Palme, 
in  der  Linken  eine  Bibel  halt.  Zu  beiden  Seiten  findet  sich  der  Schwalenberg-Waldeck'sche  achtspitzige  Stern  *). 
Die  Umschrift  lautet:  HENRICUS  DEI  GRA  PP.  MAIORIS  ECCLE  PAD.  —  Yon  dem  zwei  ten  Siegel  liegt  noch 
die  grossere  Halfte  vor.  Es  stellt  einen  Bitter  in  ganzer  Figur,  unbedeckten  Hauptes,  mit  herunterwallendem 
Haar,  in  langem  (gestickten?)  Gewande  dar,  der  in  der  Linken  einen  Ritterochild  mit  dem  erwahnten  Stern, 
mit  der  Umschrift:  Sigillum  comitis  A  .  .  .*),  halt.    Das  tJbrige  iflt  abgebrochen. 

298. 

*  Bischof  Bernhardt  1 V.  ubertragt  dem  Kloster  Marienmiinster  das  Obereigenthum  des  ihm  vom  Grafen  God- 

schalk  L4J  von  Pyrmont  resignirten  Zehnten  zu  Elbrinxen  und  griindet  damit  seine  Familienmemorie 

in  jenem  Kloster.  1240  Juni  24.  —  Abschr.  Msc.  1.  129  fol.  34. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Bemhardus  quartus  Dei  gratia  Paderburnensis  epi- 
scopus  omnibus  hanc  litteram  inspicientibus  utriusque  vite  salutem.  Ne  lapsus  presentis  temporis  renim 
gestarum  noticiam  auferat  a  futuris,  solent  acta  modernorum  in  scrip ta  redigi  et  annotatione  testium 
stabiliri.  Noscant  igitur  presentes  et  posteri  quod  nos  decimam  in  Eilbrachtessen,  ex  resignatione  nobilis 
viri  domini  Godescalci  de  Peremunt  et  heredum  suorum  nobis  vacantem,  contulimus  Deo  et  sancte  Marie 
sanctisque  eius  et  conventui  in  monasterio  prope  Swalenberg  in  proprietatem  et  dominium,  sub  ea  gratia, 
ut  iidem  fratres  patris  et  matris  nostre,  fratrum  et  sororum  nostrarum  nostrumque  nomen  kalendario  suo 
annotantes  *)  memoriam  nostram  agant  in  perpetuum.  Et  ut  hec  donatio  nostra  robur  et  firmitatem  de- 
bitam  obtineat,  presentem  paginam  ipsis  bulle  nostre  testimonio  fecimus  communiri.  Afiuerunt  preterea 
cum  hec  fierent:  Henricus  maior  prepositus,  Hermannus  camerarius,  Conradus  custos,  Albertus  et  Go- 
descalcus  presbiteri;  laici  vero  Georgius,  Henricus  camerarius  milites,  Hildebrandus  camerarius,  Gode- 
fridus  Putheclerus 6),  Godefridus  advocatus  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  autem  hec  anno  Domini 
M°.CC°.XL°,  pontificatus  nostri  anno  XIII.  in  die  beati  Johannis  baptiste. 


Vom  Domstift.  —  *)  Das  friihste  Beispiel,  meines  Wissens,  wo  ein  kirchlicher  Dignitar  das  Wappenzeichen  seiner 
Familie  in  das  geistliche  Siegel  aufgenommen  hat.  Auch  der  Furst  Karl  von  Hohenlohe  fuhrt  in  seiner  Abhandlung 
im  Anzeiger  1870  Nr.  8  und  9  S.  274  als  altestes  Document  in  dieser  Beziehung  nur  ein  Siegel  vom  Jahre  1243 
an.  —  *)  Dieser  Graf  Adolf  war  in  dem  Jahre  1255  Konig  Wilhelms  Hofrichter.  Vgl.  Varnhagen  I.  292  sq.,  der 
S.  295  ein  ahnliches  Siegel  beschreibt,  diese  Urkunde  aber  nicht  kennt,  und  Franklin  das  Reichshofgericht  S.  70  sq. 
—  4)  Derselbe  hatte  mit  diesem  Zehnten  1222  seinen  in's  Kloster  Marienmiinster  eintretenden  Sohn  ausgestattet ,  oben 
Nr.  105.  Nach  dieser  Urkunde  muss  also  Godschalk  L,  der  Gemahl  Kunigundens,  noch  bis  zum  Jahre  1240  gelebt 
haben,  wahrend  Kindlinger  M.  B.  II.  U.  219  ihn  nur  bis  1222  regieren  lasst.  —  A)  Diese  Form  der  Memorie  erinnere 
ich  mich  nicht  fruher  erwahnt  gefunden  zu  haben.  —  •)  Wie  heisst  dieser  Name  wohl  deutsch? 


Digitized  by 


Google      i 


U40.  199 


299. 


*  Propst  Ludolf  von  Schaken  verleiht  unter  bestimmten  Bedingungen  den  Bewohnern  von  Fiirstenhagen  das 
Recht,  ihren  Pfarrer  zu  erwahlen.  1240.  —  Abschr.  Msc.  I.  245  S.  370. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Ludolfus  prepositus  in  Scaken  omnibus  hoc  scriptum  visu- 
ris  in  perpetuum.  Ad  notitiam  omnium,  quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitum,  devenire  cupimus,  quod 
nos  honestorum  virorum  multiplici  precum  instantia  efflagitati  et  ad  petitionem  imo  ad  mandatum  domini 
nostri  abbatis  Corbeiensis  inducti  habitatoribus  locum,  qui  dicitur  indago  principis  !),  incolentibus  super 
electione  sacerdotis,  tarn  in  divinis  quam  in  animabus  eisdem  provisuri,  liberum  indulsimus  arbitrium, 
sub  ea  videlicet  forma,  quod  sacerdos  electus  beneficium  a  nobis  recipiat,  et  in  sex  modiis  siliginis  et 
sex  avene  annuatim  ecclesie  nostre  respondeat,  super  quibus  in  granario  presentandis  in  festo  Michaelis 
ad  sacerdotem  respectum  habebimus.  Si  vero  annona  predicta  suo  tempore,  sive  pernegligentiam,  soluta 
non  fuerit,  libertas  electionis  loco  illi  indulta  cassabitur,  et  divinorum  provisio  in  nostro  arbitrio  exit. 
Si  sacerdos  obierit,  aut  quacunque  de  causa  a  loco  predicto  recesserit  et  parochiales  infra  14  dies  in 
electione  non  concordaverint,  liberum  erit  nobis  arbitrium,  eis  provisorem  divinorum  statuere,  quem  de- 
crevimus.  Si  vero  contigerit  imposterum,  quod  sepe  dictus  locus  per  munitionem  inibi  factam  augmen- 
tetur,  annona  ecclesie  nostre  annuatim  solvenda  duplicabitur.  Ne  vero  alicuius  malignitatis  ingenium 
hec  infringere  possit  imposterum,  presentem  paginam  conscribi  fecimus,  et  ad  maiorem  huius  facti  evi- 
dentiam  appensione  sigillorum,  videlicet  domini  Hermanni  abbatis  Corbeiensis  et  archidiaconi  nostri  et 
ecclesie  nostre  munitam  coiToboravimus.  Acta  sunt  hec  anno  verbi  Domini  M°.CC°.  XL0.  Huius  rei  testes 
sunt:  dominus  Hermannus  abbas,  Albertus  prior,  Conradus  prepositus,  Arnoldus  de  Corbeke,  Ymannus 
de  Ittere,  Bruno  de  Godeloveshem,  Hillebrandus  de  Ense  plebani;  laici  Bernhardus  et  Elgerus  fratres, 
Athelungus,  Volp(er)tus  de  Menerinchusen,  Joannes  camerarius,  Antonius,  Godescalcus,  Godescalcus,  Con- 
radus, Gyselerus  fratres,  Conradus  Wederewe  et  filius  suus  Albertus,  Henricus  de  Eppe  et  filii  sui  Thi- 
dericus  et  Conradus  et  alii  quamplures. 

300. 

Die  Edlen  Arnold  unci  Wilhelm  von   Gudensberg,  Briider,    bekunden,   dass  so  wo  hi  der  friihere    Vasall  als 

auch  ihre  Sohne  auf  das  von  ihnen  an  das  Kloster  Flechtdorf  verkaufte  Gut  zu  Gembeck  verzichtet  haben. 

1240.    Volkmarsen.  —  Abschr.  Msc.  VI 1.  6704  f.  19;  gedr.  Zeitschr.   VIII.  72. 

In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti.  Ego  Arnoldus  et  Wylhelmus  fratres  de  Godenborgh 
omnibus  hanc  paginam  invisuris  salutem  in  salutis  auctore.  Quia  quosdam  actus  hominum,  qui  perpetua 
videntur  indigere  memoria,  nubes  oblivionis  solet  involvere,  dignum  duximus  contra  malignancium  insidias 
literarum  proferri  remedia.  Sciat  igitur  presens  etas  et  cognoscat  universa  posteritas ,  quod  nos  quedam 
bona  in  Gembeke2),  que  libero  iure  et  sine  aliqua  contradictione  possidebamus,  domino  Henrico  abbati 
et  conventui  in  Fleitorp  pro  viginti  marcis  vendidimus.  Jam  dicta  bona  Sifiidus  miles  dictus  de  Gem- 
beke de  quadam  gratia  possedit  ad  tempus,  sed  non  aliquo  iure.  Ad  habundantem  vero  cautelam  Here- 
mannus  filius  suus,  si  aliaxn  iurisdictionem  in  supradictis  bonis  sibi  posset  asscribere,  hinc  coram  viris 
discretis  in  Volcmarsen  publice  et  absolute  renunciavit.  Ad  evidenciam  et  firmitatem  perpetuam  huius 
empcionis,  filii  nostri,  ad  quos  sepedicta  bona  possent  devolvi,  Johannes  et  Arnoldus,  Conradus  et  Gyso 
consenserunt  conscribi  et  sigilli  nostri    appensione  muniri.     Acta  sunt  hec  in  Volcmarsen  anno   gracie 


*)   Ein  „Furstenhagenu  ist  im  Furs  ten tkum  Waldeck  nicht  bekannt.    Wahrscheinlich  wird  ea  dem  S.  von  Schaken  bele- 
genen  Fiirstenberg  benachbart  gewesen  sein,  wenn  es  mit  ihm  nicht  identisch  ist.  —  7)  W.  von  Arolsen. 


Digitized  by 


Google 


300  ***<>• 

millesimo  CC°,XL°.  presentibus  hiis:  nobili  viro  comite  Ottone  ');  militibus:  domino  Antonio  de  Allen- 
h(uBen),  Hermanno  de  Tuiste,  Alberto  de  Tuissene,  Ambrosio  de  Flectorp,  Constantino  de  Esbeke,  Ste- 
jpfcano  de  JBenvilte;  ciyihue:  Conrado  de  Witmare,  Henrico  Sartore,  Jobazme  jpistore  et  aiiis  quampltLDi- 
bus.  Si  quis  vero  supradictum  cenobium  in  hiis  bonis  molestaverit,  ipsum  indempne  et  sine  periculo 
ab  hac  molestacione  fideliter  eripere  compromisimus. 


*)  ron  Everetein  ? 


Digitized  by 


Google 


WESTFALISCHES 

URKUNDEN-BUCH. 

FORTSETZUNG  VON  ERHARD'S  REGESTA  HISTORIjE  WESTFALIjE. 

HERAUSGEGEBEN 

▼OK     OEM 

VEREINE   FUR   GESCHICHTE   UND   ALTERTHUMSKUNDE   WESTFALENS. 


VIERTER  BAND: 
Die  Urkunden  des  Bisthums  Paderborn  vom  J.  1201  — 1300. 

Zweite  Abtheilung: 

Die  Urkunden  der  Jahre  1241  —  1250. 


Bearbeitet 


von 


Dr.  Roger  Wilmans, 

Koniglichem  Staats-Archivar  und  Geheimen  Archiv-  Rathe. 


M  ii  n  s  t  e  r, 

gedruckt  und  in  Commission  bei  Friedrich  Regensberg. 

18  8  0. 


Digitized  by 


Google 


Digitized  by 


Google 


Vorbericht. 


Die  Freunde  der  Geschichte  Westfalens  erhalten  in  diesem  Befit  das  letzte  Ergebniss  meiner  unmittel- 
baren  BelheHigung  an  dem  Westfalischen  Urkunden-  Buche. 

Der  Entschluss,  van  diesem  Jahre  lang  mich  beschdftigenden  Unternehmen  zu  scheiden,  ist  mir  schwer 
getoorden.  Allein  der  Umstand,  dass  neben  meinen  amttichen  Arbeiten  noch  die  Vollendung  zweier  anderer 
Werke  —  der  Kaiserurkunden  Westfalens  und  der  Geschichte  der  Kampfe  zwischen  Cleve  und 
Coin  im  15.  Jahrhundert  lJ  —  meine  Masse  in  Anspruch  nahm,  und  die  (fberzeugung ,  dass  nach  einer 
Richtung  ich  mich  nothwendig  beschranken  miisse,  geboten  mir  die  Bcarbeitung  der  fur  das  Paderborner 
Urkunden- Buch  bis  zum  Jahre  1300  noch  eriibrigenden  circa  1500  Urkunden  aufzugeben  und  meiner  Thatig- 
keit  hierfiir  mit  dem  Jahre  1250  ein  Ziel  zu  setzen.  —  Nachdem  der  K.  Ober-Prdsident  von  Weslfalen 
fferr  von  Kiihlwetter  Excellenz,  so  wie  der  Director  der  K.  Stoats -Archive  Berr  von  Sybel  meinen 
Entschluss  genehmigt,  habe  ich  dann  am  15.  Juli  d.  /  die  umfangreichen  Vor arbeiten  fur  die  Jahre  1251 — 
1300  des  Paderborner  Urkunden- Buchs  dem  Director  der  hiesigen  Abtheilung  des  Vereins  fur  Geschichte  und 
AUerthumskunde  Westfalens,  Berrn  Professor  Dr.  Beckmann,  iibergeben.  Es  war  en  dies  die  unler  meiner 
Leitung  gefertigten  Abschriften  alter  in  den  Quellen  des  Staats- Archive  zu  Miinster  enthaltenen  Urkunden  in 
Betreff  des  genannten  Zeitraums;  unter  diesen  sind  die  Documente  der  Purstenthumer  Paderborn  und 
Corvey  so  wie  der  gefursteten  Abtei  Her  ford  noch  von  mir  bearbeitet2). 

Indem  nun  beim  Scheiden  von  diesei%  mir  so  werth  gewordenen  iiber  zwanzigjdhrigen  Thdtigkeit  es 
mich  drdngt,  dem  Berrn  Ober-Prdsidenten  von  Kiihlwetter  fur  das  hohe  und  fordernde  Interesse,  welches 
er  gleichsetnem  Vorgdnger,  dem  verewigten  Berrn  etc.  etc.  von  Duesberg,  dem  Westfalischen  Urkunden-Buch 
gewidmet,  den  ehrerbietigsten  Dank  auszusprechen ,  ist  es  nicht  minder  meine  PflicfU,  sowohi  den  Directoren 
unseres  Vereins,  den  Berren  Assessor  Geisberg,  Gymnasial- Directoren  Dr.  Bolscher  in  Recklinghausen  und 
Dr.  Eechelmann  in  Warburg  und  Professor  Dr.  Beckmann,  als  auch  meinen  Mitarbeitern  am  Westfali- 
schen Urkunden- Buche  den  Berrn  Professor  Dr.  Nordhoff  hier  und  Archivbeamter  Dr.  An  der  Beyden  in 
Budingen,  desgleichen  auch  meinen  friiheren  Collegen  am  hiesigen  Staats- Archive,  den  Berrn  Geh.  Staats- 
Archivar  Dr.  Ernst  Friedlaender  in  Berlin,  den  Staats  -  Archivaren  Dr.  Veltmann  in  Osnabriick  und 
Dr.  Sauer  in  Idstein,  endlich  dem  Berrn  Dr.  Philippi,  Archiv-Sekretair  in  Marburg,  und  meinem  Collegen 


))  Dies  Utztere,  von  dtm  Director  der  K.  Staats- Archive  Berrn  Geheimen  Ober - Aegievungs - fiath  Dr.  von  Sybel  in  die 
Beihe  der  PubUcationen  aus  den  K.  Preusiischen  Staats  -  Archiven  aufgenommen ,  wird  in  zwei  B&nden  insbesondere  die 
So  ester  und  die  Miinster  sche  Fehde  namentlich  aus  den  von  mir  aufgefundenen  diplomatischen  Correspondenten 
der  Herzoge  von  Cleve  zu  erlUutern  suchen ,  undjeder  einzelne  Band  neben  der  Darstellung,  Excurse  und  Urkunden  enthaUen. 

*)  Meinem  Herrn  Aiachjolger  muss  ich  es  indessen  anheimgeben ,  von  meiner  Bearbeitung  ditser  Urkunden  den  ihm  gut  dun* 
kenden  Gebrauch  zu  machen. 


Digitized  by 


Google 


IV  Vorbericht. 

Berrn  Archivar  Dr.  Keller  hier  —  fur  Hire  allseitige  treue  Mitwirkung  an  dem  Gedeihen  des  Werks  tneine 
lebhafteste  Erkenntlichkeit  bffentlich  auszudriicken. 

Was  an  mir  ist,   werde  ich,  soviet  mein  Amt  und  meine  iibrigen  Arbeiten  gestatten,  ouch   den  ferner 
erscheinenden  Abtheilungen  unseres  Urkunden-Buchs  das  lebhafteste  Interesse  zuwenden. 

Miinster,  im  December  1879. 

Dr.   R.  WILMANS. 


Wir  wissen,  dass  es  dem  Geheimen  Archiv-Rathe  Herm  Dr.  Wilmans  nicht  leicht  gewordeti  ist,  sich 
von  einem  Werke  zu  trennen,  dem  er  so  viele  Jahre  hindurch  seine  Sorge  und  seine  Kraft  gewidmet  hat. 
Der  hochverehrte  Herr  tnbge  iibeizeugt  sein,  dass  auch  wir  ihn  ungern  scheiden  sehen.  Bern*  Dr.  Wilmans 
hat  iiber  zivanzig  Jahre  hindurch  unermiidet  und  mit  seltener  Uneigenniitzigkeit  an  der  Fortsetzung  des  West- 
fdlischen  Urkunden-Buches  gearbeitet  und  mit  seinem  Vorgdnger  Dr.  Erhard  ein  Werk  geschaffen,  dessen 
hohe  Bedeutung  fxir  die  Geschichte  Westfalens  so  bekannt,  dessen  Gediegenheit  und  innerer  Werth  so  oft  und 
von  so  competenten  Seilen  her  anerkannt  worden  ist,  dass  wir  dem  niohts  hinzufiigen  konnen.  Wohl  aber 
drdngt  es  uns,  dem  hochverdienten  Berrn  auch  an  dieser  Stelle  den  wdrmsten  Dank  des  Vereins  fur  die 
langjdhrige,  uneigenniitzige  und  so  gelungene  Fortsetzung  des  W.  U.-B.  auszusprechen  und  damit  den  innigen 
Wunsch  zu  veibinden,  dass  es  dem  Herm  Di\  Wilmans,  wenn  auch  nnch  anderen  Seilen  hin,  noch  lange 
vergonnt  sein  mbge,  fur  die  Erforschung  und  Darstellung  der  Geschiehte  Westfalens  thdtig  zu  sein.  — 

Der  Verein  ist  dem  Herm  Dr.  Wilmans  auch  zu  Dank  verpflichtet  ftir  die  freundliche  (fberlassung 
seinei*  Vor arbeiten  fur  die  Geschichte  Westfalens  und  darf  sich  der  Hoffnung  hingeben,  dass  der  hochgeehrte 
Herr  auch  ferner  sein  lebhaftes  Interesse  und  seine  wirksame  Hiilfe  einem  Werke  widmen  wird,  welches  zum 
grossen  Theil  sein  Werk  ist. 

Die  Fortsetzung  des  Urkunden-Buches  wird  keine  Unterbrechung  erleiden  und  wir  haben  Grund  zur 
Hoffnung,  dass  sich  schon  bald  weitere  Lieferungen  in  wiirdiger  Weise  den  friiheren  anreihen  werden. 

Miinster,  den  16.  December  1879. 

Fur  den  Vorstand  der  Abtheilung  Miinster: 
Dr.  BECKMANN,  z.  Z.  Director. 


Digitized  by 


Google 


DIE    URKUNDEN 


DBS 


B1STHI  MS  PADERBORN. 


1201-1300. 


Wettt  Urk.-Buck    IT.  26 


Digitized  by 


Google 


W  Digitized  by  VjOOQIC 

I  _»•: 


301. 

*  Papsl  Gregor  IX.  nimmt  das  Gstereimser  Mtinchskbster  Bardehausm  in  seinen  Schutz  und  bestatigt  ihm 
atle  von  geistHchen  und  weltUehen  Obrigkeiten  gewShrte  Privilegien,  Rechte  und  Giiter.    1241  Januar  22. 

Lateratu  —  Or.  Kl.  Bardehausen  U.  46. 

Oregorius  episcopus  servus  servorum  Dei  dilectis  filiis  .  .  abbati  et  conventui  monasterii  de  Herswide- 
husen  Cistertiensis  ordinis  Padeburnensis  diocesis  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Justis  petentium 
desideriis  digimm  est  nos  facilem  prebere  consensum  et  vota,  que  a  rationis  tramite  non  discordant* 
effectu  prosequente  complere.  Eapropter  dilecti  in  Domino  filii  vestris  iustis  precibus  inclinati  libertates 
et  immunitates  a  Romanis  pontificibus,  predecessoribus  nostris,  archiepiscopis,  episcopis  ac  aliis  eccle- 
siarum  prelatis  monasterio  vestro  concessas  necnon  libertates  et  exemptiones  secularium  exactionum  a 
principibus  secularibus  ac  aliis  Christi  fidelibus  rationabiliter  vobis  indultas,  terras  quoque,  possessiones 
et  alia  bona  vestra,  sicut  ea  omnia  iuste  ac  pacifice  obtinetis,  vobis  et  per  vos  eidem  monasterio  aucto- 
ritate  apostolica  confirmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communhnus.  Null!  ergo  omnino  hominum 
liceat  etc.  Datum  Laterani  XI.  Kal.  Februarii  pontificates  nostri  anno  quartodecimo. 
Die  Bulle  ist  verloren. 

302. 

*  Papst  Gregor  IX.  befiehU  auf  die  Klage  des  Abts  von  Hardehausen  dessen  Kloster  dem  Schutz  der  geist- 
Hchen Gewalten  in  der  Erzdibcese  Mainz  an  und  veranlasst  sie,  uber  alle  diejenigen,  welche  dasselbe  im 
ruhigen  Besitz  seiner  Giiter  stbren  wiirden.  ivenn  dies  Laien  sind,  die  Excommunication,  wem  es  Geistliche 
rind,  die  Amtssuspension  zu  verhdngen.    1241  Mtirz  7.  —  Bier  nach  einem  in  zwei  Ausfertigungen  vorlie- 

genden  Transsumpte  des  Bischofs  Otto  von  Paderborn  vom  28.  November  1297.   Kloster  Hardehausen 

U.  48;  Abschr.  Msc.  VII.  4609  S.  IS. 

Universk  hoc  scriptum  visuris  Otto  Dei  gracia  Paderbornensis  ecclesie  episcopus  salutem  et  rSco- 
gnoscere  veritatem.  Vestra  noverit  universitas,  nos  litteras  subscriptas  non  cancellatas,  non  abolitas  sub 
vera  bulla,  stilo  et  filo  vidisse  ac  legisse  in  hec  verba: 

Gregorius  episcopus  servus  servorum  Dei  venerabilibus  fratribus,  sufiraganeis  ecclesie  Maguntine  et 
dilectis  filiis  abbatibus,  prioribus,  decanis,  archidiaconis,  archipresbiteris  ac  aliis  ecclesiarum  prelatis  per 
Maguntinam  civitatem  et  pro vinciam' cons titutis  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Non  absque  do- 
lore  cordis  et  plurima  turbatione  didicimus,  quod  ita  in  plerisque  partibus  ecclesiastica  censura  dissol- 
vitur  et  canonice  sentencie  severitas  enervatur,  ut  viri  religiosi  et  hii  maxime,  qui  per  sedis  apostolice 
privilegia  maiori  donati  sunt  libertate,  passim  a  malefactoribus  suis  iniurias  sustineant  et  rapinas,  dum 
vix  invenitur,  qui  congrua  illis  protectione  subveniat  et  pro  fovenda  pauperum  innocencia  se  murum  de- 
fensionis  opponat.  Specialiter  autem  dil§cti  filii  abbas  et  fratres  monasterii  de  Herswitehusen  Cister- 
ciensis  ordinis  Paderbornensis  dyocesis  tarn  de  frequentibus  iniuriis,  quamde  ipso  cottidiano  defectu  iusti- 
cie  conquerentes,  universitatem  vestram  litteris  pecierunt  apostolicis  excitari,  ut  ita  videlicet  eis  in  tribu- 
lationibuB  suis  contra  malefactores  eorum  prompta  debeatis  magnanimitate  consurgere,  quod  ab  angnstiis, 
quas  sustinent,  et  pressuris  vestro  possunt  presidio  respirare.    Ideoque  universitati  vestre  per  apostolica 

26* 


Digitized  by 


Google 


204  1241. 

scripta  mandamus  atque  precipimus,  quatinus  illos,  qui  possessiones  vel  res  sen  domos  predictorum  fra* 
trum  irreverenter  invaserint  aut  ea  iniuste  detinuerint,  que  predictis  fratribus  ex  testamento  decedencium 
relinquuntur,  seu  in  ipsos  fratres  vel  eorum  aliquem  contra  apostolice  sedis  indulta  sentenciam  excommu- 
nicationis  vel  interdicti  presumpserint  promulgare,  aut  decimas  laborum  de  possessionibus  habitis  ante 
concilium  generate,  ante  quod  susceperunt  eiusdem  ordinis  instituta,  quas  propriis  manibus  aut  sumptibus 
excolunt,  seu  nutrimentis  animalium  ipsorum,  spretis  apostolice  sedis  privilegiis  extorquere,  monitione 
premissa,  si  laici  fuerint,  publico  candelis  accensis  singuli  vestrum  in  ecclesiis  et  diocesibus  vestris  excom- 
municationis  sentencia  percellatis.  Si  vero  clerici  vel  canonici  regulares  seu  monachi  fuerint,  eos  appel- 
latione  remota  ab  officio  et  beneficio  suspendatis>  neutram  relaxaturi  sententiam  y  donee  predictis  fratribus 
plenarie  satisfaciant  et  tarn  laici  quam  clerici  seculares,  qui  pro  violenta  manuum  iniectione  in  ipsos 
fratres  vel  ipsorum  aliquem  anathematis  vinculo  fuerint  innodati,  cum  diocesani  episcopi  litteris  ad  sedem 
apostolicam  venientes  ab  eodem  vinculo  mereantur  absolvi.  Datum  Laterani  Nonas  Martii,  pontificates 
nostri  anno  quartodecimo. 

In  huius  rei  testimonium  sigillum  nostrum  presentibus  est  appensum.  Datum  Paderborne  anno  Domini 
M*.CC°.XC°.  septimo,  quarto  Kalendas  Decembris. 

303. 

*  Der  Ritter  Ludolf  von  Heerse  verkauft  dem  Capitel  von  Busdorf  eine  Kornrente  aus  Giitern  zu  Eleren  l) 
und  Vesperthe2],  die  er  bisher  vom  Propste  desselben  Slifts  zu  Lehen  geiragen.  —  Bier  nach  dem  Regest  in 
Msc.  L  121.  S.  24  und  einer  alieren  Abschrift  (Kloster  Dalheim  U.  30}  der  schon*im  14,  Jahrhundert  ganz 
zerstorten  Urkunde,  die  auch  jetzt  Coll.  Stift  Busdorf  U.  21  vorliegt.  Actum  Paderborn  in  pomerio  pro- 
positi Apostolorum  Petri  et  Andree  a.  1241 ,  VI.  Idus  Mai.  (Mai  10). 

Von  den  beiden  Siegeln  des  Bischofs  und  des  Domcapitels  (S.  Liborius)  sind  grossere,  wunderbar  gat  erbaltene 
Bruchstucke  vorbanden. 

304. 

Erzbischof  Conrad  von  Coin  bekundet  in  Bezug  auf  die  Rechtsverhaltnisse  zwischen  dem  Erzbisthum 
Coin  und  dem  Kloster  Belmershausen:  quod  abbas  et  conrentus  de  Helmworzhusen ,  quorum  ecclesta  seJi 
Romane  subiecta  est  immediate,  ecclesie  Coloniensi,  que  suis  fidelibus  et  devotis  semper  patrocinium 
consuevit  impertiri,  vinculo  amicitie  et  familiaritatis  indissolubili  -cupientes  astringi,  tempore  d.  Engelberti 
—  ^Coloniensis  archiepiscopi  —  medietatem  oppidi  in  Helmwerzhusen  et  castri  Crukenberg  adiacentis, 
monete  quoque  et  thelonei  omniumque  proventuum  oppidi  memorati  liberaliter  et  unanimi  consensu  con- 
tulerunt,  ut  tarn  ipse  quam  sui  successores  et  ecclesia  Coloniensis  eos  in  iuribus  et  libertate  sua  confo- 

verent  ac  in  necessitatibus  suis  consilium  impenderent  et  iuvamen.     Prefatus  vero  d.  Engelbertus 

in  recognitionem  beneficii  sibi  et  ecclesie  sue inpensi  —  assensu.  —  maioris  capituli  Colo- 
niensis taliter  duxerat  ordinandum,  ut  vineas  prope  Wolkenburg  8)  sitas  cum  nemore>  area  et  aliis  perti- 

nentiis    que   propria   comparavit  pecunia,    in  restaurum monasterio  donaret  memorato.    Quia 

vero  pium  eius  prop  osi turn  suis  temporibus  nondum  fait  effectui  mancipatum,  nos  de  fidelium  nostrorum 
consilio  et  maioris  ecclesie  Coloniensis  accedente  —  consensu,  aream  cum  aliis  suis  pertinentiis  libere  et 

absolute  monasterio  donavimus  memorato. Actum  et  datum  Colonie  a.  D.  MCCXLI  undecimo  die 

Maii.  —  Abschr.  Msc.  11.  104  S.  147.  Lacombkt*)  II.  Nr.  253. 


l)  Eilern  ein  Vorwerk  bei  Fiirstenberg,  Kreis  Bfiren.  —  a)  Siefae  ©ben  Nr.  70  und  die  Note.  —  •)  Einer  der  Berge  des 
Siebengebirges,  Bonn  gegeniiber.  —  ')  Derselbe  bemerkt  hierbei,  dasg  diese  Qiiter  von  Helmershauten  epater  an  du 
Stift  Essen  abgetreten  sein  miiasen,  da  in.  dessen  Arcbive  jskb  die  Urkunde  vorgefunden  babe. 


Digitized  by 


Google 


1241.  205 

Excurs. 
Wit  kniipfen  an  den  Ausssug  aus  dieser  Urkunde  eine  Erorterung  der  in  deren  Bereich  einschlagenden 
Frage  Uber  das  Subjectionsverhattniss  des  Klosters  Helmershausen  zum  Bochstift  Paderborn. 

Bekanntlich  hatte  Kaiser  Beinrich  II.  auf  Bitten  des  Bischofs  Meiniverk  durch  Urkunde  vom  11.  Juli 
1017  das  Kloster  Helmershausen  dem  Bisthum  Paderborn  incorporirt,  Erhard  R.  882  C.  93.  Stumpf  1688  l). 
Wdhrend  des  Laufes  des  XI.  und  zum  grosseren  Theile  auch  des  XII.  Jahrhunderts  scheint  dies  Untertha- 
nigkeitsverhaltniss  vom1  Kloster  willig  getragen  ivorden  zu  sein,  Helmershausen  auch  durch  die  Paderborner 
Bischofe  manche  Vertnehrung  an  Giitern  erfahren  zu  haben,  Wenck  Bess.  Landesgesch.  II.  A.  973.  Erst  als 
Papst  Ccelestin  III.  durch  Bulk  vom  13.  Juli  1192,  Wenck  II.  B.  S.  121,  dem  Kloster  seine  Besilzungen  und 
Privilegien  bestatigt  und  hierin  besonders  erkltirt  hatte:  vestigiis  —  predecessorum  inherere  a)  volentes, 
monasteritim  ipsum  ab  omni  episcopi,  in  cuius  parochia  situm  est,  perenniter  absolvimus  di- 
tione  brach  der  Streit  aus.  Das  Kloster  konnte  nach  diesem  Ausspruch  die  Incorporation  ins  Bisthum 
Paderborn  nicht  mehr  als  zu  Rechte  bestehend  anerkennen  und  verwcigerte  dessen  Bischof  Bernhard  II.  den 
Gehorsam.  Veber  den  Verlauf  des  hieriiber  bei  der  Bdmischen  Curie  anhangig  gemachtSn  Processes,  giebt  die 
von  uns  oben  IV.  S.  34  zu  Nr.  31  und  Addilam.  Nr.  80  erivahnte  Bulk  Ccelestin  s  II L  vom  29.  April  1195 
sehr  bemerkenswerthe  Aufschlusse.  Das  scharfe  Auge  des  Archiv- Assist  enten  Herrn  Dr.  Phi  lip  pi  hat  aus 
diesem  sehr  zerstbrten  Document  doch  noch  Folgendes  zu  entzijfem  vermocht: 

*  Celestiiius  episcopus  servus  servorum  Dei  dilectis  filiis  —  in  Walkenrethe  —  Luttere  et  —  de 
campo  sancte  Marie  abbatibus  et  Magisto  Bertholdo  de  Xanten  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 
Cum  ecclesia  Romana  venerabiles  fratres  nostros  episcopos  et  alios  ecclesiarum  prelatos  in  partem  sol- 
licitudinis,  non  in  plenitudinem  assuinpserit  potestatis,  communi  credimus  utilitati  proficere,  si  causas  ad 
nos  per  appellationera  vel  quolibet  alio  modo  delatas,  quarum  Veritas  nobis  non  potest  sine  multo  gra- 
vamine  partium  manifestari  ad  plenum,  personis  ecclesiasticis  duxerimus  committendas,  de  quibus  earn 
opinationem  habemus,  quod  .  .  .  urn  iudicium  debeant  iudicare  et  veritatem  gratie  pretio  et  precibus 
anteferre  et  qui  ex  vicinitate  loci  meritum  cause  credantur  posse  melius  intueri.  Sane  venerabilis  fratris 
nostri  —  Palburnensis  episcopi  et  dilecti  filii  —  abbatis  in  Helmwordfeshusen]  qui  de  mandato  nostro 
per  (manus)  venerabilis  fratris  nostri  Al. *)  Albanensis  episcopi  sine  p(reiudici)o  Palburnensis  ecclesie 

m us  heredit  .....  me tia  Roman  . .  suscepit in  nostra  presentia  con(stitutis) 

ad  audiendam  (questionem)  que  inter  ipsum  episcopum  et  —  abbatem  (vertebatur)  memoratum  ad  epi- 
scopum  et  dilectum  filium  Cint. 4)  tituli  sancti  Laurentii  in  Lucina  presbyterum  cardinalem  dimittimus, 
(5  Linien  sind  vollkommen  unlesbar)  nequaquam  impedimento  quod  eadem  causa  primo  . . .  venerabili  fratri 
nostro  —  arcbiepiscopo  (Maguntino)  Sabinensi  episcopo,  ....  secundo  venerabilis  fratribus  —  Hilden- 

sensi  —  Mindensi  et  —  Verdensi  episcopis,  tertio  H.  Decano  et  S.  scolastico  sancti  Cuniberti s 

de  Gradibus  sancte  Marie  Coloniensis  fuit  ab  apostolica  sede  commissa.    Quod  si  omnes  hiis  exequendis 

nequiveritis  interesse ea  nichilominus  exequantur.    Datum  Laterani  III.  Kal.  Maii  pontificatus 

nostri  anno  quinto 

Es  er giebt  sich  hieraus,  dass  votErlass  dieser  Bulk  schon  drei  papstliche  Commissionen  resp.  Unter com- 
missioner* in  dieser  Angelegenheit  thatig  gewesen  waren,  bestehend  aus:  l)  dem  Erzbischof  Conrad  von  Mainz, 
Cardinal  von  S.  Sabina,  der  abet  auch  spater  die  Oberleitung  der  Verhandlungen  behielt,  2)  den  Bischofen 
von  Minden,  Bildesheim  und  Verden,  3)  dem  Dechanten  Bildebrand  und  dem  Scholasticus  S.  von  S.  Cunibert. 
Dass  wir  in  dem  U.-B.  IV.  S.  24  von  uns  zuerst  publicirten  Documente,  den  in  dieser  Angelegenheit  erstat- 


*)  Ich  erwahne  hierbei,  dass  das  Original  sich  im  Staats- Archive  zu  Marburg,  fruher  in  Cassel,  befindet.  Stumpf  hat 
die  betreffende  Notiz  falschlich  zu  der  Urkunde  vom  10.  Juli  1017  gesetzt.  —  *)  Dass  friihere  Papste  dem  Kloster 
ahnliche  Privilegien  ertheilt,  ist  mir  doch  nicht  bekannt.  Nach  Wenck  II.  B.  121  enthalten  die  hier  in  Betracht 
kommenden  Bullen  von  Benedict  VIII.  v.  J.  1014  und  Eugenius  III.  nur  allgemeine  Formeln  und  sind  deswegen  von 
ihm  iibergangen  worden.  —  8)  Albini.    Vgl.  Jaffe  Regg.  Pont.  Bom.  S.  886.  —  ♦)  Cinthium.    Jaflfe  1.  c. 


Digitized  by 


Google 


206  1241. 

teten  Bericht  dieser  beiden  Cblnischen  Geistlichen  besilzen,  habe  ich  schon  Addiiamenta  Nr.  80  enviesen. 
Die  darin  gemeldeten  Thalsachen,  dass  der  Abt  Thielmar  von  Hehnershausen  und  seine  Mtinehe  mit  einem 
Haufen  Bewaffneter  der  Ausfuhrung  des  vom  Cardinal  von  Sabina,  Erzbischof  von  Mainz,  zu  Gunsten  des 
Bischofs  von  Paderborn  erlassenen  Spruchs  sich  widersetzt  und  dem  zur  Wiederbesitznahme  des  Klosten 
friedlich  kommenden  Bischofe  Bernhard  11.  gewaltsam  den  EintriU  verwehrt  haben  und  deswegen  von  dem 
Dechanten  von  S.  Cunibert  excommunicirt  worden,  waren  von  so  erheblicher  Art,  dass  Ccdeslin  III.  dutch 
die  vorstehende  Bulle  vom  29.  April  1195  sine  neue  Commission,  bestehend  aus  dem  Cardinalbischofe  Albinus 
von  Albano  und  dem  Cardinalpresbyter  Cinlhius  von^S.  Laurentius  in  Lueina  bestehend,  zur  Untersuchung 
dieser  Frage  einsetzte. 

Doch  scheint  diese  selbst  nicht  gehandelt  zu  haben,  sondern  ihr  Mandat  dem  nach  Deutschland,  um  denKreuzzug 
zu  predigen  vom  Papste  entsendeten  Legaten  Johann  von  Salerno,  Benedictiner  von  Monle  Cassino,  Cardinal- 
presbyter von  S.  Stephanus  in  Celio  monte  *J  iiber  tragen  worden  zu  sein.  Die  von  mir  in  den  Monum.  Germ, 
zuerst  vollstandig  publicirlen  Annales  Marbacenses  SS.  XVI L  166  sind  die  einzige  Quelle,  toelche  uns  iiber 
seine  auf  dem  Reichstag  zu  Gelnhausen  gegen  Ende  Octobers  1195  gehaltene  Kreuzpredigt  eine  Nachricht  auf 
bewahrt  haben.  Aber  sein  Aufenthalt  in  Deutschland  dauerte  noch  longer.  Im  Urktmdenarchive  des  Klosten 
Marienfeld  liegt  unter  Nr.  8  eine  sehr  merkwiirdige  Vrkunde  dieses  Cardinalkgaten  Johann  aus  dem  J.  1196, 
Erhard  R.  2376  C.  556,  vor,  worin  er  dem  Kloster  Marienfeld  den  Besitz  des  ihm  entrissenen  Gules  Stopei- 
lage  bestatigt  und  hierbei  den  Edlen  Heinrich  von  Schwalenberg ,  der  auf  seinen  Befehl  dem  Kloster  das  Gut 
zuriickgegeben  hatte,  von  der  iiber  ihn  ausgesprochenen  Excommunication,  im  Namen  des  Papsies  und  in 
seinem  eigenen  freisprach.  Da  diese  Vrkunde  zu  Corvey  1196  ausgestellt  ist,  —  wir  konnen  leider  nicht 
feststellen  in  welchem  Monate,  —  so  wird  unzweifelhaft  der  Legat  Johann  auch  bet  diesem  seinen  Aufenthalt 
in  Westfalen  den  Frieden  zurischen  Paderborn  und  Belmershausen  vermittdt  haben.  Diese  Thatsache  wird 
ndmlich  positiv  uberliefert  durch  sein  an  den  Abt  von  Corvey  und  den  Domdechanten  von  Hildesheim  ge- 
richietes  Schreiben,  das  ich  unter  den  Urkunden  des  Klosters  Dalhekn  vorgefunden,  und  jetzt  in  das  Fursten- 
thum  Paderborn  unter  Nr.  84  c  ubernommen  habe. 

*  J(ohannes)  sola  miseratione  divina  tituli  sancti  Stephani  in  Celio  monte  presbyter  cardinalis  apo- 
stolice  sedis  legatus  karissimis  in  Christo  fratribus  suis  et  amicis  abbati  Corbeiensi  et  decano  Hildenes- 
hemensi  salutem  et  dilectionis  intime  affectum.  Divina  favente  clemencia  causam  venerabilis  fratris  nostri 
Patherbornensis  episcopi  in  abbatem  Helmwardeshusensem  ad  amicabilem  duximus  compositionem.  Super 
aliis  vero  accessoriis  hinc  inde  in  manibus  nostris  oompromiserunt,  quod  vestro  deberent  stare  arbitrio. 
Unde  mandamus  vobis  auctoritate  legationis  qua  fungimur,  quatinus  inter  eos  amicabiliter  componatis  ita 
quod  causa  ista  non  possit  relabi  in  recidive  contentions  scrupulum.  Verum  quia  ad  maiorem  cautelam 
petiit  pars  abbatis,  postquam  recepimus  attestationes  episcopi,  ut  totidem  ex  parte  sua  testes  recipere- 
mus,  mandamus  quod  vos  ipsos  testes  recipiatis  et  clausos  sigillis  yestris  abbati  restituatis,  testes  vero 
episcopi  quos  sub  sigillo  nostro  mittimus,  dempto  sigillo  nostro  sigillis  vestris  eigne tis  et  episcopo  resti- 
tuatis. 

Das  Siegel  des  Legaten,  kleia  und  oblong,  stellt  einen  Geistlichen  in  ganzer  Figur  mit  der  Mitra  auf  dem  Haupte 
dar.    Von  der  Umschrift  ist  noch  JOHS  D.  SALNO  TT,  SCI  S PBR  CARDINAL,  zu  lesen  »). 

Der  Ausdruck,  den  der  Legal  hierbei  gebraucht:  causam  ....  ad  amicabilem  duximus  compositionem 
lasst  wohl  auf  eine  definitive  friedliche  Beilegung  der  Streitfrage  scJiliessen.  Wenigstens  ist  von  einer  Fort- 
dauer  des  Processes  nirgends  mehr  die  Rede  und  im  Jahre  1208  erkennt  P.  Innocenz  HI.  mit  den  Worlen 


l)  Bei  der  Wahl  Innocenz  III.  wurde  er  diesem  als  Oegencandidat  entgegengestellt.  Winkelmann,  Gesch.  Philipps  von 
Schwaben  S.  93.  —  *)  Auch  an  der  vorerwahnten  Marienfelder  Urkunde  hangt  das  namliohe  Siegel,  was  aber  sehr 
gelitten  hat. 


Digitized  by 


Google 


1241.  207 

seiner  Bulk  vom  3.  Afai  1208,  U.-B.  IV.  31  d*  manasterio  Helwordeehusensi,  quod  ad  Bomanam  eecle- 
siam  nullo  mediants  »oacitur  pertinere  die  Freiheit  und  Unabhdngigkeit  des  Klosters  vom  Bisthum  Pa- 
derbom  ausdruckUch  am,  wie  denn  aueh  Honorius  HI.  in  der  gleich  zu  erwahnenden  Bulls  vom  26.  Januar 
1223  Udmershwsen  zu  den  Kirchm  zahlt,  que  ad  Romanam  eccieeiam  immediate  pertinere  creduntur. 
U.-B.  IV.  UQ, 

Aber  trotzdem  hiirten  die  StreMgkeiten  nicht  auf.  Waren  der  Abt  und  die  Monche  van  Hehnershausen, 
wie  wir  sahen,  friiher  ecccommunicirt  warden,  so  trifft  dies  Loos  nun  aueh  das  Paderbomer  DamcapiteL 
Das  Kloster  Hebnershawen  hail*  namkeh,  xoohl  gestuizt  auf  die  Best&tigung  in  der  Bulle  vom  13.  Juli  1192. 
Wenck  It.  B.  S,  122,  die  Schmfamg  des  Paderbomer  Bisehofs  Poppo  1076—1083  betreffend:  surds  baronatum  l) 
quern  babetie  iu  eadam  villa,  die  Burg  Krvkenberg  dicht  bet  seiner  Stadt  wahrscheinlich  kurz  var  dam  J.  1220 
erbaut.  Ztuar  erwahnt  der  in  Bezug  auf  die  Abtretung  der  Hdlfte  der  Stadt  mil  dem  Erzbischof  Engelbert 
von  Coin  abgesehloesene  Vertrag  des  Matters  vom  16.  Juli  1220,  Wenck  II.  B.  S.  140,  naeh  nicht  der  Burg. 
Aber  indem  Papst  Honorius  III.  am  23.  Januar  1223  diesen  Vertrag  bestdiigte,  giebt  er  an,  dass  diese  com- 
positio  handele:  super  munitioue  quadam  et  oppido  iuxta  monasterium  vestrum  conatructis  ek rebus  aliis. 
Der  Ausdruck  compositio  hatSchaten  bei  seiner  Verbffentlichung  dieser  Bulle,  fdlschlichz.J.  1222,  zuderganz 
unbegriindeten  Annahme  veranlasst,  dass  Erzbischof  Engelbert  diese  Burg  zum  Schutze  seiner  Grdnzen  erbaut, 
daruber  aber  mit  dem  Kloster  in  Streit  gerathen  und  dieser  dann  durch  einen  Vergleich  friedlich  beendet 
warden  $eiqJ.  Diese  Jfanohm*  ist  aber  falseh.  %oie  die  von  mir  U.-B.  IV.  138  zuerst  veroffenUiehte  BuMe 
Honorius  III  vom  27.  Januar  1225  erweist,  worin  positiv  angegeben  wird,  dass  der  Abt  \ind  die  Miinche 
von  Hehnershausen  die  Burg  erbaut  hdtten.  Dies  besidtigt  audi  unsere  Urkunde  Erzbischof  Conrad s  von  1241 
durch  ihren  Bericht,  dass  zur  Zeit  Engelberts  Abt  und  Convent,  urn  mit  dem  Erzbisthum  Coin  aufs  lnnigste 
verbunden  zn  bleibcn,  dem  Erzbischof  Engelbert  die  Hdlfte  der  Stadt  JBelmershausen  und  der  Burg  Kruken- 
berg,  in  voiliger  (fbertinslivwiung  abgetreten  hdtten.  Aber  iiberhaupt  ist  ein  urspriinglicher  Gegensatz  zwi~ 
sehen  Belmershauseu  und  Cola  gar  nicht  denkbar.  Coin  thai  dem  Kloster  was  es  nur  konnte  zu  Gefallen, 
urn  mit  seiner  UntereiiUzung  die  gegen  die  territoriale  Unabhdngigkeit  Paderboms  gerichteten  Plane  durckzu- 
setzen,  woriiber  ieh  auf  meine  Note  zu  U.-B.  IV.  69  verweise.  Aueh  wurde  es  vom  Papstehierinunterstutzi. 
Denn  em  demselben  Tage,  an  welchem  Bonorius  HI.  den  Vergleich  des  Klosters  mit  dem  Erzbischof  iiber 
Stadt  und  Burg  bestdiigte,  am  26.  Januar  1223,  befiehlt  er  ctuch  dem  Erzbischof  Engelbert  an,  das  dem 
papsihehen  ShMe  untenoerfene  Kloster  Hdmershausen  gegen  Jedermann  in  seinen  Besitzungen  und  Bechten 


Dies  Wort  koramt  nur  sehr  sdten  vor,  ygi.  Ducange  8.  v.;  es  hat  aueh  in  den  dort  aufgefuhrten  Stellen  nicht  den 
finn  wie  hi«r,  das  Eecht  Bur  gen  am  bauen.  Auf  alle  F&Ue  liegt  hier  wohl  einc  T&uschung  vor,  die  die  Monche 
von  Helmershausen  sick  mjt  Papst  Cceleetin  III.  erlaobt  haben.  Denn  es  widarapricht  aUer  Gesohiehte,  anaunabmen, 
dass  der  Bischof  von  Paderborn  gegen  Ende  des  11.  Jahrhunderts  dem  Kloster  das  Recht  Burgen  zu  bauen  verliehen 
haben  sollte,  urn  so  mehr  als  die  Bischofe  von  Paderborn  dieses  Recht  spaterselbst  nicht  einmalbesassen,  imlS.Jahr- 
hundert  viejbmehr,  wie  unsere  Urknnfcn  argeben,  $e  Erebisebofja  von  Coin  dasaelbe  als  ein  Attrftmt  ihrer  fcrzogHchen 
Gewatt  inoi  £isthum  Paderborn  fur  ajcb  ifli  Anepruofe  nahmen.  Ygi  unsere  Note  zu  Nr.  ffflk  Die  Gewalt  far  Abte  von 
Helmershausen  in  der  Yilla  dieses  Kamens  war  atterdings  ursprungUca  eine  eehr  grease.  Am  dQ.  April  1000, 
Wenck>  U.  B.  S.  40^  Stampf  1280,  also  yor  der  Incorporation  verlieb  Otto  UI.  dem  Abte  Heutf;  potestatem  atque 
lirentiaia  in  eodem  loco  Ealmwardeahuaen  •  .  ,  .  frciendi,  habendi  et  eonstituendi  mercatum,  monetam  conetitaendi, 
theloneum  accipiendi  jbique  totiua  publico  funetipnis  negotium  deerevimus  colendum,  und  befthl  zugleick:  ut  omnes 
negotiatorea  oeterique  mercatum  ex«olantes,  eommoffanUw,  euntes  et  redeuntes»  talem  pacem  talemque  iuatitiam 
obtineant,  qualem  Uli  detinent,  qui  Moguntie^,  Qolonm  et  Trutmanniae  negotioin  eiercent»  talemque  bannum 
pereolyant,  gui  ibidem  mercatum  iaquiatwre  vel  infringere  paresuman^  Diese  fik  die  Stellnng  Dortmund's  als 
oberstes  HandeJb^ericbt  in  NorddeotscUand  wiebtige  Paten,  auf  die  Dp,  Suibel  ukh  anfinerksam  machte,  vgl  Beitr. 
zur  Geacfc*  Dortmunda  R.  and  JQ.  g,  178,  mussea  meinem  Stows*  uu  Additam.  1H  &  89  beigefugt  werden.  —  ')  Aueh 
Jlcker,  Engelbert  d*  H.  8»  77  ist  jam  bjerin  gefolgt,  Weim  e»  abet  yon  der  Vorauasetzung  ausgebt,  daas  sohon 
Erabiaehof  Philipp  yon  Qevosherg  1 W— 11 W  Srukeobefg  erbe«t  babe,  so  ist  daa  wohl  achwerlicb  begrundet.  Im 
Vexaeicbiiiase  der  von  dieeem  fiir  die  Q&m  K^ebe  gejnaebten  Grwerbungen,  Herzogth.  Weat&left  Iiebaa-Urkunden 
Nr.  1,  am  beaten  gedruckt  Seibertz  UL  Nr.  1072  &  481,  flndet  es  ftieb  mhi  attfeefuhrt. 


Digitized  by 


Google 


208 


1241. 


zu  sckiitzen  fzuerst  U.-B.  IV.  110  verbffentKchi).  Unzweifelhaft  bezieht  sich  dann  hierauf  auch  sein  unlet 
dem  7.  October  desselben  Jahrs  den  Bischbfen  von  Bildesheim  und  Minden  ertheilter  Befehl,  dem  Kloster  auf 
Verlangen  des  Abts  und  des  Convents  die  EpiscopaHen  (crisma,  oleum  sanctum,  ordinationes  monachorum, 
consecrationes)  zu  besorgen,  ivelchen  Befehl  dann  Gregor  IX.  am  16.  December  1227  und  Imocenz  IV.  am 
22.  August  1245  wtederholten  (Wenck  11.  B.  S.  143,  welche  drei  Urkunden  Potthast  nicht  kennij. 

Das  konnte  aber  nicht  verhindern,  dass  auch  der  Bischof  von  Paderborn  sich  seines  Bechts  bewusst  blxtb 
und  soviel  er  vermochte,  dasselbe  zu  wahren  suchte.  Bernhard  llh  sprach  wegen  Erbauung  von  Krukenberg 
die  Excommunication  iiber  Abt  und  Convent  von  Helmershausen  aus.  Hierauf  legten  diese  beim  Papste 
Appellation  ein  und  eine  der  von  ihm  eingesetzten  Commissionen  verhangte  dann  ihrerseits  die  Excommuni- 
cation iiber  das  Paderborner  Domcapitel,  was  sie  allerdings  Honorius  III.  durch  Butte  vom  27.  Januar  1225 
anwies  zu  widerrufen,  toie  es  die  von  mir  U.-B.  IV.  112,  138  und  139  zuerst  publidrten  Urkunden  darthun. 
Aber  schliesslich,  wie  das  von  Lacomblet  veroffentlichte  Document  von  1241  constatirt,  blieb  die  Verbindung 
zwischen  dem  Erzbisthum  Coin  und  dem  Kloster  Bermershausen  doch  bestehen,  tvenn  auch  diesdbe  dem 
Kloster  fernere  Kampfe  mit  den  Bischbfen  von  Paderborn  nicht  erspart  hat  x). 

305. 

*  Nach  dem  Compremtssentscheid  des  Bischofs  Bernhard  IV.  von  Paderborn  und  seiner  drei  Mitrichler  mm 
der  Bitter  Achilles2)  auf  alle  Anspruche  an  das  dem  Kloster  Abdinghof  gehbrige  Gut  Ykenhove*) 
verzichten.    1241  Mi  26.  —  Or.  Kl.  Abdinghof  V.  50. 

Super  omni  dissensione  mota  inter  abbatem  et  conventum  sancti  Pauli  in  Paderburna  ex  una  parte 
et  AchUlem  militem,  Beatricem  uxorem  suam,  Johannem,  Conradum,  Ywanum,  Lodewicum  filios  eorun- 
dem  et  alios  heredes  ipsorum  super  curia  in  Ykenhove  et  eius  pertinenciis  ex  altera,  in  nos  Bernhardum 
quartum  Paderburnensis  ecclesie  episcopum,  Godefridum  abbatem  et  Hildegerum  priorem  Lesbernensem, 
magistrum  Mauritium  canonicum  et  Hermannum  plebanum  sancti  Pancracii  Paderburnensis  sub  pena  cen- 
tum marcarum  parti  arbitrium  observanti  solvendarum  extitit  compromissum.  Nos  igitur  de  communi 
consensu  partium  arbitrando  sub  pena  precBcta  statuimus,  quod  predicti  A.  et  uxor  sua  et  ipsorum  filii 
predicti  pro  se  et  heredibus  suis  precise,  pure  et  sine  omni  conditions,  simpliciter  et  absolute  penitus 
et  in  perpetuum  renuntiaverunt  omni  actioni  et  iuri  si  quod  habebant  vel  habere  yidebantur  in  dicta 
curia  et  eius  pertinenciis,  recognoscentes  coram  nobis,  quod  nichil  iuris  in  ipsa  et  eius  pertinentiis  ba- 
berent  nee  aliquid  .  .  .  de  cetero  sibi  usurparent.  Ne  autem  hoc  factum  in  posterum  valeat  calumpniari, 
presens  scriptum  conscribi  fecimus  et  nostrorum  sigillorum  appensione  communi vimus,  et  de  petitione 


Vgl.  Wenok  II.  A.  S.  977  und  das  Folgende;  Wigands  Archiv  IV.  20  sq.  VI.  89.  —  *)  Leider  ist  sein  Territorialname 
nicht  angegeben.  —  *)  Es  ist  mir  nicht  moglich  gewesen,  die  Lage  und  den  heutigen  Namen  des  Orts  Yk  en  ho  to 
festzufltellen,  welchen  eine  neuere  Ruokschrift  unserer  Urkunde  „Ikinghof*  nennt.  Allerdings  kommt  dieser  Ori 
schon  in  der  Urkunde  des  Bischofs  Evergis  fur  Abdinghof  vom  Jahre  1162  vor.  Wenn  dieselbe  nun  auch  zn  der 
Zahl  der  von  mir  sis  formell  falsch  nachgewiesenen  Abdinghofer  Documente  gehdrt,  Zeitschr.  XXXIV.  S.  18.  26, 
so  wird  doch  gegen  die  Achtheit  des  Inhalts  sich  schwerlich  ein  Zweifel  erheben  lassen.  Nach  dieser  Urknnde, 
Erhard  R.  1887  G.  826,  bestatigte  Bischof  Evergis  die  Schenkung  des  predium  cum  uno  molendino  in  Ikinghove 
situm  in  comitatu  Thiethardi,  die  ein  Edler  Erpo  mit  seiner  Frau  Gertrud,  gleichfalls  einer  Edlen  von  Geburt,  dem 
Kloster  Abdinghof  zu  dem  Zwecke  gemacht  hatte,  um  in  demselben  dem  beschaulichen  Leben  sich  widmen  zu 
konnen.  Dieser  Graf  Thiethard  ist  bisher  vollig  unbekannt  gewesen.  Spater  ist  diese  Schenkung  durch  koniglichen 
Baun  in  seiner  Grafschaft  zuerst  zu  Benninghausen  und  dann  zu  Staipa  bestatigt  und  die  Vogtei  fiber  diese  Guter 
vom  Vogte  des  Bisthums  Folquin  (von  Sohwalenberg)  ubernommen  worden.  Zu  welchem  spateren  Geschledte 
gehorte  aber  dieser  Edle  Erpo ,  der  in  derselben  Urkunde  dem  Kloster  auch  Guter  bei  Worringen  am  Rhein  sohenkte? 
Dass  Beziehungen  zum  Lippeschen  Hause  hierbei  obgewaltet  haben  mussen,  erweist  die  Mitbesieglung  Bernhardt  von 
Lippe.    Doch  geben  die  Lippeschen  Regesten  keine  Auskunft. 


Digitized  by 


Google 


1241,  209 

parcium  tunc  inde  ad  maiorem  cautelam  et  evidential  uberiorem  sigillum  nobilis  viri  domini  Bernbardi 
de  Lippa  est  appensum.    Acta  sunt  hec  a,  D.  millesimo  CC°,XLIQ.  in  crastino  beati  Jacobi  apostoli. 

Die  Siegel  des  Bisohofs  und  seines  Neffen  Bernhardt  III.  von  Iippe,  letzteres  das  Reitersiegel  (vergl.  Preuss  nnd 
Falkmann  L  Tafel  6)  sind  nor  zum  Theil  erhalten. 

306. 

*  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  gestatiet  mil  Zustimmung  des  Bischofs (Bemhard  IV.)  von  Paderborn,  doss 

der  Abt  van  Hardehausen  auf  der  Paderborner  und  auf  der  Mainzer  Synode  die  Inful  lJ  trage.   1241 

August  9.  -±-  Or.  Kl.  Hardehausen  U.  47*). 

Sifridus  Dei  gratia  aancte  Maguntine  sedis  archiepiscopus,  sacri  imperii  per  Germaniam  archicancel- 
laxius  diiecto  in  Chris  to  .  .  abbati  de  monasterio  Paderburnensis  diocesis  salutem  in  Domino.  Ad  hono- 
rem  tue  ac  Paderburnensis  ecclesie,  cui  immediate  subesse  dinosceris,  auctoritate  presentiura,  accedente 
consensu  venerabilis  fratris  nostri  domini  .  .  Paderburnensis  episcopi,  de  speciali  gratia  nostra  tibi  tuis- 
que  successoribus  perpetuo  indulgemus,  ut  usum  infule  habeatis,  tarn  in  consilio  Maguntinensi  quam  in 
Paderburnensi  synodo  incedentes  infolis  decorati.  Et  ut  de  hac  nostra  gratia  vobis  indulta  possetis  habere 
perpetuam  firmitatem,  presens  scriptum  devotioni  vestre super  ea  duximus  concedendum.  Datum  Pa... burn, 
anno  gratie  millesimo  ducentesimo  quadragesimo  primo,  V.  Idus  Augusti  pontificatus  nostri  anno  duodecimo. 
Das  fruher  an  seidenen  .Schnuren  befestigte  Siegel  ist  abgefalleru 

307. 

*  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz,  als  Metropolis  des  Bisthums  Paderborn,  gewahrt  dem  Abte  von 
Marienrniinster  ein  gleichlautendes  Privileg.  Datum  Patherburne  anno  gratie  1241  V.  Idus  Augusti 
(August  9j  pontificatus  anno  duodecimo.  —  Abschrift  Msc.   VII.  4512  S.  30. 

308. 

*  Der  Kirthe  zu  Etlen  werden  11  Acker  Landes,  die  ihr  Hitter  Conrad  von  Ellen  enlrissen  hatte,  gerichtiich 

wieder  zugesprochen.    1241  November  30.  —  Or.  und  Abschr.  des  17.  Jahrh.  Fr.  Paderborn  U.  157. 

Bemhardus  quartus  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus  et  capitulum  Paderburnense  omnibus  banc 
btteram  inspecturis  notum  esse  cupimus,  quod,  cum  Albertus  plebanus  de  Etlen8)  pro  alienatis  ab  eadem 
ecclesia  questionem  moveret  Conrado  militi  de  Etlen  super  eo,  quod  Gerhardus  pater  ipsius  Conradi  et 
ipse  Conradus  quadraginta  pene  iugera  abstulissent  eidem  ecclesie,  utpote  in  campis,  novalibus  et  areis, 
tandem  iuris  ordine  servato  et  eis,  que  ad  legitimam  probationem  competebant,  rite  peractis  coram  do- 
mino Hermanno  camerario,  qui  iudex  delegatus  fuit  et  assessoribus  eius  videlicet:  domino  Amelungo  de- 
cano,  domino  Volberto  de  Elsen,  domino  Ludolfo  cellerario  et  magistro  Johanne  de  Schildez,  plene  et 
eridenter  probavit,  quod  ex  illis  quadraginta  iugeribus,  de  quibus  proposuit,  undecim  pertinent  ecclesie 
sue  in  Etlen  iure  proprietatis  et  dominii,  que  secundum  dicta  testium  pro  eadem  ecclesia  contra  dictum 


*)  Ee  ist  mir  zweifelhaft,  ob  hiernnter  die  Mitra  oder  ein  ausgezeichnetes  Priestergewand  (Casel)  verstanden  wird.  Die 
Verleihung  der  Mitra  war  meines  Wissens  nur  ein  Vorrecht  der  Papste.  —  *)  Diese  Urkunde  befindet  sich  im  Archiv 
Hardehausen,  aber  wohl  nor  irrthumlich.  Wir  diirfen  sie  um  so  mehr  fur  das  Or.  von  307  halten,  als  der  Name 
Hardehausen  gar  nicht  darin  vorkommt und  das  Wort  „ Monasterium "  allein  gebraucht  Marienmunster  bezeichnet — 
*)  Ettler-Ort  u.  Etteler,  S.  v.  d.  Stadt  Paderborn. 

Wettfc  Uxk.   Buch.    IV.  27 


Digitized  by 


Google 


210  1341. 

Conrachun  per  sententiam  ftwrunt  declarata  et  digtmcta  in  hmnc  modnm.  In  pede  montk  Goldenberg 
quatuor,  que  probavit  Reinbbldiim  sacerdotem  deoesserem  suum  in  infirmitate  ana  inpignetasse  Gerhard* 
nriHti  pro  tribut  solidis  et  dianidio,  tria  ingera  in  Hagenlo,  que  probavit  eundem  Gerfeardnm  violenter 
abstulisse  eis,  qui  ex  parte  plebani  ea  novaverant,  videlicet  Alberto,  qui  dicebatrar  Judex  et  Widekindo, 
qui  dicebatur  Carnifex;  iugus  et  dimidium  iuxta  novalia,  que  dicuntur  Westerdale,  que  probavit  sibi 
violenter  ablata  a  Conrado  milite  et  se  ab  eis  cum  gladiis  expulsum ;  duo  ingera  de  feodo  domine  Hil- 
degundis,  que  fait  amita  eiusdem  Conradi,  que  ingera  dederat  ecclesie  pro  anima  sua,  et  idem  Conradus 
cegnatus  predicte  Hildegundis  in  morte  eiusdem1  H.  ea  abstuHt  ecclesie  et  bee  diviaim  iacetrt;  habent 
enim  tres  Jrundost  unam  aream  in  sistperiore  villa  r  alteram  in  inferior*,  tertiam  terrwlam  iuxta  superiorera 
villam  ante  valvam  prepositi  in  lapide.,  ultra  quem  ascQftdjtur  mons,  qui  dicitur  Hovenscorne.  Item  iam 
dictus  Albertus  plebanus  probavit  predictum  Gerhardum  abstulisse  eidem  ecclesie  unum  tigerde  ■)  iuxta 
dotem  ultra  aquam,  ubi  sacerdos  solebat  seminare  estivum  pabulum,  quod  dicitur  grascorn,  propter  quod 
idem  campus  vocabatur  grascamp  dotis;  de  via  quam  Conradus  se  asserdit  habere  per  dotem,  sufficients 
probatum  est,  quod  non  per  curiam  sacerdotis  transire  debet  sed  inter  aquam  et  dotem.  Hec  cum  pro- 
basset  sepe  dictus  plebanus,  et  per  sententiam  restitutus  fuisset  undecim  iugeribus,  nominatim  petiterunt 
dominus  Hermannus  et  idem  plebanus,  ut  ad  noticiam  futurorum  hec  pretaxata  conscribere  faceremns  et 
sigillorum  munimine  roborari.  Nos2)  etiam  decanus,  Volbertus  de  Elsen,  Ludolfiis  cellerarius,  magister 
Johannes,  quibus  hec  causa  perlucide  cognita  fait,  cum  ecclesia  nostra  et  camerario  iudice  ipsius  cause 
ad  maiorem  evidenciam  presentes  Ktteras  duximus  consignandas.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M*  COJOJ*. 
in  die  sancti  Andree  apostoli. 

Die  fruher  angehangten  sieben  Siegel  sind  verloren. 

aoa 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  befriedigt  die  Anspriiche,  die  Abt  Ricbodo  von  Marienmiinster  Namens  seines 
Klosters  an  den  Zehnten  des  Hofes  von  Wenethem  macht,  durch  Kornanweisungen  auf  den  Zefinten  in 

Furstenau.    1211.  —  Abschr.  Msc.  I.  134  p.  68. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Kicbodo  Dei  gratia  monasterii  sancte  Marie  prope  Swalen- 
beroh  abbas  totusque  eiusdem  ecclesie  cortventus  omnibus  huiss  pagine  inspectoribus  notum  esse  volumus, 
quod  cum  inter  dominum  Heraannum  venerabilem  abbatem  Corbeiansem  et  nos  questio  vevteretur  super 
decima  curtis  in  Wenethem8),  nos  tandem  mediantibus  bonis  et  honestis  viris  cum  prefato  abbate  etsuo 
capitulo  eonposuimus  in  hunc  modum,  videlicet  quod  singulis  annis  de  decima  in  Vorstenowe 4)  octo 
quartalia  siliginis,  quatuor  ordei  et  duodecim  avene  memorate  ecclesie  Monasteriensi  ipso  die  Martini 
episcopi  et  confessoris  in  perpetuum  persolvantur.  Ut  autem  hec  ordinatio  rata  et  inconvulsa  permaneat 
tarn  sigillo  ecclesie,  quam  nostro  presentem  paginam  iussimus  communiri.  Testes  huius  rei  sunt:  Alber- 
tus prior,  Conradus  prepositus,  Strigerus  portenarius,  totusque  Corbeiensis  conventus;  laici:  Conradus  da- 
pifer,  Bertoldus  marscalcus,  Hermannus  de  Nighenkerken,  Godefridus  de  Gosme,  Albertus  de  Marpe. 
Bertrammus  et  Widelo  de  Stenhem  fratres,  Hildebrandus  et  Frithericus  fratres  de  Oldenberghe,  Ludeko 
de  Eilwordessen,  Johannes  de  Holthusen  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC*.XL° 
primo,  prelacionis  nostre  anno  nanodecimo. 


*)  Eann  ich  eben  bo  wenig  deuten,  wie  die  bier  vorkommenden  Ortenamen,  namentlick  der  Berge:  Goldenberg  end 
Hovenscorne.  —  *)  Yon  hier  an  von  gleiohzeitiger  Hand,  aber  mit  blasaerer  Tiate  hiazngefugt.  —  a)  Das  Wynithnn 
der  Tradd.  Corb.  91,  dessen  Namen  nock  erhalten  iet  im  Wienenthalsberg  NW.  von  Holzminden.  ~  4)  Furstecao 
NW.  von  Hoxter. 


Digitized  by 


Google 


"41*  811 


sit. 


Propst  Beintieh  van  SMUesche,  aus  der  Graflichen  FumiUe  von  Wakhek,  genehmigt  m*  dim  Canomkern 
von  Schildesche  lJ  gegen  Empfang  von  24  Mark,  dm  irtw  Seilen  der  Abiiesin  MedUUdis  #m'f  dem  Qrafen 
Luduig  von  Haveneberg  uber  das  Gut  Trebbe   abgeschhseenen   Veritag.    124L  KirchdonAerg.  —  Meuere 
Absdiriflen  *J  Stift  SchMeeehe  U.  IS;  ft  Mas.  VIL  3117,  III.  f.  52;  gedr.  Latney, 

G.  v.  Ravensberg  C.  D.  S.  29. 

Heinricus  Dei  gratia  propositus  Schildecensis  omnibus  in  perpetutrm.  Noveritis  quod  nos  de  voltm- 
tate  et  conailio  Wemoitis,  Arnoldi,  Bemhardi,  Christiani  et  Christian!  canonicorum  in  Schildezge  aoce* 
ptavimus  a  couute  Lodowico  de  Ravensberg  ctiriam  Threve*),  qtiam  idem  comes  cum  omnibus  suis  per- 
tinetitiis  ecclesie  Scildfccensi  libere  contulit  et  absolute,  cum  ipsa  reoompensans  bona,  que  quondam  a 
domina  Mech tilde,  que  contra*)  noe in  abbatissamfuit  electa,  cum  consensu  capital!  comparand  Nosigiter 
acceptis  a  dicto  comite  vagi&ti  quatuor  marois  factum  iam  dicte  domine  approbamus  et  ratum  haberans 
per  omnia  presentiuia  tenore  ptotestantes,  quod  comiti  Lodowico  hec  bona  ab  ecclesia  Soild eoeme  in 
perpetuum  proprietors  usum  ita  libere  et  precise  oollata  sunt,  quod  ipai  super  eis  ex  parte  ecclesie  mil* 
lug  movere  potent  questionetn,  sed  cum  omni  successione  sua  quiete  perfruetur  eisdem.  Adiectam  est 
etiam  de  consensu  comitis  et  nostro,  quod  pecora  tarn  sua  quam  nostra,  dummodo  segetibus  et  pratis 
nou  noceant,  in  communia  pascua  licenter  et  absque  omni  contradictione  minabuntur  4).  Promisit  etiam 
comes  Lodowicus  quod  omnes  actiones  amputabit,  que  forte  moveri  possent  ecclesie  super  bonis  ei  col- 
latis  ab  ipso,  et  si  aliquid  pro  sue  voluntatis  arbitrio  ipsam  inquietare  persumpsarit,  ipse  nobis  adeius- 
dem  protectionem  et  defensionem  consilio  et  auxilio  astabit;  similiter  et  nos  omnem  actionem  deponemns, 
que  ex  parte  ecclesie  Scildecensis  eidem  super  bonis  ad  ipsnm  ab  ecclesia  devolutis  moveri  posset.  Ad 
huius  igitur  J>agine  robur  fecimus  earn  nostro  et  fratris  nostri  comitis  Adoifi  de  Waltegge  *)  einedem 
ecclesie  advocati*)  sigillis  communiri.  Actum  apud  Tborenberg  anno  M*.  CO*.  XLI°  presentibus:  Arnoldo 
canonico,  Conrado  sacerdote,  Winando  et  Johanne  famulis  propositi;  Winemaro,  Egge&hardo  de  Ber- 
mentlo,  Gerhardo  de  Rubo,  Temone  de  Voswinkele,  Temone  de  Monasterio,  Heinrico  Top  militibue; 
Ladolfo,  Heinrico  de  Vanktorp  7),  Ecberto  de  Gnterslo  scabinis. 

311. 

*  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  verhmsst:  curt  em,  quam  in  Frislariensi  opido  habent  dilecid  in 
Christo  abbas  et  conventus  de  Herswittehusen  Cisterciensis  ordinis  Paderbornensis  diocesis,  ea  Volumus 
lih^rtate  gaudere  de  gracia  speciali,  ut  nobis  et  noetris  suocessoribus  aut  cuique  hominum  impresencia- 
mm  seu  exactiomim  iure  aut  quocunque  alio  servicio  non  teneatur  astricta.  1241.  —  Absehr.  Msc.  VIL 
4509.  S.  4. 


')  Offenbar  stehen  lrier  die  Canoniker,  mit  dem  Propste  an  der  Spitze,  im  Gegensatze  2U  der  Abtissin  and  den  Stifts- 
damen  zu  Schildescbe.  Dies  wird  durch  die.  Urknnde  der  Dechantin  vom  11.  October  1244  bestatigt,  welche  die 
vorliegende  erganzt.  Ygl.  Nr.  218.  —  *)  Threven  a.  Das  Original  der  Urkunde  vom  11.  October  1244  hat  aber 
Threvere.  Es  ist  wonl  das  Colonat  Trebbe  in  der  Bauerschaft  Isingdorf,  zwischen Werther  and  Kirchdornberg, 
an  welchem  letzterem  Orte  dieser  Vertrag  abgeschlossen  ist.  —  8)  per  /?.  —  4)  Das  franzosische :  mener.  Siehe 
Ducange  s.  v.  —  6)  Konig  Wilhelms  Hofrichter  in  den  Jahren  1251  —  1255.  —  *)  Die  Thatsache,  dass  ein  Graf  von 
Waldeck  Edelvogt  von  Scliildesche  gewesen,  ist  sonst  nioht  bekannt.  Dieselbe  beruht  aber  schwerlich  auf  alt- 
historischen  Vernal  tnissen;  vielmehr  wird  Graf  Adolf  die  Wahl  zu  dieser  Wiirde  wohl  dem  Einflosse  seines  Bruders, 
des  Propstes  von  Scliildesche  zu  verdanken  gehabt  haben.  Dooh  erkannte  Bischof  Bernhard  IV.  diese  Wahl  nicht  an, 
und  ubertrug  die  Vogtei  dem  Grafen  Ludwig  von  Ravensberg.    Ygl.    unten  Nr.  331.  —  *)  Warcktorp  a. 

27* 


Digitized  by 


Google 


212  1241 


SI2. 


*  Der  Colnisehe  Marschall  Gottfried  l)  vermittelt  einen  V&rgleich  zwischen  dem  Klosltr  Bredelar  und  Conrad 

von  Visbeek  titer  einige  Giiter  in  Nutlon,  welehe  das  Kloster  im  Jahre  1225  von  Gottfried  von  Meschede, 

Schioiegersohn  jenes  Conrad  von  Visbeek,  gekauft  hatte.    1241  [1242  vor  dem  20.  April).  - —  Or.  KL 

Dalheim  y  U.  26;   Abschr.  Msc.  1.  127.  foL  36. 

In  nomine  Domini.  Amen.  Godefridus  domini  C.  Coloniensis  episcopi  marscalcus  et  Bertoldus  castel- 
lanus  in  Baren  omnibus  hoc  scriptum  intuentibns  in  perpetuum.  Notum  esse  oupimus  tam  modernis  quam 
post  futuris,  quod  Conradus  dictus  de  Visbike,  gener  Godefridi  militis  de  Mescede  iam  pridem  defuncti, 
ecclesiam  in  Breydelar  ordinis  Cysterciensis  pro  bonis  quibusdam  in  Nuthlon  sitis,  que  abbas  et  conven- 
tus  ecclesie  memorate  a  predicto  G.  legitime  comparaverat,  sicut  privilegium s)  domini  Engelberti  Colo- 
niensis  episcopi  super  eo  plenius  testatur,  graviter  impetebat,  dicens,  uxorem  suam  hiis  bonis  tempore 
emptionis  minim e  cessisse.  Quod  cum  fieret,  nobis  in  hac  causa  vicem  domini  Coloniensis  episcopi  ge- 
rentibus,  qui  interim  in  captivitate  tenebatur4),  aliisque  honestis*  viris  dudum  medi&ntitms,  tandem  pro 
bono  pacis  et  concordie  arbitri  ex  utraque  parte  deputantur,  ex  parte  domini  abbatis  et  sui  conventtis 
Johannes  et  Godescalcus  fratres  de  Pathberg,  Sigebodo  de  Ytere,  Elgerus  de  Dalwich,  milites,  frater  6. 
ecclesie  prefate  con  versus;  ex  parte  predicti  Conradi  Helmwicus  de  Elsepe,  Godefridus  de  Mescede,  Gos- 
winus  de  Bokenvorde  et  Johannes  Kolve,  per  quos  decretum  est,  ut  abbas  et  conventus  monasterii  pre- 
libati  prefato  C.  sex  marcas  darent,  quod  cum  uxore  et  heredibus  actioni  et  bonis  renunciaret.  Quod  et 
Mescede  coram  domina  abbatissa  et  prepositissa  aliisque  honestis  viris  ita  terminatum  est:  abbas  et  sni 
fratres  ex  parte  ecclesie  sue  sepedicto  C.  et  uxori  sue  sex  marcas  persolverunt  et  insuper  Florino  supra- 
dicti  G.  filio  fertonem  dederunt,  ut  assensum  preberet.  Deinde  iam  dictus  C.  cum  uxore  et  Florino  he* 
redibusque  universis  omni  iuri,  quod  in  bonis  supradictis,  insilvis,  pratis,  pascuis,  agris  cultis  et  incultis, 
aquis  aquarumque  decursibus  habebat  vel  videbatur  habere,  totaliter  remmciavit.  Nos  vero  consilio 
arbitrorum  superpositi,  ne  quis  hanc  compositionem  infringere  attemptet,  presentem  paginam  sigillorum 
nostrorum  et  sigillo  Johannis  de  Pathberg  appensione  stabilimus.  Huius  rei  testes  sunt  cum  arbitris: 
Theodericus  de  Vore,  Andreas  de  Nehem,  Hermannus  Kolve,  Johannes  de  Brunwordinchusen,  Heinricas 
villicu8,  Herbordus  de  Odingen,  Godescalcus  iudex,  Oserus,  Johannes  marscalcus,  Hermannus  Flaehe, 
Heithenricus  campanariuB,  Sifridus  de  Remelinchusen,  Harderadus  villicus,  Volcquinus  et  alii  quamplures. 
Ceterum  ego  Jutta  Dei  gratia  abbatissa  in  Mescede  hanc  compositionem  coram  nobis  et  testibus  predictis 
stabilitam  fore  presenti  scripto  sigillo  etiam  nostro  munito  protestor.  Acta  sunt  hec  anno  Domini 
M».CC0.XLI°,  indictione  XV. 

Es  hangen  noch  die  sammtlichen  4  Siegel  an:  1)  der  Abtissin  Jutta  yon  Meschede,   2)  des  Marsehalls  von  West- 

falen:  das  Colnisehe  Kreuz  in  einem  mit  Kornahren  bestreuten  Felde  and  der  Umschrift  S.  GOTFRIDI  MA  .  . 

HALCI  DE  RUDEN  6),  3)  Bertolds  von  Buren  mit  der  Rautenreihe,  4)  des  Ritters  Johann  von  Padberg. 

l)  Es  ist  dies  die  einzige  von  xhm  selbst  ausgestellte  Urkunde,  die  bisher  bekannt  geworden  ist.  Bei  Seibertz  U.-B.  I. 
Nr.  214.  222.  225.  228  kommt  er  als  Zeuge  in  Urkunden  aas  den  Jahren  1240—1242  vor;  sein  Nachfolger  Gerhard 
erscheint  im  Jahre  1245;  Seibertz,  1.  c.  Nr.  238.  Vgl.  fiber  seinen  Sohn,  den  Paderborner  Domherrn  Walter  unter 
Nr.  392.  —  *)  Diese  Giiter  und  hiermit  auch  die  betreffenden  Urkunden  sind  durch  Vertrag  vom  18.  December  1470, 
Or.  Dalheim  U.  214  (nicht  1270  U.  225  wie  oben  Nr.  143  gedruckt  ist)  von  Bredelar  an  das  Kloster  Dalheim  verkauft 
worden.  Vgl.  Nr.  281.  —  •)  Das  ist  die  Urkunde  von  1225  oben  Nr.  143,  wo  wir  constatirt  haben,  dass  Nutlon, 
was  jetzt  untergegangen  ist,  im  Sindfelde  bei  Buren  lag.  —  4)  Siehe  den  Excurs.  —  a)  fiber  eine,  derGestalt  dieses 
Siegels  nach  der  Nobilitat  angehorige  Pamilie  von  Ruden  oder  Riithen  liegen  keine  anderweitigen  Nachrichten  vor, 
wenn  wir  hierauf  nicht  vielleicht  das  an  zwei  Urkunden  der  Kloster  Benninghausen  und  Bredelar  aus  den  Jahren 
1308  und  1318  hangeride  Siegel  Gerhardi  de  Ruden  be2iehen  durfen,  welches  den  (Arnsberger?)  Adler  aufweiat. 
Die  spateren,  haufig  vorkommenden  Ministerialen  dieses  Namens  fuhrten  eine  Gleve  im  Wappen.  Vgl.  unten  Nr.  327. 
Immerhin  ist  es  von  Interesse,  durch  das  Siegel  den  Familiennamen  des  doch  auch  sonst  mehrfach  genannten 
Westfalischen  Marschalls  Gottfried  naher  kennen  zu  lernen. 


Digitized  by 


Google 


1242.  213 

E  x  c  u  t  s.' 

A*  den  Additamenta  iVr.  102  habe  ich  erwiesen,  dass  die  Schlacht  bet  Badorf,  in  welcher  der  Erzbischof 
Conrad  von  Coin  in  die  Gefangenschaft  des  Graf  en  Wilhelm  von  Julich  fiel,  in  der  Zeit  eiwa  vom  15.  Februar 
bis  15.  Marz  1242  erfolgt  ist,  und  dass  der  Erzbischof  durch  Vertrag  vom  2.  November  1242  seine  Freiheit 
wieder  erhielt,  Lacomblet  II.  240,  nachdem  seine  Gefangenschaft,  nachder  AussagevonzweiQuellen,  wahrend 
fast  neun  Monate  gedauert  hatte.  Zur  Bestatigung  dieser  Ansicht  fuhre  ich  iveiter  an,  dass  Erzbischof  Conrad 
noch  am  1Q.  September  1241  'in  stupa  villici  Susatensis  eine  Urkunde  ausstellte,  Seibertz  U.-B.  I.  222,  und 
dass  der  Bund  seiner  Gegner,  WUhelms  von.Julich  und  der  Stadt  Aachen,  vom  1.  December  1241  datirt, 
Lacombl.  II.  260. 

Wenn  nun  in  der  oben  gegebenen,  aus  dem  Jahre  1241  datirten  Urkunde  der  Marschall  Gottfried  von 
Westfakn  sagt,  dass  er  bei  den  hier  bekundeten  Verhandlungen  den  Erzbischof  Conrad  vertreien  habe:  qui 
interim  in  captivitate  tenebatur,  so  ist  dies  anscheinend  mit  den  oben  dargelegten  Thatsachen  gar  nicht  in 
UebereinsHmmung  zu  bringen.  Aber  die  indictio  XV  beweistj  dass  die  Verhandlungen  selbst  dem  Jahre  1242 
angehoren  und  dass  hier  wieder  ein  Fall  vorliegt,  cfr.  Additam.  loc.  citato,  wo  die  Kanzlei  des  Erzbi&chofs 
Conrad  ihrer  festen  Gewohnheit  gemass,  das  Jahr  mit  Ostern,  hier  1242  mit  dem  20.  April,  anfing.  Die 
Verhandlungen  also  erfolgten  in  der  Zeit  vom  1.  Januar  bis  zum  20.  April  1242,  tvelche  Zeit  durch  den 
oben  erwahnten  Anfangstermin  der  Gefangennahme  des  Erzbischofs  noch  naher  beschrdnkt  wird.  Aber  da 
aus  der  Wendung  tenebatur  nothwendig  zu  folgern  ist,  dass  bei  Ausfertigung  der  Urkunde  der  Erzbischof 
nicht  mehr  in  Gefangenschaft  war,  so  kann  die  Ausfertigung  selbst  erst  nach  dem  2.  November  1242  erfolgt  sein. 

313. 

*  Der  Edle  Bertold  von  Biiren  schenkt  mit  Genehmigung  des  Colnischen  Marschalls  (Gottfried)  dem  Pfarrer 
Conrad  von  Nutlon  ein  Stuck  Markland.  1242.  —  Or.  Kl  Dalheim  U.  27;  Abschr.  Use.  I.  127.  fol.  132. 

Univer8i8  Christi  fidelibus  Bertoldus  nobilis  de  Buren  salutem  in  eo,  qui  est  salus  omnium.  Propter 
variaB  et  diversas  turbationes  hominum  sepius  elabuntur,  que  memoriis  hominum  imprimuntur.  Ideo 
testibus  et  scriptis  ilia  solent  iuvari.  Nos  igitur  factum  nostrum  in  scriptis  volumus  observare  et  omni- 
bus intuentibus  illud  innotescere,  quod  domino  Conrado  plebano  de  Nutlon  l)  ad  ampliandam  aream  do- 
mus  sue  contulimus  de  agris  comnrunibus  duodecim  pedes  in  longum  et  in  latum  de  consensu  mar- 
scalci  Coloniensis,  Regeiibodonis  iudicis,  Tiderici,  Henrici  de  Berghem,  Henrici  et  Johannis  fratrum, 
Eylhardi  et  Johannis  fratrum,  Eykonis  et  Conradi  filii  sui,  Bernhardi,  Widoldi  et  Conradi  villici,  civium 
eiusdem  loci.  Et  ne  factum  nostrum  in  posterum  quis  possit  calumpniari,  sigillo  nostro  presens  scriptum 
fecimus  sigillari.    Datum  a.  D.  millesimo  CC°.XLII°  '). 

Das  Rautensiegel  des  Edlen  Bertold  von  Buren'  hat  geHtten. 

314. 

*  Bischof  Bernhard  IV.  tauscht  mit  der  Abtissin  von  Neuenheerse  Giiter  aus.  1242  August  10.  —  Abschr. 

Msc.  VII.  4510.  S.  21;  desgl  4510  A.  Fol.  17. 

Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Faderbumensis  episcopus  honorabili  et  dilecte  in  Christo  filie  domine 
abbatisse  in  Herisia  salutem  et  paterne  caritatis  affectum.    Proprietatem  et  dominium  bonorum  in  Schy- 


')  Anf  einem  an  die  Urkunde  gehefteten  Pergamentstreifen  steht:  Littere  Symonis  archidiaconi  in  Oriente  et 
Bertoldi  de  Buren  et  abbatisse  et  conventus  in  Jesike  de  domo  in  Nuthlon,  quam  contulit  nobis 
Gonradus  sacerdos  ibidem.  Hiernach  hat  also  der  Pfarrer  in  Nutlon  das  erwahnte  Markland  an  das  Eloster 
Bredelar  geschenkt,  mit  dessen  ubrigen  Besitzungen  eu  Nutlon  es  dann  spater  in  denBesitz  von  Dalheim  gelangtist. 


Digitized  by 


Google 


Bit  «** 

renbroke  vobis  libere  ei  absolute  damus,  tytulo  oambitionm  recipientes  a  vobis  iusto  et  equali  concambio 
proprietatem  et  dominium  bonorum  in  Berlo,  super  quo  vos  bulle  nostre  et  litterarum  testimonio  commu- 
nimus.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  millesimo  CO.XLII0,  pontificates  nostri  Anno  quibto  dfccimo  in  die 
beati  Laurentii. 

316. 

*  Graf  Volquin  von  Schwalenberg  ubertragl  clem  Klosler  Willebadessen  das  Eigenthwn  vines  vim  einem  seiner 

Vasallen  angekaufien  Zehnten.  1242.  —  Regest  Msc.  1.  242b.  S.  62. 

Volquitms  -comes  in  Svalenberg  sfcclesie  in  Walbodeseen  contulit  decimal*  in  villa  qua  dicitur  Me- 
dium Malrede1),  quam  vendiderani  et  rerignara&t  Ludoldus  miles  de  ElaierinGhosen,  Hildeboldus  de 
Vinsbeke,  Ludoldus  miles  de  Hiideosem,  domino  Gerhardo  turn  prepoeito  et  Henrioo  priori,  procurante 
Bernhardo  quarto  episcopo  Paderbmrntose.  Testes  Lambertas  plebanus  in  Svalenbeig  etc.  Anno  Domini 
M°.CC*.XLIR 

S16. 

*  Die  Propstfn  FfeHcitasJ  van  Vreden  ubertragl  dem  Grafen  Ludtoig  van  Ravensberg  ihr  Erbrecht  an  den 
Giitem  des  Ravensbergischen  Drosten  Ileinrieh.  O.  J.  {urn  1242  *}).  —  Or.  Grafsck.  Ravensberg  U.  36. 

F.  Dei  gratia  prepositissa  in  Vrethen  universis  ad  quos  presentes  littere  pervenerint  salutem  in  Do- 
mino. Noverint  universi,  quod  nos  hereditatem  exifctentem  in  bonis  domini  Henrici  dapiferi  de  Ravens- 
berg prope  Widenbrucge,  que  nos  de  iure  contingit,  domino  comiti  L.  de  Ravensberg  libere  contulimus 
et  absolute,  ratum  habentes  quicquid  idem  dominus  L.  comes  de  ipsa  hereditate  duxerit  ordinandum 
et  id  presentibus  protestamur. 

Das  erhaltene  Bruchstuck  des  Siegels  eeigt  eine  sitzende  weibliche  Figur  in  echoner  Gewandong. 

SIT. 

*  Der  Decern  von  Fritzlar  bekundet  die  Verxichtleistung  des  Hitters  Conrad  von  Hebelde  auf  die  Vogtei  ei*et 

dem  Kl.  Hardehausen  gehbrigen  Guts.  1243  Febr.  9.  Hvmberg.  —  Or.*J  Kl.  Bardehausen  K  49. 

L  .  *  .  Dei  gracia  decanus  Fritslariensis  vicem  gerens  prepositi  eiusdem  ecclesie  uni(versis  Christi 
fidelibus)  presentem  paginam  inspecturis  in  Domino  salutem.  Tenore  presentium  (protestamur,  quod  do- 
minus) Cunradus  miles  de  Hebelde,  qui  questionem  moverat  ecclesie  (Hersuidehusensi  super)  advocacia 
unius  mansi  in  Menkereshusen  renuntiavit  (omni  iuri,  quod)  videbatur  habere  cum  uxore  sua  domina 
Lutgarda  et  Gonrado  filio  suo  in  manso  (memorato).  Actum  Hoenberc6)  quinto  I(du)s  Februarii  anno 
gracie  millesimo  CC°.XLIII°.  Presentes  erant  dominus  Volpertus  de  Burcken6)  canonicus  Fritslariensis, 
Gerlacus  plebanus  in  Verne,  Ludeiricus  advocates,  Ludeiricus  Haleaadel,  feater  suto  Eberhardus^  Hearicos 
de  Dornees  et  alii  quamylures. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 


*)  Lag  bei  der  Stadt  Horn.  Preuss  u.  Faikmann  L.  R.  I.  'SI.  Vgl.  anten  N*.  SIS.  ^  Naoli  0.-B.  nL  1719  war  im  Mre 
1233  Mechtild  Propstin  von  Vreden;  Graf  Ludwig  von  Ravensberg  starb  1249.  In  den  unten  folgenden  Urkunden 
tragt  sein  Droste  im  Jahre  1244  den  Namen  Eggebard.  Hiernaoh  baben  vnr  unter  Beruoktichtignng  der  Schrift  die 
Urknnde  dem  Jahre  1242  Higeschrieben.  Die  Initial e  F  glaubtea  wir  auf  die  Felicitas  beziahen  zn  durfen,  die  is 
den  Jakren  1218  and  1225,  U.-B.  III.  1703.  1713.  unter  den  Stiftsdamen  vonYreden  ersobeint  —  *}  Sehr  zeratoru  - 
*)  Merahausen  SO.  von  Fritzlar.  —  6)  Hombexg  und  Borken  SO.  von  Fritzlar. 


|itized,by 


Google 


1*48.  21$ 

318. 

*  Bischof  Bemhard  IV.  iiberlrtigt  auck  seiherse&s  ah  Landesherr  dem  Kloster  Wittebadessen  dm  Am**  ernes 
angekauften  Zehnten  1243  Febr.  14.  Pbderborn  im  bischoftichen  PaBaste.  —  Or.  in  der  Urktrndensamrnhmg 

der  Paderbarner  Abtheilwg  tmseres  Vbreins;  Abschr.  Afsc.  Vll.  4514  fot  3;  Regest  Msc.  I.  242b.  S.  62. 

In  nomine  Bancte  et  individue  Trinitetit.  Bernhardua  quartus  Dei  gratia  Paderboroensis  ecclesie 
episcopu*.  Ne  fitcta  konbnm,  que  digna  memorie  censentur,  oblirionis  nube  tegantur,  solent  autenti- 
coram  scriptorum  testimonio  committi.  Nos  itaque  ecclesie  in  Wilbodessen  pacem  in  poaterma  providers 
voleutea  presentibua  notaficanMW  et  fotaxis,  quod  eidem  ecclesie  proprietatem  decime  in  Malride1),  que 
media  dicitur  inter  alias,  unanimi  nostri  conventus  consensu  contulimus  perpetuo  possidendam  et  coram 
testibus  subscriptis:  Jordano  abbate,  Heinrico  custode  sancti  Petri  et  Pauli  inPaderborne,  Adolfo  priore 
de  Gerdene,  Gerungo  canonico,  Alberto  capellano,  Godescalco2)  presbitero;  laicis  vero:  Bernhardo  nobili 
viro  d*  Gaade,  Bartoldo  de  Brakel,  Lud^lfo  dapifarq,  Hermanno  maraoalco,  Ludolfo  de  Qsdagessen, 
Hermann o  Spegel,  Herbordo  piocerua^  Bertoldo  de  Bilenchusen,  Alberto  de  Osthem,  Alberone  de  Her- 
stelle,  Hermanno  filio  B.  de  Osede  et  aliis  quam  pluribus.  Ut  igitur  hec  nostra  donatio8)  ecclesie  pre- 
taxate  ineonyul&a  permaneat  et  inriolata,  presentem  paginam  sigillorum  impresakroe,  vidaUoet  nostri 
ffecimus  insigniri,  sanotarum  rerum  conservator^  Dei  auctoritate  precipientes  et  nostra,  »e  qw  wposterum, 
earn  retraotave  audeat  sive  subvertere  aliquo  modo.  Nam  si  quis  ausu  temerario  h*ic  confinn^tioni 
noetre  pretrumpaerit  obviare,  excommunicationis  laqueum  se  aciat  incurrisae.  Acta  sunt  b#Q  anno  Pomi- 
nice  incaraationis  M9.CC°.XLIIIe,  pontificatus  nostri  anno  qumtodecimo  in  paiatio  noebro  Paderlwraensi, 
in  die  beati  Valentini. 

Die  beiden  in  der  Urkonde  ervahnten  Siegei  sind  in  Hire*  geetiokten  leinenen  Umschlagen  aUntWg  gerattwi  wvdw- 

319. 

*  Erzbischof  Cbnrad  von  Coin  eriheitt  Allen,  welehe  zvm  Wieieraufbau  des  dutch  Feuer  zerstortm  Kloster s 

Corvey4J  den  Boten  des  Abts  Geld  einhdndigen  werden,  einen  Ablass  von  40  Tagen  und  den  Erlass 
gemsser  Sunden.    1242  (1243)  MUrz  1.  —  Or.  Fr.  Corvey.  V.  92. 

C.  Dei  gratia  sancte  Coloniensiq  ecclesie  minister,  Italie  archycancellariua,  umvexsis  prelatis  et 
ecolesiarum  reetaribus  per  provincial  Coleniensem  eonstitutis  salutem  in  Domino.  Quuj»t  ut  ait  apo- 
stolus, omnes  stabfrnus  ante  tribunal  Chrieti,  reeepturi  prout  in  yita  gessimus  sive  bonum  me  malum, 
oportet  nos  diem  i&essionis  extreme  miserioordie  operibus  pre  venire,  ut  multiplicato  fruotu  recipiamus 
in  celis  prout  seminavimus  in  terris,  quoniam  qui  parce  seminat,  parce  et  metet,  et  qui  seminat  in 
benedictionibus,  de  benedictionibus  et  metet  vitam  eternam.  Cum  igitur  ecclesia  Corbeyensis,  que  hac- 
tenus  tanta  religionis  floruit  preeminentia ,  ut  exinde  specialem  meruerit  prerogativam  obtinere,  et  ex  sua 
opuleatia  egentibus  frequenter  et  ipdigenttbw  grate  sint  subsidia  elargita>  et  nunc  infortunato  casu  mona-* 
gterium  ipsiua  ecdesie  qit  igM  orqmatum  et  dirutum,  w  absque  fidelium  sufira^io  et  elemosinarum  largi- 
tione  non  valeat  reparari^  xnaxime  ouxn  ad  id  ibidem  Domino  famulantibus  non  suppetant  facultates, 
monemus  et  exhortamur  in  Domino  ac  in  remissionem  peccatorum  vobis  iniungimus,  nichilominus  in 
virtute  precipientes  obedientie,  quatdn«|  nuncios  dicte  ecclesie  cum.  ad  yos>  pro  pet$n4w  fidelium  elemo- 


>)  Bei  Horn;  siehe  die  Urkunde  yon  1242  oben  Nr.  315,  wo  der  specielle  Lehnsherr  dem  Kloster  den  Besitz  des 
Zebatea  fibertrag^  hatte.  —  «)  ^edespsJco**  die  Urk.  —  ■>  ndatio^  die  Urk.  —  4)  Piese  Thatsftcbe  ist  bisher  Allen 
unbekanat  geblieben;  imibesoftdere  auck  PaMlwi  Axwal,  Corb^  p.  402,  und  de^  auf  diesem  Fabriqftt  beruheuden  band- 
ecbriftliohan  Attaalea.  Maq,  L  %&•  f*  379, 


Digitized  by 


Google 


216  1243. 

sinis  accesserint,  singuli  vestrum  in  suis  parochiis  aut  ecclesiis  liberaliter  recipientes  eos  remota  qualibet 
exactione  benigne  admittatis ,  plebes  quoque  vestras  monitis  inducatis  salutaribus,  ut  ad  ipsius  mona- 
sterii  reparationem  elemosinarum  suffragia  et  grata  karitatis  subsidia  largiantur  aut  transmittant.  Nos 
enim  de  omnipotentis  Dei  misericordia,  (et)  beatorum  apostolorum  Petri  et  Fauli  auctoritate  confisi, 
omnibus  qui  de  suis  facultatibus  ad  reparationem  dicti  monasterii  pie  largiti  fuerint  aut  transmiserint, 
quadraginta  dies  et  unam  carenam  de  iniunctis  sibi  penitentiis  peccatorum,  de  quibus  confessi  fuerint 
ac  contriti,  offensas  patrum  et  matrum  sine  violenta  manuum  iniectione,  vota  fracta,  si  ad  eademredie- 
rint,  misericorditer  relaxamus.  Datum  anno  Domini  M°.  ducentesimo  quadjagesimo  secundo,  dominica 
qua  cantatur  Invocavit.  — 

Vom  Siegel  ist  nur  ein  Theil  der  oberen  Halfte  erhalten,  das  als  Ruckriegel  ein  gleiohschenkliches  (griechiscbes) 
Ereuz  hat. 

320. 

*  Bischof  Bernhard  IV.  von  Paderborn  entscheidet  auf  dem  Wege  des  Compromises  einen  Streit  iiber 
Patronatrechte  1243  April  5.  —  Or.  Kl.  Hardehausen.  U.  51. 

Bemhardus  quartus  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus  omnibus  banc  litteram  visuris  notum  esse 
cupimus,  quod  orta  questione  coram  nobis  inter  Ottonem  plebanum  in  Eylegehusen ')  et  Gozwinum  militem 
de  Wethen  super  capella  Urdorp  pro  eo,  quod  idem  Gozwinus  asseruit,  quod  Otto  plebanus  et  sui  suc- 
cessores,  postquam  ad  ecclesiam  Eylegehusen  essent  electi  a  patronis  eiusdem  ecclesie,  postea  deberent 
ab  eo  et  suis  successoribus  cappellam  in  Urdorp  recipere,  contra  id  plebano  asserente,  quod  ipse  et 
sui  successores,  quos  patroni  Eylegehusen  ad  ip6am  ecclesiam  eligerent,  deberet  habere  capellam  in 
Urdorp  sine  speciali  Gozwini  et  suorum  successorum  collatione.  Et  quia  inter  eos  multe  sunt  exort« 
discordie  et  pericula  animarum,  postea  conparentibus  ipsis  coram  nobis,  Yolrado  archidiacono  eiusdem 
ecclesie,  Hermann o  camerario,  Yolberto  de  Elsen,  Yollando  cantore  et  custode  nostre  ecclesie,  Gerhardo 
custode,  Yolquino  cellerario  et  magistro  Ludolfo  canonico  sancti  Petri  Paderburnensis  nobis  assidentibus, 
per  nos  ammoniti  et  in  ipsos  compromiserunt  et  corporali  sacramento  hinc  inde  prestito  sub  pena  viginti 
marcarum  arbitrium  vallaverunt.  Nos  autem  arbitrando  dicimus,  quod  Otto  plebanus  et  sui  successores 
habebunt  ecclesiam  in  Eylegehusen  et  capellam  in  Urdorp  sine  speciali  Gozwini  et  suorum  successorum 
collatione  et  cives  in  Urdorp  in  vigilia  pentecostes  annuatim  ministrabunt  ecclesie  in  Eylegehusen  decern 
et  octo  denarios  in  signum  subiectionis,  sicut  expressum  fuerat  in^privilegio  ipsius  plebani  et  sicut  coram 
iudicibus  nostris  per  sententiam  obtinuit  diffinitivam.  Ut  autem  hec  compositio  rata  permaneat  et  in- 
oonvulsa,  nos  episcopus  et  Yolradus  archidiaconus  ecclesie  predicte  hanc  litteram  sigillorum  nostrorum 
appensione  communivimus.  Actum  anno  Domini  millesimo  CC°  quadragesimo  tertia,  nonas  Aprilis. 
Beide  Siegel  sind  abgefallen. 

321. 

Der  Dechant  und  das  Domcapitel  von  Lemans  schicken  der  Paderborner  Domkirche  auf  ihre  Bitte  dureh  deren 

Domherrn  Sweder  einen  Theil  von  der  Schulter  des  h.  Julian2).  1243  April.  Lemons.  —  Or.  Fr.  Paderborn 

U.  160;  gedruckt  nach  der  Ausgabe  der  Bollandisten8)  bet  Schaten  ad  h.  a. 

Reverendo  patri  ac  Domino  Dei  gratia  Paderburnensi  episcopo  et  venerabilibus  viris  karissimis  in 
Christo  fratribus  preposito,  totique  eiusdem  ecclesie  capitulo  Gaufridus  divina  permissione  Cenomanensis 

>)  Eilhausen  8W.  von  Rhoden  im  N.  des  Fr.  Waldeck;  nicht  weit  davon  Udorf  im  Kreise  Brilon.  —  •)  8eine  Lebens- 
geschichte  hatten  sie  oben  Nr.  17  mit  Schreiben  vom  80.  September  1205  und  mit  dem  Ersuchen  ubersaudt,  deesen 
Memorie  am  27.  Januar  zu  feiern.  —  »)  Wohl  in  den  Actis  S.  Liborii  (zum  23.  Juli),    Zu  verbewern  ist  im  Teite 


Digitized  by 


Google 


1248.  217 

ecclesie  minister  humilis,  R.  decanus  ei  capitulum  eiusdem  ecclesie  salutem  et  sinceram  in  Domino  cari- 
ratem.  Grates  Deo  referimus  devotionem  nostram  in  Domino  commendantes  eo,  quod  vos  societatis  nostre 
non  immemores  nos  per  litteras  et  nuncium  visitastis;  per  hoc  enim  vestra  devotio  nostrum  inflammavit 
affectum  et  ad  familiaritatis  augmentum  in  posterum  invitavit.  Hinc  est,  quod  peticioni  vestre  grato 
nimirum  occurrentes  assensu,  quod  a  nobis  petitis,  denegare  non  possumus,  sicuti  nee  debemus.  Vestre 
nam  que  et  nostre  ecclesie  fraternitatis  unitatem,  quam  devotis  caritatis  brachiis  amplexamur,  desiderio 
desideramus  perpetuo  mutuoque  ac  irrefragabiliter  observari.  Magnum  quidem  est,  quod  queritisv  quod- 
que  ecclesiastice  secularive,  quantumcumque  gravi  persone  nondum  concesseramus  hucusque,  licet  a  multis 
magnis  et  authenticis  pluries  fuerit  attentatum  nee  hactenus  impetratum,  ut  videlicet  de  sanctissimo  cor- 
pora gloriosi  confessoris,  patris  et  patroni  nostri  beatissimi  Juliani  venerandas  vobis  reliquias  destinemus, 
sed  caritas,  cuius  proprie  proprium  est,  proprium  ignorare,  partes  suas  interposuit  et  multo  tractatu 
super  hoc  inter  nos  habito  tandem  animos  impulit  ad  consensum.  Hec  sola  vobis  concedere  nos  coegit* 
quod  alii  minime  fecissemus.  Nee  tandem  alienari  dicimus,  quod  per  venerabilem  virum,  dominum  vide- 
licet Svederum  concanonicum  vestrum  et  fratrem  nostrum  de  supradictis  reliquiis  vestre  mittimus  ecclesie, 
quam  propriam  reputamus.  Hinc  est,  quod  de  sanctissimo  patris  nostri  et  patroni  predicti  humero  vobis 
partem  per  latorcfm  presencium  presentamus,  ut  eum  velitis  venerari  nobiscum,  qui  Christi  iugo  colla 
submittens  supposuit  humerum  ad  portandum.  Ut  vero  tantum  sanctuarium  tucius  et  cautius  mitteremus, 
prefatus  canonicus  vester  in  capitulo  nostro  sollempniter  in  fide  sua  certissime  promisit,  quod  illud  ad  vos, 
quam  cito  commode  poterit,  cum  reverentia  personaliter  deportabit.  Vestram  igitur  fraternitatem  rogan- 
dum  duximus  ex  affectu,  quatinus  vobis  oblatum  munus  reverenter  recipiatis,  diligenter  et  honorifice 
reservetis  et  diem  festum,  quo  beatissimus  ille  patronus  noster  de  mundo  transivit  ad  celum,  sexto  vide- 
licet Kalendas  Februarii,  in  ecclesia  vestra  sollempniter  celebretis  et  per  vestram  dyocesim  celebrari 
sollempniter  faciatis.  Ut  autem  hoc  possit  sollempnius  et  melius  adimpleri,  responsoria  vobis  et  antipho- 
nas  destinamus  et  alia  ad  cantum  pertinentia,  que  penes  nos  in  sollempnitate  predicta  communiter  de- 
cantantur,  que  nequaquam  sicut  audivimus  hactenus  habuistis.  Doceatis  et  si  placet,  populum  vestrum 
et  efficaciter  inducatis,  ut  ab  omni  servili  opere  diligenter  abstineant  ea  die  indubitanter  scientes,  quod 
penes  nos,  ubi  corporis  eius  reliquie  requiescunt,  presul  hie  insignis  vim  sacri  destruit  ignis1),  sanatener- 
guminos,  fovet  hospitio  peregrinos 2).  Credimus  sane,  quod  si  affuerit  in  vestris  partibus  pia  populi  devotio, 
hec  et  maiora  meritis  eius  sufiragantibus  pater  piissimus  supplicationibus  erogabit.  Duret  in  longum 
valeatque  caritas  vestra.    Datum  Cenomanis  anno  Domini  M°.CC°.  quadragesimo  tertio,  mense  Aprili. 

Das  Siegel  des  Bischofs  Gaufrid  von  Leinans  fuhrt  ala  Rucksiegel  das  Lamm  Gottes.  Das  Siegel  des  Domcapitels, 
minder  gut  erhalten,  zeigt  als  Rucksiegel  den  heiligen  Julian  zu  Pferde,  wie  er  ein  Ungeheuer,  hier  in  der 
Gestalt  einer  Antilope  mit  langen  Hornern  und  Beinen,  todtet.  Nach  Radowitz  Kunstsymbolik  S.  74  zerstorte 
er  einen  Jupitertempel,  bei  dem  ein  entsetzlicher  Drache  hauste.  Das  Rucksiegel  hat  folgende  mir  unver- 
standliche  Umschrift:  CAPITE  NOBIS  VULPES  PARVULAS*).  Die  Vorderseite,  worauf  Herr  Dr.  Philippi  mich 
aufmerksam  machte ,  ist  wahrscheinlich  identisch  mit  dem  oben  Nr.  17  zur  Urkunde  von  1205  erwahnten  Siegel, 
nur  dass  zu  beiden  Seiten  des  Kopfea  Mond  und  Sterne  in  den  Stempel  nachgeschnitten  worden  sind.  Ausser- 
dem  sind,  was  sehr  bemerkenswerth  erscheint,  unmittelbar  nach  erfolgter  Siegelung  wahrend  das  Wachs  noch 
warm  war,  zu  beiden  Seiten  des  sitzenden  Heiligen,  zwei  kleine  antike  Gemmen,  ein  Faun  mit  einer  Nymphe 
und  zwei  Tanzerinnen,  Ietztere  mit  den  Kopfen  nach  unten,  abgedruckt  worden.  Ygl.  die  Abbildung  bei 
Mertens  1.  c.  auf  der  letzten  Tafel. 


Schatens  die  Initiale  vom  Namen  des  Dechanten  zu  Lemans  statt  N  in  R.  Ygl.  uberhaupt  das  treffliche  Buch  von 
Conrad  Mertens  der  h.  Liborius  S.  43.  —  *)  saoer  ignis  wohl  das  Hollenfeuer.  —  *)  Noch  in  spateren  franzosischen 
Dichtern  findet  sich  die  Sage,  dass  wer  unter  Anrufang  des  h.  Julian  eiue  Reise  antritt,  sicher  ist,  ein  gutes  Nacht- 
quartier  zu  finden.  —  •)  Dieselbe  ist,  wie  Dr.  W.  Diekamp  mir  nachgewiesen,  aue  Cant.  cant.  II.  15.  entnommen. 


Wtitt  tTrk.-Bveh.    IV.  28 


Digitized  by 


Google 


218  1343. 


322. 


*  Der  Paderborner  Domdechani  Rabodo  schlichtei  mit  andern  Schiedsrichtern   einen  Streit  zwischen  dem 
Bischof  Bernhard  IV.  und  dem  Dompropst  Beinrich  und  zwischen  diesem  und  dem  Propste  von  Busdorf. 

1243  y.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  159. 

Super  dissentione  mota  inter  dominum  B(ernhardum)  episcopum  et  H(enricum)  prepositum  Paderbor- 
nensem  super  iniuriis  verborum  et  aliis  contumeliis  ac  deinde  inter  eundem  H(enricum)  prepositum  et 
S(imonem)  prepositum  sancti  Petri  super  bonis  sive  obedienciis,  que  habuit  dominus  Volquinus  de  Sva- 
lenberg  canonicus  Paderbornensis,  quarum  nomina  sunt  hec:  personatus  ecclesiarum  in  Stenhem  et  in 
Curbeke,  obedientie  Sulhem  Brochusen  Silinghosen  Heingelder,  et  aliis  articulis  infra  notatis  innos  R(a- 
bodonem)  decanum,  H(enricum)  cameralium  fsiclj,  Volradum  et  V.  de  Elsen  priores  Paderbornenses,  decanum 
et  magistrum  Hermannum  Nove  Ecclesie  sub  fide  data  et  pena  ducentarum  marcarum  tamquam  in  arbitros 
exstitit  compromis8um.  Nos  igitur  arbitrio  sic  vallato  pronunciamus,  quod  dominus  H(enricus)  maior 
prepositus  (domino)  nostro  episcopo  (secundum  nostram)  satisfaciet  ordinationem  et  de  mandate  nostro 

dicti  prepositus  et  magister2)  Johannes  cum  S(imone)  preposito  se  ad  pacis  osculum  receperunt*) 

Et  quicunque  contra  Johannem  de  Silinghosen,  qui  hactenus  eorundem  bonorum  exstitit  possessor, 

voluerit,  prepositus  S(imon)  equus  erit  iudex,  nee  prepositus  S(imon)  eum  in  ipsis  bonis  impediet,  nisi 
ab  eo  iure  evincantur.    Dominus  etiam  episcopus  ad  petitionem  nostram  omnes  sententias,  quas  contra 

dominum  prepositum  maiorem  et  suos  tulerat, iuris  ad  cautelam  revocavit.   Item  deman- 

dato  nostro  ....  instruments  parcium  hinc  inde  optenta  infra  octo  dies  nobis  reddentur  destruenda. 
Et  nihilominus  si  que  supra  presentes contraria  sunt,  .  .  .  vacua  et  irrita  iudicamus. 

323. 

*  Hermann,  Abt  von  Corvey,  schenkt  dem  Kloster  Gerden  zwei  Mansen  in  der  Villa  Luthardessen4),  ivelche 
Usher  Gottfried,  Bitter  von  Godelhem,  von  ihm  zu  Lehen  trug.  Zeugen  sind:  Albertus  prior,  Conradus  pre- 
positus, Otto  camerarius,  Strigerus  portarius,  sodann  die  Laien  Arnold  de  Porta,  Conrad  Edler  von 
Schonebergh,  Bertold  von  Brakel,  Hermann  von  Brakel,  Arnold  von  Haversvorde,  Hermann  von  Xien- 
kerken,  Albert  von  Marpe,  Themo  Sohn  des  Graf  en  von  Bbxter,  Hugo  von  Suthem  und  Alexander  von 
Gundelsem5).  Datum  Corbeie  1243  ohne  Tag.  —  Begesi  a)  Use.  I.  242  b.  S.34  und  fij  aus  demGerdener 
Copiar  fol.  20.  C.  12  in  Msc.   VI.  224.  S.  45. 

324. 

*  Hermann,  Abt  von  Corvey,  bestatigt,  dass  er  dem  Kloster  Gerden  zwei  Mansen  in  der  Villa  Luthar- 
dessen4) geschenkt  habe.  Datum  Corbeie  1243  in  vigilia  Barnabae  apostoli  fJuni  10 J.  —  Begest  Msc.  VI. 
224  S.  46.  aus  dem  im  Besitze  des  Berrn  Grafen  von  Bocholtz  beruhenden  Copiar  fol.  20.  C.  13. 


')  Das  Jahr  geben  wir  nach  dem  Repertorium  C.  35.  ai,  (lessen  Yerfasser  das  Regest  dieser  schon  damals  sehr  zer- 
storten  und  jetzt  in  Fett  getrankten  Urknnde  „ex  antiquo  repertorio"  angiebt  als:  transactio  super  obedientiis 
quos  habuit  Yolcwinus  de  Swalenberg  canonicus  Paderb.,  sc.  personatu  ecclesiarum  in  Steinheim  et  Corbeke,  obedien- 
tiis in  Selheim,  Brockhausen,  Henglern.  Die  Streitigkeiten  scheinen  bis  zu  Realinjurien  gediehen  zu  sein.  —  *)  pre- 
positi  et  magistri  die  Urkunde.  Der  magister  Johannes  ist  vorher  gar  nicht  erwahnt  worden;  aus  dem  spateren 
Texte  ergiebt  sich,  dass  er  die  obedientia  in  Honborn  besessen  hatte  und  diese  dem  Dompropst  Heinrich  renunciiren 
musste.  Er  ist  identisch  mit  dem  Johannes  de  Silinghosen.  —  ")  Das  Folgende  war  zu  sehr  zerstort,  als  dass  es 
hier  wiedergegeben  werden  konnte.  Der  Schluss  ist  jedoch  bemerkenswerth.  —  *)  Lag  bei  Peckelsheim.  Ygl.  Nr.  8.  — 
*)  a)  Gandelsem. 


Digitized  by 


Google 


1248.  219 


325. 


*  Der  Paderborner  Domdechant  Rabodo  tritt  einen  Zehnten  an  das  Kloster  Hardehausen  gegen  eine  Kornrenle 
und  eine  Geldprastation  ab.  1243.  —  Or.  KL  Hardehausen  U.  50. 

Capitulum  Paderburnense  omnibus,  ad  quorum  noticiam  hoc  scriptum  pervenerit,  eternam  in  Do- 
mino salutem.  Tenore  presencium  omnibus  innotescat,  quod  dominus  Rabodo  ecclesie  nostre  decanus 
venerabilis  patris  et  domini  nostri  Bernhardi  episcopi  et  nostro  accedente  consensu  fructus  decimarum  in 
Thedehusen  et  Amenhusen  ad  ecclesiamWellede  ')  suo  decanatui  adherentem  pertinentium,  Hersedehusen 
monasterio  contulit  perpetuo  eorum  expensis  et  laboribus  congregandos  et  in  utilitate  ipsius  monasterii 
convertendos.  Idem  quoque  abbas  et  sui  successores  in  restaurum  fructuum  predictorum  triginta  Pader- 
bornensia  moltra  annone,  videlicet  sex  tritici,  octo  siliginis,  octo  ordei,  octo  avene,  prescripto  decano 
eiusque  successoribus  ipsorum  vecturis,  laboribus  et  expensis  ante  festum  Andree  et  tres  solidos  indomo 
decani  Paderbumensis  annis  singulis  perpetuo  persolvent  et  si  forte  per  rapinas  vel  incendia  vel  negli- 
gentiam  colonorum  vel  alium  casum  fortuitum  dictarum  decimarum  fructus  minor  an  tur,  quantitas  annone 
suprascripte  cum  tribus  solidis  in  termino  et  loco  prsescriptis  ipsi  decano  a  monasterio  eodem  nichilo- 
minus  totaliter  persolvetur  et  monasterii  Hersedehusensis  tantum  modo  erit  detrimentum.  Verum  si 
aliqua  terra  adiacens  decimis  supradictis  nunc  inculta  de  novo  redigitur  in  posterum  ad  culturam,  cuius 
decima  ad  ecclesiam  Wellede  pertineat,  ilia  decima  non  monasterio  Hersedehusensi  per  prescripta  pacta 
debet  accrescere,  sed  iuri  et  ordinationi  decani  ecclesie  nostre  libera  relinquetur.  Datum  anno  Domini 
millesimo  CC°.  quadragesimo  tercio. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

326. 

Bischof  Bernhard  IV.  von  Paderborn  bestatigt  das  von  den  Edlen  Bertold  und  Berlold,  Bruderssohnen  von 

Bur  en,  begriindete  Cistercienser-Nonnenkloster  Holthausen2J  und  erhalt  da  fur  von  dessen  Abtissin  das  Ver- 

sprechen,  in  4   Moslem  ihres  Ordens  ausserhalb  der  Diocese  Paderborn  seine  Familienmemorie  zu  stiffen. 

1243.  —  Berrseh.  Bur  en  U.  6;  Regest  Msc.  I.  242  b.  S.  114;  mit  Auslassung  einiger  Zeugen  gedruckt 

Schaten  ad  ann. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Paderbornensis  epi- 
scopus  omnibus  hanc  paginam  inspicientibus  utriusque  vite  salutem.  Ne  rerum  gestarum  memoria  lapsu 
temporum  evanescat,  oportet,  eas  litterarum  et  subscriptione  testium  perhennari.  Cum  igitur  nobiles  de 
Buren  Bertoldus  et  Bertoldus  propter  Deum  et  salutis  sue  remedium  conventum  Cisterciensium  sororum 
adunare  intenderent  in  oppido  Buren,  ut  dicti  nobiles  consensum  nostrum  ad  suum  propositum  inclina- 
rent,  cum  collaudatione  uxorum  suarum  et  heredum  legitimorum  ecclesias  utriusque  oppidi  in  Buren, 
capellam  ante  castrum  in  Buren,  capellam  in  Holthosen  prope  Buren  cum  suis  pertinentiis  et  aream,  in 
qua  cenobium  situm  est,  in  manus  nostras  publico  resignarunt,  que  omnia  ad  intercessionem  eorundem 
nobilium  ita  dicto  cenobio  in  dominium  et  proprietatem  contulimus,  ut  plebanus  earundem  ecclesiarum, 
dominus  Thetmarus,  temporibus  vite  sue  in  suis  proventibus  non  molestetur,  nee  detrimentum  aliquod 
patiatur.  Post  mortem  vero  dicti  plebani  abbatissa  et  conventus  eligent  personam  ab  episcopo  Pader- 
bornense  spirituali  et  temporali  regimine  investiendam,  que  et  ab  archidiacono  loci  curam  recipiet  ani- 
marum,  servans  per  omnia  obedientiam  et  subiectionem,  que  ante  ab  eisdem  ecclesiis  solebat  Paderbor- 
nensi  episcopo  et  sue  ecclesie  exhiberi  sive  in  interdictis  sive  in  sententiis  contra  cuiuslibet  tyrranidem 


')    Welda  bei  Warburg;  W.  davon  im  Fr.  Waldeck  Dehausen  and  Amenhausen.  —  ^  Bei  Buren. 

28* 


Digitized  by 


Google 


220  12*& 

fideliter  exequendis.  In  predicto  etiam  cenobio  taliter  a  nobis  fundato,  homhribus,  bonis,  areis,  agris, 
silvis,  pratis  et  pascuis,  viis  et  inviis,  iam  possessis  et  postmodum  possidendis,  sepe  dicti  nobiles  et 
posteri  eorum  nullum  ins  aut  dominium  habebunt,  sed  erit  cenobium  liberum  et  ab  omni  servitute  laicali 
absolutum  secundum  privilegia  CiBtersiencinm  et  libertatem.  Ut  autem  plene  et  lucrose  caveretur  indem- 
pnitati  Paderbornensis  ecclesie,  dicti  nobiles  in  restaurum  aree  claustralis,  cuius  dominium  et  proprieta- 
tern  iam  dicto  cenobio  contulimus,  dederunt  nobis  et  ecclesie  nostre  proprietatem  trium  mansorum  in 
Wigmodebercb  in  parrochia  Stenenhus ')  et  a  nobis  in  feodo  receperunt.  Et  ut  hec  nostra  et  ipsorum 
actio  perpetuum  robur  obtineat,  presentem  paginam  bulle  nostre  et  scripture  munivimus  firmamento. 
Huius  rei  testes  sunt:  Conradus  custos,  Johannes  scolasticus,  Hermannus  plebanus  sancti  Pancratii,  Thet- 
marus  plebanus  in  Buren,  Albertus  capellanus,  Godescalcus  presbyter.  Laici:  Georgius,  Arnoldus  de 
Silbike,  Conradus  de  Andopen,  Hermannus  Danus,  Bernhardus  de  Thelebrugge,  Hildebrandus  camerarius, 
Godefridus  Puticlerus  et  alii  quamplures.  Preterea  nos  abbatissa  et  sepe  dictum  cenobium  in  Buren  in 
nos  recepimus,  quod  in  aliis  quatuor  cenobiis  extra  diocesim  Paderbornensem  constitutis  domino  B.  epi- 
scopo  fundatori  nostro  plenam  fraternitatem  obtinebimus,  in  quibus  annuatim  sua,  patris  et  matris,  fra- 
trum  et  sororum  ipsius  sicut  in  cenobio  nostro  Buren  agetur  memoria  in  perpetuum.  In  cuius  rei  noti- 
tiam  huic  scripto  sigillum  nostrum  fecimus  apponi.  Nos  etiam  Bertoldus  et  Bertoldus,  filii  duorum  fra- 
trum,  domini  in  Buren,  quia  hec  omnia  ad  nostram  supplicationem  ordinata  sunt,  plene  consentientes  et 
subscribentes,  presenti  pagine  sigilla  nostra  duximus  apponenda.  Acta  sunt  autem  hec  anno  Domini 
M°.CC°.XLIII0,  pontificatus  nostri  anno  XV. 

Von  den  vier  uroprunglich  angehangten  Siegeln  sind  nor  Brachstucke  der  beiden  letzten,  der  derEdlen  yon  Buren, 
erhalten. 

327. 

*  Graf  Gottfried  von  Arnsberg  bekundet,  dass  Abt  Widekind  von  Bredelar  die  freien  Erbgiiter  seiner  Mini- 
sterialen  Erpo  und  Amelung  von  Ruden  fiir  30  Mark  gekauft  habe.  1243.  —  Or.  KL  Dalheim  U.  28; 

Abschr.  Msc.  I.  127.  fol.  31. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Godefridus  Dei  gratia  comes  Arnesbergensis  omnibus  hoc 
scriptum  visuris  in  perpetuum.  Causas  quascunque  coram  nobis  legitime  diffinitas  scripto  et  sigillo  tene- 
mur  confirmare,  et  ne  nubes  oblivionis  in  vol  vat,  posterorum  memorie  commendare,  precipue  religiosorum, 
ut  quietius  Deo  serviant,  et  ut  laborum  ipsorum  consortes  fieri  mereamur,  sicque  mercedem  eternam 
exinde  consequamur.  Noverit  propterea  presens  etas  et  futura,  quod  duo  fratres  et  coheredes  videlicet 
Erpo2)  miles  et  Amelungus,  ad  hue  non  miles,  dicti  de  Ruden  ministeriales  nostri  bona  quedam  in  villa 
Nuthlon  habuerunt,  quorum  proprietas  ex  libera  successione  heredum  suorum  eos  contingebat,  sicut  aput 
nos  constituti  publico  fatebantur,  et  ea  nostro  tempore  proprie  et  pacifice  possederunt.  De  quibus  do- 
roinum  Wydekindum  abbatem  de  Breydelar  et  suum  conventum  ordinis  CyBterciensis  convenerunt,  cum 
eis  hec  bona  pro  situ  suo  contigua  forent  et  commoda,  ut  si  emere  vellent,  libenti  animo  consentirent, 
sicque  eis  ipsa  bona  que  in  villa  predicta  habebant  cum  omnibus  attinentiis  suis,  videlicet  agris  cultis 
et  incultis,  silvis,  pratis,  pascuis,  aquis  aquarumque  decursibus  pro  XXX  marcis  gravis  monete  vendide- 
runt,  de  qua  pecunia,  ne  quid  eorum  liberis  vel  heredibus-in  hac  venditione  deperiret,  in  signum  restau- 
rationis  alia  bona  aput  Ruden  sita  a  quodam  Merbodone  nomine  comparaverunt.  Quo  facto  utrique 
fratres  Er.  et  A.  Breydelar   accedentes,   presente   abbate   et   conventu  prefatoque   Mer.,  eadem  bona 


•)  Steinhausen  N.  von  Buren,  wo  ich  Wigmodeberch  aber  nicht  finden  kann.  —  ^  Ein  Erp  de  Ruden  komml  einmil 
al8  Lehnsmann  des  Grafen  von  Arnsberg  vor,  Seibertz  U.*B.  L  614,  doch  ifltee  fraglich,  ob  dieser  nicht  spater  gclebt 
hat.    Amelung  von  Ruden  wird  im  Register  bei  Seibertz  III.  626  nicht  erwahnt    Vgl.  unsere  Note  zu  oben  Nr.  312. 


Digitized  by 


Google 


1243.  221 

conditione  predicta  domino  Jhesu  Ghristo  et  eius  piissime  genitrici  ad  altare  sumnrom  devote  ohtu- 
lerunt,  omni  iure  suo  in  eisdem  bonis  habito  vel  habendo  sollempniter  renuntiantes  et  iurisdictionem, 
quam  in  eis  bonis  habebant,  monasterio  totaliter  assignantes.  Hinc  abbas  et  conventus  eis  et  uxoribus 
eorum  et  heredibus  tarn  defunctis  quam  vivis  fratemitatem  concesserunt  omniumque  bonorum  communio- 
nem,  in  quibus  Domino  famuiantur.  Deinde  eadem  die  predicti  fratres  Er.  et  A.  cum  nuntiis  monasterii 
prefati  Nuthlon  venerunt,  presente  domino  Conrado  plebano  ibidem  et  civibus  warandiam  eorundem  bo- 
norum eis  prestantes,  omneque  ius,  quod  in  ipsis  bonis  habebant,  monasterio  iam  dicto  recognoverunt 
et  iuditio  civili  stabilierunt.  Postea  Ruden  coram  iuditio  et  consulibus  iterum  omni  iure  suo  in  ipsis 
bonis  habito  una  cum  uxoribus  eorum  et  liberis  et  heredibus  publice  cesserunt  et  unanimi  consensu  et 
voluntate  monasterio  prelibato  bona  eadem  pro  libero  patrimonio  contradiderunt,  omnique  iure  seculari, 
uti  moris  est  et  ut  id  fieri  decebat,  confirmaverunt,  recipientes  tunc  de  statuta  pecunia  XIX  marcas. 
Quibus  habitis  similiter  coram  nobis  cum  uxoribus  et  pueris  et  heredibus  omni  iure  quod  in  bonis  pre- 
dictis  habebant  unanimiter  renuntiaverunt,  commemorantes  nobis,  quod  eis  hec  bona  ex  libera  successione, 
sicut  prediximus,  pertinerent,  eodemque  iure  proprietario  ipsa  bona  cum  omnibus  attinentiis  suis  mona- 
sterio memorato  contulerunt  libere  et  quiete  possidenda.  Post  hec  abbas  et  conventus  monasterii  supra- 
dicti  residuas  XI  marcas  integraliter  eisdem  persolverunt  presentibus  in  omni  hac  conventione  etutraque 
pecunie  solutione  Conrado  et  Johanne  fratre  eius  militibus  de  Brunwordichusen,  Ernesto  de  Thuskena, 
Gerlaco  magistro  consulum  de  Ruden  et  consulibus  universis  ibidem,  sententia  iudiciali  omni  inposterum 
occasioni  iuste  contradictionis  radicitus  amputata.  Ne  quis  igitur  hoc  contractum  coram  nobis  rationa- 
biliter  terminatum  et  abprobatum  infringere  presumat,  presentem  paginam  contra  cunctorum  malignan- 
tium  calumpnias  Deo  protegente  perpetuo  valituram  sigilli  nostri  impressione  confirmamus;  nam  monaste- 
rio prefato,  cui  plurimum  favemus,  in  suo  iure  si  neoessitas  exegerit,  deesse  non  possumus  nee  debemus. 
Huius  rei  testes  sunt:  Giselerus  plebanus  de  Mescede,  Heinricus  noster  notarius,  Harderadus  caupo  '), 
Thetmarus  iudex,  Eyco,  Godefridus  et  quos  superius  inseruimus  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  a.  gr. 
M°.C<XXLHI°,  indictione  prima. 

An  leiaenen  Schnuren  hangt  das  Siegel  des  Grafen  Gottfried  von  Arnaberg  mit  dem  Adler'). 

328. 

*  Zvoei  Hofstatten  zu  Kemnade,  ivelche  bisher  Hitler  Gernand  von  Kemnade  vom  Able  Hermann  von  Corvey 

zu  Lehen  getragen,  erwirbt  der  Corveyer  Monch  Werno  und  lasst  sie  von  Hermann  dem  Klaster  Kemnade 

behufs  Sti flung  seiner  Memorie  Ubertragen.    12 AS  Corvey.  —  Or*  Kl.  Kemnade  U.  4;  Absclir- 

Msc.  L  139.  p.  247. 

Hermannus  Dei  gracia  Corbeiensis  abbas,  omnibus  huius  pagine  inspectoribus  notum  esse  cupimus, 
quod  confrater  noster  dominus  Werno  comparavit  a  Gernando  milite  de  Caminata  et  suis  heredibus  duas 
areas  pro  sex  marcis,  quas  in  eadem  villa  prefatus  miles  de  nobis  et  nostra  tenuit  ecclesia.  Nos  vero 
predicti  confratris  nostri  devotionem  attendentes,  maxime  quia  redditus  predictarum  arearum  deputavit 
ad  peragendum  suum  anniversarium  in  ecclesia  Caminatensi,  cum  nobis  a  domino  Gernando  et  suis  here- 
dibus essent  resignati,  ad  prefati  confratris  nostri  desiderium  eccleaie  contulimtis  memorate.  Ne  autem 
id  aliquis  sive  prepositus  loci  sive  alter  aliquo  modo  infringere  presumat,  sub  pena  excommunicationis 
iuterdicimus  et  presentem  paginam  tarn  ecclesie  nostre  quam  nostri  sigillorum  appensione  fecimus  robo- 
rari  in  testimonium.  Testes  huius  rei  sunt:  Albertus  prior,  Conradus  prepositus,  Johannes  cellerarius, 
Strigerus  portarius,  Otto  camerarius  et  totus  Corbeiensis  conventus.  Laici:  Otto  comes  de  Eversten, 
Hermannus  deNienkerken,  Rabanusde  Papenhem,  Arnoldusde  Porta,  Hereboldus  de  Boffessen,  Godefridus 


')   Gastwirth  oder  graflicher  Koch?  —  ?)  Mangelhaft  abgebildet  bei  Seibertz  IL-B.  Tafiel.  I.  Kr.  5. 


Digitized  by 


Google 


222  12*s- 

de  Godelem,  Everhardus  de  Brochusen,  Albertus  de  Marpe,  Bertrammus  et  Widelo  fratres  de  Stamhem, 
Arnoldus  de  Haversvorde  et  alii  plures.    Datum  Corbeie,  anno  Domini  M°.CC°.XLIII0  feliciter.    Amen. 
Yon  den  beiden  Siegeln  sind  nor  die  blauweissen  Schnure  erhalten. 

329. 

*  Der  Bichter  und  die  Rathmanner  der  Stadt  Bielefeld  bekunden  die  schiedsrichterliche  Beilegung  eines  Streits 
zwischen  dem  Graflich  Bavensbergschen  Schluter  Luder  und  dem  Stift  Schildesche  iiber  ein  Gut ,  auf  welches  der 

Erstere  auch  im  Freigericht  Verziehi  geleisiei  hat.  1243.  —  Or.  Stift  Schildesche  U.  14. 

Consules  necnon  universale  oppidum  Bileveldense  omnibus  banc  paginam  inspecturis  salutem  in  vero 
salutari.  Cum  cause,  que  inter  partes  vertitur,  consensu  et  approbatione  parcium  finis  legitimus  inpo- 
nitur,  necesse  est,  ut  sicut  provida  sanctorum  patrum  sanxit  auctoritas,  ne  dolus  vel  fictio  subintret, 
privilegiorum  attestatione  firmetur.  Hinc  est,  quod  scire  volumus  omnes  Christi  fideles,  quod  ecclesia 
Scildecensis  ex  una  parte  et  Luderus  claviger  >)  domini  nostri  comitis  Lodevici  tunc  temporis  cum  cognatis 
et  amicis  suis  ex  altera  ad  nos  accedere  curarunt,  rogantes  affectuose,  quatinus  amicabilem  composition 
nem  inter  ipsos  per  arbitros  elaboratam  super  quodam  predio  Blaghenhaghen a) ,  in  quo  ius  proprietatis 
Luderus  sibi  usurpabat,  et  ecclesia  Scildecensis  e  contra  allegabat  ipsam  proprietatem  predii  per  dona- 
tionem  comitis  Adolfi  de  Scovenburg  et  suorum  heredum  ad  ipsam  legitime  devolutam,  tandem  hec  con- 
troversia  pro  quadam  summa  pecunie8)  scilicet  tribus  marcis  et  fertone,  quas  dedit  ecclesia  Scildecensis 
Ludero,  propter  bonum  pacis  amicabiliter  sopita  est  tali  forma  prescripta,  quod  Luderus,  protestatus  est 
in  figura  nostri  iudicii  omni  actioni  de  proprietate  iam  dicti  predii,  si  iusta  sive  iniusta  fuerit,  cum  bona 
voluntate  totaliter  se  renunciasse  et  ecclesiam  Scildecensem  in  ipso  predio  ab  ipso  denuo  non  inquietan- 
dam.  Protestatus  est  et  aliud  idem  Luderus,  quod  in  figura  iudicii,  quod  vulgo  vocatur  vrigething  des 
vrigengreven  scilicet  domini  Bemhardi  de  Osede,  si  quid  ius  proprietatis  habuit  in  sepedicto  predio,  secun- 
dum iuris  exientiam  (sic!)  nuntiis  ecclesie  Scildecensis  presentibus  cum  bona  voluntate  legitime  resignavit. 
Ut  igitur  hec  rata  et  inconvulsa  permaneant,  presentem  paginam  attestatione  bulle4)  nostre  confirmavi- 
mus.  Datum  Bilevelde  anno  verbi  grade  M°.  CC°.  XLIII.  Testium  nomina  sunt  hec:  Timmo  de  Voswin- 
cele,  frater  ipsius  Florencius,  Henricus  Top,  Rolf  Nagel,  Bertrammus  de  Hedemen,  Johannes  Voleken 
hii  milites;  consules  vero  Henricus5)  iudex,  Winandus  faber,  Olricus  Spegt8),  Ratbertus  antiquus  iudex, 
Werno  de  Scildece,  Hermannus  prope  puteum,  Henricus  de  Lillo,  Helbertus  de  Guterslo,  Ludolfus  Svaf, 
Henricus  de  Diddessen,  Bernhardus  Vunke,  Wernherus,  Gerhart  Goperhollet  et  universitas  civium. 
Das  Siegel  der  Stadt  Bielefeld  ist  abgefallen. 

330. 

*  Das  Paderborner  Domcapitel  constatirt  das  Gewohnheitsrecht,  dass  seine  Archidiacone  ihre  Untergebenen  zwr 

Domkirche  citiren  und  dort  ihr  Urtheil  miindUch  oder  schriftlich  sprechen  konnen.  1243 — 1275  y.  — 

Or.  Fr.  Paderborn  U.  158. 

H(einricus)  prepositus,  R(abodo)  decanus  et  capitulum  Paderbornense  universis  prelatis  et  ecclesia- 


Schluter.  —  *)  „  Blankenhagen "  nach  einer  neuern  Ruckachrift,  wohl  die  SW.  von  Bielefeld  bei  Gutersloh  belegene 
Ortachaft  dieses  Nam  ens.  —  *)  Das  Original  bat  per  quandam  surnmam  — 4)  Eigentbumlicher  Auedruck  fiir  ein  Stadt- 
siegel,  der  ebenso  wie  die  gleicb  folgende  Wendung  „im  Jabr  des  Wortes  der  Gnade"  und  auch  der  gekunstelte 
Eingang  beweisen,  dass  der  Schreiber  sich  als  ein  Mann  von  gelebrter  Bildung  zeigen  wollte.  —  6)  Yon  hier  an  eine 
andere  Hand.  —  *)  Die  Buchstaben  gt  sind  auf  dem  Siegelriemen  gescbrieben;  ein  Beweis,  dass  die  Besiegelung  schon 
stattgefunden  hatte,  als  die  Namen  der  Rathmanner  von  anderer  Hand  binzugefugt  wurden.  —  7)  In  diesen  Jahren 
kommt  der  Dompropst  Heinricb  vor. 


Digitized  by 


Google 


1244.  223 

mm  rectoribus  diocesis  Paderbornensis  utriusque  vite  salutem.  Ne  racionabiles  ecclesie  nostre  consuetu- 
dines  et  instituta  per  sollerciam  predecessorum  nostrorum  in  scriptis  memorie  commendata,  que  scripti 
protestatur  pagina,  inficiari  valeat  mens  incognita,  vobis  singulis  et  universis  quosdam  articulos,  quibus, 
quia  minime  advertuntur,  libertati  et  consuetudini  nostre  nonnunquam  contrariatur  ecclesie,  duximus  ad 
memoriam  revocandos,  ut  illis  iterum  et  iterum  perspectis  et  repetitis  hesitancium  cesset  dubietas  et 
contrariancium  perversitas  sopiatur.  Inoliti  siquidem  iuris  est  et  a  tempore  cuius  non  est  memoria  con- 
suetum  ac  exstitit  approbatum  et  hactenus  observatum,  ut  archidiaconi  ecclesie  nostre  suos  subditos  ad 
nostram  ecclesiam  citare  possint,  si  voluerint,  Farburne  et  ut  iidem  subditi  sententias  ab  arcbidiaconis 
sive  personaliter  sive  litteratorie  vel  per  nuncios,  quibus  dicti  archidiaconi  vices  suas  commiserint,  latas 
exequi  plenaliter  non  dedicant.  Hanc  ecclesie  nostre  consuetudinem  auctoritate  venerabilis  patris  et  do- 
mini  nostri  episcopi  necnon  propria  sub  vera  obediencia  precipimus  et  volumus  ab  omnibus  observari. 
Das  Siegel  ist  abgerissen. 

SSI. 

Bischof  Bcrnhard  IV.  von  Paderborn  iibertragt  dem  Graf  en  Ludwig  von  Ravensberg  die  Vogtei1)  iiber  das 

Slifi  Schildesche.  1244  Januar  10.  —  Neuere  Abschr.  a)  Stift  Schildesche  U.  15.  fij  Use.  VII.  3117.  111. 

Fol.  55;  gedr.  Lamey  Gr.  von  Ravensberg  C.  D.  S.  31. 

Bernhardus  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus  omnibus  hanc  litteram  inspecturis  eternam  in  Do- 
mino salutem.  Presentibus  confitemur  quod  nos  nobili  viro  socero  nostro  comiti  Ludewico  de  Ravensberg 
advocatiam  ecclesie  Schildecensis,  communicato  ecclesie  nostre  consilio,  iure  nostro  et  ecclesie  Schildecensis 
contulimus.  Insuper  recognoscimus  ei  omnia  bona  que  a  nobis  et  ecclesia  nostra  iure  possidet  feodali. 
Datum  anno  Domini  M0.CC°.XLIIII0,  in  dominica  qua  cantatur:  In  excelso  throno2),  pontificatus  nostri 
anno  decimo  septimo. 

332. 

*  Bischof  Bernkard  IV.  iibertragt  dem  Stifte  Busdorf  das  Eigenthumsrecht  an  einem  von  dem  landesherr- 

lichen  Kammerer  gekauften  Lehnsgute  mit  dem  Echtworte  und  einem  aus  der  Mark  Elsen  ausgesonderten,  den 

Markgenossen  aber  noch  zinspflichtigen  Stiicke  Landes.    1244  Februar  22.  —  Abschr.  Msc.  I.  121. 

fol.  16;  I.  123.  fol.  11'. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Paderburnensis  epi- 
scopus .  .  .  Noscant  igitur  presentes  et  posteri,  quod  cum  dominus  Symon  apostolorum  Petri  et  Andree 
in  Paderbumen  prepoBitus  et  suum  capitulum  a  Henrico  milite  camerario  nostro  prediumquoddam,  quod 
dicitur  minor  domus  in  Stidene,  precedente  empcionis  titulo  comparassent,  idem  Henricus  camerarius 
noster  cum  uxore  et  legitimis  heredibus  suis  eandem  domum  et  viginti  iugera  eidem  domui  pertinentia 
et  quoddam  ius,  quod  habet  in  marcha  Elsen8),  quod  vulgariter  dicitur  echtwort,  cum  aliis  pertinentiis, 
quas  de  nobis  tenebant,  in  manus  nostras  pub  lice  resignavit.  Habet  enim  eadem  domus  alia  duodecim 
iugera  quasi  communitate  disiuncta,  que  dicuntur  markelant,  de  quibus  markenotis  in  Elsen  antiqua 
pensio  exsolvitur.  Nos  vero  predictam  domum  et  omnia  eiusdem  domus  iura  ad  nos  pertinentia  cum 
assensu  ecclesie  nostre  capitulo  apostolorum  Petri  et  Andree  in  Paderbumen  in  dominium  et  propietatem 
pleno  iure  contulimus  imperpetuum  possidendum  .  .  .  Affuerunt  preterea,  cum  fieret  donacio  hec,  Her- 


»)    Vgl.  unsere  Bemerkung  zu  oben  Nr.  310.  —  *)  D.  i.  der  nachste  Sonntag  nach  dem  Tage  der  h.  drei  Konige.  — 
s)  NW.  von  der  Stadt  Paderborn;  Stidene  wohl  in  der  Kahe. 


Digitized  by 


Google 


224  1244h 

mannus  earner  anus,  Volbertus  de  Elsen,  Conradus  custos,  Bruno  deBorie  et  magister  Mauricius  canoaid; 
Albertus  et  Godescalcus  presbiteri;  laici  vero:  Georgius,  Johannes  Stapel,  Wernerua  Stapel,  Wemerus 
de  Wevere  milites  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  autem  hec  a.  D.  M°.CC°.XLIUI0,  in  cathedra  beati 
Petri,  pontificates  nostri  anno  XVL 

333. 

*  Bisehof  Bernhard  IV.  bekundet,  doss  Conrad  und  Siffried  von  Dalheim  auf  die  on  den  Propst  Simon 
von  Busdorf  verkauflen  Giiter  in  Dalheim  vor  ihm  Verzichi  geleistet  haben.  Zeugen:  Bertoldus  de  Brakel, 
Georgius,  Johannes  Stapel,  Wemerus  Stapel  et  Wemerus  de  We  were,  Henricus  camerarius  milites.  1244 
in  cathedra  B.  Petri  (Febr.  22.),  pontificatua  nostri  anno  quintodecimo.  —  Or.  Stift  Busdorf  U.  21a; 
Abschr.  Msc.  I.  121.  fol.  6.  I.  123.  foL  5';  eine  altere  Copie  KL  Dalheim  U.  30. 

334. 

Die  verwittwete  Grafin  Alheithis  von  Ratzeburg  schenkl  ihrer  Tochter,  der  Grdfiti  AUxeithis  von  Ravensberg, 
eine  Zahl  von  Gittern  und  ihren  Besitz  in  den  Ostlandem.  1244  Mai  6.  Hoya.  —  Or.  Gr.  Ravensberg 

U.  3;  gedr.  Lamey  Gr.  Ravensberg  C.  D.  S.  33. 

In  nomine  Domini.  Amen.  Alheithis  Dei  gracia  dicta  cometissa  de  Raceburgh  omnibus  hoc  script™ 
inspecturis  salutem  in  dominorum  Domino  Jhesu  Christo.  Ut  alta  legitima  in  suo  valeant  vigore  persi- 
stere,  necesse  est,  ea  litterarum  ac  testium  robore  solidari.  Hinc  est,  quod  ego  prenominata  Alheithis 
maritali  iam  dudum  auxiiio  viduata  presenti  scripto  protestor  bona  mea  temporalia,  que  actenug  iure 
proprietatis  possedi,  dilecte  filie  mee  Alheithi  cometisse  de  Ravensberch  libere  et  integraliter  materno 
affectu  contuli  iure  proprietatis  in  perpetuum  possidenda,  quarum  nomina  pro  parte  subdistinguo:  curia 
Oldenthorpe,  curia  Thedekessen,  due  curie  Bennenhusen,  proprietatem  Henethen  cum  curia  Dunchem, 
Hottenhem  et  Stemme.  Quicquid  etiam  proprietatis  in  partibus  orientalibus  possedi,  similiter  superaddo. 
Testium  vero  nomina,  in  quorum  presencia  hec  facta  sunt,  hec  sunt:  comes  Hinricus  de  Hoya,  Hinricus 
et  Ludolfus  fratres  de  Brochuson,  dominus  Vulverus  de  Rhethen;  reliquorum  militum  nomina  sunt  hec: 
Gerhart  de  Quernhem,  Lutbertus  de  Thehem,  Gerhart  de  Rubo,  Reinbert  de  Mothehorst,  Rolf  dictus 
Clavus,  Reinhart  gogravius,  Gerebort  pincerna,  Brun  de  Kelinchusen,  Jacob  de  Nemore,  Segebant,  Arnolt 
Korlehake,  Thideric  Klenkoc,  Rodolfus,  Guntherus  et  duo  filii  sui,  Bernhard  et  alii  plures.  Ut  igitur 
omnis  malignatio  seu  invidiosa  supplantatio  futurorum  penitus  excludatur,  presentem  cedulam  sigilh  mei 
munimine  duxi  roborandam.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC°.XLIIII0  die  Johannis  ante  portam  lati- 
nam  loco  Hoya. 

Das  Siegel  stellt  eine  Frauengestalt  in  ganzer  Fignr  dar.  Die  Armel,  lang  herabbangend,  Bind  nrit  Peh  gefuttert, 
der  Kopf  mit  einer  Mutze,  in  der  Rechten  eine  Blume.  Die  Umachrift  lsntet:  SIGILLUM  COMETISSE  ADEL- 
HEIDIS  DE  RACESBURCH. 

335. 

*  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  befreit  die  Giiter  des  Klosters  Bardehau&en,  die  in  seiner  Diocese  Kegen, 
von  alien  Diensten  und  Abgaben.  1244  Juni  4.  Fritzlar.  —   Or.  Kl.  Bardehausen  U.  53;  Abschr. 

Msc.   VII.  4509  S.  2. 

Sifridus  Dei  gracia  sancte  Maguntine  sedis  archyepiscopus  dilectis  in  Christo  abbati  et  conventui  in 
Hyrsewidehusen  Cisterciensis  ordinis  Patherbumensis  dyocesis  salutem  in  eo,  qui  est  omnium  vera  salus. 


Digitized  by 


Google 


1244.  225 

Pro  eo,  quod  vos  et  fratres  vestros  iugiter  in  fervore  spiritus  et  multa  sollicitudine  Domino  servientes 
faciamus  in  quantum  possumus  ad  orandum  pro  nobis  et  nostris  successoribus  debitores  et  ad  hoc  opus 
magis  expedites,  vobis  et  monasterio  vestro  de  speciali  favore  concedimus  per  presentee,  ut  de  posses- 
sionibus  vestris  ac  bonis,  que  in  dyocesi  nostra  vel  alias  a  nobis  et  nostra  ecclesia  derivata  in  Fritslaria, 
in  Geysmaria,  in  Eelice,  in  Wartberge,  in  Asekendorp,  in  Suitberg  et  in  Westhem  ac  in  aliis  opidis 
nostris,  locis  et  villis,  in  domibus,  areis,  ortis,  agris,  pratis,  pascuis,  molendinis,  aquis  et  silvis  ac  aliis 
rebus  mobilibus  seu  immobilibus  possidetis  vel  alio  quocunque  iusto  tytulo  aequirere  seu  comparare  po- 
teritis  in  futurum,  tamquam  de  bonis  oranino  liberis  et  exemptis,  ad  nuilas  precarias  exactiones  aut  alia 
quevis  servicia  vos  seu  vestri  coloni,  dummodo  non  sint  nostri  proprii,  teneamini  nobis,  officiatis  nostris 
aut  aliis  umquam  in  posterura  respondere.  Dignum  enim  utique  iudicamus,  ut  ea,  que  divinis  fuerint 
mancipata  serviciis,  a  laycalibus  et  importunis  omnimodis  releventur,  nisi  forsan  aliquibus  ex  ipsis  per 
vos  in  posterum  acquirendis  esset  special e  tributum  census  aut  certum  onus  inpositum,  non  de  mala  con- 
suetudine  usucaptum,  de  hiis  nequaquam  ecclesia  Maguntina  sine  causa  carere  deberet  aut  posset.  Indul- 
gence insuper  vobis  et  monasterio  vestro  predicto,  quod  oranes  nostri  archyepiscopatus  utriusque  sexus 
homines  libere  possint  vobis  omni  tempore  bona  sua,  possessiones  et  quaslibet  res  mobiles  seu  immobiles, 
que  iuste  conferri  possunt  aut  distrahi,  dare,  vendere  vel  legare  et  vos  eadem  possitis  auctoritate  nostra 
recipere  et  sine  contradictione  cuiuslibet  licite  possidere'  virique  ad  monasterium  vestrum  conversionis 
gracia  pertransire,  hominibus  nostris  nobis  pleno  iure  pertinentibus  et  bonis  ipsorum  exceptis.  Ut  autem 
hec  nostra  concessio  permaneat  inconvulsa  et  perpetue  robur  obtineat  firmitatis,  presentem  paginam  con- 
scribi  fecimus  et  sigilli  nostri  munimine  roborari.  Huius  rei  testes  sunt:  Gonradus  maior  decanus  Ma- 
guntinus,  Burchardus  Fritslariensis  prepositus,  Ekehardus  decanus  in  Ameneburg,  Conradus  et  Bichardus 
notarii  nostri  et  alii  quamplures.  DatumFritslarie  anno  gracie  M°.CC0.XLHH0,  II  nonas  Junii.  pontificatus 
nostri  anno  quarto  decimo. 
Das  Siegel  ist  abgefailen. 

336. 

Graf  Ludwiy  von  Ravensberg  schenkt  dem  Stift  Schildesche  das  ihm  gehorige  Zehntrecht  uber  den   Wold 

Sutholt,  den  das  Stift  urbar  gemacht,  und  verspricht  demselben  «&   Vogt  Schutz  und  Unterstiitzung  mit  Bath 

und  That.    1244  'October  11.  —  Abschr.  Stifl  Schildesche  U.  1€;  gedr.  Lamey  Gr.  von  Ravensberg. 

C.  D.  S.  34. 

Ludovicus  Dei  gratia  comes  in  Ravensberg  omnibus  in  perpetuum.  Noveritis,  quod  nos  ad  petitio- 
xiem  decane,  custodisse  totiusque  conventus  ecclesie  Scildezensis  decimam  sylve  quondam  Sutholt ')  vo- 
cate,  nunc  autem  iussu  dictarum  dominarum  succise  et  eradicate  et  in  agros  redacte,  que  nobis  de  iure 
pertinebat,  dicte  ecclesie  ad  usus  dominarum  et  suarum  augmentum  prebendularum  ita  liberaliter  et  pre- 
cise concedimus,  quod  omni  iuri  plane  renunciavimus,  quod  in  dicta  decima  habere  videbamur.  Ceterum 
autem,  quia  dicto  conventui  ratione  advocatie  nostre  in  fidelitate  et  in  patrocinio  prestandb  sumus  obli- 
gate fiduciam  de  nobis  habere  debent  et  securitatem,  quod  in  omnibus  causis,  quibus  indebite  gravantur, 
ad  nos  confugientes  consilium  nostrum  et  auxilium  prout  nostre  possibilitatis  fuerit  percipiant  et  ipsarum 
incommoda  defendere  tenemur  tanquam  nostra  Et  ne  dicte  decime  collatio  a  nobis  vel  aliquo  heredum 
nostrorum  possit  revocari  per  calumniam,  presentem  ipsis  litteram  cum  appensione  nostri  sigilli  duximus 
indulgendam.  Testes  ex  parte  nostri:  Eggehardus  dapifer,  Lutbertus  de  Thehem,  Temo,  Florentius  fra- 
tres de  Vo8Winkele,  Henricus  Top,  Rodolphus  Nagel;  Tm  .  .  .  plebanus  in  Bile  veld,  Hermannus  iudex, 
Jacobus  Ell  ...  ,  HiUebrandus,  Henricus  de  Winktorp,  Ludolphus  omnes  a  Bileveld.    Ex  parte  conven- 


>)   Im  Suden  yon  Schildesche  liegt  noch  jetzt  ein  Sudbrak. 

Weitt  Urk--Buch-    IV.  29 


Digitized  by 


Google 


226  1244. 

tus  Bruno,  Christianus,  Arnoldus,  Bernardus,  Christianas  canonici.   Actum  anno  Domini  M°.CC°.XLIIII* 
V.  Idus  Octobris. 

337. 

Die  Dcchantin  und  der  Convent  von  Schildesche  genehmigen  in  Anerkennung  des  ihnen  vom  Grafen  Ludwig 

von  Ravensberg  verliehcnen  Zehntrechts,  den  von  diesem  mit  ihrem  Propste  geschlossenen  Tauschverlrag  und 

verzeihen  das  von  dem  Grafen  Hermann  von  Ravensberg ,  seinen  Sohnen  und  den  Biirgern  von  Bielefeld  ihnen 

etwa  angethane  Unrecht.     1244  October  11.  —  Or.  Grfsch.  Ravensberg  U.  4.  Abschr.  Stift  Schildesche 

U.  17.,  gedruckt  Lamey  Gr.  von  Ravensberg.  C.  D.  S.  34. 

Cristina  decana,  Reinsvindis  custodissa  totusque  conventus  dominarum  in  Scildezge  omnibus  in  per- 
petuum.  Noverint  universi,  quod  cum  silvulam  nostram,  que  dicebatur  Sutholt,  extirpari  quondam  et 
eradicari  faceremus  et  ipsius  fundum  in  agros  colendos  redigi,  nobilis  vir  dominus  Lodowicus  illustris 
comes  de  Ravensberg  et  ecclesie  nostre  advocatus  divine  remunerationis  et  humilium  precum  nostraram 
intuitu,  eorundem  agrorum  decimam,  que  ipsi  de  iure  pertinebat,  ita  liberaliter  nobis  contulit  et  precise, 
quod  omni  iuri  renunciavit  quod  in  eadem  habere  videbatur.  Cuius  beneficii  perceptionem  gratulantes  et 
prefati  comitis  patrocinium  in  futuro  de  ratione  sperantes,  nos  modis  omnibus  gratie  sue  tarn  in  comma- 
nicandis  orationibus  quam  in  obsequiis  exhibendis  studuimus  applicare.  Principaliter  autem  et  specialiter 
ratam  et  gratam  habemus  commutationem  bonorum,  quam  fecit  venerabilis  dominus  noster  Henricus  pre- 
positus  Scildecensis  dicto  comiti  assignando  curiam  Limberg  l)  nomine  ecclesie  nostre  cum  quibusdam 
novalibus  adiacentibus,  et  monte  sancti  Johannis2)  et  recepta  ab  ipso  ad  manus  ecclesie  curte  Threvere. 
quam  commutationem  hactenus  licet  a  nobis  dissimulatam  nee  approbatam,  tamen  nunc  de  communi  con- 
sensu omnium  et  de  bona  voluntate  singularum  idem  factum  favorabiliter  approbamus  in  toto  et  in  parte, 
ratum  et  inconvulsum  servare  volentes  per  omnia  sicut  in  ipsorum  dominorum  instrumentis  super  prefata 
commutatione  conditis  est  expressum.  Preterea  ut  omnis  scrupulus  et  omnis  causa  livoris  amputetnr 
utrobique,  si  quid  molestie,  si  quid  gravaminis  a  venerabili  quondam  patre  domino  H(ermanno)  seuafra- 
tribus  dicti  comitis  nobis  vel  ecclesie  nostre  est  illatum  seu  etiam  a  civibus  in  Bieleveld,  omnibus  tarn 
vivis  quam  defunctis  sincero  corde  non  solum  ignoscimus,  imo  orationum  nostrarum  et  omnium,  que  apod 
nos  ad  laudem  Christi  fiunt,  communionem  ex  divina  gratia  indulgemus.  Et  ne  hec  per  successum  tern- 
poris  in  oblivionem  veniant  vel  per  calumpniam  retractari  possint,  presentem  cedulam  geste  rei  seriem 
continentem  sigillo  ecclesie  nostre  iussimus  roborari.  Testes  huius  rei:  Bruno,  Arnoldus,  Bernhardt 
Cristianus,  Cristianus  canonici  Scildecensis;  Sifridus  villicus  de  Jerinctorp,  Arnoldus  de  Oldenscilde(ce), 
P^ngelbertus  de  Nuhus,  Thetmarus  de  Halle,  ministeriales  ecclesie.  Ex  parte  comitis:  Eggehardus  dapifer, 
Lutbertus  de  Thehem,  Temo,  Florentius  fratres  de  Voswinkele,  Henricus  Top,  Rodolfus milites;  Herman- 
nus  iudex,  Henricus  de  Winktorp,  Ratbertus,  Ludolfus,  Hillebrandus  cives  in  Bileveld  et  alii  quamplures. 
Acta  sunt  hec  anno  gratie  M°.  CC0.XLIHI°,  V.  Idus  Octobris. 

Das  beiliegende  Siegel  stellt  den  h.  Johann  in  ganzer  Figur  mit  einem  Heiligenscheine  dar,  in  der  Linken  einen 

Palmenzweig,  in  der  rechten  eine  runde  Scheibe,  worin  das  Lamm  mit  der  Siegesfahne.   Die  Umschrift  lautet: 

SIGILLUM  SCI  JOHANNI8  BAPTISTE  IN  SCILDESZE. 


S.  von  Oldendorf  im  Kr.  Lubbeke.  Dieser  Ort  hat  dem  Ravensbergischen  Amte  Limberg  den  Nam  en  gegeben.  fyl 
Busching  VI.  109.  110.  —  ''Jlch  kann  nicht  feststellen,  ob  dieser  Berg  bei  Limberg  lag,  oder  ob  hier  der  Jobannis- 
berg  bei  Bielefeld  gemeint  ist,  anf  den  sich  auch  die  Urkunde  des  Stifts  Schildesche,  oben  Nr.  218,  bezieht.  I>i0 
Vorgeschichte  der  hier  bekundeten  Yerhandlungen  betrifift  die  oben  unter  Kr.  310  gegebene  Urkunde  des  Propstes 
Heinrich  vom  Jahre  1241. 


Digitized  by 


Google 


1244.  227 

338. 

*  Abt  Bennann  von  Corvey  verkauft  an  das  seinem  Kloster  incorporirte  Frauenslift  Schaken  das  Kloster  amt 

Imminghausen  fur  360  Mark.  1244.  —  Fragment  s.  XV.  eines  Schaken  schen  Copiars  lJ  Frst.  Corvey 

U.  93;  Abschr.  Msc.  I.  245.  p.  374. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Hermannus  Dei  gracia  Corbeiensis  abbas  totusque  ecclesie 
eiusdem  conventus  omnibus  huius  pagine  inspectoribus.  Ne  ilia  que  geruntur  in  tempore  labantur  cum 
tempore,  consuevit  ea  prudenter  industria  scripture  testimonio  perhennari.  Notum  igitur  esse  cupimus, 
quod  cum  cenobium  ancillarum  Christi  in  Schaken  sub  regimine  nostro  et  in  proprietate  ecclesie  nostre 
esset  constructum 2) ,  nos  debita  sollicitudine  precavere  cupientes  ne  in  posterum  ad  tantam  perveniat 
inopiam,  quod  sorores  ibidem  Deo  servientes  non  possent  sustentari,  de  communi  consensu  tam  conventus 
quam  ministerialium  ecclesie  nostre  officium  in  Imickhusen8)  cum  agris,  silvis,  pascuis,  litonibus  et  omni 
pro ven tu,  absque  deciina4),  sicut  nostra  possidet  ecclesia  integraliter  relinquentes  (vendidimus)  ecclesie 
Scakensi  perpetualiter  possidendum,  recipientes  tamen  priusab  eadem  ecclesia  trecentas  et  sexaginta  marcas 
gravis  monete.  Ut  autem  hoc  stabile  et  inconvulsum  permaneat,  presentem  paginam  tam  ecclesie  nostre, 
quam  nostri  sigillorum  appensione  fecimus  roborari.  Testes  huius  rei  sunt:  Albertus  prior,  Conradus  pre- 
positus, Otto  prepositus  Kaminatensis,  Dethmarus  prepositus  de  Novali,  Johannes  cellerarius,  Hinricus  came- 
rarius,  Strigerus  portarius,  et  totus  Corbeiensis  conventus;  laici  vero:  Bertoldus  marschalkus,  Steffanus 
pincerna,  Conradus  dapifer,  Johannes  came  rarius,  Hermannus  de  Nigenkerke,  Bemhardus  etElgarus  fra- 
tres  de  Dallewich,  Arnoldus  de  Porta,  Everhardus  de  Brockhusen,  Herboldus  de  Boffessen,  Godefridus 
de  Godelmen,  Arnoldus  de  Haversvorde,  Alexander  de  Gundelsem  et  alii  plures.  Acta  sunt  hec  anno 
Domini  M°.CC0.XLIHI°,  prelacionis  vero  nostre  anno  XXI. 

339. 

*  Der  Edle  Conrad  von  Schoneberg b)  iibertragt  das  Eigenthum  eines  von  ihm  lehnriihrigen  Guts  dem  Kloster 

Hardehausen,  welches  dies  von  seinem  Vasallen  angekauft  hatte.  1244.  —  Or.  Kl.  Hardehausen  U.  52. 

In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti.  Conradus  quondam  Bertoldi  filius  de  Sconenberg  uni- 
versitati  Christi  fidelium  notum  facimus,  quod  Hermannus  miles,  quondam  Rotcheri  filius  de  Geismaria, 
vendidit  fratribus  monasterii  Hersvithehusen  duos  agros  predii  nostri,  qui  vulgo  dicuntur  duo  morgen, 
quos  idem  Hermannus  miles  a  nobis  iure  tenuit  pheodali,  qui  agri  in  marca  Asekendorp  •)  in  longum 
iacent  extensi  sub  uno  tractu  iuxta  pratum  predictorum  claustralium  ad  aquilonem.  Ad  honorem  igitur 
Jhesu  Christi  et  matris  sue  dulcissime,  pro  peccatis  nostris  et  heredum  nostrorum  predictorum,  agrorum 
proprietatem,  predictis  heredibus  nostris  consentientibus ,  supra  dicto  monasterio  Hersvithehusen  sine  retra- 
ctione  qualibet  conferimus,  conferimus  in  eternum.  Ut  autem  hec  rata  permaneant  et  a  posteris  illibata, 


»)  Ein  anderes,  Msc.  I.  177  verzeichnet,  aus  dem  Erhard  noch  die  Urkunden  C.  546  und  575  publicirte,  habe  ich  bei 
meinem  Amtsantritt  nicht  mehr  vorgefunden.  —  *)  Diese  Thatsache  war  aus  jenen  zwei  erwahnten  Urkunden,  die 
fiber  die  al teste  Geschichte  des  ursprunglich  zu  Goddelsheim  gegriindeten,  dann  nach  Schaken  verlegten  Stifts  vor- 
handen  sind,  nicht  zvl  entnehmen.  —  ,)  Imminghausen  zwischen  Goddelsheim  und  Schaken  im  Frst.  Waldeck.  Dies 
Gut  gehorte  zum  altesten  Besitz  Corvey's  und  ruhrte  von  Ida,  der  zweiten  Gemahlin  des  GrafenEsic,  her.  Vgl.  meine 
Kaiserurk.  I.  58  —  61.  —  *)  Im  Copiar  folgt  noch  „auri",  was  dessen  Verfasser  nur  verlesen  haben  kann.  —  *)  Zwi- 
schen Hofgeismar  und  Humme.  Conrad  wird  schon  oben  Nr.  277  erwahnt.  —  •)  Eine  neuere  Rtickschrift:  Aschendorp. 
Es  wird  wohl  in  der  Kahe  von  Schoneberg  gelegen  haben,  lasst  sich  auf  Karten  aber  nicht  constatiren.  Der  Aus- 
druck:  marca  Asekendorp  klingt  sehr  antik;  doch  erwahnt  die  neue  Ausgabe  von  Fdrstemann's  Ortsnamen  S.  96. 129 
diesen  hessischen  Ort  nicht.    Ygl.  die  Uardehauser  Urkunde  57  vom  Jahre  1246  Nr.  876. 

29* 


Digitized  by 


Google      i 


228  1245. 

presentem  paginam  donationis  nostre  ordinem  continentem  sigilli  nostri  munimine  confirmamus.    Hnins 
geste  rei  testes  sunt:   dominus  Johannes  dapifer  noster,  Bertoldus,  Hildebrandus,  Sigehard  fratres  de 
Theslen,  Bruno  de  Dwergen  milites  et  castellani  nostri  et  plures  alii.    Acta  sunt  hec  anno  dominice 
incarnationis  M°.CC°.XLIIII0,  indictione  I. 
Das  Siegel  ist  verloren. 

340. 

*  Der  Bitter  Hermann  von  Brake!  nimml  im  Auftrage  der  Abtissin  von  Neuenheerse  in  Bezug  auf  gewisse 
von  einem  ihrer  Lehnsleute  dem  Kloster  Hardehausen  verkaufte  Gilter  die  Besignation  von  dessen  Frau  und 

Sohnen  in  Brakel  enlgegen.     0.  J.  (1244 — 1248  lJJ.  —  Or.  Kl.  Hardehausen  U.  8. 

Ego  Hennannus  miles  ac  dominus  de  Brakel  omnibus  fidelibus  hanc  litteram  inspecturis  salutem  in 
Domino.  Protestor  ac  tenore  presentium  confiteor,  quod  dominus  abbas  de  Hersyidehusen  ex  parte  sue 
ecclesie  emit  duos  mansos  a  Friderico  de  Ystinctorp  in  eadem  villa 2)  sitos  cum  omnibus  attinenciis  suis 
pro  viginti  sex  marcis  gravium'  denariorum,  quos  predictus  Fridericus  et  frater  anus  Bruningus  resigna- 
verunt  ad  roanus  domine  abbatisse  de  Herisia  de  qua  tenuerunt  feodali  iure.  Igitur  idem  Fridericus  a 
predicta  domina  abbatissa  rogavit  quam  intime,  quoniam  uxor  sua  oppressa  fuit  magna  debilitate  ac  pueri 
sui  ita  essent  parvuli,  ut  sine  magno  grayamine  pro  resignatione  predictorum  mansorum  ad  presenti&m 
domine  abbatisse  non  possent  pervenire,  unde  constituit  me  predicta  abbatissa  vicem  suam  gerere  ac 
resignationem  predictorum  heredum  videlicet  uxoris  et  omnium  puerorum  suorum  ad  manus  domine  ab- 
batisse in  oppido  Brakele  recipere  ac  verbis  et  promissis  statuerunt  ita  firmum  ac  stabile,  quatious  in 
presentia  domine  abbatisse  omnia  confirmata  fuissent.  Hoc  factum  ita  sollempniter  conpletum  duxi  sigilli 
nostri  munimine  roboratum  (sic!).  Huius  rei  testes  sunt:  Eggelhardus  de  Stenhem,  Burchardus  deHerste, 
Fridericus  deYmmessen  milites;  Ernestus  de  Modekeressen,  Hennannus  de  Megersen,  Macharius  burgenses. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

341. 

*  B.  Bernltard  IV.  besfatigt  dem  Kloster  Gerden  das  Becht,  die  Pfarrer  der  dortigen  Kir  die  ein-  und  ai-u- 

setzen.  1245  Januar  7.  —  Neuere  Abschr.  Fr.  Paderborn  U.  163,  Begest  Msc.   VI.  224.  S.  47. 

Bernardus  Dei  gratia  episcopus  Paderbornensis  preposito,  priori,  priorisse  et  conventui  cenobii  in 
Gerdene  eternam  in  Domino  salutem.  Yolentes  et  cupientes,  quantum  secundum  Deum  et  iusticiam  pos- 
sumus,  quamlibet  ecclesiam  et  precipue  cenobia  nostre  diocesis  in  iure  suo  conservare,  mandamus  vobis 
et  omnibus  modis  volumus,  quod  secundum  privilegia  et  ordinationem  predecessorum  nostrorum  de  ecclesia 
parochiali  in  Gerdene  ordinetis  et  faciatis,  in  ea  per  priorem  vestrum  ad  utilitatem  ipsius  cenobii  sacer- 
dotem  instituentes  et  pro  tempore,  si  necesse  fuerit,  et  utilitas  ipsius  cenobii  requisierit  removentes,  qui 
de  communionibus,  victualibus  et  expensis  dicti  cenobii  sustentetur  et  remuneretur,  ita  quod  nullum 
penitus  ex  hoc  ius  in  dictam  ecclesiam  parochialem  consequatur,  sed  in  iure  patronatus,  dono  altaris  et 
investitura  et  in  omnibus  suis  pertinentiis  dicta  ecclesia  parochialis  ad  predictum  cenobium  pleno  iure 
pertineat,  prout  in  privilegiis  et  scriptis  authenticis  super  hoc  confectis  plenius  continetur.  Datum  anno 
Domini  M°.CC°.XLV°  in  crastino  epiphanie,  pontificatus  nostri  anno  dechno  octavo. 


")  In  welchen  Jahren  sich  Hermann  von  Brakel  erwahnt  findet.  Zeitschr.  XXVIII.  223  n.  Seibertz  I.  249.  —  *)  Nacli  dem 
Inhalte  der  Urkunde  muss  diese  in  der  Nahe  von  Brakel  gelegen  haben.  Unzweifelhaft  ist  Ystinctorp  daber  htrup 
W.  von  Brakel. 


Digitized  by 


Google 


1245.  229 


342. 


*  Bernard  IV.,  Bisehof  von  Paderborn,  bestdtigt,  dass  Benedict  von  Rotwardessen  nebst  alien  semen  Erben, 
namlich:  Allieid  seiner  Gemahlin,  Mathias  und  Tegenhard  seinen  Sohnen,  Bildeware  und  Alheid  seinen  Tbch- 
tern  und  Bildegund  der  Mutter  seiner  genannten  Gemahlin,  zum  Voi*theil  des  Jordan,  Abts  des  Klosters  St. 
Pauli1)  in  Paderborn,  im  Namen  des  Klosters  Gerden ,  auf  alle  von  ihnen  gemachten  Anspriiche  an  die  GUter  zu 
Luthardessen  und  Rothwardessen %)  verzichtet.  Biirgen  hierfur  sind:  die  Bitter  Erpo  und  Hermann  von  Ethe- 
lersen  tribuniBJ,  Apollonius  von  Brakel, und  Hermann  von  Siddessen.  Zeugen  sind:  Ludolph  dapifer,  Georg, 
AVeraer  Stapel,  Henri cli  camerarius,  Apollonius  de  Brakel,  Hermann  de  Sidessen,  Regenbodo  de  Isinc- 
torp,  Conrad  de  Eisnen,  Conrad  de  Wartberg  milites;  Hermann  de  Osede,  Bertold,  Conrad  de  Ahus, 
H.  prep.,  R.  decanus,  Volradus,  Volbertus,  H.  camerarius,  V.  cantor,  B.  de  Borge,  R.  decanus  S.  Petri, 
Rodolfus  prep,  in  Gerden.  MCCXLV  octavo  Idus  Februarii  (Februar  6. J,  pontificatus  sui  17.  —  Regesten 
Msc.   VL  224  S.  48.  aus  dem  Copiar.  fol.  21.  C.  15,  und  Msc.  1.  242  b.  p.  34. 

343. 

*  Erzbischof  Conrad  von  Coin  beaufiragt  einen  Herforder  Canonicus,  alle  von  dem  Bisehof  (Bernhard  /  V.J 

von  Paderborn  gegen  die  Abtissin4J  von  Her  ford  erlassenen  Sentenzen  fur  null  und  nichtig  zu  erklaren,  da 

sie  ihr  Stift  von  ihm,  dem  Erzbischofe,  als  dessen  Vertheidiger  undSchirmherrn&J,  (zu  LehenJ  empfange. 

1245  April  3.  Coin.  —  Abschr.  Msc.   Vll.  3301a.  S.  34. 

C.  Dei  gracia  sancte  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus  sacri  imperii  per  Ytaliam  archicancellarius 
dilecto  in  Christo  Ludgero  canonico  Hervordensi  salutem  in  Domino.  Cum  dilecta  in  Christo  abbatissa 
Hervordensis  ecclesie  a  nobis  suam  recipiat  abbaciam  et  sic,  tarn  racione  privilegiorum  Romanorum  pon- 
tificum  (quam)  et  imperatorum,  dictam  abbatissam  et  eius  ecclesiam  in  suis  defensare  iuribus  teneamur  auctori- 
tate  non  solum  ordinaria,  verum  eciam  apostolica,  cum  simus  dati  a  domino  papa  conservatores 
ipsi  abbatisse,  nosque  auctoritatemandatiapostolicinupermonuerimus  venerabilem  fratrem  nostrum  epis- 
copum  Paderbornen8em,  ne  contra  indulta  privilegiorum  predictorum  dictam  molestare  presumeret  abbatis- 
sam, ipse  vero,  ut  intelleximus,  mandatis  nostris  ymmo  apostolicis  minime  parens  quasdam  sententias  in 
ipsam  et  clericos  suos  per  executores  et  quosdam  alios  ab  ipso  datos  fecerit  promulgari,  discrecioni  tue 
mandamus,  quatenus  huiusmodi  sententias  nullas  denuncies,  quamcumque  ab  ipsa  abbatissa  fueris  requi- 
situs.  Nos  enim  definimus,  earn  aut  eius  clericos  huiusmodi  sententiis  non  ligari,  cum  fuerint  contra 
iuris  ordinem  promulgate.    Datum  Colonie  anno  Domini  M°.CC°.XLV°,  feria  II.  post  dominicam  Judica. 

344. 

*  Das  Kloster  Gerden  verkauft  dem  Kloster  Gokirchen  in  der  Stadt  Paderborn  ein  Gut  fur  29  Mark.    1245 
Mai  26.  1m  Kloster  Gokirchen.  —  Or.  Kl.  Gokirchen  U.  10;  Regest  Msc.  L  242  b.  S.  59. 

Adholphus  prior,  Jutta  priorissa  et  conventus  ecclesie  in  Gerdene  tarn  presentibus  quam  futuris,  ad 
quorum  noticiam  hoc  scriptum  pervenerit  ....  publice  et  solempniter  confitemur,   quod  cum  bona  in 


Abdinghof.  —  *)  Nicht  zu  constatiren.  —  ")  Gografen.  Siehe  Additamenta  S.  135.  —  *)  Ida.  Vgl.  unsere  Bemerkung 
zur  Herforder  Urkunde  aus  d.  J.  1238—1238  oben  Nr.  226.  —  4)  Der  Erzbischof  von  Coin  war  gegen  Ende  des  12. 
Jahrhunderts  in  Bezug  auf  Herford  der  Nachfolger  des  Abts  yon  Corvey  geworden.  Mitdem,  was  ich  hieruber  Kaiser- 
urkunden  1.303.  311  gesagt  liabe,  ist  noch  ein  Aufsatz  von  mir  in  der  Zeitschrift  XXXII.  S.  Ill  zu  vergleichen ,  wo 
ich  nachgewiesen ,  dass  Kaiser  Friedrich  I.  an  den  Colnischen  Erzbischof  Philipp  von  Heinsberg  die  Reichsabteien 
Herford  und  Vreden  gegen  Saalfeld  ausgetauscht  hat,  welche  beide,  trotzdem  der  Tauschvertrag  spater  zweimal 


Digitized  by 


Google 


230  12*5- 

Burch  cum  pertinenciis  suis  sita  prope  Novam  Domum  >)  domini  Paderburnensis  episcopi,  ut  meliora 
prospiceremus,  vendere  proponeremus,  prenominata  bona  in  Burch  cum  tribus  mansis,  pascuis,  pratis, 
aquis,  viis  et  in  viis  ac  omnibus  eorum  pertinenciis  ecclesie  nostre  in  Gerdene  iure  proprietatis  et  dominii 
pertinentibus,  Mabilie  abbatisse  et  conventui  grisei  ordinis  2)  sancti  Olrici  in  Paderburne,  venerabilis  patris 
et  domini  Bernardi  quarti  Paderburnensis  episcopi  et  Jordanis  abbatis  sancti  Pauli  Paderburnensis,  cuius 
cure  et  regimini  et  custodie  nos  subiecimus,  accedente  consensu,  vendidimus,  viginti  novem  marcis,  duo- 
decim  solidis  pro  marca  qualibet  conputatis,  bonorum  et  legalium  in  civitate  Paderburnensi  nobis  pro 
precio  numeratis,  quam  summam  pecunie  nos  confitemur  a  dominabus  prescripti  conventus  simul  et  in- 
tegre  plenarie  recepisse.  Consensimus  etiam  ac  a  venerabili  patre  ac  domino  nostro  episcopo  prescripto 
impetravimus,  ut  predicto  conventui  bona  suprascripta  nomine  nostro,  tradat  ac  in  possessionem  mittat 
ac  defendat  inductum,  et  nos  et  ecclesia  nostra  eorumdem  bonorum  prenominato  conventui  warandiam 
debitam  prestare  satagemus.  Acta  sunt  hec  Paderburne  in  claustro  prescriptarum  dominarum  grisei  ordi- 
nis sancti  Olrici  Paderburnensis  ab  Adholpho  priore  nostro  qui  a  nobis  et  ecclesia  nostra  super  huius- 
modi  venditione  plenum  ac  speciale  mandatum  habuit,  presentibus  Arnoldo  sancti  Pauli  thesaurario,  Con- 
rado  thesaurario,  magistro  Johanne  de  Scildesche  maioris  ecclesie  canonicis,  Regenardo  decano,  Hilde- 
boldo  scolastico  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree  canonicis;  laicis:  Johanne  Stapel,  Amelungo 
comite,  miiitibus,  Ysero,  Walberto  buriensibus8)  civitatis  Paderburnensis  et  aliis  quampluribus.  A.  D. 
millesimo  ducentesimo  quadragesimo  quinto,  septimo  Kalendas  Junii  indictione  tercia.  Nos  Jordanis  abbas 
sancti  Pauli  Paderburnensis,  quia  prescripta  venditio  nobis  mediantibus  et  consentientibus  facta  fuit,  hanc 
paginam  etiam  nostri  apposicione  sigilli  roboramus. 

Die  Siegel  dee  Abts  Jordan  von  Abdinghof  und  des  Klosters  Gerden  haben  gelitten 4). 

345. 

*  Bischof  Bernhard  IV.  iibertragt,  nach  Resignation  Beinrichs  von  Bolt  hem,   das  Gut  Burg  dem  Klo$t# 
Gokirchen.  1245  Mai  26.  —  Neuere  Abschrift  Kl.  Gokirchen  U.  10  a;  Regest  Msc.  I.  242b.  S.  59. 

Bernardu8  quartus  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  .  .  .  notum  esse  cupimus,  quod  nospredium 
in  Burg,  quod  ex  resignatione  conventus  in  Gerdene  nobis  vacabat,  preposito  et  conventui  S.  Ulrici  in 
Paderborne  pleno  iure  contulimus  in  proprietate  et  dominio  perpetuo  possidendum.  Ad  tollendam  autem 
cuiuslibet  calumnie  pravitatem  Heinricus  de  Holthem,  quicquid  in  eodem  predio  iuris  habuit  vel  habere 
videbatur,  publice  in  manus  nostras  in  multorum  presentia  resignavit.  Ne  vero  nostra  donatio  ab  aliquo 
imposterum  valeat  retractari,  memorato  ccenobio  super  hoc  presentem  paginam  dedimus  bulle  nostre  testi- 
monio  communitam.  Huius  rei  testes  sunt:  Hermannus  camerarius,  Regenhardus  S.  Petri  decanus,  Yolc- 
marus  canonicus  eiusdem,  Symon,  Albertus  presbyteri;  laici  vero  Herbordus  pincerna,  Ludolfus  de  He- 
risia  dapifer,  Henricus  camerarius,  Georgius,  Florinus  de  Wresenhosen,  Regenbodo  de  Ystingthorp  et  alii 
quamplure8.     Acta  sunt  hec  a.  D.  M°.CC°.XLV°,  pontificatus  nostri  anno  XVII  in  crastino  ascensionis. 


widerrufen  worden  ist,  dennoch  im  Besitze  Coins  geblieben  sind,  ebenso  wie  andererseits  das  Erzbistham  aach  Saalfeld 
nicht  wiederbekommen  hat.  Immerhin  konnte  dies  Schutzverh&ltniss  doch  dem  Erzbischofe  nicht  die  Gewalt  gebeo, 
geistliche  Straferlasse  des  dem  Erzsprengel  von  Mainz  unterworfenen  Bischofs  von  Paderborn  gegen  Herford  umio- 
stossen.  —  ')  Neuhaus  NW.  von  der  Stadt  Paderborn.  Ein  Gut  Burch  lasst  sich  in  dessen  Nahe  nicht  mehr  cod- 
statiren.  —  J)  D.  i.  Gisterciensis  ordinis,  welchem  das  Kloster  Gokirchen  oben  Nr.  231  ausdrucklich  zugerechnet 
wird.  —  8)  So  die  Urkunde  statt  burgensibus.  —  *)  Letzteres  verdiente  noch  eine  nahere  Untersuchung. 


Digitized  by 


Google 


1246.  231 


346. 


*  Graf  Otto  von  Tecklenburg  erkennl  das  Eigenthumsrecht  des  Herforder  Bochstifts  iiber  den  Hof  Uphof  in 
Ibbenbiiren  unter  der  Bedingung  an,   dass  ihm  und  seiner  Familie  darin  erblich  das  Recht  der   Villication 

gegen  eine  bestimmte  jahrliche  Abgabe  verbleibe.  1245  Juni  28.  Vlotho.  —  Or.  Frst.  Herford  U.  41. 

Otto,  comes  de  Tekeneburg,  omnibus  hanc  litteram  intuentibus  salutem  in  vero  salutari.  Ne  ea  que 
geruntur  in  tempore  in  oblivionem  hominum  deveniant  et  cum  tempore  transeant,  solent  ea  litterarum 
testimonio  commendari.  Noverint  igitur  tarn  singuli  quam  universi  presentis  pagine  inspectores,  quod  nos 
una  cum  herede  nostro  proprietatem  curie  in  Ibbenburen,  que  Uphof1)  dicitur,  ecclesie  Hervordensi 
recognoscimus  perpetuo  pertinere.  Tali  videlicet  conditione,  quod  officium  villicationis  iam  dicte  curie 
nobis  et  nostris  heredibus  versa  vice  pertineat,  ut  eodem  iure  et  eadem'  pensione  sicut  solvit  hactenus, 
exinde  pensionem  debitam  annuatim  persolvamus.  Ut  autem  hoc  a  nobis  et  nostris  heredibus  in  poste- 
rum  inviolabiliter  observetur  et  econtrario  ab  ecclesia  Hervordense  nobis  ius  nostrum  nullatenus  infrin- 
gatnr,  presentem  cartulam  nostro  voluimus  sigillo  firmiter  communiri.  Acta  sunt  hec  anno  incarnationis 
Domini  M°.CC°.  quadragesimo  quinto.  Datum  Vlotowe,  vigilia  apostolorum  Petri  et  Pauli. 
Das  Siegel  ist  abge&llen 

34T. 

Innocenz  IV.  nimmt  das  Cisterciensernonnenkloster  Buren  (Bolthausen)  in  seinen  Schutz  und  bestatigt 
ihm  seine  Besitzungen  und  iibrigen  Gutcr.  Lyon  Juli  14.  —  Regcst  Msc.  1.  242  b.  S.  213;  gedruckt  Schaten 
ad  ann ,  Potthasl  Regest.  pontt.  Romanor.  11,725. 

348. 

*  Bischof  Bernhard  IV.  aus  dem  Lippeschen  Hause  ubertragt  dem  Kloster  Gerden  zur  Suhne  seiner  Vergehen 
und  behufs  Sti flung  einer  Memorie  fur  sich,  seine  Eltern  und  Geschwister  das  Eigenthum  ewes  ihm  resig- 

nirten  Uhnguts.  1245  October  16.  —  Abschr.  Msc.  II.  71.  S.  238;  Regesten  Msc.  L  242  b.  S.  34. 

VI.  224.  S.  49. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Paderbomensis  ecclesie 
episcopus  omnibus  hoc  scriptum  inspecturis  eternam  in  Domino  salutem.  Ad  tollendam  cuiuslibet  calu- 
mnie  pravitatem  statuit  discretorum  prudentia,  ut  acta  hominum  sigillis  et  subscriptione  testium  roboren- 
tur.  Noscant  igitur  presentes  et  posteri,  quod  nos  predium  in  Sidessen2),  quod  Anthonius  miles  et 
Hadeburgis  uxor  sua,  Hermannus  et  Meinerus  filii  ipsorum  quondam  a  fratribus  de  Brakel  Hermanno, 
Wernhero  et  Bertoldo  in  pheodo  tenebant,  quod  ex  resignatione  eorundem  fratrum  Hermanni  et  Bertoldi, 
Hermanni  de  Antiquo  Castro,  Werneri  et  Johannis  filiorum  eiusdem  Hermanni  de  Brakel,  et  heredum 
ipsorum  nobis  vacabat,  Domino  Deo,  beate  Virgini  Marie  ac  Sanctis  quorum  reliquie  in  ecclesia  Gerdine 
continentur  et  conventui  inibi  Deo  servienti  pro  peccatis  et  negligentiis  nostris  pleno  iure  contulimus  in 
proprietatem  et  dominium  cum  suis  pertinentiis  perpetuo  possidendum  sub  ea  etiam  gratia,  ut  patris  et 
matris,  fratrum  et  sororum  nostrorum  defunctorum  et  postmodum  morientium,  quorum  nomina  eorum 
kalendario  annotarunt  et  annotabunt,  in  die  beati  Panthaleonis 8)  in  vigiliis  et  missa  defunctonim  nobis 
episcopo  vivente  ibidem  solennis  memoria  habeatur,  eodemque  die  de  eisdem  bonis  conventui  fiat  conso- 
latio ,  quanta  de  marca  valeat  ministrari.   Et  candele  de  quatuor  libris  cere  in  divinis  officiis  accendantur, 


')    Nach  einer  Urkunde  von   1360  muss  dieser  Hof  in  Ibbenburen  selbst  gelegen  haben.    Vgl.  auch  die  Urkunde  vom 
10.  Febr.  1290.  —  «)  NO.  von  Gerden.    Vgl.  Nr.  4.  —  »)  Joli  28. 


Digitized  by 


Google 


232  1246- 

post  obitum  vero  nostrum  supradicta  parentum  nostrorum  memoria  una  cum  nostra  in  anniversario  obihis 
nostri  singulis  annis  cum  dicta  consolatione  permanebit.  Ut  autem  hec  donatio  et  nostre  memorie  insti- 
tutio  perpetuam  obtineat  firraitatem,  dicto  cenobio  presentem  paginam  dedimus  bulle  nostye  testimonio 
communitam.  Huius  rei  testes  sunt:  Heinricus  maior  prepositus ,  Rabodo  decanus,  Hermannus  camerarius, 
Gerungus  canonicus,  Jordanus  abbas  Paderbornensis,  Heinricus  prior  de  Wilbodessen,  et  Gerhardus  pre- 
positus, Heinricus  Vilsten  abbatis  capellanus;  laici  vero:  Hermannus  et  Bertoldus  fratres  deBrakel,  Ver- 
nerus  et  Johannes  filii  eiusdem  Hermanni,  Hermannus  de  antiquo  castro  Brakel  et  Heinricus  frater  suus, 
Ludolfus  de  Herisia  dapifer,  Herbordus  pincerna,  Hermannus  marscalcus,  Heinricus  camerarius,  Georgius. 
Amelungus,  Johannes  Stapel.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC°.  quadragesimo  quinto,  pontificates 
nostri  anno  XVIIL,  in  die  beati  Galli. 

349. 

Bischof  Ludolf  von  Minster  vermitteU  einen  Streit  zwischen  dem  Convente  des  Marienstifts  auf  dm  Berge 

bet  Herford  rind  dem  Edlen  Rabodo  von  Blankena  in  Betreff  der  Vogtei  iiber  zwei  Giiler  des  Stifls  dohin, 

dass  Rabodo  gegen  Zahlung  von  6  Mark,  gleichwie  sein  Voter    Wilhelm  lJ,  darauf  Verzichi  leistet.    1245 

November  10.  Warendorf  —  Or.  Stift  auf  dem  Berge  bei  Herford  U.  5;  gedr.  Mitth.  des  Osnabriick- 

schen  histor.   Vereins  V.  306. 

Ludolphus  Dei  gracia  Monasteriensis  episcopus  omnibus  hanc  paginam  visuris  salutem  in  auctore 
salutis.  Noverit  universitas  vestra,  quod  super  questione,  quern  Rabodo  de  Blankena  consanguineus  noster 
movit  conventui  sancte  Marie  in  Monte  Hervordensi,  due  de  dominabus  cum  aliis  nunciis  eiusdem  con- 
ventus  ad  nos  aput  Warenthorpe  accesserunt,  exhibentes  privilegium  Gerthrudis  pie  memorie  Hervordensis 
quondam  abbatisse,  quod  confectum  fuerat  super  empcione  advocaciarum,  quas  a  Wilhelmo  de  Blankena 
dicti  Rabodonis  patre,  idem  conventus  emerat  in  bonis,  videlicet  in  curia  Eggerinchusen  et  novem  man- 
sis  ad  earn  pertinentibus  et  advocaciam  in  curia  Ebbinchusen  et  duo  bus  mansis  ad  earn  pertinentibus 
secundum  formam  empcionis  in  eodem  privilegio  contentam.  Quo  perlecto,  ne  conventus  prefatus  a  Ra- 
bodone  iniustis  fatigaretur  vexacionibus,  nos  pia  compassione  moti  dictum  Rabodonem  induximus,  quod 
acceptis  a  iam  dicto  conventu  sex  marcis  Monasteriensium  denariorum,  in  factum  patris  sui  consensit  et 
easdem  advocacias  secundum  condiciones  in  privilegio  Gertrudis  quondam  abbatisse  expressas  in  feodo 
concessit  Johanni  gogravio  Hervordensi,  Johanni  eius  patruo,  Johanni  de  Patherburnen,  Gerhardo  de 
Sunninchusen,  Johanni  de  Aldenherevorde,  Johanni  de  Arnholte  et  Godescalco  Lupo,  qui  pro  eadem  in- 
feodacione  Rabodoni  se  hominio  obligarunt,  hoc  adiecto,  quod  aiiquo  de  prefatis  deficiente ,  Rabodo  aE 
qui  per  conventum  substitutus  fuerit,  easdem  advocacias  concedet.  Acta  sunt  hec  coram  nobis  Waren- 
thorpe et  presentes  erant  hii  testes,  videlicet  Wilhelmus  Ruce,  Fridericus  advocatus,  Albertus  dapifer. 
Bruno  de  Vrekenhort,  Hermannus  iudex,  Hermannus  de  Hagen,  Hermannus  de  Veltseten,  Johannes  ca- 
merarius et  alii  quamplures,  incarnacionis  dominice  anno  M°.CC°.XLV°,  die  Martini  pape  et  martjris. 
In  nomine  Christi  feliciter.  Amen. 
Das  Siegel  ist  verloren. 

350. 

*  Die  Minoriten  zu  Paderbowi  kaufen  ein  von  der  Dompropstei  lehnriihriges  Grundstuck  im  Stadttheil 
Aspethere.  1245  December  22.  —  Fr.  Paderborn  U.  164. 

Heynricu8  Dei  gratia  prepositus  Patherburnensis.    Ad  amputandam  quamlibet  ambiguitatem  in  po- 


")   Durch  Urkunde  vom  J.  1229,  oben  Nr.  172;  wo  die  Noten  die  Lage  der  Giiter  angeben.  Vgl.  auch  Nr.  52  u.  193.- 
a)  Die  schon  erwahnte  Urkunde  oben  Nr.  172. 


Digitized  by 


Google 


1245.  233 

sterum  scire  volumus  singulos  et  universos,  quod  Lothewicus  villicus  noster  in  Lon  aream  quandam  in 
Aspedere  si  tarn,  que  prepositure  nostre  proprietatis  iure  pertinebat,  pecunia  quanta  competebat  a  fratri- 
bus  minoribu8  accepta,  in  presentia  nostri  a  pensione  annua  trium  videlicet  denariorum,  unius  pulli  et 
decime  animalinm  quorumlibet  necnon  et  ab  omni  iure,  quod  ipse  in  eadem  habebat  area,  liberam  di- 
misit  perpetuo  professione  publica  et  solutam.  Actum  Padherburne  coram  testibus  ad  hoc  rogatis,  vide- 
licet: Hermanno  camerario,  Volberto  antiquo  celerario,  Johanne  scolastico  canonicis  Padherburnensibus, 
Georgio,  Wernero  dicto  Stapel,  Andrea  de  Unica  Domo  ')  militibus,  Hermanno  Daco,  Gerlaco  dicto  Va- 
teber,  Giselberto  dicto  Mettensce  civibus  Padherburnensibus  et  aliis  quampluribus  anno  Domini  M°.CC°.XLV°, 
sequenti  die  sancti  Thome  apostoli  feria  VI.  Ad  maiorem  autem  evidentiam  et  cautelam  firmiorem  pre- 
sens scriptum  sigilli  nostri  munimine  fecimus  roborari. 
Das  Siegel  ist  nicht  mehr  erhalten. 

351. 

*  B.  Bemhard  IV.  iiberweist  dem  Minorilenkloster  in  der  Stadt  Paderborn  verschiedene  dort  belegene 

Grundstiicke.  1245.  —  Fr.  Paderborn  U.  161. 

Bemardus  quart  us,  Dei  gratia  Padherbumensis  episcopus,  omnibus  presentem  paginam  inspecturis 
salutem  in  Domino.  Ad  amputandam  omnem  ambiguitatem,  que  posset  processu  temporum  suboriri,  scire 
volumus  tarn  singulos  quam  universos,  quod  nos,  pure  et  precipue  respectum  habentes  ad  Deum,  aream 
quam  Johannes  dictus  Spilebrot  inhabitavit,  que  nobis  et  ecclesie  nostre  iure  proprietatis  pertinuit,  di- 
lectis  nobis  fratribus  minoribus  liberam  contulimus  et  ab  omni  iure,  quod  in  eadem  area  habuimus,  pe- 
nitus  absolutam.  Preterea  a  censu  sex  denariorum,  qui  Erhardo  civi  Padherburnensi  annuatim  solvebatur, 
ab  ipso  E.  competenti  precio  redempto  liberam  fecimus  aream  memoratam.  Insuper  processu  temporum 
aream  quandam  memoratis  fratribus  adiacentem,  cuius  proprietas  similiter  nobis  et  ecclesie  nostre  perti- 
nebat, eisdem,  petentibus  preposito  et  capitulo  Padherburnensi,  resignavimus  ab  ipsis  iure  proprietatis 
habendam,  ita  tamen,  ut  dicti  fratres  ipsam  cum  omni  iure  suo,  quod  in  ea  habebamus,  perpetuo  possi- 
deant,  eidem  preposito  de  ipsa  area  annuatim  lares  denarios  persolventes.  Nos  vero  in  commutationem 
aree  memorate  aliam  aream  in  Aspedhere2)  sitam  a  preposito  et  dicto  capitulo  recepimus  eo  iure,  quo 
aliam  possederamus ,  liberam  et  solutam.  Actum  Padherburne  coram  testibus  ad  hoc  rogatis  Hermanno 
camerario,  Everhardo,  Gerungo,  magistro  Johanne  deSchildiz,  magistro  Mauritio  canonicis  maioris  ecclesie 
Padherbumensis,  Alberto  et  Johanne  capellanis  et  aliis  quampluribus  anno  Domini  M°.CC°.XLV°.  Ad' 
maiorem  autem  evidentiam  et  pleniorem  cautelam  presens  scriptum  sigilli  nostri  appensione  decrevimus 
communiri. 

Das  Siegel  Bernhards  IV.  hat  gelitten. 

352. 

*  Das  Paderborner  Domcapitcl  tauscht  tnit  den  Minoriten  zu  Paderborn  Grundstiicke  aus.  1245.  — 

Or.  Fr.  Paderborn  U.  162. 

Heynricus,  Dei  gratia  maior  propositus,  Rabodo  decanus  totumque  capitulum  maioris  ecclesie  in 
Patherburne  omnibus  presens  scriptum  inspecturis  salutem  in  Domino  Jhesu  Christo.  Notum  esse  cupi- 
mus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  cum  fratres  minores  pro  area  sua  amplianda  laborarent,  eo 
quod  nimis  artati  nimias  inconvenientias  sustinerent,  in  hoc  consensimus  universi,  quod  area  ilia,  que  adiacet 
dictis  fratribus  ad  orientalem  plagam,  que  pertinuit  ad  officium  preconis  domini  episcopi,  cedat 


")   Enhus.  —  *)  Bezirk  in  der  Stadt  Paderborn.    Vgl.  Nr.  860. 

Westfc  Urk.-Bueh.    IV.  30 


Digitized  by 


Google 


234  1246. 

nobis,  et  area  quedam,  que  sita  est  in  Aspedhere,  que  fait  nostra,  cedat  domino  episcopo  pro  eadem  et 
eodem  iure,  quo  aliam  antea  possidebat;  similiter  et  nos  idem  ius  optinebimus  in  area  cominutata,  quod 
in  alia  antea  habebamus,  fratribus  memoratis  inde  solrentibus  tres  denarios  annuatim.  Ut  autem  hoc 
factum  firmum  et  inviolabile  perseveret,  sigillorum  nostrorum  impressione  presentem  litteram  fecimus  com- 
muniri.    Acta  9unt  hec  anno  Domini  M°.CC°.XLV°. 

Die  Siegel  sind  nicht  erhalten.  » 

353. 

•*  Zwei  Schwestern  so  urie  deren  Manner  und  Kinder  verzichten  gegen  Zahlung  von  100  Mark  an  die  Eine 
auf  das  Drostenamt  lJ  des  Klosiers  Abdinghof  und  die  dazu  gehbrigen,  im  ostlichen  Theile  der  Stadt 
Paderborn  belegenen  Giiter.  1245.  —  Or.  Kl.  Abdinghof  U.  51. 

Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus  presentibus  confitemur,  quod  Olricus  miles 
et  Elysabeth  uxor  eius  et  ipsorum  pueri  Ernestug,  Lodewicus,  Hildegundis,  Cunegnndis  et  Hadawigis, 
Godescalcus  quoque  de  Burgnon  ac  eius  uxor  Cunegundis  soror  predicte  Elysabeth  cum  filiabus  suisHa- 
dawigi  et  Elysabeth  unanimiter  in  presentia  nostra  precise  absolute  et  sine  omni  condicione  in  manibos 
domini  Jordanis  abbatis  et  conventus  ecclesie  sancti  Pauli  in  Paderburna  renunciarunt  omni  actioni  et 
iuri,  si  quod  habebant  vel  habere  videbantur  in  curia  Scarhem2)  et  quadraginta  iugeribus  in  orieBtali 
parte  civitatis  Paderburnensis  et  dapiferatu  predicte  ecclesie  sancti  Pauli,  possessionem,  ius  et  plenum 
dominium,  si  quod  ipsis  in  predictis  bonis  competebat,  in  predictum  dominum  abbatem  et  ecclesiam  guam 
integraliter  transferendo,  ita  quod  penitns  nichil  iuris  sibi  in  bonis  predictis  et  eorum  pertinenciis  reti- 
nebunt,  titulo  tamen  emptionis  precedente  centum  marcis  pecunie  legalis  predicto  Olrico  et  uxori  suo  et 
ipsorum  pueris  prenominatis  in  solutionem  eorumdem  bonorum  terminis  ad  hoc  statutis,  solutis  etnume- 
ratis.  Insuper  predictus  Olricus  uxor  et  pueri  sni  prenotati  specialiter  renunciarunt  in  manus  eorumdem 
abbatis  et  conventus,  siquid  ipsis  iuris  competebat  in  bonis,  que  prefata  Cunegundis  uxor  predicti  Gode- 
scalci  ab  ecclesia  sancti  Pauli  in  feodo  tenebat,  firmiter  promittentes  et  se  obligantes,  quod  predicto 
abbati  et  ecclesie  sue  predicte.,  Godescalco  et  heredibus  suis  predictis  nunquam  deinceps  de  hoc  qoe- 
stionem  movebunt.  Et  quia  vix  aliquid  adeo  firmiter  poterit  diffiniri,  ad  quod  malivolentia  pravorum  Don 
laboret  dissolvendum,  predictus  Olricus  firmiter  promisit  ad  hoc  se  obligando,  quod  predictis  domino 
abbati  et  successoribus  suis  et  monasterio  sancti  Pauli  de  predictis  bonis  et  ipsorum  pertinenciis  plenam 
prestabit  auctoritatem  sive  warandiam.  Acta  sunt  hec  in  presentia  nostra  coram  testibus  a  partibus  hinc 
inde  ad  hoc  rogatis:  Henrico  preposito,  Rabodone  decano,  Hermanno  camerario,  Yolrado,  Volberto  de 
Elsen,  Ludolfo  cellerariot  Brunone,  Johanne  de  Mescinhus,  Gerungo,  Johanne  Stapel,  magistro  Maaricio, 
Walthero,  canonicis  maioris  ecclesie;  militibus:  Bernhardo  de  Osethe,  Johanne  Stapel,  Georgio,  Olrico 
de  Vullersen,  Wernhero  Stapel,  Thiderico  de  Etlen,  Andrea  de  Sola  Domo,  Alberto  de  Nedere,  Alberto 
de  Balehorne;  burgensibus  vero:  Volberto  iudiee,  Bernhardo  de  Delebruge,  Yshero,  Alberto,  Gerbodone, 
Hermanno  Viszone,  Gerlaco  Vateberg,  Ecberto  Pagano,  Conrado  .  .  .,  Thethardo  Pust,  Godescalco  et 
aliis  quampluribus.  A.  D.  M°.CC°.XL°  quinto,  pontificatus  nostri  anno  decimo  octayo.  Et  ad  maiorem 
cautelam  et  evidentiam  pleniorem  predicte  partes  hanc  litteram  rogarunt  conscribi  et  cum  sigillo  nostro, 
sigillis  capituli  et  civitatis  Paderburnensis  communiri. 

Das  Siegel  Bischof  Bernhardfi  iet  wohl  erhalten;  die  beiden  anderen  fehlen. 


')  Unsere  Urkunde  erhalt  dadurch  einen  besondern  Werth,  daas  sie  die  bisher  unbekannte  Existenz  eines  Drostenamtes  am 
Kloeter  Abdinghof  cone  tat  irt,  dessen  der  Abt  sich  allerdings  hier  entledigt.  Es  bildet  dies  eine  Parallele  zuni  Franen- 
kloster  tJberwasser  in  Miinster,  das  gleichfalls  nach  der  Regel  des  h.  Benedict  lebte,  wo  die  Familie  von  Dekenbroke 
das  Drostenamt  bekleidete  und  davon  den  Naraen  Droste  (Hulshof)  annahm.  Leider  kennen  wir  nicht  den  Territorial- 
namen  des  hier  in  Betracht  kommenden  Vaters  der  beiden  Franen.  —  *)  Vgl.  meine  Bemerkung  zu  oben  Nr.  297. 


Digitized  by 


Google 


1246.  235 


354. 


*  Die  Briider  Widekind,  Bernhard  und  Hermann  ton  Oesede  besidtigen  mil  der  GemahUn  Bernhards,  ftege- 
iindis  x),  den  dutch  ihren  Vater  Bernhard  bewirkten  Verkanf*)  des  Zehnien  in  Upsprunge  an  das  Klosler 
Abdinghof  gegen  eine  Summe  von  40  Mark,  verziehten  vor  dem  Bisehof  Bernhard  fur  sich  und  alle  ihre 
JErben,  auch  die  kiinftigen,  auf  dessen  Besitz,  zu  welchem  Zwecke  ouch  die  nodi  im  Kindesalter  stehenden 
Tochler  Bernhards  die  Verzichtleistung  gleichfalls  aussprechen.  1245.  —  Or.  KL  Abdinghof  U.  52. 

Widekiadus,  Bernhardus,  Hermannus  et  Regelindis,  uxor  predicti  Bernhardi,  omnibus  hoc  scriptum 
intuentibus  eternam  in  Domino  salutem.  Ad  amputandum  quemlibet  dubitationis  scrupulum  inposternm 
presentibus  publico  confitemur,  quod  vendicionem  seu  ordinacionem  et  omnem  contractum,  quern  nobilia 
vir  dominus  Bernhardus  de  Osedhe  pater  noster  de  decima  in  Upsprunge  fecit2),  ius  et  dominium  ipsius 
decime  per  venerabilem  patrem  et  dominum  nostrum  Bemhardum  de  Osedhe  bone  memorie  tunc  Pader- 
bornensem  episcopum  in  abbatem  et  monasterium  sancti  Pauli  in  Paderborne  integraliter  transferendo, 
tytulo  tamen  empcionis  precedente  ducentis  et  triginta  quinque  marcis  in  solucionem  eiusdem  decime  sibi 
immeratis,  sicut  in  litteris  eiusdem  domini  episcopi  super  hoc  confectis  plenius  continetur,  ratum  habemus 
et  firmum.  Et  quia  vix  aliquid  adeo  firmiter  poterit  diffiniri,  ad  quod  calumpnia  non  laboret  dissolven- 
dum,  ut  deinceps  omnis  penitus  cesset  questio,  nos  predicti  Widekindus,  Bernhardus  etHermannus,  fra- 
tres,  et  Regelindis,  uxor  predicti  Bernhardi,  ad  firmandum  contractum  et  empcionem  predictam,  solutis 
nobis  prius  et  numeratis  a  domino  Jordano  abbate  et  fratribus  monasterii  predicti  quadraginta  marcis 
pecunie  legalis  non  de  iure  sed  pro  pace  comparanda  et  vexacione  redimenda,  cum  fateamur,  sicut  dif- 
fiteri  non  possumus,  empcionem  prefatam  a  dicto  patre  nostro  legitime  fuisse  factam,  et  plenum  ius  et 
dominium  ipsius  decime  ad  predictum  monasterium  fuisse  translatum,  de  novo  personaliter  accedentesad 
venerabilem  patrem  dominum  Bemhardum  de  Lippa  quartum  Paderbornensis  ecclesie  episcopum  in  ma- 
nibus  ipsius  predictam  decimam  in  Upsprunge  cum  omnibus  suis  pertinenciis  absolute,  precise,  pure  et 
sine  omni  condicione  resignavimus  tarn  pro  nobis  quam  pro  omnibus  coheredibus  et  heredibus  nostris 
natis  et  nascendis,  omni  iuri  et  actioni,  si  quid  in  dicta  decima  habebamus  vel  habere  videbamur,  renun- 
ciantes.  Et  quam  vis  Hildeburgis  et  Alheidis  due  filie  nostre,  Bernhardi  videlicet  et  Begelindis,  adhuc 
in  annis  infantilibus  constitute  propter  etatem  teneram  nee  consentire  nee  dissentire  possent,  eas  tamen 
ad  cautelam  ad  manus  dicti  domini  episcopi  apportavimus,  que  nobiscum  dicte  decime  et  eius  pertinen- 
ciis renunciarunt,  et  pro  eis  renunciavimus,  plenum  ius  in  dominium  ipsius  decime  cum  omnibus  perti- 
nenciis suis  in  predictum  abbatem  et  successores  suos  et  monasterium  sancti  Pauli  totaliter  et  integrali- 
ter iterate  transferentes.  Promisimus  eciam  firmiter  omnes  quatuor  et  nobiscum  dominus  Hermannus  de 
Iburgh  senior  ad  hoc  nos  obligando,  quod  postquam  predicti  pueri  et  alii  a  nobis  et  a  coheredibus  nostris 
iam  nati  et  adhuc  nascendi  ad  annos  legitimos  pervenerint,  quod  modo  per  omnia  consimili,  prout  supe- 
rius  est  expressum,  prememorate  decime  et  eius  pertinentiis  renunciabunt,  promittentes  nichilominus  et 
nos  obligantes,  quod  predictis  domino  abbati  et  successoribus  suis  et  monasterio  sancti  Pauli  de  ipsa 
decima  et  eius  pertinentiis  plenam  prestamus  et  prestabimus  auctoritatem  seu  warandiam,  et  quicumque 
ipsos  deinceps  super  hoc  inpetierit,  vel  quoquo  modo  molestaverit,  eos  nostris  laboribus  et  expensiseri- 
piemus  et  reddemus  indempnes.  Acta  sunt  hec  ad  nostram  peticionem  in  presencia  venerabilis  domini 
nostri  prefati  Bernhardi  de  Lippa  quarti  Paderbornensis  ecclesie  episcopi  et  testibus8)  infrascriptis 
ad  hoc  a  nobis  rogatis:  Rabodone  decano,  Volrado,  Hermanno  camerario,  Volberto  de  Elsen,  Ludolfo 
cellerario  prioribus,  Vollando  cantore,  magistro  Johanne  de  Schildece,  magistro  Mauricio  canonicis;  Her- 
manno sancti  Pancracii,  Alberto  deEtlen  plebanis;  ministerialibusvero:  Hermanno  de  Brakele,  Widekindo 


»)   Die  Tochter  des  letzten  Grafen  der  Stadt  Paderborn.  Vgl.  meine  Note  zur  Urkunde  vom  2.  Juni  1250,  nntenNr.  420. 
—  7)  Oben  Nr.  63  vom  Jahre  1217.    tJber  die  Lage  der  Giiter  vgl.  meine  Note  daBelbst.  —  8)  testium  d.  U.  — 

30* 


Digitized  by 


Google     ^ 


236  1245. 

comite  "),  Georgio,  Johanne  Stapel,  Wernhero  S  tap  el,  Andrea  de  Sola  Domo,  Alberto  de  Nedere,  Theo- 
derico  de  Etlen,  Olrico  de  Vulfersen,  Alberto  de  Balhorne,  Amoldo  de  Sunrike,  Conrado  de  Ahosen, 
Conrado  de  Eisnen  militibus,  Lodhewico  Bulemast,  Henrico  de  Wevere;  consulibus  autem  et  civibus: 
Hermanno  Visze,  Gerbodone,  Gerlaco  Vateber,  Ishero  et  filiis  eius  Ishero  et  Heinrico,  Andrea  Vulture, 
Conrado  Sancto,  Alberto  villico,  Johanne  de  Lessedhe,  Yolberno  iudice,  Johanne  deScerve,  Johanne  de 
Monte  Paderbornensibas  et  aliis  quampluribus  a.  D.  M0.CC0.quadragesimo  quinto.  Et  ad  maiorem  can- 
telam  et  evidenciam  pleniorem  hanc  litteram  conscribi  fecimus  et  sigillis  predicti  domini  noBtri  episcopi 
et  capituli  et  civitatis  Paderbornensis  et  domini  Bernhardi  de  Osedhe  patris  nostri  rogavimus  communiri. 
Nos  quoque  prenominatus  episcopus,  in  cuius  presencia  et  predictorum  testium  hec  acta  sunt,  omnibus 
premissis  consensum  prestantes  per  sentenciam  nostram  iam  latam  excommunicamus  omnes,  qui  predictos 
abbatem,  successores  suos,  fratres  et  monasterium  sancti  Pauli  super  predicta  decima  et  eius  pertinen- 
ciis  deinceps  ullo  umquam  tempore  strepitu  iudiciorum  inpetierint  vel  quocumque  modo  contra 
factum  predictum  veniendo  duxerint  perturbandos. 

Die  funf  Siegel  1)  des  Bischofs  Bernhard  IV. ,  2)  des  Abts  Jordan  yon  Abdinghof ,  3)  des  Paderborner  Domcapitels, 
noch  das  alte,  em  Brustbild  des  heiligen  Liborius,  4)  der  Stadt  Paderborn  and  5)  BERNHARDI  DE  OSDE,  ea 
gekronter  aufrecht  stehender  Lowe  mit  emporgericbtetem  Schwanze  und  herausgestreckter  Zunge,  sind  nemlick 
gut  erbalten. 

355. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  genehmigt,  dass  aus  dem  Ertrage  der  von  der  Priorin  Cunigunde  zu  Kemnade 
angekauften  Giiter  zu  Daspe  die  dortigen  Stiftsdamen  jeden  Sonntag  von  dem  ersten  in  den  Fasten  bis  sa 
Michaelis  eine  ausserordentliche  Mahlzeit,  aus  dem  Ertrage  eines  Guts  zu  Baien  aber  jahrlich  ein 
Bemde  erhalten  sollen.  1245.  —  Or.  Fr.  Corvey  U.  94. 

Hennannus  Dei  gratia  Gorbeiensis  abbas.  Omnibus  huius  pagine  inspectoribus  notum  esse  cupimus, 
quod  dilecta  in  Christo  Cunegundis  ecclesie  Gaminatensis  priorissa  temporibus  Conradi,  prepositi  dilecti 
nostri,  conparavit  ab  Olrico,  milite  de  Derspe2),  et  fratre  suo  Rotholfo,  mansum  unum  in  eadem  villa 
pro  novem  marcis,  unde  de  nostro  consilio  et  consensu  instituit  a  dominica  quacantatur  In vocavit  usque 
ad  festum  sancti  Michaelis,  qualibet  die  dominica  ad  cenam  conventui  consolationem 8).  Huic  emptioni 
testes  subnotati  interfuerunt,  videlicet:  Bertoldus  et  Heinricus  fratres  de  Homburch,  Johannes  Heger^ 
Bernhardus  de  Heygen,  Hartmannus  et  Ernestns  de  Novali,  Arnoldus  de  Hupede,  Heinricus  deBotTelde; 
Heinricus  Steincop,  Thidericus  de  Helen,  Gernandus,  Albero  de  Brak,  Hennannus  de  Osterrothe,  Lude* 
rus  de  Lobeke,  Thidericus  Lodercke,  Ekkehardus  de  Vallenstide,  Heinricus  de  Biscopingerothe  et  alii 
quamplures.  Ceterum  memorata  priorissa  quedam  predia  in  Hogen4),  que  ab  ecclesia  Caminatensi  peni- 
tus  fuerant  alienata,  per  auxilium  et  consilium  bonorum  hominum  et  amicorum  suorum  recuperavit,  faciens 
inde  expensas  circa  viginti  marcas>  ita  quod  Johannes  de  Frenken,  qui  eadem  bona  de  nostra  tenuit 
ecclesia,  ea  nobis  resignaret  et  nos  ea  libere  contulimus  ecclesie  Caminatensi,  statuens  ex  nostro  consensu, 
ut  quelibet  dominarum  de  prediis  eisdem  camisiam 6)  vel  solidum  unum  perciperet  annuatim.  Ut  autem 
hoc  stabile  et  inconvulsum  pennaneat  et  ne  aliquis  infringere  prsBSumat,  presentem  paginam  sigilli  nostn 
appensione  fecimus  roborari.  Testes  huius  rei  sunt:  Johannes  de  Hogen,  Thidericus  de  Helen,  Gernan- 
dus de  Caminata  et  alii  quamplures.  Datum  Corbeie  anno  Domini  M°.  CC°.XLV°. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 


l)  Wobl  der  Graf  von  Waldeck.  --  »)  Daspe  NW.  von  Kemnade  anf  dem  rechten  Weserufer.  —  *)  Eine  nach  der 
„collatio",  d.  b.  dem  gewohnlichen  Abendbrote,  gegebene  spate  Abendmablzeit,  also  eigentlrch  ein  Magentrost  - 
♦)  Hajen  NW.  von  Daspe.  —  b)  Frenke  N.  von  Haien.   —  ^  Ein  Hemde. 


Digitized  by 


Google 


1245.  237 


356. 


*  Friedensschluss  ztvischen  dem  Edlen  Heinrich  von  Bomburg  und  dem  Abt  Hermann  von  Corvey,  der  ihm 

die  Stadt  Bodenwerder  abtritt,  dagegen  die  Giiter   WiUfngen,  Forst  und  Bevern  von  ihm  iibertragen  erhaU. 

Heinrich  von  Homburg  verpflichtet  sich  dabei  zu  unaufloslicher  Lehnstreue  gegen  den  Abt  von  Corvey. 

1245.  Hoxter.  —  Or.  Fr.  Corvey  U.  95. 

Heinricus  miles  de  Homborch  >)  omnibus  huius  pagine  inspectoribus  notum  esse  cupimus,  quod  dis- 
cordia  que  vertebatur  inter  dominum  Hermannum  Corbeiensem  abbatem  ex  una  parte  et  nos  ex  altera 
super  oppido  Werthere*)  et  aliis,  sopita  est  in  hunc  modum  videlicet,  quod  dominus  Corbeiensis  abbas 
de  consensu  et  consilio  totius  ecclesie  sue  porrexit  nobis  et  heredibus  nostris  Insulam  cum  omni  utili- 
tate,  capella  et  censu  que  pertinent  ecclesie  Caminatensi  exceptis,  et  in  recompensationem  huius  oppidi 
contulimu8  ecclesie  Corbeiensi  de  nostra  proprietate  X  mansos,  sex  in  villa  Vulvincgen8),  et  quattuor  in 
Verdehen,  et  eos  cum  aliis  nostris  benefices  de  manu  domini  abbatis  in  feodo  recepimus.  Itemredditus 
trium  marcarum  de  nostra  proprietate  in  Bredenberge  et  Balderborch  cum  advocatiis  in  Vorste4)  et 
Biveren*),  ecclesie  Corbeiensi  contulimus  et  resignavimus,  libere  et  perpetualiter  possidendos.  Item  nos 
domino  abbati  et  ecclesie  Corbeiensi  indissolubili  tenebimur  hominio  et  ecclesie  contra  quemlibet  assiste- 
mus,  domino  duce  de  Brunswic  et  de  Dasle  et  de  Sconenberge  nobilibus  et  omnibus  de  Brakel  et  B.  de 
antiquo  foro  in  Hilden  exceptis.  Item  Insulam  prefate  ecclesie  in  omnibus  suis  guerris  exhibebimus  et 
sopitis  guerris  ipsam  sicut  antea  recipiemus  absolute.  Item  si  nos  in  servitio  ecclesie  dampnum  recepe- 
rimus,  eo  modo  nobis  refund etur,  quod  deinceps  tanto  devocius  servire  possimus.  Item  ecclesiam  Cami- 
natensem  in  eo  iure  et  sine  exactione  relinquemus,  sicut  a  nostris  progenitoribus  ad  nos  est  devolutum. 
Item  quando  nos  decesserimus,  heredes  nostri  utriusque  sexus,  si  eandem  cautionem  ecclesie  fecerint, 
eadem  gratia  et  eisdem  feodis  sicut  nos  gaudebunt.  Ut  autem  hoc  factum  in  posterum  non  possit  infir- 
mari,  presentem  paginam  de  Dasle  et  Sconenberge  nobilium  et  domini  B.  de  Brakel  et  nostri  sigillorum 
appensione  fecimus  roborari.  Acta  sunt  Huxarie  in  ecclesia  sancti  Petri.  Anno  Domini  M°.CC°.XLV°. 
Statt  der  in  der  Urkunde  angezeigten  vier  Siegel  ist  immer  nur  ein  jetzt  verlorenes  daran  befestigt  gewesen. 

357. 

*  Bischof  Bemhard  IV.  von  Paderborn  bekundet,  does  die  Briider  vonEchene  zuGunsten  des  Klosters  Harde-' 
Hansen  auf  ihre  Anspriiche  anGiiter  in  Radolveshen*J  Verzicht  geleistet  haben.  1245.  Hardehausen.  — 

Or.  Kl.  Hardehausen  U.  54. 

B(ernhardus)  Dei  gracia  Faderburnensis  ecclesie  episcopus  universis  presens  scriptum  inspecturis  salu- 
tem  in  Domino.  Notum  esse  volumus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  Helmbertus  et  Wernherus 
fratres,  filii  Hugonis  de  Echene,  qui  dilectos  nobis  in  Christo  filios,  conventum  in  Hersuithehusen,  pro 
quibusdam  agris  in  Radolveshen6),  in  quibus  sibi  videbantur  ius  habere,  iam  dudum  inpetebant,  coram 
nobis  super  ista  causa  conventi  iuri  suo,  quod  pretendebant  et  cui  contra  iusticiam  innitebantur,  penitus 
renunciarunt.  Igitur  ne  repetita  iniuria  predictum  conventum  vel  ipsi  vel  eorum  propinqui  super  eisdem 
agris  possint  in  posterum  contra  iuris  regulam  in  causam  trahere  et  indebite  fatigare,  abrenunciacionem 


')  Bei  Stadloldendorf  im  Herzogthum  Braunschweig  SO.  von  Kemnade.  —  *)  Da  nach  Busching  IX.  265  Bodenwerder 
fruher  den  edlen  Herrn  von  Homburg  gehort  und  im  J.  1287  von  ihnen  Stadtrechte  erhalten  hat,  so  ist  dieser  Ort, 
iiber  welchen  ich  Additam.  Nr.  95  schon  gehandelt  babe,  unzweifelhaft  hier  gemeint.  Die  Herrsohaft  Homburg 
gelangte  kurz  vor  1409  an  Braunschweig  -Luneburg.  Busching  1.  c.  840.  —  »)  Ob  Wulfingen  S.  von  Hannover  und 
W.  von  Hildesheim?  —  4)  Forst  bei  Holzminden.  Vgl.  Busching  IX.  347.  —  *)  Bevern  NO.  von  Holzminden.  — 
•)  War  unmoglich  zu  constatiren. 


Digitized  by 


Google 


238  I2"- 

eorundem  coram  nobis  publico  patratam  propter  bonum  pacis  sigilli  nostri  munimine  curavimus  confir- 
mare.  Testes  etiam  hums  rei  sunt:  Volpertus  quondam  cellerarius  maioris  ecclesie  in  Paderburn,  Albertus 
capellanus  noster,  Hermannus  marscalcus  et  Ludolfus  filius  eius,  Ludolfus  dapifer  et  Albero  filius  eius, 
Heinricus  camerarius,  Udo  de  Wethen,  Volpertus  de  Eisene  et  alii  quamplures.  Datum  anno  Domini 
M°.CC°.XLV°  in  Hersuithehusen. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

358. 

*  Jordan,  Abt  (von  AbdinghofJ  zu  Paderborn,  bestdtigt,  doss  Edcehard,  Pfarrer  zu  Gerden,  dem  Hosier 
Gerden  zum  Heil  seiner  Seele  5  Mark  zu  bestimmien  Zwecken  geschenkt  habe.  Zeugen  sind:  Jordan  Abt 
Adolph  Prior  zu  Gerden,  Jutta  Priorin,  Jutta  von  Badenstene  magistra,  Gertrudis  de  Sosatia,  Alheid  yon 
Bchonenberg  frumentaria,  Hermannus  de  Sidessen  et  tota  parrochia,  1245  ohne  Tag.  —  Regest  Mse.  VI. 
225  S.  50.  aus  dem  Copiar.  foi  23.  C.  22  und  Use.  L  242  b.  p.  35. 

359. 

*  Der  Edle  Bemhard  III.  von  Lippe  West  dem  Ritter  Hermann  von  Odekenhosen  seinen  Antheil  am  Walde 

Asbroke1)  anweisen  und  Ubertragt  ihm  den  Zehnten  in  dem  Walde  ale  Lehen.    0.  J.  (um  1245  *j). 

—  Or.  Kl  Marienfeld  U.  11. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Amen.  Bembardus  nobilis  de  Lippia  omnibus  hoc  scriptum 
inspecturis  salutem  in  Domino.  Notum  esse  volumus  tarn  presentibus  quam  futuris  hanc  paginam  inspe- 
cturis,  quod  ego  B.  de  Lippia  secundum  ostensionem  factam  a  circumsedentibus  in  silva  que  vocatur 
Asbroke  Hermanno  militi  de  Odekenhosen  suam  partem  feci  assignare.  Ne  vero  aliquis  scrupulus  a  nobis 
vel  a  nostris  successoribus  super  nostro  facto  in  posterum  possit  oriri,  tarn  testium  quam  et  scriptura- 
rum  munimentis  presens  scriptum  sigillo  nostro  fecimus  insigniri.  Testes  vero:  Ber.  nobilis  de  Osede, 
Ber.  de  Brakele,  C.  de  Paderbrun,  01.  de  Vulfersen,  Lu.  de  Herse,  Al.  gogravius,  Al.  dapifer  cum  uni- 
versis  consulibus  et  civibus  de  Lemego,  quorum  nomina  non  sunt  scrip ta,  decimam  vero  eiusdem  silve 
eidem  conferentes  iure  feodali. 

Das  noch  anhangende  Reitereiegel  *)  ist  sehr  zerstdrt. 

mo. 

*  Gottschalk  und  Hermann  von  Pyrmont  bestatigen  die  von  ihrem  Vater  Gottschaffc  II.  zu  bewirkende  Vber- 

tragung  gewisser  Guter  bet  Sunrike  an  das  Kloster  Hardehausen.    0.  J.  (1245 — 1247).  —  Or.  Kl. 

Hardehausen  U.  10. 

Nos  Godescalcus  et  Hermannus  de  Perremunt  notum  esse  volumus  universis,  ad  quos  presens  scri- 
ptum pervenerit  et  presentibus  litteris  protestamur,  quod  dominus  Adam  et  Temo  milites  bona  iuxta 
Sunrike4)  sita,  que  dicuntur  superior  curia,  quam  a  nobis  ipsi  tenuerunt  hactenus  in  feodo,  in  manus 
patris  nostri6)  presente  domino  abbate  de  Corbeia  liberaliter  resignabunt  nullo  ammodo  in  eisdem  bonis 


*)  Jetzt  Masbruck  im  Lippeschen  Amt  Brake.  Preuss  und  Falkmann  Lipp.  Regg.  II.  823.  —  *)  Nach  Massgabe  der  erst 
in  dieeer  Zeit  mit  einer  geregelten  Verfassung  auftretenden  Stadt  Lemgo.  Vgl.  Preuss.  und  Falkmann  Lipp.  Regg. 
I.  228.  233.  236.  —  *)  L.  c.  1.  tab.  VI.  —  *)  W.  von  Borgentreich ,  Kr.  Warburg.  Vgl.  Addit.  z.  West.  U.-B.  Nr.  9. 
nnd  meine  Note  dazu.  —  •)  Godschalk  II. 


Digitized  by 


Google 


1246.  23S 

iure  nitentes.  Noster  enim  pater  ex  parte  sua,  similiter  et  nostra,  in  ipso  loco  conferet  proprietatem 
eorundem  bonorum  conventui  in  Hersedehusen.  Quoniam  hoc  ratum  tenemus,  presentem  paginam  con- 
scribi  fecimus  et  sigillorum  nostrorum  nranimine  roborari.  Huius  rei  testes  sunt:  dominns  propositus  de 
Beringehusen '),  Jordanus  miles,  Heinricus  Ruffus  miles,  Henricus  de  Smidersen,  Henricus  de  Damedinc, 
Otto  de  Grisme2),  Hennannus  miles  de  Grisme,  Bertoldus  miles  de  Grisme,  Arnoldus  de  Ottersen,  Ber- 
nardus  de  Ottersen,  Ludolfus,  Hildebrandus,  Ludolfus  consules  in  Lugede8). 
Vom  Siegel  Gottschalks  ist  noch  ein  Stiiok  mit  dem  Pyrmonter  Kreuz  erhalten. 

361. 

'*  Die  Briider  Gottschalk  und  Hermann  von  Pyrmont  resigniren  dem  Bischof  Bernhard  IV.  von  Paderbom 

ihre  Giiter  bei  Sunrike  und  entechadigen  den  Paderborner  Lehnafiscus  hierfur  dutch  Ubertragung  anderer 

Giiter.  0.  J.  (1245—1247).  —  Or.  KL  Hardehnusen  U.  12. 

Venerabili  in  Christo  patri  ac  domino  Ber.  Paderbornensis  ecclesie  episcopo  G.  et  H.  fratres  de 
Perremunt  paratum  in  omnibus  sue  possibilitatis  obsequium.  Miserunt  ad  nos  dominus  abbas  et  con- 
ventus  de  Hersedehusen  rogantes,  quod  ipsis  proprietatem  quatuor  mansorum  iuxta  Sunrike  sitorum,  qui. 
dicuntuT  superior  curia,  conferremus,  quorum  proprietas  vestre  pertinet  ecclesie.  Nos  vero  ipsorum 
peticioni  annuentes  predium  nostrum  proprium,  scilicet  quatuor  mansos  in  Hemenhusen  maioris  valoria 
in  recompensacionem  eorundem  bonorum  vobis  et  ecclesie  vestre  resignamus,  ipsos  in  feodo,  sicut  illos 
habuimns,  recipientes,  ut  in  omnibus  ecclesia  vestra  indempnis  et  inconvulsa  perseveret. 
Beide  Siegel  sind  abgefallen. 

362. 

*  Bischof  Bernhard  IV.  bestatigt  das  von  seinem  Vorganger  B.  Bernhard  III.  den  Neubauern  in  Immink- 

hausen6)  ertheille  Privileg6J  der  Freiheit  von  eigenilicher  Dienstbarkeit  und  von  der  Vogtei  und  genehmigt 

den  Verkauf  fdes  ObereigenthumsJ  ihrer  Giiter  von  Seilen  des  Domcapitels  an  das  Kloster  Gokirchen.    1246 

im  Monat  Marz.    Paderbom.  —  Hier  nach  dem  Originate  im  Besitse  der  Paderborner  Abtheilung 

unseres  Vereins.  x 

Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus  universis  hanc  litteram  visuris  utriusque 
vite  salutem.  Ad  noticiam  omnium  quibus  hee  littere  fuerint  recitate  volumus  pervenire,  quod  nos  vene- 
rabilis  patris  et  domini  bone  memorie  Bernhardi  tercii  quondam  Paderburnensis  episcopi  antecessoris 
nostri  vestigiis  inherentes  novalia  in  Ymmenchusen,  que  auctoritate  sua  de  infructuosa  silva  fuerunt  olim 
ad  culturam  redacta,  cum  omni  integritate  sua  volumus  esse  libera  ab  omni  servicio  speciali  et  ipsos 
colonos  eosdem  agros  inhabitantes  cum  ipsis  terris  ab  advocatia  perpetuo  inmunes  esse  censemus.  Yerum 
cum  prescripta  bona  cum  pertinenciis  suis  a  capitulo  nostre  maioris  ecclesie  conventui  dominarum  grisei 
ordinis  sancti  Olrici  Paderburnensis  vendita  esse  noscantur,  eandem  venditionem  approbantes  ipsam  huius 
scripti  patrocinio  confirmamus  et  ad  evidenciam  pleniorem  nostri  appositione  sigilli  hanc  nostram  graciam 


l)  Da  dies  Cistercienserfrauenkloster  erst  1245  oder  1246  von  Hoxter  nach  Brenkhausen  verlegt  wurde,  oben  Nr.  235, 
andrerseits  die  nachfolgende  hiermit  in  Verbindung  stehende  Urkunde.an  den  im  J.  1247  sterbenden  Bischof  Bern- 
hard  IV.  von  Paderbom  gerichtet'  ist,  so  muss  das  vorliegende  Document  zwischen  1245—1247  verfasst  und  der 
Vater  der  Ausstelkr  der  Graf  Gottschalk  II.  von  Pyrmont  gewesen  sein,  der  gleichwie  sein  eigner  Vater,  gleichfalls 
zwei  Sohne  Gottschalk  und  Hermann  hatte.  —  *)  Griessen  NW.  von  Pyrmont.  8)  Lugde  S.  von  Pyrmont.  —  4)  Dass 
nur  von  den  in  der  vorhergehenden  Urkunde  erwahnten  jiingeren  Personen  dieses  Namens  die  Rede  seinkann,  erweist 
die  Gleichheit  der  Schrift  in  beiden  Urkunden.  —  *)  SO.  von  der  Stadt  Paderbom;  ist  jest  nicht  mehr  vorhanden. 
Vgl.  oben  Nr.  199.  —  «)  Vom  28.  October  1222,  oben  Nr,  101. 


Digitized  by 


Google 


240  1246. 

roboramus.    Actum  Paderburne  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quadragesimo  sexto,  indictione  quarta, 
mense  Marcio. 

An  leinenen  Schnuren  hangt  das  wohl  erhaltene  Siegel  Bischof  Bernhardt  IV.  mit  der  Umachrift:  BERNHARDU3 
QUARTUS  DEI  GRA  PADERBURN.  ECCLE  EPS. 

363. 

*  Dompropst  Simon  von  Paderborn  (?) x)  entsagt  auf  Bitten  des  nicht  genannten  Padcrborner  Bischofs  alien 
seinen  Anspriichen  auf  die  Outer  in  Belerdewik.  1246  April  22.  —  Abschr.  Msc.  II.  23.  p.  74. 

Anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quadragesimo  sexto  X  Kalendas  Maii  nos  Simon  Paterbornensis  . 
ecclesie  prepositus  hoc  scripto  publice  confitemur,  quod  omni  iuri  et  actioni,  quod  in  bonis  Belerdewick 
suisque  pertinentiis  habemus  vel  quoquo  modo  nobis  in  presenti  competit  vel  possit  competere  in  futu- 
rum,  ad  preces  et  voluntatem  venerabilis  domini  et  patris9)  nostri  Paterburnensis  episcopi  precise  et 
absolute  renuntiamus  presentibus  testibus  ad  hoc  rogatis,  videlicet  Hermanno  cammerario,  Conrado  the- 
saurario,  magistro  Johanne  et  Mauricio  canonicis  et  Bertoldo  vicario  Paterbumensi,  Thiderico  plebano  in 
Bercethorp  et  Hinrico  milite  dicto  de  Widenbrucge.  Et  ad  maiorem  cautelam  et  evidentiam  pleniorem, 
hanc  litteram  conscribi  fecimus  et  quia  proprio  caruimus  sigillo,  sigillum  venerabilis  domini  et  patris2) 
nostri  episcopi  et  conventualium  ecclesiarum  sancti  Pauli  et  sancti  Petri  et  predictorum  canonicorum 
Paterburnensium  rogavimus  communiri. 

364. 

Drei  Grafen  von  Everstein  schenken  dem  neubegrundeten  Nonnenkloster  Wormeln  das  Patronatrecht  iiber  die 

dortige  Kirche  mit  dem  Pfarrgut.    1246  Mai  11.   Bolzminden.  —  Or.  Kl.   Wormeln  U.  1;  Abschr. 

Msc.  VII.  4519.  S.  9;  gedr.  von  Spilcker  Gr.  von  Everstein  S.  85. 

Dei  gratia  C(onradus)  et  O(tto),  H(einricus)  et  L. 8)  comites  de  Eberstein  universis  presens  scriptum 
inspecturis  salutem  in  eo,  qui  est  vera  salus.  Nam  quod  humana  disponit  ratio,  temporali  labitur  pro- 
cessu,  nisi  litteris  vel  voce  testium  confirmetur.  Hinc  est  quod  tarn  presentibus  quam  futuris,  hanc  lit- 
teram visuris,  notum  esse  volumus,  quod  libera  mente  et  pari  concordia  simul  omnes4)  parrochiam  in 
Wormolon  ad  instaurandum  claustrum  sanctimonialium  ordinis  grisei  cum  dote  et  omnijsuo  iure  in  honore 
gloriose  virginis  Marie  et  in  remissionem  peccatorum  nostrorum  liberam  contulimus  predictasque  sancti- 
moniales  sub  regula  beati  Benedicti  degentes  et  secundum  sanctas  consuetudines  claustrorum,  de  quibus 
processerunt,  in  predicto  loco  Wormolon  viventes  sub  nostram  protectionem  fideliter  recipimus.  Ut  autem 
hec  presens  pagina  rata  et  inconvulsa  permaneat,  munimine  sigillorum  nostrorum  unanimiter  roboravimus. 
Datum  in  Holtisminne  anno  incarnationis  dominice  M°.CC°.XLVI0,  V.  Idus  Mai. 

Yon  den  fruher  angehangt  gewesenen  Siegeln  ist  noch  das  erste  erhalten5),  das  einen  schreitenden  gekronten  Lowen 

mit  hochaufgerichtetem  Schweif  aufweist.    Von  der  Umschrift  sind  noch  die  Buchstaben  IGIL  .  .  .  COMIT1S 

DE zu  erkennen. 


»)  Als  Propst  ohne  weitern  Zusatz  kommt  Simon  am  19.  Januar  1245  (U.-B.  HI.  431)  und  in  der  Hardehausener  Urknnde 
yon  1246  Nr.  56  vor,  unten  Nr.  875,  welche  Preuss  und  Falkmann,  Lippische  Regesten  I.  Nr.  240nach  einer  falschen 
Angabe  Mooyers  ins  J.  1245  setzen.  Nacb  den  von  Hatzfeld  angelegten  Sammlungen  ist  Simon  damals  nicht  Dompropst 
zu  Paderborn  gewesen.  Auch  wird  in  der  Abdinghofer  Urkunde  51  oben  Nr.  353  als  Dompropst  im  J.  1245  Heinrich 
(vonSchwalenberg)  genannt.  Es  muss  also  in  Kindlinger's  Abschrift  ein  Fehler  sein.  Doch  ist  mir  die  Urkunde  nach 
Form  und  Inhalt  iiberhaupt  verdachtig.  —  *)  An  beiden  Stellen  hat  Kindlingers  Absehrift  patris,  was  einen  Sinn 
vielleicht  haben  konnte,  wenn  Simon  Propst  des  Paderborner  Domcapitels  gewesen.  Da  dies  aber  nicht  der  Fall 
gewesen,  so  mochte  ich  patrui  lesen,  was  dem  verwandschaftlichen  Yerhaltnisse  beider  entspricht.  —  *)Es  mochte 
fraglich  sein,  ob  Ludolfus  oder  Ludowicus  zu  lesen.  —  4)  Spilcker  liest  ssingulorum   omnium11.  —  *)  Wohl  das  des 


Digitized  by 


Google 


1246.  241 


365. 


il  Innocenz  IV.  verleiht  der  angeblich  von  Leo  III.  (imJ.799)  eingetoeihten  Kirche  zu  Marsberg  einen  Ablass. 
1246  Mai  15.  Lyon.  —  Or.  Propstei  Marsberg  U.  4;  gedr.  Wilmans  Kais.-Urk.  1.  133. 

Innocentius  episcopus  servus  servorum  Dei  dilectis  filiis,  preposito  et  capitulo  ecclesie  sancti  Petri 
in  monte  Martifi  Padeburnensis  diocesis  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Etsi  quelibet  loca  sancto- 
rum sint  pia  at  prompta  devocione  a  Chris ti  fidelibus  veneranda,  cupientestamen,  ut  ecclesia  vestra,  que 
in  honore  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli,  sicut  asseritis,  est  constructa,  et  eius  altar  e,  decoratum 
plurimorum  sanctorum  reliquiis,  per  felicis  recordations  Leonem  papam  predecessorem  nostrum  in  vigilia 
satalis  Domini  dedicatum  estitit,  congruis  honoribus  frequentetur,  omnibus  vere  penitentibus  etconfessis, 
qui  ad  eeclesiam  ipeam  eodem  dedications  die,  nee  non  cathedre  ac  ad  vincula  sancti  Petri  et  ipsorum 
apostolorum  festis  cum  devocione  accesserint,  de  omnipotentis  Dei  misericordia  et  beatorum  Petri  et  Pauli 
Apostolorum  eius  ametoritate  eonfisi  quadraginta  dies  de  iniunctis  sibi  penitentiis  annis  singulis  misericor- 
diter  relaxamus.  Datum  Lugduni,  Idibus  Maii,  pontificate  nostri  anno  tercio. 
Die  Bulle  i*t  verlorea. 

366. 

Fragment  einer  Bnile  des  Papst-es  Innocenz  IV.,  voahrscheinlich  d.  d.  Lyon  15.  Mai  1246,  worin  er  dem 
Aile  von  Corvey  das  wbrtlich  eingeriickle  falsche  Privileg  P.  Leos  I1L  vom  24.  December  799  iiber  Eresburg 
butatigt.  —  Ft.  Corvey  U.  96;  gedr.  Wilmans  Kaiserurkunden  I.  132. 

36T. 

Urkunie  des  Konigs  H&nrich  Raspe  fur  Corvey.  1246  Mai  25.  in  castris  lJ.  —  Eine  Fakchung  Falke's 
T.  C.  403,  axis  denen  Gruner  Opuscula  II.  317.  semen  Abdruck  entlehnt  hat. 

368. 

*  Ersbischof  Arnold  von  Trier  entlasst,  in  Anerkennung  der  Dienste  seines  Notars,  des  Miinster(-Mai-fetdJschen 

Deehanten  Alexander  *J,  dessen  Verwandte  aus  ihrem  VerhaHniss  als  Triersche  Ministerialin  und  Uberweist 

sie  dem  Hochstift  Herford.   1246  October  18.  Montabaur.  —  Or.  Fiirst-Abtei  Berford  V.  43; 

Abschr.  Msc.  VII.  3301.  f.  83. 

Arnoldus  Dei  gracia  Trevirorum  archiepisoopus,  oonstaare  volumus  universis  litteras  has  visuris,  quod 

nos  attendentes  devota  et  grata  servicia,  que  dilectus  capellanus  et  notarius  noster  Alexander  decanus 

Monasteriensis  a)  nobis  dinoscitur  cum  indefesse  fidei  puritate  laudabiliter  impendisse,  ad  preces  suas 

cousanguineam  suam  Alheidim,  uxorem  Johannis  de  Brucoldehusin,  ministerialem  nostram,  de  consensu 

nostri  capituli  Trevirensis  ecclesie  Hervordensi  in  ministerialem  contulimus  et  auctoritate  presencium  assi- 

gnamus  et  in  hnius  rei  evidenciam  pleniorem  ipsi  ecclesie  dedimus  presens  scrip  turn,  nostro  roboratum 


Grafen  Conrad.  £s  unterscheidet  sich  wesentlich  von  dem  zur  Wormelnschen  U.  4  vom  14.  Mai  1258  beschriebenen 
Siegel  seines  Bruders  Otto.  —  ])  Bei  Hochheim.  Vgl.  Bokmer  Beg.  Imp.  1246—1813  S.  1.  —  *)  Moglicherweise  kann 
er  abar  auch  Dechant  zu  Munstereifel  gewesen  sein,  das  gleicherweise  in  der  Trierschen  Diocese  liegt.  Schon  im 
J.  12S5  kommt  derselbe  als  No  tar  des  Erzbischofs  Theodorich  von  Trier  vor.  Mittelrhein.  UB.  III.  Nr.  523.  Herford's 
nahere  Beziehungen  znm  Erzbisthum  Trier  erklaren  sich  aus  seinem  Besitze  von  Arenberg  bei  Ehrenbreitstein.  Vgl. 
oben  Nr.  146  die  Urkonde  vom  1.  October  1226. 

W«tt  Udb-Bnch.    IV.  •  31 


Digitized  by 


Google 


242  1346, 

sigillo.    Datum  et  actum  Moncthabur,  anno  Domini  M0.CC°.XLVI°,  XV.  KalendasNovembris,  pontificates 
nostri  anno  secundo. 

Ein  Bruchstiick  des  Siegels,  mit  oinem  Theil  der  Figur  des  Erzbischofs,  ist  noch  erhaltta. 

369. 

Innacenz  IV.  verkiht  dem  Abie  von  CHeaux,  dessen  Mitabten  l)  tmd  sammtlichen  Ccmvenien  des  Cistercieneer- 

ordens  das  Vorrecht,  doss  seine  MitgUeder  audi  im  Hosier  ihr  Erbrecht  ausiiben  dm  fen,  mit  Ansnahme 

jedock  der  Leknsguter.  1246  October  31.  Lyon.  —  Abschr.  s.  XVtL  ernes  Transsumpls  Pbpst  Pius  II. 

vom  26.  Mi  U59,  Kl  Holikausen  O.  1;  Pbtthast  Regg.  PP.  RR.  12335. 

Innocentins  episcopus  servus  servorum  Dei  dilectia  filiis  abbati  Cistercii  eiusque  coabbatibus  et  con- 
ventibus  universis  Cisterciensis  ordinis  salutem  et  apostolicam  benedictionenu  Devotionis  vestre  precibus 
inclinati  auctoritate  vobis  preseatium  indulgenius,  ui  possessions  et  alia  bona  mobilia  et  immobilia  ex- 
ceptis  feudalibus,  que  persona*  fratruxn  ad  monasteria  vestra  e  seculo  fugientium  et  professionem  faciei*- 
tiuro  in  eisdem,  si  remansissent  in  seculo,  ratione  successions  vel  quocunque  alio  iusto  titulo  conligissent, 
petere  ac  retinere  libere  valeatis,  contraria  consuetudine  non  obstante.  Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat 
hanc  paginam  nostre  concessionis  infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attem- 
ptare  presumpserit,  indignationem  omnipotentis  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  se  no- 
verit  incursurum.    Datum  Lugjduni  II.  Kalendas  Novembris,  pontificates  nostri  anno  quarto. 

379. 

fiischof  Ludolf  von  Miinster  bekundet  den  vor  ihm  von  den  Miinsterschen  Ministerialen  gefalUen  Rechtsspruch, 

dass  ohne  Gcnehmigung  des  Lehnsherrn  die  Amter  des  Drosten,  Kammerers  und  Mundschenken  von  ihren 

Inhabern  nicht  verdmseri  werden  diirfen*  1246  December  18.  Wolbeck.  —  Or.  Furst-Abtei  Berford 

U.  44;  gedr.  Zeitschr.  XtX.  343. 

L.  Dei  gracia  Monasteriensis  ecclesie  episcopus  universis  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit  in 
Domino  salutem.  Lambertus  miles  de  Vreckenhorst  quesitus  a  nobis ,  de  consensu  et  approbatione  mini- 
sterialium  ecclesie  nostre  et  aliorum  tunc  presentium,  talem  tulit  sententiam,  quod  nullns  officialium 
nostrorum,  dapiferr  camerarius  vel  pincerna  de  iure  nee  debet  nee  potest  officium  quo  &  nobis  inbenefi- 
ciatus  est  alien  are,  obligare  vel  eodem  alium  infeodare  domino  contradicente  et  invito.  Huius  sententie 
testes  sunt:  Albertus  dapifer  noster,  Arnoldus  clericus,  Godefridus  gogravius  de  Telget,  Suetherus  de 
Alvineskirken,  Johannes  camerarius,  Hermannus  de  Sudbeke,  Bertrammus  iudex  Monasteriensis  et  Her- 
mannus  frater  suus  et  alii  quamplurea.  Datum  Waltbeke,  anno  Domini  M°.CC°.XL*  sexto,  feria  tertia 
ante  Thome. 

Das  Siegel  ist  afege&llaiL 

3T1. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  genehmtgt  die  Memorien&ifiung  fur  die  FamiUe  des  Ritters  Conrad  von  Helming- 
Hansen,  welche  in  der  Sliftskirche  zu  Marsberg  aus  dortigen  Giitern  begriindet  worden.  1246.  — 

Or.  Propst.  Marsberg  U.  5. 

In  nomine  sancte  et  intimdue  Trinitatis.  Amen.    Hermannus  dignatione  divina  Corbeiensis  ecclesie 


>)  von  Morimond,  welcher  Linie  die  Cistercienserkloster  Westfalens  BigehorcB.  Qaunmut  und  La  Ferte. 


Digitized  by 


Google 


1246.  243 

abbas.  Omnibus  Christi  fidelibus  banc  litteram  oontuentibus  imperpetaram.  Testamentum  a  parentibus 
sollempniter  factum  non  immerito  a  liberis  habebitur  ratam,  presertim  dun  scriptis  et  sigillis  fuerit  con- 
firmatum.  Quocirca  sciant  tarn  moderni  quam  futuri  quod  progenitores  Gonradi  militis  dicti  de  Hes- 
marinchusen  ')  pro  salute  anime  sue  monasterio  sancti  Petri  in  monte  Martis  annuatim  XV  denarios  gravis 
monete  legaverit  in  festo  Michaelis  persolvendos.  Quam  dcmationem  pratictus  G.  miles  ratam  omnimodis 
habens  et  ad  memoriam  sui  et  carorum  suorum  finnius  imposterum  stabiliens,  sex  agros  proprietario 
iure  sibi  pertinentes  monasterio  prelibato  assentiente  uxore  et  liberis  heredibusque  universis  in  proprie- 
tate  sollempniter  donavit  omni  iuri  suo  cedens,  quatinus  ex  kns  predicta  pendatur  pecunia  Quo  facto 
plebanus  de  Hesmarincbusen  agros  eosdem  de  voluntate  filii  nostri  Thymonis  id  promoventis,  tunc  tem- 
poris  montis  Martis  prepositi,  ad  firmam  recepit,  ita  ut  ab  eodem  plebano  yel  ab  hiis,  qui  ei  pro  tern* 
pore  legitime  successerint,  annuatim  in  festo  Michaelis  summa  XV  denariorum  preposito  monasterii  pre* 
fati  omni  occasione  exclusa  pereolratur.  Quod  si  indebite  retenta  fuerit,  poterit  sepe  dictus  prepositus 
agros  suos  sine  contradictione  recipere  et,  prout  sibi  utile  noverit,  locare.  Ne  igitur  banc  ordinationem 
aliquis  infringere  attemptet,  presens  scriptom  tarn  nostri  et  ecclesie  nostra  sigillorum,  quam  propositi 
iam  dicti  Montis  Martis  et  burgensium  suorum  appensione  communimus.  Huius  rei  testes  sunt:  Alradus 
et  Adam  milites,  Fredebardus,  Bertoldus,  Conradus  et  Hermannus  fratres  et  alii  quamplures.  Acta  sunt 
hec  anno  gratie  M°.C(XXLVI°. 

Sammtliche  Siegel  Bind  nicht  mehr  erhalten. 

372. 

*  GodschaBc,  Edler  von  Pyrmont,  Uberlasst  dem  Kloster  Brenkhausen,  in  das  zwei  seiner  Tochter  eingelreten 
sind,  die  Vogtei  iiber  zwei  Giiter  gegen  Zahlung  von  9  Mark.  1246.    Hbxter.  —  Excerpt  Msc.  II.  72. 

p.  3.  —  In  Urkundetiform,  aber  anscheinend  sehr  corrumpirt  Msc.  I.  175  f.  4. 

Anno  MCCXLVI  indictione  IV,  Godescalcus,  filius  Godescalci  yiri  nobitis  dePyimunt,  novem  marcis 
acceptis  a  conventu  ancillarum  Christi  in  Valle  Dei3),  supra  V  domibus  in  Jerdessen1),  et tribus  domibus 
in  Tenseke8)  pensionalibus  B.  Marie  in  Valle,  omnem  iurisdictionem  dominii  sui  regii  4),  yel  quicquid 
iuris  in  eisdem  domibus  habuimus,  cum  consensu  Hermanni  de  Pyrmunt  fratris  sui  conventui  predicto 
libere  confert,  gratus  accepti  beneficii  ipsi  conventui  gratulando,  quod  duas  filias  Alheiden  et  Cunegundem 
ab  omni  conventionis  contagio  in  suum  receperint  consortium  sancte  religionis  ordini  mancipando,  sub 
sigillo  suo  Godescaki  et  fratris  sui  Hermanni.  Testes  dominus  Strigerus  prepositus  Corbeiensis,  Henricus 
plebanus  atque  Hermannus  de  Nova  Ecclesia;  Godefridus  de  Godelheim,  Herboldus  de  Boffsen,  Everhar- 
dus  de  Brockbusen,  Arnoldus  de  Porta,  Albertus  de  Marcke,  Hugo  miles,  Erenfridus,  Albertus  de  Stor- 
lede,  Sigfridus  de  Fonte,  consules  Huxarienses.  Acta  sunt  hec  in  Huxaria  solemniter  coram  domino 
Hermanno  abbate  Gorbeiensi,  anno  MCCXLVI. 

373. 

*  Graf  Adolf  von  Waldeck  ubertriigt  dem  Kloster  Bardehausen  das  Eigenthum  des  von  ihm  lehnriihrigen  Guts 

Ruzzehusen  oder  Rozzethusen,  nachdem  der  Unlervasall  dasselbe  den  Briidern  von  Brakel  und  diese  es 
ihm  resignirt  flatten.  1246.  —  Or.  in  zwei  Ausfertigungen  Kl.  Bardehausen  U.  55. 

Adolfus  Dei  gracia  comes  de  Walthekke  universis  hoc  scriptum  inspecturis  in  perpetuum.   Quia  caute 


•)  Zwei  alte  Ruckschriften  geben  den  Namen  des  Oris  als  Helmarmghusen  an.  Es  ist  Helminghausen  NO.  von  Marsberg. 
Doch  ist  die  damalige  Form  Hesm.  auch  durch  die  Marsberger  U.  v.  1250  comtatirt  —  a)  Nach  einem  Guterrerzeich- 
nias  bei  Kindlioger  1.  c.  der  kirchliche  Name  for  Brenkhausen.  —  *)  Nicht  nachzuweisen.  —  4)  „Das  ist  ius  advocatice" 
bemerkt  Kindlinger  1.  c. 

31* 


Digitized  by 


Google 


244  1246. 

litteris  commendantur  que  infuturum  ad  gestorum  noticiam  reservantur,  nottim  esse  volumus  tarn  presen- 
tibus  quam  futuris,  quod  Engelhard o  etHermanno  fratribus  de  Stenhem  predium  nostnim  in  Ruzzehusen ')* 
quod  de  manu  Herman™  et  Wernheri  filii  eius  de  Brakele,  qui  illud  immediate  de  manu  nostra  feodali 
iure  tenuerunt,  et  ipsi  eque  iure  feodi  possederunt,  pro  sua  necessitate  distrahentibus,  sub  hac  conditione 
dominis  suis  de  Brakele  legitime  resignarunt,  ut  et  illi  consequenter  in  manus  nostras  hac  conditione 
prehabita  resignarent,  ut  eiusdem  proprietatem  conventui  monasterii  in  Hers  with  ehusen,  qui  illud  pro 
certa  quantitate  pecunie  contraxit,  ad  ius  possessionis  perpetue  conferremus.  Deinde  prenominati  quoque 
de  Brakele  Hermannus  et  Wemherus  filius  eius  in  manus  nostras  sub  conditione  prefata,  custodito  in 
omnibus  recto  iuris  tramite,  predictum  predium  resignarunt.  Nos  igitur  secundum  constitutum  illud  ad 
honorem  Dei  et  beate  Marie  virginis  gloriose  cum  consensu  filiorum  nostrorum  Heinrici  et  Widekindi 
supra  memorato  conventui  benigna  liberalitate  conferimus  cum  agris  cultis  et  incultis,  silvis,  pratis,  aquis. 
pascuis  et  omnibus  aliis  ad  ipsum  iure  pertinentibus  titulo  perfecte  proprietatis  perpetuo  possidendnm, 
atque  ut  hec  nostra  donatio  sine  fine  stabilis  perse  veret  et  inconvulsa,  presens  scrip  turn  continens  verita- 
tern  geste  rei  sygilli  nostri  munimine  fecimus  roborari.  Testes  autem  huius  facti  sunt  hii:  Stephanus  de 
Horbusen  et  duo  filii  eius  Fridericus  et  Theodericus,  Gozwinus  de  Wethen,  Albero  de  Rekelinchusen, 
Olricus  et  Burchardus  fratres  de  Weston,  Heinricus  Pancuke,  Conradus  deAhusen,  Olricus  dapifer,  Con- 
radus  de  Wethen.    Datum  anno  gracie  M°.CC°.XLVI°. 

An  der  einen  Ausferligung  ut  noch  ein  grosser  Theil  vom  Siegel  *)  des  Orafen  Adolf  von  Waldeck  erhalten. 

3T4. 

*  Auch  Graf  Volquin  von  Schwalenberg  iiberlam  sein  Recht  an  dem  vorerwahnten  Gute  an  das  Kloster 

Bardehausen.  1246.  —  Or.  Kl.  Hardehausen  U.  58. 

Volquinus  Dei  gracia  comes  de  Swalenberg  universis  hoc  scriptum  inspecturis  salutem  in  Domino. 
Notum  esse  volumus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  quicquid  iuris  nostri  fuit  in  predio  Rocehusen *), 
quod  abbas  et  conventus  monasterii  in  Herswithehusen  pro  certa  pecunia  ab  Engilhardo  milite  de  Sten- 
hem  et  filiis  eius  Engilhardo  et  Hermanno  comparaverunt,  de  consensu  filii  nostri  Widekindi  et  cetero- 
rum  liberorum  nostrorum  penitus  renunciamus,  ratam  habentes  prefati  predii  emptionem  ex  parte  abbatis 
et  conventus  et  venditionem  ex  parte  venditorum.  Igitur  ut  omnem  occasionem  cuiuslibet  querele  super 
ista  causa  a  nostris  posteris  et  heredibus  prorsus  excludamus,  presentem  paginam  sigilli  nostri  munimine 
roboramus.  Datum  anno  Domini  M°.CC°.XLVI°. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

375. 

Der  Edle  Jiemhard  von  Lippe  iibertragt  dem  Kloster  Bardehausen  das  Eigenthumsreeht  an  zwci  von  ihm 
lehnsruhrigen  Erben.  1246.  —  Or.  KL  Hardehausen  U.  56;  Regest  bet  Preuss  u.  Falkmann  L  240  4J. 

Bernhardus  nobilis  de  Lippia  universis  hoc  scriptum  audituris  vel  lecturis  salutem  in  Domino.    No- 
tum esse  volumus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  duorum  mansorum  in  Hub  en5),  quos  Petronilla 


')  Jetzt  nicht  mehr  vorhanden;  lag  nach  einer  Ruckschrift  auf  beiden  Aasfertignngen  an  der  Diemel.  Anf  dem  einen 
Original,  an  dem  das  Siegel  erhalten  ist,  heisst  der  Name:  Rozzethusen.  Vgl.  die  nachfolgende  Urknnde  des  Grafen 
von  Schwalenberg  aus  diesem  Jahre.  —  *)  Abgebildet  in  Varnhagen's  Waldeck.  Landes  -  und  Kegentengesch.  U.-B.  67. 
—  *)  Vgl*  die  vorhergehende  Urknnde  des  dem  Schwalenberger  Hause  entstammenden  Orafen  von  Waldeck  von  diesem 
Jahre.  Die  Ruckschrift  dieaer  Urkunde  nennt  das  Qnt  Rozedehusen.  —  4)  Mit  dem  falschen  Jahr  1245.  —  *)  Nach 
den  Iippeschen  Regesten  bei  der  Stadt  Buren. 


Digitized  by 


Google 


I24&  245 

vidua  relicta  Reinfridi  militis  cognomento  Hollant  et  Otto  filius  eius  de  manu  nostra  iure  feodi  tenuerunt, 
quosque  abbas  et  conventus  monasterii  in  Herswithehusen  ab  illis  comparaverunt,  proprietatem  dicto  con- 
ventui  pro  remedio  anime  nostre  necnon  pro  remedio  parentum  et  successorum  nostrorum  contulimus  iure 
perpettto  possidendam.  Hec  autem  donacio  facta  est  presente  preposito ')  Symonefratrenostro,  Bertoldo 
de  Brakele,  Hermanno  de  Brakele  et  Alrado  Nigro  et  aliis  quampluribus.  Igitur  ut  inconvulsa  et  invio- 
labilis  permaneat,  presentem  cartam  sigilli  nostri  appensione  fecimus  consignari.    Datum  anno  Domini 

m<\cc°xlvi*. 

Das  Siegel  ist  abgefallen. 

376. 

*  Der  Edit  Conrad  von  Schoneberg  iibertragt  dem  Kl  Bardehausen  das  Eigenthumsrecht  eines  von  ilun 
lehnriihrigen  Guts.  1246.  Geismar.  —  Kl.  Bardehausen  U.  57. 

Noverint  universi  fideles  tarn  futuri  quam  presentes,  quod  ego  Conradus  nobilis  de  Sconenberg  tres 
mansos  in  villa  Asekendorp  sitos,  quos  Tbeodericus  civis  Ge yemariensis «)  cognomento  Sapiens  quondam 
a  me  in  feodo  tenuit  et  quos  idem  Theodericus  cum  consensu  omnium  heredum  et  coheredum  suorum 
partim  pro  remedio  anime  sue  et  parentum  suorum  partimque  pro  parata  pecunia  ecclesie  in  Heravithe- 
husen  donavit,  vendidit  et  assignavit  perpetue  possidendos  et  ipsos  mansos  in  manus  meas  resignavit 
petens,  ut  proprietatem  eorum  dicte  ecclesie  Hersvytbehusen  conferre  dignarer.  Ad  honorem  igitur  Jhesu 
Christi  et  matris  sue  dulcissime  et  pro  peccatis  nostris  predictorum  mansorum  proprietatem  et  dominium 
ad  prefatam  ecclesiam  in  Hersvythehusen  transtuli  et  transfero  per  presentes,  dando  ipsi  ecclesie  super 
bac  mea  libera  donatione  has  litteras  sigillo  meo  signatas  in  testimonium  super  eo.  Acta  sunt  hec  in 
Geysmaria  anno  gracie  M°.CC°.XLVI°.  Testes  Givehardus  nobilis  de  Cigenberg,  Bruno  de  Dvergen,  Al- 
bertus  de  Calden  miles;  Johannes  de  Gandera,  Wilhelmus  civis  et  alii  plures. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

3TT. 

*  Atehrere  Klostervorsteher  geben  dem   Bischof  ihrer  Diocese  Paderborn  das  Zeugniss,  dass  er  sich  ihnen 

gegeniiber  stets  gut  verhalten,  sie  nie  bedriickt,  vielmehr  ihre  Interessen  stets  tuahrgenommen  habe. 

(1246—1256)*).  Papenheim.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  166. 

W(idekindus)  Dei  gratia  de  Breidelare,  H(einricus)  de  Flectorp  abbates,  .  .  de  Aroldessen  .  .  de 
Scaken  .  .  de  Folchardinchusen 4)  propositi,  •  .  prior  de  Gerdene  omnibus  hoc  scriptum  inspecturis  salu- 
tem  et  orationes  in  Christo  devotas.  Presenti  scripto  publico  confitemur  et  solempniter  protestamur, 
quod  venerabilis  dominus  noster  Paderburnensis  episcopus  se  ab  electione  sua  usque  ad  presens  tempus 
circa  nos  et  ecclesias  nobis  commissas  et  res  ecclesiarum  mobiles  et  immobiles  gessit  commendabiliter  et 
honeste,  nee  nobis  ullo  unquam  tempore  in  rebus  ecclesiarum  nobis  commissarum  fuit  oneri  seu  in  per- 
sonis.  Preterea  noverint  omnes,  quandocunque  aliqui  ex  nobis  iniurias  ecclesiarum  suarum  coram  dicto 
domino  nostro  proponere  volebant  vel  proposuerunt,  quod  idem  nobis  in  iure  nunquam  defuit  spirituali, 
iniuriatores  nostros  citatione  et  monitione  premissa  per  censuram  ecclesiasticam  compescendo.  Datum 
Papenhem  quarto  Kalendas  Martis. 


»)  Vgl.  Nr.  363.  —  f)  Schon  1244  verkaufte  Hermannus  miles  quondam  Rotcheri  filius  de  Geismaria  dem  Kloster  Harde- 
hausen  zwei  Morten  Land  gleichfalls  in  marca  Asekendorp,  die  ebenfalls  vom  Edlen  Conrad  von  Schoneberg  zu 
Leben  gingen;  oben  Nr.  339.  —  *)  Diese  Jabre  ergeben  sich  aus  der  Regierungszeit  der  Abte  Wedekind  von  Bredelar 
1244—1256  und  Heinrich  von  Flechtorf  1246 — 1269.  Hiernacb  kann  die  Urkunde  sich  entweder  auf  Bernhard  IV. 
oder  Simon  I.  beziehen.  Doch  scheint  fur  erstere  Annahme  der  Cbarakter  der  Schrift  zu  spxeohen.  —  4)  Arolsen, 
Schaken  und  Volchardinghausen  im  Fr.  Waldeck.  tlber  letzteres  vgl.  die  Urk.  aus  d.  J.  1221  Nr.  92. 


Digitized  by 


Google 


846  1247- 

378. 

*  Bischof  Ludolf  van  Miinster  griindet  auf  Bitten  eines  TheiU  der  sum  KspL  Rheine  gehbrigen  Einwohner 

unter  Zuslimmung  der  Abtissin  von  Ber/ord  lJ,  sowie  ihres  Stifts  und  des  betreffenden  Archidiacons,  eine 

Filialkirche  zu  Sudwinkel  (Neuenkirchen)*).  1246  (1247)  Januar  7.  —  Or.  Furstabt.  Berford  U.  42. 

In  nomine  Domini.  Amen.  Ludolfus  Dei  gratia  Monasteriensis  ecclesie  episcopus,  univerris  Christi 
fidelibus  in  perpetuum.  Ut  in  pluribus  locis  ex  officio  nostro  Deo  dicatis  vel  adhuc  dicandis  invocari 
valeat  nomen  Domini  super  nos,  loca  novelle  plantationis  temporibus  nostris  multiplicari  diligimus,  et  ea 
ut  divinis  habilia  reddantur  obsequiis  per  humilitatis  nostre  ministerium  attoli  gaudemus:  sperantes  in 
hiis  precipue  locis  anime  nostre  certa  pervenire  remedia,  in  quibus  nostris  devotis  laboribus  inicium  ac- 
ceperunt  divina.  Noverit  ergo  tarn  presens  etas  quam  successiva  posteritas,  quod  ex  parte  quorumdam 
parrochianorum  de  Rene,  quorum  mansiones  ab  ecclesia  stabant  a  longe,  supplicatum  fuit  nobis,  ut  de 
nostra  licencia  et  voluntate  bona  liberum  esset  eis  et  licitum  in  eadem  parrochia  novam  capellam  erigere, 
ubi  propter  remocionem  prions  ecclesie  non  modicam  et  difficultatem  vie  venigendi/Wc/y  ad  ipsam,  divinis 
possent  frequencius  interesse,  ubi  eciam  sine  minori  periculo  et  dificultate  haberent  sacramenta  ecclesie 
et  funera  sua  non  in  preiudicium  alicuius  vel  gravamen  ecclesiastice  traderent  sepulture.  Nos  vero  peti- 
cioni  eorum  satis  favorabili  pronum  prebere  volentes  auditum  annuimus,  quod  pro  desiderata,  quam  a 
nobis  acceperunt  licencia,  perficerent  ecclesiam  Suedwinkele,  que  ipsis  esset  accomoda  nulli  tamen  one- 
rosa.  Super  cuius  incohacione,  quia  precavendum  erat  ne  post  incohacionem  operis  aliquas  hinc  inde 
contenciones  suscitari  contigeret  vel  lites,  de  consensu  Hervordensis  abbatisse,  que  tunc  pro  tempore  fuit, 
et  eiuB  ecclesie,  nee  non  et  de  voluntate  Bertrammi,  qui  rexit  ecclesiam  in  Rene,  talis  ordinacio  inter- 
venit,  quod  beneficium  ecclesie  nove  a  matrice  di visum  non  erit  ecclesia,  sed  semper  unitum  cum  ipsa, 
ut  qui  fuerit  rector  matricis  ecclesie,  sit  eciam  rector  nove.  Cui  dictus  Bertrammus  vel  successor  suns 
providebit  in  divinis  et  omnibus  ecclesie  sacramentis;  in  eodem  loco  audiet  confessiones,  iniunget  peni- 
tentias,  funera  eorum  sepulture  tradet  ibidem,  et  eas  que  diem  purgacionisimpleveruntinducet;  ad  omnia 
eciam  premissa  fideliter  explenda  successores  predicti  Bertrammi  sciant  perpetuo  se  teneri.  Convenit 
etiam  in  eadem  ordinacione  quod  fundus  huius  ecclesie,  cuiheeville  Offenhem8),  Harhem4),  Suedwinkele, 
Suterhem4),  Lendrikeshem  A)  et  due  domus  Scirlo  in  parroghiam  in  evum  sunt  assingnate  fl),  matrici  adhe- 
rebit  ecclesie  perpetuo  proprietatis  iure.  Preter  hec  prenotati  parrochiani  pro  synodo  suo  tempore  tenenda 
matricem  adire  debent  ecclesiam,  sicut  eorum  semper  erat  consuetudinis  servantium  circa  suum  archidia- 
conum  quicquid  iuris  fuerit  et  honoris  ipsius,   qui  suis  laboribus  et  expensis  domum  dotalem  facient  et 


>)  Welcher  Rheine  gehorte  durch  Schenkang  K.  Lndwigs  dee  Fr.  vom  7.  Juli  838.  Vgl.  meine  Eaiserark.  L  61.  — 
9)  Obwobl  Tibas  Grundungsgesch.  I.  259  diese  Urkunde  nicht  kannte,  so  hat  er  aus  den  sonet  vorhandenen  Materialien 
Bcharfsinnig  die  Folgerung  zu  ziehen  gewusst,  daas  Neuenkirchen  SW.  von  Rheine  nrsprunglich  Sndwinkel  geheissen 
habe.  Unaer  Document  giebt  nun  interessante  Aufachlusse  iiber  die  Entstehnng  und  Abzweigung  dieser  Piarre  von 
der  Kirche  zu  Rheine,  mit  der  sie  aber  immer  im  Personalzusammenhange  stehen  sollte.  Doch  liegt  darin  im  Ver- 
gleich  mit  den  fruher  bekannten  Nachrichten  immer  insofern  eine  Schwierigkeit,  als,  wenn  die  Pfarre  Sudwinkel  erat 
im  Jahre  1246  (1247)  gestiftet  worden  ist,  man  nicht  einsieht,  wie  die  U.-B.  III.  389  gedruckte  Urkunde  des  Jahres 
1241  schon  damals  das  Gut  Puppingsiede  als  in  parrochia  Suetwinclo  belegen  angeben  konnte.  Auch  das  ist  bemer- 
kenswerth,  dass  die  Urkunde  16  des  Klosters  Gravenhorst  vom  14.  Februar  1268  (1269),  gedr.  bei  Niesert  U.-B.  I.  n. 
368  von  den  bonis  Bernhards  von  Ahaus  „in  parochiaRene  et  Nienkerken",  spricht  und  hierbei  ganz  in  Obereinsiim- 
mung  mit  unserer  Urkunde  nur  ein  Kirchspiel  nennt,  dann  aber  doch  noch  der  domus  Herbordi  in  Suedwynkele 
erwahnt,  ein  sicherer  Beweis,  dass  zwar  die  officielle  kirchliche  Bezeichnung  der  Pfarrei  schon  damals  Nienkerken 
war,  dass  aber  fur  die  Bauerschaft  als  politische  Eintheilung  noch  immer  der  alte  Name  Suedwinkel  in  Gebrauch 
blieb.  —  *)  Bauersch.  Offlum  Kspl.  Neuenkirchen.  —  4)  Bauersch.  Sutrum-Harum  0.  von  Neuenkirchen.  —  *)  Banersch. 
Landersum  N.  von  Neuenkirchen.  —  •)  So  die  Urkunde,  deren  seltsame  Orthographie  wir  hier  und  sonst  treu  wieder- 
geben. 


Digitized  by 


Google 


1247.  247 

ecclesiam  dotabunt  XII  malciis  siliginis  et  ordei  sepedicto  Bertramo  et  suis  guccessoribus  pertinere  deben* 
tibus  iure  perhenni;  ex  his  ')  octo  malcia  erunt  ordei  et  IIII  malcia  siliginis  per  mensuram  que  Rene 
solet  servari  semper  solvenda.  Eo  in  penam  statute  quod  si  hec  annona  nomine  dotis  semper  habenda 
ex  nunc  infra  IIII  annos  proximo  venturos  ab  eisdem  parochianis  non  conquiritur,  ex  tunc  prefata  par* 
rochia  sine  contradictione  qualibet  ad  matrioem  ecclesiam  revertetur.  Igitur  ut  premissa  permaneant  in 
evum  stabilia,  presentem  paginam  conscribi  fecimus,  et  ut  fides  scripto  non  desit  et  consensus  noster, 
Hervordensis  abbatisse,  ecclesie  sue,  archidiaconi  et  sepedicti  Bertrammi  comprobari  possit,  nostro  et 
predictorum  sigillis  earn  roborari  voluimus  et  muniri.  Facta  sunt  hec  anno  Domini  M°.  CC°.XL°  sexto, 
in  crastino  Epyfanie  Domini.  Testes  huius  rei  sunt:  propositus  Gerlacus,  Bertrammus  rector  ecclesie  m 
Rene,  Hinricussuus  capellanus,  Bernhardus,  Wolcwinuset  Johannes  no stre  curie  capellani;  Ottonobilis 
▼ir  de  Horstmare;  Hermannus  iudex  de  Warenthorpe,  Arnoldus  clericus,  Temo  deBernen,  Bernhardus  de 
Klanctorpe,  Bruno  et  Lutbertus  fratres  de  Hornecampe  et  alii  quamplures. 

Das  grosse,  gut  erhaltene  Siegel  des  Bischofs  aus  weissem  Wachse  hangt  an  gelben  and  rothen  seidenen  Faden. 
Andere  Siegel  sind  nie  daran  befestigt  gewesen. 

3T9. 

*  Auf  die  Appellation  der  Abtissin  (Ida)  von  Herford  bestdtigt  der  Erzbischof  Conrad  von  Coin  den  von  dem 
Bofe  der  Colnisehen  Dienstmanner  gefundenen  Rechtsspruch,  dass  die  Abtissin  mit  ikren  Ministerialen  nicht 

Wos  in  ihrer  Kemnade,  sondern  auf  alien  Besitzungen  ihres  Stifts  gerichtlich  verhandeln  kbnne.  1246  (1247) 
Januar  17.  Coin.  —  Abschrift  Msc.  VII.  3301a.  S.  33. 

C.  Dei  gracia  saacte  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus  sacri  imperii  per  Italian  arehicancellarius 
universia  presens  scriptum  inspecturis  salutem  in  Domino.  Gum  dilecta  consanguinea  *)  nostra  Herror- 
densis  abbatissa  cum  quibusdam  ministerialibus  suis  super  quadam  sentencia  discordaret,  abbatissa  pre- 
dicta  ad  nostram  audienciam  appellavit  Vnde  nos  a  Hermanno  pincerna  nostro  in  generali  quesitimuft 
sentencia,  ntrum  prefata  domina  suis  ministerialibus  alias  in  bonis  ecclesie  sue  quam  in  caminata  sua 
speciali  locum  prefigere  posset  placitandi.  Dictus  rero  pincerna  super  hoc  habito  consilio  sentenciavit 
coram  nobis,  quod  sepedicta  abbatissa  tarn  in  bonis  ecclesie  quam  in  caminata  sua  speciali  ministeriali- 
bus suis  locum  prefigere  posset  ad  placitandum.  Quam  sentenciam  a  Volcoldo  viro  nobili  de  Buren, 
Hermanno  Panario,  UlricoBoke,  GerhardoschultetoNussiensi,  Hermanno  dicto  Comm,  Gherhardo  Flaarne 
et  alii*  quampluribus  approbatam  ratam  habemus  et  sigilli  nostri  patrocinio  communimus.  Datum  Colonic 
anno  Domini  M^CC°,XLVI0,  quarta  feria  proxima  post  octavas  Epiphanye. 

380. 

*  Bischof  Bernhard  genehmigt  den  Verkauf  eines  von  ihm  lehnriihrigen,  innerhatb  der  bischoflichen  Miihle  an 
der  Pader  in  der  Stadt  Paderborn  belegenen  Grundstiieks  unter  der  Bedingmg ,  dass  dawn  jahrUch  einhalbes 

Pfund  Wachs  an  den  Altar  seines  Palastes  zu  entrichlen  set.  1247*).  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  167. 

Bernhardus  quartus  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  omnibus  hoc  scriptum  inspecturis  salutem. 
Accedens  ad  nostram  presenciam  Antonius  famulus  noster  cum  Alheide  uxore  sua  recitavit  coram  nobis, 


„hieM  die  Urk.  —  *)  Wie  die  Abtissin  Ida  Ton  Herford  mit  dem  Colnisehen  Ensbisehof  Conrad  von  Hochstaden  ver- 
wandt  gewesen,  bleibt  noch  zu  ermittehi.  —  •)  Aber  vor  dem  14.  April  d.  J.,  an  welchem  Tage  nach  dem  Necrologium 
von  Marienmtinster  (bei  Schaten  sum  Jabre  1246)  der  Bischof  starb.  Wenn  Schaten  freilich  k  c.  selbst  dem  Zeugniss 
des  Albert  Ton  Stade  gegenuber,  der  B.  Bemhards  IV.  Tod  in's  Jahr  1247  setet,  an  seiner  Meinung,  dass  dieser  schon 
1246  erfolgt  sti,  festbalty  so  wird  er  hiere*  ckrrch  seine  Unkenntnisa  der  im  Erzbisthom  Coin  fiblichen  Datirongsweise 


Digitized  by 


Google 


248  l**7- 

quod  domum  et  aream  suam  infra  molandinnm  nostrum  in  dextra  parte  supra  ripam  Padhre  in  civitate 
Paderbornensi  sitam  magistro  Johanni  canonico  Paderburnensi  vendidit,  septem  marcis  et  fertone  sibi 
pro  precio  constitute.  Postquam  vero  idem  Antonius  et  uxor  sua  pro  se  ac  heredibus  suis  prescriptam 
domum  et  aream  in  noetris  manibus  resignassent,  nos  ad  peticionem  eorum  et  dicti  magistri  omne  ius, 
quod  dictus  Antonius  et  uxor  sua  cum  suis  heredibus  in  prescripta  domo  et  area  habuerunt,  magistro 
Johanni  contulimus,  ita  quod  ipse  et  successores  eius  in  eadem  domo  et  area  ex  collatione  episcopi  Pa- 
derbornensis  in  sancta  nocte  purificationis  beate  Marie  palatii  nostri  altario  (sic I)  dimidiam  libram  cere 
annuatim  de  area  solvere  teneantur.  Acta  sunt  hec  Paderborne  presentibus*.  Alberto  capellano  domini 
episcopi,  Symone  sacerdote,  Georgio,  Heinrico  camerario;  militibus:  Friderico,  Hildebrando,  Iseroldo  et 
aliis  quampluribus,  anno  Domini  M°.CC°.XL°  septimo. 
Das  Siegel  ist  abgerissen. 

381. 

*  Der  Convent  des  Bochstifls  Her  ford  bekundet  die  Pflichten,  welche  die  zu  seiner  Obedienz  Adhdhardincdhorp x) 
gehbrigen  Leule  gegeniiber  den  Berren,  deren  Schulz  sie  anvertraut  morden*),  zu  er fallen  haben.  1247 

April  22.  —  Or.  Fiir&tabt.  Berford  U.  45. 

Universis  hoc  scriptum  visuris  E.  preposita,  B.  decana,  6.  custos  totusque  conventus  eoclesie  Her- 
vordensis  in  perpetuum.  Cum  labilis  sit  memoria  hominum,  et  penitus  recedant  a  memoria  humana  que 
geruntur  in  tempore,  nisi  scripto  autentico  et  testimonio  vivo  innotescant,  hinc  est  quod  notum  esse  volu- 
mus  tarn  presentibus  quam  posteris,  homines  pertinentes  obedientie  Adhelhardincdhorp  tale  habere  ius, 
ut  in  contractu  matrimonii  ipsorum,  sive  vir  sit  sive  femina,  teneantur  domino  ipsorum,  cui  commissi 
sunt  ex  parte  conventus,  dare  unum  fertonem  et  in  obitu  ipsorum  nee  vir  dabit  herewede  nee  mulier 
dabit  radhe,  sed  hereditas  pertinebit  ad  dominum  sub  cuius  cura  et  protectione  sunt,  sicut  diversa 
dyocesum  introducta  est  et  inventa  consuetudo  8).  Ut  autem  ad  ampliora  et  graviora  non  cogantur  a  succes- 
soribus  nostris,  a  quorum  memoria  ordinatio  nostra  iam  recessit,  presenti  tenore  protestamur,  quod  ius 
dictorum  hominum  pertinentium  ad  hanc  obedientiam  sic  se  habet  sicut  diximus,  omnem  dubietatis  scru- 
pulum  amputantes.  Verum  quia  generationes  et  familie  per  diversa  coniugia  et  vaga  domicilia  distra- 
huntur  et  elongantur  a  noticia  dominorum  suorum,  occasionem  damns  querendi  tales  homines  dicto  officio 
attinentes,  generationes  paucas  sub  compendio  assignantes:  Arnoldus  et  Theodericus  una  generatio,  Lu- 
dolfus  et  Conradus,  Johannes  et  Lubertus,  Gerthrudis  soror  ipsorum  et  pueri  eius  secunda  generatio; 
Hermannus  et  uxor  sua  et  pueri  sui  et  sorores  de  Dhreken  tertia  generatio;  Everhardus  et  uxor  sua  et 
pueri  sui  quarta  generatio;  Machorius  et  Gristina  uxor  sua  et  pueri  sui  quinta  generatio  et  alii  quam- 
plures.  Ne  autem  posteros  nostros  et  posteros  ipsorum  mittamus  in  errorem,  pro  pace  et  utilitate  ipso- 
rum et  conservatione  honoris  ecclesie  nostre  presentem  cartulam  sigilli  nostri  munimine  consignamus. 
Datum  anno  Domini  M°.CC-*.  XL VII0.  X.  Kalendas  Maii. 

Auf  dem  vom  Siegel  erhaltenen  Bruchstucke  ist  das  Bild  der  Jungfran  Maria  mit  Muhe  noch  zu  erkennen. 


insofern  verfuhrt,  als  in  der  am  6.  April  1247  nach  Colnischer,  1248  nach  unserer  Zeitrechnung  datirten  Urkunde 
Erzb.  Gonrads  schon  Bernhards  Nachfolger  Simon  erwahnt  wird.  Dass  diese  Urknnde  aber  nur  dem  Jahre  1248  an- 
gehoren  kann,  glauben  wir  in  der  Note  zu  IIL  486  aufs  Eviden teste  erwiesen  zu  haben.  In  der  vorliegenden  Ur- 
kunde besitzen  wir  nun  einen  directen  Beweis,  dass  Bernhard  IV.  erst  1247  gestorben  sein  kann.  —  l)£af  derRuck- 
seite  von  einer  Hand  de»  15.  Jahrhunderts :  litera  super  hire  habitancium  in  Adelinctorpe.    AUer  Wahrscheinlichkeit 

nach  AUingdorf  im  Kr.  Liibbeke,  0.  von  Rodiughausen  und  N.  von  Biinde,  welche  beide  Orte  zu  Herford  gehoren. 

*3)  Vom  Convente,  der  die  Vogte  ernannie  und,  wie  wir  zum  Jahre  1252  sehen  werden,  die  Obedienzen,  d.  L  Com- 
plexe  von  Horigen  und  Gutern,  als  Lehen  an  sie  austhat.  —  *)  Sehr  bezeichnend  far  ein  Stift  der  Grafschaft  Ravens- 
berg,  die  theils  der  Paderborner,  theils  der  Mindener,  theils  der  Osnabrucker  Diocese  angehorte. 


Digitized  by 


Google 


1247.  249 


382. 


*  In  dem  Stmt  iiber  das  Archidiaconat  Berford  und  Schildesche  verzichtet  der  Dotnpropst  Beinrich  fur  die 
Lebenszeit  des  jetxigen  Inhabers  Everhard  auf  sein  Anrecht  an  dassetbe.    1247  Mai  18.  Paderborn. 

—  Or.  Fr.  Paderborn  U.  170. 

Heinricus  propositus  Paderbornensis  omnibus  hoc  scrip  turn  visuris  notum  esse  volumus,  quod  cum 
inter  nos  et  dominum  Everhardum  confratrem  nostrum  super  archidiaconatu  Herrordensi  et  Scildecensi 
questio  verteretur,  quod  omni  actioni,  quam  nobis  super  hoc  contra  ipsum  ex  ordinacione  visitatorum  >) 
competere  dicebamus,  pure  et  absolute  temporibus  vite  ipsius  E.  ronunciavimus,  nee  ipsi  super  hoc, 
quamdiu  vixerit,  ullam  deinceps  movebimus  questionem.  In  cuius  rei  noticiam  et  evidenciam  pleniorem 
presens  scriptum  sigilli  nostri  testimonio  necnon  capituli  nostri  fecimus  communiri.  Datum  Paderborne 
anno  Domini  M°.CC°.XLVII0.  in9)  vigilia  pentacostes. 

Die  beiden  Siegel  sind  bis  anf  geringe  Brachstiicke  des  einen  abgefallen. 

383. 

Simon,  Erwahlter  von  Paderborn,  schKesst  mit  Abt  Hermann  und  dem  Convente  von  Corvey  so  wie  mit  dem 
Propste  Themo  und  dem  Stifle  Marsberg  (Eresburg)  iiber  die  Archidiaconaljurisdiction  in  Marsberg  einen 
Verlrag  dahin  ab,  dass  diese,  wdche  er  auf  Grund  des  gemeinen  Rechts  gefordert,  sie  auf  Grund  ihrerPri- 
vilegien  und  exceptionetten  Siellung  (prcescriptione)  verweigert  hat  ten,  ihm  zugestanden  wird.  Biemach  wird 
der  Paderborner  Domherr  Volrad  fur  Ober-  Marsberg  in  der  St.  Nicolaicapelk,  fur  Borhusen  oder  Nieder- 
Marsberg  in  der  St.  Dionysiuskirche  den  Archidiaconat -Sendgerichten  vorsitzen.  Die  Capitularen  in  Marsberg 
bleiben  aber  exirmrt  und  in  geistlichen  und  weltlichen  Dingen  dem  Abt  von  Corvey  unterworfen,  ihr  Propst 
aber  wird  die  Sedsorge  fur  das  Stift  und  die  in  dessen  Ringmauern  wohnenden  Personen  vom  Paderborner 
Archidiacon  erhalten  und  ihm  6  SchiUinge  von  der  von  ihm  erhobenen  Synodalabgabe  zahlen.  Die  contrahi- 
renden  Parteien  verpflichten  sich  wechselseitig  zur  Beobachtung  des  Vertrags  bet  Strafe  von  500  Mark.  1247. 
September  9.  Corvey.  —  Absekrift  s.  XVII.  der  Paderborner  Ausfertigung  fur  Corvey  Fr.  Paderborn  U.171, 
wovon  das  Original  im  Archiv  der  Propstei  Marsberg  U.  6,  eine  Copie  auch  im  Corveyer  Copiar  Msc.  1. 134 
p.  195  fvgl.  I.  242  p.  217;  II.  101  f.  20.)  vorUegt;  gedr.  Seibertz  I.  251.  Die  Ausfertigung  fur  Paderborn 
durch  den  Corveyer  Abt  Bermann  dagegen  ist  in  Fiirstenberg's  Monum.  Paderborn.  und  bet  Schaten 

ad  ann.  gedruckt*J. 

Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  electus,  Heinricus  propositus,  Rabodo  decanus  et  capitulum  Pader- 
burnense.  Universis  Christi  fidelibus  hanc  paginam  inspecturis  eternam  in  Domino  salutem.  Super  dis- 
sensione  mota  inter  nos  ex  parte  una  et  dominum  Hermannum  abbatem  et  conventum  Corbegensem  nee 
non  Thymonem  prepositum  montis  Martis  et  fratres  suos  eiusdem  montis  ex  altera  super  parrochia,  archi- 
diaconatu et  iurisdictione  diocesiani  ordinaria  montis  Martis,  quam  nos  rati  one  iuris  communis  petebamus 
et  ipsi  se  privileges  et  prescriptione  defendebant,  Ottone  decano  Bremense  et  magistro  Themaro  cano- 
nico  Monasteriensi,  et  Heinrico  decano  et  Hermanno  scolastico  Nove  Ecclesie  mediantibus  talis  compositio 
intervenit,  quod  tenore  presentium  publico  et  sollempniter  confitemur,  quod  ante  dicti  videlicet  abbas  et 


>)  VgL  die  Urkunde  vom  SI.  Januar  12S1  Nr.  204,  die  allerdings  in  Betreff  dieses  Archidiaconats  gewisse  eventuelle 
Bestixmnungen  trifPt,  deren  Anwendbarkeit  auf  den  vorliegenden  Fall  mir  aber  nicht  klar  ist.  —  2)  Das  Folgende  ist 
von  einer  andern  Hand  hinxogefugt.  —  *)  Das  Original  ist  bisher  nicht  anfgefanden  worden.  Beide  Ansfertigungen 
etimmen  in  der  Sache  nberein. 

Westf.  Urk.-Buoh.    IV.  32 


Digitized  by 


Google 


250  1247. 

capitulum  Corbegense  et  propositus  montis  Martis  et  sui  fratres  predicti  nobis  et  ecclesie  nostre  ordina- 
riam  iurisdictionem  et  iura  spiritualia  diocesiano  iure  communi  debito  (sic  I)  in  monte  predicto  secundum 
formam  que  infra  scribitur  recognoscunt,  consentientes  et  eligentes  quod  Volradus,  canonicus  Paderbur- 
nensis,  archidiaconus  in  Horhusen  et  sui  successores  qui  pro  tempore  fuerint,  habitatoribus  montis  eius- 
dem  sire  in  monte  in  capella  beati  Nicolai  sive  in  Horhusen  in  ecclesia  sancti  Dionisii  prout  ipsis  pla- 
cuerit  presidebunt  et  quia  propositus  et  fratres  predicti  montis  ad  abbatem  tantummodo  et  conventum 
Corbegensem  in  spiritualibus  et  temporalibus  respectum  habere  debent,  ipsi  tarn  archidiaconorum  quam 
episcoporum  Paderburnensium  iuribus  sint  exempti.  Consensum  est  etiam  inter  Paderburnensem  et  Cor- 
begensem ecclesias,  quod  illi  tantummodo  sint  excepti  a  frequentatione  synodi  et  a  iuribus  synodatibus, 
qui  infra  ambitum  claustri  cum  preposito  et  fratribus  habitant  et  in  emunitate  existentes  eorum  servitiis 
sunt  specialiter  deputati.  Preterea  prepositus  eiusdem  loci  nomine  abbatis  et  conventus  Corbegensis  de- 
narios  synodales  tantum  de  habitatoribus  montis  colliget  annuatim,  archidiacono  contra  eosdem  habita- 
tores  si  necesse  fuerit  in  hoc  per  censuram  ecclesiasticam  adiuvante,  de  quibus  denariis  synodalibus  pre- 
positus idem  sex  solidos  graves  archidiacono  statim  dum  collecti  fuerint  annis  singulis  sine  qualibet 
difficultate  persolvet.  Thymo  etiam  nunc  prepositus,  qui  parrochie  preest  in  eodem  monte,  a  domino 
Volrado  archidiacono  curam  animarum  et  donum  altaris  recepit  et  obedientiam  debitam  archidiacono 
repromisit;  et  deinceps  prepositi  montis  Martis  vel  alii,  qui  ab  abbate  Corbegense  archidiacono  in  Horhu- 
sen canonico  Paderbumensi  fuerint  presentati  ad  eandem  parrochiam,  donum  altaris  et  curam  animarum 
perpetuo  recipient  in  futurum;  prepositi  nomine  eiusdem  parrochie  vel  alii  qui  parrochiam  eandem  ha- 
buerint  in  ecclesia  Paderbumensi  episcopates  synodos  frequentabunt.  Quod  autem  ea  que  prescripta  sunt 
ecclesie  Corbegensi  perpetuo  servabimus,  nos  et  ecclesiam  nostram  Paderburnensem  Corbegensi  ecclesie 
sub  pena  quingentarum  marcarum  hiis  litteris  obligamus.  Acta  et  completa  sunt  hec  in  ecclesia  Corbegensi. 
Anno  Domini  Millesimo  ducentesimo  quadragesimo  septimo,  in  crastino  nativitatis  beate  Marie  virginis. 

Nor  zwei  Siegelschnure,   die  eine  aus  rothen  und  weissen,   die  andere  aus  blauen  and  weissen  Faden  geflochten, 
sind  noch  erhalten. 

384. 

*  Der  Paderborner  Dompropst  vermittelt  nebst  dem  Archidiacon  in  Borehusen  (Niedermarsberg)  in  einem  Zehnten- 
streit  einen  Vergleich  zwischen  einem  dortigen  Burger  und  dem  Dechanlen  des  Stifts  Busdorf.    1247. 

—  Abschrift  Msc.  I.  121.  fol.  23;  1.  123.  fol.  15'. 

V. ')  Dei  gratia  Paderburnensis  ecclesie  prepositus,  archidiaconus  in  Horehusen,  omnibus,  ad  quos 
presens  scriptum  pervenerit,  salutem  eternam.  Dum  inter  decanum  ecclesie  sanctorum  apostolorum  Petri 
et  Andree  in  Paderburne  et  Bertoldum  civem  Montismartis  super  decima  Eninchosen  questio  verteretur, 
tandem  post  multiplices  fatigationes  compositio  amicabilis  intervenit  sub  hac  forma,  quod  predictus  Ber. 
omni  iuri,  si  quod  habet  vel  videbatur  habere  in  predicta  decima,  pro  se  et  pro  suis  heredibus  renun- 
tiavit  absolute  et  libere  coram  nobis  interpositione  facta  se  astringens,  quod  eidem  decano  vel  ecclesie 
per  se  vel  alium  verbo  vel  facto  in  eadem  decima  nunquam  impedimentum  aliquod  procurabit.  IUam 
compositionem  ratam  habentes,  ne  series  huius  facti  cassari  possit  a  suis  heredibus  vel  ab  aliis,  sigilli 
nostri  et  Montismartis  prepositi  civiumque  universitatis  Montis(martis)  munimine  presentem  cedulam  in 
testimonium  predictorum  digne  duximus  roborandam.  Huius  rei  testes  sunt:  Henricus  custos  ecclesie 
Paderburnensis,  Hermannus  de  Suininghosen  custos,  scolasticus,  cellerarius  ecclesie  sancti  Petri;  Jo.  miles 
dictus  Stapel,  Borchardus  de  Westhem.    Acta  sunt  hec  anno  M°.CC°.XLVH°. 


»)   Nur  ein  Schreibfehler  im  Gopiar  statt  H.  Heinricus,  aber  der  Archidiacon  hieas  YolraoL 


Digitized  by 


Google 


1247.  251 


385. 


*  Die  Briider  GottschaOc  und  Hermann  von  Pyrmont  erkennen  eine  Guterschenkung  ihres  Vaters  Gottschalk  II. 
an  das  Kloster  Hardehausen  an.  1247,  —  Or.  KL  Hardehausen  U.  61. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Godescalcus  et  Hermannus  fratres  filii  Godescalci  senioris 
viri  nobilis  de  Peremunt  universis  Christi  fidelibus  imperpetuum.  Ad  noticiam  singulorum  Christi  fidelium 
volumu8  pervenire,  quod  pater  noster  dominus  Godescalcus  vir  nobilis  de  Peremunt  pro  salute  anime 
sue  et  heredum  suorum  bona  sua,  quecunque  habuit  in  Ponnichusen  ')i  beate  Marie  semper  virgini  et 
conventui  in  Hersuithehusen  Deo  ibi  iugiter  servientium  contulit  imperpetuum.  Nos  autem  postmodum 
factum  patris  nostri  cognoscentee  et  in  Domino  commendantes  bona  voluntate  et  prompto  animo  absque 
retractione  qualibet  ratum  habemus,  quicquid  pater  noster  fecit.  Ne  autem  alicuius  iniquitas  contra  factum 
patris  nostri  sibi  querat  materiam  malignandi,  immemoriale  sempiternum,  presentem  paginam  sigillorum 
nostrorum  munimine  roboratam  predicto  monasterio  in  Hersuithehusen  fideliter  indulgemus.  Acta  sunt 
hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC0.XLVII°.  Huius  rei  testes  sunt:  prepositus  Johannes  de  Valle 
Dei,  Willehelmus  plebanus  in  Luthen,  Heinricus  scrip  tor;  laici  Heinricus  Rufus  miles,  Jordanus  iudex, 
in  Luthen,  Godescalcus  et  alii  quamp lures. 

Das  beschadigte  Siegel  Gottschalks  ist  allein  erhalten. 

386. 

*  Wahlcapitulation  des  Bischofs  (Simon)  von  Paderbom.  (1247)  2).  Fr.  Paderborn  U.  168. 

Reditus  episcopalis  mense  nunc  vacantes  non  alienabo,  sed  integraliter  conservabo  et  alienatos  pro 
posse  recuperabo. 

Item  prepositum,  decanum  et  capitulum  et  singulos  de  capitulo  in  disciplina  et  in  iure  suo  conser- 
vabo, et  uni versa  bona  ad  capitulum  et  ad  singulos  pertinentia  conservabo  et  defensabo  et  omnes  obe- 
dientias  capituli  infra  capitulum  locabo.  (Si6)  dubitatur  de  iure  universitatis  vel  singulorum,  assercioni 
priorum  stabo,  nee  aliquem  in  preiudicium  priorum  et  canonicorum  infra  scolas  emancipabo.) 

Item  advocatiam  ecclesie  non  infeodabo  nee  alienabo,  sed  liberam  ecclesie  conservabo,  quam  capi- 
tulum thesauro  ecclesie  conparavit,  qui  thesaurus  reparandus  est  serviciis  advocatie4). 

Item  villicos,  litones  prebende  fratrum  pertinentes  in  peticionibus  nee  in  aliis  exactionibus  racione 
advocatie  numquam  gravabo.  (Item  in  defensione  exactionis  quinte  capitulo  Paderbornensi  et  omnibus  eis 
in  hoc  .  .  .  confederatis  astabo  laboribus  et  eacpensis.) 

Item  castra,  munitiones  et  opida  et  omnes  possessiones  ecclesie  non  alienabo  sed  integraliter  con- 
servabo, et  nobiles  et  ministeriales  et  homines  ecclesie  cum  universis  bonis  eorum,  que  ab  ecclesia 
tenent  .  .  .*)  adversariis  nostris  et  eis  qui  ei  adheserunt,  in  iure  suo  fideliter  conservabo. 


»)  In  der  Gegend  von  Billinghausen  a.  Wrexen.  Vgl.  Varnhagen  L  56  n.  d.  Urk.  Hardehausen  715  vom  J.  1449.  —  *)  Zwar 
weist  die  Urknnde  weder  das  Jahr  noch  den  Namen  des  betreffenden  Bischofs  anf,  doch  gehdrt  sie  der  Schrift  nach 
der  Mitte  des  XHI.  Jahrhunderts  an.  Dass  aber  wenigstens  far  keinen  jungeren  als  Bischof  Simon  der  erste  Text 
geschrieben  worden,  geht  aus  dem  Siegel  hervor,  welches  das  altere  mit  dem  Brnstbild  des  h.  Liborius  ist,  wahrend 
das  jiingere  (die  sitzende  h.  Maria  mit  dem  Jesnskinde  anf  dem  Schoosse,  zn  jeder  Seite  einen  Bischof,  den  einen 
mit  einer  Palme,  den  andern  mit  einem  Bischofsstabe)  sich  znerst  fragmeotarisch  an  einer  Urkunde  von  1249  unten 
Nr.  408  und  ganz  erhalten  an  einer  Urkunde  von  1251  findet.  —  »)  Die  cursiv  gedrnckten  Stellen  sind  von  einer 
Hand  aus  dem  Ende  des  XHI.  Jahrhunderts  hinzngefagt,  und  reprasentiren  also  wahrscheinlich  die  Zusatze,  die  das 
Domcapitel  bei  der  Wahl  Bischof  Otto's  von  Rietberg  im  Jahre  1277  zu  machen  sich  veranlasst  gesehen  hat.  — 
4)  Dieser  Schatz  wird  in  der  Urkunde  Simons  vom  1.  April  1251  in  sehr  bezeichnender  Weise  erwahnt,  was  die  Zu- 
gehorigkeit  dieser  Wahlcapitulation  zu  Bischof  Simon's  I.  Regierung  erhartet.  Diese  geht  aber  nicht  minder  aus 
seiner  Urkunde  vom  16.  August  1256  fiber  die  Advocatie  hervor.  —  *)  Abgerissen. 

32* 


Digitized  by 


Google 


252  1247. 

(Item  obediencias  et  alia  beneficia  nulli  infra  scolas  conferam.J  Item  obedientiam  Mornngen  uni  de 
fratribus  concedam  exceptis  preposito  et  decano. 

(Item  casirum  lburhc  ecelesie  in  sua  iure  conservahp.)  Item  ecclesxas  capitoli  infra  capitulum  locabo. 
Item  debita  ecelesie  in  causa  episcopatus  contracta  persolvam. 

Omnia  suprascripta  firmiter  et  fideliter  servabo,  sic  me  Deus  adiuvet  et  hec  sancta  ewangelia. 

(Item  capitulo,  cum  requisitus  fuero,  in  requisitione  prebends  fideliter  astabo  et  defendant.) 

Ea  hangt  noch  ein  Bruchstalck  des  alter  en  domcapitularischen  Siegels,  auf  dem  das  Brustbild  des  h.  Liberia*  so 
erkennen  ist,  an  der  Urkunde. 

38T. 

*  Das  Paderborner  Domcapitel  verpflichtet  sich  auf  Bitten  des  neuerwahtten  Bischofs  Simon l),  das  Kloster 

Bardehausen  in  den  Besitz  des  Zehnten  zu  Gross -Daseburg  zu  setzen,  sobald  es  60  Mark  schwere 
Denare  zahle.  1247.  Paderborn.  —  Or.  Kl.  Hardehausen  U.  60. 

H(einricus) 2)  propositus,  R(abodo)  decanus  totumque  capitulum  maioris  ecelesie  in  Paderburn  uni- 
versis  hoc  scriptum  inspecturis  salutem  in  Domino.  Presentibus  litteris  confitemur  et  fideliter  protesta- 
mur  nos  ad  peticionem  venerabilis  domini  Simonis  electi  nostri  fratribus  de  Herswithehusen  ad  hoc  obli- 
gasse,  quod  eos  in  possession e  decime  in  maiori  Dasburch8)  mittere  tenemur,  quandocunque  nobis  sexa- 
ginta  marcas  denariorum  gravium  in  numero  presentarint.  Atque  ad  ampliorem  evidenciam  huius  nostre 
obligacionis  duos  de  concanonicis  nostris,  qui  eos  in  possessionem  mittant,  cum  eis  ad  prefatum  locnm 
transmittemus  et  si  quid  inpedimentum  in  hoc  articulo  quacunque  occasione  subortum  fuerit,  deponemos. 
Datum  in  Paderborne  anno  Domini  millesimo  CC°  quadragesimo  septimo  4). 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

388. 

*  Simon,  Erwahlter  von  Paderborn,  gebietet  alien  Gldubigen  im  Archidiaconat  Warburg,  die  van  dem  Dm- 

cantor  als  Archidiaconen  namentlich  gegen  Verbrecher  verhdngten  geistUchen  Strafen  zu  respectiren. 

(1247—1253)*).  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  169. 

S(imon)  Dei  gratia  Paderbomensis  electus  omnibus  Ghristi  fidelibus  per  archidiaconatum  sedis  in 
Wartberch  constitutis  in  Domino  salutem.  Inhibemus  et  yolumus,  ne  quis  magistrum  M.  cantorem  nostre 
ecelesie  in  correctione  peccatorum,  precipue  criminantium,  veluti  adulteriis,  stupris,  incestibus,  periuriis, 
fidei  violationibus  et  ceteris  iusticiis  sinodalibus,  in  quibus  pericula  vertuntur  animarum,  quoquomodo 
impedire  presumat.  Alioquin  sententias,  quas  idem  in  rebelles  tulerit,  ratas  habemus  et  ea#  auctore 
Domino  confirmabimus. 

Das  Siegel  ist  nicht  erhalten. 


>)  Aus  dem  Lippeschen  Hause.  —  *)  von  Schwalenberg.  —  8)  NO.  von  Warburg.  —  4)  Diese  Urkunde  ist  wichiig,  om 
einen  wunderlichen  Fehler,  der  sich  inSchaten's  Ann.  zum  Jahr  1247  eingescklichen  hat  und  von  dort  in  Bdhmers  Reg. 
J.  1246—1313  p.  348  dbergegangen  ist,  zu  verbessern.  Schaten  giebt  dort  namlich  Auszuge  aus  einer  Urkunde  Bi- 
schof  Simon's,  worin  derselbe  bekennt,  da  er  von  seinem  Metropolitan  dem  Erzbischof  Siegfried  and  von  dem  Legsten 
Petrus,  Gardinaldiacon  ad  velum  aureum,  zu  einer  Yersammlung  nachColn  berufen  worden,  so  habe  er,  am  sich  die 
nothigen  Geldmittel  zar  Reise  ad  eandem  curiam  pro  necessitate  universalis  ecelesie  edictum  zu  verschaflfen,  semen 
bischdnichen  Tafelzehnten  in  maiori  Dasberg  abbati  et  conventui  in  Herisvart  zur  Halfte  verkauft.  Diesem  ist  dans 
die  Bestatigung  des  Paderbornen  Domcapitels  vom  25.  September  (in  crastino  conceptionis  Johannis  B.)  1247  beige- 
fugt.  Ein  Kloster  Herisvart  existirt  aber  in  der  Diocese  Paderborn  nicht  and  ist  nor  aus  dem  Verlesen  des  in  jenen 
Urkunden  in  Abkurzungen  geachriebenen  Namens  Herswithehusen  entstanden.  Beide  Urkunden  existiren  im  Original 
nicht  mehr.  Die  vorliegende  ist  die  undatirte  Ausfuhrungsurkunde  des  von  Schaten  erw&hnten  domcapitulariachen 
Diploma  vom  25.  September  1247.  —  *)  In  welchem  letztem  Jahre  Simon  als  bestatigter  Bischof  erscheint 


Digitized  by 


Google 


1248.  253 


389. 


*  Abt  Hermann  von  Corvey  verkauft  an  den  Abt  Widekind  und  das  Kloster  Bredelar  eine  Korn-  und  Geld- 
rente,  welche  sie  an  die  Kirche  zu  GodeUieim  lJ  zu  entrichten  flatten,  fur  80  Mark.  1248  Januar  12. 

—  Or.  Kl  Dalheim  U.  31. 

In  nomine  sancte  et  indmdue  Trinitatis.  Hermannus  Dei  gratia  Corbeygensis  ecclesie  abbas,  Alber- 
tus  prior,  Strigeras  propositus  totumque  capituhun  eiusdem  ecclesie  ....  Noverint  igitur  presentee  et 
posteri,  quod  nos  ob  multimodam  ecclesie  nostre  necessitates*  necnon  et  debitorum  multitadinem  tollen- 
dam  per  iniustas  invasiones  ilia  tarn,  communicato  consilio  conventus  nostri  et  ministerialium  nostrorum, 
annuimus  ratum  habentes,  ne  maiori  immergeremur  dispendio,  quod  dominus  Widekyndus  Breydelarensis 
abbas  et  suus  conventus  ordinis  Cysterciensis  pensionem,  quam  de  decima  in  Osninctorph  etMere2)  qua- 
draginta  sex  quadrantes  Huxariensis  mensure,  videlicet  decern  siliginis,  decern  ordei,  viginti  sex  avene, 
et  triginta  denarios  ecclesie  in  Godelumen,  cuius  ius  patronatus  nos  contingit,  annuatim  solverunt,  me- 
diantibus  honestis  viris  octoginta  marcis  legalium  denariorum  proprietatis  iure  a  nobis  legitime  compara- 
runt,  quam  maxime  etiam  de  consensu  Alberti  iam  dicte  ecclesie  tunc  persone,  qui  omni  iuri  eiusdem 
pensionis  percipiende  coram  nobis  et  nuntiis  monasterii  de  Breydelar  et  Heinrico  Nove  Ecclesie  decano 
et  canonicis  ibidem  publice  et  voluntarie  renuntiavit.  Deinde  fratres  de  Breydelar  eandem  summam  cre- 
ditoribus  nostris  in  Marsberg,  sicut  a  nobis  iussi  fuerant,  integre  persolverunt  Unde  eosdem  fratres 
monasterii  prelibati  a  pensione  iam  dicte  decime  liberos  fore  decernimus  et  absolutos,  warandiam  super 
hac  absolutione  prestantes  eisdem,  ipsamque  pensionem  in  proprietatem  veri  dominii  eis  dedimus,  omni 
iuri  nostro  in  ipsa  habito  vel  habendo  sollempniter  cedentes,  nee  successoribus  nostris  nee  eis,  qui  pre- 
fato  Alberto  dicte  ecclesie  tunc  persone  pro  tempore  legitime  successerint,  ius  aliquod  in  ea  relinquentes, 
unde  quies  fratrum  eorundem  aliquando  possit  pertubari,  aut  factum  nostrum  vel  fides  violari,  sedliber- 
tate  predicta  ipsi  fratres  monasterii  memorati  omni  impulsatione  remota  quiete  et  libere  potiantur.  Quo- 
circa  ne  aliquis  successorum  nostrorum  sive  alia  ecclesiastica  secularisve  persona  hoc  factum  nostrum 
rationabile,  timore  Dei  postposito,  infringere  attemptet,  presentem  paginam  contra  omnium  malignantium 
calumpnias  Domino  largiente  perpetuo  valituram  sub  sigillorum  tarn  nostri  et  ecclesie  nostre  quam  pre- 
positi  nostri  appensione  inviolabiliter  communimus.  Acta  sunt  bee  a.  gr.  M°.CC°.XLVIII0,  indictione  VI, 
II.  Id.Januarii,  eo  videlicet  tempore,  cum  venerabilis  dominus  Symon  Paderbornensis  electus  etnosmuni- 
tionem  in  Boden  simul  edificaremus s).  Huius  rei  testes  sunt:  milites  Alradus  de  Horhusen  et  Bodo  filius 
suus,  Adam  de  Aspe,  Conradus,  Albertus  et  Hereboldus  fratres  de  Amelungessen,  Theodericus  de  Medrike, 
Theodericus  et  Fredericus  fratres  de  Horhusen,  EIricus  de  Westhem,  Albertus  de  Lutersen,  Alexander 
de  fiundelessen,  Stephanus  de  Benvilthe;  burgenses  de  Marsberg:  Fredehardus,  Hermannus  monetarius 
et  frater  suus  Conradus,  Theodericus  de  Odenhusen,  Ludolfus,  Bertoldus  et  alii  quamplures. 

Die  drei  in  der  Urkunde  genannten  Siegel  sind  gut  erhalten;  das  des  Capitals  ist  der  Kopf  de9  heiligen  Vitas 

(Gemme)*);  das  des  Propstes  stellt  diesen  knieend  vor  einem  Heiligen  (Vitus)  dar,  auf  dem  Qrunde  ein  Mond 

und  ein  Stern. 


')  Bei  Hoxter.  —  7)  Oisdorf  und  Meerhof  0.  von  Furstenberg  im  Kr.  Biiren.  Oben  Nr.  20,  96  und  209.  —  *)  Es  ist  be- 
merkenswerth,  dasa  der  Corveysche  Abt  die  Zeit  der  Ausstellung  naher  definirt,  als  die  wo  er  mit  dem  Elect  Simon 
von  Paderborn  gemeinschaftlich  die  Burg  Rode  erbaute;  wohl  am  Ranscheberg  bei  Corvey,  bei  der  Propstei  torn  Rode. 
—  Giefers  denkt  an  Blankenrode.  NO.  von  Oisdorf.  —  4)  Vgl.  Wiggert  antike  Gemmen  Nr.  16. 


Digitized  by 


Google 


254  1248. 

390. 

Der  zwischen  dem  Erzbischof  Conrad  von  Coin  und  dem  Erwahlten  von  Paderborn,  Simon  von  Uppe,  uber 
die  Befestigurg  der  Stadt  Salzkotten  und  die  Erbauung  einer  Burg  bet  derselben  ausgebrochene  Streit  wird 
durch  Vermittelung  des  Bischofs  von  Miinster  und  des  Abts  von  Corvey  dahin  ausgeglichen,  doss  Simon  die 
Oberhoheit  des  Erzbischofs  als  Herzogs  von  Westfoden  auch  in  seinen  Landen  anerkennt  und  sich  verpflichtet, 
die  genannte  Stadt  zu  entfestigen,  auch  bis  auf  weitere  Entscheidung  keine  neue  Bur  gen  in  seinem  Bisthum 
zu  bauen;  wogegen  Conrad  in  das  Bestehenbleiben  der  Burg  bet  Salzkotten  wiliigU  1247  (1248) x)  April  6. 
Salzkotten.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  173;  gedr.  bei  Schaten  z.  J.  1247. 

Conradus  Dei  gratia  sancte  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus  sacri  imperii  per  Ytaliam  archicancel- 
larius  et  S(imon)  eadem  gratia  Paderbornensis  electus,  omnibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit, 
salutem  in  Domino.  Discordia,  que  inter  nos  super  edificatione  castri  Vilissen2)  et  Salcotten  vertebatur, 
domino  (Ottone)  electo  Monasteriensi  et  (Hermanno)  abbate  Corbeiensi  mediantibus  sopita  est  amicabiliter 
sub  hac  forma,  quod  nos  Paderbornensis  electus  (quoad)  opidum  Salcotten  venerabili  patri  domino  Cun- 
rado  Coloniensi  archiepiscopo  sine  aliqua  conditione  tenebimur  ad  destruendam  munitionem  ut  nulla 
remaneat,  sicut  ante,  et  villicationem  curtis  in  Villisen  et  possessionem  eius  cum  eius  pertinentiis 
Alberto  de  Sturmede  8)  ministeriali  nostro  recognoscimus  eo  iure,  quo  ipse  et  antecessors  sui  habuerunt, 
nobis  iusticia,  quam  nostri  antecessores  habuerunt  in  eadem  villicatione,  reservata.  Et  si  aliqui  agri  de 
villicatione  predicta  castro  Villisse  adiacentes  ipsi  castro  necessarii  visi  fuerint  domino  Coloniensi  archi- 
episcopo et  electo  Monasteriensi  vel  hiis,  qui  ab  ipsis  ad  hoc  fuerint  deputati,  nos  secundum  consilium 
predictorum  dicto  Alberto  recompensationem  dictorum  agrorum  faciemus.  Ceterum  dampna,  que  aliis 
extra  guerram  nostram  existentibus,  sive  in  vino4)  .  .  abbatisse  Hervordensi,  curribus5)  vel  alias  in  du- 
catu  domini  archiepiscopi  Coloniensis  prefati  intulimus  ante  expeditionem  suam,  secundum  gratiosam  mo- 
derationem  ipsius  domini  archiepiscopi  et  .  .  Monasteriensis  electi  et  eorum,  quos  ipsi  sibi  assumere 
voluerunt,  persolvemus.  Item  nullam  munitionem  in  ducatu  domini  Coloniensis  archiepiscopi  sine  sua 
licentia  faciemus,  nisi  nos  in  iudicio,  quod  bolting  appellator,  cum  .  .  abbate  Corbiensi  et  aliis  nobilibus 
in  ducatu  constitutis  aliud  per  sententiam  optinere  possimus.  Item  confitemur,  quod  omnis  discordia, 
que  erat  inter  dominum  .  .  Coloniensem  archiepiscopum  et  suos  coadiutores  ex  una  parte  et  nos  nostros- 
que  coadiutores  ex  altera,  ita  quod  quilibet  remaneat  in  hereditate  sua,  est  in  pace  amicabiliter  et  tota- 
liter  terminata.  Nos  vero  Conradus  Coloniensis  archiepiscopus  propter  honorem  nobis  a  venerabili  .  .  . 
Paderbornensi  electo  in  compositione  predicta  exhibito,  edificationi  castri  in  Vilissen  in  ducatu  nostro 
facte  consentimus  et  ei  damus  licentiam  hoc  habendi.  Nos  vero  electus  Paderbornensis,  ut  predicta  com- 
posite rata  et  firma  permaneat,  data  fide  in  manibus  domini  Coloniensis  archiepiscopi,  ad  eius  observa- 
tionem  nos  obligamus,  viginti  quinque  militibus  subscriptis  fideiussoribus  a  nobis  constitutis,  qui  fide  data 
ad  observationem  compositionis  predicte  se  pro  nobis  domino  Coloniensi  archiepiscopo  similiter  astrinxe- 
runt  taliter,  quod  si  eadem  compositio  fuerit  violata,  nisi  hoc  infra  mensem  emendetur,  ipsi  moniti  infra 
mensem  Susatum  intrabunt,  inde  non  recessuri,  donee  de  violatione  fuerit  satisfactum;  nisi6)  contra com- 
positionem  huiusmodi  veniant  munitionem  construendo,  tunc  predicti  fideiussores  ex  parte  domini  Colo- 


»)  Siehe  unsere  Bemerkung  zur  Urkunde  167  des  Frst.  Paderborn,  oben  Nr.  880.  Da  B.  Bernhard  IV.  am  14.  April 
1247  starb ,  so  muss  die  Befestigung  Salzkottens  von  dem  Bischof  Simon  gleich  nach  seiner  Wahl  vorgenommen  sein. 
Die  dariiber  ausbrechende  Fehde  fallt  also  in's  Ende  von  1247  oder  in  den  Anfang  von  1248.  —  7)  Bei  Salzkotten,  Er.  Buren. 
Die  heutigen  Karten  kennen  jetet  noch  einen  Fielschen  Hof  sudlich  von  Salzkotten.  Nach  Giefers  zeigen  sich  eine 
Yiertelstunde  0.  von  Salzkotten  unmittelbar  am  Vileenhofe  noch  deutliche  Spnren  der  alten  Burg.  —  *)  Scheint  sich  in 
der  Fehde  aber  dem  Erzbischof  von  Coin  angeschlossen  zu  haben.  —  «)  So  steht  deutlich  da  in  der  Urkunde.  Es 
sind  die  Weintransporte  gemeint,  welche  die  Abtissin  von  Herford  aus  ihren  Besitzungen  bei  Leutesdorf  undArenberg 
bezog,  wortiber  wir  in  den  Eaiserurkunden  I.  S.  165  ausfuhrlich  gehandelt  haben.  Schaten's  Lesart  „in  universo"  ist 
falsch.  —  *)  „iuribus"  Schaten.  —  •)  So  die  Urkunde. 


Digitized  by 


Google 


1248.  255 

niensis  archiepiscopi  moniti  statim  Susatum  intrabunt,  inde  non  recessuri,  donee  ipsi  archiepiscopo  fuerit 
satisfactum.  Nomina  fideiussorum  sunt  hec:  comes  Cunradus  de  Ridberg,  Cunradus  de  Schonenberg,  viri 
iiobiles;  Bertoldus  et  Hermannus  de  Brakel,  Raveno  de  Pappenheim,  Albertus  et  Hermannus  de  Schar- 
denberg,  Cunradus  de  Amelungessen,  Ludolfus  de  Herissia,  Cunradus  Luscus  ')  dapifer,  Amelungus  de 
Paderbomen,  Herbordus  pincema,  Gozwinus  de  Wetene,  Burchardus  de  Westheim,  Henricus  camerarius, 
Cunradus  de  Wellede,  Wernerus  et  Henricus  de  Wevere,  Florinus  de  Prisenhosen,  Henricus  de  Gum- 
mere9),  Andreas  de  Einhus,  Burchardus  de  Holthusen,  Albertus  deNidere,  Bertoldus  deNeze,  Cunradus 
et  Albero  de  Nettelen.  In  cuius  rei  testimonium  presentes  litteras  conscribi  et  nostris  sigillis  fecimus 
communiri.  Nos  etiam  Monasteriensis  electus  .  .  abbas  Corbiensis  et  B.  dominus  de  Lippa,  qui  dicte 
compositdoni  etiam  interfuimus,  sigilla  nostra  rogati  duximus  apponenda.  Acta  sunt  hec  aput  Salcotten 
anno  Domini  M°.CC°.XLVn°  in  crastmo  dominice,  qua  cantatur  Judica  que  fuit  VIII  idus  Aprilis  *). 
Die  urspriinglich  vorhandenen  funf  Siegel  sind  nicht  mehr  erhalten. 

391. 

*  Abt  Hermann  van  Corvey  iibertrdgt  auf  Verwendung  des  Erzbischofs  Conrad  von  Coin  dem  Graf  en  Dietrich 

von  NeuUmburg  einen  Theil  des  naeh  der  Binrichtung  seines  Valers,  des  Grafen  Friedrich  von  lsenberg,  ein~ 

gezogenen  Lehens  an  Wein,  unter  der  Bedingung,  dass  der  Graf  den  Ertrag  der  Corvey  schen  Weinberge  zu 

Kessenich  von  Duisburg  den  Rhein  hinunter  (uber  Wesel  auf  der  LippeJ  nach  Monninghausen  schaffen 

lassen  werde.  1247  (1248)  April  7.  Salzkotten.  —  Abschr.  Msc.  1.  134  p.  132. 

Conradus  Dei  gratia  sancte  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus,  sacri  imperii  per  Ytaliam  archican- 
cellarius.  Notum  facimus  universis,  quod  dilectus  consanguineus  noster4)  abbas  Corbeyensis  venerabilis 
ad  preces  nostras  dilecto  et  consanguineo  et  fideli  nostro  viro  nobili  Theoderico  de  Nuenlimburg  in 
feodo  concessit  unam  carratam  vini,  quam  sibi  assignavit  recipiendam  annuatim  in  vino  sibi  aput  Keste- 
nich5)  crescente,  cum  idem  abbas  vinum  ipsum  inde  deduci  faciet  versus  Corbeam6).  Si  vero  propter 
defectum  vini  contingeret  familiam  curtis  in  Kestenich  redimere  vinum  ipsum  a  predicto  abbate  pro  certa 
aliqua  pecunie  quantitate ,  predictus  Theodericus  tantum  pecunie  pro  carrata  vini  predicta  recipiet,  quan- 
tum ipse  abbas  pro  una  recipiet  carrata.  Predictus  vero  Theodericus  promisit,  quod  ipsi  abbati  vina 
sua  versus  Corbeiam  deducenda  conducet  de  Dusburgh  usque  Munichusen 7).  In  cuius  rei  testimonium 
presens  littera  est  cum  nostro  predictorum  abbatis  etTheoderici  deNuenlinburg,  nee  non  Adolfi  de  Monte 
comitis  Juliacensis  virorum  nobilium  sigillis  communita.  Datum  in  castris  aput  Salcoten  anno  Domini 
M°.C(XXLVII<>.«),  VII.  idus  Aprilis. 


l)  Scheie.  —  *)  „Summere"  Schaten.  —  *)  Dieser  Vertrag  ist  wichtig  fur  die  mit  Erfolg  gekronten  Bestrebungen  der 
Erzbischofe  von  Coin  sich  einzelne  Gebiete  des  Bisthums  Paderborn  zur  Arrondirung  ihrer  Westfalischen  Besitzungen 
anzueignen,  woruber  wir  auf  die  Urkunde  von  1217  oben  Nr.  69  verweisen.  —  4)  Das  nahere  verwandtschaftliche 
Yerhaltniss  zwischen  dem  Corveyer  Abt  Hermann  von  Holte  und  dem  Coiner  Erzbischof  Conrad  von  Hochstaden 
einer-  und  andererseits  zwischen  diesem  Letztern  und  dem  Grafen  von  lsenberg -Limburg  ist  mir  unbekannt.  — 
5)  Kessenich  bei  Bonn;  uber  dessen  Schenkung  an  Corvey  durch  den  Grafen  Esic  um  das  J.  845  vgl.  meine  Kaiser- 
urkunden  I.  61.  89—94.  —  *)  Vgl.  uber  dies  Verhaltniss  auch  die  Urkunde  vom  J.  1228  oben  Nr.  166  und  Addita- 
menta  S.  IS  n.  3.  Der  darin  vorhergesehene  Fall,  dass  die  Sohne  des  Gr.  Friedrich  von  lsenberg  dieses  Kessenichsche 
Lehen  ihres  hingerichteten  Vaters  revindiciren  wiirden,  war  also  wirklich  eingetreten.  —  ')  Monninghausen  bei  Lipp- 
stadt.  Uber  ahnliche  Bestimmuugen  fur  den  Transport  des  Weins  der  Abtei  Herford  vgl.  meine  Kaiser -Urkunden 
I.  165.  —  ")  So  ist  aller  Wahrscheinlichkeit  nach  die  Zahl  des  Copiars  MCCXVII  zu  emendiren.  Eine  Bpatere  Hand 
(Falkes?)  hat  dessen  Fehler  noch  arger  gemacht,  indem  sie  das  L  vor  X  setzte,  also  1267,  wo  aber  weder  Erzbischof 
Conrad  von  Coin  noch  Abt  Hermann  von  Corvey  mehr  lebten,  wobei  zu  bemerken,  dass  die  aus  dem  Anfange  des 
18.  Jahrh.  herruhrenden  unserm  Copiar  entnommenen  Regesten,  Msc.  I.  245  p.  311  und  U.  40  p.  524,  noch  das  Jahr 
1217  aufweisen.    Ist  aber  1247  rich  tig,  so  diirfte  auch  der  Ausstellungsort ,  den  das  Copiar  Salciten  schreibt,  unzwei- 


Digitized  by 


Google 


256  1248. 


392. 


*  P.  Innocenz  IV.  ertheilt  auf  Bitten  Erzbischof  Conrads  von  Coin  dem  Paderborner  Domherrn  Walter,   al* 

Sohne  des  getbdteten  Cblnisehen  Marschalls  Gottfried,  die  Erlaubniss,  mehrere  Prabenden  zu  besitzen. 

1248  Juni  5.  Lyon.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  174. 

Innocentius  episcopus  servue  servorum  Dei  venerabiH  fratri  .  .  archiepisoopo  Goloniensi  salutem  et 
apostolicam  benedictionem.  Ex  parte  tua  fuit  nobis  humiliter  supplicatum,  ut  cum  dilecto  filio  Waltero 
canonico  Paderburnensi  nato  quondam  G(odefridi)  militia  mareecalci  tui,  qui  pro  ecclesie  Coloniensis  ac 
tuo  servitio  a  quodam  Dei  et  ecclesie  predicte  inimico  extitit  nequiter  interfectus  *),  super  plurahtate 
beneficiorum  dispensare  de  benignitate  sedis  apostolice  curaremus.  Nos  igitur,  qui  precibus  tuis,  quan- 
tum cum  Deo  possumus,  libenter  annuimus,  de  sinceritate  tua  plenam  in  Domino  fiduciam  obtinentes, 
fraternitati  tue  per  apostolica  scripta  mandamus,  quatinus  cum  eo,  quod  preter  prebendam  Padeburnen- 
sem  et  ecclesiam  de  Bouderic  curam  animarum  habentem  possit  alia  beneficia  ecclesiastica,  etiam  si 
curam  similem  habeant,  recipere,  si  ei  canonice  offerantur,  ac  una  cum  predictis  prebenda  et  ecclesia 
licite  retinere,  constitutione  generalis  concilii  non  obstante,  usque  ad  summam,  de  qua  consideratis  per- 
sone  sue  mentis  tua  discretio  secundum  Deum  anime  sue  viderit  expedire,  auctoritate  nostra  dispenses; 
proviso,  quod  beneficia  ipsa  debitis  non  fraudentur  obsequiis  et  in  eis  animarum  cura  nullatenus  negli- 
gatur.  Datum  Lugduni  nonis  Junii  pontificatus  nostri  anno  quinto3). 
Die  Balle  ist  abgefallen. 

393. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  verkauft  dem  Kloster  Hardehausen  den  Zehnten  von  dem  Bofe  seines  Klosters  zu 
Erkeln,  mit  der  Bedingung,  dass  Hardehausen  fortan  den  vom  Corvey  schen  Amlmann  entrichleten  Canon 

an  Getreide  fernerhin  zahle*J.  1248  Juni  23.  —  Abschr.  Msc.  I.  136  p.  128. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Hermannus  Dei  gratia  abbas,  Albertus  prior,  Stringerus 
propositus ,  Alfricus  portarius  totumque  capitulum  Corbeiensis  ecclesie  universis  Christi  fidelibus  tarn  pre- 
sentibus  quam  futuris  boc  scriptum  inspecturis  salutem  in  omnium  salvatore.  Notum  esse  volumus  tarn 
presentibus  quam  futuris,  quod  nos  pro  necessitate  ecclesie  nostre  decimam  nostram  in  Ercklen,  quam 


felhaft  nur  Salcoten  gelesen  werden  miissen ,  wo  der  Erzbischof  am  6.  April  d.  J.  den  Frieden  mit  Paderborn  abschloss, 
oben  Nr.  390.  Dass  damit  das  J.  1248  unserer  Rechnung  gemeint  ist,  habe  ich  im  U.-B.  IIIA.  486  not  erwiesen.  — 
')  DasB  sein  Tod  nicht  in  der  unmittelbar  vorhergegangenen  Fehde  Kwischen  Erzbischof  Conrad  and  Bischof  Simon  erfolgt 
sein  kann,  erweist  der  Umstand,  dass  sein  Nachfolger  im  Marschallamte  Gerhard  schon  1245  erwahnt  wird,  oben 
Nr.  312  not.  1.  —  *)  Auf  der  Riickseite  findet  sich  von  gleichzei tiger  Hand  der  Vermerk :  dominas  Waltheras  dabit  X 
marca8  vel  paulo  minus ,  wohl  in  der  Romischen  Curie  fur  Ausfertigung  dieBer  Erlaubniss.  —  *)  Der  Vergleich  dieser 
Urkunde  mit  den  obeh  gegebenen  Diplomen  aus  den  Jahren  1237  und  1238  Nr.  255.  256.  274.  275.  ist  sehr 
lehrreich  fur  die  Geschichte  des  ZehntenwesenB  in  Deutschland  und  die  Gestaltung  dieser  Yerhaltnisse  insbesondere 
in  Corvey.  Wir  sehen  aus  jenen  Documenten,  dass  dies  Kloster  noch  aus  dem  9.  Jahrhundert  her  das  bischofliche 
Zehntrecht  in  der  ganzen  Mark  des  Kirchspiels  Erkeln  besass  und  dies  dem  Grafen  von  Waldeck  verliehen,  der  es 
wiederum  an  einen  Unterlehnsmann  ausgethan  hatte.  Dies  Recht  muss  erheblichen  Nutzen  gebracht  haben ,  da  Harde- 
hausen bei  dem  Ankaufe  —  auBser  der  nichterwahnten  Entschadigung  die  es  an  Corvey  fur  dessen  Obereigenthums- 
recht  gezahlt  hatte  —  dafur  400  Mark  an  die  Untervasallen  entrichten  musste.  —  Ausser  diesem  allgemeinen  Zehnt- 
rechte  hatte  Corvey  dann  noch  ein  besonderes  Zehntrecht  an  dem  Ertrage  seines  an  einen  Ministerialen  nach  Amts- 
recht  verliehenen  Hofes  daselbst,  wofur  dieser  einen  jahrlichen  Canon  zahlte.  Ueber  die  mannigfach  gegliederten 
Verhaltnisse  der  als  Lehen  ausgethanen  Zehnten  des  KloBters  Corvey  ist  eine  U.  des  Abts  Heinrich  vom  7.  Juli  1284, 
Frst.  Corvey  U.  305,  sehr  unterrichtend. 


Digitized  by 


Google 


1248.  257 

Wernheru8  villicus  nostre  curtis  eiusdem  ville  cum  uxore  sua  Gertrudi  et  filiis  suis,  primogenito  scilicet 
Wernhero,  quern  suscepit  de  uxore  defuncta,  et  quatuor  filiis :  Johanne,  Wernhardo,  Wernhero,  Bartoldo 
predicte  uxoris  sue,  in  manus  nostras  liberaliter  resignavit,  de  qua  idem  villicus  solvit  nostre  porte  an- 
nuam  pensionem,  cum  omnibus  attinenciis  suis  ecclesie  Herswidehusensi  vendidimus  pro  nonaginta  marcis 
gravium  Warborgensium,  excepto  quod  dictus  villicus  de  nutrimento  animalium  suorum  intra  curtem  no- 
stram  dare  decimam  non  tenetur.  Nos  autem  abbas  et  conventus  Corbeiensis  super  ista  vendicione  nostra 
conventui  de  Herswidehusen  prestamus  perpetuo  warandiam,  si  quis  eos  impecierit  super  decima  preta- 
xata.  Preterea  Wernherus  villicus  curtis  nostre  prefate  hoc  sponte  elegit  una  cum  filiis  suis,  quodsivel 
ipsi  vel  quilibet  successorum  suorum,  qui  eandem  !)  curtem  iure  villicationis  susceperint  excolendam, 
conventum  de  Herswidehusen  quoquomodo  super  supradictam  decimam  molestaverint  vel  impecierint, 
cedent  a  iure  villicationis,  et  ipsum  ius  ad  manus  nostras  absolute  et  libererevertetur2),  etnos  debemus 
super  quibuslibet  dampnis  ab  eisdem  pro  ista  decima  illatis  predicto  conventui  respondere.  Ceterum  idem 
conventus  de  Herswidehusen  tenetur  eandem  pensionem,  id  est  tria  quartalia  tritici  et  quatuor  quartalia 
siliginis,  de  ipsa  decima  annuatim  solvere  porte  nostre,  quemadmodum  villicus  exsolvebat.  Porro  uthoc 
factum  nostrum  sollemniter  patratum  inconvulsum  permaneat  in  perpetuum,  presentem  paginam  fecimus 
conscribi  et  sigillorum  nostrorum  munimine  roborari.  Testes  huius  rei  sunt:  Albertus  prior,  Stringerus 
prepositus,  Tymmo  preDOsitus  Montis  Martis,  Tymmo  senior,  Johannes  supprior,  Alffricus  portarius, 
Hinricus  camerarius,  Hinricus  cellerarius,  totumque  capitulum  Corbeiensis  ecclesie,  Henricus  decanus, 
Hermannus  scholasticus  Nove  Ecclesie,  Hinricus  plebanus,  Albertus  sacerdos,  Arnoldus  Borger  et  alii 
quamplures.     Acta  sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  M°.CC°.XLVIII0,  in  vigilia  S.  Johannis  baptiste. 

394. 

*  Das  Kloster  Corvey  verkaufi  dem  Kloster  Hardehausen  auch  noch  den  im  friiheren  Kaufvertrage  8J  zuriick- 

behaUenen  Canon  vom  Zehnten  seines  Bofes  Erkeln.  1248  Juli  24.  —  a)  Or.  Kl.  Hardehausen  U.  64; 

PJ  Corveysche  Ausfertigung:  Abschrift  Msc.  1.  136  S.  129. 

Hermannus  Dei  gratia  abbas,  Albertus  prior4),  Strigerus  prepositus,  Tymmo  senior,  Henricus  cel- 
lerarius5), totumque  capitulum  Corbeiense.  Universis  hoc  scriptum  inspecturis  salutem  in  Domino.  No- 
tum  sit  omnibus,  quod  nos  unanimi  consensu  pensionem  quam  de  decima  curtis  nostre  in  Erclen  annua- 
tim accepimus,  id  est  septem  quartalia  annone,  vendidimus  abbati  et  conventui  in  Herswidehusen  pro 
octo  6)  marcis  legalium  denariorum,  et  hoc  idcirco,  quia  de  predicta  summa  instante  certa  necessitate 
curavimus  ecclesie  nostre  utilius  providere.  Verum  ut  abbati  et  conventui  de  Herswidehusen  predictis  in 
suo  contractu  sufficienter  ab  omni  inquietudine  indebita  super  ista  pensione  precaveatur,  nos  abbas  et 
totum  capitulum  Corbeiensis  ecclesie  prenominate  pensionis  a  nobis  et  per  nos  distracte  warandiam  pre- 
stamus. Insuper  ut  factum  nostrum  ratum  permaneat  et  inconvulsum,  presentem  paginam  continentem 
geste  rei  veritatem,  sigilli  nostri  simul  et  sigilli  ecclesie  nostre  appensione  roboramus.  Testes  huius  rei 
sunt:  Albertus  prior,  Strigerus  prepositus  supradicti,  Timmo,  Johannes  de  Tremonia,  Hinricus  camera- 
rius, Wickbertus  cellerarius  et  totum  capitulum  nostrum7).  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC°.XL VIII0, 
in  vigilia  Jacobi  apostoli8). 


')  Die  Abschrift  hat:  in  eandem  c.  Sie  ist  uberhaupt  sehr  fehlerhaft  und  hat  an  mehreren  Stellen  von  mir  verbessert 
werden  miissen.  —  2)  Der  Besitz  des  Hofes  verbiieb  also  auch  fortan  dem  Kloster  Corvey,  das  auch  ferner  einem 
Amtmann  denselben  mit  beschranktem  Erbrecht  iibertrug.  —  *)  Vom  23.  Juni  d.  J.  Nr.  393.  —  4)  \lbertus  prior 
hinzugefugt  aus  p.  — -  *)  Tymmo  —  cellerarius  hinzugefugt  aus  /?.  —  *)  duodecim  p.  —  7)  In  Betreff  des  Verkaufs 
dieses  Canons  liegt  noch  eine  von  „frater  6.  dictus  abbas  in  Hersvithehusen ",  ausgestellte  Urkunde  vom  Jahre  1248 
Msc.  I.  134  p.  209  aber  in  so  verstummelter  Gestalt  vor,  dass  man  ihren  eigentlichen  Inhalt  nicht  erkennen  kann.  — 
")  Hinzugefugt  aus  p. 

Weetf.  Urk.-Buch.    IV.  33 


Digitized  by 


Google     _ 


258  1248. 


395. 


*  Der  papstliche  Legat  Petrus  fCaputiusJ l)  Cardinal  titul.  S.  Georgii  ad  velum  aureum  bestatigt  dem  Kloster 

Gerden  das  ihm  von  dem  Bischof  Bernhard  IV.  von  Paderborn2)  verliehene  Patronatsrecht  iiber  die  dortige 

Pfarrkirche.  1248  August  4.*).  —  Neuere  Abschr.  Frst.  Paderborn  V.  175  4J;  Regest  aus  dem  Gerdener 

Copiar  Msc.  VI.  224.  S.  52.  und  1.  242  b.  S.  35. 

Petrus  miseratione  divina  sancti  Georgii  ad  velum  aureum  diaconus  cardinalis,  apostolice  sedis  lega- 
tes, dilectis  in  Christo  priorisse  et  conventui  monasterii  in  Gerdene  ordinis  sancti  Benedicti  Paderbor- 
nensis  diocesis  salutem  in  Domino.  Justis  petentium  desideriis  dignum  est  facilem  prebere  consensum  — 
.  .  .  et  vota,  que  a  rationis  tramite  non  discordant,  effectu  prosequente  complere.  Cum  igitur  sicut  ex- 
hibita  vestra  nobis  petitio  continebat  bone  memorie  Bernardus  Paderbornensis  episcopus  una  cum  con- 
sensu capituli  sui  parochialem  ecclesiam  in  Gerdene  ad  eos  pleno  iure  spectantem  pia  et  provida  libe- 
ralitate  vobis  in  usus  proprios  duxerit  concedendam,  prout  in  litteris  inde  confectis  plenius  dicitur  contineri, 
nos  vestris  iustis  postulationibus  grato  concurrentes  assensu,  quod  per  eundem  episcopum  rite  ac  provide 
factum  est,  in  hac  parte  authoritate  vobis  presentium  confirmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  commn- 
nimus.  Nulli  ergo  omnino  hominum  lie  eat,  hanc  paginam  nostre  confirmationis  infringere  vel  ei  ausu 
temerario  contraire.  Si  quis  autem  hec  attentare  presumpserit,  indignationem  omnipotentis  Dei  et  bea- 
torum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  se  noverit  incursurum.  Datum  in  castris  coram  Aquisgrano  II.  No- 
nas Augusti  anno  Domini  M°.CC0.XLVIII°. 


')  £8  ist  derselbe  Legat,  den  Innocenz  IV.  auf  die  Nachricht  vom  Tode  des  Gegenkonigs  Heinrich  Raspe  (f  17.  Fe- 
bruar  1247)  durch  Schreioen  vom  15.  Marz  1247  bei  alien  geiBtlichen  und  weltlichen  Fursten  Deutschlands,  Bohmer 
Reg.  Imp.  1246 — 1313  S.  9.  314  und  348,  und  bei  alien  geistlichen  Obrigkeiten  in  Danemark,  Polen  und  Pommera, 
so  wie  bei  dem  Grafen  Thibaut  von  der  Champagne ,  Potthast  regg.  Innocentii  IY.  12,452  und  12,454,  beglaubigte,  auf 
dessen  Betrieb  dann  Graf  Wilhelm  von  Holland  zum  Kdnige  gewahlt  wurde  [Bohmer  1.  c.  zum  October  1247] ,  der 
nach  Ausweis  unserer  Urkunde  mit  diesem  vor  dem  belagerten  Aachen  sich  befanoL  —  Bei  dem  Interesse,  was  die 
Sache  err  eg  t,  bemerke  ich  schon  hier,  dass  im  Archive  von  SS.  Johann  und  Dionys  zu  Herford  unter  Nr.  14  eine 
dem  alten  Engerschen  Stifte  vom  Legaten  ertheilte  Urkunde  aus  Luttich  vom  18.  November  1254  vorliegt,  worin  er  sich 
ebenfalls  apostolice  sedis  legatus  nennt.  Nach  den  von  Potthast  1.  c.  S.  1285  gesammelten  Stellen  hat  er  seine 
Legatenfunction  mehrfach  unterbrochen  und  ist  zum  Papst  zuriickgekehrt.  So  unterschreibt  er  zu  Perusia  am 
13.  April  1253  und  zu  Assissi  am  31.  Mai  desselben  Jahres  Urkunden  von  Innocenz  IV.  und  am  13.  Juli  1255  zu 
Anagni  zuerst  eine  U.  von  Alexander  IY. 

Die  erwahnte  Engersche  Urkunde  hat  dadurch  eine  besondere  Wichtigkeit ,  dass  das  anhangende  Siegel  ein 
schones  Product  der  damaligen  Gravirkunst  Italiens  ist.  Es  stellt  den  heiligen  Georg  zu  Pferde  vor,  wie  er  dem 
zu  seinen  Fiissen  auf  dem  Rucken  liegenden  gefliigelten  Drachen  die  Lanze  in  den  Eachen  stosst  und  tragt  die  Dm- 

schrift  SIGILLUM  PETRI  CAPUTI AD  VELUM  AUREUM  DIAC.  CARD.    Im  Zwickel  unter  dem  Drachen 

befindet  sich  ein  Eopf  en  face,  die  Mondsichel  und  einen  Stern  zn  beiden  Seiten.  Das  Merkwurdigste  ist  aber  das 
Riicksiegel.  Es  stellt  eine  mit  orientalischen  HoBen  bekleidete  menschliche  Gestalt  dar,  nach  Rechts  schreitend  mit 
4  Flugeln  und  einem  Fuchsschwanze,  die  in  der  erhobenen  linken  Hand,  wie  es  scheint,  mehrere  Speere  tragt.  Dies 
ist  wohl  der  Abdruck  einer  antiken  Gemme  mit  der  Abbildung  einer  dem  orientalischen  Cultus  der  Romischen  Kaiser- 
zeit  angehorenden  Gotzenfigur.  —  Den  Nachweis  dieses  Siegels  und  dessen  Annalyse  verdanke  ich  dem  Herrn  Archiv- 
A8siatenten  Dr.  Philippi.  —  In  Betreff  des  Aufenthalts  des  Legaten  zu  Coin  am  25.  September  1247,  verweise  ich 
auf  meine  Bemerkung  zur  Hardehausener  Urkunde  Nr.  60  vom  J.  1247  oben  Nr.  387.  —  *)  Durch  Urkunde  vom 
7.  Januar  1245,  oben  Nr.  341.  —  *)  So  die  beiden  Regesten.  —  4)  Mit  dem  falschen  Datum  11.  Augusti,  wo  die 
romische  II  als  arabische  11  gelesen  und  Nonas  ausgelassen  ist. 


Digitized  by 


Google 


1248. 


259 


396. 

*  Arnold  Wolf  von  Gudensberg  uberiragt  dem  Kloster  Hardehausen  zum  Beil  seiner  Seek  das  Eigenthwn  von 

ztvei  vom  Hochstift  Paderborn  lehnruhrigen  Erben.  1248.  —  SJ.  Hardehausen  U.  65. 

In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti.  Ego  Arnoldus  dictus  cognomine  Lupus  de  Godenburg  l) 
oniyersis  in  Christo  renatis  notum  facimus,  quod  duos  mansos  nostros  in  Rode2)  Moguntine  diocesis, 
qaos  de  eoclesia  Paderburnensi  iure  tenuimus  pheodali,  consensu  filiorum  nostrorum  Theoderici  et  Ever- 
hardi  heredum  nostrorum  pro  remedio  animarum  nostrarum  et  heredum  nostrorum  monasterio  in  Hersvithe- 
husen  cum  omni  integritate  iuris  sui  liberaliter  contulimus  in  perpetuum  possidendos.  Ne  autem  alicuius 
protervitas  huic  nostre  donationi  presumat  in  posterum  adversari,  presentem  paginam  in  memoriale  sem- 
pitemum  sigilli  nostri  munimine  confirmamus.    Datum  anno  grade  M°.  CC°.XLVHI°. 

397. 

*  Dietrich  Wolf  von  Gudensberg  iiberlasst  die  Nutzniessung  an  einem  von  seinem  Vater  Arnold  dem  Kloster 
Hardehausen  geschenkten  Erbe  dem  Letzteren  fur  12  Mark.  O.  J.  fnach  1248)  B).  —  Or.  KL  Hardehausen  U.  9. 

Ego  Theodericus  cognomento  Lupus  dictus  de  Godenburg4)  universis  in  Christo  renatis  notum  esse 
cupio  et  presenti  scripto  profiteor,  quod  cum  felicis  memorie  pater  meus  Arnoldus  aliquando  duos  man- 
sos cam  suo  iure  integraliter  in  Rode  monasterio  in  Hersuithehusen  pro  spe  futurorum  bonorum,  consensu 
heredum  suorum,  per  suum  privilegium  perpetuasset,  et  ego  postea  de  predictis  mansis  unum  usufructu- 
ario  retinuissem,  accepta  summa  duodecim  marcarum,  pro  favore  et  fraternitate  memorati  monasterii  cum 
more  mea  Hildegunde  predictum  mansum  cum  altero  sepedicto  monasterio  perpetuo  possidendum  resi- 
gnavi.  Ne  igitur  etc.  Testes  sunt:  Weraherus  de  Godensberg,  Everhardus  Lupus,  Conradus  de  Weten, 
Marcwardus  et  alii  quamplures. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

398. 

*  Die  Rathmanner  und  Schbffen  der  Stadt  Fritzlar  erkennen  die  vom  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  dem 
Bofe  des  Klosters  Hardehausen  in  ihrer  Stadt  verUehenen  Vorrechte  und  Freiheiten  an  und  dehnen  sie  aueh 

auf  einen  gewissen  Theil  der  kiinftigen  Erwerbungen  des  Klosters  in  der  Stadt  aus.  1248.  —  Abschr. b) 

saec.  XVI.  Msc.  VU.  4509  S.  5. 

(Xos  consules  et  sca)bini  et  universi  cives  opidi  Frislariensis.  (Omnibus  quibus)  hoc  scriptum  exhi- 
bitnm  fuerit  perpetuam  in  Domino  salutem.  Noverint  cuncti  pagine  presentis  auditores  ....  (con)sensu 
et  bona  voluntate  omnem  libertatem,  quam  dominus  Sifridus  sancte  Maguntine  sedis  archiepiscopus  abbati 
et  conventui  monasterii  Herswittehusen  supra  curte  sua  in  opido  nostro  sita  et  bonis  aliis  ob  honorem 
beate  Dei  genitricis  liberaliter  indulsit,  ratam  habentes  approbamus.  Preterea  accepto  ab  eis  uno  talento 
in  redditibus  annuatim  ad  communem  opidi  nostri  utilitatem  consentimus,  quod  si  deinceps  sive  per 
emptionem  sive  per  fidelium  donacionem  reditus  suos  intra  murum  opidi  Frislariensis  augere  poterunt 
^que  ad  decern  talenta,  sive  sint  in  domibus  sive  in  areis  sen  in  quibuslibet  rebus  aliis,  sub  eadem  liber- 


')  Gudenberg  NO.  von  Fritzlar.  —  3)  Rauda  bei  Volkmarsen.  GIEFERS  nach  einem  Hardehausener  Copialbuch.  — 
*)  Kach  Massgabe  der  vorhergehenden  Urkunde.  —  4)  Vgl.  Wenck  Hessische  Geschichte  IL  B.  172.  —  6)  Leider  sehr 
zeratort. 

33* 


Digitized  by 


Google 


260  1248. 

tate  curtis  sue,  que  supra  notata  (est),  eciam  perpetuo  permanebunt.  Insuper  si  unum  vel  duos  de  civitate 
vel  civibus  in  curia  sua  locare  voluerint,  qui  publicum  mercatum  non  exerceant,  eadem  gaudebunt  libertate, 
nullo  penitus  reclamante.  Libertas  autem  ista  in  eo  consistit,  quod  nee  ad  actiones  nee  ad  vigilias  pro 
custodia  civ(ium  nee)  ad  aliqua  alia  iura  civilia  tenebuntur  etc.  *).    Datum  a.  D.  M0.CC°.XLVIH0. 

399. 

*  Graf  Ludwig  von  fiavensberg  verzichtet  auf  die  Vogtei  Uber  gewisse  dem  Kbster  Gerden  gehorige  Giiter.  1218. 

Burg  Ravensberg.  —  Abschr.  Msc.  II.  71.  S.  247;  Regest  Msc.  I.  242  b.  S.  35.  und  VI.  224.  S.  51. 

Ludewicus  Dei  gratia  comes  in  Ravensberch  et  Alheidis  uxor  eius  omnibus  hanc  litteram  visuris 
salutem  in  auctore  salutis.  Quoniam  res  gesta  labitur  cum  lapsu  temporis  que  nullius  scripti  memoria 
perhennatur,  innotescat  igitur  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  nos  ius  advocatie  quod  in  nostra  fuit 
quasi  possessione  de  bonis  in  Brake,  Reinstinchusen,  Berninchusen,  Tedersten*),  monasterio  Gerdene, 
ad  quod  dicta  bona  pertinent,  divine  retributionis  intuitu  contulimus  absolute  et  renuntiavimus  iuri  nostro, 
quod  nobis  in  dictis  bonis  competere  videbatur.  Tali  tamen  conditione  adiecta,  ut  si  alius  vel  alii  ius 
advocatie  habere  voluerint  de  facto  vel  de  hire,  nos  resumpta  quasi  possessione  nostra  ius  quondam 
habitum  in  predictis  bonis  habeamus  vel  nobis  legitime  succedentes.  Huic  autem  facto  presentes  erant 
Ludfridus  capellanus  in  Ravensberch,  Rotgerus  sacerdos  in  Holthosen,  Ekehardus  miles  de  Berninclo, 
Sifridus  de  Brinke  miles,  Wernerus  Todranck,  Hermannus  Matevrint,  Gerhardus  Diiveleskop  et  alii  quam 
plures.  Ut  autem  de  hoc  facto  nulla  oriatur  materia  dubietatis,  hoc  instrumentum  sigillorum  nostrorum 
impressione  roboramus.    Acta  sunt  hec  in  castro  Ravensberg  anno  Domini  M°.  CC°.  quadragesimo  octavo. 

400. 

*  Alheid,  Wittwe  des  Grafen  Ludwig  von  Ravensberg  *J ,  bestdtigt  den  Verzicht  ihres  verstorbenen  Gemahls 

auf  die  Vogtei  von  4  Gutern  des  Khsters  Gerden.  1249  Januar  29.  Ravensberg.  —  Abschr.  Msc.  II.  71. 
S.  247;  Regest  Msc.  I.  242b.  S.  35;  VI.  224.  S.  55. 

Alheidis  Dei  gratia  comitissa  relicta  comitis  Lodewici  bone  memorie  de  Ravensberg  universis  hanc 
literam  inspecturis  salutem  in  Domino.  Tenore  presentium  protestamur,  quod  dominus  meus  comes 
Lodowicus  in  lecto  egritudinis  constitutes  adhuc  plena  ratione  et  discretione  volens  providere  anime  sue 
in  posterum,  renunciavit  liberaliter  advocatie  illarum  quatuor  domorum  videlicet  Theddinhusen,  Berninc- 
husen, Brak  et  Renstinchusen,  que  pertinent  claustro  Gerdene  Paderbornensis  diocesis,  et  prorsus  dedit 
earn  liberam  et  recessit  ab  omni  hire  suo,  quod  competebat  ei  in  dicta  advocatia,  ut  nullus  heredum 
suorum  aliquid  ius  in  posterum  usurparet.  Super  quo  devotissime  commisit  ministerialibus  suis  et  aliis 
amicis  suis  et  nobis  ut  sigillo  suo  et  nostro  consensu  suum  pium  propositum  firmaretur.  Unde  ad  robur 
donationis  huius  sigillo  domini  mei  et  nostro  fecimus  presentem  scedulam  communiri.  Testes  huius  facti 
sunt  milites  Lutbertus,  Erpo  de  Dheem,  Alradus  niger,  Ekehardus  dapifer  et  alii  quamplures.    Datum 


')  Das  Weitere  ist  wegen  der  vielen  Lucken  nicht  wiederzugeben.  —  *)  Es  ist  wohl  Thedessen  zu  lesen.  —  Ueber  die 
Lage  dieser  Giiter  haben  die  Forschungen  von  Preuss  und  Falkmann  L.  R.  I.  80  das  erwiinschte  Licht  verbreitet. 
Hiernach  liegen  die  drei  Letzteren  in  der  Grafschaft  Ravensberg  and  heissen  jetztRodinghausen,  Borninghansen  und 
Thesen;  das  Erstere  aber  ist  nach  Haarland'a  Beweis  Ztschr.  1. 150  die  dortige  Brschft.  Brake.  Auf  diese  Guter  bezieht 
sich  die  Urkunde  des  Bischofs  Evergis  von  Paderborn  v.  J.  1173,  Erhard  C.  362  und  die  demselben  beigefugten  Transfixe 
des  Grafen  Otto  III.  von  Ravensberg  1249—1306,  des  Sohnes  von  dem  Aussteller  unserer  Urkunde.  —  Die  nachfolgende 
U.  vom  29.  Januar  1249  Nr.  401  von  der  Wittwe  des  Letzteren,  ergiebt,  dass  Graf  Ludwig  unser  Document  auf  dem 
Sterbelager  ausstellte.  —  •)  Dass  er  am  16.  Januar  1249  gestorben  ist,  glaube  ich  U.-B.  III.  499  erwiesen  zu  haben. 


Digitized  by 


Google 


1248.  261 

in  Ravensberge  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quadragesimo  nono,  quarto  Kalendas  Februarii,  indi- 
ctione  septima. 

401. 

Graf  Otto  untf  sein  Sohn  Albert  von  Everstene  schenken  zu  einer  Memorie  fur  sich  und  Ermengardis, 
die  verstorbene  Gemahlin  Otto's  dem  Kloster  Gerden  das  Recht,  genannt  agtwort  }J,  iiber  den  ganzen  zu 
der  Villa  in  Langeneysen2J  gehorenden  Wald.  Zeugen  sind  Adolph  Prior  und  Propst  zu  Gerden,  ihr  Ver- 
wandter  (noster  propinquus)  Adolph  Edler  von  Dassele,  Arnold  von  Sulbike  */,  Bodolph  von  Pustendale,  Hen- 
rich  von  Ren,  Friderieh  von  Stale.  Actum  in  Holtesminne  MCCXLIX  feria  quinta  ante  Letare  (Marz  11). 
—  Regest  Msc.  VI.  224.  S.  53,  nach  dem  Copiar  fol.  18.  C.  5;  nach  dieser  Quelle  gedr.  bet  v.  Spilcker  Gr. 
v.  Everstein  U.-B.  S.  90. 

402. 

*  Abt  Hermann  und  der  Convent  des  Klosters  Corvey  verpfdnden  ihren  Hof  Kessenich  bet  Bonn  fur  200  Mark 
Colnischer  Denare  an  Hermann  von  Are,  Erbschenken  des  Erzbischofs  Conrad  von  Coin.  1249  Juni  6. 

Corvey.  —  Or.  Kl.  Bardehausen  U.  67. 

Hermannus  Dei  gracia  abbas  et  conventus  monasterii  Corbeiensis.  Notum  facimus  universis,  quod 
nos  de  communi  consensu  et  fidelium  nostrorum  consilio  propter  legitimas  ecclesie  nostre  necessitates 
bona  nostra  in  villa,  que  dicitur  Kestenich4)  iuxta  Bunnam  sita,  cum  eorundem  pertinentiis  et  iuribus 
universis,  exceptis  duabus  carratis  vini,  que  pertinent  ad  feoda  viri  nobilis  Th.  de  Isenberg  et  Th.  de 
Lacbeim5)  militis,  Hermanno  de  Are  dicto  Flekke  pincerne  venerabilis  domini  C(onradi)  Coloniensis  archi- 
episcopi  et  eius  heredibus  pro  ducentis  marcis  denariorum  Coloniensium,  de  quibus  nobis  satis  factum 
esse  et  nos  pagatos  publice  confitemur,  obligavimus  in  pignore  sub  tali  condicione ,  quod  nos  eadem  bona, 
cum  ea  redimendi  habuerimus  facultatem,  non  nisi  de  denariis  nostre  ecclesie  redimemus  et  cum  nos 
redemptionem  bonorum  buiusmodi  facere  decreverimus,  id  presignificabimus  ipsi  pincerne  vel  eius  here- 
dibus ad  quatuor  septimanas  ante  festum  nativitatis  beati  Johannis  baptiste.  Si  vero  nos  continget  ven- 
dere  ipsa  bona  vel  eciam  obligare,  ipsum  pincernam  vel  eius  heredes  ad  emptionem  vel  obligationem 
bonorum  buiusmodi  pre  quibuslibet  aliis  admittemus,  si  ipsi  tan  tarn  pecuniam  pro  ipsis  bonis  nobis  obtu- 
lerint,  quantam  ab  aliis  habere  possemus.  Gum  autem  liberaverimus  pro  predicta  summa  pecunie  secun- 
dum modum  predictum  a  prefato  pincerna  vel  eius  heredibus  bona  nostra,  ipsa  ad  nos  et  nostram  eccle- 
siam  libera  revertentur  et  extunc  prefatus  pincerna  vel  eius  heredes  nichil  iuris  sibi  vendicare  poterunt 
in  eisdem.  Protestamur  insuper  nobis  salvum  esse  debere  in  ipsis  bonis  unum  hospicium  annuatim  rema- 
nere  villicationis  iuxta  pristinam  consuetudinem  exhibendum.  In  testimonium  itaque  predictorum,  litteram 
hanc  conscribi  et  nostris  sigillis  fecimus  communiri.  Actum  et  datum  Corbeye  anno  Domini  M°.(CC°.)XL  nono, 
VIII.  idus  Junii. 

Die  Siegel  sind  abgefallen. 

403. 

*  Innocentius  quartus  priorisse  et  conventui  de  Buiren  concessit,  ut  tempore  generalis  interdicti  in 


')  Sonst  Echtwort,  das  Recht  zur  Betheiligung  an  der  Mark.  —  7)  Zweifellos  identisch  mit  dem  Dorfe  Eissen  bei 
Peckelsheim.  Vgl.  Wignnd  Archiv  VII.  42.  GIEFERS.  —  *)  v.  Spilcker  wohl  nicht  richtig  Scelbike.  —  *)  Kessenich, 
wurde  im  9.  Jahrhondert  von  Graf  Esic  an  Corvey  geschenkt.  Vgl.  raeine  Kaiserurk.  I.  9.  und  das  Register ,  so  wie 
unten  Nr.  414.  —  4)  Lakum  N.  von  Duisbnrg  und  Ruhrort,  welches  Gut  Kaiser  Arnulf  dem  Kloster  schenkte.  Vgl. 
meine  Kaiserurk.  I.  609  und  oben  Nr.  106,  sodann  Nr.  166  und  Addit.  S.  13  not.  3. 


Digitized  by 


Google 


262  1249. 

monasterio  suo  clausis  ianui6,  exclusis  excommunicato  et l)  non  pulsatis  campanis  submiasa  voce 

divina  officia  celebrentur.    Datum  Lugduni  anno  pontificatus  sui  sexto,  XV.  Kalendas  Jnlii  (1249  Juni  17. 
Lyon).  —  Begest  Msc.  I.  24t2b.  S.  113.     Fehlt  bei  Potthast. 

404. 

Erzbischof  Conrad  von  Coin  transsumirt  eine  Urkunde  des  Grafen  Adolf  von  Waldeck  vom  25.  August  1249, 

worin  dieser  auf  die  Vogtei  iiber  das  Kloster  Flechldorf  verzichtet.    1249  September  6.  Coin.  — 

Abschr.  Msc.   VII.  6704.  fol.  20;  gedr.  Zeitschrift  VIII.  S.  73. 

CunradusDei  gracia  sancte  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus,  Italie  archicancellarius,  apostolice  sedis 
legatus  universis  presentes  literas  inspecturis  notum  esse  volumus,  quod  nos  literas  viri  nobilis  Adolfi 
domini  de  Waldeck e  non  cancellatas,  non  abolitas,  nee  in  aliqua  parte  sui  viciatas  vidimus  sub  hac  forma: 

Pateat  universis  tarn  presentibus  quam  futuris  presentem  literam  inspecturis,  quod  ego  Adolfus  do- 
minus  de  Waldecke  advocaciam  monasterii  in  Ylechtorpe  venerabili  domino  meo  Cunrado  Coloniensis 
ecclesie  archiepiscopo  et  eius  ecclesie  in  universo  iure  libere  per  omnia  recognovi,  omni  impeticioni  et 
iuri,  (quod)  mihi  hactenus  quocunque  modo  fuerit  in  ea  usurpabam  habere,  pro  me  et  meis  heredibus  presentibus 
et  futuris  simpliciter  renunciando.  Ne  autem  in  posterum  aliquis  successorum  meorum  calumpniose  super 
premissis  valeat  vacillare,  presens  scriptum  confici  et  venerabilium  dominorum  meorum,  videlicet  ipsius 
domini  Coloniensis  archiepiscopi,  Padeburnensis  electi,  abbatis  Corbeyensis  et  mei  nee  non  et  opidanorum 
meorum  in  Curbike  feci  sigillorum  munimine  roborari.  Actum  et  datum  penes  montem  Isenberch  anno 
Domini  M°.CC°.XL0  nono  in  crastino  beati  Bartholomei  apostoli. 

Et  ne  de  earundem  continencia  literarum  possit  suboriri  dubium,  nos  eas  exemplari  fecimus  ac 
nostro  et  capituli  Coloniensis  sigillis  communiri  et  venerabili  Henrico  abbati  monasterii  in  Vlechtorpe 
Paderburnensis  dyocesis  assignari ,  literas  vero  ipsius  nobilis  prescriptas  in  armario  2)  maioris  ecclesie  Colo- 
niensis deponi  fecimus  perpetuo  reservandas.  Datum  Colonie  VIII.  Idus  Septembris  anno  Domini  mille- 
simo  ducentesimo  quadragesimo  nono. 

405. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  verleiht  die  Giiter  zu  Welda,  welche  der  Vasall  bisher  vom  Marschall  von  Corvey 
und  dieser  von  ihm  zu  Lehn  trug,  jetzt  unmittelbar  dem  Ersteren.    1249  November  8.  —  Or.  KL 

Hardehausen  U.  68. 

Hermannus  Dei  gracia  Corbeiensis  abbas.  Notum  esse  volumus  omnibus,  quod  nos  feodum,  quod 
Thethardus  de  Wellethe  de  Bertoldo  marscalco  nostro  tenuerat,  cum  idem  Bertoldus  et  suus  filius  Thi- 
dericus  in  manus  nostras  resignassent,  iam  dicto  Thethardo  inmediate  porreximus  libere  possidendum.  Et 
ut  hec  rata  serventur  et  inconvulsa,  presentem  paginam  sigillo  nostro  fecimus  roborari.  Testes  sunt: 
Strigerus  prepositus,  Thidericus  Lupus,  Adthelungus  et  Hermannus  de  Scardenburg,  Rabanus  de  Papen- 
bem,  Thimo  Comes,  Albertus  et  Herboldus  de  Amelungen,  Guntherus  de  Hethemring,  Hugo  de  Suthemet 
alii  quamplures.  Acta  sunt  anno  Domini  M°.  CC°.  XLIX0.  in  octavis  omnium  sanctorum. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 


')   Ein  absolut  nicht  lesbares  Wort.  Herr  Aander  Heyden  liest  masculis,  was  moglicherweise  rich  tig  ist.  —  *)  Archiv; 
exemplari  bedeutet:  beglaubigte  Abschrift  nehmen.    Ducange  s.  y. 


Digitized  by 


Google 


1249.  26$ 


406. 


*  Conrad,  Bitter,  Edler  von  Schonenberch  l),  bestatigt,  dass  Bertold  von  Sylce  und  seine  Gemahlin  OUke 
mit  Genehmigung  seiner  Schwestem  Hadewig  und  Christine  alle  ihre  Rechte,  welche  sie  an  den  Giitem  des 
Ernst  von  Siddessen2)  besitzen,  gegen  Erlegung  von  3l/9  Mark  Demote  dem  Kloster  Gerden  iibertragen  haben. 
Zeugen  sind:  Stephan  von  Haldessen,  Albert  von  Lutharssen,  Enkelhard  von  Stenhem,  Widekind  von  Huminc, 
Rotho  von  Bosbike,  Ludolph  der  Jiingere  von  Bumbrechtessen  Ritter;  und  die  Knappen  Johann,  Conrad,  Bot- 
cher  Briider,  genannt  Strie,  Beinhart  Ortscoke.  Datum  in  castro  Schonenberg  MCCXLIX  feria  III.  ante 
Cecilie  Virg.  (November  18).  —  Begest  Msc.   VI.  224.  f.  56.  und  Msc.  1.  242  b.  p.  35. 

40T. 

*  Simon,  Erwahlter  von  Paderborn,  nimmt  zwei  Sohne  und  zwei  lochter  des  verstorbenen  Paderborner  MarschaUs 

Hermann,  gegen  Obertragung  ihres  Bechts  in  der  Stadt  Kleinenberg,  in  die  Paderbornsche  Ministerialist  auf, 

indem  er  zugleich  verheisst,  ihren  Austauseh  von  der  Colnischen  Kirche  bewirken  zu  wollen  und  ihrer  Mutter 

und  einer  dritten  Tochter  das  schon  friiher  besessene  Paderbornsche  Ministerialenrecht  bestatigt.  1249. 

Paderborn.  —  Or.  in  zwei  Ausfertigungen  Frst.  Paderborn  CI.  176. 

S.  Dei  gratia  PaderbomenBis  electus  omnibus  hane  litteram  visuris  notum  esse  volumus,  quod  nos, 
capituli  nostri  et  ministerialium  accedente  consilio  et  consensu,  Ludolfum  et  Hermannum  fratres,  filios 
Hermanni*)  quondam  marscalci  nostri  nunc  defuncti,  Heleburgim  et  Regelindim  sorores  ipsorum  recepi- 
mus  in  ius  ministerialium  ecclesie  nostre,  locum  et  ius  in  omnibus,  sicut  pater  eorum  possedit,  ipsis 
concedentes,  quousque  ab  ecclesia  Coloniensi  sub  forma  concambii  ad  ecclesiam  nostram  transferantur, 
ad  huiusmodi  concambii  promotionem  consensum  nostrum  impendentes  eisdenl.  Ut  autem  premissis  con* 
sensum  adbiberemus,  predicti  fratres  et  sorores  resignarunt  nobis  et  ecclesie  nostre  omne  ius,  quod  in 
oppido  Cleneberg4)  habebant  iure  perpetuo  possidendum.  Elisabeth  vero  matri  ipsorum  et  filie  ipsius 
Elisabeth  iuniori  recognoscimus  locum  et  ius  ministerialium  ecclesie  nostre,  quod  iam  dudum  sunt  adepte*), 
eas  in  iure  suo  sine  questione  conservantes.  In  cuius  rei  noticiam  presens  scriptum  conscribi  (et)  nostri 
et  capituli  nostri  sigillorum  testimonio  fecimus  communiri.  Acta  sunt  hec  Paderborne  coram  testibus  ad 
hoc  rogatis:  Henrico  preposito  maiore,  Babodone  decano,  Hermanno  camerario,  Volrado  quondam  pre- 
posito6),  Ludolfo  cellerario,  Hermanno  de  Erfete,  Gerungo,  Everhardo,  magistro  Johanne,  Johanne  sco- 
lastico,  Henrico  thesaurario,  Mauricio  cantore  et  aliis  pluribus  canonicis  maioris  ecclesie;  laicis  vero: 
Hermanno  de  Holthusen7),  Conrado  de  Godenburg,  Wernhero  de  Wodenesberg  nobilibus  viris;  ministe- 
rialibus  autem:  Henrico  camerario,  Conrado  dapifero,  Wernhero  Stapel,  Wernhero  de  Wevere  et  fratre 
suo  Henrico,  Hermanno  Stapel,  Hermanno  de  Lippespringe,  Alberto  de  Nedere  ac  aliis  pluribus.  Actum 
Paderborne  anno  Domini  M<\CC°.XLIX°. 

Das  Siegel  Simons,  des  erwablten  Bischofs,  ist  nur  an  einer  Ausfertigung  und  dort  anch  nnr  fragmentarisch  erhal- 
ten.  £8  zeigt  den  Bischof  in  sitzender  Gestalt,  einen  Palmzweig  in  der  Linken  und,  wie  es  scheint,  ein  ge- 
8chlo88eneB  Buch  in  der  Rechten.  Von  der  Umschrift  lassen  aich  noch  die  Worte:  PARBRUN.  ELECT!  erken- 
nen.  Das  Riicksiegel  Btellt  das  Lamm  Gottes  mit  der  Kreuzfahne  dar;  von  der  Umschrift  ist  nor  das  Wort 
SECRETU  .  .  .  zu  erkennen.  —  Vom  domcapitularischen  Siegel  sind  an  beiden  Ausfertigungen  noch  BruchBtiicke 
erhalten,  welche  darthun,  dass  dies  das  neuere  Siegel  des  Domcapitels  war. 


»)    Schoneberg  zwischen  Humme  und  Hofgeismar.  —  •)  NO.  von  Gerden.  Vgl.  die  Gerdener  Urk.  v.  16.  October  1245  Nr.  848. 

—  3)  Wird  auch  nur  so,  ohne  weitern  Territorialnamen,  in  der  Urk.  oben  Nr.  188  v.  J.  1280  bezeichnet.  —  4)  Kleinen- 
berg  im  Kr.  Buren.  —  *)  Marschall  Hermann  war  ein  Herr  von  Osdagessen,  vgl.  oben  Nr.  264.  Dies  Dorf,  heute 
Audegessen,  vgl.  v.  Spilcker  Everstein  144  u.  Yarnhagen  34,  liegt  im  Frst.  Waldeck  bei  Weten  unweit  Warburg.  GIEFERS. 

—  e)  Sehr  bemerkenswerth,  weil  daraus  hervorgeht,  dass  am  Paderborner  Dom  die  Propstwurde  keine  lebenslangliche 
war.  —  ')  Oben  in  der  Urkunde  vom  15.  April  1238  Nr.  266  und  sonst  fuhrt  er  im  Siegel  den  Beinamen:  Birkule. 


Digitized  by 


Google 


264  1249. 


408. 


*  Simon,  Elect  von  Paderborn,  bestdtigt  dem  K foster  Gerden  die  von  seinem  Vorgdnger  Bernhard  IV.  zu 

dessen  Seelenheile  uberwiesenen  Giiter  und  Rechte  lJ.   1249.  —  Abschr.  Msc.  II.  71.  S.  231;  Begest 

Msc.   VII.  224.  S.  54.  und  I.  242  b.  S.  35. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Ecclesie  Gerdinensi  in  perpetuum.  Symon  Dei  gratia  Pader- 
bornensis  electus  omnibus  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit  saiutem  in  Domino.  Ne  ea,  que  aguntur 
in  tempore,  labantur  cum  tempore,  scripturali  convenit  testimonio  perhennari.  Ad  notitiam  itaque  tarn 
presentium,  quam  futurorum  volumus  pervenire,  quod  nobilis  vir  Conradus  de  Sconenberch  et  uxor  eius 
Agnes  et  filii  sui  Conradus  et  Bertholdus  bona  in  Bredenberch  et  molendinum  in  Redere,  de  quibus  a 
nostra  ecclesia  fuerant  inpheodati,  libera  et  absoluta  nobis  dimiserunt,  renuntiantes  precise  et  pure  et 
sine  omni  conditione  omni  iuri  et  actioni,  que  deinceps  in  dictis  bonis  et  molendino  ipsis  vel  ipsorum 
heredibus  possent  competere.  Et  dominus  Bertoldus  de  Brakel,  qui  predicta  bona  comparaverat  a  Ber- 
toldo  de  Bredenberch,  et  idem  Bertoldus  de  Bredenberch  et  uxor  ipsius  Margareta  cum  filiis  suis  Bertoldo, 
Joanne,  Wichardo,  qui  bona  predicta  a  dicto  nobili  Conrado  de  Schonenberch  tenebant  in  feodo,  bona 
eadem  ipsi  secundum  modum  prescriptum  libera  et  absoluta  dimittebant.  Nos  igitur  ad  consilium  et  in- 
stantiam  canonicorum  et  ministerialium,  qui  tunc  presentee  aderant,  bona  predicta  cum  molendino  ecclesie 
Gerdensi  pro  remedio  peccaminum  nostrorum  eidem  ecclesie  administrante  Adolpho  preposito  libera  et 
absoluta  porreximus,  ratum  et  gratum  habentes  quod  a  domino  Bernhardo  episcopo  predecessore  nostro 
super  eisdem  bonis  et  eorum  attinentiis  ad  utilitatem  ecclesie  Gerdinensis,  prout  in  Uteris  ipsius  super 
hec  confectis  continetur,  extitit  ordinatum.  Acta  sunt  hec  in  palatio2)  nostro  Paderbornensi  in  presentia 
nostra,  presentibus  testibus  ad  hoc  rogatis  videlicet  Hermanno  camerario,  Mauritio  cantore,  Henrico  the- 
saurario  canonicis  maioris  ecclesie,  Joanne  scriptore,  Joanne  sacerdote  de  Gerdine,  nobili  viro  Conrado 
de  Schonenberch,  Bertoldo  de  Brakel,  Conrado  dapifero  de  Ettelen,  Alrado  de  Bechtersen,  Ulrico  de 
Vulfersen,  Henrico  de  Santbrincke  et  aliis  quampluribus  anno  Domini  M°.CC°.XLIX°.  Et  ad  maiorem 
cautelam  et  eviuentiam  pleniorem  hanc  litteram  conscribi  fecimus  et  sigilli  nostri  et  ecclesie  nostre  mu- 
nimine  roboravimus. 

409. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  erlaubt  den  Burgern  von  Hoxter,  gegen  eine  dem  Corveyer  Convente  zu  zahlende 

Entschddigung  fur  die  bisher  von  demselben  innegehabte  Fahrgerechtigkeit ,  eine  Brucke  uber  die  Weser 

zu  bauen.  1249.  —  Abschr.  Msc.  I.  245.  p.  380  8J. 

In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti.  Hermannus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas  omnibus  pre- 
sens scriptum  intuentibus  notum  esse  volumus  tarn  presentibus  quamfuturis,  quod  nos  considerato  servitio 
et  gravibus  expensis  circa' nos  et  ecclesiam  nostram  a  burgensibus  Huxariensibus  factis,  de  communi  con- 
sensu ecclesie  nostre  licentiam  eisdem  (damus  ad)  pontem  ultra  Wiseram  construendum,  ita  tamen,  ut  annuam 
pensionem  videlicet  unum  talentum  levis  monete,  quod  dominis  nostris  Corbeiensibus  de  transitu,  quivulgo 
vehr4)  dicitur  solvebatur,  persolvant,  et  illud  talentum,  cum  alia  pensione  in  marcam  gravis  monete 
redactum,  de  molendino  burgensium  super  Wiseram  constructo  singulis  annis  portarius  et  cellerarius  reci- 


')  Vergl.  die  Urkunde  vom  10.  October  1238  oben  Nr.  277.  „  Bredenberge  in  parochia  Erkeln*  (nach  einer  ungedr.  U. 
von  1335.  Vgl.  Zeitschr.  XXVIII.  293.  302.)  lag  eine  Stunde  oatlich  von  Rheder.  GIEFERS.  —  2)  1st  der  biachofliche 
Pallas t  in  Paderborn  sonst  wohl  bekannt?  —  8)  Entnommen  ex  pervetusto  quodam  libro,  quern  coreaceum  vulgo 
dicunt.  Dieeer  Coreaceus  diirfte  noch  jetzt  im  Stadtarchive  zu  Hoxter  beruhen.  —  4)  Fahre. 


Digitized  by 


Google 


1249.  265 

pient  in  festo  beati  Viti.  Si  vero  casus  infortunatus  accidet,  quod  propter  servitium  hyemis  et  glaciem 
nimiam  ponti  imminentem  pons  destrueretur,  sicut  prius  licentdam  liberam  habebunt  et  auctoritatem  ad 
commodum  saxan  reedificandi.  Et  ne  successoribus  nostris  occasio  detur  inhibendi  vel  factum  nostrum 
infringendi,  omnes  castrenses  *)  fide  data  promserunt  id  inviolabiliter  observandum,  quorum  hec  sunt 
nomina:  Albertus  et  fratres  sui  de  Amelungessen,  Hermannus  de  Nova  Ecclesia,  Arnoldus  de  Porta,  He- 
reboldus  de  Boffensen,  Albertus  de  Marpe,  Arnoldus  de  Haversforde,  Gyseler  de  Elboldinch,  Alexander 
de  Sundelsen,  Hugo  de  Sudhem,  Carolus  de  Nova  Ecclesia  et  alii  quamplures.  Ut  autem  hoc  factum 
fiimum  permaneat,  presentem  paginam  tarn  nostri  quam  ecclesie  sigillorum  appensione  fecimus  roborari. 
Acta  sunt  hec  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quadragesimo  nono,  prelationis  nostre  anno  vigesimo 
octaio. 

410. 

f  Abt  Hermann  von  Corvey  ubertragt  dem  Kloster  Amelungsborn  gewisse  der  Corveyschen  Propstei  torn  Rode 
gehorige  Guter,  indem  er  diese  letztere  mil  andern  Besitzungen  entschddigt.  1249.  —  Abschr.  Msc. 

11.  40.  p.  531. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Hermannus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas,  Albertus  prior, 
Strigerus  prepositus  totumque  Corbeiensis  ecclesie  capitulum  .  .  .  notum  esse  volumus,  quod  nos  bona 
nostra  in  Greve  a)  sita,  videlicet  quinque  mansos  et  dimidium  cum  proprietate  advocatie  et  omnibus  atti- 
aentiis,  silvis/pratis,  agris  cultis  et  incultis,  piscationibus,  pascuis,  libere  et  absolute  contulimus  ecclesie 
Amelungsborn,  receptis  ab  eis  LXX  et  VI  marcis,  XH  solidis  Huxariensis  monete  pro  marca  qualibet 
computatis.  Quia  vero  redditus  eorundem  bonorum  ecclesie  nostre  de  Novali8)  solvebantur,  assignavimus 
cidem  nostre  ecclesie  in  restaurum  bona  nostre  in  villa  Vorste4)  sita,  cum  omnibus  attinentiis  perpetuo 
possidenda,  contractum  huius  rei  seu  commutationem  laudantibus  et  consentientibus  domino  Conrado 
ibidem  preposito  ceterisque  fratribus  universis.  Ut  haec  rata  permaneant,  subscriptione  testium  et  sigillis, 
nostro  scilicet  et  conventus  ecclesie  Corbeiensis,  de  Novali  nee  non  et  scholastici  Hermanni  de  Nova 
Ecclesia,  presentem  literam  duximus  muniendam.  Huius  autem  actionis  testes  subnotantur,  ne  a  posteris 
ea  que  rationabiliter  actitata  sunt,  per  oblivionem  aliquam  in  dubium  revocentur;  nihil  enim  humano 
pectori  sic  inheret,  ut  per  oblivionem  non  evanescat.  Testes  itaque  sunt:  Ego  Hermannus  abbas  Cor- 
beiensis ecclesie,  Albertus  prior,  Strigerus  prepositus  ibidem,  Conradus  prepositus  de  Novali  et  totus 
conventus  ecclesie  Corbeiensis.  Item  fratres  de  Amelungesborn:  Conradus  sacerdos  et  cellerarius  dictus 
de  Kaminata,  Henricus  sacerdos  et  camerarius  dictus  de  Lavesem,  Lodowicus  conversus,  tunc  temporis 
magister  dictus  in  Ellersen,  Henricus  Nove  Ecclesie  decanus,  Hermannus  scholasticus  ibidem,  Conradus 
dapifer  de  Amelungessen  et  alii  quamplures.    Actum  anno  gratie  M°/CC°.XLIX°,  indictione  VII. 


')  Eine  auflallende  Bezeichnung  fur  die  Ministerialen  dee  Stifts  Corvey,  da  eine  Burg  dort  sich  nicht  befand.  —  *)  Wohl 
Grave  zwischen  Corvey  und  Kemnade  am  linken  Weserufer.  —  s)  Eine  in  den  Urkunden  vielgenannte,  jetzt  vdllig 
verschwundene,  Filialkirche  von  Corvey,  torn  Rode,  deren  Lage  Wigand,  Corv.  Giiterbes.  p.  172  dicht  bei  Corvey  am  Fusse 
dea  Rauschebergs  annimmt.  Wenn  er  aber  p.  178  unter  den  weiter  hiermit  in  Beziehung  stehenden  Localitaten  auch  die 
Roderkirche  aufzahlt,  so  darf  man  diese  letztere  nicht  bei  Corvey  suchen;  vielmebr  betreffen  die  Mehrzahl  der  fiber 
die  Propstei  torn  Rode  vorliegenden  Urkunden  gewisse  Guter  der  Propstei  zu  Rodenkerken  unter  dem  Grubenhagen 
d.  h.  Rotenkirchen  S.  von  Eimbeck  am  Fusse  des  Berges  Grubenhagen.  Doch  muss  die  Frage,  ob  Rode  dicht  bei 
Corvey  gelegen,  auch  noch  einer  spateren  Untersuchung  vorbehalten  werden,  da  die  von  Wigand  beigebrachten 
Zeugniase  doch  nicht  ganz  uberzeugend  sind,  und  bei  Busching  IX.  348  die  Notiz  sich  findet,  dasB  das  unweit  Ame- 
lungsborn belegene  Dorf  Brack  (Bruch)  fruher  Novale  —  wie  auch  unsere  Urkunde  schreibt  —  geheissen.  —  «)  Forst 
an  der  Weser  N.  von  Holzminden. 

Wettf.  Urk.-Buch.    IV.  34 


Digitized  by 


Google 


266  ia*0. 

411. 

*  Ber  Pf arret  van  Barken  uber tragi  mit  semen  Brudern  dem  Klester  Hardehausm  mehrere  Acker  gegen  Zah- 

lung  von  2  Schilling  leichter  Denare  l).  1249.  —  Or.  Kl.  Hardehausen  U.  66. 

Eckehardus  Dei  gracia  propositus  Fritslariensis  ecclesie  etc.  Notum  esse  volumus  tarn  futuris  quam 
presentibus,  quod  Hermannus  plebanus  de  Borehin  cum  consensu  fratrum  suorum,  Albert!,  Friderki, 
Rentwici  et  Volberti,  quosdam  agros,  qui  ad  ipsos  hereditario  iure  devoluti  erant,  libera  et  spontanea 
donatione  contiilit  fratribus  monasterii  de  Hersuithehusen,  sub  hac  tamen  forma,  ut  fratres  predicti  pro 
recompensatione  eorundem  agrorum  ecclesie  in  Borchin3)  annuatim  duos  solidos  levium  denariorum  per- 
solvant  et  sic  prefatos  agros  quiete  et  absque  omni  perturbatione  iure  perpetuo  possideant.  Li  huius  rei 
testimonium  hanc  paginam  conscribi  fecimus  et  sigilli  nostri  appensione  roboravimus.  Anno  Domini 
M°.CC«.XLVHH«. 

Das  Siegel  ist  abgefallen. 

412. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  setzt  das  Kloster  Hardehausen  in  den  Besitz  der  von  ihm  angekauften  GiUer  zu 

Kessenich.  0.  J.  Januar  31.  (1250j*J.  —  Or.  Kl.  Hardehausen  U.  36. 

Hermannus  Dei  gratia  Corbeyensis  ecclesie  abbas  omnibus  hanc  paginam  vieuris.  Notum  esse  cupi- 
muB  presens  scriptum  visuris,  quod  nos  nomine  nostro  et  ecclesie  nostre  bonis  in  Eastinaco  tarn  in  vineis 
quam  in  aliis  ecclesie  nostre  pertinentibus  renunciantes,  octo  solidos  singulis  annis  inde  excipientes,  con- 
ventui  in  Herswedehusen  proprietatem  eorundem  assignamus,  per  Albertum  capellanum  nostrum  illos  in 
possessionem  dirigentes,  hoc  ipsum  litteris  nostris  sigilli  nostri  et  conventus  nostri  munimine  roborati* 
protestantes.  Datum  Corbeye  pridie  Kalendas  Februarii. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

413. 

*  Abt  Hermann  von  Corvey  iibertragt  dem  Klosier  zu  Behnershausen  das  Eigentkum  an  alien  seinen  dort  m 

der  Neu-  und  AUstadt  wohnenden  Leuten.  1250  Februar  10.  —  Or.  fiiiher  im  Slants- Archrv  zu 

Minster,  jelzt  in  dem  zu  Marburg. 

Hermannus  Dei  gracia  Corbeyensis  abbas  omnibus  hoc  scriptum  inspecturis  imperpetuum.  Tituba* 
minorum  imperitia  in  hiis  que  statuit  maiorum  procidentia,  si  ea  non  ponantur  in  lingua  testkun.  et 
scrip ti  munimine  roborentur.  Eapropter  notum  esse  volumus  universis  Christi  fidelibus,  quod  nos  de 
communicato  consilio  totius  capituli  nostri  contulimus  ecclesie  Helmwardeshusen,  in  restaurum  dampnorum 
eidem  ecclesie  ab  hominibus  nostris  per  negligentiam  illatorum,  omnes  homines  ecclesie  nostre  tarn  in 
novo  quam  in  veteri  oppido  Helmwardeshusen  nunc  commorantes  eodem  iure,  quo  ecclesie  nostre  perti- 
nebant,  perpetuo  possidendos,  ex  nomine  vero  Lutbertum  et  omnes  de  cognacione  (ipsius)  ubicunque 
fuerint  degentes,  excepto  Thiderico  fratre  suo.  Testes  huius  rei  sunt:  S trig erus  prepositus  mai or,  Alb(ertus 
pri)or,  et  totus  conventus  capituli  nostri,  item  Heinricus  decanus,  Hermannus  scolasticus,  magister 
Thidericus,  canonici  Nove  Ecclesie;  Gerhardus  Hadeke,  Arnoldus  de  Porta,  Albertus  de  Marpa,  Al- 
bertus  de  Amelungesson,  Frithericus  de  Horehuson,  Reinboldus  de  Stamhem,  milites  et  alii  multi.    Ad 


')  Also  24  Denare.  —  *)  Borken  S.   von  Fritzlar.    —  »)  Nach    Massgabe  der  oben  Nr.  402  gegebenen  Urkunde  vom 
6.  Juni  1249. 


Digitized  by 


Google 


1260.  267 

sufficientem  aatem  caatelam  presentem  cartam  ordinem  huius  collationis  continentem  fecimus  conscribi  et 
sigillo  nostra  et  sigillo  eoclesie  nostre  roboratam  eidem  eoclesie  assignari.  Acta  srunt  hec  quarto  Idus 
Februarii  (anno)  dominice  incarnationis  M°.0C°.L°.  Vetum  siqui  procedenti  tempore  eadem  oppida  manmrri 
intraverint,  predicts  collataoni  non  stabunt,  sed  eoclesie  Corbeyensi,  ut  iustum  est,  iure  suo  pertinebunt* 
Die  8iegel  fehlen. 

414. 

*  Das  Paderborner  Domcapitel  beendet  einen  Streit,  den  es  iiber  der  Besitz  der  Padermiihle  in  der  Stadt 
Paderborn  tnit  dem  Burger  Kersegreve  gefuhrt,  durch  giitlichen  Vergleich,  indem  es  ihm  und  seinen  Sohnen 

eine  jahrliohe  Kornrente  zusichert.  1250  Mdrz  18.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  177. 

Henricus  Dei  gratia  prepositus,  Rabodo  decanus  et  capitulum  Paderburnense  cunctis  huius  scripti 
auditoribus  perpetua  mentis  et  corporis  salute  gaudere.  Ad  noticiam  presencium  ac  faturorum  volumus 
pervenire,  quod  discordia,  que  super  molendino  cum  pertinenciis  supra  Padhera  inter  nos  ex  una  parte 
et  Johannem  dictum  Kersegreve  civem  Paderburnensem  et  Godefridum  clericum  et  Henricum  laicum  filios 
eius  vertebatur  ex  parte  altera,  sopita  fuit  amicabiliter  in  hunc  modum,  quod  nos  prepositus  ac  succes- 
sores  nostri  dicto  Johanni  et  Henrico  filio  suo  laico  decern  Padermolder  !)  annone,  videlicet  quatuor 
siliginis,  tria  ordei  et  tria  avene  annuatim  in  festo  Martini,  quamdiu  vixerint,  persolvemus,  et  alterutrius 
eorum  morientis  porcio  debet  accrescere  superstiti  viventi  temporibus  vite  sue,  ut  eadem  decern  moltra 
ipsi,  quam  diu  vivit,  a  nobis  ac  successoribus  nostris  integre  persolvantur,  et  predicte  annone  solutio 
non  extenderetur  ad  beredes.  Item  Godefrido  clerico  filio  civis  prescripti  a  nobis  ac  nostris  successori- 
bus quatuor  Padermolder  annone,  scilicet  duo  siliginis  unum  ordei  et  unum  avene,  in  festo  Martini  per- 
solventur  tarn  diu,  donee  a  nobis  communiter  vel  ab  alio  nostrum  singulariter  vel  per  nostram  interces- 
sionem  a  quocumque  alio  beneficium  competens  fuerit  assecutus.  Et  si  quolibet  anno  prefata  annona  in 
eodem  termino  dictis  Johanni  et  filiis  suis  a  nobis  Henrico  preposito  et  successoribus  nostris  non  fuerit 
integraliter  persoluta,  ordinavimus  communiter,  quod  eadem  annona  vel  residuum  persolvendum  de  gra- 
nario  capituli  nostri  a  parte,  que  prepositum  quocumque  modo  contingit,  persolvatur  eisdem.  Actum 
Paderburne  XV.  Kalendas  Aprilis  anno  Domini  M°.CC°.  quinquagesimo.  Nos  vero  Bernhardus  comes8) 
et  nos  consules  et  commune  civitatis  Paderburnensis,  quia  predictis  interfuimus  et  prescripta  compositio 
facta  est  nostro  accedente  consilio  et  consensu,  etiam  huic  scripto  sigilla  nostra  duximus  apponenda.  Amen *). 

Die  Siegel  dee  DompropsteB  und  das  neuere  des  Domcapitele  sind  bis  anf  geringe  Bruchstucke  ganz  zerstdrt;  das 
des  Grafen  der  Stadt  Paderborn  und  das  der  Stadt  Paderborn  sind,  was  sehr  za  bedauern,  von  den  nooh  vor- 
handenen  Siegelriemen  ganz  abgefallen. 

415. 

*  Erzbischof  Conrad  von  Coin  gewdhrt  alien  denjenigen  im  Deutschen  Reich,  welche  der  durch  Brand  und 
Rauber  verwtisteten  Kirche  des  Stifts  Schildesche  Unterstutzung  zur  WiederhersteUung  gewahren  wiirden, 
eine  Indulgenz  von  40  Tagen,  erlasst  ihnen  einen  Fasttag,  die  gebrochenen  Geliibde,  die  Beleidigungen  der 

Eltern,  tnit  Ausnakme  jedoch  der  handgreiflichen ,  und  die  in  der  Beichte  vergessenen  Siinden.  1250 

April  1.  Coin.  —  Or.  Stift  Schildesche  U.  18. 

Conradus  Dei  gracia  sancte  Goloniensis  ecclesie  archiepiscopus,  Italie  archicancellarius,  apostolice 
sedis  legatus  universis  Christi  fidelibus  per  regnum  Theutonie  constitutis  salutem  in  auctore  salutis. 


•)  So  allein  ist  zu  lesen,  der  Sinn  aber  offenbar:  Paderbornsche  Malter.  —  3)  Aus  der  Familie  von  Osede.  Vgl.  die 
Urkunde  vom  2.  Juni  1250  Nr.  419,  wo  auch  ein  Bruchstuck  seines  Siegels.  —  *)  Auf  der  Rfickseite  stent  von  einer 
Hand  des  XIV.  Jahrhunderts :  proprietas  molendini  super  Paderam. 

34* 


Digitized  by 


Google 


268  1260. 

Quoniam,  at  ait  apostolus,  omnes  stabimus  ante  tribunal  Chris  ti,  recepturi  prout  in  corpore  gessimus 
sive  bonum  fuerit  sive  malum,  oportet,  nos  diem  messionis  extreme  misericordie  operibus  prevenire  ac 
eternorum  intuitu  seminafre  in  terris,  quod  reddente  Domino  cum  multiplicato  fructu,  recolligere  valeamus 
in  celis,  firmam  spem  fiduciamque  tenentes,  quoniam  qui  parce  seminat,  parce  et  metet  et  qui  seminat 
in  benedictionibus,  de  benedictionibus  et  metet  vitam  eternam.  Gum  igitur  sicut  dilecte  in  Cbristo  decana 
et  conventus  ecclesie  Schildecensis  Paderburnensis  diocesis  nobis  lacrimabiliter  intimarunt,  ipsa  ecclesia 
per  incendia  impiorum  miserabiliter  sit  vastata,  nee  ad  reparatdonem  ipsius  proprie  sibi  suppetant  facul- 
tates,  universitatem  vestram  rogamus  et  bortamur  in  Domino  in  remissionem  vobis  peccaminum  iniun- 
gentes,  quatinus  de  bonis  a  Deo  vobis  collatis  pias  elemosinas  et  grata  karitatis  subsidia  erogetis  eisdem, 
ut  per  subventionem  vestram  ipsam  ecclesiam  valeant  reparare,  vosque  per  hec  et  alia  bona,  que  Domino 
feceritis  inspirante,  felicitatis  eterne  vobis  premia  comparetis.  Nos  enim  de  omnipotentis  Dei  misericor- 
dia,  beatorum  quoque  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  mentis  et  auctoritate  confisi  omnibus  vere  peni- 
tentibus  et  confessis,  qui  manum  ad  hoc  eis  porrexerint  adiutricem,  quadraginta  dies  pariter  etkarenam 
unam  de  iniuncta  sibi  penitentia,  vota  fracta  si  ad  earedierint,  offensas  patrum  et  matrum  sine  iniectione 
manuum  violenta,  necnon  peccata  oblita  misericorditer  relaxamus,  presentibus  perpetuo  robore  duraturis. 
Datum  Colonie  anno  Domini  millesimo  CC°  quinquagesimo  Kalendas  Aprilis. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

416. 

*  Erzbischof  Conrad  von  Coin  bestatigt  dem  Klosier  Wormeln  das  ihm  von  den  Grafen  von  Everstein  geschenkie 

Patronatrecht  iiber  die  dortige  Pfarre  lJ.  1250  Marz  21.  Coin.  —  Abschr.  Msc.  VII.  4519  S.  2. 

Conradus  Dei  gratia  sancte  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus,  Italie  archicancellarius,  apostolice  sedis 
legatus  dilectis  in  Christo  magistro  et  conventui  monialium  monasterii  in  Wermlo  (sic I)  Maguntinensis  dio- 
cesis .  .  Gum  igitur  sicut,  dilecte  in  Christo  filie,  nobis  insinuare  curastis,  nobiles  viri  Conradus  et  Otto 
comites  de  Eversteyn  et  alii  fratres  ipsorum  ius  patronatus  ecclesie  in  Wermlo  cum  omnibus  attinentiis, 
que  ad  eosdem  comites  spectabant,  vestro  monasterio  contulerunt,  ut  exinde  orationum  vestrarum  parti- 
cipium  consequi  mereantur,  nos  vestris3),  quas  favore  prosequimur  speciali,  supplicationibus  grato  con- 
currentes  assensu,  vobis  collationem  predictam  sicut  et  rationabiliter  facta  est,  auctoritate  qua  fungimur 
confirmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus  etc.  Datum  Colonie  XII.  Kalendas  Aprilis  anno 
Domini  M°.CC°.  quinquagesimo. 

417. 

*  Abt  Hermann  und  der  ganze  Convent  des  Klosters  Corvey  verkaufen  ihr  Amt  Scherfede*)  nebst  eimgen  an- 
deren  GiUern  dem  Kloster  Hardehausen  fur  584  Mark.  1250  Marz  21.  —  Or.  Kl.  Bardehausen  U.  71. 

Hermannus  Dei  gracia  abbas,  Albertus  prior,  Strigerus  prepositus  et  conventus  Corbeyensis  ecclesie  etc. 
Innotescat  presentibus  pariter  quam  futuris,  quod  totum  officium  nostrum  in  Scerve  cum  omnibus  perti- 
nentiis  suis  sive  ad  servitium  abbatis  sive  ad  iter  regis  seu  ad  quodcumque  ius  pertineant,  nichil  penitus 
excipientes,  item  omnia  bona  nostra  in  Guise4)  et  in  Syrikessen6)  et  to  tarn  decimam  eiusdem  ville  etiam 
minutam,  cum  omnibus  pertinentiis  suis,  aquis,  nemoribus,  et  silvis,  pratis  et  pascuis  viis  et  inviis  pro 
maiori  utilitate  ecclesie  nostre  abbati  et  conventui  monasterii  in  Hersuithehusen,  Cysterciensis  ordinis,  de 


i)   Vergl.  die  Urkunde  vom  11.  Mai  1246  Nr.  864.  —  *)  Das  Mia  hat  nostra.  —  *)  NW.  von  Warburg.  —  «)  Wohl  Gate, 
Kr.  Paderborn  Kspl.  Elsen.  —  A)  tJber  Sirixen  vergl.  oben  an  Nr.  148  not.  3. 


Digitized  by 


Google 


1250.  269 

con8ilio  et  consensu  ministerialinm  nostrorom  vendidimus  pro  quingentis  et  octoginta  quatuor  marcis 
legalium  denariorum  per  duodecim  solidos  numeratorum  absolute  et  libere  possidenda,  translata  proprie- 
tate  et  dominio  ad  eosdem.  Que  nimirum  bona  iuxta  estimationem,  qua  secundum  terre  nostre  consue- 
tudinem  bona  vendi  solent,  nuequam  carius  potuissemus  distraxisse.  Prefati  vero  abbas  et  conventus  de 
HersuithehuBen  tanti  comparare  propter  vicinitatem  et  commoditatem  sui  monasterii  decreverunt.  Nos 
autem,  scilicet  abbas  et  conventus  Corbeyensis  ecclesie,  quia  concorditer  in  distractione  predictorum  bo- 
norum  consensimus,  contra  quemlibet  eos  impulsantem  quocunque  gravamine  vel  molestia  warandiam 
prestamus.  Porro  ut  gesta  fideliter  inconvulsa  permaneant,  presentem  paginam  fecimus  conscribi  et  sigilli 
nostri  necnon  sigilli  capituli  nostri  munimine  roborari.  Testes  vero  gestorum  sunt  totus  conventus  Cor- 
beyensis: Albertus  prior,  Strigerus  prepositus,  Tymmo,  Theodericus,  Johannes,  Sifridus,  Heinricus,  Thet- 
marus,  Heinricus,  Wicbertus,  Albertus,  Bertoldus,  Sifridus,  Bernhardus,  Ludolfus,  Frithericus,  Albertus, 
Wilhelmus,  Hermannus,  Borchardus,  Widekindus,  Hermannus,  Theodericus,  Conradus,  Heinricus;  clerici: 
Heinricus  decanus  Nove  Ecclesie,  Hermannus  scolasticus  ibidem;  ministeriales:  Conradus  dapifer,  Frithe- 
ricus pincerna,  Bertoldus  marschalcus,  Theodericus  camerarius,  Raveno  de  Papenhem,  Bernhardus  de 
Dalewic,  Albertus,  Herboldus,  Lippoldus  fratres  de  Amelungessen,  Albertus  de  Lutersen,  Bodo  de  Hor- 
husen  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  Corbeye  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo 
Xn.  Kalendas  Aprilis. 

Beide  Siegel  sind  abgefallen. 

418. 

*  Die  Abtissin  Wiltrudis  von  Neuenheerse  bekundet,  dass  sie  den  Bitter  Thethard  von  Welda  mit  einem 
Gute  ihres  Stifts  zu  Enchere1)  belehnt  habe.  Zeugen:  Cunegundis  preposita,  Beatrix  decana,  Alheidissco- 
lastica,  Jutta,  Metthildis  canonice;  Helmungus,  Johannes,  Bernhardus,  Henricussacerdotes;  Udo,  Conra- 
dus, Godescalcus,  Hermannus,  Bernhardus,  Apollonius  laid  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  anno 
gracie  M°.CC°.L°,  datum  in  Herse  VHI.  Kalendas  Junii  (Mai  25).  —  Or.  Kl.  Hardehausen  U.  72. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 

419. 

*  Der  Graf  von  Paderborn,  Bemhard  Edler  von  Oesede7),  verpfdndet  mit  Zustimmung  seiner  Gemahlin  und 
seiner  Erben  einen  von  der  Dompropstei  ihm  ais  Lehen*)  Ubertragenen  Zehnten  an  den  Dompropst  Heinrich 
von  Schwalenberg  mit  dem  Vorbehalt  der  Wiedereinlbsung  und  unter  der  Bedingung,  dass,  wenn  er  die  von 
diesem  Zehnten  zu  prastirende  Kornrente  dem  Domcapitel  nicht  zahlen  wurde,  der  Dompropst  dies  statt  seiner 
thun  soUe,  um  welchen  Betrag  dann  aber  die  Pfandsumme  wachsen  werde.    1250  Juni  2.  Paderborn. 

—  Orig.  Fr.  Paderborn  U.  178. 

Nobilis  vir  Bernhardus  deOsedhe,  comes  Paderburnensis,  omnibus,  ad  quorum  noticiamhoc  scriptum 
pervenerit,  salutem  in  Domino.     Tenore  presencium  litterarum  mearum  coram  testibus  ad  hoc  rogatis  et 


l)  So  ist  nach  dem  Vermerk  auf  der  Riickseite  der  im  Original  fast  erloschene  Name  zn  lesen.  Den  Ort  selbst  weiss 
ich  nicht  zu  denten.  —  *)  Grafen  der  Stadt  Paderborn  finden  sich  urkundlich  seit  dem  Anfange  dee  12.  Jahrhnnderts ; 
znerst  Elferns  mit  seiner  Qattin  Regelindis  in  den  J.  1109—1130,  in  letzterem  Jahre  auch  dessen  Sohn  Heinrich; 
ein  Enkel  dieses  Heinrich  wird  der  Edle  Amelnng  sein,  der  arknndlich  in  den  Jahren  1185—1197  und  dann  noch  im 
13.  Jahrhnndert  in  den  Urknnden  ans  den  Jahren  1210  and  1213  Nr.  89  and  55  erwahnt  wird.  Da  diese  leiztere 
Urkunde  Amelongs  Sohn  Heinrich,  der  in  den  Jahren  1194  -1197  vorkommt  (vergl.  fiber  dieses  Alles  meinen  Index 
zu  Erhards  Regg.  p.  74),  noch  erwahnt,  so  vermuthe  ich,  dass  mit  diesem  das  Graflich  Paderbornsche  Haas  im  Manns- 
stamme  ansstarb  and  die  Orafsohaft  durch  dessen ,  den  in  dieser  Familie  altherkommlichen  Namen  Regelindis  fuhrende 


Digitized  by 


Google 


270  1250. 

subscriptis  confiteor  manifeste,  me,  Regelhindis  uxoris  mee,  Hildeburgis,  Heilewigis,  Elizabeth  et  Rege- 
lhindis heredum  nostrorum  accedente  consensu,  muris  civitatis  Paderburnensis  decimam  adiacentem  do- 
mino Henrico  de  Sualenberch  preposito  Paderburnensis  ecclesie  eiusque  successoribus,  qui  pro  tempore 
fuerint,  quibus  earn  legaverit,  pro  quinquaginta  marcis  legalis  monete  in  civitate  Paderburnensi,  titalo 
pignoris  obligasse,  eiusdem  decime  fructibus  in  sortem  nullatenus  computandis '),  cum  semper  propositus 
Paderburnensis  nomine  ecclesie  sue  iam  dicte  decime  in  veritate  proprietarius  habeatur.  Michi  etiam  et 
uxori  mee  nostrisque  communibus  heredibus  redimendi  pro  quinquaginta  marcis  decimam  antedictam 
potestatem  liberam  reservavi,  et  nulli  nisi  preposito,  dummodo  earn  emere  voluerit,  eadem  decima  est 
vendenda,  nee  ad  aliam  personam  quacumque  arte  vel  titulo  transferenda.  Item  si  ego  Tel  mei  heredes 
annuatim  capitulo  Paderburnensi  in  festo  beati  Viti2)  decern  spikermolder  tritici  de  tritico,  quod  di- 
citur  sunderwete,  de  eadem  decima  debita  non  solverimus,  tunc  propositus  capitulo  solvet  annuatim 
annonam  supra  dictam,  per  quam  solutionem  secundum  veram  estimationem  tempore  solutionis  annone 
capitulo  faciendam  summa  debiti  quinquaginta  marcarum  durante  obligatione  decime  augmentabitur  an- 
nuatim. Actum  Paderburne  presentibus  testibus:  Hermanno  camerario,  Ludolpho  cellerario,  Henrico 
thesaurario,  Gerungo,  Thiderico  de  Susato  canonicis  Paderburnensibus;  Yolquino  cellerario  sancti  Petri; 
Wernhero  de  Brakel,  Wernhero  Stapel,  Henrico  camerario,  Alberto  deNedere,  Lodewico  Bulomast,  Con- 
rado  de  Tyto,  Alberto  de  Balhornen,  Henrico  Duvelescopmann  iudice  civitatis  Paderburnensis,  Henrico 
Ysheri,  Henrico  iudice  de  Aspedhere8)  et  aliis  quampluribus,  Hllto  Nonas  Junii  anno  Domini  M°.CC°. 
quinquagesimo. 

Yon  dem  Siegel  des  Paderborner  Grafen  Bernhard  von  Osede,  einen  aufgerichteten  gekronten  Lowen  mit  empor- 
gerccktem  Schweif  darstellend,  hat  sich  noch  die  obere  Halfte  erhalten. 

420. 

*  Der  Dompropst  Hetnrich  bestdtigt  obigen  Vertrag.  1250  Juni  2.  —  Or.  Fr.  Paderborn  U.  179  4J. 


Schwester  auf  deren  Gemahl  den  Edlen  Bernard  von  Osede  uberging.  Yergl.  die  U.  vom  26.  Mai  1257.  Diese  Grafin 
Regelindi8  ist  es  dann  ohne  Zweifel,  von  welcher  wohl  nach  dem  Tode  ihres  Gemahls  der  jetzt  regierende  Bischof 
die  Grafschaft  kauflich  erstand,  wordber  er  in  seinem  Testamente  vom  5.  Juni  1277  sich  so  ausdriickt:  Preterea  co- 
mitisse  de  Paterburna  dabuntur  a  successoribus  meis  sexaginta  marce,  quae  sibi  adhuc  non  solvi  de  comitia  Pader- 
burnensi, ut  tenebar,  aut  eadem  comitia  detinetur  minus  iuste.  Dieser  Kauf  konnte  um  so  eher  geschehen,  als,  wie 
diese  Urkunde  zeigt,  der  Ehe  Bernhards  v.  Osede  und  Begelindis  nur  Tochter  entsprossen  waxen. 

Das  urspriinglich  Osnabriicksche  Geschlecht  der  Edlen  von  Osede  war  wohl  mit  Bischof  Bernhard  I.  1127 — 1160; 
der  diesem  Hause  entstammte ,  in's  Bisthum  Paderborn  gekommen.  Nach  den  im  Index  p.  71  gesammelten  Stellen  findet 
sich  in  der  Zeit  von  1198—1184  dessen  Bruder  Liudolf,  und  von  1173—1191  des  letzteren  Sohn  Widekind.  Als  mit  Bisch. 
Bernhard  III.  1203—1223  wieder  ein  Mitglied  des  Hauses  Osede  den  bischoflichen  Stuhl  ra  Paderborn  bestieg,  wird 
auch  wohl  Bernhard  jene  Ehe  mit  der  Erb tochter  des  alten  Graflichen  Hauses  eingegangen  sein.  Doch  ist  sein  ver- 
wandtschaftliches  Verhaltniss  zu  dem  Bisch.  Bernhard  III.  und  ihr  beiderseitiges  zu  Widekind  und  Liudolf  mir  bis 
jetzt  nicht  klar.  Vergl.  auch  oben  Nr.  354  die  Abdinghofer  Urk.  von  1245  und  Nr.  414.  —  *)  Dies  besagt  deutlich 
die  folgende  Urkunde.  —  *)  D.  i.  der  jahrliche  Ertrag  des  Zehnten  soil  auf  das  Pfandcapital  nicht  angerechnet  und 
von  ihm  nicht  abgeschrieben  werden.  —  f)  Juni  15.  —  *)  Da  hier  neben  dem  Richter  der  Stadt  Paderborn  auch  ein 
solcher  fur  den  Stadttheil  Aspethere  genannt  wird,  so  muss  dieser  eine  besondere  selbststandige  Verfessung  gehabt 
haben.  —  ♦)  Bemerkenswerth  hierin  ist  nur  folgende  S telle:  quod  cum  nos  muris  civitatis  Paderburnensis 
adiacentem  decimam  nobili  viro  Bernhardo  de  Osedhe  comiti  Paderburnensi,  Begelhindi  uxori  sue, 
Hildeburgi,  Heilewigi,  Elizabeth  et  Regelhindi  heredibus  suis  in  beneficio  seu  pheudo  contulisse- 
mus,  etc. 


Digitized  by 


Google 


1250.  271 


421. 


*  hnocenz  IV.  erlaubt  dem  Deehanten  und  dem  Capitel  des  St.  Dionys- Stiffs  zu  Enger  l)  aus  den  Banden 
P&n  Laien  Zehnten  in  andern  ICirchspiekn  unter  Genehmigung  der  betreffenden  Pfarrer  und  Pfarreingesessenen, 

und  unter  der  Bedingung,  die  Zehnten  ihnen  sum  Kaufpreise  zu  iiberlassen,  anzukaufen.  1250  JuU  10. 
Lyon.  —  Or.  Stift  SS.  Johann  und  Dionys  zu  Berford  U.  9. 

Innocentius  episcopus  servus  servorum  Dei  dilectis  filiis  decano  et  capitulo  ecclesie  Angariensis  Osna- 
Imrgeiiais  diocesis  ealutem  et  apostolicam  benedictionem.  Devotionis  vestre  precibus  inclinati,  redimendi 
iecimas  de  maaibus  laicorum  in  parrochiis  alienis,  rectorum  ecclesiarum,  in  quarum  parochik  decime 
ipse  consistent,  et  diocesanorum  ipsorum  accedente  consensu,  vobis  auctoritate  presentium  concedimus 
facultatem,  sufficienti  priusavobis  prestita  caution e,  quod  ecclesiis  ipsis  eas  restituere  teneamini,  quando- 
cunque  vobis  ab  earum  rectoribus  fuerit  de  redemptionis  pretio  satisfactum.  Nulli  ergo  omnino  hominum 
Keeat  banc  paginam  nostra  concessions  infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc 
attemptare  presumpserit,  indignationem  omnipotent^  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  se 
aoverit  incnrsunrm.  Datum  Lugduni  YI.  Idus  Julii,  pontificates  nostri  anno  octavo. 
Die  Bulle  hangt  an  einer  Schnur  von  rothen  and  gelben  seidenen  Faden. 

422. 

*  Graf  Widekind  von  Schwalenberg  verkauft  die  Vogtei  iiber  zwei  Giiter  des  Klosters  Marienmiinster  diesem 
letzteren  fur  9  Mark.  1250  August  9.  Burg  Schwalenberg.  —  Abschr.  Msc.  I. 129  foi  7  u.  26;  II.  27  S.  244; 

VII.  4512  S.  31;  Regest   VI.  224  S.  58. 

Widekindus  Dei  gratia  comes  de  Swalenberg  omnibus  hoc  scriptum  videntibus  salutem  in  eo,  qui  est 
sabs  omnium.  Quia  Veritas  multoties  calumniam  patitur,  expeditut,  que  coram  nobis  aguntur,  in  scripta 
pnblica  redigantur.  Sciant  ergo  presentes  et  posteri,  quod  nos  una  cum  matre  nostra  Ermegarde,  nee 
non  et  fratribus  nostris  Gunthero,  Adolpho  et  Alberto  ad  instantiam  Hermanni  abbatis  monasterii  sancte 
Marie  prope  Swalenberg  et  sui  conventus,  advocatie  quam  habuimus  in  curtibus  eiusdem  ecclesie  Heckhusen 
videlicet  et  Swinderessen  a)  propter  Deum  et  penuriam  ipsius  ecclesie  pro  quadam  summa  pecunie,  videlicet 
novem  marcarum,  renuntiamus  ipsamque  advocatiam  eidem  ecclesie  Kbere  et  quiete  conferimus  possid en- 
dam  in  perpetuum,  bene  volentes,  ut  ad  communes  usus  universis  ibidem  Deo  deservientibus  et  ad  me- 
liorem  vite  sustentationem  fructus  exinde  augeatur  prebendarum.  Testes  huius  rei  sunt:  sacerdotes  Lam- 
bertus  plebanus  de  Swalenberg,  Everhardus  plebanus  de  Colrebecke;  milites  Theodericus  et  Henricus 
firatres  dicti  de  Elmeringhusen,  Johannes  de  Wigighusen;  famuli  Hermannus  de  Donepe,  Amelunghus  de 
Schitere  aliique  quamplures.  In  cuius  rei  robur  et  testimonium  presentem  paginam  cum  appensione  nostri 
sigilli  fecimus  communiri.    Acta  sunt  in  castro  Swalenberg  anno  Domini  M°.CC°.L°,  V.  Idus  Aogusti. 

423. 

Graf  Otto  von  Ever  stein  schenkt  dem  Klosier  Wormeln  das  Patronatreeht  iiber  die  Kirche  in  Beddinghausen  *J. 
1250  December  25.  —  Abschr.  Msc.   VII.  4519  S.  7;  gedr.  v.  Spilcker  Gr.  v.  Ever  stein  S.  94. 

Otto  Dei  gratia  comes  de  Eversten  hanc  paginam  visuris  salutem  et  omne  bonum.    Omnium  noticie, 
quorum  presens  scriptum  oblatum  faerit,  declaramus,  quod  anime  nostre  salutis  intuitu  ecclesiam  in  Hed- 


')  Datselbe  wnrde  1414  in  die  Nenstadter  Kirche  zn  Herford  verlegt,  nnd  fuhrte  seitdem  den  Namen:  Stift  SS.  Johann 
u.  Dionys.  —  *)  Bine  Ansfertigung  des  Copiars  hat  Suedheesen.  Die  Lage  beider  Outer  habe  ich  nicht  zn  ennitteln 
vermocht.  —  9)  Bei  Ganaiean  Kr.  Brilon. 


Digitized  by 


Google 


272  1250. 

dinchosen  cum  uostri  filii  Alberti  omniumque  nostrorum  heredum  consensu  cenobio  Wormelon  contulimus 
perpetuo  iure  libere  possidendam.  In  huius  rei  testes  sunt:  sacerdotes  dominus  Johannes  de  Westhem, 
dominus  Hennannus  de  Wettere;  milites  dominus  Ernestus  de  Wellede  !),  Ernestus  de  Howethe, 
Berecherus  et  germanus  suus  de  Wormelen.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC°.L°.  in  die  Nativitatis 
Domini,  Conrado  preposituram  Wormelen,  Kunegunda  abbatissa  et  Frederine  ius  et  curam  priorisse  regente. 

424. 

*  Albert  von  Scardenberg2]  enlscheidet  mil  andern  Schiedsrichtern  einen  Streit  zwischen  dem  Kloster  Ab- 
dinghof und  einer  VasaUin  dahin,  dass  diese  zwar  ein  Lehnsgut  fur  5  Mark  versetzen  darf,  aber  dafiir 
einstehen  muss,  dass  ein  Zins  von  4  SchilUngen  davon  jahrlich  gezahlt  werde,  wo  nicht,  werde  das  Gut 

an  das  Kloster  zuriickfaUen.    1250.  —  Or.  Kl.  Abdinghof  U.  53. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis  .  .  .  Sciant  tarn  presentes  quam  futuri  temporis  homines, 
quod  ego  Albertus  de  Scardenberg,  Gumbertus  dictus  Parreman,  Adolphus  de  Budellthorp,  Wernherus 
de  Nedere,  Gerhardus  villicus,  Thetmarus  de  Uflo,  cum  essemus  arbitri  super  causa  defectus  prebende 
sue  f  sic  I  J  de  duobus  mansis  suis  in  parvo  Messere,  ordinandum  in  hunc  modum  decrevimus,  quod  do* 
mina  Alheithis  de  Uflo  *)  consensu  Henrici  dicti  Curtis  eosdem  mansos  ecclesie  apostolorum  Petri  et  Pauli 
in  Patherbornen  pertinentes,  quos  in  benefitio  pheodali  possedit,  domino  Johanni  militi  de  Husen  titulo 
pignoris  quinque  marcis  obligavit  conditione  tali,  ut  iam  prefatus  Johannes  miles  annuatim  hinc  inde* 
quatuor  solidos  graves  persolvat.  Quos  si  forte  neglexerit,  quinque  marce  prescripte  cum  debita  pensione 
ecclesie  debentur  et  domina  Alheithis  post  insinuationem  eius  statute  succedet  pensioni.  Quam  si  casu 
negligeret,  eadem  bona  libera  ad  ecclesiam  redibunt.  Testes  huius  rei  sunt:  Arnoldus  thesaurarius  et 
Henricus  Rulsten,  per  quos  hec  determinata  sunt;  Menfridus  Novi  Oppidi  4)  et  Helmwicus  de  Holthosen  ple- 
bani;  Ludolphus  de  Nedere,  Albertus  monetarius,  Johannes  de  Hildeboldissen,  Nicolaus,  Hinricus  Nagel 
et  alii  quamplures.  Ut  autem  ista  rationalis  nostra  ordinatio  rata  et  inconvulsa  permaneat,  tarn  nostro 
quam  nove  civitatis  in  Wartberg  sigillo  presens  pagina  extat  communita.  In  cathedra  Petri  pensio  sol- 
vetur.  Acta  sunt  hec  a.  gr.  M°.GG°.  quinquagesimo  temporibus  domini  Symonis  Paderbornensis  electa, 
regnante  Willehelmo  rege  Romanorum. 

Das  Siegel  des  Albert  von  Scardenberg,  ein  gekrontes  Haupt,  aus  dem  zwei  zuerst  nach  unten  gehende,  dann  nach 
oben  gebogene  Arme  mit  ausgebreiteten  Fingern  herausspringen,  ist  ziemlich  gut  erhalten6). 

425. 

*  Das  Capitel  des  h.  Servatius  zu  Maestricht  6J  bekundet,  dass  eineim  Bisthum  Paderborn  lebende ,  ihmwachs- 

zinspflichtige  Familie  unter  dem  Schutze  des  Abts  von  Abdinghof  steht.     0.  J.  urn  1250  y.  —  Or. 

Kl.  Abdinghof  U.  38. 

H.  Dei  gratia  decanus,  H.  custos  totumque  ecclesie  beati  Servatii  Traiectensis  capitulum  omnibus 
hoc  scriptum  intuentibus.    Universitati  vestre   significare  dignum  duximus,  Cristinam  et  Alios  ipsius  et 


»)  Welledie  das  Copiar.  —  a)  Niederhessen  S.  von  Liebenau.  Vgl.  Nr.  262.  —  »)  Westuffeln  SO.  von  Niedermeiaser.  VgL 
Addit.  Nr.  33.  —  *)  Ob  von  Warburg? —  6)  £s  findet  sich  auch  in  der  Colnischen  Ausfertigung  des  Friedens  zwischen 
Coin  und  Paderborn  v.  J.  1256.  —  *)  Ich  habe  das  Traiectensis  der  Urkunde  auf  Maestricht  geglaubt  beziehen  zu 
mussen ,  da  in  Utrecht  nach  Busching  X.  145.  146  ausser  dem  dem  h.  Martin  geweihten  Dom ,  nur  die  Eapitelskirchen 
zu  St.  Salvator,  St.  Maria,  St.  Peter  und  St.  Johann  war  en,  auch  Heda's  historia  episcopatus  Ultraiect.  keine  Serva- 
tiuskirche  ergiebt,  dagegen  in  Maestricht  nach  Busching  1.  c  215  zwei  Collegiat-Kirchen  sind,  von  welchen  er  die 
Schutzpatrone  allerdings  nicht  angiebt.  —  7)  Nach  dem  Charakter  der  Schrift  angenommen. 


Digitized  by 


Google 


1250.  273 

Alias  in  diocesi  Paderburnensi  commorantes  ecclesie  nostre  iure  cerocensualium  pertinere  et  abbatis  Pa- 
derbnrnensis  tuitioni  a  nobis  eosdem  commissos.  Unde  si  quia  ipsos  aliquo  indebito  modo  gravare  pre- 
gnmpserit,  per  merita  beati  Servatii  sibi  timere  poterit  pro  tali  iniuria  non  inmerito  iram  superni  vin- 
dicis  imminere. 

Yon  dem  Siegel  ist  noch  em  Bruchstuck  mit  dem  grosseren  Theil  von  der  sitzenden  Figur  des  beiligen  Servatiug 
in  kfinstlerisch  sebr  schoner  Ausfahrung  erhalten.  Das  Siegel  ist  noch  jetzt  auf  der  Riickseite  der  Urkunde 
befindlich,  and  mit  derselben  durcb  einen  schmalen  bindurcb  gezogenen  Pergamentatreifen  verbunden. 

426. 

Hitter  Adam  van  Aspe  schenkt   der  Kir  die  des  h.  Petrus  zu  Ober- Marsberg  (Eresburg)  gewisse  Giiter  unter 
der  Bestimmung ,  doss  aus  ihrem  Ertrage  bestimmte  Geldzahlungen  an  die  Stifter  Marsberg,   Bredelar  und 
Arolsen,  so  wie  an  13  Kirchen  zur  Beschaffung  des  Messweines  geleistet  werden  sollen.  1250.  —  Oi\  Prapstei 
Marsberg  U.  6b,  Abschr.  Msc.  II.  101.  p.  23;  40  p.  539;  gedr.  Seibertz  U.-B.  /.  Nr.  264. 

C.  In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Frater  Widekyndus  abbas  in  Breydelar,  Thimo  prepo- 
sitas  Montis  Martis,  Bertoldns  propositus  in  Aroldessen ,  consulesque  inMersberg1),  omnibus  hanclitteram 
visuris  notum  esse  cupimus,  quod  Adam  miles  de  Aspe2)  libere  conditionis  homo,  pronus  ad  omne  opus 
bcmum ,  aream  quandam  in  Horhusen  sitam  et  agros  quosdam  proprie  sibi  pertinentes  ex  ista  parte  aque? 
fertonem  et  tree  obulos  solventes,  ecclesie  sancti  Petri  in  Monte  Martis  pro  remedio  anime  sue  et  suo- 
rum  fidelium,  de  consensu  filie  sue  Sophie  et  mariti  sui  Arnoldi  militis  et  alterius  filie  sue  Alheydis  non- 
dumadhuc  maritate,  proprietario  iure  assignavit  omni  iure  suo  cedens.  Ita  tamen,  ut  prepositus  ecclesie 
iam  dicte  perpetuo  tribus  vicibus  in  anno,  videlicet  in  nativitate  Domini,  in  pascha  et  pentecoste,  mo- 
nasteriis  Breydelar,  Aroldessen  et  sue  ecclesie  duos  denarios  graves  de  fertones),  omni  excusatione  re- 
mota  dare  non  omittat,  quibus  vinum  ad  sacrificium  compare tur  in  festis  memoratis.  Keliquos  XVIII 
denarios  et  tres  obulos  adhuc  superstates  idem  prepositus  XIII  ecclesiis:  ecclesie  sancti  Magni  in  Hor- 
husen4) et  sancti  Dionisii,  Esnethe5),  Westhem*),  Dorpethe,  Bilenchusen7),  Hadebergenhusen,  Hesma- 
rinchusen,  Eligenhusen  *) ,  Urdorp9),  Vassenbike  10),  Hetdinchusen  n),  Osnynge12),  in  opus  simile  taliter 
distribuens  videlicet  in  festo  Thome  apostoli,  in  cena  Domini ,  in  vigiliaPentecostes,  semper  cuilibet  harum 
ecclesiarum  nuntiis  obulatam  ,s)  vini  ad  sacrificium  procurabit.  Hoc  adiecto,  quod  in  hiis  tribus  sollempni- 
tatibus,  sicut  actenus  fecerunt,  vinum  non  mendicabitur.  Si  quis  tunc  non  indiguerit,  vel  forte  afferre 
di8tulerit,  in  sacris  diebus  afferre  poterit;  si  tunc  neglexerit,  prepositus  ilia  vice  solutus  erit.  Ut  igitur 
hums  donationis  ordinatio  rata  et  inconvulsa  in  evum  consistat,  presentem  paginam  sigillorum  nostrorum 
appensione   communimus.     Si  quis  vero  ipsum  vinarii  donum  irreverenter  quolibet  modo  temerare  pre- 


l)  Bei  Seibertz  falschlich:  Marsberg.  —  *)  Ort  bei  Marsberg,  nach  Seibertz  III.  560,  doch  schwerlich  im  Preussiacben, 
da  er  weder  auf  der  Karte  des  Kreises  Brilon,  noch  in  v.  Yiebabns  Ortschafts-Verzeichniss  des  Reg. -Bee.  Arnsberg 
sich  verzeichnet  findet,  ebensowenig  Dorpethe  and  Hadebergenhusen.  tlber  Aspe  vergl.  die  Marsberger  U.  v.  1278. 
—  *)  D.  h.  von  dem  Haupt-Ertrage  des  Guts,  dem  ferto,  sollen  diede  Denare  gezahlt  werden.  —  ♦)  Nieder-Marsberg; 
von  Marsberg  aus  liegen:  —  *)  Essen tho  NW.  —  •)  Westheim  NO.  —  *)  BiUinghusen  NO.  —  *)  Ellingsen  bei  Soest 
nach  Seibertz  III.  579;  doch  bezweifele  ich,  class  dies  hier  gemeint  sei.  —  •)  Udorf  SO.  von  Marsberg.  —  1o)  Was- 
beck  SO.  —  ")  Heddingbausen  SO.  —  ")  Wohl  identisch  mit  Osninctorp,  nach  Seibertz  III.  618  bei  Bredelar.  — 
Ia)  Diese  Urkunde  ist  fur  die  damaligen  Munzverhaltnisse  nicht  unwichtig.  Der  Geldertrag  der  geschenkten  Giiter 
bestand,  wie  oben  angegeben,  aus  einem  ferto  und  3  oboli.  Hiervon  eshielten  Bredelar,  Arolsen  und  Marsberg  jedes 
dreimal  im  Jahre  je  zwei  Denare,  also  zusammen  18  Denare.  Die  iibrigen  18  Denare  und  8  Oboli  wurden  auf  drei- 
zebn  andere  Kirchen  so  vertheilt,  class  jede  3mal  im  Jahre  einen  Obolus  erhielt,  von  welchen  2  auf  den  Denar  gin- 
gen.  Also  18  X  2  +  3  =  39  Oboli.  Zusammen  wurden  also  verausgabt  36  Denare  und  3  Oboli;  hiernach  mussten 
also  36  Denare  =  einem  ferto  gewesen  sein,  was  in  der  That  zutrifft,  indem  nach  Grote,  Munzstud.  I.  195  der 
ferto  =  %  Mark,  also  gleich  8  solidis  war. 

W«tt  UA.Bnch.    IV.  35 


Digitized  by 


Google 


274  12  50. 

8umpserit,  sanguis  Domini,  qui  ex  eo  confici  debuit,  de  manibus  eius  requiratur,  quin  super  reatu  suo 
resipiscendo  citius  conteratur.  Ceterum  sciendum,  quod  filie  Adame  iam  dicti  et  gener  eius  prefatus 
ratum  etiam  habent,  quidquid  de  bonis,  que  in  Thuissene  ')  habet,  idem  Adam  ordinare  voluerit  aut  ven- 
dendo  vel  pro  dfono  largiendo,  omni  iuri  in  eisdem  bonis  habito  sollempniter  renuntiantes.  Acta  sunt 
hec  anno  gratie  M°.CC°.L°,  indictione  octava.  Huius  rei  testes  sunt:  Alradus  miles,  Fredehardus  magi- 
ster  consulum,  Hermannus  monetarius  et  frater  suus  Conradus,  Ludolfus  de  Capella,  Bertoldus,  Godefri- 
dus  de  Eleren,  Albertus  de  Mulhusen  et  consules  omnes  et  alii  quamplures. 

Das  Siegel  des  Abts  von  Bredelar  ist  ziemlich  gut,  von  dem  des  Propstes  von  Maraberg  aber  nur  der  ontere  Theil 
erhalten;  die  anderen  zwei  sind  abgefallen. 

427 

*  Der  Edle  Beridiard  von  Lippe  entldsst  einen  Ministerialen  aus  dem  Horigkeitsverholtnisse.  1250.  Quernhetm. 

—  Or.  Fiirst-Abtei  Herford  U.  46. 

Bernardus  nobilis  de  Lippia  universis  hanc  litteram  intuentibus  notum  esse  cupimus,  quod  nos 
Gonradum  ministerialem  nostrum,  filium  Jutte  ministerialis  nostre,  liberum  dimisimus  dantes  eidem  libe- 
ram  facultatem  se  ad  quocumque  voluerit  divertendi.  Acta  sunt  hec  Querenhem  2)  anno  Domini  M°.CC°.L0. 
Gerardo  de  Sininchusen,  R(ud)olfo  de  Haren,  Reinhardo  Gogravio,  Hardrado  Lupo,  Rabodone  deHaren, 
militibus  et  aliis  quampluribus  presentibus. 

Das  ziemlich  wohl  erhaltene  Reitersiegel  ist  identisch  mit  dem  zu  III.  503  erwahnten. 

428. 

*  Die  Klbster  Hasungen  und  Uardehausen  vergleichen  sich  iiber  ein  dem  Lelzteren  geschenktes  Gut.  1250.  — 

Or.  Kl.  Hardehausen  U.  70. 

B.  Dei  gracia  abbas  et  conventus  in  Hasungen s)  omnibus  presentem  paginam  inspecturis  salutem  in 
Domino.  Universitati  vestre  notum  esse  volumus,  quod  Johannes  dictus  de  Gran  tactus  amore  divino 
ecclesie  in  Hersentehusen  (sic!)  se  et  sua  conferens,  mansum  unum  ad  ecclesiam  nostram  in  villa  Fridegozse4) 
situm  de  hire  pertinentem,  in  quo  se  asserebat  aliquid  iuris  habere,  predicte  ecclesie  conferre  intendebat. 
Et  cum  nos  cum  predicto  conventu  hinc  inde  super  tali  iure  litigaremus,  tandem  propter  bonum  pacis 
huiusmodi  litigium  per  arbitrum  fuit  decisum  in  hunc  modum.  Sepe  dictus  conventus  in  Hersentehusen, 
quoadusque  idem  Johannes  vixerit,  ecclesie  nostre  de  eodem  manso  in  festo  beati  Michahelis  annuatim 
persolvet  XII  cim  solidos  nostre  monete  et  post  mortem  suam  duo  eorum  mansi  et  noster  illis  conti- 
guus,  unde  prius  fuit  controversia,  in  tres  eq(ua)les  partes  dividentur  et  unam  nos,  duas  vero  predictus 
conventus  obtinebit.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC°.L°.  Testes  huius  rei  sunt:  Florentius  paro- 
chianus,  Heinricus  cellerarius,  Udalricus  cammerarius,  Conradus  custos;  Willehelmus  nobilis  de  Guden- 
berc,  Johannes  de  Helfenberc,  Lodewicus  de  Duringenberc,  Hermannus  de  Elbene,  Tidiricus  villi cus  de 
Wolfhagen  et  alii  quamplures. 
Das  Siegel  ist  abgefallen. 


l)  Nicht  zu  constatiren.  —  2)  Der  Anfang  dieses  Wortes  war  fast  ganz  abgeschabt,  wie  die  Urkunde  iiberhaupt  sehr 
gelitten  hat.  —  *)  SO.  von  Arolsen  in  der  Provinz  Hessen  im  Gericht  Wolfhagen.  S.  Landau  Hessengau  S.  207.  — 
4)  SO.  von  Volkmarsen  in  der  Provinz  Hessen. 


Digitized  by 


Google 


1250.  275 

429. 

*  Die  Abtissin  Wiltrud  von  Neuen-Heerse  iiberlasst  dem  Kloster  Willebadessen  zwei  Erben  in  Volkmarsen 
gegen  eine  jahrliche  Abgabe  von  einem  halben  Pfunde  Wachs.  1250.  —  Regest  Msc.  L  242b.  S.62. 

Wiltrudis  abbatissa  Herisiensis  ecclesie  Wilbodessensi  contulit  duos  mansos  in  Volkmarsen,  quos 
Hermannus,  Henricus,  Johannes  fratres  ministeriales  ecclesie  Herisiensi  resignaverant,  ut  dimidium  talen- 
tum  cere  singulis  annis  solvant.  Testes:  Gunegundis  preposita,  Beatrix  decana,  Alheidis  scholastica, 
Jutta,  Mechtildis,  Beatrix,  Kunegundis,  Agnes  canonice;  Wernherus,  Hermannus,  Udo  milites.  Anno 
D.  M«\CC°  IA 

430. 

*  Wiltrudis  abbatissa  Herisiensis  (Wilbodessensi  ecclesie)  contulit  mansum  in  Himelhosen  et  quos- 
dam  agros  in  Edelersen,  quos  Henricus  miles  de  Warberg  resignarat.  Anno  Domini  MCCL.  —  So  das 
Regest  Msc.  I.  242b.  S.  62. 


Digitized  by 


Google 


Digitized  by 


Google 


1251 


43L 

Papst  Innocenz  IV.  befiehU  dem  Dechanten  und  Scholastikus  zu  Enger,  den  Bedriickungen,  wdche  Bitter 
Themo  von   Voswinkel   und  einige    andere   Laien   der    Osnabriicker ,   Mindener   und    Paderborner 
Diocese  gegen  Kl.  Levem  ausiiben,  ein  Ende  zu  machen.     Lyon  1251  Januar  4. 
Or.  im  Kgl  St.-A.  Munster,    Kl.  Levern  Nr.  66.    Druck  UB.   V,  Nr.  522.   Reg.  Arch.  Ztschr.  Ill, 
51  Nr.  86.     Themo  v.   Voswinkel  Zeuge  UB.  Ill,  498  und  503. 

432. 

Papst  Innocenz  IV.  beauftragt  den  Elekten  (Simon)  von  Paderborn,  dem  Johann  von  Gottingen,  fur 
den  sick  Bischof  (Heinrich)  von  HUdesheim  und  Herzogin  Sophie   von  Brabant  verwandt  hatten, 
zwei  Pfrunden  in  DeutscJdand  zu  verschaffen.     Lyon  1251  Februar  15. 
Gedr.   UB.,   V,  523.    Reg.  Berger,  Les  registres  tf Innocent  IV,  II  p.  259  Nr.  5414. 

433. 

Bitter  Arnold  von  Gudenburg   verlcauft  dem  Kl.    VolJchardinghausen  fur  5  Mark  und  ein  Matter 

Boggen  seine  Gilter  in  Strot.     1251  M&rz  19. 

Incerta  presencium  operacio  de  futuris  contingentibus  dubium  ingerit,  nisi  scripturarum  robore 
8olidetur.  Hinc  est,  quod  ego  Arnoldus  miles  de  Godenborc  dictus  Magnus  ad  noticiam  devenire  cupio 
presencium  et  futurorum,  quod  de  consensu  et  favore  omnium  heredum  meorum  omnia  bona  sita  in 
Strot  cum  decima  ecclesie  sanctimonialium  in  Volchardinchusen  pro  summa  V  marcarum  et  maldro 
siliginis  vendidi  perpetuo  possidenda.  Verum  non  solum  me  et  meos  heredes  contingentia  et  in  futuro, 
quidquid  ratione  fratris  mei  et  suorum  heredum  seu  cognatorum  meorum  quorumcunque  eorundem 
bonorum  occasione ])  juris  feodalis  aut  proprietatis  ad  me  per  ipsorum  discessum  posset  devenire ,  ob 
reverenciam  beati  Johannis  libere  resingnavi,  presens  scriptum  in  evidenciam  huius  nostrorum  sigillo 
roborando.  •  Actum     anno  Domini  M0.C°C°.LI,  XIIII.  Kalendas  Aprilis.; 

*)  Or.  ocasione. 
Or.  im  FursU.    Waldeckisclien  Archiv  zu  Arolsen.     An  Pergamentstrei/en  schlecht  erhaltenes  dveieckiges 

Siegel,  in  dessen  oberm  Theil  zwei  mit  den  Schndbeln  nach  auswdrts  gekehrte  Adlerrumpfe,  unten 

drei  Balken,  durch  Gitter  verbunden. 

434. 

Erzhischof  Konrad  von  Kiiln,  apostoliscJier  Legat,    bestdtigt   die  seitens    der  Edlen   Konrad  und 
Otto  von    Ikerstein  vorgenommene  Schmkung    des   Patronates    der  Kirche  zu    Wormeln    an   das 

Kloster  daselbst.  Koln  1251  Marz  21. 
XII.  Kalendas  Aprilis  M°.CC°.  quinquagesimo. 
Or.  im  Pfarrarchw  zu  Wormeln.  Drucke  v.  Spilker,  Everstein,  92  und  UB.  IV,  416  zu  1250. 
Letzterer  aus  Msc.  VII.  4519  im  St.-A.  Munster.  Darin  zu  korrigiren  Z.  2  magistre  und  Wormlo 
(so  immer),  Z.  7  hinter  sicut  zu  ergdnzen  juste.  Cardauns,  Regg.  des  Erzb.  Konrad  v.  Koln  in 
Ann.  des  histor.  Ver.  f.  d.  Niederrhein  Bd.  35.  Reg.  Nr.  296  vermuthet  (ob  mit  Rechtf)  Fehler 
im  Datum  wegen  des  fur  diese  Zeit  nicht  mehr  gebrduchlichen  Legatentitels. 

Westf.  Urk.-Buch  IV.  36 


Digitized  by 


Google 


278  12B1 

435. 

EleH  Bruno  von  Osndbruck  schenkt  der  Abtissin  von  Herford  zwei  Hduser.  Osnabriick  1251  Mdrz  31 
Honorabili  domine  et  in  Christo  dilecte  abbatisse  Heruordensi  B(runo)  Dei  gratia  Osnaburgensis 
electus  salutem  et  sinceram  ad  omnia  voluntatem.  Vestra  sciat  discretio,  quod  nos  ad  petitionem 
Ludolfi  de  Gronenberg  de  communi  consensu  totius  ecclesie  nostre  damus  vobis  et  ecclesie  vestre  pro- 
prietatem  duarum  domorum  in  Sutherbercge  et  in  Core  et  hoc  presentibus  litteris  protestamnr.  Datum 
Osenburcke  anno  Domini  M°.C°C°.L.  primo,  sexta  feria  post  dominicam  Letare. 

Or.   im  Kgl.  St-A.  Munster,  Furstabtei  Herford  Nr.  46a.     Siegel   vom   Pergamentstreif*n   ab*      Ob 
hiermit  zusammenkdngt  Moaer,  Osn.  Gesch.  IV  S.  371  ff.t 

436. 

Elekt  Simon  von  Paderbom  verkauft  mil  Zustimmung  der  RUterschaft  geivisse  vogteifreie  Besitzungen 

dem  Domkapitel.     Paderbom  1251  April  1. 
Simon  Dei  gratia  Paderburnensis  electus  tarn  presentibus  quam  futuris  mentis  et   corporis   salute 
gaudere.    Ne  ea,  que  geruntur  in  tempore,    lapsu  temporis  evanescant,   scripture  memorie  utiliter  com- 
mendantur.    Tenore  presenciuin  omnibus  innotescat,  quod  nos  curtim  et  bona  in  Sunriche  cum  hominibus, 
nemoribus  et  silvis,  pratis  et  pascuis,  aquis,  viis  et  inviis   et  cum  omnibus  aliis  pertinenciis  suis   a  cuius- 
libet  advocati  potestate  libera  et  soluta  capitulo  nostre  Paderburnensis  ecclesie  ministerialium  nostrorum 
accedente  consilio  et  consensu  vendidimus  duodecim  marcis  auri  de   thesauro  ecclesie   nobis  pro  precio 
persolutis.    Quorum  bonorum  proprietatem  et  dominium  eidem  capitulo  conferimus  hiis  pactis  accedentibus, 
quod,  postquam  pars  thesauri  ecclesie  propter  hoc  distracta  fuerit  de  proventibus  eorumdem    bonorum 
integre  reparata,  tunc  prescripta  bona  cum  omnibus  pertinenciis,  libertatibus  et  iusticiis  suis  ad  meliora- 
lionem  prebende  capituli  Paderburnensis   iure  perpetuo  pertinebunt.    Acta    sunt  hec  Paderburne  anno 
Domini  millesimo  ducentesimo ])  quinquagesimo  primo,  indictione  nona,  Kalendas  Aprilis. 
*)  Or.  ducengimo. 
Or.  im  KgL   St-A.  Munstery   Fstth.  Paderbom  Nr.  180.  Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.   Sunriche 
bei   Borgentreich  nach  Ruckschrift  8.  XVII,   ohne   Zvoeifel  dasselbe  Grid,  welches  Bischof  Bruno 
von   Wurzburg  im  J.  1036  an  sein  Stift  schenkte.     Vgl.  Additamenta  Nr.  9. 

437. 

Elekt  Simon  von  Paderbom  trifft  Bestimmungen  viber  einen  Paderborner  Kanonikern  gehorenden 

Neubruch-Zehnten.     Paderbom  1251  April  5. 
Simon  Dei  gratia  Paderbornensis  electus  universis-,    ad  quorum    noticiam  hoc  scriptum    pervenerit, 
perpetua  ....  cupimus  salute  gaudere.     Ne  ea,  que  geruntur  in    tempore,   lapsu    temporis  evanescant, 

scripture  memorie  utiliter  commendantur.     Tenore  presentium  omnibus decimam 

in   villa  Elnere,    quam   nunc   habent   Heinricus  et  .  .  .  .  canoni canonici    nostre    majoris 

ecclesie,  pro  suo(a)    plogethe  habere .  .  •  volumus  et  constituimus,  quod,  quecunqae 

nemora   vel  terra  de eiusdem   ville  redacta  fuerit   noviter  ad   culturam    eorundem    novalium, 

decima  maiorem  decimam  aucmentando  pertineat  canonicis  antedictis,  hac  littera  nostra  non  tan  turn  de 
decima  novalium  presentis  temporis  set  de  preteriti  et  futuri temporis  decimis  novalium  eius- 
dem ville  perpetuo  valitura.  Datum  Paderborne  anno  Domini  M°.C°C.L0.  primo,  in  Nonis  Aprilis. 

Or.  sehr  beschddigt  im  KgL  St-A.  Munster  Fstth.  Paderbom  Nr.  181.  Siegel  und  Befeetigung  fehlen. 
Unter  dem  Namen  „0 bedienz  Eleren"  hatte  das  Paderborner  Domkapitel  aus  Gutern  zu  Kerceleren 
erne  Rente  zu  bezieheny  die  27lfe  Matter  Korn  ausser  Hiihnern  und  Eiem  und  ausser  der  „settinge 
unde  entsettinge  der  meigere"  —  wohl  Weinkauf,  laudemium  —  betrug.  Nach  Urk.  von  1519  war 
diese  Rente  wegen  gdnzlicher   Zerstorung   des  Dorfes    uber   Menschengedenken   nicht   Hngegangen. 


Digitized  by 


Google 


1251  27Sf 

Das  Domkapitel  hatte  aber  damals  endlich  ausfindig  gemacht,  class  jene  Guter  theils  vom  Kloster 
Dalheim,  theils  von  denen  von  Westpkalen  in  Besitz  genommen  war  en  und  schloss  mit  diesen 
einen  Vergleich.  Die  Trummer  der  Kirche  zu  Kerceleren  sind  beim  Gute  Eilern  im  Sint/elde  nock 
jetzt  sichtbar.  Vergl.  Zeitschr.  XXXVIII,  2  S.  137.  »Plogethett  wohl  gleiehbedeutend  mit  „Pfegeu 
(euro);  dieses  Wort  wurde  noch  im  vorigen  Jahrh.  vereinzelt  statt  „Amtu  gebraucht,  wie  z.  B.  die 
Vogtei  Boke  ouch  die  „Pflegeu  Boke  genannt  ivird.  (Spancken).  Lubben  brachte  in  Zuschrift  das 
Wort  zusammen  mit  plegede,  gleichbedeutend  mit  ojficium. 

438. 

Hermannus  prep.  Noue  Ecclesie  Z.  d.  Dornpropstes   WUhelm  fur  St.   Mauritz  zu  Munster. 

1251  April  9. 
UB.  Ill,  524.  Hermann  von  Holte  war  zugleich  DomJterr  in  Munster. 

439. 

Propst  Eckehard  van  Fritdar  spricht  Kl.  Netze  zwei  Hufen  zu.     Fritzlar  1251  April  21. 

Eckehardus  Dei  gratia  Frislariensis  ecclesie  propositus.  Quoniam  ea,  que  fiunt  in  tempore,  labuntur 
cum  cursu  temporis,  nisi  scriptorum  vel  testium  inunimine  roborentur,  presenti  pagina  ad  noticiam  futu- 
rorum  duximus  transferendum,  quod,  cum  anno  Domini  M°.C0C.L°I  dominus  Hermannus  et  Ludewicus  mi- 
lites  et  Wideroldus  frater  eorum  dicti  Maz  .  .  prepositum  et  conventum  de  Nezce  super  duobus  mansis 
ecclesie  in  Nezce  doti  pertinentibus  coram  nobis  traxissent  in  causam  et  per  testes  vel  instrumenta  in- 
tentionem  suam  probare  non  possent,  prepositus  cum  quatuor  conversis  et  quibusdam  servis  ecclesie  sue 
optulerunt  se  iuramento  firmare,  quod  nullum  ius  in  huiusmodi  mansis  conpeteret  fratribus1)  supradictis, 
et  licet  iuramentum  huiusmodi  primitus  acceptassent,  tandem  ipsum  voluntarie  relaxarunt  ducti  consilio 
saniori.  Nos  igitur  de  rigore  iuris  predictos  prepositum  et  conventum  ab  impetitione  sepedictorum  fra- 
trum  per  diffinitivam  sententiam  duximus  absolvendos.  In  huius  rei  testimonium  presentem  paginam  cum 
testium  subscriptione  nostri  sigilli  munimine  duximus  roborandam.  Testes  autem  sunt:  Heinricus  deca- 
nus,  Volpertus  de  Borcken,  Heinricus  custos,  Conradus  de  Malzvelt,  Gumpertus  de  Ritthe,  canonici  Fris- 
larienses,  Conradus  Welle(rus?)  et  Eckehardus,  vicarii  ecclesie  eiusdem,  Conradus  de  Buren,  Wideroldus 
de  Hospitali,  Bodo  plebanus  de  Cenre,  Theodericus  plebanus  de  Wictorf  et  alii  quam  plures.  Datum  Frislarie 
anno  incarnationis  Domini  supradicto,  sexta  feria  proxima  ante  diem  beati  Georgii. 

J)  Doppelt,  einmal  unterpunktirt. 
Or.  im  Furstl.    Wald.  Arch,  zu  Arolsen.    An  Pergamentstreifen  in  weissem    Wachs  spitzovales  Siegel, 

Figur  des  h.  Petrus  mit  Heiligenschein  und  zwei  Schliisseln  in  der  Rechten. 

440. 

Propst  Friedrich  und  Priorin  L.  von  Berich  urkunden  iiber  Beilegung  eines  Guterstreites. 

Fritzlar  1251  April  28. 

F(ridericus)  prepositus,  L.  priorissa  totusque  conventus  in  Beriche  omnibus  hanc  paginam  intuenti- 
bus  salutem  in  eo,  qui  est  salus  omnium.  Noverint  omnes,  quibus  hec  littera  recitata  fuerit,  quod,  cum 
Johanne  dicto  de  Uflon,  qui  ecclesiam  nostram  per  iniustum  gravamen  l)  impugnabat,  pro  quibusdam  2) 
bonis  nostre  ville  adiacentibus  et  ecclesie  dicte  iure  pertinentibus  talem,  sicut  arbitrati  fuerunt  dominus 
comes  Adholfus  de  Waldeke  et  dominus  Ekehardus  prepositus  Friteslariensis  et  dominus  Albertus  de 
Scardenberg,  quibus  ex  utraque  parte  commissum  fuerat  arbitrium,  concordie  peregimus  compositionem, 
ut  eidem  tres  marcas  et  dimidiam  daremus  absolute.  Quo  facto  predictus  Johannes,  sive  fuerit  iusta  vel 
iniusta,  coram  comite  et  multis  aliis  probis  Waldeke  et  coram  iudicio  spirituali  plenius  omni  renunciavit 

36* 


Digitized  by 


Google 


280  1251 

accioni.  Ad  hoc  igitur  pater  eiusdem  Jo(hannis)  et  sorores  sue  et  earum  legitimi  3),  unus  ex  his  in 
Sconenberg  constitutus  et  alter  in  Wartberg,  cum  earum  prole  et  4)  cum  testimonio  sufficient*  actionem 
prenotatam  legitime  postposuerunt.  Et  quia  omnia  negocia  tocius  mundi  videntur  transitiva5),  iam 
sepedicti  nobiles  A(dolfus)  comes  et  A(lbertus)  de  Scardenberg  et  E(kehardus)  prepositus  Friteslariensis 
huius  rei  facta 6)  sigillorum  suorum  munimine  decreverunt  roborandum.  Datum  in  Friteslar  anno  Domini 
millesimo  C°C°.LL,   IIII   Kalendas  Maii. 

*)  Or.  grava.    ■)  dam  iiber  der  Zeile.     *)  folgen  ausgewischt  2  Buchst.    *)  iiber  der  Zeile.    *)  transsitiva  Or.    •)  huius 
—  facta  iiber  der  Zeile. 

Or.  im  Fursil.   Wald.  Arch,  zu  Arolsen.     An   Hanfschnuren  in  braunem  Wachs    1)  dreieckiges  Siegel, 

Mannskcpf,  aus  dessen  Mund  zwei    Arrne  mit  emporgehobenen  Hdnden  herauswachsen:   Scharden- 

berg;    2)   rundes  Siegel  des  Gr.  A.   v.   W;     3)  spitzovales  Siegel  des  Propstes  in  weissem  Wachs, 

stehende  Figur,  in  der  Rechten  aufgehobener  Schlussel. 

44L 

Die  Propste  Heinrich  von  Netze  und  Friedrkh  von  Berich  bekunden  eine  ihren  KUstern  gemachte 

Muhlenschenkung.  Fritzlar  1251  Mai  2. 
Heinricus  Dei  gratia  prepositus  in  Nezce  et  Fridericus  prepositus  in  Beriche  litteris  presentibus  re- 
cognoscimus  et  publice  protestamur,  quod,  licet  dominus  Volpertus  de  Borclcen  canonicus  Frislariensis  tarn 
possessionem  quam  proprietatem  molendini  iuxta  Weldene,  quod  Rodewaghe  dicitur,  monasteriis  nostris 
contulerit  in  suorum  peccaminum  6ublevamen,  pensionem,  quam  exinde  perceperimus  annuatim,  solvere 
sibi  tenemur  temporibus  vite  sue,  nisi  ipsam  nobis  duxerit  voluntarie  relaxandam.  Post  mortem  vero  suam 
in  die  anniversarii  sui,  qui  singulis  annis  est  in  nostris  monasteriis  celebrandus,  pensio  huiusmodi  inter 
conventus  nostros  pro  facienda  eius  speciali  consolatione  equaliter  dividetur.  In  huius  rei  testimonium 
Presentes  litteras  sigillorum  nostrorum  munimini  duximus  roborandas.  Datum  Frislarie  anno  Domini 
M0.C°C.LI0,  in  crastino  apostolorum  Philippi  et  Jacobi. 

Or.  im  FurstL  Wald.  Arch,  zu  Arolsen.  An  Perganientstreifen  in  gelbem  Wachs  1)  zerbrochenes^ 
spitzovales  Siegel  des  Propstes  Heinrich,  Maria  sitzend  mit  dein  Kinde;  2)  spitzovales  des  Propstes 
Friedrieh  von  Berich,  Lamm  Gottes  mit  der  Fahne,  darunter  Lilie. 

442. 

Grrafin  Begdinde  von  Paderborn  verpfandet  mit  Genehmigung  Hirer  Tochter  und  Erben,  wie  dies 
schon  f ruber  1250  Juni  2  yon  ihrem  Gemahl,  dem  Edlen  Bernard  von  Oesede,  geschehm,  einen 
Zehnten  an  den   Paderborner  Dompropst   Heinrich  von   SchwaJenberg.     Paderborn  1251  Mai  26. 

Regelhindis  comitissa  Paderbornensis  omnibus,  ad  quorum  noticiam  hoc  scriptum  pervenerit,  salutem 
in  Domino.  Tenore  presencium  litterarum  mearum  coram  testtbus  ad  hoc  rogatis  et  subscripts  confi- 
teor  manifeste  me  Hildeburgis,  Heilewigis,  Elyzabet  et  Regelhindis  heredum  meorum  accedente  consensu 
muris  civitatis  Paderbornensis  decimam  adiacentem  domino  Henrico  de  Sualenberch  preposito  Paderbur- 
nensis1)  ecclesie  eiusque  successoribus,  qui  pro  tempore  fuerint,  quibus  earn  legaverit,  pro  sexaginta  et 
quinque  marcis  legalis  monete  in  civitate  Paderbornensi  titulo  pignoris  obligasse,  eiusdem  decime  fructi- 
bus  in  sortem  nullatenus  computandis.  Cum  semper  prepositus  Paderburnensis  ecclesie  nomine  ecclesie 
sue  iam  dicte  decime  in  veritate  proprietarius  habeatur,  michi  etiam  et  meis  communibus  heredibus  re- 
dimendi  pro  sexaginta  quinque  marcis  decimam  antedictam  potestatem  liberam  reservavi  et  nulli  nisi  pre- 
posito, dummodo  earn  emere  voluerit,  eadem  decima  est  vendenda  nee  ad  aliam  personam  quacumque 
arte  vel  titulo  transferenda.  Item  si  ego  vel  mei  heredes  annuatim  capitulo  Paderbornensi  in  festo  beati 
Viti  decern  spikermolder  tritici  de  tritico,  quod  dicitur  sunderwete,  de  eadem  decima  debita  non  solveri- 
mus,  tunc  prepositus  capitulo  solvet  annuatim  annonam  supradictam,  per  quam  solutionem  secundum  veram 


Digitized  by 


Google 


1251  281 

estimationem  tempore  solutionis  faciendam  annone  capitulo  summa  debiti  sexaginta  quinque  marcarum 
durante  oblige tione  decime  augmentabuntur  annuatim.  Actum  Paderburne  presentibus  testibus:  deoano 
Rabodone,  Volrado  quondam  preposito,  Hermanno  camerario,  Ludolpho  cellerario,  Henrico  thesaurario, 
Gerungo,  Widekindo  de  Osedhe,  Johanne  Stapel,  Henrico  Lusco,  Thiderico  de  Susato,  canonicis  Paderbur- 
nensibus,  Volquino  cellerario  sancti  Petri,  Wemhero  de  Brakel,  Wernhero  Stapel,  Henrico  camerario, 
Conrado  tunc  dapifero,  Horado  de  Brenken,  Conrado  de  Andepen,  Alberto  de  Nedere,  Lodewico  Bule- 
mast,  Conrado  de  Tyto,  Alberto  de  Balhome,  Henrico  Duuelescopman  iudice  civitatis  Paderburnensis, 
Henrico  Ysheri  et  aliis  quam  pluribus  VI°L  Kalendas  Junii  anno  Domini  M°.C°C.  quinquagesimo  primo.  Et 
-quia  sigillum  proprium  habere  non  consuevi,  presentem  paginam  sigillo  capituli  sanctorum  apostolorum 
Petri  et  Andree  pecii  roborari. 

J)     bom  und  burn  beka  Namen  Paderborn  wech&eln. 
Or.  im  KgL  St- A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  182.     Siegel  nebst  Befestigung  fehlen.  Die  bis  auf  den 
Schluss  fast  gleichlautende   Urk.  des  GemahU  der  Regelinde  von  1250  Juni  2    UB.  IV>  419. 


443. 

KL  Corvey  verkaufl  dent  Kl  Bredelar  Guter  in  Ober-tysprunge,  deren  Einkunfte  der  Kirche  in 
Marsberg  gehdrten,  und  schenkt  letzterer  dafiir  das  Patronat  in  Ttviste.  Marsberg  1251  Juni  23. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  Amen.  Hermannus  Dei  gratia  Corbeygensis  ecclesie  abbas, 
Albertufr  prior,  Strigerus  prepositus  totumque  ejusdem  loci  capitulum  universis  Christi  fidelibus  hanc 
litteram  visuris  eternam  in  Domino  salutem.  Dignum  credimu^  et  divine  pietati  placitum,  ut  ea,  que 
agimus,  iuxta  seniorum  decreta  scriptis,  sigillis  et  testibus  memorie  posterorum  firmiter  imprimamus, 
quatinus  eadem,  que  a  nobis  rationabiliter  statuta  fuerint,  ab  ipsis  inviolabiliter  teneantur.  Noverint 
igitur  presentes  et  posteri,  quod  nos  communicato  consilio  conventus  nostri  et  ministerialium  nostrorum 
bona  quedam  in  superiori  Upsprunge  sita,  de  quibus  fratres  monasterii  in  Breydelar  annuam  pensionem 
decern  et  octo  moldra  Horhusensis  mensure  et  quatuor  solidos  ecclesie  Montis  Martis  solverunt,  quia 
proprietas  eorundem  bonorum  ipsam  ecclesiam  contingebat,  urgente  multimoda  et  inevitabili  necessitate 
ecclesie  nostre,  distraximus  ab  eadem  ecclesia  de  pleno  consensu  et  gratuita  voluntate  dilecti  filii  nostri 
Thymonis  tunc  temporis  ibidem  prepositi  et  fratrum  suorum,  redonantes  eidem  ecclesie  in  restaurum  pro 
hac  pensione  collationem  et  patronatum  ecclesie  in  Thuiste  cum  omnibus  pertinentiis  suis  iure  proprie- 
tario,  sicuti  nobis  pertinuit,  sine  omni  inquietatione  perpetuo  possidendum.  Quo  facto  unanimi  consensu 
et  voluntate,  ne  maiori  immergeremur  dispecdio,  Thimone  iam  dicto  preposito  suisque  fratribus  benigne 
et  favorabiliter  consentientibus,  dominum  Widekyndum  Bredelarensem  abbatem  et  suum  conventum  con- 
venimus,  ut,  si  proprietatem  et  pensionem  eorundem  bonorum  et  IIII  solidorum  in  Upsprunge  et  bona 
in  Scukereakere,  de  quibus  annuatim  ecclesie  nostre  XIIII  solidos  solverunt,  ad  ius  perpetuum  et  pro- 
prietatem eis  emere  complaceret,  assensum  preberemus.  Tandem  mediantibus  probis  viris  et  fidedignis, 
preposito  scilicet  Montis  Martis  Thymone  prefato,  Alrado  et  Frederico  militibus  dictis  de  Horehusen, 
in  tantum  processum  est,  quod  eadem  bona  in  Upsprunge  et  in  Scukereakere  cum  pensionibus  predictis 
et  omnibus  pertinentiis,  agris  cultis  et  incultis,  silvis,  pratis,  pascuis,  agris  aquarumque  decursibus,  viis, 
inviis,  pro  centum  marcis  legalium  denariorum  proprietatis  iure  a  nobis  legitime  compararunt,  cum  tamen 
pensionem  bonorum  in  Upsprunge  adhuc  duobus  annis  et  Scuckereakere  septem  annis  libere  habere  de- 
berent  sine  solutione.  Hiis  ita  ordinatis  nos  sepedicta  bona  in  Upsprunge  et  Scukereakere  cum  omnibus 
pertinentiis  suis,  sicut  supradictum  est,  contulimus  patribus  monasterii  in  Breydelar  proprietario  iure  et 
patronatu  veri  dominii  pacifice  possidenda,  ab  omni  pensione  eorundem  bonorum  liberos  eos  fore  decer- 
nentes  et  absolutos,  warandiam  super  hac  absolutione  et  libertate  ubique  prestantes  eisdem,  insuper 
omni  iuri  nostro  in  eisdem  bonis  habito   sollempniter  cedentes  nee   successoribus  nostris   ncc   ulli  homi- 


Digitized  by 


Google 


282  1251 

num  ius  aliquod  in  ipsis  bonis  relinquentes  vel  recognoscentes,   unde  quies  fratrum  eorundem  aliquando 
possit  perturbari  aut  factum  nostrum  vel  fides  violari,  set  libertate   predicta  fratres  monasterii  memorati 
omni  impulsatione  penitus  remota  libere   et  quiete  potiantur.     Ceterum  sciendum,   quod  hanc   summam 
fratres  monasterii  prelibati  Medehike,  sicut  a  nobis  iussi  fuerant,  integraliter  presentaverunt  et  nos  exinde 
proventus  prebende  ad  gravem  usuram  obligatos   redemimus,  quia,   licet  ipsi  creditores  diu  questum  de 
bonis  annuatim  perciperent,  nichilominus  in  solutione  credita  repeterent  universa.     Preterea  hanc  conven- 
tionem  cum  claustro  de  Bredelar  fecimus,  ne  ad  graviora  dampna  dilaberemur  vel  defectum  in  proventu 
prebende  nostre  diutius  pateremur.     Ad  huius  rei  evidentiam,  ne  quis  quovis  unquam  tempore  huic  con- 
ventioni  legitime  et  rationabiliter  taxate  ausu  temerario  obviare  in  posterum  presumat,  presentem  paginam 
exinde  conscriptam  sub  sigillorum  tarn  nostri  et  ecclesie  nostre  quam  ecclesie  Montis  Martis  et  burgensium 
ibidem  appensione  communimus.   Acta  sunt  hec  in  Monte  Martis  anno  gratie  M°.C°C.  quinquagesimo  primo, 
indictione  IX,  vigilia  nativitatis  beati  Johannis  Baptiste.     Huius  rei  testes  sunt  sacerdotes:  Albertus  de 
Godulumme,  Conradus  de  Nuthlon,  Gerhardus   de  Thuiste,   qui  ipsam  ecclesiam   ibidem  nobis  resignavit 
et  nos  eandem  preposito  Thimoni  suisque  successoribus  iure  perpetuo   statim  contulimus  et  ipse  propo- 
situs incontinenti  predicto  Gerhardo  iterum  porrexit  eandem,  Conradus  de   sancto  Magno,  Johannes  de 
Thulon,  milites;     Alradus  de  Horh(usen),    Adam  de  Aspe,  Albertus  et  Lippoldus  fratres  de  Amelungessen, 
Bernardus  de  Dalewic,  ThidericuB  et  Fredericus  fratres  de  Horhusen,   Albertus  de  Butersen,   Gothwinus 
de  Wethen,  Giselerus  de  Godeloueshem;  armigeri:  Rodolfus  de  Sfnetlie,  Hartmannus  de  Durslon;  burgen- 
8es  Montis  Martis:  Conradus  de  Yburg,  magister  consulum,   Bertoldus  iudex,   Conradus  monetarius,   Lu- 
dolfus  de  Capella  et  filius  suus  Henricus,   Albertus   de  Mulhusen,   Fredehardus*   Godofridus  de  Eleren 
Hermannus  de  Flessenger,  Johannes  Wndengoth,  Heinricus  Morel  et  consules  omnes  aliique  quam  plures. 
Or,  im  KgL  St.-A.  Munster  Kl.  Bredelar  Nr.  45.      An  blauweissen  gejlochtenen  Schnuren  (mit  ange- 
heftetem  Pergamentstreifen,  worauf  Reg.  von  gleichzeitiger  Hand)  in  weissem  Wachs   1)  Abtssiegel : 
Abt  auf  eineni  mit  Thierkopfen  verzieii^n  Stuhl  sitzend,  in  dei%  Rechten  Stab,  in  der  Linken  Buch. 
Umschrift  f   Hermannus  dei  gracia  Corbeiensis  ecclesie  abbas.     2)  Kapitelssiegel :   Westf.  Sieg. 
I,  4   Nr,  3.     3)   Kirche  Marsberg:  Petrus  mit  Schlussel,   links  zur   Seite  Halbmond.     Umschrift: 
S'.sancri  Petri  Mcrsherhensis  (sic),     4)  Stadtsiegel  von  Marsberg  West/.  Sieg.  II,  66  Nr.  3. 


444. 

Die  Brilder  Gotschalk  und  Hermann  Edle  von  Pyrmont  schenken  dem  Kl  Hardehausen  neun  Hufen 

in  Ammenhausen,     Geismar  1251  Juni  28. 

In  nomine  patris  et  filii  et  spiritus  sancti.  Gotschalcus  et  Hermannus  fratres  nobiles  de  Permunte 
universis  Christi  fidelibus  salutem  in  Domino.  Notum  esse  volumus  tarn  futuris  quam  presentibus,  quod 
nos  proprietatem  novem  mansorum  in  Ammenhusen,  quam  Bruno  miles  de  Stendwerge  a  nobis  in  pheudo 
tenuit  et  cum  consensu  suorum  filiorum  Sigebodonis,  Dytmari,  Gotschalci  in  manus  nostras  absolute 
resignavit,  pure  et  integre  contulimus  fratribus  monasterii  in  Heniiswithusen  iure  perpetuo  possidenda. 
Ne  ergo  contra  iusticiam  in  prefatis  bonis  quisquam  eos  impost*  rum  gravare  aut  inpedire  presumat 
ipsam  donacionem  nostram  presenti  scripto  et  sigillo  nostro  sub  multorum  honestorum  virorum  testimonio, 
in  presentia  quorum  hec  gesta  sunt,  perpetua  firmitate  roboramus.  Testes  itaque  sunt:  dominus 
Heydenricus  vicedominus,  Theodericus  plebanus  nove  civitatis  in  Geismaria  et  Gothardus  sacerdos  ibidem, 
Albertus  de  Calden  miles,  Hugo  scultetus,  Hermannus  de  Suetheym,  Eckardus  de  Warberg  et  alii  quam 
plures.  Acta  sunt  hec  in  Geysmaria  anno  Domini  M°.  ducentesimo  quinquagesimo  primo,  in  vigilia 
apostolorum  Petri  et  Pauli. 

Kopiar  I  fol.  90  s.  XVI  des  Kl.  Arolsen  auf  Filrstl.  Wald.  Domanenkammer  in  Arolsen. 


Digitized  by 


Google 


1251  283 

445. 

Bitter  Gerlach  von  Striinkede  iibergibt  auf  Bitte  seines  Vertcandten  Sweder,  Propstes  van  Busdorf 

in  Paderborn,  eine  Horige.     1251  Juni. 

Gerlacus  miles  de  Strunkethe  tarn  presentibus  quam  futuris  universis  Christi  fidelibus  salutem  eter- 
nam.  Ne  ea,  que  aguntur  in  tempore,  lapsu  temporis  evanescant,  utiliter  scripture  memorie  commen- 
dantur.  Ideoque  tenore  presentium  omnibus  innotescat,  quod  nos  ad  petitionem  et  instanciam  dilecti 
consanguinei  nostri  Suetheri,  propositi  beatorum  apostolorum  Petri  et  Andree  Paderbume,  ipsi  et  capitulo 
suo  Athelheidim  uxorem  Baldwini  cum  filiis  et  filiabus  suis,  quos  Alberto  dicto  Note  contuleramus  in 
benefitio,  ab  ipso  tunc  liberos  et  penitus  absolutos,  cum  omni  eorundem  hominum  posteritate  et  progenie 
duximus  conferendos,  a  preposito  et  capitulo  prenominate  ecclesie  iure  dominii  perpetuo  retinendos.  Ut 
autem  prescripta  eidem  ecclesie  firma  perpetuo  et  inconvulsa  permaneant,  uxoris  nostre  et  omnium 
nostrorum  heredum  accedente  consensu  presentem  paginam  sigilli  nostri  appositione %)  duximus  roboran- 
dam.  Datum  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  primo,  indictione  nona,  mense  junio. 
Testes  huius  rei  sunt  ... 
J)  Or.  apositione. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Stift  Busdoi%f  Nr.  22.  An  Pergamentstreifen  Reste  verletzten  dreieckigen 
Siegels  in  weissem  Wachs,  getheilter  SchUd,  in  dessen  oberer  Hdlfte  Vordertheil  eines  aufgerickteten 
Lowen,  unten  drei  Rosen.  Der  Aussteller  findet  sich  u.  a.  erwdhnt  Lacomblet  UB.  II,  Nr.  333% 
540  in  Verhandhmg  uber  sein  gleichnamiges  Schloss  —  gelegen  an  der  Strasse  zurischen  Heme- 
Bochwrn  und  Recklinghausen  —  mit  dem  Grafen  Theodorich  von  Cleve.  In  Paderborner  Vrkk. 
kommt  er  sonst  nicht  vor. 


446. 

Berthold  d.  j.  Edler  v.  Buren  bekundet  Giitertausch  mit  Stift  Busdorf  in  Paderborn.  1251  Juli  4. 

Sertoldus  iunior  nobilis  de  Buren  omnibus  hoc  scriptum  inspecturis  salutem  in  Domino.  Ad  noti- 
tiam  omnium,  quorum  inspectioni  presens  scriptum  fuerit  exhibitum,  de  venire  volumus,  quod  dominus 
Regenhardus  decanus  et  capitulum  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree  in  Padferborne  ad  petitionem 
nostram  tria  iugera  in  inferiori  Blikesen  inter  montem  et  aquam  sita,  ubi  molendinum  construere  pro- 
ponimus,  pro  tribus  iugeribus  in  superiori  Blikesen  nobis  in  concambium  conmutaverunt ;  pro  decima  vero 
dictorum  agrorum  in  inferiori  Blikesen  aream  et  domum  in  superiori  Blikesen  in  commutacionem  dicte 
ecclesie  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree  consensu  marchionum  et  totius  parrocbie  in  Ezenchusen 
liberaliter  dimisimus  iure  perpetua  possidendam.  Acta  sunt  coram  testibus  ad  hoc  rogatis:  Conrado 
plebano  legitimo  de  Nutlon,  Bertoldo  vicario  de  Vesperthe,  Worado  de  Ecenchusen,  Ludolfo  dapifero, 
Sigebodone  de  Vesperthe,  Regenbodone  de  Berchen,  Reinicone  de  Sinistorp,  militibus;  Johanne  gogravio 
et  aliis  quam  pluribus  anno  Domini  M0.CC0.L°I0.,  indictione  IX,  quarta  Nonas  Julii.  Et  ut  hec  firma 
permaneant  et  inconvulsa,  hanc  nostre  attestacionis  et  confirmacionis  paginam  dicto  capitulo  dedimus 
nostri  sigilli  inpressione  roboratam. 

Or.  im  Kgl.  St- A.  Munster,  Stift  Busdorf  Nr.  23,  An  Pergamentstreifen  plattgedruckt  dreieckiges 
Siegel  Westf.  Sieg.  II,  36  Nr.  10.  Das  Kirchdorf  Ezenchusen,  spdter  Edenchusen  u.  Edinchusen 
genawnt,  wohin  Ober-  und  Nieder-Blikesen  (vergl.  Asseb.  UB.  /,  474)  eingepfarrt  waren,  lag  in 
sudlicher  Richtung  unmittelbar  vor  der  Oberstadt  Wunnenberg.  Die  Stelle  des  Dorfes  heisst  noch 
jetzt:  „bei  der  Edinkhauser  Kircheu.  Die  Stadt  Wunnenberg  ist  um  die  Zeit  von  1300  von  den 
Edelherrn  von  Buren  gegrundet  und  die  umliegenden  kleineren  Dorfschqften  sind  in  dieselbe  auf- 
gegangen.     (Spa?icken.) 


Digitized  by 


Google 


284  1251 

447. 

Abt  Hermann  t;.  Corvey  bekundet  Vergleich  des  Kl.  Corvey  mit  Kl.  FUchtdorf.  Corvey  1251  Juli  &, 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Hermannus  Dei  gratia  Corbeyensis  *)  ecclesie  abbas  totum- 
que  eiusdem  loci  capitulum.  Sicut  2)  incautorum  inprovidencie  asscribitur,  si  nullo  certitudinis  indicio 
posteritati  sue  relicto  factum  suum  infirmum  dissolubileque  fecerint,  ita  et  sagacium  prudencie  depu- 
tatur,  si  propria  facta  omni  cautela  roborata  per  successiones  inviolandi  finnaverint.  Unde  ut  et  ea,  que 
nos  statuimus,  inviolabilem  optineant  firmitatem,  noticie  cunctorum  Christi  fidelium  tarn  presentis  quam 
futuri  evi  transmittimus  de  convencione,  que  facta  est  inter  Corbeyensem 8)  et  earn ,  que  in  Vlechtorp  4) 
sita  est,  ecclesiam ,  scilicet  pro  commutacione  et  confirm aci one  decime  ville  in  Wynemarichusen  5)  positer 
quam  a  nobis  nobiles  in  Waldecke  in  beneficio  habuerunt  et  ab  fysis  Bernhardus  miles  dictus  de  Dale- 
wich  quam  que  abbas  et  conventus  predicte  Vlechtorpensis  6)  ecclesie  legittimo  foro  comparaverunt,  ius 
predictorum  nobilium  cum  predio,  quod  dicitur  Hulixen,  redimendo,  ius  vero  Bernhardi  predicti  militis 
nonaginta  marcis  et  predio  in  Lengeuelde  *)  comparaverunt  emendo,  in  omnibus  hiis  benivolum  nostrum 
habentes  assensum.  Hiis  peractis  accessit  ad  nos  venerabilis  Henricus  abbas,  qui  tunc  temporis  ipsi  loco 
preerat,  volens  indempnitati  sue  ecclesie  inposterum  precavere,  sibi  consuluit,  nobis  dampnum  non  attulit, 
nos  devote  conveniens  obnixius  rogavit  una  cum  conventu  suo,  quatinus  prefatam  decimam  in  ius  pro- 
prietatis  sui  monasterii  concederemus  eadem  libertate,  qua  a  nobis  possessa  fuerat  et  in  concambium 
reciperemus  predium  ecclesie  sue  in  Lengeuelde  *)  iam  dictum  et  curiam  unam,  scilicet  beneficium  Alberti 
dicti  de  Mulehusen,  nobis  superaddiderunt.  Nos  itaque  fraterne  caritatis  intuitu  ammoniti  annuimus  iustis 
peticionibus  decime  usu  illis  concesso,  concambio  recepto,  omni  iuri  nostro  in  eadem  decima  habito  sol- 
lempniter  renunciantes,  preter  quod  in  recognicionem  huius  facti  et  warandie  eis  prestande  duo  talenta 
cere  in  festo  beati  Viti  ad  altare  ipsius  annuatim  persolvent.  Et  ne  post  nostrorum  temporum  decur- 
sum  calumpnie  alicuius  tumultus  oriatur,  unde  quies  fratrum  ecclesie  memorate  possit  aliquando  turbari 
aut  factum  nostrum  vel  fides  violari,  banc  nostre  donacionis  cartam  conscribi  fecimus  et  tam  sigilli  nostri 
quam  ecclesie  impressione  communivimus  8).  Acta  sunt  hec  anno  gratie  millesimo  ducentesimo  quinqua- 
gesimo  primo,  indictione  IX  j  datum  in  Corbeya9),  in  die  Kyliani  10J  martiris.  Huius  rei  testes  sunt; 
Albertus  prior,  Strygerus  prepositus  Corbeyenses x),  Thymo  n)  propositus  Montis  Martis,  Ludolfus  12) 
propositus  inSchaken;  milites:  Albertus,  Hereboldus  et  Luppoldus  13)  fratres  de  Amelungessen,  Alradus  u) 
de  Horhusen,  Thydericus 15)  et  Fredericus  fratres  de  Horhusen,  Gotwynus16)  de  Vrethen,  Bertramus  de 
Stamhen 17),  castellani  in  Cugelnberg 18),  Thydericus 19)  de  Mederik  2°),  Allexander  de  Eskeberg 21),  Bodo  ^ 
de  Horhusen,  Albertus  de  Lutirsen28),  burgenses  Montis  Martis:  Fredehardus,  Hermannus  monetarius 
et  frater  suus  Cunradus24),  Ludolfus12)  de  Capella  et  filius  suus  Henricus,  Bertholdus26)  iudex,  Cunradus24) 
de  Ybergh26),  Johannes  Wundengoth  et  consules  omnes  aliique  quam  plures. 

*)  Corbiens.  C.  *)  sicud  B.  *)  Corbiens.  C.  *)  Flechtorpp  C.  5)  Wymarinchhusen  C.  «)  Flecht.  C.  ^  Lenge- 
felde  C.  «)  communimus  R.  •)  Corbeia  C.  lv)  Kiliani  C.  ")  Tirao  G.  12)  Ludolphus  C.  18)  Lupoldus  C.  ")  Allradus  C. 
")  Tidericus  C.  ie)  Godtwinus  C.  ,7)  Stamheim  C.  ,8)  KugelenbeTg  C.  ,9)  Theodoricus  C.  ,0)  Mederick  C.  1J)  Alexander 
de  Esscheberg    C.      ,a)  Wodo   C.     as)  Luterscheim   C\     ,4)  Conradus   C.    26)  Bortuldus  B.     afl)  Ibergh  C. 

Mac.    VII,  6704  p.  21  (B)  mid  Mac.  6704  A  p.  18  (C)  im  Kgl.  St.-A.  Munater.      Hulixen     (Huli- 

kissen,  Seibertz;  I,  36  zu  1101,  Hulikesheym,   Addttamtrtia,    49  zu   1158)  iat  Htdikeaheim  ztc. 

Corbach  u.  Berndorf.     Vgl.  Jahreabemht  d.  Gymnosiuma  zu  Corbach  1877  S.  10. 

448. 

Berthold  d.  a.  und  Berthold  d.j.  Edle  von  Bur  en  schenken  eine  ihnen  resignirte  Hufe  der  Kirche 

zu  Marsberg.     1251  Juli  22. 
Bertholdus  senior  et  Bertholdus  junior  nobiles  de  Beuren 1),  filii  fratrum  Bertholdi  et  Thetmari  nobilium  de 
Beuren  *),  ecclesiae  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  in  Monte  Martis  praesens  scriptum  perpetuum  valitu- 
rum.   Quoniam  rerum  gestarum  memoriam  ad  posteros  transmittendam  solius  scripturae  conservat  vivacitas, 


Digitized  by 


Google 


1251  285 

praesenti  littera  imposterum  earn  lecturis  testamur,  quod  Bertholdus  dominus  Valgl  et  Thetmarus  Ulega, 
uxores  eorum  et  pueri,  haeredes  universi,  mansum  unum  in  Siynstorp  situm,  de  quo  ecclesia  sanctorum 
apostolorum  Petri  et  Pauli  in  Monte  Martis  annuatim  fertonem  in  pensione  percepit,  in  manus  nostras 
resignaveriat,  nihil  in  eo  iuris  amplius  habituri,  receptis  proinde  sex  marchis  et  dimidia  a  domino  The- 
mone  Montis  Martis  tunc  praeposito.  Nos  vero  ob  reverentiam  Domini  Jesu  et  piae  matris  ejus  beatae 
Mariae  mansum  eundem,  quem  supradicti  B(ertholdus)  et  Th(etmarus)  a  nobis  in  pheodo  habuerunt,  cum 
omnibus  pertinentibus  ejusdem,  silvis,  pratis,  pascuis,  ortis2),  aquis  aquarumque  decursibus,  aedificiis 
liberum  et  exemptum  ab  omni  jurisdictione  nostra  ecclesiae  praefatae  libere  contulimus.  Testes  huius 
rei  sunt:  Godefridus  de  Meschede,  Burchardus8)  de  Bodike,  Thidericus4)  dapifer,  Helmicus  de  Elsepe,  milites, 
Vredehardus  magister  consulum,  Yolandus  judex,  Ludolphus  de  Capella  et  filius  suus  Henricus,  Berthol- 
dus, Herimannu8,5)  Hermannus,  Conradus  de  Iberch,  Wecelus  Westphael,  Herimannus6)  de  Vlessingere,  Gode- 
fridus de  Eleren,  Thebolt,  Hinricus  Liber,  et  alii  quam  plures.  Ne  autem  tale  factum6)  aliquis  succes- 
sorum  nostrorum  ausu  temerario  infringere  vel  immutare  presumat,  cartulam  hanc  sigillorum  nostrorum 
appensione  statuimus  communiri.     Acta  sunt  anno  gratiae  M.CC.LL,  ipso  die  Mariae  Magdalenae. 

*)  Ab8chr.  Beuren,  wie  haufig  in  Kopiaren,  wo  das  Or.  Buren    aufweist.      *)    Abschr.    arthis.       *)   Buohardus    A. 
4 1  Thidicus  A.     ■)  Himannus  A.      •)  memor  fugt  A.  hinzu. 

Abachr.  aus  dem  WestpJicUemchen  Kopiar  im  Besitz  des  Grafen  von  Westphalen  zu  Laer.     Die  Zeugen- 
schaft  des  Wecelus  W.  ist  etwas  verddchtig. 

449. 

Graf  Gottschaik  d.  j.  von  Pyrmont  bestdtigt  den  von  seinen  Eltern  zur  Aufbesserung  der  Prtibende 
mnes  Bruders  Widukind  dem  Kl.  Marienmiinster  geschenkten,  von  ihm  aber  beanspruchten  Zehnten 

in  EUbrexen.  Corvey  1251  August  1. 
Quoniam  presentis  temporis  generatio  consuetum  habet  vitium,  quod  nota  vel  facta  seu  etiam,  que- 
cumque  ordinantur,  infringere  non  pertimescat,  nisi  scripto  et  vivo  testimonio  confirmentur,  nos  ergo  Go- 
descalcus  Dei  gratia  dictus  juvenis  comes  Perrimont  innotescimus  universis  Christi  fidelibus,  quomodo 
pater  et  mater  nostra  cum  consensu  fratris  nostri  scilicet  comitis  Hermanni  et  etiam  nostri  ipsius  ecclesie, 
que  vocatur  monasterium  sancte  Marie  Virginia  apud  Swalenberg,  pro  animabus  omnium  nostrorum  atti- 
nentium,  insuper  ad  ampliandam  prebendam  fratris  nostri  Widekindi,  qui  in  eodem  loco  ad  numerum 
servientium  Deo  !)  fuit  receptus,  decimam  in  Eilbrachtessen  cum  omnibus  fructibus  ipsius  in  perpetua  pro- 
prietate  valitura  contulerunt.  Accidit  vero,  ut  defuncto  fratre  nostro  Widekindo  prefatam  ecclesiam  super 
predicta  decima  insistentes  etiam  impeteremus.  Yerumtamen  dominus  Hermannus  abbas  et  cetere  co- 
lumne 2)  eiusdem  ecclesie  per  sigilli  episcopi  Paderbornensis  testimonium  et  per  honestos  et  discretos 
viros,  qui  hec  audierant  et  viderant,  et  precipue  per  detestationem  nostrorum  sigillorum  nos  penitus  ab 
hac  intentione  averterunt.  Propterea  sicut  semper  credere  debemus  de  futura  mercede  regni  perpetuir 
sicut  quondam  fecimus  etiam  et  nunc  facimus;  decimam  enim  Elbrachtessen,  et  que  inde  provenire  pos- 
sunt,  cum  consensu  uxoris  nostre  domine  Beatricis  et  filii  nostri  Godescalci  iam  sepedicte  ecclesie  con- 
ferimus  in  proprietatem  ab  omni  iure  hereditario  exemptam  in  presentia  venerabilis  domini  Hermanni 
Corbeiensis  abbatis  nostri  amici  specialis.  Huius  facti  testimonium  perhibent  dominus  Hermannus  abbas  Cor- 
beiensis,  Albertus  prior,  Strigerus8)  prepositus  eiusdem  ecclesie,  Widekindus  comes  de  Swalenberg,  Widekindus 
de  Greuincge,  Tidericus  de  Eblinchusen,  Ludolphus4)  de  Elwordessen,  Haltbake,  Hermanns  de  Grisme,  mi- 
lites, Hermannus  iudex  de  Luthe,  Sifridus  Tudemusche,  Bernhardus  Jukes  et  alii  quam  plures.  Si  vero, 
quod  absit,  quisquam  nostro  pio  facto  contradicere  temptet,  ad  suum  errorem  demonstrandum  presentem 
paginam  sigillo  nostro,  insuper  sigillo  iam  sepedicti  abbatis  Corbeiensis  decrevimus  esse  roborandam. 
Datum  in  Corbeia  anno  Domini  M.CC.LI0.,  in  festo  ad  vincula  sancti  Petri. 
*)  deo  fehli  B.     ■)  calumpne  B.     ■)  Istriger  beide  Kopien.     *)  Ludolfus  C 

Westf.  Urlc-Bucb  IV.  37 


Digitized  by 


Google 


286  1251 

Msc.  /,  129  p.  18v  (B)  u.  VII,  4512  p.  32  (C)  im  Kgl.  St.-A.  Munster.  Die  Herausgeber  <ler 
Lipp.  Reg.  hielten  I.  Nr.  168  Eilbrachtessen  fur  Elbrinxen,  haben  aber  II.  f  5  u.  6  diesen  IrrtJium 
veibessert.  Es  bezeicknet  Eilbrexen,  gewohnlich  Born  genannt,  wdhrend  Elbrinxen  aus  Elmerinch ri- 
sen zusammengezogen  ist.  (Spancken.)  Die  etwas  rdihselhafte  Personlichkeit  des  WicUkindus  de 
Greuincge  scheinen  auch  Lipp.  Regg.  nicht  haben  aufkldren  zu  konnen.  Er  kommt  schon  u  J. 
1225  (UB.  Ill,  217)  als  erster  Z.  in  Urk.  Graf  Volkmns  von  Schwaienberg  fur  Marienfsfd 
vor.  Mvt  Widekindus  comes,  dem  Paderbomer  Stadtgrafen,  der  als  solcher  mehrfach  (UB.  IV? 
284,  287,  292)  vorkommt,  einmal  (a.  a.  0.  Nr.  354)  ohne  ndhere  Bezeichnung  u.  deshalb  Note  1 
dmelbst  irrig  fur  ein  Mitglkd  des  Schwalenberger  Hauses  gehalten,  kann  er  nicht  identisch  sein. 
Vielleicht  ein  Schwalenberger  Bastard  f  Gedr.  Mitth.  d.  hist  Ver.  z.  Osnubruck  V,  114  Nr.  19 
aus  C.     Vergl.  Lipp.  Regg.   I,   191.  Nr.  267. 

450. 

Bitter  Hermann  von  Patberg  urkundet  iiber  den   Verkmif  mehrerer  ihm  gehorenden  Aecker 

an  Iil.  Bredelar.  1251  August  9. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Ego  Hermannus  miles  dictus  de  Pathberg  universis  Christi 
fidelibus  hoc  scriptum  inspecturis  significo,  quod,  cum  curia  mea  in  Berenchusen  Bernardo  et  Thiderico 
filiis  Conradi  militis  de  Walbernichusen  et  Alberto  de  Mulenhusen  pro  XX  marcis  per  aliquot  annos 
impignorata  foret  nee  haberem ,  untie  earn  redimerem ,  et  licet  redditus  ipsius  curie  XX  scilicet  moldra 
Horhusensis  mensure  perciperent  annuatim,  nichil  tamen  de  credita  summa  minuebatur  usque  ad  resti- 
tutionem  totius  credite  pecunie,  consilio  fratrum  meorum  Johannis,  Wernheri  clericorum  et  Godescalci 
militis  dominum  Widekyndum  abbatem  de  Breydelar  et  suum  conventum,  ordinis  Cystertiensis,  in  hec 
verba  conveni,  ut,  si  partem  agrorum  predicte  curie  claustro  adiacentium  et  decimam  non  solventium 
emere  vellent,  cum  uxore  mea  et  pueris  consentirem  et  XIIII  marcas  pro  eis  acceptarem,  presertim  cum 
ipsi  agri  pro  situ  suo  claustro  contigui  forent  et  commodi,  decimam  non  solventes.  Super  quo  cum 
abbas  et  fratres  cenobii  iam  dicti  deliberarent,  quid  facerent,  emptioni  omnino  ronuntiaverunt,  quia  nee 
denarios  haberent  nee  tam  preciose  agros  tarn  paucos  emerent.  Tandem  ob  instantiam  mei  multi- 
modam  et  fratrum  meorum  in  tantum  processum  est,  quod  duodecim  marcas  legalium  denariorum  mihi 
dederunt  pro  agris  quibusdam  circa  montem  Ekesbike  pertinentem,  et  dividit  inter  ipsam  villain  et 
curiam  meam,  et  pro  agris  illis  universis,  quos  habui  inter  ipsam  villam  Ekesbike  et  viam,  que  ducit  de 
Monte  Martis  Pathberg  sitis,  prefate  curie  mee  pertinentibus  circa  mansum  unum  et  iugera  aliquot  in 
campis  videlicet,  cultis  et  incultis,  pratis,  pascuis,  viis,  inviis,  aquis  aquarumque  decursibus,  ita  quod 
omnia,  que  infra  predictum  terminum  continentur,  claustro  imposterum  iure  proprietatis  pertinebunt. 
Hiis  ita  ordinatis  prior  dominus  Heinricus  et  frater  Iohannes  de  Fleictorph  Pathberg  ad  nos  venerunt 
ex  parte  claustri  in  vigilia  beati  Laurentii,  ubi  in  presentia  eorum  et  aliorum  honestorum  virorum  frater 
meus  Godescalcus  et  ego  et  domina  Sophia  uxor  mea,  Godescalcus  filius  meus,  Agnes  filia  mea,  preterea 
Iohannes  filius  meus  et  Gertrudis  filia  mea  unanimi  consensu  et  voluntate  iam  dictos  agros  resignavimus 
claustro  eos  assignantes  perhenniter  sine  inquietatione  possidendos.  Deinde  eosdem  agros  super  altare 
beate  Marie  virginis  gloriose  in  Breydelar  in  presentia  abbatis  et  conventus  devote  obtulimus  iure 
veri  dominii  claustro  perpetui  pertinentes,  omni  iuri  nostro  tam  ego  et  uxor  mea  et  pueri  mei  quam 
fratres  mei  et  heredes  universi  in  eisdem  agris  habito  sollempniter  renuntiantes ,  ita  ut,  si  quis  eosdem 
agros  temerario  de  claustro  auferat,  anathema  sit,  quousque  resipiscat.  Post  hoc  prefatus  prior  et  frater 
Iohannes  cum  Godescalco  fratre  meo  et  mecum  ad  Montem  Martis  processerunt  predictam  summam  ex 
integro  mihi  persolventes  hoc  modo:  duas  marcas,  quas  claustro  tenebar,  retinuerunt,  decern  marcas  in 
presenti  mihi  dederunt,  de  quibus  detentores  curie  mee  novem  marcas  receperunt  unam  mihi  ex  gratia 
dimittentes,  et  dimidiam  partem   curie  solutam.     Hanc  igitur  conventionem  legitime  diffinitam,  ne  quis 


Digitized  by 


Google 


1251  287 

heredum  meorum  earn  infringere  presumat,  prescnti  publice  profiteor  scripto  sigillo  fratris  mei  Godescalci 
roborato,  quo  ego  sum  contentus,  quia  proprium  non  habeo.  Ceterum  quod  etiam  pro  area  in  Ekesbike 
habita  et  concambio  agrorum  quorundam  XIIII  solidos  ipso  tempore  a  claustro  recepi,  sub  eodem  scripto 
et  sigillo  protestor  manifeste.  Acta  sunt  hec  anno  gratie  M0.C0C.L°I0. ,  indictione  IX,  in  vigilia  beati 
Laurentii.  Huius  rei  testes  sunt:  sacerdotes  Iobannes  de  Adorp,  Godefridus  de  Patberg,  Regenhardus 
ibidem  capellanus,  Iohannes  de  Patberg,  filius  fratris  mei,  Constantinus  miles,  Hartmodus  iudex,  Godscal- 
cus  et  Helmwicus  fratres  de  Keldi(n)chusen,  Albertus  dapifer,  Ambrosius,  Constantinus  armigeri,  Iohannes 
braxator,  Marquardus  Buc,  Gerlacus  Rex  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster.  KL  Bredelar  46.  An  geflochtenen  blauweissen  Hanfschnuren  Siegel 
Gottschalks  v.  P.  Recht88chrdger  Balken  mit  fiinf  Fehstuckchen  besetet;  liiiks  oben,  rechts  unten 
je  funfbldtterige  Rose.  Umachrift:  Sigillum  Godescalci  de  Phatbherg.  Reg.  von  gleichzeitiger 
Hand  auf  Pergamentstreifen  den  Siegelschnuren  angeheftet. 

451. 

Adolfus  de  Waldeke  Z.  Konig  WUhelms  fur  B.  Baimund  v.  Grasse.  Blitzenhausen  1251  August  21. 
Gedr.    Winkelmann,  Act.  imp.  ined.  a.  XIII.   S.  434  Nr.  534. 

452. 

Dietrich  und  Eberhard  Wolf)  die  von  Gudenberg  und  von  Schardenberg  iibergeben  ebien  Ministerialen 
auf  Bitten  des  Abts  Konrad  dem  KL  Helmarshausen.     1251  vor  September. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.     Tidericus   et  Everhardus  filii   domini  Arnoldi  dicti  Lupi, 
Johannes  et  Arnoldus  filii  quondam  domini  Arnoldi  dicti  Maioris1)  de  Godenberg,  Hermannus  et  Stepba- 
nus  filii  quondam  domini  Hermanni  de  Scardenberg  universis  Christi  fidelibus  in  perpetuum.     Gestarum 
renim  memoria  processu  temporum   evanescit,   nisi    ponatur  in  lingua  testimonium  et  scripti  munimine 
roboretur.      Notum   sit   igitur  universis   presentis    pagine   inspectoribus,    quod    ad    instanciam    reverendi 
Conradi  abbatis  de  Helmwordeshusen  et  aliorum  virorum  nobilium  et  honestorum   ex  communi  consensu 
nostro  et  concordi   et   amicorum   nostrorum   consilio   Wilelmum  dictum    de   Sylon   ministerialem   nostrum 
libera  voluntate  pro  undecim  marcis  ab  ipso  acceptis  contulimus  beato  Petro  in  Helmwordeshusen  in  ius 
ministerialium  absque  repetitione   et  absque  impedimento   quolibet  in  eternum;  promissum  fecimus  data 
fide  firmiter   confirmantes   pro   sororibus   nostris    et  avunculo    nostro    domino    Giverhardo   de  Zigenberg, 
quod  nee  ipsi  nee   heredes   eorum   factum    nostrum   poterunt    quocunque    ingenio    infirmare.     Ut   autem 
hec(firma)2)  permaneant  et  a  posteris  illibata,  presentem  paginam  in  memoriale  sempiternuin  facti  nostri 
conscribi  fecimus  et  sigillorum  nostrorum  munimine  confirmari.     Acta   sunt   hec   anno   dominice   incarna- 
tionis  M°.CC°.LI0.,  indictione  VIII.     Huius   rei   testes  sunt:    dominus    Conradus   abbas   de  Helmwordes- 
husen, Heinfridus  prepositus,  Gerhardus  Hadeke,  Reinboldus  de  Markessen,  Conradus  de  Erclen,  Johan- 
nes de  Oldorpessen,  dominus  Athelungus  de  Scardenberg,  Henricus  Cenral  et  plures  alii. 
*)  Maiorel  Abtchr.       *)  lirma  fehlt  A. 
Abschrift    aus    Falckeriheiner's   Handschriften    Bd.    VIII.    in    Kassel,    Bibl.    d.    Gesch.-Ver.       Wegen 
hid.    VIII  tvird  die  Urk.  vor  Sept.  zu  datiren  sein. 

453. 

Kardinalpriester  Hugo,  ptipstlicher  Legat,  bestatigt  dem  KL  Arolsen  semen  Giiterbesitz  und  nimmt 

es  in  Schutz.     Koln  1251  September  25. 
Frater    Hugo    miseratione    divina    tituli    sancte   Sabine    presbyter    cardinalis,    apostolice    sedis    le- 
gatus,   dilectis    filiis   preposito,    priorisse    et   conventui   monasterii    in  Aroldesen,   ordinis   sancti    Augu- 

37* 


Digitized  by 


Google 


288  1261 

stini,  Paderbornensis  diocesis,  salutem  in  Domino.  Religionis  vestre  dicitur  promereri  sinceritas,  ut 
peticionibus  vestris  accomodemus  auditum  et  eas  ad  gratiam  exauditionis,  quantum  possumus,  cum 
Deo  favorabiliter  admittamus.  Vestris  igitur  devotis  postulationibus  grato  concurrentes  assensu,  de 
Wytmare  Maguntinensis ,  de  Capelle  et  de  Eringen,  Paderbornensis  diocesis,  ecclesias,  quas  proponi- 
tis  canonice  vos  adeptas,  cum  omnibus  bonis  vestris,  que  in  presenciarum  iuste  ac  pacifice  possi- 
detis, vel  que  in  futurum  iustis  titulis  poteritis  adipisci,  vobis  et  per  vos  monasterio  vestro  auctori- 
tate  presentium  confirmamus.  Nos  eciam  personas  vestras  cum  ecclesiis  et  bonis  eisdem  sub  beatorum 
Petri  et  Pauli  apostolorum  et  nostra  protectione  suscipimus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus, 
statuentes,  ut  ea  omnia  firma  permaneant  et  quieta,  salva  super  predictis  constitutione  concilii  generalis. 
Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat  hanc  paginam  nostre  confirmationis  et  protections  infringere  vel  ei 
ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attemptare  presumpserit ,  indignationem  omnipotentis  Dei 
et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  se  noverit  incursurum.  Datum  Colonie  VI0.  Kalendas  Octo- 
bris,   pontificatus  domini  pape  Innocencii  quarti  anno  nono. 

Kopiar  I  foL  27  des  KL  Arolsen  auf  Fiirstl.    Wald.  Domdnenkammer  in  Arolsen.   Ueber  die  politutche 
Thdtigkeit  des  Kardinallegaten  Hugo  vgl.  A.  Ulrich,  Gesch.  d.  rvm.  K.   Wilhelm  v.  Holland,  69 f. 

454. 

Kardinalpriester  Hugoy  papstlicker   Legat,  gewahrt  den  Forderern   des  Klosterbaues  in  Mar  she  rg 

40  Tage  AbUss.     Koln  1251  September  26. 

Universis  Christi  fidelibus  per  Alemanniam  constitutes,  ad  quos  praesentes  litterae  pervenerint,  frater 
Hugo  miseratione  divina  tituli  sanctae  Sabinae  presbyter  cardinalis,  apostolicae  sedis  legatus,  salutem  in 
Domino.  Quoniam,  ut  ait  apostolus,  omnes  stabimus  ante  tribunal  Christi  recepturi,  prout  gessimus  in  corpore, 
sive  bonum  fuerit  sive  malum,  oportet  nos  diem  messionis  extremae  misericordiae  operibus  praevenire  ac  aeter- 
norum  intuitu  seminare  in  terris,  quod  reddente  domino  cum  multiplicato  fructu  recolligere  valeamus  in  coe- 
lis  firmam  spem  fiduciamque  tenentes,  quoniam,  qui  parce  seminat,  parce  et  metet,  et  qui  seminat  in  bene- 
dictionibus,  de  benedictionibus  et  metet  vitam  aeternam.  Cum  igitur,  sicut  dilecti  in  Christo  praepositus 
«t  conventus  monasterii  de  Monte  Martis,  ordinis  sancti  Benedicti,  Paderburnensis  dioecesis,  nobis  intimare 
curarunt,  iidem  monasterium  ipsum  aedificare  caeperint  opere  sumptuoso  nee  ad  consummationem  ipsius 
propriae  sibi  suppetant  facultates,  universitatem  vestram  rogamus,  monemus  et  hortamur  in  Domino  in 
remissionem  vobis  peccaminum  iniungentes,  quatinus  de  bonis  vobis  a  Deo  collates  pias  ad  id  elemosinas 
et  grata  caritatis  eis  subsidia1)  erogetis,  ut  per  subventionem  vestram  opus  ipsum  valeat  consummari  et 
vos  per  haec  et  alia  bona,  quae  Domino  inspirante  feceritis,  ad  aeterne  possitis  felicitates  gaudia  perve- 
nire.  Nos  autem  de  omnipotentis  Dei  misericordia  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  aucto- 
ritate  confisi  omnibus  vere  penitentibus  et  confessis,  qui  eis  ad  hoc  manum  porrexerint  adiutricem, 
quadraginta  dies  de2)  iniuncta  sibi  penitentia  misericorditer  relaxamus,  quas  mitti  per  questuarios  di- 
8trictius  prohibemus,  eas,  si  secus  actum  fuerit,  carere  viribus  decernentes.  Datum  Colonie  VI.  Kalendas 
Octobris,  pontificatus  domini  Innocentii  pape  IV.  anno  nono. 

l)  Ab8chr.  subsiditia.     8)  Abschr.  et. 
Abschitft  aus  Overhams  Msc.  Corvey  S.216  in  WolfenbutteL     Druck  Schaten  und  Seibertz  I>  273  (un- 

vollstdndig)  beide  zu  1252. 

455. 

Kardinalpriester   Hugo,  papstticher  Legat,  beauflragt  den  Dechanten  (Heinrich)  von  Nigenkerhen 
mit  dent  Schutze  des  Kl.  Hardehausen  und  seiner  Besitzungen.     KSln  1251  October  3. 
Frater  Hugo  miseratione  divina  tituli  sancte  Sabine  presbiter  cardinalis,  apostolice  sedis  legatus,  di- 
lecto  in  Christo  .. decano  Noue  Ecclesie,  Paderburnensis  diocesis,  salutem  in  Domino.    Etsi  omnibus  ex 


Digitized  by 


Google 


1251  289 

iniuncto  nobis  legationis  officio  cupiamus  nos  reddere  gratiosos,  devotos  tamen  ecclesie  Alios,  ne  pravo- 
rum  hominum  molestiis  agitentur,  nostre  volumus  protections  munimine  confovere.  Ea  propter  dilectorum 
in  Christo  .  .  abbatis  et  conventus  monasterii  de  Herswithehusen,  Gisterciensis  ordinis,  Paderburnensis 
diocesis,  iustis  postulationibus  grato  concurrentes  assensu,  personas  suas  et  locum,  in  quo  sub  communi 
vita  degunt,  cum  omnibus  bonis  suis,  que  in  presentiarum  rationabiliter  possident  aut  in  futurum  iustis 
inodis  prestante  Domino  poterunt  adipisci,  sub  beati  Petri  et  nostra  protectione  suscepimus.  Specialiter 
autem  terras,  villas,  nemora,  pascua,  et  alia  bona  sua,  sicut  ea  iuste  ac  pacifice  possident,  sibi  et  per 
se  monasterio  suo  salva  duximus  confirmandum.  Quocirca  discretioni  tue,  qua  fungimur,  auctoritate  man- 
damus, quatinus  non  permittas  ipsos  contra  nostre  protections  et  confirmationis  tenorem  ab  aliquibus  in- 
debite  molestari,  molestatores  huiusmodi  monitione  premissa  per  censuram  ecclesiasticam  compeBcendo, 
presentibus  post  triennium  minime  yalituris.  Datum  Golonie  V.  Nonas  Octobris,  pontificatus  domini  Inno- 
centii  pape  IIH.  anno  nono. 

Or.   im  Kgl.   St.-A.  Munster  Kl.  Hardehausen  Nr.  80.     Siegel  sammt  Bejestigung   abgefallen.      Auf 
der  Ruckseite  Albus  Johannes. 

456. 

Kardinalpriester  Hugo,  papstliclier  Legal,  bestatigt  dem  Kl.  Hardehausen  verschiedene  Besitzungen. 

Koln  1251  October  4. 
Frater  Hugo  miseratione  divina  tituli  sancte  Sabine  presbiter  cardinalis,  apostolice  sedis  legatus,  di- 
lecto  in  Christo  domino  abbati  et  conventui  monasterii  de  Herswithehusen,  Cisterciensis  ordiniB,  Paderbor- 
nensis  diocesis,  salutem  in  Domino.  Religiosam  vitam  eligentibus1)  inter  alios  nos  specialiter  reddere  gratio- 
sos debemus  ac  ipsorum  supplicationibus  exauditionis  gratiam  exhibere.    Nos  igitur  postulationibus  vestris 
grato  concurrentes  assensu,  possessiones  vestras  in  Scerue,   Sirexen,   Loningen  et  in  Letiaco  sitas,  sicut 
eas  juste  ac  pacifice2)  possidetis,  vobis  et  per  vos  monasterio  vestro  salvas  auctoritate  presentium  con- 
firmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus.    Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat  hanc  paginam 
nostre  confirmationis  infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.     Si  quis  autem  hoc  attemptare  presump- 
serit,  indignationem  omnipotentis  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostoloriim  eius  se  noverit  incursurum. 
Datum  Colonie  quarto  Nonas3)  Octobris,  pontificatus  domini  pape  Innocentii  quarti  anno  nono. 
*)  agent.  Abschrift  —  ■)  pacificas  Abschr.  —  8)  nonis  Abschr. 
Aus  Msc.  II.  103  p.  69  (Abschr.  vwn  J.  1549)  im  Kgl  St.-A.  Munster. 

457. 

Kardinalpriester  Hugo,  pdpstlicher  Legal,  beauftragt  Genannte  mit  der  Untersuchung  eines  GiUer- 
streites  zwischen  Corvey  und  Hardehausen.  Koln  1251  October  5. 
Frater  Hugo  miseracione  divina  tituli  sancte  Sabine  presbyter  cardinalis,  apostolice  sedis  legatus, 
dilectis  filiis  .  .  preposito  et  ..  decano  ecclesie  Fritzlariensis ,  Maguntine  diocesis,  salutem  in  Domino. 
Causam,  que  inter  .  .  abbatem  et  conventum  monasterii  Corbeyensis,  ordinis  sancti  Benedict],  ex  una 
parte  ac  .  .  abbatem  et  convent(um  monaster)ii  de  Herswithehusen,  Cisterciensis  ordinis,  Paderburnensis 
diocesis,  super  possess(ionibus,  iuri)bus  et  rebus  aliis  vertitur,  ....  quos  partes  consentire  dicuntur, 
(damus)  audiendam  et  fine  debito  terminandam.  Faciatis  autem,  quod  decreveritis,  (per  censuram)  ec- 
clesiasticam firmiter  observari.  Testes  autem,  qui  fuerint  nominati,  si  se  gracia,  odio  vel  timore  sub- 
traxerint,  per  censuram  eandem  cogatis  veritati  testimonium  perhibere.  Datum  Colonie  III.  Nonas  Octo- 
bris, pontificatus  domini  Innocencii  pape  IIII.  anno  nono. 

Or.   mit  zwei  Lochern  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  81.     Siegel  von  der  Hanfschnur 
abgefallen.     Auf  der  Ruckseite  albus;  unten  rechts  iud(ices)  Corbi.  et  Hersvi. 


Digitized  by 


Google 


290  1251 

45a 

Graf  Adolf  van   Waldeck  verkauft  den  haiben  Zehnten  zu  Laterfeld  an  Kl  Breddar. 

Marsberg  und  Corbach  1251  October  8. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Adolfus  comes  in  Waldeke,  Heinricus  et  Widekyndus 
fratres  filii  sui,  omnibus  hoc  scriptum  visuris  eternam  in  Domino  salutem.  Quia  moris  est  et  oportet, 
ut  inviolabiliter  ea  servemus,  que  hominibus  secularibus  data  fide  spondemus,  quanto  magis  dignum  est 
et  divine  pietati  consonum,  quatinus  ea,  que  cum  viris  spiritualibus,  quorum  vite  defensor  Deus  est, 
agimu8,  fideliter  effectui  debito  mancipemus  scriptisque  sigillis  et  testibus  ob  memoriam  facti  roboremus, 
ne  quis  imposterum  ignorantie  querat  angulum,  sicut  a  multis  constat  presumptum.  Noverint  idcirco 
moderni  et  postfuturi,  sicuti  notorium  est  universis  in  confiniis  nostris  degentibus,  decimam  ville  in 
Lateruelde  cum  omni  integritate  sua  a  cunctis  progenitoribus  nostris  hereditario  iure  ad  nos  legitime 
devolutam  et  quiete  a  nobis  poSsessam.  Que  cum  pro  situ  suo  fratribus  de  Bredelar,  ordinis  Cystertiensis, 
divino  cultui  insistentibus  contigua  foret  et  commoda,  nos  unanimi  consensu  et  voluntate  et  amicorum 
nostrorum  consilio,  tarn  ob  reverentiam  Domini  nostri  Jesu  Christi  eiusque  pie  matris  Marie  virginis 
gloriose  nee  non  intuitu  retributionis  eterne  quam  pro  subsidio  temporali,  mediantibus  probis  viris  et 
fide  dignis,  videlicet  Alrado  milite  de  Horhusen,  Olrico  de  Berendorph  dapifero  nostro  et  Conrado  mo- 
netario  de  Marsberg  dimidiam  partem  eiusdem  decime  domino  Widekyndo  abbati  cenobii  iam  dicti 
suoque  conventui  affectuose  contulimus  et  plurimum  eis  favemus  cum  omni  integritate  et  usufructuario 
perhenniter  habendam,  recipientes  ab  eisdem  fratribus  in  restaurum  multimoda  necessitate  et  debitorum 
multitudine  urgente  centum  et  quinque  marcas  legalium  denariorum,  de  quibus  quinquaginta  marcas  et 
quinque  creditoribus  nostris  in  Susato  pro  nobis  integre  persolverunt,  reliquis  quinquaginta  marcis  ipsam 
dimidiam  partem  prefate  decime  ab  Heinrico  milite  dicto  de  Pessinchusen,  cui  pro  hiis  ante  aliquot 
annos  a  nobis  impignorata  fuit,  redemerunt.  Hinc  nos  omni  iuri  nostro  in  eadem  dimidia  parte  decime 
iam  dicte  habito  sollempniter  renuntiantes  warandiam  super  eo  ubique  locorum,  cum  necessitas  exegerit, 
eisdem  fratribus  gratanter  prestabimus,  opemque  contra  malignantium  impetitiones  feremus,  taliter  eorum 
iniuriam  in  hac  parte  dolentes,  tamquam  si  rebus  propriis  privaremur.  Ceterum  quia  iam  dictam  deci- 
mam ab  ecclesia  Corbegensi  in  pheodo  tenemus,  quocumque  tempore  predicti  fratres  de  Breydelar  pro- 
prietatem  decime  ab  ecclesia  eadem  optinere  poterunt,  gratum  et  ratum  omnimodis  habemus,  tuncque 
presenti  scripto  sigillo  nostro  munito  earn  resignavimus  ecclesie  Corbegensi  et  nostro  iuri  cessimus  ma- 
nifeste,  ut  eisdem  fratribus  proprietario  iure,  sicut  prefati  sumus,  possidenda  conferatur.  Deinde  cum 
hoc  ad  presens  fieri  non  possit,  set  post  hoc  forte  opportunius  loco  suo  et  tempore,  indempnitati  fra- 
trum  eorundem  et  nostre  fidei  interim  procavere  cupientes,  de  voluntato  eorum  et  rogatu  claustro  ad 
habundantem  cautelam  et  firmitatem  habitionis  quibusdam  strenuis  militibus  eorum  familiaribus,  videlicet 
Godescalco  de  Pathberg  et  Hermanno  filio  eius,  Elgero  de  Dalewich  et  Ludolfo  filio  eius  et  Johanni  de 
Curbike  ipsam  decimam  porreximus  pheodali  iure  tarn  diu  quiete  habendam,  quousque  claustrum  pro- 
prietatem  consequatur  et  libertate  veri  dominii  potiatur.  Qua  potita  omnia,  que  de  pheodali  cautione 
ordinavimus,  sint  tunc  sopita.  Hoc  etiam  presenti  scripto  sigillo  nostro  firmato  publice  profitemur  pro- 
mittentes  in  super,  quod  cognati  nostri,  filii  nostri  fratris  domini  Volcquini  de  Sualenberg,  hoc  factum 
nostrum  similiter  ratum  habebunt.  Ad  huius  rei  evidentiam,  quatinus  hec  nostra  donatio  et  cessio  rata 
et  inconvulsa  Domino  largiente  in  evum  permaneat,  ne  quis  heredum  nostrorum  vel  aliquis  hominum  ius 
aliquod  postmodum  in  hac  sepe  dicta  decima  sibi  usurpare  valeat,  unde  quies  fratrum  possit  aliquando 
turbari  aut  factum  nostrum  vel  fides  violari,  presentem  paginam  exinde  conscriptam  tarn  sigilli  nostr 
quam  burgensium  nostrorum  de  Curbike  appensione  irrefragabiliter  confirmamus.  Acta  sunt  hec  in 
Marsberg  et  in  Curbike  anno  gratie  M°.CC0.L°.  primo,  indictione  Villi,  concurrente  VI,  epacta  XXVI, 
dominico  die,  in  vigilia  beati  Dionisii  martiris  sociorumque  eius.  Huius  rei  testes  sunt  Arnoldus  pleba- 
hus  in  Curbike,   Conradus  capellanus  ibidem,   Gerhardus  in  Thuiste   plebanus;    milites:  Regenhardus  de 


Digitized  by 


Google 


1251  291 

Ytere,  Sygebodo  de  Ytere,  Conradus  Bulemast,  Lodewicus  de  Voele,  Walterus  de  Siwordinchusen,  Andreas 
de  Nethzee,  Reinboldus,  Godescalcus,  Waligo,  Otto  et  Amplunius  fratres  de  Suiderinchusen,  burgenses  in 
Curbike  Regenhardus  de  Neirdere,  Wernherus  de  BarBtorp,  Heinricus  de  Wonnlon,  Wigandus  et  Wid- 
roldus  fratres  aliique  quam  plures. 

Or.  im  KgL  St.- A.  Munster.      An  geflochtenen  blauweissen   Hanfschnuren    (da ran  Streifen  mit  Regest 

von  gleichzeitiger  Hand)  in  grilnem   Wachs:     1)   Siegel  des   Graf  en  A.  v.    W.;  in  braunrothem   Wm 

2)   der  Stodt   Corbach,  nrie   Westf.  Sieg.  II,  78  Nr.  3. 

459. 

Elekt  Simon  von  Paderborn  ubertragt  zwei  ihm  resignirte  Erben  der  Domkettnerei  mil  der  Bedin- 
gtmg,  sie  einem  Paderborner  Burger  zu  verleihen,  der  davon  der  Domkirche,  dem  KL  Abdinghof, 
dem   Stifle  Busdorf  mid  der   Gokirche   gewisse  Oeldrenten   fur  Beschaffung    des    Messweins    zu 

entrichten  hat.  1251  October  15. 
Simon  Dei  gratia  Padcrburnensis  electus.  Ad  cunctorum  notitiam  volumus  pervenire,  quod  Theodoricus 
dictus  de  Oriente  et  sui  coheredes  in  presentia  nostra  constituti  duos  mansos  in  Balhorn  sitos  Volcwino 
cellerario  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree  in  Paderburne,  pro  summa  XXXII  marcarum  lega- 
lis  monete  vendiderunt,  et  omne  ius,  quod  in  predictis  bonis  habebant,  in  manus  nostras,  quia  ea  ab 
ecclesia  nostra  tenebant,  integraliter  resignaverunt.  Nos  vero  predicta  bona  nobis  vacantia  ad  petitionem 
capituli  nostri  et  ad  instantiam  et  voluntatem  predicti  Volcwini  cellerarii,  qui  ea  comparavit,  cellerarie  in 
Paderburne  contulimus  tali  conditione,  ut  Johannes  dictus  Wagtele,  civis  Paderburnensi6,  et  sui  heredes 
predicta  bona  sine  difficultate  recipiant  a  cellerario  Paderburnensi  et  ea  quiete  possideant,  nee  dictorum 
bonorum  collatio  dicto  Johanni  et  suis  heredibus,  cum  ab  ipsis  cellerarius  fuerit  requisitus,  est  aliquate- 
nus  deneganda.  De  predictis  vero  bonis  dictus  Johannes  vel  sui  heredes  ad  comparandum  vinum  Sacra- 
mento confectioni  corporis  Jhesu  Christi  necessarium  ecclesie  nostre  LII  denarios,  ecclesie  sanctorum 
apostolorum  Petri  et  Andree  in  Paderburne  XXVI  denarios,  ecclesie  sancti  Pauli  in  Paderburne  XXVI 
denarios,  ecclesie  sancti  Odelrici  in  Paderburne  XXVI  denarios  solvent  annuatim,  nee  maior  pensio  de 
ipsis  bonis  ab  aliquo  est  requirenda.  In  cuius  rei  testimonium  presens  scriptum  conscribi  et  sigilli  nostri 
et  sigilli  capituli  nostri  munimine  fecimus  roborari.  Testes  autem  huius  rei  sunt:  Hermannus  camera- 
rius,  Ludolfus  cellerarius,  magister  Johannes  de  Scildeze,  magister  Mauritius,  Johannes  Stapel,  Woltherus 
Johannes  de  Metzenchusen,  canonici;  laici  vero:  Bertoldus  de  Brakel,  Heinricus  camerarius,  Andreas  de 
Enhus,  Wernherus  et  Heinricus  fratres  dicti  de  Weuere,  Hermannus  Stapel,  Conradus  Stapel,  milites ; 
Helmwicus  Bere  iudex,  Heinricus  Copmann,  Erhardus,  Johannes  de  Lessede,  Hermanus  Woldege,  An- 
dreas Wltur,  Isherus,  Heinricus  Dukere,  Gotscalcus  de  Soltkoten,  cives  Paderburnenses ,  et  alii  quam 
plures.     Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C0C.L°.  primo,  indictione  Villi,  Idus  Octobris. 

Or.  imKgl.  St.-A.  Munster,  Fsttfu  Paderbom  Nr.  183.  An  grunen  Seidetifdden  beschddigtes  Siegel 
des  Elekten  me  West/.  Sieg.  II,  1,  52.,  an  rothen  Seidenfaden  das  des  Dcmikapitels  gut  erhalten. 
Ueber  die  Familie  de  Oriente  vgl.  Ztschr.  38,  IL  128. 

460. 

Bischof  Dietrich  van    Wierland  erthedt  alien   WohUhdtern  des  Kl.  Falkenhagen   40   Tage  Ablass. 

ffixter  1251  October  22. 

Bonitate  divina  Theodericus  episcopus  Vironensis  Christi  fidelibus  universis  salutem  in  Dei  filio  Jesu 

Christo.    Licet  is,   de   cuius  munere  venit,  ut  a  fidelibus  suis  digne  sibi   et  laudabiliter  serviatur,  de 

habundancia  pietatis  sue,  que  merita  supplicum  excedit  et  vota  multo  maiora  et  meliora  suis  retribuat, 

quam  merentur,  quibusdam   tamen  allectivis  muneribus,   indulgences  videlicet  et  remissionibus,  fideles 


Digitized  by 


Google 


292  1251 

8U08  frequences  attrahit,  remunerat  et  invitat,  hinc  est,  quod  inspecta  necessitate  pauperum  dominarum 
in  Monte  sancte  Marie  degencium,  qui  Falkenhagen  vulgariter  nuncupatur,  cumque  altare  ibidem  dedica- 
yerimus  in  honore  prefate  virginis  gloriose,  omnibus  vere  penitentibus  et  confessis,  qui  manum  eisdem 
porrexerint  adiutricem,  quique  per  primos  octo  dies  eundem  locum  cum  cordis  contritione  et  humilitate 
duxerint  visitandum,  XL  dierum  indulgentias,  in  mensualibas  memoriis  per  primi  anni  circulum  XXX 
et  in  anniyersario  dedicationis  XL  et  karenam  integram  in  Domino  misericord  iter  relaxamus.  Datum 
Huxarie  anno  Domini  M0.C°C.L°I.,  sequenti  die  sanctorum  XI  millium  virginum. 

Or.  im  Furstl.  Lippischen  Archiv  in  Detmold.  Siegel  von  rothen  Seidenfdden  abge fallen,  Reg. 
Lipp.  Regg.  I,  189  Nr.  265.  Ueber  Bischof  D.  v.  W.  vgl.  Mayer,  Mitthl.  aus  Gebiete  d.  GescJu 
Livlands  IX ,  30;     Bunge,  Livland  die   Wiege  d.  deutsch.    Weihbischofe. 

461- 

Graf  Heinrich  von  Sternberg  belehnt  Bitter  Gottschalk  de   Went   unci  dessm  Bruder  Beiner  unit 

verschiedenen  Zehnten.     1251  (!)  November  11. 
. .  .  Dit  is  gheschen  vnder  den   iarn  na  Godes  bort  oses  hern  en  vnde   viftich  iar   boven    dusent  iar 
vnde  twe  hundert,  an  dem  daghe  des  hilgen  bischopes  sunte  Mertins. 

Or.  im  Furstl.  Lippischen  Archiv  zu  Detmold.  Die  Urk.  gehort  wohl  zu  1351;  dazu  stimmen  Schrifty 
Siegel,  Aussteller;  Empf anger  und  Zeugen  passen  eher  zu  1251.  Gedr.  Zeitschr.  d.  hist.  Ver- 
f.  Niedersachs.  1858.  S.  67.  Fahne,  Hovel  /,  2  S.  192  Anmerk.  Reg.  Lipp.  Regg.  I,  190 
Nr.  266  und  Anmerk.  uber  Ausstellungszeit. 

462. 

Werner  von  BiscJwfskawen  stellt  dem  Abt  Hermann  und  Kl.  Corvey  einen  Lehnsrevers  aus  uber 
den  halben  Zehnten  in  Sachseriberg,  an  dessen  Stette  eventuell  der  Hof  im  Dorf  Itter  tritt. 

1251  December  30. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  Amen.  Ne  gesta  temporum  simul  labantur  cum  tempore, 
solent  ea  homines  scripto  fideli  perhennare.  Sciant  presentes  et  noscant  posteri,  quod  ego  Wernherus 
de  BisscopeshuBen  et  mei  filii  Henri cus,  Wernherus,  Hermannus,  ex  gratia  et  favore  domini  nostri  Her- 
manni  abbatis  Corbeyensis  de  consensu  tocius  capituli  sui  et  ministerialium  suorum  in  medietate  decime 
illius  Sassenberch  ea  conditione  sumus  infeodati:  si  curiam  suam  in  Dorpytere  infra  spacium  anni  pre- 
sentis  libertaret,  ilia  curia  nos  infeodaret,  et  predicta  decime  medietas  ad  dominum  nostrum  abbatem  et 
ad  suam  ecclesiam  rediret.  Si  autem  prefata  curia  libertari  nequeat,  cum  placitum  fuerit  ipsi  domino 
abbati  vel  suo  successori,  LXX  marcas  nobis  dabit  et  nos  sub  testimonio  bono  illam  summam  pro  pro- 
prietatibus  dabimus,  et  eadem  decime  medietas,  sicut  supradictum  est,  ad  prefatam  ecclesiam  redibit  et 
talia  bona  nostrum  feodum  a  nostro  domino  prenotato  et  ab  ecclesia  recognoscemus.  Item  idem  domi- 
nus  noster  sepe  dictus  H(ermannus)  abbas  sive  suus  successor  infeodata  bona,  si  qua  contigerit  quocum- 
que  eventu  vacare  ab  hominibus  de  ecclesia  Gorbegensi  infeodatis  in  reditibus  singulis  annis  habencia 
summam  IIII  marcarum,  nos  illis  omni  contradictione  postposita  infeodabit.  Preterea  iam  sepe  memo- 
ratus  dominus  noster  et  capitulum  suum  et  ministeriales  ex  dilectione  speciali  nobis  indulserunt,  ut,  si 
nostris  denariis  ab  hominibus  de  ecclesia  infeodatis  bona  aliqua  comparare  valeamus,  compareinus  et  nos 
domino  nostro  et  ecclesie  supradicte  recognoscemus  hiis  et  aliis  bonis  nos  ab  ecclesia  fore  infeodatos. 
Ut  autem  dominus  noster  abbas  et  ecclesia  Corbegensis  hec  omnia  nobis  teneat  rata  et  inconvulsa,  isti 
data  sunt  nobis  fideiussores:  comes  Otto  de  Euerstene,  Bodo  de  Horhusen,  Theodericus  de  Horhusent 
Fredericus  de  Horhusen,  Johannes  de  Osterhusen,  Albertus  de  Lutersen,  Gozwinus  de  Wetene.  Testes 
huius  facti  sunt:   Conradus  de  Eluene,  Johannes  de  Helpenberch,  Eckehardus  de  Helpenberch,  Lodowi- 


Digitized  by 


Google 


1251  293 

ens  de  Tuerne,  Volcnandus  de  Tuerne,  Warmundus  Brotrump  ,•  Johannes  de  Weydelberg.  Et  ut  etiam 
no8  omnia  hec  suprascripta  domino  nostro  et  ecclesie  cum  omni  constancia  teneamus,  sigillo  nostro  pre- 
sens  scriptum  roboramus.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.CC0.L°I0.,  III.  Kalendas  Januarii,  in  ipsa  vigilia 
Siluestri,  Willehelmo  rege  regnante. 

Or.   theilweise   abgebldttert  im  Kgl.  St.-A.  Munster  Fstabt.  Corvey  Nr.  99.     Vom  an  Pergamentstreifen 

angeh.  Siegel  Werners  von  Bischofshausen  kleines  Bruchstuck   erhalten;   Beschreibung  vgl.  zu  1253 

Mai  1.  Reg.  Spilcker  11^  Everstein,   UB.  96  mit  irrigem  Datum. 

463. 

Ber  Bath  von  Marsberg  urkundet  iiber  Zehntabgabe  des  Burgers  Berthold.  Paderborn  1251  December. 

Omnibus  presentem  paginam  inspecturis  consules  et  civium  universitas  in  Monte  Martis  tarn  pre- 
senti  quam  futura  gaudere  prosperitate.  Evanescunt  cum  tempore,  que  in  tempore  geruntur,  nisi  voce 
testium  et  scripturarum  memoria  susceperint  firmamentum.  Hac  de  causa  presenti  tenore  presentibus  et 
futuris  innotescat,  quod  Bertholdus  civis  noster  et  heredes  sui  de  decima  in  Ouinchusen  et  de  molendino 
eorumque  pertinentiis ,  excepta  decima  de  duobus  mansis  sitis  in  Hurdorp,  dabunt  pensionem  annuam 
domino  decime,  videlicet  uni  canonicorum,  qui  earn  de  manu  prepositi  sancti  Petri  Paderbornensis  pro 
beneficio  pro  tempore  habuerit,  scilicet  unum  horwescepel  siliginis,  unum  ordei  et  duo  avene,  anserem 
et  duos  pullos,  et  hec  in  festo  beati  Martini  difficultate  qualibet  exclusa  in  Paderborne  persolvent  an- 
nuatim.  Ordinationis  huius  testes  sunt:  Conradus  plebanus  de  Nuthlon,  Alradus  miles  in  Harhusen, 
Ludolfus,  Fredehardus,  Conradus,  Vollandus,  cives  in  Monte  Martis  et  alii  quam  plures.  Ut  autem  hec 
firma  permaneant  et  inconvulsa  presentem  paginam  sigilli  opidi  nostri  inpressione  fecimus  roborari. 
Datum  Paderborne  anno  Domini  M°.CC0.L01°. ,  indictione  IX,  Decembris. 

Or.  im  Kgl.  St-A.   Munster    Stift  Busdorf  Nr.  24.      An   blauen  gejlocktenen  Hanffdden  in  iveissem 
Wachs  verletztes  Stadtsitgel  von  Marsberg  wie   Westf.  Sieg.  II>  66  Nr.  3. 

464. 

Abt  Hermann  von  Corvey  ubertragt  ihm  resignirte  Lehnsguter  an  Bernhard  von  Halle.  1251. 
HermannusDei  gratia  Corbeiensis  abbas.  Notum  sit  omnibus  hanc  paginam  inspecturis,  quod  filii 
dominae  Rickariae  et  dominae  Melchidis,  filiae  domini  Henrici  de  Bortfelde,  in  praesentia  nostra  con- 
Hitutae J),  resignaverunt  in  manus  nostras  bona,  quae  de  manu  nostra  adempta  tenuerunt.  Et  nos  eadem 
bona,  tres  mansos  videlicet,  in  villa  Hegon  sita,  Bernhardo  de  Halle  et  uxori  suae  nee  non  haeredibus 
Buis  porreximus  jure  feudali2).  Et  hoc  praesentium  tenore  protestamur.  Huius  rei  testes  sunt:  Strigerus8) 
praepositus  Corbeiensis,  Hermannus  scholasticus,  Henricus  decanus  Nouae  Ecclesiae;  laici  vero:  Bertramus 
et  Widola  de  Stamme  et  filii  eorum  Bertramus  et  Johannes.  Acta  sunt  haec  anno  Domini  inillesimo. 
ducentesimo  quinquagesimo  primo. 

')  Ob  statt  constituti?       •)  foeudali  Abschr.      ^  Rotgerus  Abschr. 
Kopie  s.  XVII.  im  Kgl.  S.-A.  Munster  Fstabt.  Corvey.  Nr.  98. 

465. 

Abt  Hermann  von  Corvey  bestatigt  Schenkung  in  Beyenrode  an  Kloster  Fredesloh.  1251. 

Hermannus  Dei  gratia  Corbeyensis  abbas  omnibus  hanc  paginam  inspecturis  salutem  in  vero  salutarL 
Que  geruntur  in  tempore,  ne  simul  fugiant  cum  tempore,  solet  ea  prudentium  industria  scripture  memorie 
commendare.  Noverint  ergo  presentes  et  posteri,  quod  Frithericus  de  Istenthorp  in  presentia  nostra 
constitutus  beneficium,  quod  de  manu  nostra  tenuit  in  villa  Beyenrothe  situm,  videlicet  quattuor  mansos, 
cum  consensu  fratris  sui  et  heredum  suorum  nobis  resignavit  et  ecclesie  in  Fridesle  cum  omni  integritate 
legitime  contulit.     Nos  vero  huiusmodi  factum  approbantes  communicato  consilio  capituli  nostri  et  mini- 

Westf.  Urk.-Buch  IV.  38 


Digitized  by 


Google 


294  l26* 

sterialium  nostrorum  proprietatem  eorundem  bonorum  in  manus  prepositi  eiusdem  cenobii  et  quarundam 
dominarum,  qui  ex  parte  ecclesie  supradicte  tunc  aderant,  cum  omni  iure  contulimus  perpetuo  possi- 
dendam.  Ne  quis  autem  huiusmodi  collationem  legitime  factam  succedente  tempore  violare  presumat, 
pre8entem  paginara  inde  conscriptam  sigilli  nostri  appensione  et  testium  astipulatione  fecimus  communiri. 
Hii  autem  sunt  testes:  Albertus  prior,  Strigerus  prepositus,  Harthungus,  Albertus,  Hartmannus  sacerdos 
in  Rodenkerken;  layci  vero:  Arnoldus  de  Wenethusen,  Frithericus  filius  Fritherici  maioris  de  Istenthorp, 
Wedelo  de  Bo(r)tfelde,  Helwigus  de  Herebram  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  millesimo 
ducentesimo  quinquagesimo  primo.     Amen. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Hannover,  Kl.  FredeUloh  Nr.  23.  An  Pergamentstreifen  in  weissem  Wachs  ver- 
letztes  grosses  ovales  Siegel  des  Abies  Hermann.  Gedr.  Scheldt,  Vom  Adel  S.  118.  Mit  dieser 
Schenkung  hdngt  wohl  folgende  undatirte  Aufzeichnung  (Urkundenauszuge  des  Kl.  Fredesloh 
v.  J.  1589  ebendaselbst  Des.  7.  Fredesloh  Nr.  205)  zusammen:  Ein  brieff,  drin  der  Abt  zu  Corvey 
dem  Closter  Fredelsen  vier  Hufe  Landes  zu  Begenrode  iiberlassen,  worgegen  sie  ime  so  viel 
und  mehr  hufen  an  Tenetingehausen  wider  iiberlassen. 

466. 

Abt  Hermann  von  Corvey  best&tigt  Schenkung  an  Kl.  Amelunxborn.  Corvey  1251. 
In  nomine  Domini.  Hermannus  Dei  gratia  'abbas  ecclesie  Gorbiensis  universis  presentem  litteram 
Snspecturis  in  perpetuum.  Memoria  bominum,  que  fragilis  est,  et  iusticia,  que  nostro  in  tempore  valde 
fictiliB  est,  litterarum  fide  et  testium  sustentamento  provide  roboratur.  Ideo  est,  quod  presentes  nosse 
cupimus  et  futuris  constare  optamur,  quod  dominus  Heinricus  de  Luthardessen,  sicut  olim  ab  ipso  et  a 
bone  memorie  domino  Conrado  fratre  suo  fuerat  ordinatum,  contulit  ecclesie  Amelungesbornensi  annuatim 
dimidiam  marcam  in  villa  Wanhelist  de  bonis,  in  quibus  moratur  Heidenricus,  de  pleno  consensu  omnium 
ooheredum  suorum,  ad  faciendum  unum  servicium  cum  piscibus  conventui  omni  anno  in  festo  sancti 
Michabelis,  ut  beneficio  temporali  eternam  a  Domino  salutem  et  fraternitatem  in  ecclesia  iam  dicta  sibi 
omnibusque  coheredibus  suis  competeret  in  perpetuum.  Verum  quia  predicta  bona  sepedictus  H(einricus) 
-de  Luthardessen  a  nobis  in  pheodo  tenuit,  nostrum  super  eo  assensum  peciit  et  optinuit,  sicut  presentibus 
sigilli  nostri  firmitate  vallatis  liquido  declaramus.  Acta  et  data  in  Corbeia  anno  Domini  M°.CC°.L  primo. 
Testes  sunt  .  .  . 

Au8  Amelunxborn.  Kopiar  I,  foL  10  im  Herzogl.  Braunschw.  Landeshauptarchiv  zu  WolfenbutteL 

467. 

Kl.  Corvey  verkauft  an  Kl.  Hardehausen  seine  Besitzungen  in  Loningen.     Corvey  1251. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Hermannus  Dei  gratia  abbas,  Albertus  prior,  Strigerus  pre* 
positus  et  totus  conventus  Corbeyensis  ecclesie  omnibus  Christi  fidelibus  salutem  eternam.  Ne  gesta  in 
tempore  lapsu  temporis  oblivioni  tradantur,  contractus  mortalium  utiliter  scripture  commendantur.  Tenore 
igitur  presentium  innotescat  presentibus  pariter  et  futuris,  quod  officium  nostrum  in  Loningen  cum 
omnibus  pertinentiis  suis,  ecclesia,  villicatione,  advocatione,  advocatia,  theloneo  et  quibuslibet  proventibus 
aliis,  scilicet  aquis,  nemoribus,  silvis,  pratis,  pascuis,  viis,  inviis,  nichil  penitus  excipientes  preter  sola 
feoda  mini8terialium,  pro  maiori  ecclesie  nostre  utilitate  abbati  et  conventui  monasterii  in  Hersuithehusen, 
Cysterciensis  ordinis,  Paderburnensis  dyocesis,  de  consilio  et  consensu  ministerialium  nostrorum  vendidimus 
pro  ducentis  marcis  legalium  denariorum  per  duodecim  solidos  numeratorum  iure  perpetuo  possidendum, 
translata  proprietate  et  dominio  ad  eosdem.  Que  scilicet  ducente  marce,  ne  videantur  inutiliter  expense, 
sciant  omnes,  quod  nos  cum  illis  predium  in  Sassenberg  longe  melius  et  utilius  ad  ampliandos  redditus 
abbati e  comparavimus.     Verum  volentes  plenissime  cavere  monasterio  antedicto,  cum  abbas  et  conventus 


Digitized  by 


Google 


1261  295 

eius  nos  in  necessitatibus  nostris  peroptime  tractaverint,  prep osi turn  et  decanum  Fritzlariensis  ecclesie, 
Moguntine  diocesis,  nostros  communes  iudices  eligimus,  quibus  damus  plenariam  potestatem  premissa 
ammonitione  canonica  nos  per  censuram  ecclesiasticam  compellendi  ad  servandum  inviolabiliter  m  per- 
petuum,  quicquid  in  hac  pagina  continetur.  Quorum  amborum  vel  alterius,  si  alter  interesse  nequierit, 
preceptis  et  sententiis  parebimus  omni  contradictione  et  appellatione  remota.  Insuper  geste  rei  veri- 
tatem  fecimus  conscribi  et  sigilli  nostri  et  conventus  munimine  roborari.  Acta  sunt  hec  Corbeie  anno 
Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  primo,  presentibus  testibus  Engelhardo,  Timmone,  Theo- 
derico, Johanne,  Heinrico,  Thethmaro,  Heinrico,  Wicberto,  Alberto,  Sifrido,  Rudolfo,  Fritherico,  Alberto, 
Wilhelmo,  Hermanno,  Bernhardo,  Widekindo,  Hermanno,  Theoderico,  Conrado,  Heinrico,  monachis, 
Heinrico  decano  Noue  Ecclesie,  Hermanno  scolastico,  Theoderico,  Bernhardo  canonicis,  Fritherico  pin- 
cerna,  Bertholdo  marschalco,  Conrado  dapifero,  Theodorico  camerario,  Rauenone  de  Papenhem,  Bern- 
hardo de  Dalewic,  Alberto,  Herboldo,  Lippoldo  fratribus  de  Amellungesen ,  -Alberto  de  Lutersen, 
Bodone   de   Horhusen,    ministerialibus  et  aliis  multis. 

Or.  im  Domarchiv  zu  Osnabruck.     An  gelbrothen  Seulenfdden  Bruchstuck    1)  des  Abts-   2)  des  Konr 
ventssiegels.       Gedr.  Osn.  Mitth.  IIIy  279. 

468. 
Propst  Thymo  von  Marsberg  urkundet  uber  Schenkung  des  Bitters  Adam  von  Aspe.     1251. 
In  nomine  Domini.     Thymo  Dei  gratia  Montis  Martis  prepositus  et  sui  fratres  omnibus  hanc  litte- 
ram  visuris  notum  esse  cupimus,   quod  Adam  miles   dictus  de  Aspe,  libere  conditionis  homo,  pronus  ad 
omne   bonum,  aream  in  Horhusen  sitam  et   agros  quosdam  ex  ista  parte  aque  fertonem   et  tres  obulos 
solventes  ecclesie  sancti  Petri  in  Monte  Martis  pro  remedio  anime   et  suorum  fidelium  de  consensu  he- 
redum  suorum  proprietario  iure  assignavit  omni  iuri  suo  cedens.     Ita  ut  prepositus  ecclesie  nostre   per- 
petuo   tribus  vicibus    in  anno,  videlicet   in   nativitate  Domini,  in  pascha  et  pentecosten  monasteriis  in 
Breidelar,  Aroldessen  et  nostre  ecclesie  duos  denarios  graves  ex  predictis  redditibus   omni  excusatione 
remota  persolvat,   quibus  vinum  ad  sacrificium  in  prefatis  festivitatibus  comparetur.     Reliquos  XVIII  de- 
narios et  tres  obulos   ecclesiis  in   rure  distribuit,    sicut  in   littera   de  hoc   scripta  continetur.     Ex  hiis 
redditibus,  sicut  superius  dictum  est,  dabimus  monasterio  Breydelariensi  annuatim  sex  denarios.     Et  hoc 
presenti  scripto   sigillo  nostro  munito  publice  profitemur.     Hec  acta  sunt  anno  gratie  M°.C°C.L.   primo. 
Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,    Kl.  Bredelar   Nr.  44.     Siegel  von   geflochtener  blauweisser  Han/scknur 
ab;  an  letzterer  befestigt  Pergcmentstrejferi,  darauf  von  gleichzeitiger,  der  obigen  dhnlicher  Hand 
das  Reg.     Die  citirte  Urk.  gedr.  UB.  IV,  426. 

469. 

Die  Gropen  von  Guderiberg  bestatigen  die  Schenkung  der  Kirche  zu  Withmar  seitens  Hires 

verstorbenen  Voters  an  KL  Arolsen.  1251. 

Theodericus  et  Conradus  milites  et  Theodericus  fratres  dicti  Groppen  de  Gudenburch  universis 
Christi  fidelibus  salutem  in  vero  salutari.  Hoc  ab  antiquo  prudentum  sancivit  discretio,  ut  ea,  que  in 
tempore  aguntur,  ne  cum  tempore  elabantur,  scriptis  autenticis  ad  successorum  memoriam  deferantur. 
Hinc  est,  quod  tarn  presentibus  quam  futuris  ortodoxis  fidei  cultoribus  presenti  pagina  significandum 
duximus,  quod  donationem  factam  a  patre  nostro  beate  memorie  Theodorico  dicto  Gropen  de  Gudenburch 
de  ecclesia  in  Withmare  conventui  in  Aroldessen  convertenda  ad  omnem  utilitatem  ibidem  Deo  deser- 
vientium  ratam  habemus  et  earn  a  nostris  iustis  heredibus  inconvulsam  volumus  permanere,  volentes,  ut, 
quicunque  divina  dispensatione  in  dicto  loco  Aroldessen  prepositus  ordinetur,  recognoscat  dictum  bene- 
ficium  in  Withmare  a  nobis  et  a  nostris  successoribus  absque  ulla  contradictione  perpetuo  habere.    Huius 

38* 


Digitized  by 


Googl( 


296  1252 

autem  facti  testes  sunt:  Symon  electus  Paderbornensis,  comes  Otto  de  Euerstene,  Albertas  miles  de 
Scardenberge,  Goswinus  miles  de  Wethen,  Theodericus  miles  de  Mederike1),  Bodo  miles  de  Horehusen, 
Antoniu8  de  Allenhusen,  Albertus  de  Lutersen  et  alii  quam  plures.  Ut  autem  hec  rata  et  inconvulsa 
permaneant,  presentem  paginam  sigilli  nostri  munimine  duximus  rob  or  an  dam.  Acta  sunt  hec  anno  Do* 
mini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  primo. 

*)  Or.  Mererike. 
Or.  im  Furstl.  WcUd.  Arch,  zu  Arolsen.       An  PergamenUtreifen  herzformiges  Siegel,  in  welchem  ein 

Topf  (Gruppen)  mit  drei  Fussen.     Umschrift:  Sigillum  Tiderici  Grope  de  Godenburg.  Reg.  Spticker, 

Everstein  UB.  96. 

470. 

Nobilis  vir  A(dolfus)  de  Waldeke  erster  Z.  Kfrnig  WUhelms  fur  den  Deutschorden  von  Li  viand. 

Koln  1252  Januar  9. 

Gedr.   Winkelmann,  Act  imp.  tried,  s.  XIII.  S.  436  Nr.  535. 

471. 

Konig  WUhelrn  bestatigt  den  Verkauf  mehrerer  Guter  seitens  des  Klosters  Corvey  an  Kloster 

Hardehattsen.  Helmershausen  1252  Januar  23. 
Willelmus  Dei  gracia  Roraanorum  rex  semper  augustus  universis  imperii  fidelibus  presentem  pa- 
ginam inspecturi8  graciam  suam  et  omne  bonum.  Sacre  religionis  inducimur1),  ut  personas  religiosas  et 
loca  benigni  favoris  gracie  prosequentes  eorum  iustis  postulationibus  interdum  benignum  prebeamus 
auditum.  Dilectorum  itaque  nostrorum  fidelium  abbatis  et  conventus  monasterii  de  Herswithehusen,  or- 
dinis  Cisterciensis,  Padeburnensis  diocesis,  precibus  inclinati  omnia  bona  in  Scerue,  in  Liciaco,  in  Sir- 
kissen  et  in  Loningen  existentia,  que  venerabilis  abbas  Corbeiensis,  dilectus  princeps  noster,  sui  capituli 
et  omnium  suorum  ministerialium  interveniente  consensu,  pro  maiori  utilitate  ipsius  monasterii  Corbei- 
ensis provide  vendidit  eisdem,  prout  in  litteris  inde  confectis  dicitur  plenius  contineri,  venditionem  ean- 
dem  ratam  habentes  et  gratam  eisdem  abbati  et  conventui  de  Herswitheshusen  auctoritate  regia  con- 
firmamus,  presenti  edicto  districtius  inhibentes,  ne  quis  ipsos  contra  hanc  nostram  confirmationem 
impedire  seu  molestare  presumat.  Si  quis  autem  hoc  attemptare  presumpserit,  gravem  celsitudinis  nostre 
offensam  se  noverit  incursurum.  Datum  Helmershusen  X.  Kalendas  Februarii,  indictione  decima,  anno 
•domini  M°.C°C.L.  secundo. 

J)   Wakrsckeinlich  fehlt  mentis  vor  sacre.      VgL  Seibertz  UB.  /,  270. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  86.     Siegel  sammt  Befestigung  abgerissen.       Gedr. 
Wigand,   Archiv  I2>  66.   Reg.  Bohmer-Ficker,   Reg.  imp.  F,  5057.     Zu  Litzig  vgl.  „Die  Corcey. 
8chen  Besitzungen  zu  Litzig u   Wigand,  Archiv  P,  94  ff. 

472. 

Kardinalpriester  Hugo,  pdpstlicJier  Legal,  nimmt  Kl  Wormdn  auf  dessen  Bitten  mit  seinen 
Besitzungen  in  Schutz.  Magdeburg  1252  Februar  17. 
Frater  Hugo  miseratione  divina  tituli  sancte  Sabine  presbyter  cardinalis,  apostolice  sedis  legatus, 
•dilectis  in  Christo  .  .  abbatisse  et  conventui  monasterii  in  Wormlo,  Cisterciensis  ordinis,  Maguntine 
diocesis,  salutem  in  Domino.  Decet  nos  ex  iniuncto  nobis  legationis  officio  ecclesias  et  ecclesiasticas 
personas  ipsius  legacionis,  religiosas  persertim,  benigno  favore  prosequi,  et  ne  pravorum  hominum  mo- 
lestiis  agitentur,  pie  protectionis  auxilio  confovere.  Vestris  igitur  devotis  supplicationibus  inclinati  per- 
sonas vestras  et  locum,  in  quo  sub  communi  vita  degitis,  cum  omnibus  bonis,  scilicet  pratis,  nemoribus, 
decimis,  possessionibus  et  terris,  que  in  presentiarum  iuste  ac  pacifice  possidetis  aut  in  posterum  dante 
Domino  poteritis  adipisci,  sub  beati  Petri  et  nostra  protectione  suscipimus  et  presentis  scripti  patrocinio 


Digitized  by 


Google 


1252  297 

-communimus,  salva  super  predictis  constitutions  concilii  generalis.  Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat 
hanc  paginam  nostre  protectionis  ac  confirmacionis  infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis 
autem  hoc  attemptare  preBumpBerit,  indignacionem  omnipotentis  Dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli  aposto- 
rum  eius  se  noverit  incursurum.  Datum  Magdeborg  XIIU.  Kalendas  Marcii,  pontificatus  domini  Innocentii 
pape  UII.  anno  nono. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Munster  KL  Wormeln  Nr.  2.  Siegel  von  rothgelben  Seidenfdden  ab.  Im  Datum 
Nachtragungen;  avf  der  Ruckseite  2  Kreuze,  sonst  keine  Kanzleinotizen.  Reg.  auf  Ruckseite  von 
der  Hand  des  Schreibers  des  Mac.  VIL  4519  {Iohann  Nellinck  v.  Wiedenbruck,  Confessor  in  Wor- 
meln 1530)  im  KgL  St.-A.  Munster. 

473. 

Propst  Echehard  von  Fritzlar  bekundet  Beilegung  eines  Giiterstreites  zu  Chmsten  des  KL  Netze. 

1252  Februar  22. 
E(ckehardu8)  Dei  gratia  Fritzlariensis  ecclesie  prepositus.^  Conparentibus  coram  nobis  venerabili 
in  Christo  domino  Henrico  preposito  in  Netcehe  et  Hernesto  railite  de  Lon,  pro  quibusdam  agris  Her- 
manni  de  Hemericheshusen,  qui  eos  contulit  ecclesie  in  Netcehe,  litigabant  et  super  eo  testes  ex  utraque 
parte  produxerunt.  Qui  dum  testibus  ex  utraque  parte  renunciarent,  invenimus  eos  dixisse  pro  domino 
preposito  et  pro  ecclesia  super  agris  iam  predictis.  Ne  autem  a  quoquam  heredum  militis  iam  predicti 
ecclesia  posset  in  posterum  offendi  super  agris  memoratis  indebite  vel  gravari,  predictus  miles  pro  ab- 
renunciacione  agrorum  illorum  quandam  summam  denariorum,  videlicet  duo  talenta,  a  domino  preposito 
acceptavit.  Et  ne  presens  factum  a  quoquam  in  posterum  valeat  irritari,  presentem  sibi  paginam  dedimus 
sigilli  nostri  munimine  roboratam.  Testes  autem,  qui  presentes  erant,  sunt  hii:  dominus  Wigandus  de 
Marcdorf,  canonicus  Fritzlariensis,  Hildegerus  et  Ekkehardus  sacerdotes,  Wederoldus  scriptor,  Cuno  de 
Holzheim  et  Gerlacus  de  Grifede,  milites  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.CC°.LII0., 
in  cathedra  Petri. 

Or.  im  FurstL   Wald.  Arch,  zu  Arolsen.     An  Pergamentstreifen  Bruchstuck  vom  Siegel  des  Ausstellers. 

474. 

Kardinalpriester  Hugo  verleiht  alien ,  welche  zum  Kirchenbau' in  Berich  beistetiern,    einen  Ablass 

von  40  Tagen.  Hildesheim  1252  M&rz  4. 
Universis  Christi  fidelibus  per  Almanniam  constitutis,  ad  quos  presentes  litere  pervenerint,  frater 
Hugo  miseratione  divina  tituli  sancte  Sabine  presbyter  cardinalis,  apostolice  sedis  legatus,  salutem  in 
Domino  sempiternam.  Quoniam,  ut  ait  apostolus,  omnes  —  vitam  eternam.  Cum  igitur,  sicut  dilecti 
in  Christo  prepositus  et  conventus  monialium  in  Beriche,  ordinis  sancti  Augustini,  Moguntine  diocesis, 
nobis  expocere  curaverunt,  iidem  ecclesiam  suam  cum  officinis  eorum  usibus  oportunis  ibidem  edificare 
<5eperunt  opere  sumptuoso  —  pervenire.  Nos  de  omnipotentis  Dei  misericordia  et  beatorum  Petri  et 
Pauli  apostolorum  eius  auctoritate  confisij,  omnibus  vere  penitentibus  et  confessis.  qui  eis  ad  boc  ma- 
num  porrexerint  adiutricem,  XL  dies  de  iniuncta  sibi  penitentia  misericorditer  relaxamus.  Presentes 
vero  mitti  per  questuarios  districtius  prohibemus  literas,  si  secus  actum  fuerit,  carere  viribus  decernentes. 
Datum  Hildensen  IIII.  Nonas  Marti],  pontificatus  domini  pape  Innocentii  MI.  anno  nono. 
Kopiar  J.  p.  58  und  II.  Nr.  170  des  KL  Berich  im  FurstL   Wald.  Arch,  in  Arolsen. 

475. 

Kardinalpriester  Hugo,  papstlicher  Legat,  beauflragt  den  Dechanten  (Heinrich)  von  Nigenkerken  bei 

Hdxter  das  Stift  Hameln,  welches  den  in  der  villa  Hamdn  gelegenm  Hof  des  Bitters  Heinrich 

von  Hameln  gekauft  hat,   in  diesem  Besvtz  fernerhin   zu  schutzen.     Hildesheim  1252  Marz  14. 

Oedr.  (unvollstdndig)  Spilcker,  Everstein  UB.  91.   Meinardus,  UB.  des  Stiftes  u.  d.  Stadt  Hameln  Nr.  39. 


Digitized  by 


Google 


298  1252 

476. 

Kardinalpriester  Hugo,  pdpstticher  Legat,  beauftragt  den  Elektqn  Simon  von  Paderborn,  dem 
Paderborner  Kanonihts  Widukind  y  Sohn  des  Graf  en  von  Naumburg,  die  Uebernahme  mehrerer 
Beneficien  zu  gestatten.     Braunschweig  1252  Marz  25.     Bischof  Simon  kommt  diesem  BefMe  nach. 

1252  August  21. 
Simon  Dei  gratia  Paderburnensis   episcopus   universis   presentes  litteras  inspecturis  salutem  in  Do- 
mino.    Mandatum   reverendi   patris   ac  domini  fratris  Hugonis  tituli  sancte  Sabine  presbyteri  cardinalis, 
apostolice  sedis  legati,  recepimus  in  hunc  modum: 

Viro  venerabili  Dei  gratia  . .  electo  Paderburnensi  frater  Hugo  miseratione  divina  tituli  sancte  Sabine 
presbyter  cardinalis,  apostolice  sedis  legatus,  salutem  et  sinceram  in  Domino  caritatem.  Per  sincere 
devotionis  meritum  dilectus  filius  Widekindus,  canonicus  Paderburnensis,  natus  nobilis  viri  .  .  comitis  de 
Nuenburg,  noscitur  meruisse,  ut  ipsum  debeamus  honore  congruo  prevenire.  Nos  igitur  ipsius  canonici 
precibus  inclinati,  providentie  vestre,  qua  fungimur,  auctoritate  mandamus,  quatinus  cum  ipso,  quod 
beneficia  ecclesiastica,  si  etiam  curam  habeant  animarum,  licite  recipere,  si  sibi  canonice  offerantur,  et 
cum  illis ,  que  obtinet,  libere  retinere  valeat,  constitutione  generalis  concilii  non  obstante,  dispensetis 
auctoritate  nostra  usque  ad  summam,  quam  secundum  Deum  videritis  expedire;  proviso,  quod  ecclesie 
debitis  non  fraudentur  obsequiis  et  in  eis  animarum  cura  nullatenus  negligatur.  Datum  Brunswick 
VIII.  Kalendas  Aprilis,  pontificatus  domini  Innocentii  pape  MI.  anno  nono. 

Huius  igitur  auctoritate  mandati,  qua  fungimur  in  bac  parte,  cum  predicto  Widekindo  canonico 
ecclesie  nostre,  quod  preter  beneficia,  que  obtinet  in  presenti,  una  cum  obtinendis,  etiam  si  curam 
habeant  animarum,  adhuc  alia  beneficia,  etiam  si  similem  curam  habeant,  si  sibi  canonice  offerantur, 
recipere  valeat,  ac  una  cum  predictis  licite  retinere,  constitutione  non  obstante  predicta,  usque  ad  sum- 
mam quingentarum  marcarum,  quia  hanc  consideratis  persone  sue  meritis  expedire  vidimus,  iuxta  formam 
dictam  in  nomine  Domini  misericorditer  dispensamus.  In  cuius  dispensations  testimonium  litteram  hanc 
conscribi  et  sigillo  nostro  fecimus  roborari.  Actum  et  datum  Paderburne,  anno  Domini  M°.CC°.L0.  secundo, 
feria  quarta  post  assumptionem  beatissime  Marie  virginis. 

Or.  im  Besitz  der  Paderb.  Abth.  des  Vereins.    An  rothen  Seidenfdden  in  Umschrift  beschddigtes  Bischof s- 

siegel  Simons  mit  Rucksiegel  wie    West/.   Sieg.  II9  49  Nr.  3  und  61   Nr.  15.      Druck   Schaten 

ad  annum,  der  irrig   Widukind  v.   Schaumburg  nennt.      Widekindus  de  Nuwenburc  Halberstad. 

et  Paderburn.  canonicus  in  Urk.  von  1249  Ianuar  19 ,  b loss  Halberstad.  can.  in  Urk.  von  1256. 

(Beide  ungedr.  im  Fursil.  Archiv  in  Arolsm.) 

477. 

Ministerialen,  Bath  und  Schoffen  von  Herford  bekunden  die  Ueberlassung  ziceier  Obedienzen  an 
Beinhard  Tribunus  seitens  des  Stifts  Herford.  Herford  1252  Marz  26. 
Ministeriales,  con6ules  et  scabini  Heruordenses  omnibus  presentes  litteras  inspecturis  rei  geste  no- 
ticiam.  Dignum  est  et  consonum  rationi,  ut  quod  legitime  agitur,  scripture  autentice  roboretur  munimine, 
ne  volubilis  lapsus  temporis  oblivionem  inducat.  Noverint  igitur  tarn  presentes  quam  posteri,  quod  pre- 
posita  et  conventus  ecclesie  Heruordensis  ea  condicione  et  pacto  obediencias  in  Alardinchosen  et  Pauen- 
hosen  domino  Reynardo  Tribuno  tempore  vite  sue  in  feodum  concesserunt,  quod  censum  debito  tempore 
sine  cunctacione  persolvat,  etiam  si  bona  quocumque  casu  fuerint  desolata,  qui  talis  est:  de  Alardincho- 
sen octo  solidi  et  Pauenhosen  sex  usualis  monete.  In  homines  ad  prefatas  obediencias  pertinentes  ex- 
actiones  non  faciet  et  eos  in  omni  iure,  quo  actenus  fuerunt,  conservans,  quod  tale  est,  sicut  in  ipsorum 
privilegio  continetur:  ut  in  contractu  matrimonii  ipsorum,  sive  vir  sit,  sive  femina,  teneantur  domino 
ipsorum,  cui  commissi  sunt  ex  parte  conventus,  dare  unum  fertonem,  et  in  obitu  nee  vir  dabit  herewede 
nee  mulier  dabit  rathe,   set  hereditas  pertinebit  ad  dominum,  sub  cuius  cura   et  protectione  sunt;  ab 


Digitized  by 


Google 


1252  299 

lniuriis  fideliter  pro  posse  defendet  eosdem;  filii  sive  heredes  dicti  R(eynardi)  in  obedientiis  ipsis  nul- 
lum prorBUS  ius  habebunt  et  ad  conventum  in  obitu  suo  libere  revertentur,  nisi  forte  de  gracia  valeant 
obtinere.  Omnia  autem  premissa  memoratus  R(eynardus)  fide  militari  se  servaturum  promisit  astantibus 
et  idem  promittentibus  pro  eodem:  Johanne  de  Paderburne,  Johanne  Tribuno,  Thiderico  de  Thehem, 
Henrico  de  Volmerinchosen,  militibus  ab  ipso  rogatis.  Nos  autem,  ut  nullus  possit  deinceps  scrupulus 
•contencionis  seu  dubitationis  oriri,  sepedicto  R(eynardo)  petente  presentem  paginam  sigilli  nostri  im- 
pressione  duximus  roborandam.  Datum  Herevorde  anno  Domini  M°.CC°.  quinquagesimo  secundo,  proximo 
die  post  festum  annunciacionis  beate  virginis. 

Or.  im  Kgl.  St. -A.  Munater  Fstabt.  Herford  Nr.  47.  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  abgef alien. 
Ueber  Alardinchoeen  vgl.  UB.  IV>  381 ,  wo  dasselbe  wie  auch  in  der  folgenden  Nr.  Adhelhar- 
dincdhorp  (Alardinc thorp)  und  in  Ruckschrift  s.  XV.  Adelinctorpe  genarmt  ivird,  gleich  Ailing- 
dor  f  Kr.  Lubbeke.  Pauenhosen  v  wohl  Babenhausen  Kr.  Bielefeld.  Bezuglich  der  Bezeichnungen 
Tribunus  und  Gograuius  bei  der  bekarmten  Herforder  Familie  lasst  rich  aus  den  nachfolgenden 
Her f order  Urkk.9  in  denen  beide  Ausdrucke  vorkommen,  feststellen:  1)  Tribunus  und  Gograuius 
werden  dieselben  Personlichkeiten  ohne  erkenmbaren  Unterschied  genannt,  so  dose  das  erste  Wort  als 
Ueber setzung  des  letzteren  anzusehen  ist;  2)  in  der  2.  Hdlfte  dee  13.  Jahrh.  wurden  beide  Namen 
(neben  der  Bezeichnung  des  Amies)  als  Familiennamen  gebraucht.     Darum  obige  Schreibweise. 

478. 
Stift  Herford  behindet  Ueberlassung  zweier  Obedienzen  an  Beinhard  Tribunus.  Herford  1252  April  4. 
Preposita,  decana  totusque  conventus  ecclesie  Heruordensis  omnibus  presentes  litteras  inspecturis 
rei  geste  noticiam.  Noverint  tarn  presentes  quam  posteri,  quod  nos  ex  condicione  et  pacto  obediencias 
in  Alardincthorpe  et  Pauenhosen  domino  Reynardo  Tribuno  tempore  vite  sue  in  feodum  concessimus, 
quod  censum  debito  tempore  sine  cunctacione  persolvat,  etiam  si  bona  quocumque  casu  fuerint  desolata; 
in  homines  ad  prefatas  obediencias  pertinentes  exactiones  non  faciet  et  eos  in  omni  iure,  quo  actenu's 
fuerunt,  relinquet,  ab  iniuriis  pro  posse  fideliter  defendet  eosdem.  Filii  sive  heredes  dicti  R(eynardi) 
in  ipsis  obedienciis  nullum  prorsus  ius  habebunt,  et  ad  conventum  in  obitu  suo  libere  revertentur,  nisi 
forte  de  gratia  valeant  obtinere.  Omnia  autem  premissa  memoratus  R(eynardus)  tide  militari  se  serva- 
turum promisit  astantibus  et  idem  promittentibus  pro  eodem  Johanne  de  Paderburne,  Johanne  Tribuno, 
Tyderico  de  Thehem,  Henrico  de  Volmerinchosen ,  militibus  ab  ipso  rogatis.  Datum  Heruorde  anno 
Domini  M°.C°C.  quinquagesimo  secundo,  die  Jovis  infra  ebdomadam  paschalem. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster  Fstabt.  Herford  Nr.  47.  Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.     Vgl.  die  vor.  Nr. 

479. 

Erzbischof  Konrad  von  Koln  bekundet  den  vor  ihm  ergangenen  Rechtsspruch,  doss,  wenn  ein  Vasatt 
der  Herforder  Kirche  ein  ihm  Uberiragenes  Amtslehen  verkaufen  tvolle,  die  Abtissin  das  Vorkaufs- 

recht  habe.  Koln  1252  April  7. 
Universi8  presentes  litteras  visuris  Conradus  Dei  gratia  sancte  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus, 
Ytalie  archicancellarius,  cognoscere  veritatem.  Ex  parte  venerande  abbatisse  Heruordensis1)  ecclesie  fuit 
in  generali  quesitum  sententia  coram  nobis,  quod,  si  aliquis  sue  homo  ecclesie,  certo  infeodatus  officio 
ab  eadem,  feodum  illud  vendicioni  duxerit  offerendum,  utrum  ipsa  potioris  sit  iuris  pre  ceteris  quibus- 
libet  ad  dictum  feodum  comparandum,  tanquam  domina  feodi  memorati;  fuitque  talis  dictata  sententia, 
quod  ipsa  abbatissa  domina  feodi  cum  sui  consensu  capituli  feodum  vendicioni  oblatum  pociori  quam 
alius  quisquam  iure  emere  sibi  possit,  et  quod  ipsam  ad  hmusmodi  empcionem  imped  ire  non  debeat 
illud2)  mini8terium  officii,  quod  de  ipso  debetur  feodo,  faciendum.',     Huius  dictationi  sententie  aderant: 


Digitized  by 


Google 


300  1252 

H(enricus),  sancti  Seuerini,  Henricus  sanctorum  apostolorum,  propositi  Colonienses ,  Ph(ilippus)  prepoaitus 
Sosaciensis,  Cunradus  subdecanus  maioris  ecclesie,  .  .  decanus  sancti  Gereonis,  .  .  decanus  sancte  Marie 
ad  Gradus,  .  .  decanus  sanctorum  apostolorum  Coloniensiuin;  Gerardus  de  Salmen  vir  nobilis,  Henricus 
de  Alpinhem,  Hermann  us  Semekinus,  Godefridus  sculthetus  Andernacensis,  Hermannus  dictus  Com(es), 
civis  Coloniensis,  et  quamplures  alii  fideles  nostri,  qui  ipsam  sententiam  approbarunt.  Actum  et  datum 
Colonie  VII0.  Idus  Aprilis,  anno  Domini  M°.C°C.L.  secundo. 

*)  Or.  Horuorden.    *)  Or.  ilium. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstabt.  Herford   Nr.  48.       Siegel  und  Befestigung  fehlen.     Em  KoLner 

Burger  Herm.  dictus  Comes  kommt  1258  Marz  23   bei  Lacomblet,  UB.  II,  463,  ferner  465  vor. 

Derselbe  Zeuge  (Name  in  dhrdicher  Abkurzung)  in  Urk.  dhnlichen  Inhalts   des  Erzb.  Konrad  fur 

Stifb  Herford  UB.  IV,  379;  dort  irrig  in  Comm  aufgelost. 

480. 

Erzbischof  Gerhard  von  Mainz  ubertragt  dem  Kl.   Wormeln  die  Kirche  in   Wettesingen  mit  dem 

Patronat.     Gieseiiverder  1252  Mai  4. 
Gerhardus  Dei  gratia  sancte  Maguntine   sedis  archiepiscopus,  sacri  imperii  per  Germaniam  archi- 
cancellarius,  dilectis  in  Christo  abbatisse  et  conventui  in  Wormelo,  ordinis  Cisterciensis ,  Maguntine  dio- 
cesis,  salutem  in  Domino.     Attendentes  novelle  plantacionis  et  paupertatis  vestre  devocionem  in  Domino 
commendandam  et  dilectorum  patruorum  nostrorum  comitum  de   Euersten  vestri   monasterii   fundatorum 
frequentem  curam  et  firmum  circa  vos   promocionis  affectum,   provida  deliberacione   et  pio  zelo  inducti, 
ecclesiam  in  Witesingen1)  cum  omnibus  suis  pertinenciis  et  iure  patronatus  ipsius,  quod  ad  nos  spectare 
dinoscitur,    ad   commodum    et  subsidium  vestri   monasterii  vobis    et    per  vos  vestre   ecclesie  liberaliter 
duximus  conferendam,  statuentes,  ut  curam  eius  prepositus  vester,  qui  pro  tempore  fuerit,  a  nobis  et  a 
nostris  successoribus  archiepiscopis  Maguntinis  sicut  hactenus  recipiat  et  earn  per  se,  quia  vobis  adiacetT 
vel  per  sacerdotem  idoneum  modo  debito  et  consueto  officiet  in   divinis,  qui  etiam  nobis,  nostris  suc- 
cessoribus et  archidiacono  loci  eiusdem   ad  obedientiam   debitam   et  iura  omnia  de  ipsa  sicut  hactenus 
teneatur.     In  cuius  memoriam  facti  et  perpetuam2)  firmitatem  presentem  paginam  sigilli  nostri  munimine 
fecimus   roborar\.       Datum    Werdhere8)   anno    Domini    millesimo    ducentesimo   quinquagesimo    secundo, 
1111°.  Nonas  Maii,  pontificatus  nostri  anno  primo. 
')  Widesingen  B.     ■)  debitam  B.     8)  Werdere  B. 
Or.  in,  zwei  Ausfertigttngen  (A)  im  Kgl.  St.-A.  Munster,   Kl.   Wormeln   Nr.  3   (B)    im  Besitz    der 
Paderborner  Abth.  d.   Ver.     Von  dem  an  roihseidenen  Schnuren  befestigten  Siegel  bei  beiden  noch 
ein  miUlerea  Bruchstiick  in  weissem   Wachs  erhalten;    Rucksiegel:  der  h.  Martin  zu   Pferde,    mit 
einem  Armen  seinen  Mantel  theilend.  ( Wurdtwein  Nov.  Subs.  IV.  p.  IV.)    Gedr.  Spilcker,  Everstein 
UB.  96;  Will,  Reg.  arch.  Mag.  XXXV,  23.  Vgl.  auch  Falke,  Trad.  Corb.  p.  900. 

481. 

Der  romische  Konig  WUhelm  bestatigt  Kl.  Breddar  atte  seine  Besitzungen,  besonders  decimam 
8uperioris  ville  in  Usprunge,  in  Mari,  in  Osninctorph  et  in  Latersuelde  et  alia  etiam  bona, 
que  tarn  ab  ecclesia  Corbeyensi  quam  ab  ecclesia  Montis  Martis   seu  aliis  propriis  denariis 

compararunt.      Waldeck  1252  Mai  9. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster.     An  gelbrothen  Seidenschniiren  beschddigtes  Siegel  W.'s  (Kopf  und  Um- 
schrift  fehlen  fast  ganz).     Bohmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  5085  nach  Druck  bei  Seibertz  UB.  I,  271, 
wonn  zu  korrigiren  Z.  1  Willelmus,  Z.  2  Cistertiensis. 


Digitized  by 


Google 


1252  301 

482, 
AM  Hermann  von  Corvey  bestdtigt  den  von  seinem   Vorganger  Thietmar  mit  dem  Kl.  St  Johann 

in  HaJberstadt  eingegangenen  Ministerialentausch.  Halberstadt  1252  Mai  19. 
Herroanus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas  omnibus  in  perpetuum.  Notum  esse  volumus  universis,  quod 
nos  tenorem  privilegii  a  venerabili  patre  Tietmaro  abbate,  predecessore  nostro,  sufficienter  confecti,  in 
quo  invenimu8  Erraendrudim  quondam  ministerialem  ecclesie1),  uxorem  Bemardi  de  Nienhagen,  libertatam 
et  datam  ecclesie  sancti  Johannis  in  Halberstad,  receptumque  Alexandrum  in  ius  ministerialium  Cor- 
beiensis ecclesie  loco  eius,  ratum  et  gratum  habemus  et,  sicut  decet,  presentis  scripti  patrocinio  commu- 
nimus.  Huius  rei  testes  .sunt:  Strigerus  prepositus  Corbeiensis,  Ricbodo  canonicus  sancte  Marie,  Albertus 
capellanus  noster;  laici  vero:  Arnoldus  de  Porta,  Alexander  de  Gundel(s)hem,  Tidericus  de  Croppenstide, 
Woltherus,  Bernardus  de  Groningen,  Conradus  dapifer  noster  et  alii  quam  plures.  Et  ut  hec  pueris  ipsius 
Ermendradis  et  heredibus  nee  non  ecclesie  sancti  Johannis  firma  et  salva  permaneant,  hanc  eis  paginam 
in  testimonium  validum  erogamus.    Datum  Halberstad   anno  Domini  M.C0C.L°IL,  XIIII0.  Kalendas  Junii. 

2)  Corb.  oder  nostre  fehlt. 
Or.   im  Kgl.  St.-A.  Magdeburg  Kl.  St   Johann  in  Halberstadt  Nr.  30.      An  Pergamentstrei/en   gut 

erhaltene8  Siegel  des  Abts. 

483. 

Erzbischof  Gerhard  von  Mainz  verzkhtet  zu  Gunsten   des  Kl.  Hardehausen  auf  einen    Weinberg 

bei  Fritzlar.  Amoneburg  1252  Mai  26. 
Gerhardus  Dei  gratia  sancte  Moguntine  sedis  archiepiscopus,  sacri  imperii  per  Germaniam  archi- 
cancellarius,  religiosis  viris  abbati  totique  conventui  monasterii  in  Herswithehusen ,  ordinis  Cisterciensis, 
Paderburnensis  diocesis,  salutem  in  Domino.  Dignum  et  omnino  rationi  consentaneum  arbitramur,  ut, 
quanto  in  vobis  iugiter  pre  aliis  pluribus  devotionis  vestigia  experimur,  tanto  vos  ampliori  favore  et 
gratia  prosequi  teneamur.  Ideoque,  licet  bone  memorie  quondam  dominus  Sifridus  archiepiscopus  Mo- 
guntinus,  predecessor  noster,  vobis  super  vinea  Galchberg  et  aliis  terris  ac  possessionibus ,  sitis  apud 
Fritzlariara,  quas  quondam  Cunradus  Rieso,  canonicus  ecclesie  sancti  Stephani  Moguntine,  tenebat,  moverit 
questionem,  et  tandem  receptis  a  vobis  triginta  marcis  argenti  tali  conditione,  quod,  quandocumque  ipse 
vel  successores  sui  pecuniam  ipsam  vobis  restituerent,  ius  omne,  quod  vel  ipsi  vel  successoribus  suis  in 
bonis  eisdem  competeret,  salvum  hinc  et  inde  partibus  remaneret,  ipsi  cesserit  questioni,  nos  tamen  in- 
dagatione  prehabita  diligenti,  quia  comperimus  evidenter,  quod  nichil  iuris  penitus  in  bonis  nobis  et 
ecclesie  nostre  competit  supradictis,  ea  vobis  dimittimus  libera  et  soluta  ac  ea  cum  bonis  aliis,  que  in 
presentiarum  iuste  et  pacifice  possidetis  vel  in  posterum  modis  iustis  auctore  Domino  poteritis  adipisci, 
vobis  et  per  vos  vestro  monasterio  auctoritate  metropolitica  confirmamus  et  presentis  scripti  patrocinio 
communimus.  Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat  hanc  paginam  nostre  confirmationis  infringere  vel  ei 
ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attemptare  presumpserit ,  indignationem  omnipotentis  Dei, 
beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli,  beati  Martini  ac  nostram  se  noverit  incursurum.  Datum  apud 
Ameneburg  VII.  Kalendas  Iunii  anno  Domini  M°.CC°.  quinquagesimo  secundo,  pontificatus  nostri  anno  primo. 
Or.  im  Kgl.  St^A.  Munster  Kl.  Hardehausen  Nr.  89.  Siegel  vom  Pergamentstrei/en  ab.  Ruck- 
schrift  s.  XIII.  ex.  hat  Galberg. 

484. 

Geismarer   Kanoniker  vergleichen  den  Pfarrer  Heinrieh  von   Westheim  wegen   seiner  Rente  aus 

Oesdorf  mit  Kl  Bredelar.     Geismar  1252  Mai  29. 
Omnibus  presentem  litteram  videntibus  G(erhardus)  et  Th(eodericus),  canonici  Geysmarienses,  iudices 
a  domino  Hugone  presbitero  cardinali,  apostolice  sedis  legato,  delegati,  finem  bonum  et  vitam  perpetuam. 

Westl  Urk.-Buch  IV.  39 


Digitized  by 


Google 


302  1252 

In  nostra  constitutes  presentia  Heinricus  plebanus  in  Westheim  ex  una  parte  opponens  contra  conven- 
tion monasterii  in  Breydelare  pensionem  sibi  cedentem  ex  transactione  quorumdam  agrorum  in  Osnictorpe 
aliquam  partem  de  predicta  pensione,  quam  suo  predecessori  to  tarn  dabant,  subtraxisse.  Verum  quia, 
multi8  probis  et  clericis  sollempnibus  intervenientibus,  non  ad  ius,  sed  ad  amicabilem  conpositionem 
propter  bonum  pacis  magis  fuerimus  admittere  proniores,  tali  modo,  quod  Heinricus  plebanus  IX  solidos 
gravis  monete  a  prefa^o  conventu  recipiat  pro  dampnis  suis  et  laboribus  tunc  factis  et  pensionem  vide- 
licet XII  mensurarum  singulis  annis  ut  prius  sibi  persolvant,  presentem  paginam  nostrorum  sigillorum 
munimine  roboramus.  Testes  sunt:  clerici  Tbeodericus  Marquini,  magister  Mathias  rector  scolarum,  Go- 
defridus  Bestworm;  milites  Albertus  de  Colden,  Conradus  de  Beuerungen,  Hernestus  Crigel.  Datum 
Geysmarie.     Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.CC°.LI10.,  1111°.  Kalendas  Iunii. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster  Kl.  Dalheim  Nr.  27.  Van  drei  angehdngt  gewesenen  Siegeln  nur  an 
3.  Stelle  an  Pergamentstreifen  spitzovales  Siegel  in  weissem  Wachs,  eine  LUie,  too  statt  des 
Ketches  derselben  ein  Vogel  mit  ausgebreiteten  Flugeln.    Auf  der  Ruckseite  v.  Hand  s.  XV.  Ostrop. 

485. 

Pfarrer  Heinrich  von  Westheim  berichtet  an  Bischof  Simon  von  Paderborn  und  Kanmikus  Werner y 
Archidiakm  in  Horhausen,  iiber  seinen  Vergleich  mit  Kl.  Bredelar.    Geismar  1252  Mai  29. 

Venerabili  domino  suo  S(imoni)  Paderburnensi  episcopo  et  domino  W(ernero)  Paderburnensi 
canonico,  in  Horhusen  archidiacono,  H(inricus)  rector  ecclesie  in  Westhem  cum  omni  subiectionis  exhi- 
bitione  paratam  ad  beneplacita  voluntatem.  Reverentie  vestre  intimandum  duxi,  quod,  cum  fratres  clau- 
stri  in  Bredelar  quosdam  agros  ecclesie  mee  pertinentes,  curie  vero  ipsorum  in  Osninctorpb  contiguos, 
ad  firmam  recepissent  de  consensu  domini  Bernardi  predecessoris  mei,  XII  mensuras  Horhusensis 
mensure  annuatim  inde  solventes  ecclesie  mee,  quatinus  ipsam  transactionem  confirmare  dignemini,  ut 
perbenniter  permaneat  inconvulsa,  ratum  habeo,  ecclesiam  meam  exinde  protestans  indempnem,  et  hoc 
presenti  scrip  to  Gesmariensis  ecclesie  (sigillo)1)  munito,  quia  proprium  non  habeo,  profiteor  manifeste. 
Testes  Gerhardus  et  Theodericus,  canonici  in  Gesmaria,  Conradus  plebanus  de  Nuthlon,  Conradus  de 
Horhusen  plebanus;  milites:  Albertus  de  Kolden,  Conradus  de  Beuerunge,  Ernestus  Crigel,  Alradus  de 
Horhusen,  Adam  de  Aspe  et  consules  omnes  in  Monte  Martis.  Datum  Gesmarie.  Acta  sunt  anno  gratie 
M°.CC°.L.  secundo,  IIII.  Kalendas  Iunii. 

J)  Fehlt  im  Or. 
Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster  Kl.  Dalheim  Nr.  28.     An  Pergamentstreifen  kleiner  Rest  weissen  Wach- 
sesy  tvorauf  Rucksiegel  mit  Lamm  Gottes. 

486. 

Der  Paderborner  Domkdmmerer  Hermann  und  Bitter  Horad  von  Brenken  tauschen  Eigenhorige  aus. 

Paderborn  1252  Iuni  5. 
Hermanuus  dictus  Boliko  camerarius  Paderburnensis  notum  facimus  universis  et  presentibus  prote- 
stamur  litteris,  quod  nos  Iohannem  et  Alheidim  sororem  ipsius  de  consensu  et  voluntate  Iohannis  dicti 
de  Stronberg,  procuratoris  villicacionis  in  Bokeuorde, 1)  tradidimus  Horado  militi  de  Brenken,  villicacioni 
sue  in  Alfnem  iure  litonum  perpetuo  pertinendos,  recipientes  pro  ipsis  Willehelmum  et  uxorem  suam 
Megthildim  sub  forma  concambii,  locum  et  ius  in  dicta  villicacione  Bokeneuorde  perpetualiter  impleturos. 
Nos  vero  Hermannus  camerarius,  Horadus  miles  de  Brenken  et  Iohannes  villicus,  accedentes  ad  iudicium 
Balhorne,  quod  vogetinc  dicitur,  huiusmodi  concambii  collacionem  in  presentia  Gotfridi  advocati  de  con- 
sensu litonum  ibidem  firmius  duximus  muniendam.     In  cuius  rei   noticiam  presens  scriptum   conscribi  et 


Digitized  by 


Google 


1252  303 

sigillo    no8tro    fecimus   communiri.      Datum    Paderburne    anno  Domini  M°.CC°.L.  secundo,  in  die  beati 

Bonifacii. 

l)  So  hier.    Die  richtige  Form  sogleich. 

Or.   im  KgL   St.-A.  Miinster    Fstth.  Paderborn    Nr.  184.        An  dem  von    der    Urk.    eingeschnittenen 

Pergamentstreifen  in  gelbem    Wachs  unterer    Theil  eines  spitzovalen   Siegels,   Geistlicher,  stehende 

Gestalt,  in  der  Linken  ein  Buch,  die  Rechte  erhoben  und  ausgebreitet. 

487. 

Abt  Hermann,   KeUner  Heinrich    und  Bruder  Dietrich,  in    Wunstorp    erschienene    Vertreter    des 

Kl.  Marienmiinster,  verkaufen  dem  Abt  Gerlach,   Prior  Gerold  und  den  Priestern  Gunther  und 

Iohann,   Mitgliedern  des  Stifles  St.   Mauritz  zu  Minden,    in  Gegenivart  des  Graf  en  Ludolf  van 

Roden  zehn  Hufen  zu  Colenfdd,  zwei  zu  Ewippe,  vier  zu  Meringe,  zwei  zu  Marslo  und  zwei  zu 

Mardorf  frei  von   Vogtei-  und  andern  Lasten  fur  50  Mark     Schwalenberg  1252  (vor  Iuni  12). 

Gedr.  Hodenberg,  Calenb.  UB.  163.      Datirung  nach  folgender  Nr.      Vor  diesem  Akte   hatte  hochst 

wahrscheinlich  die  Ueberlaseung  der  Vogtei  uber  die  genannten  Dorfer  seitens  der  Gra/en  Heinrich 

von  Sternberg  und  Widukind  von  Schwalenberg  an  Kl.  Marienmiinster  stattgefunden.     (Gedr.  Grupen, 

Origg.  Pyrmont.  p.  133  und  Calenberg.   UB.  161,  Reg.  Lipp.  Regg.  1, 276.)     Im  Datum  M^CC^LII, 

indictione  XI  steckt  also  ein  Fehler,  da  letztere  auf  Ende  des  Iahres  weist. 

488. 

Graf  Ludolf  von  Roden  bekundet  den  Verkauf  oben  genannter  Gilter  seitens  des  Kl  Marienmiinster 

an  Stift  St  Mauritz  in  Minden.     1252  Iuni  10. 
Gedr.  Grupen,  Origg.  Pyrmont.  p.  35.   und  Hodenberg,   Calenb.  UB.  164.     Ueber  Lage  der  genann- 
ten Dorfer  vgl.  Lipp.  Reg.  I,  276. 

489. 
In  Schddurkunde  Bischofs  Otto  von  Miinster  sein  Bruder  B.  (Simon)  v.  Paderborn  neben  Gr.  Konrad 
v.  Rietberg  als  Biirge  unter  Versprechen  des  Einlagers  genannt.     1252  Iuni  12. 
Gedr.  UB.  Ill,  539.    Vgl.  Lipp.  Regg.  I,  272. 

490. 

Elekt  Bruno  von  Osnabriick  uberl&sst  der  Abtissin  (Ida)  von  Herford  eine  Ministerialin. 

Osnabruck  1252  Iuni  13. 
Venerabili  et  in  Christo  dilecte  domine  abbatisse  Heruordensis  ecclesie  B(runo)  Dei  gratia  Osna- 
burgensis  electus  salutem  et  sinceram  ad  omnia  voluntatem.  Noverit  discretio  vestra  et  presentibus 
litteris  protestamur,  quod  nos  damus  vobis  et  ecclesie  vestre  in  concambio  Elizabeth,  filiam  Wescheli 
militis  dicti  Wlf  in  ministerialem,  ita  videlicet,  quod  pro  ipsa  detis  nobis  et  ecclesie  nostre  equale  con- 
cambium,  quam  primum  vobis  ad  id  obtulerit  se  facultas.  In  cuius  concambii  evidens  testimonium  et 
robur  perpetuum  presentes  litteras  super  hoc  confectas  vobis  sigillo  nostro  mittimus  sigillatas.  Datum 
Osenburcke,  anno  Domini  M°.CC°.  quinquagesimo  secundo,  Idus  lunii. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Miinster  Fstabt.  Herford  Nr.  49.      An  Pergamentstreifen  in  weissem  Wachs  ver- 
letztes  spitzovales  Siegel  des  Elekten  Bruno  wie  Westf.  Sieg.  II,  52  Nr.  3. 

491. 

Abt  Rudolf  von  Marienfeld  bekundet  die  Beilegung  eines  Streites   zwischen  dem  KL  Marienfeld 
und  dem  Pfarrer  zu  Stapellage  wegen   WeidegerecktigkeiL     Falkenberg  1252  Iuni  26. 
Rodolfus   abbas  Campi  sancte   Marie  universis  presens   scriptum   inspecturis   notum  esse   cupimus, 
quod  inter  nos  et  conventum  nostrum  ex  parte   una   et  Fredericum  plebanum  de  Stapelage  ex  altera* 

39* 


Digitized  by 


Google 


304  1252 

super  questione,   que  inter  dictum   plebanum   et   curtem  nosiiain  Stapelage  super  diversis  articulis  fait 
exorta,  nobili  viro  domino  Bernhardo l)  de  Lippia  et  domino  Heinrico  thesaurario  ecclesie  Paderburnensis 
mediantibus,  in  bunc  modum  compositio  amicabilis  intervenit.     Omnia  instrumenta,  sive  sint  papalia  sire 
alia,   utrimque    inpetrata,    nullius    sint  valoris    vel   momenti  et  eis   est  renunciatum.     Item  septa  curie 
Stapelage  ab  omni  peticione  dicti  plebani  erunt  libera  et  absoluta;  et  si  prefatus  plebanus  in  aliquibus 
extra  curiam  se  ius  habere  proponit,  si  non  intervenerit  amicabilis  compositio,  illud  coram  prefato  the- 
saurario vel  suo  successore  terminabitur,  sicut  ordo  iuris  expostulat  et  antiquis  incolis  notum  extat.     De 
gregibus  plebani  custodiendis  servabitur,  quemadmodum  antiquitus  est  servatum.     Nos  vero  Bernhardus 
nobilis  de  Lippia  et  Heinricus  thesaurarius  Paderburnensis,   quia  predictam  compositionem    de  consensu 
parcium  ordinavimus,  presenti  scripto  sigilla  nostra  in  testimonium  duximus  apponenda2).     Datum  Valken- 
berg,  anno  Domini  M°.CC°.  quinquagesimo  secundo,  VI.  Kalendas  Iulii. 
*)  Or.  Berhardo,  so  immer.     *)  Or.  apon. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster  FsttJi.  Paderbom   Nr.  185-.       Von  den    drei   an  Pergamentstrei/en   ange- 
hdngt  gewesenen   Siegeln  nur    an   drittet*  Stelle   das  des   Thesaurars   erhalten,    in  gelbem    Wachs 
spitzoval,   stehende  Figur  in  faltenreiclier  Gewandung,  in  der  Rechten   ein  Schlussel,    die    erhebene 
Linke  in  den  Umschriftrand  hinein  reichend.     Falkenberg   wohl  die  in   Trummern    liegende   Burg 
bei    Berlebeck    unweit   Detmold.        Vergl.    Lipp.   Reg.   I,   Nr.  105.       Ueber    Streitigkeiten   wegen 
Stapellage  vgl.   UB.  II,  Reg.  2225  u.  2316,  UB.  V,  207. 

492. 

Heinrich,  Sdhn  des  Grafen  Adolf  von  Waldeck,  genehmigt  den  Verkauf  eines  Hofes  seitens  seines 
Voters  an  Kl.  Hardehausen.  Im  Lager  vor  Frankfurt  1252  lull  9. 
Universis  Christi  fidelibus  presentes  litteras  inspecturis  Henricus  primogenitus  nobilis  viri  Adolphi 
comitis  de  Waldecke  salutem  et  omne  bonum.  Universitati  vestre  tenore  presentium  innotescat,  quod 
nos  vendicionem  curtis  in  Vorsten  factam  a  patre  nostro  religiosis  viris  abbati  et  conventui  de  Hersethe- 
husen,  Cisterciensis  ordinis,  Padeburnensis  diocesis,  ratam  habemus  et  gratam  ac  in  ipsam  vendicionem 
plenarie  consentimus.  Testes  autem  huius  rei  sunt:  Albertus  de  Scardenberch,  Giso  de  Godensberch, 
Hinricus  de  Biscopeshusen,  Hermannus  Speculum,  Iohannes  de  Nedere,  milites;  Geruncus  notarius.  Datum 
in  castris  iuxta  Frankinuort  anno  Domini  M°.CC°.  quinquagesimo  secundo,  VII.  Idus  Iulii. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Munster  Kl.  Hardehausen  Nr.  90.  Siegel  sammt  Befestigung  abgef alien.  Das 
Gut  Vorsten  (Ruckschrift  s.  XVI  =  Worste)  lag  bei  Volkrnarsen.  Vgl.  Varnhagen,  Grundlage 
u.  s.  w.  S.  45.  Ausstellungsort  wegen  des  allgemeinen  Hoftages  Konig  Wilhelms,  dessen  Hofrichter 
Gr.  Adolf  war.     Reg.    Wigand,  Arch.  I9  2,  64. 

493. 

Abt  Hermann  von  Corvey  verpfandet    an  Bitter  Dietrich   von  Horhausen  den  halben  Zehnten   in 

Furstenberg.  1252  lull  13. 
In  nomine  Dei  omnipotentis.  Ego  Hermannus  Dei  gratia  Corbeiensis  ecclesie  abbas  omnibus  pre- 
sentem  paginam  inspecturis  in  perpetuum.  Notum  sit  presentibus  et  posteris,  quod  de  consensu  prions 
et  prepositi  et  totius  capituli  Corbeiensis  consentientibus  etiam  ecclesie  ministerialibus  mediam  partem 
decime  in  Vurstenberg  cum  suis  proventibus  domino  Thiderico  militi  de  Harhusen  et  sue  uxori  et  suis 
pueris  pro  LV  marcis,  quas  cum  uxore  sua  in  sponsalibus  acceperat,  impignoravimus ,  pretaxate  decime 
medietatem,  ut  condictum  est,  percepturus,  donee  summa  exposita  integraliter  restituatur.  Ut  autem  hec 
actio  nostra  in  posterum  immutari  vel  revocari  non  valeat,  sepedictam  decimam  non  solum  dominus 
Thidericus  manualiter  a  nobis  recepit,  verum  etiam  milites  presentes  mannuli  fide  prestita  promiserunt, 
tit,  si  quis  in  posterum  super  predicta  decima  passurus  esset  iniuriatores,  ipsi  se  et  rebus  opponerent  et 


Digitized  by 


Google 


1262  305 

irita.  Quorum  nomina  sunt  hec :  Fridericus  frater  domini  Thiderici,  Albertus,  Herboldus,  Lippoldus  fratres 
de  Anielungessen,  Everhardus  de  Brochusen,  Giselerus,  Gostich  (?),  Karolus  de  Noua  Ecclesia,  Hugo, 
Alexander  de  Gundelsheim,  Herboldus  de  Boffessen,  Gozwinus l)  de  Wete(n),  Thidericus  de  Medrike,  Bodo 
de  Horhusen,  Albertus  de  Lutersen,  Iohannes  de  Osterbusen,  Alexander  de  Eskeberg,  Bernbardus  et 
Elgerus  fratres  de  Dalwicb.  Fuerunt  etiam  presentes:  Thimo,  Montis  Martis  prepositus,  Gerbardus  de 
Tuiste,  Albertus  de  Godelem,  Conradus  de  Nuthlon,  sacerdotes  aliique  quam  plures.  Acta  sunt  anno 
gratie  M°.CC°.LII0.,  III.  Idus  Iulii. 

*)  Abschr.  Wozw. 
Nach  Overham  Coll.  II.  fol.  84v  im  Herzogl.  BrawMchw.  Landeshauptarchiv  zu   Wolfenbuttel. 

494. 

JBischof  Simon  von  Paderborn  bekundet  BeiTegung  ernes  Streits  iiber  Giiter  in  Vesperthe  zwischen 
dem   Eddherrn  Berthold  d.  j.  von  Biiren  und  Abtissin  und  Convent  von  St.  Ulrich  (Gokirche)  in 

Paderborn.  Paderborn  1252  Iuli  16. 
Symon  gratia  Dei  Paderburnensis  episcopus  universis,  ad  quorum  noticiam  presens  scriptum  per- 
venerit,  mentis  et  corporis  salute  gaudere.  Tenore  presencium  innotescat  tarn  presentibus  quam  futuris, 
quod  causa,  que  inter  dominum  Bertboldum  iuniorem  nobilem  de  Buren  ex  una  parte  et  abbatissam  et 
conventum  grisei  ordinis  sancti  Olrici  Paderbornensis  ex  parte  altera  super  bonis  in  Vesperthe  suisque 
pertinenciis  vertebatur,  coram  nobis  sopita  est  amicabiliter  in  hunc  moduifi.  Quod  idem  nobilis,  receptis 
sedecim  marcis  in  civitate  Paderbornensi  legalibus  et  bonis,1)  totaliter  et  absolute  consencientibus  uxore 
et  heredibus  suis  renunciavit  omni  iuri  et  actioni,  si  que  sibi  et  posteritati  sue  super  eisdem  bonis  com- 
petere  videbatur,  ratum  habens  et  gratum,  quod  eadem  bona  iure  perpetuo  cum  omni  utilitate  et  pro- 
fectu  suo  possidenda  remaneant  et  pertineant  conventui  supradicto,  secundum  quod  in  litteris  domini 
Bertholdi  senioris  nobilis  viri  Burensis,  fratruelis  sui,  quondam  super  hoc  confectis  invenitur  expressum. 
Acta  sunt  hec  Paderborne  presentibus  prefatis  nobilibus  de  Buren,  Henrico  nobili  de  Itthere  clerico, 
Ioachim  de  Vilese2),  Alexandro  de  Orlinchusen 8)  et  Iohanne  de  Warberg,  plebanis,  Thiderico  presbitero, 
laicis  quoque:  Henrico  camerario  nostro,  Ameluncho4)  de  Iberg,  Henrico  de  Gummere,  Horado  de  Brencken 
Andrea  de  Enenhus,  Wernhero5)  dicto  Stapel  et  aliis  quam  pluribus  anno  Domini  M0.CC°.L0.  secundo, 
in  crastino  divisionis  apostolorum.  Nos  vero  Bertholdus  iunior  nobilis  de  Buren,  quia  omnia  prescripta 
secundum  voluntatem  nostram  et  consensum  ordinata  sunt,  eciam  nostrum  sigillum  ad  evidenciam  pie- 
niorem  duximus  apponendum. 

^  legalium  et  bonorum  B.      ■)  Vileze  C.      *)  Olinch.  D.      *)  Amelunco  C.      5)  Weraero  B. 
Msc.  VII,  4210/.  1  (B)  und  VII,  8102  IV  p.  62  (Q  im  Kgl.  St.-A.  Mumter.     Abschr.  ausFursten- 
berger  Kopiar  im  Besitz  des  Grafen   Westphalen  (D).     Or.   im  Graft.   Westphalemchm,  1848  wr- 
brannten  Archiv  in  Furstenberg  vorhanden  gewesm.     Ueber  die  Lage  von  Vesperthe  vgl.  Zeitschr. 
XXXVIII.  2.  S.  129. 

495. 
Bischof  Simon  von  Paderborn  und  Kapitel  bekunden,  dass  Berthold  d.  &.  und  Berthold  d.  j.  von 
Biiren  das  Patronat  iiber  die  Pfarrkirche  zu  Biiren  und  die  Kapelle  zu  Holthausen  dem  Nonnen- 
Jdoster  in  Biiren  ubertragen  haben.  Paderborn  1252  Iuli  16. 
Symon  Dei  gratia  episcopus,  Henricus  eadem  gratia  prepositus,  Rabodo  decanus  et  capitulum  Pader- 
burnense  universis,  ad  quorum  noticiam  hoc  scriptum  pervenerit,  perpetua  mentis  et  corporis  pace  gaudere. 
Ne  per  oblivionem  lapsu  temporis  gesta  mortalium  annullentur,  necessario  ea  scripture  memorie  commen- 
dantur*  Quapropter  tarn  presentibus  quam  futuris  tenore  presencium  innotescat,  quod  nos  ad  petitionem 
domini  Bertoldi  senioris  et  domini  Bertoldi  iunioris  nobilium  de  Buren  concorditer  ac  unanimiter  con- 
sentimus  in  eo,  quod  parrochiales  ecclesie  in  Buren  cum  parrochia  sua  tota  infra1)  muros  veteris  et 
novorum  opidorum  consistcnte  et  capella  in  Holthosen  . .  abbatisse  et  conventui  grisei  ordinis  in  Buren 


Digitized  by 


Google 


306  1252 

pertineat,  et  eadem  abbatissa  cum  suo  conventu  ius  patronatus  dictarum  ecclesiarum,  quod  erat  nobilium 
prescriptorum,  perpetuo  retinebit,  ita  quod  post  mortem  domini  Thetmari  nunc  ibidem  plebaoi,  qui  bene- 
ficium  suum  in  Buren  cum  omnibus  pertinenciis  suis,  sicut  hactenus,  quiete  retinebit  temporibus  vite  sue, 
prescripta  abbatissa  cum  eius  conventu  personam  eliget  ad  ecclesiam  supradictam,  quam  domino  preposito 
Paderbornensi,  qui  pro  tempore  fuerit,  loci  archidiacono  presentabit.  Qui,  si  electioni  et  persone  electe 
nil  obstiterit  de  canonicis  institutis,  electionem  confirmabit  eandem,  ipsi  donum  altaris  et  curam  anima- 
rum  conferendo,  et  per  se  vel  per  alium  eundem  confirmatum  mittet  in  possessionem  ecclesie  prefate 
corporalem.  Omnibus  prescriptis  consentimus,  salvo  iure  et  iusticia  prepositi  Paderburnensis  tarn  in  pro- 
curation, cum  synodis  per  se  vel  per  alium  in  Buren  presederit,  quam  etiam  in  synodalibus  post  mortem 
prepositi  vel  procuratoris  dominarum  a  successore  eiusdem  defuncti  prepositi  vel  procuratoris  seu  a  con- 
ventu sine  diminutione  seu  contradictione  qualibet  persolvendis.  Addicimus  etiam,  quod  idem  propositus 
vel  procurator  dominarum  persona  ecclesie  predicte  in  ecclesia  nostra  episcopates  synodos  frequen- 
tabit  et  episcopo  et  archidiacono  et  capitulo  Paderburnensibus  obedienciam,  reverenciam  et  honorem  sine 
distinctione  qualibet  exhibebit,  ac  si  opidorum  in  Buren  ac  capelle  in  Holthusen  parrochia  a  plebano  et 
non  a  dominarum  preposito  regeretur.  Nos  vero  Bertoldus  senior  et  Bertoldus  iunior  fratrueles,  nobiles 
de  Buren,  quia  omnia,  que  prescripta  sunt,  ad  nostram  peticionem  et  instanciam  facta  sunt,  eciam  huic 
scripto  ad  maiorem  cautelam  sigilla  nostra  duximus  apponenda.  Actum  Paderburne  XVII0.  Kalendas 
Augusti,  anno  Domini  M°.CC°.  quinquagesimo  secundo. 

J)  Or.  imfra. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster    Biiren  Nr.  7.      Van   den    an  Pergamentstreifen    angehdngten   4  Siegeln 

das  des  Bisckofs  abgej alien,  die  Siegel  des  Kapitels,  des  Berthold  senior  und  iunior  (wie  Westf.  Sitgel 

II,  31  Nr.  1  und  10)  stark  verletzt. 

496. 

Abtissin  Ida  mid  Konvent  des  Stifles  Herford  schicken  Abgeordnete  an  Bischof  Simon  von  Fader- 
born  zur  Wiederherstellung  des  Friedens  und  bitten  um  Aufhebung  der  Exkommunikatian. 

Herford  1252  Mi  25. 
Venerabili  patri   ac  domino  S(imoni)  Paderburnensi   episcopo  Ida  Dei  gratia  abbatissa,  conventus, 
plebanus  et  clerus  ecclesie  secularis  Heruordensis  paratum   cum   orationibus  obsequium.     Ad  vos  Godes- 
calcum  et  Conradum  dictum  de  Are  .  .  .,  plebanum  ecclesie  Heruordensis,   ad  tractandum  de  concordia 

et  obtinendam  vestram  gratiam  destinamus,  ratum  habentes  et  firmum,  quicquid  in  pre duxerint 

faciendum.     Verummodo  (?)  capitula  et  modum  compositionis,   in  quibus  fuerit  concordatum,  nobis  inti- 

ment,  et  ut  validius  sit,  quod  agitur,  de  ....  ad   effectum conscientia  precedatur.     Rogamus 

preterea,  ut  omnis  excommunicationis  sententias  per  vos  latas  pro   bono  pacis  et  ad  cautelam  saltim  ad 

certum  tempus  relaxare  curetis,  infra  quod  in dissensio  commode terminari.     Datum 

Heruorde  anno  Domini  M0.CC°.L°.  secundo,  die  beati  Iacobi  apostoli. 

Or.  stark  beschddigt  im  Kgl.  St-A.  Munster  Fstth.  Paderborn   Nr.  186.      Sfcgel  vom  Pergamentstreifen 
ab.     Ueber  die  Ursache  des  Zenvur/nisses  ist  nichts  be k a  tint. 

497. 

Kl.  Gehrden  bekundet,  dass  Genannte  Wachszinsige  des  Klosters  geworden  seien.  1252  August  2* 
A(dolphu8)  Dei  gratia  prepositus,  M.  priorissa  totusque  conventus  sanctimonialium  in  Gerdene. 
Notum  esse  cupimus  universis  presens  scriptum  intuentibus,  quod  Iohannes  et  Hildeware  uxor  eius* 
Iohannes  et  Henricus,  Ymma  et  Margareta,  cum  liberi  essent,  ex  propria  voluntate  beate  Marie  Sanctis- 
que  apostolis  Petro  et  Paulo  in  Gerdene  iure  cerocensuali  se  tradiderunt  tali  modo,  ut  ipsi  et  liberi  eorum 
a  generatione  in  generationem ,  cum  ad  plenam  pervenerint  etatem   et  propriis  laboribus  vivunt,    omni 


Digitized  by 


Google 


1252  307 

anno,  videlicet  in  sollempnitate  beati  Petri,  que  dicitur  ad  vincula  ipsius,  conveniant  et  nummum  gravis 
monete  pro  censu  persolvant.  Et  si  quis  horum  ex  hoc  seculo  migraverit,  quicquid  optimum  habuerit,  sive 
equum  sive  bovem  sive  aliud  quodlibet  iumentum,  predicte  ecclesie  detur.  Si  vero  nulla  possessio  iu- 
mentorum  illi  sit,  optimum  vestimentum,  quod  habuerit,  detur,  cetera  autem  successores  eius  accipiant. 
Si  vero  heredes  proximos  non  habuerint,  omnia  bona  sua  Domino  hereditabunt.  In  cuius  rei  testimo- 
nium presentem  litteram  sigillo  nostre  ecclesie  ipsis  dedimus  communitam.  Acta  sunt  hec  coram 
testibus  ad  hoc  rogatis:  domino  Hermanno  plebano  de  Ystentorp,  Henrico  et  Iohanne  sacerdotibus  in 
Gerdene,  Rotgero  sacerdote  de  Paderborne,  Henrico  sacerdote  de  Brakele,  Henrico  clerico  dicto  de 
Meschede,  Hermanno  de  Pistrino,  Henrico  camerario,  Iohanne  de  Coquino,  Bertrammo,  Hennikis  et  aliis 
quam  pluribus.  Anno  Domini  M°.CC°.  quinquagesimo  secundo,  in  crastino  sollempnitatis  Petri,  que  di- 
citur ad  vincula  ipsius. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster  Kl.  Gehrden  Nr.  10.      Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.     1245  Mai  26 

heisst  der  Prior  Adolf  (UB.  IV,  344),    1256  Mdrz  27  kommt  Propst  Adolf,    1260  November  29 

Adolfus  prior  et  propositus  vor,  darnaeh  obige  Ergdnzung. 

498. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  vollzieht  den  Auftrag  des  Kardinallegaten  Hugo.  1252  August  21. 
Vgl.  oben  Nr.  474.  , 

499. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  verspricht  dem  Kl.  Bredelar  seinen  Schutz  filr  dm  Besitz  mehrerer 

Zehnten.     1252  August  25. 

Symon  Dei  gratia  Paderburnensis  ecclesie  episcopus  dilecto  in  Christo  filio  .  .  maioris  ecclesie  decano 
in  Paderburae  salutem  et  dilectionem.  Sicut  pium  est  et  sanctum  ad  cultum  Dei  ecclesias  instaurare 
ita  dignissimum  credimus  earundem  ministros  per  humanitatis  impendia  confovere.  Accedentes  itaque 
ad  presentiam  nostram  dilecti  in  Christo  religiosi  abbas  et  conventus  de  Bredelar,  Cysterciensis  ordinis, 
humilitate,  qua  decuit,  nobis  supplicaverunt,  quatinus  no  vellum  monasterium  ipsorum  cum  personis  et 
rebus  in  specialem  protectionem  nostram  assumere  curaremus.  Cum  igitur  ad  id  universis  fide  dignis  et 
maxime  religiosis  semper  teneri  velimus,  nos  tamen  iam  dictum  cenobium  et  personas  specialius  dilectionis 
nostre  brachiis  amplexantes,  iuste  petitioni  eorum  gratuito  concurrentes  assensu,  personas,  loca  cum  rebus 
ipsorum  omnibus  in  protectionem  nostram  recepimus  et  tutelam.  Bona  quoque  ipsis  a  fidelibus  collata, 
sive  titulo  emptionis  conquisita,  videlicet  decimam  ville  superioris  in  Upsprunge,  in  Mari,  in  Osninctorph 
et  in  Lateruelde  cum  ceteris  possessionibus,  quas  in  presentiarum  possident,  aut  diebus  nostris  iuste  pos- 
sidere  poterunt,  auctoritate  Dei  omnipotentis  nee  non  et  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  et  nostra 
ipsis  confirmamus,  eadem  auctoritate  anathematizantes  et  excommunicantes  omnes  eos,  qui  huic  confir- 
mationis  nostre  munimini  ausi  fuerint  occasione  qualibet  contraire.  Presentibus  igitur  vobis  damus  in 
mandatis,  quotiens1)  a  predictis  fratribus  requisiti  fueritis,  huius  defensionis  nostre  violatores,  sive  quos- 
libet  eorum  lesores,  remota  omni  dilatione  et  personali  favore,  premissa  amicabili  commonitione,  excommu- 
nicationis  gladio  feriatis,  eadem  censura  plebanis  et  sacerdotibus,  in  quorum  parrochiis  iniuriatores  ipso- 
rum inventi  fuerint,  ut  et  hanc  vestre  executionis  sententias  non  segniter  exequantur,  omnibus  do- 
minicis  et  festivis  diebus  eosdem  excommunicatos  publice  nunciando.  Quod  si  contempserint,  contra 
ipsos  post  commonitionem  per  censuram  debitam  procedatis.  Datum  Paderburne  anno  gratie  M°.CC°.LII0., 
VU1°.  Kalendas  Septembris. 

*)  quotiers  d.  Or, 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster  Kl.  Bredelar   Nr.  49.       An  rothbraunen  Seidenfdden  in  grunem   Wacha 

gut  erhaltenes  Siegel  des  Bischof s  mit  Rucksiegel. 


Digitized  by 


Google 


308  1252 

500. 

Bitter  Giso  von  Gudenberg  gibt  zum  Verkauf  oder  zur  Verpfdndung  von  Gutern  seitens  seines 
Bruders  Konrad  an  das  Kl.  Volkhardinghausen  seine  Zustimmung.  1252  August  29. 
Notum  sit  omnibus  hanc  litteram  inspecturis,  quod  nos  Gyso  miles  dictus  de  Godenburg^  una  cum 
uxore  nostra  Alheide  ac  filio  nostro  Iohanne  et  aliis  liberis  nostris  iam  natis  et  in  posterum  nascituris ]) 
omni  vendicioni  sive  obligacioni  decimarum  aut  bonorum  qualiumcumque ,  sive  proprietaria  aut  feodalia 
a  fratre  nostro  Conrado  ecclesie  Volchardinchusen 2)  venditorum  sive  obligatorum  sive  eciam  adhuc  ven- 
dendorum  aut  obligandorum,  acquievimus  et  consensimus  sana  mente.  Preterea  vendicionem  aut  obliga- 
cionem  bonorum  aut  decimarum  per  nostros  consanguineos  dominum  Iohannem  et  Arnoldum  milites  de 
Godenburg  eidem  ecclesie  factam  ratam  servamus  et  illibatam.  Huic  consensui  presentes  erant:  Iohannes 
et  Eggehardus  fratres  de  Helfenberg  milites,  Alexander8)  et  Volradus  fratres  de  Escheberg,  dominus 
Waremundus  miles.  Actum  et  datum  anno  Domini  M0.CC0.L°II0.,  in  die  decollacionis  sancti  Iohannis, 
quarto  Septembris  Kalendas. 

x)  Or.  nacituris.       *)  Or.  Vochardincusen.       *)  Or.  Allexander. 
Or.  im  Furstl.   Wald.  Arch,   zu  AroUen.      An  Pergamentstreifen  in  gelbem   Wachs  dreieckiges  Siegel, 

acht  schachbrettartige  Reihen,  mil  vom  rechten  Obereck  nach  dem  linken  unteren  lau/enden  Schrdg- 

balken  belegt.     Umschrift:  Sigillum  Gisonis  de  Godenburch. 

501. 

Kardinalpriester  Hugo,  papstlicher  Legat,  verleikt  Allen,  welche  die  Minoriten  beim  Bau  ihrer  Kirche 
in  der  Stadt  Paderborn  unterstiitzen,  einen  Ablass  von  40  Tagen.  Luttich  1252  October  10. 
Universis  Christi  fidelibus  per  regnum  Alemannie  constitutis  presentes  litteras  inspecturis  frater  Hugo 
miseracione  divina  tituli  sancte  Sabine  presbiter  Cardinalis,  apostolice  sedis  legatus.  Quoniam  —  vitam 
eternam.  Cum  igitur,  sicut  dilecti  in  Christo  . .  gardianus  et  fratres  Minores  Paderbornenses  nobis  intimare 
curarunt,  iidem  ecclesiam  suam  edificare  ceperint  opere  sumptuose,  et  ad  consumacionem  ipsius  ac  sus- 
tentacionem  eorundem  fidelium  suffragia  noscantur  plurimum  oportuna,  universitatem  vestram  rogamus  — 
pervenire.  Nos  enim  de  omnipotentis  Dei  misericordia  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius 
auctoritate  confisi,  omnibus  vere  penitentibus  et  confessis,  qui  eis  ad  hec  manum  porrexerint  adiutricem, 
quadraginta  dies  de  iniuncta  sibi  penitencia  misericorditer  relaxamus,  quas  mitti  per  questuarios  districtius 
inhibemus,  eas,  si  secus  actum  fuerit,  carere  viribus  decernentes.  Datum  Leodii  VI.  Idus  Octobris,  pon" 
tificatus  domini  Innocentii  pape  IIII.  anno  decimo. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster  Fstth.  Paderborn  188t      Siegel  von  den  rothgelben  Seidenfdden  abgefallen. 
Auf  der  Rikkseite  der  Urk.  ein  Kreuz  und  monasterium. 

502. 

Kardinalpriester  Hugo,  papstlicher  Legat,   bestatigt  dem  Kl.  Holthausen   das  ihm  von  den  Herren 
von  Bur  en  ubertragene  Patronat  iiber  die  Kirche  in  Bur  en  und  Kapette  in  Holthausen. 

Koln  1252  December  5. 
Frater  Hugo  miseratione  divina  tituli  sancte  Sabine  presbyfor  cardinalis,  apostolice  sedis  legatus, 
dilectis  in  Cbristo  . .  abbatisse  et  conventui  monasterii  in  Buren,  Cistorciensis  ordinis,  Paderbornensis  diocesis, 
salutem  in  Domino.  Religionis  vestre  sinceritas  dicitur  promereri,  ut  petitionibus  vestris  benignum  aco- 
modemus  auditum  et  eas,  quantum  cum  Deo  possumus,  ad  exauditionis  gratiam  favorabiliter  admittamus. 
Vestris  igitur  postulationibus  grato  concurrentes  assensu,  de  Buren  et  de  Holthusen1)  ecclesias,  quas  vos 
canonice  proponitis  assecutas,  sicut  eas  cum  pertinentiis  suis  iuste  ac  pacifice  possidetis ,  vobis  et  per  vos 
monasterio  vestro  auctoritate  presentium  confirmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus.  Nulli 
ergo  —  incursurum.  Datum  Colonie,  Nonis  Decembris,  pontificatus  domini  Innocentii  pape  IIH.  anno  decimo* 
l)  Or.  Holthesen. 


Digitized  by 


Google 


1252  309 

Or.  im  Egl.  8t.-A.  Munster,  Buren  Nr.  8.  Das  an  rotfigelben  Seidenfdden  angehdngte  Siegel  ist  ganz 
zerbrockelt.  Unter  dem  Urnbug  rechts:  Nich.  Mt.  mit  AbkurzungszeicJien;  auf  der  Ruckseite: 
albos,  die  Zahl  davor  verwischt. 

503. 

Erzbischof  Eonrad  von  Eoln  erUart  uber  EX.  Flechtorf  nie  eine  Vogtsgerechtigkeit  besessen  zu  haben 

und  verspricht  es  dls   Voter  zu  schiitzen.     1252. 

Conradus  Dei  gratia  sancte  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus  et  sacri  imperii  per  Italiam  archi- 
cancellariu8  universis  presens  scriptum  inspecturis  in  Domino  salutem.  Ad  noticiam  tam  presencium  quam 
futurorum  volumus  pervenire,  quod  nos  ecclesiam  in  Vlechdorp  *),  nullius  unquam  defensionem2)  advocati 
nomine  curavit,  solo  Coloniensis  ecclesie  patrocinio  contentara2),  eo  quod  ab  eadem  ecclesia  Coloniensi,  cui 
priscis  temporibus  se  cum  suis  ministerialibus  contradidit,  sicud  ipsius  ostendunt  privilegia,  liberam  esse 
declaramus.3)  Et  ut  prefata  ecclesia  plena  in  perpetuum  gaudeat  libertate,  ne  quis  successorum  nostrorum 
vel  marscalkus  Westfalie  sive  eciam  iudex  cuiuscunque  civitatis  ad  nostram  iurisdictionem  pertinentis 
nomine  advocati  vel  quasi  advocati  exactionem  vel  talliam  aliquam  in  bonis  vel  hominibus  predicte 
ecclesie  in4)  Vlechdorp  inposterum  aliqua  occasione  exigere  presumat,  presencium  tenore  protestamur,  nos 
sepedicte  ecclesie  non  advocatum  set  patrem  et  defensorem,  qualem  ceterarum  nostre  dyocesis  nos  esse 
condecet  ecclesiarum,  tantoque  benivolentiorem  et  ferventiorem  magisque  obnoxium  huic  ecclesie  profite- 
mur,  quanto  astrictius  hanc  nobis  racione  prelibata  constat  esse  devotam,  hoc  adicientes,  quod  quicun- 
que  contra  huius  sepe  memorate  ecclesie  libertatis  insignia  vel  in  personis  vel  in  rebus  earn  molestaverit, 
Dei  omnipotentis  indignacionem  et  nostram  incurret  oflfensam.  No  autem  posteris  hec  5)  veniant  in  dubiuni, 
presentem  paginam  nostro  sigillo  munivimus.     Datum  anno  Domini  M°.CC°.LII0. 

J)  Flechtorpp  C.     ■)  defensione  und  contenta  C.     s)  So  der  schwerfallig  konstruirte  Satz  in  B  und  D;    C  sohaltet 
tin  que  hinter  Vlechd.  et/*,  dann  fehlt  aber  ein  Sateglied.     4)  de  B.     s)  hec  post.  C, 

Aus  Msc.  VII,  6704  p.  22  (B)  und  VII  A,  6704  p.  149  (C)  und  VII,  6704  B.  I  p.  9  (D  =  B)  im 
Egl.  St.- A.  Munster.  Reg.  Cardaum,  Regg.  d.  Koln.  Erzb.  Konrad  von  Hostaden,  Nr.  330  in  Ann, 
d.  hist.    Ver.  f.  d.  Niederrhein.  Heft  35  S.  41,  aus  der  Alfterschen  Sammlung. 

504. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  ertheilt  dem  Kl.  Mariengarten  in  Koln  Ablass  von  100  Tagen.  1252. 
Symon  Dei  gratia  Padherbornensis  ecclesie  episcopus  universis,  ad  quos  littere  presentes  pervene- 
rint,  salutem  in  Domino.  Ad  pauperum  monasteriorum  fabricas  et  sustentationem  personarum  religiosa- 
rum  in  ipsis  Domino  devote  famulantium  manum  porrigere  adiutricem  pium  et  apud  Deum  valde  meri- 
torium  reputantes,  omnibus  Christi  fidelibus  vere  penitentibus  et  confessis,  qui  ad  consummationem  ecclesie, 
abbatisse  et  monialium  de  Orto,  ordinis  Cisterciensis,  Coloniensis,  incepte,  sicut  apparet,  opere  sumptuoso 
pias  elemosinas  et  grata  caritatis  subsidia  erogaverint,  nos  de  approbatione  et  beneplacito  venerabilis 
patris  domini  Conradi  Coloniensis  archiepiscopi,  dyocesani,  centum  dies  de  iniuncta  sibi  penitentia  mise- 
ricorditer  duximus  relaxandos.  Dt  autem  fideles  Christi  ad  impendenda  predictis  pauperculis  Deo  devotis 
auxilia  eo  fortius  animentur,  quo  magis  ex  hoc  animarum  suarum  remedia  et  meritorum  premia  spera- 
verint  adipisci,  nos  omnibus,  qui  in  die  consecrationis  memorate  ecclesie  ad  earn  venerabiliter  accesserint 
usque  ad  octavas  cotidie,  deinde  per  singulos  menses  usque  ad  circulum  anni,  postremo  singulis  annis  in 
auDiversario  dedicationis  eiusdem  et  in  singulis  festivitatibus  beate  Dei  genitricis  et  virginis  Marie  ac 
per  octavas  earundem  festivitatum,  unum  annum  et  karrenam  secundum  dicti  archiepiscopi  indulgentiam 
eisdem  concessam,  prout  ipse  approbat  de  speciali  gratia,  relaxamus.  Datum  anno  Domini  M°.CC°.  quin- 
quagesimo  secundo. 

Westf.  Urk.-Buch  IV.  40 


Digitized  by 


Google 


310  1252 

Or.  im  dipl.  Apparat  der  TJniversitdtsbibl.  in  Bonn.  An  rothgelben  Seidmfdden  Siegel  Bisch.  Simon 
mit  Rucksiegel.  Ueber  gleichzeitige  Abldsse  der  Bischofe  von  Munster  und  Osnabruck  vgL  Mitth. 
aus  dem  Koln.  Stadtarchiv  Heft  9,  123  und  Ann.  d.  hist.  Ver.  f.  d.  Nied&mhein  35,  41  Ar, 
331  und  38,  18. 

505. 
Kl.  Corvey  verkuuft  mit  Genehmigung  der  Corveyschen  Ministerialen  sammtliche    Besitzungen    in 

Ressenich  dem  Kl.  Hardehausen.  1252. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Hermannus  Dei  gracia  abbas,  Albertus  prior,  Strigerus 
prepositus  et  totus  conventus  ecclesie  Corbeiensis  omnibus  Christi  fidelibus  eternam  salutem.  Ne  gesta 
in  tempore  lapsu  temporis  oblivioni  tradantur,  contractus  mortalium  utiliter  scripturis  perpetuis  commen- 
dantur.  Noverint  igitur  universi  presentis  pagine  auditores,  quod  nos  de  consilio  et  consensu  nostrorum 
ministerialium  omnia  bona  nostra  in  Kastinaco,  videlicet  villicationem  et  officium  eiusdem  salvo  iure  villici, 
et  bona,  que  quondam  fuerunt  domine  Alveradis,  cum  omnibus,  que  ....  aree,  nemora,  silve,  prata,  pascua 
et  .  .  .  •  entes  pro  ecclesie  nostre  necessitate  abbati  et  .  .  .  .  vendidimus  pro  trecentis  marcisColo(niensis) 
.  .  .  .  et  dominio  ad  eosdem.  Que  pecunia  ad  ...  .  (fi)rma  et  inconvulsa  permaneat,  hanc  ....  Hec 
sunt  nomina  fratrum  capituli  nostri  ....  unningen,  Tymmo  prepositus  de  Monte  (Martis)  ....  prepositus 
de  Kaminatis,  Tymmo  infirma(rius)  ....  (V)oswinkele,  Heinricus  custos,  Hein  ricu6  ....  abbatis,  Fridericus, 
Hermannus,  Hermannus,  ....  nomina  ministerialium,  qui  eandem  vendici(onem)  ....  (Rav)eno  de 
Papenhem  et  Conradus  dapi(fer)  ....  Albertus  et  Herboldus  et  Luppoldus  (de  Amelungessen),  .... 
(L)utersen,  Bodo  de  Horhusen,  Tbeodericus  ....  incarnationis  Domini  M0.C0C.LI°I,  indictione  X. 

Or.  Bruchstuck  {die  rechte  Seite  fehlt  fast  gam)  im  Kgl.  St- A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  82.  Sfcgel 
und  Befestigung  fehlen.     Bis  abbati  et  gedr.  Wigand,  Archiv  III1,  97.     Vgl.  UB.IV,  402  u.  412. 

506. 

Kl.  Corvey  versprickt  dem  Kl.  Hardehausen  voile  Gewahr  fur  verkaufte  Giiter.     1252. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Hermannus  Dei  gratia  abbas,  Albertus  prior,  Strigerus 
prepositus  et  totus  conventus  Gorbeyensis  ecclesie  omnibus  Christi  fidelibus  salutem  in  salutis  auctore. 
Noverint  universi  presentem  paginam  audituri,  quod  nos  tenore  presentium  abbati  et  conventui  in  Hers- 
wetehusen  nostram  ecclesiam  et  nostros  successores  obligamus,  fideliter  promittentes  eisdem,  ut,  sialiqui 
de  gremio  ecclesie  nostre,  sive  sint  fratres  capituli  nostri,  seu  ministeriales ,  eos  super  bonis  vel  villica- 
tionibus,  que  a  nobis  titulo1)  venditionis  ad  ipsorum  proprietatem  et  dominium  transiverunt,  impulsave- 
rint  vel  gravamen  seu  dampnum  quodcunque  in  posterum  eisdem  intulerint,  quasi  non  potuerimus  bona 
nostre  ecclesie  in  nostra  necessitate  alienare,  vel  aliqui  de  capitulo  dixerint,  se  non  dedisse  consensum 
vel2)  assensum  in  venditione  dictorum  bonorum  nisi  coactos  et  ob  hoc  talem  venditionem  nullam  debere 
firmitatem  penitus  obtinere  et  istos  et  illos  de  sua  temeritate  confisos,  qui  contra  tarn  celebrem  ordina- 
tionem  nostre  ecclesie  talia  presumpserint  attemptare,  nostra  ecclesia  cum  auxilio  et  consilio  nostri  ab- 
batis compescet8)  suis  laboribus  et  expensis.  Si  vero  dominus  abbas  damnum  aliquod,  quod  absit 
abbati  et  conventui  in  Herswidehusen  super  aliquibus  bonis  a  nobis  emptis  intulerit,  nos  fratres  capituli 
illud  in  integrum  restituemus,  presertim  cum  etiam  scripto  presenti  profiteamur,  sententiam,  quam  etiam4) 
rex  vel  imperator  pro  nostro  abbate  promulgat  in  susceptione  bonorum,  que  de  manu  tenet  imperii, 
debere  esse  libera  et  soluta,  memoratis  abbati  et  conventui  in  Herswidehusen  nullatenus  posse  preiudicare, 
quominus  prefata  venditio  suam  obtineat  firmitatem,  cum  unicuique  renuntiare  liceat  suo  iuri.  Verum 
volentes  prefatis  abbati  et  conventui  in  Herswidehusen,  sicut  dignum  est,  ab  omnibus  gravaminibus  plene 
cavere,  quia  ipsi  nos  in  nostris  necessitatibus  valde  fraterne  ac  optime  tractaverunt,  si  aliquod  predicto- 
rum  incommodorum  vel  damnum  per  ali quern  de  gremio  nostre  ecclesie  propter  aliquam  dictarum  cau- 
sarum,  quod  absit,  eis  evenerit,  et  nostra  ecclesia   cum  auxilio    et  consilio   nostri  abbatis  infra  quatuor 


Digitized  by 


Google 


1252  311 

mensium  spacium  a  conventu5)  in  Herswidehusen  commonita  non6)  amoverit,  seu  dampnum,  si  irrogatum 
fuerit,  non  refuderit,  prepositum  et  decanuin  Frithslariensis7)  ecclesie  communes  nostros  eligimus  iudices, 
plenam  potestatem  dantes  eisdein,  ut  ipsi  nos,  videlicet  abbatem  et  ecclesiam  Corbeiensem  ammonicione 
prenrissa8)  canonica  ad  id  faciendum  per  ecclesiasticam  censuram  compellant.  In  quorum  testimonium 
robur  et  munimen  nos  Hermannus  abbas,  prior,  prepositus  et  conventus  Corbeyensis  sepedicti  sigilla 
presentibus  duximus  firmiter  apponenda. 9)  Datum  anno  incarnacionis  Domini  M°.CC.LII0.,  indictione  decima. 
2)  B.  nur  vendicacionis.  a)  cons,  vel  fehlt  C.  ■)  compesset  B.  *)  etiam  fehlt  B.  5)  conventui  C.  8)  unde  B. 
*)  Frisl.  B.      ■)  can  prem.  C.      *)  Der  Satz  fehlt  C. 

Kopie  s.  XV.  im  Sammelband  Corveyer  Urk.  I.  im  Beritz  der  Paderb.  AbtJi.  d.  Ver.  (B.)  und  Msc.  II,. 
103  f.  66v  im  Kffl.  St.-A.  Munster  (p.). 

507. 

Kl.  Corvey  bestatigt  dem   Kl.  Hardehausen  aus  Dankbarkeit  fur  etwicscne  Dienste  alle  mit  dern- 

sdben  abgeschlossenen  Vertrage.  Corvey  1252. 
Hermannus  Dei  gracia  abbas,  Albertus  prior,  Strigerus  prepositus  et  totus  conventus  Corbeyensis 
ecclesie  omnibus  Christi  fidelibus  salutem  eternam.  Notum  esse  volumus  tarn  presentibus  quam  futuris, 
quod  propter  caritatem,  quam  abbas  et  conventus  monasterii  in  Hersuithehusen ,  Cisterciensis  ordinis, 
Paderbornensts  dyocesis,  nobis  in  gravi  necessitate  positis  exhibuerunt,  bona  nostra  in  Castinaco  et  in 
Loningen  ob  hoc  cum  suo  dispendio  pro  quingentis  marcis  comparando,  ut  per  istam  pecuniam  in  tan- 
turn  utilitatem  nostre  ecclesie  promoverunt,  ut  dampnum  millo  marcarum  et  amplius  vitaremus,  quod 
nisi  per  eos  taliter  adiuti  evitare  nullo  modo  poteramus,  nos  omnes  contractus,  qui  inter  nostram  eccle- 
siam et  ipsorum  monasterium  tarn  ante  nostra  tempora  per  antecessores  nostros,  quam  nostris  temporibus 
per  nos  celebrati  sunt,  non  solum  pro  eo,  quod  de  iure  tenemur,  verum  eciam,  quod  eorum  beneficiis 
grates  referentes  respondere  merito  debemus,  toto  corde  diligimus,  et  omnes  et  singuli  ratos  habemus 
eisque  unanimiter  nunc  et  in  perpetuum  consentimus  et  warandiam  debitam  prestamus.  Datum  Corbeye 
anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  secundo. 

Transmmpt  voni  Iahre  1307  feria  secunda  post  Lucie,  ausgestellt  vom  Paderborner  Domkapitel,  im  Kgl. 
St.-A.  Munster,  KL  Hardehausen  83.    Siegel  und  Befestigung  fehlen.   Reg.  Wigand,  Archiv  III\  97. 

508. 

Abt  Hermann  von  Corvey  verkauft  ztvei  Hauser  an  Kl.  Kemnade.     1252. 

In  nomine  sancte  unitatis  et  individue  trinitatis.  Hermannus  Dei  gratia  Corbeyensis  abbas  omnibus 
hanc  paginam  inspecturis  salutem  in  vero  salutari.  Evanescunt  cicius  a  memoria  bominum  res  geste, 
nisi  scripture  memorie  commendentur.  Innotescat  igitur  presentibus  et  futuris,  quod  nos  adhibito  con- 
sensu capituli  nostri  incumbente  necessitate  vendidimus  ecclesie  Kaminatensi  bospicia  nostra,  in  Hogen 
videlicet  et  Thunderen,  pro  quattuordecim  talentis  in  proprietate  perpetuo  possidenda.  Ne  quis  igitur 
processu  temporis  hec,  que  prescripta  sunt,  ullo  modo  violare  presumat  in  detrimentum  ecclesie  supra- 
dicte,  presentem  litteram  inde  confectam  per  manum  Ottonis  eiusdem  ecclesie  prepositi  in  testimonium 
dari  fecimus  ecclesie  sepedicte  sigillorum,  nostri  videlicet  et  ecclesie  nostre,  munimine  roboratam.  Huius 
rei  testes  sunt:  Albertus  prior,  Strigerus  prepositus,  Albertus,  Hereboldus,  fratres  de  Amelungessen, 
Allexander  de  Gundelsen,  Iobannes  de  Hogen,  Iohannes  de  Stamme  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec 
anno  Domini  M°.CoC.LI°I.    Amen. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Kemnade  Nr.  5.      An  Pergamentstreifen  Bruchstuck  des  Abtssiegels 
Gedr.  Omabr.  Mitth.   V,  117  Nr.  222  (nach  Kindlingers  Abschr.). 

40* 


Digitized  by 


Google 


312  1252 

509. 

Abt  Hermann  von  Corvey  beurkundet,  dass  Graf  Gottschalk  von  Pyrmont  den  Zehnten  zu  Elbrinxen 
dem  Kl.  Marienmiinster  geschenkt  habe  und  nachtraglich  dazu  GemaMin  und  Sohn  zugestimmf 

Mtten.  1252. 
Omnia,  que  in  tempore  aguntur,  cum  tempore  evanescunt,  si  non  scripti  et  vivi  testimonii  stabile 
accipiant  firmamentum.  Nos  ergo  Hermannus  Dei  prestante  gratia  ecclesie  Corbeyensis  abbas  notum 
facimus  tarn  presentibus  quam  futuris  Christi  fidelibus,  quod  nobilis  comes  Godescalcus  de  Pirmunt  filium 
suum  Wydekindum  offerens  super  altare  beate  Marie  virginis,  habitum  monachalem  induens  eundem  in 
ecclesia,  que  vocatur  monasterium  prope  Swalenbergh,  famulis  Christi  ibidem  commanentibus.  pro  dilectione 
filii  sui  prefati,  scilicet  W(idekindi),  et  pro  futura  spe,  quam  anime  sue  cupiebat  preparare,  filiis  suis 
H(ermanno)  et  Go(descalco),  nostro  socero,  consentientibus  decimam  in  Elbrachtesen *)  sine  aliqua  diffe- 
rentia perpetuo  possidendam  tradiderunt(rt).  Nunc  autem  ventum  est  ad  nos  ex  parte  nostre  cognate  uxoris 
domini  G(odescalci)  nee  non  et  filii  sui  Godescalci  nostri  cognati,  qui  etiam  ad  honorem  Dei  et  beate 
virginis  Marie  sicut  prenominati  perpetuo  contulerunt,  ita  et  ipsi  in  nostra  presentia  ab  omni  iure  he- 
reditario  cessantes  predictam  donationem  confirmaverunt.2)  Testes,  qui  huic3)  tractatui  interfuerunt: 
prior  Albertus,  prepositus  Strigerus4),  prepositus  Thetmarus  de  Nouale,  Otto  prepositus  Kaminatensis5); 
Henricus  decanus  Noue  Ecclesie,  Hermannus  scolasticus  Noue  Ecclesie,  Bertoldus  plebanus  Huxariensis; 
milites:  Albertus,  Herboldus,  Lippoldus  fratres  de  Amelungesen,  Guntherus  de  Hedewigesen,  Arnoldus  de 
Porta,  Albertus  de  Marepe,  Euerhardus  de  Brockhusen  et  alii  quam  plures.  Hanc  igitur  donationem  ne 
quis  infringere  presumat,  presentem  paginam  sigilli  nostri  munimine  decrevimus  esse  roborandam.  Acta 
sunt  hec  anno  gratie  M.CC.  quinquagesimo  sccundo. 

l)  Eilbrachtessen   C.       *)   confirmarunt    C.       *)     C  vivi.    B   ein  lihnUches   unleserliches    Wort.       *)    B.  hat  St  mit 
Lilcke^  Istriger   C.      6)  Kemmenatensis  C. 

Aus  Msc.  i,  129  /.  34  (B)  u.   VII,  4512  p.  35  (C)  im  Kgl  St.-A.  Mumter.     Gedr.  Om.  Mirtu  Vy 

118.  Reg.  Lipp.  Regg.  I,  Nr.  277. 

510. 

Gottschalk  und  Hermann,  Briider,  Grafen  von  Pyrmont,  erkldren  aUe  von  ihnen  zu  Lehen  getienden 
Guter,  ivelche  Kl.   Volkhardinghausen  bereits  besitzt    oder  noch  erwerben  wird,   fur  freies  Eigen- 

thurn  desselben.  1252. 
In  nomine  Domini  amen.  Felix  anima  inter  transitoria  circa  remunerationem  movetur  futurorum. 
Hinc  est,  quod  nos  Gotscalcus  et  Hermannus  fratres  Dei  gratia  comites  dicti  de  Pierrenmunt  presentium 
testimonio  recognoscimus !),  ad  notitiam  devenire  volentes  futurorum,  quod  moti  devotione  speciali  circa 
ecclesiam  sancti  Iohannis  Baptiste  in  Volchardinchusen  et  sanctarum  virginum  ibidem  Deo  dicatarum 
omnia  bona  iure  feodali  nobis  attinentia 2),  que  antedicta  ecclesia  nunc  et  successive  seu  perpetuo  quo- 
cunque  modo  comparare  potuerit,  liber  tain  us  et  iure  proprietario  perpetuo  concedimus  possidenda,  non 
obstante  situ  aut  locorum  distantia.  Ne  autem  huic  nostre  ordinationi  quisquam  audeat  rebellire,  presens 
scriptum  nostro  sigillo  roboramus.  Huius  rei  testes  sunt:  dominus  Iohannes  et  Eberhardus  fratres  de 
Helfenberg,  Conradus  et  Gyso  frater  de  Godenborc,  Th(eodericus)  Lupus.    Datum  anno  Domini  M°.CC°.LII0. 

J)  recongnociraus  Or.      *)  atin.  Or. 
Or.  im  Furstl.  Waldeck.  Arch,  zu  Arofoen.     An  Pergamentstreifen  kleines  dreieckiges  Siegel  mit  Anker- 

kreuz  in  weissem   Wachs. 

511. 

Bertlwld,  Edelherr  v.  Buren,  verpfandet  die  ehemals  der  Corveyer  Kirche  gehorige   Vogtei  in 

Sirikessen  dem  Kl.  Hardehausen.     Bilren  1252. 
Bertoldus  vir  nobilis  de  Buren  universis   Christi  fidelibus  salutem   in  Domino.     Precavendum  est1) 
per  scripturas,  ne  id,  quod  cum  viris  fidedignis  dicitur  vel  agitur,  contra  veritatem  improbitate  cuiuslibet 


Digitized  by 


Google 


1252  313 

immutetur.  Noverint  igitur  cuncti  pagine  presentis  auditores,  quod  nos  cum  consensu  domine  Alheydis 
uxoris  nostre  et  Bertoldi  nepotis  nostri,  Bertoldi  filii  nostri  et  Gisle  filie  nostre,  quicquid  iuris  habere 
videbamur  racione  advocacie  in  bonis  olim  Corbiensis  ecclesie  in  Sirikessen  *),  totum  impignoravimus  abbati 
et  conventui  monasterii  in  Hersuitehusen  pro  XXX  marcis  dativorum  denariorum  Sosaciensium  sub  hoc 
pacto,  quod  ipsa  bona,  quamdiu  nostrum  ius  eis  nomine  pignoris  fuerit  obligatum,  sine  aliqua  exaction e, 
perturbacione,  fatigacione  vel  dampno  sibi  a  nobis  vel  nostris  illato  cum  summa  pace  possideant  et  quiete. 
Preterea  cum  opus  haberemus,  quia  per  predictam  pecuniam  oportune  nos  iuverint,  permittimus  eis, 
quod  habeant  horreum  suum,  domum  pecorum  liberam  ab  omni  exactione  et  molestia  tarn  pecorum 
quam  domum  illam  inhabitancium;  insuper,  quod  eorum  pecora  per  omne  confinium  ville  in  Sirikessen 
libere  pascantur  longe  lateque,  prout  eis  expedit,  prorsus  nemine  prohibente.  Sed  et  hec  nostra  per- 
missio,  eciam  cum  prefatum  ius  nostrum  redemerimus,  eis  a  nobis  et  nostris  successoribus  sine  aliqua 
recompensacione  vel  pecunie  seu  alterius  questus  per  omne  tempus  uberrima  permanebit.  Notandum 
vero,  quod,  cum  sepedictum  ius  nostrum  redimere  voluerimus,  totam  pecuniam,  quam  ab  ipsis  accepimus, 
simul  et  semel  sine  contradictione  aliqua  refundemus.  Porro  ut  ea,  que  a  nobis  dicta  et  gesta  sunt, 
salva  consistant  et  omnino  a  memoria  non  recedant,  cartam  hanc  fecimus  conscribi  et  sigilli  nostri  mu- 
nimine  roborari.  Acta  sunt  hec  in  Buren,  anno  gracie  M.CC.LII.,  presentibus  testibus  subnotatis: 
Gumbertus  monachus,  Gislerus  cellerarius,  magister  Theodericus  phisicus,  Bernardus  miles  de  Boderike, 
Horadus  miles  de  Brinken,  Arnoldus  de  Silebecke2),  Theodericus  dapifer,  Conradus  de  Andepe  et  alii 
quam  plures. 

s)  Absch.  precaveri  est.        *)  Oder  Sleb. 
Aits  Msc.  /,  127  fol.  10  lo  im  Kgl.  Staatsarchiv  Munster.     Ueber  Sirexen  vgl.  Ztschr.  43,  II,  54. 

512. 

Hermann  Spiegel  und  Sohn  Hermann  behunden  Gruterkauf.     Warburg  1252. 

Hermannus  Speculum  et  Hermannus  filius.  Ad  oblivionis  confusionem  evitandam  notum  esse  volu- 
mus,  quod  ego  Ysherus  et  Henricus  frater  meus  bona  quedam  in  media  villa  Tuergen  sita  Bursfelde  per- 
tinentia  a  fratre  nostro  Lamberto  novem  marcis  et  dimidia  comparavimus  et  in  pheodo  cum  uxoribus  et 
heredibus  nostris  suscepimus  conditione  tali,  ut  deinceps  prefatus  Lambertus  nullum  ad  predicta  bona 
cum  6uis  heredibus  habeat  respectum,  nisi  forsan  tota  progenie  privaremur.  Testes  huius  rei  sunt 
Thethardus  de  Northe,  Fredericus  de  Thinkelburg,  Volbertus  Iudeus,  Themo  de  Rinbike,  Bruno  de  Tuergen 
milites,  Ddo  de  Weten,  Arnoldus  Iudeus,  Godescalcus  et  Thetmarus,  fratres  de  Tuergen,  et  alii  quam 
plures.  Ego  Ysherus  partem  meam  Henrico  fratri  meo  pro  quinta  dimidia  marca  et  fertone  obligavi,- 
quoad  usque  per  me  vel  pueros  meos  pro  eadem  summa  redimatur.  Ego  Hermannus  et  meus  Alius* 
paginam  presentem  sigillo  nostro  in  testimonium  tocius  claustri  coniirmavimus.  Acta  sunt  Wartberg  anna 
gratie  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  secundo. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Hannover  Des.  34.  Nr.  17.       An  Pergamentetreifen  in  weissem  Wachs  am  Rande 
abgeblattertes  rundes  Siegel;  im  gegitterten  Siegelfelde  ein  Spiegel. 

513. 

Bitter  Werner  v.  Brakel  verzichtet  im  Streit  mit  KL  Hardehausen  auf  mehrere  Gilter.  Paderbom  1252. 
Universis  hoc  scriptum  audituris  Wernherus  miles  de  Brakele  salutem  eternam.  Quod  ad  memo- 
nam  posteris  relinquitur,  ne  per  oblivionem  absolescat,  scripture  utiliter  commendatur.  Noverint  itaque 
tarn  presentes  quam  futuri,  quod  ego  agebam  in  abbatem  et  conventum  de  Hersvithehusen  super  curte  in 
Rozehusen  super  Dimellam  et  super  bonis  aliis  in  Poninchusen,  eos  querelis  continuis  cavillando,  quia 
prefata  bona,  que  michi  de  iure  videbantur  conpetere   possidebant.      Cum  ergo  lis  ista  inter  nos  .... 


Digitized  by 


Google 


314  1252 

(instru)ctu8  ab  amicis  meis,  qui  totam  causam  plene  no ve rant,   quod  eos  contra  iusticiam  inpetierim  et 
indiscrete  molestias  fecerim,  eorundem  admonitioni  et  consilio  me  submittens,  ad  monimentum  sempiter- 
num  non  solum  iniuste  actioni,    verum   etiam   coram  domino  meo  Paderburnensi  episcopo  et  multis  ho- 
nestis  testibus  cum  uxore  mea  Methtilde   et  filio  meo  Bernhardo   et  duabus   filiabus  meis   Elisabeth  et 
Regelinde  prorsus  omni  iuri  et  .  .  .  .,    quod   in  curte    supradicta  et  bonis  aliis   vendicabam.     Insuper 
ad  maius  robur  facti  abbati  et  conventui  memoratis  fide  me  obligo  et  amici  mei  eisdem  se  obligant  fide 
mecum,   quod  filius  meus,  qui   nunc  puer  est,   in   maiori   etate    illius,   quandocunque  yoluerint,  iterum 
prompto    animo  ac  sollempniter   sine  aliqua   recompensatione  vel  precio    coram  domino    meo    episcopo 
renunciabit.     Huius  rei  testes  sunt:   Rabodo   decanus,    Volradus  quondam  prepositus,   Heinricus  custos. 
Iohannes  scolasticus,  magistcr  Iohannes  de  Scildece,  Mauricius   cantor  et  magister  Theodericus,  canonici 
maioris  ecclesie  in  Paderborne;   milites  autem  testes  pariter  et  fideiussores  sunt:  Bertoldus  de  Braked, 
Hermannus  de  Brakele,  Raueno  de  Papenhem,  Amelungus  comes,  Ludolfus  de  Herisia,  Olricus  de  Wlfersen, 
Acta  sunt  hec  in  Paderburne  anno  ab  incarnatione  Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  secundo. 
Or.  stark  beschddigt  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  84.    An  Pergamentstreifen  in  weissem 
Wachs  Siegel  des  Ausstellers,  ein  nach  redds  aufgerichteter  Lowe  zur  Ildlfte  erhalten.     Der  Lowe 
scheint  mit  den  BrakeVschen  Pfdhlen  mit  daruber  gelegtem  Balken  belegt  zu  seitu     (Ebenso  Urk. 
v.  1256  St.- A.  Dusseldorf  Kurkoln  155.)    Poninchusen  lag  im  Diemelthale  an  einem  aus  detn  War- 
burger  Walde  kommenden  kleinen  Bache  gegenuber  derm  Gute  Billinghausen.     Nach  dem  Grenzver- 
gleiche  zwischen  Waldeck  und  Paderborn  von  1560  Sept.  27  grenzten  die  Marken  von  Billinghausen 
und  Ponninchausen   aneinander.      Im  L  1332  bestand  das   Dor/  Poninchusen    noch.       Wigaml, 
Archiv  II,  103  u.  Ill,  148.     (Spancken). 

514. 

Bischof  Simon  v.  Paderborn  best&tigt  obige  Verzichtleistung  Werners  v.Brakd.  Paderborn  1252. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Symon  Dei  gratia  Paderburnensis  ecclesie  episcopus  uni- 
versis  hoc  scriptum  inspecturis  imperpetuum 1).  Quanto  presentis  evi  fragilitas  ad  nocendum  est  proclivior, 
tanto  prelatorum  sedulitas  debet  esse  vigilantior,  ut  commissis  cure  sue  sciant  a  molestiis  et  dampnis 
indebitis  sollicite  precavere.  Igitur  notum  esse  volumus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  Wernherus 
miles  de  Brakele,  ministerialis  ecclesie  nostre,  cum  abbatem  et  conventum  monasterii  in  Hersuithehusen2) 
Cysterciensis  ordinis,  nostre  diocesis,  impeteret  super  curte  in  Rozehusen  super  Dimella  et  super  quibus- 
dam  bonis  in  Puninchusen,  instructus  ab  amicis  suis  et  aliis  viris  timentibus  Deum,  quod  contra  iusticiam 
impukaret  et  gravaret  abbatem  et  suum  conventum,  errorem  suum  coram  nobis  publice  confessus  ab 
iniusta  actione  penitus  cessavit  et  tarn  ipse  quam  uxor  sua  Mechtildis,  filius  corum  Bernhardus  et  due 
filie  Elisabeth3)  et  Regelindis  pari  consensu  renunciaverunt  omni  iuri,  quod  eis  in  prefatis  bonis  com- 
petere  contentiose  primitus  astruebant.  Quapropter,  ut  abbas  et  conventus  dicti  monasterii  curtem  supra4) 
memoratam  et  bona  reliqua  cum  pace  et  tranquillitate  imperpetuum  possideant,  presentem  paginam  super 
hiis  confectam  sigilli  nostri  munimine  cum  testium  subnotatione  duximus  roborandam.  Testes  autem 
sunt  hii:  Rabodo5)  decanus,  Volradus,  Henricus6)  custos,  magister  Iohannes  de  Skildece,  Iohannes  scola- 
sticus, Mauricius  cantor,  magister  Theodericus,  clerici7);  Bertoldus8)  et  Hermannus  de  Brakele,  Raueno 
de  Papenhem,  Amelungus  comes,  Ludolfus  de  Herisia,  Olricus  de  Wlfersen  milites  et  alii  quam  plures. 
Acta  sunt  hec  in  Paderburne  anno  ab  incarnatione  Domini  M°.CC°.Lo.  secundo. 

J)  inperp.  B.      So  noch  einmaL,  dann  inpulsaret.       ■)  Hersw.  B.     *)  Elys.  B.      *)  super  A.    *)  clerici  dec.  R.    B. 
«)  Heinr.  B.       *)  clerici  fehlt  B.      ■)  milites  B.  spater  fehlt  mil.  B. 

Or.  in  zwei  Aus/ertigungen  (A.  u.  B.)  im  Kgl.  St-A.  Munster,  KL  Hardehausen  Nr.  85.     An  beiden 

Exemplaren  Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.    Auf  der  Ruckseite  gleichzeitig  A :  de  curia  Ruzhusen 

iuxta  Dymellara,  B:  Rozdehusen  s.  D. 


Digitized  by 


Google 


1251  315 

515. 

Die  Gebriider  von  Keseberg  iibereignen  Guter  in  Gotlovessen  dem  Kloster  Hdmarshausen.  1252. 
Nos  Gerlacus,  Widikindus,  item  Widikindus,  Henricus  fratres  de  Keseberg,  Otto  advocatus  omnibus 
hoc  scriptum  inspecturis  notum  esse  volumus,  quod  nos  de  communi  consensu  nostro  decimam  nostram 
in  Gotlovessen  sitam  contulimus  in  feodo  Heinrico  monetario,  Luidolfo  et  Iohanni  civibus  Helmwardensibus 
nomine  abbatis  et  conventus  monasterii  in  Helmwordeshusen  acceptis  ab  abbate  sex  marcis  gravium 
denariorum  tali  feodo  tarn  diu  durante,  quo  usque  iam  dictus  abbas  vel  eius  successor  proprietatem  eius- 
dem  decime  ab  episcopo  Paderbornensi,  qui  pro  tempore  fuerit,  conquirere  poterunt,  quam  tunc  et  nos 
resignabimus  in  manus  episcopi  Paderbornensis  dicto  monasterio  perpetua  proprietate  conferendam. 
Promisi  etiam  ego  Widikindus,  ut,  si  aliquis  heredum  meorum  a  me  vel  a  fratribus  meis  descendentium 
ecclesiam  supradictam  decimam  impetivit,  ego  et  fratres  mei  Wolfhagen  intrabimus  inde  non  exituri, 
nisi  ab  bac  impetitione  ecclesiam  eximamus.  Quod  si  eciam  alia  persona  extranea  de  sepedicta  decima 
questionem  ecclesie  moverit,  nos  fratres  superius  nominati  cum  Ottone  nostro  consanguineo  plenam 
warandiam,  quoties  et  ubicunque  requisiti  fuerimus,  perhibebimus.  Testes  huius  rei  sunt:  Hermannus  de 
Osedhe,  Gyso  de  Godensperg,  viri  nobiles,  Hermannus  Spegel,  Ludolfus  marescalcus,  Conradus  et  Thite- 
ricus  fratres  de  Olla,  Everhardus  Wolf,  Conradus,  Gherhardus,  Helmwicus,  Tbethardus,  milites  et  alii 
multi.  Ut  autem  series  buius  facti  imposterum  a  nullo  valeat  calumpniari  presentem  cartam  fecimus 
conscribi  et  sigilla  domini  Gisonis  de  Godenperg,  Everhardi  dicti  Wolf,  Thiderici  dicti  Olla  roborari. 
Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC°.  quinquagesimo  secundo. 

Or.  im  Generalvikariatsarch.  zu  Paderborn.  Nur  noch  unkenntliche  Reste  weissen  Wachses  an  blau- 
leinenen  Fdden  an  2.  Stelle;  von  den  geflochtenen  rothen  Fdden  an  1.  und  3.  Stelle  sowie  dem 
Pergament8treifen  an  4.  alles  abgefallen.  Die  Edelherrn  von  Keseberg  (UB.  IV.  Nr.  233),  deren 
Burg  an  der  Eder  bet  Bringhausen  an  der  Hessisch-Waldeckischen  Grenze  lag,  waren  Erben  der 
Edelherrn  von   Vesperihe  am  Sint/elde.  (Spancken).      Ueber  Gotlovessen  vgl.  Ztschr.  37,  2,  184. 

516. 

Die  Bitter  Konrad  und  Dietrich  genannt  Gropen  von  Gudenberg  verzichten,  nachdem  Otto,  Konrad, 
Hermann,  Ludwig  und  tfire  Briider,  Graf  en  von  Ever  stein,  bei  Auseinandersetzung  ihres  Erbes 
mit  Zustimmung  der  Gemahlin  Ottos  Ermegarde  dem  Kh  Arolsen  das  Patronatsrecht  in  Witmare, 
Volker8hem  und  Benuilte  geschenkt,  zu  Gunsten  des  Kloster s,  da  sie  die  den  Kirchen  benaeh- 
barte  Grafschaft  (comecia)  zu  Lehen  tragen,  auf  all  ihre  Anrechte  an  die  genannten  Kirchen.  1252. 

Zeugen:  Symon  electus  Paderbornensis,  Albertus  de  Scardenberg,  Goswinus  de  Wethen,  Theodericus 
de  Mederike,  Bodo  de  Horehusen,  Antonius  de  Allenbosen,  Albertus  de  Lutersen. 

Or.  im  Fur8tl.  Wald.  Arch,  in  Arolsen.  An  Pergaments&eifen  Bruchstuck  des  Gvdenbergschen  Siegels. 
Gedr.  Spilcker,  Everstein  UB.  S.  100. 

517. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  bestiitigt  einen  von  der  Synode  seines  Bisthums  erlassenen  Beschluss 

uber  Zeiignissaussagen.  (0.  L  1252 — 1277.) 
Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  in  diocesi  Paderbornensi  constitutis,  ad  quos 
presens  scriptum  pervenerit,  in  Domino  salutem.  Notum  esse  volumus,  quod  in  nostra  synodo  episcopali, 
prelatis,  plebanis,  sacerdotibus  et  laicis  approbantibus,  exstitit  sententiatum,  quod,  cum  scabinus  de  aliquo 
coucivio  et  cives  interrogati  ab  arcbidiacono  vel  suo  nuntio,  scabinus  sub  iuramento  prestito  et  cives  sub 
christianitate  alicuius  vel  aliquorum  suorum  concivium,  de   quibus  gravis   orta  est  suspitio,   nolunt  vel 


Digitized  by 


Google 


316  1252 

non  audent  propter  timoreni  vel  favorem  denuntiare  vel  accusare,  quod  archidiaconus  loci  vel  suus  nun- 
tius  contra  taliter  diffamatos  potest  ex  nomine  procedere,  ut  se  expurgent  secundum  consuetudinem 
synodi  vel  reos  reddant,  precipue  cum  in  pluribus  locis  et  maxime  in  oppidis  offitium  denuntiationis  et 
accusationis  a  civibus  miserrimis  personis  conmittatur  et  ubique  tales  prefitiuntur  scabini,  quorum  iura- 
mentis  minus  est  credeudum,  scabini  per  ignitum  ferrum  et  cives  singulariter  iuramento  ad  hoc  prestito 
de  dicenda  veritate  super  eo  videlicet,  quod  nichil  sciant  vel  intellexerint  dignum  accusatione  aut  denun- 
tiatione1)  per  archidiaconum  et  suum  nuntium  sunt  compellendi.  Et  quia  scabini  et  cives  requisiti  ab 
archidiacono  vel  suo  nuntio  istud  nolunt  facere,  nos  vestigiis  nostrorum  predecessorum,  qui,  sicut  veraciter 
intelleximus,  dictam  sententiam  approbarunt  temporibus  ipsorum  latam,  inherentes  una  cum  nostro  capitulo 
hoc,  secundum  quod  exstitit  sententiatum,  approbamus  precipientes  firmiter  ab  omnibus  observari. 
J)  Or.  accusationi  aut  de  —  i. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,   Fstth.   Paderborn    Nr.  189.      Siegel  vom  Pergamentstretfen  abgefallen. 


518. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  schlichtet  Streit  zwischen  den  Bittern  Hermann  und  Iohann  Bercule. 

Paderborn   (0.  I.  1252—1277). 
Simon  Dei   gracia  Paderbornensis   episcopus  et   Bertoldus  miles   de  Bracle   omnibus   hanc  litteram 
inspecturis  salutem   in  Domino   sempiternam.     Tenore  presentium    protestamur   et   cunctis   cupimus  esse 
notum,  quod  coram  nobis  et  aliis  viris  nobilibus   inter  Hermannum  et   Iohannem  milites    dictos   Bercule 
super  duobus  mansis,  uno  scilicet  sito  in  Rotwardessen  et  alio  in  Holthusen,  taliter  est  eisdem1)  consen- 
tientibus  ordinatum,  quod  dominus  Iohannes  cum   uno  milite  dictos  mansos,  in   reliquiis   iuramento  pre- 
stito, si  voluerit,  peterit  obtinere,  si  minus,   dominus  Hermannus  obtinebit  eos  prestito  simili  iuramento. 
Item  de  bonis  sitis  in  Bertolderode  inter  prefatos  milites  sic  est  diffinitura,  quod  dominus  Iohannes  iam 
dictus  ea  sibi,  iuramento  facto  cum  tribus  militibus   assumptis,   integraliter  usurpabit.     Si  vero  noluerit, 
dominus  Hermannus  similiter  cum  tribus  militibus  iuramento  prestito  dictorum  bonorum  partem  dimidiam 
obtinebit.     Item  de  bonis  in  Herninchusen,  quod  ea  pater  domini  Iohannis  ab  ipsorum  viro  taliter  coin- 
paravit,   quod  dominus   Iohannes   cum   tribus  militibus   in   reliquiis   firmabit,    quod  dominus  Hermannus 
nichil  in    eis  iuris   habebit,   sed,  si   bona  adeo   cara  ab   aliquo   ipsorum  viro  invenerit  comparanda,    ea 
poterit  licite  comparare,  et  si  iterum  iurare  noluerit,  dominus  Hermannus  datis   quadraginta   marcis    di- 
midiam partem  bonorum  accipiet  predictorum  vel  dominus  Iohannes  permittet,  quod  dominus  Hermanns 
ab    aliquibus    eorum   viris   habebit   bona   in   valore   dictis  bonis    respondentia,    que    solummodo    de  suis 
manibus  porrigentur.     Actum   et  datum   Paderborn   presentibus   et   consentientibus   domino  Fritherico   de 
Drivorde,  domino  Henrico  scultheto  de  Susato,   Thethardo  de  Rorstorp,   Thiderico   de  Medereke,   Udone 
de  Wethen,  Conrado  de  Godenborch,  Gisone  de  Godenborch  militibus  et  aliis  quam  pluribus.     Ut  autem 
talis  ordinatio  robur  maioris  firmitatis  accipiat,   presentera    litteram  nostris  sigillis  duximus  roborandam. 
l)  Or.  eidera. 
Or.  im  KgL  St- A,  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  68.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgefallen.    Rot- 
wardessen lag  bei  Kalenberg  (Spilcker,  Ecerstein  UB.  S.  460  /.);  Zeitschr.  31,  II,  198  und  37, 
II,    189.     Es  gab   noch  ein  gleichnamiges  Dorf  in  der  Nachbarschaft  von  Fronhausen  (Wigand, 
Archiv  V,  440).     Die  Rvdera  von  Holthusen  sind  unter  dem  Namen  Holsterburg  noch  bekannt;  rs 
war  Ansiedlung  und  Burg  in  dem  Thale,   das   sich   von  Kalenberg  nach   der  Diemel,   nahe   ober 
Warburg,  herunterzieht.     Bertolderode  ist  wahrscheinlich  Dorf  Barterode  bei  Adelebsen  (Spilcker, 
Ecerstein  S.  191).     Dagegen  ist  Herninchusen  ohne  ndhere  Anhaltspunkte  nicht  zu  bestimmen,  da 
der  Orte  dieses  und  ahnlichen  Namens  zu  viele.  (Spancken) 


Digitized  by 


Google 


1253  317 

519. 

Dechant  und  Kapitel  von  St.  Peter  und  Andreas  (Busdorf)  in  Paderborn  bestatigen  einen  Pacht- 
Jcontrakt  gegen  eine  Fruchtlieferung  vom  Kl  Bredelar.  1253  Ianuar  2. 
R(egenhardus)  Dei  gratia  decanus  totumque  capitulum  ecclesie  sanctorum  Petri  et  Andree  Pader- 
burnensis  universis,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  in  auctore  salutis  salutem.  Protestamur  et  ad 
noticiam  cupimus  universorum  pervenire,  quod  nos  locationein  bonorum  in  Essike  cum  suis  pertinenciis 
ad  nostram  ecclesiam  spectancium,  que  olim  Gerlacus  dictus  Dickeber1)  et  filii  sui  possederunt,  apud 
abbatem  et  conventum  in  Breidelar2),  ordinis  Cisterciensis,  racionabiliter  celebratam,  ratam  habemus  et 
ea  condictione  volumus  esse  stabilitam,  ut  videlicet  XXV  mensure  siliginis,  tres  tritici,  una  pise,  que 
mensure  Harehuseske  scipel  dicuntur,  et  XXX  solidi  legalis  monete  a  prefatis  abbate  et  conventu  sin- 
gulis annis  ecclesie  nostre  pro  annua  pensione  perpetuo  persolvantur.  In  cuius  rei  memoriam  presentem 
paginam  sigilli  ecclesie  nostre  munimine  duximus  roborandam.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C0C.L°III. 
II°II  Nonas  Ianuarii. 

J)  Dickebor  Or.       *)  mit  Abkurzungszeichen  uber  lar. 
Or.  im  Kgl.  St-A.  Munstery  Kl.  Bredelar  51.      An  von  der   Urk.   eingeschnittenem  PergamenUtreifen 
Bruchstuck  des  KonventssiegeU  in  weissem  Wachs.  Essike  (in  denfolg.  Urkk.  Esbike),  eingegangener 
Ort  in  der  Ndhe  van  Bredelar.  (Spancken.)  Vgl.  Urk.  von  1206  hieruber,  Seibertz,  UB.  I.  Nr.  129* 

520. 

Stift  Busdorf  bekundet  Ueberlassung  seines  Gutes  in  Esbike  an  Kl.  Bredelar.     Paderborn, 

Marsberg  1253  Ianuar  12. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.  Svederus  Dei  gratia  prepositus,  Regenhardus  deca- 
nus et  capitulum  apostolorum  Petri  et  Andree  in  Paderburne  omnibus  hanc  litteram  visuris  eternam  in 
Domino  salutem.  Dignum  credimus  et  divine  pietati  placitum,  ut  ea,  que  agimus,  iuxta  seniorum  decreta 
scriptis,  sigillis  et  testibus  memorie  posteriorum  firmiter  imprimamus,  quatinus  eadem,  que  a  nobis  ratio- 
nabiliter  statuta  fuerint,  ab  ipsis  inviolabiliter  serventur.  Noverint  idcirco  presentes  et  posteri,  quod 
Gerlacus  et  Elgerus  fratres  et  coheredes  filii  Gerlaci  Dikeberi,  necdum  adhuc  milites  nee  pueros  legiti- 
mos  habentes,  predium  nostrum  in  Esbike  situm,  quod  villicationis  iure  tenuerunt  et  possederunt,  me- 
diantibus  honestis  viris,  videlicet  Godescalco  de  Padhberg,  Elgero  de  Dalwich  et  Alberto  de  Lutersen 
militibus,  nostroque  accedente  favore,  centum  et  octo  marcas  legalium  denariorum  a  domino  Widekyndo 
abbate  de  Bredelar  et  suo  conventu,  ordinis  Cysterciensis,  pro  iure  villicationis  sue  receperunt  et  in 
manus  nostras  una  cum  Bernardo  clerico  fratre  eorum  ipsam  villicationem  voluntarie  resignarunt,  omni 
iuri  suo  in  ea  habito  publico  cedentes  eo  modo,  quatinus  eandem  villicationem  fratribus  monasterii  iam 
dicti  porrigeremus.  Quapropter  nos  unanimi  voluntate  et  consensu  totius  capituli  nostri  villicationem 
predii  prefati  cum  omnibus  pertinentiis  suis,  in  agris  videlicet  cultis  et  incultis,  silvis,  pratis,  pascuis, 
aquis,  aquarumque  decursibus,  viis,  inviis  iam  dicto  abbati  et  suis  fratribus  de  Breydelare  ad  annuam  et 
perpetuam  pensionem  sollempniter  porreximus  in  monasterio  Montis  Martis,  ita  videlicet,  quod  inde 
fratres  cenobii  predicti  viginti  et  novem  moldra  Horhusensis  mensure,  viginti  quinque  siliginis,  tria  tritici, 
unum  pise  et  triginta  solidos  legalis  monete  ecclesie  nostre  persolvent  annuatim,  denarios  in  die 
Galli,  annonam  ante  festum  Andree.  Ut  igitur  conventionis  huiusmodi  contractus  ratus  perhenniter 
maneat  et  inconvulsus  presentem  paginam  exinde  confectam  sub  sigillorum  nostrorum  et  ecclesie  nostre 
appensione  roboramus.  Datum  Paderburn.  Acta  sunt  hec  in  monasterio  Montis  Martis  anno  gratie 
M0.C°C.LII0I.,  indictione  XI,  pridie  Idus  Ianuarii.  Testes  huius  rei  sunt:  Thymo,  prepositus  Montis  Martis 
et  sui  fratres,  Iohannes  de  Borken  et  Bertoldus  de  Vesperde  sacerdotes ,  milites :  Alradus  de  Horhusen, 
Adam  de  Aspe,  Hermannus  de  Pathberg,  Theodericus  de  Horhusen,  Bruno  de  Vesperde;  burgenses  de  Monte 
Martis:  Albertus  de  Mulhusen,  Conradus  monetarius,  Bertoldus  iudex,  Ludolfus  de  Capella,  Iohannes  Wndengot, 
cives  de  Paderburne:  Godescalcus  de  Soltkoten,  Iohannes  Feytelin  famulus  noster  et  alii  quam  plures. 

Westt  Urk.-Buch  IV.  41  • 


Digitized  by 


Google 


318  1253 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  52.  An  geflochtenen  blauweissen  Schnuren  in  weissem 
Wachs :  1)  spitzovales  Siegel  des  Propsts:  BrusibUd  zweier  HeUigenfiguren,  darunter  funfblaUerige 
Rose,  Umschrift  abgebldttert;  2)  rundes  des  Stifts:  2  Kopfe,  hh.  Petrus  und  Andreas,  Umschrift 
sanctus  Petrus  sanctus  Andreas;  3)  spitzovales:  Gestalt  mit Heiligenschein  in  der  Linken  Buck,  die 
Rechte  erhoben,    Umschrift  verwischL 

521. 

Graf  Adolf  von  Waldeck  und  sein  Sohn  Heinrich  iiberlassen  die  Vogtei  iiber  niehrere  Giiter  in 
Esbike  dem  Kl.  Bredelar.  Waldeck  1253  Ianuar  17. 
In .  nomine  Domini  amen.  Universis  Christi  fidelibus  hanc  litteram  videntibus  Adolfus  comes  in 
Waldeke  et  Heinricus  Alius  suus  salutem  et  utriusque  vite  felicitatem.  Quia  omnem  scrupulum  obpres- 
sionis  iniuste,  qui  ad  nos  vel  heredes  nostros  spectare  videtur,  ita  radicitus  precidere  volumus1),  ne  in 
periculum  salutis  nostre  aut  honoris  aliquando  suscitetur,  noverint  idcirco  presentes  et  posteri,  quod 
Gerlacus,  Elgerus  et  Bernardus  fratres,  filiiGerlaci  Dikeberi,  advocatiam,  quam  de  manu  nostra  tenebant, 
de  bonis  quibusdam  in  Esbike  sitis  cum  omnibus  pertinentiis  suis  ecclesie  beatorum  Petri  et  Andree  in 
Paderburne  villicationis  iure  pertinentibus  nobis  voluntarie  resignaverunt,  omni  iuri  suo  in  ea  habito 
publico  cedentes,  ea  conditione  interposita,  quod  ad  petitionem  ipsorum  et  amicorum  eorum  eandem 
advocatiam  cenobio  Bredelarensi  conferremus.  Quapropter  nos  unanimi  consensu  et  voluntate  eandem 
advocatiam  pro  reverentia  Domini  nostri  Ihesu  Christi  eiusque  pie  matris  Marie  virginis  gloriose  libere 
resignamus  omnique  iuri  nostro,  quod  in  ea  habere  videbamur,  manifeste  renuntiamus,  offerentes  earn 
sollempniter  eidem  claustro  Bredelarensi,  ordinis  Cyst(erciensis),  in  honore  iam  dicte  virginis  et  matris 
constructo,  quatinus  in  villicatione  eorundem  bonorum,  que  fratres  claustri  prefati  titulo  emptionis 
comparaverunt ,  nullum  impedimentum  patiantur.  Ne  igitur  hanc  cessionem  aliquis  heredum  nostro- 
rum  aut  persona  qualiscunque  nomine  hereditarii  iuris  vel  hominii  irreverenter  immutare  pre- 
sumat  imposterum,  presenti  scripto  sigillis  nostris  munito  id,  quod  fecimus,  publico  protestamur,  non 
congnoscentes  ullum  ius  aliquod  vel  potestatem  in  advokatia  iam  dicta  habere.  Datum  Waldeke.  Acta 
sunt  hec  anno  gracie  M0.CC0.L0III°. ,  indictione  XI,  XV°I.  Kalendas  Februarii.  Testes  huius  rei  sunt 
milites  et  armigeri :  Godescalcus  de  Pathberg  et  filius  suus  Hermannus,  Elgerus  de  Dalwich  et  filius  suus 
Ludolfus,  Iohannes  de  Curbike,  Alradus  de  Horhusen,  Albertus  de  Lutersen,  Conradus  Bulemast,  Lode- 
wicus  de  Voele,  Reinboldus  de  Rein,  Waligo  de  Ense,  Heinricus  de  Woriiilon  et  alii  quam  plures. 

*)  volentes  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster  Kl.  Bredelar  Nr.  53.     An  geflochtenen  blauweissen  Schnuren  in  iceissem 

Wachs   1)   rundes  Siegel  des  Gr.  Heinrich,  achtstrahliger  Stern,   Umschrift:  Secretum  Henrici  de 

Wald.,  2)  Siegel  des  Gr.  Adolf. 

522. 

Propst  Otto  von  Kemnade  tauseht  gewisse  zu  einem  Iahresgeddchtniss  bestimmte  Giiter  gegen 

andere  ein.  1253  Februar  6. 
Otto  Dei  gratia  prepositus  Caminatensis  omnibus  hanc  litteram  inspecturis  salutem  in  Domino. 
Temporalis  exspirat  actio,  nisi  robur  accipiat  a  testibus  et  a  scripto.  Noverint  igitur  presentes  et  futuri, 
quod  nos  areas  duas,  quas  dominus  Werno  a  Gernando  milite  comparavit,  quia  vicine  erant  orto,  pro 
utilitate  ecclesie  ipsas  adiecimus  orto;  unde  cum  idem  Werno  ipsas  areas  contulerit  ecclesie  ad  suum 
anniversarium  peragendum,  nos  hoc  immutare  nolentes,  alias  duas  areas  in  restaurum  assignavimus  pro 
predictis,  unam  prope  cimiterium  duos  solidos  solvqntem,  aliam  prope  curiam  inferiorem  quatuor  solidos 
solventem.  Ne  autem  succedente  tempore  nos  vel  posteri  nostri  id  aliqua  mali  occasione  violare  pre- 
sumant,  presentem  paginam  ad  roborandum  huiusmodi  factum  conscribi  et  sigilli  nostri  appensionc 
fecimus  communiri.  Datum  et  actum  anno  Domini  M°.C0C.LII°I.,  indictione  XI,  VII°I  Idus  Februarii. 
Or.  im  Kgl.  St- A.  Munster,  Kl.  Kemnade  Nr.  6.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab. 


Digitized  by 


Google 


1253  319 

523. 

Der  erzbischoflich  Kolnische  Notar  Gottschalk  verzkhtet  zu  Ghmsten  des  Kl.  Hardehausen  auf  sein 
Corveyer  Lehen  in  Kessenich.  K6ln  (1252)  1253  Febr.  8. 
Viris  venerabilibus  et  in  Christo  dilectis  . .  abbati  et  conventui  monasterii  in  Hers(wi)dehusen,  Cister- 
ciensis  ordinis,  Paderbornensis  dyocesis,  magister  Godescalcus,  notarius  domini  Coloniensis  archiepiscopi, 
quicquid  potest  obsequii,  cum  sincera  in  Domino  caritate.  Bonum  zelum  pariter  et  affectum,  quern  ad 
vestrum  semper  gessi  monasterium  atque  gero,  cupiens  ostendere  per  effectum,1)  feodum  illud,  quod  a 
domino  abbate  et  conventu  Corbeyensi  habui  de  bonis  in  Kestenich,  que  nunc  vos  habetis,  et  inde 
competere  michi  posset,  vobis  do  libere  et  reporto  pro  anime  mee  remedio  et  parentum  meorum,  vestris 
proinde  me  oracionibus  recommendans.     Datum  Colonie  VI.  Idus  Februarii,  anno  Domini  M0.CC0.L°II0. 

J)    Vorher  scheint  ein  et  zu  stehen,  doch  passt  dieses  nicht  in  die  Satzkonstruktion. 

Or.  stark  verblasst   im  Kgl.  St-A.  Munster,  KL  Hardehausen  Nr.  88.     Siegel  vom    Pergamentstreifen 
abgefallen.     Gedr.   Wigand,  Archiv  J2,  65. 

524. 

Elekt  Bruno  von  OsnabriicJc  gestattet  der  Kirche  in  Enger  die  Verbesserung  ihrer  Prdbenden. 

OsnabriicJc  (1252)  1253  Februar  14. ' 
B(runo)  Dei  gratia  Osnaburgensis  electus  dilectis   in   Christo  filiis  decano   et  capitulo  ecclesie  An- 
garensis  salutem  in  salutis  auctore.     Cum  vos  propter  tenuitatem  prebendarum  vestrarum  pensiones  man- 
sorum  et  domorum  quarumdam  ecclesie  vestre  auxeritis  colonis  invitis,  nostrum   ad  hoc   petivistis  assen- 
sum.     Nos  igitur  vos  et  ecclesiam  vestram  dilectione  foventes  speciali,  factum   vestrum  gratum  habemus 
et  ratum  auctoritate  presencium  confirmantes,  discretioni  vestre  injungentes,  ut  Deo   devooius    et  instan- 
ces, a  quo  et  per  quern  subsistunt  omnia,  famuletis ;  crescentibus  enim  donis  debent  et  crescere  rationes 
donorum.     Datum  Osnabrug1)  anno  Domini  M0.C°C.LII.,  XVI.  Kalendas  Marcii. 
*)  Or.  Osnabr . 
Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  Stijt  St  Johann  undDionys  zu  Herford.  Nr.  11.  Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab. 

525. 

Elekt  Bruno  von  OsnabriicJc  gestattet  der  Kirche  in  Enger  auf  Grund  p&pstlichen  Indvlts  den 
Umtausch  von  Zehnien.  Osnabruck  (1252)  1253  Februar  15. 
B(runo)  Dei  (gratia)1)  Osnaburgensis  electus  dilectis  in  Christo  filiis  decano  et  capitulo  ecclesie 
Angarensis  salutem  cum  sincera  in  Deo  caritate.  Vobis  et  ecclesie  vestre  nobis  specialiter  dilecte  aucto- 
ritate  prensencium  indulgemus,  quod  secundum  formam  vobis  a  domino  papa  in  litteris  specialibus  in- 
dultam  redimatis  decimas,  quas  poteritis,  in  nostra  dyocesi  de  manibus  laicorum,  et  si  alicubi  videritis 
expedire  propter  majorem  utilitatem  ecclesie  vestre,  bona  alia  pro  decimis  commutetis,  ad  que  per  pre- 
sentes  litteras  nostrum  habeatis  consensum  pariter  et  assensum.  Ratum  etiam  et  gratum  habemus,  si 
quas  decimas  a  laicis  recepistis  in  pignore  seu  tenetis.  Datum  Osnabrug2)  anno  Domini  M0.CC°.LII0., 
XV.  Kalendas  Marcii. 

x)  gratia  fehll  Or.  —  *)  Or.  Osnabf . 
Or.  im  KgL  St-A.  Munster,  Stift  St.  Johann  und  Dionys  zu  Herford.  Nr.  10.     Siegel  und  BefesU- 
gung  ab.     Vgl.  UB.  IV,  421  und  V,  845. 

526. 

•£  Wilhelm  bestdtigt  dem  Kl.  Hehnarshausen  die  von  seinen  Reichsvorfahren  ertheilten  Privilegien. 

Koln  1253  Mdrz  5. 
.  .  Huius  rei  testes  sunt  hii:  venerabiles  C(onradus)  Coloniensis  archiepiscopus,   Th(eodericus)  Viro- 
nensis  episcopus,    (Widekindus)  Mindensis   electus,  nobiles   viri  Th(eodericus)  comes  de  Clive,   A(dolfus) 
comes  de  Waldeke,  A.  et  C.  domini  de  Brakele,  Erbordus   comes  Tremoniensis  et  alii  quam  plures  .  .  . 

41* 


Digitized  by 


Google 


320  1253 

Gedr.  Winkelmann,  Act.  imper.  ined.  saec.  XIII  Bd.  I.  Nr.  546  (a.  d.  Or.  im  Staatsarchiv  zu  Mar- 
burg). A.  et  C.  (bei  Brakele)  von  anderer  Hand  und  Dinte  nachgetragen  und  zwar  irrig ,  da  e# 
zu  jener  Zeit  keine  des  Namens  gab,  es  wird  vielmehr  Wernerus  et  Bertoldus  oder  Hermannus 
heis8en  mussen.     Reg.  Bohmer-Ficker,  Reg.  imp.  V.5150. 

527. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  hauft  von  Bitter  Albero  von  Herstelle  und  seinem  Bruder  Bertkold 
Vogtei-  und  andere  Bechte  in  mehreren  Dorfern.  1253  Mdrz  10. 
Symon  Dei  gratia  Paderburnensis  ecclesie  episcopus  tarn  presentibus  quam  futuris  perpetuam  in 
Domino  salutem.  Tenore  presencium  omnibus  innotescat,  quod  nos  discretorum  virorum  et  principaliter 
ministerialium  nostrorum  usi  consilio  ab  Alberone  milite  de  Herstelle  et  Bertoldo  fratre  suo  et  cohere- 
dibus  ipsorum  ius  villicationis  et  advocatie  inHegenhus1)  et  ius  locationis  et  conductionis,  que  besettinge2) 
et  entsettinge  vulgariter  appellantur  et  omnia  iura,  que  in  villicatione  Herstelle,  Werissen,  Horbruche, 
Rodenbeke  et  in  Boffessen,  sive  fuerint  in  agris,  pratis,  pascuis,  viis  et  inviis,  silvis  et  in  aquis,  nichil 
sibi  vel  aliquibus  coheredibus  suis  in  predictis  retinendo,  emimus  nobis  et  ecclesie  nostre  Paderburnensi 
proprietatis  et  dominii  iure  perpetuo  retinenda  sexaginta  marcis  pro  precio  constitutis,  de  quibus  viginti 
marcas  solvimus  in  presenti  et  de  redditibus  villicationis  nostre  in  maiori  Dasburg  dictis  Alberoni,  uxori 
et  Kikence  filie  sue  obligavimus  iure  pheodali  retinenda,  triginta  quinque  moltra  annis  singulis  persol- 
venda,  donee  ipsis  a  nobis  vel  a  successore  nostro  Nquocumque  quadraginta  marce  fuerint  persolute. 
Habent  eciam  liberam  potestatem  predictam  pecuniam,  cui  voluerint,  conferendi.  Preterea  duos  mansos 
de  villicatione  Hegenhus,  qui  dicuntur  Lathoue,  dicto  Alberoni  et  uxori  sue  usumfructum,  qui  vulgariter 
dicitur  liftugt,  dimisimus  tempore  vite  sue.  Nos  vero  capitulum,  quia  prescripta  omnia  de  voluntate  et 
consensu  nostro  et  ministerialium  ecclesie  nostre  ordinata  et  consummata  sunt,  eciam  sigillum  ecclesie 
nostre  duximus  apponendum.  Nos  quoque  Hermannus  abbas,  Strigerus  prepositus,  Albertus  prior  et 
conventus  Corbegensis  ecclesie  et  nos  decanus  et  capitulum  Noue  Ecclesie,  Paderburnensis  diocesis,  ab 
Alberone  milite  et  Bertoldo  fratre  suo  et  uxoribus  ipsorum  rogati  in  omnium  prescriptorum  perpetuam 
memoriam  sigilla  nostra  duximus  apponenda.  Acta  sunt  hec  presentibus  Conrado  nobili  viro  de  Sconen- 
berg,  Hermanno  comite  de  Badenburg,  Bertoldo,  Wernhero  et  Hermanno  dictis  de  Brakele,  Ludolfo  de 
Herse,  Ameluncho  de  Paderburne,  Henrico  de  Gummere,  Udone,  Bertoldo  et  Olrico  dictis  Sumercalf, 
Alrado  de  Begterdessen,  Alberone  de  Wellethe,  Henrico  camerario,  Olrico  de  Wlfersen  militibus,  Iohanne 
de  Nedere,  Alexandro  et  Conone  dictis  de  Nedere,  Arnoldo  Scrapen,  Conrado  milite  de  Etlen,  Gerhardo 
et  Conrado  dictis  de  Etlen,  famulis  et  aliis  quam  pluribus,  anno  Domini  M°.C°C.  quinquagesimo  tercio, 
sexto  Idus  Marcii. 

x)  Hegenhosen  B.  *)  besentinge  A  u.  B. 
Ztwei  Originalausfertigungen  (A.  u.  B)  im  Kgl.  Sh-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  190,  von  denen 
die  eine  (B)  fast  ganz  zerstort  ist.  An  A  an  Pergamentstreifen  in  weissem  Waclis  Siegel  des 
Bischofs.  Rodenbeke  lag  zwischen  Herstelle  und  dem  Soiling  in  der  Dasselischen  Grafschaft 
Nienover;  der  Zehnte  daselbst  war  Eigenthum  der  Hersteller  Kvrclie.  (Wigand9  Arch.  IV \  377  u. 
Testament  Bischof  Simon  1277.) 

52a 

Symon  Paderburnensis   episcopus   et  A(dolfus)   de  Waldeke,  Zeugen  in  Belehnungsurk.  Konig 
Wilhelms  fur  B.  Otto  IL  von  Miinster  mit  Vechta.     Koln  1253  Marz  23. 
Gedr.  UB.  Ill,  552. 

529. 
Propstin  Grisla  v.  Boddeken  ubertrdgt  das  der  Propstei  zustehende  Kilchenamt  Boddeken  1253  April  7. 
In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.     Ego  Gisla  Budicensis  preposita  omnibus  Christi  fidelibus 
tarn  presentibus  quam  futuris,  quorum  inspectioni  presens  scriptum  exhibitum  fuerit,  sive  qui  eius  inter- 


Digitized  by 


Google 


1253  321 

pretationem  audierint,  utriusque  vite  salutenu  Quoniam  ea,  que  geruntur  in  tempore,  ne  simul  labantur 
cum  tempore,  scripta  in  memoriam  perhibeantur,  hinc  est,  quod  notuin  esse  cupimus,  quod  Hermanno 
bone  memorie  filio  domine  Elizabeth  viam  universe  carnis  ingresso  matri  predicte  in  officio  coci,  quod 
se  de  prepositura  dicebat  habiturum,  nichil  iuris  recognoscimus  vel  de  iure  recognoscerc  tenebamur,  sed 
ad  peticionem  et  ad  nimiam  instanciam  domini  Bertoldi  iuvenis  de  Buren  et  aliorum  quamplurium 
militum  et  laicorum  predicte  domine  Elizabeth  dictum  officium,  quamdiu  viveret,  libere  et  quiete  contu- 
limus  cum  suis  pertinenciis  possidendum  et  ea  mortua  idem  officium  libere  ad  manus  prepositisse  rediret1) 
conferendum.  Tali  conditione  adiecta,  ut  vir  eius  Elias  se  fideliter  ad  omne  negocium  exponeret,  quod 
huic  officio  coci  attineret,  vel  quod  domina  preposita  talem  in  loco  suo  substitueret,  qui  defectum  et 
absenciam  predicti  viri  suppleret.  Ut  autem  hec  collatio  solemniter  ordinata  labente  tempore  et  simi- 
liter a  memoria  non  labatur  humana,  vel  in  posterum  ab  aliquo  heredum  possit  maliciose  revocari,  presens 
privilegium  sigillo  ecclesie  nostre  et  domine  Iutte  abbatisse  rogamus  communiri.  Testes  huius  rei  sunt: 
Iutta  abbatissa,  Rikece  decana,  Alheidis  celeraria,  Hilleka  custos,  Ludolfus  ecclesie  nostre  canonicus; 
milites  vero  dominus  Bertoldus  iuvenis  de  Buren  et  Bertoldus  clericus  frater  suus,  Ludolfus  dapifer  suus, 
Regnike  de  Sinestorp,  Bruno  de  Burchlere,  Conrait  pincerna,  Meggerus  de  Grafem,  Conrat  de  Bruclere, 
Conrat  Madeuel(t),  Bernhart  de  Holthusen,  Hermann  Nacke,  Tbetmar  pistor  et  alii  quam  plures.  Datum 
Budiken  anno  Domini  M0.CC°.L0.  tercio,  feria  secunda  post  Iudica. 
J)  redieret  Kop. 
Nach  dem  Boddeker  Kopiar  fol.  CCL  Vv  im  Besitz  des  Freiherrn  von  Brenken  zu  Erpernburg. 

530. 

Papst  Innocenz  IV.  beauftragt  den  Kantor  von  Busdorf  in  laderborn,  dem  Kleriker  lohann,  Sohn 

Ekberts  von  Batenhorst,  fur  den  Elekt  (Bruno)  von  Osnabrilck  und  Edelherr  (Bernhard)  von  der 

Lippe  bei  ihm  sich  verwendet  hatten,  eine  Pfriinde  in  der  Diocese  Munster  zu  verschaffen. 

Perugia  1253  April  9. 
Gedr.  UB.  V,  528. 

531. 

Heinricus  de  Driburch,  Otto  de  Eversten,  Volcwinus  de  Sualenberg  Zeugen  in  Urk  Bischofs 
Heinrich  L  von  HUdesheim  fur  Domstift     HUdesheim  1253  April  19. 
Gedr.  Doebner  UB.    dei%  Stadt   HUdesheim  I>  196  Nr.  131;    Ztschr.  des   hist    Vereins    fur  Nieder- 
sachsen  1859  S.  71. 

532. 

Genannte  Graf  en  und  Bitter  bekunden  Giiterverkauf  an  El  Berich.  1253  Mai  1. 
Conradus  de  Hebelde,  comes1)  morans  in  Maden,  A(dolfus)  comes  de  Waldeke,  C  .  de  Elbene 
H(inricus)  advocatus  de  Glizberg  et  Wernherus  de  Byscopeshusen  milites.  Ne  ea,  que  fiunt  in  tempore, 
per  lapsum  temporis  oblivionis  capiant  detrimentum,  ad  universorum  noticiam  duximus  litteris  presen- 
tibus  transferendum ,  quod  Ditmarus  et  Conradus  fratres  et  domina  Benigna  mater  eorum  et  eius  filia- 
cum  suis  progenitis  dicti  de  Grincenbach  bona  sua  omnia,  que  in  Manderen  habuerunt,  cum  capella, 
hominibu8,  silvis,  aquis,  pratis,  paschuis  et  omnibus  aliis  suis  pertinentiis  preposito  et  conventui  monia- 
lium  in  Beriche,  ordinis  sancti  Augustini,  pro  quadraginta  duabus  marcis  argenti  proprietatis  titulo  ven- 
diderunt,  in  ipsos  eorundem  bonorum  dominium  transferentes  et  renuntiantes  ipsis  bonis  omni  iuri  suo 
in  provincial  placito  Maden  pure  et  liberaliter  coram  nobis.  De  predicta  autem  pecunia  prefati  mater 
et  filii  cum  filia  eidem  cenobio  ob  reverentiam  beate  Katherine  virginis  marcas  XIIII  relaxarunt.  Nam 
dicti  prepositus  et  conventus  ad  preces  eorum  sepedicte  matri  in  monasterio  eorum  prebendam  contule- 
runt  liberaliter  propter  Deum.  Et  ne  in  posterum  super  hiis  aliquod  dubium  oriatur,  presentem  pagi- 
nam  cum  subscriptione  testium   de   voluntate  parcium  et    assensu  nostris  sigillis  duximus   muniendam* 


Digitized  by 


Google 


322  1253 

Huius  rei  testes  sunt:  Sibodo  de  Ittere,  Lodewicus  de  Vohele,  Lodewicus  Hyemps,  Gumpertus  de  Kuskene, 
Henricus  de  Anreph,  Gumpertus  frater  eius,  Cuno  de  Holtbem  milites;  Helewicus  Undorftes,  Rodolfus  de 
Holtheim.2)  Sequntur  autem  testes,  qui  protestantur,  quod  Gerlacus  et  uxor  sua  nee  non  et  filii 
eorundem  omni  iuri  suo  *in  villa  Willincjjeshusen  integre  renuntiarunt:  Volpertus  Sverzel  et  filii  sui 
Volpertus  et  Conradus,  Henricus  Centherre,  Devorator,  Bruno  Buchsorge  et  frater  stius  Rouoldus8),  do- 
minus  Bruno  de  Aldendorp,  Hartradus,  Andreas  sacerdotes  et  alii  quam  plures.  Actum  anno  Domini 
Mo.CCo.UIIo.  4)  Kal.  Maii. 

')  Bcide  Male  com.       *)    Von  liter  an  mit  andercr  Dinte.       ■)  Renoldus?       4)    Vor  Kal.  ein  Strich. 
Or.  im  Ftirstl.    Wald.  Arch,  zu  Arolsen.      Von  den  5  angehdngt  geweaenen  Siegeln  1st  noch  an  3.  Stelh 
das  dreleckige   Werners  von  Bischofshausen,  schrdgrechts  Schildeshavpt  mit  funf  happen,   danmter 
eine  Lilie,  und  an  5.  das  am  Obertheil  abgebrochene  dreleckige  Konrads  von  Elben,  Baumstamm, 
an  welchem  links  in  Lilie  auslaufende  Aeste,  erhalten. 

533. 

Abt  Hermann  von   Corvey  ubergibt  nach  Resignation  des  Grafen  Heinrich  von  Blarikeriburg   und 

seiner  Frau  Engelburg  die  Vogtei  iiber  beide  Groningen,  Kroppenstedt  und  Ammendorf,  ausserdem 

Munze  in  Kroppenstedt,  denarios  cervisie  und  Zoll,  an  das  Hochstift  Halberstadt.     Prior  Albert, 

Propst  Striger  und  Konvent  von  Corvey  geben  dazu  ihre  Einwilligung.     1253  Mai  7. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Magdeburg.     Siegel  an  gelbrothen  Seidenfdden   1)  des  Abts  fehlt;    2)  des  Koncents 

sehr  schon   erhalten,  rund,    Gemmenkopf,   Umschrift:    Sanctus  Vitus  martyr.     Neudruck    Schmidt. 

Ifalberst.  UB.  II,  874.      Abt  Hermann  von   Corvey  gibt  dem  Hochstift  Halberstadt  Geu-dhr  fur 

die  in  vor.   Urk.  erivdhnte  Ueberlassung.  (Halberstadt  1253  Mai  7.)  Or.  im  Kgl.  St.-A.  Magdeburg. 

Gedr.  Schmidt,  Halberst.   UB.  II,  875. 

534. 

Bischof  Ludolf  von  Halberstadt  gewahrt  Abt  Hermann  von  Corvey  und  seinen  Naclikommen  zum 

Dank  fur  die  Ueberlassung  der  Vogtei  in   Groningen,  Kroppenstedt  unci  Ammendorf  u.  s.  u\    den 

Genuss  einer  Prcibende  in  der  Domkirche  zu  Halberstadt,  so  oft  sie  in  jene  Gegend  kommen,  suivie 

einen  Hof  in  Ammensleben.     Halberstadt  1253  Mai  13. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Magdeburg.      Von  den  an  rothgelben  Seidenfdden  angehdngten  Siegeln  nur  Bt*uch- 

stuck  des  bisclvoflichen  erhalten.     Gedr.  Falke,  Cod.  trad.  Corb.  711.     Neudnick  Schmidt,  Halberst. 

UB.  II,  877. 

535. 

Kardinalpriester  Hugo,  papstlieher  Legat,  gestattet  dem  Kl.  Arolsen,  dass  es  zu  niemands  Provision 
gezwungen  iverden  kann,  wenn  nicht  in  der  von  ihm  gewdhrten  Benefizverleihung  dieses  Privileg 

erwahnt  uird.  Liittieh  1253  Mai  14. 
Frater  Hugo  miseratione  divina  tituli  sancte  Sabine  presbyter  cardinalis,  apostolice  sedis  legatus, 
dilectis  in  Christo  preposito,  priorisse  ac  conventui  monialium  in  Aroldessen,  ordinis  sancti  Augustini, 
Paderburnensis  dyocesis,  salutem  in  Domino.  Cum  religiosi  —  ea  precipue  perducimus  ad  effectum,  que 
possunt  illos  a  dispendio  preservare.  Vestris  igitur  devotis  supplicationibus  inclinati,  auctoritate  vobis 
presencium  indulgent,  quod  ad  provisionem  cuiusquam  compelli  aliquatenus  non  possitis  per  litteras 
nostras  impetratas,  per  quas  non  sit  ius  alicui  super  beneficiis  ad  collationem  nostram  spectantibus 
acquisitum,  vel  eciam  impetrandas,  que  de  indulgencia  presenti  et  toto  tenore  ipsius  plenam  et  expressam 
non  fecerint  raeneionem.  Nulli  ergo  omnino  hominura  liceat,  banc  paginam  nostre  concessionis  —  in- 
cursurum.     Datum  Leodii  II.  Idus  Maii,  pontificatus  domini  Innocentii  pape  IIII.  anno  decimo. 


Digitized  by 


Google 


1253  323 

Or.  im  Furatl.  Waldeck.  Archiv  zu  Arohen.  An  rothgelben  Seidenfdden  in  gelbem  Wacha  am 
Rande  verletztea  apitzovalea  Siegel  dea  Legaten,  stehende  Gestalt,  mit  beiden  Hdnden  ein  Buch  vor 
der  Bruat  haltend.  Umschrift:  . .  .  f  ratns  S.  Sabine  ipreabyteri  vax&inalia.  Auf  dem  Rucken  von 
der  Hand  dea  Urkundenschreibera  Conradus. 

536. 

Kardinolpriester  Hugo,  pdpstlicher  Legat,  bestdtigt  dem  KL  Arohen  das  Patronatsrecht  in  Witmar. 

Luttich  1253  Mai  27.  ' 
Frater  Hugo  miseratione  divina  tituli  sancte  Sabine  presbyter  cardinalis,  apostolice  sedis  legatus, 
dilectis  in  Christo  preposito,  priorisse  ac  conventui  monasterii  in  Aroldessen,  ordinis  sancti  Augustini, 
Paderbomensis  diocesis,  salutem  in  Domino.  '  Horum  vota  favore  prosequi  benigno  debemus,  qui  spretis 
huius  mundi  vanitatibus  et  relictis  in  castris  claustralibus  se  claudendo  dignum  impendunt  Domino  famu- 
latum.  Lecta  siquidem  vestra  nobis  petitio  continebat,  quod  olim  nobilibus  viris  Conrado  de  Eversteyn 
et  fratribus  comitibus  iure  patronatus  ecclesie  de  Witmare,  Moguntinensis  diocesis,  quod  tenebant  in 
feudo  a  pie  memorie  domino  S(ifrido)  archiepiscopo  Moguntinensi,  in  manibus  ipsius  archiepiscopi  libere 
cedentibus,  idem  archiepiscopus  sui  capituli  accedente  consensu  ecclesiam  ipsam  cum  iure  patronatus 
huiusmodi  et  pertinenciis  suis  yobis  et  monasterio  vestro  ad  sustentacionem  vestram,  prout  spectabat 
ad  ipsum,  provida  deliberatione  concessit,  prout  in  litteris  super  hoc  confectis  dicitur  plenius  contineri. 
Yestris  igitur  peticionibus  inclinati,  quod  ab  eodem  archiepiscopo  provide  factum  est,  in  hac  parte 
gratum  et  ratum  habentes,  id  auctoritate  presentium  confirmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  commu- 
nimus.  Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat  banc  paginam  nostre  confirmationis  —  incursurum.  Datum 
Leodii  sexto  Kalendas  Iunii,  pontificatus  domini  Innocentii  pape  quarti  anno  decimo. 

Nach  Tranaaumpt  der  Iudices  sancte  Moguntine  sedis  vom  23.  Iuni  1268  im  Kopiar  I.  dea  Kloatera 

Arolaen  fol.  14»  auf  der  Furatl.   Wold.  Domdnenfcammer  in  Arohen,   und  ebenda  in  Tranaaumpt 

von  1285  fol  12v.     VgL  oben  Nr.  469. 

537. 

Graf  Otto  von  Everstein   ubergibt    dem  Erzbischof  Gerhard  von    Mainz  Outer    in    der  Diocese 
Paderborn  unter    der  Bedingung,    dass    er    geivisse  Giiter    bei    Geismar   dem   KL  Hardehausen 

iibertrage.  Fritzlar  1253  Iuni  28. 
Otto  Dei  gratia  comes  de  Euerstene  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem  in  Domino.  Tenore 
presentium  protestamur  et  recognoscimus ,  quod  nos  venerabili  domino  Gerhardo,  Maguntine  sedis  archi- 
episcopo, dedimus  duos  mansos  de  nostro  proprio  apud  villain  Menne,  Paderburnensis  dyocesis,  sitos  et 
eosdem  ab  ipso  in  feudo  recepimus  eo  pacto,  ut  trium  mansorum  et  duple  partis  decime  montis  Sutberg 
apud  Gesmariense  oppidum  proprietatem  conferret  abbati  et  conventui  in  Hersuithehusen.  Quos  vide- 
licet tres  mansos  cum  duabus  partibus  decime  montis  Sutberg  Albertus  miles  de  Calden  a  supradicto 
domino  nostro  archiepiscopo  in  feudo  habuit  et  eidem  legitime  resignavit;  unde  idem  dominus  noster, 
cooperante  nobis  domino  Heindenrico  vicedomino  de  Rusteberg,  inclinatus  nostris  et  iam  dicti  militis 
precibus,  prefatos  tres  mansos  et  duple  partis  decime  montis  Sutberg  antedicti  supradicto  conventui  in 
Hersuithehusen  contulit  in  proprietatem  perpetuo  possidendam,  translata  proprietate  sua  et  dominio 
ad  eosdem.  In  cuius  facti  memoriam  et.  debitam  firmitatem  sigilli  nostri  munimine  hanc  paginam  duximus 
roborandam.  Datum  Frithslarie  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  tercio,  quarto  Ka- 
lendas Iulii. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Munater,  KL  Hardehausen  Nr.  91.  Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgefallen.  Gedr. 
mit  Auslasaungen  Spilcker,  Everstein  UB.  S.  102.  VgL  Falckenheiner,  Ueber  die  alteaten  Grenzen 
der  Diocesen  Mainz  und  Paderborn  in  Ztschr.  f  hess.  Gesch.  I,  154;  Will,  Reg.  archiep. 
Magunt.  II,  32,  Nr.  61. 


Digitized  by 


Google 


324  1253 

538. 

JErzbischof  Gerhard  von  Mainz  bestdtigt  vorerwahnte   Urkunde.     Fritzlar  1253  Iuni  28. 

Gerhardus  Dei  gratia  sancte  Maguntine  sedis  archiepiscopus  Bacri  imperii  per  Germaniam  archi- 
cancellarius  dilectis  in  Christo  • .  abbati  et  conventui  in  Hersuidehusen,  Cisterciensis  ordinis,  Paderburnensis 
diocesis,  salutem  in  Domino.  Cum  dilectus  patruus  noster,  Otto  comes  de  Euersten,  duos  mansos  de  suo 
proprio  apud  villam  Menne,  Paderburnensis  diocesis,  sitos  nobis  resignaverit  et  a  nobis  et  nostra  ecclesia 
in  feodo  receperit  eo  (pacto)1),  quod  nos*  tres  mansos  etduas  partes  decimemontis  Sutberg  apud  Gesmar 
nostrum  oppidum,  quos  Albertus  de  Calden  miles,  fidelis  noster,  in  feodo  habuit,  vobis  et  vestro  monasterio 
in  proprietatem  traderemus.  Nos  vestris  et  ipsius  militis  precibus  inclinati,  prefatos  tres  mansos  et  duas 
partes  decime  montis  Sutberg  antedicti  vobis  et  vestro  monasterio  in  proprietatem  perpetuam  conferimus, 
receptis  aliis  duobus  mansis  et  concessis  in  feodo  loco  decime  et  mansorum  predictorum.  In  cuius 
facti  memoriam  et  debitam  firmitatem  presens  scriptum  sigillo  nostro  vobis  tradimus  communitum.  Datum 
Fritslarie  anno  Domini  M°.CC0.LI°IL,  III°I  Kalendas  Iulii,  pontificatus  nostri  anno  tercio. 

*)  fehlt;  erganzt  aus  Text  vor.  Urk. 
Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  92.  Siegel  vom  Pergamentstreifen  abge fallen.  Reg. 
Spilcker,  Everstein,  UB.  S.  103  mit  Dat  1254  Iuni  28.  Reg.  Will,  Reg.  archiep.  Magunt.  II,  321 
Nr.  62.  Nach  dem  Or.  konnte  auch  LIIII,  IIII  Kal.  Iul.  gelesen  werden,  aber  mit  Rucksicht  <xuf 
vorige  korrespondirende  Urk.  und  denselben  Ausstellungsort  kann  nur  wie  oben  datirt  tcerden. 
Darnach  ist  also  der  Amtsantritt  Gerhards  vor  1251  Iuni  28  zu  setzen.  Vgl.  Will  a.  a.  0.  Ein- 
leitung  &  LV1. 

539. 

Opidum  Heruordiense  wird  u.  a.   bei  einem    Vertrag  Herzogs   Albrecht  von  Sachsen-  Lauenburg 
mit  der  Mindener  Kirche  wegen  der  Burg  in  Sachsenhagen  von  den  Personen  und  SUidten  aus- 
genommen,  gegen  die  beide  einander  beistehen  wotten.    Hitzacker  1253  lull  24. 
Neudruck  Basse,  SchUsw.-HoUU-Lauenb.  Urkk.  w.  Regg.  II}  46. 

540. 

EdelJierr  Bernhard  v.  d.  IAppe  erneuert  ein  Privileg  der  Burgerschaft  in  Lemgo,  welches  den  Webern 
das  ellenweise  Verkaufen  des  Tuches  verbietet.  Lemgo  1253  October  21. 
B(ernhardus)  nobilis  Dei  gratia  de  Lippia  omnibus  presens  scriptum  inspecturis  salutem  in  Domino. 
Notum  esse  cupimus  universitati  vestre,  quod  nos  burgensibus  nostris  in  Lemego  eiusdem  iuris  privilegium 
innovavimus,  videlicet  de  pannorum  lanutextorum  incisionibus  et  aliorum  textorum,  que  in  domibus  suis 
fieri  faciunt,  quo  privilegio  burgenses  nostri  in  Lippia  gaudere  cognoscuntur,  ita  quod  eis  singulas  ulna- 
rum  incisiones  plenariter  precipimus  inbibere,  cum  verum  pannos  suos  ad  comparationem  eorumdem 
valori  possint  transmutare.  Datum  Lemego  anno  Domini  M0.CC0.LIII°,  decimo1)  Kalendas  Novembris 
undecim  milium  virginum  et  martyrum  festivitate. 

^   Ver8chrieben  start  duodecimo?  Und.  mil.  virg.  fest.  =  XII.  Kal.  Nov.     So  auch  Druck  bet  Grupen. 
Or.  im  Besitz  des  Kaufmannsamits  in  Lemgo.     An  von  der  Urkunde  abgeschnittenem  Pergamentstreifm 
in  weissem    Wachs   grosses  rundes    Reitersiegel  des  Edelherrn   (wie  Abbildung  in  Lipp.  Regg.  I, 
Taf.  6).     Druck  Grupen,  Or.  Germ.  HI,  S.  225  aus  Kopie.  Reg.  Lipp.  Regg.  I.  Nr.  279>  wo  auf 
die  erstmalige  Fuhrung  des  Titels  Dei  gratia  hingewiesen  wird,  und  Hans.   UB.  I,  Nr.  463. 

541. 

Geistlicher  Iohann  gen.  lude  Hberweist  eine  von  ihm,  gekaufle  Rente  der  lohannlskapelle  bei  der 

Stadt  Paderborn.     Paderborn  1253  Oktober  23. 
Noverint  tarn  presentes   quam  futuri,   quod    ego  Iohannes  presbiter  dictus  Iudeus  a  Iohanne  filio 
Philippi,  fratrueli    meo,    de   consensu  uxoris   sue   et    heredum   suorum  XVIII   denarios    in   area  domus 


Digitized  by 


Google 


1253  325 

Hermanni  Bennonis  de  meo  comparavi  in  festo  Iacobi  perpetuo  persolvendos,  quos  capelle  sancti  Iohannis 
sub  urbe  pro  remedio  anime  mee  assignavi.  Et  ne  hoc  aliquis  ausu  temerario  audeat  infringere,  presens 
scriptum  sigilli  capituli  ecclesie  sanctorum  Petri  et  Andree  Paderbornensis  munimine  de  voluntate  ac 
consensu  eorundem  petivi  roborari.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.C0C.LI°IL,  mense  Novembris,  presen- 
tibus  testibu8  ad  hoc  rogatis  Hildeboldo  scolastico,  Volquino  celierario,  Thiderico,  Amoldo,  canonicis 
ecclesie  sanctorum  Petri  et  Andree,  Henrico  Elegast,  plebano  in  Dorslo,  et  aliis  quam  pluribus,  coram 
quibus  dictus  Iohannes  et  uxor  sua  memorata  prefatos  denarios  arealee  in  manibus  meis  et  dicti  scola- 
stici  et  celerarii  et  Henrui  resignavit.     Datum  Paderborne  X.  Kalendas  Novembris. 

Or.'  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  191.  Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.  Auf 
dem  Siegelstreifcn  Anfang  einer  Urk.:  H.  thesaurarius  Pader(bornensis),  archidiaconus  in  Nate- 
sungen,  plebano  in  Eddesen  in  Domino  salutem.     Quia  Thetmarus  .  .  . 

542. 

Genannte  leisten  Gewtihr  wegen  des   von  Eberhard  Wolf  von  Gudenberg  dem  Kl.  Arolsen  ver- 

famflen  Zehntens  zu  Helsen.     1353. 
Adelungus  de  Schardenberg,  Theodericus  Grope   de  Scardenberg,  Wernherus   dictus    de  Godenburg 
omnibus  hoc  scriptum  cernentibus  notum  fieri  volumus,  quod  nos  ad  peticionem  domini  Euerhardi  Lupi 
de  Godenburg  super  collatione   quarte   partis1)   decime   sue  in  Helsen,   quam    ecclesie  Aroldensi  medi- 
antibus  decern  marcis  in  vadimonio  contulit,  quousque  ab  ipso  memorato  E(uerhardo)  vel  suis  heredibus 
a  prefata  ecclesia  Aroldensi  X  marcis  legalium   denariorum  redimatur;  ne   quis   vero  super  hiis  contra 
iamdictam  ecclesiam  iure  ecclesiastico  vel  aliquo  gravamine  malignari  prosumat,    fidem   damus  cum  ipso 
et  pro  ipso.2)     Ut  igitur  hoc  factum  ratum  sit  et  robore  stabilitatis  munitum,  per  litteras  sigillis  nostris 
roboratas  fideliter  protestamur.     Actum  anno  Domini  M0.C0C.LI°II.     Solutio  in  festo  Andree  apostoli. 
*}  quarta  parte  Or.      *)  So  der  schwerfallig  icons truirte  SaU  im  Or. 
Or.  im  Fur8tl.  Wald.  Archiv  zu  Arolsm.      An  Peryamentstreifen  in  dunkelgelbem  Wacha   1)  dreieckigea 
Siegel  mit  nach  rechU  aufgericktetem  Wolf,  Umschrift:  f  Sigillum  Adeluntgi  de  Scarden.  2)  dreir 
eckiges  mit  einem  auf  drei  Beinen  stehenden   Topf  und  Henkelgriff;  von  der  Umschrift  nur  noch 
tvenige  Buchstaben  erkemUlich;    3)  dreieckiges  Siegely  senkrecht  geiheilter  Schild,  rechta  noch  links 
au/gerichteter  Lowe,  links  drei  Querbalken.      Umschrift:  f  Sigillum  Werheri  de  Goden. 

543. 

Dietrich  Wolf  von  Gvdenherg    bestdtigt  dem   KL  Arolsen    den   Verkauf  des    Zehnten    in  Helsen 

durch  seinen  Bruder.     0.  L  (1253). 

Theodericus  Lupus  dictus  de  Godenburg  omnibus  hanc  paginam  inspecturis  salutem.     Que  geruntur 

in  tempore,  ne  simul  labantur  cum  tempore,  solet  ea  prudentum  industria  scripture  memorie  commendare. 

Notum  esse  cupimus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  partem  quartam  decime  in  Helsen  fratris  nostri 

E(uerhardi)  de  Godenburg,   que  ecclesie  Aroldensi  ab  ipso  fratre  nostro  E(uerhardo)  in  vadimonio  pro 

X  marcis  collata  est,  ratum  habemus,  insuper  fidem  cum  aliis  suis  fideiussoribus  dantes,  ne  aliquis  super 

hiis  ipsam  ecclesiam  iure  ecclesiastico  vel  seculari  gravamine  possit  inpetere.     In   cuius  rei  testimonium 

banc  litteram  cum  appensione  sigilli  nostri  donavimus.     Solutio  huius  decime  erit  in  festo  Andree  apostoli. 

Or.  im  Furstl.   Wald.  Archiv  zu  Arolsen.     An  vom  Pergament  der  Urk.  eingeschnittenem  Streifen  in 

gelbem  Wachs  Bruchstuck  vom  dreieckigen  Siegel  des  Ausstellers:   der  Maueranker.   VgL  vor.  Nr. 

544. 

Bern  B.  Simon  von  Paderborn  tvird  der  Zehnte  in  Hassvorde  fiir  Kl.  Amelunxborn  resignirt.  1253. 

Venerabili  domino  suo  S(imoni)  Paderburnensis  ecclesie   episcopo  L(udolfus)  de  Arnem  paratam  ac 

debitam  ad  obsequia  voluntatem.    Tenore  presentium  protestamur,  quod  decimam  in  Haversuorde,  quam  de 

West!  Urk.-Buch  IV.  42 


Digitized  by 


Google 


326  1253 

manu  vestra  in  pheodo  tenuimus,  vobis  resignamus,  tali  sane  pacto,  ut  eandem  ecclesie  in  Amelungesbornen 

porrigatis.     Certissime  eciam  promittimus,  quia  hoc,  quod  iam  scripto  fecimus,  manu  et  lingua  nos  facturos 

cum  proxime  copiam  habere  poterimus  ad  vestram  presentiam  veniendi.    Datum  anno  Domini  M°.CC°.LIII0. 

Aus  Amelunaborner  Kopiar  II.  foL  47    im  Herzogl.   Braunschw.  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbuttd. 

Gr.  Ludioig  d.  A.  von  Everstein  hatte  1252  zu  Everstein  nomens  des  genannten  von  Arnem  van 

dessen  Lehnsmann   die  Auflassung   des   Zehnten  in  Hassvorde  zu  Gunsten  des  Kl.   Amelunxborn 

entgegengenommen.     Reg.  Spilcker,  Everatein  UB.  S.  100.     1253  bekundet  ouch  Ludwig  d.  A.  von 

Everstein  die  Uberlassung  eines  Zehnten  in  Hauersvorde  seitens  Ludolfs  v.  Herichhusen  and  seine* 

Sohnes  Heinrich  an  Kl.  Amelunxborn.     Zeugen:  Conradus  miles   de   Paderborn,  milites  Heine- 

mannus  et  Conradus  dicti  Dapiferi  et  eorum  frater  Hermannus  adhuc  famulus.    Reg.  Spilcker, 

Everstein  UB.  S.  103  f. 

545. 

Alt  Hermann  von  Corvey  ubertragt  dent  Herbold  von  Amdunxen  verschiedene  fruher  anderweitig 
verpfandete,  jetzt  von  ihm  eingdoste  Corveyer  Lehnguter.     1253. 
Hermannus  Dei   gratia  Corbeyensis   abbas    omnibus  hanc  paginam   inspecturis  salutem  in  Domino. 
Temporalis  exspirat  actio,  nisi  robur  accipiat  a  testibus  et  a  scripto.     Noverint  igitur  presentes  pariter 
et  futuri,  quod  bona  quedam  ad  abbatiam  nostram  pertinentia,  scilicet  diurnale  servicium  in  Lutmarsen 
et  curias  in  Sancto  Monte  et  viginti  solidos  graves  in  Meinbergh  et  indaginem  Rodensike  cum  omnibus 
suis  pertinentiis  ab  antecessore  nostro  abbate  Thetmaro,  Iohanni  de  Paderburne1)  et  suis  heredibus  obligata, 
Hereboldo  de  Amelungessen,  qui   ea  redemit,   et  suis  heredibus  in  feodo  porreximus,  tali  videlicet  con- 
dicione,  ut,  si  nos  vel  successorum  nostrorum  aliquis#ipsa  bona  reemere  disposuerit,  ipse  Hereboldus  vel 
sui  heredes  liberum  ad  hoc  snum  prestabunt  consensum,  eorum  arbitrio  relinquentes,  si  quam  nobis  tunc 
vel  successoribus  nostris  gratiam  faciant  de  predictis.     Que  ut  rata  permaneant  et  inconvulsa,  presentem 
paginam    in  testimonium    conscribi  fecimus  sigillorum   nostri    et   ecclesie   nostre    munimine    roboratam. 
Cuius  rei  testes  sunt:  Strigerus  prepositus  noster,  Albertus  prior,  Henricus  decanus  Noue  Ecclesie,  Her- 
mannus scolasticus  eiusdem  ecclesie,    Albertus3)  plebanus  in  Godelmen;    layci:  Herboldus  de  Boffessen, 
Arnoldus  de  Hauersuorde,  Allexander  de  Gundelsen,  Hugo  de  Suthem,  Thimmo  comes,  Bertrammus  de 
Stamme,  Karolus  de  Mengodessen,  Arnoldus  de  Porta,  Guntherus  de  Hethewigessen,  Thidericus  marscalcus 
et  consules  Huxarienses.     Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C0C.LI°IL,  ordinationis  nostre  anno  X°XX. 
l)  Durch  p  cin  Strich  =  per.       *)  Abbertus  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstabt.  Corvey  Nr.  100.     Die   beiden  Siegel  von    den   angehdngten  Per- 
gamentstreifen  abgefallen.     Thymo  comes  (de  Huxaria)  wird  erst  wieder  erwdhnt  1278  April  11, 
vgl.  Urk.  unter  d.  Datum  u.   UB.  IV,  323  (1243)  Themo,  Sohn  des  Gr.  v.  Rdxter. 

546. 

Abt  Hermann  van  Corvey  schenkt  zu  setnem  Anniversar  einen  Novalzehnten  an  Kl.  Schaken.  1253. 
Hermannus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas  omnibus  hanc  litteram  inspecturis  salutem  in  Domino. 
Temporalis  exspirat  actio,  nisi  robur  accipiat  a  testibus  et  a  scripto.  Notum  igitur  esse  cupimus,  quod 
nos  affectum  hunc,  quern  gerimus  circa  ecclesiam  nostram  iu  Schaken,  volentes  perhibere  per  effectum, 
de  consensu  ecclesie  et  ministerialium  contulimus  ecclesie  in  Schaken  decimam  novalium,  que  ruborum 
et  lignorum  exstirpatione  facta  est  in  Honscheth  prope  Schaken,  in  proprietate  ipsam  simul  cum  denariis 
inde  dandis  perpetuo.possidendam,  ita,  quod  anniversarius  noster  inibi  indesinenter  et  solemniter  per- 
agatur  cum  decima  supradicta.  Quod  ut  firmum  et  inviolabile  maneat  tempore  succedente,  presentem 
paginam  in  geste  rei  testimonium  ac  robur  perpetuum,  nostro  et  ecclesie  nostre  sigillis   pariter  fecimus 


Digitized  by 


Google 


1253  327 

communiri.  Cuius  rei  testes  sunt:  Albertus  prior,  Strigerus  prepositus,  Henricus  camerarius,  Albertus 
infirmarius  et  totus  conventus  Corbeiensis ;  laici  vero:  Bernhardus  de  Dal  wig,  Giselerus  et  Wigandus  de 
Methebeke  et  plures  alii.     Datum  et  actum  anno  Domini  M.CC.LIII. 

Aus  Overflow*  Coll.  II.  fol.  86v  im  Herzogl.  Braunschw.  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbuttel. 

547. 

DerAbt  ^HelmwordeshusenftefeAnllferfAofcZ  Schuwen  mit  vierHufen  Landes  zu  Mes$erhausen(?).  1253. 
Nach  Repertorium  des  Grdfl.  Westphalenschen  im  Jahre  1848  verbrannten  Archivs  zu  Fiirstenberg,  wo 
Original  vorhanden  gewesen. 

548. 

Abtissin  Jutta  ron  Bdddeken  bekundet,  dass  Menger  v.  Graff  em  durch  Recktsspruch  aUer  angeb- 
lichen  JRechte  auf  ein  Hofamt  bei  der  Abtissin  verlustig  erkUrt  set.  1253. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Jutta  Dei  gracia  Budecensis  abbatissa  universis  Cbfisti 
fidelibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  salutem  in  salutis  auctore.  Notum  esse  cupimus  tarn 
presentibus  quam  futuris,  quod,  cum  causa  verteretur  inter  nos  et  Mengerum  de  Graffhem  de  officio  suo, 
quod  se  dicebat  in  curia  nostra  habiturum  et  nos  contradicendo  ipsi  negaremus, x)  tandem  eandem 
causam  in  iure  terminandam  per  consilium  discretorum  virorum  terminum,  scilicet  diem  beati  Thome 
Canthuariensis,  prefiximus  eidem,  ad  quern  venire  contempsit,  cum  idem  M(engerus)  presens  fuit1)  et 
predictum  diem  acceptasset  et  ei  cum  ministerialibus  nostre  ecclesie  parata  essem  ad  omne  ius  exhi- 
bendum,  quod  ministeriales  nostri  dicerent  esse  iuris.  Et  sepius  vocatus  venire  contempsit.  Tandem 
Giselbertus  dominus  de  Matbuelde  per  sentenciam  compulsus  fuit,  ut  definiret,  quod  per  absenciam 
Mengeri  nobis  et  ecclesie  nostre  iuris  accresceret,  qui  ministerialibus  nostris  vocatis  et  eorum  usus  con- 
silio  dicebat  nos  et  ecclesiam  nostram  a  causa  ilia  liberam  et  absolutam.  Ut  autem  hec  rata  et  incon- 
vulsa  permaneant,  presentem  paginam  inpressione  sigilli  ecclesie  nostre  et  nostri  fecimus  roborari.  Acta 
sunt  hec  anno  Domini  M0.CC°.LIII0.  Testes  huius  rei  sunt:  Gisla  preposita,  Rikecce2)  decana,  Alheidis 
celeraria,  Ludolphus  sacerdos;  laici:  Bertoldus  advocatus  noster,  Bruno  de  Buriclere  et  Conradus  filius, 
Giselbertus  de  Mathuelde  et  filius  suus  Giselbertus,  Ber(n)hardus  de  Bodrike,  Conradus  de  Andepe, 
Conradus  de  Buren,  Conradus  filius  Kristine,  Horadus  iudex,  Lambertus  de  Buren,  Andreas  de  Vesperde 
et  alii  quam  plures. 

2)  So  Kop.      9)  Ridiecce  Kop. 
Aus  Boddeker  Kopiar  fol.  32v  im  Besitz  des  Freikerrn  von  Brenken  zu  Eipemburg. 

549. 

Edeiherr  Heimieh  von   Wcddeck  besttitigt  den   Verkauf  des  halben  Zehnten  in  Laterfdd  an 
KL  Breddar  seitens  des  Graf  en  Adolf,  seines   Voters.     1253. 
Ego  Heinricus  nobilis  vir  dominus  in  Waldeke.     Insinuatione  pretfentium  publice  protestamur,  quod, 
cum  pater  noster  A(dolfus)  comes  de  Waldeke  gerris  et  debitis  coartatus  cenobio  in  Breidelari  medieta- 
tem  decime  in  Latervelde  pro  centum  et  V  marcis  venderet,  ne  in  patrimonio  nostro  iacturam  maiorem 
pateremur,  eandem  venditionem  ratam  habuimus  et  nunc  presenti  littera  ratificantes  pleno  iure  per  omnia 
donationem  patris  nostri  et  domini  nostra  etiam  donatione,  sicut  congruit,  affirmamus.    Ne  vero  predictum 
monasterium  ab  aliquo  prorsus  in   posterum  inquietari  valeat,  presens  scriptum   sigilli  nostri  signaculo 
ipsis  fratribus  dedimus  communitum  et  sigillo  civitatis  in  Corbike  consignatum.  Datum  anno  M°.C0C.L0II°I. 
Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  Kl.  Bredelar  No.  50.     An  Pergamentstreifen  in  weissem  Wachs:    1)  be- 
schddigtes  Siegel  des  Edelherrn  H.  v.  W.,  nur  der  achtstrahlige  Stern  zu  erkennen,    Umschrift  ver- 
wischt;     2)    in  Umschrift   beschddigtes  Siegel  der   St.  Corbach  wie    Westf.  Siegel  II>  78  Nr.  3. 
Verkaufsurk.  des  Gr.  Adolf  oben  Nr.  458. 

42* 


Digitized  by 


Google 


328  1253 

550. 

Graf  Heinrich  v.  Oldenburg  belehnt  seinen  Burgmann  (in  Vlotho)  Hermann  v.  Kalldorf  mit  einem 

Salzhause  in  Salzuflen.  Vlotho  1353. 
H(enricu8)  Dei  gratia  comes  de  Oldenburg  omnibus,  ad  quos  presentes  litters  pervenerint,  in  eot 
qui  salus  est  omnium,  salutem.  Noverint  tarn  posted  quam  presentes,  quod  nos  domino  Hermanno  dicto 
de  Callenthorpe  nostro  castellano  domum  unam  in  Scolthuflem  sitam,  in  qua  sal  semper  decoquitur,  in 
feodo  porreximus  perpetuo  possidendam.  Ut  autem  huiusmodi  nostra  donatio  a  nobis  et  a  nostris  sue- 
ce8soribus  rata  et  inconvulsa1)  permaneat,  presentem  paginam  super2)  confectam  sigilli  nostri  munimine 
fecimus  annotari.  Testes  sunt  hii:  Iordanus  Glauier,  Alexander  Berhalst  et  alii  quam  plures.  Datum 
in  castro  Vlotoe  anno  Domini  M°.C0C0.L0II°L 

*)  inconfulsa  Or.     2)  Hier  fehlt  ein  Wort,  wahrscheinlich  hoc  oder  eo. 
Or.  im  Fursd.  Lipp.  Archiv  zu  Detmold.     An  Pergamentstireifen  Siegel:   drei  funfbldttrige  Rosen   mit 
zerstorter  Vmschrift.     Reg.  Lipp.  Reg.  1,  197  Nr.  280. 

551. 

Bei  Sieherstellungsurk.  Konrads  von  Everstein  fur  Klf  Lippoldsberg  wegen  Schenkungen  des  fruhern 
Erzbischofs  Siegfried  von  Mainz  als  Zeugen  genannt:   L(udouicus)  comes  de  Dassele,   dominus 
C(onradus)  de  Sconenberg,  dominus  abbas  de  Helmwordeshusen.     1253. 
Or.  im  Kgl.  S&-A.  Marburg  Kl.  Lippoldsberg. 

552. 

Schultheiss  und  Bathm&nner  der  Stadt  Freienhagen  versprechen  mit  Einwittigung  des  Grafm 
Adolf  von  Waldeck  und  seines  Sohnes  Heinrich,  welche  mit  einem  Achtel  des  Zehnten  dasdbst  KL 
Volkhardinghausen  belehnt  haben,  davon  jahrlich  45  Scheffd  Korn  zu  liefern.  1253. 
Sculthetus,  consules  universique  cives  opidi  in  Vrienhayn  omnibus  tarn  presentibus  quam  posteris 
notum  facimus  et  presentium  testimonio  protestamur,  quod  nos  de  pleno  consensu  domini  A(dolfi)  comitis 
de  Waldeke  et  H(enrici)  filii  sui  de  octava  parte  decime  eorum  ibidem,  quam  idem  nobiles  cenobio  in 
Volcbardinghusen  pro  triginta  marcis  infeodarunt,  XLV  modios  annone  Gurbikiensis  mensure  singulis  annis 
persolvere  omni  dolo  cessante  promissimus  expedite,  non  obstante  eo,  quod,  si  comes  in  posterum  aut 
filius  suus,  quod  absit,  factum  tale  aliqua  occasione  pretenta  proponant  immutare,  nihilominus  ad  per- 
solutionem  annone  predicte  sumus  obligati.  Huius  rei  testes  sunt:  Waltherus  miles  de  Siwardi(n)ghusen, 
Heinricus  miles,  Conradus  et  Albertus  fratres  de  Siwardi(n)ghusen ,  Thomas  de  Vole,  Conradus  de 
Malberg,  Heinricus  magister  civium,  Ordemarus  miles,  Conradus  de  Rickersbroke,  Gerhardus  de  Ense  et 
alii  quam  plures.  Et  ne  talis  promissio  aliquo  modo  possit  infringi,  presentem  literam  sigillo  domini 
nostri  comitis  et  civitatis  nostre  fecimus  roborari.     Datum  anno  Domini  M°.C°C.LII0I. 

Or.  im  Furstl.  Wald.  Archiv  zu  Arolsen.  An  Pergamentstreifen  in  gelbem  Wachs  1)  rundes 
Siegel  des  Graf  en  Adolf  wie  AbbUdung  Varnhagen  Fig.  IL ;  2)  rundes  der  Stadt  Freienhagen, 
sitzende  Gestalt,  in  der  Rechten  das  erhobene  Schwert,  in  der  Linken  anschemend  an  einem  Ringe 
ein  achtstrafdiger  Stern.     Gedr.   Varnhagen,  Grundlage  u.  s.  w.  UB.  S.  94. 

553. 

Alt  Hermann  von  Corvey  gestattet  dem  Kl.  Schaken  die  Einlosung  des  verpfandeten  halben  Zehnten 
in   Filrstenberg  und   trifft  Bestimmungen  fiber  Buckmhlung  der  ilbrigen  Summen,  welche  Corvey 

an  Schaken  schuldet.     1253  (?). 
Hermannus  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas  universis  banc  paginam  inspecturis    salutem  in  Domino. 
Notum  esse  cupimus,  quod  nos  medietatem  decime  in  Vorstenbergh,  quam  Thidericus  de  Horhusen  fidelis 


Digitized  by 


Google 


1254  329 

noster  a  nobis  tenuit  pro  damno,  quod  accepit  in  werra,  scilicet  quinquaginta  quinque  marcarum,  adhibito 
super  co  ecclesie  nostre  consensu,  preposito  et  conventui  in  Scaken  computatis  ad  has  quinquaginta 
quinque  marcas  decern  marcis,  quas  quondam  idem  propositus  dedit,  assignamus  et  concedimus  redimen- 
dam  ab  ipso  Thederico  de  Harhusen,  adiectis  huic  summe  ex  parte  nostra  quindecim  marcis,  ita  quod 
prepositus  et  ecclesia  in  Scaken  eiusdem  decime  medietatem  pro  universis  debitis,  quibus  ecclesie  tene- 
bamur  eidem,  pro  octoginta  marcis  teneat  tamdiu,  donee  redimamus  ab  ecclesia  supradicta.  Si  autem 
nos  vel  successores  nostros  eandem  decimam  redimere  contigerit,  tunc  prior  et  prepositus  Corbetenses 
cum  preposito  in  Scaken,  qui  pro  tempore  fuerit,  ordinabunt  et  statuent  solutionem,  quomodo  secundum 
qualitatem  vel  quantitatem  temporis  sit  ipsa  decima  redimenda.  Quam  solutionem  nos  vel  successores 
nostri  in  festo  Walburgis  exhibebimus  ecclesie  sepedicte.  Postquam  autem  absoluta  fuerit  hec  ipsa  de- 
cima, ipse  tamen  prepositus  et  rfonventus  decern  et  octo  muddos  frumenti  ratione  capelle  in  Yorstenberg 
iu  ipsa  decima  retinebunt.  Ut  autem  omnia  hec,  que  prescripta  sunt,  firma  permaneant  et  inconvulsa, 
presentem  paginam  in  geste  rei  testimonium  nostro  et  ecclesie  nostre  sigillis  fecimus  communiri.  Huius 
rei  testes  sunt:  Albertus  prior,  Strigerus  prepositus,  Henricus  camerarius  et  totus  conventus  Corbeiensis. 
Laici  verotBernardus  de  Dalwich,  Giselerus,  Wi(n)gandus  de  Medebike  et  alii  quam  plures.  Datum  anno 
Domini  M.COLXIII. 

Aus  Overham'a  Coll.  II.  fol.  84v  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbuttel.  Das  Datum  ist  ii^rig.  Abt 
Hermann  starb  1254.  Doss  se$n  Name  nicht  verschrieben,  bekunden  die  Zeugennamen  Albertus 
prior  u.  s.  w.  Vergl.  Urk.  von  1252  IuU  13  (oben  Nro.  493);  evne  langere  Frist  ist  wohl  seit 
der  dort  bekundeten  Verhandlung  vergangen.      Wahrscheinlich  ist  1253  zu  lesen. 

554. 

Propst  Heinrich  von  Weissenstein  bekundet  Gaterverkauf  an  Khster  Arolsen.     Weissenstein  1254 

lanuar  2. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.  Omnibus  hanc  litteram  visuris  Henricus  Dei  gratia 
Wizensteinensis  ecclesie  prepositus  totusque  ibidem  conventus  in  Domino  salutem.  Notum  fore  cupimua 
tarn  preseiitibus  quam  futuris,  quod  nos  unanimi  voluntate  et  consilio  bona  quedam,  que  babuimus  in 
villa  Durlere,  que  ecclesie  nostre  cum  filiabus  Ade  militis  dicti  de  Aspe  erant  collata  et  per  aliquos 
annos  quiete  possedimus,  eodem  Adam  mediante,  heredibus  eorundem  bonorum  consentientibus,  claustro 
in  Aroldessen,  cui  ipsa  bona  pro  situ  suo  contigua  erant  et  commoda,  pro  triginta  et  duabus  marcis 
legalium  denariorum  cum  omnibus  pertinentiis  suis,  agris  videlicet  cultis  et  incultis,  silvis,  pratis,  pascuis, 
aquis  aquarumque  decursibus  vendidimus,  omni  iuri  nostro  in  eisdem  bonis  habito  sollemniter  renun- 
tiantes ;  et  cum  predicta  summa  quedam  alia  bona  ecclesie  nostre  viciniora  et  commodiora  comparavimus 
perhenniter  sine  omni  impulsione  Domino  largiente  possidenda.  No  ergo  predictum  claustrum  super 
huius  emptionis  legitime  contractu  possit  quoquomodo  imposterum  molestari,  in  signum  habitionis  rati 
et  warandie  presentem  cartam  ipsi  dedimus  sigillp  ecclesie  nostre  communitam.  Insuper  ob  maiorem 
firmitudinem,  cum  predicta  bona  in  Durlere  Monti  Martis  sint  contigua,  sigillo  et  testimonio  consulum 
eiusdem  Montis  Martis  hoc  etiam  scriptum  cupimus  roborari.  Acta  sunt  bee  anno  gratie  M°.CC°.LIV0., 
indictione  XII.  Datum  Wizensteine  quarto  Nonas  Ianuarii.  Testes  huius  rei  sunt:  Alradus  miles  de 
Horhusen  et  Bodo  filius  suus,  Arnoldus  de  Roderikessen  miles,  prefati  Ade  gener,  Conradus  de  Yburg 
magister  consulum  Montis  Martis,  Bertoldus  iudex,  Ludolfus  de  Capella  et  Henricus  filius  suus,  Godefridus 
de  Eleren,  Hermannus  de  Flessenger,  Lubbrandus  sartor,  Wigandus  et  Winandus  fratres  de  Scerve, 
Volnandus,  Hermannus  superius  theatro,  Heinricus  Cruso,  Heinricus  et  Hermannus  fratres  de  Odenhusen, 
Bertoldus  et  Helmwicus  fratres  de  Huxoria,  Iohannes  Wundengoth,  Iohannes  monetarius,  Machorius, 
Gerlacus  de  Thwiste,  Helmicus  Morel,  Sigenandus,  Richbertus  et  consules  omnes  in  Monte  Martis  et  alii 
quam  plures. 


Digitized  by 


Google 


330  1254 

Aus  Spilckeis  Handschi^ten  im  Besitz  d .  hist.  Ver.  f.  Niedersachs.  in  Hannover.  Bd.  18,  S.  41.  vom  jetzt  in 
AroUen  nickt  aufftndbarenOr.  An  Urk.  hingen  zwei  Siegel  aus  braungelbem  Wachs  1)  desKlosters, 
HeiligenbUd  mil   Umschrift:  Sanctfa   Maria  in  Wisenstein;     2)   Siegel  der  Stack  Marsberg. 

555. 

Papst  Innocenz  IV.  beauftragt  den  Scholaster  Hermann  von  Nigenkerken  (bei  Hoxter),   dem  Ka- 
nonikus  Iohann  von  Lubeck,  Rleriker  des  Herzogs  von  Braunschweig,  eine  Pfrunde  in  der  Bremer 
Kirchenprovinz  zu  verschaffen.     Lateran  1254  Ianuar  28. 
Gedr,   UB.   V,  532. 

556. 

Die  Bischofe  Otto  von  Munster  und  Simon  von  Paderborn  schliesseri  einen  Vertrag  mit  dem  Grafen 
Adolf  von  Waldeck,  wonach  atte  Zvuistigkevten  abgethan  sind  und  eine  Ehe  ztvischen  dem  Grafen 
und  ihrer  Schwester  Ethelind  verabredet  wird.  Waldeck  1254  Februar  14. 
In  nomine  Domini  amen.  Otto  Dei  gracia  Monasteriensis,  Symon  eadem  gracia  Paderbornensis 
episcopi,  Adolphus  comes  de  Waldeke,  Henricus  et  Widikindus  nati  eiusdem  comitis,  omnibus  hoc 
scriptum  inspecturis  salutem  in  eo,  qui  salus  est  omnium  et  solamen.  Notum  facimus  tarn  presen- 
tibus  quam  futuris,  quod  hec  est  et  erit  ordinatio  sive  compositio  super  discordiam  inter  nos, 
videlicet  Paderborn ensera  episcopum  et  dictos  comites  habita,  que  median tibus  personis  subscriptis 
ad  hoc  iuramento  constrictis,  videlicet  domino  Bertoldo  comite  de  Scigenhagen,  Regenhardo  de  Ittere, 
Alberto  de  Scardenberg,  Godescalco  de  Pathberg,  Elgero  de  Dalewic,  Lodewico  de  Voele,  Ioahin 
plebano  de  Vilse,  Gerungo  notario  comitis  Adolphi,  provide  ac  laudabiliter  est  inventa,  quod  nos 
Monasteriensis  et  Paderbornensis  episcopi  per  consensum  amicorum  nostrorum  inter  dictum  A(dolphum) 
comitem  de  Waldeke  et  Ethellendym  sororem  nostram  contractum  matrimonii  faciemus  et  cum  ipsa 
-duo  milia  marcarum  usualis  monete  in  dotem  statutis  temporibus  eidem  comiti  persolvemus. l)  Nos 
vero  comes  A(dolphus)  trecentas  marchas,  quas  in  curte  Suerte  nomine  dotis  cum  uxore  nostra  de- 
functa  nomine  Sophia,  et  octingentas  marcas,  quas  in  comicia  Wildunge  optinemus,  et  sexcentas  marcas, 
quas  ego  Herricus  natus  eiusdem  comitis  cum  uxore  mea  Methelde  in  dotem  accipio ,  pro  iam  dictis 
duobus  milibus  marcarum  in  communes  usus  absque  omni  differentia  reponemus.  Ethellendis  autem 
predicta  cum  Henrico  et  uxore  sua  et  heredibus  eorundem  medietate  dominii  castrorum  et  oppidorum 
Waldeche,  Goldenberg,  Curbeke,  nobilibus  et  ministerialibus  ac  omnibus  eidem  dominio  pertinentibus 
pleno  iure  gaudeant  et  ea  cum  suis  heredibus  in  perpetuum  possidebit2)  et  que  auxiliante  Domino 
et  amicorum  suorum  adiutorio  ex  utraque  parte  poterunt  in  edificiis,  structuris,  redditibus  et  quibuscunque 
aliis  comparari,  ad  usus  equales  per  omnia  convertentur.  Si  vero  dictam  E(thellendim)  absque  ullo  herede 
mori  contigerit,  ipsum  dominium  cum  omnibus  supradictis  ad  Henricum  et  eius  heredes  sine  contra- 
dictione  qualibet  revertetur.  Si  autem  Henricus  absque  herede  mortuus  fuerit,  pars  ipsius  ad  Widikin- 
dum  fratrem  suum  redibit.  Item  si  comes  Adolphus  decesserit  herede  non  habito  de  Ethellende  predicta 
ipsa  E(thellendis)  usufructum  suum  et  pretaxatam  partem  dominii,  quoad  vixerit,  libere  optinebit.  Item 
si,  quod  absit,  Henricus  et  Widikindus  absque  heredibus  decesserint,  totum  dominium  ad  Ethellendim 
et  eius  heredes  per  omnia  convertetur.  Adiectum  est  etiam}  quod  nos  Monasteriensis  et  Paderbornensis 
episcopi,  comes  Conrac'us  de  Retberg,  Bernardus  iunior  de  Lippia8)  cum  duodecim  militibus  fide  data 
domino  A(dolpho)  de  Waldeke  et  filio  suo  promittere  debemus,  quod  pro  supradictis  duobus  milibus  mar- 
carum triginta  milites  fideiussores  dabimus  statutis  temporibus  persolvendis.  Item  quatuor  obsides  in 
locum  domini  Paderbornensis  mittentur,  quousque,  ut  dictum  est,  prenominati  milites  statuantur.  Item 
adiectum  est,  si  nos  Monasteriensis  et  Paderbornensis  caucionem  fideiussoriam  per  triginta  milites  facien- 
dam  ante  festum  Walburgis  non  expleverimus,  cum  duodecim  militibus  oppidum  Kurbeke  intrare  debemus, 
inde  non  exituri,  nisi   per  triginta  milites   memorata  caucio   sit  completa.     Simili  modo   condictum  est, 


Digitized  by 


Google 


1254  331 

quod  nos   comes   de  Woldeke  predium   Sunrike   et   comiciam  in  Widen,   que  a  nobis   alienata  fueruntr 
rehabebimus.      Advocatias   vero,    quas   sub   lite  tenuimus,    qui  eta  pace   domino    Simone  Paderbornensi 
episcopo  durante  possidebimus,  ita  quod  de  cetero  contradictoriam  non  patiamur.     Positis  autem  triginta 
fideiussoribus  nos  Monasteriensis,  Paderbornensis  episcopi,  comes  Conradus,  Bernardus  Lippensis    et  illi 
quatuor  obsides  cum  duodecim  militibus  nobis  adiunctis    de  iuramento  et  fide  data  erimus  absoluti.     Ut 
autem  hec  ordinatio  rata  et  inconvulsa  permaneat,   presens  scriptum  sigillis  nostris,  videlicet  Monaste- 
riensis et  Paderbornensis   episcoporum,  Adolphi  et  Henrici   de  Woldeke   fecimus   communiri.     Datum  et 
actum  Woldek$  anno  Domini  M°.C0C.L0III°I.,  XVI.  Kalendas  Martii. 
*)  persalv.  Or.    *)  So  Or.    ")  Lippa  Or. 
Or.  im  Besitz   des   Regierungsraihs  Heitmcmn  in   Munster.     Siegel  und  Befestigung    fehlen;   nur  das 
erste  und  vierte  scheinen  angehdngt  gewesen  zu  sem.     Die  Einschnitte  zum  Anhangen  des  zweiten 
und  dritten  sind  so  klein,  doss  sie  kaum  benutzt  sein  konnen.     Die  Abmachungen  wahrscheirdich 
im  Hinblick  auf  die  drohende  grosse  Paderborn-Kolner  Fehde  getroffen.     Die  als  zweite  Gemahlin 
Adolf 8  v.    W.   in  Aussicht  genommene  Ethelind  zur   Lippe  gdnzlich  unbekannt.    Adolf s  erste  Ge- 
mahlin war  Sophie  zur  Lippe.    Schon  Varnhagen,  Grundlage  u.  s.  w.  Stammtafel  spricht,  allerdings 
irrig,  von  zwei  Gemahlinnen  Adolfs. 

557. 

Abtissin  Ida  von  Her  ford  ubereignet  der  Rirche  in  Enger  ein  ihr  nach  Meierrecht  zustehendes  Ham 
gegen  eine  von  altersher  darauf  beruhende  Fruckt-  und  Honig-Abgabe.  Herford  1254  April  16. 
Ida  Dei  gratia  Heruordensis  ecclesie  abhatissa  omnibus  in  perpetuum.  Notum  esse  cupimus  tarn 
presentibus  quam  futuris,  quod  domum  quandam  in  Stenboke,  quam  Heinricus  ministerialis  ecclesie 
Bostre,  Alius  Heinrici  dicti  Husman,  iure  villicacionis  a  nobis  et  ecclesia  nostra  tenuerat  et  decano  et 
conventui  ecclesie  Angarensis  pro  viginti  sex  marcis  vendidit  de  consensu  et  voluntate  matris  sue,  fra- 
trum  suorum  et  omnium,  quorum  assensus  fore  utilis  credebatur,  qui  omnes  coram  nobis  et  coram  con- 
ventu  nostro  et*  ministerialibus  quam  pluribus,  quicquid  in  premissa  domo  et  eius  attinenciis  iuris  vel 
commodi  habere  videbantur,  cum  dicto  Heinrico  in  manus  nostras  liberaliter  renunciaverunt,  nos  de 
consensu  conventus  nostri  in  conventum  et  ecclesiam  Angarensem  cum  pascuis,  pratis,  agris  et  lignis  et 
omnibus  attinenciis  ipsius  domus  perpetuo  transtulimus  et  contulimus  salva  pensione,  quam  ex  antiquo 
de  ipsa  domo  ecclesia  nostra  recepit,  ita,  ut  conventus  ecclesie  Angarensis  celerarie  nostri  conventus 
perpetuo  quatuor  modios  tritici  et  duas  urnas  mellis  per  mensuras  consuetas,  tres  oves  et  novem  denarios 
congruis  temporibus  solvat  annuatim.  Ut  igitur  bee  nostra  et  conventus  nostri  donatio  perpetua  maneat 
et  infracta,  presentem  paginam  nostro  et  conventus  nostri  sigillis  roboratam  dedimus  sepedicte  ecclesie 
Angarensi  in  robur  et  testimonium  donationis  facte.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  millesimo  ducentesimo 
quinquagesimo  quarto,  XVI. . Kalendas  Maii,  Godescalco,  Syfrido,  Hermanno,  magistro  Gonrado,  clericis, 
Iohanne  de  Pader(borne),  lohanne  Gograuio,  Volcmundo,  Conrado  de  Bege,  Gerardo  de  Sunninchusen, 
Iohanne  camerario,  militibus,  et  aliis  quam  pluribus  presentibus.  Datum  Heruorde,  anno  et  die  predictis. 
Or.  im  Kgl.  St-A.  Mumter,  Stift  St.  Iohann  u.  Dionys  in  Herford  Nr.  12.    An  Pergamentstreifen  an 

erster  Stelle  spitzovales  Siegel  der  Abtissin:  sitzende  Frauengestalt  mit  Schleier,  in  der  Rechten  ein 

Buchy  in  der  Linken  ein  Palmzweig;  zweites  Siegel  abgefatten. 

558. 

Edeiherr  Bernhard  zur  Lippe   gibt    tauschweise  dem  Kl.  Herzebrock  fur   das  Haus  Heithorstet- 
(Hethoes)   das  Haus  Spork  (Sporke).      Unter   den  Zeugen  die  Bitter  Iohannes  de  Lippia   und 

Hermannus  de  Lippia.     1254  Mai  4. 
Or.  im  Fiirstl.  Bentheimischen  Archiv  zu  Rheda,   Herzebrock  Nr.  17.      Reiter siegel  Bernhards;    Um- 
schrift  abgebroekelt.     Ausfuhrliches  Reg.  Lipp.  Regg.  I,  198    Nr.281.    Vgl.  UB.  111,573,  Lipp^ 
Regg.  I7  199  Nr.  284  u.  unten  zu  1254  uber  Verkauf  des  Hethues. 


Digitized  by 


Google 


332  1254 

559. 

Graf  Adolf  von   Waldeck  Zeuge  Kdnig  WUhdms  fiir  Bischof  Widukind  von  Minden.     Datum  in 

castris  in  depopulation  Westfrisie  1254  Mai  18. 
Gedr.  Schaten  ad  annum.     Reg.  Bohmer-Ficker,  Regg.  imp.  5187. 

560. 

Stift  Corvey  ubergibt  dem  Eddherrn  Hermann  von  Warberg  Eigenthum  fiber  die  Giiter  in  Nenstede. 

1254  Iuni  1. 
Hermannus  Dei  gracia  Corbeiensis  abbas,  A(lbertus)  prior,  St(rigerus)  prepositus  totusque  eiusdem 
ecclesie  conventus  omnibus  hoc  scriptum  visuris  salutem  in  eo,  qui  salus  omnium.  Notum  facimus  et 
pupplice  protestamur,  quod  nos  tocius  capituli  nostri  fideli  accedente  consensu  nee  non  et  ministerialinm 
nostrorum  adhibito  consilio  et  consensu  proprietatem  bonorum  ecclesie  nostre  in  Nenstede,  sicut  con- 
dictum  et.  a  nostris  familiaribus,  preposito  scilicet  nostro,  Alberto  et  Herboldo  fratribus  de  Amelurigsen, 
fide  data  est  compromissum,  domino  Hermanno  nobili  vire  de  Werberge  et  suis  heredibus  transmittimus 
et  in  ipsorum  resignamus  manus,  sicut  nostra  tunc  temporis  possedit  ecclesia,  et  secundum  quod  in  pri- 
vileges nostris  est  conscriptum,  libere  in  p&rpetuum  possidendam.  Hoc  igitur  peracto  et  perfecto  pro- 
misso  amicos  nostros  supradictos  pro  tali  data  fide  ab  omni  accione  deinceps  volumus  et  credimus  esse 
inmunes.  Ut  autem  geste  rei  noticia  non  lateat,  presens  scriptum  fecimus  appensione  sigillorum  nostro- 
rum roborari.     Datum  anno  Domini  M0.CC0.L°IIII0.,  in  die  Nicomedis,  amen. 

Or.  im  Herzogl.  Braunschw.  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbuttel.  An  Pergamentetreifen  das  Abts-  und 
K&nventssiegel.  Nenstede  wuster  Ort  bei  Ingeleben .  Da  Abt  Heimann  hier  und  ferner  gerumnt 
urird,  istdie  Angabe  bei  Moyer,  Verzeichniss  der  deutschen  Bischof e  S.  129  und  Grotey  Stammtafeln 
S.  504  irrig,  doss  Abt  Hermann  v.  Holte  1254  April  6  (bez.  Marzd)  gestorben  seu 

56L 

Bischof  Simon  von  Paderborn  tauscht  mit  Abtissin  Ida  von  Her  ford  Ministerialen.  Heerse  1254  Iuni  10. 
S(imon)  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  dilecte  in  Christo  domine  I(de)  abbatisse  ecclesie 
Heruordensis  cum  sincere  caritatis  affectu  in  Domino  salutem.  Tenore  presencium  protestamur,  quod 
nos  Sophiam  uxorem  Iohannis  militis  de  Busce,  ecclesie  nostre  ministerialem,  contradimus  ecclesie  vestre, 
Lutgardim  uxorem  Alberti  filii  gograuii  de  Tetmele,  que  vestre  fuit  ecclesie  ministerialis ,  pro  ipsa  in 
■concanbium  recipientes.     Datum  Herisie  anno  Domini  M°.C°C.L0.  quarto,  II°II.  Idus  Iunii. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster,  Fstabt.  Herford  Nr.  50.  Siegel  vom  Pergamentetreifen  abgef alien.  VergL 
Gesch.  der  v.  d.  Bussche  Reg.  Nr.  14. 

562. 

Abt  Hermann  von  Corvey  schenkt  dem  Kl.  Wennigsen  auf  Ersuchen  des  Eddherrn  Moritz  von 
Spiegdberg  das  Obereigenthum  an  acht  Hufen  zu  Argestorf  (Erchestorp)  und  einer  halben  Hufe  bei 
Wennigsen  bdegen,  wdche  die  Bitter  Lippold,  B(asilius?)  u.  Iohannes  von  Escherde  ihm  resignirt 
haben;  doch  soil  der  Propst  Bur  Bekognition  dieser  Schenkung  anderthalb  Taiente  Wachs  dem  h.  Vitus 
Uefern  und  jene  Kirche  das  Fest  des  h.  Vitus  wie  das  des  h.  Augustinus  feierlich  begehen. 
Testes:  Albertus  prior,  Strigerus  prepositus,  Heinricus  camerarius,  Heinricus  cantor  et  totus 
conventus  noster,  Mauricius  nobilis  de  Spegelbergh  et  alii  quam  plures.  1254  Iuni  12. 

Gedr.  Scheidt,  Vom  Adel,  Mant.  doc.  S.  266.  Hodenberg9  Calenb.  UB.  Archiv  Wennigsen,  Nr.  29 . 
S.  20  (nach  dem  Original). 


Digitized  by 


Google 


1264  333 

563. 

Bischof  Dietrich  von  Wierland  nennt  8ich  in  Ablassurkunde  far  Kl.  Wdver:  Monasteriensis  et 
Paderbornensis  episcoporum,   quorum  vices  gerimus.      Arnsberg  1254  Iuni  29  (In  die 
sanctorum  Petri  et  Pauli  —  pont.  nostri  anno  octavo). 
Or.  im  Rgl.  Su-A.  Monster,  KL   Weloer  Nr.  27. 

564. 

Elekt  Bruno  von  Osnabriick  tauscht  mit  Abtissin  Ida  von  Herford  Ministerialen.  lburg  1254  luli  & 
B(runo)  Dei  gratia  Osnaburgensis  electus  venerabili  I(de)  abbatisse  Heruordensi  salutem  cum  sincera 
in  Domino  caritate.     Theodericum  de  Horegen   cum  tribus  pueris  suis  ministerialibus   ecclesie  nostre  in 
concambio    recipimus    a   vobis    et  ecclesia  vestra,    in  permutatione  vobis  et   ecclesie  vestre  dimittentes 
Cristinam    dictam  de  Lonethe  cum  tribus  pueris  eius,  que  prius  nobis  et  ecclesie1)  nostre  cum  eisdem 
pueris  iure  ministerialium  fuit  astricta.     Et  hec  presentibus  protestamur.      Datum   Yburcb   anno  Domini 
M0.C°C.LIII0L,  die  Kiliani  et  sociorum  eius. 
*)  ecclesia  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstabt.  Herford  Nr.  51.    Siegel  sammt  Befestigung  verloren. 

565. 
AU  Hermann  und  Stift  Corvey  tibergeben  dem  Eddhenm  Hermann  von  Warberg  das  Amt  in 
Nenstede  und  vier  daselbst  gdegene  Hufen.  Braunschweig  1254  luli  14. 
Hermannu8  Dei  gratia  abbas,  A(lbertus)  prior,  S(trigerus)  prepositus  totusque  Corbeiensis1)  ecclesie 
conventus  universis  Christi  fidelibus,  ad  quos  hee  littere  pervenerint2),  salutem  in  Domino.  De  negociis 
gestis  consulte  conscribimus8)  litteras,  quia,  si  oblivio  intervenerit,  rei  geste  Veritas  recolligitur  ex 
8criptura.  Notum  igitur  esse  cupimus  tarn  futuris  quam  presentibus4),  quod  nos  ecclesie  nostre  necessitate 
inducti  officium  nostrum6)  in  Nenstede6)  cum  omnibus  pertinenciis 7),  videlicet  advocatiam  *),  silvis,  agris 
et  pascuis  aquarumque  decursibus,  terris  cultis  et  incultis,  ecclesias9)  cum  hominibus  ad  ipsum  officium 
pertinentibus  necnon  omnia  bona,  ubicunque  sita  sunt,  contulimus l0)  domino  Hermanno  nobili  viro  de 
Wereberge  et  suis  heredibus  cum  omni  proprietate  et  dominio,  utilitate  ac  iure,  quibus  nostra  gaudebat 
ecclesia  libere,  perpetuo  possidendum.  Insuper  in  eadem  villa  quatuor  mansos,  quos  a  nobis  tenebat, 
iure  proprietario  eciam  eidem  conferimus  possidendos 11).  Ut  autem  factum  nostrum  firmum  permaneat 
et  stabile  perseveret,  presens  scriptum  sigillis  nostris  duximus  roborandum.  Recepimus  autem12)  a18) 
dicto  domino  Hermanno14)  trecentas  marcas  viginti  quinque  minus  examinate  pecunie  ad  bona  alia 
ecclesie  nostre  utiliora  et  magis  vicina  et  commoda  collocandas.  Testes  huius  rei  sunt :  Strigerus  propositus, 
Albertus,  Herboldus 15) ,  Lippoldus  fratres  de  Amelungessen16),  Alexander  de  Gundelsera 17),  Thidericus 
pincerna  et  frater  suus  Fr(edericus)  de  Horehusen 18),  Conradus  dapifer,  Thidpricus  marscalcus 19),  Arnoldus 
de  Porta,  Bernardus  de  Dalewig20),  Thidericus  de  Mederick21),  Bodo  de  Horehusen22),  Conradus  de 
Dorstat,  Wlradus23)  de  Hessenem,  Bernardus24)  de  Indagine,  comes  Ludolfus  de  Wunesthorpe25),  VMterus 
de  Barbuge26),  Henricus  de  Homburg27),  Ludolfus  de  Esbeke28)  et  frater29)  et  alii  quam  plures.  Actum 
Brun(swic)  anno  gracie  millesimo  C0C.L°IIII.,  II.  Idus  Iulii80). 

Or.  im  Herzogl.  Braunschweig.  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbuttel.     Siegel  des  Abts  und  Konvents  an 

Pergamentstreifen.     Eine  zweite  (B)  und  dritte  (C)  Ausfertigung  von  gleicher  Hand,  mit  denselben 

Siegeln  an  Pergamentstreifen,  haben  folgende  Abweichungen  : 

*)  Corbeiensis  abbas,  A(lbertus)  prior,  St(rigerus)  prepositus  totusque  eiusdem.     *)  presentem  paginam  inspec- 

turis.     ■)  scribimus.     4)  tarn  presentibus  quam  futuris.     6)  bona  ecclesie  nostre.     4)  Hinttr  Nenstede:  vacantia,  que 

ipsius  ville  rusticorum  aratris  excoluntur,  officium  quoque  nostrum  in  eadem  villa.     *)  p.  suis.     *)  advocatiam  fthlt 

Westf.  DTk.-Buch  IV.  43 


Digitized  by 


Google 


334  "** 

•)  ecclesiam.  10)  mansos  eciam  sea  quecunque  bona  libera,  que  tone  temporis  nostra  possedit  ecclesia,  ubicunque  sita, 
que  ad  ipsum  officium  perinent.  l  )  B  hat  t'olgenden  ZusaU:  Gum  omni  advocatia,  quam  a  nobis  tenuit,  Kbere 
contulimus  perpetuo  possidenda,  ea  videlicet  conditione  mediants,  quod  dominus  Bodo  de  Barem  et  Bodo  filius  eras, 
Reingardis  quoque  matertera  ipsius,  ministeriales  nostri,  heredibus  ipsorum  exclusis  suo  iure,  quod  in  memorato 
officio  a  nobis  hactenus  habuerunt  et  dejneeps  a  dicto  domino  H.  et  suis  heredibus  tenebunt,  quoad  went,  non 
priventur,  hoc  etiam  addito,  quod,  si  aliquis  in  dictis  bonis,  quod  non  speramus,  eosdem  ex  parte  ecclesie  nostra 
inquietare  temptaverit,  tarn  nos  quam  successores  nostri,  prout  iustitia  dictaverit,  ipsos  tenebimus  warandare.  **)  enim. 
")  a  seped.  X4)  pro  bonis  memoratis.  15)  Hereboldus.  ia)  Ameluugsen.  ,7)  Gundedhem.  *■)  Fridericus  de  Hor- 
busen.  19)  marchalcus  /?,  marschalcus  C.  *°)  Dalewigh.  •■)  llederike.  ti)oHorhusen.  *-)  Ulradus  B,  Volradus  C. 
**)  Bernhardus.  •*)  Ludolfus  de  Wustorp  A,  Ludolfus  de  Wustorp  C  f •)  Wlterus  de  Barboge.  1T)  Hombruhg  B9 
Honborhg  C.  *•)  Hebeke  B,  Esbeke  C.  *•)  eius.  ,0)  Acta  sunt  hec  in  Brusvihc  (Brunsrihc  C)  anno  Domini 
M°.C0C0.L0I0I0I0I°  (quinquagesiiDO  quarto  C),  II.  Idus  Iulii  felidter  amen. 

Ueber  andere  Ueberlassung  derselben  Aussteller  an  Hermann  v.  War  berg  vgh  oben  Nr.  560.  Bet  der 
Unbestimmtheit  der  Ausdrucke  daselbst  ist  echwer  zu  entscheiden,  ob  jener  Akt  dm  voriiegenden 
vorangegangen  oder  nachfolgt.  Da  aber  Nieomedes  meist  auf  had  i,  tiel  seltener  September  15 
fdllty  ist  ersteres  angenommen  warden. 

566. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  fordert  die  Gldubigen  seiner  Didcese  zur  UnterstUtzung  des 

Rl.  FcUkenhagen  auf.  1254  August  18. 
Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  (Jilectis  in  Christo  universis  ecclesiarum  rectoribus  per 
diocesin  Paderbornensem  constitutis,  quibus  presens  scriptum  fuerit  exhibitum,  Domino  bonis  operibas 
com  pi  ace  re  et  ad  eterne  lucis  pascua  pervenire.  Largitatis  gratia  signumque  dilectionis  et  dementia 
gratuite  bonitatis  aperte  per  eos  demonstratur,  quorum  consilio  et  auxilio  necessitas  indigentium  sub- 
levatur.  Unde  cum  dilecta  in  Cbristo  abbatissa  et  conventus  sancte  Marie  in  Valkenhagen,  Paderbor- 
nensis diocesis,  ordinis  Cisterciensis,  que  merito  quasi  unum  de  potioribus  membris  ecclesie  Paderbor- 
nensis nuncupatur,  nunc  propter  nimiam  paupertatem,  quam  sustinent,  alias  se  transferre  cogantur,  quod 
utique  ecclesie  Paderbomensi,  que  predictas  dominas  ab  aliena  diocesi  evocavit,  nimis  esset  ignominio- 
sum,  si  propter  ipsarum  recessum  mater  nostra,  videlicet  ecclesia  Paderbornensis,  claudicare  videretur 
in  aliquo  membrorum  suorum  principalium,  nos  tribulationibus  et  miseriis  ipsarum,  sicut  decet,  compa- 
tientes,  nuntios  predicti  conventus  vestre  pietati  duximus  transmittendos,  rogantes  et  in  Domino  con- 
sulentes,  quatenus  intuitu  solius  Dei,  cui,  sicut  scitis,  nocte  et  die  sunt  absque  aliqua  intermissione  de- 
servieutes,  divinam  clementiam  pro  ecclesia  universali  deposcentes,  ipsos  apud  vestros  subditos  omni 
diligentia,  qua  potestis,  promoveatis,  ut  vestro  auxilio  et  vestrorum  subditorum  opitulamine  predictarum 
dominarum  indigentia  fulciatur,  ita  ut  etiam  quilibet  eis  eleemosynam  suam  transmitter  omnium  bono- 
rum  operum,  que  in  dicto  fiunt  conventu,  particeps  efficiatur  et  ad  contemplationem  eterne  vite  recipi 
mereatur.  Et  ne  quis  consilium  et  auxilium  ipsis  impendens  premio  defraudetur,  cum  principum  premia 
largissime  sint  dividenda,  excepta  indulgentia,  quam  dominus  papa  eisdem  contulit,  nos  episcopus,  ut 
indulgentia  quadraginta  dierum  cum  una  carena1)  ex  parte  ecclesie  nostre  nuntii  dicti  conventus  utantur 
decrevimus  licentiare,  precipue  cum  omnia  inter  amicos  sint  participanda,  qui  se  adversitatis  onere  et 
promotionis  diligentia  tenentur  ad  invicem  snpportare,  et  utique  tarn  clericus  quam  laicns  adamantem 
in  pectore  gerere  videretur,  qui  tantarum  matrum  tribulationibus  et  paupertati  in  nullo  compateretur. 
Et  quia  rigorem  iustitie  excellit  dulcedo  misericordie,  omnibus  vobis  sacerdotibus,  qui  in  dicto  negotio 
fideles  fueritis  et  devoti,  quicquid  ex  negligentia  sen  torpore  contra  Deum  et  ordinem  nostrum  in  horis 
canonicis  omisistis,  de  misericordia  Domini,  qui  superexaltat  iudicium,  misericorditer  duximus  indulgendum. 
Datum  anno  Domini  Mo.CCXLo.IIIIo.,  feria  III  post  assumptionem  beate  virginis. 
*)  carrena  Abschr. 
Axis  Strunck's  Not.  crit.  p.  464  auf  der  Theodor.  Bibl.  in  Paderborn.     Reg.  Lipp.  Regg.  IT,  15  Nr.  486. 


Digitized  by 


Google 


1254  835 

567, 

Kl.  Falkenhagen  stiflet  eine  Gebetsbruderschaft  fur  die  Woidth&ter  des  neuen  Klosters  unter  Angabe 
der  zu  diesem  Zwecke  verliehenen  Abldsse.  0.  I.  (Nach  1254  August  18.) 
Venerabilibus  dominie  archiepiscopis,  episcopis,  prepositis,  decanis,  plebanis  et  universis  ecclesiarum 
rectoribus,  laicis  quoque  fidelibus,  ad  quos  presentes  littere  pervenerint,  prepositus,  abbatissa  et  con- 
ventus  grisei  ordinis  montis  sancte  Marie  in  Valkenhagen  Domino  bonis  operibus  complacere  et  ad 
eterne  lucis  pascua  pervenire.  Largitatis  gratia  signumque  dilectionis  et  clemencia  gratnite  bonitatis 
aperte  per  eos  demonstratur,  quorum  auxilio  et  consilio  necessitas  indigencium  sublevatur;  quantumque 
locum  obtineat  elemosina  inter  opera  karitatis,  docente  veritate  cognovimus,  ubi  ait:  Date  elemosinam 
et  omnia  vestra  munda  erunt,  que  eciam,  sicut  aqua  ignem,  ita  peccatum  extinguit.  Unde  cum  ad  ho- 
norem  Iesu  Christi  et  intemerate  virginis  matris  ip6ius  novellam  plantationem  in  loco  deserto  ceperimus 
edificare,  nee  ad  officina  et  necessaria  ibidem  coqstruenda  proprie  suppetant  facultates,  karitatem  vestram 
ac  benignitatem  cum  multis  suspiriis  imploramifs  suppliciter  ac  devote,  quatinus  pro  reverencia  Iesu 
Christi  et  ob  dilectionem  prefate  virginis  Marie  matris  misericordie,  patrone  nostre,  per  cuius  partum 
Deus  finem  imposuit  morti,  cuius  eciam  auxilio  omnes  in  precipicii  gurgite  iacentes  eiusque  patrocinia 
prestolantes  ab  imminentibus  peccatorum  periculis  non  dubitent  liberari,  que  Theophilum  ab  ipsis  fau- 
cibus  diaboli  liberavit,  necessitatem  ecclesie  nostre  oculo  misericordie  respicere  curetis  et  nobis  com- 
passionis  viscera  dignemini  demonstrare,  nuncios  nostros  promovendo,  cum  ad  vos  venerint  pro  fidelium 
elemosinis  colligendis,  ut  apud  ipsum,  qui  afflictoruin  gravamina  respicit  oculo  pietatis,  eternam  expectare 
retributionem  debeatis.  Innotescat  eciam  Iesu  Christi  sueque  matris  amatoribus,  quod  nos  ad  pleniprem 
circa  nos  karitatem  vestram  excitandam  salubrera  et,  ut  speramus,  Domino  placentem  de  communi  con- 
sensu capituli  nostri  statuimus  fraternitatem,  videlicet  ut  qualibet  die  dominica  missa  salutis,  sabbato 
de  domina  nostra  pro  vivis,  qualibet  secunda  et  quarta  feria  pro  defunctis  misse  decantentur,  omnibus 
diebus  xigilie  exceptis  maioribus  festis,  bis  eciam  in  ebdomeda  cum  psalmis  septem  et  tetania  corporales 
recipiantur  discipline,  in  quadragesima  et  in  adventu  Domini,  exceptis  diebus  dominicis,  quingenta  psalteria 
quolibet  anno  perficiendo  legantur,  ut,  si  quid  forte  in  horis  debitis  neglectum  est,  orationum  assiduarum 
interventu  pro  parte  suppleatur,  ut  salvemur  pro  invicem  exorantes,  preterea  participatione  bonorum 
omnium,  que  nobiscum  eciam  in  quatuor  aliis  claustris  nostri  ordinis  fiunt,  omnes,  qui  nostram  receperint 
fraternitatem,  gaudere  cupientes.  Dominus  itaque  papa  omnibus  benefactoribus  ecclesie  nostre  XL  dies 
de  iniuncta  penitencia  misericorditer  relaxat.  Dominus  Hugo  tituli  sancte  Sabine  presbiter  cardinalis  XL, 
dominus  Maguntinus  XL,  dominus  Coloniensis  XL,  dominus  Bremensis  XL,  dominus  Paderburnensis  XL, 
dominus  Hildensemensis  XL,  dominus  Th(eodericus)  Vironensis  XL,  eciam  integram  karenam,  quorum  litteras 
ad  loca  diversa  mittere  non  audemus  propter  multa  incommoda,  que  sepius  ambulantibus  in  via  solent  evenire. 

Or.  im  Furstl.  Lipp.  Archio  zu  Deimold.  An  rothen  Seidertfdden  Sfegel  des  Klosters:  Mutter gottes 
avf  dem  Thron  sitzend,  mit  Jesuskind  auf  dem  Schoss,  in  der  Rechten  eine  Lilie;  Siegelfeld 
van  grunem  Wachs,  eingelassen  in  weisses  Wachsy  avf  welchem  die  schlecht  erhaltene  Umschrift 
steht.  Rycksiegel:  uber  Dreipass  Muttergottes  mit  Kind,  unterhalb  knieender  Bischof  vor  Altar 
mit  Kelch.  Reg.  Lipp.  Regg.  I,  192  Nr.  269  zu  (nach  1251).  Unsere  genauere  Datirung  ergibt 
sich  aus  folgendem:  Unter  den  Ablassver lei/tern  wird  neben  Theodericus  Vironensis  (vgl.  Uric,  von 
1251  Oct  22 j  oben  Nr.  460)  ein  Bischof  von  Paderborn  erwdhnt.  Es  kann  dies  nur  B.  Simon, 
die  Urk.  nur  die  vorige  sein,  welche  offenkundig  dieser  als  Vorlage  gedient  hat  Alter dings  ver- 
lieh  Simon  ausser  40  Tugen  noch  unam  carenam,  doch  ist  diese  hier  und  in  der  folgenden  Drk. 
ausgetassen,  wie  sich  aus  der  Berechnung  am  Schluss  der  folgenden  Urk.  ergibt.  Der  nicht  genannte 
Papst  kann  nur  Innocenz  IV.  sein,  sein  Nachfolger  Alexander  gewdhrte  100  Tage.  Innocenz  starb 
1254  December  7.     Freilich  kommt  er  UB.  V,  604.  in  Verzeichniss  saec.  X  V  nicht  vor,  Simon  aber 

43* 


Digitized  by 


Google 


336  1264 

auch  nichty  wenn  nicht  dort,  wie  zu  vermuthen,  statt  Simon  de  Swalenberghe   zu  lesen  ist  S.  de 
Lippia.     Ueber  die  Anfdnge  des  Kl.  Falkenhagen  vgl.  Preuss  in  Ztschr.  XL,  2,  88 — 97. 

568. 
Gebetsbruderschafl  des  Kl.  Falkenhagen  fur  die  Wohlthdter  des  Klosters.  0.  I  (Nach  1254  Aug.  18.) 

Hec  est  fraternitas  et  consolatio,  que  confertur  benefactoribus  ecclesie  sancte  Marie  in  Valkenhagen 

grisei  ordinis.      Omnibus   dominicis   diebus    salutis   bis   in  ebdomada  misse  pro  defunctis,  sabbato  misse 

do  dourina  nostra  decantantur,  qualibet  vigilie  exceptis  festis  maioribus,  quarta  et  sexta  feria  a  qualibet 

sorore  corporales  recipiuntur  discipline  cum  letania  et  septem  psalmis,  quingenta   psalteria  exceptis  aliis 

orationibus  continuis  omui  anno  proficiendo  leguntur;  insuper  p.irticipatio  omnium  bonorum,  que  ibidem 

et  in  aliis  quattuor  claustris  eiusdem  ordinis  fiunt,  in  perpetuum  datur  eisdem.    Preterea  dominus  papa 

omnibus  benefactoribus    eiusdem    ecclesie  XL  dies    misericorditer  relaxat,  dominus   Hugo  cardinalis  XL, 

dominus    archiepiscopus    Maguntinus  XL,     dominus  C<  l>niensis  XL,    dominus    Bremensis  XL,      dominus 

MoDasteriensis  XL,    dominus   Paderbornensis  XL,   dominus   Th(eodericus)  Vironensis  XL.     Summa  huius 

indulgencie  trecenti  et  viginti  dies  cum  integra  karena,  et  qui  tanta  respuit,  non  est  aptus  regno  Dei. 

•    Or.  im  Furstl.  Lipp.  Archiv  zu  Detmold,  geachrieben  von  der  Hand  des  Schreibers  der  vorherg.  Urk. 

Siegel  von  weissem  Wachs,  gut  erhalten,  an  Pergamentstreifm.    Erwahnt  Lipp.  Reg.  I,  193  Air.  269 

Anm.    dom.  Monast.  wold  vrrig  statt  Hildens.  genannt.     Zur  Datirung  vgl.  vor.  Urk. 

569. 

In  Schreiben  Innocenz  IV.  an  Propst  der  MarienJcirche   in  Erfurt   wegen    Verschaffung   einer 
Pfrunde    fur   Dechant    Wigger    in  Halberstadt    werden  ah  friihere  Beauftragte  .  .  decanus    et 
.  .  Bcolasticus  ecclesie  Paderburnensis  erwShnJt.     Anagni  1254  August  23. 
Gedr.  UB.  V,  640. 

570. 
Sckoffen  in  Frankenberg  bekunden  Quterschenkung  an  Kl.  Berieh.  1254  August  24(?). 
Noverint  omnes  homines  hoc  scriptum  inspicientes,  quod  Conradus  de  Ricenheim,  quicquid  iuris 
habuit  in  bonis  in  Affoldern  et  in  Banafe  sitis  ecclesie  beate  virginis  et  sancte  Catharine  in  Beriche 
contulit.  Et  ne  hoc  factum  aliqua  dierum  possit  reclamare,  presentem  paginam  conscribi  fecimus  et 
sigillo  civitatis  in  Frankenberg  fecimus  roborari.  Huius  rei  testes  sunt  R.  nobilis  de  Helffenberg,  6.  de 
Bidevelt,  Henricus  villicus,  Henricus  Falingus,  Thitmarus  Besselere  ceterique  scabini  civitatis.  Acta 
sunt  hec  anno  Domini  M°.CCo.LIV.,  nono  Kalendas  Septembris,  die  dominica  in  vigilia  assumptionis. 

Au8  Kopiar  I,  fol.  42  des  Kl.  Berieh  im  Furstl.  Arch,  zu  Arolsen.  In  der  Datirung  steckt  ein  Fehler. 
Nono  Kal.  Sept.  und  die  dom.  in  vig.  ass.  passen  nie  zusammen.  1254  war  assumptio  am 
Sainstag,  Vigilie  also  Freitag.  Auch  octava  passt  nicht  Wenn  XIX  statt  IX  gesetzt  wurde, 
ware  die  Datirung  nur  fur  1221,  1227  und  1232  richtig. 

571. 

Abt  Hermann  von  Corvey  Ubertr&gt   dem  Kl.  Breddar  das  Eigenthum  des  Zehnten  zu  Laterfdd. 

Corvey  und  Marsberg  1254  September  9. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.  Hermannus  Dei  gratia  Corbeygensis  ecclesie  abbas 
totumque  ibidem  capitulum  omnibus  hanc  litteram  visuris  eternam  in  Domino  salutem.  Quia  homo  cum 
tempore  velut  umbra  pertransit,  res  interim  geste  nube  oblivionis  facile  obumbrantur,  quin  scriptis, 
8igillis  et  testibus  memorie  posterorum  firmiter  imprimantur.  Noverint  idcirdo  presentes  et  posted,  quod 
nos  unanimi  consensu  totius  capituli  nostri  et  consilio  ministerialium  nostrorum  pro  reverentia  Domini 
nostri  Iesu  Ghristi  eiusque  pie  matris  Marie  dimidietatem  decime  in  Lateruelde  cum  omnibus  pertineutiis 
suis,  agris  videlicet  cultis  et  incultis,   aliisque  proventibus  universis,  cuius  proprietas  ecclesiam  nostram 


Digitized  by 


Google 


1264  337 

contingebat,  median tibus  honestis  viris  Alrado  de  Horhusen  et  Alberto  de  Lutersen  militibus,  claustro 
de  Breydelar,  ordinis  Cysterciensis,  dedimus  in  proprietatem  veri  dominii  libere  et  quiete  proprietario 
iure  perhenniter  possidendam  omni  iuri  nostro  in  ea  habito  sollempniter  renuntiantes,  recipientes  ab 
eodem  claustro  quatuordecim  marcaa  legalium  denariorum,  quibus  quedam  bona  comparavimus  aput 
Roden  in  restaurum  predicte  proprietatis.  Quocirca,  ut  hec  donatio  supradicte  proprietatis  rata  in  evum 
permaneat  et  inconvulsa,  presentem  paginam  sub  appensione  sigillorum  tam  nostri  quam  ecclesie  nostre 
irrefragabiliter  communimus.  Datum  Corbeyge.  Acta  sunt  bee  ibidem  et  in  Monte  Martis  anno  gratie 
Mo.CCo.LoIloIL,  indictione  XI x),  V.  Idus  Septembris.  Testes  huius  rei  sunt  Albertus  prior ,  Strigerus  pro- 
positus ecclesie  nostre,  Thy  mo  prepositus  Montis  Martis,  Albertus  de  Amelungessen  et  frater  suns  Here- 
boldus,  Theodericus  de  Mederike,  Bodo  de  Horhusen,  Theodericus  et  Fredericus  fratres  de  Horhusen, 
Adam  de  Aspe  et  gener  suus  Arnoldus,  Gothwinus  de  Wethen  milites;  Wezelinus  magister  consilium 
Montis  Martis,  Ludolfus  de  Capella  et  suus  filius  Heinricus.  Bertoldus  iudex  et  consules  omnes  ibidem 
aliique  quam  plures. 

x)  So  irrig  Or.  statt  XII. 
Or.  vm  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  53.     Van  den  beiden  angehdngten  Siegeln  nur  da*  des 

Kanvents  erhalten. 

572. 

ErzUsckof  Konrad  von  KSln  ertheiU  in  Uebereinstimmung  mit  Alt  Hermann  der  Stadt  Hdmars- 
hausen  verschiedene  PrivUegien.     Koln  1254  September  20. 
Unter  den  Zeugen:  (Al)bertus  (de  Stormede)  marscalcus  Westfalie,  Godefridus  deMeskede,  Hermannus 
dictus  Speculum. 

Gedr.  mit  mangelhafter  Zeugenreihe:  Wigand,  Archiv  IV,  21  mit  der  Notiz:  Stddtisches  Archie  zu 
Helmarshausen.  Or.  jetzt  nicht  mehr  auffindbar.  Daselbst  Auszug  aus  deutscher  Uebersetztmg,  woraus 
Zeugen  zu  ergdnzen  sind.     Reg.  Cardauns,  Anncden  <L  hist.  Ver.  f.  d.  Niederrhein  35,  45  Nr.  370~ 

573. 

Kardinoldiakon  Petrus,  pdpsUicher  Legat,  best&tigt  tfbertragung  mehrerer  Kitchen  durch  Erz- 
bischof  (Gerhard)  von  Mainz  an  Kl.  Arolsen.  Antwerpen  1254  September  28. 
Petrus  miseratione  divina  sancti  Georgii  ad  velum  aureum  diaconus  cardinalis,  apostolice  sediB 
legatus,  dilectis  in  Christo  priorisse  et  conventui  monasterii  in  Aroldessen,  ordinis  sancti  Augustmi, 
Paderb'ornensis  diocesis,  salutem  in  Domino.  Iustis  petentium  desideriis  complere.  Gum  itaque,  sicut 
exhibita  nobis  nostra  petitio  continebat,  venerabilis  pater  Moguntinensis  archiepiscopus  tenuitate  pro* 
ventuum  monasterii  vestri  provida  consideratione  pensata  de  Wytmare,  Eringenn  et  Benuelte  ecclesias 
sue  diocesis  tunc  vacantes  vobis  et  monasterio  vestro  pia"  et  provida  liberalitate,  prout  spectabat  ad 
eum,  in  proprios  usus  concesserit  iure  archidiaconorum  locorum,  qui  pro  tempore  fuerint,  in  omnibus 
semper  salvo  et  reservata  vicariis  pro  tempore  deservien  tibus  in  eisdem  ecclesiis  de  ipsarum  proven  tibus1) 
congrua  portione,  nos  vestris  supplicationibus  inclinati  concessionem  huius2),  sicut  pie  et  provide  facta 
est,  vobis  auctoritate  presentium  contirmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus.  Nulli  ergo, 
hominum  —  incursurum.     Datum  Antwerpie  ML  Kalendas  Octobris,  anno  Domini  M°.CC0.LIII°L 

J)  et  uber  der  Zeile  uberflussig.     *)  statt  huiusmodi? 
Naeh  Transsumpt  von  1285  Iuni  25  in  Kopiar  I.  foL  12  des  Kl.  Arolsen  auf  der  FurstL  Dotndnen- 

kamrner  in  Arolsen.     Bestdtigung  Get  hards  1253  Iuni  28  oben  Nr.  538. 

574, 

Kardinoldiakon  Petrus,  pdpsUicher  Legat,  Ubertrdgt  dem  Paderborner  Domkantor  (Mauritius)  den 
Schutz  des  Kl.  Arolsen.     Antwerpen  1254  September  28. 
Petrus  miseration e  divina  sancti  Georii   ad    velum  aureum   diaconus    cardinalis,    apostolice  sedis 
legatus,  discreto  viro  cantori  ecclesie  Paderbornensis  salutem  in  Domino.     Cum,  sicut  exhibita  nobis 


Digitized  by 


Google 


338  1254 

dilectarum  in  Christo  priorisse  et  conventus  monasterii  in  Aroldessen,  ordinis  sancti  Augustini,  Pader- 
bornensis  diocesis,  peticio  continebat,  venerabilis  pater  archiepiscopus  Moguntinensis  diocesis  tenuitate 
proventuum  monasterii  eiusdem  provida  consideracione  pensata  de  Witmare,  Eringen  et  Biuangen  ecclesias 
u.  s.  w,  wortlich  mutatis  mutandis  wie  vorhergehende  Nr.  bis  eis  auctoritate  litterarum  nostrarum  duximus 
confirmandum.  Ideoque  discretioni  tue  pre6entium  auctoritate  mandamus,  quatinus  ipsas  non  permittas 
super  hiis  contra  confirmationis  nostre  tenorem  ab  aliquibus  indebite  molestari,  molestatores  huinsmodi 
per  censuram  ecclesiasticam  compescendo.  Datum  Antwerpie  IIII.  Ealendas  Octobris,  anno  Domini  mille- 
simo  ducentesimo  quinquagesimo  quarto. 

Nach  Kopiar  I  fol.  28o  des  Kl.  Arolsen  auf  der  Fursil.  Damdnenkammer  in  Arolsen. 

575. 

Bischof  Bruno  v.  Osnabriick  gestattet  dem  Kapitel  zu  Enger,  die  Austheilung  der  Sakramente  in 

der  Aussenkirche  durch  StiftsangehSrige  versehen  zu  lassen.    Osnabriick  1254  September  28. 
Propst  WUhdm  v.  St.  Iohann  in  Osnabriick,  Archidiakon  in  Enger,  best&tigt  dieses.   Osnabriick  1254 

October  6. 
Willelmus  Dei  gratia  prepositus  sancti  Iohannis  Osnaburgensis,  archidiaconus  in  Angaria,  .  .  decano 
et  capitulo   ecclesie  Angarensis  salutem   in  Christo.      Cum   venerabilis  dominus  noster   Bruno  Osnabur- 
gensis electus  vobis  gratiam  fecerit  in  hunc  modum: 

Bruno  Dei  gratia  Osnaburgensis  electus  . .  decano  et  capitulo  ecclesie  Angarensis  salutem  in  Christo. 
Dignum  est,  ut  precibus  subditorum,  que  racione  nituntur,  aures  faciles  prebeamus.  Sane  vestra  nobis 
peticio  declaravit,  quod  sacramenta  parrochie  vestre,  cuius  curam  decanu^  vester  a  nobis  recepit  et 
decani  vestri  semper  a  dyocesano1)  nomine  capituli  vestri  recipere  tenentur,  que  per  ordinacionem  ante- 
cessorum  vestrorum  fuerunt  divisa,  ita  quod  quedam  eorum  sacramentorum  per  personas  capituli,  quedam 
per  vicarium  in  forensi  ecclesia,  vestre  ecclesie  vicina,  a  decano  et  capitulo  vestro  institutum  solebant  populo 
ministrari,  velletis  libenter  ad  unitatis  debitum  revocare  et  in  forensi  ecclesia  per  personas  capituli 
deservire,  dummodo  nostra  accederet  auctoritas  et  consensus.  Nos  igitur  vestris  precibus  racione  niten- 
tibus  inclinati,  consensum  vobis  nostram  damus  pariter  et  assensum,  ut  sacramenta,  prout  premissum  est, 
uniatis  et  in  ecclesia  forensi  ad  emendacionem  prebendarum  vestrarum  per  personas  vestri  capituli 
deserviatis  de  consensu  vicarii  nunc  in  ecclesia  ipsa  instituti,  ita,  quod  animarum  cura  nullatenus  negli- 
gatur  et  forensis  ecclesia  divinis  obsequiis  non  fraudetur,  volentes,  ut  unum  canonicum  deputetis,  qui 
archidiaconum  plebis  congruis  serviciis  recipiat  et  suas  sententias,  cum  requisitus  fuerit,  exequatur. 
Datum  Osnaburg  anno  Domini  M0.C0C.LI1°II.,  vigilia  Michahelis. 

Vos  super  premissis  nostrum  petivistis  assensum.     Presentibus  igitur  protestamur,   quod  nos  pre- 
scriptam  gratiam  vobis  factam   gratam    et  ratam   habemus   et  nostrum  consensum  adhibemus  pariter  et 
assensum.     Datum  Osnaburg  anno  Domini  M°.CC°.LIIIoI.,  octava  Michahelis. 
*)  dyocesiano  Or. 
Or.  im  Kgl.  St- A.  Munster,  Stift  St  Iohann  u.  Dionys  in  Her  ford  Nr.  13.     An  Pergamentstreifen 
spitzooales  verletztes  Siegel,   stehende  Figur  des  h.  Iohannes,  dessen  hdrenes  Gewand  sehr  kemndich, 
in  der  linken  eine  runde  Scheibe,  vzvrauf  Lamm  Gottes,  neben  ihm  knieende  Gestalt  mit  zum  Gebet 
erhobenen  Hdnden.     Bestdtigung  des  Kardinaldiakons  Petrus  Nr.  581. 

576. 

In  Suhneurkunde  des  Erzbischofs  Konrad  von  Koln  und  Graf  en  WUhelm  von  lulich  werden  Bestim- 
mungen  getroffen  uber  etwaiges  Bundniss   WUhelms  u.  a.  mit  den  Bischdfen  (Otto)  von  Munster, 
(Simon)  von  Paderborn  und  Herrn  Bernhard  zur  Lippe.     Blatzheim  1254  Oktober  15. 
Gedr.  Lacamblet,  UB.  I,  404.  Regg.  Lipp.  Regg.  1,  198  Nr.  283. 


Digitized  by 


Google 


1264  339 

577. 

Eeinfridus  gen.  v.  Eisen  bekundet  Verzichtleistung  auf  aUe  seine  Bechte  an  der  MtiMe  in  Schwaien- 

stein.  Warburg  1254  October  16. 
Omnibus  banc  litteram  visum  notum  sit,  quod  ego  Heinfridus  dictus  de  Eysen  et  uxor  mea  Iutta 
de  unanimi  consensu  pueforum  nostrorum  publice  pro  testamur  nos  ab  omni  iure,  'quod  habere  videbamur 
in  molendino  in  Svalenstene  apud  inferiorem  villain  Upsprunge  sito  penitus  recessisse.  Et  ut  hec  cessio 
nostra  nulli  in  dubium  veniat,  presentem  cartam  sigillo  burgensium  de  Wartberg,  quia  proprium  non 
habemus,  rogavimus  signari.  Actum  est  hoc  anno  gratie  M°.C°C.  L°I1°IL,  indictione  XI.  Datum  Wartberg 
in  die  beati  Galli.  Huius  rei  testes  sunt:  Bertoldus  Stoltike  magister  consulum,  Godefridus  Polonus, 
Bernardus  de  Papenhem,  Heinricus  Busse,  Godescalcus  de  Metbcenhusen,  Arnoldus  Gu there,  Gono  moneta- 
rius,  Bertholdus  de  Rothen,  Iohannes  Pardan,  Iohannos  de  Gasthus,  Iohannes  Puellarum  et  alii  quam  plures. 
Or.  vmKgl.  S&-A.  Minster,  Kl.  Bredelar  Nr.57.  An  Pergamentetr.  Bruchstuck  des  Warburger  SL-SiegeU+ 

578. 
Abt  Hermann  van  Carvey  und  andere  schlichten  Streit  ewisehen  dem  Erzbisc/iof  von  Magdeburg 
und  der  Wittwe  des  Eddherrn  Konrad  von  Schdneberg.     0.  I.  (Vor  1254  OJctober  19.) 
Nos   Dei  gratia  Hermannus   Corbeiensis   abbas,  Bertholdus   miles  de  Hindeneburgh  et  fratres  de 
Amelungsen ,  Albertus  et  Hereboldus  recognoscimus  et  tenore  presentium  protestamur,  quod  questio,  que 
vertebatur  inter   venerabilem  Magetburgensem  archiepiscopum   ex  una  parte  et  relictam  nobilis  viri  de 
Schoneberhg 2)  ex  altera,  nobis  mediantibus  in  hunc  modftm  sopita  est.    Domina  de  Schoneberg  et  pueri 
eius  dabunt  ecclesie  Magburgensi  centum  mansos  vel  plus  de  proprietate  ipsorum,  quos  de  manu  domini 
archiepiscopi  in  feodo  recipient,   et  hii  mansi  siti  sunt  in  villis  et  in  locis  subscriptis,  scilicet  villam 
Everschutte  maiorem  et  minorem,  villam  Schonenhagen,  villam  Kesenhagen,  villam  Lutthenhagen.     Istam 
ordinationem  dominus  propositus  de  Grunenberhg  et  Ludolfus  de  Hesbike,  nuntii  domini  Magburgensis 
archiepiscopi,   de  nostro  iussu  et  consilio   acceptarunt.      Mittit  etiam  ad  gratiam  domini  archiepiscopi 
dextrarium   peroptimum.      Nullus  includitur  isti  composition!,  nisi  tantum  dominus  Conradus,  uxor  sua 
et  filii  sui;  dominus  archiepiscopus   suis  nuntiis   et  expensis  infra  istud  et  festum  Galli   obtinebit,  ut 
dominus  Conradus  ab  excommunicatione  absolvatur  et  sepeliatur.     Quod  si  non  fecerit,  dominus  propo- 
situs de  Graneberhg  et  dominus  Ludolfus  de   Hesbike  Brunesvihc  vel  Goslariam2)  intrabunt,  inde  noa 
exituri,  quin  omnia  prescripta  dicto  modo  compleantur. 
2)  Zweites  e  korr.  aus  L      *)  Qolar  Or. 
Or.  im  KgL  &t.-A.  Magdeburg.     Alls  funf  Siegel  und  Pergamentstrei/en  fehlen.      Eberschutz   an  der 
Diemely  nordlich  von  Bofgeisrnar;  die  anderen  Orte  emgegangen  bei  Ho/geismar  und  TrendeBmrg* 
Datirung  nach  folg.  Nr.  Reg.  v.  Mulverstedt,  Regg.   arch.  Magdeb.  11,605  Nr.  1372. 

579. 

AU  Hermann  von  Corvey  u.  a.  bekunden  Entschadigung  der  Magdeburger  Kirche  durch  die  Wittwe 
Ronrads  von  Schdneberg.  Schdneberg  1254  Oktober  19. 
H(ermannus)  Dei  gratia  abbas  Corbegensis,  comes  Ludolfus  de  Dasle,  Bertoldus  de  Brakle,  fratres 
de  Amelungesen,  Otto  de  Please,  Bruno  de  Duvergen,  Gerhardus  Hadike,  Conradus  de  Rekelinghusen, 
Bertramus  de  Stamen,  Albertus  de  Calden,  Widekint  de  Humme,  Bertolt  de  Asikendorp,  Stephanus  de 
Haldesen,  Ernest  Cregel,  Henricus  de  Holthusen,  Th.  plebanus  nove  civitatis  in  Gesmaria,  Henricus  de 
Holdungen,  omnibus  presentem  paginam  inspicientibus,  in  bonis  proficere  et  ad  Christum  feliciter  anhelare. 
Recognoscimus  et  tenore  presentium  protestamur,  quod  relicta  domini  Conradi  de  Sconenberg  et  filii 
ip8ius  pro  dampnis,  que  dictus  C(onradus)  intulit  domino  archiepiscopo  Magdeburgensi,  contulerunt 
ecclesie  Magdeburgensi  de  proprietate  sua  centum  mansos  in  villis  Ewerscutten  parvo  etmagno,  Sconen- 
hage»  Eesehage,  Luttikehage,  et  quod  dictis  nunciis  mansi  domini  archiepiscopi  secundum  ius  et  terre 


Digitized  by 


Google 


340  1254 

consuetudinem  sunt  donati,  quos  post  donationem  rationabiliter  possedunt.  Ut  igitur  acta  finna  perma- 
aeant,  hec,  que  vidimus  et  testamur,  sigillorum  nostrorum  munimine  roboramus.  Acta  sunt  hec  anno 
Domini  M0.CC0.L°IIII0.,  datum  Sconenberg  XI III.  Kalendas  Novembris. 

Or.  im  KgL  St-A.  Magdeburg.     Funf  Siegel  mit  Befestigtmg  ab,  nut  letzter  Pergamentstreifen  hangt 
noch  an.     Reg.  v.  A/Mverstedt,  Regg.  arch.  Magdeb.  II,  603  Nr.  1366. 

580. 
Nikdaus  de  Turri  (v.  Torne)  verkauft  seinen  Zehnten  in  Wiedehbruck  an  KLChkirche.  1254  November  9. 
Ego  Nicolaus  miles  dictus  de  Turri  presentibus  protestor,  quod  decimara  meam  in  Widenbruche,  vide- 
licet novem  solidorum  reditus  et  duorum  denariorum  in  festo  sancti  Egidii  annis  singulis  solvendorum,  de 
consensu  Hinrici  fratris  mei,  qui  eciam  loco  heredum  meorum  as  sen  sum  prebuit  et  de  voluntate  uxori* 
mee,  que  eciam  usufructui  renunciavit,  .  .abbati&*e  et  conventui  sancti  Olrici  Faderbornensispro  duodecim 
marcis  denariarum  legalium  pignori  obligavi,  bac  tamen  conditione  interiecta,  quod,  si  quisquam  heredum 
meorum  eandem   decimam  redimere  voluerit,  iam  dictis  denariis  ipsi   cenohio  persolutis  ad  ipsos   iure 
hereditario  revertatur.     Acta  sunt  hec  presentibus  hiis,  quorum  nomina  subnotantur.    Stephano1)  ecclesie 
Monasteriensis  decano,  Hinrico  fratre  meo  eiusdem  ecclesie  canonico,  Rodolfo   eiusdem  ecclesie  perpetuo 
vicario,  Conrado  canonico  sancti  Mauricii  Monasteriensis,  Bernhardo   predicte   ecclesie   sancti  Olrici  pre- 
posito,  Iohanne   et  Hermanno  famulis  me  is   et  aliis  quam  plurimis.     Ut  autem  hec  rata  permaneant  et 
inconvulsa,  presens  scriptum   domini   decani  et*  vicedomini   ecclesie   Monasteriensis  sigillorum   munimine 
duxi  provide  roborandum.     Datum  anno  Domini  M0.C°C.LIIIoI.,  V.  Idus  Novembris. 
l)  Stepphano  Or. 
Or.  im  KgL  St.-A.    Munster,    Stift    Ss.  Egid.  et  Car.    in  Wiedenbruck  Nr.  1.        Beide   Siegel   van 
Pergamentstreifen  ab.     Ueber  andere  Zehnten  desselben  Nikolaus  vgl.  Lipp.  Regg.  /,  196  Nr.  277*. 

581. 

Kardinaldiakon  Petrus,  p&pstticher  Legal,  bestatigt  Vrkunde  Bischofs  Bruno  von  Osnabruck  von 
1254  September  28  filr  Stift  Enger.  Liittich  1254  Novemfjer  18. 
Petrus  miseracione  divina  sancti  Georgii  ad  velum  aureum  diaconus  cardinalis,  apostolice  sedis 
legatus,  dilectis  in  Christo ..  decano  et  capitulo  Angariensibus,  Osnaburgensis  diocesis,  salutem  in  Domino. 
Lecta  nobis  vestra  petitio  continebat,  quod,  cum  ecclesia  forensis  de  Angaria,  Osnaburgensis  diocesis, 
vestris  sit  annexa  prebendis  eamque  consueveritis  per  vicarium  deservire,  venerabihs  vir  .  .  electus 
Osnaburgensis,  utili tat e  vestra  pia  et  provida  consideracione  pensata,  ordinavit  et  statuit,  ut  in  eadem 
ecclesia  per  ecclesie  vestre  cauonicos  deservire  successive  ulterius  valeatis.  Nos  itaque  vestris  devotis 
precibus  inclinati,  quod  ab  eodem  electo  provide  ordinatum  et  statutum  est  in  hac  parte,  ratum  et  gra- 
tum  habentes  id  auctoritate  presencium  confirmamus  et  presentis  scripti  patrooinio  communimus.  Nulli 
ergo  omnino  hominum  liceat  hanc  paginam  nostre  confirmacionis  infringere  vel  ei  ausu  temerario  con- 
traire.  Si  quis  autem  hoc  attemptare  presumpserit,  indignacionem  omnipotentis  Dei  et  beatorum  Petri 
et  Pauli  apostolorum  eius  se  noverit  incursurum.  Datum  Leodii  XIIII.  Kalendas  Decembris,  anno 
Domini  M°.CoC.LIIoIL 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Stift  St.  Iohann  u.  Dionys  in  Her  ford  Nr.  14.  An  rother  Seidemchnur  in  gelbem 
W/acha  gut  erhalten  spitzovales  Siegel  des  Kardinallegaten,  der  h.  Georg  zu  Pferde  mit  der  Lame 
den  Drachen  durchstechend;  frei  im  Siegelfelde  uber  dem  Kopfe  des  Pferdes  eine  vierblatterige  Rose, 
unterhalb  Lilie>  unter  dem  Ldndumrm  ein  Kopfy  rechts  davon  Halbmond,  links  achtstrahliger  Stern. 
Umschrift:  S.  Petri  Caputii  ....  ad  velum  aureum  diacani  cardinatw.  Riickwdrts  Gemmen- 
abdruck.     Siegel  erwdhnt  UB.  IV  S.  258.  Anmerk.  1.    Auf  der  Ruckseiie:  rosetum. 


Digitized  by 


Google 


1264  341 

582. 

Erzbischof  Konrad  von  Rtiln  bekundet,  doss  Bitter  Gottfried  von  Meschede  mit  Zustimmimg  seiner 

Tochter  Iutta,  Addheid  und  Christine  some  der  Gotten  der  beiden  ersteren,  Thymo  und  Hermann,  dem 

Kl  Breddar  seine  Guter  in  Weslar  geschenkt  hat.   Zeugen.  Kdln  1254  November  26. 

Gedr.  Seibertz  UB.  Ill,  1090  nach  dem  Original  in  seiner  Sammlung.      Fahne,  UB.  des  Geschlechts 

Meschede  nach  Kopien.     Reg.  Cardauns,  Armed,  d.  hist  Ver.  f.  d.  Niederrhein  35,  46  Nr.  373, 

too  die  Urk.  wegen  Haufung  in  der  DaUrung  als  verdachtig  bezeichnet  wird,  wohl  nicht  mit  genu* 

gendem  Grund.     Nach   Seibertz  be/and  sich  eine  gleiche  Aus/ertigung,  also  wohl  Or.,  im  Arch. 

des  Kl.  Bredelar;  doch  ist  dieselbe  unter  den  Urkk.  des  KL  Bredelar  inMunster  nicht  vorhanden, 

wohl  aber  zwei  Kopien  in  Msc.  I,  121  foL  43  und  I,  123  foL  24v,   beide  wit  dem  Fehler  des  Or. 

bei  Seibertz:  Innocenz  VIII.  statt  IV.    Statt  Albertus  de  Stormede  preterea  marscalcus  heisst  es 

in  den  Kopien  postea. 

583. 

Bischof  Widukind  von  Minden  schenkt  dem  Kl  Mariensee  mit  Zustimmung  seines  Kapitels  ftir 

60  Mark,   die  er  zur    Wiedererlangung  einer  Meier ei  in  Beldersen  aus  den  H&nden  von  Laien 

vom  Rloster  erhalten  hat,  Zehnten  w  Wulfdade  und  erUsst  demselben  zehn  SchiUinge,  welche  das 

Kloster  statt  des  Zehnten  an  den  Hof  in  Beldersen  m  zahlen  hat.    1254  November  26. 

Gedr.  Hodenberg,  Calenb.  UB.  Abth.  V,  50  f.  Nr.  60. 

584. 

Kardinaldiakon  Petrus,  pdpstlicher  Legal,  nimmt  Kl  Schaken  mit  alien  Besitzungen  in  seinen  und 
der  Rdmischen  Kirche  Schutz.  Luttich  1254  December  3. 
Petrus  miseratione  divina  sancti  Georgii  ad  velum  aureum  diaconus  cardinalis,  apostolice  sedis 
legatus,  dilectis  in  Christo..  preposito,  priorisse  et  conventui  monasterii  in  Scaken,  ordinis  sancti  Benedicti, 
Paderbornensis  diocesis,  salutem  in  Domino.  Meritis  vestre  doTocionis  inducimur,  ut,  quod  a  nobis  sup- 
pliciter  petitis,  ad  exauditionis  gratiam  admittamus.  Vestris  itaque  supplicationibus  inclinati  personas 
ve8tra8  et  locum,  in  quo  divino  estis  obsequio  mancipati,  sub  ecclesie  Romano  et  nostra  protectione 
8U8cipimus.  Specialiter  autem  ecclesias,  domos,  terras,  redditus,  villas,  curtes  et  alia  bona  vestra,  sicut 
ea  omnia  iuste  et  pacifice  possidetis,  vobis  et  per  vos  monasterio  vestro  auctoritate  presencium  con- 
firmamu8  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus.  Nulli  ergo  —  incursurum.  Datum  Leodii  III.  Nonas 
Decembris,  anno  Domini  M0.C°C.LII°IL 

Or.  im  FursiL   Wold.  Archiv  zu  Arolsen.     Rests  gelben  Wachses  an  rothseidener  Schnur.     Auf  dem 
Ruchen  der  Urk.  von  gleichzeitiger  Hand:  Conradus. 

585. 

Kardinaldiakon  Petrus,  pdpstlicher  Legal,  beauftragt  den  Dechanten  der  Soester  Kirche  mit  Wah- 
rung  der  Rechte  des  von  ihm  in  seinen  und  der  Rdmischen  Kirche  Schute  genommenen  Kl.  Schaken. 

Luttich  1254  December  4. 
Aus  Overhams  Coll.  II.  fol.  87v  im  HerzogL  Braunschw.  Landeshavptarchiv  'zu  Wolfenbuttel     Gedr. 
Schaten  ad  arm. 

586. 

In  Schreiben  des  Kardinaldiakons  Petrus,  pdpstlichen  Legaten,  an  den  Soester  Kananihus  Siegfried 
von  Medebach  behufs  Untersuchung  der  Klagen  des  Kl  KusteSberg  wird  unter  den  Bedr&ngem 
genannt   propositus   monasterii  in  Berche,  ord.  s.  Augustini,  et  alii  clerici  et  laici  Pader- 
bornensis diocesis.     K6ln  1254  December  23. 
Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  Kl.  GUntfeld  Nr.  4. 

Wtttfc  Uric-Bach  IV.  44 


Digitized  by 


Google 


342  1264 

587. 
Alt  Gerhard  von  Hardehausen  best&tigt  Gatertausch  in  Syrikissen  seitens  des  Pfarrers  in  Nation 
und  Vergleich  dessdben  mit  seinen  Parrochianen.  1254. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Frater  Ger(hardus)  dictus  abbas  in  Herswithehusen 
omnibus  Christi  fidelibus  in  perpetuum.  Quoniam  rerum  gestarum  memoria  maxime  per  scripta  (serva)tur, 
ea,  que  coram  nobis  et  a  nobis  gesta  sunt,  attestatione  veridica  presenti  pagine  duximus  inserenda. 
Noverint  igitur  pr(esentes)  et  futuri,  quod  dominus  Conradus  plebanus  de  Nutlon,  suggerentibus  sibi 
parrocbianis  suis  in  Syrikissen  et . . .  multa  prece  iustantibus,  ut  consensum  preberemus,  domum  dotis  et 
aream  in  Syrikissen  commutavit  pro  domo  (eccles)ie  nostro,  que  sita  est  prope  cimiterium  in  eadem 
villa,  ut  ipsa  deinceps  in  dotem  perpetuo  iure  deputetur.  Item  causa,  (que  iam?)  diu  versa  fuerat  inter 
prefatum  dominum  C(onradum)  ex  parte  una  et  parrochianos  suos  in  Syrikissen  ex  altera  super  di(mi- 
dietatem)  proventuum  dotis  eiusdem  ville,  quorum  supplementum  ipse  a  parrochianis  exigebat,  illis  econtra 
renitentibus  atque  (assere)ntibus ,  non  se  debere  defectum  supplere,  quern  ipse  perferret  ex  discessu 
villici  sui,  quern  in  dote  locaverat,  tali  modo  sopita  et  (ordi)nata  est  Cum  dominus  C(onradus)  hac  de 
causa  parrochianos  suos  Paderbornam  citasset  ad  tenninum  prefixum,  medio  tempore  plac(uit)  utrique 
parti  convenire  in  Herswithehusen  in  presentiam  nostram,  ubi,  cum  diu  causa  eorum  ventilata  fuisset, 
tandem  ad  comp(ositionem)  negotii  arbitrium  admissum  est.  Igitur  dominus  C(onradus)  elegit  arbitros 
pro  parte  sua  Adam  nobilem,  Euerhardum  iuniorem  ex  villa,  pars  altera  Euerhardum  seniorem,  Gerhar- 
dum  villicum  in  curia  monachorum.  Simul  autem  ex  utraque  parte  addiderunt  duos  e  fratribus  nostris, 
fratrem  Gonradum  de  Cassele  et  magistrum  Hermannum  de  Noua  Ecclesia  sacerdotes,  (va)llantes  arbi- 
trium sub  pena  quatuor  marcarum,  quas  dabunt  abbati  in  Herswithehusen,  si  quandot  arbitrium  fuerit 
violatum.  Habito  igitur  consilio  hii  omnes  arbitrati  sunt,  ut  habitatores  ville  in  Syrikissen  propter 
reformandam  pacem  re(fun)derent  domino  C(onrado)  quatuor  moldra  avene,  duo  ex  hiis  in  ipso  tempore 
et  duo  sequenti  festo  beati  Martini  non  annuo  set  semel  (tantum).  Deinceps  autem  in  omne  tempus 
annuatim  et  ei  et  successoribus  suis  in  die  dedicationis  capelle  ipsorum  duodecim  graves  denarios  per- 
solvent.  Ipse  vero  plebanus  dotem  asaumet  eamque  per  se  excolet,  aut  cui  voluerit,  excolendam  com- 
mittet,  ita  tamen,  quod  habitatores  sepedicte  ville  in  Syrikissen  prius  ipsam  domum  dotis  competentibus 
edificiis  emendabunt,  horreum  novum  facient  et  in  presenti  tantum  cultorem  ydoneum  in  dote  provide- 
bunt.  Hec  (vero  sub  tali)  forma  ordinata  sunt,  quod  plebanus  in  Nutlon  omnibus  dominicis  diebus, 
sextis  quoque  feriis  atque  in  cunctis  festis,  (que  in  Paderbornensi)  episcopatu  celebriter  peraguntur,  eis 
in  capella  ipsorum  Syrikissen  divina  procurabit,  in  quadragesima  .  .  .  diebus  ad  recipiendam  confessio- 
nem  ifoi  presidebit  et  in  omni  sollempnitate  paschali  ibidem  benedictionem  car  .  .  .  perpetuo  celebrabit, 
sicut  coram  nobis  et  fratribus  nostris  tarn  monachis  quam  laycis  arbitratum  et  confirmatum  est  (Testes) 
huius  rei  sunt:  fratres  nostri:  dominus  Hermannus  de  Susato,  Egenolfus  magister  hospitum,  Arnoldus 
camerarius,  A.  hospitalarius ,  sacerdotes;  Henricus  de  Eleren,  Hermannus,  Henricus  faber,  conversi; 
Cuniki,  Widekin(dus)  ...  us,  filius  eius,  Theodericus,  layci  in  Syrikessen  et  alii  quam  plures.  Acta 
aunt  hec  anno  Domini  millesimo  (duc)entesimo  quinquagesimo  quarto. 

Or.  im  KgL  St-A.  Munster,  Kl.  Eardehausen  Nr.  93,  in  der  Mitte  dutch  JUdusefrass  zerstorL  Siegel 
vom  Pergamentetreifen  ab.  Ueber  Nutlon  und  Sirikessen  zu  vergl.  Ztschr.  XXXVIII,  2,  174. 
Beide,  sehr  havfig  in  Urkk.  saec.  XIII  erwahnt,  lagen  zunschen  Meerhof  und  der  Domdne  Dal- 
hevm.  Die  Rudera  der  Kirche  von  Nutlon  finden  sich  ettca  20  Minuten  von  Meerhof  entfernt  im 
Forstdistrikt  Andreasberg;  erne  echwache  Quelle,  die  dort  entepringt,  fiieest  nach  DcUheim  aft. 
Sirikessen  war  nach  Nutlon  emgepfarrt  und  lag  unweU  der  jetaAgen  Glashuiie  Syeterkamp,  ouch 
Blankenrode  genarmL  Snevede,  von  dem  in  spdtern  Urkk.  (oan  1281  April  7  und  1284  Jan.  2) 
die  Rede  ist,  heiest  jetzt  Out  bezw.  Weiler  Blankenrode;  der  Berg  neben  dieeem  Dorfchen  hat 
aber  noch  den  Namen  Sneveder  Berg  (Spancken). 


Digitized  by 


Google 


1364  348 

588. 

Propst  Ludolf  von  Schaken  ertheUt  gegen  Gddabgabe  eine  Bdehnung.  1254. 
Ludolfus  Dei  gratia  prepositus  in  Scaken  omnibus  hoc  scriptum  inspecturis  eterne  quietis  beatitu- 
dinem.  Quia  que  geruntur  sine  teste,  malignorum  cousilio  in  posterum  sepius  dissolvuntur,  ea,  que  in 
presenti  pagina  continentur,  conscribi  feci m us  et  proborum  virorum  testimonio  roborari,  tali  videlicet 
forma,  quod  nos  de  consensu  totius  capituli  nostri  mansum  unum  in  curiam  Imminchusen  pertinertem 
Iohanni  filio  Hers  ten  nee  non  et  uxori  sue,  suisque  pueris  heredibus  omnibus  tali  porreximus  conditione, 
quod  ecclesie  nostre  singulis  annis  in  festo  beati  Michaelis  gravis  monete  quinque  solidos  persolvant. 
Scientes  etiam  eundem  mansum  predicto  Hersteni  filio  porrectum  in  Elleheplatte  si  turn,  qui  dicitur 
spectare  Imminchusen,  supradictum  mansum  vacare  ecclesie  nostre  decernentes,  6i  dictum  pensionem 
statuto  tempore  non  persolvant.  Et  ut  hec  rata  permaneant  et  inconvulsa,  sigillo  nostro  et  sigillo  civi- 
tatis  Corbecensis  presentem  litteram  fecimus  communiri.  Testes  huius  rei  sunt:  Wernherus  plebanus  in 
Korbike,  Conradus  capellanus  eius;  milites  vero:  Bemardus  de  Dale  wig,  Regenhardus  de  Epe,  Conradus 
de  Epe;  cives  autem  in  Corbike:  Wernerus  de  Barstorp,  Regenhardus  de  Northere,  Arnoldus  de  Ren, 
Godfridus  monetarius  et1)  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  verbi  Domini  Mo.CC°.LIIIl°. 
*)  et  fehlt  in  Abschr. 
Aw  Overhams  Coll.  II  JoL  77»  im  HerzogL  Braunschw.  Landeshauptarchiv  zu  Wol/enbuttel. 

589. 

Graf  Adolf  von  Wdldeck  bekundet  Giiterschenkung  an  Kl  Netze.     1254. 
Nos  A(dolfas)  comes  de  Waldeken  omnibus  Christi  fdelibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit 
salutem.     Ne  ea,  que  fiunt  in  tempore,  per  lapsum  temporis  oblivionis  capiant  detrimentum,  ad  univer- 
sorum  noticiam  duximus  transferendum ,   quod  Hildegundis  relicta  de  Drunge  omnia  bona  sua,   scilicet 
domum  cum  area  et  alia  utensilia  eius  domus  cum  sex  agris  sitis  in  campo  Drunge,  quos  apud  Albertum 
Magnum  et  eius  filios  Albertum  etGotfridum  emptionis1)  titulo  comparavit,  preposito  et  dominabus  beate 
Marie  virginis  in  Nezehe  contulit  liberaliter  propter  Deum,  Godfrido   eius  viro  adhuc  vivente  et  ceteris 
heredibus  voluntate  accedentibus  et  consensu.   Ne  tamen  aliquod  dubium  oriatur,  presentem  litteram  sigillo 
civitatis  duximus  muniendam.     Testes  sunt  huius  rei :  Conradus  Bulemastus,  Ludewicus  de  Vohele,  Andreas 
de  Nezehe,  Hermannus  Brotrump,  Fridericus  plebanus,   Albertus  Parvus,  Thidericus  et  universitas  civium 
in  Waldeken.     Actum  anno  Domini  M°.CC°.L°1III0. 
*)  emptio  tionis  Or. 
Or.  im   Furstl.    Wald.  Archiv  zu  Arohen.     An  PergamenUtreifen  Bruchstuck  des   Waldeckschen  Sie- 
gels  in  weissem   Wachs. 

590. 
Graf  Eeinrich  d.  j.  von  Wdldeck  bekundet  Guterkauf  des  Kl.  Netze.  1254. 
Nos  Henricus  iuvenis  comes  in  Waldeke  omnibus  Christi  fidelibus,  ad  quos  presens  scriptum  per* 
venerit,  in  Domino  salutem.  No  turn  facimus  tarn  preseutibus  quam  futuris,  quod  dominus  prepositus 
Henricus  et  conventus  in  Nezehe  hereditatem  Thetmari,  qui  vocatur  Scinthem,  et  filii  sui  Egeboldi  in 
Drunge  sitam  cum  omni  integritate  pro  summa  quindecim  mar  car  urn  [Hoprietatis  titulo  et  hoc  assensu 
omnium  coheredum  pertinentium  ad  predictam  hereditatem  conpararunt.  Ne  tamen  super  premissis  post- 
modum  aliquod  dubium  oriatur,  presentem  litteram  sigillo  civitatis  in  Waldeken  duximus  muniendam,  hiis 
presentibus:  Conrado  Bulemasto,  Andrea  de  Neze,  Gotfrido  de  Lutterbike,  Walthero  de  Siwardinch(usen), 
Hermanno  Brotrump,  militibus,  Thetmaro  Oppoldo,  Reinboldo  de  Ren  et  uuiversitate  civium  in  Waldeken 
et  aliis  quam  pluribus.     Actum  anno  Domini  M°.C0C.L0IIII°. 

Or.  im  Furstl.  Wald.  Archiv  zu  AroUen.  An  Pergamentotreifen  rundes  Siegel:  auf  gegittertem  Siegelfelde, 
bis  an  den  Rand  reichend,  achtztrahliger  Stern.     Umschrift:   Sigillum  oppidanorum  in  Waldike. 

44* 


Digitized  by 


Google 


344  1264 

591. 

Eddherr  Bernhard  zur  Lippe  verkaufl  mit  Einmilligung  seines  Sohnes  Bernhard  dem  Kl.  Marten- 
fdd  das  vom  Kl.  Herzebrock    fur  Spark  eingetauschte  Hethues.     Unter  den  Zeugen  Bernhardt 
Bruder  Bischof  Otto  von  Munster  und  Simon  von  Paderborn.     1254. 
Gedr.  UB.  Ill,  573.      Vgl.  oben  Nr.  558. 

592, 

Edelherr  Reyenhard  von  Itter  ubereignet  unter  Konsens  der  Seinigen  schon  von  seineni  Voter  dem 

Kl.   Werbe  gegebene  Giiter  nebst  Biensten  und  Abgaben  gleichfalls  diesem  Kloster.     Itter  1254. 

Ne  amicicia  longo  tempore  celebrata  aut  propter  morum  inequalitatem  aut   propter  inmoderatura 

amorem  habendi  valeat  corrumpi,  discretorum  virorum  providentia  rationabiles   actus  buos   consuevit  aut 

per  8criptum  aut  per  honestorum  virorum  testimonium  confirmare.     Nos   igitur,   videlicet  Regenhardus 

nobilis  de   Itere,  do  turn  facimus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod   nostra  uxore  Alheidi   nostrisque 

pueris  Conrado,  Heinrico,  Mabilia   consentientibus  bona  comicie  in  Barstorph,   scilicet  in  allodio  et  in 

duabus  areis  liberis  nobis  attinentibus,  et  in  iudicio  rerum  venalium  in  Werbe,  sicut  bone  memorie  pater 

noster  Conradus  quondum  recognoverat,  eidem  ecclesie  recognoscimus  resignantes,  ab  omni  honere  servili 

et  qualibet  exactione   in  perpetuum  exempta   esse  protestantes.     Preterea1)    si  quid  iuris   vel  honoris 

videbamur  habere  vel  habuimus  in  bonis  predicte  ecclesie,  totum  ad  honorem  Dei  et  beate  virginis  Marie 

genitricis  eius  super  altare   in  Werbe   contulimus  absolute,    ut  tarn  nos  quam  nostri  heredes   universi 

orationum  et  aliorum  operum  iustorum  sepedicte   ecclesie  mereamur  participes  inveniri.     Huius  rei  testes 

sunt:  Wernherus  plebanus  in  Corbike,  Iohannes  frater  eius,  Conradus  sacerdos,  Gotscalcus2)  miles  dictus 

de  Patberg,  Albertus  Wedereue,    Apollonius   et  Otto    fratres  de  Suiderinch(usen) ,    Iohannes  miles  de 

Corbike,  Albertus  magister  consulum  in  Corbike,  Regenhardus  de  Nerdere,  Hermannus  de  Berendorp  et 

alii  quam  plures.     Presentem  etiam  paginam,  ne  calumpniari  valeat,  sigillo  comitis  Widikindi  de  Batten- 

burch  et  nostro  proprio  sigillo  fecimus  roborari.     Datum  Itere  anno  Domini  Mo.CCo.LoIIoII. 

x)  Pretera  Or.      *)  Gotsclacus  Or. 

Or.  im  Furstl.   Wald.  Archiv  zu  Arolsen.     An  Pergamentstreifen  in  gelbem   Wachs    1)  grosses  runde* 

Siegel  dei%  Stadt  Cor  bach;    2)  dreieckiges  Siegel   Regenhards  von  Itter,   nach  links  attfgerichteter 

gekronter  Lowe,     Besiegehmg  durch  den  Grqfen  von  Battenberg  hat  nie  stattgefunden. 

593. 

Schultheiss  und  Rathmdnner  von  Wolfhagen  befreien  ein  Haus  ihrer  Stadt   von  alien  bwrgerlichea 

Abgaben.  1254. 
Nos  Conradus  de  Elvene  schulthetus,  consules  ceterique  burgenses  in  Wolfhagen  omnibus  tarn  pre- 
sentibus quam  futuris  hanc  litteram  inspecturis  notum  facimus  et  publice  protestamur,  quod  nos  hono- 
rabilis  viri  domini  Florencii  nostri  plebani  precibus  annuentes,  de  unanimi  consensu  aream  quandam, 
sitam  in  fine  civitatis  apud  murum  et  apud  altum  propugnaculum,  liberam  assignavimus1)  et  solutam 
necnon  omni  iure  exemptam,  quo  astringi  possint  nostri  cives,  in  perpetuum.  Qua  libertate  plenarie  sibi 
concessa  ultra  tamen  suo  commisimus  arbitrio,  ut,  si  qui  ex  ipsius  locatione  inhabitaverint  aream  supra- 
dictam,  in  nullo  iure  civitati  deserviant,  hoc  tamen  adiecto,  ut  inhabitantes  aream  vigiles  excitent  et  die 
noctuque  custodias  perspiciant.  In  cuius  rei  testimonium  dedimus  sibi  presentem  litteram  sigillis  nostris 
munitam  anno  Domini  Mo.CoC.L  quarto. 

*)  asign.  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  94.      Vom  Pergamentstreifen  das  erste  Siegel  ah, 

ein  Fragment  des  Stadtsiegels,   einen  Wolf  darstellend,  hat  sich  erhalten.      Conradus  de  Eluene 

bezeichnet  sich  in  Urk.  der  Stadt  Wolfhagen  von  1235   als  officialis   domini  landgravii;     oben. 

Nr.  236;  daselbst  auch  schon  Pleban  Florentius  erwdhnt. 


Digitized  by 


Google 


1266  345 

594. 

Vor  Rickter  und  Rathm&nne)ti  von  Marsberg  entsagen  zwei  Briider  von  Bruchbeke  alien  Anfem- 
dungen  gegen  das  El.  Hardehausen.  Marsberg  1254. 
Bertoldus  iudex  et  universi  consules  in  Monte  Martia  omnibus  presens  6criptum  inspecturis  salutem 
in  Domino.  Ut  geste  rei  Veritas  ad  notitiam  veniat  presentium  et  futurorum,  tenore  pre6entium  pro- 
testamur,  quod  germani  de  Bruchbeke,  videlicet  Iobannes  et  Conradus,  integre  et  absolute  nulla  inter- 
posita  conditione  renuntiaverunt  cause,  quam  babebant  adversus  ecclesiam  in  Herswithehusen,  recognos- 
centes  coram  nobis  et  pluribus  honestis  viris,  quod  vim  et  iniuriam  irrogassent  eidem  ecclesie.  Ne  igitur 
ipsa  causa  ulla  occasione  in  redivivam  transeat  litem  et  iniuriam  ad  detrimentum  fidei  et  honestatis 
eorum,  formam  renuntiationis  presenti  pagine  inserendam  et  sigillo  universitatis  nostre  duximus  confir- 
mp.ndam.  Testes  buius  rei  sunt:  Wezcelus  magister  burgensium,  Alradus  miles  de  Horhusen,  Olricus  de 
Weistem,  Iobannes  Saxo,  militares;  Machurius,  Iohannes  monetarius,  Bertoldus  de  Huxsaria,  Iohannes 
Scechtere,  Henricus  Morel,  Hermannus  Vleisengere,  Wigandus  de  Scerue,  Winandus  frater  eius,  Herman- 
nus  gener  Hermanni  quondam  monetarii,  Bernhardus  Welpen,  Henricus  de  Lateruolt,  consules;  Ludolfus 
de  Capella,  Albertus  gener  eius  et  Henricus  filius  eius,  Hermannus  Magnus,  Helwicus  de  Huxaria,  Her- 
mannus Slichwecke,  Conradus  de  Yborg,  Ludolfus  de  Nutlon,  Theodericus  de  Geismaria,  Conradus  et 
Bernardus  Negilin  et  alii  quam  plures.     Anno  Domini  Mo.C°C.LII°IL  in  Monte  Martis. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  El.  Hardehausen  Nr.  95.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab. 

595. 

Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Erzbischof  (Eonrad)  von  Koln  und  den  Prior  der  Domini- 
kaner  daselbst  mit  Prufung  und  eventuett  Bestdtigung  der  W<M  des  Hdmershduser  Mdnchs  Her- 
mann zum  Abt  des  Elosters.     Neapd  1255  Ianuar  28. 
Gedr.  UB.   V,  547.    Potthast,  15654. 

596. 

Graf  Adolf  von   Waldeck   Zeuge   Ednig    WUhdrns   fur  Worms,  Speier,    Gottfried    Herrn    von 
SuUsburg.     Mainz  1255  Ianuar  31,  Speier  1255  Februar  13  find  Mdrz  12. 
Bohmer-Ficker,  Regg.  imp.  V,  5216,  5221,  5238. 

597. 

Die  Grafen   von  Arnsberg,   Otto  von  Attena,  Engdbert  von  der  Mark,   die  Edlen  Dietrich  von 

Neuenlimburg,  Berthdd  von  Bur  en,  Dietrich  von  BUstein,  MarschaU  Albert  von  StGrmede,  Heinrich 

Schultheiss  von  Soest,  Goswin  von  Bodenberg,  Heinrich  (von  Vitinghof),    Albert  von  HOrde  und 

Hire  Verbimdeten  berichten  Papst  Alexander  IV.,  doss  Bischof  Simon  von  Paderborn  unter  Miss- 

achiung  des  wegen  der  Burg  Sabkotten  geschlossenen  Vertrags  diesdbe  befestigt  und  von  ihr  aus 

r&uberische  EinfOlle  ins  Herzogthum  West f aim  gemacht  habe,  dann  mit  dem  Grafen  von  Mich 

u.  a.  Feinden  der  EiUner  Kirche  verbUndet  im  verflossenen  Sommer  mit  grossem  Heer  in  Westfalen 

eingefatten  und  in  offener  FddscfUacht  gefangen  sei;  der  jenseits  des  JRheines  wettende  Erzbischof 

(Eonrad)  von  ESln  stehe  dieser  Gefangennehmung  fern.     (1254)  1255  Februar  12. 

Or.  im  Egl.  St- A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.-  192.    An  Pergamentetreifen  Rests:  1)  an  zweiter 

Stelle  des  Siegele  A.'s  v.  Horde  (Rod  mit  ubergelegtem  Turmerkragen);  2)  an  dritter  G.'s  v.  Ro- 

denberg    (Turmerkragen);    3)  an  funfter  B.'s  v.  Bur  en;    4)  an  siebenter  We  v.    Vitinghof  wohl- 

erhaUenee  dreieckigee  Siegel,    rechtsschrager  Balken  mit  drei  Eugeln  belegt,  Siegelfeld  schraffirt 

Umechrift:  Sigillum  Henrici  de  Vitinghov.     Naeh  Siegelzeichnung  in  Mec.  II,  70  p.  208  befand 

etch  an  ereter  Stelle  Siegel  G.'s  v.  Arnsberg,  an  vierter  Dietrichs  v.  BUstein,  an  sechster  H.'s  ».. 

Soest.    Gedr.  zuletzt  UB.  V,549. 


Digitized  by 


Google 


346  M56 

598. 

Graf  Adolf  von  Dated  behmdet  Ueberlassung  eines  Zehnten  an  Kl.  Lippoldsberg  mit  Genehmigung 

des  Paderborner  Bischofs.  Nienovet  1255  Mtirz  4. 
In  nomine  Domini  amen.  Adolfus  Dei  gratia  comes  de  Dasle  omnibus  huins  pagine  inspectoribus 
in  perpetuum.  Ordinata  temporum  necesse  est  scripto  et  testibns  roborari.  Ea  propter  notum  esse 
volumu8  universis,  quod  nos  consensu  filiorum  nostrorum  simul  et  nepotum  ac  matris  ipsorum  decimam 
no8tram  in  Helmwardessen x)  ecclesie  de  Lippoldesberge  in  pignore  obligavimus  acceptis  a  domino 
Theoderico  ipsius  ecclesie  preposito  sex  marcis  argenti  examinatL  Tempore  procedenti  complacuit  ecclesie 
ipsam  decimam  totam  sibi  in  perpetuum  conquirere.  Ad  quod  gratanter  nos  assensum  dantes  rursum 
cum  filiis  et  cognatis  nostris  acceptis  item  sex  marcis  a  preposito  predicto  fide  militari  promisimus  ius 
proprietatis  ipsius  decime  a  domino  Paderburnensi  episcopo  elaborare.  Et  ut  hoc  factum  nostrum  robur 
firmitatis  perpetue  obtineat,  presentem  paginam  nomine  nostro  et  filiorum  nostrorum  nee  non  eogna- 
torum  nostrorum  conscriptum  utriusque  fecimus  roborari  et  ecclesie  tradi,  adhibitis  viris  honestis  pro 
testibus  cum  litteris  concessions  domini  episcopi  Paderburnensis.  Actum  dominice  incarnationis  anno 
mille8imo  ducentesimo  LV,  datum  in  castro  Nienouere  quarto  Nonas  Marcii. 

*)  sben  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Marburg,  Kl.  Lippoidsberg.     An  gefiochtenen  Hanfschnuren  dreieckiges  Siegel  de* 

Ausstellers:  Eirschgeweih.     Umschrift  f  S.  Adolfi  comitis  de  Nigenwere. 

599. 

Rathmanner  von  Marsberg  bekunden  Ueberlassung  von  Gutern  in  Ofcer-Esbike  an  Kl.  Bredelnr 
seitens  Ludolfs  (v.  Dalwigk)  fur  die  Seelenruhe  seines  Voters.  (1254)  1255  Maris  20. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Omnibus  banc  litteram  visuris  consules  Montis  Martis 
notum  fore  cupimus,  sicut  parti m  relatu  veridico  intelleximus,  partim  ipsi  vidimus  et  audivimus,  quod,  cum 
Elgerus  miles  adhuc  viveret,  speciali  quamplurimum  affectu  et  familiaritate  circa  claustrum  Breydelar 
movebatur,  unde  cum  egrqtaret,  zelo  eiusdem  favoris  et  dilectionis  tactus  intrinsecus,  sepulturam  ibidem 
eligens  decern  marcas  legal  i  urn  denariorum  pro  remedio  anime  sueeidem  claustro  legavit,  committens  in  time 
uxori  sue  domine  Cunegundi  et  Ludolfo  filio  suo,  quatinus  interim  duas  marcas  legalium  denariorum  claustro 
persolverent  annuatim,  quousque  decern  marcas  ex  integro  solverent  claustro  eidem;  presentibus  fratribus 
claustri  Bernardo  filio  suo  et  Iohanne  de  Fleictorpb.  Postea  cum  Domino  vocante  obisset,  Bredelar, 
sicut  petivit,  ad  sepeliendum  est  delatus.  In  qua  sepultura  predictus  filius  suns  L(udolfus)  et  uxor  com- 
missum  sibi  devote  adimplentes  proventus  duarum  marcarum  de  decima  in  Ratbleuinchusen  vel  Osninge 
annuatim  percipiendos  pro  salute  anime  domini  sui  El(geri)  et  amici  claustro  iam  dicto  sollempniter 
obtnlerunt,  quousque  decern  marcas  claustro  persolverent.  Huic  oblationi  presentes  fuerunt  defuncti 
El(geri)  consanguinei  et  amici,  Widekyndus  abbas  de  Bredelar  et  suus  conventus,  Ludolfus  prepositus 
de  Scaken,  Gerbardus  de  Thuiste  plebanus,  Iohannes,  Wernerus,  Godescalcus,  Hermannus  fratres  dicti 
Path  berg,  Bernardus  de  Dalewich  frater  dicti  El(geri)  et  filii  sui  Bernardus  et  Elgerus,  Iohannes  dc 
Pathberg,  Hermannus  gogravius  de  Medehike,  Thidericus  de  Mederike,  Alradus  de  Horhusen  et  Bodo 
filius  suus,  Adam  de  Aspe  et  Arnoldus  gener  eius,  Thidericus  et  Fredericus  fratres  dicti  de  Horhusen, 
Regenhardu8  de  Epehe,  Alexander  de  Eskeberg,  Conradus  de  Epehe,  Iohannes  de  Curbike  et  Heyno 
frater  suus,  Waligo  de  Ense  et  fratres  sui,  Thidericus  et  Florinus  de  Rekerenchusen,  Albertus  de  Lutersen, 
Gozwinus  de  Wethen,  Iohannes  de  Osterhusen,  Albertus  de  Brunhardessen,  Gerlacus  Dikeberus  et  Elgerus 
et  Bernardus  fratres  sui,  Otto  de  Suiderinchusen  et  Amplunius  frater  suus,  Godescalcus  de  Mulenhosen, 
Albertus  de  Mulenhusen,  Walo  etWigandus,  burgenses  de  Medebike.  Cum  vero  tempus  solutionis  ad- 
venisset,  quo  predictus  Ludolfus  illas  duas  marcas  prefato  claustro  solvere  deberet,  quia  pre  diversis 
debitis,  quibus  obligatus  fuerat,   solvere  non  potuit,   tunc  claustro  in  duodecim  marcis  tenebatur,  ex  eo, 


Digitized  by 


Google 


1266  347 

quia  decern  marcas  debitus  erat,  quas  pater  suus  pro  anima  sua  claustro  legarit.     Uncle  idem  Ludolfua 
ad  civitatem  nostram  una  cum  amicis  suis  accessit  et  bona  quedam  sua  in  superiori  Esbike  sita,  que 
pro  8eptem  marcis  Hermanno  de  Meinboldinchusen  obligata  claustrum  red  emit,  Godescalco  de  Pathberg 
socero  suo  mediante,  tarn  pro  hiis  septem  marcis  quam  pro  illis  duodecim  pro  anima  patris  sui  debitis 
eidem  claustro  coram  nobis  sollempniter1)  assignavit  cum  omnibus  pertinentiis  suis  perhenniier  habenda, 
omni  iuri  suo  in  eisdem  bonis  habito  publico  cedens,  uxore  sua  et  predicta  domina  Canegunde  vidua 
patris  sui  plenarie  consentientibus.     Et  ut  eadem  bona  claustrum  sine  impulsatione  possideret,  Henrico 
de  Capella  et  suo  sororio  Ludolfo,  burgensibus  nostris,  vice  claubtri  prefatus  Ludolfus  absolute  ea  in 
dominio  porrexit,  tarn  diu  eodem  dominio  inviolabiliter  durante,  quousque  claustrum  proprietatem  eorun- 
dem  bonorum  consequeretur,  hoc  adiecto,  ut,  si  quandoque  ante  habitionem  proprietatis  idem  Ludolfua 
eadem  bona  reemere  vellet,  claustro  prius  decern  et  novem  marcas  legalium   denariorum  restitueret  et 
in  pace  ea  possideret.    Sin  autem,  tunc  claustrum  perpetuo  possessionem  eorundem  bonorum  libere  et 
quiete  potiatur.    Ne  igitur  super  possessione  eorundem  bonorum   predicto  claustro  questio  alicuius  ad- 
inventionis  moveatur  imposterum,  presentem  cartam  in  argumentum  veritatis  rogatu  prefati  Ludolfi  tarn 
sigillo  nostro  quam  soceri  sui  Godescalci  de  Pathberg  firmiter  roboramus.     Acta  sunt  hec  anno  gratie 
M0.C°C.L0II0IL9   indictione  XIL,  in  vigilia  sancti  Benedicti  abbatis,  eo  tempore  domino  Symone  Pader- 
bornensi  episcopo  a  domino  Conrado  Coloniensi  archiepiscopo  in  captivitate  detento.     Huius  rei  testes 
sunt  iam  dicti:  Alradus  de  Horhusen  et  Bodo  filius  suus,  Thidericus  de  Horhusen,  Wezelus  magister  con- 
silium, Bertoldus  index,  Ludolfus  de  Capella,  Hermannus  sororius  monetarii,  Herm annus  de  Flessenger, 
Lubbertus  sartor,  Conradus  de  Tburg,  Bichbertus  et  consules  omnes  et  alii  quam  plures. 
a)  sollepniter  Or. 
Or.  vm  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  52.     An  geflochtenen  blauweissen  Schnuren  in  weissem 
Wach8    1)  Siegel  der  Stadt  Marsberg;   2)  Gottschalks  v.  Pcdberg.     Wegen  Erwdhnung  der  Ge- 
fangenschaft  B.  Simons  v.  Paderborn  gehort  die  Urk.  ins  Iahr  1255  tend  ist  bet  ihr  Kolner  Datir 
rung  anzunehmen.     Dass  diese  Erscheimmg  nicht  vereinzelt  ist,  beweisen  unten  die  Urkk.  von  1255 
September  22,  (1255)  1256  Ianuar  12  und  (1256)  1257  Ianuar  28.  (Gedr.  Seibertz,  UB.  Iy  289, 
291,  292).     Am  22.  September  1255  urkundet  der  urn  1243  gewdhlte  Abt  Widukind  von  Bredelar 
noch;  dagegen  wird  M°.C0C.L°Vo  pridie  Idus  Ianuarii  schon  sein  Naehfolger  Heinrich  II.  erwdhnt 
(Seibertz  I,  S.  358),  mithin  gehort  die  Urk.  ins  Iahr  1256.    Da  mm  Mo.CoC.LoVL,  V.  Kalendas 
Februarii  (Seibertz  I,  S.  364/.)  Heinrichs  Naehfolger  Alexander  genannt  wird,  mvss  diese  Urk.  toohl 
2U  1257  gesetzt  werden.     Alle  diese  Urkk.  stammen  von  derselben  charakteristischen  Sehreiberhandy 
die  ein  paar  Iahrzehnte  hindurch  die  meisten  Bredelarer  Urkk.  geschrieben  hat      Wie  lange  und 
ob  ohne  Unterbrechung  die  Kolner  Datirung  in  Bredelar  massgebend  gewesen,   lasst  sich  bei  dem 
luekenhaften  Material  schwer  ermitteln.   Wdhrend  oben  beiNr.  520  und  521  (1253  Ianuar  12  und  17) 
kavm  an  Kolner  Zeitrechnung  zu  denken  ist,  da  die  hierzu  gehorige  Nr.  519  (1253  Ianuar  2)  eine 
Paderborner  Hand  schrieb,  muss  man  diesetbe  unten  zu  Nr.  603  (1255  turn  5)  wegen  der  begleir- 
tenden  Umstdnde  ah  wahrscheinlich  annehmen. 

600. 

Konig  Wtthelm  ernennt  den  Orafen  Adolf  von  Wdldeck  zu  seinem  und  des  Reichs   aUgemeinen 

IustUiar.  Wetzlar  1255  Mtirz  21. 
Or.  im  Kgl.  St- A.  Dusseldorf,  Kurkoln  Nr.  147.  Auf  der  Ruckseite  von  Hand  s.  XIII:  Gommissio 
domini  Wilhelmi  regis  Bomanorum  directa  domino  deWaldecgin  pro  defensione  terre.  Siegel 
vom  angehdngtenPergamentstreifen  abgefaUen.  Vgl.  Bohmer-Ficker,  Regg.  imp.  V,5246,  (wo  Drucke)9 
uber  dieses  Amt.  Unterm  selben  Datum  Rundschreiben  Wilhelms  an  alle  geistlichen  und  welUichen 
Fursten  uber  die  Ernemwng  Adolfs  (Bohmer-Ficker,  V,  5247).    In  dieser  Eigenschajt  tritt  Adolf 


Digitized  by 


Google 


348  1255 

auf:  Konig  Wilhelm  beauf tragi  ihn  mit  Entschddtgtmg  der  Erben  Gerhard*  von  Eppstein  aus 
Rekhsgut;  Boppard  1255  Marz  23  (B.-F.  V,  5250).  Adolf  wird  u.  a.  als  Schiedsrickter  im  Streit 
zwischen  K.  WUhelm  und  Schenk  Walter  von  Limburg  genannt;  Speier  1255  Marz  31  (B.-F.  Vf 
5227*).  Ghraf  Adolf  von  Waldeck  s.  imperii  procurator  generalis  per  Germaniam  constitutes 
fordert  Gr.  Peter  von  Savoyen  zum  Schutz  der  Reichsrechte  im  Konigreich  Burgund  ayf;  1255 
Mai  7  (Bohmer  Regg.  imp.  von  1246—1313,  Reichssachen  S.  351  Nr.  31).  Gr.  A.  v.  W.  iusti- 
ciarius  reipublice  setzt  das  Kapitel  von  St.  Gereon  in  Koln  tmeder  in  Besitz  von  Gutern  in  Nacken- 
heim;  Maim  1255  Mai  23.  (Gedr.  Gudenus,  Cod.  dipt.  /,  p.  651.)  Mehr  ah  70  Stddte  sckreiben 
an  den  Konig,  mit  der  Bitte  urn  Bestdtigung,  uber  Grundung  des  Landfriedensbundes  median te 
nobili  viro  Adolfo  de  Waldecke  imperialis  aule  iustitiario;  Mainz  (1255)  Iuni  30.  (Gedr.  tu  a. 
Man.  Germ.  hist.  IV,  373.  Ueber  die  Verhandlungen  am  Peter-  und  Patdstage  in  Gegenwart 
Adolfs  daselbst  p.  372.  Vgl.  Bohmer  I.  c.  Nr.  33.)  Genannte  Stddte  bestdtigen  die  in  Gegenwart 
Adolf 8  getroffenen  Beschlusse;  gedr.  Weizsacker  in  Loher,  Arch.  Ztachr.  IV,  273  mit  Erldu- 
terung.  Konig  WUhelm  atellt  bezuglich  Handhabung  dee  Landfriedens  feet,  dose  Beachddigte  vor 
ihm  oder  eeinem  Hofrichter  Gr.  Adolf  v.  W.  Recht  suehen  sollen;  Oppenheim  1255  November  10 
(B.-F.  V,  5282)  und  beauftragt  ihn  (iusticiarius  provincialis)  mit  Entschddtgtmg  eines  Strass- 
burger  Ritters;  Maastricht  1255  November  17  (B.-F.  V,  5285.)  Vgl.  hierzu  Senckenberg,  Observ. 
de  iudicio  camerali  hodierno,  22  und  Varnhagen,  Grundlage,  304  Anm.  f 

601. 

Bath  und  Burger  der  Stadt  Her  ford  versprechen  dem  mit  Mainz  und  andern  Sttidtm  verbundeten 
Koln  vom  Margarethentage  an  ein  neunjahriges  Landfriedensverhaitniss.     1255  Mai  15. 
Gedr.  Ennen,   Quellen  zur  Gesch.  d.  St  Koln,  II,  349  Nr.  342.    Verz.  Korth,   Mitth.  aus  dem  Kolner 
Stadtarchiv  I,  3,  38  Nr.  212. 

602. 

Berthold  d.  &.  von  Bur  en  bekundet,  dass  Herbold  von  Heddinghausen  seine  Guter  in  Hemmern 
dem  Kl  Abdinghof  verkauft  hat.  Biiren  1255  luni  5. 
Venerabili  domino  . .  abbati  beati  Pauli  in  Paderbornen  B(ertholdus)  senior  (d)e  Buren  paratum  pro 
posse  suo  famulatum.  Intelleximus,  quod  Hereboldus  de  Eddinc(husen),1)  necessitate  compellente  bona  sua  in 
Hethemere2),  que  de  manu  vestra  in  pheodo  habuit,  vobis  et  vestro  conventui  pro  quatuordecim  marcis 
legalium  denariorum  vendidit,  (que)  bona  uxor  ipsius  ettres  pueri  sui  nunc  nati  et  ipse  Hereboldus s)  cum 
•duobus  (f)iliis  s(or)oris  sue,  scilicet  Bertrammo  et  Herboldo,  in  manus  vestras  cum  omnibus  u(til)itatibus 
«t  pertinentiis  et  cum  illo,  (quod)  in  vulgari  dicitur  scharameth,  quod  idem  Hereboldus  paulo  ante  (ad) 
dicta  bona  compa(r)avit,  resignaverunt  liber(e  et)  abs(o)lute.  Unde  nos  vestre  dilectionis  intuitu  (et  ip)sius 
Beritrammi4)  ad  maior(em  huiu)s  f(acti)  eviden(ti)am  et  stabilitatemipr(e)sentem  l(itteram)  vobis  conferimus 
(sigilli)  nostri  munim(i)ne  communitam.   Datum  i(n)  B(u)ren  anno  Domini  Mo.OC.LoV.,  in  die  beati  Bonifacii. 

*)  Kbnnte  in  A  Edum  heissen.    *)  Hetheme  B.    *)  Herboldus  B.    4)  Hereboldi  ad  petitionem  B. 
Or.  sehr  beschddigt  im  diplomat  Apparat  der  Umv.-Bibliothek  Gottingen  Nr.  91  (A);  Siegel  mit  Be- 

festigung  ab.  Abdinghofer  Kopiar  von  1374,  St-A.  Munster,  Msc.  VII.  4217  f.  166  (B);  hiernach 

ergdnzt.     In  B  wird  hinzugefugt:  littera  super  bonis  in  Hethemere  iuxta  oppidum  Ruden,  also 

Hemmern  bei  Ruthen. 

603. 

Bathmannen  van  Marsberg  bekunden}  dass  genannte  GiUer  des  Hermann  gen.  Tregd  und  seines 

Bruders  Konstantin,  von  denen  ein  Thett  (1253)  1254  lanuar  29  iiberlassen  wurde,  nun  gam  in 

Besitz  des  Kl.  Breddar  tibergegangen  sind.     Marsberg  (1254)  1255  Iuni  5. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.     Omnibus  hanc  litteram   visuris   consules    Montis 

Martis  de  visis  et  auditis  loqui  veritatem.    Notum  fore  cupimus  tarn  modernis  quam  postfuturis,   quod 


Digitized  by 


Google 


34fr 

-duo  milites  fratres  et  coheredes  Hermannus  cognomento  Tregel  et  Constantinus  bona  quedam  habuerunt 
in  ecclesiali  villa  Esbike  6ita  superius  fonte1)  bereditario  iure  ad  eos  devoluta  et  nostro  tempore  quiete 
ea  possederunt,   de  quibus  partim  bonis  Constantinus  iunior  frater  consentientibus   filiis  suis  Hermanno 
et  Alberto  et  filiabus  et  fratre  suo  Hermanno  et  filiis  suis  Constantino  et  Hermanno   et  heredibus   do- 
minum  Widekindum  abbatem  de  Breydelar,  Heinricum  priorem  et  conventum  ibidem,  ordinis  Cysterciensis, 
convenit,  ut,  si  partem  suam  dimidiam  eorundem  bonorum  emere  vellent,  libenti  animo  assentiret.   Sicque 
median tibus  honestis  viris  Alberto  de  Lutersen  socero  suo,  Hermanno  fratre  suo  iam  dicto,  militibus,  et 
Elgero  Dikeber  genero  suo  dimidietatem  eorundem  bonorum  cum  omnibus  pertinentiis  suis,  agris  videlicet 
cultis  et  incultis,  silvis,  pr.itis,  pascuis,  aquis  aquarumque  decursibus  predicti  claustri  fratribus  pro  decern 
et  septem  marcis  legalium  denariorum  vendidit  et  omni  iuri  suo  in  eisdem  bonis  babito  cum  heredibus 
publice  cessit,  porrigens  bona  eadem  una  sum  fratre  suo  predicto  et  heredibus    Heinrico  de  Capella  et 
Heinrico  de  Odenhusen  hominii  iure  vice  claustri  prefati   tarn   diu  in  hominio  habenda,  quousque  idem 
claustrum   ius   proprietatis  eorundem  bonorum  elaboret.     Eo   tempore    eiusdem  Constantini   senior  filius 
Hermannus,  cum  in  predicto  claustro   religioni  se   redderet,  promisit  manifeste,   quod,   si  vel  in  ordine 
perseveraret  necne,  nichilominus  hunc  contractum  ratum  haberet.    Acta  sunt  hec  anno  gratie  M0C0C.L0II°I. 
indictione  XL,  III°I.  Kalendas  Februarii.     Postea  anno  evoluto  et  dimidio  fratres  predicti  claustri  alteram 
dimidiam  partem  eorundem  bonorum  cum  omnibus  pertinentiis  suis,  sicut  superius  dictum  est,   ab  Her- 
manno Tregel  fratre  seniore  consentientibus  filiis  suis  Constantino  et  Hermanno  et  fratre  suo  Constantino 
prefato  et  heredibus  pro  viginti  marcis  legalium  denariorum  legitime  comparaverunt,  maxime  ea  ratione, 
quia  partem  dimidiam   eorundem   bonorum  emerant,    et  ne  cum  habente  alteram  in  divisione  agrorum 
disceptarent.     Predictam  summam  fratres  claustri  prelibati  utrisque  militibus  fratribus    et  coheredibus 
integro  persolverant,  et  ipsi  milites  eandem  in  us  us  utiliores   converterunt,  bona   sua  alia   diu  obligata 
exinde  redimentes.    Deinde  quia  bona  eadem  iam  dicti  milites  feodali  iure  a  nobilibus  de  Waldeke  tenue- 
runt,  ob  maiorem  firmitudinem,  ut  claustrum  prefatum  nullum  a  quoquam   de  eisdem   bonis  imposterum 
sustineret  impedimentum,  bona  eadem  ambo  fratres  prenominati  iterato  in  hoc  postremo  contractu  unanimi 
voluntate  et  consensu  puerorum  suorum  et  heredum  iam  dictis  Heinrico  de  Capella  et  Heinrico  de  Oden- 
husen, burgensibus  nostris,  hominii  iure  porrexerunt,  tali  hominio  tarn  diu  inviolabiliter  durante,  quousque 
idem  claustrum  proprietatem  eorundem  bonorum  consequatur.    Sic  isti  bona  ipsa   ex  parte   claustri  dicti 
susceperunt,    et  prefati  milites  omni  iure  suo  in   eisdem  bonis  habito   penitus    cesserunt   promittentes 
adeo,    ut,   si  alter  istorum  burgensium  vel  ambo   morerentur,  aliis,   quibus  claustro  memorato   placeret, 
iterum  ipsi  milites  vel  eorum  heredes  porrigerent.     Et  hec  tarn  promissio  quam  cessio,  uti  moris  est,  et 
ut  id  fieri  decebat,  iudiciali  sententia  est  confirmata.     Ut  autem  huius  emptionis   contractus   firmus    in 
evum    permaneat   et    inconvulsus,    presens  scriptum  sigilli   nostri   appensione   rogatu  claustri  prefati  et 
eorundem  militum  in  testimonium  huius  facti  fecimus  roborari,  ne  quis  timore  Dei  abiecto  presumat  hoc 
rationabile    factum  immutare.      Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C0C.L0III°I„  indictione  XII.     Datum  in 
Monte  Martis  Nonas  Iunii.     Huius  rei  testes   sunt:  Adam  de  Aspe  et   Arnoldus  de  Roderichessen   gener 
suus,    Alradus  de  Horhusen,  Albertus  gogravius  de  Mederike,  Iohannes  etConradus  fratres  de  Brocbike, 
Olricus  de  Westhem,  Gerlacus  Dikeber  et  Elgerus  et  Bernardus  fratres,  Albertus  et  Gerlacus  fratres  de 
Mulenhusen,  Erpo  de  Esbike,  Werno  et  Iohannes  fratres  de  Westhem,  milites  et  militares;  Wethzelus 
magister  consulum,    Bertoldus  iudex,  Conradus  monetarius,  Ludolfus  de  Capella,   Godefridus  de  Eleren, 
Iohannes  Scathbale,  Wigandus  et  Wideroldus  et  Nicolaus  fratres,  Lubbrandus  Sartor,  Heinricus  Crispus, 
Hermannus  superius  theatro,    Hermannus    de  Flcssenger,    Iohannes  monetarius,    Iohannes   Wundengot, 
Bertoldus   et  Helmwicus  fratres  de  Huxoria,    Iohannes   Hauesalde,   Wigandus   et  Winandus  fratres  de 
Scerue,  Heinricus  Morel,   Gerlacus  de  Thuiste,    Conradus  de  Yburg,   Heinricus  de  Kulethe,    Sigenandus, 
Richbertus  et  consules  omnes  Montis  Martis  et  alii  quam  plures. 

x)  ecclesiali,  Esbike  und  superius  fonte  von  Hand  Ende  saec.  X  V  auf  Rasur  yenchrieben. 
Westf.  Urlc-Buch  IV.  45 


Digitized  by 


Google 


350  1255 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Minster,  KL  Bredelar  Nr.  51.  An  geflochtenen  blauweissen  Leinensdmuren 
gelbem  Wachs  Siegel  der  St.  Marsberg.  Die  folg.  Nr.  vom  13.  Iuni  1255  (Indikdon  13)  ist 
officielle  Beurkundung  des  obigen  Vorganges  durch  Iohannes  v.  Padberg,  eine  Pause  von  mehr  aU 
einem  lahre  also  unwahrscheinlich.  Darum  ist  in  dieser  oder  m  der  folg.  Nr.  dieDaUrung  irrig; 
wohl  eher  in  dieser,  da  wir  fur  den  ersten  Vorgang  Kolner  Daiirung  annefvmen  duff  en,  und  dann 
1255  zusetzen  ist.  Dafur  spricht  auch  folgendes:  NachNr.443  einerseits9  447  und  448  anderseiU 
hat  1251  der  Wechsel  des  magister  consilium  in  Marsberg  zwischen  Iuni  23  und  luli  8  {bez*  22) 
also  wofd  urn  Iohannis  stattgefunden.  Duff  en  wir  dies  fur  das  13.  Jh.  verallgemeinern,  voofur  die 
durftigen  Angaben  in  den  nachfolgenden  und  bei  Seibertz  gedr.  Urkk.  zu  sprechen  scheinen,  (um  1270 
taucht  statt  des  magister  ein  proconsul  auf),  so  passt  1255  eher  als  1254:  Oben  Nr.  554  (1254 
Ianuar  2)  ist  Conradus  de  Yburg  magister  consilium,  er  tritt  um  Ende  Iuni  zuruck,  an  seme 
Stelle  bis  1255  Ende  Iuni  erscheint  Wetbzelus  (s.  o.)y  der  auch  in  Nr.  599  genannt  irird. 

604, 
Iohann  von  Padberg  bekundet  dbige  Gitter&berlassung.  Padberg  1255  Iuni  13. 
Omnibus  banc  litteram  visuris  Iohannes  dominus  castri  in  Patbberg  notum  esse  cupimus,  quod 
Hermannu8  miles  cognomento  Tregel  et  Constantinus  miles  fratres  et  coberedes  bona  quedam  in  ecclesiali 
Essibe  quiete  habuerunt  et  ab  omnibus  progenitoribus  suis  pacifice  possederunt,  que,  quia  pro  situ  suo 
claustro  in  Bredelar  cont'gua  fuerunt  et  commoda,  fratribus  eiusdem  claustri  de  pleno  consensu  puero- 
rum  suorum  Constantini,  Hermanni,  Alberti  et  Hermanni  et  Th(iderici)  pro  triginta  et  septem  marcis 
legalium  denariorum  vendiderunt,  de  quibus  alia  bona  sua  diu  impignorata  redemerunt.  Deinde  predicta 
bona  rogatu  et  voluntate  claustri  ad  babundantem  cautelam  presentibus  honestis  viris  in  Montis  Martis 
theatro  Heinrico  de  Capella  et  Heinrico  de  Odenhusen  feodali  iure  porrexerunt,  ita  ut,  si  alter  illorum 
obiret,  iterum  cui  claustro  placeret,  sine  omni  munere  et  difficultate  ipsi  vel  heredes  eorum  porrigerent, 
quousque  claustrum  proprietatem  consequeretur,  unde  omni  iuri  buo  in  eisdem  bonis  habito  publice  ces- 
serunt.  Et  hec  cessio  sententia  seculari,  uti  moris  est,  confirmata  est.  Hec  predicti  milites  et  filii  eorum, 
quia  omnia  ita  processum  habuerint,  coram  nobis  protestati  sunt  rogantes,  quatinus  hanc  litteram  ob 
maiorem  firmitudinem  bulla  nostra  signaremus,  quod  libenter  ob  honorem  beate  Marie  et  favorem  claustri 
fecimus,  pro  posse  nostro  claustro  in  omnibus  cooperari  cupientes,  ut  his  bonis  cum  omnibus  pertinentiis 
suis  legitime  comparatis  quiete  utatur  et  fructuose.  Huius  rei  testes  sunt:  Thetmarus  in  Patberg  pie- 
banus,  Hermannus  de  Ythere,  Godescalcus  et  Helmwicus  fratres  de  Keldinchusen,  Bernardus  de  Walber- 
nincbu8en,  Conradus  superius  foro,  Gerlacus  Rex,  Iohannes  Braxator  et  alii  quam  plures.  Datum  Path- 
berg  anno  gratie  M0.C°C.L°Vo.,  indictione  XIII.,  Idus  Iunii. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  55.  An  Pergamentstreifen  Bruchstuck  des  schildforndgen 
Siegels  Ls  v.  P.,  quergetheitiy  oben  zwei  Fehreihen,  unten  schrajfirt  Auf  dem  angehefteten  gleichzeitigen 
Regest:  Privilegium  Iohannis  iunioris  de  Patberg  de  cessione  Hermanni  Tregelonis  u.  s.  to. 

605. 

Mainz  macht  den  westftilischen  Sttidten  MittheUung  uber  Versammlung   behufs  Handhabung  des 

Landfriedens  Mainz.     1255  Iuni  21. 
Gedr.  Ermen,  Quellen  zur  Gesch.  d.  St.  Koln  II,  353.     Daraus  UB.  III9  1741.     Vgl.  hierzu   Weiz- 
sdcker,  Stddtebuna\  74;  Arch.  Ztsvhr.  IVy  278;  Zurbonsen  in  Westdeutsche  Ztschr.  II,  48. 

606. 

Graf  Gottfried  von  Arnsberg   bekundet    Ueberlassung   eines  Hofes    in   Weslar    an  Kl.  Bredelar, 

1255  Mi  6.     Eversberg  (1256)  Februar  24. 

Omnibus   hanc   litteram    visuris,   Godefridus   Dei   gratia    comes    in   Arnesberg   pacem  et  veritatem 

diligere.     Tenore    presentium  modernis    et  futuris  innotescimus ,    quod   domnus  Wydekyndus   abbas  de 

Breydelar  et  suus   conventus,  ordinis   Oysterciensis,   aream  quandam   in  Weslere   retro    ecclesiam  sitam, 

curie  eorum   ibidem  contiguam,  ab  Ambrosio  clerico  dicto  de  Weslere,  cui  eadem  area  proprietario  iure 


Digitized  by 


Google 


1255  351 

pertinebat  et  nostro  tempore  quiete  posse dit,  titulo  emptionis  comparaverunt  decern  et  octo  solidis 
legalium  denariorum,  legitimo  herede,  scilicet  fratre  suo  Frederico,  consentiente  et  omni  iuri  suo  in  hac 
area  habito  publice  renunciante  cum  heredibus  universis.  Deinde  idem  Ambrosius,  predicta  summa 
recepta,  in  iudicio  nostro,  quod  vulgo  dicitur  Frigedinch,  in  Heppen,  coram  comite  libertinorum  Ambrosio 
nomine  a  nobis  constitute  et  scabinis  et  libertinis  eidem  comitie  pertinentibus,  eandem  aream  fratribus 
predicti  claustri  proprietario  iure  perbenniter  possidendam  assignavit,  omni  iuri  suo  in  eadem  habito 
sollempniter  cedens,  adeo  promittens,  quod,  si  de  area  eadem  warandiam  plenariam  infra  annum  fratribus 
claustri  iam  dicti  prestare  nequiverit,  decern  et  octo  solidos,  quos  recepit,  eisdem  restituere  deberet. 
Huius  rei  testes  sunt:  Walt  hems  de  Weslere,  Heinricus  Bekeman,  Sifridus  de  Dichus,  Heinricus  de  Tho- 
dinchusen,  Heinricus  cum  ferrea  manu,  Herbordus  de  ovili  foro,  Lubertus  de  Thodinchusen,  Herbertus 
et  frater  suus  Olricus  de  Drochusen,  Hermann  us,  Albertus,  Rodolfus,  Hildebrandus,  Almarus  de  Wyche- 
rinchusen,  Helmwordus  de  Susato,  huius  conventionis  mediator,  et  alii  quam  plures.  Ne  igitur  aliquis 
super  huius  emptionis  contractu  fratribus  claustri  prefati  inposterum  moveat  questionem,  ipsis  in  argu- 
mentum  veritatis  presentem  cartam  contulimus,  sigilli  nostri  impressione  communitam.  Acta  sunt  hec 
anno  gratie  M0.CC°.L°V.,  indictione  XIII.,  in  octava  apostolorum.  Datum  Eversberg  VI.  Kalendas  Martii. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  59.  An  blauweissen  Schnuren  Siegel  des  Grafen  toie 
Westf.  Siegel  I,  28  Nr.  6.     Gedr.   Wigand,  ArcUv  VI,  229. 

607. 

Ulrich  von  AUenhausen  best&tigt  auf  der  zu  Hdrnarshausen  gehaltenen  Archidiakonatssynode  Verzickb- 
Uistung  seines  Voters  auf  einen  Zehnten  filr  Kl.  Hardehausen.  1255  Itdi  9. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Universis  Ghristi  fidelibus  Olricus  filius  domini  Henrici  de 
Allenhusen  felicis  recordationis  salutem  in  auctore  salutis.  Ad  habendam  eorum  memoriam,  que  a  mor- 
talibus  aguntur,  ipsorum  gesta  scriptis  autenticis  utiliter  commendantur.  Hinc  est,  quod  omnibus  notum 
esse  desidero,  quod  ego  renuntiationem  actionis  contra  abbatem  et  conventum  in  Hersvithehusen  super 
decima  in  Boden  a  patre  meo  H(einrico)  ob  reverentiam  Christi  Ihesu  suisque  sanctissime  genitricis 
Marie  ac  ipsius  eternam  salutem  salubriter  factam  ratam  habens,  quicquid  michi  iuris  in  eadem  decima 
racione  hereditatis  competebat,  pro  eterne  remuneratione  felicitatis  dicti  patris  mei  H(einrici),  matris 
mee  ac  mei  ei  absolute  ac  liberaliter  in  sinodo  in  Helmwardeshusen  celebrata  renuntiavi.  Quam  renun- 
tiationem a  me  fieri  videbant  Helenbertus  archidiaconus ,  Heinricus  de  Brakel,  Bertoldus  camerarius, 
Iohannes  Flos,  monachiin  Helmwardeshusen;  Herbordus  canonicus  in  Lippolde(s)berch ;  Albertus,  Volcwinus, 
Herbordus,  sacerdotes;  Heinricus  iudex,  Hartmannus  de  Hardenberch,  Bertoldus  de  Silo,  Heinricus  mone- 
tarius,  Theodericus  de  Huxaria,  Iohannes  de  Ruden,  Gonradus  et  Iohannes  de  Civitate,  consules  et  alii 
quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  ftf°.C°C.LV0.,  septimo  Idus  Iulii.  Verum  quia  proprio  sigillo 
carui,  sigillis  domini  abbatis  et  conventus  in  Helmwardeshusen  presentem  paginam  roboravi. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  98.  Beide  Siegel  von  den  Pergainentstreifen  ab. 
Zu  Roden  vergl.  unten  zu  1257  Iuni  15 }  1266  April  25,  1287  Dezember  15.  Ob  von  Rhoden  im 
Furstenthum  Waldeck  hier  die  Rede  ist,  scheint  mehr  als  zweifelhaft  Nach  Urk.  v.  1430  uber- 
liess  Kl.  Hardehausen  dem  Efrzbischof  Dietrich  von  Koln  sechs  Hufen  zu  Roide  bei  Volktnarsen, 
behielt  sich  aber  den  Zehnten  dasetbst  vor.  Mit  Rucksicht  auf  die  Persvnen,  die  in  den  betreff. 
Urkk.  vorkornmen,  durfte  kaum  zu  zweifeln  sein,  doss  es  sich  ouch  hier  tan  diesen  Ort  handelt. 
(Spancken.)     Vergl.  Zeitschr.  XXXVIII,  2,  187. 

GO*. 

OottschaUc  und  Hermann  Edle  Bruder  van  Pyrmont  verpflichten  sich  gegen  Erzbischof  Konrad  von 
Koln,  der  ihnen  Pyrmont  wieder  emr&wnte,  Frieden  m  hatten.     1255  Itdi  23. 
Nos  Godescalcus  et  Hermannus,   nobiles  fratres  de  Peremunt,  notum  facimus  universis  presenter 
litteras  inspecturis,  quod,  cnm  venerabilis   dominus   noster  Gonradus  Colonienais   archiepiscopus  nobis 

45* 


Digitized  by 


Google 


352  1256 

mansionem  nostram  castrensem  apud  Pereinunt  per  dominum  Albertum  de  Sturmede  marescalcum  Westfalie 
faceret  restitui  et  assignari  eo  iure,  quo  patres  oostri  earn  habebant,  nos  fide  data  et  iuramento  cor- 
poraliter  prestito  promisimus,  quod  nunquam  deinceps  dictum  dominum  nostrum  archiepiscopum  aut  eras 
ecclesiam  deliberatione  prehabita  in  captione  vel  deiectione  dicti  castri  Peremunt  sive  in  officialium 
8uorum  sive  castrensium  ibidem1)  captivitate  vel  occisione  molestabimuB  aut  offendemus  nullamque  tur- 
rem  sive  eminentem  structuram  in  dicto  castro  absque  archiepiscopi  vel  eius  ecclesie  consensu  ullatenus 
erigemus.  Ad  observationem  vero  huiusmodi  promissionis  fideiussores  dedimus  dominos  G(odefridum)  de 
Arnesberg,  L(udolfum)  de  Halremunt,  C(onradum)  de  Wilipa  et  L(udolfum)  deWunstorp,  comites,  qui  fide  data 
se  pro  nobis  constrinxerunt,  quod,  si  in  biis  deliquerimus,  comes  de  Arnesberg  Susatum  et  alii  Hamelen 
intrabunt,  inde  sine  beneplacito  archiepiscopi  nullatenus  exituri.  Preterea  ministeriales  nostri  tarn  milites 
quam  famuli  universi  fide  data  et  iuramento  corporaliter  prestito,  consules  et  cives  apud  Luthe  similiter 
iuramento  emisso  promiserunt  et  singulis  annis  consules  electi  idem  iurabunt,  quod,  si  violatores  in  hoc 
promisso  inventi  fuerimus,  ipsi  se  cum  opido  Luthe,  personis  et  rebus  et  castro  Peremunt  ad  ecclesiam 
Coloniensem  transferent  et  eidem  perpetuo  pertinebunt.  Si  vero  casu  fortuito  alterius  materia  questionis 
inter  nos  et  castrenses  suborta  fuerit,  infra  sex  hebdomadas  inter  nos  de  ea  potuerimus  concordare, 
alioquin  ad  dominum  archiepiscopum  veniemus  ab  eo  non  recessuri,  donee  questio  suborta  in  iure  vel 
amicicia  fuerit  terminata.  Ceterum  recognoscimus2),  quod  medietatem  opidi  Luthe  cum  molendiifis, 
iudiciis  et  omnibus  attinenciis  infra  opidum  domino  archiepiscopo  Coloniensi  et  eius  ecclesie  donavimus 
libere  et  contradidimus,  quam  medietatem  idem  archiepiscopus  pro  ducentis  marcis  nobis  pignori  obli- 
gavit,  ita  uf  tempore  obligationis  de  dicto  opido  se  tanquam  de  aliiB  suis  munitionibus  potent  adiuvare. 
Persolutis  vero  nobis  dictis  ducentis  marcis  cum  medietate  expensarum,  quas  secundum  computationem 
legitimam  de  nostro  fisco  circa  structuram  opidi  fecerimus,  medietas  opidi  ad  ecclesiam  Coloniensem 
libere  revertetur.  In  huius  itaque  promissionis  et  ordinationis  testimonium  presentee  litteras  scribi  et 
nostris  et  opidanorum  nostrorum  in  Luthe  sigillis  fecimus  communiri.  Nos  autem  ministeriales  tarn  mi- 
lites quam  famuli  universi  dominorum  G(odescalci)  et  H(ermanni)  virorum  nobilium  fratrum  de  Peremunt, 
consules  et  cives  apud  Luthe,  nos  iurasse  et  promisisse,  secundum  quod  superius  est  expressum,  confitemur 
et  in  testimonium  sigillum  nostrum  opidanorum  presentibus  est  appensum.  Actum  et  datum  anno  Domini 
Mo.C°C.L°  qui n to,  X.  Kalendas  Augusti. 

*)  ibiidem  Or.    *)  reconnoscimus  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Dusseldorf,  Kurkaln  Nr.  148.     Van  den  drei  an  Pergamenstrei/en  angeh.  Siegeln 

Bruchstucke  der  Siegel  Gottechalks  tend  Hermanns  erhalten.    Gedr.  v.  Klettenberg,  Waldeck.  Helden- 

und  Regentensaal  I,  621;    v.  SpUcker,    Wolpe,  222;     Laeomblet  UB.  II3   417.  Reg.    Cardaims, 

Armalen  35,  48  Nr.  396. 

609. 

Konig  WUhdm  best&tigt  den  vor  seinem  ffickterstuhl  geftiltten  Rechtsspruch,  doss  Jcein  tnit  der  Wurde 

eines  Beichsfursten  beldeideter  Abt  Lehen  oder  Gitter  seines  Klosters  ohne  Genehmigung  des  betref- 

fenden  Kapitels  und  Zustimmung  des  Konigs  veraussern  diirfe.     Kloster  Egmont  1255  Itdi  27. 

Or.  im  KgL  &t.-A.  Munster,  Fstabt.  Corvey  Nr.  101.      Vom  angehangten  Siegel  nur  Pergamentstreifen 

erhalten.     Gedr,   Or.   Guelf.  IV>  241;    Man.  Germ.  Leg.  II,  373;   Schaten  ad  annum;     Lunig 

Corp.  feud.  I,  44;     Paidlini,   Hist.   Visb.    79.      Vgl.  Bohmer- Ficker,    Regg.  imp.   V}  5266    mit 

Bemerktmg  uber  Datirung  und  Beurhmdung. 

610. 

Propst  Elger  und  Konvent  des  El.  Arolsen  bestmmen  nach  Erwerb  des  Dorlarer  Zehntens  uber 

Verwendung  jener  Einkunfte.     1255  August  15. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.     Elgerus  Dei  gratia  Aroldensis  ecclesie  propositus  totusque 
ibidem   sanctimonialium  conventus    omnibus  hanc  litteram   visuris  notum  fore  cupimus,    quod  Conradus 


Digitized  by 


Google 


1265  35S 

Monetarius  et  uxor  sua  Mechtildis  zelo  devotionis  succensi  tarn  pro  dilectione  filie   sue  Mechtildis  apud 
nos  in  servitio  Dei  conversantis  quam  pro   spe  retributionis   eterne  dimidiam   partem  decime   in  Dorlere 
ecclesie  nostre  (ad)  indumenta  linea  sponsis  Christi  exinde  comparanda  pro  triginta  marcis  emerunt  et  in 
restaurum  alterius  dimidie  partis,  quam  claustrum  etiam  pro  triginta  marcis  emit,  bona  quedam  in  ipsa  villa 
Dorlere   sita  ecclesie  monialium   in  Wizenstein  pertinentia,   Adam  milite  dicto   de  Aspen  mediante,   pro 
triginta  tribus  marcis  ecclesie  nostre  comparaverunt,  ita  quod  tunc  deeima  tota  pertineat  sponsis  Christi 
ad  linea  indumenta.      Hiis  vero   tribus  marcis  pro  superrestauro  additis  redditus   duorum   solidorum  in 
Moderike  a  nobis  emerunt  deputantes  eos  pertinere  perpetuo  ad  certam  candelam,  que  ardeat  ad  niissam 
ante   capsulam  reliquiarum   pretiosissimi  sanguinis  Domini   nostri  Iesu  Christi.     Si  redditus   isti  aliquo 
casu  deperierunt,  alios  duos  solidos  claustrum   absque  omni   contradictione    ad  instaurationem   eiusdem 
candele  procurabit  annuatim  in   festo   beati  Michaelis  persolvendos.      Ut  autem  hec   devota   donatio  ad 
honorem  pretiosissimi  sanguinis  Domini  et  protectionem  domus  nostre   et   personarum   instituta  firma  in 
evum  permaneat  et  inconvulsa,    presentem   chartam   sub    appensione   sigillorum    tarn   domini   Widekindi 
Breidelariensis   abbatis  quam   ecclesie   nostre   roboramus  sub   anathemate    et   virtute    sancte   obedientie 
districte  inhibentes,  ne  quis  tarn  salubre  statutum  quovis   unquam  tempore  presumat  immutare  utpote  a 
nobis   unanimi  consensu   et  voluntate  approbatum.     Si  quis  ergo   de   successoribus   nostris    timore    Dei 
postposito,  quod  non  speramus,  infringere  attentaverit,  anathema  sit,  et  sanguis  Domini  de  manibus  eius 
requiratur  et    ultionem    divinam  non  effugiat,   quousque   a   tali  sacrilegio    penitentia    ductus   res  i  pi  scat, 
presertim  quia  impedivit,  quod  minime  promovit,     Preterea  impedienti  cliani  solutionem  sit  cum  Dathan 
et  Abiron  maledictio,  promoventi  cum   beata  virgine   et  electis  Dei  benedictio.     Sollicitudini  dcinde  et 
fidei  sacristarum  committitur,  ut  pro  reverentia  sanguinis  Domini   et  beate  virginis   nos  redditus  annua- 
tim  omni   instantia  requirant    sibi  presentari   ad    tanti   thesauri    illuminationem.      Si    vero    adulationis 
vel  favoris  gratia  requirere  neglexerint,  sic,  ut  lumen  pretioso  sanguini  Christi  deputatum  segnitie  earum 
deperit,  sic  veniente  sponso  in  die  examinis  earum  lampades  ut  fatuarum  virginum   inveniantur  extincte 
et  vinculo  excommunicationis  et  inobedientie  alias  sint  innodate  et  a  corpore  et  vivifico  sanguine  Domini 
no6tri  Iesu  Christi  aliene   et  a  sancte  Dei  ecclesie  adito   separate  non   solum  hee  sed   et  consentientes 
omnes,  nisi  resipiscant.     Que  autem  zelo  Dei  custodes  bone  et  observances  fideles  huius  sancti  instituti 
officiantes  exstiterint,    in   adventu  iudicis  lampades    earum   ardentes  rej)eriantur   et  agnum,   quocunque 
ibit,  sequentur,  stola  glorie  indui,  in  porta  paradisi  coronari  et  celestis  retributionis  mercedem  a  sponso 
virginum  consequi  mereantur.     Acta  sunt  hec  anno  gratie  M°.CoC.LV°. ,   indictione  XI1L,  in  assumptions 
beate  Marie  virginis  gloriose. 

Nach  KopiaUmch  saec.  XVI  fol.  15  an}  der  Fursti,.   Wald.  Dorndnenkammer  in  Arolsen. 


611. 

Ueberlassung  von  Gutern  im  Netzer  Fdd  an  Kl.  Netze.  1255  August  24. 
Discreto  viro  domino  H(enrico)  preposito  in  Nezehe  H(ermannus?)  miles  de  Wolphersh(usen),  M. 
sua  legitima  ac  pueri  eorundem  quidquid  possunt  obsequii  et  honoris.  Recognoscimus  et  ten  ore  presen- 
tium  protestamur,  quod  nos  ad  petitionem  domini  Heinrici  Brotrumpes  et  aliorum  fratrum  suorum  vobis 
et  ecclesie  vestre  supradicte  ex  bonis  nostris  in  campo  Nezehe  tree  agros,  duos  in  campis  et  unum  in 
silvis,  quos  a  nobis  iure  feodali  possederunt,  contulimus  proprietate  tenendos.  Testes  sunt:  Heinricus 
Strecheben  miles,  H.  filius  suus,  C.  clericus  dictus  Geroldi,  Heinricus  Brotrump,  Th(idericus)  frater  suns 
et  L(odewicus)  frater  suus,  Walterus  de  Reingoldeshusen ,  Conradus  de  Biscopeshusen  et  alii  plures. 
Datum  anno  Domini  M0.C°C.LV0.,  in  die  Bartolomei  apostoli. 

Or.  im  Furstl.   Wald.  Archie  zu  AroUen.     Vain  Pergamentetreifm  Sicgel  ab. 


Digitized  by 


Google 


354  1255 

612. 

Abt  Hermann  und  Stifl  Corvey  erlassen  den  armen  Einwohnern  der  Stadt  Corvey  (pauperum 
civitatis  Corbeiensis  incolarum)  eine  jdhrliche  Abgabe,  gerntiss  wdeher  der  Kdlermeister  zwilf 
und  der  Pfortner  funf  Schittinge  vom  Briickenmeister  empfangen.  Zeugen:  Albertus  tunc  prior, 
Strigeru8  propositus,  Heinricus  cantor,  Heinricus  camerarius,  Conradus  plebanus;  laici: 
Helmwigus  iudex,  Heinricus  Olinchorn,  Hermannus  institor  universique  civitatis  Corbeiensis 
consules.  —  Acta  sunt  hec  a.  d.  M0.C0C.LV0.,  in  capella  infirmorum.  1255  (vor  September  17.) 
Gedr.   Wigand,  Archiv  III,  1,  74. 

613. 

Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Bischof  (Widukind)  von  Minden  mit  Priifung  und  eveniudler 
Bestatigung  der  WaM  des  Monchs  Themo  zum  Abt  von  Corvey.     Anagni  1255  September  17. 
Gedr.  UB.  V,  558. 

614. 
Graf  Hermann  von  Pyrmont  resignirt  dem  Erzbischof  Gerliard  von  Mainz  einen  Zehnten  behufs 

Uebergabe  an  Kl.  Amelunxborn.  1255  September. 
Honorabili  domino  suo  Ger(hardo)  sancte  Maguntine  sedis  archiepiscopo  H(ermannus)  Dei  gratia 
comes  de  Perremunt  paratum  in  omnibus  famulatum.  Dominationi  vestre  notum  esse  volumus,  quod 
decimam  in  Syborgehusen,  quam  de  manu  vestra  tenuimus,  de  consensu  fratris  nostri  comitis  Godescalci 
in  manus  vestras  resignamus,  eo  pacto,  ut  ipsam  ecclesie  in  Amelungesbome  conferatis,  firmiter  promit- 
tentes,  quia,  quod  absentes  fecimus,  manu  et  ore  faciemus,  cum  vestre  contigerit  presencie  nos  offerri. 
Datum  anno  Domini  Mo.C°C.LV0.,  mense  Septembris. 

Nach  dem  Amelunxborner  Kopiar  II,  fol.  lllv  im  HerzogL  Braunschw.  Landeshauptarchiv  zu  Wolf  en- 
buttel.  Gedr.  Grupen,  Or.  Pyrmont  88.  Reg.  Harenberg,  Hist.  Gander sh.,  1722  und  Willy 
Regg.  arch.  Mag.  II,  335  Nr.  153.  Syborgehusen  jetzt  Siberhausen  unweit  der  Malsburg  in 
Be88en.  In  undatirter  Urk.  I.  c.  theilt  Guniher  von  Hardenberg  seinem  Lehnsherrn  Gottsdudk  von 
Pyrmont  seine  Resignation  des  genannten  Zehnten  zu  Gunsten  Amelunaborns  mit. 

615. 

Abt  Widukind  von  Breddar  bekundet:  1)  Rauf  von  Gutern  des  Bitters  hudolf  genannt  von  Mes- 
singhaussen  (Mezenchusen)  in  Boesenbeck  (Rosbike)  seitens  seines  Klosters  und  feierliche  Auf- 
lassung  vor  genannten  Zeugen  an  Novizenmeister  Iohann  von  Flechtorf  und  Konversen  Dietrich 
von  Heringhausen  auf  einem  Tage  zu  Thiilen.  1251  Mai  17;  2)  Kauf  von  Giitem  Iohanns  von 
Piscina  in  Boesenbeck  im  sdben  Iahre;  3)  Ueberlassung  einer  halben  Mark  Einkunfte  in  Hottepe 
an  Kl.  Breddar  seitens  des  genannten  Ludolf  und  seines  Bruders  Sueder.  Zeugen;  4)  Legal  des 
Bitters  Hermann  von  Briton  aus  Giitem  in  Thiilen  fur  die  Eirchen  in  Flechtorf,  Kustdberg,  Brilon 

und  Breddar.     1255  September  22. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,   Kl.  Bredelar  Nr.  57.     An   geflochtenen  blaurothweissen  Schnuren  spitz- 

ovales  Siegel  des  Abts,  sitzende  Figur  mit  Bitch  in  der  Linken,  Stab  in  der  Rechten.     Umschriji 

vervrisckt,  nur  sigillum  noch  zu  erkennen.     Gedr.  Seibertz,  UB.  291   aus  gleicher  Vorlage.     Zu 

korrigiren  S.  362  Z.  6  et  statt  etiam,  Z.  9  pueros  st.  parvos,  vorl.  Z.  Quistelberg  st.  Custelberg. 

616. 

Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Kantor  von  Osnabruck,  nothigenfaUs  mit  geistlichen  Strafen 
da  fur  zu  sorgen,    doss  die  Guter   des  gefangenen  Bischof s    (Simon)   von  Paderborn  und  seiner 
Kirche  von  dessen  Feinden  nicht  verwustet  werden.     Anagni  1255  Oktober  7. 
Gedr.  UB.  V,  559. 


Digitized  by 


Google 


1255  355 

617. 

Papst  Alexander  IV.  ertheiU  alien,  die  am  Iahrestage  der  Einweihung  die  Kirche  des  Kl,  Abdinghof 

besuchen,  30  Tage  Ablass.     Anagni  1255  Oktober  7. 
Gedr.  UB.  V,  560. 

618. 
Papst  Alexander  IV.  verleiM  alien  Besuchern  des  Paderborner  Domes  am  Kirchweihtage  und  am 
Feste  Maria  VerkUndigung  einen  40ttigigen  Ablass.     Anagni  1255  Oktober  7  und  12. 
Gedr.  UB.  V,  561  und  847. 

619. 

Papst  Alexander  IV.  beauftragt  Propst  und  Dechant   der  Paderborner  Kirche  mit  Prufung  der 
Klagen  des  Stifts  Fritzlar  gegen  genannte  Laien.     Anagni  1253  Oktober  13. 
Alexander   episcopus   servus  servorum  Dei  dilectis   filiis  .  .  preposito  et  .  .  decano  ecclesie   Pade- 
burnensis    salutem  et  apostolicam  benedictionem.      Querelam    dilectorum   filiorum  .  .  decani  et  capituli 
ecclesie  Frislariensis  recepimus  continentem,  quod  Gunradus  deElbene1),  Walterus  de  Manderen,  Bertoldus 
et  Hermannus  dictus  Mesenburge  fratres,  milites,  et  quidam  alii  Maguntine  et  Paderburnensis  civitatum 
et  diocesum  super   decimis,  terris,   debitis,   possessionibus    et  rebus    aliis    iniuriantur  eisdem.     Ideoque 
di8cretioni  vestre   per  apostolica    scripta   mandamus,    quatinus  partibus   convocatis    audiatis   causam  — 
testimonium  perhibere.     Dat.  Anagnie  III.  Idus  Octobris,  pontificatus  nostri  anno  primo. 
*)  Gumradus  de  Elben*  Or. 
Or.  hn  Kgl.  St.- A.  Marburg,  Stift  Fritzlar.  BuUe  und  Befestigung  fehlen.     Auf  der  Ruckseite  Bertoldus. 

620. 

Papst  Alexander  IV.  verleikt  aUen  Besuchern  der  Corveyer  Kirche  am  Feste  des  h.   Vitus  einen 

Ablass  von  40  Tagen.     Anagni  1255  Oktober  31. 
Gedr.  UB.  V,  562. 

621. 

Edler  Adolf  von  Hdlte  resignirt  gegen  Fmpfang  von  zwSlf  Mark  auf  zwei  Zehnten  zu  Gunsten 

der  Kirche  von  Enger.  Osnabriick  1255  December  9. 
Adolfus  nobilis  de  Holte  omnibus  in  perpetuum.  Notum  esse  cupimus  tarn  presentibus  quara  futuris, 
quod  nos  accepta  summa  duodecim  marcarum  a  decano  et  conventu  ecclesie  Angarensis  decimas  integras 
Siledhe  et  Stenbeke  in  parrochia  Angarensi  sitas,  quas  Reinfridus  et  Theodericus  fratres  de  Alen  in  feodo 
a  nobis  tenuerunt  et  quas  nos  a  domino  episcopo  et  ecclesia  Osnaburgensi  similiter  in  feodo  tenuimus, 
in  manus  domini  episcopi  Osnaburgensis  cum  omni  iure  et  utilitate  earundem  liberaliter  resignavimus 
et  presentibus  litteris  resignamus,  requisito  et  habito  consensu  filii  nostri  domini  Wilhelmi  et  uxoria 
sue  et  heredum  suorum,  qui  personaliter,  si  quid  iuris  in  eisdem  decimis  habuerunt  vel  habere  possunt, 
plane  et  plene  in  manus  dicti  domini  episcopi  Osnaburgensis  resignarunt.  In  cuius  rei  robur  perpetuum 
presentem  paginam  sigillo  nostro  duximus  roborandam.  Et  quia  filius  noster  et  uxor  ipsius  sigilla  pro- 
pria non  habuerunt,  sigillo  nostro  sunt  contenti.  Acta  sunt  hec  Osnaburg  anno  Domini  millesimo  ducen- 
tesimo  quinquagesimo  quinto,  feria  quinta  post  Nicolai,  Gerard o  de  Varendhorpe,  R(einfrido)  et  Th(eoderico) 
fratribus  de  Alen  prescripts,  militibus,  Engelberto  decano,  Ernesto  scolastico,  Vromoldo  et  Godescalco 
canonicis  sancti  Iohannis,  Hermanno  de  Linnebeke,  Heinrico  scriptore,  Alberto  capellano  domini  Osna- 
burgensis et  aliis  quam  pluribus  presentibus.     Datum  Osnaburg,  anno  et  die  premissis. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Herfard,  Stift  St  Ioharm  und  Dionys  Nr.  15.  An  PtrgamenUtreifen 
am  Rande  verletztes  dreieckiges  Siegel  mit  drei  horizonUden  Adlerflugeln,  kleiner  und  ein  ctndere* 
trie  das  West/.  Siegel  I,  36  Nr.  7.  gegebene.    Gedr.  Osnabr.  Mitth.  V,  123  Nr.  27. 


Digitized  by 


Google 


356  1255 

622. 

Bisckof  Bruno  von  Osnabruck  Ubereignet  die  von  den  Edlen  von  HoUe  Uim  resignirten  Zehnten  der 

Kirche  zu  Enger.  Osnabruck  1255  Dezember  9. 
Bruno  Dei  gracia  Osnaburgensis  episcopus  omnibus  in  perpetuum.  Quia  labitur  occulte  fallitque 
volatilis  etas,  necesse  est,  at,  que  in  memoria  sine  lapsu  oblivionis  haberi  debent,  firmentur  testibus  et 
scrip tura.  Noverint  igitur  tain  posteri  quam  presentes,  quod  dominus  Adolfus  et  dominus  Wilhelmus1) 
filius  suu8,  nobiles  viri  dicti  de  Holte,  Keinfridus  et  Theodericus  fratres  de  Alen  milites,  uxores  et  heredes 
ipsorum,  decimas  integras  Silethe  et  Stenbeke,  in  parrochia  Angarensi  sitas,  quas  dicti  nobiles  de  manu 
nostra  in  feodo  tenuerant  et  premissi  fratres  de  Alen  de  manibus  dictorum  nobilium  secundario  similiter 
in  feodo  tenuerant,  ad  instanciam  decani  et  capituli  Angarensis,  qui  easdem  decimas  a  dictis  laycis  pro 
octoginta  et  sex  marcis  emerat,  in  manus  nostras  libere  et  integraliter  resignarunt,  cum  omni  utilitate  et 
iure,  quod  in  eisdem  decimis  habebant  vel  habere  poterant.  Et  nos  post  huiusmodi  resignationem  libe- 
ram  factam  a  dictis  militibus  uxoribus  et  heredibus  ipsorum  ob  reverentiam  beate  virginis  Marie  et 
sancti  Dyonisi,  in  quorum  honore  dedicata  est  ecclesia  Angarensis,  et  ob  devotionem  canonicorum  in 
eadem  ecclesia  Deo  servientium  sepe  tarn  nobis  quam  antecessoribus  nostris  exhibitam  decimas  memo- 
ratas  Silethe  et  Stenbeke  cum  earum  proprietate  et  cum  omni  iuris  et  fructuum  integritate  dictis  cano- 
nicis  et  ecclesie  Angarensi  contulimus  et  assignavimus  perpetuo  possidendas  ad  augmentum  prebendarum 
suarum,  que  per  violentiam  advocatorum  tenues  sunt  effecte,  presertim  cum  litteras  domini  pape  viderimus 
speciales,  in  quibus  dicto  capitulo  Angarensi  indulsit,  ut,  si  facultatem  haberent,  licite  redimerent  a 
manibus  laycorum  decimas  non  solum  in  sua  parrochia  verum  etiam  in  parrochiis  alienis.  Ne  itaque 
dicta  ecclesia  ab  aliquo  in  posterum  super  emptione  ipsarum  decimarum  et  collatione  calumpniari  valeat 
seu  turbari  present  em  paginam  huius  rei  seriem  continentem  ipsis  canonicis  et  ecclesie  Angarensi  de- 
dimus  sigilli  nostri  munimine  roboratam.  Acta  sunt  hec  Osenburg,  anno  Domini  millesimo  ducentesimo 
quinquagesimo  quinto,  quinta  feria  post  Nicolai,  decano  Engelberto,  scolastico  Ernesto,  Vromoldo  et 
Godescalco,  canonicis  sancti  Iohannis,  Hermanno  de  Linnebeke,  Heinrico  scriptore,  clericis;  Gerardo  de 
Varendorpe,  Hinrico  et  Theoderico  fratribus  de  Haren,  Hugone  de  Dalhem,  Iohanne  camerario,  Gysel- 
berto  et  Francone  fratribus  de  Bissendorpe2),  militibus;  Iohanne  Twent  et  Aspalano,  burgensibus  et 
pluribus  aliis  tarn  laycis  quam  clericis  presentibus.  Datum  Osenburg,  anno  et  die  premissis. 
')  Willelmus  B.  2)  Bissendhorpe  B. 
Or.  in  zwei  Ausfertigungen  von  derselben  Hand  (Au.  B)  im  Kgl.  St- A.  Munster,  Herford,  Stifl  St.  Iohann 
und  Dionys  Nr.  16.  An  beiden  Exemplaren  in  weissem  Wacks  ovules  Swgel  des  Bisckof s>  siizende 
Gestalt  mit  Stab  und  Buck  wie  West/.  Siegel  2,  Taf.  51.  Auf  Ruckseite  beider  von  Hand  s.  XV: 
Silde.     Gedr.  Osn.  Mitth.   V,  121  Nr.  26.     Dw  citiite  Papsturkunde  UB.   V,  845. 

623. 

Meginhard  von  Itter  verzichtet  im  Namen  seiner  Familie  auf  alle  Rechte  an  genann&e,  von  Bitter 
Albert  Wedereve  an  Kl.  Bredelar  uberlassene  Giiter.  Itter  1255  Dezember  15. 
Regenhardus  dominus  castri  in  Ytter  universis  presentes  litteras  inspecturis  duximus  intimandum, 
quod  Albertus  miles  dictus  Wedereue  quandam  curtem  in  Rixwidehusen  cum  suis  pertinenciis,  agris  et 
pascuis,  a  nobis  iure  tenuit  feodali;  quam  cum  de  consensu  unanimi  et  voluntate  uxoris  sue  Alueradis 
et  filiorum  Conradi  et  Godescalci  et  filiarum  Lutgardis  et  Hadewigis  et  heredum  suorum  nostroque 
accedente  favore,  mediantibus  honestis  viris  Iohanne  milite  de  Corbyke  et  Regenhardo  de  Nerdere,  et 
quandam  parvulam  decimam,  quam  a  nobis  eciam  feodaliter  possedit,  pro  viginti  marcis  currentis  monete 
domino  Heinrico  abbati  in  Breidelar  et  conventui  eiusdem  monasterii  vendidisset  et  una  cum  uxore  sua, 
filiis  et  filiabus  et  heredibus  supra  memoratis  prefatam  curtem  et  decimam  supradictam  nobis  liberam 
re8igna8set  (et)  omni  iuri  suo,  quam  habuit,  renunciasset  in  eisdem  bonis,  suppliciter  nos  suis  precibus  monuit 


Digitized  by 


Google 


1266  857 

et  induxit,  ut  sepedictam  curtem  in  Rixewidehusen  et  decimam  predicto  monasterio  in  Breidelare  conferee 
favorabiliter  curaremus.  Nos  igitur  de  consensu  uxoris  nostre  domine  Adelheydis  et  filiorum  nostrorom 
Conradi  et  Heinrici  et  filie  nostre  Mabilie,  intuitu  Dei  et  beate  Marie  virginis  necnon  ad  instanciam 
eiusdem  Alberti  Wedereuen  omne  ius  a  progenitoribus  nostris  ad  nos  devolutum  prefate  curtis  in  Rixe- 
widehusen et  decime  cum  omnibus  suis  pertinenciis,  pascuis,  silvis  et  agris  contulimus  perpetuo  possi- 
dendum.  In  cuius  rei  testimonium  presentem  litteram  appensione  sigilli  nostri  duximus  roborandam. 
Acta  sunt  hec  anno  gracie  M0.C°C0.  quinquagesimo  quinto,  indictione  XIII.  Datum  in  castro  Tttere 
XVIM.  Kalendas  Ianuarii.  Postremo  sciendum,  quod  fratres  claustri  memorati  iam  dicto  Alberto  Wedereuo 
statu  tarn  summam  integre  persolverunt.  Testes  huius  rei  sunt  Sygebodo  miles  de  Tttere,  Arnoldus  de  Rein, 
Waltherus  Comes  magister  consulum  in  Gorbyke,  Albertus  Hilderici,  Iohannes  Hersteni,  Iohannes  et 
Bernherus  fratres,  Euerharlus  Virdach  et  filius  suus  Euerhardus,  Conradus  de  Dasberg,  Hermannus  de 
Hogehusen,  Heinricus  Balchorn,  Iohannes  Surdus,  Burchardus  Lampvlesch,  Hermannus  superius  fonte, 
Conradus  de  Langele,  Iohannes  Listegeman  et  alii  quam  plures. 

Aus  Mac.  VI,  125  p.  124  tro  Kgl.  St- A.  Munater.  Schon  1252  hatte  Abt  Hermann  v.  Corvey  bekundet, 
doss  obengenannte  Kinder  Alberts  Wedereve  auf  ihr  Anrecht  an  Guter  and  Zehnten  in  Rischede- 
husen  und  Wedereuenbercken  zu  Ghmaten  Bredelars  verzichtet  hatten.    Mac.  VI>  125  p.  124. 

624. 

Verzicht  Beginhards  von  Itter  auf  genannte  Qiiter.  liter  1255  December  15. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.  Omnibus  banc  litteram  visuris  Regenhardus  dominus 
castri  in  Tthere  pacem  diligere  et  veritati  testimonium  perhibere.  Quia  moris  est  et  oportet,  ut  inviola- 
biliter  ea  Bervemus,  que  hominibus  secularibus  </ata  fide  spondemus,  quanto  magis  dignum  est  et  divine 
pietati  consonum,  quatinus  ea,  que  cum  viris  spiritalibus  tractamus,  effectui  fideliter  mancipemus  et 
scriptis,  sigillis  et  testibus  roboremus,  ne  quis  oblivionis  pretextu  malignetun  Noverint  idcirco  moderni 
et  posteri,  quod  Albertus  miles  cognomento  Wedereue  quedam  bona  in1)  Ricsuitehusen  habuit  et  deci- 
mam  de  bonis  nostris  ibidem  eciam  sitis  et  ipsa  bona  et  decimam  eandem  a  nobis  in  feodo  tenuit  et 
nostro  tempore  quiete  possedit.  Que  bona  et  decima  cum  pro  situ  suo  claustro  in  Breydelar,  ordinis 
Gisterciensis,  contigua  forent  et  commpda,  idem  Albertus  dominum  Heinricum  eiusdem  claustri  abbatem 
et  suum  conventum  convenit,  ut,  si  ea  emere  vellent,  libenti  animo  assensum  preberet;  sicque  mediantibns 
honestis  viris  Iohanne  milite  de  Curbike  et  Regenhardo  de  Nerdere  de  voluntate  uxoris  sue  domine 
Alueradis  et  filiorum  Conradi  et  Godescalci  et  filiarum  Luthgardis  et  Hadewigis  et  heredum  suorum 
nostroque  accedente  consensu  eadem  bona  et  dictam  decimam  cum  omnibus  pertinenciis  suis,  agris  vide- 
licet cultiB  et  incultis,  silvis,  pratis,  pascuis,  aquis  aquarumque  decursibus,  pro  viginti  marqis  legalium 
denariorum  vendidit,  de  quibus  debita  sua  minora vit,  ne  maiori  dispendio  subiaceret.  Post  hec  idem 
Albertus  una  cum  uxore,  filiis,  filiabus  et  heredibus  predictis  eadem  bona  et  ipsam  decimam  nobis 
resign avit,  et  ut  ea  dicto  claustro  conferremus,  suppliciter  rogavit,  omni  iuri  suo  in  eisdem  bonis  et 
decima  predicta  hactenus  habito  penitus  cedens  et  hec  cessio  seculari  sentencia,  uti  moris  est,  et  ut  id 
fieri  decebat,  est  affirmata.  Nos  vero  prcfata  bona  et  eandem  decimam  post  resignacionem  de  consensu 
uxoris  nostre  domine  Alheydis  et  filiorum  Conradi  et  Heinrici  et  filie  nostre  Mabilie  et  heredum  pro 
reverencia  Domini  nostri  Ihesu  Christi  eiusque  pie  matris  Marie  virginis  gloriose  necnon  ad  instanciam 
eiusdem  Alberti  Wedereui  fratribus  iam  dicti  claustri  sollempniter  contulimus  libere  et  quiete  possidenda 
perhenniter  cum  omnibus  pertinenciis  suis,  sicut  superius  dictum  est,  omni  iuri  nostro  in  eisdem  bonis 
habito  hactenus  et  decima  memorata  publice  renunciantes,  ut  eorundem  fratrum  precibus  apud  Deum 
adiuvemur.  Deinde  quia  eorundem  bonorum  mansus  unus  proprietario  iure  nobis  pertinuit,  quern  iam 
claustro  eidem  dedimus,  et  alteram  partem  ab  ecclesia  Corbeygensi  tenuimus,  dictam  vero  decimam  a 
domino  Lippiense,  preterea  ob  maiorem  firmitudinem  rogatu  fratrum  claustri  prefati,  ne  ipsorum  quiea 
in  ullo  possit  turbari     aut  factum  nostrum   vel  fides  violari,   ipsa  bona   et   decimam   sepedictam  eorum. 

W*tf.  Urk.-Buch  iv.  46 


Digitized  by 


Google 


858  1256 

familiaribuB  Iohanni  de  Curbike,  Heinrico  de  Ense,  militibus,  Wigando,  Waligoni  et  Ekehardo  dictis  de 
Ensze  et  Heynoni  de  Curbike  hominii  iure  porreximus  tarn  diu  babenda  in  dominio,  quousque  fratres 
eiusdem  claustri  proprietatem  bonorum  eorundem  et  dicte  decime  consequantur,  qua  adepta,  quocunque 
tempore  tunc  sive  presentes  sive  absentes  aut  vivi  fuerimus  vel  mortui,  domino  abbati  Corbegensi  et  sue 
ecclesie  eadem  bona  in  bominio  babita  et  similiter  dictam  decimam  domino  Lippiensi  resignavimus.  Et 
hoc  presenti  scrip  to  sigillo  nostro  firmato  publico  protestamur.  Ceterum  ego  Albertus  Wedereuus,  quia 
omnia  hec  superius  dicta  approbo  et  collaudo,  ea  in  signum  babicionis  rati  per  presentem  litteram 
sigillis  domini  mei  Regenhardi  de  Ttbere  et  consulum  de  Curbeke  rogatu  meo  communitam,  nam  sigillum 
proprium  non  habeo,  protestor  manifesto.  Acta  sunt  hec  anno  gracie  M0.C°C.L0Vo.,  indictione  XIII. 
Datum  in  castro  Ythere  XVIII0.  Kalendas  Ianuarii.    Postremo  sciendum  (wie  Nr.  623)  quam  plures. 

")  Doppelt  vn  Kopiar;  vorher  cognomento. 
Aus  Msc.  VI,  125  p.  125  im  KgL  St-A.  Munster.      Schluss  worttich   me  vor.    Urk.    nur  Dasburg 

statt  berg,  Hogesh.  /.  Hogeh.  zu  setzen. 

625. 

Abtissin  Ida  von  Herford  bestMigt  dm  Herforder  Burgern  Grundbesitz  innerhaJb  des  Aussengrabens 
und  Besitz  der  gemeinsamen  stadtischen  Weide.     1255. 
Universis  Cbristi  fidelibus  presentem  paginam  inspecturis  Ida  Dei  gracia  Heruordensis  abbatissa, 
M(echtildis)  preposita,  B.  decana  totumque  capitulum  in  yero  salutari  salutem.      Notum  esse  cupimus  uni- 
versis,  quod  fideles  ac  dilecti  nobis  consules  et  scabini,  inuno  cives  Heruordenses  uiuversi,  nobis  suppli- 
carunt  humiliter  et  devote,  quatinus  iura   quedam  et  possessiones  v  quas  a  multis  retroactis  temporibus 
ad  nos  usque  sine  interruptione  tenuerant  et  quiete  possederant  a   multis,  que  nos  in  ecclesia  nostra 
antecesserant,   abbatissis,    eis    quoque   recognoscere    et  recognitas  auctoritatem  nostram   et  consensum 
nostrum  apponere  et  appositum  dignaremur  scripti  nostri  testimonio  confirmare.    Unde  nos,  communicato 
tocius  ecclesie  nostre  consilio,  petitiones  eorum  eo,  quod  non  fuerint  rationi  contrarie,  de  sincero  cordis 
affectu  decrevimus  admittendas.    Sciat  igitur  ex  hoc  scripto  presens  auctoritas  et  futura  etas,  quod  pre- 
dicts cives,  quicquid  Bpacii  sive  terre  intra  fossam  exteriorem  incluserunt,  iuste  possessionis  titulo  possi- 
debunt.     Quicquid  etiam  in  eisdem  fossis  iam  dudum  factis  vel  adhuc  nostro  de  consilio  faciendis  utili- 
tatis  sou  reddituum  possunt  facere,  sive  molendino  constmcto  vel  in  ortis  exponendis,  sive  quibuscumque 
modis  fructus  vel  proventus  in  eis  fecerint,  hoc  licebit  eis  pleno  iure    in  usu  redigere  civitatis.    Pascua 
vero,  que  woldemene   vocantur,   sicut  libere   perceperunt  ab  antiquo,  sic  deinceps  absque  ulla  ullius 
impetitione   commode  possidebunt.      Ut   autem  super    hiis    nullum    inposterum    dubium    aut    contentio 
oriatur,  presens  scriptum  sigillis  nostris  dignum  duximus  roborare.     Testes  sunt  hii:   Oodescalcus,  Her- 
mann us,  Conradus,   Regenhardus,  ebdomedarii,  Iohannes  de  Quernhem  et  Floriko  filius  suus,  Iohannes 
Gogravius  et  Hermannus  frater  suus,  Heinricus  de  Aldenheruorde,  Heinricus  de  Ubbinctorp,  Iohannes  de 
Bubo,  Suederus*  de  Odenhusen,  Herbordus  pincema,  Gerhardus  Rufus,  Gerbardus  de  Bernebecke,  Iohan 
de  Libbere,  Heinric  de  Bekeseten,  Liudwardus  et  scabini  et  consules  universi.    Datum  anno  Mo.CoC.LY0. 
Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  Ghrafsch.  Ravenaberg  Nr.  5.   An  zwei  Pergamentstreifen,  welche  zusammen- 
gehorige  Streifen  ernes  Hebe-  oder  Lehns-Registere  bilden,  ist  an  erster  Stelle  Fragment  vom  runden 
Siegel  der  Abtissin,  das  snceite  abgejaUen.   Datum  mit  blasserer  Dinte  spelter  nachgetragen.  Ruc/b- 
sckrift  des  16.  Jahrh,:  privilegium  up  de  waldemeyne  tusschen  den  utersten lantweren  und  grefften. 

626. 

Abt  Gisder  von  Altenberg  verkUndet  die  Entscheidung  im  Streit  der  KlSster  Gorvey  und  Hardehausen 

tiber  Kessenich.     1255,  1263. 
Universis  presentem  paginam  inspecturis  frater  Giselerus  dictus  abbas  de  Veteri  Monte,  Cysterciensis 
ordinis,  Coloniensis  dyocesis,  salutem  in  omnium  salvatore.    Universitati  vestre  tenore  presencium  inno- 


Digitized  by 


Google 


1255  359 

tescat,  quod,  cum  dissensio  csset  inter  Gorbeienses  et  Herswi(t)hu8ense  monasterium  super  annuo  debito 

de  quibusdam  bonis-  in  Castinaco  sitis  Corbeiensibus  persolvendo,  tandem  partes  in  hoc  unanimiter  con- 

senserunt,  ut,  quicquid  nos  cum  domino  Hermanno  scolastico  Noue  Ecclesie,  Alberto  et  fratre  suo  Herboldo 

militibus  de  Amelungissen  determinaremus,  ratum  et  gratum  utrobique  teneretur.     Nos  igitur  causis  et 

rationibus  utriusque  partis  diligenter  excussis  determinavimus  iustum  esse,  ut  quocunque  anno  abbati  et 

conventui  de  Herswitehusen   vinum   in  Castinaco   a  litonibus  solveretur,    et   ipsi  Herswithusenses  duas 

carratas  vini  Corbeiensibus  solverent.     Quando  vero  littones  vini  sufficienciam  non  haberent  et  idcirco 

denarios  Bolverent,  ipsi  quoque  Herswithusenses  Corbeiensibus  duas  marcas  pto  vino  solvere  tenerentur, 

Hanc  autem  conditionem  partes  admiserunt,  sicut  nos  presentibus  litteris  sigillo  nostro  roboratis  veraciter 

protestamur.    Actum  anno  Domini  M°.C°C.  quinquagesimo  quinto l).   Datum  anno  Domini  M°.C°C.LX0.  tertio* 

*)  quinto  hat  eine  zweite,  das  Uebrige  eine  dritte  Hand  himugefdgt 

Or.  vm  Kgl.  St.-A.  Minster,  KL  Hardehausen,  Nr.  99.      Siegel  vorn   Pergamenstreifen    abgefallen. 

Vgl  oben  Nr.  505.     Gedr.   Wigand,  Archiv  IV,  125. 

627, 

Propst  Dietrich  von  Lippoldsberg  erMU  G&ter  verpf&ndet.     Lippoldsberg  1255. 

Ego  Theodericus  Dei  gratia  prepositus  in  Lippoldesberge  in   perpetuum.      Ne  facta  temporis  i$ 

oblivionem  cum  tempore  veniant,  necesse  est  ea  testibus  et  scripto  perhennari.     Hinc  est,  quod  notum 

esse  volumus  universis  ecclesie  nostre  fidelibus,  quod  nos  in  pignore  accepimus  tres  decimas,  videlicet 

Wanbike,  Bernersen,  Seuelde,  a  domino  Hunoldo  milite   de  Dasle  et  fratribus  suis,    datis  ipsi  viginti 

quatuor  marcis.   Et  ne  hoc  factum  ab  ipsis  aut  heredibus  ipsorum  ecclesie  infringi  possit,  presenti  scripto 

ipsam  obligationem  mandari  fecimus  et  sigillo  nostro  et  comitis  roborari.    Testes  huius  facti  sunt:  dominus 

Adolfus  comes  senior  et  tres  filii  ipsi  us,  item  fratres  ambo  de  Nienouere,  Adolfus  etLudolfus,  et  fratres 

nostri  conversi  et  alii.     Actum  Lippoldesberge  anno  dominice  incarnationis  millesimo  ducentesimo  L°V°. 

Or.  tm  Kgl.  St.-A.  Marburg,  EX.  Lippoldsberg.      An  -geflocktenen  Leinenfdden   1)   Siegel  dee  Orafen 

A.  me  Nr.  598;   2)  rundes  Siegel  des  Stifts,  Brustbild  dee  h.  Georg  mit  Palmztoeig;  Umschrifti 

Sanctus  Georgius  .... 

628. 
Graf  Otto  von  Everstein  gestattet  dem  El.  Wormeln  Kauf  and  Tausch  eines  Hofes  dasdbst. 

Kogelnberg  1255. 

O(tto)  Dei  gratia  comes   de  Everstene  omnibus  hanc  paginam    inspecturis  salutem.     Notum   fieri 

volumus  tarn  presentee  quam  futuros,    quod  prepositus    de  Vormlon  totusque  conventus  comparaverunt 

sibi  ab  Ernesto   de  Wellede  curiam  unam  in  superiori  Vormlon  ad  resignationem  Ernesti   et  ad  dona- 

tionem  nostram  pro   XXIIII  marcis   et  pro  XX  moldra1)  siliginis  et  ordei  et  pro   soluta  prebenda  in 

eadem  predicta   ecclesia    ( )2)  festo  Michaelis   hec  omnia  persolvant.      Insuper  unam  aream 

in  Vormlon  prepositus  et  conventus  libere  resignaverunt  in  manus  comitis  Ottonis,  ita  ut  hanc  aream 
Ernestus  reciperet  et  heredes  sui  in  beneficio  absolute.  Testes  huius  facti  sunt:  comes  Albertus  iunior 
de  Euerstene,  Theodericus  de  Mederike,  Albertus  de  Lutersen,  Bodo  de  Horhusen,  Conradus  de  Pader- 
borne,  Hernestus  de  Howede.  Et  ut  hec  firma  aput  nos  et  successores  nostros  maneant,  sigillo  nostro 
et  ecclesie  in  Wormlon  hanc  paginam  ad  confirmatione(m)  predicti  facti  roboravimus.  Datum  in  Chugelen- 
berg  anno  Domini  M°.CCo.  quinquagesimo  quinto.    Insuper  Volpertus  Iudeus  presens  fuit. 

x)  So  Or.    ■)  Die  folgenden,  schwer  zu  lesenden,  sinnlosen  Worte  sind  von  spaterer  Hand  auf  Rasur  geschrieben, 
wie  schon  Spile ker  bemerkte;  sie  finden  sick  ebenso  im  Kopiar  Mbc,  4519  p.  14  im  Kgl.  St- A.  Muntter. 

Or.  wn  Beeitz  der  Paderb.  Abth.  d.  Vereins.     An  von  der  Urk.  abgeschnittenem  Pergamentetreifen  Bruchr* 
stuck  des  angehdngten  Siegels:  oberer  Theil  eines  gekronten  Lowen.    Gedr.  Spilcker,  Everstein  S.  t06. 

46* 


Digitized  by 


Google 


860  1256 

629. 

Graf  Gerhard  von  Neuendkr  bekundet  Verzicht  des  Bitters  Heinrich  v.  Ddlbenden   auf  GUter  in 
Wadenheim  and  Ahrweiler,   welche  der  verstorbene  Bitter  Thomas,  Burgmann  in  Altenahr  (Are), 
und  dessen  Frau  Addheid  den  Klostern  Bomersdorf  und  Bredelar  geschenkt  haben.     1255. 
Rfg.  Mittelrh.  VB.  Ill,  1322.    Gedr.  Gunther  Cod.  dipL  II,  271. 

630. 

Eddherr  Volquin  von  Naumburg  bekundet  Guterkauf  des  Kl.  Netze.  1255. 
In  nomine  Domini  amen.  Ego  Wolcwinus  miseratione l)  divina  nobilis  de  Nouo  Castro  omnibus  hoc 
•criptum  visuris  salutem  in  salutis  auctore.  Ne  gesta  temporum  simul  labantur  cum  tempore,  fideli  scripto 
commendantur.  Noverit  erga  tarn  presens  etas  quam  futura  posteritas,  quod  Hehiricus  prepositus  et 
conventus  dominarum  in  Netze  de  nostro  consensu  hereditatem  ibidem  sitam  Theoderici,  qui  dicitur  Nagel, 
Conradi  fratris  sui,  Iohannis  et  puerorum  suorum,  sororii  eorundem,  cum  omni  integritate  'pro  summa 
XVI  talentorum  comparaverunt.  Et  ne  hoc  factum  aliquis  successorum  possit  irritare,  presens  scriptum 
nostri  sigilli  munimus  appensione.  Huius  rei  testes  sunt:  dominus  Berno  sacerdos,  Conradus  Nagel, 
Odelricus  de  Berrendorb,  Andreas  de  Netze,  Hermannus  Brohtrump,  milites,  Heinricus  ther  Caste,  Tetmarus 
de  Wira  et  alii  quam  plures.    Acta  sunt  hec  anno  Domini  Mo.C°C.LoV. 

*)  miseratioe  Or. 
Or.  im  Furstl.  Wold.  Archie  zu  Arohen.     An  Pergamentstreifen  an  drei  Ecken  verletztes  dreieckige* 

Siegel  Volqums. 

631. 

Die  Br&der  Giso  und  Werner  von  Gudensberg  bekunden  Guterkauf  des  Kl.  Netze.  1255. 
Nob  fratres  Gyso  et  Wernherus  milites  de  Godensberg  omnibus  Christi  fidelibus  eternam  in  Domino 
salutem,  Ne  ea,  que  fiunt  in  tempore,  per  l&psum  temporis  oblivionis  capiant  detrimentum,  ad  univer- 
sorum  noticiam  duximus  transferendum,  quod  nos  venditionem  factam  super  quodam  manso  in  Drunge 
sito,  a  Conrado  de  Bune,  Thetmaro  Scilnthelmo,  Egeboldo  filio  eius,  quern  a  nobis  tenuerunt  titulo  feodali, 
proprietatem  sepedicti  mansus  ob  remunerationem  divinam  preposito  et  conventui  in  Neze  contulimus 
pure  et  liberaliter  propter  Deum,  voluntate  et  assensu  omnium  nostrorum  coheredum  accedente.  Ne 
tamen  aliquis  hoc  factum  possit  in  posterum  irritare,  presentem  litteram  unius  nostri  sigilli  munimine, 
quo  contenti  sumus,  duximus  roborandam.  Huius  rei  testes  sunt:  dominus  Iohannes  de  Helfenberg, 
dominus  Conradus  et  Gyso  fratres  de  Godenberg,  Wolknandus  et  Lodewicus  fratres  de  Tueren,  War- 
mundus,  milites,  Conradus  de  Scardenberg,  Heroldus  Durebuch  et  alii  quam  plures.  Actum  anno  Domini 
M°.C°C.LoV°. 

Or.  im  Furstl.  Wald.  Archiv  zu  Arohen.  An  ungebleichten  Leinenfdden,  der  linke  obere  Theil  ab- 
gestossen,  dreieckiges  Siegel,  getheilter  Schild,  rechts  Lowe,  links  vier  Balken.  Von  Vmschrift  steht 
noch:  viri  Gisonis  de  Godensbg.  Ein  zweites  mit  In  nomine  Domine  Amen.  Nos  fratres  Giso  et 
Wernerus  nobiles  de  Godensberg  begmnendes  und  sonst  gleicUautendes  —  nur  in  zwei  Worten: 
Scihelino  und  im  letzten  Zeugen:  Heroldus  deAldenstide  abweichendes — Exemplar  ebenda.  An 
weissblauen  Leinenfdden  dreieckiges  verletztes  Siegel  Werners  v.  <?.,  getheilter  SchUd,  rechts  Lowe, 
links  drei  Balken,  etwas  kleiner  wie  das  Giso's. 

632, 

Eckehard  von  Besse  verkauft  seine  Guter  in  Hadamar  an  KL  Hardehausen.    Bummerode  1255. 
Universis  presentem  paginam  inspecturis  Ekehardus  de  Besse  salutem  in  Domino.     Quoniam  Veritas 
et  memoria  rerum  gestarum  maxime  scriptis  conservatur,  tenore  presentium  notum  facio  fidelibus  Christi, 


Digitized  by 


Google 


1366  361 

quod  ego  et  uxor  mea  Iuttha  bona  nostra  in  Hademare  cum  omnibus  attinentiis  suis,  videlicet  pratis, 
pascuis,  rivis  et  silvis,  cum  omni  iure  et  proprietate,  qua  nos  eadem  bona  possedimus,  vendidimus  abbati 
et  conventui  ecclesie  in  Herswithehusen  receptis  triginta  et  quinque  marcis,  super  quibus  bonis  warandiam 
eis  prestamus  firmam  et  fidelem,  ut  predicta  bona  quieta  libertate  possideant  iure  perpetuo.  Verum 
quia  perversorum  infinitus  est  numerus  et  eventua  futurorum  incertus,  ad  roborandam  warandie  cautionem 
omnemque  contradictionem  vel  molestiam,  si  qua  ratione  predictorum  bonorum  emerserit  contra  ecclesiam 
in  Herswithehusen,  sopiendam  una  se  nobiscum  obligaverunt  Hermannus  miles  dictus  Meisenbuch  et 
Hermannus  frater  eius,  Ekehardus  quoque  de  Slirbacb  miles.  Ut  igitur  hec  rata  et  inconvulsa  per- 
maneant,  presentem  paginam  conscribi  fecimus  sub  confirmatione  sigillorum  domini  Conradi  nobilis  viri 
de  Heuelde  iudicis  provintie  et  domine  Adelheidis  de  Drivordia  matris  uxoris  mee.  Testes  huius  rei 
sunt:  dominus  Albertus  de  Rumerode,  Burcbardus  rector  ecclesie  in  Velsberg,  Wernberus  Lugelin  miles, 
Thidmarus  de  Twerne,  Henricus  Kesselrinc,  Hermannus  de  Aluoldeshusen  et  'alii  quam  plures.  Acta 
sunt  bee  in  Rumerode  in  caminata  predicte  domine  Adelheidis  anno  Domini  M°.C°C.LV°. 

Or.  vm  Kgl.  St* A.  Munster,  Kl.  Bardehausen  Nr.  96.  Beide  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  ab. 
Rwnmerode  tend  Trejjurt  (Drivordia)  bei  Beiligenstadt,  Hadamar  und  FeUberg  bet  Fritslar;  der 
iudex  provintie  Conradus  de  Heuelde  (vgL  Wenck,  UB.  IIL  S.  122)  in  Nr.  532  comes  morans  in 
Maden  genarmt. 

633. 

Ludolf  MarschaOc  in  Warburg  bekundet  die  Beilegung  ernes  Streites  zurischen  Kl.  Hardehausen 

und  Konrad  von  Scherfede  fiber  Zehntrecht.  1255. 
Ego  Ludolfus  marecalcus  in  Wartbberg  notum  facio  universis  presens  scriptum  inspecturis,  quod, 
quicquid  discordie  fuerat  inter  fratres  monasters  in  Herswithehusen  et  Conradum  de  Scerue  super 
decima  qnorundam  agrorum  eiusdem  C(onradi),  quos  ipse  indecimales  asserebat,  illis  e  contra  reniten- 
tibus,  tali  modo  consopitum  et  reformatum  eBt.  Recognoscens  enim  predict  us  Conradus  iniuriam  se 
irrogasse  fratribus  de  Herswithehusen  secundum  tenorem  privilegiorum  suorum,  in  quibus  habent  waran- 
diam et  confirmationem  Buper  uni versa  decima  totius  ville  in  Scerue  renuntiavit  integre  omni  actioni 
sue  cum  uxore  sua  Adelheide  et  liberis  Henrico  et  Hermanno,  quatinus  ecclesia  in  Herswithehusen  deci- 
mam  omnium  agrorum  suorum  in  Scerue  libere  perciperet  et  perpetuo  possideret,  sicut  presenti  scripto 
protestor  et  sigillo.  Testes  huius  rei:  Conradus  de  Ahusen,  Henricus  de  Assele,  Timmo  de  Rimbeke, 
milites;  Burkardus  dc  Assele  et  alii  quam  plures.     Anno  Domini  Mo.C°C.LV°. 

Or.  tm  Kgl.  St- A.  Munster,  Kl.  Hardehausen.  Nr.  97.  Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgef alien.  Die 
Familie  Marschalk  —  ein  Zweig  des  Geschlechts  van  Osdagessen  —  (Zeitschr.  XXXVII.  2,  190) 
besass  zu  Warburg  ein  Burglehen  und  die  dort  residirenden  Mitglieder  narmten  sich  demgemdss 
in  oder  de  Wartberg.     (Spancken.) 

634 

Rechtsverzicht  auf  Gilter  zu  Gunsten  des  Kl.  Werbe.     1255. 
Viro  discrete  et  honesto  preposito  totique  conventui  in  Wereue  Waremundus  de  Millebach  quicquid 
sit  obsequii  et  honoris.     Tenore  precencium  publico  protestor,  quod  ego   et  uxor  mea  et  heredes  mei 
omni  iuri,  quod  nos  contingere  debuit  de  bonis  in  Borstorpf,  penitus  abrenunciavimus  presentibus  Heinrico 
de  Aldentorpf,  Wernhero  de  Wedelberc,   Conrado  Nagel,    Odelrico  de  Coufungen,   Heinrico  et  Ortmaro, 
militibus.     Ut  autem  hoc  fatum  stabile  permaneat,  presentem  cartulam l)  sigillo  comitis  Alberti  de  Walden- 
stein,  quia  proprium  non  habeo,  volui  communiri.     Acta  sunt  anno  gratie  ARCoCLW0. 
J)  coculam  Or. 
Or.  m  Furstl.   Wold.  Archio  in  Arolsen.     An  Pergamentstreifen  B rue hs tuck  vom  dreieckigen  Siegel 
dee  Graf  en  A.  v.  W.,  tier  P/dhle  in  hellgelbem  Wacke. 


Digitized  by 


Google 


362  1266 

635. 

Propst  Dietrich  von  Lippoldsberg  bekundet,  doss  der  Streii  zunschen  Kl.  Hdmarshausen  und  Bitter 
Dethard  von  NSrde  gescUUMet  ist.  (0.  I.  Urn  1255.) 
Honorandis  dominis  .  .  decano  .  .  scolastico  et  thesaarario  ecclesie  Fritslariensis  Th(eodericus)  Dei 
gratia  propositus  sanctimonialium  in  Liuppoldesberge  cum  devotis  orationibus  paratum  semper  obsequium. 
Cum  inter  .  .  abbatem  et  monasterium  in  Helmwardesh(usen)  ex  una  parte  et  Thethardum  militem  de 
Nordhe  ex  altera  de  quadam  parte  decime  in  Nordhe  causa  sub  iudicio  a  domino  papa  nobis  commissa 
ventilaretur,  mediantibus  viris  honestis  et  vobis  consentientibus  tandem  est  sopita  et  forma  compositionis 
litteris  et  testibus  est  commendata,  secundum  quod  in  littera  patet,  que  super  hac  re  est  conscripta  et 
sigillis  vestris  et  nostro  et  civium  Geismariensium  et  aliorum  roborata.  Hoc  presenti  scripto  protestamur 
et,  si  necesse  fuerit,  volumus  sacramento  confirmare.    . 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Marburg.  Siegel  vom  Pergamentetreifen  ab.  Dietrich  war  1255  Proprt,  vergl. 
oben  Nr.  627.    Die  Schrifi  weist  auf  Mitte  s.  XIII. 

636. 

Lutgard  von  Wennigsen,  Kanonissin  in  Neuenheerse,  genehmigt  den  Verkuuf  von  G&tern  in  Rintene 
(Rintdn?),  Evestorf  und  Wennigsen  an  Propst  Dietrich  und  Kl.  Wennigsen  seitens  ihres  Bruders 
Heinrich.     Unter  den  Zeugen:  Wiszelus  Westfalus.     (0.  I.  Urn  1255.) 
Gedr.  Hodenberg,  Calenb.  DB.   VII,  35. 

637. 

Dompropst  Heinrich  von  Paderborn,  Stettvertreter  des  (gefangenen)  Bischofs  Simon,  bekundet  Zehnt- 
dblSsung  des  Domherrn  Heinrich  Scheie.  Paderborn  1256  Ianuar  1. 
Henricus  Dei  gratia  propositus,  vicem  gerens  .  .  episcopi  et  ecclesie  Paderburnensis,  omnibus,  ad 
quos  presens  scrip  turn  pervenerit,  notum  esse  volumus,  quod  Henricus  dictus  Luscus  canonicus  Pader- 
bumensis, beres  et  possessor  curie  in  Osedinghosen  et  quatuor  mansorum  eidem  curie  pertinencium, 
consensit  et  promisit  coram  nobis,  quod  domino  Lodewico  dicto  Bulemast,  villico  nostre  ecclesie  de  Lohen, 
pro  decima  sua  annone  et  pro  minuta  decima  sua  et  pro  quodam  apro,  quern  in  altemis  annis  ratione 
villicationis  nostre  de  Lohen  et  dicta  curia  in  Osedingchosen  et  quatuor  mansis  prescripts  habere  debe- 
bat,  singulis  annis  in  festo  beati  Michaelis  de  sepedicta  curia  in  Osedingchosen  sine  qualibet  difficultate 
quindecim  solidi  denariorum  legalium  persolventur.  Et  ut  hec  annua  XV  solidorum  solutio  dicto  L(odewico) 
Bulemast  et  heredibus  suis  perpetuo  rata  et  firma  permaneat,  presens  scriptum  eidem  L(odewico)  tradi- 
dimus  sigilli  nostri  munimine  roboratum.  Ego  vero  H(enricus)  Luscus  canonicus  Paderburnensis  pre- 
scriptus,  quia  eis,  que  suprascripta  sunt,  consencio,  etiam  huic  littere  sigillum  meum  apposui.  Acta  sunt 
hec  Paderburne  presenti  bus  Rabodone  decano,  Yolrado  canonico,  Ludolpho  cellerario,  Iohanne  scolastico, 
Paderburnensibus;  militibus:  Heinrico  de  Gummere,  Wernhero  Stapel  et  aliis  qiiam  pluribus.  Anno  Domini 
Mo.C°G.  quinquagesimo  sexto,  Kalendas  Ianuarii. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  198.  Beide  Siegel  von  den  Pergamentetreifen  abgefalien. 
Bezuglich  der  oben  genannten  Orte  dussert  aich  Spancken:  does  Lohen  bei  Borchen  gelegen  hat  und 
unter  Osedinghosen  das  in  der  Wewer  Mark  eingegangene  Dor/  Ostinchusen  (Zeitschr.  XXXV, 
2,  117)  zu  verstehen  sei,  zweifle  ich  urn  so  wenigery  da  die  in  der  Urk.  genannte  Familie  Luecus 
=  Scheie  ihren  Site  in  Borchen  hatte. 

638. 
Die  BrUder  Iohann  und  Oottschdlk  von  Padberg  verkaufen  unter  Vermittdung  ihres  Oheims  Oottschalk 
v.  P.,  Hermanns  von  Itter  und  Alrads  von  Horhausen  und  mit  Zustimmung  ihrer  Schwester  Iutta 
und  Mechthilds,  Iohanns  Frau}  dem  Abt  Heinrich  und  Kl.  Breddar  ihren  nach  Beringhausen  hin 


Digitized  by 


Google 


1256  963 

gdegenen  Zehnten  in  Ekesbike.  Zeugen:  Thetmarus  in  Pathberg  plebanus,  Adam  miles  de 
Aspe,  Helmwicus  de  Keldi(n)chusea,  Albertus  de  Mulenhusen,  Conradus  de  Yburg  magister 
consilium  in  Monte  Martis,  Bertoldus  iudex,  Ludolfus  de  Capella  et  Heinricus  filius  suus, 
Volnandus,  Hermannus  de  Flessenger,  Godefridus  de  Eleren,  Bertoldus  et  Helmwicus  fratres 
de  Huxoria,  Wigandus,  Wideroldus  et  Nicolaus  fratres,  Iohannes  monetarius,  Heinricus  de 
Odenhusen,  Heinricus  de  Kulethe  et  consules  omnes.  MUsiegler  Gottschalk  v.  P.  und 
Bathmtinner  von  Marsberg.  (1255)  1256  Ianuar  12. 

Or.  im  KgU  St.- A.  Munster,  Kl.  Bredelar,  Nr.  56.  An  geflochtenen  blauweissen  lLeinenschnuren 
1)  Siegel  der  beidenAussteller  wis  oben  Nr.604.  Umschrift  stark  verwischt:  Sigillum  lohannis  . .» 
de  Patberh(?);  2)  Siegel  der  Stadt  Marsberg;  3)  Gottschalks  v.  P.  wie  oben  Nr.  450.  Gedr.  Seibertz 
UB.  I,  289  zu  1255,  SiegeUAbbUdung  Bd.  II,  Tqfel  5  Nr.  10  und  11.  Daselbst  zu  korrigiren 
S.  348  Z.4  8Uggillent;  Z.  14  Berni(n)chu8en,  so  stets;  Z.16  quia  sL  quod;  Z.  27  Belderestein ; 
Z.  35  warandyam;  Z.  39  Meicthildis.  Ueber  Datirung  vgl.  Nr.  599.  Reg.  Beitrdge  zur  Gesch. 
der  Furstenth.   Waldeck  und  Pgrmont  Bd.  Ill,  132  Nr.  63. 

639. 
Iohann  Eerr  in  Padberg  und  Gottschalk  genannt  von  Padberg  bekunden,  doss  Bitter  Konstantin 
und  seine  Sdhne  Albert  und  Hermaipi,  welch  letzterer  in  Kl.  Breddar   als  Novize  eingetreten, 
dassdbe  verlassen  und  nach  Verweigerung  der  Wiederaufnahme  die  Monche  mit  seinen  angeblichen 
Anspruchen  an  GUter  in  Upsprungen,  Hamme  und  Esbike  bd&stigte,  dutch  ihre  Vermittdung 
auf  dUe  Rechte  hieran  verzichtet  hdben.     Zeugen:  Thetmarus  plebanus  in  Pathberg,  Hudo  miles 
de  Wethen,  Godescalcus  et  Hermannus  dicti  de  Pathberg,  Constantinus  iunior,  Bernhardus 
de  Walberni(n)chu8en,  Helmwicus  de  Keldi(n)chusen.     Padberg  (1255)  1256  M&rz  1. 
Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  58.     An  geflochtenen  blauweissen  Leinenschnuren  dreir 
eckiges  Siegel    1)  Iohanns  v.  P.;   2)  Gottschalks  v.  P.     Vgl.  vor.  Nr.  und  450.     Gedr.   Seibertz 
UB.  I,  290.  S.  360  Z.  9  v.u.  zu  lesen  evum  st.  eventum ;     ausserdem  regelmdssig  et  statt  ac. 
Die  beiden  Aussteller  auf  angeheftetem  Pergamentstreifen    als  Iohannes  iunior  und  Godescalcus 
patruus  suus  bezeichnet.     Reg.  Beitrdge  u.  s.  w.  (vergl.  o.)  Nr.  64. 

640. 

Bernardi  de  Lippia  maioris  nobilis  viri  Zustimmung  zur  Ueberlassung  eines  Gates  Coninchof 
seitens  Otto  v.  Ravensberg  an  Graf  Eeinrich  von  Eoya  erw&hnt.   Zeugen.  Sparrenberg  1256  M&rz  5. 
Gedr.  Hodenberg,  Roger  UB.  I,  13.     Lipp.  Regg.  1,  200  Nr.  281  a. 

641. 

Abtissin  Ida  von  Eerford  verspricht   vier  Biirgern  der  Stadt  Eerford  das  dortige  StadtgericM, 
sobald  es  von  dem  bisherigen  Inhaber  resignirt  worden,  als  Lehen  zu  ubertragen.  1256  Marz  9. 
Ida  Dei  gratia  Heruordensis  ecclesie  abbatissa  dilectis  in  Christo  scabinis  et  consulibus  Heruorden- 
sibus  salutem  in  Domino.    Iudicium,  quod  urbis  vulgariter  dicitur,  quatuor  ex  civibus  vestris,  cum  resigna- 
cionem  ipsius  a  domino  Thetmaro1)  Bosone  milite  obtinere  poteritis,  in  feudum  libere  porrigemus.   Quibus 
abeuntibus  aliis  absque  difficultate  perpetuo  a  nobis  et2)  eis,  que  nobis  in  dignitate  succedent,  porrigetur 
in  feudum.    In  cuius  rei  testimonium  sigillum  nostrum  et  ecclesie  decrevimus  apponendum.     Datum  anno 
Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  sexto,  VII0.  Idus  Marcii. 
^Thetmaro  fehlt  C.    *)  et  fthlt  B. 
Nach  Transsumpt  Urk.  Gr.  Ravensberg  Nr.  147  von  1383  Mai  6  (B.);  Abschrift  Msc.  VII,  3301a. 
p.  35  (C.)  im  Kgl.  St.-A.  Munster,    letztere  mit  der  Iahreszahl  AP.C>C.LXQl     Doss  dies  falsch 


Digitized  by 


Google 


364  1256 

und  nur  aua  Verweehaelung  von  V  und  X  entatanden  tat,  beweist  aowohl  doe  Tranaaumpt,  als  amek 
die  Beziehung  zur  nachjolgenden  Urk.  von  gleichem  Datum.  Indem  die  Abtissin  den  Burgern  das 
Stadtgerickt  uberlieaa,  ubernahmen  dieae  zugleich  die  Verpfiichttmg y  aie  und  ihr  Stiff  zu  schirme*. 

642. 

Die  Herf order  Baihm&nner  und  SchSffen  versprechen  der  Abtissin  (Ida)  und  Stift  Herford  Schutz 

innerhalb  threr  Festungsmauern.  1256  Mtirz  9. 
CoDSules  et  8ca(bini)  Heraordenses  omnibus  presentem  paginam  inspecturis  rei  geste  noticiam. 
(No)lentes  ulla  occasione  divina  nobis  officia  et  eccle6iastica  subtrahi  sacr(ament)a,  reverendam  dominant 
abbatissam,  familiam  suam  et  ecclesiam  (Heruordensem)  perpetua  volumus  pace  et  securitate  gandere, 
et  nog  ac  communita(tem  nostram)  presentibus  obligamus,  quod  predictos  infra  municionem  nostram  (ab 
iuiu)riis  et  violences  defendemus.  Ut  autem,  que  premissa  sunt,  fi(rma  et  rationa)bilia  perseverent  nee 
tractu  tempori8  infirmentur,  huic  scripto  (sigillu)m  nostrum  decrevimus  apponendum.  Datum  anno  Domini 
M°.C°C.L(VIo),  septimo  Idus  Marcii. 

Or.  beschddigt  im  Kgl.  St.-A.  Minister,  Fatabt.  Herford  Nr.  51*.     Siegel  vom  Pergamentstreifm  ab- 
gef alien.     Die  eingeklammerten  Stellen  ergdnzt  nach  Mac.  VII,  3301a  p.  35. 

643, 

Eberhard  von  Kalenberg  bekundet  dem  Stift  Heerse,  doss  er  die  Meierei  m  Mekebach  in  ZeUpacJU 

besitze.  Gudensberg  1256  M&rz  17. 
Reverende  domine  sue  Hyrisiensis  ecclesie  abbatisse1)  totique  conventui  ibidem  Eberhardus  de  Calen- 
berg2)  miles  dictus  de  Sumeringen  ad  serviendi  beneplacita  se  paratum.  Universitatis  vestre  benignit&ti 
grates  refero  super  eo,  quod  precibus  meis  aures  vestras  paratas  acclinare  curavistis,  committendo  michi 
yillicationem  vestram  in  Mekebach8)  pro  pensione  vobis  annua  exsolvenda.  Hinc  est,  quod  me  obligo 
in  presenti  scripto  et  firmiter  promitto,  quod  in  dicta^  villicatione  nil  iuris  michi  usurpabo  vel  ius  here- 
ditarium  vel  feodale,  et  quod  nunquam  in  dicto  officio . .  •  per  me  sive  per  meos  heredes  vel  successores 
impedimentum  aliquod  generabo,  nihilominus  peramice  me  obligans  bona  fide,  quod,  nisi  debito  ac 
ordinate  raodo  certis  temporibus  michi  deputatis  pensionem  debitam  exsolvam ,  collationis  iure  vacet 
villicatio  memorata.  Ut  autem  hec  obligatio  magis  evidens  permaneat,  vobis  hanc  litteram  trado  sigilli 
mei  munimine  roboratam.  Acta  sunt  hec  Guthenberg  anno  Domini  Mo.CoC.LVL,  XVI.  Kalendas  Aprilis, 
presentibus  Domino  Ruperto  de  Menthe  milite,  Hermanno  de  Remgetsh(?)  consanguineo  meo,  Friderico 
de  Burslo  cum  multis  aliis  fide  dignis. 

*)  Hyrisiensi  abbatisse  /).,  Hyrisiensi  eccl.  abb.  B.    *)  Kallenberg  B.    ■)  Medebach  C. 
Nach  Mac.  VII,  4511  aaec.  XIX.  pag.  290  (mit  rnanchen  Fehlern  und  der  Notiz,  doss  doe  Siegel  fehlt7) 
im  Kgl.  St.-A.  Munster,  (B) ;  Regest  von  Tuntel  im  Kopiar  von  1737  in  Pfarrarchiv  Neuenheerse, 
Reg.  Nr.  34  (Q;  Mac.  V,  10  f.  10  im  Kgl.  St.- A.  Munster  aoec.  XIX.  (D).. 

644. 

Dompropst  Heinrich  von  Poderborn  bekundet  den  Ankauf  eines  Hofes  in  Siddessen  seitens  de* 

Khsters  Gehrden.  1256  Mars  17. 
Heinricus  Dei  gratia  propositus,  vicem  gerens  episcopi  Paderbornensis,  omnibus,  ad  quos  presens 
scriptum  pervenerit,  utriusque  vite  salutem  in  Domino  Iesu  Christo.  Ad  universorum  noticiam  presentem 
paginam  intuentium  pervenire  cupimus,  quod  Adolphus  prepositus  et  conventus  ordinis  sancti  Benedict! 
in  Gerdene  quandam  curiam  in  Siddessen  Bernhardo  etEckberto1)  fratribus  pertinentem  ab  eisdem  omni 
iure,  quo  ipsi  earn  possederant,  cum  omnibus  suis  compararunt  pertinentiis,  ita  quod  Alheidis  tunc  uxor 
Eckberti  et  eorum  pueri  Bernhardus,  Ludolphus,  Gerlacus,  Elisabeth,  tunc  nati,  Margareta,  que  tunc  uxor 
Bernhardi,  et  eorum  filia  Elisabeth,  tunc  nata,  Ethelindis  eciam   soror  predictorum  fratrum  Eckberti  et 


Digitized  by 


Google 


1256  366 

Bernhardi  et  filia  eius,  Burchardus  insuper  et  iterum  Burchardus  dicti  de  Asle  emptioni  prefate  consen- 
tientes  coram  nobis  de  consensu  priorum  ecclesie  nostre,  nulla  ab  universis  iam  prenotatis  in  posterum 
tjuestione  frivola  succrescente,  inanualiter  ac  libere  resignarunt.  Ad  huius  autem  rei  evidentiam  presen- 
tem  literam  ad  petitionem  partium  confectam  desuper  sigillorum  presentium  munimine  duximus  utile 
roborandam.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  sexto,  sexto  Kalendas  Aprilis. 
Presentibus  testibus  ad  hoc  rogatis:  Bertoldo,  Wernero  et  Hermanno  de  Brakele,  Ludolpho  de  Herisia, 
Amelungo  de  Tburg,  Wernero  Stapel,  Ludewico  Bulemast,  Ludolpho  de  Dalberne,  Henrico  camerario, 
Henrico  et  Wernero  de  Wovere,  Hermanno  et  Conrado  Stapel,  Bertoldo  et  Hermanno  de  Lippespringe, 
Bertoldo  Somercalf,  Regeniiodone  et  Frederico  de  Ystinchtorp,  Thiderico  de  Sebeke,  Henrico  de  Gum- 
mere,  Hermanno  de  Siddessen,  Egelhardo  et  Hermanno  de  Stenhem,  universis  castellanis  in  Wartberg  et 
aliis  quam  pluribus. 

»)  Eckbarto  Abachr. 
Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  fol  22.  C.  19. 

645. 

Bompropst  Heinrich  von  Paderborn  bekundet  einen  dutch  Propst  Elger  von  Arolsen  fttr  sem 

Kloster  gemachten  Salzwerksankauf.     Salzkotten  1256  M&rz  3t 

Henricus  Dei  gratia  prepositus,  vicem  gerens  episcopi  et  eccleH'e  Paderburnensis,  omnibus,  ad  quos 

presens  scriptum  pervenerit,  notum  esse  volumus,  (quod) l)  Elgeherus  prepositus   monasterii  in  Aroldesen, 

in  nostra  presentia  constitutus  opus  6alis  et  domum,   que  vulgariter  soltwerich  nuncupatur,  cum  plumbo 

ad  hoc  pertinente  in  oppido  ecclesie  nostre  Soltkottenn  ab  Iohanne  de  Scheme  cive  Paderbornensi  et  a 

suis  heredibus  pro  decern  marcis   et  dimidia  emptionis  titulo  nomine  ecclesie  sue  comparavit.    De  quo 

soltwerich  cum  prescriptus  prepositus  coram  Helmico  iudice   et  coram  embus   opidi  antedicti  ab  eodem 

Iohanne  possessionem   et  warandiam  receperat,  idem   Iohannes  protestatub  fuit  publico  coram  nobis  se 

sepedicto  preposito  et  ecclesie  sue  Aroldensi,  sicut  iuris  est,  de  eadem  emptione  inviolabiliter  duratura 

debere  prestare,  si  necesse  fuerit,   coram  quolibet  warandiam.     Actum  apud  Soltkotten  presentibus  pie* 

bano   in   Vilse,    Florino   dicto  de  Vernen2),    Wilhardo  de  Dhreuere    militibus,    Conrado   antiquo  iudice, 

Heydenrico  Pingwe,  Ounthero,  Hermanno  et  Henrico  soceris  eiusdem  Iohannis  de  Scheme,  Andrea  Vulture 

Helmico  Krite  et  Iohanne  Krite  et  aliis  quam  pluribus  anno  Domini  M°.C°C.L°  sexto,  pridie  Kalendas  Aprilis. 

*)  fehlt.    ■)  Ein  Florinus  de  Vanen  erwahnt  in  Nr.  666  Art  [16}.    Ob  letsteres  verschrieben  statt  Yemen  P 

Kopie  a.  XVI  im  Kopiar  L  foU  36  auf  der  Domanenkammer  in  Arolsen. 

646. 
Dompropst  Heinrich  von  Paderborn  bekundet  Vergleich  des  El.  BSddeken  mit  den  Edelherrn  von 

Buren.  1256  April  6. 
Henricus  Dei  gracia  propositus,  vicemgerens  episcopi  et  ecclesie  Paderburnensis1),  omnibus,  ad 
quos  presens  scriptum  pervenerit,  notum  esse  volumus,  quod  causa  dissensionis,  que  inter . .  abbatissam  et 
conventum  ecclesie  in  Budiken2)  ex  una  parte  et  dominum  B(ertoldum) 3)  seniorem  nobilem  de  Buren  et 
filium  suum  ex  altera  super  excrescenti  et  inconsueta  exactione  villicorum  et  litonum  ecclesie  prescripte 
racione  advocacie  hactenus  facta  vertebatur,  sopita  est  in  hunc  modum  amicabiliter,  quod  prescripti 
. .  pater  et  . .  filius  nobiles  de  Buren  fide  data  promiserunt,  quod  de  festo  beati*)  Michaelis  nunc  proximo 
instanti  usque  ad  futurum  festum  Michaelis5)  de  villicacione  Tudorp6)  nichil  recipient,  in  sequenti  anno 
recipient  XYIH  solidos  tantum,  quos  ab  eadem  villicacione  recipient  duobus  annis.  In  quibus  tribus 
annis  in  Suafern7)  etEtlen8)  et  alie  parve  villicaciones  singulis  annis  persolvent  dictis  advocatis  quelibet 
earum  tantum9)  XVIII  solidos,  quibus  advocati  erunt  contenti.  Quibus  tribus  annis  transactis, 10)  predicte 
parve  villicationes  quelibet  eamm  persolvet  advocatis  eisdem11)  tribus  annis  sequentibus  quolibet  anno 
II  marcas  tantum,  quibus  advocati  erunt  contenti.  Item  advocati  sepedicti  anno  nunc  proximo  recipient 
a  magnis  villicacionibus  de  qualibet  eamm  II  marcas  tantum,  secundo  et  tercio  anno  de  qualibet  eamm 

Westf.  Urk.-Buch  IV.  11 


Digitized  by 


Google 


366  1256 

tree  marcas  tantum,  quarto  anno,  quinto  et  sexto  de  qualibet  earum  recipient  quatuor  marcas  tantum, 
quibus  erunt  content].12)  Item  advocati  hoc  anno  recipient  de  villicacione  Atlen18)  VI  solidos  tantum, 
secundo  et  tercio  anno  quolibet  eorum  VIII  solidos  tantum.  Aliis  annis  tribus  sequentibuB  quolibet 
anno  I  marcam  tantum,  qua  erunt  contenti.  Nos  vero  Rfertojdus)  senior  de  Buren  et  • .  filius  eiusdem 
domini,  quia14)  ea,  que  prescripta  sunt,  omnia  inviolabiliter  promisimus  observanda  fide  data,  eciam 
huic  litere  nos  pariter15)  sigillum  nostrum  apposuimus 16)  pro  nobis  ambobus.  Actum  anno  Domini 
M°.C°C.L°  sexto,  VIII.  Idus  Aprili*. 

*)  Hinricus  C  und  D,  Paderbornensis  C.     *)  Bodeken  C.     ")  B  fthlt  C.    *)  s(ancti)  C.     6)  nunc  —  Michael  is  fehU  C. 

•)  Tudorf  a     *)  Schwaffern  L\  Afern  D.     8)  Ettelen  V.      •)  fthlt  C.      1U)  etiam  exactis  C.     !1)  iisdem  C. 

Ji)  quibus  —  contente  fthlt  C.     18)  Attelen  6f.     *')  quum  D.     ,B)  pater  Z>,  pr.  B.    19)  adposuimua  C. 

Nach  Boddeker  Kapiar  im  Besitz  des  Frh.  v.  Brenken  zu  Erpernburg  (B),  Msc.  VII  5102d  p,  193  (Q 

und  Mooyers  Abschr.   (D)  mit  der  Angabe:   e  cop.   Bodic.  f.   CCXLVb  Abschr.  in  v.  SpUcker** 

Msc.  XIV,  96  im  Kgl  St.-A.  Munster. 

647. 
MUter  Heinrich  von  Hamburg  tibertrOgt  dem  Ftopst  Otto  van  Kemnade  das  Eigenthumsrecht  uber 

Giiter  zu  Latferde.  OUendarf  1256  April  24. 
In  nomine  sancte  et  individuae  trinitatis  Amen.  Henricus  miles  et  Dei  gratia  in  Homburg  dominus 
omnibus  Christi  fidelibus  presens  scriptum  respicientibus  gratiam  in  vite  presentis  exilio,  gloriam  in  regni 
celestis  palatio.  Quoniam  calcat  iter  mortis,  terre  generatio  tota  et  ipsa 1)  pretereunt  more  fluentis  aque, 
ne  res  gesta  in  tempore2)  simul  cum  tempore  a  memoria  labatur  et  oblivione  seu  errore  vel  malevolentia 
confundatur,  provide  scripti  testimonio  perhennatur.  Universitatem  igitur  vestram  scire  volumus,  quod 
nos  de  pari  voluntate  et  communi  consensu  omnium  coheredum  nostrorum  in  remissioncm  peccaminum3) 
nostrorum  bona  sita  in  Latforde,  videlicet  quatuor  mansos,  quos  Chaminatensis  ecclesia  comparaverat  a 
Iohanne  milite  de  Hoye  et  suis  heredibus,  contulimus  eidem  ecclesie  libere  perpetuo  possidenda  et 
omni  iuri,  quod  in  eis  visi  sumus  habere,  omcimodis  renunciavimus4)  et  domino  Ottoni  preposito  prefate 
ecclesie  communicata  manu  cum  filio  nostro6)  Bodone  atque  fratruele  nostro  Bodone  resignavimus  in 
perpetuam  eiusdem  ecclesie  possessionem.6)  Et  ne  in  posterum  ecclesia  vel  a  nobis  aut  nostris  heredibus 
in  eisdem  bonis  molestetur,  presentem  litteram  diligentius  conscriptam  sigillo  nostro  fecimus  roborari. 
Acta  sunt  hec  anno  Domini7)  M0.C°C.L°VI.,  presentibus  et  testibus  his:  Ernesto  de  Rodhe,  Lodewico  de 
Bardeleue,  Lodewico  Post,  Hermanno  Laico,8)  Iohanne  Witcop,9)  Burgardo10)  et  Hermanno  Hake,  Iohanne 
et  Ernesto  de  Embere,  Alberto  Dinge,  Iohanne  de  Euerstorp,  n)  Arnoldo  Lastorf,  Friderico  Svengel  et 
aliis  quam  pluribus.     Datum  in  vigilia  beati  Marci  in  Aldendorp. 

*)  tempora  Falke.      *)  ipse  B.      3)  peccant ium  B.      4)  tentavimus  B.      s)  Tito  B.      •)  Ablativ  B.        T)  gratie  F. 
«)  So  F,  Lateo  B.    •)  Wittop  B.     10)  Burgardo  F.     1  )  Euerstorp  F. 
Nach  Msc.  I,  139  S.  239  (B)  im  Kgl.   St.-A.   Munster.     Gedr.  Falke, ,  Cod.  trad.  Corb.  39.     Reg. 
Durre,  Hamburg  (Zeitschr.  d.  hist.   Ver.  f.  Niedersachs.  Iahrg.  1880)  Nr.  84. 

648. 
EdeBwrr  Bernhard  zur  Lippe  und  seine  Gemahiin  Sophia  uberlassen  dem  Kl.  Lippstadt  Acker 
im  Gebiete  der  Stadt  Lippstadt,  wekhe  der  verstorbene  Andreas  dictus  de  Curia  besessen  und 
dem  Klaster  resignirt  hat  Zeugen:  Volmundus  de  Weren,  Gerhardus  de  Sunninchusen, 
Hinricus  de  Stenbeke,  Helengerus  de  Val(ehusen),1)  milites,  Thidericus  capellanuB  in  Valken- 
berg.  FaUcenburg  1256  Mai  2  (crastino  Walburgis  virginis). 

*)  Mit  Abkurzungsstrich  durch  1.  Lipp.  Regg.  hier  Val,  vgl.  aber  /,  Nr.  294. 
Or.  im  Stiftsarchiv  zu  Lippstadt.     An  geflochtenen  IJanfschnuren    1)  Siegel  Bernhards,  2)  Sophiens  van 
Ravensberg  (Lipp.  Regg.  I,  Taf.  6imd  14;  bei  letzterm  ouch  zur  Rechten  eine  LUie,  funfbldtterige 
Rase  in  der  ausgestreckten  Hand).     Reg.  Lipp.  II,  17  Nr.  489  mit  irrigem  Datum  30.  ApriL 


Digitized  by 


Google 


1266  367 

649. 

Domkapitel,  EdeJhenm  und  Ministerialen  des  Hochstifts  Paderborn  geloben,  wenn  Bischof  Simon , 
aus  seiner  Oefangenschafl  enttassen,  bis  ndchsten  5.  Juni  sich  nicht  zum  Frieden  bequeme  oder  in 
Gefangenschaft  zuruckyekehrt  tvttre,  dem  ErzUschof  (Konrad)  von  Kdln  die  ScMosser  Iburg  und 

Vilsen  zu  ilbergeben.  Unna  1256  Mai  2. 
Nos  .  .  prepositus, . .  decanus  et  capitulum  ecclesie  Paderburnensis ,  nobiles  ac  ministeriales  eiusdem 
ecclesie  confitemur  nos  in  hoc  concordasse  et  unanimitcr  consensisse,  quod,  si  venerabilis  pater  dominus 
noster  Simon  Dei  gratia  Paderbomensis  episcopus,  postquam  de  vinculis  et  captivitate  reverendi  patris 
domini  Coloniensis  archiepiscopi  excreditus  fuerit,  pacem  cum  ipso  domino  arcbiepiscopo  non  fecerit  infra 
instans  crastinum  pentecostes,  vel  si  tunc  in  locum  et  vincula  pristine  captivitatis  redire  neglexerit, 
statim  extunc,  nisi  forte  interim  ipsum  de  medio  tolli  contigerit,  castrum  Yburg  ecclesie  nostre  cum  omnibus 
ipsius  castri  castrensibus,  hominibus  seu  ministerialibus  sit  arcbiepiscopi  et  ecclesie  Coloniensis  eo  modo 
per  omnia  ad  ipsius  arcbiepiscopi  dominium  ac  proprietatem  translatum,  quo  id  ipsius  nostre  ecclesie 
Paderburnensis  ante  ilia  tempora  dinoscitur  exstitisse.  Et  damus  talibus  nostre  ecclesie  ministerialibus, 
videlicet  Bertoldo  de  Brakele,  Wernero  et  Hermanno  consanguineis  suis,  Ludolfo  de  Herisia,  Amelungo 
de  Paderburne,  Udoni  Sumercalf,  Rabodoni  de  Stormethe  potestatem,  ut  ipsi,  qui  nunc  ex  nostra  com- 
mendatione  obtinent  ipsum  castrum,  id  iuxta  conditiones  premissas  ipsi  Coloniensi  archiepiscopo  suove 
successori  ac  sue  assignent  ecclesie  seu  presentent,  quod  ipsi  facerent  iuramentum  de  nostra  conscientia 
et  consensu.  Item  de  castro  Vilse  similiter  consentimus,  ut,  si  prefatus  dominus  noster  episcopus  infra 
dictum  crastinum  pentecostes  non  fecerit  pacem  cum  ipso  arcbiepiscopo,  aut  si  in  vincula  non  redierit, 
ut  est  condictum,  extunc  bii  quatuor  ministeriales  Coloniensis  ecclesie:  Arnolt  marscalcus,  Godefridus  de 
Mesgethe,  Bertoldus  de  Susato,  Gozvinus  de  Menedhem,  in  quorum  manus  est  traditum  de  nostro  consensu 
ac  coniventia  ipsum  castrum,  id  in  potestate  assignent  arcbiepiscopi  memorati  ad  hoc,  quod  inde  suam 
faciat  voluntatem.  Nos  enim  ad  id  per  hanc  litteram  nostram  obligamus.  Actum  apud  Unna  anno 
Domini  M°.C°C.L0  sexto,  in  vigilia  inventionis  sancte  crucis. 

Or.  im  Kgl.  St- A.  Dusseldorf,  Kurkoln  Nr.  152,     Von  dem  angehangten  Siegel  des  Paderborner  Dom- 
kapiteU  em  grosses  Brueht&ck  erkalten.    Erwahnt  Lacomblet,  UB.  II,  427  Amu 

650. 

Papst  Alexander  IV.  ertheilt  dem  Abt  (Thimo)  und  Konvent  von  Corvey  das  Privileg,  doss  niemand 
Klosterguter  ohne  Genehmigung  des  Abts  und  KapUds  vertiussern  darf.   Lateran  1256  Mai  14. 
Gedr.  UB.  V,  571  mU  Bemerkung  uber  Unechtheit. 

651. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  verftigt  die  BechtsgleickheU  fur  die  Bewohner  der  Warburger  AU- 

und  Neustadt.  Warburg  1256  Mai  17. 
Symon  Dei  gratia  Paderbomensis  ecclesie  episcopus  universis  banc  litteram  visuris  in  Domino 
Balutem.  Licet  in  opidis  Wartberg  nostre  diocesis  propter  diversitatem  et  separationem  munitionum 
hactenus  iuris  et  consuetudinis  diversitas  haberetur,  tamen  nos  considerantes  hoc  minus  conveniens  et 
honestum  fidelibus  ecclesie  nostre  universis  opidanis  in  veteri  opido  et  in  vinea  Wartberg  indulsimus  ex 
gratia  speciali,  ut  uno  et  eodem  iure  sine  exceptione  qualibet  cum  opidanis  novi  opidi  eiusdem  loci 
perpetuo  perfruantur.,  Ceterum  quamcunque  gratiam  predicti  opidani  a  nostris  antecessoribus  sunt  adepti, 
auctoritate  presentium  confirmamus.  Et  quia  predictam  gratiam  ex  consensu  capituli  et  ministerialium 
ecclesie  nostre  apud  Wartberg  predictis  opidanis  fecimus,  ne  ab  aliquo  successorum  nostrorum  infringi 
valeat,  presentem  paginam  ipsis  dandam  duximuB  Bigilli  nostri  et  capituli  ecclesie  Paderbomensis  muni- 
mine  roboratam.    Datum  Wartberg  XVI.  Kalendas  Iunii,  anno  Domini  M°.C°C.L°  sexto. 

47* 


Digitized  by 


Google 


368  1256 

Or.  im  Stadtarchiv  Warburg.  An  rothseidenen  Schnuren  verletztes  Siegel  des  Bischofs,  vom  KapUels- 
siegel  tat  nur  die  Schnur  noch  vorhanden.  (Mitttuilvng  des  Gymnasial-Direktors  Dr.  Hechelmarm)* 
Die  Bestimmung  dieser  mcftttgen  Urk.  Bischofs  Simon  ist  von  den  Bewohnern  der  beiden  getrennt 
bleibenden  Stddte  —  Alt-  und  Neustadt  Warburg  — ,  vaie  die  spdtere  Geschichte  zeigt,  voenig  oder 
gar  nicht  beachtet.  Erst  im  Jahre  1436  erfolgte  durch  die  Verordnungen  des  s.  g.  Grossen  Brief es 
die  Gleichstellung  und  kommunale  Verschmelzung  der  beiden  Stddte. 

652. 

Berthold  d.  a.  und  d.  j.  Herren  von  Buren  verkaufen  den  Zehnten  eu  Western-Eden  an  Rloster 

Oelinghausen.  Buren  1256  Mai  3t 
B(ertoldus)  senior  et  B(ertoldus)  iunior  domini  de  Buren  omnibus  presens  scriptum  intuentibus 
veritatis  testimonium  perhibere.  Tenore  presentium  protestamur  nob  decimam  in  occidentali  Eden  con- 
Tentui  in  Olighusen  cum  consensu  heredum  nostrorum  pro  LXXXV  marcis  legalium  denariorum  vendidisse, 
quorum  XL VIII  marchas  Vollando  de  Langenstrot,  cui  eandem  decimam  inpignoraveramus,  pro  nobis 
persolverunt,  nos  promittentes  eidem  conventui,  quod  proprictatem ,  que  non  ad  nos  set  ad  dominum 
arcbiepiscopum  et  priores  sancti  Petri  Coloniensis  spectat,  a  festo  nativitatis  beati  Iobannis  Baptiste 
proximo  venturo  infra  annum  procurabimus  conferendam.  Eandem  etiam  decimam  Gotscalco,  Fernero, 
Regenbodoni  de  Anhigen,  Radolfo  dicto  de  Foro  ovium,  civibus  Sosatiensibus ,  Thome  de  Anlagen  iure 
feodali  contulimus  tali  conditione,  quod,  si  infra  predictum  annum  proprietatem  decime  predicte  pre- 
nominato  conventui  conferri  non  procuraverimus,  prenoroinati  quatuor  iure  feodali  ipsam  decimam  per- 
petuo  optinebunt  et  XXXVII  marchas,  quas  dictus  conventus  nobis  pro  prehabita  venditione  solvendas 
teneretur,  non  amplius  repetemus.  Quodsi  non  idem  conventus  proprietatis  collationem  iam  sepedicte 
decime  a  domino  archiepiscopo  et  prioribus  sancti  Petri  Coloniensis  inpetrare  poterint,  sine  omni  diffi- 
cultate,  quicquid  iuris  habemus  in  ipsa,  cum  heredibus  nostris  parati  erimus  resignare.  Testes  huius  rei 
sunt:  dominus  B.  de  Boderike,  C(onradus)  de  Andepen,  Theodericus  dapifer,  G.  de  Anlagen,  Andreas  de 
Vesperde,  milites;  Thetmarus  monetarius,  Hermannus  de  Stormede,  Rodolfus  de  Foro,  cives  in  Buren, 
Iohannes  de  Colonia,  civis  in  Ruden.  Ut  autem  hec  rata  permaneant  nostris  sigillis  hanc  litteram 
duximus  robonmdam.     Datum  Buren  anno  Domini  M°.C°C.LV°I.,  I°I.  Kalendas  Iunii. 

Or.  im  KgL  St.-A,  Munster,  Kl.  Oelinghausen  Nr.  79.     An  Pergamentstreifen   Bruchstuck  des  Siegel* 
B.  d.  a.  v.  Buren,  wie  Westf.  Sieg.  I  Taf.  36  Nr.  1;  das  zweite  unkenntlich. 

653. 

Bruder  Beitnar   und  die  Deutschordens-  Kommende  Earner sdorf    verkaufen   mit  Zustimmung  des 

Prdceptors  Dietrich  von  Gruningen  %hre  Giiter  in  Kessenich  fur  65  Mark  an  Kl.  Hardehausen. 

Zeugen:  Theodericus  plebanus  sancti  Martini  in  Bunna,  Thederus  sacerdos  de  Oderendorp(?X 

Cristianus  sculthetus  in  Bunna,  Hermannus  Freso,  Henricus  Hac  et  Ecbertus  fratres, 

Ernestus  de  Castinaco.     1256  Iuni  23. 
Or.  im  KgL  St.-A.  Monster,    Kl.  Hardehausen   Nr.  101.      Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.     Gedr. 
Wigand,  Archiv  1,2,67.  Der  Name  des  zweiten  Zeugen  lautet  dart:  Theodericus  de  Oderendorp;  im 
Or.  sind  die  zwei  Buchstaben  hinter  Od  stark  abgeblasst,  doch  scheint  dort  nicht  er  gestanden  zu  haben. 

654. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  Ubertr&gt  dem  Kl  Hardehausen  das  Eigenthumsrecht  Hber  5  Giiter. 

Paderborn  1256  Mi  6. 
Symon  Dei  gratia  Paderbnrnensis  ecclesie  episcopus  universis  hoc  scriptum  visuris  in   perpetnum 
salutem  in  salutis  auctore.    Ut  a  presentibus  dubium  tollatur  et  futuris  Veritas  elucescat,  presentis  scripti 


Digitized  by 


Google 


1266  369 

te8timonio  cupimus  declarare,  quod  nos  ab  Hermanno  domino  de  Brakele  et  suis  heredibus  de  bonis  in 
Helm  ere,  videlicet  quinque  mansis,  quos  ecclesia  Herswithehusensis  a  Florin  o  de  Warthberg  domino 
Hermanno  predicto,  a  quo  eos  hire  feodali  tenucrat  resignatos,  emptionis  tytulo  comparavit,  libera 
resignatione  recepta  cam  ipsis  bonis  proprietatem  ipsorum  bonorum  et  ius  supradicte  ecclesie  contulimus 
iure  perpetuo  possidendam.  Igitur  ut  omnis  via  malignantibus  sit  preclusa,  hnius  facti  sen'em  sy^ilii 
nostri  munimine  fecimus  confirmari.     Datum  Paderburne  anno  Domini  M0.C°C.LV°L,  II.  Nonas  Iulii. 

Or.  im  Kgl.  St- A.  Munster,  Kl.  Hardehausen   Nr.  102.       Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgej *allen. . 
Helmern  bet  Peckehheim  im  Kr.    Warburg. 

655. 

Kl.  Helmarshausm  uberl&sst  dem  Hermann  Spiegel  zum  Desenberg  den  Hof  zu  Wiliegassen  auf 

12  Iahre.  Desenberg  1256  Mi  29. 
Nos  Hermannus  iunior  dictus  Speculum  de  Dessenberig  notum  esse  volumus  universis,  ad  quos 
presens  scriptum  pervenerit  et  presentibus  litteris  protestamur,  quod  ecclesia  in  Helmwordeshusen  quan- 
dam  curiam  in  Wilgedessen  nobis  a  festo  beati  Michaelis  nunc  venturo  ad  annos  duodecim  contulit  ea 
condicione,  quod  finitis  his  predictis  annis  duodecim  prefata  curia  ipsi  ecclesie  in  Helmwordeshusen 
libere  et  absolute  vacabit  omni  occasione  postposita.  Respondebimus  etiam  quolibet  anno  domini  eius- 
dem  ecclesie  in  quinto  dimidio  moltro  siliginis  et  in  quinto  dimidio  moltro  avene  de  curia  prenominata. 
Huius  rei  testes  sunt:  dominus  G.  dictus  de  Beuerungen,  F.  miles  de  Damedinc,  L.  miles  de  Hesbike, 
prepositus  Helmbertus.  Ut  autem  hoc  factum  ratum  maneat  et  inconvulsum;  presentem  paginam  con- 
scribi  fecimus  et  sigilli  nostri  munimine  roborari.  Datum  Desenberig  per  manum  Henrici  plebani  do 
Rosbike  anno  Domini  M°.C0C.L°VI0.,  ipso  die  beatorum  martirum  Simplicii,  Faustini  et  Beatricis. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  199.  Siegel  und  Befestigung  abgerissen.  Wilge- 
dessen (Ruckschrifb  s.  XV.  Wilgodessen)  ohne  Zweifel  identisch  mit  Wiliegassen  zwischen  Peckels- 
heim  und  Borgholz.     Spancken. 

656. 

Rathmdnner  und  BUrgerschaft  beider  Stadte  Warburg  versprechen  dem  ErzbiscJiof  Konrad  von 
KSln,  dem  Bischof  Simon  von  Paderborn  weder  mit  HMfe  noch  Lebensmittdn  beizustehen,  falls  er 
den  mit  ersterem  geschlossenen  Frieden  brechen  sottte.  Warburg  1256  August  11. 
Reverendo  domino  Conrado  sancte  Goloniensis  ecclesie  archiepiscopo ,  Ytalie  archic«mcellarior 
consules  ac  univorsitas  utriusqui  oppidi  in  Wartberg  sue  possibilitatis  promptam  ad  ohsequia  voluntatem. 
Presentibus  protestamur,  quod  nos  dominum  nostrum  Symonem  Paderbornensem  episcopum  commonitum 
habebimus  et  ad  hoc  bona  fide  dolo  et  fraude  exclusis  modis  omnibus  inducemus,  ut  coropositionem 
vobiscam  initam,  acceptatam  et  multis  assectationibus  confirmatam  observet  inconvulsam.  Si  vero  contra 
eandem  compositionem  idem  dominus  noster  venire  presumpserit,  sibi  contra  vos  nee  auxilio  nee  consilio- 
assistemus  nee  victualia  sibi  dabimus  nee  vendemus.  Datum  Wartberge  in  crastino  beati  Laurentii,  anno 
Domini  M°.C°C.LVI0. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Dusseldorf,  Kurkoln  Nr.  153.  Siegel  fehlt.  Erwdhnt  Lacamblet  UB.  II,  23L 
Amn.  Reg.   Wigand,  Arch.  II,  304  aus  Kindlingers  Msc.     VergU  unten  Nr.  666  Art  [17], 

657. 

Graf  Berthold  von  Ziegenhain  verspricht  dem  Erzbischpf  Konrad  von  KSln,  dem  Bischof  Simon  von 
Paderborn  nicht  beizustehen,  falls  letzterer  den  mit  Kdln  geschlossenen  Frieden  brdche. 

Ziegenhain  1256  August  13. 
Reverendo  domino  suo  Conrado    sancte  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopo,  Ytalie   archicancellario, 
B(ertoldu8)  comes  deCigenhagen  sue  possibilitatis  fidelem  et  paratam  ad  obsequia  voluntatem.    Presentibus 


Digitized  by 


Google 


870  1256 

prote8tanmr,  quod  nos  fide  data  et  iuramento  prestito  vobis  promisimus,  quod,  si  venerabilis  dominus 
noster  Symon  Paderbornensis  episcopus  formam  ordinationis,  corapositionis  et  pacis  vobiscum  initam, 
acceptam  et  multis  assectationibus  confirmatam  infregerit,  sibi  consilio  vel  auxilio  contra  vos  nullatenus 
assistemus.     Datum  apud  Cigenhagen  in  dominica  post  Laurentii,  anno  Domini  M°.C°C.LVI°. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Dusseldorf,  Kurkoln  Nr.  153.  Von  dem  an  Pergamentstreifen  anhdngenden  Siegel 
nur  noch  ein  Heine*  Bruchstiick  erhalten,  welches  die  Figur  eines  Adlers  erkennen  lasst.  Van  der 
Umschrift  nur  noch  zu  lesen  .  .  .  itis  de.  Erwahnt  Lacomblet  UB.  II,  231.  Anm.  Vergl.  unten 
Nr.  666  Art.  [21].  Die  Brief e  der  ubrigen  daselbst  genannten  Bur  gen  sind  nicht  erhalten  oder 
nicht  oiisgestellt. 

658. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  verpflichtet  sich,  die  Vogtei  des  Paderborner  Hochstifts  im  Jierge- 
brackten  Zustande  zu  erhaltm  und  die  Kanoniker  des  Doms  und  der  Stifter  in  der  Stadt  Pader- 
born bei  ihren  Bechten  zu  belassen.  Paderborn  1256  August  16. 
Symon  Dei  gratia  Paderburnensis  ecclesie  episcopus.  .  Tenore  presentium  dicimus  et  protestamur, 
quod  advocatiam  nostre  Paderburnensis  ecclesie  in  eo  iure  servabimus  et  custodiemus,  in  quo  iure  vene- 
rabiles  antecessores  nostri  Paderburnenses  episcopi  tenuerunt  et  custodierunt  eandem,  non  amplius  ab 
advocatie  villicationibus  et  bonis  eorum  cultoribus  et  hominibus  requirentes  quam  ea  tantummodo,  que 
postquam  eadem  advocatia  Paderburnensi  ecclesie  pertinuit,  ad  iusticiam  . .  episcopi  determinata  et  con- 
stituta  noscuntur,  quia  non  solum  nostre  maioris  ecclesie  Paderburnensis  capitulum  et  personas  cum 
rebus  et  bonis  eorum,  sed  et  conventuales  ecclesias  Paderburnensis  civitatis  cum  personis  et  bonis  et 
pertinenciis  suis  in  omni  iure  suo  servabimus.  Datum  Paderburne  anno  Domini  M0.C°C.L°VI.,  in  crastino 
assumptionis  beate  Marie  virginis. 

Zwei  Or.-Ausfertigungen  von  dersetben  Hand  im  Kgl.  St-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  200.  An  beiden, 
nur  noch  Bruchstilcke  des  an  Pergamentstreifen  befestigten  Siegels  mit  Rueksiegel  in  rothem  Wachs. 

659. 

Bathm&nner  und  Biirgerschaft  der  Stadt  Paderborn  versprechen  dem  Erzbiscliof  Konrad  von  JKin, 
dem  Bischof  Simon  von  Paderborn  weder  mit  Hfdfe  noch  mit  Lebensmitteln  beizustehen}  falls  er 
den  mit  ersterem  geschlossenen  Frieden  brechen  sollte.  Paderborn  1256  August  17. 
Reverendo  domino  Conrado  sancte  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopo ,  Ytalie  archicancellario,  con- 
sules  ac  cives  universi  Paderbornensis  civitatis  sue  possibilitatis  promptissimam  ad  obsequia  voluntatem, 
Presentibus  protestamur,  quod  nos  dominum  nostrum  venerabilem  Symonem  Paderbornensem  episcopum 
monebimus  et  ad  boc,  quantum  possumus,  inducemus,  ut  formam  ordinationis,  compositions  et  pacis 
vobiscum  initain,  acceptatam  et  multis  assectationibus  consumatam  observet  et  teneat  inconvulsam.  Quam 
si  infregerit,  eidem  contra  vos,  ecclesiam  vestram  vel  vestros  manifeste  insurgere  cupienti  consilio,  auxilio 
vel  in  victualibus  vendendis  vel  dandis  nullatenus  assistemus.  Datum  Paderburne  in  octava  beati  Lau- 
rentii, anno  Domini  M°.C°C.LVI°. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Diisseldorf,  Kurkoln  Nr.  153.  Siegel  fehlt.  Erwahnt  Lacomblet  UB.  IIy  231.  Anm. 
Vergl.  Nr.  666  Art.  [17]. 

660. 

Erzbischof  Konrad  von  Koln  und  Bischof  Simon  von  Paderborn  einigen  sich  viber  den  gemeinsamen 
Besitz  von  Salzkotten  und  Geseke.  Essen  1256  August  20.  (24.) 
Notum  sit  omnibus  presens  scriptum  visuris,  quod  inter  venerabilem  patrem  dominum  Conradum, 
arcbiepiscopum,  prepositum,  decanum  et  capitulum  Goloniense  ex  una  parte,  ex  alia  vero  parte  inter 
venerabilem  patrem  dominum  Symonem  episcopum,  prepositum,  decanum  et  capitulum  Paderburnense 
ita  de  consilio   bominum,    ministerialium   et    fidelium   utriusque  ecclesie   est  actum   et    convenit,   quod 


Digitized  by 


Google 


1256  371 

oppidum  Saltcoten  cnm  omni  eius  utilitate,  pertinentiis,  iuribus   et  proventibus  universis,   prout  iam  est 
Tel  erit  in  futurum  in  augmento  cum  termino,  quod  dicitur  wicbilide^  erit  attinens   equali   dominio   et 
pro    indiviso  archiepiscopo   et  ecclesie   Coloniensi  et  episcopo    et  ecclesie   Paderburnensi   perpetuo.     Si 
quid  vero  occurrerit  emendum  in  oppido   hoc  simul1)   ement  et  proventus  ex  hoc  emergentes  erunt  com- 
munes et  participabunt  equaliter.     Simile  erit  de  oppido   in   Gysike   cum  molandino   extra  fossatum,   et 
si  molandinum  adiacens  extra  villas  Saltcoten   et  Gysike   de  novo  constructum  fuerit,  communiter  ement 
et  equaliter  participabunt.      Set  si  dominus  Symon   Paderbumensis    episcopus  invaserit  archiepiscopum 
dominum  Conradum  seu  ecclesiam  Coloniensem  sou  terram  et  homines  suos  incendiis  seu  rapinis  et  hoc 
fuerit  manifestum  eo  modo,  quod  vulgariter  openbare  urloge  dicitur,  oppidum  Saltcoten  in  omni  redditu 
cum  omnibus  pertinentiis  et  iuribus  et  cum  omni  ea  integritate,  in  qua  hoc  habuerunt,  erit  archiepiscopi 
et  ecclesie  Coloniensis  in  perpetuum  de  expresso  consensu  et  voluntate  prefatorum  episcopi,  prelatorum, 
capituli  et  aliorum  clericorum  et  laicorum  nobilium  et  ministerialium  Paderbumensis  ecclesie  et  nichilo- 
minus  opidum  Gysike  erit  archiepiscopi  et   ecclesie  Coloniensis,  sicut  fuit  ante  ordinationem  presentem 
conscriptam  et  confectam.     Nob  vero  archiepiscopus  et  capitulum  Coloniense   et  nos  episcopus   et  rapi- 
tulum  ecclesie  Paderbumensis,  quia  premissa  omnia  de  bona  nostra  voluntate  et  consensu  facta  et  ordi- 
nata    dinoscuntur,   ad   maiorem   rei   evidenciam  sigilla  nostra   presentibus    duximus  apponenda.     Actum 
apud  Essende,    presentibus   Ottone  Monasteriensi,    Brunone  Osnaburgensi  episcopis,  Gotzwino2)  decano, 
Godefrido  choriepiscopo,  Philippo  thesaurario,  Winrico  de  Dvllendorpe,  preposito  Monasteriensi,  Gerlaco 
de  Hamersten,  canonicis  Coloniensibus,  Stephano  decano,  Hermanno  scolastico  maioris  ecclesie,  Volquino 
decano   sancti   Pauli  Monasteriensis,  Hinrico  preposito,   Everhardo  de  Hervordia,    magistro  Iohanne  de 
Scildesce,  prioribus,  Scolastico  et  Hinrico  Lusco,  canonicis  Paderburnensibus ,    Ioachim  plebano  in  Salt- 
coten, Godefrido  de  Arnesberg,  Adolpho  de  Monte,  Teoderico  de  Isenberg,  Ottone  de  Althena,  Engelberto 
de  Marcha,  comitibus,    Bernardo  de  Lyppia,  Bertoldo  et  Bertoldo  de  Bvren,   Wernero  de  Gvdensberg, 
Hermanno  de  Osde,  viris  nobilibus,   Hvnoldo  marescalco,  Hinrico  de  Vitinchouen,  Bertoldo  et  Wernero 
de  Braclo,  militibus  et  aliis  quam  pluribus  tarn  clericis  quam  laicis.     Datum  tercio  decimo8)  Kalendas 
Septemhris,  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  sexto. 
l)  simul  B.    *)  Gozwino  B.    •)  nono  auf  Rasur  R. 
Zwei  Originalaus/ertigungen  (A  u.  B).     A  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn    Nr.  201.     An 
Pergamentsfreifen  in  dunklem  Wachs  1)  das  Siegel  des  Kolner  Domkapitels,  A.  Petrus  sitzend  mit 
Buck  in  der  Linkeny  Schlussel  in  der  Rechten  mit  Monogramm;    2)   des  Bischof s  Otto  v.  Munster 
mit  Rucksiegel,   wie  Westf.  Sieg.  II  Taf.  44  und  45.     B  im  KgL  St- A.  Dusseldorf,  Kwrkoln  155 , 
besiegelt  von  Bischof  Otto  von  Paderborn  und  seinem  Kapitel.     In  dieser  Ausfert-  im  Datum  nono 
wahr8cheinlich  auf  Rasur  des  XIII.      Unter  den  Zeugen  steht:  Winrico  de  Dullendorpe,  preposito 
Monasteriensi . . .   canonicis    Colon.,  das  soil  heissen  W.  de  D.    und  der  Dompropst  v.  Munster, 
welcher   Wilhelm  v.  Holte  hiess,  Domherrn  zu  Koln.    loach,  pleb.  in  Saltcoten  wohl  identisch  mU 
loach,  pleb.  in  Vilse  in  Nr.  666.     VergL   Ztschr.  XXXV y  2y  130.     Gedr.    Schaten  ad  annum. 
Reg.  Lipp.  Regg.  I,  200  Nr.  285;  Cardauns,  Annalen  35,  50  Nr.  412. 

661. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  erJd&rt  sich  bereit,  tine  vom  Papste  oder  dessert  Legaten  einzulwlende 
Bestatigung  des  zwischen  ihm  und  dem  Erzbischof  (Konrad)  von  Ktiln  abgeschiossenen  Vertrages 

anzunehmen.  Essen  1256  August  21. 
Symon1)  Dei  gratia  Paderbumensis  episcopus  universis  presens  scriptum  audientibus  et  visuris 
salutem  in  Domino. •  Scire  volumus  universis,  quod  nos  fide  data  et  corporali  prestito  iuramento  pro- 
misimu8,  quod,  si  venerabilis  pater  Coloniensis  archiepiscopus  super  ordinatione,  positione  seu  pace  inter 
ipsum  et  nos  habita  aut  hoc  negocium  contingente  litteram  a  domino  papa  seu  eius  legato  confirmatoriam 
aut  aliam  quamcunque  impetrare  voluerit   per   se  rel  per   procuratorem  ipsius,    nee  nos  nee  ecclesia. 


Digitized  by 


Google 


372  1266 

Paderburnensis  nee  aliquis  nomine  nostro  nee  aliquis  ad  procurationem  nostram  tali  impetrationi  se 
opponent  quinimmo2)  per  litteras  presentes  et  patentes  profitemur,  quod  tali  impetrationi  noster  con- 
sensus accedit.  In  cuius  rei  testimonium  presens  scriptum  nostro  et  ecclesie  nostre  sigillis  est  commu- 
nitum.8)  Datum  apud  Esnede  feria  secunda  proxima  post  assumptionem  beate  virginis  Marie,  anno 
Domini  M°.C°C.L°  sexto. 

J)  Simon  B.    •)  quinemo  A.     *)  comunitum  A. 
Or.  tm  Kgl.  SL-A.  Dusseldorf  in  zwei  Ausfertigungen  (A  u.  B)  Kurkoln  Nr.  154.     An  A  vom  Siegel 

des  Bischofs  ein  Bruchstuck  erhalten;  das  Siegel  dee  Kapitele  abgefatten.     Die  zweite  gleiehlautende 

AueferHgung  enthalt   von  beiden  Siegeln   nut  Heine   Bruchstucke.     Erwdhnt  Lacomblet  UB.  /7, 

Nr.  427  Anm.  mit  irrigem  Datum  August  22. 

662. 

Oenannte   WurdentrOger  der  Kdlner  Kirche  nebst  mehreren  Adligen  verpflichten  sich  gegeniiber  den 

Bischdfen  von  Miinster  und  Paderborn  und  dem  Edlen  Berhhard  zur  Lippe,  den  Erzbischof  von  Kcln 

und  den  Bischof  von  Utrecht  zu  bewegen,  doss  sie  das  von  ihnen  mit  jenen  drei  verabredete 

Biindniss  beschwSren.  Essen  1256  August  22. 
Nos  Dei  gratia  G(ozwinus)  decanus,  Ph(ilippus)  thesaurarius,  . .  choriepiscopus  ceterique  priores  Colo- 
niensespresentibus  protestamur,  quod  nos  et  subnotati  scilicet  G(odefridus)  prepositus  monasterii  in  Eifla, 
Winricu8  canonicus  Coloniensis,  Bertoldus  et  Bertoldus  nobiles  de  Buren,  Hunoldus  marschalcus,  Hein- 
ricus  de  Vitinchoue,  Heinricus  scbultetus  de  Volmenstene,  Albertus  de  Horthe,  Gozwinus  de  Menethe, 
Godefridus  de  Meschede,  Heinricus  scbultetus  de  Susato,  Bertoldus  eius  frater  et  quidam  alii  homines 
eccleBie  Coloniensis  fide  data  corporale  sacramentum  venerabilibus  in  Cbristo  patribus  Monasteriensi  et 
Paderbornensi  episcopis,  domino  Bernardo  de  Lippia  et  eorum  hominibus  super  confederatione  de  mutuo 
auxilio  concepta  et  ab  ipsis  et  a  nobis  iurata,  prout  in  instrumento  exinde  confecto  continetur,  presti- 
timu8,  quod  dominum  nostrum  Coloniensem  archiepiscopum  pro  posse  nostro  bona  fide  movebimus  et 
inducemu8,  ut  ipse  et  dominus  H(einricus)  Traiectensis  episcopus  et  duo  alii  ab  ipso  archiepiscopo  nomi- 
nandi  banc  confederationem  iurent  corporaliter  et  observent.  Quod  si  idem  archiepiscopus  nollet  id 
implore,  prefati  . .  Monasteriensis  et  Paderburnensis  episcopi,  dominus  Bernardus  de  Lippia  et  eorum 
homines,  prout  in  conditione  ante  iuratam  confederationem  adiectum  extitit  neque  tenebuntur  neque 
nos  tenebimur  ultra  astricti  vinculo  huius  iuramenti,  sed  erimus  absoluti.  Nos  prefati  priores  content 
sumus  unico  sigillo  dicti  decani  Coloniensis.  Datum  in  Esnethe,  in  octava  assumptionis  beate  Marie 
anno  Domini  M°.C0C.L°V10. 

Handechriftlich  weder  in  Miinster  noch  in  Dusseldorf  vorhanden.     Oedr.   Schaten  ad  annum;   Note 
Lacomblet  UB.  II,  427  Arm.  Reg.  Lipp.  Regg.  I,  200  Nr.  286. 

663. 

Bischof  Simon  von-  Paderborn  bekundet  den  Hergang  seiner  Gefangennehmung  und  entschuidigt  den 
Erzbischof  von  Koln.  Essen  1256  August  (vor  August  24.). 
Nos  Simon  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus  universis  presens  scriptum  intuentibus  notum  esse 
Yolumus,  quod,  cum  nos  nimis  inprovide  et  postposito  consilio  saniori  cum  nobili  viro  Wilhelmo  comite 
Iuliacensi,  tunc  archiepiscopi  et  ecclesie  Coloniensis  inimico  manifesto,  societatem  contraxissemus  et  inter 
cetera  dictum  archiepiscopum  et  ecclesiam  Coloniensem  proponeremus  guerrare  omnibus  modis,  quibus 
possemus,  nos  cum  nostris  hominibus  cum  armis  et  ad  pugnam  paratis  ex  una  parte  Reni,  comes  vero 
Iuliacensi8  cum  suis  hominibus  armatis  ex  altera  parte  Reni,  terminos  et  terram  dicti  archiepiscopi  et 
ecclesie  Coloniensis  violenter  intra vimus  ipsam  hostiliter  devastando,  archiepiscopo  vero  memorato  se 
preparante  contra  comitem  prefatum  ad  repellendam  iniuriam  ab  ipso  sibi  illatam  et  inferendam,  homines 
ip8iuB  archiepiscopi  ex  nostra  parte  Reni,   archiepiscopo  memorato  inscio   et  non   procurante,  subito  se 


Digitized  by 


Google 


1256  373 

ad  conflictum  colligentes  nobis  in  terminis  et  terra  archiepiscopi  et  ecclesie  Coloniensis  occurrerunt  et 
conflictum  nobiscum  facientes  nos  ceperunt  'et  in  castrum  arcbiepiscopi  ipso  ignorante  nos  duxerunt. 
Cumque  sepedictus  archiepiscopus  intelligeret  de  captivitate  nostra  timens,  quod,  quia  gravia  dampna  a 
nobis  et  hominibus  nostris  hominibus  suis  forent  illata,  nos  nimis  dure  in  captivitate  servarent  vel  forte 
in  mortem  nostram  machinarentur,  tarn  prece  quam  precio  vix  ab  bominibus  suis,  qui  nos  ceperant, 
obtinuit,  ut  in  aliud  castrum  deduceremur,  ubi  non  esset  timor  de  morte  nostra  et  nobiscum  micius 
ageretur,  quod  quidem  annuentes,  qui  nos  ceperant,  et  ad  aliud  castrum  nos  deducentes  nos  amicis  et 
consanguineis  suis  custodiendos  commiserunt,  qui  nos  satis  benigne  procuraverunt.  In  hiis  omnibus 
venerabilem  patrem  archiepiscopum  in  Deo  et  consciencia  nostra  exsusamus  et  litteris  protestamur,  ipsum 
de  nostra  captivitate  seu  detentione  culpam  non  habere,  set  ipsum  paterne  et  benigne  tamquam  patrem 
affect uosum,  veluti  nunquarn  ipsi  vel  suis  hominibus  dampnum  intulissemus,  nos  ad  p&cem  optatam  et 
concordiam  recepisse,  quam  sibi  et  ecclesie  sue  temporibus  vite  nostre  servabimus  et  auxilium  sibi  et 
ecclesie  sue  contra  omnes  iniuriatores  suos  et  ecclesie  sue  pro  viribus  nostris,  quamdiu  vivemus,  inpen- 
demus  et  ad  hoc  per  presentes  nostras  litteras  obligamus.  In  cuius  rei  testimonium  meum,  fratris  mei 
domini  Ottonis  Monasteriensis  -episcopi  et  ecclesie  Paderbornensis  sigilla  presentibus  sunt  appensa.  Ego 
Otto  Monasteriensis  episcopus  et  ecclesia  Paderbornensis  profitemur  omnia  supradicta  ita  esse.  Datum 
apud  Essende  anno  Domini  M°.C0C.L°  sexto,  mense  Augusto. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Dusseldorf,  Kurkoln  Nr.  156.  Vom  Siegel  Bischofs  Simon  nur  ein  kleines  Bruch- 
stuck  erhalten;  Siegel  des  Paderborner  Kapitels  abgef alien;  Siegel  des  Bischofs  Otto  von  AJunster 
noeh  vollstandig  erhalten.  Gedr.  Lacomblet,  UB.  II,  427.  Dieses  Schreiben  wohl  als  das  ad 
omnes  erlassene  anzusehen,  vergl.  Nr.  666  Art.  [8],  und  darum  vor  Aug.  24  zu  setzen. 

664. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  spricht  in  mei  gleicJddutenden,  an  Papst  Alexander  IV.  und  das 
KardinaiskoUegium  gerichteten  Schreiben,  worin  er  den  Hergang  des  von  ihm  mil  dent  Grafen 
WUhelm  von  Iiilich  gegen  Erzbischof  (Konrad)  von  K6ln  unternommenen  Kampfes  schildert,  den 
Erzbischof  von  jeder  Schtdd  an  seiner  Gefangennahme  frei.  Essen  1256  August  (vor  August  24). 
Oedr.  UB.  V,  575.     Vor  August  24  zu  setzen,  da  die  Brief e  als  bereits  erlassen  im  Friedensinstrument 

erwdhnt  werden.     Vergl. ,  Nr.  666  Art.  fBJ.     Ilier  wie  in  folg.  Nr.  Mitsiegler  das  Pad.  Kap.  und 

Bischof  Otto  v.  Munster. 

665. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  berichtet  in  zwei  gleichlautenden,  an  Papst  Alexander  IV.  und  den 
demndchst  nach  DeutscMand  kommenden  pdpsttichen  Legaten  gerichteten  Schreiben,  dass  er  gebannt 
sein  wolle,  wenn  er  den  Friedensvertrag  mit  dem  Erzbischof  (Konrad)  von  Koln  brdche,  und  doss 
er  in  die  Ernennung  der  Abte  von  Heisterbach,   Camp    und  Altenberg  zu  Exekutoren    gewilligt 

habe;  zugleich  biitet  er  um  diesbezUgliche  papstliche  Brief e.     1256  (vor  August  24). 

Gedr.  UB.  V,  576.  Vor  August  24  zu  setzen,  weil  diese  Schreiben  schon  im  definiUven  Friedens- 
instrument als  abgegangen  erwdhnt  smd.     Vergl.  Nr.  666  Art.  J29]. 

666. 

Vorldufiger  und  endgidtiger  Friedensvertrag  zurisdien  Erzbischof  Konrad  von,  Rtiln  und  Bischof 
Simon  von  Paderborn.  Letzterer  ausgesteUt  Essen  1256  August  24. 
Tenor  ordinacionis,  composicionis  et  pacis.  [1]  Ante  omnia  castrum  Vilse  destruetur.  Oppidum 
Saltcoten  manebit  indestructum,  et  cum  eius  omni  utilitate,  pertinenciis,  iuribus  et  proventibus  universis, 
prout  iam  est  vel  erit  in  futurum  in  aucmento  cum  termino,  quod  dicitur  wicbelede a),  erit  attinens  equal  i 
dominio  et  pro  indiviso  archiepiscopo  et  ecclesie  Goloniensi  et  episcopo  et  ecclesie  Paderbornensi  per- 
petuo.    Si  quid  vero  occurred t  emendum  in  oppido,  hoc  simul  ement,  et  proventus  ex  hoc  emergentes 

Westt  Urk.-Buch  IV.  48 


Digitized  by 


Google 


374  1256 

erunt  communes  et  equaliter  participabunt.  Simile  erit  de  oppido  in  Gisike2)  cum  molandino  extra 
fossatum,  et  8i  molandinum  adiacens  extra  villas  Saltcoten  et  Geseke8)  de  novo4)  constructum  fuerit, 
com mun iter  ement  et  equaliter  participabunt.  [2]  De  Alberto  de  Stormede  ita  est  ordinatum,  quod 
S(imon) 5)  episcopus  Paderbornensis  faciet  sibi  iusticiam  archiepiscopo  sibi  assidente,  et  si  idem  A(lbertus) 
de  Stormede  eo  non  fuerit  contentus,  C(onradus)5)  archiepiscopus  Coloniensis,  Otto6)  Monasteriensis  et 
B(runo)5)  Osnaburgensis  episcopi  cum  dicto  Conrado  archiepiscopo  inter  S(imonem)5)  Paderbornensem  et 
dictum  Albertum  amicabiliter  component,  et  si  0(tto^5)  Monasteriensis  cum  prefatis  concordare  non 
posset,  stabitur  dicto  archiepiscopi  Conradi  et  B(runonis)5)  Osnaburgensis  in  hac  parte,  ita  tamen,  quod 
hoc  non  vergat  in  exheredacionem  ecclesie  Paderbornensis.  [3]  Item  archiepiscopus  et  ecclesia  Coloniensis 
id  iuris  per  omnia  in  ecclesia  Heruordensi  habebunt  pacifice  et  quiete,  quod  antecessores  dicti  archi- 
episcopi optinuerunt,  et  abbatissa  Heruordensis  ecclesie6)  et  ipsa  ecclesia  in  omni  eo  iure  ac  iuris 
possessione  seu  libertate  permanebit,  quibus  sub  archiepiscopi  eiusdem  C(onradi)7)  predecessoribus  con- 
sistebat,  nee  episcopus  aut  prepositus  Paderbornensis  aliquid  iuris  ecclesiastici  contra  ipsius  ecclesie 
libertatem  antiquam  seu  privilegia  sibi  vendicabit  seu  usurpabit,  nisi  hoc  per  iusticiam  optinuerint  coram 
iudice  superiori.  [4]  Item  altum  judicium  apud  Eruethe,  quod  gogerithe8)  dicitur,  optinebit  Conradus 
archiepiscopus  eo  modo  per  omnia,  quo  sui  predecessores  optinuerunt.  [5]  Item  oppidum  Brielon  idem 
archiepiscopus  sine  omni  inquietacione  et  contradictione  ipsius  episcopi  S(imonis)6)  possidebit,  quemad- 
modum  sui  predecessores  bone  memorie  Engelbertus  et  Heinricus  archiepiscopi  possederunt.  [6]  Item 
Vilse  sine  licencia  archiepiscopi  Coloniensis9)  nullatenus  reedificabitur,  et  nullo  unquam  tempore  aliqua 
nova  municio  vel  castrum  aliquod  per  ipsum  episcopum  Paderbornensem  vel  ipsius  auctoritate  aut  pro- 
mocione  seu  procuracione  in  terminis  ducatus  archiepiscopi  Coloniensis  absque  ipsius  licencia  construetur. 
[7]  Item  nullo  unquam  tempore  ipse  episcopus  S(imon)5)  aut10)  aliquis  suo  nomine,  procuracione  seu 
consensu  vel  auctoritate  in  archiepiscopum  seu  ecclesiam  suam,  terram  aut  homines  suos  violenciam 
aliquam  seu  guerram,  spolium  aut  rapinam  faciet,  sed11),  si  quid  talium  causetur  sibi  irrogari,  hoc  pro- 
sequatur  coram  Conrado  archiepiscopo  Coloniensi,  qui  sibi  faciet  de  hoc  iusticie  complementum.  [8]  Item 
dedit12)  episcopus  S(imon)5)  litteras  patentes  ad  papam  urbano  modo  et  ad  omnes,  ad  quos  archi- 
episcopus rpqutsioit,13)  que  continent1*)  excusacionem  archiepiscopi  super  captivitate  et  detencione  episcopi 
Paderbornensis,  et  has  litteras  dedit  sub  sigillo  suo,  ecclesie  sue  et  fratris  sui  Ottonis  episcopi  Monaste- 
riensis. [9]  Item  si  que  sunt  super  captivitate  Paderbornensis  episcopi  vel  detencione  vel  aliquo  ipsum 
negocium  contingente  littere  a  domino  papa  vel  eius  legato  vel  curia  regali  optente,  nulle  sint  nee  eis 
utatur  ipse  nee  ecclesia  sua  nee  aliquis  pro  ipsis  nulleque  ullo  unquam  tempore  impetrentur,  et  si 
fuerint  impetrate,  irrite  sint  et  inanes.  [10]  Item  si  archiepiscopus  C(onradus)5)  super  ista  ordinacione, 
composicione  seu  pace  aut  hoc  negocium  contingente  litteram  a  domino  papa  vel  eius  legato  confirma- 
toriam  seu15)  conservatoriam  aut  aliam  quamcunque  impetrare  voluerit  per  se  vel  per  procuratorem, 
episcopus  S(imon)5)  Paderbornensis  nee  per  se  nee  ecclesia  sua  nee  aliquis  pro  ipsis  nee  ad  procura- 
cionem  eorum  se  opponet,  quin  immo  episcopus  S(imon)  dabit  litteras  suas  patentes,  quod  tali  impetracioni 
suu8  consensus  accedat.  [11]  Item  si  archiepiscopus  Conradus6)  guerram  movere  voluerit  alicui  vel 
aliquis  ei,  Paderbornensis  episcopus  S(imon)6)  contra  dictum  archiepiscopum  non  iuvabit  nee  assistet  alicui 
contra  eundem16)  archiepiscopum  consilio  vel  auxilio,  ita  tamen,  quod,  si  predictus17)  archiepiscopus 
ecclesiam  Paderbornensem,  episcopum  Monasteriensem,  dominum  B(ernardum)  de  Lippia  et  eius  primo- 
genitum,  coraitem  Conradum  de  Rethberg  et  eius  natum  guerrare  voluerit,  episcopus  S(imon)6)  Pader- 
bornensis pro  posse  suo  se  interponet  ad  hoc  sedandum.  Si  vero  ipse  infra  quindenam  in  hoc  non  pro- 
eoerit,  Albertus  de  Horde,  Heinricus  de  Vitinchoue, 18)  Hunoldus  marscalcus,  Godefridus  de  Meskede, 
electi  a  domino  Paderbornensi  episcopo,  Bertoldus  et  Hermannus  de  Brakelo,  Ludolfus  de  Herisia,  Ame- 
lungus  de  Driburg,  electi  a  domino  C(onrado)6)  Coloniensi  archiepiscopo,  infra  quindenam  subsequentem 
component  amicabiliter,  si  possunt.     Quod  si  factum  non  fuerit,   B(runo)5)  Osnaburgensis  episcopus,19) 


Digitized  by 


Google 


1256  375 

Albertus  de  Hurde20)  et  Hunoldus  marscalcus,  Heinricus  de  Vitinchoue,21)  ex  parte  archiepiscopi  electi 
iurati,  convenient  in  Susatum,  inde  non  recessuri,  quousque  sub  sacramento  suo,  quantocius  poterint, 
dixerint,  utrum  prefatus M)  Coloniensis  iustam  causam  habeat  guerrandi,  et  si .  dixerint  eum  habere 
iustam,  prefatus  S(imon)  Paderbornensis  episcopus28)  non  iuvabit;  si  vero  iniustam,  iuvabit,  et  stabitur 
tali  determinacioni  et2*)  dicto  trium.  Si  quartus  non  concordat  cum  dictis  tribus,  idem  erit  obser- 
vandum.  Si  aliquis  dictorum  amicorum  S(imonis)5)  Paderbornensis  episcopi25)  causetur  se  gravari  et 
ledi  per  archiepiscopum  Coloniensem, 26)  ut  per  hoc27)  ad  guerrandum  compellatur,  et  si  predictorum 
quis  mortuus  fuerit,  qui  dicere  debebat  cum  aliis,  vel  alias  contigerit,  quod  interesse  non  poterit,  vel 
forte  noluerit,  vel  a  domino  suo  recesserit,  alius  loco  illius  de  consilio  remanencium  substituetur  per 
archiepiscopum  predictum28),  qui  iuratus  cum  aliis  loco  condicto  dicet,  et  stabitur  dicto,  dummodo  tres 
concordent,  ut29)  superius  est  expressum,  et  ante  pronunciacionem  istorum  quatuor  vel  trium  episcopus 
S(imon)5)  Paderbornensis  non  iuvabit.  [12]  Item  ecclesia  erit  infra  oppidum  Saltcoten so)  et  baptisterium 
et  sepultura,  nee  quid  requiretur  de  oppidanis,  attamen  aream  dabunt  infra  oppidum,  in  qua  domus 
suo  plebano  edificabitur  per  oppidanos,  et  ad  structuram  ecclesie  iuvabunt,  salvo  tamen  iure  patromitus 
episcopo  Paderbornensi.  [13]  Item  Hermanno  de  Hardenberge, sl)  Alberoni  de  Ole,  Gozwino  de  RoUen- 
berg,32)  Hermanno  pincerne,  Helmwico  de  Elsepe  et  aliis  hominibus  archiepiscopi,  qui  dixerint  Pader- 
bornensem  episcopum  S(imonem)5)  sibi  debitorem  alicuius  pecunie,  faciet  iusticiam  coram  archiepiscopo 
C(onrado)5)  Coloniensi.  [14]  Item  S(imon) 5)  Paderbornensis  episcopus  requisitus  cum  trecentis  dextrariis 
et  ferro  coopertis  una  vice  C(onrado)  archiepiscopo  Coloniensi  serviet.33)  [15]  Item  inter  archiepiscopum 
Conradum5)  ex  parte  una  et  Ottonem5)  Monasteriensem  episcopum  ex  altera  ita  conventum  est,  quod  castrum 
Lunen  destruetur  funditus  nee  ullo  tempore  in  futurum  erit  castrum  vel  municio,  sed34)  erit  villa  sicut 
fuit  ultra  quadraginta  annos  sine  municione. 35).  [16]  Tenor  assecuracionis.  Episcopus  Paderbornensis 
fidem  dedit  et  iuramentum  prestitit^)  corporale,  quod  observabit  supra  dicta,  videlicet  formam  ordina- 
cionis,  composicionis  et  pacis.  Prelati  et  capitulum  maioris  ecclesie  Paderbornensis  et  alii  clerici  et 
laici,  nobiles  et  ministeriales,  qui  ab  archiepiscopo  C(onrado)5)  nominati  fuerunt  et  quos  Paderbornensis 
habere  potuit,  fraude  et  dolo  exclusis  fidem  dedertmt  et  iuraverunt,*7)  quod  ipsi  dominum  suum  talem 
habebunt,  quod  ipse  formam  supradictam  conservet  inconvulsam,  et  si  ipse  eandem  infregerit  in  aliqua 
parte,  quod  ipsi  non  assistant  sibi  consilio  vel  auxilio  contra  archiepiscopum  Conradum  et  ecclesiam 
Coloniensem38)  neque  suos.  Iuraverunt")  dominus  H(einricus)  de  Svalenberg  prepositus  maior,  Euerhardus 
de  Heruordia,  Iohannes  de  Schildezce,  priores,  Johannes  scolasticus,  Heinricus  Luscus,  canonici  Paderbomenaes, 
Ioackim  plebanus  de  Vilse.  Prefati  eciam  fidem  dederunt  super  eodem.  Item  super  eodem  fidem  dederunt  et 
iuraverunt  Wernerus  de  Gudensberg,  Hermanmis  de  Osede,  Albertus  de  Scardenberg,  Bertoldus,  Wernerus  et 
Hermannus  de  Brakelo,  Ludoljus  de  Herisia  et  eius  nobis  Albero,  Amelungus  de  Driburg,  Vdo  dictus  Su- 
mercalf,  Hereboldus  et  Albertus  fratires  de  Amelungessen,  Ludolfus  marscalcus,  Thethardus  de  Norde,  C<m- 
radus  sctdtfietus  de  Wartberg  et  eius  frater  Gerhardus,  Heinricus  earner arius,  Andreas  de  Sola  Domo, 
Ccnradus  dictus  Stapel  et  Hermannus  frater  eius,  Alradus  de  Beitersen,  Bertoldus  dictus  Sumercalf,  Heinricus 

o  o 

de  Gwnmere,  Olricus  de  Wlversen,  Iohannes  de  Nedere,  Conradus  de  Siddessen,  Regenbodo  dictus  Busse, 
Johannes  de  Dinckelbwrg,  Willardus  de  Dreuere,  Florinus  de  Vane?i9  Ely  as  deAsle,  Wvlbertus  de  Bikinchusen, 
Conradus  de  Etlen}  Ludekinus  de  Dalberne,  Rodolfus  de  Stenuordia,  Albero  de  Weleihe,  Heinricus  de  Weuere, 
Frethericus  de  Istincdorpe,  Iohannes  de  Groten  Nedere,  Wlbertus  deEsne.  [17]  Item  civitas  Paderbornensis 
et  oppidani  in  Wartberg  litteras  suas  patentes  dederunt, 40)  quod  dominum  suum  moneant  et  inducant 
pro  posse  suo,  quod  conservet  formam  prescriptam  ;  quam  si  infregerit  in  aliqua  parte,  consilio  vel 
auxilio  sibi  non  assistent  contra  archiepiscopum  memoratum,  ecclesiam  suam  neque  suos,  neque41)  vic- 
tualia  dabunt  nee  vendent  eidem.  [18]  Dominus  de  Lippia  frater  domini  Paderbornensis  et  eius  primo- 
genitus  et  homines  eorum  duodecim,42)  videlicet  ex  parte  senioris:  Gerhardus  de  Huneuelde,  Albertus  de 
Dranthem,  Rabodo  de  Haren,  Heinricus  de  Stenbeke,  Hermannus  de  Lippespringe,  Rotcherus  de  Bokeneuorde, 

48* 


Digitized  by 


Google 


376  1256 

ex  parte  iunioris:  Godescalcus  dictus  Wenet9  Iohannes  de  Rubo,  Arnoldus  de  Odelinchusen>  Sifridus  de  Huffe, 
Euerhardus  de  Veithlere,  Hermannus  de  Ledereslo  fidem  dederunt  et  iuraverunt,  quod  ipsi  doininum  Paderbor- 
nensem talem  habebunt,  quod  formam  supradictam  observet,  et48)  si  non  fecerit,  ipsi  non  assistant44)  sibi 
consilio  et46)  auxilio  contra  archiepiscopum  memoratum,  ecclesiam  suam  neque  suos.  [19]  Idem  fecit 4€) 
O(tto)6)  Monasteriensis  episcopus47)  cum  viginti  quinque  militibus  subnotatis4*) :  Symone  de  Gemene* 
WUlelmo  dicto  Rusce,  Godefrido  burggravio  de  Regchede,  Heinrico  et  Hermanno  eius  natis  ,  Fretherico  de 
Menhuuele  et  Rodolfo  eius  natoy  Alberto  dapifero  et  Bernardo  eius  nato,  Godefrido  de  Coten,  Iohanne  pincerna 
seni&ri,  Iohanne  pincerna  de  Mereuelde,  Bernardo  Werence,  Gerlaco  Bittero  de  Rethe,  Hermanno  de  Lanyene, 
Gerlaco  de  Beueren^  Ludolfo  de  We  me,  adoocato  de  Warendorpe,  Lutberto  de  Svanesbule,  Heinrico  Norendin* 
Hermanno  de  Hakenez,  Tlieoderico  de  BUrebeke,  Heinrico  de  Stromberge,  Wezcelo  de  Lembeke,  Suethero 
Werence.  [20]  Idem  fecit  comes  de  Rethberg49)  cum  sex,  quorum^)  nomina  sunt  hec:  Albertus  de  Mudelerey 
Otto  de  Sindene,  Ecbertus  de  Rokinchusen,  Heinricus  de  Wolde,  Hugo  de  Cleicampe,  Rotherus  de  Siwlene. 
[21]  Dominus  de  Woltecge,  comes  de  Scowenburg,  dominus  de  Hoya,  Otto  de  Rauensberg,  de  Euerstene 
et  de  Cigenbagen  comites,  advocatus  iunior  de  Scalkesberg51)  fidem  dabunt  et  iurabunt,  quod,  si  episcopus 
S(imon)5)  Paderbornensis  formam  prescriptam  infregerit,  ipsi  consilio  vel  auxilio  sibi  non  assistent  contra 
archiepiscopum  memoratum,  ecclesiam  suam  neque  suos,  et  singuli  super  biis  litteras  suas  dabunt5*) 
patentes.  Similiter  Bremensis  dabit  litteras  patentes  sine  iuramento.  [22]  Item  Osnaburgensis,  Mindensis 
episcopi  et  abbas  Corbeiensis  pro  ipso  episcopo  S(imone)5)  Paderbornensi  fideiubebunt,  quod  ipse  supra- 
dicta  observet,  et  si53)  infregerit,  ipsi  erunt  manifesti  adiutores  Coloniensis  contra  Paderbornensem ,  et 
illud  processum  habebit,  si  prefati  voluerint  facere  ad  peticionem  Paderbornensis  episcopi  et  ipse  bona 
fide  laborabit,  quod  hoc  fiat.  [23]  Item  si  dominus  de  Lippia  et  eius  primogenitus  contra  iuramentum 
suum  venientes  iuverint  episcopum  Paderbornensem  S(imonem)  5),  predicti  duodecim  milites  fidem  dederunt 
et  iuravemnt,  **)  quod  episcopum  S(imonem)5)  Paderbornensem  vel  dominum  Lippensem  vel  eius  primo- 
genitum  contra  archiepiscopum  Coloniensem  C(onradum)5)  non  iuvabunt  vel  contra  suos.  [24]  Item  si 
episcopus  Monasteriensis  O(tto)5)  contra  iuramentum  suum  veniens  iuverit  fratrem  suum  S(imonem)5) 
Paderbornensem,  viginti  quinque  milites  ex  parte  archiepiscopi  C(onradi)  5)  supra  M)  nominati  fidem  dederunt 
et  iuraverunt>b®)  quod  episcopum  O(ttonem)6)  Monasteriensem  contra  archiepiscopum  C(onradum)5)  Colo- 
niensem vel  suos  non  iuvabunt.  Idem  factum  est  de  comite  C(onrado)5)  de  Rethberg  et  de  sex  militibus 
supra  notatis.57)  [25]  Item  episcopus  Monasteriensis  et  dominus  de  Lippia  elegerunt^)  quod  si  ipsi, 
quod  absit,  peieraverint  assistendo  fratri  suo  contra  formam  supradictam  venienti,  se  incidisse  in  penam 
sex  milium  marcarum,  quas  ipse  archiepiscopus  C(onradus)5)  recuperare  poterit  in  redditibus  eorum  et 
insuper  in  personis  et  rebus  illorum,  qui  coadiutores  cum  armis  fuerint  eorundem  contra  archiepiscopum 
memoratum  sive  suos.  [26]  Item  ipse  S(imon)5)  Paderbornonsis  elegit  et  acceptavit  sub  pena  quinque 
milium  marcarum,  quod  formam  supradictam  observet.  Quam  si  non  observaret,  archiepiscopo  C(onrado)5) 
salvum  erit  recuperare  dicta  quinque  milia  marcarum  in  redditibus  episcopi  Paderbornensis  S(imonis)5) 
et  insuper  in  personis  et  bonis  eum  coadiuvancium.  [27]  Item  posuit5*)  Paderbornensis  S(imon)5) 
episcopus60)  viginti  quinque  fideiussores,  qui  promiserunt*1)  fide  data  et  iuramento  prestito,  si  episcopus 
S(imon)5)  infregerit,  intrare  Gesike  a  die  monicionis  infra  quindenam  ad  iacendum  tamdiu,  donee  ipse 
episcopus  impleverit  et  emendaverit,  quod  infregerit.  Et  quicunque  fideiussorum  non  servaverit,  quod  pro- 
misit,  elegit**)  se  teneri  archiepiscopo  Conrado5)  in  den  turn  marcis,  quas  archiepiscopus  C(onradus)5)  in  persona 
et  bonis  suis  sine  offensa  recuperabit,  et  si  aliquis  horum  fideiussorum  decesserit,  episcopus  S(imon)5) 
requisites  infra  mensem  sub  sacramento  alium  substituet,  qui  ei  fuerit  nominatus.  Sunt**)  autem  hii  fide- 
iussores: Bertoldusy  Wemerus  et  Hermannus  deBrakelo,  Ludolfus  de  Herisia  et  Albero  eius  natus,  Amelungus 
de  Driburg,  Udo  Sumercalf,  Hereboldus  de  Amelungessen,  Elyas  de  Asle,  Albertus  de  Scardenberg,  Werneru* 
de  Gudensberg,  Hermannus  de  Osede,  Ludolfus  marscalcus,  Thethardus  de  Norde,  Conradus  sculthetus  de 
Wartberg  et  Gerhardus  eius  fratery   Heinricus  earner arius,  Andreas  de  Sola  Domo,   Conradus  et  Hermannus: 


Digitized  by 


Google 


1256  377 

fratres  dicti  Stapel,  Alradus  de  Better  sen,  Bertoldus  dictus  Sumercalf,  Heinricus  de  Gummere,  Olricus  de 
Wluersen,  Iohannes  de  Nedere.  [28]  Item  cum  composicio  ista  fuerit  consummata,  ipse  Paderbornensis 
episcopus  S(imon)5)  procurabit  cum  archiepiscopo  Conrado,5)  quod  ci vitas  Coloniensis  et  alie  civitates 
per  litteras  patentes  testificentur,  quod  ipse  Paderbornensis  S(imon)5)  talem  composicionem  promisit 
servare  sub  penis  et  assecuracionibus  composicioni  insertis.  [29]  Item  dederunt^)  Monasteriensis  et 
Paderbornensis  episcopi  ad  dominum  papam  et  legatum  futurum  patentes  litteras  consencientes  in  ipsis, 
quod,  si  episcopus  Paderbornensis  non  observaret  composicionem,  quod  ipse  elegit,  se  auctoritate  pape 
ex<  ommunicatum  ipso  facto,  et  quod  doininus  papa  et  legatus  dent  super  hoc  executores  seu  quascunque 
alias  litteras,  quarum  auctoritate  monicione  premissa  excommunicatus  denuncietur  et  compellatur  ad 
solucionem  pecunie  supradicte  et  ad  observacionem  omnium  predictorum.  Executores  super  eo  erunt  de 
Veteri  Monte,  de  Hesterbaich65)  etde66)  Campis  abbates,  ordinis  Cisterciensis,  vel  duo  ex  eis.  [30]  Item 
si  episcopus  Paderbornensis  S(imon)6)  invaserit  archiepiscopum  C(onradum)  Coloniensem67)  seu  terram 
et  homines  suos68)  incendiis  seu  rapinis  et  hoc  fuerit  manifestum  eo  modo,  quod  vulgariter  openbare 
orloge  dicitur,  oppidum  Saltcoteu  de 69)  expresso  consensu  et  voluntate  prefatorum  episcopi  S(imonis)  5), 
prelatorum,  capituli  et  aliorum  laicorum  et  clericorum,  nobilium  et  ministerialium  Paderbornensium  in 
omni  redditu  et  cum  omnibus  pertinenciis  et  iuribus  et  cum  omni  integritate,  qua70)  hoc  habuerunt,  erit 
archiepiscopi  C(onradi)5)  et  ecclesie  Coloniensis  in  perpetuum71)  et72)  nichilominus  oppidum  Gesike  erit 
archiepiscopi  et  ecclesie  Coloniensis,  sicut  fuit  ante  ordinacionem  presentem  conscriptam  et  confectam. 
[31]  Ut  autem  hec  omnia  supra  posita  et  conscripta  adimpleantur  et  impleta  tirma  et  inconvidsa  perpetuo  per- 
maneant,  venerabUes  patres  Conradus  archiepiscopus  Coloniensis,  Otto  Monasteriensis,  Symon  Paderbornensis 
episcopi,  ecclesia,  prepositus,  prelati  et  cleric i  ecclesie  Paderbornensis,  Ber(nardus)  de  Lippia  et  Ber(nardus) 
eius  natus,  Conradus  comes  de  Rethberg,  Widekindus  de  Svalenberg,  viri  nobiles,  milites,  jideiussores  et  iurati 
supra  dtctorum  sigilla  habentes  in  perpetuam  firmitatem  et  testimonium  sigilla  sua ,  que  haberi  poterunt,  pre- 
senti  instrumento  opponent,  sigilla  vero  non  habentes  contenti  sunt  sigillis  appositis.  Nos  Dei  gratia  Con- 
radus Coloniensis  archiepiscopus,  Otto  Monasteriensis,  Symon  Paderbornensis  episcopi,  ecclesia,  prepositus 
prelati  et  clerici  Paderbornensis  ecclesie  B(emardus)  de  Lippia,  B(ernardus)  eius  natus,  Conradus  comes  de 
Rethberg,  Widekindus  de  Svalenberg,  viri  nobiles,  milites,  Jideiussores  et  iurati  supra  dietorum  profitemur  pre- 
sentibus  omnia  supra  posita  ita  esse  et  vera.  Actum  et  datum  apud  Essende  I°X .  Kalendas  Septembris,  anno 
Domini  M>.0*C.L<>  sexto. 

J)  wichbelede  A',  wicbilede  B.  *)  Geseke  ^1',  so  immer;  hier  auch  B.  Das  Folgende  bis  [2]  ateht  am  Schlusse 
der  Urk.  bei  B  mit  Verweisungszeichen.  8)  Giseke  B.  *)  Es  folgt  durchstrichen  emtuni  vel  B.  5)  Name 
fehlt  B.  •)  ecclesie  Ueruordensis  B.  *)  eiusdem  Conradi  fehlt  B.  8)  Eruete  A1,  hogerichte  B.  ^  Coloniensis- 
fehlt  B.  10)  vel  B.  1J)  set  A*.  1S)  dabit  B,  das  auch  Paderbornensis  hinzufugt.  xa)  requisierit  B. 
")  contineant  B.  15)  aut  B.  ,fl)  eundem  fehlt  B.  17)  predictus  fehlt  B.  18)  Hvrde  A,  Vitinchouen  B. 
19)  episcopus  Osnaburgensis  B.  ia)  Horde  B.  *l)  Heinricus  de  Vitinchouen  et  Hunoldus  marscalcus  iurati 
{letzteres  durchstrichen)  B.  ")  prefatus  fehlt  B.  ,8)  prefatus  S.  und  episcopus  fehlt  B.  **)  et  fehlt  A 
und  B.  ,5)  episcopi  fehlt  B.  8e)  Coloniensem  fehlt  B.  tT)  propter  B.  ,e)  per  archiep.  substituetur  B» 
,9)  prout  B,  *°)  Soltcoten  B.  8I)  Hardenberg  B.  88)  Rodenburg  B.  83)  serviet  archiepiscopo  Coloniensi  B' 
84)  set  A*.  M)  Dieser  Satz  steht  in  B  am  Schlusse.  \gl  unten.  *•)  fidem  dabit  et  iuramentum  prestabit  B' 
37)  postmodum  fidem  dabunt  et  iurabunt  B.  M)  Coloniensem  ecclesiam  suam,  letzteres  ubergeschrieben  B. 
3*)  Der  Abschnitt  von  hier  bis  Esne  fehlt  bei  B.  A*  hat  folgende  Abweichungen:  Scideze,  Sumercalf  (bei 
Bertoldus),  Wlversen,  Elias,  Wlbertus  de  Esne.  *°)  dabunt  B.  41)  nee  B.  **)  Statt  des  kursiv  Qedruckten 
hat  B  quos  dominus  archiepiscopus  viderit  expedire,  fidem  dabunt  et  iurabunt  u.  s.  w.  A'  hat  folgende 
Abweichungen:  Hunevelde,  Bekeneuorde,  Huffe.  *■)  quod  2?.  44)  assistent  B,  45)  vel  B.  4fl)  faciet  B. 
*r)  episcopus  Monasteriensis  B.  **)  nominandis  B.  Die  folgeiukn  Namen  bis  Werence  fehlen.  A'  hat 
folgende]  Abweichungen:  burgravio  de  Rechede,  Menhuuele,  Wernen.  49)  Retberg  B.  *°)  quorum  bis 
Sindene  fehlt  B.  81)  Scalckesb.  A'.  **)  ecclesiam  suam  fehlt  B,  dann  dabunt  litteras  suas  B.  ")  quod  B. 
5i)  fidem  dabunt  et  iurabunt  B.  86)  supra  fehlt  B.  68)  dabunt  —  iurabunt  B.  67)  Idem  fiet  de  comite  de 
Rethberg  cum  sex  militibus  ah  Zusatz  uber  der  Linie  und  am  Rande  geschrieben  B.    68)  eligenti?;  dann  pejur- 


Digitized  by 


Google 


378  1256 

*•)  ponet  B.  60)  S.  episcopus  fehlt  B.  Paderborn.  ep.  Simon  A1.  ei)  promittent  B.  et)  eiiget  B.  •»)  Sunt 
bis  Nedere  fehlt  B.  A*  hat  abweichend  Aslen,  Gudensberg,  Somercalf.  •*)  dabunt  B.  •»)  Hesterbach  A'  tu  B. 
flfl)  de  fehlt  B.  6T)  Conradum  Coloniensem  fehlt  B,  dag  eg  en  seu  ecclesiam  Coloniensem  himugtfugt  B, 
•*)  suos  fehlt  B.  **)  Der  von  de  an  bis  Paderbornensium  fehlende  Thtn'l  hi /iter  in  perpetuum  gesetzt. 
T0)  in  qua  B.  ")  VergL  Anmerk.  69.  T2)  et  fehlt  B.  **)  Statt  des  Nachfolgenden  schliesst  B  nut  dem 
Passu*  uber  Liinen,  vergl.  Art  [15].  Dann  folgt:  Nos  episcopus  Paderbornensis  et  decanus  maior  Goloniensis 
protestamur  in  hanc  formam  esse  concordatum  et  in  testimonium  sigilla  nostra  presentibus  duximus  apponenda. 

Or.  des  vorldufigen  Friedensvertrages  (B),  am  linken  Rand  beschddigt,  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  FstUu 
Paderborn  Nr.  202.  Zahlreiche  Korrekturen,  das  bis  zum  Rand  beschriebene  Pergament,  darin 
ein  ursprungliches  Loch,  weisen  auf  einen  minder  feierlichen  Charakter  der  Urk.  kin.  Die  beiden 
Siegel  des  Paderborner  Bischofs  und  Kolner  Domdechanten  von  dem  von  der  Urk.  abgeschnittenen 
Pergamentstreifen  abge fallen;  kleine  Bruchstucke  liegen  bei.  Der  definitive  Friedensoertrag  in  zwei 
Original- Ausfertigungen  (A  und  A')  im  Kgl.  St.-A.  Dusseldorf  Kurkoln  Nr.  155;  beide  wie  ouch 
B  von  Kolner  Hand  geschrieben.  Nach  den  Einschnitten  haben  an  A  28  Siegel  gehangen;  das 
des  Domherrn  Heinrich  Scheie  untrde  nachtrdglich  eingefugt.  Acht  fehlen  jetzt,  nach  den  gleich- 
zeitigen  Bezeichnungen  auf  dem  Ramie:  des  Erzbischofs  Konrad,  des  Paderborner  Dompropstes, 
ein  unbezeichnetes,  Lippiensis,  de  Svalenberg,  A.  de  Driburg,  de  Gemene(?),  Wil.  Rusce.  Es 
hdngen,  theilweise  verletzt,  noch  folgende  Siegel  an:  1)  Bischofs  Otto  von  Munster,  wie  West/. 
Sieg.  II  Taf.  43  Nr.  4;  2)  Bischofs  Simon  von  Paderborn,  wie  Westf.  Sieg.  II  Taf.  49  Nr.3; 
3)  des  Paderborner  Kapitels;  4)  Konrads  von  Rietberg,  Adier,  wie  Westf.  Sieg.  I  laf.  29  Nr.  3; 
5)  sigil(l)um  Werhe(ri)deGodenburich,  gespaltener  Schild,  rechts  au/steigender  L&ioe,  links  dreiBalken 
wie  Nr.  3  an  Urk.  Nr.  542.  6)  sigillum  Alber(ti)  de  Scardenb(u)rih  (?),  gekronter  Menschenkopf 
mit  breitem  Maul,  auf  zwei  eingeknickte  Arme  gesetzt;  7)  s.  Godefr(idi)  burc^r(avii)  ?  de  Reggthe, 
Schrdggitter;  8)  sigillum  Fr(e)derisci  d(e)  Menhuvel,  SchUdeshaupt;  9)  s(igil)lum  Ger(l)aci  d(e) 
(Bever)en,  zwei  nach  oben  und  unten  eckig  gezogene  Balken;  10)  sigi(l)lum  Herinanni  de  L(ange)ne, 
funf  davon  zweihalb,  schrdg  rechts  gesetzte  Rauten ;  11)  sigillum  Lu(tberti)  de  Svan(esb)ule,  3(2:1) 
umgedrehie  Steigbugel;  12)  Bruchstuck  des  Siegels  Euerha(rdi)..P(a)derburn(ensis)arch(idiaconi)? 
(Herv)ord(e)n(sis),  oval,  rothes  Wachs,  oben  Christus  segnend,  die  rechte  Hand  erhebend,  in  der  linken 
ein  Buck  (?),  in  der  Mitte  in  romanischem  Bogen  rechts  Maria  mit  dem  Kinde,  links  eine  Heiligenfigur, 
darunter  der  h.  Liborius,  vor  diesem  eine  knieende  Figur.  Ueberschrift:  8.  Liborius;  13)  s.  mag(ist)ri 
Ioh(ann)is  can(ooici)  Paderb(ornen8is)  pr(ior)is  .  .  .  .;  Iohanns  von  SchUdesche,  rund,  sitzende 
Figur,  eine  vor  ihm  knieende  segnend;  Umschrift  fast  gam  zer start,  im  Siegelfeld  eine  zweite  Um- 
schrift;  14)  s.  Ioh(ann)is  scolastici  Pad(erbor)ne(nsis),  spitzoval,  Pelikan,  die  Brust  zerhackend, 
davdr  Nest  mit  3  Jung  en;  15)  s.  Henrici  thes(aurarii)  (Pat)herb(urnensis),  spitzoval,  rothes 
Wachs,  Petrus  mit  dem  Schlussel  in  der  rechten  Band,  die  linke  ausgestreckt ;  16)  8.  Henrici 
Lusci  canonici  Paderbor(n)en(Bis),  spitzoval,  stehende  Figur  mit  Palmzweig  in  der  rechten,  Buck 
in  der  linken  Hand,  je  eine  Rose  zu  beiden  Seiten;  17)  sigillum  Bertoldi  de  B(ra)kle,  drei  Pfdhle 
mit  darvber  gelegtem  Balken;  18)  sigillum  (Werner)i  de  Braclo,  auf steigender  Lowe;  19)  sigillum 
Hermanm  de  B(rake)l,  wie  das  Bertholds;  20)  8.  Hermanni  de  Osde,  auf  steigender  gekronter  Leopard; 
vgl.  Westf  Sieg.  I,  2  S.  39.  An  A'  hingen  12  Siegel  an  Pergamentstreifen.  Davon  sind  erhalten 
1)  Bischofs  Simon  v.  Paderborn;  2)  des  Kapitels  (Bruchstuck);  3)  stark  beschddigt,  Reiter- 
siegel  Bernhards  zur  Lippe,  wie  Lipp.  Regg.  I  Taf.  6;  4)  Konrads  von  Rietberg;  5)  Widu- 
kinds  von  Schwalenberg,  beschddigt;  dabei  liegend  ein  zweites,  wahrscheinUch  von  A  stammendes, 
wohlerhaltenes  Siegel  W*s  v.  Schw.,  achtstrahliger  Stern:  sigillum  comiti(s  W)idekindi  de  Svalen- 
be(rch?).  —  Der  zwischen  Bischof  Simon  und  dem  Kolner  Domdechanten  Goswin  festgesetzte, 
undatirte  Prdliminarvertrag  (B)  unterscheidet  sich  vom  definitiven  Friedensvertrag  (A)  dadurch: 
1)  doss  in  B  die  Eides-  und  Burgschaftsleistung,   Absendung  der  von  Erzbischof  Konrad  gtfor- 


Digitized  by 


Google 


1256  379 

derten  Brief e  u.  s.  w.  als  zukunftig,  in  A  dagegen  als  geschehen  dargestellt  wird;  2)  doss  in  A 
die  Namen  der  Bur  gen  eingefugt  si?id;  3)  durch  Angabe  des  Besiegelungsmodus  am  Schluss. 
Alle  drei  Abweichungen  sind  durch  kursiven  Druck  hercorgehoben,  die  bisher  noch  unbekannte 
Fassung  von  A  findet  sich  im  Text,  die  Abweichungen  in  B  in  den  Anmerkungen.  Wegen  Art.  [17] 
muss  die  Abjassung  des  Praliminarvertrages  spdtestens  vor  1256  August  11  stattgefunden  haben; 
vergl.  oben  Ni\656;  die  Schlussverhandlungen  in  Essen  zwischen  August  16  und  20;  vergl.  Nr.657 
und  660.  Sdmmtliche  von  B.  Simon  auszustellende  Briefe  sind  in  den  vorangegangenen  Nrr. 
erhalten,  von  den  Schreiben  der  ubrigeh  nur  ein  geringer  Bruchtheil.  Der  Prdliminarvertrag  gedr. 
Schaten  ad  annum,  im  Auszug  Seibertz,  UB.  I,  297  zu  August  23.  Vergl.  Lacomblet,  UB.  II, 
427  Anm.  und  Cardauns,  Annalen  34,  50  Nr.  413;  Lipp.  Regg.  I,  201  Nr.  287.  Schaten  giebt 
im  Anhang  nach  Kolner  Angaben,  wahrscheinlich  also  aus  unserer  Quelle,  auch  die  fideiussores. 
Auffdlligerweise  fugt  er  im  Text  die  seeks  fideiussores  des  Gra/en  Ktmrad  von  Rietberg  hinzu, 
obwohl  sie  nicht  in  B  stehen.  Litteratur  uber  den  Kampf  Simons  mit  Konrad  und  die  Vertrage 
Grauert,   die  Herzogsgewalt  in   West/aim  S.  92  ff.   und  Cardauns,  Konrad  von  Hostaden    S.  75  ff, 

mi. 

Zwei  Edle  von  Ziegenberg  vertragen  sich  mit  Bischof  Simon  wegen  des  geschvldeten  Soldes  fur 

geleistete  Dienste.  Roden  1256  Oktober  2. 
Nob  B(urchardu8)  et  H(ermannus)  nobiles  de  Cigenberge  presentibus  protestamur,  quod  inter  vene- 
rabilem  dominum  nostrum  Symonem  Paderbornensem  episcopum  ex  parte  una  et  nos  ex  altera  pro  omni 
dampno,  quod  in  servitio  ipsius  venerabilis  domini  S(imonis)  et  ecclesie  sue  Paderbornensis  pertulimus 
ad  ipsius  ecclesie  subsidium  invitati  et  pro  sallario  quadraginta  marcarum  nobis  promisso  et  etiam  pro 
omni  questione  sedanda,  que  nobis  pro  prefatis  dampnis  contra  eundem  dominum  S(imonem)  episcopum 
et  ecclesiam  suam  posset  competere,  taliter  est  conventura,  quod  idem  dominus  episcopus  ducentas  marcas 
sub  bac  distinctione  ah  hac  hora  in  an  tea  per  quinquennium  nobis  solvet;  videlicet  in  festo  beati  Martini 
proximo  nunc  instante  dabit  nobis  quinquaginta  marcas,  si  ad  id  faciendum  obtulit  se  facultas.  Alioquin 
Paderborne  intrabit  inde  nullatenus  exiturus,  donee*  eadem  quinquaginta  marcarum  summa  fuerit  per- 
soluta.  Secundi  vero  anni  circulo  devoluto  prefatus  dominus  episcopus  S(imon)  quadraginta  marcas  in 
predicto  festo  beati  Martini  sub  distinctione  prehabita  nobis  solvet,  de  tercio  et  quarto  anno  simile 
faciendo.  Quinto  vero  anno  triginta  marcas  sepedictus  dominus  episcopus  nobis  solvet  et  sic  consum- 
mabitur  solucio  pecunie  supradicte.  Et  ne  ex  hoc  aliqua  in  postmodum  questio  valeat  suboriri,  presens 
scrip  turn  sigillorum  nostrorum  munimine  duximus  roborandum.  Datum  apud  Roden  anno  Domini 
M°.C0C.L°.  sexto,  V°I.  Nonas  Octobris. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster ,  Fstth.  Paderbom  Nr.  203.  An  Pergamentstreifen,  am  Rande  verletzt, 
dreieckiges  Sie  gel  mit  Adlerjlugel  Burchards;  von  Umschrift  noch  Borch  .  .  zu  lesen.  Das  zweite 
ist  bis  auf  zucei  Brucfwtucke,   die  aber  auch  den  Adlerjlugel  haben,   zerstort;    von   Umschrift  zu 

lesen:  et  (lis igenberg,   wahrscheinlich   gemeinsames  Siegel  des  H.   und  eines  Ungenannten, 

wahrscheinlich  Giso.  Ueber  Familie  und  Schloss  Ziegenberg  zu  vergl.  Wenck,  Hess.  Landesgesch. 
II,  778  ff.;  HI,  UB.  S.  164.    Das  servitium  war  wohl  im  Kampf  gegen  Koln  geleistet. 

668. 
Propst  Friedrich  von  Berich  urkundet  uber  den  Erwerb  von  Gutem  seitens  seines  Klosters. 

Burg   WaUech  1256  October  21. 

F(ridericus)  Dei  gratia  prepositus  in  Beriche  cum  universali  congregatione  sua  omnibus  hoc  scriptum 

aspicientibus  in  salutis  auctore  summe  pacis  iocundari  perfruacione.    Quia  nonnunquam,  que  rationabiliter 

ordinantur,  per  curricula  dierum  variis  eventibus  adnichilantur,  tarn  .presentibus  quam  absentibus  notum 

esse  volumus,  quod  Hermannus  dictus  de  Hancuorde,  cum  eum  communione  plene  fraternitatis  mutatione 


Digitized  by 


Google 


380  12&6 

laicalis  habitus  ordini  nostro  conformavimus,  pro  spe  remunerations  eterne  contulit  ecclesie  nostre 
quartam  partem  de  bono,  quod  habuit  in  Wenkershusen,  cum  omnibus  attinentiis.  Alteram  secundam 
partem  apud  fratrem  eius  dictum  Godefridum  pro  talentis  IX  comparavimus  cum  pleno  consensu  fratrum 
suorum  et  heredum,  videlicet  Heinrici  Diaboli  et  Godefridi  et  Hermanni,  qui  et  ab  omni  contradictionis 
iure,  quod  in  hoc  habebant,  se  totaliter  excutiebant. *)  Ne  igitur  hec  post  fortasse  posteris  nostris 
vento  oblivionis  elapsa  aliquis  infringere  presumat,  sigillo  domini  comitis  et  sigillo  civitatis  sue  con- 
firmavimus.  Huius  rei  testes  sunt:  Hermannus  Brotrump,  Andreas  de  Nece,  Remboldus  de  Rene,  Bule- 
mast,  Bodo,  Egennolfus,  Hermannus  de  Culte,  Heinricus  de  Buffem,  Almarus  Saere,  Hermannus  de  Afful 
et  alii  quam  plures,  quibus  presentibus  hec  acta  sunt  in  castro  Waltdeke,  in  die  XI  milium  virginum, 
Anno  Domini  M°.C°C.L°VI.     Datum  in  Waldeke. 

*)  Or.  hat  tottaliter  excuttiebant. 
Or.  imFurstL  Wald.  Arch.  zuAroUen.    Von  Besiegelung  keine  Spur,  auch  kein  Umbug9  wahrschetnJich 

nie  beaiegelt  gewesen. 

669. 

Bitter  Dietrich  von  Hdden  urkundet  iiber  AUragung  einer  Schuld  an  Kl.  Breddar. 

BUstein  1256  November  17. 
Omnibus  hanc  litteram  visuris  ego  Theodericus  miles  dictus  de  Heldene  significo,  quod,  cum  abbas 
«t  conventus  monasterii  in  Bredelar,  ordinis  Cysterciensis ,  pro  pensione  trium  solidorum,  quos  annuatim 
eis  solvere  tenebar   et  per  aliquot  annos  non  solvi,   me   convenissent  in  Susato    coram   domino  Roberto 
ibidem  canonico,  a  domino  Hugone  sedis   apostolice  legato   constituto,   promisi  in  figura  eiusdem  iudicii 
de  pleno  consensu  uxoris  mee   et  liberorum  meorum  me  annuatim  fratribus  iamdicti  cenobii  tres  solidos 
legalium  denariorum  soluturum  de  curia  mea  in  Heldene  proxima  die  beati  Martini,  quousque  tres  marcas 
insimul  persolvam  ad  redditus  trium   solidorum   conparandorum,  et  publice  profiteor,   quod1)   promissum 
ratum  habeo  et  collaudo.    Et  ob  maiorem  firmitudinem  in  signum  habitionis  rati  sigillo  domini  mei  Theo- 
derici  nobilis  de  Bilenstene,   quia  proprium   non  habui,  hoc  scriptum   petivi  roborari.     Testes  huius  rei 
sunt:    Siffridus    de   Medelike,    magister  Gerlacus,    canonici  Susatiensis   ecclesie,    Erpo  sacerdos  ibidem, 
arbitri  huius  cause,  sicut  scriptum  eorum  super  eo  testatur,  Theodericus  custos  Susatiensis,  Heinricus  de 
Ythere,  Iohannes  nunc  plebanus  in  Brakele,   Albertus  plebanus  beati  Thome   et  socius  suus  Godefridus, 
Godescalcus  de  HorhusenetHelmwordus,  burgenses  Susatienses.  Datum  Bilenstene  annogratie  M0.C°C.LV0I.t 
XV0.  Kalendas  Decembris. 
J)  quia  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,   KL  Bredelar   Nr.  60.      An  von  dtr  Urk.   abgeschnittenem  Pergament- 
streifen  dreieckiges  Siegel  Dietrich*  v.  Bilstein,  tote   Wesff.  Siegel  I  Taf.  41  Nr.  4. 

670. 

Dietrkh  Grope  van  Gudensberg  urkundet  iiber  die  Beilegung  eines  Ztvistes  zwischen  KL  Bredelar  und 
Walther  und  Konrad  von  IAstingen  wegen  Oesdorf  und  Meerhof.  Gudensberg  1256  November  18. 
Omnibus  hanc  litteram  visuris  ego  Theodericus  de  Godenburg  cognomento  Grope  notum  fore  cupio, 
quod,  cum  Walterus  dictus  de  Listhingen  et  filius  suus  Conradus  abbatem  et  conventum  in  Breydelar, 
ordinis  Cysterciensis,  super  quibusdam  bonis  in  Osninctorp  et  Mari  sitis  impetivissent,  ipsi  fratres 
iure  suo  et  privileges  se  defendebant,  talis  tandem  compositio  intervenit,  quod  idem  Walterus  et  filius 
suus  Conradus,  zelo  devotionis  succensi,  omni  impetitioni  et  actioni,  qua  predictum  claustrum  impetebant, 
omnique  iuri,  quod  in  predictis  bonis  videbantur  habere,  pro  reverentia  domini  nostri  Ihesu  Christi  eiusque 
pie  matris  Marie  nee  non  pro  religione  et  favore  eorundem  fratrum  in  presentia  mei  et  aliorum  hone- 
storum  virorum  publice  cesserunt  cum  heredibus  universis,  et  hanc  cessionem  ob  maiorem  firmitudinem 
•sigillo   meo,  quia  proprium  non  haTbuerunt,   roborari  petiverunt,   ne  ipsi  vel   heredes  eorundem  quovia 


Digitized  by 


Google 


1256  381 

umquam  tempore  hanc  litem  temerarie  suscitare  attemptent.    Datum  Gudenberg  anno  gratie  Mo.C°C.L0V°L, 
XIMI.  Kalenda8  Decembris. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Mun&ter,  KL  Dalheim  Nr.  24.     An  Pergamentstreifen  verletztes  dreieckigea  Siegel: 

gekronter  Frotzenkopf)  aus  (lessen  Mund  zwei  Arme  mit  ausgestreckten  Fingeni  herauswachsen.  Auf 

der  Ruckseite  von  Hand  s.  XV:  Ostrop. 

67L 

Die  Bruder  Brotrump  ver?:aufen  an  El.  Netze  ihre  Guter  in  Netze.  Naumburg  1256  November  30. 
In  nomine  sancte  trinitatis  amen.  Omnibus  presens  scriptum  inspecturis  salutem  in  vero  salutarj. 
Nos  fratreB  Henricus,  Hermannus,  Warmundus,  milites,  Lodewicus,  Thidericus  et  Henricus,  qui  dicimur 
Brohtrumpe,  presencium  litterarum  testimonio 'unanimiter  recongnoscimus,  quod  domino  preposito  sanctoque 
conventui  ac  regali  familie  in  Neze  bona  nostra  inibi  sita  cum  agris  adiacentibus  pro  quadam  summa 
pccunie  communi  consensu  vendidimus,  et  ipsa  bona  ad  manus  dominorum  nostrorum  nobilium  de 
Nuenburc  libere  resingnavimus  et  domino  preposito  conventuique  prefato  proprietatem  donari  petivimus. 
Quo  facto  in  manus  dominorum  nostrorum  nobilium  de  Nuenburc  et  aliorum  proborum  virorum  fide  data 
promisimus  pro  fratre  nostro  Hekebardo  absente,  statim,  cum  ad  partes  redierit,  infra  primum  mensem 
faciat  id  ipsnm;  quod  si  non  fecerit,  nos  tres  fratres  Henricus,  Hermannus,  Warmundus,  milites,  et  Hen- 
ricus de  Herberge  ad  vocationem  domini  prepositi  de  Neze  opidura  Nuenburc  intrabimus  inde  non 
recessuri,  nisi  promissum  nostrum  fide  data  firmatum  a  fratre  nostro  Hekebardo  primitus  impleatur. 
Huius  rei  testes  sunt:  nobiles  domini  nostri  fratres  V(olquinus),  W(idekindus)  de  Nuenburc,  Berno 
sacerdos,  dominus  Andreas  de  Neze,  Wernerus  deWelberc,  Conradus  Nagel,  milites,  Thimarus1)  de  Wira 
Thidericus  de  Gran  et  alii  quam  plures.  Ne  autem  hec  acta  cum  cursu  temporis  a  memoria  hominum 
labantur,  presentem  paginam  fecimus  conscribi.  Et  quia  propriis  sigillis  caremus,  dominorum  nostrorum 
de  Nuenburc  et  de  Waldeke  inpensione  sigillorum  petivimus  muniri.  Datum  in  Nuenburc  anno  M0.C°C.L0VL, 
in  die  beati  Andree. 

*)  Ditmarus  in  Nr.  675. 
Or.   im  Furstl.   Wald.  Archiv  zu  Arohen.     An  Pergamentetreifen  sehr  zerstort     1)   dreieckigea  Siegel 
Volqums  v.  N.,   der  Lowe   auf  Balken,   vergl.  unten  Nr.  680;    2)  dreieckigea  mit  spitzem  ackt- 
atrahligem  Stern;  von  der  Umschrift  ist  noch  He  .  .  .  erhalten.    Vgl.  Nr.  676. 

672. 

Graf  Adolf,  von  Waldeck,  iudex  provincialis  und  advocatus  provincie>  ak  MUsiegler  in  zwei 

Kompromissen  von  Speierer  IMcesanen  genannt.     1256. 

Gedr.   Wurdtwem,  Nov.  Subs.  X1I>  72  und  74.      Vgl.   Vamhagen,  Grundlage  S.  305  Arm.  f. 

673. 

Abt  Jordan  von  Abdinghof  bekundet  eine  Memorienstiftung.  1256. 
lordanus  Dei  gratia  Paderburnensis  abbas  universis  presentem  paginam  intuentibus  cupimus  esse 
notum,  quod  Widekindus  et  Thezzeke  uxor  sua  pro  salute  anime  sue  facultatem  decern  marcarum  nobis 
presentarunt,  quam  summam  circa  bonorum  domine  Syderadis  de  Widen  premortue  expendimus  emptio- 
nem,  tali  tamen  conditione  posita,  ut  sex  maltra  annone,  videlicet  duo  siliginis,  duo  ordei,  duo  avene, 
singulis  annis  citra  festum  Martini  eisdem,  quoad  vixerint,  faciamus  de  nostro  granario  presentari.  Cum 
autem  unus  eorum  decesserit,  superviventi  subtrahentur  duo  maltra,  ita  quod  idem  quatuor  tantum 
maltra  recipiet  tempore  sue  vite.  Cum  vero  secundum  ordinationem  superioris  ambo  migraverint  ex 
hoc  seculo,   unum   maltrum    singulis    annis   indeficienter    dabitur   conventui    ad   predictorum    hominum 

Westt  Urk.-Buch  IV.  49 


Digitized  by 


Google 


382  1256 

memoriam  cum  ceteris  fidelibus  sollempniter  peragendam.  Cetera  denique  quinque  maltra  nobis  dimit- 
tentur  amplius  absoluta.  Ut  autem  huius  rei  rationabilis  processus  in  futuro  servetur  inconvulsus,  pre- 
sentem  paginam  desuper  conscribi  fecimus  sigilli  nostri  et  ecclesie  nostrc  munimine  roboratam.  Acta 
sunt  hec  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  sexto,  presentibus  testibus  ad  hoc  rogatis: 
Arnoldo  priore,  Henrico  dicto  priore  de  Wilbodessen,  Hermanno  Dracone,  Gerhardo  de  Baddenhusen, 
Rotberto  quondam  cellerario,  Hermanno  camerario,  Pelegrimo,  ecclesie  nostre  confratribus  et  abbatis 
familia,  et  aliis  quam  plurimis. 

Or.  im  Kgl.  S&-A.  Munster,  Kl.  Abdinghof  Nr.  55.   An  Pergamentstreifen  Bruchstuck  vom  Siegel  des  Abts+ 

674 

Graf  Hermann  von  Pyrmont  verJcauft  u.  a.  mit  Zustimrnung  seines  Bruders  Gottschalk  dem  Kl. 
Barsinghausen   einen    ihm   von  seiner  verstorbenen    Schwester  Grtifin   Kunigunde   von  HaUermund 

Ubertragenen  Hof  in  Gestorf.     Zeugen.     1256. 
Gedr.  Hodenberg,  Calenberger  UB.  I,  29.     Dem   Verkauf  eines  andern  Hofes  daselbst  an  Kl.  B.  und 
einer  Schenkung   der  Grdfin  K.    hatten  Gottschalk   von  Pyrmont  und   seine  Sohne  Gottschalk  und 
Heitmann  1253  Juli  6  zugestimmt.     Gedr.  a.  a.  0.  Nr.  28. 

675. 

Graf  Heinrich  d.  j.  von   Waldeck  bekundet  Giiteruberlassung  in  Netze  an  Kl  Netze.     1256. 
Heinricus  iuvenis  comes  de  Waldeke  notum  esse  cupimus  universis  tarn  presentibus  quam  futuris, 
quod  Ditmarus  et  uxor  eius  Adelbeidis  dicti  de  Wira  et  filii  eorundem  Iohannes  et  Nicolaus  bona  sua 
omnia  sita  in  Nezce    in  nostro   districtu,  que  proprietatis  titulo  possederunt, a)    pro   quindecim  marcis 
argenti,  turn  quia  prepositus  et  conventus  monasterii  in  Nezce  filie  eorum  pie  propter  Deum  prebendam 
unam  ibidem  et  liberaliter  contulerunt,  vendiderunt   et  tradiderunt  proprietatis  titulo  monasterio   sepe- 
dicto,  in  ipsum  transferentes  dominium  eorundem.     Et  ne  super  hiis  in  posterum  dubium  aliquod  oriatur, 
prefati  Ditmarus    et   uxor  eius  Adelheidis    et  filii    eorundem   Io(hannes)   et  Nicolaus   nostrum   sigillum 
appendi  huic  littere  petierunt.      Actum  anno  Domini  M°.C0C.L°VI0.,   presentibus  Berdoldo2)   presbytero, 
Andrea  de  Nezce,  Walthero,  Olrico,  Hermanno  Brotrump,  militibus,  Ditmaro  Opoldo,  Reinboldo  de  Rein, 
aliisque  pluribus  castrensibus  nostris  in  Waldeken. 
J)  possiderunt  Or.      2)  So  Or. 
Or.  im  Fursti.   Wold.  Arch,  in  Arolsen.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgefallen. 

676. 

Graf  Heinrich  d.  j.  bekundet  Giiteruberlassung  in  der  Drilnge  an  Kl.  Netze.  1256. 
Heinricus  iuvenis  comes  in  Waldeke  omnibus  hoc  scriptum  visuris  salutem  in  vero  salutari.  Noverit 
tarn  presens  etas  quam  futura  posteritas,  quod  Ditmarus  dictus  Opolt  una  cum  matre  sua  ceterisque 
heredibus  consencientibus  decimam  minutam  curie  in  Drunge  pertinentem  ecclesie  sancte  Marie  in  Nezce 
de  sua  bona  voluntate  pro  remedio  anime  patris  sui  contulit  ecclesie  supradicte  perpetuo.  Et  ut  hoc 
factum  firmum  permaneat  et  stabile,  scriptum  presens  sigilli  nostri  munimus  appensione.  Huius  rei 
testes  sunt:  prepositus  Frislariensis  Widekindus  de  Waldeke,  dominus  Reinhardus  de  Ytere,  Andreas  de 
Neyce,  Olricus,  Waltherus,  Hermannus  Brotrump,  milites,  Reinboldus  de  Ren  et  alii  quam  plures.  Acta 
sunt  hec  anno  Domini  M°.C°C.L°VI. 

Or.  im  Fursti.  Wold.  Arch,  zu  Arolsen.   An  angehdngtem  Pergamentstreifen  dreieckiges  Siegel  des  Graf  en 
Heinrich,   spitzer  achtstrahliger  Stern;  vgl.  Nr.  671.     Gedr.   Varnhageny  Grundlage,  UB.  Nr.  40. 


Digitized  by 


Google 


1256  383 

677. 

Graf  Adolf von  Dassel  iibertrdgt  einen  Zehnten  in  HdmarsJiausen  an  Kl.Lippoldsberg.  Nienover  1256. 
In  nomine  Domini  amen.  Adolfus  Dei  gratia  comes  de  Dassele  universis  huius  pagine  inspectoribus 
in  perpetuum.  Notum  esse  volumus  tarn  presentibus  quam  futaris,  quod  nos  pro  remedio  anime  nostre 
decimam  in  Helmwordessen  ecclesie  in  Lippoldesberge  contulimus  acceptis  ab  ecclesia  sex  marcis,  ita  ut 
nos  proprietatem  ipsius  decime  a  Paderburnensi  episcopo  elaboremus.  Hanc  siraul  nobiscum  omnes 
filii  nostri  et  cognati  Adolfus  et  Ludolfus  fecerunt  donationem.  Et  ut  stabile  et  firmum  permaneat,  pre- 
sentem  paginam  nomine  nostro  et  filiorum  nostrorum  nee  non  cognatorum  nostrorum  conscriptam  sigillo 
nostro  fecimus  roborari  et  ecclesie  tradi  cum  litteris  concessionis  domini  episcopi  Paderburnensis.  Actum 
«nno  Dominice  incarnationis  millesimo  ducentesimo  LVI.     Datum  Nienouere  in  castro. 

Or.  vmKgl.  St.- A.  Marburg,  Kl.  Lippokbberg.  An  Pergavnentstreifen  dreieckiges  Siegcl  des  Ausstellers: 
Hirschgeweih;  zwischen  den  Enden  seeks  in  Kreuzform  (4  :  2)  gesteUte  Kugelny  unterhalb  zwei 
Kugeln.  Umschrift:  f  Sigillum  comi(tis  A)dolfi  de  Dasle.  Auf  der  Ruckseite  Aufschrift  s.  XIII. 
ex  .  oder  XIV.  in.  de  decima  in  Helmwardeshusen,  das  hu  anscheinend  durchstrichen. 

678. 
Edelherr  Bernhard  zur  Lippe  bekundet  Beilegung  eines  Streites  zwischen  Hermannus  de  Odelinc- 
husen  und  Kl.  Marienfdd  wegen  eines  Hofes  in  Darphorn.     Zeugen.     1256. 
Gedr.  UB.  Ill,  610.  Reg.  Lipp.  Regg.  /,  201  Nr.  288. 

679. 

Edelherr  Bernhard  zur  IAppe  ubereignet  ihm  resignirte  und  ans  Lippsttidter  Kloster  verkaufte 

Ldndereien  demseJBben.  1256. 
Bernhardu8  vir  nobilis  de  Lippia.  Noverint  universi  tarn  futuri  quam  presentis  evi  fideles,  quod, 
cum  Otbertus  dictus  advocatus  et  Frederunis  uxor  eius,  cives  Lippenses,  decern  iugera  agrorum  prop* 
oppidum  Lippense  sita  de  manu  nostra  iure  feodali  tenerent,  conventione  facta  inter  dictos  Otbertum 
et  Frederunim  ex  parte  una  et  . .  priorissam  et  conventum  Lippensem  ex  parte  altera  de  certa  pecunie 
summa  iam  dicta  decern  iugera  agrorum  prefati  Otbertus  et  Friderunis  libere  in  manus  nostras  resigna- 
runt,  et  nos  eadem  de  consensu  et  petitione  ipsoruro  intuitu  retributionis  eterne  dictis  . .  priorisse  et 
conventui  Lippensis  ecclesie  contulimus  perpetue  possidenda.  Gontulimus  etiam  eisdem  . .  priorisse  et 
<5onventui  duo  iugera  agrorum  a  Ricbodone  et  Theoderico  socero  eius,  civibus  Lippensibus,  libere  nobis 
resignata,  de  quibus  tres  modii  mensure  Lippensis  nobis  solvebantur.  Ut  autem  hec  omnia  rata  et 
inconvulsa  permaneant,  paginam  hanc  inde  conscriptam  inpressione  sigilli  nostri  duximus  caute  robo- 
randum.     Acta  sunt  anno  Domini  M°.C°C.L  sexto. 

Or.  im  Stiftsarchiv  zu  Lippstadt.  Reitersiegel  Bernhards  an  anhdngendem  Pergamentstrei/en  wie  Lipp. 
Regg.  I  Tafel  6.     Reg.  Lipp.  Regg.  II>  16  Nr.  488. 

680. 
Volquin  und  Widukind  Edk  von  Naumburg  ubereignen  einen  angekauften  Hof  dem  Kl.  Netze.  1256. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.  Ego  Volcwinus  miseratione  divina  nobilis  de  Nuen- 
burg  omnibus  hoc  scriptum  visuris  salutem  in  saluth  auctore.  Ne  gesta  temporum  simul  labantur  cum 
tempore,  fideli  scripto  commendantur.  Noverint  universi,  quod  ego  et  frater  meus  dominus  Widekindus, 
Haluerstadensis  ecclesie  canonicus,  cum  consensu  ceterorum.  nostrorum  coheredum  proprietatem  curie  in 
Netze  site  et  agrorum  pertinencium,  quam  prepositus  et  conventus  ecclesie  sancte  Marie  in  Netze  a 
domino  Heinrico  de  Aldendorb  et  Hermanno  et  Warmundo  militibus  et  Lodewico  et  Theoderico  et 
Ekehardo  fratribus,  qui  dicuntur  Brotrumpe,  et  eorum  coheredibus  pro  summa  XX  marcarum  compara- 

49* 


Digitized  by 


Google 


384  1256 

Terunt.  Et  quia  predicta  bona  a  nobis  iure  feodali  possidebant,  nos  proprietatem  ipsorum  bonorum,  quia 
ad  nos  pertinuit,  cum  omni  integritate  contulimus  ecclesie  supra  dicte  libere  et  pure  propter  Deum.  Et 
ut  hoc  factum  firmum  permaneat  et  stabile,  sigillorum  nostrorum  presentem  paginam  munimus  appensione. 
Huius  rei  testes  sunt:  dominus  Berno  et  Heinricus  sacerdotes,  Wernerus  de  Wedelberc,  Conradus  Cla- 
viclus,  milites,  Heinricus  de  Herberge,  Wernerus  Bintreme  et  Lentfridus  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt 
hec  anno  Domini  M°.C°aL°VI. 

Or.  im  Furstl.  Wold.  Arch,  zu  Arolsen.  An  Pergamentstreifen  1)  dreieckiges  Siegel  Volquins  mit 
zwei  Balken,  worauf  nach  rechts  au/gerichteter  Lowe  und  dieser  —  aber  nur  theilweUe  —  von 
Schragbalken  belegt,  so  doss  das  Hintertheil  des  Lowen  bedeckt  ist  und  bis  an  den  Schildrand  geht, 
aber  selbst  von  der  linken  Vordertatze  belegt  ist;  2)  kleines  spitzovales  Siegel  Widukinds,  Blume 
an  langem  Stengel,  an  jeder  Seite  auf  unterm  Zweig  ein  Vogel,  der  nach  der  Blume  piekt.  Abbil- 
dung  Schmidt,  UB.  des  Hochsti/ts  HcUberstadt,  Bd.  II  Taf.   VIII  Nr.  50. 

68L 

Die  Briider  Kanrad  und  Giso  Edle  von  Gudensberg  ubereignen  einen  ifmen  resignirten  Hof 

dem  KL  Netze.  1256. 
In  nomine  Domini  amen.  Ego  Conradus  et  Ghiso  frater  meus  nobiles  de  Ghodenberg  omnibus 
hoc  scriptum  visuris  salutem  in  salutis  auctore.  Scripti  presentis  testimonio  notum  esse  volumus  tam 
presentibus  quam  futuris,  quod  quandam  aream  in  Berendroph  sitam,  quam  Bernardus  miles  dictus 
Bitersole  et  filius  suus  Dimarus  a  nobis  titulo  possidebant  feodali,  quam  de  consensu  et  voluntate  cohe- 
redum  suorum  in  manus  nostras  resignaverunt,  cuius  proprietatem,  quia  ad  nos  pertinuit,  ecclesie  sancte 
Marie  in  Neze  et  conventui  ibidem  contulimus  libere  et  pure  propter  Deum.  Et  ad  maiorem  huius 
facti  evidentiam  presens  scriptum  uno  sigillo  ambo  contenti  duximus  roborandum.  Huius  rei  testes 
sunt :  de  Helfenberic  nobiles  Iohannes  et  Ekehardus  fratres,  dominus  Volradus  de  Heskeberic,  de  Thueren 
Ludewicus  et  Volcnandus,  Iohannes  de  Welperic,  Warmundus,  milites,  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt 
hec  anno  Domini  M°.C°C.L0V°I. 

Or.  im  Furstl.  Wold.  Arch,  zu  Arolsen.  An  Pergamentstreifen  verletzt  dreieckiges  Siegel  Konrads  v.  G.f 
acht  schachbrettartige  Reihen  von  Schragbalken  belegt. 

682. 

Die  von  Wolfershausen  schenken  dem  KL  Netze  eine  Hufe  in  Netze.  1256. 
Nos  Hermannus  de  Wolfershusen  miles,  M.  uxor  eius  et  pueri  eorundem  et  Hermannus  natus  quon- 
dam domini  Heinrici  de  Wolfershusen  litteris  presentibus  rocognovimus  et  publico  protestamur,  quod 
ecclesie  in  Nezce  in  aliquo  benefacere  cupientes  mansum  unum  situm  in  Nezce,  cuius  proprietas  ad  nos 
dinoscitur  pertinere,  quern  Heinricus,  Warmundus,  Hermannus,  milites,  Ludewicus,  Theodericus,  Eckehardus 
et  Heinricus  de  Herberen,  dicti  Brotrunf,  noscuntur  a  nobis  in  feodo  tenuisse,  prefate  ecclesie  sancti- 
monialium  in  Nezce,  ordinis  Cisterciensis,  proprietatis  titulo  tradimus  et  donamus,  in  ipsam  eiusdem 
mansi  dominium  transferentes.  Et  ne  in  posterum  super  eo  dubium  aliquod  oriatur,  presentes  litteras 
sigillo  domini  Conradi  de  Elbene  et  sigillo  mei  Hermanni  de  Wolfershusen  cum  subscripts  testibus  in 
huius  rei  testimonium  fecimus  communiri.  Testes  sunt:  Hermannus  vicarius,  Conradus  de  Buren,  Wide- 
roldus  de  Hospitali,  clerici  Fritslarienses,  Gerlacus  Scotpant,(?)  Conradus  de  Besse,  Conradus  Geroldi 
clericus,  comes  Albertus  de  Waldensten,  Heinricus  ds  Biscofeshusen,  Ropertus  de  Mezce,  Hermannus  de 
Reingoldeshusen,  Reinherus  de  Wictorf,  Conradus  de  Werene,  milites,  Theodericus  plebanus  de  Wictorf, 
Hermannus  de  Blumenstein,  Conradus  Iupan,  Conradus  de  Hemenchusen  miles  et  alii  quam  plures. 
Actum  anno  Domini  M0.C°C.LV°I. 

Or.  im  Furstl.  Wold.  Archie  zu  Arolsen.   Erstes  Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab ;  an  2.  SteUe  dreieckiges 

Siegel :  quergeiheilter  Schild,  in  dessen  oberer  Hdlfte  springender  Wolf,  in  der  unteren  drei  (2 : 1)  Ring?- 


Digitized  by 


Google 


1257  385 

683, 

Die  von  Bischofshausen  geben  ihre  Zustimmung  mr  Ueberlassung    ernes  halben  Zehnten  in  Netze 

an  das  Kloster  dasdbst.  1256. 
Nos  Werneni8,  Ghederudis  uxor  eius,  Heinricus,  Wernerus  et  Hermannus  nati  eorundem,  dicti  de 
Biscofeshusen,  litteris  presentibus  recognoscimus  et  publice  protestamur,  quod  de  nostra  voluntate  pro- 
cedit  et  plene  nostrum  adhibemus  consensura,  ut  prepositus  et  conventus  monialium  in  Nezce,  ordinis 
Cisterciensis,  medietatem  decime  in  Nezce,  quam  filii  doraini  C(onradi)  dicti  Bulemast  a  nobis  iure  opti- 
nent  feodali ,  in  utilitatem  sui  monasterii  convertant,  quocumque  modo  hoc  optinere  poterint  a  filiis 
supradictis.  Promittimus  etiam  bona  fide,  quod  nunquam  de  ilia  medietate  prefate  decime  inpetemus 
monasterium  memoratum.  Et  ne  super  hiis  in  posterum  dubium  aliquando  oriatur,  presentes  litteras 
sigillis  mei  Werneri  et  Heinrici  cum  subscriptis  testibus  fecimus  communiri.  Testes  sunt:  Hartmannus 
de  Vrphe  canonicus  et  Hildegherus  vicarius  ecclesie  Fritslariensis,  Ripertus  plebanus  sancte  Marie,  Siboto 
de  Ythere,  Cuno  de  Holzheim,  Andreas  de  Necehe,  milites,  Trotmarus  et  Conradus  Gude,  cives  Frits- 
larienses.     Actum  anno  Domini  Mo.CoC.LoVoI. 

Or.   irn  Furstl.  Wold.  Arch,  zu  Arolsen.     An  Pergamentstreifen    1)  dreieckiges  Siegel  mit  nach  rechts 

aufgerichtetem  Lowen.     Umschrift:   Sigillum  Henrici  de  Lewenstene;     2)   Fragment  dreieckigen 

Siegels  mit  recktsschrdgem  Schildeshattpt,  woran  drei  happen. 

684. 
Berthold  van  Brakd  und  Bathmtinner  der  Stadt  Paderborn  bekunden  eine  Vermogensscheidung  zmschen 
dem  Paderborner  Burger  Helmicus  Wolf  u.  seinem  Sohne  Iohann  bei  des  letztern  Verheirathung.  1256. 
Bertoldus  dictus  de  Bracle  et  consules  civitatis  Paderburncnsis  omnibus  presens  scriptum  visuris 
salutem  in  Domino  sempiternam.  Universis  presentem  paginam  inspecturis  cupimus  esse  notum,  quod, 
cum  Iohannes  filius  Helmici  dicti  Wlpis  civis  Paderburnensis  legitimam  duceret,  pater  suus  eidem  dedit 
viginti  quinque  marcas  gravium  denariorum  et  decimam  in  Widinchusen  (et) l)  mansum  . . .  situm  in  agris 
Bracle  et  Hemedessen  iure  hereditario  ipsi  et  heredibus  suis  voluntarie  ac  favorabiliter  assignando,  ea 
tantum  posita  conditione,  ut  idem  Io(hannes)  omnibus  aliis  integraliter  renunciaret  patris  bonis  nee 
ullam  deinceps   patre  vivente   sive   (post  obitura  eius?)    super  bonis  predictis  movere  posset  questionem 

aliquatenus,  sed  pater  suus  et  mater  sua  dicti liberam  haberent  disponendi  facultatem  de  bonis 

sepedictis,  qualibet  Io(hannis)  iam  dicti    impetitione  cessante,   quicquid   eisdem   (videtur)  bo(nestius)  ac 

utilius Ut  autem  talis  ordinatio  in  posterum  firma   permaneat   et  subsistat   presentem  litteram 

(exinde  fac)tam  sigillis decrevimus   utile   roborandam.       Datum  anno   Domini  millesimo   du- 

centesimo  quinquagesimo  sexto.     Huius  (ordinationis?)   testes  sunt:  Fredericus  senior,   Fredericus  iunior, 
milites  dicti  de  Hy(stincdorp?),  Thidericus gener  Helmici  sepedicti  et  alii  quam  plures. 

l)  fehlt  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.- A.   Mumter,  defekt  und  theilweise  verblasst,   Kl.  Hardehausen  Nr.  100.     Die  an  Per- 

gamentstreifen  angehdngten  Siegel  abgef alien.     Erwdhnt  Ztschr.  XXXVII,  2,  120. 

685. 

Gottschalk  gen.  von  Padberg  bekundet,  dass  er  mit  Zust\mmung  seiner  Bruder  Iohann,  Kanonikus  in 
Geseke,  Werner,  Kanonikus  in  Paderborn  und  Pfarrer  in  Korbeke,  und  Bitter  Hermann  vor  einigen 
Jahren  einen  Theil  ihres  Zehnten  in  Beringhausen  unter  Vermittelung  Elgers  v.  Dcdmgk  an  Abt 
Widukind  von  Breddar  verkauft  habe;  jetzt  iiberldsst  er  den  Best  dem  Abt  Alexander  v.  B.  unter 
Vermittdung  Adams  von  Aspe,  Mr  ads  v.  Horhusen  und  Heinrichs  v.  Odenhusen  mit  Zustimmung  seiner 
GemaMin  Addheid,  seiner  Kinder  Hermann,  Dietrich,  Gottschalk,  Gertrud  und  Kunigunde,  seiner 
Bruder  Johann  und  Werner,  seiner  Neffen  Johann,  Herrn  der  Burg  und  Gottschalk,  SchwSgerin  Sophie 


Digitized  by 


Google 


386  ;v  £^    1267 

und  ihrer  Sdhne  GottschcUk  und  Joliann.  Zeugen:  Thetmarus  in  Pathberg  plebanus,  Hermannus 
de  Ythere,  Helmicus  de  Keldinchusen,  Oonstantinus,  Bernardus  de  Walberni(n)chu8en,  Con- 
radus  iudex,  Elwicus.  Bei  dem  feierlichen  Verzicht  in  Marsberg  Zeugen:  Ludolfiis  de  Capella 
•et  filii  sui  Henricus  et  Iohannes,  Albertus  de  Mulenhusen  et  frater  suus  Gerlacus,  Werno  de 
Westhem,  Conradus  de  Yburg  iudex,  Hermannus  superius  theatro,  Hermannus  de  Flesse(n)ger, 
<Godefridus   de  Eleren,   Bertoldus   et  Helmicus  fratres,  Wigandus,  Wideroldus   et  Kicolaus 

fratres,  G-odefridus  Dives.  125(6)7  Janmr  28. 
Oi\  im  Kgl.  St- A.  Munster,  KL  Bredelar  Nr.  61.  An  Pergamentstreifen  die  Siegel  1)  Gottschalks 
v.  P.;  2)  der  Stadt  Marsberg;  3)  Johanns  v.  P.  Gedr.  Seibertz  UB.  If  293  nach  Kcpie.  Im 
Druck  zu  korrigiren:  S.  363  Z.  2  v.  u.  litteram,  Z.  1  v.  u.  quicquid,  S.  364  Z.  7  Curbike, 
Z.  8  possederimus,  Z.  12  Widekyndo,  Bredelar,  Z.  16  quid,  Z.  18  probis  statt  pro  his,  Z.  24 
Gerthrudis,  Z.  28  benivola,  Z.  29  usufructuario;  S.  365  Z.  8  monimentum.  Zur  Datinmg 
vergL  Nr.  599.     Reg.  Beitrdge  zur  Gesch.  d.  furstentk.   WaJdeck  und  Pyrmont  III,  133  Nr.  66. 

686. 

Papst  Alexander  IV.  befiehlt  auf  die  Klage  des  Bischofs  Simon  von  Paderborn,  doss  die  Kloster 
Helmarshausen  und  Corvey  von  seiner  Gewdlt  exemt  zu  sein  behaupten,  die  Exemtionsurkunden 
aber  nickt  vorweisen,  1)  dem  Deehanten  und  Scholaster  von  WUdeshausen  das  UnterthanigkeUs- 
verhaltniss  von  Hdmarshausen,  2)  dem  Deehanten  und  Scholaster  von  Fritzlar  und  dem  Erzpriester 
von  Naumburg  das  VerhtiUniss  Corveys  zu  Paderborn  zu  untersuchen.  Lateran  1257  Februar  25. 
Nr.  1)  gedr.   UB.   V,  577;    Nr.  2)  Reg.  doe.  Nr.  578;  Druck  der  Nr.  2  bei  Schaten  ad  annunu 

687. 
Bischof  Bruno  von  Osnabruck  bekundet  ein  Verm&chtniss  des  Deehanten  von  St.  Johann  (in  Osnabruck). 

Osnabruck  125(6)7  Mtorz  15. 
B(runo)  Dei  gratia  Osnaburgensis  episcopus.  Notum  esse  volumus  hanc  litteram  intuentibus,  quod 
dominus  Engelbertus  decanus  sancti  Iohannis  coram  nobis  est  protestatus  et  recognovit,  quod  statim  die 
ipso  sui  obitus  ecclesia  Angarensis  a  pensione,  qua  temporibus  vite  sue  tenetur  eidem,  erit  libera  tota- 
liter  et  soluta.  Unde  ipsi  ecclesie  presentem  paginam  sigillo  nostro  et  sigillo  dicti  decani  dedimus 
communitam.     Datum  Osnaburg,  anno  Domini  M°.C°C.L0VL,  Idus  Marcii. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.    Munster,  Stift  St.  Ioharm  und  Dionys  Herford  Nr.  11.       An   Pergamentstreifen 
Bruchstuck  vom  Siegel  des  Bischofs. 

688. 

Papst  Alexander  IV.  venvirft  in  einem  an  den  Bischof  und  das  Kapitel  zu  Paderborn  gerichttten 
Schreiben  den  von  Bischof  Simon  mit  Erzbischof  (Konrad)  von  Roln  geschiossenen  Frieden,  spricht 
den  Paderborner  und  s.  VasdUen  von  den  geHdsteten  Eiden  frei  .und  bestimmt,  doss  die  Paderbomer 
Kirche  hinsichUich  ihrer  Besitzungen  in  den  Stand  gesetzt  werde,  worin  sie  vor  der  Gefangenschaft 
des  Biscliofs  sich  befunden  habe.  Lateran  1257  Marz  16. 
Gedr.  UB.  Vy  580.     Die  Friedensurk.  <$en  Nr.  666. 

689. 

Papst  Alexander  IV.  theilt  dem  Bischof  (Budolf)  von  Schwerin  die  Gefangennahme  des  Bischofs 
(Simon)  von  Paderborn  und  die  derselben  folgenden  Ereignisse  mit  und  beauftragt  ihn  mit  Wdh- 
rung  der  Interessen  des  Bischofs  und  seiner  Kirche.     Lateran  1257  Marz  21. 
Gedr.  UB.   V,  581. 


Digitized  by 


Google 


1257  387 

690. 

Papst  Alexander  IV.  ernennt  den  Dechanten  von  Deventer,  den  Scholaster  von  Wildeshausen  und 
Magister  HUdeger,  Kanonikus  von  St.  Johann  in  Osnabruck,  zu  Richtem  in  der  Rlagesache  der 
Paderborner  Kirche  gegen  Erzbischof  (Konrad)   von  Kdln  wegen  Vor^nthaltung  der  Stadt  Brilon. 

Lateran  1257  Marz  27. 
Gedr.   UB.   V,  582. 

691. 

Bitter  Volbert  von  Borken  stiftet  eine  Familienmemorie  im  Kl.  Hardehausen.  Fritzlar  1257  Marz  30. 
Volpertira  miles  de  Borken  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem  in  Domino.  Notum  sit  omnibus 
tam  presentibus  quam  futuris,  quod  ego  et  Bertoldus  filius  fratris  mei,  Antonia  soror  mea  et  Volpertus 
filius  eius  actioni  pariter  et  cause,  que  vertebatur  inter  nos  ex  parte  una  et  fratres  de  Herswithehusen 
ex  altera  super  duobus  mansis  in  Hademar,  quos  pro  remedio  anime  sue  frater  meus  dominus  Volpertus, 
quondam  Fritslariensis  ecclesie  canonicus,  eisdem  coutulerat  cognita  facti  veritate  penitus  renunciamus. 
Insuper  consentientes  fratris  mei  devocioni  tam  pro  illius  quam  pro  nostra  memoria  in  loco  iugiter 
habenda  dictos  mansos  prefato  monasterio  scripto  et  sigillo  in  perpetuum  confirmamus  et  contra  quos- 
libet  inpetentes  warandiam  debitam  prestamus.  Coberedes  mei,  quia  sigilla  propria  non  habent,  meo 
contenti  sunt.  Ceterum  ad  maius  robur  facti  nostri  simul  consentimus  et  petimus,  ut  sigillum  domini 
Heinrici  cognati  nostri  de  Bissoffeshusen  presentibus  litteris  appendatur.  Testes  autem  (rerum)  *)  gestarum 
sunt  milites  subnotati :  Conradus  de  Hebelde,  Heinricus  et  Wernherus  fratres  de  Bissoffeshusen,  Hermannus 
Pencelere,  Conradus  Seruus  de  Urfa;  cives  vero:  Herbordus  filius  comitis,  Conradus  domine  Gude,  Gode- 
liuus,  Conradus  filius  Engiiberti,  Theodericus  filius  Gerlaci  thelonearii  et  alii  plures.  Acta  sunt  hec 
Fritslarie  anno  Domini  M0.C0C.LV°H.,  feria  V.  ante  palmas. 
*)  Fehlt  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  105.     Beide  Siegel  und  BefesUgungen  fehlen. 

692. 

Bischof  Bruno  von  Osnabruck  gestattet  den  Verkauf  eines  Hofes  durch  das  Kapitel  in  Enger. 

Osnabruck  125(6)7  Marz  31. 
Bruno  Dei  gratia  Osnaburgensis  episcopus  omnibus  hanc  litteram  intuentibus  salutem  in  vero  salutari. 
Nos  attendentes,  quod  capitulum  ecclesie  Angarensis  de  curte  Selesburen  propter  sui  remocionem  et 
distanciam  prebendas  et  iura  sua  commode  et  utiliter,  prout  competebat,  habere  non  possent,  vendicioni 
ipsius  curtis,  immo  verius  commutationi  in  alia  bona  magis  capitulo  adiacentia  consensimus*  ad  petitio- 
nee! capituli  memorati.  Unde  presentibus  protestamur,  quod  nos  ratum  et  gratum  habemus,  quod 
dominus  Herebordus  de  Spredowe  miles  et  sui  heredes  dictam  curtem  Selesburen  cum  omni  iure  et 
utilitate  et  cum  omnibus  attinenciis  emerunt  a  capitulo  memorato.  Datum  Osnaburg  anno  Domini  mille- 
simo  ducentesimo  quinquagesimo  V°I.,  vigilia  palmarum. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster  Stift  St.  Johann  u.  Dionys  in  Herford  Nr.  18.  Das  ovale  Siegel  des 
Bischofs  liegt,  vom  Pergamentstreifen  ab>  daneben.  DaUrung  nach  der  Osterrechnung  der  Kolner 
Provinz.  Wenn  die  Datirung  in  Cardaunsy  Annalen  d.  hist.  Ver.  f.  d.  Niederrhein  35,  27  Nr.  191 
kein  vereinzelter  Fall  ist,  begann  in  Osnabruck  das  Jahr  mit  Maria  Verkundigung  und  gehort 
obige  Urk.  zu  1256. 

693. 

Everhard  Wolf  von  Gudensberg  verkauft  an  Kl.  Arolsen  all  sein  Recht  an  dem  Zehnten  in  Helsen. 

Volkmarsen  1257  April  6. 
In  nomine  sancte   et  individue  trinitatis.     Omnibus  Christi   fidelibus  huius  pagine  scriptum  visuris 
Everhardus  Lupus   dictus  de  Guodenborgh  salutem.     Que  geruntur  in  tempore,   ne  simul  fugiant   cum 
tempore,  solet  ea  discretorum   industria   scripture  memorie  commendare.     Noverint  igitur  universi    tam 


Digitized  by 


Google 


388  1257 

posteri  quam  presentes,  quod  ego  Everhardus  Lupus  dictus  de  Guodenburg  cum  assensu  fratris  mei 
Theoderici  Lupi  et  suorum  hcredum,  consentiente  Walburge  uxore  mea  simul  et  pueris  cum  omnibus 
suis  iustis  heredibus,  partem  meam  decime  in  Helsen  cum  omnibus  attiuentiis  ecclesie  Aroldensi,  cui 
ipsa  decima  pro  situ  suo  contigua  est  et  commoda,  vendidi  mediantibus  quibusdam  viris  discretis  pro 
triginta  quatuor  marcis  legalium  denariorum,  omni  iuri  nostro  in  eadem  decima  babito  sollemniter  renun- 
tiando,  et  ecclesia  iamdicta  absque  omni  inpedimento  gaudebit  perpetuali  et  stabili  fruitione  decima 
supradicta.  Ne  igitur  predicta  ecclesia  super  emtionis  huiusmodi  legitimo  contractu  quoquomodo  possit  de- 
fraudari,  in  signum  habitionis  rati  et  warandye  presentem  paginam  sigillo  proprio  feci  roborari.  Testes 
buius  rei  sunt:  Wernerus  de  Guodensberg,  Conradus  Grope,  Theodericus  Lupus,  Theodericus  de  Medrike, 
Albertus  gograuius,  Albertus  de  Lutersen,  Henricus  de  Pessenkusen,  Volpertus  de  Brunhardessen,  Luderus 
de  Ahusen,  Conradus  de  Epehe,  Iobannes  de  Osterhusen,  milites ; '  Gyselerus  procurator  divinorum  in 
Volcmarsen,  Thetmarus  de  Witmare,  Hermannus  de  Wetthere,  sacerdotes;  Ernestus  de  Houwede,  Borgar- 
dus de  Rodhen,  Conzo  Hasso,  Alexander  de  Twiste,  Heinricus  de  Wormlon,  Albertus  de  Brunhardessen, 
IohanneB  de  Vesperdhe,  Hermannus  de  Osterhusen,  Heinricus  Meghedevelth ,  Borgardus  de  Benvilthe, 
Borgardus  de  Lechtenvils,  Arnoldus  Rufus,  Iohannes  filius  Symonis,  Heynricus  Berebom  et  alii  quam 
plures.     Acta  sunt  hec  publice  in  opido  Volcmarsen  anno  Domini  M0.C°C.LV0II.,  V°III.  Idus  Aprilis. 

Or.  im  Furstl.   Wafd.  Arch,  zu  Arolsen.     An  Pergamentslreifen  dreieckiges   Siegel  des  AussteUers  in 
gelbem   Wachs:  der  fflaueranker.     Vgl.  unten  Nr.   727. 

694. 

£  Die  in  Soest  zur  Berathung  eines  Landfriedens  versammelten  Vertreter  westf&lischer  Stadte, 
darunter  Paderborn,  bekunden  eine  Giiterauflassung.     Soest  1257  April  15. 
Gedr.  Ritbel,  Doiimunder  UB.  /,  106;  erwahnt  Westf.  UB.  Ill,  S.  913  Anm.  1. 

695. 

Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Bechanten  von  Deventer,   den  Scholaster  von   WUdeshausen 

und  Magister  Hildeger,   Kanonikus  zu  St.  Johann  in  Osnabriick,  Erzbischof  (Konrad)  von  Koln 

dutch  Androhmg  der  Exkommunikation  zu  zwingen,  wegen  der  dem  Bischof  Simon  von  Paderborn 

und  seiner  Kirche  angethanen  Krdnkungen  und  Sch&digungen  Genugthuung  zu  geben. 

Lateran  1257  April  17. 

Gedr.  UB.  V,  584. 

696. 

jB.  Simon  v.  Paderborn  Z.  Erzbischof s  Gerhard  v.  Bremen  fur  Kl.  LUienthal  Bremen  1257  April  23. 
Gedr.  Brem.  UB.  I>  276.     Vgl.  folg.  Nr. 

697. 

Bischof  Simon  von  Paderborn,  Verweser  des  Erzstifts  Bremen,  verspricht  den  Burgern  zu  Bre- 
men,   sie  bei  den  von  ihnen  unter  Erzbischof  Gerhard  II.  besessenen  Rechten  und  Freiheiten  zu 

bdassen.     Bremen  1257  April  25. 
Gedr.  Brem.  UB.  1,277.   B.  Simon  war  Neffe  des  altersschwachen  Erzb.  Gerhard  und  wahrscheinlich 
urn  die8e    Zeit  von  ihm  zum    Verweser  bestellt.      Vgl.  Man.  Germ.    SS.  XVI,  384;   Lappenberg, 
Brem.  Geschicktsquellen  S,  11;  unten  Nr.  715  und  Nr.  716. 

698. 
Abt  Jordan  und  Kapitei  von  Abdinghof  bekunden  den  Erwerb  einer  Hufe  in  Steinheim  fur  ihre 

Kustodie.     1257  April  27. 
lordanus  Dei  gratia  abbas  totumque  capitulum  ecclesie  sancti  Pauli  in  Paderborn  omnibus  hanc 
paginam  visuris  salutem  in  vero  salutari.     Ordinationibus  rerum  humanarum  subrepere  poterit  oblirio,  si 


Digitized  by 


Google 


1257  389 

firmitatem  non  acceperint  a  testibus  et  a  scripto.  Hinc  est,  quod  universis  huius  littere  continentiam 
intuentibus  cupimus  esse  notum,  quod  Arnoldus  ecclesie  nostre  custos  quendam  mansum  situm  in  villa 
Stenhem,  quern  Iohannes  dictate  Strepenagel  ab  ecclesia  nostra  iul*e  tenuit  pheodali,  de  consensu  nostro 
et  capituli  nostri  de  denariis  custodie  comparavit  assignans  ipsum  ad  usus  custodie  nostre  cum  annua 
pensione,  ita  etiam,  ut  nee  ipse  nee  aliquis  custodum  successorum  suorum  predictum  mansum  sine  consensu 
nostro  et  capituli  nostri  a  custodia  possit  aliquatenus  elongare.  Ut  autem  factum  buiusmodi  postmodum 
maneat  inconvulsum,  presentem  paginam  desuper  conscribi  fecimus  nostri  et  capituli  nostri  munimine 
confirmatam.     Datum  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  septimo,  V.  Kalendas  Maii. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Minister,  Kl.  Abdinghof  Nr.  56.     Beide  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  abgefallen. 

699. 

Ludolfy  friiher  hochstiftisch  Paderborner  Marschall,  und  sein  Brader  Hermann  verpfanden  der  Stadt 
Padertiorn  die  ihnen  zustehende  Pfennigabgabe.  1257  Mai  1. 
Ludolphus  venerabilis  patris  domini  episcopi  ac  ecclesie  Paderbornensis  quondam  marscalcus  et 
Hermannus  fratres  omnibus  hanc  litteram  inspecturis  notum  esse  volumus,  quod  pensionem  nobis  in  civi- 
tate  Paderbornensi  de  obolis  debitam  eidem  civitati  pro  triginta  marcis  legalium  denariorum  in  civitate 
Paderbornensi  titulo  pignoris  obligavimus  et  presentibus  obligamus  pro  nobis  et  heredibus  nostris  eidem 
civitati  prefate  obligationis  iustam  warandiam  promittentes.  Pecuniam  vero  nobis  de  dicta  civitate  solu- 
tam  in  usus  nostros  et  heredum  nostrorum  convertimus  duos  mansos  unum  in  Masenhem  et  alium  in 
Northern  comparantes  a  nobis  et  heredibus  nostris  pro  restauro  possidendos.  Et  ut  hec  rata  perma- 
neant,  presentem  paginam  nobilis  viri  de  Osedhe  Hermanni,  meo,  ego  Ludolphus  pro  me  et  fratre  meo 
Hermanno  ac  opidi  superioris  in  Wartberig  sigillis  duximus  et  petivimus  in  veritatis  testimonium  robo- 
randam.  Acta  sunt  hec  de  consensu  domini  Ludolphi  cellerarii  Paderbornensis,  patrui  nostri,  anno 
domini  M°.CC°.  quinquagesimo  septimo,  Kalendas  Maii. 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Paderborn.  An  Pergamentstreifen  in  gelbem  Wachs  1)  kleines  dreieckiges  Siegel, 
Hirschgeweih  mit  sechs  Enden,  an  jedem  Ende  mit  funfbldtteriger  [Rose  belegt.  TJmschrift: 
8.  Ludolfi  marscalci  .  .  .;  2)  grosses  dreieckiges  Siegel,  aufgerichteter  gekronter  Lowe  mit  auf- 
fallend  dickem  Zagel,  vgL  Westf.  Sieg.  I,  2  S.  39;  3)  grosses  rundes  Siegel  der  Stadt  War- 
burg, wie  Westf.  Siegel  II,  Taf.  75  Nr.  5. 

700. 

B.  (Simon)  v.  Paderborn  u.  Bernhard  zur  Lippe  Z.  K.  Richard's  fur  Aachen.    Aachen  1257  Mai  22. 
Bohmer-Ficker,  V,  5299,  wo  Litteratur.   Reg.   Lipp.  Regg.   /,  202  Nr.  290.      Erwahnt   Schaten  ad 
annum  mit  irrigem  Datum. 

701. 

Symon   Paderburnensis    episcopus  Zeuge  Kdnig  Richards   fur  Koln.      Koln  1257  Mai  27. 
Bohmer-Ficker,  V,  5304,  wo  Litteratur. 

702. 

Tapst  Alexander  IV.  gewahrt  denen,  wdche  die  Paderborner  Kirche  am  Feste  Maria  Verkundigung 
und  in  der  Octav  besuchen,  einen  Ablass  von  einem  Jahr  und  40  Tagen.     1257  Mai  28. 
Erwahnt  UB.   V,  848. 

Wfestt  Urk.-Bueh  IV.  50 


Digitized  by 


Google 


390  1257 

703. 

Papst  Alexander  IV.    ertJieilt   dem   Bischof  und  Kapitd   der  Paderborner  Kirche   die    erbetene 
Erlaubniss,  auf  Paderborner  Gebiet  Burgen  und  Befestigungen  zu  batten  trotz  des  Verbotes  des 

Erzbischofs  von  Koln.     Viterbo  1257  Mai  30. 
Gedr.  UB.  V,  581. 

704. 

Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Bischof  (Heinrich)  von  Httdesheim,  das  dem  Bischof  (Simon) 
von  Paderborn  erUieilte  Becht}  in  seinem  Gebiete  Burgen  und  Befestigungen  zu  bauen,  dem  Erz- 

bischof  (Konrad)  von  Koln  gegenuber  nothigenfalls  durch  Exkommunikation  zu  wahren. 

Viterbo  1257  Mai  30. 

Gedr.  UB.  V,  586. 

705. 

Grerhardus   abbas   de  Herswiteehusen    unter    den  Zeugen   in    Urk.    des   Grafen  Borchard   von 
Lutterberg  filr  Kl.   Walkenried.      Walkenried  1257  Juni  3. 
Falke,  Cod.  trad.  Corb.  p.  900.  Fehlt  im   Walkenrieder  UB. 

706. 

Graf  Hermann  von  Everstein  und  Eddherr  Bemhard  zur  Lippe  Zeugen  in  Kaufurk.  der  Burg 
Bingenberg  durch  B.  Otto  von  Miinster.     MUnster  1257  Juni  6. 
Gedr.  UB.  Ill,  618;  vgL  daselbst  Nr.  620  und  622. 

707. 

Papst  Alexander  IV.  fordert  u.  a.  die  Paderborner  Diocesanen  zur  Uhterstutzung  des  Kl.  Fronden- 
berg  durch   Verleihung  eines  Ablusses  von  100  Tagen  auf.     Viterbo  1257  Juni  13. 
Gedr.  UB.  V,  589. 

708. 

Bichter  und  Bathmanner  in  Volkmarsen  bekunden  G-ilterverzicht  eines  Warburger  Burgers  m 
Gunsten  des  Kl.  Hardehausen.  Volkmarsen  1257  Juni  15. 
Alexander  iudex  et  consules  universi  in  Volchmersen  omnibus  hoc  scriptum  audituris  salutem  in 
Domino.  Notum  facimus  presentibus  et  futuris,  quod  Gonradus  civis  in  Warthberg,  dictus  de  Weythen, 
proventus  decime  et  curtis  in  Roden  itemque  proventus  curtis  in  Vorsten,  quos  de  consensu  et  voluntate 
abbatis  et  conventus  monasterii  in  Herswithehusen  per  aliquos  annos  perceperat,  eisdem  coram  nobis 
integre  et  absolute  resignavit,  recognoscens  et  protestans  publice  se  et  heredes  suos  nichil  penitus  iuris 
habuisse  in  bonis  supradictis,  nisi  perceptionem  proventuum  sibi  tantum  et  uxori  sue  Mechthildi  ad  tempus 
certum  constitutam.  Unde  etiam  pro  habundanti  cautela  nuntios  predicti  abbatis  et  conventus,  videlicet 
dominum  Gumpertum  monachum  et  sacerdotem,  fratrem  Gonradum  magistrum  in  Scerue  et  fratrem 
Arnoldum  magistrum  textorum  idem  C(onradus)  induxit  in  possessionem  bonorum  predictorum,  a  quibus 
et  homines  colentes  eadem  bona  susceperunt  ea  iure  colonorum.  Ut  igitur  hec  rata  maneant  et 
inconvulsa,  nos  presentem  paginam  conscribi  et  sigillo  nostre  civitatis  fecimus  conmuniri.  Testes 
huius  rei  sunt:  Giselerus1)  sacerdos,  Luderus  de  Ahusen,  Conradus  de  Eppe,  milites;  Albertus  de  Bmn- 
hardessen,  Alradus  de  Brune,  Iohannes  ibidem,  Thitmarus  de  Pathberg,  Theodericus  Rufus  pistor, 
Lodewicus  mercator,  Henricus  pellifex,  Rodolfus  molendinarius  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  in 
Yolchmersen  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  septimo,  septimo  decimo  Kalendas  IuliL 

J)    Von  hier  an  mit  anderer  Feder  geschrieben;  ibid  mit  Abkiirzungsstrich  an  d. 
Or.  im  KgU  St-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  106.    Befestigung  sammt  Siegel  fehlen. 


Digitized  by 


Google 


1257  391 

709 

Papst  Alexander  IV.  befiehlt  in  drei  Sehreiben  dem  Domkantor  (Mauritius)  zu  Paderborn,  fiir  die 

AusUeferung  der  vom  Kardinailegaten  Petrus  bei  verschiedenen  Personen  der  Diocesen  Bremen  und 

Verden  und  beim  Elekten  von  Lund  deponirten  Gddsummen  Sorge  zu  tragen.   Viterbo  1257  Juni  17. 

Gedr.   UB.  V,  591  u.  592.     Die  beiden  ersten  Schreiben   sind  gleicldavtend.     Ueber  den  Paderborner 

Kantor  Mauritius  vgl.  UB.  V,  Einleitung  XXV  u.  unten  Nr,  712.   M.  war  damals  an  der  Kurie. 

710. 

Graf  Ludolf  von  Basset  y    Schwestersohn  der  Graf  en  von  Everstein,  bekundet,    dass   er  und  sein 

damds  nock  lebender  Bruder  Adolf  an  Kl.  Lippoldsberg  einen  Zehnten  in  Helmarshausen  (Helm- 

uordessen)  friiher  fiir  10  Mark  verkauft,  und  dass  er  jetzt  nach  dem  Tode  des  Inhalers  Con- 

radus  de  Solinhen  u/nter  Vermittelung  seines  Oheims  Gr.  Ludwig  von  Everstein  dem  Propst  des 

Klosters  densetben  dbgetreten  hat.    Zeugen:  Comes  Ludewicus  de  Euerstene,  propositus  Herbordus 

de  Lippoldesberg  et  frater  Albertus,  Otto  miles  de  Nigenhouere,  Thidericus  rector  ecclesie 

in  Gotbike,  Hermannus   de  Dasle   famulus,   Thidericus   Rise  famulus.     Hoxter  1257  Juli  10. 

Or.   im   Kgl.  St.- A.   Marburg.     An  Pergamentstreifen   Siegel  des  verstorb.    Gr.   Adolf  wie  Nr.  677. 

Gedr.   Wigand,    Archiv  IV>   389  f.   Z.  3  v.   unten  ist  hinter  prep,    einzuschieben   et  conventus; 

S.  390  Z.  12  zu  setzen  imposterum. 

711. 

Graf  Ludolf  von  Bassd  bekundet  tine  Memorienstiftung  seiner  Mutter  Clemente  in  Kl  Lippoldsberg. 

Hoxter  1257  Juli  10. 
Ludolfus  Dei  gratia  de  Dasle  comes  omnibus  presentes  litteras  inspecturis  promptam  ad  eorum 
beneplacitum  voluntatem.  Tenore  presentium  profitemur,  quod  Clementis  mater  nostra  super  curiam 
no&tram  Hilwoldeshusen  puri  argenti  nobis  prestitit  octo  marcas,  et  quod  illos  denarios  in  eadem  curia 
pro  anime  sue  remedio  contulit  conventui  in  Lippoldesberg  singulis  annis  ad  ipsius  memoriam  peragen- 
dam  et  anniversarium,  sicut  fratrum  eorundem  anniversarii  agi  solent.  Et  si  forte  curiam  nostram 
redimere  nobis  placeat  vel  de  nostre  fuerit  beneplacito  voluntatis,  dicti  denarii  in  usus  aliorum  red- 
dituum  convertantur,  unde  conventui  ad  anniversarium  matris  nostre  statuta  consolatio  ministretur.  Ne 
igitur  in  posterum  oriatur  dubitatio  de  hoc  facto  presentem  paginam  ipsis  dedimus  sigillo  fratris  nostri 
A(dolfi)  defuncti,  quia  eo  post  mortem  suam  usi  fuimus,  munimine  roboratam.  Datum  Huxarie,  anno 
Domini  M°.C°C.  quinquagesimo  VII.,  in  die  septem  fratrum  martyrum. 

Or.  im  Kgl.  Sk-A.  Marburg,  Kl.  Lippoldsberg.    An  Pergamentstreifen  Siegel  wie  vor.  Nr.  710.    Wigand, 
Archiv  IV,  385  heisst  die  Mutter  Ludolfs  Clementa  (von  Everstein). 

712. 

Dominu8  Mauricius  cantor  Paderburnensis  in  einem  an  der  Kurie  ausgestdlten  Notariatsimtrument 

als  Zeuge  erwdhnt.     Viterbo  1257  Juli  15. 
Erwdhnt  UB.  V,  849. 

713. 

Edelherr  Bernhard  zur  Lippe  bekundet  seine  Aussohnung  mit  Dompropst  Heinrich  von  Paderborn 
wegen  Wegnahme  der  Bavensburg.  Herford  1257  Juli  19. 
Bernhardus  nobilis  de  Lippa  senior  omnibus  in  perpetuum.  Acta  sollempniter  delet  oblivio,  nisi 
scripturarum  fulciantur  testimonio.  Noverint  itaque  tarn  posteri  quam  presentes,  quod  nos  compositionem 
8incero  pacis  osculo  firmatam,  quam  nobilis  vir  dominus  Hinricus  prepositus  maioris  ecclesie  in  Pather- 
Tmrne,  Hartradus  Wlf,  Iohannes  de  Busche,  Rodolfus  Nagel,  Sifridus  de  Brinke,  Tidericus  Matevrent,1) 
*milite8,  et  Wernherus  et  Tidericus  de  Karshem  necnon  ministeriales  de  Rauensberg  et  omnes  coadiutores 

50  # 


Digitized  by 


Google 


392  1257 

ipsorum  nobiscum  amicorum  nostrorum  consilio  pacifice  inierunt  super  eo,  quod  castrum  Rauensberg, 
quod  sub  tuitione  nostra  habuimus,  a  nobis  alienarunt,  presentibus  litteris  nostris  patentibus  protestamur 
sigilli  nostri  munimine  roboratis,  quod  nunquam  nee  a  nobis  nee  ab  amicis  nostris  super  eo  calumpniam 
patientur.  Preterea  sub  assecuracione  militari  et  fide  data  ad  stabilimentum  memorate  compositionis 
nos  eisdem  obligavimus,  quod  venerabiles  fratres  nostri  dominus  episcopus  Otto  Monasteriensis  et  dominus 
episcopus  Simon  Patherburnensis  et  nobilis  vir  avunculus  noster  comes  Otto  de  Tekeneburg,  nee  non 
filii  nostri  dominus  Gerhardus  prepositus  Bremensis  et  dominus  Ber(nhardus)  nobilis  de  Lippa  iunior  et 
civitates  nostre  Lippia  et  Lemgo  litteris  suis  et  sigillis  compositionem  supradictam  protestantes  robo- 
rabunt.  Item  si  aliquo  casu  impediente  dicta  amicorum  nostrorum  sigilla  obtinere  non  possumus,  in 
reliquis  affirmabimus,  quod  obtinere  non  prevaleamus,  sed  quanto  citius  semper  poterimus,  litteras  supra- 
dictorum  amicorum  nostrorum  eisdem  erogabimus.  Datum  Heruordie,  anno  Domini  M0.C0C.L°VII0.,  feria 
quinta  ante  festum  beati  Iacobi. 

x)  vnt  mit  ilberschrieb.  e. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Grafschaft  Ravensberg  Nr.  7.      Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.     Gedr. 

Schaten  ad  annum.    Lamey,   Gesch.  d.  Grafsch.  Ravensberg,    Cod.  dipl.  Nr.  36.    Grupen,  Origg. 

Germ.  Ill,  183.    Auszug,  Closteimeyer,  Krit.  Beleuehbung  u.  s.  w.  9.  Reg.  Lipp.  Regg.  I, 203  Nr.  291. 

714 

Dompropst  Gerhard  von  Bremen  bestatigt  obigen  Vergleich.  Sparehberg  1257  August  9. 
Gerhardus  Dei  gracia  prepositus  maioris  ecclesie  in  Brema.  Omnibus  presens  scriptum  visuris  et 
audituris  in  Domino  salutem.  Conpositionem ,  quam  dominus  Hinricus  prepositus  maioris  ecclesie  in 
Patherburne  et  kastellani  et  ministeriales  de  Rauensberg  et  omnes  coadiutores  ipsorum  cum  nobili  viro 
patre  nostro  domino  Ber(nardo)  seniore  de  Lippa  per  pacis  osculum  inierunt  super  eo,  quod  castrum 
Rauensberg,  quod  sub  tuitione  sua  habuit,  ab  ipso  alienarunt,  presentibus  litteris  nostris  patentibus  et 
sigilli  nostri  appensione  protestamur  et  ratam  habemus,  ne  super  eo  in  posterum  tarn  a  patre  nostro 
Ber(nardo)  iam  dicto  et  ab  amicis  suis  quam  a  nobis  calumpniam  paciantur.  Datum  in  Sparenberg, 
anno  Domini  M0.C0C.L0.V°IL,  in  vigilia  beati  Laurencii. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  Grafschaft  Ravensberg  Nr.  8.  An  Pergamentstreifen  spitzovales  Siegel, 
stehende  Figur  in  langer  Gewandung,  in  der  Rechten  ein  in  funfbldtteriger  Rose  endender  Zweigy 
dessen  Abbildung  in  den  Lipp.  Regg.  fehlt.  Gedr.  Lamey  Gesch.  d.  Gr.  v.  Ravensb.  Cod.  dipl. 
Nr.  37.  Reg.  Lipp.  Regg.  I,  203  Nr.  292. 

lib. 

Bischof  Simon  von  Paderborn,  Verweser  der  Kirchen  von  Bremen  und  Corvey,  und  Herzog  Albrecht 
von  Braunschweig  einigen  sicfi  zu  schiedsrichterlicher  Beiiegung  ihrer  jetzigen  und  Mnftigen  Strei- 

tigkeiten.  Elstorf  1257  August  10. 
Nos  Symon  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus,  sancte  Bremensis  et  Corbeyensis  ecclesiarum  tutor, 
et  nos  eadem  gratia  Albertus  dux  de  Brunswike  attendentes  utilitatem,  commodum  et  honorem,  que 
nobis  terris  et  hominibus  nostris  ex  mutuis  promocionibus  et  auxiliis  poterunt  provenire,  omnem  que- 
stionem  vel  discordiam,  que  super  quibuscunque  causis  inter  nos  hactenus  suborta  fuerat,  concordavimus 
in  hac  forma,  quod  ab  invicem  nos  diligere  et  fideliter  promovere  studebimus  cum  effectu,  nullum 
dampnum  vel  molestiam  ab  alterutra  partium  in  posterum  inferendo.  Nullus  eciam  nostrum  homines 
alterius  vel  aliquid  preiudicium  alterius  vel  gravamen  manifeste  vel  occulte  manu  tenebit  vel  iuvabit  in 
aliquo  vel  fovebit.  Verum  si  ab  ecclesiis  nostris  vel  terris  hincinde  aliquid  iniurie  vel  dampnum  fuerit 
irrogatum,  aut  si  super  bonis  vel  proprietatibus  aliqua  questio  suscitetur,  hoc  inter  nos  componi  debet, 
amicicia  vel  iusticia  mediante.  Ad  quod  faciendum  octo  viros  fide  dignos  ex  utraque  parte  duximus 
statuendos,  qui  questionem  motam  componant,   prout  superius  est  expressum   et  observabitur  utrobique^ 


Digitized  by 


Google 


1257  393 

quod  ab  eisdem  in  iustif  ia  vel  amicicia  concorditer  fuerit  diffinitum.  Nos  Symon  Paderburnensis  episco- 
pus  ex  parte  nostra  statuimus  Bertoldum  et  Hennannum  de  Braklo,  Albcrtum  ct  Herboldum  fratres  de 
Amelungessen,  nos  vero  Albertus  dux  de  Brunswik  ex  parte  nostra  statuimus  subnotatos:  Hermannum 
de  Oldwardeshusen ,  Henricum  de  Homburgh,  Georgium  de  Wettesen,  Herm&nnum  de  Uslaria.  Si  vero 
prefatorum  quis  decesserit,  alius  eidem  etiam  ydoneus  infra  mensem  substituetur,  qui  ad  hoc  fuerit 
requisitus,  et  per  prefatos  octo  infra  mensem,  postquam  eis  intimatum  fuerit,  sedabitur,  ut  predictum 
est,  questio  suscitata.  Nos  eciam  Symon  Paderburnensis  episcopus  et  Albertus  dux  de  Brunswik  fide 
corporaliter  prestita  promisimus  ea,  que  prescripta  sunt,  perpetuo  inviolabiliter  observare.  Huic  etiam 
ordinationi  composicionis  nostre  testes  aderant,  quorum  nomina  sunt  subscripta:  Iohannes  et  Gerardus 
comites  Holtsatie,  Heinricus  et  Iohannes  comites  de  Oldenburg,  Adolfus  de  Dannenberg,  Heinricus  de 
Lughowe,  Conradus  de  Wernyngerothe,  Henricus  de  Woldenberge,  Hermannus,  Lodwicus  et  Conradus  de 
Euersteyn,  comites,  Guntherus  nobilis  de  Lindove,  prepositus  Hildeboldus,  Engelbertus,  canonici  Bremenses, 
Conradus  de  Dorstat,  Luthardus  de  Meynersen,  nobilis  Henricus  de  Homborgh,  Geuehardus  de  Bortvelde, 
Iohannes  de  Soy  teneburg x)  et  ceteri  quam  plures.  Utautem  omnia  suprascripta  in  suo  robore  perpetualiter 
perseverent,  presentem  paginam  sigillorum  nostrorum  munimine  duximus  roborandam.  Actum  et  datum  in 
campo  apud  Elstorpe,  anno  Domini  millesimo  CC°.  quinquagesimo  septimo,  in  die  beati  Laurencii  martyris. 

*)  So  eher  als  berg  wie  Schaten  hat. 
Aus  Msc.  I,  134  p.  82  im  Kgl.  St.-A.  Munster.    Gedr.  Schaten  ad  annum  mit  1252;   so  auch  Reg.  in 

Bohmer  Regg.  imp.  von  1246 — 1313,  Reichssachen  S.  349  Nr.  18,  aber  irrig,  wie  schon  aus  dem 

Titel  Simons  hervorgeht.     Reg.    Spilcker,  Everstein   UB.  Nr.  105;    Durre,   Hamburg   (Ztschr.  f. 

Niedersachsen  1880)  Nr.  78.     Bemerkung  uber  Heinrich  v.  llomburg  irrig,  weil  Stelle  bei  Schaten 

verderbt.     Vgl.  folg.  Nr. 

716. 

Durch  B.  S(imon)  van  Paderborn,  eancte  Bremensis  ecclesie  tutorem,  wird  Vergleich  zwischen 
EB.  Gerhard  von  Bremen  und  Herzog  Albrecht  von  Braunschweig  vermittelL  Albertus  dux  de 
Bruneswic  domino  S(imoni)  Padeburnensi  episcopo  et  Gerhardo  comiti  Holzatie  fidem  dedit; 
dominuB  Iohannes  marchio  Brandenburgensis   comiti    Iohanni  de   Scowenburg  fidem   dedit. 

Elstorf  1257  August  10. 
Gedr.  nach  Or.  im  Kgl.  St.-A.  Hannover.  Sudendorf  UB.  der  Herz.  v.  Braunschw.  Luneburg  /,  43. 

717. 

B.  Widukind  von  Minden  bekundet  Beilegmg  ernes  Streites  wegen  Zelinten  von  Aeckern  und  Hufen 

ostlich  an  dem  von  Kalldorf  nach  Lemgo  fuhrenden  Wege.     Mitsiegler  Bemhard  zur  Lippe.    Zeugen 

ausser  den  Mindener  Kanonikern:    Eggelbertus  gogravius,    Thidericus  de  Uflen,    Godescalcus 

dictus  Weneth,  Albertus  gogravius,  Tidericus  de  Hilbeke,  Heinricus  de  Kottorpe  et  Conradus 

de  Spenthowe,  milites.     Kalldorf  1257  September  19. 

Aus  Msc.  VII,  2401  p.  45  im  Kgl.  St.-A.  Munster.     Gedr.   Wurdtwein,  Subs.  dipl.  VI  Nr.  180.  Reg. 

Lipp.  Regg.  I,  204  Nr.  293.     Statt  merita   zu  lesen  merica;  vgl.  Lipp.  Regg. 

718. 

Das  Paderborner  Domkapitel  iiberldsst  Bitter  Werner  Stapel  Kiiche  unci  Brauerei  des  Kapitds 
und  den  bischoflichen  Baumgarten.  1257  November  12. 
Henricus  Dei  gratia  prepositus,  Rabodo  decanus  et  capitulum  Paderbornensis  ecclesie  tenore  pre- 
sencium  dicimus  et  confitemur,  quod  ad  preces  Wernheri  Stapel  militis,  ministerialis  ecclesie  nostre,  et  / 
Elisabetht  uxoris  eius  de  bona  voluntate  consensimus,  et  placet  nobis,  quod  coquinam  et  braxatorium 
nostrum,  que  non  solum  sunt  ruinosa,  Bed1)  et  edificiis  propriis  expensis  reedificent2)  et  dictas  officinas 
reedificatas  inhabitabunt  et  eis  pro  commodo  utentur,  quamdiu  vixerint  ambo  vel  alter  eorum,  et  po- 
merio  episcopali  similiter  utentur,   quia  in  eo  dominus  Hermannus  dictus  de  Sunninchusen,   cuius  erat, 


Digitized  by 


Google 


394  1257 

benivole  consensit.     Post  mortem  vero  amborum  coquina  et  braxatorium  cum  omnibus  edificiis  et  eciam 

pomerium  episcopale   ad  ius  dominorum   et  utilitatem  nostri  capituli    et  nullius  alterius  revertentur.     Vt 

autem  prescripta  prefato   militi  et  Elisabeth   uxori   sue,  quamdiu  ambo  vixerint  vel  alter  eorum,   rata 

omnia  et  firma  permaneant^  ad  evidenciam  pleniorem  presentem  paginam   super  hoc  conscriptam   sigilli 

nostri  munimine    duximus    roborandam.      Ego  Hermannus   de   Sunninchusen ,   canonicus   Paderbornensis, 

quia  omni  iuri,  quod  in  curia  seu  pomerio  habui,  cessi  et  capitulo  dimisi,  ut8)  prescripta  gratia  prefato 

militi  ac  eius  uxori  compleretur,  in  mei  consensus  testimonium  etiam  meo  signaculo  banc  litteram  sigillavi. 

Ego  Wernherus  dictus  Stapel  pro  me  et  uxore  mea  Elisabeth  sigillum  conventus  sancti  Pauli  in  Pader- 

borne  hiis  litteris  petivi  apponi.     Actum  anno  Domini  M0.C0C.LV°IL,  in  crastino  sancti  Martini. 

x)  Hier  fehlt  ein  Satzglied,     9)  So  im  Or.     *)  Folgt  autem  unterpunktirt. 

Or,  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderbom  Nr.  211.     An  Pergamentstreifen  Siegel  1)  des  Pader- 

borner  Domkapitels,    2)   des  Kl.  Abdinghof,    3)   des  genannten  Paderborner  Dwnherm,   spitzoval, 

stehende  Figur  mit  Palmzweig  und  Buch,  uber  dem  Kopf  eine  funfbldtterige  Rose,  an  jeder  Seite 

ein  achtstrahliger  Stern.    Umschrift:  S.  Hermanni  canonici  Lubicensis.     Ueber  ihn  zu  vgL  unten 

Urkk.  von  1263  (vor  Mdrz  15)  und  1264  Mai  28. 

719. 

Graf  Adolf  von  Dassel  schenkt  zum  Seelengedachtniss  seiner  Frau  Ermendrude  an  Kl  Lippoldsberg 

einen  Zehnten.  1257  December  28. 
Comes  Adolfus  Dei  gratia  dictus  de  Dassele  omnibus  hoc  scriptum  perlustrantibus  salutem.  Eva- 
nescunt,  que  in  tempore  geruntur,  nisi  apicibus  litterarum  cum  robore  testium  affirmentur.  Hinc  est 
igitur,  quod  recognosco  et  publice  protestor  coram  universis,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  quod, 
cum  uxor  nostra  Ermendrudis  apud  conventum  in  Lippoldesberge  sepulture  traderetar,  ego  cum  consensu 
filiorum  nostrorum  et  heredum,  videlicet  Ludolfi,  Adolfi,  Hedenrici  pro  remedio  anime  ipsius  quandam 
decimam  in  Crummenbike  eidem  ecclesie  et  conventui  donavi,  ut  memoria  eius  fideliter  peragatur  et 
anniversarius.  Hoc  autem  ut  ratum  et  stabile  permaneat,  presentem  litteram  sigillo  meo  et  filii  mei 
comitis  Ludolfi  fecimus  roborari.  Testes:  dominus  Gonradus  nepos  meus  nobilis  de  Sconenberge,  Adolfus 
et  Ludolfus  nepotes  mei  nobiles  de  Euerstene,  dominus  Bodo  de  Adeleuessen,  dominus  Hermannus  de 
Uslaria,  milites,  dominus  Otto  miles  in  Nigennouere  e\  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domino 
millesimo  C°C.L°VI0I.,  in  die  innocentum. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Marburg,  Kl.  Lippoldsberg.  An  Pergamentstreifen  Siegel  des  Ausstellers  me 
Nr.  598.  Gedr.  Spilcker,  Everstein  UB.  Nr.  106.  Ueber  diesen  Or.  Adolf  (II.)  v.  Dassel  vgt. 
Wigand,  Arch.  IV,  148  und  Ztschr.   VIII,  Stammtafel. 

720. 

Erzbischof  Gerhard  von  Mainz  bestatigt  die  inserirte,  vom  Erzbischof  Siegfried  I.  1205  September  22 

konfirmirte  Sclwrikung  fur  Bursfelde.    Geismar  1257. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  ipsius  favente  dementia  Oerhardus  sancte  Moguntine  sedis 
archiepiscopus  sacri  imperii  per  Germaniam  archicancellarius  recognoscimus  per  presentes  nos  privilegium 
infra8criptum  reverendi  domini  Sifridi  quondam  archiepiscopi  Moguntini  non  cancellatum,  non  abolitum, 
non  rasum  nee  in  aliqua  sui  parte  viciatum,  vero  ipsius  Sifridi  archiepiscopi  predicti  sigillo  sigillatum, 
prout  prima  facie  apparebat,  vidisse,  diligenter  examinasse  et  legisse  tenoris  et  continentie  in  hec  verba: 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Sifridus  Dei  gratia  sancte  Moguntine  sedis  archiepiscopus. 
Noverit  tam  presens  etas  Christi  fidelium  quam  successura  posteritas  futurorum,  qualiter  Heyd(enricus) 
eomes  in  Lutterberg  in  presentia  nostra  constitutus  decimam  in  Sceden  cum  omni  iure  et  utilitate,  quo 
«am  ab  ecclesia  Moguntina  in  pheodo  tenebat,  cum  consensu  heredum  suorum  in  manus  nostras  absolute 
•et    libere   resignavit,    postulans    a   nobis  attentius,  ut    eandem    decimam  Bursveldensi  ecclesie  pietatis 


Digitized  by 


Google 


1257  395 

intuitu  conferremus.  Nos  itaque  honeste  postulationi  sue  grato  concurrentes  assensu  predictam  decimam 
ob  remedium  anime  nostre  in  sustentationem  fratrum  Deo  ibidem  famulantium  cum  omni  iure  titulo 
proprietatis  contulimus.  Ut  autem  hec  nostra  donatio  rata  et  inconvulsa  permaneat,  paginam  presen- 
tem  conscribi  et  sigillo  nostro  eandem  fecimus  communiri  sub  interminatione  anathematis  districting 
inhibentes,  ne  quis  ei  temere  contraire  presumat.  Testes  autem  buius  rei  sunt:  Adolfus  comes  de  Dassle, 
Albertus  comes  de  Euersteyn,  Hermannus  de  Vslaria,  Waltherus  advocatus  de  Gandershem,  Thidericus 
vicedominus  de  Rusteberg,  Hermannus  de  Rodem,  Iohannes  de  Geuere,  Hugo  de  Willerode,  Borchardus 
de  Badingen,  Herbordus  frater  eiusdem,  Theodericus  de  Odera.  Acta  sunt  hec  anno  incarnationis  Do- 
minice  M°.C°C.V0.     Datum  Rusteberg  X°.  Kalendas  Octobris. 

Quam  ipsius  donationem  et  confirmationem  rite  et  rationabiliter  factam  nos  Gerhardus  sancte 
Moguntine  sedis  archiepiscopus  predictus  approbavimus  et  eandem  auctoritate  nostra  in  Dei  nomine 
confirmamus.  Pietatis  itaque  affectu  pro  anime  nostre  requie  ecclesie  Bursveldensi  predicte  dedimus 
et  contulimus  proprietatis  titulo  decimas  novalium  in  Sceden  et  in  Euernhosen  tarn  presentes  quam 
eciam  in  posterum  novandas  cum  decimis  principalibus  prefate  ecclesie  de  iure  pertinentibus  pacifice  ac 
libere  perpetuo  possidendas,  piscationes  eciam  memorate  ecclesie  iu  Werra  flumine  a  vado  Heynbeke 
usque  ad  locum,  qui  vocatur  Redersich,  quibus  a  prima  sui  fundatione  usa  fuisse  dinoscitur,  ipsi  iure 
proprietatis  damns  et  privilegio  sedis  nostre  confirmamus.  Ut  autem  premissa  rata  et  inconvulsa  omni 
evo  permaneant  et  contra  ipsam  in  posterum  nunquam  aliquis  venire  presumat,  eadem  banno  autoritatis 
nostre  communimus  et  inde  presentem  paginam  sigilli  nostri  inpressione  mandavimus  roborandam,  testibua 
subternotatis,  quorum  nomina  sunt:  Otto  de  Euersteyn  et  Borcharcus  de  Woldenberg  comites,  Bertoldus 
de  Brakele  et  Rauen  de  Papenheym,  Fridericus  de  Driuorde  et  Albertus  de  Scardenberg  et  alii  quam 
plures.     Acta  sunt  hec  anno  incarnationis  Dominice  M0.C°C.L0V0II.    Datum  apud  Geysmariam. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Hannover,  Kl.  Burs/elde  Nr.  18.     An  grunrothseidenen  Fdden  das  plattgedruckte 

Siegel  des  Erzbischofs  in  weissem  Wachs  mit  ruckwarts  aufgedrucktem  Secret:  Reiter  zu  Pfei'de. 

Reg.  Spilcker,  Ever  stein  UB.  S.  32  Nr.  25  und  S.  112  Nr.  108.     Darnach  Bohmer-  Will,  Regg. 

arch.  Mag.  II,   133  Nr.  63  und  337  Nr.  171.      Vgl.  Knesebeck,   .Urkk.  z.  Gesch.   d.  Frhrn. 

v.  TJslar-Gleichen  Nr.  53.     Blatter  zur  ndhern  Kunde    Westfalens   VIII,  14.      Max,   Gesch.  des 

Furstenihums  Grvbenhagen  I,  91. 

721. 

Alt  Timmo  von  Corvey  genehmigt  den  Verkauf  von  drei  Hufen  Landes  zu  Bronhardessen  seitens 
Dktrichs  von  Herberge  mit  Zustimmung  seiner  Bruder  Heinrieh,  Otto  und  Werner.  1257. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Hannover.     An  gefiochtenen  blauweissen  Leinenschnuren  spitzovales  Siegel  des  Abts, 
sitzende  Figur  mit  Stab  inder  Rechten  und  Buck  in  der  Linken.  Gedr.  Hodenberg,  Calenb.  UB.  1,32. 
Bronhardessen  =  Broenssen  (Feldmark  bei  Barsinghausen.  A.  a.  0.  Nr.  7.) 

722. 

Vicepropst  Dietrich  in  Geismar  bekundet  Beilegung  eines  Testamentsstreites.  Geismar  1257. 
Theodericus  Dei  gratia  viceprepositus  in  Geismaria  omnibus  Christi  fidelibus  eternam  in  Domino 
salutem.  Notum  esse  volumus  presentibus  et  futuris,  quod  Adelheidis  relicta  Regenhardi  cognomento 
Gnthman,  quondam  concivis  nostri,  decern  et  octo  solidos  gravium  denariorum  dedit  Hermanno  Adelheidis 
filio  in  compositionem  cause,  quam  idem  H(ermannus)  habuit  adversus  femimam  memoratam  super  testa- 
men  to,  quod  sibi  asserebat  delegatum  a  predicto  R(egenhardo),  marito  eius,  cum  ageret  in  extremis,  et 
hoc  testibus  optinebat.  Accepta  igitur  hac  pecunia  et  uno  moldro  siliginis  renuntiavit  omni  actioni  sue 
obligans  se  una  cum  matre  sua  et  fratre  suo  Godefrido  sub  pena  excommunicationis  tali  conditione, 
quod  tarn  ipsi  quam  omnes  coheredes  eorum  nunquam  de  cetero  sepedictam  A(delheidem)  super  hac  re 
uebeant  molestare,  et  si  a  quoquam  presumptum  fuerit,  is  continuo  sententiam  excommunicationis  incurrat. 


Digitized  by 


Google 


396  1257 

Ut  igitur  hec  rata  permaneant,  nos  nostra  auctoritate  excoinmunicationis  eorum  arbitrariam  obligationem 
et  formam  compositionis  huic  pagine  insertam  nostro  sigillo  duximus  roborandam.  Testes  huius  rei  sunt: 
Theodericus  Wilhelmi  filius  sacerdos,  Bertoldus  provisor  scolarium,  Ernestus  Crigel  miles,  Hugo  mone- 
tarius,  Henricus  de  Elsingen,  Henricus  de  Indagine,  Euerhardus  faber  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt 
hec  anno  Domini  M°.C°C.  quinquagesimo  VI°I.  in  Geismaria. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  104.     Von  Besiegelung  keine  Spur. 

723. 

EdeUierr  Bernhard  zur  Lippe  schenkt  seiner  Ministerialin  Ermentrude,  TocMer  des  Bitters  Arnold 

von  Wiringhusen,   Frau  Anions  v.  Hule,   und  ihren  Kindern  die  Freiheit.      Unter  den  Zeugen: 

Henricus  plebanus  de  Horste,    Iohannes   capellanus  de  Lipperothe,  Lambertus   sacerdos  de 

Dedinchusen,  Helengerus  miles  de  Valehusen.     1257. 

Gedr.  Seibertz,  UB.  I,  308.     Reg.  Lipp.  Regg.  I,  204  Nr.  294. 

724 

Berthold  v.  Brahd  u.  Graf  Ludolf  v.  Dassel  Z.  Heinrichs  v.  Homburg  filr  Amdunxborn.     1257. 
Gedr.  Or.  Guelf.   IV,  494  Nr.  16.     Reg.  Durre,  Hamburg  (Ztschr.  f.  Niedersachsen  1880)   Nr.  86. 
Vgl.  Ztschr.  XXXVII,  2,  121. 

725. 

Die  Bathmanner  der  Stadt  Kassel  urkunden  iiber  einen  Verkauf  von  Giitern  in   Kirch- Ditmold 

an  Kl.  Hardehausen.  1257. 
Nos  consules  civitatis  Cassele  notum  esse  (volumus)  omnibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  quod 
concivis  noster  dictus  de  Thetmelle(?)  . .  libera  donatione  omnia  bona  sua,  que  habet  in  villa  The(tmelle) 
assignavit  ecclesie  et  conventui  (in  Hersvith)ehusen  post  mortem  suam  (pro).remedio  anime  sue  perpetue 
possidenda.  Huius  rei  testes  sunt:  .  .  .  (Si)fridus  ...  Hermannus  Hegere  (?),  Albertus  di(ctus) .  •  .us  ... 
Thomas,  Rodolfus  de  Heiligenrode  et  quam  plures  alii.  Ad  id  confirmandum  presentem  paginam  sigilli 
nostri  appensione  communivimus.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C°C.LVIL 

Or.,  fast  ganz  verblasst  und  de/ekt,  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  104 «.     Siegel  vom  Per- 
gamentstreifen  abgef alien.     Auf  der  Ruckseite:  de  bonis  in  Dethmelle. 

726. 

Die  Briider  Sigebodo  u.  Thetmar  von  Itter  willigen  in  Freilassung  einer  Wachszinsigen.  1257. 
Sigibodo  et  Tethmarus  fratres  de  Ythere  omnibus  Christi  fidelibus  salutem  in  Domino.  Presenti 
scripto  protestamur,  quod  nos  libertati,  qua  donata  est  Alheidis  filia  Mechthildis  de  Brune,  que  cero- 
censualis  fuerat  ecclesie  in  Brune,  propter  sufficiens  restaurum,  quod  eidem  providit  ecclesie,  unanimiter 
consentimus,  ipsamque  perpetuo  ratam  habentes  renuntiamus  omni  iuri,  quod  nobis  in  ea  ratione  ad- 
vocatie  conpetere  videbatur.  Recognoscimus  etiam  omnem  successionem  sue  generationis  perpetuo 
libertatam.  Verum  quia  proprium  sigillum  non  habemus,  hanc  paginam  sigillis  domini  Hartmanni  de 
Vrphe  vicem  gerentis  propositi  et  domini  Henrici  militis  de  Biscopeshusen  duximus  confirmandam.  Testes 
huius  rei  sunt:  Henricus  decanus  Frislariensis,  Hartmannus  canonicus  supradictus  et  Henricus  miles  de 
ytershusen  et  alii  quam  plures.  Datum  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  septimo. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  103.     Beide  Siegel  vom  Pergamentstrei/en  ab. 

JSverhard  Wolf  von  Gudensberg  verkaufl  einen  Theil  seines  Zehntens  in  Helsen  an  Kl.  Arolsen.   1257. 

Univereis  Christi  fidelibus  tarn  presentibus  quam  futuris  huius  pagine  scriptum  visuris  Everhardus 

Lupus  dictus  de  Godenburg  salutem.     Que  geruntur  in  tempore,  ne  labantur  cum  tempore,  necessarium 


Digitized  by 


Google 


1257  397 

videtur  et  utile,  ut  ea  scriptis,  quorum  recens  est  memoria,  fideliter  commendentur.  Noverint  igitur 
universi,  quod  ego  Everhardus  Lupus  de  Gvodenborg  consentiente  Walburge  uxore  nostra  simul  et  pueris 
cum  omnibus  nostris  iustis  heredibus  partem  decime  nostre  in  Helsen  ecclesie  in  Aroldessen,  cui  ipsa 
decima  pro  situ  suo  contigua  est  et  commoda ,  vendidimus  mediantibus  quibusdam  viris  discretis  pro 
viginti  marcis  legalium  denariorum,  ea  videlicet  conditione,  ut  si  iam  dicta  ecclesia  infra  terminum  trium 
annorum  a  circumcisione  Domini  non  receperit  viginti  marcas  legalium  denariorum  non  pro  redemptione, 
sed  pro  arbitraria  eiusdem  decime  legali  reemptione,  omni  iure  nostro  in  eadem  decima  habito  sollemp- 
niter  in  manus  domini  Corbeiensis  resignabimus  absolute  et  ecclesia  Aroldensis  absque  omni  impedi- 
mento  iam  dicta  gaudebit  decima  perpetuali  et  stabili  fruitione.  Ceterum  vero  pro  utilitate  et  ad 
cautelam  sepedicte  ecclesie  a  nobis  iam  dictam  decimam  Borchardus  de  Rodhen,  Albertus  de  Brunhar- 
dessen  et  duo  filii  Hermanm  de  Osterhusen  medio  tempore  in  pheodo  receperunt,  Ne  igitur  predicta 
ecclesia  super  huius  emptionis  legitime  contractu  quoquomodo  possit  defraudari,  in  signum  habitionis 
rati  et  warandie  presentem  paginam  cum  fide  data  sigillo  proprio  fecimus  roborari.  Testes  huius  rei  sunt: 
Albertus  nobilis  de  Eversten,  Conradus  dictus  Grope  de  Godenburg,  Theodericus  de  Mederike,  Albertus  de 
Lutersen,  Theodericus  de  Harehusen,  Bodo  de  Harehusen,  Albertus  ghograuius,  Luderus  de  Ahusen,  Hein- 
ricus  de  Pessenkusen,  milites,  Borchardus  de  Rodhen,  Albertus  de  Brunhardessen,  Borchardus  de  Benvilthe 
et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.C0C.L0VI°L  Solutio  erit  in  circumcisione  Domini. 
Or.  im  FurstL  Wald.  Arch,  zu  Arolsen.  An  Pergamentstrei/en  in  gelbem  Wachs  das  dreieckige  Siegel 
des  Ausstellers:  der  Mauer  anker.     Vgl.  oben  Nr.  693. 

728. 
Herzog  Otto  von  Braunschweig  iiberlasst  auf  Bitten  Geuehardi  magistri  Templi  dem  Rl.  Kemnade 
4S\2  Hufe  zu  Latferde.      Zeugen:   Ekbertus  de  Wlferbutle,    Anno   dapifer  noster,   Heino  de 
Wenethen,  Thidericus  de  Area,  Geuehardus  de  Bottvelde1),  Euerardus  de  Odem,  Gernandus 

frater  de  Templo  Domini.     1257 '(?). 

*)  So  Or. 
Or.  tin  KgL  St.~A.  Munster,  Kl.  Kemnade  Nr.  7.  Siegel  van  dem  von  der  Urk.  abgeschnittenen  Pergament- 
streifen abge fallen.  Im  Datum  Mo.CoC.LVHo. ,  in  der  V  anscheinend  eine  Korrektur;  vielleicht 
hat  daselbst  ursprunglich  X  gestanden.  Jedenfalls  ist  die  Datirung  verderbt  vnd  die  Urk.  Otto 
d.  Kinde  (f  1252)  zuzuschreiben,  da  von  seinem  sich  dem  geistlichen  Stande  widmenden  Sohne 
Otto  um  diese  Zeit  kein  derartiger  selbstdndiger  Akt  bekannt  ist,  oder  statt  Otto  ist  Albrecht  zu 
setzen.  Von  den  Zeugen  kommen  die  meisten  um  diese  Zeit,  Thidericus  de  Area  nach  Mittheilung 
von  Schulrath  Durre  nur  von  1236 — 1250  vor.  Geuehardus  magister  Templi  ist  nach  Prof.  Hans 
Prutz  unzweifelhaft  Vorsteher  eines  Teviplerhauses  aber  bis  jetzt  ebenso  wie  sein  Ordensgenosse 
Gernandus  nicht  nachzuweisen.  Gedr.  Asseburger  UB.  I,  287  zu  1257,  wo  zu  komgiren  di- 
lectione  statt  dilatione. 

729. 
Papst  Alexander  IV.  best&tigt    in  Gegenwart   genannter   Zeugen  die  Entscheidung    des    frUhem 
KardinaUegaten    Hugo  v.  St.  Sabina   von  1257  November  26,    wonach  dem  Kanonikus  Widukind 
von   Waldeck    die  Propstei   Fritzlar  abgesprochen    und    dem  Magister    Giso  zugesprochen  wird. 

Viterbo  1258  Januar  18. 
Gedr.  UB.  V,  595.     Die  Bezeichnung  Wid.  de  W.  canonicus  Paderbornensis  bedeutet  wohl  nur:  Wi- 
dukind v.   W.  aus   der  Paderborner  Diocese,  Kanonikus  (in  Fritzlar),  im  Gegensatz  zu  dem  aus 
Mainz  stammenden  Giso.     Wikudind  nennt  sich  sonst  nie  Paderborner  Kanonikus.     Er  scheint  die 
Propstei  trotz  des  Urtheils  behalten  zu  haben;  vgl.  Urk.  von  1260  und  oben  Nr.  676. 

Westf.  Urk.-Buch  IV.  5 1 


Digitized  by 


Google 


398  1258 

730. 

Einigung  zwischen  Berthold  d.  a.  und  d.  j.  von  Buren   und  ihren  gleichnamigen  Sohnen.      Salz- 
kotten  1258  Februar  14.     Spatere  Bestimmung  iiber  ScMoss  Buren.     Buren  1269. 

Inter  nobiles  viros  Ber(toldum)  seniorem  et  Ber(toldum)  filium  suum  ex  parte  una  et  B(ertoldum) 
iuniorem  et  Ber(toldum)  filium  eius  ex  altera,  dominos  de  Buren,  et  ipsorum  coadiutores  compositionis  hec 
est  forma:  Prefati  nobiles  dampnum  ab  alterutra  partium  sibi  illatum  de  pleno  sufferentes  nullam  super  eo 
facient  de  cetero  questionem.  Item  utraque  partium  in  omni  honore,  iure  ac  possessione  castrorum, 
opidi  et  bonorum  omnium  permanebit,  in  quo  ante  motam  discordiam  fuerat  constituta.  Item,  si  quis 
deinceps  de  partibus  predictis  in  hac  excesserit  compositione  per  occisionem,  captivitatem  vel  eiectionem 
alterius  de  castro  suo,  castrum  et  opidum  in  Buren  alterius  perpetuo  permanebit,  et  ministeriales  ilium 
reputabunt  pro  domino,  in  quo  fuerit  compositio  violata,  et  excedens  sol  vet  domino  et  sancte  Coloniensis 
ecclesie  archyepiscopo  et  domino  Paderbornensi  episcopo  mille  marcas.  Prefati  vero  Coloniensis  archy- 
episcopus  et  Paderbornensis  episcopus  in  restaurationem  dictarum  mille  marcarum  erunt  coadiutores,  si 
necesse  fuerit,  illius,  in  quo  fuerit  compositio  violata,  vel  heredum  illius,  si  idem  fuerit  interfectus.  Si 
vero  alio  modo  quis  istorum  excesserit,  vel  auctoritate  propria  vel  procuratione  fuerit  evidenter  excessum, 
idem  excessus  emendabitur  infra  mensem,  secundum  quod  quatuor  ad  hoc  constituti  duxerint  emendan- 
dum.  Duo  enim  milites,  scilicet  Hermannus  dictus  Coluo  et  Bernhardus  de  Boderika  a  parte  nobilis  viri 
Bertoldi  senioris  et  B(ertoldi)  filii  sui  sunt  statuti ,  a  parte  vero  nobilis  viri  B(ertoldi)  iunioris  Helmicus 
de  Elsepa  et  Godefridus  de  Mescheda,  milites,  qui  decidant l)  questionem,  que  suscitata  fuerit,  statueutes, 
ut  excessus  suos  excedens  corrigat  infra  mensem.  Si  quis  vero  dictorum  militum  quatuor  decesserit, 
alius  eque  ydoneus  infra  mensem  substituetur  eidem.  Quodsi  predicti  quatuor  nequiverint  concordare, 
dominus  Paderbornensis  episcopus  et  marschalcus  Coloniensis,  qui  tunc  fuerint,  duos  viros  ydoneos 
adaptabunt,  postquam  ab  alterutra  partium  fuerint  requisiti,  et  ratum  et  certum  habebitur,  quod 
maior  pars  istorum  decreverit  faciendum,  et  secundum  ipsorum  decisionem  et  ordinationem  excessust 
sicut  dictum  est,  emendabitur  infra  mensem.  Si  autem  memoratis  "quatuor  vel  sex  militibus  obtempe- 
ratum  non  fuerit,  ipsi  innocentiam  et  nocentiam  partium  ad  dominum  Paderbornensem  et  niarschalcum, 
qui  tunc  fuerint,  deferre  debebunt.  Prefati  vero  Paderbornensis  episcopus  et  marschalcus  Coloniensis 
rebellem,  si  adhuc  in  pertinacia  sua  perstiterit,  condempnabunt  in  pena  superius  annotata,  videlicet  ut 
castrum  et  opidum  in  Buren  et  ministeriales  illius,  in  quo  compositio  fuerit  violata,  et  heredum  suorum 
perpetuo  permaneat,  et  excedens  persolvet  domino  Coloniensi  archiepiscopo  et  domino  Paderbornensi 
episcopo  mille  marcas.   Actum  et  datum  in  Saltkoten  anno  Domini  M°.Cni0C.Lin0VIII.,  XVI0.  Kalendas  Marcii. 

Porro  nos  iam  sepedicti  domini  in  Buren  maturo  habito  consilio,  nostro  atque  heredum  nostrorum 
pleno  accedente  consensu,  castrum  in  Buren,  hactenus  nobis  commune,  divisimus  in  hac  forma,  videlicet, 
quod  cuilibet  nostrum  libera  cedet  voluntas,  in  partem  suam  omne  suum  commodum  edificare,  dummodo 
non  cedat  in  preiudicium  et  gravamen;  hoc  eciam  adiecto,  quod  ad  communem  necessitatem  ct  com- 
modum porta  una  et  ponte  eodem  communiter  potiemur.  Hanc  separations  castri  nostri  predictam 
ordinationem  promisimus  corporaliter  fide  in  alterutrum  prestita  inviolabiliter  observare,  vallantes  eandem 
omnino  pena  et  astrictione  in  compositione  nostra  superius  annotata.  Nos  igitur  Ber(toldus)  iunior 
dominus  in  Buren  protestamur  presentibus  omnia  supradicta  ita  esse  et  vera,  quod  per  appensionem 
8igillorum  venerabilis  domini  S(imonis)  Paderbornensis  episcopi,  marschalci  Coloniensis,  Hermanni  de 
Osede  et  Regenhardi  de  Ittere,  nobilium,  nostri  necnon  opidi  nostri  de  Buren  fecimus  communiri.  Fide 
autem  corporaliter  prestita  et  iuramento  promisimus  ea,  que  predicta  sunt,  perpetuo  inviolabiliter 
observare.  Actum  et  datum  Buren,  anno  Domini  M0.CmoC.LXV°IIIL  Si  quam  autem  postmodum  aliarum 
possessionum  nostrarum,  opidi,  ministerialium  seu  maiorum  vel  minorum  de  communi  consensu  nostro  et 
amicorum  nostrorum  consilio  separationem  facturi  sumus,  stabit  sub  pena  et  federe  supradicto  sub  sigillo 
eciam  nobilium  de  Patberg  et  de  Artdeia. 
*)  decedant  Or. 


Digitized  by 


Google 


1258  399 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Buren  Nr.9.  Von  den  an  Pergamentetreifen  angehdngten  Siegeln  kleine 
Bruchstucke  des  bischofl.  Siegels  und  eines  Reitersiegels  vorhanden.  Gedr.  als  Beilage  zu  der 
Processschrift  in  Sachen  Paderborn  gegen  Buren  betr.  die  van  MoHz  von  Buren  behauptete  Reichs- 
unmittetbarkeit  der  Berrschaft  Buren  1658;  ferner  Fahne,  UB.  des  Geschlechts  Meschede,  17. 
Die  Bemerkung  fiber  Datirung  daselbst  img. 

731. 

Graf  Heinrich  von  Sternberg  verburgt  sich  u.  a.  da  fur,  doss  der  aus  der  Gefangenschaft  entiassene 
JBischof  Bruno  von  Osnahiick  Urfehde  halten  und  den  Entscheidungen  der  Bischofe  Otto  von  Milnster 
und  Simon  von  Paderborn  u.  a.  sich  fiigen  werde.     Munster  125(7)8  Marz  7. 
Gedr.  UB.  Ill,  632;  Kindlinger,  Volmestein  II,  31  und  Reg.  Lipp.  Regg.  202  Nr.  289  zu  1257  Marz  5. 

732. 

Erzbischof  Konrad  von  Koln  best&tigt  die  Schenkung  eines  kolnischen  Ministerialen  an  Kl.  Bredelar. 

Koln  125(7)8  Marz  23. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Conradus  Dei  gratia  sancte  Goloniensis  ecclesie  archi- 
^piscopus,  Italie  archicancellarius,  universis  Christi  fidelibus  imperpetuum.  Quia  nostrum  interest,  tarn 
pro  favore  religionis  quam  ex  debito  offitii  pastoralis  omnium  religiosorum  et  maxime  illorum,  qui  con- 
tempto  mundi  flore  ordini  artiori  se  constrinxerunt,  necessitati  subvenire  et  eorum  causas  efficaciter 
expedire,  ut  tanto  quictius  domino  famulentur  et  ut  nostri  aput  ipsum  iugiter  suis  precibus  memorentur, 
sciat  igitur  presens  etas  et  postera,  quod  Helmwicus  miles  dictus  de  Elsepe,  ministerialis  noster  et 
castellanus  in  Ruden,  quedam  bona  habuit  in  villa  Dreuere  sita,  que  proprietario  iure  ab  ecclesia  mo- 
nialium  in  Frundeberg  titulo  emptionis  legitime  operavit  et  nostro  tempore  quiete  possedit.  Evoluto 
autem  aliquanto  temporis  spatio  idem  Helmwicus  divina  inspiratione  proventus  eadem  bona  cum  omnibus 
pertinentiis  suis,  agris  videlicet  cultis  et  incultis,  silvis,  pratis,  pascuis,  aquis,  aquarum  decursibus  de 
plenario  consensu  et  voluntate  domine  Hildegundis  uxoris  sue,  nam  liberie  caruit,  et  Godefridi  dicti  de 
Sumere  consanguinei  sui  et  heredis  et  uxoris  sue  aliorumque  heredum  suorum  pro  remedio  anime  sue 
et  uxoris  et  carorum  suorum  beate  Marie  virgini  gloriose  monasterii  in  Bredelar,  Cysterciensis  ordinis, 
permissione  nostra  mediante  sollempniter  legavit,  libere  et  quiete  veri  dominii  iure  perhenniter  possi- 
denda  omni  iuri  suo  in  eisdem  bonis  hactenus  habito  publice  cedens  cum  heredibus  universis  abbatem 
Alexandrum  monasterii  iam  dicti  et  fratres  suos  in  possessionem  eorundem  bonorum  favorabiliter  intro- 
duxit  warandiam  prestans  et,  quicquid  *ad  similitudinem  huius  donationis  pertinuit,  affectuose  totum 
adimplevit.  Proinde  abbas  et  conventus  claustri  memorati  Helmwici  prefati  et  uxoris  sue  benefitiis 
devote  respondentes  consortium  fraternitatis  sue  et  sepulturam  apud  eos  ipsis  concesserunt  omniumque 
bonorum,  in  quibus  domino  deserviunt,  plenariam  participationem.  Nos  vero  hac  pia  actione  et  mutua 
familiaritate  utriusque  partis  plurimum  delectati  amore  Ihesu  Christi  eiusque  pie  matris  Marie  virginis 
gloriose,  quia  iam  dictum  claustrum  cum  rebus  omnibus  et  personis  in  nostram  protectionem  recepimus 
specialem,  in  hac  parte  sibi  providere  cupientes  prefati  Helmwici  et  uxoris  sue  religiosam  donationem 
sincere  approbantes  auctoritate  nostra  confirmamus,  utpote  ministeriales  nostri,  et  in  testimonium  huius 
donationis  et  habitionis  rati  presentem  paginam  sigilli  nostri  appensione  roboramus  prohibentes  et  sub 
anathemate  districtius  inhibentes,  ne  quis  sepe  dictum  claustrum  in  bonis  prelibatis  de  cetero  presumat 
inquietare  vel  indebite  molestare.  Huius  rei  testes  sunt:  Conradus  subprior  fratrum  Predicatorum  in  Susato 
et  socius  8uus  Rothgerus,  Heinricus  in  Bedelike  prepositus;  milites:  Heinricus  scultetus  Susatiensis,  tunc 
temporis  marscalcus,  Albertus  de  Stormede,  Godefridus  de  Mescede,  Bemardus  de  Boderike,  Gerwinus 
de  Bokeneuorde,  Alexander,  Rodolfus  de  Burbenne,  Hermannus  de  Nehem,  Heinricus  de  Aflen,  Gerhardus 
de  Lynderenbike,  Suikerus  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  gratie  M°.C0C.L°  septimo,  indictione  XV., 

51* 


Digitized  by 


Google 


400  1258 

sedi  apostolice   presidente  reverendo    papa  Alexandro  II°IL ,    iraperium   nobili   rege   Richardo    regente. 
Datum  Colonie  in  palatio  nostro  X°.  Kalendas  Aprilis,  pontificatus  nostri  anno  X°VII°II. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Milnster,  Patroclusstift  in  Soest  Nr.  31.     An  geflochtenen  blauweissrothen  Leinenr 

schnuren    Siegel  Konrads   mit  Rucksiegel    (betende  Figur).     Bredelarer    Schri/t  und  Regest    den 

Schnuren  angeheftet. 

733. 

Graf  Gottschalk  d.  a.  von  Pyrmont  und  seine  Sohne  Gottschaik  und  Hermann  iiberlassen  das  Ober- 
eigenthum  an  3  Hufen  zu  Ahe  bei  Schauenburg  dem  Bischof  WiduJcind  von  Minden;  dieser  nimmt 
dieseXben  an  und  iibereignet  andere  Hufen  dem  Kl   Wennigsen.     Hannover  1258  Marz  30. 
Gedr.  Hodenberg,  Calenb.  UB.    VII,  39. 

734 

Bischof  Simon  von  Paderbom  schenkt  dem  Kl.  Hardehausen  einen  Hof  in  der  Neustadt  Warburg. 

125S  April  10. 
Symon  Dei  gratia  Paderburnensis  ecclesie  episcopus  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem  in  eo, 
qui  est  vera  salus.  Presentibus  pro  testamur,  quod  nos  cum  consensu  capituli  nostri  et  ministerialium 
ecclesie  nostre  proprietatem  aree  nostre  in  novo  oppido  in  Warthberg  ecclesie  Herswithehusensi  con- 
tulimus  cum  omni  libertate  et  exemptione  speciali,  quam  eadem  area  in  vigiliis  minime  faciendis  vel 
exactionibus  sive  obsequiis  ad  usus  oppidorum  necessariis  nullatenus  prestandis  ante  nostra  tempora 
retinebat  et  in  ipsa  libertate  et  exemptione  ad  nos  exstitit  devoluta.  Ceterum  cum  nos  quondam  de 
consensu  capituli  et  ministerialium  ecclesie  nostre  eandem  aream  cum  edificiis  eiusdem  Alberoni  militi 
dicto  de  Welethe  in  pheodo  contulerimus ,  ipsa  vice  dantes  eidem  liberam  facultatem  de  predicta  area 
locatione,  inpigneratione  seu  etiam  venditione,  quicquid  eidem  expedire  poterat  faciendi,  venditionem 
eiusdem  aree  cum  edificiis  suis  et  omni  libertate  predicta,  quam  Albero  prefatus  miles  fecit  ecclesie 
Herswithehusensi,  gratam  et  ratam  habemus,  consensu  capituli  et  ministerialium  ecclesie  nostre  nichilo- 
minus1)  accedente.  Ut  autem  ipsum  factum  nostrum  et  ecclesie  nostre  cum  omni  gratia  Alberoni  militi 
in  eadem  area  quondam  concessa  ecclesie  memorate  stabile  et  firmum  perpetualiter  perse veret,  presens 
scriptum  sygilli  nostri  et  ecclesie  nostre  Paderburnensis  appensione  duximus  roborandum.  Datum  anno 
Domini  millesimo  C°C.LVIII0.,  mense  Aprili,  quarto*)  Ydus  eiusdem  mensis. 

J)  nichillo minus  Or,     *)  quanto  mit  uberschriebenem  r. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  111.     Beide  Siegel  vorn  Pergainentstreifen  ab. 

735. 

Propst  Sweder  von  St.  Peter  und  Andreas  in  Paderborn,  Domscholaster  Johann  von  Paderborn  und 

Pleban  Joachim  von   Vttsen    ais  Mitsiegler  in  Suhnurkunde  Gottschdks  von  ErwUte,    Vogts  von 

Geseke,  und  seines  Sohnes  Rudolf  mit  der  Stadt  Geseke  genannt.     1258  April  16. 

Gedr.  Seibertz,  UB.  I,  311  mit  April  20;  Fahne,   UB.  des  Geschl.  Meschede,  14.      Pfarrer  Joachim 

von  ViUen  auch  Mitsiegler  in  Urk.  desselben  Vogts  dhnlichen  Inhalts  von  125(6)7  Marz  5.   Seibertz 

J,  S.  389  Arm.  (Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Geseke  11  und  12.    Siegel  fehlen.) 

736. 

Papst  Alexander  IV.  bestatigt  den  Verkauf  mehrerer  nicht  genannter  Giiter  seitens  des  Kl.  Corvei 

an  Kl  Hardehausen.     Viterbo  1258  April  30. 
Gedr.  UB.   V,  598  nach  Transswnpt  von  1274  Febr.  5  im  Domarchiv  zu  Osnabruek;  Transsumpt  von 
1308  Marz  25  im  Kgl.  St-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  113.    Vgl.  oben  Nr.  467,  505—7. 


Digitized  by 


Google 


1268  401 

737. 

Die  Rathmdnner  von  Brilon  bekmden,  dass  Ludolf  d.  j.  von  Metzinchusen,  Sohn  des  Bitters  Ludolf, 

dem  Abt  Alemnder  und  Kl.  Bredelar  Biirgschaft   fur   dem   Kl  iiberlassene  Gilter    in  Rosenbeck 

mit  Zustimmung  seiner  Erben:  Walters  von  Metzenchusen,  der  Bruder  Suicher  und  ZJlrich,  Ludolf 

und  Sweder  geleistet;  dann  den  Novizenmeister  Magister  Johann  und  den  Konversen   Ekbert  in 

den  Besitz  derselben  eingefuhrt  habe.     Zeugen:  genannte  Rathmanner.     Brilon  1258  Mai  1.' 

Or.   im  KgL    St.-A.   Munster,   Kl.  Bredelar    Nr.  64.       An  gefiochtenen   blauweissrothen   Leinenfdden 

beschddigtes  Siegel  der  Stadt  Brilon,  wie  West/.  Sieg.  Taf.66  Nr.l.     Gedr.  Seibertz  UB.  I,  312 

nach    obiger  Vorlage.      Darin  zn    korrigiren:  ^S.  390  Z.  13  deinde,    Z.  19  ^quoque  statt  ergo, 

Z.  21  sententia  statt  forma,  Z.  4  von  u.  Gime  statt  Gune.      Reg.  Philippi,  Siegener  UB.  I,  26. 

738- 

JPapst  Alexander  IV.  gestattet  dem  CistercienserM.  Bredelar  in  der  Paderborner  Diocese,  alle  Gilter, 
wdche  seinen  Angehorigen,  wenn  sie  in  der  Welt  geblieben,  zugefallen  tvaren,  mit  Ausnahme  der 
Lehengilter,  zu  beanspruchen  und  zu  behalten.     Viterbo  1258  Mai  7.  * 
Gedr.  UB.  V,  600. 

739. 
Graf  Otto  von  Everstein  verkauft  dem  Kl.   Wormeln  einen  Hof  daselbst  vorbehaltlich  des  jyieder- 

kaufs.  Volkmarsen  1258  Mai  14. 
Otto  Dei  gratia  comes  de  Eversten  omnibus  Christi  fidelibus  hoc  scriptum  intuentibus  salutem  in 
Balutis  auctore.  Tenore  presentium  tarn  presentibus  quam  futuris  notum  esse  cupimus,  quod  nos  curiam 
nostram  in  Wormlo  sitam  conventui  iam  dicte  ville  vendidimus  cum  omni  fructu  inde  proveniente,  tali 
exceptione,  si  senior  de  Buren  aut  Albertus  filius  noster  earn  emere  voluerit,  a  festo  beati  Michahelis 
nunc  instantis  anni  facere  possunt.  Si  autem  hunc  terminum  neglexerint  duorum  annorum,  deinceps 
emere  non  poterunt.  Emptio  autem  erit  summa  centum  marcarum.  Huius  facti  testes  sunt:  Rodolfus 
de  Stenuorde,  Tethardus  de  Norde,  Tidericus  de  Horehusen,  Bodo  de  Monte,  Iohannes  de  Nedere,  Thet- 
marus  de  Uflen,  Gonradus  de  Wethen,  Ernestus  de  Howede.  Proprietatem  curie  superius  dicte  ab 
ecclesia  Maguntina  nostris  expensis  obtinebimus.  Ad  evidentiam  et  firmitatem  huius  rei  Albertus 
filius  noster  consensit  hanc  paginam  conscribi  et  sigillo  nostro  roborari.  Acta  sunt  hec  anno  gratie 
M0.C0C°.LVIII. ,  in  Uolcmarsen,  sequenti  die  Servatii,  presidente  Maguntine  ecclesie  Gerhardo,  regnante 
Righardo  Romanorum  rege. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Wormeln  Nr.  5.  An  Pergamentstreifen  Bruchstuck  des  Everstein- 
schen  Siegels.  Gedr.  Spilcker,  Everstein  Nr.  111.  Berthold  d.  a.  von  Buren  war  Voter  der  Gisla, 
Frau  Ottos  v.  E.  Vgl.  Ztschr.  XL  HI,  2,  41  und  Stammtafel.  Ruckschrift  s.XV.  upp  den  vryenhoff. 

740, 

Die  Graf  en  Gottschalk  und  Hermann  von  Pyrmont  verkaufen  dem  Graf  en  Eeinrich  von  Hoya  mit 
Zustimmung  des  Lehnsherrn,  Bischofs  von  Minden,  den  Zehnten  in  Balge  und  in  Renne,  aueh  die 
Vogtei  in  Natenstedt.     TJnter  den  Zeugen  Bischof  Widukind  von  Minden  und  Ludolf  von  Dassel. 

•      HaUermund  1258  Mai  23. 
Gedr.  Ghrupen,  Origg.  Pyrm.  et  Swal.  88.  Hodenberg,  Roger  UB.  17  (n.  d.  Or.  mit  anhdngendem  Siegel). 

741. 

Raihmdnner  und  Burger  der  Stadt  Paderborn  bekunden,  dass  Albert  gen.  Plape  sein  Haus  dem 
Kl.  AbdingJiof  u.  dieses  dassdbe  dem  Heinrich  Carnifex  uberlassen  hat.     1258  Mai  31. 
Consules  et  burgenses  civitatis  Paderbomensis  omnibus  presentem  paginam  inspecturis  salutem  in 

Domino.     Tenore  presentium* protestamur,    quod  Albertus  dictus  Plape    domum  suam   contulit  ecclesie 


Digitized  by 


Google 


402  1258 

sancti  Pauli  Paderbornensis  libere  et  absolute,  quam  domum  Henricus  carnifez  dictus  Neppelin  sibi 
conferri  postulavit  a  capitulo  prefate  ecclesie.  Quam  ab  eo  recepit  iure  hereditario  tali  ratione,  ut  ipse, 
yel  quicunque  successorum  suorum  domum  illam  habuerit,  earn  de  proprio  sumptu  edificet,  sive  ex  ustu 
sive  ex  vetustate  fuerit  collapsa,  et  singulis  annis  in  cena  Domini  triginta  denarios  bonorum  et  legalium 
denariorum  in  civitate  Paderbornensi  predicte  ecclesie  persolvat,  XII  denariis,  qui  de  area  domus 
dabuntur,  nequaquam  in  computationem  prescripte  pensionis  procedentibus.  Ne  autem  huiusmodi  factum 
aliquo  casu  possit  iufirmari,  presentem  membranam  sigillo  nostro  duximus  roborandam.  Testes  huius 
rei  sunt:  Andreas  Wltur,  Helmicus  Wlpis,  Yshusen1),  Iohannes  de  Scerue,  Hermannus  de  Ammereken, 
Johannes  de'Tulo,  Conrat  Suicgard,  Ludolfus  sutor,  Hermannus  Salentin  et  alii  quam  plures.  Datum 
anno  Domini  M°.C°C.  quinquagcsimo  octavo,  pridie  Kalendas  Iunii. 

*)  So  Kopiar,  statt  Ysherus? 
Aus  Msc.  VII,  4217  fol.  142  v  im  Kgl.  St.- A.  Munster.     Daselbst  Notiz  uber  die  spdteren  Besitzer 

des  Homes. 

742. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  belehnt  Baven  von  Papenheim  mit  einem  Kornspeieher.  1258  Mai, 
Simon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  presens  scriptum  inspecturis  salutem  in  Domino.1) 
Presentibus  protestamur  et  notum  facimus,  quod  nos  aream  granarii  Ravenonis  militis  dicti  de  Papenheim, 
castellani  nostri  in  Wartburg,  in  ipso  castro  usque  ad  granarium  nostrum  eidem  contulimus  ab  ipso  et 
suis  heredibus  iure  pheodali  perpetuo  possidendam.  Datum  anno  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo 
octavo,  mense  Maio. 

2)  conspecturis  sal.  a  Dom.  Abschrift. 
Nach  Abschr.  Falckenheiners  aus  dem  „Copeibuch  aller  von  Papenheim"  BL  103    in   dessen  Hand- 
schriften  Vlly  S.  161. 

743. 

Bitter  Conrad  v.  Elben  bekundet,  dass  die  TSchter  Widukinds  von  Holzheim  dem  Verkauf  dner 
Beihe  Hufen  an  El.  Hardehausen  zugestimmt  haben.     Gvdensberg  1258  Juni  29. 
Conradus  miles  de  Elbene  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem  in  Domino.    Notum  sit  omnibus, 
quod  neptes  mee  Gertrudis  et  Mechildis,  filie  domini  Widekindi  de  Holzheim,  iubente  patre  earum  con- 
sen  tienteque  domino  Theoderico  fratre  meo,  avo  earum,  me  etiam  presente,  renunciaverunt  penitus  onmi 
iuri,  quod  eis  competebat   in  septem   mansis    et    dimidio   manso    et    cunctis  pertinentiis  eorum,  quos 
W(idekindu8)  miles  pater  earum  et  fratres  eius  C(onradus)  et  U(nargus)1)  pari  consensu  abbati  et  con- 
ventui  in  Hersuithehusen  vendiderunt,  sicut   in  privilegio  super  hoc  confecto   plenius  continetur.     Cuius 
rei  testes  sunt  mecum:  Rotbertus  de  Mezce  et  Conradus  de  Werhene,  Conradus  filius  fratris  mei  Th(eoderici) 
supradicti,  Conradus  de  Bertholderode ,  Thetmarus  Bittersole,  Theodericus  Iupan.     Acta  sunt  hec  anno 
gratie  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  octavo,  in  die  apostolorum  Petri  et  Pauli,  in  castro  Gudensberg. 
J)  Erganzt  nach  Urk.  v.  1258;  vgl.  unten.  Xr.  764. 
Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  114.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgef alien. 

744. 

Auf  Betreiben  des  Bischofs  Simon  von  Paderborn  scMiessen  Domkapitd  u.  Ministerialen  der  Kvrche 
von  Bremen,  Graf  Idhann  v.  Oldenburg  und  die  Stadt  Bremen  eine  Vereiribarung ,  tvorin  sie  sick 
gegenseitig  Schutz  gegen  ihre  Feinde,  namentlich  die  Bustringer,  und  Beobachtung  der  Bechte  ems 
Jeden  zusagen.  Wollen  Ministerialen  und  Bathmanner  von  Bremen  eine  festere  Einigung,  so  sollen 
sie  es  thun,  wenn  Bischof  Simon  anwesend  sein  kann.  Bremen  1258  Juni. 
Gedr.  Brem.  UB.  /,  289. 


Digitized  by 


Google 


1258  "403 

745. 

Vogt  Ludwig  von  Homberg  und  seine  Frau   verkaufen  Hauser  und  Hofe  in  Klein- Englis  an 

Kl.  Hardehausen.  1258  Juni. 
Ego  Lodewicus  advocatus  de  Homberg  et  Conegundis  uxor  mea  universis  hoc  scriptum  audituris 
salutem  eternam.  Notum  esse  volumus  tam  presentibus  quam  futiiris,  quod  noa  pari  consensu  vendi- 
dimus  abbati  et  conventui  de  Herswithehusen,  Cisterciensis  ordinis,  omnes  domos  et  areas,  quas  habuimus 
in  minori  Engilgis  pro  sex  marcis  absolute  et  libere  iure  perpetuo  possidendas.  Insuper  pro  eadem 
summa  consensimus  et  permisimus,  quod  Conradus  filius  Tammonis  et  Gertrudis  uxor  eius  prefatis  abbati 
et  suo  conventui  omnia  bona  sua  in  predicta  villa  et  circa  villain  sita,  scilicet  agros,  domos,  areas  et 
pascua  cum  ceteris  suis  pertinentiis  vendiderunt  totamque  proprietatem  suam  ibidem  transtulerunt  inte- 
graliter  ad  eosdem.  Quorum  plane  bonorum  nos  una  cum  ipsis  warandiam  debitam  prestamus.  Notan- 
dum,  quod  coram  nobis  Gerlacus,  Volcmarus  et  Lodewicus  fratres  et  Iohannes,  Rilindis  et  Hadewigis 
sorores  eorum  renunciaverunt  penitus  omni  iuri,  quod  sibi  in  bonis  eisdem  competere  videbatur.  Igitur 
ut  ea  gesta  monasterio  in  Herswithehusen  in  perpetuum  inconvulsa  permaneant,  ego  Lodewicus  hanc 
paginam  super  hoc  contractu  confectam  feci  conscribi  et  sigilli  mei  munimine  roborari.  Acta  sunt  hec 
anno  gratie  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  octavo,  mense  Iunio,  coram  testibus  istis:  Thetmaro 
plebano  de  Homberch,  Alberto  plebano  de  Diliche,  fratre  Iohanne,  cellerario  de  Herswithehusen,  fratre 
Hermanno  etTimmone  professis  ibidem;  militibus:  Hermanno  Meysenbuc,  Roberto  de Cassele  etGumperto 
Cristiano,  sculteto  de  Cassele,  Norperto,  Sifrido  de  Winthusen,  Bonefacio  et  aliis  multis. 

Or.  im  Kgl.  St -A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  113.     Siegel  und  Befestigung  fehlen  jetzt. 

746. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  vermittelt  mit  Erzbischof  Gerhard  von  Maim,  den  Abten  von  Fulda 
und  Hers f eld  zwischen  den  Graf  en  Ludtvig  und  Gottfried  von  Ziegenhain;  die  Einigungsbedingungen 

wurden  in  10  Punkten  festgesetzt.     1258  Juli  1. 
Reg.   Wench,    Hess.  Landesgesch.  II,  UB.  S.  184  Amn.    Zweimaliges   Reg.  bei  Bohmer-Will,  Regg. 
arch.  Mag.  II,  343  Nr.  221  und  345  Nr.  234,  das  eine  Mai  zu  Juli  1,  das'andere  Mai  zu  1258. 
Nach  Ilgen  und  Vogel,  Kritische  Untersuchungen  u.  s.  w.  in  Hess.  Ztschr.  Neue  Folge  Bd.  10,  372 
fast  vollstdndig  zerstortes  Or.  im  Kgl.  St.- A.  Marburg  mit  Datum  Juli  1. 

747. 

Bitter  Heinrich  von  Homburg  uberldsst  an  Kl.  Falkenhagen  die  von  Bitter  Berthold  v.  Brakel  an 
dasselbe  verkaufte  ViUa  Villenhusen.  Homburg  1258  Juli  1. 
Omnibus  presentes  litteras  inspecturis  Henricus  de  Honburg1)  miles  promptam  ac  benevolam  ad 
eorum  beneplacita  voluntatem.  Presentibus  protestamur  et.  notum  facimus  universis,  quod  nos  cum 
consensu  et  voluntate  nostrorum  heredum  ad  preces  dilecti  nostri  Bertoldi  de  Brakele  consanguinei  et 
amici  favorabiles  inclinati,  villain  in  Villenhusen,  quam  Albero  miles  de  Herstelle  a  nobis  in  feodo 
tenebat,  et  cenobium  in  Ualkenhagen  ab  ipso  milite  suis  denariis  propriis  conparavit,  eidem  cenobio 
cum  agris,  nemoribus,  pascuis,  aquis,  pratis,  cultis  pariter  et  colendis,  cum  omnibus  attinentiis  ac  iuribus 
universis  contulimus  libere  et  benigne  et  nobis  pro  huiusmodi  recompensatione  beneficii  idem2)  cenobium 
et  uxori  nostre  defuncte  plenam  fraternitatem  contulit,  ita  quod  uxoris  nostre  et  etiam  nostrum  post 
mortem  nostram  anniversarium  peragant,  sicut  eorum  anniversarii  agi  solent.  Huius  rei  et  facti  testes 
sunt,  quorum  personas  subscripts  nominibus  explicamus:  dominus  Bertoldus  de  Brakele,  dominus  scultetus 
de  Sosato,  Hartungus1)  deHelze,  Conradus  de  Gandersem,  Ernestus  de  Rode,  Fridericus  de  Istindorp1) 
Alexander  de  Flecten,  Hermannus  de  Stenhem,  milites;  capellanus  de  Hindeneburg,  Ludolfus  de  Corbyea, 
Fridericus  de  Istindorp,   Conradus  de  Holthusen,  famuli,  et  alii    quam    plures.      Ut  autem  hec   nostra 


Digitized  by 


Google 


404  1258 

donatio   rata   et  stabilis   et  inconvulsa  et    inviolabilis  perseveret,    presentem    paginain  sigillo   nostro  et 
sigillo  domini  Bertoldi  de  Brakele  firmiter  fecirnus  communiri.     Datum  Homburg  anno  Dominice  incarna- 
tionis  M*.C°C.L°VII<>I.,  Kalendas  lulii. 
*)  Hartunhus  Or.     *)  iidem  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Falkenhagen  Nr.  4,  sett  SdktUarisung  im  Besitz  des  Studienfonds  in 
Paderborn.    Van  den  beiden  an  PergamenUtreifen  angehdngten  Siegeln  ist  das  dreieckige  Heinrich* 
v.  Hamburg ,  nach  r edits   aufstei'gender  Lowe,   mit  Fehrand,   ziemlich  gut  erhalten;  das  Berthold* 
van  Brakel  fehlt  sammt  Befestigung.  Reg.  Lijyp.  Regg.  I,  205  Nr.  296  und  Durre,  Hamburg  Nr.  88. 
Ztschr.  XXXVII,  2,  119  (Grief ers)  zu  1250  Juni24.    Dass  wie  aben  zu  datiren  ist,  folgt  tvohl  aus 
Durre,  Hamburg  86,  wa  ebenfalls  Heinrichs  verstarbener  Gemahlin  gedackt  wir<L 

748. 

Hermann  von   Wolfersliausen  verzichtet  auf  Pfandrechte  an  Giitern  in  Holzheim,   die  Kl.  Harde- 

hausen  kauft.     1258  Juli  7. 
Hermannu8    de   Wolfershusen   universis    hoc    scriptum    audituris    salutem    in   Domino.      Notum  sit 
omnibus,  quod,   cum   fideiussor  essem   ad  Iudeos  Widekindi   de  Holzheim,    et  ipse  michi  bona  sua  in 
Holzheim  titulo   pignoris  obligasset,   fratres   de  Herswithehusen,  prohibueram,   ne  in  predicta  villa  bona 
emerent  ab   eodem.     Verum   ad    petitionem1)  prefati  W(idekindi)   consencio   et  concedo,   ut  bona,  que 
abbas  et  suus  conventus   emere   decreverunt,  emant   cum   suis  pertinenciis   salva  pace,   et   ego  verbo  et 
scripto  sigillo  meo  signato   penitus  renuncio  iuri  meo.     Huius*  rei  testes  sunt:   Thetmarus   plebanus  de 
Homberg,  Lodewicus  de  Vohele  scultetus,  Everhardus  et  Conradus  Holzsadele,  Eckebardus  de  Vilsberg, 
Giso  Springel,  Everhardus  quondam  scultetus  et  alii  plures.     Datum  anno  gratie  millesimo  ducentesimo 
quinquagesimo  VII°L,  Nonas  lulii. 
*)  petionera  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  116.     Siegel  und  Befestigung  aus  dem  Emschmtte 
verloren.     Gedr.   Wigand,  Archiv  I,  2  S.  68. 

749.  . 
Bischof  Simon  v.  Paderborn  tauscht  mit  dem  Stift  Her  ford  Ministerialen,  Kleinmberg  1258  Juli  12. 
Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  presens  scriptum  visuris  notum  facimus,  quod 
nos  Sinderammum  de  Scutemere  et  Cunegundim  sororem  eius,  cum  ministeriales  ecclesie  nostre  essent, 
ipsos  Heruordensi  ecclesie  in  ministeriales  tradidimus,  Ludolfum  et  Heinricum  fratres,  natos  Heiftrici  de 
Oldendorpe,  recipientes  in  concambium  pro  eisdem,  ab  ipsis  ecclesie  Paderbornensi  debite  fidelitatis 
prestito  iuramento.     Datum  in  Clinenberge,  anno  Domini  M0.C0C.LVII°L,  II°II.  Idus  lulii. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstabt.  Herfard  Nr.  52.     Siegel  und  Befestigung  abgefaUen. 

750. 

Edelherr  Bernhard  zur  Lippe  ubertrtigt  mil  seinem  Bruder  B.  Otto  v.  Munster  behufs  Stiflung  tiner 
Familienmemorie  einen  Zehnten  aus  Horst  an  Kl,  Rendering.     Wolbeck  1258  Juli  18. 
Gedr.  UB.  Ill,  635.  Reg.  Lipp.  Regg.  II,  17  Nr.  490. 

751. 

Dem  Graf  en  Gottschalk  von  Pyrmont  und  seinen  Sdhnen  Gottschalk  und  Hermann  resigniren  die 
Bruder  von  Bruninghausen  den  Zehnten  dreier  Hufen  in  Eydingehusen;  die  Graf  en  Gottschalk 
und  Hermann  von  Pyrmont  resigniren  denselben  dem  Bischof  Widukind  von  Minden.     Neustadt 

1258  Jtdi  23  und  Lugde  1258  Juli  30. 
Gedr.  Hodenberg,  Calenb.  UB.  I,  35  und  36.     Ueber  Eydingehusen  vgl.  daselbst  S.  2  Arm.  1. 


Digitized  by 


Google 


1258  405 

752. 

Burger  in  Geismar  verkaufen  dem  Kl.  Hardehausen  Hire  Gtiter  in  Klein-Englis.  1258  Jvii. 
Ego  Conradus  et  Gertrudis  uxor  mea,  cives  oppidi  Fritslariensis,  universis  hoc  scriptuni  auditdris 
salutem  in  Domino.  Notum  esse  volumus  tam  presentibus  quam  futuris,  quod  nos  et  liberi  nostri 
Wilhelmus  et  Hildeburgis  uno  animo  et  pari  consensu  vendidimus  abbati  et  conventui  monasterii  in 
Herswithehusen,  Cisterciensis  ordinis,  omnia  bona  nostra  in  minori  Engilgis  tam  in  villa  quam  extra 
villam  sita,  videlicet  agros,  domos,  areas,  horrea,  prata,  pascua  cum  ceteris  suis  pertinentiis  pro  viginti 
marcis,  translata  integraliter  proprietate  nostra  sine  exceptione  qualibet  ad  eosdem.  Que  nimirum  bona 
absolute  et  libere  iure  perpetuo  possidenda  iam  presentavimus  memoratis  emptoribus  et  quamdiu  in  hac 
vita  sumus,  warandiam  del  >i  tam  prestamus.  Igiturut,  que  a  nobis  dicta  et  gesta  sunt,  prefato  monasterio 
inconvulsa  permaneant,  presentem  paginam  super  contractu  isto  confectam  conscribi  et  sigillo  civium 
no8trorum  fecimus  consignari.  Acta  sunt  hec  anno  gratie  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  octavo 
mense  Iulio,  coram. testibus  subnotatis:  Gebenone,  Trochtmaro,  Alberto  filio  monetarii,  Conrado  Munin, 
Conrado  domine  Gude,  Hertwico  Pagano,  Godelibo  et  aliis  multis. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  115.     Siegel  vom  Pergamentstrei/en  abgef alien. 

753. 

Das  Paderborner  Bonikapitd  bestatigt  das  Wachszinsigenrecht  einer  Familie.  Paderborn  1258  August  2. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  Amen.  Henricus  Dei  gratia""prepositus ,  Rabodo  decanus, 
Heinricus  thesaurarius  et  capitulum  ecclesie  Paderbornensis  universis  presens  scriptum  visuris  perpetuam 
in  Domino  salutem.  Quia  lubrica  est  mens  hominis  et  ad  oblivionem  facilis,  ea,  que  geruntur  in  tempore, 
ne  labantur  cum  tempore,  scripti  solent  memoria  perhennari.  Noverint  igitur  universi,  quod  quedam 
mulier  Imeka  nomine  habens  mansionem  in  villa  Brucke  ante  Bileuelde,  cum  adhuc  viveret  et  esset 
libere  condicionis,  pro  remedio  anime  sue  et  pro  commodo  temporali  dedit  se  una  cum  filiis  et1)  filiabus 
suis  iure  cerocensuali  super  altare  sancti  Liborii  Paderbornensis,  ita  quod,  quicumque  eorum  esset  maior 
natu,  daret  annuatim  in  festo  Liborii  super  altare  ipsius  fundum  cere  vel  duos  denarios,  et  quicumque 
eorum  moreretur  et  esset  silfmundig,  daret  meliorem  vestem  super  predictum  altare,  et  sibi  ad  invicem 
in  hereditate  succederent.  Hec  sunt  nomina  filiorum:  Thederat  mortuus,  Alfart  extra  provinciam,  Iohan 
conversus  Campi  sancte  Marie,  Hemminc  in  indagine  moratur  Stenhagen;  filie  vero  predicte  Emeken: 
Windelgart,  Methelt,  Gerburg  mortua,  Ida  mortua.  Predicta  Windelgart  habet  maritum  Bileuelde, 
Leuoldum  nomine,  qui  habent  filios  et  filias.  Hec  sunt  nomina  filiorum:  Gerlag,  qui  moratur  Limego 
et  habet  filiam  Gerhardi  de  Orlinghusen,  Leuolt  et  Echart,  qui  morantur  Bileuelde.  Filie  vero: 
Megthelt,  maritus  eius,  Geselbrach  Bileuelde;  altera  filia  Windelgart  mortua  et  habet  filium  dictum 
Brun.  Item  Megthelt  filia  predicte  Emeken  habet  pueros  Helmigart,  Regenwise,  qui  morantur  in 
molendino  Vmlo.  Pueri:  Regenwise,  Herman,  Heinric,  Giselbrahc,  Meinhart,  Iohan,  Alheit  et  Mechtilt. 
Item  filia  Emeken  Ida  nomine  habet  pueros  Thideric  et  Gertrut  in  opido  Bileuelde.  Item  Gerburg  filia 
predicte  Emeken  habet  filiam  Kristinam  in  opido  Bileuelde.  Cum  autem  predicta  progenies  Emeken 
ius  cerocensuale,  sicut  prescriptum  est,  super  altare  sancti  Liborii  recongnoscant,  et  casu  inopinato  ex 
incendio  fulguris,  quod  Bileuelde  olim  contigit,  conditionis  sue  perdiderint  privilegium,  nos  precibus 
eorum  annuentes  presens  scriptum  sigillo  capituli  nostri  duximus  roborandum  eorum  privilegium  inno- 
vando.     Datum  Paderborne  anno  Domino  M°.C°C.  quinquagesimo  octavo,  II°II.  Nonas  Augusti. 

*)  filiis  et  wiederholt  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn,  Nr.  213.     Brucke  wahrscheinlich  Bauerschaft  Brok  im 

Amte  Brackwede  bei  Bielefeld.  Ueber  dltere  Erwahnung  Bielefelds  als  oppidum  vgl.  UB.  Ill,  S.  90. 


W«8tt  Urk.-Buch  IV. 


52 


Digitized  by 


Google 


406  1258 

754 

Propst  JBerthold  von  Hofgeismar,  Dekan  von  St.  Peter  in  Mainz,  iiberl&sst  dem  Kl.  Hardehausen 
ein  Drittel  des  Zehnten  vom  Sudberg  bei  Hofgeismar.     Mainz  1258  August  2. 
Ber(toldu8)  Dei  gratia  propositus  Gesmariensis   et  decanus   sancti  Petri   in  Maguntia  viro  religioso 
G(erhardo)   abbati  et   conventui  in  Herswithehusen   oraciones  in  Christo   devotas  cum    promptitudine1) 
obsequendi.     Gum  religiosorum  peticionibus  porrectis   devote   ac   humiliter  sit  pie   in   summo  pontifice 
annuendum,  ut  ipsarum  meritis  exauditores  earundem  post  presens  ergastulum  in  sinu  Abrahe   penitus 
sollocentur,  nos  vestrarum   precum  interventu  nobis  oblato  tam  suppliciter 2)  volentes  ex  affectu   cordis 
intimo  inclinari,  tertiam  partem  decime  in  Suthberg  iuxta  Gesmariam  nobis  racione  prepositure  nostre 
ibidem  actenus  pertinentem,  nunc  autem  vacantem,   vobis  et  monasterio  vestro  offerimus  perpetuo  pos- 
sidendam.      Et   hoc    appensione    sigilli    nostri   firmiter    protestamur.       Actum    Maguntie    anno    Domini 
M°.C0C.L0VIII0.,  mense  Augusto,  in  crastino  beati  Petri. 
J)  propmtitudine  Or.     *)  supliciter  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.- A.  Minster,  Kl.  HardeJiausen  Nr.  117.  Siegel  vom  Pergamentstreifen  abge fallen.   Die  Bestd- 
tigung  der  Kanoniker  unten  Nr.  759.  Vgl.  oben  Nr.  527.  Sutberg  war  eine  FlurabtheUtmg  bei  Geismar. 

755. 

BeUegung  eines  Besitzstreites  zuuischen  Bitter  Berthold  von  Calden  und    Kl.  Hardehausen. 

Hofgeismar  1258  August  11. 
Theodericus  Dei  gratia  plebanus  et  viceprepositus  in  Geysmaria,  Hermannus  scul(t)hetus  et  consules 
oppidi  eiusdem  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem  eternam.  Notum  sit  omnibus,  quod  post 
decessum  Alberti  militis  de  Calden,  Bertholdus  miles  frater  eius  abbatem  et  conventum  de  Hersuithe- 
husen  impetiit  imponens  eis,  quod  frater  suus  in  ultima  voluntate  positus  aliquantam  pecuniam  et  quas- 
dam  res  alias  sibi  et  Alberto  filio  suo  designasset.  Cui  cum  frater  Gumpertus  et  frater  Iohannes 
cellerarius  et  alii  nuntii  monasterii  ex  parte  abbatis  et  conventus  sui  satisfacere  parati  essent,  prout 
iusticia  dictaret,  quod  nichil  eis  penitus  assignasset,  consilio  amicorum  suorum  tam  Bertholdus  quam 
Albertus  filius  suus  renuntiaverunt  penitus  actioni  pariter  et  cause.  Preterea  predictus  B(ertholdus) 
coram  nobis  publice  recognovit,  quod  nee  ipse  nee  liberi  sui  quicquam  iuris  haberent  in  omnibus,  que 
fratris  sui  defuncti  fuerant,  ex  quo  eis  de  bona  voluntate-  et  gratia  minime  contulisset.  Insuper  pro- 
testatus  est  manifeste,  quod  grata  et  rata  habet  omnia,  quecunque  frater  suus  A(lbertus)  monasterio  et 
fratribus  de  Hersuithehusen  pro  anime  sue  remedio  bona  fecit.  Professus  est  etiam,  sese  velle  turn  pro 
fratris  sui,  turn  pro  Dei  amore  fratres  antedicti  monasterii  pro  suo  posse  in  omnibus  promovere.  Igitur 
ut  ea,  que  dicta  et  gesta  sunt,  de  facili  perversa  improbitate  non  mutentur,  ego  Theodericus  vices 
gerens  prepositi  adhibito  sigillo  civium  presentem  paginam  super  premissis  confectam  duxi  sigilli  mei 
munimine  roborandam.  Data  in  Geysmaria  anno  gratie  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  octavo,  in 
crastino  beati  Laurentii  martyris,  coram  testibus  subnotatis:  Theoderico  filio  Wilhelmi,  Gerhardo  de  Schaten, 
Hildebrando  de  Calden,  sacerdotibus ;  Ernesto  Crigel,  Theoderico  de2).  ..  militibus;  Iohanne  de  Calden, 
Theoderico  de  Wartberg,  Lodewico  filio  Ordonis,  Iohanne  filio  Marchwini  et  aliis  multis. 
*)  fratri  Or.  *)  Name  abgerissen. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Bardehausen  Nr.  118.     Beide  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  ab. 

756. 

Bischof  lohann  von  HUdesheim  an  die  Abtissin  Ida  von  Her  ford.     Poppenburg  1258  Septbr.  5  (?). 
Iohannes    Dei    gratia  Hildensemensis   episcopus  honorabili  domini  sue   Ide    Hervordensis    ecclesie 
abbatisse  in  devotis  orationibus   sinceram  in  Domino   caritatem.  .  .  .    Datum  Poppenburg  anno  Domini 
M^C^XVIII0.,  Nonis1)  Septembris  pontificatus  nostri  anno  primo. 
J)  nono  Abschrift. 
Aus  Msc.  Vlly  3301  pag.  99  im  Kgl.  St.- A.  Munster  aits  der  Storchschen  Sammlung  saec.  XVIII  mil 
Bemerkung,  dass  Authentzcum  vorhanden  gewesen. 


Digitized  by 


Google 


1258  407 

757. 

Abt  Heinrich  von  Hersfeld  und  Fulda  bekundet,  doss  Gerold  und  Iohann  von  CcMen  ihre  GiUer 

in  Hadebrachteshusen  an  Kl  Hardehausen  verkauft  haben  vorbehaltlich  einer  Rente  von  15  Denare 

fur  die  Pfarrei  von  Frohnhausen  (?).    Zeugen:  Konrad,  Fropst  von  St.  Johann  bei  Hersfeld,  Berthold, 

Propst  von  St.  Michael,  Gerlach,  Propst  von  Marienberg  bei  Fulda.    Fulda  1258  September  15. 

So  Hardehauser  Repertorium  im  Kgl.  St.- A.  Munster  aus  Msc.  VII,  4509c  p.  6.   Vgl.  zu  diesem  Reg. 

Nr.  760.  von  1258  Oktober  9. 

758. 
Edelherr  Bernhard  zur  Lippe  und  Gemahlin  Sophia  treffen  mit  Bathmannern  und  Konvent  des 
Klosters  in  IAppstadt  Verordnungen  iiber  die  Khstereinkunfte.  Kl.  Lippstadt  1358  Septbr.  20. 
Bernhardus  maior  vir  nobilis  dorninus  de  Lippia  et  uxor  ipsius  illustris  domina  Sophia,  consules 
«iusdem  oppidi  atque  conventus  sancte  Marie  in  oppido  Lipp(ensi)  omnibus  presentis  pagine  inspectoribus 
salutem  in  omnium  salutis  auctore.  Queniam  omnium  habere  mem  or i am  non  est  humanitatis  sed  dig- 
nitatis, que  geruntur  in  tempore,  ne  labantur  cum  tempore,  scrip tis  et  memoriis  ea  solent  perhennari. 
Ad  noticiam  tarn  presentium  quam  futurorum  desideramus  pervenire,  quod  nos  unanimi  consensu  sta- 
tuimus  et  ordinavimus,  ut  annona  pensionaria,  que  ad  claustrum  beate  Marie  in  Lippia  videbitur  pertinere, 
Tiro  fideli  et  circumspecto ,  in  quern  convenerimus  vel  cui  commiserimus ,  integraliter  presentetur  ad 
sustentationem  competentem  tarn  prepositi  et  sacerdotum  quam  dominarum  convenienter  per  circulum 
anni  exponendam.  Denarios  vero  pratorum  et  ortorum  sive  de  aliqua  pensione  emef-gentes  in  subsidium 
dominarum  ad  lacticinia  sive  in  caseis  vel  butiro  statuimus  convertendos.  Necessaria  de  horreo  curie 
ad  necessitatem  claustri  ordinavimus  exponencia.  Gibaria,  que  offerentur  ad  ecclesiam  beate  Marie  in 
foro,  media  pars  prebendarum  preposito  et  suis  cedet  sacerdotibus,  reliqua  vero  pars  dominabus  in 
claustro  sepe  nominatis.  De  oblationibus  dicte  ecclesie  in  foro  argenteis  prepositus,  quicumque  fuerit, 
ruinas  domorum  et  destructiones  sepium  vel  curie  suis  propriis  expensis  sufficienter  reparabit.  Ecclesia 
vero  claustralis  cum  omnibus  proventibus  suis  dictis  dominabus  serviat  excepta  secunda  missa,  que  ad 
subsidium  structure  eiusdem  ecclesie  conferetur.  In  festivitatibus  dominice  nativitatis,  resurrectionis, 
pentecostes  et  matris  misericordiarum  prepositus  dictis  dominabus  servicia  delicatissima  ministrabit. 
Statuimus  etiam  ac  ordinavimus,  ut  omni  annorum  circulo  revoluto  tempore  debito  tarn  vivorum  quam 
mortuorum  progeniei  dominii  Lipp(ensis)  memoria  sollempniter  peragatur.  Ut  autem  huius  ordinationis 
firmitas  inviolabiliter  observetur,  presentem  paginam  sigillorum  nostrorum  appensione  duximus  muniendam. 
Acta  spnt  hec  in  claustro  Lippie  anno  Domini  M°.C°C.  quinquagesimo  octavo,  in  vigilia  Mathei  apostoli 
et  evangeliste,  presente  domino  nostro  B(ernhardo)  de  Lippia  et  domina  nostra  comitissa  de  Rauensberg, 
domino  L.  camerario,  domino  H.  preposito,  domino  L.  sacerdote,  domino  Iohanni  militi  dicto  de  Lippia, 
consulibus  Lipp(ensibus)  et  aliis  quam  pluribus,  qui  huius  ordinationis  decreto  affuerunt. 

Or.  im  Fur8tl.  Lipp.  Arch,  zu  Detmold.  An  Pergamentstreifen  das  Siegel  Bernhardt  (Abb.  Ghrupeny 
Origg.  Germ.  3,  224,  das  kleinere  Reitersiegel),  Sophiens  (Abb.  Lipp.  Regg.  1,  Nr.  14),  des  Klosters 
und  der  Stadt,  in  verschieden  grossen  Bmchstucken.  Reg.  Lipp.  Regg.  1,  206  Nr.  299.  Daselbst 
in  den  Zeugennamen  A.  statt  L. 

759. 

Kanoniker  von  Hofgeismar  heissen  eine  Schenkung  ihres  Propstes  an  Kl.  Hardehausen  gut. 

Hofgeismar  1258  September  21. 

Gerhardus  et  Theodericus,  Conradus  etCono,  canonici  ecclesie  Gesmariensis ,  universis  hoc  scriptum 

audituris  salutem  in  Domino.     Presenti  scrip  to  pro  testamur,   quod  nos   omnes  pariter  et  singuli  dona- 

tionem,  quam  fecit  dorninus  Bertholdus,    nostre  Gesmariensis  ecclesie  prepositus,  conferendo  monasterio 

in  Hersuithehusen  tertiam  partem  decime  in  Suberg1),  quam  de  manu  ipsius  in  feudo  tenuerat  Albertus 

52* 


Digitized  by 


Google 


408  1258 

miles  de  Calden,  ratam  et  gratam  habentes  approbamus  et  eidem  monasterio  ad  ius  perpetue  proprietatis 
sigillo  nostre  ecclesie   confirmamus.      Datum   in    Gesmaria    anno   gratie  M0.C°C.LVI°IL,    in  die  Matthei 
apostoli  et  evangeliste. 
J)  So  Or. 
Or.  im  Kglm  St.- A.  Munster,  Kl.  Hardehausen,  Nr.119.  Siegel  und  Befestigung  fehlen.    Vgl.  oben  Nr.  754. 

760. 

Geismarer  Geistliche  bekunden,  dass  die  Freien  Gerold  u.  Johann  von  Calden  ihre  Besitzungen  dem 
Kl.  Hardehausen  verkauft  haben.     Hofgeismar  1258  Oktober  9. 
Gerhardus  et  Theodericus    sacerdotes,    Gonradus    dyaconus    et  Conradus    subdiaconus,    confratres 
ecclesie  sancte  Marie  in  Geysmaria,    omnibus    hanc   paginam  inspecturis   in   Domino   saluteni.     Tenore 
presentium  protestamur  notumque  facimus  presentibus  et  futuris,  quod  Geroldus  et  Iohannes  de  Calden, 
homines   libere    conditionis,    cum  consensu    legitimorum   heredum  suorum,   videlicet   Conegundis   uxoris 
Geroldi,  Rudengeri,  Iohannis  et  Geroldi  filiorum,  Helmburgis  et  Bertheidis  filiarum  eiusdem,  Theoderici 
quoque,  Conradi,  Geroldi   et  Conegundis  liberorum  predicti   Iohannis,   integre  vendiderunt  omnia   bona 
sua  iuxta  Hadebrachtishusen  sita  abbati  et  conventui  monasterii  in  Herswithehusen,  Cisterciensis  ordinis, 
Paderbornensis  dyocesis,  pro  novem  marcis  gravium  et  legalium  denariorum  iure  perpetuo  cum  omnibus 
suis  pertinentiis  possidenda,   et  hec   coram  nobis  recognoverunt,   debitam  eis  warandiam  prestantes  et 
deinceps  prestituri.     Ut  igitur  hec  rata  maneant  et  inconvulsa,  nos  ad  instantiam  predictorum  G(eroldi) 
et  Io(hannis)  presentem  paginam  conscribi  et  sigillo  nostre  ecclesie  necnon  sigillo  civitatis  nostre  pro 
habundanti  cautela  et  robore  fecimus  communiri.     Testes  huius  rei  sunt:  Ernestus  Crigel,  Theodericus 
de  Ufile,  Bertoldus  de  Aseykindorp,  Bertholdus  de  Calden,  milites;    Hermannus  scultetus,  Iohannes  de 
Calden,  Henricus  de  Nvinvuere1),  consules  in  Geismaria;  Henricus  Burmester,  Bernhardus  Longus,  Theo- 
dericus de  Hengildirn,  Euerwinus,  rustici  in  Calden  et  alii  quam  plures.     Actum  et  datum  in  Geysmaria 
anno  Domini  M°.C0C.LV1I°I.,  VI°I.  Idus  Octobris. 
J)  So  Or.  statt  Nyennovere. 
Or.    im  Kgl.    St- A.   Munster,    Kl.   Hardehausen    Nr.  120.        Beide    Siegel    vom    Pergamentstreifen 
abgef alien.     Auf  der  Ruekseite  von  Hand  saec.  XIII.  ex.  Harthrath(usen);  im  Hardehauser  Gruter- 
verzeichniss  (oben  Nr.  289  a)  Adebrachteshusen  genannt,  jetzt  Monehehof,  eine  Donidne  bei  Wilhelms- 
thal  NW.  Kassel.     Wahrscheirdich  hat  Hardehausen  zu  den  in  Nr.289a  angefuhrten  Besitzungen 
noch  mehr  Hufen  daselbst  erworben  und  mit  jenen  zu  einem  grosseren  Gute  vereinigt^  so  dass  das 
Dorf  sich  aufioste  und  an  Stelle  des  Dorfnamens  der  des  Grubs  trot;  Martin,  Stati^tik  von  Nitder- 
hessen  II,  342  (Spancken).     Vgl.  oben  Nr.  757. 

761. 

Bischof  (Simon)  von  Paderbom  (avunculus  noster  von  den  AussteUern  genannt)  siegelt  mit  und 
ist  erster  Zeuge  in  der  Urk.   der  Grafen  Johann  und  Gerhard  von  Holstein  fur  die  Burger  zu 

Hamburg.     Hamburg  1258  Oktober  10. 
Gedr.  Lappenberg,  Hamb.  UB.  1, 632.     Mediante  Symone  episcopo  de  Paderborne  wurde  am  selben 
Tage  f  reundschaft  zwischen  den  genannten  Grafen  und  Bischof  Johann  von  Lubeck  gestiftet.    Veber 
diese  Aufzekhnung    vgl.   Lub.    UB.  I.  S.  318  f.   Nr.  290.       Heilwigis,  die    Mutter   der   Grafen, 
war  B.  Simons  Schivester. 

762. 

Ein  pdpstticher  Kommissar  beauftragt  den  Paderbarner  Dompropst  (Heinrieh),   den  Abt  (Thimo) 
von  Corvey  zur  Zahlung  einer  mehreren  italxenischen  Bankiers  geschuldeten  Summe  zu  veratdassen. 

1258  Oktober. 
1)  Abbas  ecclesie  s(ancti)  Iacobi  de  Pruino  commissarius  apostolicus  subdelegat  prepositum  ecclesie 
Paderbornensis,  quatenus  sententiam  a  so  latam  in  causa  Iacobi  Gisberti,  Aldebrandi  Brunetti  et  sociorum 


Digitized  by 


Google 


1258  409 

contra   abbatem  et    conventum  Corbeyensem  diocesis    Paderbornensis   exequatur,   nimirum  ut  predictus 
abbas  actoribus  solvat  50  marcas  et  pro  expensis  10  marcas.     De  1258  sub  sigillo. 

So  im  Repertorium  des  Paderbornei*  Kapselarchivs  unter  115,  1;  die  Urkunde  selbst  ist  verloren. 
2)  Extractus  ex  litteris  commissarii  apostolici  de  publica  sententia  contra  abbatem  et  conventum 
Corbeiensem.  Abbas  ecclesie  s.  Iacobi  de  Priminio,  Senonensis  dyocesis,  iudex  seu  executor  a  domino 
papa  deputatus,  dilecto  sibi  in  Christo  viro  venerabili  et  discreto  preposito  ecclesie  Paderbornensis  vel 
eius  vices  gerenti  salutem  in  Domino.  Cum  nos  viros  religiosos  abbatem ,  priorem  et  conventum  monasterii 
Corbeiensis,  Paderbornensis  diocesis,  per  Iohannem  rectorem  ecclesie  de  Vassenbecke  procuratorem  per 
nos  tram  diffinitivam  sententiam  condemnaverimus  etc.    Datum  anno  Domini  M°.C0C.LVII°I.,  mense  Octobris. 

Nach  Lib.   Var.   V.  joh  11.      Wahrscheinlich  Jidngen  die  Schulden  des  Corveyer  Abts   mit  seiner  Kon- 
firmaticn  im  Jahre  1255  zusammen;  vgL  Nr.  613.     Die  Kaufleute  sind  wohl  Florentiner. 

763. 

Die  Bathmdnner  von  Marsberg  urkunden  fiber  den  Eriverb  mehrerer  Hufen  in  Esbike  dutch 

Kl  Bredelar.  1258  Dezember  5. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Universis  Christi  fidelibus  hoc  scriptum  inspecturis  consules 
Montis  Martis  rectum  sapere  et  veritati  inherere.  Sicut  merito  laudatur,  qui  circa  commissum  sib 
extitit  fidelis  et  augmentavit,  ita  et  digne  culpatur,  qui  creditum  sibi  non  adauxit  set  minoravit.  Notum 
sit  igitur  tarn  presentibus  quam  posteris,  quod,  cum  Gerlacus  senior  congnomento  Dikeber  villicationem 
bonorum  in  Esbike  ab  ecclesia  sanctorum  Petri  et  Andree  in  Paderburne  villicationis  iure  teneret,  duos 
mansos  eidem  villicationi  pertinentes  distrahens  unum  Lodewico  militi  dicto  de  Esbike,  alterum  Regen- 
hardo  de  Glindeger  hominii  iure  porrexit,  ita  tamen,  ut  de  quolibet  manso  fertonem  perciperet  annuatim. 
Annis  vero  aliquibus  transactis  eandem  villicationem  cum  omnibus  pertinentiis  suis  abbas  et  conventus 
monasterii  in  Bredelar,  ordinis  Cysterciensis,  a  Gerlaco  iuniore-et  Elgero  et  Bernardo  clerico,  fratribus 
iam  dicti  Gerlaci  filiis,  pro  quadam  sunima  compararunt  predicte  ecclesie  permissione.  Postea  Alexander 
prefati  monasterii  abbas  et  conventus,  licet  detentores  eorundem  mansorum  impetere  possent  et  gravare, 
utpote  pro  violenta  detentione,  bono  tameu  pacis  et  concordie  potius  intendere  quam  litem  suscitare  cu- 
pientes,  alterum  de  distractis  mansis  a  Theoderico  de  Dodinchusen,  qui  tunc  temporis  ilium  ad  pensio- 
nem  trium  solidorum  tenebat,  mediantibus  honestis  viris  Hermanno  plebano  in  Esbike,  Adam  milite  de 
Aspe,  Lodewico  de  Lethe,  Ludolfo  de  Capella,  Conrado  de  Yburg  magistro  consulum,  Theoderico  Cnosh, 
datis  sibi  XII  marcis  legalis  monete,  redemerunt  cum  omnibus  pertinentiis  suis.  Deinde  idem  Theodericus 
eundem  mansum  in  manus  abbatis  claustri  iam  dicti  publice  resignavit  ipsumque  et  fratres  suos  in 
possessionem  bonorum  eiusdem  mansi  introduxit  et  tarn  idem  Th(eodericus)  et  uxor  et  mater  quam 
Hildegundis  filia  patrui  sui  omni  iuri  suo,  quod  in  eodem  manso  videbantur  habere,  sollempniter  coram 
nobis  et  tota  parrochia  ville  in  Esbike  renuntiaverunt.  Prefate  Hildegundi,  quia  ius  hereditarium  in 
eodem  etiam  manso  sibi  usurpabat,  de  predictis  XII  marcis,  ut  iuri  suo  cederet,  due  marce  sunt  persolute* 
Quapropter  ut  huius  emptionis  contractus  firmus  in  evum  permaneat  et  inconvulsus,  presentem  paginam 
ob  maiorem  firmitudinem  sigilli  nostri  impressione  rogatu  utriusque  partis  fecimus  roborari.  Acta  sunt 
hec  anno  gratie  M°.C°C.L0  octavo,  indictione  II.,  Nonis  Decembris.  Huius  (rei)1)  testes  sunt:  Garlacus 
Dikeber  iunior  et  Elgerus  fratres,  Hermannus  Tregel  et  filius  suus  Constantinus,  Hermannus  Constantini 
Alius,  Albertus  de  Mulenhusen,  Heinricus  de  Odenhusen,  Heinricus  de  Capella,  Bertoldus  iudex,  Godefridus 
de  Eleren,  Bertoldus  de  Huxoria  et  Helmwicus  fratres,  Wigandus  et  Wideroldus  fratres,  Hermannus  de 
Flessenger  et  consules  omnes.  In  Esbike:  Erpo,  Luthardus  villicus  et  filii  sui  Gothwinus,  Iohannes  et 
Ludolfus,  Heinricus  Houeth,  Arnoldus  et  Godefridus,  fratres,  Arno(l)dus  Ruleder,  Conradus  carpentariua 
et  parrochiales  ibidem  omnes  tarn  iuvenes  quam  senes  et  alii  quam  plures. 
')  rei  fehlt  Or. 


Digitized  by 


Google 


410  1253 

Or.  im  KgL  St.-A.  Mumter,  KL  Bredelar  Nr.  63.    An  geflocktenen  grunweissrothen  Leinenfdden  Siegel 
der  Stadt  Marsberg.     VgL  oben  Nr.  519  f. 

764. 

Die  Bruder  von  Holzheim  verkaufen  zwei  Eigenhorige  dem  KL  Hardehausen.    1258  Dezember  20. 

Widekindus,  Conradus  et  Vnargus  fratres  de  Holzheim  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem 
eternam.  Presenti  scripto  pro  testamur,  quod  Degenhardum  et  Gristinam  uxorem  eius,  homines  nostros, 
pari  consensu  vendidimus  abbati  et  conventui  monasterii  in  Herswithehusen  et  ius  proprietatis,  quod 
nobis  in  eisdem  competebat,  transtulimus  integraliter  ad  eosdem,  ut  ex  hoc  nunc  et  in  omne  tempos 
reliquum  a  nobis  manu  missi  sint  abbatis  et  sui  conventus  servicio  mancipati.  Quod  factum  nostrum, 
ut  inconvulsum  permaneat,  ego  Widekindus  cum  fratribus  meis  presentem  paginam  feci  conscribi  et 
sigilli  mei  munimine  roborari.  Verum  fratres  mei,  quia  sigilla  propria  non  habent,  meo  contenti  sunt. 
Insuper  ad  maiorem  noticiam  gestorum  sigillum  civium  de  Homberg  duximus  apponendum.  Testes  sunt: 
Thetmarus  plebanus  de  Homberg,  Lodewicus  advocatus,  Everhardus,  Conradus  et  Wideroldus,  qui  vocantur 
Holzsadele,  Euerhardus  quondam  sculthetus  et  Wigandus  filius  eius,  Bentwicus  de  Borken  et  alii  quam 
plures.     Acta  sunt  hec  anno  gratie  M°.C0C.LVII°I.,  in  vigilia  Thome  apostoli. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Munster}  KL  Hardehausen  Nr.  121.       Beide   Siegel  und  Befestigtmgen  ecus  den 
Einschnitten  fort. 

765. 

Abt  Thimo  von  Corvey  gestattet  zwei  Ministerialen,  Zehnten  zu  Honsckeid  und  Benten  in  Goddelsheim 
vom  Kl.  Schaken  gegen  Giiter  zu  Badern  einzutauschen.     1258. 
Thymo  Dei  gratia  Corbeyensis  abbas  omnibus  presencium  tenorem  inspecturis  salutem  in  Domino. 
Notum  esse    cupimus  tarn  posteris    quam  presentibu6  universis,   quod  dominus  Bernhardus  de  Dalwich 
cum   consensu  heredum    suorum  quartam   partem  decime  in    Hohensceth  et,  quicquid    iuris    in    eadem 
habere  videbatur,    preposito    et    conventui   sanctimonialium   in  Scaken  liberam  resignavit  et  liberaliter 
reliquit  quiete  perpetuo  perfruendam;  item  quod  dominus  Fredericus  de  Horhusen  III  solidos  et  III  de- 
narios,  quos  de  bonis   in  Gotloveshen  sitis  annuali  pensione  percepit,  preposito  et  conventui  iam  dictis 
resignavit,    iidem  ministeriales    nostri    prescriptis    possessionibus    et   perfruitionibus    suis    in   restaurum 
resignationis  in  Rotheren  a  preposito   et  conventu1)  facte  in  nostra  presentia  penitus  renuntiantes.    Ne 
quis  autem  ausu  temerario  prescriptos  contractus  valeat  irritare,   presentem  paginam  in  testimonium  ad 
evidentiam    pleniorem    conscribi    fecimus    et   sigilli    nostri    appensione   roborari.      Datum    anno  Domini 
M°.C°C.  quinquagesimo  octavo. 
l)  Or,  conventui. 
Or.  im  Furstl.    Wald.  Arch,  zu  AroUen.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgefaUen. 

766. 

Abt  Thimo  von  Corvey  genehmigt  die  Besignation  einer  Hufe  zu  SpaUersleben  an  KL  Groningen. 

Corvey  1258. 
Thimmo  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas.  Notum  sit  presentibus  et  ad  noticiam  future  perveniat 
etatis,  quod  comes  Siffridus  de  Blankenburg  per  litteram  patentem  sigillo  suo  roboratam  advocatiam, 
quam  tenebat  de  ecclesia  nostra  super  manso  in  Spalersleue  ecclesie  in  Groningen  pertinente,  liberum 
nobis  accedente  consensu  heredum  suorum  resignavit.  Quern  nos  ad  petitionem  prepositi,  prions  et 
aliorum  confratrum  nostrorum  predicte  ecclesie  et  eorum  successoribus  ab  omni  iure  advocatie  liberum 
dimisimus,  et  hoc  per  presentem  paginam  sigillo  nostro  roboratam  protestamur.  Datum  Gorbeye  anno 
Domini  M°.C°C.  quinquagesimo  octavo,  prelacionis  nostre  anno  quarto. 

Or.  im  KgL  $t.-A.  Magdeburg,  Groningen.  Nr.  7.    Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgefaUen.   Die  Urk. 
muss  in  den  letzten  Wochen  des  Jahres  1258  ausgestellt  sein;  vgl.  Nr.  613. 


Digitized  by 


Google 


1258  411 

767. 

Abt  Alexander  von  Bredelar  uberlasst  einen  Platz  in  Marsberg.  1258. 
Frater  Alexander)  dictus  abbas  in  Bredelare  et  conventus  ibidem  dilecte  in  Christo  domine 
Mechilde1)  monetarie  in  Monte  Martis  salutem  et  sincerum  dilectorum  affectum.  Secundum  formam 
peticionis*)  vestre  concedimus  vobis  locum  in  domo  nostra  in  Monte  Martis,  quam  diu  vobis  placuerit,  ubi 
recondatur  annona  decime  in  Dorler  annuatim.  Et  non  solum  in  hoc  sed  et  in  omnibus,  que  ad  vestram 
salutem  et  honorem  spectant,  videre  paratos  nos  semper  invenietis,  quia  benivole  aput  nos  meruistis. 
Et  ut  hec  peticio  vestra  rata  in  evum  permaneat,  presenti  scrip  to  sigillo  nostro  munito  roboramus.8) 
Anno  M°.C*C.LVII<>L 

*)  So  Abschr.     *)  pocionis  Abschr.      f)  So  inkorrekt  die  Abschr. 
Nach  Abschr.  XV.  Jahrh.  auf  Papier  im  Furstl.   Wald.  Arch,  zu  Arolsen.     Auf  der  Ruckseite  steht: 
missiva  abbatis  de  Bredelere  ad  monialem  Aroldessen. 

768. 
Die  Graf  en  Hermann  u.  Qottschalh  v.  Pyrmont  verzichten  auf  eine  Hufe  in  AUersheim.  Hoxter  1258. 
Hermannus   comes    de  Perremunt    ex   consensu  fratris   Godescalci   renuntiat  iuri   in  mansum   ad 
Ellersen.     Datum  Huxariae.     Testes:    comes  Ludewicus   de  Eberstein,  [Ludolfus  de  Dasle,   Hermannus 
Nove  Ecclesie  scholasticus  1258. 

So  Harenberg,  Hist.  Gandersh.  p.  1711.  Graf  Ludicig  von  Everstein  verkauft  diese  von  den  Er ben  des 
Gerbodo  erworbene  Hufe  mit  Zustinvrrmng  seiner  Frau  Adelheid  an  Kl.  Amelunxbom.  Mitsiegler  sein 
Bruder  Otto  u.  GrafLudolf  v.  Dassel.  1258.     Daselbst  p.  1699.   Reg.  SpUcker,  Everstein  Nr.  112. 

769. 

Vofft  Ludwig  v.  Homberg  verkauft  seinen  Wald  an  Kl.  Hardehausen.     Homberg  1258. 

Lodewicus  advocatus  de  Homberg  et  Conegundis  uxor  eius  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem 
in  Domino.  Notum  esse  volumus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  nos  pari  consensu  silvam  nostram 
in  monte  Hundesburch  et  circa  montem  eundem  sitam,  que  Wolfhelmischere  nuncupatur,  abbati  et  con* 
ventui  in  Herswithehusen  vendidimus  integraliter  pro  sex  marcis  absolute  et  libere  iure  perpetuo  possi- 
dendam,  translata  proprietate  nostra  et  dominio  ad  eosdem.  Verum  pro  minori  precio,  quam  valeat, 
decreyimus  illam  predicto  monasterio  dare,  quia  cum  temporali  emolument o  remuneracionem  eternam 
ab  omnipotente  Domino  volumus  expectare.  Igitur  ut  nostra  vendicio  prefatis  abbati  et  conventui  in 
Herswithehusen  in  perpetuum  inconvulsa  permaneat,  ego  Lodewicus  hanc  paginam  super  ea  confectam 
feci  conscribi  et  sigilli  mei  munimine  roborari.  Testes  huius  nostri  facti  sunt:  Widekindus  de  Holceheim, 
Euerhardus,  Conradus  et  Wideroldus  fratres  Holzsadele  et  alii  plures.  Acta  sunt  hec  in  Homberg  anno 
Domini  M°.C°C.L°VII0I. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Minster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  107.  Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgefallen* 
Ruckschrift  saec.  XIII.  ea.  de  rubo  in  Engelgis. 

770. 

Heinrich  v.  TJrf  iibertragt  drei  ihm  aufgelussene  Acker  bei  Klein-Englis  an  Kl.  Hardehausen. 

Iesberg  1258. 
Heinricus  de  Urfa  omnibus  hoc  scriptum  audituris  salutem  in  Domino.  Notum  sit  tarn  presentibus 
quam  futuris,  quod,  Conrado  filio  Tammonis  cive  Fritslariensi  et  Gertrude  uxore  eius  tria  iugera  in 
campo  et  duas  areas,  in  villa  scilicet  minori  Engilgis  sitas,  quas  de  manu  mea  in  feodo  tenuerunt,  ex 
consensu  meo  vendentibus,  ego  et  Heinricus  filius  fratris  mei  proprietatem  eorundem  monasterio  in 
Herswithehusen  contulimus  absolute  et  libere  in  perpetuum  possidendam.     Acta  sunt  hec  extra  portam. 


Digitized  by 


Google 


412  1258 

castri  Iagesberg  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  octavo-,  presentibus  fratre  Iohanne 
cellerario  de  Herswithehusen ,  fratre  Timmone  converso  ibidem  et  domino  Ortwino  milite  de  Linsingen 
at  sigilli  mei  munimine  roborata. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  KL  Ilardehausen  Nr.  109.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  verloren. 

771. 

Graf  Widukind  von  Schwalenberg  verziektet  auf  seine  leknsherrlichen  Bechte  an  vom  KL  Falken- 
hagen  angekaufte  Guter  und  iibergiebt  me  demselben.     (Ohne  Jahr,  urn  1358.) 

Widekindus  Dei  gratia  comes  de  Sualenberch  Christi  fidelibus  hoc  scriptum  videntibus  salutem  in 
salutis  auctore,  qui  est  Christus.  Certiora  sunt  et  minori  possunt  perturbari  calumpnia,  si  vigorem 
trahunt  a  testimonio  litterarum.  Inde  est,  quod  ad  notitiam  pervenire  volumus  fidelium  tarn  futurorum 
quam  presentium,  quod  ecclesia  et  conventus  sanctimonialium  in  monte  sancte  Marie  de  ordine  Cister- 
ciense,  Paderbornensis  diocesis,  bona  sita  in  Zabbenhusen,  que  a  nobis  tenuerunt  Geroldus  dictus 
Dodenbroke  et  Koningundis  uxor1)  sua  emendo  ab  ipsis  pro  viginti  quatuor  marcis  comparavit,  cum 
universis  attinenciis,  hominibus,  agris,  pratis,  pascuis  et  silvis  et  hoc  de  voluntate  heredum  suorum  et 
consensu.  Preterea  duos  mansos  a  Wluerammo  filio  domini  Halt  de  Espringe  sitos  in  eadem  villa 
Zabbenhusen  eodem  iure  comparavit.  Nos  igitur  proprietatem  et  quicquid  iuris  habuimus  in  iam  dietds 
fbonis,  nee  non  et  Menzenhagen  cum  suis  attinenciis,  quern  de  consensu  matris  nostre  et  fratrum  nostro- 
rum  pro  anima  patris  nostri  eidem  ecclesie  contulimus,  renunciamus  absolute.  Huius  rei  testes  sunt: 
sacerdotes:  Conradus  de  Stenem,  Willhelmus  de  Somersele,  Lambertus  de  Sualenberch,  Euerhardas  de 
Colrebeke,  Godescalcus  de  Valkenhagen,  milites:  Amelungus  de  Lippa,  Theodericus 2)  de  Ebelinghusen, 
Bertoldus  de  Elmeringhusen,  Eckehardus  de  Barchoue,  Iohannes  de  Alueri6en,  cives  de  Sualenberch: 
Henricus  de  Wicbelethe,  Henricus  Lose,  Rowicus  de  Dudenhusen  et  alii  quam  plures.  Ne  vero  hoc 
actum  aliqua  possit  involvere  ambiguitatis  fallatia,  presentem  paginam  ad  cautelam  sigilli  nostri  mu- 
nimine iussimus  roborari. 

J)  Or.  uxsor.     *)  Theoderricus  Or. 
Or.  im  Besitz  des  Studienfonds  zu  Paderborn,  jetzt  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  KL  FalkenJiagen  Nr.  20. 

An  Pergamentstreifen  in  weissewi   Wachs  das  grosse  runde  Siegel  des  Gvafen  Wittekind  mit  dem 

achtstrahligen  Stem.     VgL  Lipp.  Reg.  I,  208  Nr.  301  (wo  die  Urk  urn  1258,  aber  wahrschein- 

lich  in  das  Jahr  fallend  bezeichnet  ist). 

772. 

Bitter   Widukind  von  Eolzheim  befiehlt  seinem  Bichter  das  KL  Hardehausen   in  den  Besitz  des 

angekauften  Gutes  zu  setzen.  (Ohne  Jahr,  urn  1258.) 
W(idekindus)  miles  de  Holzheim  Theoderico  comiti  suo  in  Holzheim  salutem  et  omne  bonum. 
Mando  tibi  et  precipio,  quatinus  cum  fratre  Humboldo  professo  in  Hegene,  quem  ego  et  fratres  mei 
Conradus  et  Vnargus  ad  hoc  transmittimus ,  cellerarium  de  Herswithehusen  et  fratres,  qui  secum  sunt, 
ex  parte  conventus  sui  mittas  in  possessionem  bonorum,  que  nos  pari  consensu  eisdem  vendidimus  et 
denuncies  publice  omnibus,  qui  in  villa  sunt,  prout  ius  exigit,  quod  nos  venditis  sex  mansis  recessimus 
penitus  a  nostra  possessione  et  proprietate  et  illam  transtulimus  ad  abbatem  et  conventum  de  Hers- 
withehusen cum  omnibus,  que  ad  illos  dinoscuntur  veraciter  pertinere. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  KL  Hardehausen  Nr.  108,  Siegel  vom  Pergamentstreifen  verloren.  Dan 
tirung  nach  Massgabe  der  Urk.  von  1258  Juli  7,  oben  Nr.  748.  Gedr.  Wigana\  Archiv  I,  2 
S.  69  mit  Erlduterung. 


Digitized  by 


Google 


1256  413 

773. 

Johann  u.  GottschaUc  v.  Padberg  verzichten  zu  Gunsten  des  Kl  Kappel  auf  atte  Anspruche  an  eine 

Hufe  in  Westernkotten  (Cothen).     Unter  den  Zeugen  Berthold  v.  Buren.    1258  (1259)  Januar  16. 

Reg.  Lipp.  Regg.  I,  305  Nr.  295.     Hier  ist   Kolner  Datirung  angenonvmen,    da  wegen  der  meisten 

kdlm8ch-westfdli&cheny    besonders    Soester   Zeugen    die    Ausstellung    wahrschetnlich   im    kolni&chen 

Westfalen  geschah,     Zu  Cothen  vgl.  Lipp.  Regg.  II  S.  7. 

774 

Graf  GottschaUc  von  Pyrmont  verkauft  dem  Kl.  Marienmiinster  zwei  H&user  zu  EUbrexen  (Born) 

und  vier  vogteifreie  Hufen  dasdbst.     1259  Januar  21. 

Quicquid1)  sincera  fide  promittitur,  dispositio  roborare  debet  solemni  titulo  litterarum.     Nos  ergo 

Godescalcus  Dei  gratia  comes  in  Perremont2)  notum  esse  volumus  omnibus  in  Christo  credentibus,  quod 

nos  cum   consensu  uxoris   nostre  et  heredum   nostrorum,    scilicet  Godescalci,   Hermanni  et  Hildeboldi, 

ecclesie  in  monasterio  sancte  Marie  apud  Swalenberg  proprietatem  duarum  domorum,  quas  in  Elbrach- 

tessen3)  possedimus,  cum  omni  proventu  tarn  in  silvis  quam  pascuis  vel  piscationibus  et  quatuor  mansis, 

predictis  domibus  pertinentibus,    simul   cum  advocatia,  que  nostra  fuit,  libere  hec  omnia  predicta  pos- 

sidenda  vendidimus.     Testes  autem  huius  facti4)  sunt:  dominus  Wilhelmus $)  plebanus  in  Lugethe,  dominus 

Iohannes  prepositus  in  Valkenhagen6);   de  militibus:   Henricus7)  de  Abbenhosen,  Ernestus  de  Borchoue, 

Iohannes   et  Ernestus   sui  filii,    quibus  et  ipsa  pecunia  pro   parte   data  fuit,    Bernhardus  de   Ottersen, 

Arnoldus  de  Ottersen,    Bertoldus   de  Araerinchosen8),   Iohannes  de  Valebroke,    Arnoldus  de  Almeworde, 

Eckehardus9)   de  Barchoue10),    Arnoldus   Crane11),    Bertramus  de   Bruwen,    Iohannes  de   Ierikessen 12), 

Iohannes  de  Huckenhosen 13),  Iohannes  de  Dale,  Iordanus  de  Aldendorpe14),  et  quam  plures.    Ne  autem  in 

posterum 15)  nostri  facti  dubium  oriatur,  presentem  paginam  sigilli  nostri  appensione  duximus  esse  roboran- 

dam.    Acta  sunt  hec  anno  gratie  M°.C°C.  quinquagesimo  nono,   in  die  beati  Agnetis  virginis  et  martiris. 

0  Quidquid  D.      «)  Perremunt  C\     ^  Eylbrachtssen  C.      4)  hii  B  m.  C.      5)  Wylhelmus  C.     6)  Valckenhagen  D. 

7)  fehlt  C.      8)  Amerynchusen  C,  Ameringhusen  D.      9)  Eckhardus  C  u.  D.      ,0)  Borchove  D.      S1)  Krane. 

,a)  Ierckesen  D.     1V)  Huckenhusen  C  u.  D.     u)  Oldendorpe  C  u.  D.    lb)  imposterum  D. 

Nach  Msc.  /,  129  fol.  19  (B)9  J,  131  p.  42  (C)  und  VII,  4512  p.  36  (D)  im  Kgl  St.-A.  Minster. 

Reg.  Lipp.  Regg.  /,  208  Nr.  302,  II  S.  J.  und  Ztschr.  XL  VI,  2,  160;  darnach  hat  Kopiar  in 

Detmold  statt  Bertoldus  de  Amerinchosen:  B.  de  Elmerinchusen. 

775. 

Dietrich   Wolf  von  Gudensberg  verkauft  semen  Antheil  am  Zehnten  zu  Hdsen  an  Kl.  Arolsen. 

•Bei  Ehoden.  1259  (um  Ianuar  25). 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Omnibus  Christi  fidelibus  presens  scriptum  visuris  Theo- 
dericus  Lupus  de  Gudenburg  salutem.  Quoniam  facta  rerum  temporalium  a  memoriis  facile  labuntur 
hominum,  nisi  incongrue  litterarum  conscriptoribus  commendantur,  innotescat  igitur  tam  futuris  quam 
presentibus,  quod  ego  Theodericus  Lupus  de  Gudenburg  cum  assensu  fratris  mei  Euerhardi  Lupi  et 
8uorum  heredum  consentiente  uxore  mea1)  cum  omnibus  meis  iustis  heredibus  partem  meam  decime  in 
Helsen  cum  omnibus  attinentiis  ecclesie  Aroldensi,  cui  ipsa  decima  pro  situ  contigua  est  et  commoda, 
vendidi  median tibus  quibusdam  viris  disCretis  pro  quadraginta  marcis  legalium  denariorum,  omni  iuri 
nostro  in  iaradicta  decima  habito  sollempniter  renuntiando.  Et  ecclesia  sepedicta  absque  omni  impe- 
pedimento  gaudebit  perpetuali  et  stabili  fruitione  decima  supradicta.  Ne  igitur  predicta  ecclesia  super 
emptionis  huius  legitimo  contractu  quoquomodo  possit  defraudari,  in  signum  habitionis  rati  et  warandie 
presentem  paginam  feci  conscribi  et  sigillo  proprio  roboravi.  Testes  huius  rei  sunt:  Wernerus  nobilis 
de  Gudensberg,  Conradus  Grope  de  Gvdenburg,  Hermannus  de  Schardenberg,  Arnoldus  Magnus  de 
Gudenburg,   Theodericus  de  Medrike,    Heinricus   de  Pessenkusen,    Bodo  de  Horhusen,    Theodericus  de 

WfcBtt  Urk.-Buch  IV.  53 


Digitized  by 


Google 


414  1259 

Horehusen,  Albertus  de  Luterssen,  Albertus  gogravius,  Volpertus  de  Brunhardessen,  Heinricus  et  Hein- 
ricus  sacerdotes  dicti  de  Helsingghen,  Borchardns  de  Rodhen,  Burchardus  de  Benvilthe,  Alexander  de 
Thwiste,*  Borchardus  de  Leghtenvils,  Gonradus  de  Sledhere,  Heinricus  Sartor,  Theodericus  Rufus,  Conradus 
miles  de  Epehe,  Heinricus  de  Metzenhusen,  frater  Bertoldus,  frater2)  Thymmo  et  alii  quam  plures.  Acta 
sunt  anno  Domini  M0.C0C.L0.VII°II.,  in  colle  quodam  iuxta  villain  Rode. 

*)  Unausgefullte  Lucke  fur  den  Namen.    *)  Or.  hat  fratres. 
Or.   im  Furstl.   Wald.   Archiv  zu  Arolsen.     An  Pergamentstreifen  in  gelbem  Wachs  das   Siegel  de* 

Ausstellers  mit  dem  Maueranker.     Unzweifelhaft  hdngt  obiger  Akt  mit  der  Resignation  in  Nr.  Ill 

zusarmnen,  darum  obige  Datirung.      Vgl.  Nr.  693  und  727. 

776. 

Dietrich  und  Everhard  Wolf  von  Gudensberg  bektmden  den  Verkauf  ihres  Zehnten  in  Helsen  on 

Rl.  Arolsen  Bei  Ehoden.  1259  (urn  Januar  25). 
In  nomine  patris  et  filii  et  spiritus  sancti.  Theodericus  Lupus  et  Everhardus  Lupus  fratres  dicti 
de  Gvdenburg  omnibus  hoc  scriptum  visuris  salutem.  Quoniam  super  factis  modernorum  oblivione  super- 
veniente  a  posteris  calumpnia  posset  exoriri,  necessarium  videtur  et  utile,  ut  ea  scriptis,  quorum  recens 
est  memoria,  fideliter  commendentur.  Unde  noverint  universi,  quod  nos  cum  assensu  uxorum  nostrarum 
simul  et  puerorum  omniumque  nostrorum  iustorum  heredum  decimam|nostram  in  Helsen  cum  omnibus 
attinenciis  vendidimus  ecclesie  Aroldensi  pro  septuaginta  quatuor  marcis  legalium  denariorum.  Et  quia 
proprietatis  ipsius  decime  ad  ecclesiam  spectat  Corbeiensem,  cum  ecclesia  Aroldensis  ipsam  proprietatem 
eiusdem  decime  consequi  poterit,  omni  iuri  nostro  in  eadem  decima  habito  sollempniter  renunciando  in 
manus  domini  Corbeiensis,  a  quo  iam  dictam  dec^mam  pheodali  iure  tenemus,  resignabimus  absolute  et 
ecclesia  Aroldensis  absque  omni  impedimento  gaudebit  perpetuali  et  stabili  fruitione  decima  supradicta. 
Ceterum  vero  pro  utilitate  et  ad  cautelam  sepedicte  ecclesie  a  nobis. iam  dictam  decimam  Borchardus 
de  Rodhen,  Alexander  de  Thwiste,  Borchardus  de  Benvilthe,  Heinricus  de  Metzenhusen  medio  tempore 
in  pheodo  receperunt  et  ecclesie  memorate  pro  ducentis  marcis  legalium  denariorum  in  pignore  obliga- 
verunt.  Igitur  ut  hoc  factum  ratum  sit  et  in  posterum  a  nostris  forte  successoribus  non  irritetur,  pre- 
sentem  paginam  nostri  facti  confirmativam  conscribi  fecimus  et  sigillorum  nostrorum  impressione  robo- 
ravimus.  Huius  rei  testes  sunt:  Wernerus  nobilis  de  Gvdensberg,  Conradus  Grope,  Hermannus  de 
Schardenburg,  Arnoldus  Magnus  de  Gvdenbnrg,  Theodericus  de  Mederike,  Heinricus  de  Pessenkusen,  Bodo 
de  Harehusen,  Theodericus  de  Harehusen,  Albertus  gogravius,  Albertus  de  Luterssen,  Volpertus  de 
Brunhardessen ,  Conradus  de  Epehe,  Heinricus  et  Heinricus  sacerdotes  dicti  de  Elsingen  et  alii  quam 
plures.    Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.C0C.L0VII°II.,  in  colle  quodam  iuxta  villain  Rode. 

Or.  im  Futstl.  Wald.  Arch,  zu  Arolsen.     Die  an  Pergamentstreifen  angehdngten'lSiegel  sind  abgefaUen 
und  liegen  bei.     Urk.  von  demselben  Schreiber  wie  vorherg.  Nr.     Vgl.  Nr.  693,  727  und  777 m 

777. 

Dietrich  und  Everhard  Wolf  resigniren  dem  Abt  von  Corvey  ihren  Zehntenantheil  in  Helsen  zu 

Gunsten  des  Rl.  Arolsen.  1259  Januar  25. 
Venerabili  domino  .  .  Corbeiensi  abbati  Theodericus  Lupus,  Everhardus  Lupus  et  uxores  simul 
cum  pueris  paratum  sue  possibilitatis  obsequium.  Cum  nos  partem  nostram  decime  in  Helsen,  quam  de 
manu  vestra  iure  pheodali  tenemus,  cum  omnibus  attinentiis  vendiderimus  ecclesie  Aroldensi,  et  quia 
propter  diversa  vie  pericula  rerum  nostrarum  et  corporum  dispendia  timentes  ad  presentiam  vestri  venire 
personaliter  ausi  non  simus,  omni  iuri  nostro  in  iam  dicta  decima  habito  solempniter  renuntiando  in 
manus  vestras  litteris  nostris  patentibus  libere  resignamus  et  absolute  supplicantes  pro  iam  dicta  ecclesia 
Aroldensi,  ut  proprietatem  supradicte  decime,  que  ecclesie  vestre  pertinet,  consequi  valeat,  benigne  cum 


Digitized  by 


Google 


1259  415 

<effectu  promoveatis.     Igitur  ut  hec  resignatio  firma  sit  et  robore  stabilitatis  munita,  ne  vel  etiam  suc- 

cessorum  nostrorum  subtilitas  immutet,   presentem  paginam  nostri  facti  confirmativam  sigillorum  nostro- 

rum  impre88ione  fecimus  insigniri.    Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.C°C.L0VII0IL,  V°III.  Kalendas  Februarii. 

Or.  im  Furstt.  WcUd.  Arch.  zuArolsen.     An  Pergamentstreifen    die  dreieckigen  Siegel  der  beiden  Aus- 

steUer9  jedes  mit  dem  Maueranker.      VgL  die  beiden  vorherg.  Nrr.  und  693  u.  727. 

ra 

Propst  Johannes  von  Werbe  behundet  AnJcauf  eines  Zehntenanthetts.  FrUzlar  1259  Januar  28. 
Ne  gestarum  rerum  memoria  successu  longevi  temporis  evanescat,  poni  solet  in  ore  testium  et 
scripture  memoria  perennari.  Noverint  igitur  universi  banc  paginam  inspecturi,  quod  ego  Iohannes  pro- 
positus in  Werbe  de  consensu  communi  eiusdem  cenobii  comparavi  octavam  partem  decime  in  Giffelce 
apud  Conradum  de  Giffelce  civem  opidi  Frit(slariensis)  pro  sex  marcis  arg(enti)...  is  denariorum  gravium 
sub  tali  forma,  quod  idem  venditor  prefatum  spacium,  prefatam  decimam  ab  impe  ....  vel  alterius 
veri  prepositi  ecclesie  Fritslariensis  debeat  libertare;  quod  si  non  fecerit,  duo  mansi  in  Giffe(lce)  •  .  . 
comparavit  a  rustico  dicto  Scele,  cedent  prefato  cenobio  ad  restaurum,  quod  super  addita  .  .  .  rit,  sicut 
decreverit,  viri  utriusque '  partibus  equaliter  faventes,  quod  idem  venditor  est  mult  .  .  .  bitatus  cum  suis 
pueris  et  uxore.  Et  ne  talis  venditionis  ordinatio  successu  longi  temporis  calumpniam  paciat(ur)  .  .  . 
sigillo  civitatis  Fritslariensis  et  preterea  sigillo  domini  Henrici  de  Biscopeshusen  fecimus  roborari.  Huius 
vero  emptionis  testes  sunt:  Hartmannus  de  Urfe  canonicus  Frit(slariensis)  et  Hildegerus  vicarius  et 
Iohannes  de  Hildewarhusen ,  Rotmaros,  Gerlacus  Minimus  (?),  Albertus  Monetarii  et  quam  plures  alii. 
Acta  autem  sunt  hec  anno  Domini  M°.C0C°.LIX.  in  Fristlaria  et  in  octava  beati  Agnetis. 

Or.  im  Furstl.  Wald.  Arch,  zu  Arolsen,  durch  Mdusefrass  theilweise  zerstort.  An  Pergamentstreifen: 
1)  das  nur  zur  Hdljte  erhaltene  Siegel  der  Stadt  Fritzlar,  sitzender  Bischof  mit  Stab;  2)  gut- 
erhaltenes  dreieckiges  Siegel  Heinrichs  von  Bischofshausen,  nach  rechts  aufgerichteter  gehrvnter  Lowe- 

779. 

Elekt  Balduin  von   Osfnabruck  uberldsst  die  Nutmiessung  der  dem  KL  Hardehausen  geschenkten 
Hufen  in  Holzheim  Heinrich,  dem  Sohne  seiner  Schwester  und  dessert  Voter,  Ritter  Johann  von 

Paderborn.  Osnabriick  1258  (1259)  Februar  19. 
Baldewinus  Dei  gratia  electus  ecclesie  Osnaburgensis  et  capitulum  ibidem  universis  hoc  scriptum 
audituris  salutem  in  Domino-  Notum  facimus  universis,  quod  nos  electus  usufructum  bonorum  in  Holz- 
heym,  videlicet  sex  mansos,  quos  comparavimus  monasterio  in  Hersethehusen  ad  proprietatem  perpetuam 
pro  remedio  anime  nostre,  assignavimus  Hinrico  filio  sororis  nostre,  canonico  maioris  ecclesie  nostre,  et 
Iohauni  militi,  patri  suo  dicto  de  Paderburne,  temporibus  vite  ipsorum,  et  hoc  de  bona  voluntate  et 
consensu  abbatis  et  conventus  monasterii  supradicti,  hoc  adiecto,  quod,  si  per  incendia  vel  rapinas  vel 
alios  contrarios  eventus  ipsa  bona  yastata  fuerint,  non  cedet  in  dampnum  monasterii  nee  predicti 
Hinricus  et  pater  suus  restaurum  talis  dampni  a  monasterio  poterunt  extorquere.  Item  post  obitum 
predictorum  dicta  bona  ad  prefatum  monasterium  absolute  et  libere  revertentur.  Item  adiectum  est, 
quod,  si  dicti  Hinricus  et  pater  suus  ante  festum  Michahelis  decesserint,  fructus  illius  anni  monasterio 
remanebunt.  Si  vero  post  dictum  festum  obierint,  quicquid  de  fructibus  illius  anni  ordinaverint,  ratum 
erit.  In  cuius  rei  testimonium  et  fidem  presens  scriptum  nostro  et  capituli  nostri  sigillis  fecimus  com- 
muniri.     Datum  et  actum  Osenbrugge,  anno  Domini  M0.C0C.L0VII°I.,  X°I.  Kalendas  Marcii. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  KL  Hardehausen  Nr.  110.  Beide  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  ab- 
ge fallen.  Bischof  Bruno  von  Osnabriick  starb  1258  December  20  \  Balduins  Wahl  /and  also  vor 
1259  Februar  19  statt,  wdhrend  Potthast,  Suppl;  Grote,  Stammtafeln;  Oams7  Series  Episcop.  ah 
genauesten  Termin  nur  „vor  Juni  23"  kennen. 

53* 


Digitized  by 


Google 


416  1269 

780. 
Bitter  Conrad  v.  Elben  bekundet  einen  Verzicht  zu  Gtmsten  des  KL  Werbe.  Niedenstein  1259  Marz  2. 
Ego  Conradus  miles  de  Elvene  presenti  littera  manifestum  perhibeo  testimonium,    quod  Wernherus 
et  Gotfridus  fratres  dicti  de  Waldekke,  filii   quondam  Arnoldi  Vinitoris,   coram  me  ab  omni  hire,    quod 
in  decima  in  Barstorp  se  habere  dicebant,  absolute  renunciaverunt  pro  quadam  summa  pecunie  videlicet 
Villi  solidorum  gravium  denariorum,   quam  ab  ecclesia  sancte  Marie  in  Werbe  receperunt.     Huius  rei 
testes  sunt:  Theodericus  plebanus  in  Wichthorp,  Reinboldus  sacerdos  frater  actorum,  Wigandus  miles  de 
Kirchberech,  Conradus  miles  de  Heimerekeshusen?  Heinricus  de  Herebergen,   Temmo  de  Tusgenen,  Con- 
radus de  Wictorh1),  Teodericus1)  et  Lothewicus  Brotrumpe,   Engelhardus  et  Theodericus  de  Waldekke 
et  alii  quam  plures.     Ne  super  hoc  facto  aliqua  dubitacio  valeat  in  posterum  suboriri,  presens  scriptum 
ad  instanciam  utriusque  sigillo   meo   confirmavi.      Acta  sunt  hec    in    opido  Nithensten,    anno   Domini 
M°.C0C.L0VII°II.,  dominica  Invocavit. 
2)  So  Or. 
Or*  im  Furstl.  WcUd.  Arch,  zu  Arolsen.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgef alien. 

781- 

Die  Briider  Johann  und  Gottschcdk  von  Padberg  bekunden  ihren   Verzicht  auf  Giiter  in  beiden 

Esbike.  1259  Marz  4. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.  Universis  Christi  fidelibus  hanc  litteram  inspecturis 
Iohannes  et  Godescalcus  fratres  et  coheredes  domini  castri  in  Pathberg  de  visis  et  auditis  veritati 
testimonium  perhibere.  Quia  coram  Deo  est  acceptabile  et. coram  hominibus  laudabile,  ut  ea,  que  cum 
viris  religiosis  tractamus,  sincero  corde  et  plena  fide  effectui  mancipare  studeamus,  ut  potius  eorum 
precibus  adiecti  gratiam  Dei  proinde  consequamur,  quam  ex  eorum  querela  vel  murmurc  contra  nos 
divina  ultione  puniamur.  Ad  noticiam  igitur  tarn  presentium  quam  futurorum  pervenire  cupimus,  quod 
quedam  bona  habuimus  sita  in  altera  villa  Esbike  ecclesia  carens1)  et  domum  et  aream  in  altera  villa 
Esbike  ecclesiam  habens1)  hereditaria  successione  ad  nos  legitime  devoluta  et  a  nobis  quiete  possessa. 
De  quibus.  concordi  voluntate  et  consensu  et  amicorum  nostrorum  consilio  dominum  Alexandrum  de 
Bredelar  abbatem  et  suum  conventum,  ordinis  Cysterciensis,  convenimus,  ut,  si  eadem  bona  et  domum 
et  aream  emere  vellent,  assensum  preberemus.  Gumque  multum  reniterentnr  et  inviti  nimis  consentirent 
inopiam  pretendentes  et  ne  bona  nostra  appetere  viderentur,  tandem  ad  instantiam  nostri  mediantibuR 
probis  viris  et  fide  dignis  predicta  bona  et  domum  et  aream  prefatum  ita  integre,  sicut  nos  possedimus, 
cum  omnibus  pertinentiis  suis,  agris  videlicet  cultis  et  incultis,  silvis,  pratis,  pascuis,  aquis,  aquarumque 
decursibus,  pro  quadraginta  marcis  et  octo  legalium  denariorum  titulo  emptionis  a  nobis  legitime  com- 
pararunt  hire  proprietario  perhenniter  habenda.  Tunc  nos  in  presentia  abbatis  monasterii  iam  dicti  et 
totius  conyentus  eadem  bona  et  domum  et  aream  cum  omnibus  pertinentiis  suis  ibidem  super  principale 
altare  beate  Marie  virginis  gloriose  sollempniter  obtulimus  omni  iuri  nostro  in  eisdem  bonis  et  domo  et 
area  habito  tarn  ego  Iohannes  senior  natu  et  domina  Meicthildis  uxor  mea  et  Hermannus  filius  mens 
quam  Godescalcus  frater  meus,  legitima  adhuc  uxore  carens  et  liberie,  publice  renuntiantes  et  eadem 
bona  et  domum  et  aream  claustro  dicto  benivole  assignantes  libere  et  quiete  veri  dominii  iure  possidenda. 
Post  hoc  abbas  sumpta  stola  et  baculo  omnes  invasores  eorundem  bonorum  vinculo  excommunicationis 
innodavit.  Deinde  ad  Montem  Martis  venimus  et  ibidem  similiter  sepedicta  bona  et  domum  et  aream 
prefato  claustro  coram  consulibus  et  aliis  honestis  viris  contulimus  omni  iuri  nostro  cedentes  iterato  et 
hanc  cessionem  sententia  seculari,  sicut  moris  est,  et  sigillo  consulum  et  testimonio  rogavimus  confirmari, 
hoc  adiecto,  ut,  si  nobis  vel  heredibus  nostris  postmodum  in  eisdem  bonis  complaceret,  pro  predicta 
summa  reemere  possemus.  Postremo  ipsum  abbatem  et  fratres  claustri  memorati  in  possessionem  eorun- 
dem bonorum  affectuose  introduximus  warandiam  ipsis  ubique  locorum  prestare  cupientes.  Hiis  ita  rite 
peractis  predicta  bona  a  Bernardo  de  Walberninchusen,   apud  quern  pro  XII  marcis  fuerant  obligata, 


Digitized  by 


Google 


1259  417 

redimentes  de  summa  predicta   residuum  nobis  integraliter  persolverunt.     Ad  evidentiam  vero  huius  rei 
uberiorem  et  firmitudinem,  ne  quis  heredum  nostrorum  vel  aliquis  hominum  contractum  huius  emptionis 
timore  Dei  postposito  immutare  attemptet,  presentem  paginam  turn  sigillo  nostro,  quo  am  bo  contenti 
sumus,  quani  sigillo  coosulum  Montis  Martis  fecimus  roborari.     Acta  sunt  hec  anno  gratie  M°.C°G.L0  nono, 
indictione    IL,  quarto  Nonas    Martii.     Huius   rei   testes  sunt:    Hennannus  miles   de  Ytere,  Iohannes  et 
Conradus  fratres  de  Brocbike,  Olricus  de  Westhemi  Constantinus,  Albertus  dapifer  noster;  in  Monte  Martis: 
Adam  miles  de  Aspe,  Conradus  de  Yburg,  magister  consulum,  Bertoldus  iudex,  Ludolfus  de  Capella  et 
Heinricus  filius  suus,  Heinricus  de  Odenhusen,  Wigandus  et  Wideroldus  fratres,  Hermannus  de  Vlesenger, 
Godefridus  de  Eleren,  Bertoldus  et  Helmwicus  fratres  et  consules  ibidem  omnes;    in  villa  Esbike:   Her- 
mannus ibidem  plebanus,  Gerlacus  Dikeberus  et  frater  suus  Elgerus,  Lodewicus  de  Leten  et  villani  omnes. 
x)  So  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Mimster,    KL  Bredelar  Nr.  65.     An  grunu-eissrothen  Leinenfdden  Siegel    1)  des 
J.  v.  P.,     2)  der  Stadt  Marsbeig.      Da  hier  trie  in  Urk.   von  1258  December  5  (oben  Nr.  763) 
und  von  1259  April  27  und  Jam  19  (vgl.  unten)  Conradus  de  Yburg  als  magister  consulum 
erscheint,  ist  wohl  nicht  an  Koine r  Datirung  zu  denkeny  trotzdem  die  Urk.   von    derselben  Hand 
stammty  wie  die  bei  Nr.  599  erwahnten. 

782 

Schuliheiss  und  Bathm&nner  in  Oeismar  bekunden  einen  Vergleich  zurischen  KL  Hardehausen  und 
AdeUieid,  Wittwe  des  Geismarer  Burgers  Begenhard  Gutman.  Oeismar  1259  Marz  7. 
Hermannus  sculthetus  et  consules  in  Geismaria  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem  in  Domino. 
Notum  sit  omnibus,  quod  ordinatio  quedam  habita  fuerat  inter  abbatem  et  conventum  de  Hersuithehusen 
ex  parte  una  et  Regenhardum  cognomento  Gutman  concivem  nostrum  et  Alheydim  uxorem  eius  ex  altera 
super  bonis  suis,  que  post  obitum  dicti  R(egenhardi)  ab  A(lheyde)  relicta  eiusdem  violata  est.  Unde 
ex  litteriB  sibi  super  hac  ordinatione  datis  didicimus  dictum  abbatem  et  suum  conventum  contra  iusti- 
ciam  dampnis  gravibus  pregravatos.  Pro  cuius  dampni  restitutione,  cum  prefatam  A(lheydim)  citassentt 
amicabilis  compositio  intervenit  in  hunc  modum :  Ipsa  cunctis,  que  ex  parte  monasterii  de  Hersuithehusen 
possederat,  simpliciter  ex  toto  renuntians  coram  nobis  omnia  etiam  abbatis  et  sui  conventus  esse  publico 
recognoscens  domum,  agros  et  cetera  tarn  mobilia  quam  immobilia  nichil  prorsus  excipiens  eisdem 
absolute  et  libere  resignavit.  Cellerarius  autem  et  nuntii  abbatis  spoponderunt  se  paraturos  eidem 
competentem  mansionem  apud  curtem  suam  in  Gesmaria,  in  qua  a  festo  beati  Mychahelis  et  deinceps 
habitaret,  in  qua  domo  ligna  ad  ignem  ei  procurabunt.  Item  ex  tunc  usque  ad  mortem  suam  dabuntur 
ei  singulis  annis  ex  parte  prefati  conventus  sex  mudde  siliginis,  quatuor  mudde  ordei,  duo  mudde  avene 
et  unum  quartale  pise,  duo  calcei  hyemales  et  duo  calcei  esti vales,  tercio  anno  agnine  pelles,  unum 
moltrum  caseorum.  Verum  predicta  A(lheydis)  nunquam  dabit  quicquam  alicui  ex  hiis,  que  habet#vel 
post  habitura  est,  sine  licentia  abbatis  vel  sui  cellerarii,  quia  tarn  ipsa  quam  ea,  que  habet,  sunt 
monasterii  supradicti.  Quod  si  in  contrarium  egerit,  quinque  marcas  abbati  et  quinque  civibus  pro  pena 
dabit  nee  aliquid  remittetur.  Eidem  pene  abbas  et  suus  conventus,  si  Alheydi  ea,  que  scripta  sunt, 
non  persolverint,  subiacebunt.  Testes  huius  compositions  sunt  clerici:  Theodericus  viceprepositus, 
Theodericus  plebanus  maioris  ecclesie,  Conradus  de  Gandera  canonicus,  Conradus  Griseus  presbiter, 
Bertholdus  dyaconus;  milites:  Stephanus  de  Haldessen,  Ernestus  Crigel ;  consules:  Bertholdus  de  Coribeke, 
Heinricus  de  Nyennouere,  Iohannes  de  Calden,  Iohannes  fabri  filius,  Iohannes  de  Huxaria,  Lodewicus 
Ortonis  filius,  Hermannus  de  Nothuelde,  Apollonius  et  alii  quam  plures.  Igitur  ut  hec  rata  et  inconvulsa 
permaneant,  sigilli  nostri  munimine  duximus  confirmanda.  Acta  sunt  hec  in  Gesmaria,  anno  Domini 
millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  nono,  Nonas  Marcii. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,    KL  Hardehausen  Nr.  126.      Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.     Ueber 
einen  andern  Vergleich  derselben  Adelheid  vgl.  Nr.  722.  / 


Digitized  by 


Google 


418  1259 

m 

Werner  von  Bischofshausen  und  seine  Sohne  ermrktm,  dass  das  Kl  Breitenau  dem  Kl.  Hardehausen 
zwei  Hufen  in  Zwesten  uberl&sst.  1259  (wn  M&rz  12). 
Weraherus  de  Biscopeshusen  et  filii  eius  Heinricus,  Wernherus,  Hermannus  et  Bruno  clericus  uni- 
versis  hoc  scriptum  audituris  salutem  in  Domino.  Notum  facimus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod 
nos  cum  consensu  uxorum  nostrarum  et  heredum  duos  mansos  in  Lou,  quos  Emestus  miles  nobis  asaigna- 
verat,  reddidimus  eidem  cum  suis  pertinentiis  pro  gravium  denariorum  viginti  sex  marcis,  ut  eos  absolute 
et  libere  vendere  potuisset.  Item  accepimus  ab  eodem  sex  marcas  denariorum,  quod  alios  duos  mansos 
in  Lou,  quos  a  nobis  in  pheudo  tenuerat  et  iam  nobis  rite  rfisignavit,  nos  consequenter  eosdem  domino 
abbati  de  Breidenowe  resignavimus  et  datis  illi  pro  restauro  duobus  mansis  in  Tuisten  obtinuimus,  quod 
cum  conventu  suo  proprietatem  super  predictis  duobus  mansis  in  Lon  contulit  monasterio  in  Hersuithe- 
husen  perpetuo  possidendam.  Igitur  ut  hec,  que  a  nobis  gesta  sunt,  rata  et  inconvulsa  permaneant, 
presentem  paginam  super  hiis  confectam  sigillorum  nostrorum  appensione  duximus  roborandam.  Datum 
anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  nono. 

Or.  vm  Kgl.  St.-A.  Minster,  KL  Hardehausen  Nr.  123.     Beide  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  ab. 
Vgl.  die  foigenden  Nrr. 

784. 

Der  Abt  von  Breitenau  bekundet   Ueberlassung  zweier  Hufen  in  Lohne  an  Kl.  Hardehausen. 

1259  M&rz  12. 
.  .  .  (Dei)  gratia  abbas  in  Breydenowe  omnibus  hoc  scriptum  audituris  salutem  eternam.     Notum 
(sit   presentibus  et)  futuris,  quod  Ernestus   miles  diet  us  de  Lon  duos  mansos  in  eadem  villa,  quos  .  . . 
Wernheri  militis  de  Bysscopeshusen  et  filiorum  eius  resignavit  eisdem,  ut  ipsi ipsorum   proprie- 
tatem monasterio   in  Hersuithehusen  obtinerent.     Nos  igitur  ad  instantiam  ......  requisito  et  habito 

consensu  conventus  nostri,  primum  receptis  ab  eisdem  in  restauro Tuesten  proprietatem  pre- 

nominatorum  mansorum  in  Lon,  quos  ipsi  iam  nobis  legitime  resignaverunt  ....  (abbati)  et  conventui 
supradicti  monasterii  iure  perpetuo  possidendam.  Igitur  ut  hec  nostra  donatio  a  nullo  possit  infringe 
presentem  paginam  conscribi  et  sigilli  nostri  et  sigilli  conventus  nostri  fecimus  munimine  (robora)ri. 
Acta  sunt  hec  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  nono,  in  die  sancti  Gregorii. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,   KL  Hardehausen  Nr.  127 ;    an  beiden  Sezten  smd  Strei/en   abgerissen. 
Beide  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  ab.     Vgl.  die  vorherg.  Nr.  und  die  folgende. 

785. 

Kapitd  und  Schoffen  in  Fritzlar  bekunden  Guterverkauf  an  Kl.  Hardehausen.  1259  M&rz  14. 
,  Nos  capitulum  ecclesie  Frithslariensis  et  nos  scabini  oppidi  eiusdem  universis  hoc  scriptum  audi- 
turis salutem  in  Domino.  Quod  a  fidelibus  secundum  veritatem  agitur,  ne  lapsu  temporis  in  oblivionem 
veniat,  scripto  et  testibus  precavetur.  Notum  itaque  sit  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  Ernestus 
miles  dictus  de  Lon  cum  consensu  Gertrudis  uxoris  sue  et  Iutte  filie  sue  vendidit  abbati  et  conventui 
monasterii  in  Hersuithehusen,  Cysterciensis  ordinis,  Paderburnensis  dyocesis,  integraliter  omnia  bona 
sua  in  Lon,  videlicet  novem  mansos  circa  eandem  villain  sitos,  curtem  suam  in  eadem  villa,  domos, 
areas,  ortos,  horrea,  rubos,  novalia,  silvas,  aquas,  prata,  pascua,  pomeria  cum  universis  iuribus  et  per- 
tinentiis suis,  nichil  prorsus  excipiens,  pro  centum  et  viginti  septem  marcis  gravium  denariorum  absolute 
et  libere  iure  perpetuo  possidenda,  translata  proprietate  sua  et  dominio  ad  eosdem.  Yerum  quia  de 
predictis  novem  mansis  prefatus  Ernestus  unum  Gerlaco  Munin  et  Araoldo  Iudei  filio  concivibus  nostris 
obligaverat  et  duos  domino  Wernhero  de  Byscopeshusen  et  filiis  eius  assignaverat,  istos  tres  pecunia 
redemit  ab  eisdem,  ut  liberos  emptoribus  presentaret.  Item  quia  sex  in  pheudo  tenuerat,  illos  tal{ 
premissa   conditione,  ut  monasterio  in  Herswithehusen  conferrent  proprietatem,  suis  dominis  resignavit, 


Digitized  by 


Google 


1259  419 

domino  abbati  de  Breydenowe,  mediantibus  predicto  W(ernhero)  de  Byscopeshusen  et  filiis  eius  duos 
mansoB,  domino  Heinrico  et  domino  Everhardo  fratribus  de  Utershusen  duos,  domino  Conrado  de  Hebelde 
duos,  quorum  proprietatem  dominus  abbas  predictus  cum  suo  conventu  et  milites  prenominati  cum  suis 
uxoribus  et  heredibus  prefato  monasterio  Hersuithehusensi,  prout  constitutum  fuerat,  absolute  et  libere 
contulerunt  et  cum  supradicto  Ernesto  warandiam  debitam  prestant  emptoribus  contra  quoslibet,  qui  eos 
super  premissis  bonis  attemptaverint,  impulsare.  Porro  ut  ea,  que  gesta  sunt,  monasterio  in  Hersuithe- 
husen  rata  in  perpetuum  et  inconvulsa  permaneant,  nuntii  abbatis  et  conventus  simul  cum  Ernesto 
milite  de  Lon  petiverunt  presentem  paginam  super  hoc  contractu  confectam  appensione  sigillorum  ecclesie 
Frithslariensis  et  civium  ad  perhennem  memoriam  confirmari.  Testes  huius  rei  sunt  canonici:  Heinricus 
cantor,  Wideroldus  de  Wlfershusen,  magister  Otto,  Hartmannus  de  Urfa,  Gumpertus  de  Ritthe,  Conradus 
Maz,  Iacobus,  Heimmeradus;  milites:  Conradus  de  Hebelde,  Heinricus  de  Bischopeshusen,  Sybodo  de 
Ithere,  Bertholdus  Mesenbuch,  Cuno  de  Holzheim,  Gerlacus  de  Griphe(?e,  Wideroldus  Liber,  Conradus 
de  Utershusen;  cives:  Trochmarus,  Herbordus  comes,  Conradus  Munin,  Conradus  domine  Gude,  Iohannes, 
Heinricus  domine  Ade,  Gumpertus  Store  et  alii  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  millesimo  ducen- 
tesimo  quinquagesimo  nono,  pridie  Ydus  Martii. 

Or.  im  Kgl.  Su-A.  Munster,  KL  Hardehausen  Nr.  128.     Beide  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  ab. 
Vgl.  hierzu  die  Nrr.  783,  784  und  786. 

786. 

SchSffen  in  Romberg  bekunden  GHlteriiberlnssung  an  Kl.  Hardehausen  seitens  Everhards  von 

Uttershausen.  1259  Marz  15. 
Nos  scabini  oppidi  in  Homberg  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem  in  Domino.  Notum  est 
omnibus,  quod  dominus  Everhardus  de  Utershusen  et  filii  eius  Heinricus  et  Meinricus,  uxor  Heinrici 
Sophya  et  filii  eius  Meinricus  et  Heinricus  pro  triginta  solidis  gravium  denariorum,  quos  dedit  illis 
Ernestus  de  Lon,  pari  consensu  contulerunt  monasterio  in  Hersuithehusen  proprietatem  super  duobus 
mansis,  quos  predictus  R.1)  miles  in  pheudo  tenuerat  ab  ipsis  et  iam  legitime  resignavit,  renuntiantes 
penitus  dominio  et  iuri  suo.  Igitur  ut  hec,  que  ab  illis  gesta  sunt,  prefato  monasterio  rata  et  incon- 
vulsa2) permaneant,  petiverunt  presentem  paginam  sigilli  nostri  munimine  confirmari.  Huius  rei  testes 
sunt:  Tythmaru8  plebanus  de  Homberg,  Lodewicus  advocatus,  Everhardus  et  Conradus  Holzsadel,  Vol- 
pertus  de  Rimegudesuelde,  Unargus  de  Holzheim,  milites;  Everhardus  quondam  sculthetus8)  etWigandus 
filius  eius,  Renwicus  de  Burken,  cives  et  alii  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  millesimo  ducentesimo 
quinquagesimo  nono,  Ydus  Marcii. 

*)  So  das  Or.  irrig  fur  E(rnestus).    *)  incomvulsa  Or-     *)  sculhetus  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  129.     Siegel  und  Befestigung  verloren. 

787. 

Conrad  von  Gudensberg  verpfandet  dem  Kl.   Volkhardinghausen  die  Halfte  des  Zehntens  daselbst 

Wolfhagen  1259  Marz  21. 
Nos  Conradus  de  Gudenburgh  omnibus  tarn  presentibus  quam  futuris  volumus  esse  notum,  quod 
consentientibus  uxore  et  filiis  nostris  Wilhelmo,  Conrado  et  Bertholdo  medietatem  decime  in  Volchar- 
dinghusen  et  medietatem  decime  in  Wicenrot  obligavimus  pro  XXXImarcis  ecclesie  in  Volchardinghusen. 
Huius  obligationis  testes  sunt:  Io(hannes)  et  E(ckehardus) fratres  de  Helfenberg,  A(lexander)  etV(olradus) 
fratres  de  Escheberg,  Io(hannes)  et  Wer(nerus)  fratres  de  Wedelberg,  Warmundus,  L(odowicus)  et  V. 
fratres  de  Tueruen,  Her(mannus)  de  Blommenstein,  Conradus  de  Buene,  Albertus  de  Langele,  Conradus 
gener  noster.  Ut  autem  hec  obligatio  firma  permaneat  et  a  posteris  nostris  rata  servetur  et  inconvulsa, 
presentem  litteram  sigilli  nostri  munimine  fecimus  roborari.  Actum  in  Wlfhaien,  anno  Domini  M^C^.LVIML, 
in  die  sancti  Benedicti. 


Digitized  by 


Google 


420  1259 

Or.  im  Fund.  Wold.  Arch,  zu  Arolsen.  An  Pergamentstreifen  dreieckiges  Siegel,  ackt  schachbreU- 
artige  Reihen  mit  einem  vom  rechten  Obereek  nock  links  unten  laufenden  Schrdgbalken  beUgU 
Umschriji:  Sigillum  Conradi  de  Godenburc. 

788. 

Hermann  von  Padberg  verzichtet  auf  die  Vogtei  in  HasseUborn.  1259  Marz. 
Notum  sit  omnibus  tarn  futuris  quam  presentibus  huius  littere  inspectoribus,  quod  ego  Hermannus 
dictus  de  Patbberg  omni  actioni  sive  iuri,  quod  micbi  competere  videbatur  in  advocatia  curtis  in 
Hasleburne,  penitus  renuntiavi,  ita  quod  neo  ego  nee  aliqui  de  meis  heredibus  super  predicta  advocatia 
de  cetero  movebimus  questionem.  Ne  quis  auteni  in  posterum  huiusmodi  factum  presumat  retractare, 
presens  scriptum  sigillis,  videlicet  domini  abbatis  de  Bredelare  *,  Iohannis  de  Patbberg  mei  consanguinei, 
opidanorum2)  de  Monte  Martis  ac  mei  premunire  decrevi,  et  hec  facta  sunt  presentibus  viris  idoneis 
videlicet  duobus  fratribus  de  Brocbeke8),  Boemundo  de  Eruete,  Alberto  dapifero  meo,  Theoderico  de  Brilo 
et  aliis  quam  plurimis  fide  dignis.     Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C0C.L°IX.,  mense  Martio. 

*)  Bredele  mit  Abkiir zungszeichen.    ■)  opidorum  Or.     ■)  Brocbeke  Or. 
Or.  im  Kgl.   St.-A.  Munster,   Kl.  Dalheim  Nr.  30.       Von  den  vier  an  Pergamentstreifen  angehdngt 

gewesenen  Siegeln  nur  an  erster  Stelle  Fragment  dreieckigen  Siegels  wie  AbbUd.  Seibertz  UB.  II. 

Taf.  5   Nr.    11  und  an  vierter  Stelle  wie  Abbild.    ebenda  Nr.  10,   die  beiden   andern  abgef alien. 

Ueber  die  Lage  von  Hasleburne  vgl.  Ztschr.  XXXVIII,  2,  134.    Ob  Kolner  Datirung? 

789. 
Graf  Hermann  von  Pyrmont  verkauft  an  Abt  Heinrich  und  Kl.  Marienmiinster  zwei  Hauser  in 

Eifbreooen  (Born).  Pyrmont  1259  April  15. 
Nos  Hermannus  Dei  gratia  comes  in1)  Perremont2)  presentibus  litteris  patentibus  protestamur, 
quod  nos,  cum  nostre  uxoris  ac8)  aliorum  heredum  nostrorum  consensu,  duas  domos  proprias,  quas  in 
Elbractessen4)  possedimus,  cum  omni  usu  inde  proventuro  iu  agris,  in  silvis,  in  piscationibus  et  quicquid 
nominari  potest,  domino  Henrico5)  venerabili  in  Monasterio  abbati  et  sue  ecclesie  perpetuo  vendidimus 
possidendas6).  Testes:  Henricus7)  Rufus,  Meynricus  de  Humuelde,  Hermannus  de  Betem,  Ameluncus8) 
Kanne,  castellani  nostri:  Bernhardus  de  Ottersen,  Bertoldus  de  Elmerinchosen9),  Iohannes  de  Valebroke, 
Arnoldus  de  Almeneworde,  Ernestus  de  Barchoue10),  Arnoldus  Crane11),  Bertramus12)  de  Bruwen,  Iohan- 
nes de  Ierikessen 1S)  et  alii  quam  plures.  Decrevimus  autem  pro  plena  cautione  predicte  ecclesie. 
tradere  istam  litteram,  sigilli  nostri  munimine  roboratam,  ut  predicta  venditio  facta14)  tarn  solemniter 
a  nostri8  posteris  nullatenus  valeat  retractari.  Datum  in  Perremont,  in  crastino  Tiburtii  et  Valeriani, 
anno  Domini  M°.C°C.L  nono. 

*)  de.  D.    *)  Pirremont  D.      a)  et  D.      *)  Eilbrachtessen  IJ.      8)  Hinrico  C.      6)  possidenda  B.      7)  Hinricus  C. 

^  Ameluncus  D.        •)  Elmerynchosen  C,  husen  I).       10)  Borchove  D.        ")  Krane  D.       ")  Bertamus  H. 

a»)  Ierckessen  D.     14)  tarn  sol.  facta  D. 

Nach  Msc.  I,  129  fol.  18  (B),  J,  131  p.  40  (C)  und  VII,  4512  p.  38  (D)   im  Kgl.  St.- A.  Afunstet. 

Reg.  Lipp.  Regg.  I,  209  Nr.  304;    Ztschr.  XL  VI,  2,  161  mit   Bemerkung,  doss  ein  Detmolder 

Kopiar  Bernhardus   de   Terssen  (Cerssen)    statt  Ottersen  und  Kopialbuch  von  Grevenburg   staff 

Meinricus  Henricus  de  Humvelde  hat.     Vgl.  folg.  Nr. 

790. 

Die  Briider  Gottschalk  und  Hermann  Graf  en  von  Pyrmont  schenken  an  Heinrich,  Abt  des  KL 
Marienmiinster,  vier  Htiuser  zu  Eilbrexen  (Born).     Liigde  1259  April  15. 
Nos  Godescalcus    ac   Hermannus    fratres   comites   in   Perremont   omnibus   in   Domino    sperantibus 
presens  scriptum  inspecturis  significamus,  quod  nos  uno  ore  collectaque   manu  nee  non   cum  consensu 


Digitized  by 


Google 


1259  421 

nostrarum  uxorum  ac  reliquorum  omnium  heredum  nostrorum  venerabili  domino  Henrico1)  abbati  in 
monasterio  apud  Sualenberg2)  et  universis  eiusdem  ecclesie  dominis  proprietatem  quatuor  domoruni, 
quas  in  Elbractessen 8)  possedimus  cum  omni,  quod  ex  illis  provenit  in  silvis,  in  pascuis,  aquis,  piscatio- 
nibu8y  in  novalibus,  seu  quicquid4)  utilitatis  potest  nominari,  preterea  advocatiam,  que  et  nostra  fuit, 
eidem  ecclesie5)  perpetuo  possidenda  hec  predicta  vendidimus.  Testes  sunt:  Wilhelmus6)  plebanus  in 
Lugethe,  Henricus  Rufus,  Meynricus  de  Humuelde,  Hermannus  Je  Betem,  Ameluncus  Kanne;  castellani 
in  Perremont7):  Henricus  de  Abbenhosen,  Hernestus8)  de  Barchoue,  Iohannes  de  Valebroke,  Arnoldus 
de  Almeneuuordo ,  Eckehardus  de  Barchoue,  Arnoldus  Krane,  Bertramus  de  Bruwen,  Iohannes  de  Ge- 
rikessen9),  Iohannes  de  Buckenhosen 10) ,  Iordanus  de  Aldenthorpe  et  ceteri  quam  plures.  Ut  autem  a 
noetris  posteris  hec  venditio  retractari  post  hac  non  possit,  presentem  litteram  sigillorum  nostrorum 
annexione  roboramus.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C°C.  quinquasesimo  nono,  in  crastino  Tiburtii  et 
Valeriani,  in  Lugethe. 

l)  Hinrico  C.    ")  Swalenberg  C  u.  D.    *)  Eylbrachtessen  C,  Elbrachtessen  D.     4)  quidquid  D.    5)  ecclesie  eidem  D. 
e)  Wylhelmus  C.      *)  Perremunt   C.      8)  Ernestus  D.      •)  Gerickessen   b.      ,0)  Bockenhosen  C,   korrigirt 
Beckenhosen  B. 
Axis  Use.  I,  129  foL  42v  (B),   I,  131  p.  44  (Q  und  VII,  4512  p.  39  (D)  im  KgL  St-A.  Munster. 

Reg.  hipp.  Regg.  I,  209  Nr.  303;  Ztschr.  XL  VI,  2,  161  wit  Bemerkung,  doss  vielleickt  Hucken- 

hosen  stott  Buckenhosen  zu  lesen.     Vgl.  vorherg.  Nr. 

791. 

Graf  Otto  von  Everstein  entscheidet  einen  Giiterstreit  zwischen  Kl.  Hardehausen  und  Burgem  in 

Volkmarsen.  1259  April  20. 
Otto  Dei  gratia  comes  de  Euersten  omnibus  hoc  scriptum  audituris  salutem  et  pacem.  De  causis 
legitimis  et  diligenti  examine  discussis  testimonium  perhibentes  notum  facimus  universis,  quod  abbas  et 
conventus  monasterii  in  Herswithehusen  bona  in  Vorstin  integre  sine  aliqua  exceptione,  hoc  est,"  cum 
proprietate  et  omnibus  pertinentiis  suis  a  domino  Adolfo  comite  in  Waltheke  comparaverunt.  Post- 
modum  vero  Godescalcus  et  Conradus  de  Culthe,  cives  in  Volchmersen,  qui  eadem  bona  colebant,  nite- 
bautur  sibi  aliquid  iuris  usurpare  in  ipsis  bonis,  tamquam  in  feodo  eis  locata  forent;  sicque  monasterium 
in  Herswithehusen  in  possessione  sua  aliquantulum  perturbabant.  Super  quo  sepius  conventi  et  commoniti 
ex  parte  predicti  monasterii,  cum  surda  aure  omnem  ammonitionem  pertransirent ,  tandem  ab  abbate 
eiusdem  citati  sunt  in  Paderburnen,  ut  ibi  coram  ecclesiastico  iuditio  suam  iusticiam  demonstrarent. 
Medio  itaque  tempore  placuit  utrisque  partibus,  ut  causa  hec  coram  prudentibus  viris  amicabiliter 
terminaretur.  Quod  et  factum  est  hoc  modo:  Abbas  et  conventus  memorati  monasterii  direxerunt  ad 
nos  Gumpertum  et  Iohannem  de  Sylo  monachos  suos,  fratrem  Conradum  magistrum  in  Scerue  et  fratrem 
Bertrammum  stabularium,  quibus  ex  adverso  occurrerunt  supradicti  G(odescalcus)  et  C(onradus)  cum 
amicis  suis,  habitoque  consilio  unanimi  consensu  renuntiaverunt  coram  nobis  integre  omni  iuri,  quod  in 
bonis  in  Vorstin  eis  competere  videbatur  et  monasterium  in  Herswithehusen  statuit  eis  dare  novem 
marcas  denariorum,  ut  inter  eos  omnis  controversia  sopiretur.  Hoc  facto  per  sententiam  adiudicata  sunt 
bona  in  Vorstin  monasterio  in  Herswithehusen  in  possessionem  liberam  et  perfectam.  Ne  quia  ergo  in 
posterum  monasterium  in  Herswithehusen  in  predictis  bonis  molestare  presumat,  summam  et  processum 
totius  rei  huic  pagine  inscribi  et  nostro  sigillo  fecimus  perpetuo  communiri.  Testes  huius  rei  sunt: 
Gozwinus  de  Weithin,  Theodericus  de  Mederike,  Theodericus  de  Horhusen,  Albertus  de  Luthersen, 
Albertus  gogravius,  Henricus  de  Pessinchusen ,  Luderus  de  Ahusen,  milites;  Conradus  de  Weithen  et 
Gerhardus  gener  eius  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C0C.L°IX.,  XII.  Ealendas  Maii.1) 
J)  Maiy  Or, 
Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  130.  Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.  Gedr. 
Spilcker,  Everstein,  UB.  Nr.  114. 

Westf.  Urk.-Buch  IV.  W 


Digitized  by 


Google 


422  1^59 

792* 

Bitter  Ioliann  nebst  Sohn  und  Bruder  verkaufen  die  Halfte  einer  Villa  dem  Kl.  Volkhardinghausen. 

1259  April  23. 

Universis  presentem  paginam  inspecturis  Io(hannes)  miles  cum  filio  suo  Conrado  et  Ar(noldus) 
frater  suus  cum  heredibus  suis  in  Domino  salutem.  Ne  gestarum  rerum  memoria  processu  temporis 
evanescat,  discretorum  industria  sic  providetur,  ut  scripturis  et  nominibus  testiuin  perhennetur.  Hinc 
est,  quod  nos  ad  memoriam  tarn  presentis  evi  quam  futuri§  Christifidelium  cupimus  devenire,  quod 
medietatem  ville  in  Wizenroth  pro  XIIII  marcis  ecclesie  vendidimus  in  Volchardinchusen  omni  exactioni 
voluntarie  renunciando.  Ne  autem  a  posteris  nostris  ecclesia  in  tali  facto  possit  impediri,  presentem 
litteram  sigilli  nostri  munimine  decrevimus  roborari.  Huius  rei  testes  sunt:  Conradus  et  Giso  fratres 
de  Godenberg,  Wernherus  miles  de  Godenberg,  Everhardus  Lupus,  Iohannes  et  Rodolfus  fratres  de 
Helfenberg,  Godefridus  canonicus  de  Megedeburg,  Conradus  de  Holtbosen,  Willehelmus  et  Conradus 
fratres  de  Gode(n)burg,  Iohannes  filius  domini  Gisonis.  Acta  sunt  hec  anno  incarnationis  Domini 
M0.C0C.L°VIIII0.,  in  festo  sancti  Georgii. 

Or.  im  Furstl.   Wald.  Arch,   zu  Arolsen.     An  Pergamentstreifen  das   sehr  verletzte  dreieckige  Siegel: 

die  von  einander  abgekehrten  Adlerrurnp/e  in  der  oberen,  und  die  durch  Gitter  verbundenen  Batten 

in  der  untern  Halfte. 

793. 

Abt  Alexander  von  Breddar  bekundet,  doss  Bitter  Adam  von  Aspe  mit  Zustimmung  seines  Schurieger- 
sohnes  Arnoldus  de  Boderichessen  und  seiner  Tochler  Sophia  geidsse  Giiter  (octo  moldra  sol- 
ventia)  in  Thuissene  dem  Kl.  Breddar  geschenkt  hdbe;  die  Htilfte  des  Einkommens  soil  verwerthet 
werdm  ad  libros  scribendos  et  emendandos.     Zeugen:  Conradus  de  Yburg,  magister  consilium 
Montis  Martis,  Bertoldus  iudex,  Heinricus  de  Capella,  Herm annus  superius  theatro,  "Werno 
de  Westhem,    Heinricus  Morel,    Sigenandus   et   consules    omnes   ibidem.      In  Wlueshagen 
consules:   Bertoldus  magister  consilium,  Walthereus  de  Hasungen,  Iordanus  de  Gran,  Ar- 
noldus de  Doringeberg,  Heinricus  Bufus  villicus,  Lodewicus  de  Frislaria,  Bibertus,  Theodericus 
Grumberti,    Iohannes  Boberti,  Heinricus  molendinarius,  Ernestus  de  Hasungen  et  Iohannes. 
Anno  gratie  M°.C°aL0.  nono,  V°.  Kalendas  Maii.     1259  April  27. 
Or.  im  Kgl.  St.- A.  Minster,   Propstei  Marsberg  Nr.  7.       An   Pergamentstreifen    erhalten   sind   nur 
1)  ein  grosseres  Bruchstuck  vom  Marsberger  Stadtsiegel,    2)  ein  kleineres  der  Rathmdnner  von  Wolf- 
hagen,  auf  dem  zwei  springende  WStfe  noch  erkennbar.     Thuissine  lag  im  Dtemelthale  zwischen 
Marsberg  und  Westheim;  die  Feldmark  dieser  Ansiedhmg  gehart  jetzt  theils  naeh  Untermarsbergy 
theils  nach  Osdorf  bei  Westheim  (Spancken).      Ausjuhrliche  Nachrichten   daruber:    Blatter  zur 
ndheren  Kunde  Westfalens"  V,  96.     Warum  die  Urk.  ins  Marsb.  Archie  gekommen,  erwdhnt  ein 
Regest  s.  XVII.    Haec  bona  una  cum  hisce  Uteris  probabiliter  translata   sunt  per  aliquam 
commutationem  ad  praeposituram  nostram  Marsperg.    Qedr.  Seibertz,  UB.  I,  315.     Ueber  eine 
andere  Schenkung  desselben  Ritters  vgl.  oben  Nr.  426. 


794. 

Die  Graf  en  Heinrich  von  Sternberg  u.  Widukind  von  Schwalenberg  unter  d.  Bur  gen  in  Urk.  der  Abtissin 
Margaretha  von  Gandersheitn,  die  Vogtei  tiber  Gandersheim  betreffend.    Braunschweig  1259  Mai  3. 

Gedr.  Harenberg,  Bist.  Gandersh.  p.  192.    Reg.  Lipp,  Regg.  I,  209  Nr.  304  a. 


Digitized  by 


Google 


1259  423 

795. 

Abtissin  Ida  von  Herford  belehnt  Bitter  Dietrich  mit  einem  Herf order  Gute.  Arnsberg  1259  Mai  19. 
Ida  Dei  gratia  Heruordensis  ecclesie  abbatissa  omnibus  presentem  paginam  inspecturis  perpetuam 
et  perennem  rei  geste  memoriam.  Sapit  iusticiam  et  continet  equitatem,  scripturis  roborari  autenticis, 
que  sunt  acta  legitime,  ac  memorie  stabili  propter  humani  generis  statum  instabilem  commendare.  Hinc 
est,  quod  pari  et  tranquillitati  devotorum  nostrorum  intendere  cupientes  notum  facimus  tarn  presentibus 
quam  posteris,  (quod)1)  de  consensu  et  coniventia  ministerialium  ac  tocius  ecclesie  nostre,  ad  preces  et 
interventum  nobilis  viri  comitis  in  Arnesberg,  consanguinei  nostri  predilecti,  Theodericum  filium  Alexandri 
militis  bone  memorie  dicti  de  Merninchosen,  deditum  libertati  per  nobilem  virum  comitem  Th(eodericum) 
in  Lympurg,  sicut  in  ipsius  litteris  evidenter  apparet,  in  ministerialem  ecclesie  nostre  recepimus.  Et 
curtem  in  Sconenholthosen,  que  quondam  patris  sui  extiterat  et  Conradus  patruus  ipsius  Th(eoderici) 
nobis  de  iure  vacantem  tenuerat  in  feudum,  de  manu  nostra  recepit  cum  omnibus  attinentiis  suis,  uxori 
etiam  sue,  sorori  Rotgeri  militis  de  Eleren,  dumtaxat  porreximus  usufructum,  firma  a  dicto  Th(eoderico) 
et  sufficienti  caucione  recepta,  quod  annis  singulis  certis  statutis  temporibus  censum  et  canonem  debitum 
absque  cunctatione2)  persolvet.  Testes  autem,  qui  rogati  et  vocati  premissis  affuerunt,  sunt  hii:  Gode- 
fridus  nobilis  vir  comes  de  Arnesberg  et  filius  eius  Henricus,  dominus  Henricus  nobilis  de  Bilsten, 
Hermannus  de  Ehem,  Herman  de  Ole,  Udo  de  Elsepe,  Rotger  de  Ellere,  milites,  Iohan  de  Ehem,  Boy- 
mund  notarius,  Herman  de  Suneren,  Wernner  Balke,  Iohan  de  Wichlo,  Gonrat  de  Ruthenberg,  Henric 
Glauiger  et  alii  quam  plures.  Hec  autem,  ut  rata  et  inconvulsa  permaneant,  sigilli  nostri  typario  decre- 
vimus  roboranda.  Acta  sunt  superius  memorata  in  Arnesberg,  anno  Domini  M°.C0C.L°IX.,  feria  secunda 
ante  ascensionem. 

*)  quod  fehlt  Or.  *)  cuncta  Or. 
Or.  im  KgL  St.-A.  Mumter,  Fstabt.  Herford  Nr.  53.  Siegel  vom  Pergamentstrei/en  abgefaUen.  Auf 
der  Rucheite  der  Urk.  von  Hand  saec.  XV.  Littera  infeudationis  .  .  .  super  curte  Schonholt- 
husen  in  Surlandia.  Im  dltesten  Herforder  Gutemerzeichniss  des  12.  Jahrhunderts  (Mac.  VII,  1316  c) 
findet  rich  Schonholthausen  nicht,  wohl  aber  in  denen  des  13.  und  14.  Jahrh.  villi catio  in  Scone- 
holte,  (Msc.  VII,  1316  d)  Sconenholthusen  (Ahc.   VII,  3324  A)  im  KgL  St.-A.  Mumter. 

796. 

Papst  Alexander  IV.  ertheilt  denen ,  wefohe  die  Kirche  des  Kl.  Falkenhagen  an  Maria  Himmel- 
fahrt  und  Kirchiveih  besuchen,  100  Tage  Ablass.     Anagni  1259  Mai  23. 
Gedr.  UB.  Vy  604,  wo  Anmerkung  uber  andere  Falkenhagener  Ablassbriefe. 

797. 

Hermann  v.  Wolfershausen  und  seine  Venvandten  Heinrich  und  Konrad  v.  Bengshausen  (Ren- 
goldeshusen)  verziehten  auf  alle  ihre  Anspriiche  auf  die  Vogtei  uber  die  an  Kl.  Hardehausen  vonx 
den  Briidem  von  Calden  verkauften  Outer  zu  Hadebrachteshusen.  Mitsiegler:  Berthold  v.  Wul- 
fershusen  fur  die  Briider  v.  B.  Zeugen  Bertold  v.  Wulf.,  Bruder  des  Hermann  und  Heimerad, 
Kanoniker  zu  Fritzlar;  magister  Burchardus  sacerdos  et  Wigandus  de  G-iffelce  clericus, 
Wernerus  de  Slirbach,  Wernherus  Lugelin  et  Conradus  Holtsadel,  Bitter.  1259  Mai  25. 
So  Hardehduser  Regest  im  KgL  St.-A.  Munster  nach  Msc.   VII,  4509  c.  6. 

798. 

Papst  Alemnder  IV.  beauftragt  die  Bischdfe  (Budolf)  von  Schwerin,  (Johann)  von  LubecJc  und 
(Simon)  von  Paderborn,   den  Kdnig  Christoph  von  D&nemark  anzuhaUen,   binnen  MonatsfriM  den 
Erzbischof  (Jakob),  den  Propst  und  Archidiakon  von  Lund  freizulassen,     Anagni  1259  Juni  4. 
Reg.  UB.  V,  607. 

54* 


Digitized  by 


Google 


424  1259 

799. 

Propst  Sweder  von  Btisdorf  und  Johann  von  Padberg  bekunden  Beilegung  eines  Streites   zwischen 
Bitter  Alexander  von  Escheberg  und  Kl.  Bredelar.     Padberg  1259  Juni  U. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.     Svederus  Dei  gratia  propositus  ecclesie  sanctorum 
Petri  et  Andree  in  Paderborne  et  Iohannes   dominus  castri  in  Pathberg   omnibus  hanc  litteram   visuris 
paci  intendere   et  veritati  inberere.      Quia  pium   est  et  Deo  placitum  religiosos    in   suis  necessitatibus 
adiuvare,  ut  in  suo  laudabili  proposito  valeant  perseverare,  noverint  idcireo  presentes   et  futuri,    quod 
Alexander  miles  dictus  de  Eskeberg  per  tempus  aliquot  litigium  babuit  cum  fratribus  in  Bredelar  super 
quibusdam  agris,  qui  vulgo  dicuntur  burhage,  apud  grangiam  Upsprunge  si  tie,  de  quibus  decimam  requi- 
sivit  et  ipsi  eo  iure  se  defendebant,   quia  eosdem  agros  per  XL  annos   libere  et  quiete  possedissent. 
Item  idem  miles  decimam  requisivit  de  agris,   qui  etiam  vulgo  dicuntur  burhage   et  pertinent  curie  villi- 
cationis  in  Esbike,  que  decimam  non  solvit;    item  in  quadam  legitima  area  eisdem  fratribus  pertinente, 
in  qua  quandoque   pomerium   fuerat  arboribus   consitum,    set   ab   illis  de  Monte  Martis    succisum,   ubi 
nunquam  decima  fuit  requisita,  licet  sepius  fuerit  seminata;    set  cum    predicti  fratres   quinque   annis 
quiete  earn  possedissent,  idem  miles  tunc  primo  decimam  tolli  precepit  violenter  et  hanc  violentiam  sibi 
fieri  querebantur.     Item  idem  miles  arguit  ipsos  fratres,   quod  terminos  suos  per  quedam  signa  lapidum 
nimis   dilatassent.      Igitur  cum  super  dissensione  tali   querimonie  iurgiorum   hinc  et  inde  quam   plures 
audirentur  et  cotidie    augmentarentur,   quidam  fideles   propter  bonum    pacis   et    concordie    et  favorem 
religionis  se  interponentes,   ne   forte  pericula  maiora  orirentur,  in  tantum  processerunt,  quod  ab  utraque 
parte  arbitrio  se  submiserunt.    Sicque  arbitri  sunt  electi  viri  probi  et  fide  digni  ex  parte  domini  Alexandri 
mona8terii  iam  dicti  abbatis  et  fratrum  suorum  Albertus  gogravius  de  Mederike,  Adam  de  Aspe,  milites, 
Bertoldus  iudex  Montis  Martis,  Godefridus  de  Eleren,  ex   parte  altera  sepe  dicti  militis  Theodericus  de 
Mederike,  Hcrmannus  de  Ythere,  Lubertus  de  Boine  et  Hermannus  Tregel,  milites.     Nos  vero  prepositus 
Paderbornensis  et  Io(hannes)   de  Pathberg   superius   dicti  super  arbitrium    constituti   una  cum  prefatis 
arbitris  consedimus   in  unum   causas  huius  litis  et  circumstantias  diu  multumque  discutientes,    tandem 
consensu  utrarumque  partium  certificati  arbitrium  diximus  et  ordinavimus,  quod  predictus  miles  de  agris 
Upsprunge  et  agris  curie  in  Esbike  pertinentibus ,   qui  ab  utroque  situ  suo  burhage    dicuntur,    amplius 
decimam  non   requiret  nee  obtinebit.      In  area  pomerii,  si  circumsepta  fuerit,  possunt  domus   construi 
ibidem,  vituli  depasci,  arbores  et  herbe  diverse  plantari  et  seminari,  et  hoc  arbitrio  fratrum  relinquitur. 
Si  autem  annona  ibi  seminata  fuerit,  decima  sequetur.     De  signis  lapidum,  quicquid  discretiores  utriusque 
ville  in  Esbike  et  alii,  quibus  de  situ  agrorum  melius  constiterit,  ordinaverint,  ex  utraque  parte  ratum 
habebunt.     Item  de  agris  ignotis  et  indivisis,    si  seminati  fuerint,  et  dubitatur,  quo  vel  cui  pertdneant 
decima  solvetur.     Si  vero  fratres  predicti  claustri  eosdem  agros  partiri  in  commune  decreverint,  predictus 
miles  non  recusabit,  similiter  si  ipse  voluerit,  fratres  assensum  prebebunt.     Item  fratres  claustri  prelibati 
.  eidem    militi   quatuor    marcas    gravis    monete    dare    iussi    sunt,     quas    infra    XI1II  dies    sibi    integre 
persolverunt,  ita  ut  omnis  contentionis  occasio  inter  eos  mota  penitus  sopiatur.     Deinde  idem  miles  tarn 
ex  parte  sui  quam  fratris  sui  Volradi  omni  actioni  et  impetitioni *),  qua  fratres  impetiit  claustri  memorati* 
publice  renuntiavit,  deinceps  omni  affectu   et  favore  intendere  cupiens  circa  eiusdem  loci  promotionem. 
Ego  vero  Iohannes   de  Pathberg  et  Theodericus    de  Mederike    superius   dicti    ex  parte  uxoris   eiusdem 
militis   et  heredum   eius   promisimus    eos   benivole   in   premissis  omnibus    consentire.     Ut  autem  huius 
compositionis  ordinatio  rata  in  evum  permaneat  et  inconvulsa  presentem  paginam  de  hac  re  conscriptam 
sub  sigillorum  nostrorum  appensione  rogatu  utrarumque  partium  decrevimus  roborare.     Acta  sunt  hec  in 
Pathberg,  anno  gratie  M°.C°C.L0  nono,  indictione  II.,  in  die  sancti  Barnabe  apostoli.    Huius  rei  testes  sunt 
cum  arbitris:    Thetmarus  plebanus  in  Pathberg,  Theodericus  Vitulus,  Helmwicus  de  Keldinchusen ,   Con- 
stantinus  et  Conradus  iudex  frater  suus,   Godefridus  de  Wlfethe   et  Albertus  gener  eius,  Lodewicus  de 
Lethe,   Arnoldus  Brothrumph,    Iohannes  Faytelin,  Erpo,    Bodo,  Elwinus,  Conradus  carnifex,  Conradus 


Digitized  by 


Google 


1259  425 

TJtdranc,  Luthardus  villicus   in  Esbike  et  Gozwinus  filius   eius,  Hermannus  Constantini  filius,   Arnoldus 
Ruleder,  Giselerus,  Conradus  clericus,  Isnagel  et  alii  quam  plures. 

J)  impetioni  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  67.     An  gefiochtenen  blauweissrothen  Schnuren  1)  spitz- 

ovales  Siegel  des  Propstes,  getheilt,  oben  die  Kopfe  der  beiden  AposteU   unten  funfbldttrige  Rose, 

Umschrift  vertoisckt;  2)  Siegel  Iohanns  von  Padberg. 

800. 
Die  Bathm&nner  von  Marsberg  bekunden  eine  Schenkung  an  Kl.  Bredelar.  1259  Juni  19. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Universis  Ghristi  fidelibus  presens  scriptum  inspecturis 
consules  Montis  Martis  notum  fore  cnpimus,  quod  Fredericus  miles  dictus  de  Horhusen  divina,  ut  cre- 
dimus,  inspiratione  ammonitus  domum  suam  cum  area  in  Monte  Martis  sitam  cum  domibus  eiusdem 
domui  pertinentibus  et  censu  universo  de  onanimi  voluntate  et  consensu  uxoris  sue  domine  Adele  et 
filiorum  suorum  Stephani  et  Conradi  contulit  sollempniter  presentibus  nobis  beate  Marie  virgini  gloriose 
monasterii  in  Bredelar  tarn  pro  remedio  anime  sue  quam  patris  et  matris  sue  in  perpetuum  ibidem 
pertinentem,  ita  ut  de  censu  predicto  et  fratris  sui  Theoderici  militis  adiutorio,  et  quicquid  processu 
temporis  addere  possent,  capella,  in  qua  lumen  de  nocte  iugiter  haberetur,  in  cimiterio  predicti  claustri 
edificaretur,  in  qua  et  missa  pro  defunctis  cottidie  celebraretur  et  pater  suus  iam  pridem  defunctus  ibidem 
sepulture  traderetur.  Huic  donationi  presentes  fuerunt:  Adam  miles  dictus  de  Aspe,  Widekyndus  de 
Froyzbach,  Conradus  de  Yburg  magister  consulum,  Bertoldus  iudex,  Albertus  de  Mulenhusen,  Ludolfus 
de  Capella  et  Heinricus  tilius  suus,  Hermannus  superius  theatro,  Godefridus  de  Eleren,  Bertoldus  de 
Huxoria,  Iohannes  Scatbalo,  Heinricus  de  Kulete,  Fredericus  Picus,  Stephanus  Caupo  et  consules  omnes 
et  alii  quam  plures.  Protestabatur  etiam  miles  iam  dictus  publice  coram  nobis,  quod  bee  omnia,  sicut 
superius  prelibatum  est,  in  castro  Leicthenvils,  in  vigilia  videlicet  beati  Viti  coram  castrensibus  ibidem 
uxore  sua  et  filiis  predictis  consentientibus  legitime  ordinasset  et  super  eo  litteram  sigillo  suo  commu- 
nitam  prefato  claustro  in  signum  habitionis  rati  tradidisset.  Hinc  nos  ad  maiorem  firmitudinem,  ne 
quis  temerarie  huic  donationi  et  attestationi  presumat  in  posterum  contraire,  presentem  cartam  in  argu- 
mentum  veritatis  duximus  sigilli  nostri  impressione  roborandam.  Acta  sunt  hec  anno  gratie  M°.C°C.LI0X., 
XPII.  Kalendas  Iulii. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  66.     An  Pergamentstreifen  Siegel  der  Stadt  Marsberg. 

801. 

Kl.  Harsefdd  versprichi  d.  Bischof  Simon  v.  Paderborn  u.  dem  Postulirten  Gerhard  v.  Bremen,  dem 
letzteren  zur  Erlangtmg  der  erzUscMflichm  Wurde  beMlflich  zu  sein.  Hamburg  1259  August  6. 
Nos  R.  Dei  gratia  abbas  et  conventus  monasterii  in  Herseuelde,  ordinis  sancti  Benedicti,  Bremensis 
dyocesis,  universis  presencia  visuris  notum  facimus  et  presentibus  publice  protestamur,  quod  venera- 
bilibus  dominis  Symoni  Paderbornensi  episcopo  necnon  Gerhard o  postulato  Bremensi  in  adipiscenda 
pontificis  dignitate  in  ecclesia  Bremensi  ac  alias  in  promocionum  et  devocionum  obsequiis  per  nos  et 
per  nostros  assistere  promisimus  fide  data,  quantum  possumus,  cum  eflfectu  eosdem  publico1)  et  occulte 
prout  a  nobis  requisierint,  fideliter  promovendo.  In  cuius  promissionis  et  obligacionis  nostre  robur  et 
testimonium  presens  scriptum  sigillo  nostro  fecimus  communiri.  Et  nos  conventus  predicte  ecclesie  uno 
eodemque  sigillo  cum  nostro  abbate  contenti  sumus  ista  vice.  Datum  Homborg  anno  Domini  M0.C°C.LIX0., 
VI°IL  Idus  Augusti. 

J)  pupplice  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  214.     An  Pergamentstreifen  vom  breitovalen  Siegel 

des  AbU  Bruchstuck  aus  der  Mitte  erhalten.      Nicht  Simons   Neffe  Gerhard,    sondern  Hildebold 

erhielt  das  Erzbisthum  Bremen. 


Digitized  by 


Google 


426  *259 

802. 

GrafKonrad  v.  Arnsberg  bdehnt  einen  Burger  in  IAppstadt  mil  Giitern  in  Swinvelde.  1259  August  26. 

C(onradus)  comes  de  Arnesberg  universis,  ad  quos  presentes  littere   pervenerint,  notum  facimos  et 

presenti   scripto    cum    sigilli    nostri    attestacione   protestamur,    quod  nos   Hermanno    de    Benninchosen 

civi  Lippensi  et  Walburgi   uxori   sue   bona  quedam  in  Swinvelde  sita  in  feodum   porreximus  et  fatemur 

bona  eadem  eosdem  a  nobis  tenere,  cupientes,   quod,  quicumque  ipsum  Hermannum  super  eisdem  bonis 

impetere  sive  causare  decreverit,  ad  nos  veniens  suam  coram  nobis  questionem  proponat,  et  nos  eidem  iusticie 

exhibebimus  complementum.     Datum  tertia  feria  post  Bartholoraei  apostoli,  anno  Domini  M°.C°C.L°  nono. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Holthausen  Nr.  2.     An  von  der  Urk.  eingeschnittenem  Streifen    Rest 

vom  Siegel  des  Ausstellers. 

803. 

Bitter  Hermann  genannt  Spiegd  iibereignet  unter  gewissen  Bedingungen  mit  seinen  Briidern  Babe 
und  Ekbert  dem  Kl.  Hardehausen  Giiter.  1259  Zeit  der  Ernte  (August?). 
Hermannus  miles  cognomento  Speculum  omnibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  eternam 
salutem.  Noverint  presentes  et  futuri,  quod  ego  et  fratres  mei  Kaueno  et  Ekebertus  bona  nostra  in 
Wern(ekessen?)  .  .  .  et  consensu  assignavimus  abbati  et  conventui  in  Herswithehusen ,  Cisterciensis 
ordinis,  Paderbomensis  dyocesis,  (cum  omnibus)  proven tibus  suis  in  liberam  possessionem  diebus  vite 
domine  Iutthe  matris  nostre   sub  tali  (conditione,   quod)   singulis    annis   de  bonis   eisdem  matri  nostre 

decern  moltra  dabuntur,  ad  quos  voluerit residuis  proventibus  eidem  honeste  necessaria  mini- 

strabunt.  Post  mortem  au(tem  predicte  Iutthe)  predicti  abbas  et  conventus  integre  duobus  annis  per- 
cipient omnes  proventus  bonorum  eorum  ....  (nost)ram  elemosinam,  quatinus  ex  eo  parentes  nostri  et 

nos  animarum   nostrarum  salutare   remedium  a consequi   mereamur.      Super   hiis    omnibus    nos 

predicti  fratres  H(ermannus),  R(aveno)  et  E(kebertus)  cum  sororio  nostro  Theo(derico)  ....  ope  in  fide 
nostra  simul  promisimus,  quod  nos  abbati  et  conventui  in  Herswithehusen  prefatam  ordinationem  usque 
ad  tempus  prefinitum  nullatenus  infringemus  aut  inpedimentum  aliquod  in  bonis  supradictis  faciemus, 
sicut  presenti  pagina  protestamur  et  sigillo,  quo  omnes  contenti  sumus,  efficaciter  confirmamus.  Testes 
huius  rei  sunt:  dominus  Iohannes  sacerdos  in  castro  Warthberg,  dominus  Raueno  de  Papenhem,  Tethardus 
de  Northe,  Conradus  de  Rekelinchusen,  milites,  et  Conradus  de  Weithen.  Acta  sunt  hec  anno  Domini 
M0.C°C.L0IX.,  tempore  messionis. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  131.    An  beiden  Seiten  fehlen  grossere  Theile.   Siegel 
und  Be/estigung  verloren.   Die  Ergdmung  Werne(kessen?)  nach  verblasster  gleichzeitiger  Ruckschrift. 

804. 
Bitter  Werner  und  Hermann  genannt  von  Brakel,  bestatigen  den  Biirgern  der  Stadt  Brakd  die 
ihnen  in  Folge  eines  Brandes  von  ihren  glekhnamigen  Vatern  und  derm  Bruder  Berthcid  ertheiite 
Vergunstigtmg ,   wodurch  die  Bussen  im  feierlichen  Geriehte,   Vogtding,  auf  60  SchiUinge  und  im 
taglichen  Geriehte  auf  3  Denare  erlassen  werden.     1259  September  9. 
.  .  .  Presentes  erant:   Hermannus  de  Osethe  et  Conradus  de  Godenberg,  nobiles,  Henricus  et  Ber- 
toldus  de  Sosato,  Am(e)lungus  de  Paderborne,  Hermannus  Stapel,  Udo  Somercalf,  Ludolfas  Marecalcus, 
Fredericus  de  Ystingdorp,    Engelhardus  de  Stenhem,  Henricus  de  Flegthen,   Tidericus  de  Sebeke,   Her- 
mannus de  Osthem,  milites,  Manegoldus  iudex,  Everhardus  de  Wimelingdorp,  Gotswinus  de  Hemedessen, 
Tidericus  et  Iohannes  de  Edessen,   Tidericus  Faber,  Henricus  de  Tavenhusen,    Henricus  de  Emenhusen, 
Bertoldus  de   Suthem,    Alexander  dictus   miles,    tunc   temporis  consul es   et  universitas  oppidi  Brakele. 
Datum  et  actum  anno  Domini  M°.C°C.  quinquagesimo  nono,  in  crastino  nativitatis   beate  virginis  Marie. 
Or.  im  Stadtarchiv  zu  Brakel.     An  roihgrunen  gefiochtenen  Seidenschnuren  in  weissem  Wachs    1)  das 
dreieckige    Siegel   Bertholds  v.   B.,     drei  Pfahle9     in    der  Mitte  von  einem  Querbalken    belegt; 


Digitized  by 


Google 


1259  427 

2)  dreieckiges  Siegel  Werners  v.  B.,  ein  aufgerichteter  Lowe ;  3)  dreieckiges  Hermanns,  vier  in  der 
obern  Halfte  mit  emem  Querbalken  belegte  Pfdhle.  Gedr.  Wigand,  Archiv  IV,  179.  An  der  dort 
punktirten  Stelle  ist  questionis  zu  ergdnzen.  Mit  Ausnahme  der  Zeugen  korrekt.  Ausfuhrliches 
Regest  Ztsckr.  XXXVII,  2,  122. 

805. 

Bitter  Eckehard  von  Ballenhatisen  willigt  in  Ueberlassung  eines  Zehnten  in  Hadebrachteshusen  seitens 
seines  verstorbenen  Schwagers  HdfeHch  von  Rotlienburg  an  Kl.  Hardehausen.  1259  September  18. 
Ekkehardus  de  Ballenhusen  miles.  Lioet  omnibus  religiosis  debito  affectu  intendere  cupiamus,  tamen 
eos  specialiter  promovere  volumus,  quos  ad  velle  nostrum  esse  congnovimus  promptiores.  Hinc  est,  quod 
omnibus  presentem  litteram  intuentibus  cupimus  esse  notum,  quod  nos  una  cum  Lukkarde  dilecta  uxore 
nostra  et  pueris  nostris  collationem,  quam  dominus  Helfericus  de  Rothenburg  dilectus  socer  noster  pie 
memorie  fecit  in  decima  de  Hadebrach(t)eshusen  cum  religiosis  viris  et  in  Ghristo  dilectis  dominis 
monasterii  Hersuithehusen,  Cysterciensis  ordinis,  Paderburnensis  dyocesis,  ratam  et  gratam  promittimus1) 
habituros,  ipsis  super  ea  firmam  prestantes,  si  necesse  habuerit,  warandiam.  Ne  autem  quisquam  suc- 
ce6sorum  nostrorum  hoc  in  posterum  infringere  valeat,  presentem  litteram  sigillo  nostro  duximus  robo- 
randam.  Testes  hnius  rei  sunt:  dominus  Gumpertus  frater  et  monachus  eiusdem  monasterii,  dominus 
Iohannes  plebanus  in  Surthenburg2),  dominus  Albertus  de  Ebeleyuen,  Ekkehardus  de  Warthberg,  Heinricus 
dictus  Thobelstein,  milites ;  Theodericus  scriptor  et  multi  alii  fide  digni.  Datum  anno  Domini  M°.C°C.L°IX., 
XOIIIL  Kalendas  Octobris. 

x)  permittimus  Or.       9)  Schluss  mit  er  and  ur  Zeichen. 
Or.  im  Kgl.  St-A.  Miinster,  Kl.  Hardehausen  132.  Siegel vorn  Pergamentstreifen  ab.   Vgl.  Nr.  757  u.  760. 

Ruckschrift  saec.  XVI.    Uber  den  Zehenden  zum  Monnichehuoue  bey  Cassell. 

806- 

Heinrich  u.  Christine  tauschen  mit  Kl  Hardehamm  Giiter.     Jesberg  1259  September  19. 

Ego  Heinricus  et  Cristina  uxor  mea  universis  hoc  scriptum  audituris  eternam  in  Domino  salutem. 

Recognoscimus    et  presenti  scripto  protestamur,  quod  nos  et  liberi  nostri  Hermannus,   Berta  et  Agnes 

simplici  permutacione  dedimus  abbati  et  conventui  in  Herswithehusen ,  Cisterciensis  ordinis,  bona  nostra 

in  Hademar  cum  omnibus  pertinenciis  suis,  scilicet  areis,  agris,  pratis,  pascuis,  nichil  penitus  excipientes, 

pro  bonis  suis  in  minori1)  Engilgis   sitis,  ita  videlicet,  ut  ex  parte   eorum  nichil   etiam  sit  exceptum 

preter  silvulam,  que  nuncupatur  Wolfhelmeskere,  quam  emerunt  a  Lodewico  advocato  de  Homberg,  nee 

ad  bona  predicta  eatenus  pertinebat.    In  hac  autem  bonorum  permutacione  hoc  nobis  addiderunt,  quod 

mediam  partem  decime  in  eadem  villa,   que  a  nobis  obligata  fuerat,   sua  pecunia  redemerunt.    Verum 

ut  ea,  que  a  nobis  et  ab  ipsis  pari  consensu  gesta  sunt,  inconvulsa  permaneant,  consensimus  et  petivimus 

intencione  unanimi  sigillo  domini  Heinrici  militis  deUrfa,  sculteti  de  Iagesberg,  perpetuo  roborari.    Acta 

sunt  hec  in  Iagesberg  anno  gratie  M0.C°C.L0I0X.,  in  die  sancti  Michahelis,  coram  testibus  subnotatis: 

Iohanne  cellerario  de  Herswithehusen,  Hermanno  sacerdote  et  monacho  dicto  de  Borken,  fratre  Timone, 

Heinrico  milite  de  Urfa,  Gonrado  de  Urfa,  Wigando  et  Conrado  fratribus  de  Gilse. 

*)  mininori  Or. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  133.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.    Ueber  den 

Verkauf  des  genannten  Wdldchens  vgl.  Nr.  769;  uber  Hardehauser  Outer  in  Kl.  Englis  vgl.  Nr.  752. 

807. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  bestdtigt  einen  Tausch  ztoischen  Bitter  Berthold  Schuwen  und  dem 

Plebm  zu  Nataungen.    1259. 
Nach  Repertor  des  Grdfl.  WesiphcUen'schen  im  Jahre  1848  verbrannten  Archive  zu  Furstenberg,  wo 
Original  vorhanden  gewesen. 


Digitized  by 


Google 


428  1269 

808. 
Das  Paderborner  Domkapitd  Uberldsst  eine  Hufe  an  Kl.  Parodies.  1259. 
Henricus  Dei  gratia  propositus,  R(abodo)  decanus  totiusque  Patberbumensis  ecclesie  capitulum  universis 
Ghristi  fidelibus  presentem  paginam  inspecturis  eternam  in  Domino  salutem.  Noverint  tarn  presentee' 
quam  futuri,  quod  nos  mansum  in  Biginchusen  curti  in  Gokesberg  attinentem  pro  pensione  consueta, 
videlicet  quatuor  solidis  et  totidem  obolorum,  cenobio  in  Paradyso  de  voluntate  obedienciarii  domini 
Henrici  concessimus  in  perpetuum  in  festo  beati  Martini  persolvenda,  quamdiu  idem  cenobium  pre- 
dictam  valuerit  solvere  pensionem.  Ut  autem  bee  concessio  firma  permaneat,  presentem  litteram  sigillo 
ecclesie  nostre  fecimus  roborari.     Datum  anno  Domini  M0.C°C.LI°X. 

Abschr.  saec.  XIV.  im  Besitz  der  Paderborner  Abtheilung  de*  Vereins.     Vgl.  Seibertz,  UB.  I,  300. 

809. 
Comes  Adolfus  de  Waldekke  Z.  Ottos  v.  Ravensberg  fur  Marknfdd.     Halle  1259. 
Reg.  UB.  Ill,  651. 

810. 

Eddherr  Bernhard  zur  Lippe  bekundet,    doss  sein  Ministerial  Herboldus   de  Dedinctorp  mil 

Zustimmung  seiner  Frau  Sophia  und  seiner  Bruder  Albert  und  Alrad  dem  Kl.  Marienfdd  eine 

Rente  von  4  Scheffd  Hafer  aus  seinem  Hause  Hiddentrup  (Hiddingthorpe)  vermacht  hat.     1259. 

Gedr.  UB.  Ill,  1747. 

811. 

Bitter  Konrad  von  Gudensberg  verkauft  und  verpfdndet  an  Kl.  Vdkhardinghausen  GUter.  1259. 
Nos  Conradus  miles  dictus  de  Godenborc  scire  volumus  presentes  et  futuros,  quod  de  consensu 
uxoris  nostre,  filiorum  nostrorum  et  omnium  beredum  nostrorum  areas  sitas  in  villa  Volcarhudinchusen  *), 
bona  in  Iunckerenhagen ,  novalia  que  dicuntur  Sundere,  que  hereditaria  sorte  et  legitima  a  nostris  pro- 
genitoribus  ad  nos  devoluta  nobis  libere  contingebant,  ecclesie  sanctimonialium  in  Volcarhudinchusen 
pro  summa  XV  marcarum  legalium  denariorum  vendidimus  perpetuo  possidenda,  quartam  partem  ville 
Wizenrot  nichilominus  eidem  pro  X3)  marcis  obligantes,  spirituali  et  seculari  sublata  qualibet  actione, 
obligantes  et  nos  persona  propria  sive  personarum  testimonio  ad  firmissimam  prestandam  warandiam 
causam.1)  Ne  quisquam  nostrorum  successorum  vel  heredum  bona  predicts  nos  foro  nimis  facili 
alleget  vendidisse,  sciat  cum  his,  que  nobis  super  talem  sortem  potuissent  accidisse,  filiam  nostram 
Regelindem  dotasse  et  ipsam  contubernio  predictarum  sanctimonialium  devocius  assignasse.  Ne  autem 
quisquam  hoc  factum  successive  possit  vel  audeat  irritare,  presens  scriptum  nostro  sigillo  decrevimus 
roborandum.  Huius  rei  testes  sunt:  dominus  Io(hannes)  de  Helfenberc  et  E(ckehardus)  frater  suus, 
dominus  Wernerus  de  Godensperc  et  alii  quam  plures  milites.  Datum  anno  Domini  M0.C°C.LVI1II. 
')  So  Or.  •)  Der  eine  untere  Strich  des  x  schlecht  zu  erkennen;  doch  eher  x  als  v. 
Or.  im  Fureil.   Wold.  Arch,  zu  Arolsen.     An  Pergamentstreifen  unkenntliche  Reste  gelben  Wachses. 

812. 

Gyso  von  Qudensberg,  Richter  in  Maden,  bekundet  Ueberlassung  zweier  Hufen  an  Kl.  Hardehausen. 

Auf  dem  Kirchhof  zu  Fritzlar.  1259. 
Gyso  de  Gudensberg,  domine  ducisse  iudex  provincial  in  Maden,  universis  hoc  scriptum  audituris 
salutem  in  Domino.  Notum  sit  omnibus,  quod  Heinricus  miles  de  Hutershusen  et  filii  Everhardi  militia 
fratris  sui,  Heinricus  et  Meinricus,  super  duobus  mansis  in  Lon,  quos  Ernestus  miles  de  Lon  in  pheudo 
tenuerat  ab  ipsis  et  rite  resignavit  pro  quinque  marcis  gravium  denariorum,  quas  dedit  illis,  proprieta- 
tern  contulerunt  monasterio  in  Hersuithehusen  absolute  et  libere  iure  perpetuo  possidendam.     Huius  rei 


Digitized  by 


Google 


1259  429 

testes  sunt  milites:  Conradus  de  Hebelde,  Hermannus  de  Helbene,  Lodewicus  de  Linsincgen,  Gerlacus  de 
Grifethe,  Cono  de  Holzheim,  Everhardus  Holzsadel;  cives:  Albertus  Monetarii,  Herbordus  Comes  et  alii 
plures.     Acta  sunt  hec  in  cymiterio  Frithslariensi,  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  L°  nono. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munstery  Hardehausen  Nr.  124.     Siegel  vara  Pergamentstreifen  ab.    Vgl.  Nr.  786. 

813. 

Bitter  Konrad  von  Elben,  Sckultheiss,  Bathm&nner  und  Burger  von  Wolfhagen  bekunden  Ueber- 
lassung  ernes  Hauses  und  Hofraumes  in  Wolfhagen  an  Kl.  Hardehausen.  1259. 
Ego  Conradus  miles  de  Eluene,  Theodericus  scultetus,  consules  universi  et  burgenses  in  Wulfhagin 
omnibus  hanc  inspecturis  paginam  eternam  salutem.  Quia  dignum  est,  ut  opus  devotionis  et  caritatis 
transeat  in  exemplum  et  memoriam  posteris,  nos  tenore  presentium  protestamur,  quod  dominus  Florentius, 
rector  ecclesie  nostre  in  Wulfhagin,  pietatis  intuitu,  domum  unam  et  aream,  quam  sibi  comparaverat 
et  nostra  concessione  liberam  possederat,  cum  omnibus  edificiis  et  pertinentiis  suis  integre  et  absolute 
contulit  abbati  et  conventui  monasterii  in  Herswithehusen,  Cisterciensis  ordinis,  Paderbomensis  dyocesis, 
in  puram  elemosinam.  Ipsaque  domus  sita  est  intra  opidum  nostrum  apud  altum  propugnaculum,  pro 
qua  mercedem  bonam  se  sperat  a  domino  recepturum.  Itaque  precibus  eius  inclinati  predictis  abbati 
et  conventui  eandem  domum  et  aream  plene  donamus  libertati,  ut  sit  exempta  ab  omni  iure,  quo  cives 
nostri  sunt  astricti,  et  si  qui  earn  inhabitaverint  ex  parte  memorati  abbatis  et  conventus,  plenam  ratione 
ipsius  aree  obtineant  libertatem,  ut  nullo  iure  civitati  nostre  servire  et  obedire  teneantur,  nisi  eo  solo, 
quod  nocturno  tempore  debent  circa  se  vigiles  clamoribus  excitare.  Licebit  etiam  eis,  si  voluerint, 
iuxta  commodum  suum  ipsam  aream  in  edificiis  emendare.  Ut  igitur  hec  rata  et  inconvulsa  permaneant^ 
ego  C(onradus)  miles  ex  parte  domine  mee  ducisse  sigillo  meo  ea  confirmavi  simulque  sigillo  civitatis 
nostre  volui  efficaciter  communiri.  Testes  huius  rei  sunt:  Iohannes  de  Helfinberge,  Conradus  de  Gudin- 
burg,  Theodericus  Lupus,  Alexander  et  Volradus  l)  fratres  de  Escheberge,  milites  et  alii  quam  plures. 
Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.C°C.LI°X. 

*)  Volrradus  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Minister,  Kl.  Hardehausen  Nr.  125.     Beide  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  ab. 

Ueber  das  genannte  Haus  vgl.  Nr.  593. 

814. 

Die  Bathm&nner  von  Kassd  bekunden  Verkauf  einer  halben  Hufe  bei  MuMhausen  an  Kl.  Harde- 
hausen. Rassd  1259. 
Universitas  consulum  in  Cassele  omnibus  hoc  scriptum  inspecturis  ete(rnam  salutem).  Notum  faci- 
mus  presentibus  et  futuris,  quod  Berthradis  concivis  nostra  et  Henricus  filius  eius  et  Berthradis  filia 
ipsius  cum  consensu  heredum  suorum  vendiderunt  abbati  et  conventui  monasterii  in  Herswithehusen, 
Cisterciensis  ordinis,  Paderbomensis  dyocesis,  dimidium  mansum  suum,  quern  proprium  hereditario  iure 
possederant,  iuxta  villam  Molehusen,  pro  septem  marcis  et  dimidia  legalium  denariorum.  Et  quia  pre- 
dicta  B(erthradis)  fratrem  habet  Henricum  nomine  et  tres  filios,  videlicet  Hermannum,  Ludolfum  et 
Cunonem,  qui  coheredes  bonorum  eius  in  remotis  partibus  multo  tempore  commorati  sunt,  nos  presen- 
tibus protestamur,  quod  litteras  eonim  sigillatas  et  nobis  directas  recepimus  et  perspeximus,  per  quas 
providentie  matris  sue  et  fratris  atque  sororis  suam  hereditatem  commiserunt,  ratum  se  liabere  testantes, 
quicquid  de  ea  pari  consensu  et  consilio  decernerent  faciendum.  Ut  ergo  monasterium  in  Herswithe- 
husen predictum  dimidium  mansum,  quern  secundum  formam  hanc  legitime  contraxit,  possideat  iure 
perpetuo  et  inconvulso,  nos  in  robur  et  testimonium  predictorum  presentem  paginam  conscribi  et  sigillo 
nostre  civitatis  fecimus  communiri.  Testes  huius  rei  sunt:  Sifridus  de  Winthusen,  Sifridus  Sidinswaoz, 
Walthelmus  de  Thonen,  Alhardus,  Bonefacius,  Godefridus  de  Besse,  Gerlacus  de  Molehusen,  Wichnandus 
pistor  et  alii  quam  plures.     Acta  sunt  hec  in  Cassele,  anno  Domini  M0.C0C.LVII°II. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  122.    Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.  Gleichzeitige 
Ruckschrift:  de  dimidio  manso  in  Molehusen  iuxta  Casle. 

Westf.  Urk.-Buch  IV.  55 


Digitized  by 


Google 


430  1260 

815. 

B'whof  Simon  von  Paderborn  unci  die  Edelherrn  BerrQiard  d.  a.  und  d.  j.  zur  Lippe  geben  ihren 

Konsens  zu  einem  Hliuserverkauf  Konrads  v.  Rietberg  in  Bokeslo  und   Winkel.    0.  J.  (1259 — 60). 

Gedr.   UB.  Ill,  649.  Urk.    Datirt  nach  Rcgierungszeit  B.  WiUielms  von  Munster.  Reg.  Lapp.  Regg.  /, 

210  Nr.  305  zu  (1259),    ebemo   Druck    in  Ledebur,    Allg.   Archiv   fur   die  Geschichtskunde  des 

Preuss.  Staates  XV,  59.     Vgl  folg.  Nr. 

816. 
Biscltof  Simon   von  Paderborn   behundet    Verzichtteistung    seines    Verwandten    Otto    von  Bietberg, 
Kanonihus  von  Paderborn,  auf  die  von  seinem   Vater  Konrad  an  Kl.  Marienfeld  verkaufien  Outer 
in  Bokeslo  und  Winkd  sotvie  auf  den  Horigen  dasdbst     Bietberg  1260  (1261?)  Januar  2. 
Gedr.  Ledebur,  Allg.  Archiv  fur  die  Geschichtskunde  des  Preuss.  Staates  XV,  60.     VieUeicht  ist  1261 
nach  Kolner  Datirung  zu  setzen,   da   eine  korrespondirende  Urhmde  des  Munsterschm  Kanomkus 
Konrad,  ausgestellt  in  Munster,  ebenfalls  1260  d.  h.  wohl  1261  Januar  7  datiert  ist    VgL  Ledebur 
S.  58  /.  UB.  Ill,  649,  1746/.,  1750  und  vor.  Nr. 

817. 

Die  Bathm&nner  der  Stadt  Paderborn  entscheiden  einen  Bechtsstreit  fiber  ein  Haus  in  Paderborn 
zu  Gunsten  des  Rl.  Hardehausen.  Paderborn  1260  Januar  3. 
Universis  hoc  scriptum  audituris  consules  civitatis  Paderburnensis  salutem  in  Domino.  Intelleximus, 
quod  domnus  Arnoldus  miles  dictus  de  Paderburn(e)  *)  inpetat  abbatem  et  conventum  de  Herawithehusen 
super  domo  sita  in  Paderburn(e) ,  quam  vendiderat  pater  eius,  in  qua  ius  asserit  se  habere,  et  propter 
hoc  turbat  monasterium  et  molestat.  Nos  igitur  diligenti  facta  inquisicione  in  domo,  de  qua  questio 
vertitur,  prefatum  A(rnoldum)  nichil  iuris  habere  penitus  protestamur,  presertim  cum  longe  antequam 
nasceretur,  ab  abbate  et  suo  conventu  iusta  et  notoria  emptione  comparata  sit  et  earn  plus  quam  qua- 
draginta  septem  annis  possederint,  nemine  prorsus  iusto  titulo  prohibente.  Denique  quod  predicta  domus 
et  empta  sit  rite  et  tot  annis  possessa  iuste,  multi  concivium  nostrorum  parati  sunt  iuramento  propter 
Deum  et  defensionem  iusticie  confirmare.  Datum  in  Paderburn(e)  anno  Domini  M0.C°C.LX0.,  in  octava 
Iohannis  ewangeliste. 

J)  Paderburn  Or.     So  immer. 
Or.  im   Kgl.  St.-A.  Munster,  KL  Hardehausen  Nr.  134.     Siegel  vom  Pergamentstreifen   ab.     Gedr. 

Wig  and,  Archiv  I,  2,  70  (mit  der  Notiz,   dass  die   Urk.  nur  em  gerickUiches  Attest,  mckt  den 

Urtheilsspruch  enthalte,  weil  sonst  die  Zeugen  beeidet  worden  war  en). 

818. 
Johann,  Herr  der  Burg  in  Padberg,  genehmigt  den  Verkauf  von  Grundstiicken  in  Unter-  Upsprunge 
seitens  seines  Bruders  Albert  an  Kl  Breddar.  1260  Januar  30. 
In  nomine  Domini  Amen.  Omnibus  hoc  scriptum  visuris  .  .  Iohannes  iunior  dominus  castri  in 
Pathberg  veritati  testimonium  perhibere.  Universitati  fidelium  notum  fore  cupio,  quod,  cum  Albertus 
frater  meus  quosdam  agros  m  inferiori  villa  Upsprunge  sitos  circa  quindecim  iugera  de  manu  mea 
feodali  iure  teneret  et  meo  tempore  quiete  possideret,  suppliciter  rogavit,  ut  sibi  eosdem  fratribus 
monasterii  in  Breydelare  vendere  liceret  pro  maiori  utilitate.  Cuius  petitioni  cum  assensum  preberemus, 
eosdem  agros  domino  Alexandro  'abbati  claustri  iam  dicti  et  suo  conventui  pro  undecim  marcis  legalium 
denariorum  vendidit  cum  omnibus  pertinentiis  suis  de  consensu  uxoris  sue  Antonie  et  filie  sue  Frederunis 
offerens  eosdem  super  altare  beate  virginis  Marie  omni  iuri  suo  in  eisdem  agris  habito  cedens  publice 
cum  heredibus  universis.  Tunc  predictam  summam  abbas  et  conventus  integre  sibi  persolverunt,  mihi 
unam  marcam  tribuentes.     Hinc  ego  intuitu   Dei   eiusque  pie  matris   Marie  et  favore  religionie   necnon 


Digitized  by 


Google 


1260  4S1 

ad  instantiam  eiusdem  Alberti  proprietatem  eorundem  agrorum  uxore  mea  domina  Meicthilde  et  here- 
dibus  meis  consentientibus  jam  dicto  claustro  libere  donavi  et  super  altare  beate  virginis  in  presentia 
abbatis  et  totius  conventus  sollempniter  obtuli,  omni  iuri  meo  in  ipsis  agris  habito  cedens  et  warandiam 
plenariam  et  perpetuam  de  eisdem  prestare  cupiefis,  hoc  adiecto,  ut,  si  ego  vel  heredes  mei  eosdem 
agros  quandoque  emere  vellemus,  pro  decern  marcis  legalium  denarionim  nobis  venderentur.  Post  hec 
abbas  omnes  invasores  eorundem  agrorum  excommunicavit.  Ut  igitur  hec  emptio  et  mea  donatio  rata 
in  evum  permaneat,  in  huius  rei  testimonium  presentem  cartam  exinde  conscriptam  tradidi  prefati 
claustri  fratribus  sigillo  meo  roboratam.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.C°C.L°X. ,  indictione  tertia, 
II°I.  Kalendas  Februarii.  Testes  huius  rei  sunt:  Thetmarus  in  Pathberg  plebanus ,  Lambertus  et  Godefridus 
in  Brilon  et  Haldi(n)chusen  plebani,  Hermannus  de  Ythere,  Helmwicus  de  Keldinchusen  et  alii  quam  plures.  • 
Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  KL  Bredelar  Nr.  73.     An  Pergamentstrei/en  Siegel  Johannes  von  P. 

819* 

Dompropst  Heinrich  v.  Paderbom  sdhenkt  dem  Kl.  Marienmiinster  em  Salzwerk  in  Salzkotten. 

1260  Februar  13. 
Nos  Henricus  Dei  gratia  maioris  ecclesie  Paderbornensis  prepositus  omnibus  hoc  scriptum  visuris 
salutem  in  Domino.  Quia  iustum  est,  ut,  que  digne  et  ordinabiliter  semel  disposita  fuerint,  nulla  valeant 
subsequentium  temeritate  aut  ignorantia  divelli,  et  exemplo  pie  devotionis  alii  ad  similia  provocentur, 
noverint  ergo  tarn  presentes  quam  futuri,  quod  nos  ob  dilectionem  Dei  et  pro  salute  anime  nostre  com- 
paravinius  ecclesie  monasterii  sancte  Marie  prope  Swalenberg  integrum  soltwerc1)  a  Conrado  iudice  in 
Soltkotten,  annuente  uxore  et  omnibus  heredibus  suis,  libere  perpetuo  possidendum.  Ne  quis  autem 
heredum  suorum  inposterum  huius  rei  contradictor  possit  existere,  vel  ecclesiam  in  aliquo  in  predicto 
soltwerc  impedire,  presens  scriptum  sigillo  nostro  duximus  roborari.  Datum  anno  Domini  M°.C°C.LX0., 
Ydus2)  Februarii.     Plumbi  vero  quantitas  XII,  VII  et  dimidium  cintene  magni  lapidis. 

*)  In  den  Handschriflen  stets  soltwere.       *)  idibus  C. 

Aus  Msc.  I,  129  pi.  6  (B)  und  VII,  4512  p.  41  (C)  im  KgL  St-A.  Mwister.  Reg.  Ztschr.  XLVIy  2,  162. 

820. 

Bischof  Simon  von  Paderbom  bekundet  dem  KL  Marienmiinster  die  Schenkung  eines  Sahwerks  in 

Salzkotten.     1260  Fdbruar  13. 
S(imon)  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  abbati    et  conventui  monasterii  apud   Swalenberge1) 
eternam  in   Domino    salutem.      Presentium  tenore   protestamur  nos    ad    petitionem   dilecti  consanguinei 
nostri  domini  Henrici    prepositi  Paderbornensis   proprietatem    vobis   unius  integri  soltwerc   in  oppido*) 
Soltkotten,  quod  dictus  prepositus   vobis  a  Conrado   iudice  emptionis   titulo   comparavit,  contulisse.    In 
cuius  rei  testimonium  presens  scriptum  dedimus  sigillo  nostro  roboratum.     Datum  anno  Domini  M.CC.LX. 
Idus8)  Februarii.     Quantitas  plumbi4)  XX VIII  et  dimidium  cintene  magni  lapidis. 
J)  Swalenberg  C.      *)  opido  B.      ")  idibus  C      *)  plumbii  B. 
Aus  Msc.  I,  29  fol.  23  (B)  und  VII,  4512  p.  40  (C)   im  KgL  St-A.  Munster.   Reg.  Ztschr.  XLVI, 
2f  162.     In  den  Gewichtsangaben  steckt  hier  oder  in  voriger  Nr.  ein  Irrthum,   wahrscheinlich  hier, 
da  in  Msc.  I,  129  die  Zahl  korrigirt,  dimidium  durchstrichen  is%  cintene  fehlt' 

821. 

Graf  Widukind  von  Schwdenberg  verzichtet  zu  Gvnsten  des  Kl.  Marienmiinster  auf  die  Vogtei 

in  genanntm  Orten.     0.  J.     (Vor  1260  Februar  26). 
Omnia,  que  sub  tempore  aguntur,  labente  tempore  simul  labuntur,  si  non  scripto  vel  vivo  et  idoneo 
testimonio  premuniuntur.     Nos  igitur  Widekindus  comes  in  Swalenberg   tam  futuri  quam  presentis  tem- 
pori8  Christi  fidelibus  notum  facimus1),   qualiter  petentibus  venerabilibus  dominis  de  monasterio   sancte 

55* 


Digitized  by 


Google 


432  1260 

Marie  advocatiam,  que  videbamur  habere  in  quibusdam  bonis  et2)  prediis  ipsius  ecclesie  vel  qualem- 
cunque  iuridicionem  nobis  pertinentem,  videlicet  in  Coldenuelde  X  mansus,  in  Ewippe8)  duos  mansus* 
in  Meringen  IIII  mansus.  in  Marslo  II  mansus,  cum  consensu  nostre  matris  et  universorum  heredum 
nostrorum  ab  omni  iure,  quo  nobis  servicia  modi  exhiberi4)  poterant,  eximentes6)  ad  peticionem  sicut 
prefati  sumus,  et  dilectionem  predictorum  dominorum  totaliter  largimur  eisdem,  ut  liberam  et  plenam 
facultatem  habeant  in  eisdem  faciendi  et  dimittendi,  secundum  quod  ipsis  expedire  videatur,  et  quod 
ipsorum  placitum  fuerit  voluntati.  Testes  buius  facti  sunt  clerici:  Hermannus  provisor  cenobii  Montis  sancte 
Marie,  Willehelmus 6)  plebanus  de  Sumerselle,  Euerhardus  de  Castro;  laici:  Florinus  de  Yresenhusen, 
Thedericus  de  Eblinghusen7),  Widekindus  de  Greuinge8),  Wernherus  Almeningewo(r)the9),  Iohannes  de 
Wiginghusen,  Wernherus  Dicberner,  consules  civitatis  et  alii  quam  plures.  Ne  vero  per  nos  vel  nostros 
successores  in  posterum  ulla  possit  accedere  calumpnia,  presentem  paginam  sigilli  nostri  appensione 
iussimus  communiri 10). 

x)  notum  facimus  fehlt  B.    *)  vel  C.     *)  korr umpire  Eumppe  B,  Eunippe  am  Rande  und  C.    4)  etiam  serv.  exhib.  C 

*)  exemptes  B.       6)  Wilhelmus   C.       *)  Eblighusen  B.       8)    Geriunge  C  und  Kopialbuch  von  Grevenbvrg; 

vgl.  Anm.  zu  Nr.  449.      •)  Almemgewothe  C.      l0)  Eine  Hand  gaec.  XVIII  trug  in  B  nach:  Anno  Domini 

1260;  ebenso  in  Spilckers  Kollektaneen  Bd.  XII. 
Aus  Msc.  I,  129  jol.  8v  (B)  und  VII,  4512  p.  43  (Q  im  Kgl.  St- A.  Minster.  Reg.  Ztschr.  XLVI, 
2,  163.     In  der  folgenden  Nr.  heisst  Wern.  Dicberner  Burgmann  in  Schwalenberg. 

822. 
Die  Bruder  Heinrkh  Graf  von  Sternberg  und   Widukind  Graf  von  Schwalenberg  genehmigen  den 
Verkauf  mehrerer  Gater  seitens  des  Kl.  Marienmiinster  an  das  (Moritz-)  Kloster  auf  dem  Werder 

hex  Mnden.  1260  Februar  26. 
Henricus  comes  de  Sternenbergh 1)  et  Wedekindus  comes  de  Swalenbergh2)  fratres  cum  ipsorum 
heredibus  universis  omnibus  hanc  litteram  visuris  notum  esse  cupimus,  nos  venditionem  bonorum  Colden- 
velde8)  et  Meringhen  ab  ecclesia  sancte  Marie  in  monasterio  iuxta  Swalenbergh4)  factam,  quam  venera- 
bilis  pater  abbas  et  conventus  Insule  apud  Myndam6)  emptionis  titulo  compararunt,  gratam  ac  ratam 
habere  et  predicta  bona  ab  omni  iure,  quod  habuimus  vel  habere  videbamur  sive  advocatie  sive  petitionis 
nomine,  censeantur  libera  dedisse  ac  penitus  absoluta.  In  cuius  rei  testimonium  presens  scriptum  dedi- 
mus  sigillorum  nostrorum  munimine  roboratum.  Huius  facti  testes  sunt:  C(onradus)  de  Biga,  Io(hannes) 
deDonepe,  Luderus  de  Werne,  Io(hannes)  de  Rottorp,  Tidericus  de  Edessen,  castellani  de  Sternenbergh6); 
B(urchardu8)  de  Holthusen,  B.  de  Eben(?),  B.  de  Voltessen  et  Wernerus  Dicberner7),  castellani  de  Swa- 
lenberge8)  et  alii  quam  plures.     Datum  anno  Domini  M0.C°C.LX°.f  V.  Kalendas  Marcii. 

a)  Sternenberg  C.      *)  Swalenberg  C.      *)  B  hat  im  Text  Golden vede,  am  Rande  von  derselben  Hand  Coldenuelde. 
4)  h  fehlt  0.    8)  Mindam  C.     •)  Edessum  C;  h  fehlt  C.     *)  Dicbernen  C.    8)  Swalenberg  C. 
Aus  Msc.  I,  129  fol.  33v  (B)  und  VII,  4512  p.  45  (C)  im  Kgl  St.-A.  Munster.  Gedr.  Ztschr.  IX,  71. 
Reg.  Lipp.  Regg.  I,  210  Nr.  306;  Ztachr.  XLVI,  2,  163  f.    Die  Form  Ebn  ist  sicher  korrumpirt- 

82a 

Die  Bruder  Berthold  und  Werner  von  der  Lippe  erWxren  sich  damit  einverstanden,  doss  Konrad, 
Amelung  und  Vlrich  von  Wiilpke  (Wulbeke),  wdche  den  Zehnten  zu  Om  dem  Kl.  Loccum  zu 
verkaufen   beabsichtigen,  das  fragliche  Lehen  statt  ihrer   dem  Bischofe  (Widukind)  von  Minden 

resigniren.     Lichtenfds  1260  Februar  29. 
Gedr.  Hodenberg,    Calenberg.  UB.  11,  208    (a.  d.  Or.  im  Klosterarchiv  zu  Loccum.  Herzsiegel  (Us 
Friedrich  von  Eorhusen,  Verwandten  (cognati)  der  Aussteller,   der  statt  ihrer,  da  sie  kein  eigenes 
haben,  siegelt).     Om  wahrscheinlich  Vorwerk  im  Oehmer  Holz,  Ami  Stolzenau. 


Digitized  by 


Google 


1260  433 

824. 

Verzicht  auf  Anspruche  an  Giitem  zu  Gumten  des  Kl  Haina.  WUdungen  1260  Marz  21. 
Nos  Hartmannus  et  Wilhelmus  fratres,  Wernherus  Morthane,  Deinhardus  et  Hartradus  de  Mehele. 
Ne  gesta  hominum  ab  eorum  memoria  elabantur,  necesse  est  ea  scriptis  vel  testibus  communiri.  Noverint 
igitur  universi  presencium  inspectores  nos  orani  actioni  super  bonis  nostris  in  Mehele  adversus  ecclesiam 
in  Hegene  penitus  renunciasse,  et  quicquid  in  ipsis  iuris  habuimus,  dicte  ecclesie  in  honore  sancte  Dei 
genitricis  Marie  uno  ore  coadunata  manu  libere  tradidisse  uxorum  et  puerorum  nostrorum  accedente 
voluntate  unanimi  et  consensu.  Ego  quoque  Rudolfus  de  Hadewerke  omni  actioni,  quam  adversus  pre- 
dictam  ecclesiam  in  Hegene  habui,  una  cum  uxore  et  pueris  meis  profiteor  me  publice  renunciasse.  Ne 
igitur  super  predictis  aliqua  inposterum  oriatur  kalumpnia,  presentem  paginam  conscribi  et  sigillo  uni- 
versitatis  civium  in  Wildungen  procuravimus  communiri.  Actum  anno  Domini  M°.C0C.LX°. ,  dominica 
iudica,  in  loco  Wildungen,  presentibus  hiis:  Ludewico  sculteto,  Hermanno  plebano  in  Wildungen,  plebano 
in  Weldene,  Ludewico  Winter,  Heinrico  et  Gumperto  de  Anref  fratribus,  militibus,  scabinis  omnibus, 
Gumperto  et  Conrado  de  Anref,  Cunrado  de  Ermbretesfelde. 

Or.  im  Grossherzogl.  Hessischen  Staatsarchio  zu  Darmstadt.  An  Pergamentstreifen  Siegel  der  Stadt 
Wildungen:  Reiter siegel,  im  Schild  des  Ritters  ein  Lowe,  UmschHfb:  Sigillum  civitatis  (sehr  wetter 
Zwischenraum)  in  Wildungen.  Auf  der  Ruckseite  von  gleichzeit.  Hand:  De  abrenuntiatione  Wer- 
heri  Morthane  et  Rudolfi  de  Hadewerke  et  eorum  coheredum  bonorum  in  Mehelen. 

825- 
Graf  Adolf  von  Waldeck  bekundet  einen  Ankauf  seitens  des  Kl.   Werbe.     1260  M&rz  22. 
Nos  Adolphus  Dei  gratia  comes  in  Waldeke "omnibus  (lianc)  litteram  visuris  in  Doniino  salutem.  Notum 
faeiinus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  Henri cus  de  Eringin  et  eius  frater  nostro  median te  consensu 
decern  iugera  de  mansu  eius,  qui  situs  est  in  Betthenhusen,  ecclesie  in  Werephe  contulerunt  ad  emendum 
ipsorum  usui  possidenda1).    Ne  quispiam  super  isto  contractu  possit  dubitare,  litteram  ipsis  sigilli  nostri 
munimine  tradimus  roboratam.     Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C°C.LX0.,  XI0.  Kalendas  Aprilis. 
x)  possidendis  Or. 
Or.  imFurstl.  Wold.  Arch  zuArolsen.     An  Pergamentstreifen  Fragment  vcm  rundcn  Siegel  desGrafen. 

826. 

Das  Paderborner  KapUd   bcst&tigt   die  Scherikung  eines   Salzwerkes  in   Salzkotten  durch  Bischof 
Simon  von  Paderborn  an  Kl.  Marienmunster.     1260  April  9. 
R(abodo) J)    Dei   gratia    decanus    et    capitulum     ecclesie  Paderbornensis    honorabilibus    viris    con- 
fratribus   suis  abbati   ac    conventui   monasterii    beate    Marie    virginis   apud    Swalenbergh 2)    eternam   in 
Domino  caritatem.     Collationi   proprietatis  unius  integri   soltwerc  in  oppido8)  Soltkothen,   vobis  a  vene- 
rabili  patre  ac   domino  nostro    episcopo  facte,  quod   vobis  dominus  prepositus  a  Conrado  iudice  titulo 
emptionis  comparavit,    consentimus    et  presentium  apertione  ac    sigilli  nostri   appensione   comprobamus. 
Datum  anno  Domini  M°.C°C.  sexagesimo,  quinto  Idus  Aprilis. 
*)  Nos  fugt  D  hinzu.     *)  C  und  D  ohne  h.     *)  opido  B. 
Aus  Atsc.  I,  129  fol.  37  v  (B)>  VII,  4512  p.  42  (Q  im  Kgl.  St.-A.  Munster  und  Grevenburger  Kopiar 
Nr.  23  (D),  letzteres  mitgetheilt  von  Pfarrer  Schrader  in  Natzungen.  Reg.  Ztschr.  XL  VI,  2,164. 
Vgl.  oben  Nr.  819  und  820. 

827. 

Die  Brilder  Johann  und  Goltschdk  von  Padberg  resigniren  dem  Abt  (Thimo)  von  Corvey  einen 

Zehnten  zu  Gunsten  des  Kl.  Breddar.     1260  April  16. 

Venerabili  domino  . .  abbati  Corbeygensi  Iohannes  et  Godescalcus  fratres  et  coheredes  domini  castri 

in  Pathberg  cum   totius  fidelitatis   integritate  paratam  ad  obsequia   voluntatem.      Cum  decima  ville  in 


Digitized  by 


Google 


434  1260 

Enimunde,  quam  ab  ecclesia  vestra  hominii  iure  tenemus,  abbas  et  conventus  de  Bredelar  de  consensu 
nostro  et  heredum  nostrorum  et  amicorum  consilio  emptionis  titulo  a  nobis  legitime  comparaverint ,  in 
manus  vestras  ipsam  decimam,  quia  presentie  vestre  copiam  non  habemus,  presentium  tenore  sigillo 
nostro,  quo  ambo  contenti  sumus,  signato  tamquam  viva  voce  sollempniter  resignamus  et  omni  iuri  nostro 
in  ea  habito  publice  cedimus  rogantes  obnixe,  quatinus  intuitu  Dei  et  favore  religionis  nostrique  servitii 
respectu  proprietatem  eiusdem  decime  ipsis  conferre  dignemini,  ut  obtenta  libertate  proventibus  eiusdem 
decime  libere  et  quiete  potiantur.  Hoc  apud  reverentiam  vestram,  si  exauditi  fuerimus,  cum  gratiarum 
actione  una  cum  ipsis  studebimus  fideliter  deservire.  Datum  anno  gratie  M°.C°C.LX.,  indictione  IIL 
XV°I.  Kalendas  Maii. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Mumter,  Kl.  Bredelar  Nr.  72.  An  Pergamentstreifen  verletztes  Siegel  der  Au*- 
stellery  daran  Pergamentstreifen  rnit  einem  vom  Inhalt  abweichenden  Regest  von  Hand  des  Schreiber* 
der  Urkunde:  Littere  Iohannis  et  Go(descalci)  fratrum  de  Pathberg  de  cessione  et  resignatione 
decime  in  Ekesbike  et  decime  in  Enemunde  et  de  consensu  Hermanni  de  Dauerenburg.  Auf 
der  andern  Seite:  Alie  littere  habentur  de  emptione  earundem  decimarum. 

828. 

Wdlther  v.  Bengshausen  verzkhtet  auf  Giiter  bei  Hadeberchteshusen  zu  Gunsten  des  Kl.  Harde- 

hausen.  1260  April  16. 
Ego  Waltherus  de  Kingoldeshusen  tenore  presencium  protestor,  quod  integre  et  absolute  renunciari 
omni  iuri,  quod  mihi  competere  videbatur  ratione  advocatie  in  quibusdam  (bonis)1)  sitis  iuxta  Hade- 
berchteshuseji,  que  abbas  et  conventus  monasterii  in  Herswidehusen  comparavit.  Testes  huius  rei  sunt: 
dominus  Wideroldus,  Conradus  Muz2)  et  Heinbradus ,  canonici  Frithslarienses,  Conradus  de  Heyelthe, 
Albertus  Monatarius3),  Henricus  de  Wilsberg,  Ciso3)  et  alii  quam  plures.  Quia  sigillum  proprium  non 
habeo,  sigillo  domini  Wideroldi  sum  contentus.  Acta  sunt  anno  Domini  M°.  ducentesimo  sexagesimo, 
XVI.  Kalendas  Maii. 

2)  bonis  fehlt  Abschr.      *)  Maz?       *)  So  Abschr. 
Nach  Abschr.  saec.  XV.  im  Kgl.  St-A.  Munster.     Zu  Hadeberchteshusen  vgl.  Nr.  760. 

829. 

Die  Briider  Berthold  u.   Werner  v.  d.  Lippe  rmgnirm  ihrem  Lehnsherrn,  dem  Bischof  W(idukind) 
von  Minden  zu  Gunsten  des  Klosters  Loccum  den  Zehnten  zu  Om.    Lichtenfels  1260  April  30. 
Huius  rei  testes  sunt:   Widekindus  de  Brunzbach,  Gerlacus  de  Virminne,  Olricus  de  Western,  Ele- 
gerus  de  Dalewich.  ...  II.  Kalendas  mai. 

Abgedr.  Hodenberg,  Calenberg.  UB.  AbOd.  IIL  Nr.  209  (n.  d.  Or.,  dessen  Siegel  abgef alien,  im 
Klosterarchiv  zu  Loccum).  Da  die  hierzu  gehorende  Nr.  823  am  selbem  Orte  II.  Kal.  Marcii 
ausgestellt  isty  steckt  wahrscheinlich  ein  Irrthum  in  der  Datirung. 

830. 

Bischof  Simon  von  Paderborn   bekundet    Ueberlassung  von  Hof  und  Zehnten  in  Valeliusen  fur 

Kl.  Gehrden.  1260  Mai  f0. 
Nos  Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  presens  scriptum  intuentibus  in  Domino 
salutem.  Presentibus  publice  pro  testamur,  quod  domina  Helewigis  uxor  Ludolfi  marscalci  nostri,  vir 
nobilis  Hermannus  de  Osethe  et  Hermannus  marscalcus  noster  in  nostra  presentia  constituti,  curiam  et 
decimam  in  Valeliusen  Hermanno  de  Siddessen,  Henrico  de  Howede,  Tyderico  de  Sebeke  et  Frederico 
de  Ystingdorp,  militibus,  famulis  vero  prepositi  de  Gerdene:  Iohanni  de  Pistrino,  Hennikiso  et  Hermanno 
de  Wartberg  iure  feodali  porrexerunt,  quousque  predictam  curiam  et  decimam  in  Valehusen  prepositus 
et  ecclesie  Gerdensis  ad  usus  perpetuos  ecclesie  sue  a  domina  abbatissa  et  ecclesia  sua  Hersiensi  valeant 
obtinere.     Pro  quibus    bonis,    videlicet   in  Valehusen,    prepositus    et    ecclesia    sua  Gerdensis    Ludolfo 


Digitized  by 


Google 


1260  435 

marscalco  et  Helewigi  uxori  sue  et  Hermannp  marscalco  et  ipsorum  heredibus  sexaginta  marcas  dena- 
riorum  in  Wartborg  persolverunt,  Promisenmt  eciam  in  manibus  nostris  et  in  manibus  Hermanni  de 
Siddessen,  Henrici  de  Howede,  Thiderici  de  Sebeke  et  Friderici  de  Ystingdorp  militum,  fide  corporaliter 
prestita,  quod  ante  festum  beati  Iacobi  proxime  venturum  sigilla  et  consensum  viri  nobilis  Hennanni  de 
Osethe,  Bertoldi,  Wernheri  et  Hermanni  dominorum  de  Brakle,  Bertoldi  et  Henrici  schultetorum  de 
Sosato,  ecclesie  Gerdensi  sine  difficultate  qualibet  procurabunt,  alioquin,  cum  requisiti  fuerint,  dominus 
Hermannus  de  Osethe  et  Hermannus  marscalcus  vel  si  ipsi,  quod  absit,  adimplere  neglexerint,  fide- 
iussores  ipsorum  Rodolfus  de  Stenvorde,  Fredericus  de  Ystiogdorp,  Albero  de  Wellede,  Volpertus  de 
Eysnen,  \Iohannes  de  Nedere,  milites  et  Iohannes  de  Northe  et  Ioannes  de  Wellede  filius  Thethardi 
opidum  Wartborg  intrabunt,  fide  militari  nullatenus  exituri,  quousque  omnia  supradicta  fideliter  fuerint 
adimpleta.  Presentes  erant:  Conradus  de  Ethelen,  Scrape,  Conradus  de  Siddessen,  Godescalcus  de  Wellede, 
milites;  burgenses  vero:  Siffridus,  Albertus  Monetarius1),  Hermannus  de  Dalhem,  Conradus  de  Wethem, 
Conradus  filius  Eremberti  et  alii  quam  plures.  Presentem  eciam  literam  ex  utraque  parte  sigillo  nostro 
petiverunt  sigillari.     Acta  sunt  anno  Domini  M°.C°C.XL.,  in  octava  Pentecostes. 

*)  Ob  nicht  Plural*  Vgl.  Nr.  833  Z.  8  v.  u.  nach  dem  Or. 
Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  fol.  23  D.  2.  mit  falscher  Jahreszahl:  die  X  muss  dem  L  nachgestellt 
werden,  wie  sich  aus  den  andern  denselben  Gegenstand  behandelnden  Urkk.  ergibt,  ausserdem  dass 
Simon  ei%st  1247  Bischofunrd;  vgl.  unten  Urk.  zu  1260  Juni  15 ',  Nr.  834.  Valehusen  eingegangener 
Ort  zwischen  AUenheerse  undGehrden;  das  Valhuser  Feld,  noch  jetzt  unier  dieseni  Namen  bekannt, 
wird  theilweise  von  Dnngenberg  aus  bebaut.  (Spancken).     Vgl.    Zeitschr.  XXXVIII,  2,  135. 

831 

Erzbischof  Konrad  von  Koln.  AM  Thimo  von  Corvey }  Herzog  Albrecht  von  Braunschweig  und 
seine  Briider  verbunden  sich  im  Lager  bei  Kogelnberg:  die  Braunschweigcr  rich  men  ihren  Besitz 
im  Herzogthum  Westfaien  vom  Erzbischof  zu  Lehen  und  verzichten  auf  alle  Anspriiche  am  Herzog- 
than;  die  Verbundeten  versprechen  sich  gegenseitig  Hulfe.  Unter  den  Zeugen:  die  Graf  en  Adolf 
von  Wald-eck,  Otto  und  Konrad  von  Ever  stein,  beide  Berthold,  Edelherrn  von  Bur  en,  die  Briider 

Albert  und  Herbold  von  Amelunxen.  1260  Mai  30. 
Or.  im  KgL  St.- A.  Dusseldorf.  Am  Pergamentstreifen  1)  in  rot/iem  Wachs  Siegel  Konig  Richards, 
am  Rande  beschddigt;  2)  am  Rande  stark  beschddigtes  Siegel  Engelberts  von  Koln;  3)  Thimos 
von  Corvey;  4)  Albrechts  von  Braunschweig ,  Umschrift  verletzt.  Zwischen  questionis  und  nos 
igitur  prenominati  Lucke  von  l/±  Zeile,  doch  fehlt  nichts.  Ruckschrift  saec.  XIII.  confederatio 
perpetua  ducis  de  Brunswich  et  renuntiatio  ducatus  Westfalie.  Gedr.  Spilcker,  Ecerstein  Nr.  125, 
Wigand  Archiv  VI,  231  (beide  mit  irrigem  Datum);  Lacomblet  UB.  II,  489,  Seibcrtz  UB.  I,  317; 
Reg.  Mittelrh.  Regg.  3,  1623,  Cardauns,  Atmalen  35,  59  Nr.  504;  besprochen  zuletzt  GraueH, 
die  Eerzogsgewalt  in  Westfaien,  162  f.  Im  Druck  Lacomblet  (nach  dem  Or.)  zu  korrigiren: 
S.  274  Z.  3  von  o.  Bruneswicens,  so  immer;  Z.  15  duci  ac;  Z.  1  v.  u.  duorum;  S.  275  Z.  5 
exorto;  Z.  7  Ytalie;  Z.  14  Gozewinus,  sculthetus,  Z.  15  Harboldus. 

832* 

Papst  Alexander  IV.  beauftragt  einen  Scholaster  in  Erfurt,  die  Klage  des  Kl.  Lippoldsberg  gegen 
den  Abt  von  Reinhausen  u.  Graf  Ludolf  v.  Dassel  zu  untersucJien.     Anagni  1260  Juni  1. 
Gedr.  UB.  V,  851. 

833* 
Bischof  Simon  von  Paderborn  gestattet  der   Neustadt  Warburg,    Mauern   und   Befestigungen  zu 

errichten.     Warburg  1260  Juni  1. 
Simon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  presencia  visuris  in  perpetuum  salutem  in  eo, 
qui  est  omnium  vera   salus.     Ut  factarum  rerum  memoria   perpetuo  perseveret,    expedit    actus  nostros 


Digitized  by 


Google 


436  1260 

temporales  per  scripturas  auctenticas  eternari.  Hinc  est,  quod  nos  novum  oppidum  nostrum  in  Wartberg, 
per  quod  ecclesia  nostra  Paderbornensis  in  omnibus  suis  necessitatibus  est  suffulta,  cupientes  in  omnibus 
specialiter  promovere,  consulibus  et  universitati  eiusdem  oppidi,  capituli  nostri  Paderbornensis,  ministe- 
rialium  et  universitatis  eiusdem  ecclesie  nostre  communi  accedente  connivencia  et  consensu  ex  dilectione 
et  gracia  speciali  duximus  indulgendum,  ut  oppidum  suum  muro  necessario  inter  se  et  oppidum  vicinum 
et  sibi  contiguum  et  municionibus  circumquaque  necessariis  muniant  et  circumdent.  Et  ut  bee  nostra 
ordinacio  et  gracia  sibi  facta  a  nobis  et  nostris  successoribus  et  ab  ecclesia  nostra  perpetualiter  firma 
et  inviolabilis  observetur,  presens  scriptijm  nostro  sigillo  et  ecclesie  nostre  Paderbornensis,  Hermanni 
nobilis  de  Osede  nomine  omnium  castellanorum  in  Wartberg,  Bertoldi,  Werneri  et  Hermanni  dominorum 
de  Brakelo,  civitatis  Paderbornensis  et  oppidorum  in  Wartberg  sigillorum  munimine  roborari  fecimus 
coram  testibus  subnotatis:  Gerhardo  preposito  Bremensi  et  Widekindo  de  Osede  canonico  Paderbornensi 
Adolfo  comite  de  Woltecge,  Hermanno  de  Osede  et  Hermanno  de  Holthusen,  nobilibus,  Bertoldo  et 
Wernero  de  Brakelo,  Conrado  de  Etlen,  Conrado  de  Rekelinchusen,  Heinrico  dicto  Pancoken  et  Helja 
nato  eius,  Theoderico  de  Mederike,  Iohanne  de  Osterhusen  et  castellanis  nostris  Fretherico  de  Istincdorp, 
Conrado  et  Alberone  fratribus  de  Welede,  Godescalco  de  Welede,  Conrado  et  Volberto  fratribus  de 
Eisen,  Thethardi  de  Norde,  Gerhardo  et  Godescalco  fratribus  de  Dinckelborg,  Conrado,  Gerhardo  et 
Helmwico  fratribus  et  sculthetis,  Iohanne  de  Nedere  et  Ludolfo  de  Humbraihtessen,  militibus,  Hermanno 
marscalco,  Iohanne  de  Welede,  Berterammo  et  Fretherico,  Theoderico  et  Theoderico  de  Norde,  Gerhardo 
et  Helmwico  fratribus,  scultheti  natis,  Conrado  Lusco  et  Conrado  de  Etlen,  famulis,  Conrado  de  Siddessen. 
Regenbodone  dicto  Bussen,  Heinrico  de  Howede,  Iohanne  de  Osthem,  Ernesto  et  Heinrico  de  Grimelsen, 
militibus;  Adolfo  de  Butelesdorpe,  Gerhardo,  Alexandro  etConone  de  Nedere,  Iohanne  et  Alberto  fratribus 
de  Nedere,  Amelungo  et  Godescalco  fratribus  de  Nedere,  Iohanne  de  Nedere,  Volberto  de  Rosbeke,  Conrado 
de  Ossendorpe,  Godefrido  de  Dasborg,  Iohanne  de  Howede  et  sororio  eius  Hermanno  Rufo,  Heinrico  et 
Conrado  fratribus  de  Rotwordessen,  famulis  et  civibus  predicti  oppidi  proconsulibus:  Alberto  et  Sifrido 
Monetariis  et  consulibus  pro  tempore:  Hermanno  de  Dalem,  Conrado  de  Withen,  Wernero  scultheto, 
Conrado  dicto  Rant,  Hermanno  de  Amelungessen,  Conrado  de  Papenhem,  Iohanne  de  Nazungen,  Conrado 
Brunwardi  nato,  Heinrico  sartore,  Alberto  de  Lete,  Arnoldo  de  Helmwordeshusen,  Ecgehardo  Erenberti 
nato,  Hermanno  de  Hemedessen  et  universitate  oppidorum  in  Wartberg,  cum  aliis  quam  pluribus.  Nos 
enim  omnes  suprascripti  vel  ministeriales ,  vassalli  et  universitas  ecclesie  Paderbornensis,  qui  sigilla 
nostra  presentibus  non  apposuimus,  vel  sigilla  propria  non  habemus,  sigillis  appensis  contenti  sum  us, 
et  omnia  supradicta  ita  dicimus  esse  et  vera.  Actum  et  datum  Wartberg  anno  Domini  M0.C°C.L°X.,  in 
Ealendis  Iunii,  pontificatus  nostri  anno  XII°IL 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Warburg.  An  rothseidenen  Fdden  an  erster  Stelle  Reste  des  Siegels  des  Bischof* 
mit  Rucksiegel,  an  funfter  an  Hanfschnur  unkenntliche  Reste,  die  ubrigen  seeks  Siegel  nebst  Befe- 
stigung  feklen.      Gedr.    Schaten  ad  annum,   Wigand,   Archiv  III,  3,  187.     Vgl.  hierzu  Nr.  651. 

834. 

Itodolf  MarsckalJc,  GemaMin  und  Bruder  bekennen  Scktdden  kalber  dent  Kl.  Gehrden  Hof  und 
Zehnten  in  Valehusen  verkauft  und,  urn  das  Rloster  gegen  Anspruche  sicker  zu  stdUn,  ihre  Ver- 
wandten  veranlasst  zu  kdben,  in  Gegenwart  Bisckof  Simons  von  Paderborn  darauf  zu  verzkhten. 

1260  Juni  15. 
Nos  Ludolfus  marscalcus  et  Heylewigis  uxor  eius,  Hermannus  frater  suus  et  ipsorum  heredes  uni- 
versis  presens  scriptum  intuentibus  notum  esse  cupimus,  quod,  cum  nos  magnis  et  diversis  debitis  occu- 
patos  curiam  et  decimam  in  Valehusen  vendere  oporteret  et  eadem  bona  Adolphus  prepositus  et  ecclesia 
sua  Gerdensis  ad  usus  suos  perpetuos  emptionis  titulo  pro  sexaginta  marcis  denariorum  legalium  legitime 
compararent,  volentes  eidem  ecclesie  cavere,  ne  ab  aliquo  herede  nostro  in  predictis  bonis  in  posterum 


Digitized  by 


Google 


1260  437 

gravaretur,  de  consensu  et  voluntate  sororii  nostri  viri  nobilis  Hermanni  de  Osethe  et  consanguineoruni 
nostrorum  Bertoldi,  Werneri  et  Hermanni  dominorum  de  Brakele  necnon  Hinrici  et  Bertoldi  fratrum  de 
Susato  schultetorum  predicta  bona  cum  omnibus  suis  pertinentiis  ad  usus  ecclesie  Gerdensis  in  presentia 
venerabilis  domini  nostri  Symonis  Paderbornensis  episcopi  libere  et  absolute  resignavimus.  Et  ne  aliquis 
nostrum  hoc  factum  predicto  preposito  et  ecclesie  sue  Gerdensi  infringere  presuniat,  hanc  litteram  sigillis 
nostris  et  consanguineorum  nostrorum  ipsis  dedimus  communitam.  Presentes  sunt:  Rodolfus  de  Stenvorde, 
Fredericus  de  Ystingdorp,  Thethardus  et  Tidericus  fratres  de  Northe,  Albero,et  Godescalcus1)  de  Wellede, 
Conradus  de  Ethelen,  Scrape,  Henricus  de  Howede,  Conradus  de  Siddessen,  Hermannus  de  Siddessen2), 
milites;  burgenses  vero:  magister  Sifridus,  Albertus  Monetarius,  Conradus  Rant,  Hartmannus  et  alii  quam 
plures.     Acta  sunt  hec  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo,  Viti  martiris. 

*)  Gothscalcus  B.      *)  Sidessen  C. 
Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  f.  25  (B),  Mac.  II,  71  S.  233  (Q  u.  Mac.  I,  252  b  S.  36 '(D)  im  Kgl. 

&t.-A.  Munater.     Vgl.  oben  Nr.  830.     Der  Vorname  iat  bet  Scrape  hier  aowie  in  Vrk.  von  1260 

Mai  28/3o,  oben  Nr.  830,  auagef alien  und  durfte  vielleicht  Engelbertua  odei%  Arnoldua  gelautet  haben, 

wenigatena  kowimen  dieae  unten  zu  1266  Febr.  5  vor. 

835. 

Detmar  Bittersole  und  Frau  verkaufen  Gitter  an  Kl.  Berich.  1260  Juni  28. 
Suffocari  potest  oblivio  fidelium,  quibus  robur  non  adhibitur,  vox  vel  vicacitas  litterarum.  Ea 
propter  universis  Christi  fidelibus  hanc  litteram  inspecturis  cupimus  esse  notum,  quod  Deitmarus  Bittersole 
et  sua  uxor  cum  suis  heredibus  duos  mansus  in  Alderdorp  cum  usufructu  conventui  in  Beriche  pro 
quadam  summa  denariorum,  videlicet  XX  marcis,  vendidit  iure  proprietati6  commodius  possidendos. 
Nos  vero  adhuc  cercius  esse  volentes  de  mansibus  predictis,  ut  Hermannus  sororius  predicti  Detmari 
iuri  suo  in  mansibus  sepedictis  renunciaret  coram  Wi(dekindo)  viro  nobili  de  Nouo  Castro,  elaboravimus 
diligenter.  Verum,  ne  quis  in  posterum  heredum  suorum  hec  acta  valeat  infringere  vel  irritare,  pre- 
sentem  litteram  predicto  conventui  in  testimonium  sigillo  nobilis  de  Nouo  Castro  et  burgensium  in 
Wl(f)hagen  et  sigillo  conventus  in  Berige  duximus  firmius  roborari.  Testes :  Widekindus  de  Nouo  Castro, 
Gyso  de  Godenberc,  Iohannes  de  Helfenberc  et  suus  ffrater  Heckehardus,  Alexander  de  Escheberc, 
Waremundus  Brotrub,  Heinricus  de  Herberge(huse)n,  Heinricus  de  Terre1)  et  suus  frater  Conradus, 
Ditmarus  Winter,  Lodewicus  de  Hertinkenhusen.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.C°C.LX0.,  in  vigilia 
apostolorum  Petri  et  Pauli. 

*)  Korrigirt,  ob  statt  Ittere?  Kopiar  I  hat  Trereu. 
Or.  im  Furatl.   Wold.  Arch,   zu  Arolaen.     An  geflochtenen  Hanffaden     1)   dreieckigea  Siegel  Johanna 

von  Helfenberg,  achrdg  geatellter  Moueranker;    2)   Reste  gelben  Wachaea   anacheinend  vorn  Reiter- 

aiegel  der  Stadt  Wolfhagen;    5)  abgefallen. 

836. 

Papst  Alexander  IV.  gestattet  dem   Kl.  Hardehausen  Besiteungen  und  andere  Gitter  von  Freien 
die  im  Kloster  Profess  ablegen,  mil  Ausnahme  von  Lehngutern,  zu  behaUen.    Anagni  1360  Juli  7. 
Aua  Mac.  II,  102  p.  95  im  Kgl.  St.-A.  Munater.    Vgl.  UB.  V,  599,  600,  605  Urkk.  gleichen  Inhalta 
deaaelben  Papatea  fur  Marienfeld,  Bredelar,  Paradiea. 

837. 

Hermann  und  Florenz  von  Everstein  verkaufen  Land  an  Kl.  Falkenhagen.    Everstein  1360  Juli  10. 

Universis  Christi  fidelibus  hanc  litteram  intuentibus  Hermannus  et  Florencius  de  Euersten   salutem 

in  Domino.     Notum  facimus  universis  et  presenti  kartula  protestamur,   quod  nos   cum   consensu  domini 

Weatf.  Urk.-Buch  IV.  56 


Digitized  by 


Google 


438  1260 

Georgi   cenobio  in  Ualkenhagen,   quod  in   wlgari   hurlant  vocatur,   pro  XL  solidis  Hoxariensis   monete 
veiidiriimus  liberaliter    et  absolute;    proprietatem  vero  dictorum  bonorum   nobiles   comites   de  Euersten 
eidem  ecclesie  contulerunt.     Ne  autem  super  hoc  facto  dura  emergi  possit  calumpnia,  expedit,  ut,  que 
geruntur,  ne  simul  cum   tempore  labantur,  lingua  testium  et  sigillis  nostrorum  dominorum  perhennari. r) 
Testes  autem  huius  rei  sunt:  dominus  Albertus  de  Aldenburg  et  filius  suus,  Hermannus  etConradus  fratres, 
prepositus  Iohannes,  frater  Hermannus  deHomersen,  frater  Ludolphus,  frater  Hermannus,  conversi  illius 
ecclesie  et  alii  quam  plures.    Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C°C.L0X.  Datum  Euersten  in  die  VII  fratrum. 
*)  So  statt  perhennentur  Or. 
Or.  im  Besitze  des  Studienfonds  zu  Paderborn,jetzt  im  KgL  St- A.  Munster^Kl.Falkenhagen  Nr.  6.  An  weiss- 
leinenen  Fdden  ein  am  Rande  sehr  verletztes,  grosses  rundes  Siegel  mit  aufgericktetem  Loicen ,  wn 
dessen  Umschrift  noch  comitis  Ludewici  zu   lesenist,  allein  an  zweiter  Stelle  von  den  tier  angehangt 
gewesenen  Siegeln  noch  vorhanden.     Reg.  SpUcker,  Everstein  Nr.  121  a.   Lipp.  Reg.  I,  211  Nr.  307. 

83a 

Abt  Heinrich  von  Marienmiinster  bekundet  die  Verpflichtung  einer  Fruchtabgabe  seitens  des  Klosters 

Hardehamen.  1260  Juli  23. 
Henricus  Dei  gratia  abbas  et  conventus  monasterii  iuxta  Svalenberg,  regule  sancti  Benedicts  uni- 
versis  hoc  scriptum  visuris  salutem  in  Domino.  Notum  esse  volumus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod 
abbas  et  conventus  de  Hersuithehusen  de  quibusdam  agris  in  Erclen  solvent  nobis  annuatim  sex  men- 
suras  pise,  que  vulgo  dicuntur  schipel,  perpetua  pensione.  Et  ut  hec  rata  sint  et  inconvulsa  permaneant, 
sigilli  nostri  munimine  et  conventus  nostri  fecimus  roborari.  Datum  anno  Domini  M°.CC.LX0.,  in  die 
sancti  Liborii. 

Or.  im  KgL  Sk-A.  Munster,   KL  Hardehausen  Nr.  135.      Siegel    com   Pergamentstreifen   abgefallen. 
Reg.  Ztschr.  XLVI,  2}  164.    Auf  der  Ruckseite  von  gleichzeit.  Hand:  De  Herclen. 

839* 

Graf  Widukind>  von  Schwalenberg  ubereignet  seine  Giiter  zu  Volkoldessen  dem  El.  Marienmunster 
gegen  das  Recfit,  auf  den  Grunden  jenes  Klosters  nach  Gold  und  SUber  zu  graben.  1260  August  15. 
Nos  Widekindus  Dei  gratia  comes  de  Swalenberg  omnibus  Christi  fidelibus  hanc  paginam  visuris 
salutem  in  Domino.  Expedit  ea1)  que  geruntur  in  tempore,  ne  simul  labantur  cum  tempore,  scripti 
memoria  perhennari.  Notum  esse  volumus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  venerabilis  abbas  Henricus2) 
monasterii  prope  Swalenberg,  prior  totaque  universitas  eiusdem  capituli  contulit  nobis,  quicquid  in  pre- 
diis  aut  in  proprietate  ecclesie  ipsorum  auri  vel  argenti  ad  suffodendum  de  terra  poterit  inveniri.  Nos 
vero  e  converso  utilitati  iam  dicte  ecclesie  intendentes  cum  consensu  nostre  matris  et  uxoris  et  fratrum 
nostrorum  nee  non  heredum  nostrorum  ob  dilectionem  genitricis  Dei  eidem  ecclesie  et  congregationi 
bona  nostra  in  Volkoldessen3)  contulimus  perpetuo  possidenda.  Ne  autem  predicta  donatio  a  nobis  sive 
a  nostris  successoribus  possit  retractari,  presentem  cartulam4)  sigilli  nostri  munimine  roboramus.  Huius 
autem  rei  testes  sunt  milites:  Bertoldus  de  Helmerinchusen,  Conradus  de  Voltessen,  Burchardus  de 
Holthusen5),  Wernherus  Dicberner,  Henricus  de  Helmerinchusen,  famuli:  Arnoldus  de  Thudenhosen6), 
Hermannus  de  Donepe,  Helmbertus,  Wernerus  de  Worden  et  alii  quam  plures.  Datum  et  actum  anno 
Domini  M0.C°C.LX0.,  in  die  assumptions  beate  Marie  virginis.  r 

l)  B  hat  ut  statt  ea.  *)  Hinricus  C.  *)  Wolkoldessen  B.  *)  kartulam  C.  5)  Holtusen  B.  «)  Thudenhusen  C 
Nach  Msc.  J,  129  fol.  17  (B),  I,  131  p.  52  (Q,  VII,  4512  p.  46  (D).  im  KgL  St-A.  Munster. 
Gedr.  Wigand,  Archiv  7,  4.  97.  Reg.  Lipp.  Regg.  I,  285,  Nr.  472;  Ztschr.  XLVI,  2,  165. 
Volkoldessen  ausgegangener  Ort  in  der  Ndhe  von  Sommersell.  Ztschr.  XXXVIII,  2,  135  f.  sagt 
zwischen  Marienmiinster  und  Entrup,  was  obigem  nicht  wider streitet;  jedenfalls  ist  jeder  Gedanke 
an  Volsen,  Lipp.  Regg.  a.  a.  0.  als  fraglich  hingestellt,  ausgeschlossen.  Dudenhusen  gleich  Dohnsen, 
Gut  zwischen  Driburg  und  Herste. 


Digitized  by 


Google 


1260  439 

840. 
Graf  Widukind  von  Sehwalenberg  schenkt  Giiter   in  Volkoldessen  dent  KL  Marienmiinster. 

1260  August  15. 
Nos  Dei  gratia  Wedekindus l)  comes  in  Swalenberge  notum  esse  volumus  fidelibus  Christi,  quod 
nos  cum  consensu  nostre  matris  et  nostrorum  fratrum  ac  nostre  uxoris  nee  non  universorum  heredum 
nostrorum  fratribus  in  monasterio  sancte  Marie  JDomino  Ihegu  ibidem  famulantibus  ad  prebendam  eorun- 
dem  ampliandam  ob  reverentiam  Dei  genitricis  et  ob  dilectionem  venerabilis  abbatis  domini  Henrici2), 
nostri  amici  specialis:  dedimus  bona  nostra  in  Volkoldessen  perpetuo  possidenda.  Predicta  vero  donatio, 
ne  a  nobis  sive  a  nostris  successoribus  possit  retractari,  presentem  litteram  sigilli  nostri  annexione8) 
roboramus.  Testes  nostre  donationis  sunt:  dominus  Bertoldus  de  Elmeringhusen4),  Conradus  de  Vol- 
tessen,  Burchardus6)  de  Holthusen,  Wernerus  Dicbernere 6),  Heynricus7)  de  Elmeringhusen 8),  hii  milites; 
nostri  castellani:  Arnoldus  de  Dudenhusen,  Hermannus  de  Donepe,  Helmbertus  dapifer,  Wernherus  de 
Almeneworthe  et  alii  quam  plures.  Datum  et  actum  anno  Domini  M0.C°C.LX0.,  in  die  assumptions 
beate  Marie  perpetue  virginis. 

*)  Widekindus  C,  Swalenberg  C  wul  I).    *)  Hinrici  C.      *)  annectione  C.    *)  Ilelmerinchosen  C.    B)  Borhardus  de 
Holthosen  C.      •)  Dicberner  D.       7)  Hinricus  C.      *)  Elmerinchosen  C. 

Aus  Mac.  I,  129  fol.  26  v  (B),  1,  131  p.  51  (Q  und  VII,  4512  p.  48  (D)  im  Kgl.  St.- A.  Miinater, 
Reg.  Ztschr.  XL  VI,  2,  166. 

841. 

Burgmdnner  und  Bathmanner  von   Warburg  bekunden,    dass  Kl.  Gehrden  von  Ludolf  Marschalk 
und  dessen  Bruder  Hermann  vier  Hufen  und  einen  Zehnten  unter  dem  Beding  angekauft,  sie  der 

Abtissin  von  Heerse  aufzutragen.  •  1260  September  15. 
Castellani  et  consules  in  Wartborg  omnibus  hanc  literam  visuris  volumus  innotescere,  quod  dominus 
Adolphus  prepositus  nomine  et  ad^utilitatem  ecclesie  sue  videlicet  Gerdenensis  quattuor  mansos  et  deci- 
mam  domini  Ludolphi  marscalci  et  Hermanni  fratris  sui  pro  summa  sexaginta  marcarum  legalis  monete 
comparavit  tali  conditione,  quod  dicti  fratres  predictos  mansos  et  decimam  in  manus  domini  abbatisse 
Herisiensis  resignabunt,  et  ipsa  proprietatem  eorundem,  que  ad  ipsam  spectare  dignoscitur,  conferet 
dicte  ecclesie  et  conventui  perpetuo  iure  possidendam.  Fideiusserunt  eciam  pro  dicto  domino  Ludolpho 
et  fratre  suo  Hermanno  dominus  Hermannus  de  Osethe,  dominus  Wernerus  de  Gudenberg,  dominus 
Rodolphus  de  Stenvorde,  dominus  Thethardus  de  Northe,  dominus  Iohannes  de  Nedere,  dominus  Ludolphus 
de  Humbrachtsen,  dominus  Godescalcus  de  Thinkelborg,  dominus  Frethericus  de  Ystinctorp  et  Hermannus 
marscalcus  fide  data  in  manus  domini  Hermanni  de  Siddessen,  domini  Alberti  de  Lutersen  et  domini 
Tiderici  de  Mogherke,  quod  si  aliquis  fuerit  defectus  in  premissis,  videlicet  quod  dicti  fratres,  dominus 
Ludolphus  marscalcus  et  Hermannus  frater  suus  et  ipsorum  heredes  dictos  mansos  et  decimam  resignare 
tardarent  requisiti,  ipsi  extunc  opidum  Wartberg  intrabunt  inde  more  militum  non  exituri,  donee  omnes 
defectus  integraliter  suppleant.  Testes  huius  facti  sunt  omnes  fideiussores  in  hoc  facto:  Tidericus  Olla, 
Raveno  de  Desenberg,  Iohannes  de  Wellete,  Thidiricus  de  Northe,  Gozswinus  de  Wetene,  dominus  Con- 
radus schultetus,  Helmicus  natus  ipsius,  dominus  Albero  jniles  de  Wellete,  Sygehardus  de  Rothe  et  alii 
quam  plures.  In  cuius  facti  evidens  testimonium  presentem  literam  sigillis  nostris  fecimus  communiri. 
Datum  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo,  in  crastino  exaltationis  sancte  crucis. 

Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  fol.  25 '*>  D.  4.  Wie  schon  Spancken  Ztechr.  XXXV III,  2,  157  gesagt 
hat,  sind  die  zu  gleicher  Zeit  vorkommenden  drei  edlen  Qeschlechter  von  Qvdensberg  wohl 
auseinander  zu  halten,  wovan  das  eine  den  Beinamen  Olla  fuhi*te.  Hier  ist  ohne  Zweifel,  schon 
nach  der  Stellung  als  erster  unter  den  Burgen,  der  ouch  sonst  often  vorkommende  Theodericus 
Olla  de  Gudenberg  genannt,  aber  aufallender  Weise  ohne  Geschlechtmame. 

56* 


Digitized  by 


Google 


440  1260 

842. 

Bischof  Widukind  von  Minden  ertheUt  der  Petrikirche  in  Hoxter  eine  Indulgent.     Hoxter  1260 

September  20. 
Widekindus  Dei  gratia  sancte  Mindensis  ecclesie  episcopus  universis  Christi  fidelibus  presentibus 
et  futuris  litteras  has  visuris  aut  lecturis  salutem  in  Domino  sempitemam  cam  sincera  caritate.  Uni- 
versitati  vestre  per  hoc  scriptum  notum  facimus,  quod  ad  instantiam  et  humilem  petitioned  civitatis 
Huxoriensis  ad  ecclesiam*  sancti  Petri  dedimus  perpetuam  indulgentiam ,  ut,  quicunque  in  anniversario 
dedicationis  et  consecrationis  istius  ecclesie,  in  festo  paschalis,  pentecostes  et  nativitatis  dominice,  in 
festo  beatorum  apostolorum  Petri  ac  Pauli  et  in  omnibus  solemnibus  festibus  gloriose  Dei  genitricis 
beate  Marie  nee  non  in  festo  patroni  nostri  sancti  Iacobi  apostoli  humiliter  ac  devote  ad  prefatam 
sancti  Petri  ecclesiam  beneficia  spiritualia  petituri  per  octo  dies  convenerint  atque  (ad)1)  ornandam, 
ampliandam,  reparandam  et  conservandam  earn  pias  eleemosynas  largiter  contulerint  aut  miserint  vel 
alio  pio  intuitu  adiutrices  ei  manus  dederint,  nos  de  omnipotentis  Dei  misericordia  et  beati  Petri  ac 
Pauli  apostolorum  gloriosissimis  meritis  firmiter  confisi  omnibus  iis2)  dies  et  carenam  unam  de  iniuncta 
eis  penitentia  singulis  annis  in  perpetuum  relaxamus.  Datum  Huxori  anno  dominice  incarnationis 
M.CC.LX.,  in  vigilia  beati  apostoli  Matthei. 

J)  ad  fehlt  Abschr.     *)  LXa  uberschrieben,  darunter  annum  unum  durchstrichen. 
Abschr.  Falke's,  KolL  II,  S.  349  im  Herzogl.  Braunschw.  Landeshauptarch.   zuWolfenbuttel,     tOb  edit? 

843. 

Graf  Widukind  von  Schwaleriberg  iibereignet  Giiter  in  Siddessen  und  Eckhusen  dem  Kl.  Gehrdetu 

1260  September  29. 
Nos  Widekindns  Dei  gratia  comes  de  Sualenberg  omnibus  presens  scriptum  visuris  notum  esse 
cupimuB,  quod  ob  amorem  Domini  nostri  Iesu  Christi  et  beatissime  genitricis  eius  Marie,  necnon  ob 
petitionem  et  dilectionem  domini  Adolphi  prepositi  et  domine  Alheidis  consanguinee  nostre,  priorisse 
de  Schoneberg  tociusque  conventus  ipsorum  sanctimonialium  in  Gerdene  bona  in  Syddessen  et  in  Eck- 
husen, que  Ernestus  dictus  Liber  quondam  a  nobis  iure  feodali  possederat,  cum  silvis,  agris,  pascuis  et 
omnibus  suis  pertinentiis  predicte  ecclesie  in  Gerdene  integraliter  contulimus.  Et  ne  hoc  factum  nostrum 
aliquis  ipsis  infringere  presumat,  presentem  literam  sigUlo  nostro  ipsis  dedimus  communitam.  Presentes 
erant:  dominus  Henricus  abbas  monasterii,  castellani  nostri  de  Swalenberg:  Bertoldus  et  Henricus  de 
Elmeringhusen,  Conradus  de  Voltessen,  Borcbardus  et  Helembertus  fratres  de  Holthosen,  Iohannes  et 
Warmodus  filius  suus  de  Alvessen,  Wernherus  Dikberner,  Hermannus  de  Donepe,  Arnoldus  de  Duden- 
husen  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo,  in  festo 
beati  Michaelis  archangeli. 

Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  fol.  26.  D.  7.    Eckhusen  eingegangener  Ort  in  der  Gehrdener  Feldmark* 
Ztschr.  XXXVII,  2,  185  f. 

844. 

Graf  Engelbert  von  der  Mark  nimmt  die  Einwohner  der  Stadt  Bilren  in  seinen  Schutz.    Borgdn 

1260  Oktober  9. 
Nos  Engelbertus  comes  de  Marcha  notum  facimus  universis  presentem  paginam  inspecturis,  nos 
universos  burgenses  de  Buren  cum  integritate  bonorum  (suorum)  pro  nobis  et  omnibus  amicis  nostris 
pro  nobis  facere  (vo)lentibus  et  dimittentibus a)  (in  nostram)  recipisse  protectionem  et  conductum,  ita 
videlicet,  quod  in  terminis  (nostre  iurisdic)tionis  a  nobis  vel  ab  ipsis  nullum  sentiant  impedimentum  vel 
(gravam)e(n),  nisi  aliqua  inter  nobiles  viros  dominos  de  Buren  et  nos  oriatur  discordia,  quod  absit. 
Tunc  predictos  cives  de  Buren  ad  octo  dies,  priusquam  aliquod  dampnum  eis  inferatur  a  nobis,  debemns 
pre(veni)re 2)  et  (nostr)um  conductum  durante  ilia  discordia  de(ne)ga(re).     Id  tenore  presentium  litte- 


Digitized  by 


Google 


1260  441 

rarum    sub  sigilli  nostri  munimine  publice  protestamur.      Actum  et  datum  in  villa   Borgelen  in   anno 
Domini  M°.C°C0.  (sexagesimo),  in  vigilia  6e(reo)nis  et  V(i)ctoris  martirum  et  sociorum  eius. 

*)  dimicantibus  der  Druck.     *)  premunire  Druck. 
Or.  tlieilweise  abgebldttert  und  an  der  linken  Seite  zerstort  im  Pfarrarchiv  zu  Biiren.    Befestigung    nebst 

Siegel  abgerissen.     Die  Ergdnzungen  nach  dem  Druck   Wigand,  Archiv  HI,  3}  39  f. 

845. 
Erzbischof  Konrad  von  Koln  nimmt   auf  Grand   einer  inserirten   Urk.  des  Papstes  Honorius  IIL 

Kl.  Helmarshausen  in  Schutz.     Koln  1260  Oktober  20. 

Conrad  us  Dei  gratia  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus,   sacri  imperii  per  Italiam  archicancellarius, 

dilecto  in  Christo  .  .  abbati  et  conventui  monasterii  Helmwordeshusen *),  ordinis  sancti  Benedicti,  Pader- 

bornensis  dyocesis,   salutem   et  sinceram   in  Domino  caritatem.     Cum   litteras   habeamus  apostolicas   in 

hec  verba :  Honorius  episcopus  u.  s.  w.  folgt  Bulle  Honorius  HI.  von  1226  Januar  26.     Vgl.  UB.  V,  305, 

Nos  vestri   commendationem   monasterii  taliter  nobis  factam  animo   voluntario  iuxta  vestri  votum 

desiderii    nobis  cum  nostri  consilio    et  assensu    capituli   assumentes   vobis    promittimus   presentium    per 

tenorem,     quod  eiusdem    vestri    monasterii   possessiones    et    iura  manutenere   et   defensare    pro    nostris 

viribus  studebimus  bona  fide  et  vestris   obviare  molestiis   et  gravaminibus,   que  vobis  contigerit  irrogari. 

Et  ut    eiusdem   commendationis    ac   defensionis  respectum   ad  nos  ac  nostros   successores   eo  fiducialius 

habeatis,   litteram  hanc   exinde  conscriptam  nostro    nostrique    sigillo   capituli    sigillatam   vobis    duximus 

contradendam.    Nos  etiam  capitulum  protestamur,  quod  venerabilem  patrem  et  dominum  nostrum  Conradum 

archiepiscopum  eiusque  pro  tempore  successores  ad  facienda  premissa  fideliter  et  servanda  libentissime9 

quantum  poterimus,  inducemus.  Datum  Colonie  anno  Domini  M°.C°C.  sexagesimo,  XIII.  Kalendas  Novembris, 

*)  Helmworchusen  Or. 

Or.   m  Kgl.   St- A.  Munster,  Fstth.   Paderborn  Nr.  215.      Von  den  rothen  Fdden  Siegel  Konrads 

abgef alien,  vom  Kapitehsiegel  ein  Bruclistuck  erhalten. 

846. 
Die  Grafen  Adolf  und  Heinrich   von   Waldeck  ubertragen  das  Eigenfhum  von  Gutern  in  Esbike 

an  Kl.  Bredelar.  1260  Oktober  22. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Omnibus  hanc  litteram  visuris  Adolfus  Dei  gratia  comes 
in  Waldeke  et  Heinricus  filius  suus'recta  sapere  et  veritatem  diligere.  Religiosos  ordini  artiori  astrictos 
ad  promerendam  gratiam  Dei  et  eorum  orationes  lucrandas  omnimodis  adiuvare  debemus,  quantum  ad 
nostram  iurisdictionem  spectare  videtur,  ne  inmate  obprimantur,  et  in  angustia  consolari,  ut  quietius  Deo 
valeant  famulari.  Hinc  ad  noticiam  presentium  et  futurorum  volumus  per  venire,  quedam  bona  sita  in 
ecclesiali  villa  Esbike  superius  fonte,  que,  cum  Hermannus  cognomento  Tregel  et  Cons  tan  tin  us  f rater 
suus,  milites,  in  feodo  de  manu  nostra  tenerent,  abbati  et  conventui  in  Bredelar,  Cysterciensis  ordinis, 
pro  statuta  pecunia  de  consensu  heredum  suorum  vendiderunt,  quibusdam  burgensibus  Montis  Martis 
vice  eiusdem  claustri  hominii  iure  ea  porrigentes,  eodem  hominio  tarn  diu  durante,  quousque  proprietas 
eomndem  bonorum  iam  dicto  claustro  per  nos  largiretur.  Postmodum  cum  defuncto  prefato  Constantino 
idem  Hermannus  senior  frater  cum  Alheide  coniuge  sua  et  filiis  Hermanno  et  Thiderico  et  filiabus, 
miniBterialibus  nostris,  et  Constantino  de  priore  uxore  eiusdem  Hermanni  filio  heredibusque  universis 
sex  marcis  legalium  denariorum  ab  eodem  claustro  receptis  prenominata  bona  in  manus  nostras  resignarent 
et  ab  omni  iure  suo  in  eisdem  bonis  habito  publice  cederent  suppliciter  rogantes,  quatinus  obsequii 
ipsorum  memores  proprietatem  eorundem  bonorum  predicto  claustro  conferremus,  nos  eorum  precibus 
inclinati  unanimi  voluntate  et  heredum  nostrorum  consensu  intuitu  Dei  eiusque  pie  matris  Marie  virginis 
gloriose  et  religionis  favore  pro  abolitione  peccaminum  nostrorum  et   omnium  carorum  nostrorum  pro- 


Digitized  by 


Google 


; 


442  1260 

prietatem  eorundem  bonorum  cum  omnibus  pertinentiis  suis  contulimus  sollempniter  fratribucro  tgtri 
memorati  libere  et  quiete  cum  bona  pace  et  commoditate  perhenniter  possidenda;  warandiam  ipsi  iper 
hac  libertate  prestantes.  Ne  igitur  aliquis  heredum  nostrorum  vel  aliquis  de  cognalione  si&dicta 
hanc  donationem  nostram  presumat  irritare,  presentem  paginam  sigillorum  nostrorum  appensiordecre- 
vimus  ob  maiorem  firmitudinem  roborare.  Acta  sunt  hec  •  anno  gratie  M0.C°C.L°X. ,  indicfae  MM 
X°I.  Kalendas  Novembris.  Huius  rei  testes  sunt:  Adam  de  Aspe,  Olricus  de  Berendorp*  milites, 
Heinricus  Spore,  Franko,  Albertus  de  Mulenhusen  magister  consulum  Montis  Martis,  Ludolfu  de  Capella, 
Conradus  de  Hemmi(n)chusen ,  Heinricus  de  Lateruelde,  Godescalcus  Hauesalde,  consules Montis  Martis, 
Heinricus  de  Fleictorph  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Munattr,  Kl.  Bredelar  Nr.  71.     An  gejiochtenen  rothweissen  JSanfschnuren   die  ter- 

letzten  Siegel  der  beiden  Amsteller.     Auf  ein  anderes  PrivUeg  weisst  der  angeh.  Pergamentxtreijen 

hin    VgL  Nr.  603. 

847. 

Bitter  Adam  v.  Aspe  bekundet  Verkauf  und  Tausch  mit  Abt  Alexander  v.  Bredelar.  1260  November  17. 
In  nomine  Domini  amen.  Omnibus  hanc  litteram  audituris  ego  Adam  miles  dictus  de  Aspe  notum 
esse  cupio,  quod  bona  quedam,  que  habui  in  villa  Vrdorph  et  quiete  possedi,  utpote  proprietario  iure 
ad  me  devoluta,  dominus  Alexander  monasterii  Bredelarensis  abbas  et  suus  conventus,  mediantibus 
quibusdam  fidelibus,  titulo  emptionis  a  me  legitime  compararunt  pro  triginta  marcis  et  una  legalis 
monete,  heredibus  meis  legitimis,  Arnoldo  videlicet  milite  dicto  de  Roderikessen  genero  meo,  domina 
Sophia  uxorc  sua,  filia  mea,  Arnoldo,  Heinrico  filiis  suis  et  filiabus  consentientibus,  quia  et  ipsi  pecu- 
niam  hanc  in  restaurum  eorundem  bonorum  in  partem  decime  in  Langele  apud  Wlueshagen,  quam 
emerunt  de  consilio  meo  pro  maiori  utilitate  converterunt,  unde  ego  et  predicti  heredes  mei  unanimi 
et  plena  voluntate  iam  dicta  bona  cum  omnibus  pertinentiis  suis,  agris  videlicet  cultis  et  incultis,  silvis. 
pratis,  pascuis,  aquis  aquarumque  decursibus,  piscationibus,  fratribus  prefati  cenobii  sollempniter  contu- 
limus et  assignavimus  libere  et  quiete  proprietario  iure  perhenniter  possidenda,  omni  iure  nostro  in 
eisdem  bonis  hactenus  habito  publice  renunciantes,  parati  insuper  prestare  predicto  conventui  de  eisdem 
bonis  plenariam  et  perpetuam  warandiam.  Ut  autem  huius  emptionis  contractus  ratus  in  evum  per- 
maneat  et  inconvulsus,  ad  maiorem  firmitudinem  presentem  cartam  de  hac  re  conscriptam,  ego  Adam 
sigillo  burgensium  meorum  Montis  Martis,  quo  contentus  sum,  proprium  non  habens,  rogavi  firmari  et 
gener  meus  Arnoldus  predictus  proprio  sigillo  quo  utitur,  roboravit.  Acta  sunt  hec  anno  Domini 
M°.C°C.L°X.,  indictione  III.,  X°V.  Kalendas  Decembris.  Huius  rei  testes  sunt:  Elgerus  prepositus  in 
Aroldessen,  Heinricus  magister  consulum  Montis  Martis  dictus  de  Odenhusen,  Albertus  de  Mulenhusen, 
BeTtoldus  iudex  et  frater  suus  Ludolfus,  Ludolfus  de  Capella  et  filii  sui  Heinricus  et  Iohannes,  Her- 
mannus  superius  theatro,  Hermannus  de  Flessenger,  Bertoldus  et  Helmwicus  fratres  de  Huxoria,  Heinricus 
Morel,  Ludolfus  de  Metzenchusen  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  Fur8tl.  Wald.  Arch,  zu  Arohen*     An  Pergamentstreifen  1)  das  grosse  runde  Afarsberger  Stadt- 
siegel,     2)  dreieckiges  mit  Maueranker,  Umschrift:  4-  S.  Arnoldi  de  Roderi  .  .  .    Vgl.  Nr.  86i>. 

848. 

Kolner  Kanoniker  stelten  fiber  die  bei  ihnen  seitens  des  Kl.   Werbe  filr  den  papstlichen  Nuntm 
hinterlegten  ruckstandigen  Odder  einen  Depositenschein  aus.     1260  November  19. 
Gedr.  UB.  V,  613. 

849. 
KanoniktiS  Beraldus  von  Adria  qtiittirt  dem  Kl.  Werbe  die  Zahlung  einer  seit  16  Jahren  ruck- 
standigen Abgabe  mit  16  Kolnischen  Solidi.     Koln  1260  November  29. 
Gedr.  UB.  V,  614. 


Digitized  by 


Google 


L* 


1260  443 

850. 
Die  von   Tavenhusen  verzichten  m  Gutisten   ties  Kl,  Gehrden   auf  alle  Anspriiche  an  Giiter  in 
*  Tavenhusen.     1260  November  29. 

Nos  Iohannes,  Henricus  et  Gertrudis  fratrcs  et  sorores,  existentes  filii  Bertoldi  premortui,  dicti  de 
Tavenhusen,  universis  presens  scriptum  intuentibus  notum  esse  cupimus,  quod  coram  honorabilibus  viris 
et  discretis  castellanis,  consulibus  et  opidanis  in  Wartberg  ad  hoc  rogatis,  ab  omni  questione  et  incu- 
satione,  quam  ecclesie  Gerdensi,  Paderbornensis  diocesis,  super  bonis  et  agris  in  villa  Tavenhusen  sitis 
movebamus,  penitus  cessavimus.  Insuper  omni  iuri,  quod  in  predictis  bonis  et  agris  ex  parte  patris 
nostri  Bertoldi  habuimus  vel  habere  videbamur,  libere,  absolute  et  ex  bona  voluntate  totaliter  renun- 
ciamus.  Quia  igitur  ad  hoc  factum  benivoli  fuimus  et  parati,  dominus  Adolphus  prior  et  prepositus 
ecclesie  Gerdensis  triginta  solidos  gravium  denariorum  nobis  tribus  promisit  ac  integraliter  tempore 
nobis  prefixo  persolvit.  Et  ne  aliquis  nostrum  vel  aliquis  ex  parte  nostra  prefate  ecclesie  Gerdensi  in 
posterum  aliquam  questionem  de  predictis  bonis  movere  presumat,  banc  literam  sigillis  castellanorum 
et  oppidanornm  in  Wartberg  ex  utraque  parte  petivimus  sigillari.  Presentes  erant:  Rodolphus  de  Sten- 
vorde,  Conradus,  Gerhardus  et  Helmicus  schulteti,  Conradus  etVolbertus  fratres  de  Eisnen,  Conradus 
de  Syddessen,  Albero  et  Conradus  de  Wellede,  Henricus  de  Howede,  fratres  de  Dinkelborg,  Ludolfus 
de  Humbragtsen,  milites;  consules  vero:  Albertus  Monetarius,  Conradus  de  Wethen,  Conradus  Rant, 
Hermannus  de  Amelungessen ,  magister  Siffridus,  Ioannes  de  Nath(esungen  ?) ,  Conradus  Brunworder, 
Conradus  de  Papenhem  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexa- 
gesimo,  in  vigilia  Andree.    ' 

Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  foL  27.  D.  8.     Tavenhusen  eingeganyene  Oiixchajt  zwisclien  Dringenbergr 
zmd  Gehrden  betm  Forstdistrikte  Buthholz.     Vglm  Ztschr.  XXXII,  2}  110. 

851. 

Bischof  Simon  von  Paderbom,   Verweser  von  Corvey,  bekundet  Exemtion  einer  Kapelle  vom 

Kl.  Schaken.  1260. 
Simon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  et  tutor  ecclesie  Corbeiensis  omnibus  banc  paginamr 
inspecturis  salutem  et  omne  bonum.  Notum  esse  volumus  presentibus  et  futuris,  quod  nos  ad  instanciam 
Frederici  militis  de  Horhusen  et  Bernardi  militis  de  Dalwich  accedente  consensu  Ludolfi  prepositi  et 
totius  conventus  in  Skaken  nee  non  Ioannis  plebani  in  Godelovessen  et  parochialium  eius  exemimus 
capellam  in  Roderen  noviter  constructam  et  homines  eiusdem  ville  ab  ecclesia  in  Godelovessen  matrice 
sua,  ita  ut  prepositus  et  conventus  in  Skaken  et  plebanus  in  Godelovessen  ab  hoc  tempore  in  antea 
nihil  iuris  obtineant  vel  habeant  in  predicta  capella  et  villa  Roderen,  sed  per  se  pastorem  habeant, 
quern  Fredericus  et  Bernardus  eorumque  heredes  archidiacono  legittime  presentaverint ,  qui  predictam 
ecclesiam  porrigent  iure  perpetuo,  in  qua  plebanus  eiusdem  ville  confessiones  recipiet,  mortuos  sepeliet 
et  universa  sacramenta  ecclesiastica  more  debito  celebrabit.  His  adiicimus,  quod  prefati  milites  Fride- 
ricus  et  Bernardus  in  supradicta  villa  marcam  unam  in  censum  in  perpetuum  annuatim  assignaverunt 
preposito  et  conventui  in  Skaken.  Qui  census  dabitur  in  festo  sancti  Michaelis;  quod  si  factum  non 
fuerit,  divina  ibi  cesBabunt,  quousque  persolvatur.  His  interfuerunt  Henricus  abbas  de  Flechtorp  et 
Gerardus  plebanus  in  Twiste.  Hanc  ergo  paginam  sigillo  nostro  et  conventus  in  Skaken  nee  nonVolradi 
archidiaconi  duximus  confirmandam.     Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C0C.LX°. 

Nach  Overhams  Koll.  II.  fol.  68  tm  HerzogL  Braunschw.  Landeshavptarchiv  zu  WoljenbutteL 

85£- 

Bruder  H.  Abt  von  Citeaux  fordert  our  Unterstiltzung  des  Kl  Falkenhagen  auf.     Oiteaux  1260. 

Frater  H.  abbas  Cistertii  totusque  conventus  abbatum  capituli  generalis  universis  Christi  fidelibus 

presentes  litteras  inspecturis  salutem  in  Domino  sempiternam.    Quoniam  dicente  apostolo  omnes  stabimus 


Digitized  by 


Google. 


444  1260 

—  vitam  eternam.  Cum  igitur  abbatissa  totusque  conventus  in  Valle  Dei  lamentabili  prorsus  voce  nobis 
significasset,  quatenus  ab  Herimanno  bone  memorie  abbate  in  Corbeia  Saxonica  primum  plantate  sint 
Ottbergen  et  postmodum  ob  latrocinia  aliasque  incommoditates  abbinc  ad  sanctum  Egidium  in  campo 
Bruggenvelde  translate,  propter  frequentiam  vero  secularium  hominum  eorumque  perniciosa  scandala  ab 
eodem  pio  abbate  nuper  in  Vallem  Dei  deducte,  in  qua  ob  summam  inopiam  vix  in  posterum  subsistere 
et  cultui  divino  commode  vacare  possent,  nisi  liberalitate  fidelium  christianorum  et  piis  eleeinosynis 
subleventur,  quapropter  nos  humiles  sororum  preces  maxime  attendentes  universitatem  vestram  in  Domino 
precamur,  ut  pauperculis  istis  consororibus  nostris  pietatis  et  caritatis  intuitu  quisque  de  bonis  a  Deo 
sibi  ex  gratia  collatis  gratuitas  eleemosynas  sincero  amoris  affectu  erogare  dignetur  et  pro  his  omnibus 
eterna  felicitatis  premia  a  Deo  certo  exspectet.  Nos  vero  omnibus  ac  singulis,  qui  predictis  consororibus 
in  Valle  Dei  eleemosynas  dederint  vel  miserint  seu  quocunque  demum  modo  egestatem  earum  subleva- 
verint  et  ad  structuram  earundem  monasterii,  eiusdem  instaurationem  et  conservationem  propter  Deum 
aliquid  contulerint,  eis  affectuose  concedimus  plenariam  participationem  omnium  charismatum  spiritua- 
lium  in  vita  pariter  et  morte,  quotquot  fiunt  aut  fient  in  universo  ordine  nostro  per  totum  terrarum 
orbem.     Datum  Cistercii  anno  Domini  M.CC.LX.,  in  capitulo  generali. 

Nach  Falke's  Koll.  II,  S.  347  im  Berzogl.  Braunschw.  Landeshauptarchiv  in  WolfenbutteL  Unzweifel- 
haft  gefdlscht,  wenigstens  in  den  historischen  Angaben  uber  die  Entstehung  des  Klosters,  die  zu 
Ehren  Carvey's  gemacht  sind.  VgL  Preuss,  zur  Geschichte  der  Anfange  des  KL  Falkenhagen  in 
Ztschr.  XL,  2,  88  f. 

853. 

Propst  Widukind  von  Fritzhr  uberlasst  dem  Kl.  Berich  zwei  Zehnten.  1260. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.  Widekindus  Christi  gratia  Fritslariensis  ecclesie 
prepositus  tarn  clericis  quam  lay  eis  in  prepositura  nostra  constitutis  palutem  in  eo,  qui  est  omnium 
salus.  Que  evidenter,  iuste  et  rationabiliter  nostra  fiunt  sollicitudine,  ut  non  possint  postmodum  malig- 
norum  perturbari  calumpnia,  bone  cautionis  adhiberi  fomenta  decrevimus  in  nostrarum  testimonio  litterarum. 
Declaretur  ergo  tarn  presentibus  quam  futuris  presentem  paginam  inspecturis,  quod  nos  devotionem  et 
fidelitatem,  quam  familiaris  noster  prepositus  Fridericus  in  Beriche  et  priorissa  una  cum  collegio  domi- 
narum  supra  memorati  loci  gerunt  erga  nos  et  ecclesiam  nostram  Fritslariensem  debita  attendentes 
affectione,  eis  decimam  in  Ermenrode  contulimus  et  similiter  in  Steinbach  ea  conditione,  ut  in  evum 
a  nostris  successoribus,  prepositis  videlicet  Fritslariensis  ecclesie,  perpetualiter  teneant  prepositus  predicti 
loci  sive  procurator  ex  parte  dominarum  ibidem  degencium  in  beneficio.  Ut  res  autem  ista  maneat 
stabilis  et  conservetur,  et  ad  amputandam  omnem  litis  occasionem  in  hac  nostra  concessione,  placuit 
presentem  conscribi  cartulam  et  sigilli  nostri  munimine  confirmari.  Acta  sunt  autem  hec  anno  dominice 
incarnationis  M0.C0C.L°X.,  hiis  presentibus  testibus:  domino  decano  Heinrico,  thesaurario  Heinrico, 
domino  Th(itmaro)  de  Appolt,  Heinrico  de  Yttere,  canonicis  Fritslariensis  ecclesie,  domino  Wer(nero) 
de  Biscopeshusen  seniore,  Henrico,  Wernhero,  Hermanno,  militibus,  Andrea  de  Netzee  milite  et  Walthero, 
castellanis  in  Waldecken. 

Or.  im  Fur8tL  Wald.  Archiv  zu  AroUen.    An  Pergamejitstreifen  in  gelbem  Wachs  spitzovales  am  oberen 

Theile  abgebrockeltes  sonst  gut  erhaltenes  Siegel:  stehende  Gestalt,  auf  rechter  Seite  Jrei  im  Siegel- 

felde  kleines  dreieckiges    Schild  mit   achtstrahligem    Stern,    auf  linker    avf  den   Perlenrand  der 

Legende  rich  stutzender  Bund.     Gedr.  Vamhagen,  Grundlage  Nr.  41. 

854. 

Die  von  Kercenberg  verkaufm  ihr  Gut  an  KL  Bredelar.     1260. 
Omnibus   huius  pagine  inspectoribus   Regenhardus  nobilis  de  Ittere,   Wernherus  canonicus  Pader- 
bornensis,  plebanus  in  Curbike,  ac  .  .  proconsul  et  .  .  consules  eiusdem  opidi  de  visis   et  auditis  loqui 


Digitized  by 


Google 


1260  445 

veritatem.  No  turn  esse  cupimus  unversitati  fidelium  et  publice  pro  testamur,  quod  Rodolfus  et  Otto 
fratres  dicti  Kercenberg  acHenricus  dicti  Ottonis  filius  nee  non  eorum  heredes  universi  constituti  coram 
nobis  recognoverunt  publice  et  constanter,  quod  predium  in  Kercenberg  cum  omnibus  pertinenciis  suis, 
quod  iure  proprietario  ipsis  pertinebat,  mediantibus  probis  viris:  Bodone,  Frederico  de  Horhusen  et 
Ludolfo  de  Amelungessen,  militibus,  pro  quadam  summa  ipsis  tradita  et  soluta  unanimi  consensu  et  libera 
voluntate  heredum  suorum  .  •  abbati  et  .  .  conventui  cenobii  in  Breydelar,  ordinis  Cysterciensis ,  Pader- 
burnensis  dyocesis,  legitime  et  rationabiliter  vendidissent  et  ipsum  predium  super  altare  beate  virginis 
ibidem  solempniter  abbate  et  conventu  astantibus  obtulissent  et  eidem  predio  cum  suis  integritatibus 
omnibus  cessissent  et  renunciassent,  coram  nobis  quoque  cesserunt  et  renunciaverunt  secundum  cessionis 
et  renunciacionis  formam  debitam  et  consuetam.  In  cuius  rei  testimonium  presentem  cartam  iam  dicto 
conventui  in  Breydelar  ad  instanciam  Rodolfi  et  Ottonis  fratrum  et  Henrici  nati  dicti  Ottonis  de  Kercen- 
berg et  omnium  heredum  suorum  predictorum  dedimus  sigillorum  nostrorum  impressione  communitam. 
Acta  sunt  bee  anno  Domini  M°.C0C.L°X.,  indictione  III.  Testes  huius  rei  sunt:  Hermannus  cellerarius, 
Hermannus  de  Rixswidehusen  et  Henricus  de  Upsprunge,  conversi  claustri  prefati,  Hermannus  de  Yttere, 
Ludolfus  de  Dalwich,  milites;  Hermannus  superius  fonte  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  KL  Bredelar  Nr.  69.  Von  den  drei  an  Pergamentstreifen  angehdngten 
Siegeln  das  am  Rande  verletzte  dreieckige  Siegel  R.9s  v.  Ttter,  aufsteigender  Lowe,  Umschrift: 
S.  (Reg)enhardi  nobilis  de  It(here),  tmd  Bruchstucke  des  Korbacher  Siegels  wie  West/.  Siegel  II. 
Taf.  78  Nr.  3  erhalten. 

855. 

Die  Briider  Grupen  von   Gudensberg  iibergeben  ihr  Recht  an  einen  Meier  in  Frohrihawen  dent 

Kl,  Gehrden.  1260. 
Theodiricus,  Conradus  et  Theodiricus  milites  et  fratres  de  Godenburg,  dicti  Gropen,  universis  Ghristi 
fidelibus  hanc  paginam  intuentibus  salutem  et  sinceram  in  Ghristo  dilectionem.  Confirmari  debet  summis 
apicibus  sollempnis  pactio,  ne  perire  possit  prolixi  temporis  intervallo.  Notum  igitur  facimus  presen- 
tibus  et  futuris,  ad  quos  scriptum  pervenerit,  quod  nos  per  consensum  et  voluntatem  •uxorum  nostrarum 
omniumque  coheredum  nostrorum,  quicquid  iuris  habuimus  in  Heinric,  villico  in  Vrodenhosen,  qui 
dicitur  lames,  integraliter  resignavimus,  ipsum  H(einric)  cum  omni  libertate  sibi  tradita  beate  Marie 
virgini  sanctisque  apostolis  Petro  et  Paulo  in  ecclesia  Gerdene  perpetualiter  offerentes.  Nos  autem 
hanc  donationem  ratam  habere  volentes  et  inconvulsam,  presentem  litteram  munimine  sigillorum  nostro- 
rum insignitam  fecimus  roborari  testimonium  perhenne  super  his  perhibentes.  Nos  duo  fratres  seniores 
Th(eodericus)  et  C(onradus)  uno  sigillo  contenti  sumus.  Huius  rei  testes  sunt:  dominus  Adolfus  pre- 
positus  et  prior  in  Gerdene,  Albertus  et  Hermannus  milites  de  Scardenberg,  Arno(l)du8  Wolf  et  Arnoldus 
Magnus,  milites  de  Godenburg,  Hermannus  miles  de  Sidessen,  Israhel  famulus,  Hennikis  et  Bertoldus 
Stoc  famuli  de  Gerdene  et  alii  quam  plures.     Acta  sunt  hec  anno  incarnationis  Domini  M°.C0C.L°X. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Gehrden  Nr.  11.  Beide  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  abgefaUen. 
Ueber  Frohrihawen  vgl.  Ztschrift  XXXVIII,  2,  188. 

856. 
Die  Briider  Wedereuen   entsagen  zu   Gunsten  Bredelars  alien  Anspriithen  an  zwei  Hufen  und 

einem  Zehnten.  1260. 
Nos  Conradus  et  Godescalcus,  Albertus  et  Volpertus  fratres  dicti  Wedereuen  nati  quondam  Alberti 
Wedereuen  militis  omnibus  hanc  paginam  inspecturis  seu  audituris  cupimus  esse  notum,  quod  nos  pure, 
simpliciter  et  expresse  cessimus  et  recessimus  ab  omni  impeticionis  actionisque  materia,  que,  ut  nobis 
videbatur,  conpetebat  seu  conpetere  poterat  qualicunque  modo  contra  abbatem  et  conventum  monasterii 
in  Breidelar,  ordinis  Cisterciensis,  racione  duarum  curiarum  sive  duorum  mansorum  et  cuiusdam  parvule 

Westll  Urk.-Buch  IV.  57 


Digitized  by 


Google 


446  1260 

decime,  quas  curias  seu  quos  mansos  progenitores  nostri  habuerunt  in  Rischedehusen  et  in  Wedereuen- 
bercken  sitas  sea  sitos  et  predictam  decimam  ibidem  si  tarn,  ut  nostri  progenitores  eisdem  religiosis 
predictas  curias  et  decimam  eandem  iusto  vendicionis  titulo  legitime1)  vendiderunt,  sicut  nos  ex  litteris 
eorundem  religiosorum  sufficienter  sumus  inforrnati,  quas  litteras  nos  vidimus,  palpavimus  et  de  verbo 
ad  verbum  audivimus,  quarum  series  fuit,  quod  nostri  progenitores  abbati  et  conventui  monasterii  in 
Bredelar  vendiderint  et  assignaverint  de  voluntate  omnium  heredum  suorum  omnia  bona  sua  in  Rischede- 
husen et  in  Wedereuenbercken  sita  et  suam  decimam  ibidem  sitam  perpetuis  temporibus  habendam  et 
pacifice  possidendam.  Quibus  litteris  sic  visis,  auditis  et  intellectis  promisimus  et  per  presentes  litteras 
promittimus  sepedictis  religiosis  viris,  quod  nos  seu  nostri  nondebebimus  nee2)  volumus  quovis  umquam 
tempore  eosdem  religiosos  in  possessione  omnium  bonorum  in  Rischedehusen  et  in  Wedereuenbercken 
sitorum  et  in  eorum  pertinenciis  singulis  et  universis  nee  non  in  decima  ibidem  in  eiusque  pertinenciis 
qualicunque  modo  inpedire,  inquietare  seu  perturbare  sed  pocius  nos  et  nostri  heredes  volumus  et  pro- 
mittimus  eos  pietatis  affectu  promovere,  ut  predicta  bona  in  Rischedehusen  et  Wedereuenbercken  sita 
singula  et  universa  cum  suis  pertinenciis  et  decimam  ibidem  eternaliter  obtineant  pacifice  quieteque 
possideant  nostro  seu  nostrorum  heredum  inpedimento  quocunque  non  obstante  in  futurum,  nihil  nobis 
et  heredibus  nostris  in  predictis  bonis  et  decima  prefata  et  in  eorum  pertinenciis  quiquid  iuris  aut 
proprietatis  reservantes.  Ut  autem  predict;  religiosi  libertate  sua  in  premissis  bonis  quiete  sine  inpul- 
sacione  nostrorum  heredum  pociantur,  presentem  paginam  conscribi  fecimus  et  sigillo  veteris  opidi 
Curbeke  firmiter  signari,  propterea  quia  propriis  sigillis  tunc  temporis  caruimus.  Et  nos  proconsul  et  con- 
sules  predicti  opidi  recognoscimus,  quod  ad  peticionem  Conradi,  Godescalci,  Alberti  et  Volperti  dictorum 
Wedereuen  in  signum  ratihabicionis  sigillum  nostre  civitaiis  presentibus  litteris  fecimus  apponi,  presertim 
quia  omnia  et  singula  prenotata  in  presencia  fuerunt  nostra  perpetrata.  Datum  anno  Domini  M°.CC°.LX°. 
J)  legittime  Abschr.  •)  non  Abschr. 
Axis  Mac.  VI,  125  p.  i27  im  Kgl.  St.-A.  Munater.     Vgl  oben  Nr.  623  und  624. 

857. 

Graf  Adolf  von  Waldeck  und  sein  Sohn  Heinrich  erldaren,  doss  Kl.  Werbe  seine  Outer  in  Bettm- 
hausen  gegen  eine  Fruchtabgabe  der  Stadt  Saehsenhausen  gegeben  hdbe  und  verzichten  zugleich  auf 

einen  Zehnten.  Ohne  Jahr  (urn  1260). 
In  nomine  Domini  amen.  Nos  comes  Adolfus  de  Wal(de)ke l)  et  H(enricus)  Alius  suus  omnibus  hoc 
scriptum  inspecturis  salutem  in  Domino.  Omnes  scire  volumus,  quod  Io(hannes)  prepositus  et  Iutta 
priorissa  cum  toto  collegio  sancte  Marie  in  Werbe  pro  bono  pacis  et  nostra  dilectione  contulerunt  bona 
sua  in  Bettenhusen  opido  nostro  in  Sassenhusen  pro  certa  pensione,  scilicet  Villi  modiis  siliginis  et 
totidem  avene  singulis  annis  in  festo  beati  Martini,  de  qua  scilicet  annona  predicta  ecclesia  ad  nullum 
vult  habere  respectum,  nisi  ad  consules  ipsius  opidi2),  de  qua  causa  nos  decimam  decern  iugerum,  que 
comparavit  ecclesia  a  Henrico  de  Eringen  ibidem  in  Bettenhusen,  que  ad  nos  spectat,  per  omnia  relaxa- 
mus,  insuper  communionem  civium  in  pascuis  et  in  omnibus  iuribus  eius  opidi2)  in  Sassenhusen  ecclesie 
sancte  Marie  in  Werbe  et  omni  familie  sue  confirmamus.  Et  si  aliquid  iuris  nostri  residuum  fuit  in  , 
allodio  in  Rebrahctenchusen,  ecclesie  predicte  per  omnia  relaxamus.  Ne  quisquam  successorum  nostrorum 
vel  coheredum  huic  pensioni  possit  in  posterum  reclamare,  presentem  litteram  sigillis  nostris  munimine 
duximus  roborandam. 

»)  Or.  Walke.     «)  opidis  Or. 
Or.  im  FursM.  WcUd.  Archiv  zu  AroUen.     An  flach  gefiocktenen  Leinenfdden  rundes  verUtztes  Siegel 

des   Graf  en  Adolf,  atehende  Figur,    die  sich  mit  der  Rechten  auf  das  Schwert  stutzt,   mit  der 

Linken  den  dreieckigen  Sckild  mit  dem   acktstrahligen  Stern  halt,  wie  schlechte  Abbildung  Varnr 

hag  en,  Grundlage,  Figur  2;  doe  zweite  abgefaUen. 


Digitized  by 


Google 


1261  447 

858. 

Arnold  Wolf  schenkt  dem  Kl.  Arolsen  mehrere  Zehnten.     0.  J.  (Urn  1260.) 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.     Ego  Arnoldus  Lupus,   Tidericue,  Heverhardus  filii  mei  de 

Gudenperck  et  Hermannus  de  Hosterhusen  omnibus  hanc  paginam  inspecturis  salutem  in  Domino.   Notum 

esse  cupimus  presentibus  et  futuris,   quod  ex  petitione  conventus  Aroldessensis  decimam,   que  nobis  de 

curia  Monchusen  et  de  duobus  allodiis  in  Wengori chosen  in  rebus  mobilibus  pervenire  debuerat,  predicto 

conventui  unanimi  consensu  heredum  nostrorum  taliter  contulimus,  quod  nobis  et  heredibus  nostris  duos 

graves  solidos  quolibet  anno  persolvat.    Ut  autem  hec  rata  et  inconvulsa  permaneant,  testes  adhibuimus 

dominum  Theod(e)ricum  Ollam  et  *fratrem  suum  011am  et  Marcwardum,  et  sigilli  nostri  munimine  roboramus. 

Aus  Kopiar  II.  foL  16  im  Furstl.   Wald.  Archiv  zu  Arofoen. 

859. 
(xottschalk  von  Padberg  giebt  seinem  Bruder  Albert  einen  Hof  in  Upspringe.     0.  J.  (Um  1260). 
Noverint    universi    presens  scriptum    inspecturi,  quod    nos  Godescalcus  de  Pathberg  fratri  nostro 
Alberto  curtis  unius  site  Upspringen  dilectionis  intuitu  et  sue  petitionis  contulimus  in  Monte  Martis  perpe- 
tuam  proprietatem.    Huius  rei  testes  suut:  Albertus  magister  consulum,  Bertoldus  de  Hoxaria,  Hermannus 
supra  teatro,    Werno  dictus  de  Westheim,    Hermannus  de  Vlessengere,   Heinricus   de  Nutlon  ceterique 
consules  (Montis) a)  Martis.     Propter  quod  presens  scriptum2)  appensione3)  sigilli  sui  duxerunt  roborandum. 
*)  Montis  fehlt  Or.      ')  scriptum  steht  hinter  sui,  durch  a  unci  b  mit  presens  verbunden.      8)  apensione  Or. 
Or.  vm  KgL  St-A.  Minster,  Kl,  Bredelar  Nr.  73.     Siegel  v&m  Pergamentstreifen  ab. 

860. 
Die  Bathmtinner  der  Stadt  Marsberg  bektmden  Ankauf  von  Giitem  in  Urdorf  seitens  des  Klosters 

Bredelar.  1261  Februar  14. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.  Omnibus  hanc  litteram  visuris  consules  Montis 
Marti9  recta  sapere  et  promovere.  Propter  varios  rei  eventus,  qui  evenire  solent,  necesse  est,  ut  ea, 
que  ab  hominibus  aguntur,  cuncta  iuxta  seniorum  decreta  scriptis  et  testibus  firmentur,  ne  quis  per 
ignorantiam  a  tramite  deviet  veritatis.  Notitie  igitur  tarn  presentium  quam  futurorum,  sicut  audivimus 
-et  vidimus,  declaramus,  quod  Apollonius  miles  dictus  de  Suideri(n)chusen  et  filii  sui  et  consanguinei 
ipsius  Apollonius,  Florinus  et  Iohannes  fratres  quedam  bona  in  villa  Urdorph  habebant,  que  ab  Adamo 
milite  dicto  de  Aspe  feodali  iure  tenebant,  nostro  tempore  ea  quiete  possidentes,  de  quibus  cum  dominum 
Alexandrum  abbatem  de  Bredelar  et  suum  conventum,  ut  emerent,  magna  precum  instantia  convenirent, 
et  quia  iam  dictus  Adamus  tarn  pro  favore  religionis  quam  precibus  ipsorum  et  aliorum  proborum 
virorum  inclinatus  in  donatione  proprietatis  consentiret,  mediantibus  honestis  viris  eadem  bona  predictus 
Apollonius  et  filii  sui  et  consanguinei  prefati  in  manus  eiusdem  Ade  resignaverunt  absolute,  tali  con- 
ditione  interposita,  quod  proprietatem  eorundem  bonorum  iam  dicto  claustro  conferret,  quod  et  fecit, 
donans  et  offerens  sollempniter  proprietatem  eorundem  bonorum  beate  Marie  in  Bredelar  de  consensu 
generi  sui  Arnoldi  de  Roderikessen  et  domine  Sophie  uxoris  sue  liberorumque  ipsius.  Deinde  conventione 
facta  de  emptione  bonorum  eorundem  prefatus  Apollonius  et  filii  sui  et  consanguinei  ipsius  nichilominus 
ipsa  bona  cum  omnibus  pertinentiis  suis,  agris  videlicet  cultis  et  incultis,  silvis,  pratis,  pascuis,  aquis 
aquarumque  decursibus,  piscationibus,  super  altare  beate  virginis  Marie  in  Bredelar  in  presentia  totius 
conventus  devote  obtulerunt  et  contulerunt  libere  et  quiete  a  fratribus  eiusdem  claustri  sine  omni 
inquietatione  proprietario  iure  perhenniter  possidenda  omni  iuri  suo  in  eisdem  bonis  hactenus  habito 
publice  et  voluntarie  cedentes  nominatim  Apollonius  sepe  dictus  et  filii  sui  Apollonius,  Arnoldus  et 
Iustatius,  consanguinei  sui  supradicti  Florinus  et  Iohannes  fratres  de  habitione  rati  tertii  fratris  eorum, 
qui  eo  tempore  extra  partes  fuit,  Everhardus  de  Ense,  sororius  fratrum  eorundem,  filii   Ottonis  fratris 

57* 


Digitized  by 


Google 


448  1261 

predicti  Apollonii,  Rodolfus,  Otto,  Heinricus,  Apollonius,  Hermannus  et  Rodolfus  de  Gozvelde,  sororius 
eorundem  cum  heredibus  universis.  Hi  etiam  pene  omnes  adeo  fideiusserunt,  quod  Apollonius  frater 
Florini  et  Iohannis,  si  quandoque  reverteretur,  ratam  haberet  hanc  conventionem.  Insuper  data  fide 
promittentes  se  warandiam  de  eisdem  bonis  uluque  locorum  perpetuo  prestituros.  Tunc  abbas  sumpta 
stola  et  baculo  omnes  invasores  eorundem  bonorum  vinculo  excommunicationis  innodavit.  Postmodum 
omni  cautione  prestita  et  universa  certitudine  adimpleta  Apollonius  prelibatus  et  filii  sui  et  consanguinei 
et  Everhardus  de  Ense  pro  eisdem  bonis  viginti  marcas  et  unam  legalium  denariorum  a  dicto  abbate 
et  suo  conventu  integre  receperunt,  quas  sic  partiti  sunt:  Ade  militi  unam  marcam  pro  proprietate 
dederunt,  fratres  claustri  memorati  duas,  Apollonio  et  filiis  suis  quinque  marce  et  duo  solidi  cesserunt, 
consanguineis  suis  Florino  et  Iohanni  et  Everhardo  de  Ense  octo  marce  et  decern  solidi.  Filii  Ottonis 
nichil  iuris  in  hiis  bonis  se  habuisse  protestati  sunt  manifeste,  quia  alia  bona  in  divisione  hereditatis 
recepissent,  Everhardo  itaque  congnomento  Felici  sex  marce  fiebant,  apud  quern  predicta  bona  erant 
obligata.  Preterea,  ut  huius  emptionis  contractus  et  proprietatis  donatio  robur  firmitatis  in  evum  obti- 
neant,  presens  scriptum  in  huius  rei  testimonium  sigilli  nostri  impressione  roboravimus  rogatu  utrarumque 
partium  et  voluntate.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.C°C.LX°.  primo,  indictione  quinta,  in  die  beati 
Valentini  martiris.  Testes  huius  rei  sunt:  Heinricus  de  Odeuhusen,  magister  consulum  Montis  Martis, 
Bertoldus  iudex,  Ludolfus  de  Capella  et  filius  suus  Heinricus,  Bertoldus  de  Huxoria,  Hermannus  superius 
theatro,  Hermannus  de  Flessenger,  Gonradus  de  Yassenbike,  Heinricus  de  Eulethe,  Heinricus  Morel  et 
consules  omnes.  Affuerunt  postmodum  milites  et  militares:  Hereboldus  de  Amelungessen ,  Iohannes  de 
Brogbike,  Godescalcus  de  Bericoven,  Gerlacus  Dikeber,  Gozwinus  de  Wethen,  Ludolfus  de  Methzinchusen, 
Albertus  de  Mulenhusen,  Albertus  de  Pathberg  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  76.     An  Pergamentstreifen  Siegel  d.  St.  Afarsberg.    Die 
Indiktianpasstnichtzu  1261;  dock  schivankt  dieselbe  bei  dem  Sckreiber  dieser  Urk.  stets.  Vgl.Nr.599. 

861, 

Bitter  Adam  von  Aspe  verzichtet  auf  das  Eigenthumsrecht  an  Giitern  in   Urdorf  zu  Gunsten  des 

Kl.  Bredelar.  1261  Februar  14. 
Noverit  universitas  fidelium,  quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitum,  quod  ego  Adam  miles  dictus 
de  Aspe  de  pleno  consensu  generi  mei  Arnoldi  de  Roderikessen  et  uxoris  sue  domine  Sophye  liberorum- 
que  ipsius  proprietatem  quorundam  bonorum  in  Urdorp,  que  Apollonius  de  Suideri(n)chusen  et  filii  sui 
consanguineique  ipsius  Apollonius,  Florinus  et  Iohannes  fratres  de  manu  mea  in  feodo  tenebant  et  mihi 
resignaverunt  manifeste,  beate  virgini  Marie  in  Bredelar  sollempniter  obtuli  et  dedi  cum  omnibus  per- 
tinentiis  suis  partim  pro  mercede  eterna  et  partim  pro  trium  marcarum  summa,  Apollonio  iam  dicto 
heredibusque  universis  presentibus  et  consentientibus ,  immo  magna  parcium  instantia  exorantibus,  ut  in 
hac  donatione  consentirem.  Quam  igitur  donationem  proprietatis,  ne  quis  possit  umquam  impedire,  me 
perpetuo  ratam  habere  presentium  tenore  sigillo  consulum  Montis  Martis  signato,  quo  contentus  sum, 
quia  proprium  non  habeo,  publice  protestor.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.C°C.L°X.  primo,  indictione  V.t 
Valentini  martiris  die.  Huius  rei  testes  sunt:  Ludolfus  de  Methzenchusen,  Heinricus  de  Odenhusen, 
magister  consulum  Montis  Martis,  Bertoldus  iudex,  Ludolfus  de  Capella  et  filius  suus  Henricus,  Conradus 
de  Vassenbike  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster,  KL  Bredelar  Nr.  75.     An  Pergamentstreifen  Siegel  der  Stadt  Afarsberg. 

862. 
Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Erzbischof  (Werner)  van  Mainz  und  seme  Suffragane,  Kl. 
Bredelar  gegen  Vergewaltigungen  zu  schutzen.     Lateran  1261  Februar  21. 
Auszuglich  gedr.  UB.  V>  616. 


Digitized  by 


Google 


1261  449 

863- 

Graf  Otto  von  Everstein  schenkt  mit  EinwilUgung  seines  Sohnes  Albert  Giiter  in  Scherfede  der 
KatharinenkapeHe  an  der  Hardehauser  Klosterpforte.  1261  Miirz  21. 
Otto  Dei  gratia  comes  de  Euerstein  omnibus  hanc  paginam  inspecturis  salutem  et  omne  bonum* 
Quoniam  rerum  gestarum  memoria  scriptis  maxime  conservatur,  nos  tenore  presentium  notum  facimus- 
presentibus  et  futuris,  quod  nos  cum  consensu  Alberti  filii  nostri  bona  nostra  in  villa  Scerue,  que 
Conradi  cognomento  Boch  appellantur,  cum  omnibus  pertinentiis  suis  et  iuribus  contulimus  capelle 
sancte  Katherine,  que  est  ad  portam  monasterii  in  Herswithehusen,  Cisterciensis  ordinis,  Paderbornensis 
dyocesis,  ut  census  predictorum  bonorum  ibidem  in  obsequium  Dei  et  honorem  sancte  Katherine  iure 
perpetuo  deputetur.  Huic  facto  prefatus  Conradus  Boch  cum  liberis  suis  consensum  plenum  prebuit, 
renuntians  omne  iuri,  quod  ipsum  in  supradictis  bonis  contingere  videbatur.  Ut  hec  rata  maneant  et 
inconvulsa,  nos  presentem  paginam  conscribi  nostroque  sigillo  fecimus  efficaciter  communiri.  Acta  sunt 
hec  anno  Domini  M°.CC°.LXL,  XII0.  Kalendas  Aprilis. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardthausen  Nr.  136.  Siegel  vom  Pergamentstrcifen  ab.  Reg.  SpUckery 
Everstein  UB.  Nr.  125.  Bet  dieser  Urk.  liegt  ein  Siegelstreifen  beschrieben  in  der  zweiten 
Hdlfte  des  13.  Jahrhunderts :  Reverendo  patri  ac  domino  abbati  de  Hersedehusen  frater  S. 
et  ipse  dictus  abbas  in  Ozzech  cum  orationibus  devotis  sinceram  in  Domino  karitatem  .  .  • 
I.  conversum  vestrum  nobis  commorandi  gratia  cum  litteris  testimonialibus  transmissum 
propter  summam  debitorum  necnon  et  aliorum  .  .  . 

864. 
Der  Konvent  des  Stiffs  auf  dem  Berge  bei  Her  ford  giebt  der  Kirche  in  Enger  eine  Sohlstatte  in 

Salzuffeln  zu  Lehn.  1261  Marz  26. 
Omnibus  presentem  paginam  inspecturis  preposita,  decana  totusque  conventus  Montis  sancte  Marie 
in  Heruordia  rei  geste  perhennem  memoriam.  Scrupulo  dubitacionis  noxie  celeri  remedio  obviare 
volentes  notum  esse  cupimus  universis  tarn  posteris  quam  presentibus,  quod  nos  domum  salis  Saltutten 
sitam  in  feodum  contulimus  ecclesie  Angarensi,  quam  a  domino  Heinrico,  canonico  Osnaburgensi,  com- 
paravit  de  nostra  voluntate,  consciencia  et  consensu.  Ut  autem  hec  rata  permaneant,  presentem  paginam 
sigillo  ecclesie  nostre  duximus  roborandam,  hiis  presentibus:  domino  Gerhardo  de  Sunninchusen,  domino 
Volmundo  de  Weringen,  domino  Luberto  de  Vorencampe,  militibus;  Iohanne  de  Libbere,  Gerhardo  de 
,  .  .  .  bike,  Volquino  dicto  Cretel  et  aliis  quam  pluribus.  Datum  anno  Domini  M0.C0C.LX°L,  proxima 
die  annunciacionis  beate  virginis. 

Or.  (beschddigt)  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  St.  Johann  u.  Dionys  zu  Herford  Nr.  19.  Siegel  u.  Befestigung  ab* 

865. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  verlegt  den  Kirchweihtag  der  Minoritenkirche  zu  Hoxter. 

Driburg  1261  April  13. 

S(imon)  Dei  gratia  Paderburnensis  ecclesie  episcopus  dilecto  in  Christo  gardiano  fratrum  Minorum 
in  Huxaria  ceterisque  fratribus  eiusdem  domus  necnon  et  omnibus  Ghristi  fidelibus  hanc  paginam  visum 
salutem  et  pacem  in  Domino  sempiternam.  Solet  annuere  pontificalis  dignitas  piis  votis  et  honestis- 
petentium  desideriis  favorem  benevolum  impertiri.  Ea  propter  dilectorum  fratrum  precibus  inclinati 
liberaliter  concedimus  ac  auctoritate  Dei  et  nostra  statuimus,  ut  dedicatio  ecclesie  eorundem,  que  in  die 
Simonis  et  Iude  ad  honorem  omnipotentis  Dei  fuit  facta,  deinceps  in  dominica  Quasimodogeniti  omnibus 
annis  solempniter  celebretur,  ita  tamen,  quod  altare  beati  Francisci  confessoris  ultimo  a  domino  Thet- 
wardo  consecratum  ....!),  in  quo  in  die  Simonis  et  Iude  nterribilistt2)  in  mane  pro  memoria  dedications 
antique  convenientibus  populis  cum  gaudio  celebretur.     Omnibus8)  ad  hanc  dedicationem  Ghristi  fidelibus 


Digitized  by 


by  Google 


450  1261 

advenientibuB  et  corde  contritis  annum  et  carenam  de  iniuncta  sibi  penitentia  misericorditer  relaxamus. 
Datum  in  Driburg,  anno  Domini  M°.C°C.  sexagesimo  primo,  Idus  Aprilis. 

*)  Ifier  folgt   in    der  Abschr.  tin  dem  Or.  nachgebildete*   korrigirtes   und   nicht  zu  deutendes  Wort.      Am  Rand 
ist  conservetur  geschrieben.      *)   terribilis  est  locus   iste  Anfang  des  Introitus   der  Messe    auf  Kirchweih. 
*)  Folgt  qui  in  der  inkorrekten  Abschr. 
Aus  Msc.  II,  102  p.  146  im  Egl.  St-A.  Munster. 

866. 
Bitter  Werner  von  Brakel  entsagt  zu  Gunsten  des  EI.  Marienmilnster  seinem  Antheil  an  GiUem  in 

Gundenshem.     Hoxter  1261  April  14. 

Omnibus  presens  scriptum  visuris  Wernherus  de  Bracle l)  miles  salutem  in  Domino.  Notum  facimus 
tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  nos  una  cum  uxore  nostra  Mechildi2)  et  filio  nostro  Bernhardo  et 
filia  nostra  Reilindi3)  parti  bonorum  in  Gundenshem,  que  nos  contigit,  que  scilicet  bona  Albertus  et 
Sigehardus  fratres  dicti  de  Marephe  et  eorum  heredes  claustro  beate  Marie  virginis  in  Monasterio  ven- 
diderunt,  ob  salutem  animarum  nostrarum  publico  renuntiamus.  Et  ut  hoc  ratum  et  firmum  permaneat 
apud  omnes,  hoc  scriptum  sigilli  nostri  appensione  fecimus  roborari.  Testes  huius  rei  sunt:  Iohannes 
de  Oldenberge,  Hermannus  de  Poppenborch,  sacerdotes;  Iohannes  de  Nedhere,  Olricus  Sumercalff,  Udo 
Sumercalff,  milites;  Lambertus  de  Lucteringen4),  Henricus  de  antiquo  foro,  Conradus  de  Bracle,  bur- 
genses  Huxarienses  et  alii  quam  plures.  Datum  Huxarie,  anno  Domini  M0.CC°.LX°I.,  quinta  feria  ante 
ramos  palmarum. 

*)  Brakele  C.  *)  Mechtildt  C.  8)  Reilindt  C.  4)  Lucringen  C. 
Nock  Msc.  I,  129  fol.  8  (B)  und  VII,  4512  p.  49  (Q  im  Kgl.  St-A.  Munster.  Reg.  Spilcker,  Everstein 
Nr.  127.  Am  selben  Tage  verzichtete  in  Hinnenburg  Ritter  Berthold  von  Brakel  mit  seinen  Erben 
BertAold  von  Dassel  und  Burchard  von  der  Asaeburg.  Zeugen:  Henricus  plebanus  in  Brakle, 
Iohannes  de  Hindeneburg,  Iohannes  de  Oldenberge,  sacerdotes ;  uterque  Fredericus  de  Istendorp, 
Fredericus  de  Oldenberge,  Alexander  de  Vlectene,  milites,  Ludolphus  de  Corbeia.  Gedr. 
Asaeb.  UB.  I,  305  mit  Bemerkungen  uber  B.  v.  Daaael  und  Hinnenburg.  In  Gundensheim  varen 
begutert  die  von  Brakel,  die  ihre  doriigen  Beaitzungen  den  Gebrudern  von  Marpe  (nordwestlich  von 
Blomberg)  zu  Lehn  gegeben  hatten,  ferner  die  Edelherrn  von  der  Lippe,  die  Graf  en  von  Pyrmont 
und  Schwalenberg  und  das  Stift  Corvey.  Von  alien  diesen  erwarb  El.  Marienmunster  den  Grund- 
beaitz,  deaaen  Lage  also  sicker  dem  Eloater  aekr  genekm  und  vortkeilhaft  war.  Es  scheint  daker 
wohl  ricktiger  Gundeshem  mit  den  Lipp.  Regg.  (Regiat.  IV  S.  479)  im  Amt  Oldenburg  zu  suchen 
(obackon  I,Nr.308  angegeben,  doss  es  nicht  mehr  bekannt  set)  als  in  territorio  Corbeyensi,  tcohin 
ee  eine  Bemerkung  zum  Marienmunsterschen  Eopyxr  verlegt  (Ztschr.  XXXIX,  2,  7),  zumal  das 
Ministerialengesckleckt  von  Ghmdeskeim  nur  ausnakmsweise  in  Corveyer  Urkk.  vorkommt.  (Spancken.) 

867. 

Berthold,  Werner  und  Hermann  von  Brakel  mit  ihren  Sohnen  Berthold  von  Dassel,  Burchard  von 
der  Asseburg,  Bemhard  und  Werner  best&tigen  den  Verkauf  von  Giitern  in  Eckhosen  seitens  der 
Bruder  Heinrich,  Johann,   Helmicus  und  Everhard  von  Echosen  an  El.  Gehrden  und  entsagen 

alien  ihren  Anspruchen.     1261  April  25. 
•  :  .  .  Presentee  sunt:  Fredericus  et  Fredericus  de  Ystingdorp,  Alexander  de  Flegten,  Iohannes  de 
Nedere,  castellani  in  Hindeneborg;  Engelhardus  et  Burghardus  de  Herste,  castellani  in  Aldenborg;  Tidericus 
de  Sebeke,  Apollonius,  Hermannus  de  Osthem  et  Hermannus  de  Sidessen,  milites;  laici  vero:  Mangoldus, 
Henricus  Pape,  Bernhardus  et  Iohannes  Kove,  Iohannes  de  Berndorp,  Hermannus  Obulus,  Hennikis. 

Nock  dem  Gekrdener  Kopiar  /.  276.  D.  9  gedr.Asseb.  UB.  I,  308.   Auszug  Spilcker,  Everstein  UB. 
Nr.  129.  Abschr.  u.  Auszuge  Msc.  II,  71  S.  239,  VI,  224  fol.  66, 1, 242  b  p.  36,  im  Egl.  St.- A.  Munster. 


Digitized  by 


Google 


1261  451 

868- 

Bischof  Simon  von  Paderborn  und  sein  Kapitel   beglmhigen  eine  Abschrift  des  PrivUegs  Kaiser 

Konrads  II.  fur  Herford.     1261  Mai  23. 
Nos  Simon  Dei  gratia  episcopus  Paderbornensis,  decanus  et  capitulum  eiusdem  ecclesie  presentibus 
protestamur  supranotatum  transscriptum  privilegii,  quod  thesaurario   de  Wildeshusen   et  magistro  Thet- 
maro,  nunciis  nostris  ad  ecclesjam  Heruordensem  transmissis,  ad  perlegendum   et  transscribendum  erat 
exibitum  a  domina  abbatissa,  conventu  et  clero   Heruordensi  anno  Domini  M°.C0C.LX°L,  feria  secunda 
post  dominicam  Cantate1),  et  nobis  est  secundum  tenorem  suprascriptum  transmissum. 
*)  canctate  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstabt.  Herford  Nr.  23.     Das  Privileg  Konrads  77.,  gedr.  UB.  II,  258, 
u.  Kaiserurkunden  II,  223;  Reg.  Stump/,  354,  steht  oben  auf  dem  rechts  sehr  ungleich  geschnittenen 
Pergament.     Darunter  von   anderer  Hand   Obiges.      Siegel  vom  Pergamentstreifen   ab. 

869. 

Hermann  von  Schardenberg  verkauft  fur  20  Mark  dem  Kl.  Volkhardinghausen  zwei  Hufen  in 
Niederelsungen.  In  der  Kapelle  zu  Schardenberg  1261  Mai. 
Hermannus  de  Scardenberg  omnibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  in  Domino  salutem. 
Noverint  universi,  quod  ego  et  Stephanus  frater  meus  ex  consensu  Richecen  uxoris  mee,  filiorum  et 
heredum  meorum  duos  mansos  in  Nitherenelsingen  sitos  domino  Hartmanno  preposito  et  conventui  in 
Volchardinchusen  vendidimus,  viginti  inarcas  a  dicto  preposito  et  conventu  pecunie  numerate  recipientes. 
Et  ad  sufficientem  cautelam  proprietatem  dictorum  mansorum  dicto  preposito  et  conventui  contulimus 
sine  contradictione  vel  impetitione  heredum  aut  amicorum  nostrorum  perpetuo  possidendam.  Testes 
huius  facti  sunt:  dominus  Thidericus  et  dominus  Gonradus  Olla  fratres,  dominus  Wernherus  de  Gudens- 
berg,  dominus  Everhardus  et  dominus  Thidericus  Lupus  fratres,  dominus  Conradus  de  Gudenberg,  do- 
minus Iohannes  de  Gudenberg,  dominus  Iohannes  de  Helphenberg,  dominus  Conradus  prepositus  in 
Wormelon,  Ernestus  miles  de  Wetter,  Bertoldus  Stolte  et  Gerhardus  de  Stolte,  cives  in  Wartberg.  Et 
quia  dominus  Albertus  huic  facto  interfuit  et  tarn  ipse  quam  Stephanus  natus  ipsius  et  heredes  omnes 
in  hoc  consenserunt,  presens  scriptum  ipsius,  videlicet  domini  Alberti  de  Scardenberg,  et  domini  Arnoldi 
de  Gudenberg  dicti  Magni  sigillis  dicto  preposito  et  conventui  dandum  duximus  roboratum.  Datum  et 
actum  in  capella  Scardenberg,  anno  Domini  M0.C°C.LX°I.,  mense  Maio. 

Or.  im  Furstl.   Wald.  Archiv  zu  Arolsen.     An  Pergamenstreifen  die  dreieckigen  Siegel  Alberts  v.  Sch. 
wie  an  Nr.  666  und  Arnolds  v.  G.  wie  an  Nr.  433. 

870. 

Abt  Giseler  von  AUenberg  urkundet  uber  einen  w&hrend  der  Zeit  seines  Kellneramtes  in  Hardehausen 
vottzogenen  Verkauf  von  Giitern  an  Werner  von  Bisckofshausm.  Hardehausen  1261  Juni  2. 
Universis  Christi  fidelibus  presentes  litteras  inspecturis  frater  G(iselerus)  dictus  abbas  de  Veteri 
Monte  salutem  in  omnium  salvatore.  Universitati  vestre  innotescat,  quod,  cum  nos  in  Herswitehusen 
officium  cellerarii  amministraremus  et  dominus  Wernherus  nobilis  de  Bisschopshusen  vellet  a  nobis 
emere  quasdam  possessions  sibi  venales  exhibitas,  inter  quas  erant  redditus  decern  solidorum,  accesserunt 
ad  nos  quidam  fratres  germani  de  Geflesse,  dicentes  illos  redditus  ad  ecclesiam  de  Herswitehusen  a 
suis  progenitoribu8  devenisse  et  ob  hoc  eosdem  se  velle  de  manu  nostra  et  conventus  nostri  pro  con- 
digno  precio  comparare.  Nos  autem,  requisite  consensu  domini  Wernheri  et  obtento,  pactum  inivimus 
cum  illis  in  hunc  modum,  ut,  si  nobis  prefixo  die  paratam  pecuniam  integraliter  assignarent,  ipsis 
eosdem  redditus  venderemus.  Cum  igitur  dies  prefixus  advenisset,  dicti  fratres  coram  nobis  comparentes, 
dicebant  partem  pecunie  se  habere,  et  pro  parte  residuo  se  velle  vadium  exhibere;  quod  nos  omnina 


Digitized  by 


Google 


452  1261 

renunciantes  predicto  nobili  totaliter  bona  vendidimus  memorata.  In  huius  ergo  rei  testimonium  pre- 
sentem  paginam  sigilli  nostri  munimine  dignum  duximus  roborare.  Datum  in  Herswithehusen,  anno 
Domini  M°.C0C.LX°I.,  in  ascensione  Domini. 

Or.  im  Kgl.  St- A.  Munster,  KL  Hardehausen  Nr.  137.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgef alien. 

871. 
Ablissin  Ermegard  und  KL  Heerse  Ubertragen  Zehnten  und  Hof  in  Valhosen  an  Kl.  Gehrden. 

1261  Juni  19. 
Ermengardis  Dei  gratia  abbatissa,  Konegundis  preposita,  Iutha  decana,  Alheidis  thesauraria, 
Iutha  scolastica,  Beatrix  celleraria  universeque  domine  Hersienses,  Ludoldus  magister,  Iohannes,  Her- 
mannus  de  Ystingdorp,  Bodolfus  de  Antiqua  Herisa,  Herembertus  et  Iohannes  plebanus  sancti  Petri  in 
Wartberg  universique  canonici  eiusdem  ecclesie  omnibus  presens  scriptum  intuentibus  salutem  in  auctore 
salutis.  Que  geruntur  in  tempore,  ne  labantur  cum  tempore,  oportet  ea  Unguis  hominum  et  scripture 
testimonio  perennari.  Hinc  est,  quod  notum  esse  cupimus  universis,  quod  constitutis  coram  nobis  in 
ecclesia  nostra  domino  Adolfo  preposito  Gerdenensi  et  domino  Ludolfo*  marscalco  Paderbornensi,  idem 
Ludolfus  decimam  et  curiam  in  Valhosen,  quam  de  ecclesia  nostra  habuerat,  pro  se  et  omnibus  suis 
heredibus  libere  et  absolute  in  manus  nostras  resignavit.  Nos  vero  circa  dominum  prepositum  et  do- 
minam  Alheidim  de  Schoneberg,  priorissam  Gerdensem,  magna  dilectione  moti,  proprietatem  dictorum 
bonorum  in  ValhusQn,  quam  pro  sexaginta  marcis  erga  Ludolphum  marscalcum(  et  heredes  suos  in  pre- 
sentia  venerabilis  domini  Simonis  Paderbornensis  episcopi  nee  non  nobilis  viri  comitis  Adolphi  de 
Walthecke  et  universorum  castellanorum  et  consulum  in  Wartberg  emerant,  in  silvis,  agris  et  pratis  et 
cum  omnibus  suis  pertinentiis  tradidimus  ecclesie  Gerdensi  in  perpetuum  possidendam,  in  hunc  modum 
videlicet,  ut  exinde  singulis  annis  in  festo  Michaelis  pensionem  triginta  denariorum  ecclesie  nostre 
persolvat.  Preterea  curiam  in  Ekhosen  cum  suis  pertinentiis,  quam  olim  Hedenricus  de  Siddessen  et 
Albertus  Alius  suus  de  ecclesia  nostra  habuerant,  Gerdensi  ecclesie  tradidimus  in  hunc  modum,  ut  exinde 
singulis  annis  sancte  Marie  dimidiam  libram  cere  et  dimidiam  domine  abbatisse  et  octo  denarios  capelle 
sancti  Laurencii  ad  lumina  persolvat.  Et  ne  hoc  factum  aliquis  in  posterum  presumat  infringere,  pre- 
sentem  fiteram  sigillis  nostris  ecclesie  Gerdensi  dedimus  communitam.  Presentes  erant:  Thethardus  de 
Norde,  Iohannes  de  Donepe  et  Luderus  de  Werle,  milites;  famuli  vero:  Thetmarus  de  Eydenhosen, 
Adolphus  et  Henricus  de  Sterrenberg,  Lubertus  de  Ospringe,  Erpo  de  Wolth(usen?),  de  Gerden1),  Hen- 
ricus  de  Meschede,  Ioannes  de  Berendorp,  Hennikis  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini 
millesimo  ducentesimo  sexagesimo  primo,  in  octava  Pentecostes. 
l)  Vorname  fehlt. 
Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  fol.  24.  C.  23.     Vgl.  Nr.  830  und  834. 

872. 

Kl.  Arolsen  bekundet,  dass  eine  seiner  Konventtudmnen  Gtiter  in  Urdorf  gekauft  und  spater  an  den 

Abt  von  Breddar  verkauft  hat.  1261  Juli  1. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Elgerns  Dei  gratia  prepositus,  A(delheidis)  priorissa 
totumque  collegium  monialium  ecclesie  in  Aroldessen  universis  Christi  fidelibus  presens  scriptum  visuris 
Teritati  testimonium  perhibemus.  Quia  et  nos  sub  religionis  habitu  virginum  sponso  deservimus,  tanto 
inagis  dignum  est,  ut  ea,  que  cum  religiosis  tractamus  et  diffinimus,  fide  et  opere  fixa  inviolabiliter 
jieneamus  et  scriptis  et  sigillis  memoriter  roboremus.  Hinc  est,  quod  tarn  modernis  quam  profuturis 
notum  fore  cupimus,  quod  domina  Mechtildis  soror  nostra,  Conradi  Monetarii  filia,  quedem  bona  in 
U(r)dorpp  sita  ab  Adamo  milite  dicto  de  Aspe  et  Arnoldo  de  Rode(ri)kessen  genero  eius  et  domina  Sophia 
uxore  eiusdem  et  liberis  eorum  heredibus  universis,  quibus  proprietario  iure  pertinebant,  de  consilio 
no8tro  et  voluntate,  titulo  emptionis  cum  omnibus  pertinentiis  suis  de  rebus  parentum  suorum  legitime1) 


Digitized  by 


Google 


1261  453 

comparavit  pro  triginta  marcis  et  una  legalium  denariorum,  summam  integraliter  persolvens  in  continents 
Et  idem  Adam  et  gener  eius  cum  heredibus  universis  omni  iuri  suo  in  eisdem  bonis  habito  publice 
cesserunt.  Cum  vero  eadem  domina  Mechtildis  pie  devotionis  intuitu  sanctuarium  ecclesie  nostre  de 
rebus  parentum  suorum  renovare  et  ampliare  cepisset,  et  quia  sumptus  ad  perficiendum  non  haberet, 
et  iam  ecclesia  nostra  de  labore  eiusdem  structure  in  equis,  vectis  dispendium  sustinuisset,  decrevit  iam 
dicta  bona  vendere,  ut  exinde  quodlibet  damnum  restauraret  et  opus  inceptum  consumaret.  Sicque 
prefata  bona  cum  omnibus  pertinentiis  suis  dominus  Alexander  abbas  in  Brcdelare  et  suus  conventus 
a  prefata  domina  Mechtilde  titulo  emptionis  pro  statuta  pecunia  comparavit,  nostro  consensu  mediante 
et  permissione.  Deinde  nos  sepedicta  bona  cenobio  assignamus  memorato  libere  et  quiete  sine  omni 
molestia  perhenniter  possidenda,  omni  iuri  nostro  in  eisdem  bonis  habito  sollenniter  cedentes  et  in 
possessionem  ipsum  abbatem  claustri  prelibati  et  fratrem  Iohannem  de  Flechtorp  introducentes,  presen- 
tibus  viris  honestis.  Ut  ergo  huius  emptionis  contractus  in  evum  permaneat  et  inconvulsum,  presentem 
cartam  in  signum  habitionis  rati  sigilli  ecclesie  nostre  impressione  duximus  roborandam.  Acta  sunt 
hec  anno  Domini  M°.C°C.LXI0.,  Kalendas  Iulii. 
*)  legittime  Kopiar. 

Aus  Kopiar  II,  foL  72  des  KL  Arolsen  auf  der  Furstl.  Dornanenkammer  in  Arohen. 

873- 

Berthold  d.  j.  von  Biiren  bekundet  Beiiegung    eines    Streites  wegen   eines  Hofes  in    Upsprvnge. 

Auf  dem  Kirckhof  in  Haldinchusen  1261  Juli  1. 

In  nomine  Domini  amen.  Omnibus  banc  litteram  visum  Bertoldus  iunior  nobilis  de  Buren  recta 
Bapere  et  efficaciter  ea  adimplere.  Quia  res  geste  citius  a  memoria  labuntur,  tanto  magis  necesse  est 
testimonio  bonorum  hominum  et  scriptis  has  firmare,  ut  omnium  malignantium  versutie  penitus  repri- 
mantur.  Noverint  idcirco  moderni  et  posteri,  quod,  cum  duo  famuli  Hereboldus  et  Alradus  fratres  et 
coheredes  dominum  abbatem  de  Bredelar  et  suum  conventum  impeterent  super  possess^one  curtis  cuius- 
dam  in  superiori  Upsprunge  site,  quam  abbas  et  conventus  eiusdem  cenobii  a  Iohanne  Frilingo  et  suis 
heredibus  titulo  emptionis  legitime  comparaverant  et  nostro  tempore  quiete  possederunt,  mediantibus 
honestis  viris  intantum  processum  fuit,  quod  arbitri  ab  utraque  parte  sunt  electi;  ex  parte  domini 
abbatis  et  sui  conventus  confrater  eorum  Helmwicus  de  Elsepe,  Godescalcus  miles  de  Bericouen  et 
Albertus  de  Pathberg,  ex  parte  altera  Godefridus  et  Bertoldus  de  Haldi(n)chusen  et  £thdi(n)chusen  plebani 
et  Conradus  miles  de  Modikessen  et  Sifiridus  Susatiensis  ecclesie  cellerarius  et  nos  super  arbitrium 
constituti,  qui  considentes  una  nobiscum  formam  compositionis  sollicite  dictaverunt,  tandem  per  multa 
interloquia  et  consilia  arbitrium  dixerunt  et  ordinaverunt,  quod  predictus  abbas  et  suus  conventus 
dabunt  prefatis  famulis  et  coheredibus  quatuor  marcas  legalium  denariorum,  quod  et  fecerunt.  Deinde 
ipsi  famuli  ex  parte  sui  et  heredum  universorum  omni  iuri  buo,  quod  in  predicta  curte  habere  vide- 
bantur,  publice  renunciaverunt,  obligantes  se  adeo  promiserunt  sub  obtentu  bonorum  suorum  liberorum 
in  Blikesen  cometie  nostre  pertinentium,  ut,  si  vel  ipsi  aut  aliqui  de  linea  consanguinitatis  eorum 
exceptis  venditoribus  curtis  predicte  abbatem  et  conventum  cenobii  iam  dicti  in  curte  prefata  quovis 
unquam  tempore  molestarent,  bona  sua  in  Blikesen  iam  dicta  penitus  perdidissent,  et  nobis  absque 
omni  contradictione  vacarent.  Huic  cessioni  et  obligationi  presentes  fuerunt  dominus  Alexander  abbas 
claustri  iam  dicti  et  sui  fratres;  Bertoldus  prior,  Iohannes  magister  novitiorum,  Herebordus  custos  et 
Wigereus  magister  conversorum  cum  arbitris  supra  memoratis.  In  huius  igitur  rei  testimonium,  ut 
pactum  hoc  firmum  in  evum  permaneat  et  inconvulsum,  presentem  cartam  de  hac  re  conscriptam  sigilli 
nostri  appensione  rogatu  utrarumque  partium  duximus  roborandam.  Acta  sunt  hec  et  completa  in 
cimiterio  Haldinchusen,  anno  Domini  M0.C0C.L0X°I.,  Kalendas  Iulii. 

Westt  Urlc-Buch  IV.  58 


Digitized  by 


Google 


454  1261 

Or.  im  Kgl.  Su-A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  74.  An  Pergamentstrei/en  Siegel  des  B.  v.  Burmy 
vAe  Westf.  Siegel  Taf.  XXXVI,  Nr.  11.  Superior  Upsprunge  ist  aufgegangen  in  dem  jetzigm 
Kirchdorf  Giershagen  bet  Padberg.  Haldinchusen  lag  eine  halbe  Stunde  ostlich  von  Alme  an  der 
Strasse  nach  Wunnenberg.  (Spancken).     Zu  Ethdinchusen  and  Blikesen  vgl.  Nr.  446. 

874. 
Bischof  Simon  v.  Paderborn  vergleicM  sick  mit  Kl.  Hardehausen.  Driburg  1261  Juli  10. 
Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  presens  scriptum  visuris  notum  facimus  et 
presentibus  puplice  pro  testamur,  quod  dilecti  in  Christo  . .  abbas  et  con  veil  tus  in  Hersuithehusen  ad 
nece88itatem  ecclesie  nostre  quadringenta  maltra  annone  nobis  dederunt  mutuo,  videlicet  tritici,  6iliginis, 
ordei  et  avene.  Ad  cuius  annone  solutionem  redditus  nostros  in  Vilse  designamus  eisdem,  scilicet  octo- 
ginta  maltra  siliginis  et  ordei,  a  festo  beati  Michahelis  proximo  nunc  instante,  anni  circulo  revoluto, 
prefata  annona  in  Vilse  tunc  in  antea  persolvenda,  quousque  equipolentiam  annone  nobis  credite  rece- 
perint,  secundum  quod  annona  in  Vartberge  fuerit  estimata.  Predictis  etiam  est  adiectum,  quod,  si 
quern  defectum  in  persolutione  sustinuerit  ecclesia  memorata,  (r)espectum  habebit  ad  curiam  nostram 
in  Vartberg  et  ad  triticum  nostrum  in  Paderborne,  quod  vulgariter  sundwete  nuncupatur,  et  ad  medie- 
tatem  decime  in  Dasborg,  annis  tamen  ipsi  ecclesie  iam  per  puplica  instrumenta  designatis  in  suo  robore 
duraturis,  antequam  ipsi  us  solutionis  in  sortem  predictorum  quadringentorum  moltroruin  demonstratio 
valeat  computari.  Ceterum  nos  a  discretis  viris  instructi  predictos  abbatem  et  conventum  a  questione, 
quam  eisdem  moveramus,  dicentes,  quod  in  ceteris  contractibus  inter  nos  et  ipsos  prehabitis  a  nobis  et 
ecclesia  nostra  recepissent  aliquid  ultra  sortem,  ipsos  presentibus  litteris  dicimus  et  pronuntiamus  liberos 
et  solutos,  protestantes  eandem  questionem  penitus  millam  esse.  Preterea  ius  suum  in  medietate  decime 
Dasborg  recognoscimus  ecclesie  memorate.  Datum  Driborg,  anno  Domini  M0.C°C.LX°I.,  in  die  septem  fratnim. 
Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  KL  Hardehausen  Nr.  138.     Siegel  und  Befestigung  aus  den  Einschnitten 

verloren.  Sundwete  ist  wohl  Sendiveizen,  eine  Abgabe,   die  in  einigen  Ortschaften  an  den  Synodal- 

oder  Sendrichter  zu  geben  war.     Vgl.  Zeitschr.  XXXIy  2,  180. 

875. 

Bischof  Simon  von  Paderborn   bestatigt    die  Schenkung   einer  Hufe  in  Rothem  seitens  der  von 
Papenheim  an  Kl.  Hardehausen.     Warburg  1261  Juli  13. 
Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  presens  scriptum  visuris  in  perpetuum  salutem 
in  eo,  qui  est  omnium  vera  salus.     Notum  facimus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  Ludolfus,  Raueno, 
Conradus  et  Raueno  fratres,  nati  Rauenonis  militis  de  Papenhem,  in  nostra  presencia  constitute  consensum 
et  arbitrium  liberum  adhibebant,  quod  pater  ipsorum  predictus  mansum  unum  in  campo  Rothem,  quern 
a  nobis  et  ecclesia    nostra   Paderbornensi    in   feodo    tenuerat,    ecclesie   Hersuedehusensi ,    Cisterciensis 
ordinis,  ad  quam  se  secundum  ipsorum  religionem  transtulerat,   contulit  perpetuo  possidendum.     Et  nos 
proprietatem  eiusdem  mansi  ex  communi  consensu   capituli  et  ecclesie  nostre  prefate  ecclesie  Hersuede- 
husensi contulimus  cum  ipso  manso   perpetualiter   possidendam.      Ad  maiorem  eciam    evidenciam  huic 
facto  testes  aderant  subnotati:  Ludolfus  marscalcus,  Thethardus  de  Norde,  Conradus,  Helmwicus  et  Ger- 
hardus  fratres  scultheti,  Volbertus  et  Conradus  fratres  de  Eisen,  Conradus  et  Albero  fratres  de  Welede, 
Gerhardus  et  Godescalcus  fratres  de  Dinckelborg,   Iohannes  de  Nedere,    Godescalcus  de  Welede,  milites 
et  ceteri  quam  plures.    Nos  etiam  in  robur  perpetuum  et  munimen  presens  scriptum  nostro  et  capituli 
nostri  sigillis  fecimus  communiri.     Actum  et  datum  Wartberg,  anno  Domini  M°.C°C.LX<)L,  III.  Idus  Iulii. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.   Munster,   Kl.  Hardehausen  Nr.  139.      Beide  Siegel  sammt  Befestigung  aus  den 
Einschnitten  verloren.     Rothem  eingegangener  Ort  bei  Warburg ;  das  noch  jetzt  nach  diesem  Dorfe 
benannte  Feld  liegt  westlich  von  Warburg  zwischen  Germete  und  der  Landstrasse  nach  Ossendorf* 
Zeitschr.  XXXI,  2,  198. 


Digitized  by 


Google 


1261  455 

876* 
Die  Abtissin  Ida  von  Herford  bekundet  Verkauf  zweier  H&user  in  Dissen  an  Kl.  Marienfdd 
seitens  der  Wittwe  und  Sohne  Eckehards  von  Bermetlo.     1261  Juli  17. 
Zeugen:    Hermannus  de  Elmelo,    ebdomadarius  Heruordensis,    Iohannes  rector   Forensis  ecclesie, 
Reinhardus  de  Bauenhusen,  Iohannes  dictus  Socrates  sacerdotes;   milites:  Iohannes  de  Paderborne,  Ger- 
hardus  de  Sunninchusen,  Alexander  de  Bekeseten,  Wolmundus  de  Verwinchusen ,   Ludolphus  de  Ubbinc- 
dorpe,  Reinbertus  de  Busche;   famuli:  Fredericus  de  Busche,  Christianus  de  Sylethe.     Geschrieben  ist  die 
Urk.  von  Sigenandus  can.  Heruordensis. 
Gedr.  UB.  Ill,  1751. 

877- 
JBischof  Simon  von  Paderborn  iibertragt  die  der  Paderbomer  Kirche  gehorenden  Critter  zu  Bredelage 

dem  Kl.  Loccum.     Paderborn  1261  Juli  30. 
Gedr.  Hodenberg,  Calenb.  UB.  Ill,  224  (a.  d.  Loccumer  Kopiar). 

878. 

JBischof  Simon  von  Paderborn  bdohnt  die  treuen  Dienste  eines  Lippstadter  Burgers,  indent  er  ihm 

ein  Salzivasser  als  Lehen  iibertragt.     Paderborn  1261  August.  4. 

Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  presens  scriptum  visuris  in  perpetuum  salutem 

in  auctore  salutis.     Cum  dignum  sit  bene  meritis,   pro  suis  beneficiis  consolacionis  gratiam  impertiri,  ut 

ceteri  ad  virtutem  forcius  animentur,  scire  cupimus  universos  tam   presentes  quam  posteros,   quod  nos 

Dodelmo  burgensi  Lippensis   oppidi  pro  suis  obsequiis  nobis  et  nostris  ad  necessitatem  ecclesie  nostre 

Paderbornensis    sepius    impensis   volentes  aliquantulam   retribucionem    facere    meritorum,    aquam  unam 

in  regio  puteo  apud  Aspe  ad  unam  domum  salis  necessariam  liberis  quoque  ipsius  D(odelmi)  porreximus 

iure  pheodali  perpetuo  possidendam  et  uxori  sue  in  ipsa  aqua  porreximus  usufructum.     Dedimus  etiam 

eidem  D(odelmo)  liberam  facultatem,  ipsam  aquam  in  ecclesiam,  si  que  placuerit,  donacionis,  vendicionis 

sive    alio   titulo,   quo   decreverit,  transferendi,   hac  tamen   distinctione   adiecta,  quod,   si  ipsa  aqua  in 

aliquam  ecclesiam  translata  fuerit  perpetuo  possidenda,  ab  eadem  Paderbornonsi  ecclesie  in  recognicio- 

nem  proprietatis  collate  sub  protestacione  privilegii   ecclesie,  ad  quam   transferetur ,  annis  singulis  una 

libra    cere    in    vigilia    purificationis    beate    virginis  persolvetur    et   presentabitur  thesaurario l)    ecclesie 

meinorate.     Nos  etiam  in   protestacionem   et   robur  huius   facti   perpetuum   presens   scriptum  nostro   et 

capituli  nostri   sigillis  ex   communi  consensu  fecimus  communiri.      Actum    et  datum   Paderborne,    anno 

Domini  M°.C°C.LX°I.,  II.  Nonas  Augusti. 

l)  thesaurio  Or. 

Or.Fstth.  Paderborn  Nr.216.    Beide  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  abgef alien.   1284  Mai  5.  (vgl.u.) 

schenkt  Elekt  Otto  von  Paderborn  einem  Lippstadter  Burger  aquam  salinaremde  puteo  regis  ...  in 

Westerenkotten.   Wahrscheirdieh  ist  obiger  put.  reg.  apud  Aspe  damit  identischy  da  der  Name  Aspe 

nach  Mittheilung  des  Vikars  Fischer  in  Westernkotten  in  der  W.  Feldflur  noch  vorkommt  SO.  von  W. 

an  der  von  Geseke  nach  Erwitte  fuhrenden  Chaussee.    Nach  einer  Inschrift  in  der  KapeUe  in  W.  soil 

das  Dorf  im  15.  Jahrh.  aus  drei  durch  Krieg  zerstorten  Dorfern,  darunter  Aspe,  entstanden  sein. 

879. 
Edelherr  Bernhard  zur  IAppe  schenkt  einem  Hof  in  Gundelshem  dem  Kl.  Marienmiinster. 

Lemgo  1261  August  29. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.     Nos  Bernhardus  de  Lippia  maior  notum  facimus  universis 

presentis  pagine  continentiam  inspecturis,  quod  nos  ob  reverenciam  omnipotentis  Dei  et  pie  matris  ipsius 

Marie  et  ob  dilectionem  venerabilis  viri  domini  Hinrici  abbatis  et  totius1)  conventus  ipsius  de  monasterio 

apud  Swalenberg    de    consensu    et  bona   voluntate  uxoris  nostre   Sophie   nee    non    filiorum   nostrorum 

58* 


Digitized  by 


Google 


456  1261 

Hermanni,  Egbert!  et  Tiderici  et  omnium  heredum  nostrorum  resignavimus  curiam  in  Gundelshem  et 
contulimus  eandem  predicte  ecclesie  monasterii  cum  agris,  silvis,  pratis,  areis  et  cum  omnibus  suis 
attinentiis,  iure  proprietatis  perpetuo  possidendam.  Et  ne  hoc  factum  nostrum  aliquis  in  posterum, 
quod  non  speramus,  infringere  presumat,  presentem  litteram  sigillo  nostro  prefate  ecclesie  dedimus 
communitam.  Presentee  erant:  Ekhehardus  de  Borghoue,  Conradus  de  Billerbeke,  Ernestus  de  Odestorp, 
Bertoldus  Nethte,  Arnoldus  et  Hermannus  de  Rikelingdorp,  Ludolphus  de  Dalberne  dapifer  noster  et 
Gotecalcu8  capellanus  noster;  burgenses  vero:  Gerhardus  de  Orlinghusen,  Iohannes  de  Swalenberg  et 
alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  in  Lemgo  anno  Domini  M°.C0C.LX°  primo,  in  die  sancto  decollationis 
Iohannis  Baptiste. 

x)  totus  B. 
Aus  Mac.  I,  129  fol.  17  (B)  und  VII,  4512  p.  54  (Q  im  Kgl.  St.-A.  Munster.  Reg.  Lipp.  Regg. 
If  211  Nr.  308.  Ztschr.  XLVI,  2,  168.  In  unbedeutend  verdnderter  Foaming  liegt  derselbe  Akt 
Bernhardt  unter  demselben  Datum  var  in  Msc.  I,  129  foL  37.  Die  Kinder  BJs  svnd  nicht  genannt, 
statt  dessen:  vero  rum  heredum  nostrorum,  statt  Gerhardus  iteAtGerlacus  deOrl.  Datum:  quarto 
Kalendas  Septembris  in  sancto  die  Iohannis  Baptiste  decollationis. 

880. 

Edelherr  Heinrich  von  Sternberg  bekundet,    doss  er  und  seine  SShne  Hoyer  und  Heinrich  dem 
Bitter  Heinrich  Vincke  die  Vogtei  in  Modehorst  verpf&ndet  haben.     1261  September  21. 
Zeugen:  Astantibus  Reynhardo  Gograuio,  Iohanne  de  Quernhem,  Henrico  de  Volmerinchusen,  Henrico 
de  Stenbeke,    Gerhardo  de  Sunninchusen ,   Ludolpho  de  Ubbinctorp,  Iordano  de  Sunlicke,    Richardo  de 
Snathorst,  militibus,  Iohanne  de  Hethe,  iudice,  Volquino  Crete],  losep,  Coberto  de  Rockenhusen,  Iohanne 
de  Oldenheruorde,  Henricus  et  Gerlacus  fratres  de  Volmerinchusen,  Adolfus. 
Gedr.  ZUchr.  IX,  73  f.  mit  irrigem  Datum  1266. 

881. 

Abtissin  Ermegard  von  Heerse  vertamcht  mit  dem  Kl.  Gehrden  Giiter  in  Tavenhusen  gegen  sdete 

in  Brochusen.  1261  September  30. 
Ermengardis  Dei  gracia  abbatissa,  preposita,  decana,  custos,  celleraria  totusque  conventus  domi- 
narum  in  Herisia  universis  presens  scriptum  intuentibus  Balutem  in  auctore  salutis.  Cum  diversa  gesta 
et  constitutiones  tarn  presentium  quam  preteritorum  cito  vilescerent  et  ad  noticiam  futurorum  pervenire 
non  possent,  nisi  scriptis  et  hominum  testimonio  comprehenderentur,  hinc  est,  quod  notum  cupimus  esse 
tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  Hermannus  miles  et  dominus  de  Brakle  in  curia  nostra  et  in  pre- 
sentia  nostra  constitutus  ex  bona  et  libera  voluntate  omnia  bona  in  Tavenhusen,  que  ab  ecclesia  nostra 
Herisiense  iure  feodali  possederat,  cum  silvis,  aquis,  pratis,  pascuis,  terris,  cultis  et  incultis  et  universis 
suis  pertinentiis  nobis  et  ecclesie  nostre  integraliter  resignavit.  Nos  vero  ex  pleno  consensu  conventus 
nostri  ob  amorem  beati  virginis  Marie  et  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli,  patronorum  ecclesie  in 
Oerdene,  et  dilectionem  totius  conventus  ibidem  predicta  bona  in  Tavenhusen  cum  omnibus  suis  per- 
tinentiis ecclesie  Gerdensi  contulimus  iure  proprietatis  perpetuo  possidenda.  Adolphus  vero  prepositus 
et  Alheidis  priorissa,  neptis  nostra  de  Schonenberg,  totusque  eiusdem  ecclesie  conventus  ecclesie  nostre 
Hersiensi  bona  sita  in  Brochusen  ecclesie  Gerdensi  pertinentia,  que  Gozscalcus  et  Conradus  fratres  de 
Smechten  in  feodo  ab  ipsa  Gerdense  ecclesia  quondam  possederant,  et  insuper  unum  mansum  a  prefato 
milite  Hermanno  de  Brakle,  situm  videlicet  in  Smechten,  cum  omnibus  suis  pertinentiis  in  concambio 
predictorum  bonorum  in  Tavenhusen  tradiderunt,  que  bona  nos  predicto  militi  Hermanno  de  Brakle  et 
heredibus  suis  iure  feodali  porreximus  perpetuo  possidenda.  Et  ne  aliquis  in  posterum  hoc  factum 
nostrum  infringere  presumat,  presentem  literam  ecclesie  Gerdensi  sigillo  nostro  dedimus  communitam. 
Preterea  scire  volumus  universos,    quod   super   omnia  prenotata   ecclesia  Gerdensis    predicto   militi  de 


Digitized  by 


Google 


1261  457 

Brakle  in  isto  concambio  superaddidit  bona  sua,  que  habuit  in  Titlykessen  et  centum  quartalia  annone, 
que  de  sepultura  uxoris  sue  ecclesie  Gerdensi  assignaverat,  ipsi  relaxavit  ac  insuper  sex  marcas  dena- 
riorum  legalium  ipsi  persolvit.  Presentes  erant  de  canonicis  nostris:  magister  Iohannes,  Ludolphus, 
Hermannus  de  Ystingdorp,  Heribertus;  milites  vero:  Hermannus  et  Enghelhardus  fratres  de  Stenhem 
Bernhardus  de  Herste,  Hermannus  et  Henricus  de  Osthem,  Albero  de  Herisia,  Hermannus  de  Syddessen. 
famuli  vero:  Hedenricus  de  Ossendorp,  Conradus,  Wighardus  et  Her(mannus)  de  Flechten,  Iohannes  de 
Berendorp,  Bernhardus  camerarius,  Hennikis  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C°C.LX 
primo,  in  crastino  Michaelis  archangeli. 

Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  fol.  24.  C.  24.  Reg.  Overham's  Coll.  I,  8.  22.     Vgl.  Nr.  850. 

882. 
Die  von  Gvdensberg  verkaufen  dem  Kl.  Volhhardinghausen  Outer.  1261  December  30(?). 
In  nomine  Domini  amen.  Que  geruntur  in  tempore,  ne  labantur  cum  tempore,  poni  solent  in  ore 
testium  et  scripture  memoria  perhennari.  Noverint  igitur  universi  hanc  paginam  inspecturi,  quod  nos 
Thidericus  et  Everhardus  fratres  milites  de  Godenburg,  dicti  Lupi,  bona  voluntate  et  maturo  consilio 
omnibus  nostris  heredibus  consentientibus  vendidimus  bona  nostra  sita  in  Widikindeshagen  et  in  Alden- 
hagen  cenobio  sanctimonialium  in  Volchardinghusen  condicione  libertatis,  Hartmanno  preposito  eiusdem 
loci  emptionem  huiusmodi  procurante.  Si  vero  aliquis  summam  scire  huius  rei  voluerit,  notum  sit 
omnibus,  quod  nos  pro  hiisdem  bonis  quadraginta  octo  marcas  recepimus  gravium  denariorum,  ego 
Thidericus  XXII  marcas,  ego  Everhardus  XXVI  marcas,  de  quibus  dedi  pro  Gertrude  filia  mea  moniali 
eiusdem  loci  XVIII  marcas  et  octo  ad  manus  recepi.  Et  ut  hec  emptio  rata  permaneat,  presentem 
paginam  nostris  sigillis  et  sigillo  civitatis  in  Wlfhagen  placuit  communiri.  Testes  vero  huius  rei  sunt: 
Conradus  et  Giso  fratres  de  Godenburg,  Iohannes  et  Arnoldus  fratres  de  Godenburg,  Iohannes  et  Eke- 
hardus  fratres  de  Helfenberg,  Iohannes  et  Wernherus  filii  Iohannis  de  Helfenberg,  Alexander  et  Volradus 
de  Essceberg,  Iohannes  de  Weidelberg  miles  et  Warmundus  miles  et  Conradus  de  Dhurinkeberg,  Thidericus 
sculthetus  in  Wlfhagen  et  Hermannus  plebanus  eiusdem  loci,  Volcmarus  miles  de  Lankele  et  filius  suus 
Albertus.     Acta  vero  sunt  hec  anno  Domini  M°.C0C.LX°I.,  III.  Kalendas  Ianuarii,  in  die  Damasi  pape. 

Or.  im  Furstl.  Wald.  Archiv  zu  Arolsen.  An  Pergamentstrei/en  1)  dreieckiges,  an  den  Oberecken 
abgerundetes  Siegel  jnit  horizontal  liegendem  Mauer anker.  Umschrift:  -h  Sigillum  Tiderici  Lvpi 
de  Godenboric;  2)  ebemolches.  Umschrift:  Sigillum  Everhardi  Lvpi  de  Gvdenbhvg;  3)  ver- 
letztes  rundes  Siegel  der  Stadt  Woljhagen,  geharmschter  Ritter  auf  ebensolehem  Pferde,  auf  Schild 
und  Decke  ein  Wolf.     Im  Datum  steckt  ein  Fehler;  Damams  ist  am  11.  December. 

883. 

Bisehof  Kuno  v.  Minden  bekundet  u.  a.  die  fruiter  stattgehabte  Resignation  eines  Zehnten  in  Alrebeke 
seitens  des  vir  nobilis  Bernhardus  dom.  de  Lyppa  an  Bisehof  Widukind  v.  Minden.     1261. 
Reg.  Lipp.  Regg.  I,  211  Nr.  309. 

884. 
Abt  Thimo  von  Corvey  schenkt  Eigenthum  in  Gundelsem  an  KL  Marienmiinster.  1261. 
Thymmo  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas,  H(enricus)  prior,  S(trigerus)  propositus  et  totus  conventu8 
eiusdem  ecclesie  omnibus  hanc  litteram  inspecturis  salutem  in  Domino.  Temporalis  expirat  actio,  nisi 
robur  accipiat  a  testibus  et  a  scrip  to.  Notum  igitur  facimus  universis  tarn  presentibus  quam  futuris, 
quod  nos  pari  consilio  et  consensu  proprietatem,  quam  habuit  hactenus  ecclesia  nostra  in  villa  Gundelsem, 
scilicet  domibus,  agris  cultis  et  incultis,  decimis,  terris,  possessionibus,  silvis,  aquis,  pascuis,  pratis, 
paludibus  vel  aliis  quibuslibet  iuri(s)dictionibus  ad  earn  pertinentibus,  ecclesie  Monasteriensi  eo  iure,  quo 
ad  nos   spectabant,   coiitulimus  et   assignavimus  perpetuo  possidendam.      Et  hoc   nos   ad  id   faciendum 


Digitized  by 


Google 


458  1261 

venerabilis  viri  H(enrici)  eiusdem  loci  abbatis  necnon  et  conventus  ipsius  familiaritas  et  affect  us  sepe 
circa  nos  habitus  reddidit  faciles  atque  promptos.  Quibus  turn  pro  vicinitate  loci  tarn  pro  suis  amiciciis 
jugiter  esse  cupimus  expositi  atque  grati.  Et  ne  hec  omnia,  que  prefata  sunt,  in  oblivionem  veniaat 
posterorum,  presentem  paginam  in  testimonium  geste  rei  conscriptam  sigillorum  nostri  et  ecclesie  nostre 
appensione  fecimus  roborari.  Testes  huius  facti  sunt:  Thidericus  marscalcus,  Thidericus  pincerna, 
Conradus  dapifer,  Albertus  et  Sigehardus  fratres  de  Marpe  et  alii  quam  plures.  Datum  et  actum  anno 
Domini  M°.C°C.LX  primo.     Amen. 

Aus  Msc.  I,  129  fol.  40  (B)  und  VII,  4512  p.  53  (C)  im  Kgl.  St.- A.  Munster.  Reg.  Ztschr.  XLV,2, 169. 

885, 
Alt  Jordan  von  Paderborn  (Abdingkof)  ubereignet  Giiter  seines  Rlosters  in  Bauerschafl  Kesseler 
gegen  Lieferung  eines  Saumthiers  und  des  Heergewettes.  1261. 
In  nomine  Domini  amen.  Iordanus  Dei  gratia  Paderbumensis  abbas  omnibus  hoc  scriptum  in- 
specturis  perpetuam  in  Domino  salutem.  Que  geruntur  in  tempore,  evanescunt  cum  tempore,  nisi  reci- 
piant  a  voce  et  lingua  testium  firmamentum.  Unde  notum  facimus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod 
nos  ad  instantiam  honestorum  virorum  bona  ecclesie  nostre  Ketteslere  Winando  porreximus  salvo  iure 
nostro,  ut  videlicet  nobis  et  successoribus  nostris  semel  in  anno,  cum  ad  partes  inferiores  nos  ire 
contigerit,  equus,  qui  vulgo  somere  dicitur,  transmittatur.  Similiter  et  uxori  predicti  W(inandi)  nomine 
Wideloche,  quoadusque  vixerit,  eadem  bona  concessimus,  ita  tamen  ut,  si  sepedictus  W(inandus)  nobis 
in  iure  nostro,  quod  vulgo  herewede  dicitur,  satisfaciat.  Additum  preterea  est  et  nobis  et  ecclesie  nostre 
cautum,  ut,  si  cui  amicorum  vel  consanguineorum  predictorum  W(inandi)  et  W(ideloche)  talis  nostra 
collatio  displicuerit,  ab  ipso  Winando  et  W(ideloche)  sua  uxore  nostra  ecclesia  reddatur  indempnis. 
Alioquin  ipsa  bona  ad  ecclesiam  nostram  revolventur.  Testes  huius  rei  sunt:  Adolfus  propositus  Ger- 
densis,  Heinricus,  Iohannes,  sacerdotes,  Albertus  et  Thetmarus,  servi  abbatis  et  alii  quam  plures.  Acta 
sunt  hec  anno  incarnationis  Domini  M0.C0C.L°XI. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Abdinghof  Nr.  57.  An  Pergamentstreifen  Bruchstuck  des  Abtssiegels. 
Auf  der  Ruckseite  von  Hand  s.  XV.  de  bono  Ketteslere  prope  Hoensele  et  de  herwedde. 
Ketteslere  ist  die  Bauerschaft  Kesseler  in  der  Ndhe  des  heute  dem  Grafen  Galen  gehorigen 
Houses  Assen,  Kreis  Beckum.  Die  Besitzmgen  des  Klosters  Abdinghof  zu  Kesseler  und  Assen 
waren  Zubehor  des  Gates  Honsele  bei  Lippborg  (Ztschr.  IV,  166),  welches  Kaiser  Heinrich  II. 
dem  Bischof  Meinwerk  1023  schenkte  und  von  diesem  im  J.  1031  dem  Kl.  Abdinghof  zur  Ausstattung 
gegeben  tourde.  (Spancken.)   Gedr.  Kindlinger,  Munstersche  Beitr.  III.  Nr.  79. 

886- 
Graf  Adolf  von  Waldeck  schenkt  mit  seinen  Sohnen  Heinrich  und  Widukind  eine  Fruchtrente  an 

Kloster  Netze.  1261. 
In  nomine  Domini  amen.  Ego  Adolfus  comes  de  Waldeke  omnibus  hoc  scriptum  visuris  salutem 
in  salutis  auctore.  Noverint  universi,  quod  ego  et  filii  mei  Heinricus  et  Widekindus  cum  ceteris  nostris 
coheredibus  ecclesie  et  conventui  sancte  Marie  in  Netze  XX  modios  annone  pro  sua  hereditate  in  Elfer- 
husen  sita  perpetuo  contulimus,  X  siliginis  et  X  avene  solvendam  annuatim  in  Sasenhusen  de  nostris 
reditibus  assignavimus  ecclesie  predicte.  Et  ut  hoc  factum  maneat  irrevocable,  presentem  paginam 
munimu8  nostri  sigilli  appensione.  Huius  rei  testes  sunt:  Ludevicus  plebanus  in  Sassenhusen,  Hermannus 
et  Hinricus  dicti  Brotrumt,  Andreas  de  Neze,  Arnoldus  de  Parbome,  Theodericus  de  Wagenbac,  milites 
et  alii  quam  plures.     Acta  sunt  anno  Domini  M°.C0C.LX0I. 

Or.  im  Fursti.  Wald.  Arehiv  zu  Arolsen.  An  Pergamentstreifen  zerbrochenes  grosses  rundes  Siegel 
des  Ausstellers.     Gedr.  Varnhagen,  Grundlage  UB.  Nr.  42. 


Digitized  by 


Google 


1-261  459 

887. 
Bitter  Hermann  von  Brakel  enlsagt  zu  Giinsten  cles  Kl.  Marienmunster  seinem  AntheU  an  Gutern 

in  Gundensem.     Brakel  1261. 
Omnibus  presens  scriptum  visuris  Hermannus  de  Brakele  miles  salutem.     Notum  facimus  tarn  pre- 
sentibus  quam  futuris,  quod  nos  una  cum  heredibus  nostris,  videlicet  Bertoldo,  Wernhero,  Iohanne  parti 
bonorum  in  Gundenshem,  que  nos  contingit,  que  scilicet  bona  Albertus  de  Marpe1)  et  Sigehardus  fratres 
et  heredes  eorum  claustro  beate  Marie  virginis  in  Monasterio  vendiderunt,  ob  salutem  animarum  nostra- 
rum  publice  renuntiamus.     Et  ut  hoc  ratum  et  firmum  permaneat  apud  omnes,  hoc  scriptum  sigilli  nostri 
appensione  fecimus  roborari.     Testes  huius  rei  sunt:    dominus  Henricus   plebanus  in  Brakele,  Iohannes 
deOldenberg,  sacerdotes;  E(n)gelhardus  de  Stenhem,  Burchardus  de  Herste,  Hermannus  de  Osthem,  milites; 
Hermannus  de  Osthem  et  alii  quam  plures.     Datum  Brakele  M0.C0C.LX°I. 
*)  Marepe  C. 
Aus  Afsc.  I,  129  fol.  20  (B)  und  VII,  4512  p.  51  (C)  im  Kgl.  St,-A.  Munster.  Reg.  Spilcker,  Eoer- 
stein,  UB.  Nr.  128;  Ztschr.  XLVI,  2,  168. 

888. 
Die  Bitter  Berthold,   Werner  und  Hermann  van  Brakel  verzichten   mit   ihren  Erben  Berthold(?) 
von  der  Asseburg,  Bernhardt  Berthold,  Werner  zu  Gunsten  des  Kl.  Marienmiinster  auf  ihren  AntheU 
an  Gutern  in  Gundelsem,   welche  die  Bruder  Albert  und  Sigehard  von  Marpe  an  das  Kloster 

verkauft  haben.     Brakel  1261. 

.  .  .  Testes  huius  rei  sunt:    dominus  Henricus   plebanus   in    Brakele,    Iohannes  de   Hindeneborg, 

Iohannes  de  Oldenberge,  sacerdotes ;  uterque  Fredericus  de  Istendorp,  Fredericus  de  Oldenberge,  Alexander 

de  Vlechtene,  E(n)gelhardus  de  Stenhem,  Borchardus  de  Herste,  Herpaannus  de  Osthem,  milites  et  Lu- 

dolphus !)  de  Corbeia,  Henricus  de  Osthem  et  alii  quam  plures.    Datum  Brakele  anno  Domini  M^C^.LX0!. 

a)  Ludohegus  B,  et  fehlt  C. 

Aus  Msc.  I,  129  fol.  20  (B)  und  VII,  4512  p.  52  (C)  im  Kgl.  Sl-A.  Munster.     Gedr.  Asseb.  UB. 

I.  312  mit  Bemerkung  uber  Bertoldus  statt  Burchardus  de  Asseborg.   Reg.  Ztschr.  XL  VI,  2,  169. 

889. 

Eddherr  Bernhard  zur  Lippe  uberiveist  mit  Zustimmung  seiner  Gemahlin  Sophia  und  seiner  Sohne 

Hermann  und  Ekbert  dem  Kl.  Segenthal  in  Vhtho  eine  Jahresrente  aus  der  Miihle  in  Behme  zur 

Memorie  fur  Bernhards  Vater  Hermann,   Mittter  und  Sohn  Gerhard.      1262  Januar  18. 

Gedr.  Hodenberg,  Calenb.  UB.  Ill,  229.  Reg.  Lipp.  Regg.  I,  211  Nr.  310. 

890. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  verbindet  sich  mit  dem  Elekten  Engelbert  II.  von  Koln  gegen  Jedermann, 
ausgen&mmen  den  Bischof  Gerhard  von  Munster  und  Graf  en  WiUielm  von  JMich,  und  versprickt 
im  FaUe  eines  Zerwiirfnisses  Engdberts  mit  der  Familie  zur  Lippe  seine  Verwandten  zur  Genug- 
thuung  anzuhalten,  eventuell  dem  Elekten  dazu  zu  verhdfen;  vier  Schiedsrichter  Bertoldus  de  Buren 
senior,  Heidenricus  de  Plettenbraith,  Bertoldus  de  Brakelo,  Gerhardus  de  Norde  soUen  etwaige 
Ziciste  zurischen  Paderborner  Ministerialen  und  Bilrgern  einerseits  und  den  Angehorigen  von  Kdln, 
Osnabriick  und  Corvey  anderseits  schlichten.     Koln  1261  (1262)  Januar  27. 

Gedr.  Lacomblet  UB.  II,  511.     Simon  wendet  hier  Kolner  Datirung  an.     Am  3.  Februar  verbundete 
sich  Bischof  Balduin  von  Osnabriick  mit  dem  Kolner;  Or.  in  Dusseldorf. 


Digitized  by 


Google 


460  1262 

891. 

Erw&hUe  Schiedsrichtei9  entscheiden  vorldufig  den  Streit  wegen  des  Subjektionsverhdltnisses  des  Stiffs 
Herford  mm  Bisthum  Paderbom;  endgidtige  Erledigung  mrd  der  Entscheidung  des  Papstes  vor- 

behalten.  Paderbom  1262  Februar  28. 
Anno  Domini  M0.C0C.LX°II0.  feria  tertia  post  dominicam  Invocavit  ad  solvendam  questionem 
exemptionis  seu  subiectionis  ortam  super  statu  Heruordensis  ecclesie  nos  magister  Iohannes  deScildece1) 
decanus  Hyldesemensis2),  magister  Mauritius  cantor  Paderburnensis,  magister  Albertus  custos  Wildes- 
husensis,  frater  Otto  gardianus  Huxariensis,  frater  Albero  de  domo  Paderburnensi,  ordinis  fratrum  Mino- 
rum,  frater  Burchardus  supprior  et  frater  Iohannes  de  Hamelen,  ordinis  fratrum  Predicatorum,  domus 
Myndensis3),  a  venerabili  domino  Symone  episcopo  et  capitulo  Patherburnensi4)  ex  parte  una,  et  domina 
Ida  abbatissa  et  conventu  Heruordensis  ecclesie  ex  parte  altera  communiter  in  arbitros  amicabiles 
electi5),  pronuntiamus  in  nomine  Domini  in  hunc  modum,  quod  omnes  sacerdotes  Heruordenses  par- 
rochiales  regentes  ecclesias  et  eorum  successores  ab  episcopo  Paderburnensi  eiusque  successoribus  curam 
recipiant  animarum,  debitam  obedientiam  facientes  eidem.  In  quos  dictus  episcopus  vel  sui  successores 
nunquam  exactionem  facient  specialem ;  ad  generalem  autem  una  cum  aliis  canonicis  et  clericis  teneantar. 
Ebdomedarius  vero,  qui  pro  tempore  fuerit,  pro  omnibus  suis  sociis  episcopates  synodos  frequentabit; 
qui  si  prepeditus  fuerit,  saccrdotem  alium  pro  se  mittet.  De  consensu  etiam  partium  statuimus,  quod 
dominus  episcopus  et  sua  ecclesia  et  domina  abbatissa  cum  sua  ecclesia  per  fidelem  nuntium  et  iuratum 
communibus  expensis  procurabunt,  per  consul tationem 6)  domino  pape  faciendam  questionem  dirimi,  que 
vertitur  inter  eos.  Neutra  tamen  ecclesiarum  in  consultatione 6)  debet  exprimi  nominatim,  sed  imper- 
sonaliter  questio  proponetur.  Circa  festum  autem  nativitatis  beate  virginis  nuntius  iter  arripiet,  nisi 
prius  ydoneum7)  inveniri  contingat.  Heruordensis  ecclesia  sua  mittet  privilegia  vel  tenorem  cum  suis 
racionibus  et  Paderbornensis  suas  econtra  dabit  rationes  locorum  et  personarum  nominibus  non  expressis. 
Iurabit  autem  nuntius6),  quod  personas  et  loca  non  exprimet,  nee  favorem  suum  plus  ad  unam  partem, 
quam  ad  aliam8)  acclinabit.  Apostolica  quoque  determinatio 6)  ab  utraque  parte  servabitur  et  robur 
perpetue  firmitatis  habebit.  Hec  sub  pena  ducentarum  marcarum  a  parte  cOntradicente  solvendarum 
parti  arbitrio  stanti  precipimus  observari.  Compositionis 9)  autem  huius  occasione  nee  episcopus  nee 
archidiaconus,  qui  pro  tempore  fuerint,  requirent  vel  percipient10)  synodalia  decedentium  sacerdotum. 
In  huius  rei  testimonium  presentem  ordinationem  sigillis  partium  ipsam5)  approbantium  fecimus  com- 
muniri.     Datum  Paderburne  anno  et  die  premissis11). 

l)  Scildesche   B.      *)  Hild.   B.     8)  Mindensis   B.     4)  Pader.   B.      5)  Mit  Umstellungszeichen  bei   B.     •)  J/if  c  B. 

*)  idoneum  B.      ?)  alteram  B.      •)  conpos.  B.     10)  recipient  B.     u)  Dieser  Sate  fehU  A*     Dit  zwei  Utzte* 

Siitze  bei  B  mit  blaster er  Dinte. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderbom  Nr.  218.     Von  den  an  der  Haupiurkunde  (A)  an  Per* 

garnentstreifen  angehdngten  Siegeln  nur  die  beachddigten  Siegel  des  BUchofs  und  der  Abtissm  an 

erster  und  dritter  Stelle  erhalten;  das  zweiie  abgef  alien.     An  der  zweiten  (B)9  avf  viel  kleinerem 

Pergament  geschriebenen>  nur  ein  Bruehetuck  des  Siegels  der  Abtissin,  das  hier  an  zweiter  Stelle  hdngt, 

erhalten.    Vgl.  die  folg.  Nr. 

892. 

Griinde  fur  die  PrivUegien  der  Herforder  Kirche.     (Um  1262  Februar  28). 

Bationes  pro  privileges. 
Licet  in  scrinio  sui  pectoris  princeps  habeat  omnia  iura  recondita,  consuevit  tamen  ad  indagandam 
plenius  veritatem  allegationibus  et  rationibus  parcium  aurem  accomodare  benignam,  unde  prescripta 
privilegia  rationibus  hiis  iuvamus,  ea  perpetuo  valere  dicentes.  [1]  Primo  quia  dicit  Anacletus  papa, 
quod  privilegia  ecclesiarum  et  sacerdotum  intemerata  et  inviolata  cunctis  debent  manere  temporibus. l) 
Item  Leo  papa:  privilegia  ecclesiarum  et  monasteriorum  sanctorum  patrum  auctoritate  instituta  nulla 
possunt  inprobitate  convelli,  nulla  novitate  commutari,  in  quo  opere  auxiliante  Deo  fideliter  exequendo 


Digitized  by 


Google 


1262  461 

necesse  est,  huius  sancte  sedis  pontificem  perseverantem  exhibere  famulatuua;  dispensatio  enim  nobis 
credita  est.2)  IdemFelici  episcopo:3)  si  ea  destruerem,  que  antecessors  nostri  statuerunt,  non  constructor, 
set  eversor  esse  iuste  conprobarer;  testante  veritatis  voce,  que  ait  omne  regnum  in  se  ipsum  divisum 
non  stabit  et  cetera  XXV.  [2]  Secundo,  quia  decet  summum  pontificem  inmediate  sibi  subiectam  eccle- 
siam defensare,  cum  eciam  principes  seculares  usque  ad  sanguinem  pro  retinendis  sibi  subiectis  decertent, 
et  abbas  de  Evescham  contra  Wigornensem  episcopum  subiectas  sibi  tueatur  ecclesias,  eas  exemptas 
esse  ab  episcopali  iurisdictione  contendens;  et  admittitur  ad  hoc  probandum,  sive  quod  episcopale  ius 
prescripserit  in  eisdem,  et  optinet  horum  utrolibet  comprobatio,  extra  de  prescriptionibus :  auditis.4)  Ad 
iclem  extra  de  religiosis  domibus,  cum  venerabilis  abbas  et  conventus  Farfensis  contra  Sabinensem 
episcopum  ecclesiam  quandam  defendisse  leguntur.5)  [3]  Tercio,  quia  non  potest  alius  quam  summus 
pontifex  super  privilegiis  apostolice  sedis  iudicare,  ut  extra  de  iudiciis:  cum  venissent.6)  Eius  enim  est 
jnterpretari ,  cuius  et  condere,  extra  de  sentencia  excommunicationis:  inter  alia7)  et  qui  maliciose  vel 
astute  rescriptum  principis  interpretatur,  infamis  est  ,c.  de  legibus  LII.8)  0  quociens  banc  infamiam  incurrunt, 
qui  privilegia  frequenter  apostolice  sedis  inpugnant!  Et  quia  non  puniuntur  ab  homine,  infamiam  non 
formidant  contractum  a  iure.  [4]  Quarto,  quia  privilegium  est  principis  beneficium  ecclesie  sue  spiri- 
tuali  concessum,  unde  in  eo  plenissima  est  interpretatio  facienda,  ut  extra  de  donationibus 9) :  cum 
dilecti,  in  fine,  ubi  dicitur,  quod  in  contractibus  plena,  in  testamentis  plenior,  in  beneficiis  quoque  plenissima 
est  interpretatio  facienda;  ad  idem  de  verborum  significationibus :  olim10)  ff.,  de  constitutionibus  principum 
beneficium.  Si  apostolice  sedis  in  dando,  quod  maius  est,  facilis  fuit  caritas,  sit  facilior  in  concedendo, 
quod  minus  est  sancta  largitas;  XVI  q.  II.  visis11)  circa  medium.  Set  apostolica  sedes  privilegia  concedendo 
fuit  facilis,  debet  ergo  esse  facilior  data  sue  ecclesie  conservando;  extra  de  privilegiis:  quia  circa.12)  Ibi 
privilegium  super  episcopalibus  decimis  retinendis  indultum  extenditur  ad  possessiones  acquisitas  et 
postmodum  acquirendas,  eo  quod  in  beneficiis  plenissima  interpretatio  facienda.  [5]  Quinto,  quia,  cum 
privilegium  sit  lex  privata  et  lex  non  debeat  esse  obscura  vel  captiosa  set  certa  et  manifesta  nee  esset 
privata,  nisi  aliquid  specialiter  indulgeret,  profecto  sic  intelligenda  sunt  eius  verba,  ut  res,  de  qua  agitur, 
ralere  possit  pocius  quam  perire,  unde,  cum  ista  verba  privilegio  Paschalis  inserta;  subrogationem 
abbatis  penes  monasterium  sancti  Siluani  apud  Alciacenum  iuxta  preteriti  temporis  morem  in  vestra 
semper  concedimus  dispositione  consistere,  duobus  modis  possent  inteliigi,  scilicet  causaliter  et  conditio- 
naliter,  causaliter,  quia  inos  preteriti  temporis  sic  haberet,  conditionaliter,  si  mos  preteriti  temporis  sic 
se  haberet,  determinavit  dominus  papa  causaliter  ea  esse  intelligenda,  ut,  quociens  in  Alcianum  monasterio 
abbatis  electio  imminet  facienda,  Alciani  monachi  de  cenobio  sancti  Bertini  personam  ydoneam  sibi 
eligant  in  abbatem.  Patet  ergo  eos  peccare,  qui  malitiose  privilegia  interpretantur,  contra  huiusmodi 
determinationem,  que  est  extra  de  verborum  significationibus:  abbate,18)  quia,  si  privilegia  non  valerent, 
sedes  apostolica  dando  ea  ecclesiis  illusisset,  quod  nequaquam  est  presumendum;  extra  de  rescriptis:14) 
super  litteris.  [6]  Sexto  quia  dominus  papa  Adrianus  Hervordensem  ecclesiam  cum  omnibus  rebus 
sub  apostolica  et  imperatorum  seu  regum  protectione  recepit,  propter  quod  eciam,  si  amplius  non  fecisset, 
ipsi  ecclesie  merito  parcendum  fuisset,  cum  multum  principes  indignari  soleant,  cum  eorum  conductus 
et  protectio  violatur,  unde  merito  essent  episcoporum  privilegia  decurtanda,  quia  protectionem  huiusmodi 
violant  et  obviare  scriptis  apostolicis  non  formidant,  ut  extra  de  privilegiis:  dilecti  filii.15)  [7]  Septimo, 
quia  privilegio  domini  Adriani  pape  talis  clausula  est  inserta,  que  Heruordense  monasterium  seu  eccle- 
siam Romane  ecclesie  nullo  mediante  subiectum  esse  demonstrat.  Dicitur  enim  signanter  ibidem* 
prohibemus  autem,  ut  in  eodem  monasterio  nulli  episcoporum  preter  Romanum  pontificem  liceat  quam- 
libet  iurisdictionem  habere,  ita  ut,  nisi  ab  abbatissa  ipsius  monasterii  fuerit  invitatus,  nee  missarum 
sollempnia  ibidem  celebrare  presumat.  Ecce  quod  solus  papa  ibidem  iurisdictionem  habet  et  nullus 
alius.  Set  huic  clausule  sic  opponitur:  licet  episcopo  negatur  ibi  iurisdictionem  habere  quamlibet,  non 
tamen  negatur  ei  habere  ibi  aliquam;  set  huic  obiectioni  facile  respondetur,  quia,  si  privilegium  aliquam 


Westf.  Urlc-Buch  IV. 


59 


Digitized  by 


Google 


462  1262 

episcopo  tollit  iurisdictionem,  tollit  earn,  que  episcopo  competeret,  si  privilegiuin  datum  ecclesie  nullum 
esset,  set  posito,  quod  nullum  esset  ei  datum,  tamen  episcopus  iurisdictionem  ibi  quamlibet  non  haberet 
quia,  si  in  subiectis  sibi  ecclesiis  episcopus  haberet  omnem  vel  quamlibet,  sequeretur  inconveniens, 
scilicet  quod  abbatissa  nullam  haberet  vel  alie  prelate,  et  sic  canonicarum  excessum  punire  non  posset, 
cum  ad  abbatissam  immediate  correctio  pertineat  de  excessibus  subditorum.  [8]  Item  (cum)  dominus  papa 
episcopos  ibi  iurisdictionem  quamlibet  habere  prohibeat  et  inter  iurisdictionem  hanc  vel  illam  non 
distinguat,  omnem  eis  iurisdictionem  ademit 16)  optimum,  extra  de  privileges :  quia  circa,12)  ubi  episcopus 
decimas  episcopates  remittendo  indefinite  intellixisse  iudicatur  per  interpretationem  iuris  remisisse 
decimas  omnes  de  possessionibus  acquisitis  et  postmodum  acquirendis.  [9]  Item  iura  quasi  frequenter 
universale  signum  pro  particulari  ponunt,  ut  extra  de  symonia:  nemo17)  ubi  dicitur:  nemo  presbyterorum 
encenium  vel  emolimentum  quodlibet  temporale ,  immo  spirituale  detrimentum  a  quocunque  publice 
peccante  accipiat  etc.,  ibi  ponitur  et  exponitur  quodlibet  pro  aliquod,  quia,  si  aliquod  minus  acci- 
piatur  pro  spiritualibus,  licet  non  accipiatur  quodlibet,  symoniacum  est;  simile  XV.  q.  I.:  mulier  si 
accesserit  ad  omne  pecus,  moriatur  etc.18)  Ad  omne,  id  est  ad  aliquod  ex  omnibus.  Et  ibi  q.  VII:  si 
quis  omnem  traditionem  ecclesiasticam  scriptam  sel  non  scriptam  violaverit,  anathema  sit;19)  omnem 
traditionem,  id  est  aliquam  ex  omni.  [10]  Item  adhuc  opponitur  privilegiis,  quod  in  eis  verba  non 
ponantur  exemptionis  ut:  eximimus  tale  monasterium  ab  omni  iurisdictione  episcoporum  vel  similia,  ergo 
non  sit  exempta  ecclesia;  ad  quod  respondetur,  quod  ibi  ponantur  verba  equipollentia,  que  idem 
significant,  quia  prohibetur  in  eis,  quod  nulli  episcoporum  preter  Romanum  pontificem  liceat  ibi  quamlibet 
iurisdictionem  habere,  ita  ut  nee  eciam  missarum  sollempnia  ibi  celebrare  presumat;  cui  non  licet,  quod 
minus  est,  quomodo  liceret  id,  quod  maius  est,  ut  excommunicare,  suspendere  et  similia,  nullo  modo, 
quia,  et  si  iudex  in  prolatione  sententie  non  dicat:  talem  partem  absolvo  vel  condempno,  si  tamen  dicat: 
statuo  et  precipio,  sententia  bene  tenet,  quia  non  intentio  verbis  set  verba  intentioni  deserviunt,  extra 
de  verborum  significationibus:  inhiis,  que  ambiguitatem  continent,20)  cum  suis  concordances.  [11]  Preterea 
Iohannes  papa  predecessorum  suorum  exponens  privilegia  et  confirmando  subscribens,  expressius  atque 
lucidius  in  suo  privilegio  Heruordense  monasterium  tarn  in  capite  quam  in  membris  eximit,  ita  dicens: 
et  ut  plenius  prosequamur,  quod  sanctos  apostolos  iam  dictos  intendisse  sentimus  atque  ante  eos  beatum 
Gregorium  ac  reverende  memorie  beatum  Nycolaum  sanxisse  de  statibus  monasteriorum  eorundem  inve- 
nimus ,  nos  humiliter  tantis  auctoritatibus  subscribendo  confirmamus,  ut  nullus  episcopus  Paderburnensis 
aliquam  ex  eis,  scilicet  rebus,  vel  accipiat  vel  exposcat  porcionem  neque  vel  in  hiis,  que  regiminis 
locum  habent,  vel  in  ipsis  congregacionibus  aut  in  ipsis  cenobiis  potestatem  optineat,  neque  ipsorum 
dominatione  potiatur  ulla,  neque  in  clericis,  neque  in  famulis,  aut  in  omnibus,  quecunque  ad  monasteria 
ipsa  videntur  habere  possessionis  respectum.  Sicut  ab  omnibus  eis  hactenus  servatum  et  concessum 
est  episcopis,  in  quorum  parrochiis  res  eorundem  monasteriorum  coniacere  videntur.  Ecce  plena 
exemptio  tarn  in  capite  quam  in  membris,  et  est  diligenter  notandum,  quod  in  eodem  privilegio 
sequitur,  ut  nullus  episcopus  per  se  ad  ipsa  monasteria  vel  cellas  eorundem,  vel  yconomus  eius,  vel 
archipresbyter  eius,  aut  archidiaconus  illius,  seu  quilibet  ex  eius  agentibus  persona  potestatem  habeat 
accedendi  etc.  Insuper  ecclesie  monasteriis  ipsis  subiecte,  cum  ad  ea  possessionis  respectum  habeant, 
sunt  exempte.  Insuper  et  presbyteri  in  eisdem  ecclesiis  ordinati  adeo  sunt  privilegiati ,  quod  nullus 
temptare  debet  eis  turbationem  facere,  novam  constituendo  vel  antiquam  consuetudinem  violando,  si  cetera 
privilegii  eius  verba  diligencius  attendantur.  [12]  Item  non  obstat  nee  obest  narrandi  diversitas,  ubi 
eadem  dicuntur.  Nam  ewangeliste  sepe  diversis  verbis  eandem  sententiam  expresserunt;  nam  alius  de 
Domino  dicit,  quod  emisit  spiritum,  alius,  quod  tradidit  spiritum,  et  est  sensus  idem.  Et  de  exemptis 
ecclesiis  aliquando  dicitur,  quod  specialiter  beati  Petri  iuris  existunt,  ut  extra  de  privilegiis:  recepimus,21) 
ubi  dicitur,  sicut  non  omnes,  qui  specialiter  beati  Petri  iuris  existunt,  annuatim  apostolice  sedi  censum 
exsolvunt,  ita  non  omnes  censuales  ab  episcoporum  subiectione   habentur  immunes.      Inspicienda  sunt 


Digitized  by 


Google 


1262  463 

«rgo  ecclesiarum  privilegia  etc.  Aliquando  dicitur,  quod  sint  Romane  ecclesie  speciales,  ut  extra:  cum 
olim22)  in  fine,  aliquando  quod  adRomanam  ecclesiam  nullo  spectant  mediante,  ut  extra:  ex  parte  abba- 
tisse.28)  [13]  Item  quecumque  ecclesie  habent  eadem  seu  communia  privilegia,  habent  eandem  prerogati- 
vam ,  idem  ius  sive  exemptionem,  quia,  ubi  eadem  ratio  ibi  idem  ius,  extra  de  sententiis  et  re  iudicata : 
in  causis,24)  et  extra  de  translatione  prelatorum:  inter  corporalia,25)  cum  idem  iudicium  de  similibus  sit 
habendum.  Set  Corbiensis  ecclesia,  quam  exemptam  decretalis  expressa  testatur,  et  Hervordense  com- 
munia seu  eadem  habent  privilegia,  ergo  habent  idem  ius,  prerogativam  sive  exemptionem.  Nam  legitur 
extra  deconsuetudine:  cum  venerabilis,26)  quod  duo  cardinales,  dum  in  partibus  Alimannie  legationis  officio 
fungerentur,  invenerunt  abbatem  de  monasterio  Helmwardeshusen,  quod  ad  Romanam  ecclesiam  nullo 
mediante  noscitur  pertinere,  ad  monasterium  Corbiense,  quod  est  eciam  Romane  ecclesie  speciale,  pro- 
pria temeritate  migrasse.  Ecce  quod  Corbiensis  ecclesia  est  exempta,  quod  patet  ex  eo,  quod  licenciam 
primum  monasterium  deserendi  et  aliud  transeundi,  debuit  a  sede  apostolica  vel  eius  legatis  optinere. 
Sunt  autera  eadem  privilegia  Corbiensi  et  Heruordensi  ecclesiis,  sicut  eorum  inspectio  manifestat;  ergo 
Heruordensis  similiter  est  exempta  et  fuit  a  prima  fundatione  sua,  quod  patet  ex  eo,  quia  nunc  primum 
agitur,  licet  frustra,  ad  eius  subiectionem.  [14]  Item  libertati  seu  exemptioni  non  obstat,  si  monasterii 
Hervordensis  (tuitio)  vel  procuratio  abbati  Corbeiensi  commissa  est,  et  quod  ab  imperio  datus  est  eidem 
loco  tutor  propter  invasorum  maliciam  archiepiscopus  Coloniensis;  quia  procuratione  et  tuitione  propter 
muliebriB  sexus  fragilitatem  abbatissa  et  conventus  indigere  noscuntur.  Simile  invenitur  extra  de  privi- 
leges:  ex  ore27)  in  fine  ibi:  sententialiter  diffinimus,  quod  Euasinum  cenobium  liberum  est  in  capite 
tamquam  ab  episcopali  iurisdictione  prorsus  exemptum,  tutela  tamen  ipsius  Cantuariensi  archiepiscopo 
reservata.  [15]  Item  cum  delictum  persone  in  dampnunT  ecclesie  redundare  non  debeat,  ut  XV  q.  VI28) 
si  episcopum;  etiam  si  abbatissa  dicti  loci  deliquisset,  propter  hoc  ecclesia  suum  privilegium  perdere 
non  deberet,  cum  sit  reale,  non  personale,  nee  apostolica  sedes,  cui  subest  inmediate  propter  hoc  ipsum 
monasterium  amisisset,  ff.  quando  ex  facto  tutoris  1.  ob  dolum  vel  culpam.29)  [16]  Item  cum  in  privilegio 
Adriani  pape  plura  sint  capitula  sive  membra,  clausula  ilia:  salva  sedis  apostolice  auctoritate  et  dyocesani 
episcopi  canonica  iusticia  ponitur  in  fine  omnium,  quare  dicunt,  ad  omnia  premissa  clausulam  huiusmodi 
refereridam,  quia  ponitur  in  fine  litterarum  papalium  hec  clausula :  appellatione  remota,  ad  omnia  pertinet 
premissa,  et  sic  unico  verbo  dicunt  totum  privilegium  esse  destructum,  ad  quod  respondetur,  quod  pocius 
clausulam  inmediate  sibi  iunctam  determinat,  in  qua  dicitur,  quia  omnia  bona  ecclesie  integre  conser- 
ventur  earum,  pro  quarum  gubernatione  et  sustentatione  concessa  sunt,  usibus  omnimodis  profutura, 
salva  apostolice  sedis  auctoritate  et  dyocesani  episcopi  canonica  iusticia,  ut,  si  tempore  dati  privilegii 
episcopus  dyocesanus  aliquid  percipit  de  bonis,  hoc  ei  salvum  esset.  Habet  enim  aliquid  de  bonis  ipsius 
ecclesie  deputatum,  quasi  tres  marcas  annuatim,  quibus  non  contentus  vult  totam  ecclesiam  sibi  subdi; 
argumentum  ad  hunc  intellectum  extra  de  donationibus:  cum  dilecti,80)  ubi  clausula  ista  de  foresta  ulti- 
mam  donationem  respicit  et  alias  donationes,  que  libere  et  absolute  fuerunt;  et  idem  est  invenire  in 
privilegio  Adriani,  cum  pocius  interpretatio  sit  facienda,  ut  res  valeat,  quam,  ut  pereat,  ut  extra  de 
verborurn  significationibus :  abbate.13)  Si  enim  est  inconveniens,  quod  quis  destruat,  quod  antecessors  sui 
statuerunt,  multo  magis  esset  inconveniens,  quod  quis  in  eodem  instrumento  et  in  eodem  privilegio  destruat, 
que  iam  ante  construxit.  Dicit  enim  Leo  papa  XXV  q.  II:31)  si  ea  destruerem,  que  antecessores  mei  statuerunt, 
non  constructor  set  eversor  esse  iuste  comprobarer.  Ecclesiasticus:  unus  edificans  et  unus  destruens,  quid 
proficit  illi  nisi  labor.  Non  est  verisimile,  quia  dominus  papa  totum,  quod  provide  concessit,  unico  verbo 
tollere  velit,  c.  de  officio  te  statuo,  si  quando ;  extra  de  electione:  ecclesia  vestra,32)  ultra  medium.  Nam  dicitur 
in  capitulode  electione:  quia  propter  diversas,83)  cum  data  est  forma,  que  de^et  in  electionibus  observari, 
aliter  electio  celebrata  non  valeat;  set  hec  verba  tantum  ad  ea  respiciunt,  que  attempt&ntur  contra 
formam  consilii  momorati,  non  autem  ad  alia,  que  ponuntur  ibidem.  Sicut  est  istud,  quod  presentibus 
omnibus,    qui  debent  et  volunt  et  possunt  commode  interesse,  haberi  debeat  in  electione  processus,  ne 

59* 


Digitized  by 


Google 


464  1262 

cetera,  que  super  hoc  alibi  statuta  noscuntur,  unico  verbo  videantur  everti.  Sic  et  in  privilegio  per  ilia 
verba:  salva  episcopi  diocesani  canonica  iusticia,  destrui  totum  privilegium  est  absurdum,  unde  hec 
clausula  causa  est,  quare  sedes  apostolica  de  intellectu  privilegii  consulitur  et  etiam  propter  hoc,  quia 
non  dicitur  ibi:  talem  ecclesiam  esse  volumus  liberam  et  exemptam,  an  equippollentia  verba  sonant 
idem,  scilicet  quod  nullus  episcoporum  preter  Romanum  pontificum  quamlibet  ibi  iurisdictionem  habeat, 
et  alia  verba  magis  expressa,  ut  nullus  episcopus  Paderburnensis  vel  in  hiis,  qui  regiminis  locum  habent, 
vel  in  congregationibus  vel  in  ipsis  cenobiis  potestatem  optinea(n)t,  etc.,  que  ponit  Iohannes  papa,  que 
omnimodam  conferunt  libertatem.  [17]  Item  in  privilegio  Contadi  Romanorum  regis  secundi  dicitur:  sub 
regie  maiestatis  tuitionem  locum  ipsum  Hervordensem  cum  omnibus  sibi  tarn  intus  quam  foris  pertinen- 
tibus  assumimus  eumque  perpetua  libertate  donantes,  etc.  Ergo  sequitur,  quod  exemptus  sit,  extra  de 
integra  restitutione:  auditis,84)  ubi  dicitur:  cognovimus  evidenier  ecclesias  alias  per  privilegia  Romanorum 
pontificum  non  esse  ab  episcopali  iurisdictione  subtractas,  nisi  forte  vallis  de  Evescham  sit  ille  locus,  qui 
fuit  a  duobus  regibus  libertate  donatus  etc.  Ecce  quod  reges  dant  privilegia  libertatis  et  exemptionis! 
[18]  Item  ratione  privilegii,  unde  prescribitur  contra  obedienciam,  ut  extra  de  privilegiis:  cum  olim.85)  Et 
cum  ultra  ducentos  vel  CCC  annos  Heruordensis  ecclesia  ratione  privilegiorum  in  sua  libertate  per- 
stiterit,  multis  vicibus  prescriptionis  tempora  iam  dudum  complevit,  nisi  tociens  et  tantum  vel  tarn  diu 
Paderbornensis  ecclesia  vacasset,  quod  tempore  vacationis  subducto  prescriptio  completa  non  esset,  quod 
est  inpossibile  infra  tocies  centum  annos  fieri  potuisse,  extra  de  prescriptionibus :  auditis.86)  [19]  Item  si 
episcopi  privilegia  ecclesiarum  inpune  infringunt,  quomodo  laici  ea  servabunt.  Quod  enim  a  prelatis 
agitur,  facile  trahitur  a  subditis  in  exemplum;  extra  de  voto  etVoti  redemptione:  magne.  •*)  Mille  libras 
auri  optimi  componere  debet,  qui  infringit  ea,  secundum  Iohannis  pape  privilegium.  0  utinam  sic  fiat,  utinam 
attenderetur  ruina!  Aman,  qui  Mardocheum  contempsit  et  opprimere  voluit,  quern  rex  voluit  honorare.  Hester* 
[20]  Item  abbatissa  Heruordensis  ab  antiquis  temporibus  canonicas  suas  et  clericos  sue  iurisdictioni 
subiectos  propter  eorum  inobedientias  et  culpas  ab  officio  beneficioque  Buspendit  et  ex  longa  consue- 
tudine  utitur  illo  iure,  quod  legitur  extra  de  maioritate  et  obediential  dilecta  inChristo88)  tarn  in  textu, 
quam  in  apparatu.  Preterea  consuetudo  quodammodo  interpretatur  verba  privilegiorum,  ut  extra  de 
sepulturis:  certificari,89)  ubi  verba  ilia:  salva  iusticia  illarum  ecclesiarum,  a  quibus  mortuorum  corpora 
assumuntur,  quandoque  de  media,  quandoque  de  tercia,  quandoque  de  quarta  parte  pro  locorum  diversitatibus 
exponuntur.  Ad  idem  I  q.III.  quesitum40):  salvo  utique  episcoporum  censu  annuo;  dicitur  ibi:  quern  de  ipsis 
decimis  seu  altaribus  habere  soliti  sunt,  et  talis  census  episcopo  non  negatur.  [21]  Item  cum  dominus 
Iohannes  papa  in  suo  privilegio  determinet  interpretando,  quid  antecessores  sui  senserint  de  statibus 
monasteriorum  Corbiensis  et  Heruordensis,  videlicet  quod  Paderbornensis  episcopus  ibi  nullam  habeat 
dominationem  vel  in  hiis,  que  regiminis  locum  tenent,  vel  in  aliis,  opponi  non  poterit,  quod  fides  ad- 
hibenda  non  sit  tali  instrumento,  in  quo  fiat  mencio  de  alia,  nisi  adhibeatur  utrumque  per  legem  c.  de 
edendo  autentico:  si  quis,41)  quoniam  alia  privilegia  per  interpretationem  huiusmodi  satis  publicata  noscuntur 
et  cusi  exempte  ecclesie  suis  privilegiis  sine  licencia  domini  pape  renunciare  non  possint,  ut  extra 
de  arbitris:  cum  tempore.42)  Merito  debet  et  tenetur  apostolica  sedes  sibi  subiectas  ecclesias  defensare. 
Contra  quas  etiam  opponitur,  quia  monasteria  dici  non  possunt,  cum  ibi  non  sint  moniales,  set  canonice 
seculares.  Set  ad  hoc  facile  respondetur,  quod  hoc  non  est  inconveniens,  cum  interdum  appellentur 
monasteria  ipse  ecclesie  cathedrales,  ut  I.  q.  IH:48)  quesitum.  Cetera  supplere  dignetur  discretio  cognitoris. 

J)  (Decreti  secunda  pars)  c.  1.  C.  XXV.  qu.  2.  •)  c.  2.  C.  XXV.  qu.  2.  •)  c.  4.  C.  XXV.  qu.  2.  4)  (Decretal 
Greg.  IX)  II.  26.  15.  5)  ///.  36.  7.  *)  II.  1.  12.  *)  V.  39.  31.  •)  C.  de  legibus  1.  14.  ■)  III.  24.  6. 
I0)  \.  40.  16;  das  folgende  aus  dem  Corp.  jur.  civ.  I.  3.  D.  1.  4.  ")  c.  1.  C.  XVI.  qu.  2.  »■)  I.  33.  22. 
*»)  V.  40.  25.  ")  /.  3.  20.  Hdschr.  spol.  litteras.  ")  V.  33.  4.  **)  Hier  folgt  ein  schwer  deutbares 
Wort,  vielleicht  articulum.  1T)  V.  3.  14.  ")  c.  4.  C.  XV.  qu.  1.  mulier  que.  19)  c.  2.  C.  L  qu.  7.  Also 
nicht  ibi.  »°)  V.  40.  15.  ")  V.  33.  8.  **)  V.  33.  12.  M)  V.  33.  13.  M)  //.  27.  19.  »)  /.  7.  2. 
»•)  /.  4.  7.     Vgl.  UB.   Vy  219.    t7)   V.  33.  17.    »*)  c.  3.  C.  XII.  qu.  6.     »•)  /.  1.  D.  26.  9.     »«)  III.  24.  6. 


Digitized  by  VjOOQ IC 


1262  465 

")  c.  4.  C.  XXI.   qu.  2.       ")  I.  6.  48.      »«)  I.  6.  42.        »*)  7.  41.  3.      8fi)    V.  33.  12.      »«)  II.  26.  15. 

»*)  /77.  34.  7.    8«)  I.  33.  12.    »•)  777.  25.  9.     «•)  c.  4.  C.  /.  ?u.  3.    ")  /.  1.  §.  1.  D.  43.  5.     **)  7.  43.  5. 

4S)  c.  4.  C.  7.  qu.  3.    Die  Stelle ;  c.  de  off.  te  statuo  (?)  vermag  ich  nicht  nachzuweisen ;  sie  ist  wafirscheinlich 

verderbt,  wie  andere.  OffenkumUge  Fehler  sind  gleich  korrigirt. 
Aus  Msc.  VII,  5208  foL  30  bis  34  im  Kgl.  St.-A.  Munster.  TJ eberzchrift  von  anderer  aber  gleich- 
zeitiger  Hand.  Datirung  fehlt;  doch  ergiebt  sich  dieselbe  aus  voriger  Nummer,  wo  auf  die  Absent 
dung  der  beiderseitigen  rationes  hingewiesen  wird.  Allerdings  ist  in  dieser  Fassung  die  Bestim- 
mung,  keine  Namen  zu  nennen,  unbeachtet  geblieben.  Den  rationes  folgt  u.  a.  die  Uric.  Johanns  XV. 
von  989  Juni  26  (Suppl.  534;  UB.  V,  20);  also  diese  and  nicht  die  von  1046  December  29 
(UB.  Vy  28),  wie  WUrnans  in  Loher,  Archiv.  Ztschr.  Ill,  38  angiebt,  hat  dem  Verfasser  der 
rationes  vorgelegen.  Das  Privileg  Hadrians  IV.  UB.  II,  303;  vgl.  UB.  V,  106.  Die  Urkunde 
Konrads  III.  (nicht  II.  wie  Teat  irrig  und  oben  Nr.  868)  vgl.  KU.  II,  223.  Wahrscheiniich  hdngt 
mit  dieser  Angelegenheit  ihre  Transsumirung,  vgl.  Nr.  868,  zusammen.  Eine  Entscheidung  war  am 
27.  Januar  1269  noch  nicht  erfolgt;  vgl  UB.  Ill,  826;  dazu  unten  1271  April  24. 

893. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  forderi  die  Kanoniker  des  Stifts  Herford  auf,  seinem  Archidiakon 

zu  gehorchen.  Paderborn  1262  Februar  28. 
Simon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  presens  scriptum  visuris  imperpetuum.  Notum 
facimus  et  publico  protestamur,  quod  anno  Domini  M0.C°C.LX°II. ,  tercia  feria  post  dominicam  Invocavit, 
cum  inter  nos  et  ecclesiam  nostram  ex  parte  una,  dominam  Ydam  abbatissam  Heruordensem  et  ecclesiam 
suam  ex  parte  altera,  in  ecclesia  nostra  Paderbornensi  super  questione  exemptionis  prefate  ecclesie 
Heruordensi8  vel  subiectione  eiusdem  composicio  per  arbitrium  facta  fuit  et  canonici  eiusdem  ecclesie 
sive  clerici  vel  plebani  a  nobis  curam  reciperent  animarum  nobis  debitam  obedienciam  facientes,  sicut 
eisdem  ipsa  vice  iniunximus  per  obedienciam  nobis  factam,  eis..1),  qui  a  nobis  curam  receperint  animarum, 
sive  quocunque  iure  nobis  ad  obedienciam  teneantur,  auctoritate  presenciuminiungimus,  ut..  archidiacono 
loci,  qui  pro  tempore  fuerit,  in  suis  sentenciis  obediant,  eas  servando  et  fideliter  exequendo  et  omnia, 
que  ceteri  plebani  nostre  diocesis  suis  exhibere  solent  archidiaconis,  eidem  tamquam  legitimo  archidiacono 
exhibendo,  illis  tantummodo  exceptis,  que  in  forma  compositions  inter  nostram  et  Heruordensem  ecclesias 
sunt  conscripta,  videlicet  de  sinodalibus  decedencium  sacerdotum  non  prestandis,  sunt  excepta.  Ad  cuius 
rei  evidenciam  presens  scriptum  nostro  et  capituli  nostri  sigillis  fecimus  communiri.  Datum  Paderborne, 
anno  et  die  predictis. 

*)  Em   Wort  fehlt.     Die  TJrk.  ist  fehlerhaft  stllisirt;  Or.  stark  verblasst. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  219.  An  Pergamentstreifen  Reste  des  Siegels  d.  Bischofs. 

894. 
Graf  Hermann  von  Pyrmont  schenkt  Giiter  in  Holthusen  an  Kl.  Falkenhagen.  Hamdn  1262  Marz  26. 
Omnibus  hoc  scriptum  visuris  Hermannus  comes  de  Perremunt  salutem  in  Domino  sempiternam. 
Quoniam  res,  que  rationabiliter  statuuntur,  multociens  processu  temporis  a  memoriis  hominum  evolvuntur, 
necesse  est  ea  scripto  testium  perhennari  et  eorum  instrumentis  publico  roborari.  Ideoque  singulis  ac 
universis  presentem  paginam  inspecturis  cupimus  esse  notum,  quod  nos  de  libera  voluntate  et  consensu 
omnium  heredum,  nostre  videlicet  uxoris  et  puerorum,  una  cum  pleno  affectu  et  assensu  Godescalci  filii 
fratris  nostri  et  sue  matris  bona  in  Holthusen  in  parrochia  Ludhe  sita,  quorum  nos  proprietas  contin- 
gebat,  preposito  et  conventui  sancte  Marie  in  Valkenhagen  liberaliter  contulimus  cum  omnibus  pertinentiis, 
agris,  silvis,  pratis,  pascuis,  piscaturis  et  molandinis,  iuri  nostro  nichilominus  renuntiando  dictam  pro- 
prietatem  prefato  conventui  integraliter  assignavimus  inviolabiliter  et  perpetuo  possidendam  et  hoc  per- 
fientibu8  protestamur.    Huius  rei  testes  sunt:  Amelungus  Kanne,  Bernardus  frater  suus,  Heinricus  Rufusr 


Digitized  by 


Google 


466  1262 

Heinricus  de  Apelderen,  Bernardus  iudex,  Iordanus  de  Aldendhorpe,  Heinricus  de  Homersen,  Arnoldus 
de  Ottersem,  Ludolfus  de  Osen,  Wernerus  Honhof,  Theodericus  de  Swalenberg  et  alii  quam  plures. 
Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.C0C.L0X°II0.,  in  die  Iudica.  Ne  autem  in  premissis  nlla  dubietatis 
questio  valeat  suboriri,  presens  scriptum  super  eo  confectum  sigilli  nostri  appensione  comrauniri  fecimus 
ad  cautelam.     Datum  Hamelen  in  crastino  annuntiationis  dominico. 

Or.  im  Besitze  des  Studienfonds  zu  Paderborn,  jetzt  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Falkenhagen  Nr.  7. 

An  geflochtenen  weisslichen  Schnuren  das  verletzte  runde  Siegel  des  Austellers  in  weissem  Wachs. 

Reg.  Lipp.  Regg.  I,  212  Nr.  311. 

895. 

Johann  von  Padberg   bekundet  VerzichtJeistung  auf  Anspriiche    an   Gvt  Meerhof  zu  Gunstcn   des 

Kl  Breddar.  1262  Mdrz  28. 
Omnibus  banc  litteram  visuris  Iohannes  dominus  castri  in  Patbberg  salutem.  Presentium  tenore 
sigilli  mei  munimine  firmato  publice  protestor,  quod  Heinricus  famulus  dictus  de  Dwerege,  need  urn 
adhuc  pueros  habens,  in  presentia  mei  et  aliorum  proborum  virorum  cessavit  penitus  propter  Deum  et 
ad  instantiam  bonorum  hominum  ab  omni  actione  et  impetitione,  qua  predium  in  Mari,  grangiam  fratrum 
de  Bredelar,  impetebat,  omni  iuri  suo,  quod  in  eodem  predio  videbatur  habere,  renuntians1)  sincere  et 
manifesto.  Fatebatur  etiam  idem2)  Heinricus,  quod  ad  maiorem  firmitudinem  omne  ius,  quod  in  predicto 
predio  habere  videbatur,  in  pTesentia  abbatis  et  totius  conventus  super  altare  beate  Marie  virginis 
gloriose  voluntarie  obtulisset,  et  quod  conventus  in  recompensationem  tante  devotionis  fraternitatem  sibi 
•et  uxori  sue  et  patri  ipsius  et  matri  benigne  contulissent.  Et  ut  hec  omnia  conscriberem  et  sigillo  meo 
confirmarem,  suppliciter  rogavit,  protestans  publice  se  ab  ipsis  fratribus  marcam  legalium  denariorum 
recepisse.  Huius  rei  testes  sunt:  Hermannus  de  Pathberg,  Thetmarus  de  Ythere,  Helmwicus  de  Kel- 
di(n)chusen,  Albertus  frater  meus,  Iohannes  de  Brilon,  Gerlacus  Rex,  Gerlacus  Clauier.  Acta  sunt  hec 
anno  Domini  M0.C°C.L°XII0.,  quinto  Kalendas  Aprilis. 

J)  renutians  Or,      •)  isdem  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Mumter,  KL  Dalheim  Nr.  31.     An  Pei%gamentstreifen  verletztes  dreieckiges  Siegel 

des  Ausstellers.     Im  gleichzeitigen  Regest  heisst  es  Dwergen. 

896. 
Edettierr  Bemhard  zur  Lippe  resignirt  mit  seiner  GemaUin  Sophia  seinem  Bruder  Bischof  Simon 
von  Paderborn  Giiter  zu  KorbecJce,  welche  die  Bruder  von  Helmern  zu  Lehn  trugen,  zur  Vbergabe 

an  Kl  Hardehausen.  Paderborn  1262  April  4. 
Bernhardus  nobilis  dominus  in  Lyppia  et  Sophya  uxor  eius  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem 
eternam.  Rerum  gestarum  Veritas  utiliter  litteris  commendatur,  ne  successione  temporum  vel  etatum 
a  noticia  fidelium  elabatur.  Noverint  tarn  presentes  quam  futuri,  quod  decimam  et  alia  bona  in  Corbeke, 
que  Gerlacus  et  Geroldus  fratres  de  Helmere  a  nobis  in  pheudo  tenuerant,  cum  suis  heredibus  in  manus 
nostras  rite  ac  legitime  resignarunt.  Nos  vero  sub  spe  perpetue  Dei  gratie,  quam  obtenturos  speramus 
tarn  parentibus  nostris  quam  nobis  et  liberis  nostris  per  devotas  et  iuges  orationes  conventus  in  Hers- 
uithehusen  cum  consensu  filiorum  nostrorum,  videlicet  Hermanni,  Eckeberti  et  Theodorici,  prefatam 
decimam  cum  bonis  memoratis  dilecto  fratri  nostro  et  semper  honorando  domino  S(imoni)  Paderbur- 
nensis  ecclesie  episcopo  tali  condicione  iam  resignavimus,  ut  ab  ipso  sine  difficultate  seu  dilatione  tarn 
^iusdem  decime  quam  bonorum  proprietas  abbati  et  conventui  prenominati  monasterii  ad  possessionem 
perpetuam  conferatur.  Igitur  quoniam  nos  hec  bona  fide  ac  pia  devotione  fecimus,  ut  conventui  ab 
indebitis  molestiis  in  posterum  caveamus,  presentem  paginam  super  premissis  confectam  sigillorum 
nostrorum  munimine  roboramus.     Testes  horum  sunt:    Hermannus  prepositus  sancti  Petri  in  secundaria 


Digitized  by 


Google 


1262  467 

ecclesia  Paderburnensi,  Amelungus  de  Triborg,  Heinricus  de  Gummere,  Ludolfus  deDalberne,  Helingerus 

de  Valehusen,  milites;  Godechalcus  capellanus,  Lampertus  de  Sutherlage  et  alii  plures.    Acta  sunt  hec  in 

Paderburne,  in  die  Ambrosii  episcopi  et  confessoris,  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  secundo. 

Or.  im  Kgl.  St- A.  fifunster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  142.     Beide  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  ab- 

gefallen.     VgL  Lipp.  Reg.  I,  213   Nr.  312.      Ueber  Propst  Hermann    vgl.  u.  zu  1264  Mai  28. 

In  fast  wortlich  ubereinstimmender  undatirter  Urk.  resignirt  Edelherr  Bernhard  zur  Lippe  d.  j. ;. 

Hardehausen  Nr.  69 y  Siegel  abgef alien.     Vgl.  u.  Nr.  924. 

897. 

Bischof  Simon  v.  Paderborn  ubereignet  Giiter  in  Korbecke  an  Kl  Hardehausen.  Paderborn  1262  April  5. 
Symon  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus  universis  presentia  (visuris  salu)tem  perpetuam  in 
omnium  salvatore.  Ut  gestarum  rerum  Veritas  a  fidelium  noticia  non  recedat,  quicquid  temporaliter 
agitur,  provida  discrec(ione  litt)eris  commendatur.  Noverint  itaque  tarn  presentes  quam  futuri,  quod 
Gerlacus  et  Gerroldus  fratres  de  Helmere  in  pheudo  tenuerant  unum  mansum  in  Corbeke  de  manu 
nostra  immediate,  decimam  to  tarn  eiusdem  ville  de  manu  fratris  nostri  Bernhardi  nobilis  de  Lyppia 
senioris  et  duos  mansos  ibidem  de  manu  Hermanni  militis  de  Brakele,  quern  videlicet  mansum  et  deci- 
mam cum  aliis  duobus  mansis  pro  certa  pecunia  prius  ab  abbate  et  conventu  suo  sibi  data  supradicti 
fratres  de  Helmere  tarn  nobis  quam  aliis  dominis  cum  suis  legitimis  heredibus  resignarunt;  frater  noster 
dominus  Bernhardus  et  Hermannus  miles  accepto  ceterum  ab  abbate  competenti  servitio  et  suis  eandem 
decimam  cum  mansis  memoratis  tali  conditione  in  manus  nostras  resignaverunt,  ut  tarn  decime  quam 
duorum  mansorum  proprietatem  Hersuithehusensi  monasterio  conferremus.  Nos  igitur  ob  honorem  Dei 
et  beate  genitricis  eius  Marie  tarn  nostrum  mansum  quam  alia  bona  libera  resignatione  de  manu  layca 
recepta  cum  proprietate  sua  monasterio  Hersuithehusensi  contulimus  absolute  et  libere  iure  perpetuo 
possidenda.  Ad  cuius  facti  nostri  evidentiam  presens  scriptum  eidem  monasterio  dedimus  sigilli  nostri 
munimine  roborandum.  Actum  et  datum  Paderborne  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo 
secundo,  Nonis  Aprilis. 

Or.  im  Kgl.    St.-A.  Munster,   Kl.  Hardehausen  Nr.  143.       Siegel  vom  Pergamentstreifen    abgefallen. 
Vgl.  Lipp.  Regg.  I,  213  Nr.  313.     Vgl.  u.  Nr.  924. 

898. 

Abt  Jordan  von  Abdinghof  und  Konvent  des  Kl  Gehrden  bekunden  Beilegung  eines  Zwiespalts 
zunschen  Propstei  und  Kammeramt  daselhst.  1262  April  9. 
lordanus  Dei  gratia  abbas,  A(dolphus)  propositus,  A(delheidis)  priorissa  totusque  conventus  sancti- 
monialium  in  Gerdene  omnibus  presens  scriptum  visuris  salutem  in  auctore  salutis.  Cum  diversa  gesta 
et  ordinationes  modernorum  ad  noticiam  posterorum  pervenire  non  possint,  necesse  est,  ut  hominum  et 
8cripturarum  testimonio  conprehendantur.  Notum  igitur  esse  cupimus  tam  presentibus  quam  futuris, 
quod  nos  inter  preposituram  et  cameram1)  Gerdensem,  cum  inter  hec  officia  multe  discordie  verterentur, 
ex  pleno  consensu  nostro  hanc  ordinationem  inviolabiliter  decrevimus  observandam,  ut  videlicet  provisor 
cam  ere1)  priori  Gerdensi  unum  pellicium,  unam  cucullam,  IIII  decim  ulnas  de  panno  lineo,  duas  caligas- 
albas,  duos  cuturnos,  duos  calceos  cum  filtramento  et  duo  paria  calceorum  esti Valium  singulis  annis 
debito  tempore  ministret.  Statuimus  etiam,  ne  camerarius,  sicut  ex  antiquo  solebat,  pelles  ovinas  nee 
lanam,  quarum  dimidietatem  integraliter  recepit,  vel  sal  vel  far  mam,  quod  ad  opus,  quod  betha  dicitur 
vel  equum  vel  pabulum  equi  a  preposito  amplius  requirat.  Et  ne  camerarius  in  hac  ordinatione  nostra 
aliquod  detrimentum  patiatur,  decrevimus,  ut  ipse  pro  supernotatis  de  granario  prepositure  decern 
quartalia  triplicis  annone  siliginis,  ordei  et  avene  ultra  viginti  quatuor  quartalia,  que  ex  antiquo,  et 
ultra  triginta  duo  quartalia,  que  de  facto  Arnoldi  de  Geysmaria  recipiet,  et  sic  in  summa  de  granario 


Digitized  by 


Google 


468  1262 

prepositure  sexaginta  sex  quartalia  triplicis  annone,  preterea  quinquaginta  pelles  agninas  pro  XX  pel- 
libus,  quas  ex  antiquo  recepit,  et  sex  vellera  ovium  in  estate  et  sex  in  autumpno  et  sex  smere  de 
coquina,  sicut  antiquitus  fecit,  sine  qualibet  difficultate  singulis  annis  percipiet  excepto  feno  et  strami- 
nibus,  que  camerario  de  prepositura  insuper  ministrentur.  Ita  secundum  predictam  ordinationem  nee 
prepositus  a  camerario  nee  camerarius  a  preposito  equum  aliquo  iure  requiret,  nisi  sit  in  amicitia 
utriusque.  Et  ne  hec  ordinatio  ab  aliquo  infringatur,  presens  scriptum  sigillis  nostris  fecimus  comjnuniri. 
Presentes  et  consilia  adliibentes  erant:  Iohannes  et  Henricus,  capellani  nostri,  Heremannus  de  Sydder, 
Iohannes  de  Berendorp,  Arnoldus  de  Geysmaria,  Hermannus  Obulus,  Iohannes  Koue,  Hennikys  et  alii 
quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.C°C.LXII0.,  in  festo  pasche. 
J)  camur.  Or. 
Or.  im  KgL  St.- A.  Munster,  Kl.  Gehrden  Nr.  12.     Beide  Siegel  von  dem  Pergamentstreifen  abge fallen, 

899. 

Kl.  Corvey  bekundet   Verkauf  von  vier  Hufen  in  Lowen  seitens  der  Briider  von  Lowen  an  Kloster 

Hardehausen.     1262  Mai  4. 
Thymo   Dei   gratia  abbas,    H(einricus)   prior,   S(trigerus)    prepositus    totusque   Corbeyensis   ecclesie 
conventus  universis  hoc  scriptum  visuris  imperpetuum.     Iterum  gestarum  Veritas  utiliter  litteris  cominen- 
datur,  ne  successione  temporum  vel  etatum  a  noticia  fidelium  elabatur.     Noverint   itaque   tam  presentes 
quam  futuri,    quod  Theodericus   et   Arnoldus   fratres    et  coheredes   dicti   de  Louene   et  Hermannus   iam 
dicti  Theoderici  filius  unanimi    consensu   filiorum   et  heredum  suorum  vendiderunt  domino  Iohanni  abbati 
et  conventui  de  Hersuithehusen,   ordinis  Cysterciensis,  quatuor  mansos  in  villa  Louene  sitos  cum  omnibus 
pertinentiis  suis,  agris  videlicet  cultis  et  incultis,  silvis,  pratis,  pascuis,   aquis   aquarumque  decursibus  et 
omni  prorsus  utilitate,  que  ibidem  in  presentiarum  vel  in  futuro  haberi  poterit,  nichil  penitus  excipientes, 
pro  XL  quinque  marcis    legalium  denariorum,   quos   scilicet  mansos   de   manibus  Theoderici  et  Frederici 
fratrum  de  Horhusen  militum  iure  homagii  tenuerunt.      Qui  iam  dicti  fratres  de  Horhusen,   nostri   mini- 
gteriales,    quia   supradictorum    mansorum  iure   ministerialium   nostre    ecclesie   tenebant   de   manu  nostra 
feodum,    acceptis  X  marcis    a  prefato    abbate   Hersuithehusensi    et    suo   conventu    coram    nobis    rite  ac 
legitime   ius    feodi   mansorum   sepedictorum   de    voluntate   doraine  Gerthrudis   uxoris   Theoderici,    prefati 
fratris   senioris    et    filiorum    suorum   Theoderici,    Frederici    et    filiarum    Godeste    et   Alueradis    itemque 
domina  Adele  uxore   Frederici    fratris    iunioris    et   filiis    eius    Stephano    etj  Conrado    et    filiabus   Adele, 
Yliana   et   Aluerade    consentientibus    cum   heredibus    universis    publice   resignarunt.       Unde   nos   domino 
abbati  Hersuithehusensi  et  suo  conventui  contulimus  proprietatem  super  premissis,  que  ad  nos  pertinebat, 
iure  perpetuo   libere   et  quiete    possidendam,   translato   uni verso  dominio   ad  eosdem,  presertim  cum  nos 
et  nostra  ecclesia   in  restaurum  quatuor  mansorum  supradictorum,   alios  quatuor   a   predicto  Theoderico 
duos  in  Hoburgehusen  sitos    et  a  Frederico   fratre   suo  duos,  unum   in   Listingen   et  alterum   in  Agethe- 
husen,    de  ipsorum   proprirtatibus  recepimus  proprietates   eorundem   ab    ecclesia   nostra   perpetuo    possi- 
dendas.     Ut  ergo  predictorum  abbatis  videlicet  et  conventus  Hersuithehusensis  emptio  et  nostra1)  donatio 
firma  permaneat  et  inconvulsa,  presentem  paginam   exinde  conscriptam  sub  sigillorum  nostri   et  ecclesie 
nostre  appensione  ad  maiorem  firmitudinem  fecimus  communiri.      Acta  sunt  in  monte  Martis    hec  anno 
Domini  M°.C°C.L0X  secundo,   indictione  V.,  I  III.  Nonas  Maii.     Testes  huius  rei  sunt:    Albertus  et  Her- 
"boldus  fratres,  Conradus  dicti  de  Amelungessen,  Albertus  de  Lutersen,  Fredericus  de  Mederike,  Luderus 
de  Ahusen,  milites,  Albertus  iunior  de  Amelungessen,   Olricus  de  Westhem,  Bertoldus,  Wernerus  fratres 
de  Westhem,    Gozwinus  de  Wethen,   Albertus  de  Brunhardessen,   Bernardus  et  Elgerus  fratres  dicti  de 
Dalewich,  Mathyas  et  alii  quam  plures. 
*)  nostra  et  Or. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  144.     Beide  Siegel  von  den  Pergamentstrei/en  ab. 


Digitized  by 


Google 


1262  469 

900. 

Berthold  d.  j.    von  Buren  quittirt  dem  Propst  und  Konvent    des    Kl.    Odinghausen    fiber  Geld- 

empfang  wegen  des  Zehnten  in  Eden.  1262  Mai  13. 
Nos  Bertoldus  iunior  dominus  de  Buren  omnibus  presentem  litteram  visuris  cupimns  esse  notum, 
quod  nos  una  cum  cognato  nostro  nobile  Bertoldo  seniore  domino  de  Buren  a  preposito  et  conventu 
Premonstratensis  ordinis  in  Olinchusen  recepimus  sex  marcas  legalium  denariorum,  ut  propter  huiusmodi 
summam  nostrarum  procuratione  expensarum  proprietatem  decime  in  Edhen,  quam  a  nobis  comparave- 
rant,  consequantur.  In  cuius  rei  testimonium  presentem  cedulam  sigillis  nostris  statuimus  roborari. 
Datum  anno  Domini  M°.C°C.LXII0.,  III.  Idus  Maii,  Servatii  episcopi. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  KL  Odinghausen  Nr.  85.  An  von  der  Urk.  eingeschnittenem  Pergament- 
strei/en  Fragment  der  Siegel  Bertholds  d.  j.  und  d.  a.,  trie  Westf.  Siegel  I  Taf.  36'  Nr.  11  u.  10. 

90L 

Abt  Thymo  von  Corvey  iibereignet  zwei  ihm  von  Hermann  von  Albaxen  resignirte  Hufen  in 
Holthusen  dem  Kl.  Falkenhagen.  Corvey  1262  Mai  25. 
Thymmo  Dei  gratia  Corbeiensis  abbas  omnibus  hanc  litteram  inspecturis  salutem  in  Domino.  Per 
presens  scriptum  notum  facimus  universis,  quod  nos  duos  mansos  sitos  in  villa  Holthusen,  quos  Her- 
mannus  de  Albatessen  a  nobis  et  ecclesia  nostra  in  feodo  possidebat,  ipso  petente  et  ad  hoc  nobis 
ipsam  proprietatem  resignante,  contulimus  ecclesie  in  Valkenhagen  cum  omni  iure,  scilicet  domibus, 
campis,  silvis,  pascuis  et  ceteris  attinentiis  in  proprietate  deinceps  ac  perpetuo  possidendos,  ita  tamen, 
quod  in  recognitionem  proprietatis  nostre  in  eisdem  mansis  duos  fundos  cere,  duos  denarios  graves 
valentes,  singulis  annis  in  festo  beati  Viti  ad  custodiam  persolvantur.  Et  ut  hoc  factum  nostrum  eidem 
ecclesie  in  Valkenhagen  nemo  infringere'  valeat  posterorum,  presentem  litteram  eidem  assignavimus  in 
testimonium  geste  rei  sigilli  nostri  munimine  roboratam.  Datum  Corbeye  anno  Domini  M°.C0C.LX°II., 
VIII.  Kalendas  Iunii. 

Or.  im  Besitze  des  Studienfonds  zu  Paderborn,  jetzt  im  KgL  St.-A.  Munster,  KL  Falkenhagen  Nr.  S. 
An  Pergamentetreifen  Fragment  vom  Siegel  des  Abts.  Gedr.  Falke7  Cod.  tradit.  Corb.  529.  Reg. 
Lipp.  Regg.  19  213  Nr.  314  mit  irriger  Datirung.  DaseJbst  nach  deutscher  Uebersetzung  fundus 
cere  als  bodem  wasses  bezeichnet. 

902. 
Bischof  Simon  von  Paderborn  tiberl&sst  Besitzungen  in  (Gross-)  Daseburg  an  RL  Hardehausen. 

Paderborn  1262  Juni  2. 
....  Notum  esse  volumus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  medietatem  decime  in  maiori  Das- 
burg  et  aream  superiorem  in  eadem  villa  monasterio  in  Hersuith(ehusen),  Cisterciensis  ordinis  et  nostre 
diocesis,  pro  centum  marcis  legalium  denariorum  numerate  pecunie  et  solute  ob  evidentem  necessitatem 
ecclesie  nostre,    que  nobis  per  tyrannidem  Alberti  militis  de  Stormede   et  aliorum  emulorum  ecclesie 
nostre  imminebat,  emptionis  titulo  precedente  et  dominio  eiusdem  decime  cum  omnibus  pertinentiis  suis  ad 
ius  et  proprietatem  eiusdem  monasterii  integraliter  translate  tradidimus  et  assignavimus  ex  omnium  consilio 
et  consensu  perpetuo  possidendum.    Datum  Paderborne  anno  Domini  M.CC.LX  secundo,  IV.  Nonas  Iunii* 
Vollstdndig  gedr.  Schaten  ad  annum.     Ein  Auszug  Schatens  in  Msc.  I,  242  p.  26  Nr.  10  im  KgL  St.-A. 
Munster  hat  die  Jahreszahl  1263.      Ndhere  Bestimmnung  nicht  moglich.    Vgl.  u.  zu  1277  Aug.  14. 

903. 

Kl.  Wlwartshausen  verkauft  gegen  eine  Fruehtlieferung  zwei  Hufen.     HUwartshausenl262  Mai  31. 

Universis  presencia  visuris  A.  Dei  gratia  prepositus    in   Hildewordeshusen ,    R.  priorissa  totusque 

eiusdem  loci  conventus   cupimus  non  latere,    quod  nos   de   communi  consensu    conventus    nostri  utili- 

Westf.  Urk.-Buch  IV.  60 


Digitized  by 


Google 


470  1262 

tatem  ecclesie  nostre  attendentes  duos  mansos  desolatos  sitos  in  Nehen,  in  quos  vir  nobilis  L(udolphus) 
de  Dassele  contra  meram  iusticiam  sibi  advocaciam  usurpabat,  Iohanni  dicto  Stolten,  Yde  uxori  sue  et 
certis  heredibus  suis  pro  quatuor  marcis,  cum  quibus  comparavimus  tres  mansos  a  domino  Conrado  de 
Beverungen  inter  bona  nostra  Holthusen  sitos,  contulimus  cum  omnibus  suis  appendiciis  perpetuo  pos- 
sidendos  tali  conditione  interposita,  quod  idem  Iohannes  et  heredes  sui  nostre  ecclesie  de  dictis  bonis 
quattuor  moltra  segetis,  duo  siliginis  et  duo  avene,  imperpetuum  tenentur  ad  mensuram  Wartber- 
gensem  ibidem  singulis  annis  in  festo  beati  Martini  persolvere.  Protestamur  eciam,  quod  nos  nee 
aliquis  successorum  nostrorum  ipsum  vel  heredes  suos  pro  capite  meliori  vel  vestimento  inpetere  debeat 
▼el  ab  eis  extorquere.  Et  ut  bee  rata  permaneant  et  inconvulsa,  presentem  paginam  dedimus  eidem 
sigillis  nostris  communitam.  Testes  huius  rei  sunt:  Conradus  miles  de  Beverungen,  Helmwicus  Lupus 
et  Iohannes,  sacerdotes,  Gerhardus  monetarius  de  Munden,  Henricus  Luscus,  Georius,  Rikardus  deWart- 
berig  et  Bertoldus  Longus  et  alii  quam  plures.  Datum  et  actum  in  Hildewordeshusen  anno  Domini 
M°,C°C.LX0  secundo,  feria  quarta  infra  octavam  Pentecostes. 

Or.  im  KgL  St-A.  zu  Hannover.     An  weissen  leinenen  Faden  1)  Rest  vom  runden  Kapitelssiegel,  zwei 

sitzende  Heilige;    2)  ovales  Siegel  des  Propstes,  stehende  Figur  rait  Buck.     Nehen  eingegangener 

Ort  zwischen  Buhne  und  Korbecke.  (Spancken.) 

904. 

Graf  Ludolf  von  Dassd  verlehnt  etwaige  Vogtetanspriiche  uber  zwei  Hufen.     1262  Juni  4. 
Universis  Christi  fidelibus,  ad  quos    presens    scriptum  pervenerit,   Ludolfus  Dei  gratia    comes  de 
Dassele,  Reigeneithis  uxor  sua,    Bertoldus  natus   suus   cupimus  non  latere,    quod    nos  advocaciam  de 
duobiis  mansis   sitis    in   Nehen    conventui  Hildewordensi  pertinentibus,    quos    dictus   conventus    nomine 
allodii  possidet   ab  ecclesia  Paderbornensi,   si  quid  iuris  habebamus  in  dicta  advocacia,  contulimus  in 
pheodum  Iohanni    dicto  Stolten,  Yde  uxori  sue   et   certis  heredibus  suis  perpetuo   possidendam.     Pro- 
testamur  eciam,   quod   dictus  Iohannes   et  heredes  sui  memoratam   advocaciam  a  nobis   et  heredibus 
nostris  in  perpetuum  tenentur  habere  iure  pheodali.     Et  ut  hec  rata  maneant  et  inconvulsa,  presentem 
cedulam   contulimus   eidem  sigilli   nostri   munimine   roboratam.     Testes  huius  rei  sunt:   Gerhardus  de 
Brochusen,    Thidericus  Scuwe,   Conradus  de  Graen,   Hermannus   de  Nedere,    Bernardus  camerarius  de 
Herisia,  Sigehardus  de  Marpe,  Reinardus  Otterscoke  dapifer,  Iohannes  de  Calden  et  Henricus  Valke  frater 
suus  et  alii  quam  plures.   Datum  anno  Domini  M°.C°C.  sexagesimo  secundo,  dominica  in  octava  Pentecostes. 
Or.  im  Kgl.  St-A.  zu  Hannover.    An  rothen  geflocktenen  Schnuren  das  grosse  dreieckige  Siegel  de* 
Ausstellers,  Hirschgeweih  mit  8  Enden. 

905. 

Bitter  Arnold  von  Boderikessen  verkauft  Zehnten.  1262  Juni  7. 
Noverit  universitas  fidelium,  quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitum,  quod  ego  Arnoldus  miles  dictus 
de  Rod(er)ikes8en  decimas  in  Valehusen  et  Harderadessen  habui  et  quiete  possedi,  utpote  a  progenito- 
ribu8  meis  ad  me  legitime  devolutas,  quas  de  pleno  consensu  et  voluntate  uxoris  mee  domine  Sophie 
et  liberorum  meorum  et  heredum,  mediantibus  probis  viris  domino  Heinrico  consanguineo  meo,  plebano 
in  Elsingen,  domino  Adam  milite  dicto  de  Aspe,  sororio  meo,  et  Ludolfo  de  Methzenchusen ,  Elgerus 
Aroldensi8  ecclesie  propositus  et  conventus  sanctimonialium  ibidem  titulo  emptionis  a  me  legitime  com- 
pararunt  cum  omnibus  pertinentiis  suis  pro  octoginta  et  quinque  marcis  legalium  denariorum  sub  ea 
conditione,  ut  de  eisdem  decimis  iam  dicte  ecclesie  conventus  talentum  cere  inter  nativitatem  Christi 
et  purificationem  beate  virginis  Marie  mihi  persolvat  annuatim,  quousque  proprietatem  earundem  deci- 
marum  predictus  conventus  consequatur  a  comite  Ottone  de  Eversteine.  Et  quando  adipisci  poterit  pro- 
prietatem, mox  ego  et  heredes  mei  resignabimus  totaliter  sine  dampno  claustri  prefati,  quicquid  iuris  in 
eisdem  decimis  habuimus;    et  tunc  idem  claustrum  a  pensione  huius  cere  liberum  erit  et  absolutom. 


Digitized  by 


Google 


1262  471 

Ceterum  protestor    manifesto    predictam   summam  integre  a  claustro  prefato  me  recepisse  et  in  partem 
decime  in  Langele  apud  Wlveshagen,  quam   emi  contiguam  mihi   et  commodam,  do  consilio  domini  mei 
Ade  iam  dicti  convertisse  in  restaurum  predictarum  decimarum,  unde  predicto  conventui  contra  omnem 
hominem  ego  et  heredes  mei  promisimus  prestare  de  eisdem  decimis  plenariam  et  perpetuam  warandiam. 
Ut  igitur  huius  emptionis  contractus  ratus  in  evum  'permaneat  et  inconvulsus,  presentem  cartam  de  hac 
re  conscriptam  sigillis  domini  Alexandri  abbatis  de  Breydelar,  Montis  Martis  et  Wulveshagen   consulum 
et  mei  ad  maiorem  firmitudinem  tarn  predictus  conventus   quam  ego  rogavimus  roborari.    Acta  sunt  hec 
anno  Domini  M0.C°C.L°XII.,   indictione   quinta,  VII0.   Idus  Iunii.     Testes  huius  rei  sunt:    Heinricus  de 
Odenhusen,  magister  consulum  Montis  Martis,   Bertoldus  iudex,   Hermannus  superius  theatro,  Bertoldug 
deHuxoria,  Conradus  de  Hemmi(n)chusen,  Conradus  Comes  et  consules  omnes  ibidem;  burgenses  de  Wulves- 
hagen: Thidericus  de  Gran  scultetus,  Ernestus  deHasungen,  Conradus  deNortvelde,  Ludovicus  de  Frislare. 
Or.  im  Fur 9th  Wald.  Arch  zu  AroUen.     An  Pergamentstreifen  hang  en:    1)   das  Siegel  des  Abts  van 
Bredelar;    2)  das  grosse  runde  der  Stadt  Marsberg;    3)  das  grosse  runde  der  Stadt  Wolfhagen, 
gepanzerter  Ritter  auf  gepanzertem  Pferde  rait  Fahne  und  Schild,  auf  alien  ein  Wolf;     4)  dreir 
eckiges  mit  aujrechtem  Maueranker.     Reg.  SpUcker,  Everstein  Nr.  131. 

906. 

Provisor  Johannes  des  Kl.  Werbe  ermrbt  Outer.  WUdmgen  1262  Juni  8. 
Ne  gestarum  rerum  memoria  (successu)  longevi  temporis  evanescat,  poni  solet  in  ore  testium  et 
scripture  memoria  perennari.  Noverint  igitur  univerei  hanc  paginam  inspecturi,  quod  ego  Io(hannes)  pro- 
visor  ecclesie  in  Werbe  de  consensu  communi  eiusdem  cenobii  comparavi  quedam  bona  in  Barstorp  apud 
sorores  dictas  de  Geldershusen  et  de  Melen,  Alheidim  et  Hildegundim,  et  maritos  ipsarum  Everhardum 
et  Gerlacum  et  pueros  ipsorum  Conradum,  Wigandum,  Alheidim,  Iuttam,  Bertoldum,  Alheidim,  Hilde- 
gundim, Adelheidim,  Elezabet,  Lodewicum,  Thomam,  Everhardum,  Iohannem,  Gerlacum,  Rothegerum  cum 
tribus  areis  et  agris  in  campo  attinentibus  cum  pratis  et  silvis  et  pascuis  pro  XVI  marcis  gravium 
denariorum.  Et  ne  talis  venditionis  ordinacio  successu  longi  temporis  calumpniam  paciatur,  presentem 
paginam  sigillo  civitatis  in  Wildungen  fecimus  roborari.  Huius  vero  emptionis  testes  sunt:  Hermannus 
plebanus  in  Wildungen,  sculthetus  eiusdem  loci,  Godefridus  de  Berendorp,  Hermannus  Waz,  filius  suus, 
Lothewicus  Yenis,  Henricus  et  Gumpertus  fratres  de  Anrephen,  Gumpertus,  Lothewicus,  Conradus, 
Godescalcus  fratres,  consules  omnes  eiusdem  civitatis.  Acta  autem  sunt  hec  anno  Domini  M0.C0C.L°XII0., 
VI.  Idus  Iunii,  in  novo  oppido  Wildungen. 

Or.  im  Fursil.  Wald.  Arch,  zu  AroUen.  An  Pergamentstreifen  grosses  rtmdes  Stadtsiegel  von  Wildungen: 
Rettery  der  einen  Schild  mit  aufgerichtetem  Lowen  halt,  auf  gepanzertem  Pferde. 

907. 

Die  Graf  en  Hermann  u.  GoUschdk  v.  Pyrmont  schenken  dem  Kl.  Marienmilnster  GUter.  1262  Juni  20. 
Hermannus  comes  de  Pyrremunt  et  Godescalcus  fratruelis  ipsius  omnibus  presentes  litteras  inspec- 
turis  salutem  in  perpetuum.  Que  geruntur  in  tempore,  ne  simul  labantur  cum  lapsu  temporis,  poni 
Solent  in  lingua  testium  vel  scripture  memoria  perhennari.  Sciant  ergo  presentes  et  futuri  temporis 
posteritas,  quod  nos  cum  unanimi  consensu  et  libera  voluntate  omnium  legitimorum  heredum  nostrorum, 
videlicet  uxoris  nostre  comitisse  Hatewigis,  filik  nostris  Hermanno  et  Conrado  consentientibus,  necnon 
domine  Beatrice  relicte  fratris  nostri  Godescalci  comitis  cum  ceteris  filiis  ipsius  Hermanno  et  Hildeboldo 
annuentibus  dedimus  proprietatem  bonorum  in  villis  Gundensem  et  Heykenhusen  cum  mansis  dictis  villis 
de  iure  pertinentibus  abbati  et  conventui  monasterii  prope  Swalenberg,  quod  Monstere1)  vulgariter 
appellatur,  pleno  iure  ac  iurisdictione  perfecta,  ut  habeant  omne  ius,  quod  nobis  conpetebat,  liberum 

60* 


Digitized  by 


Google 


472  1262 

atque  quietum  in  possessionibus,  mansis,  terris,  pascuis,  in  aquarum  piscationibus,  viis  et  inviis,  nemo- 
ribus  et  pratis,  cultis  pariter  et  colendis,  decimis,  advocatiis  et  potestatem  universalis  iuris  tarn  in  causis 
civilibus  quam  criminalibus  iudiciis  presidendi.  Unde  ne  donationem  dictarum  villarum  cum  omnibus 
attinentiis  abbati  et  conventui  predictis  factam  aliquorum  impediat  calumpnia,  presentem  paginam  cum 
eorum  nominibus,  qui  donationi  proprietatis,  cum  fieret,  affuerunt,  et  sigillorum  nostrorum  firmavimus 
munimento.  Nomina  testium  sunt  hec:  prepositus  in  Valkenhaghen ,  Widekindus  comes  de  Swalenberg, 
Henricus  de  Elmerinchusen,  Arnoldus  de  Wicbelethe,  Thidericus  de  Eckersen2),  Wernherus  Dicberner3), 
milites  et  castellani  in  Swalenberg,  Henricus  Rufus,  Bertoldus  de  Grisme,  Amelungus  Canne,  Henricus 
de  Abbenhusen,  milites  in  Pyrremunt.  Actum  et  datum  Pyrremunt  anno  Domini  M°.C°C.  sexagesimo 
eecundo,  XII.  Kalendas  Iulii,  indictione  quinta. 

*)  Munstere  C.      *)  Eckstem  C.     *)  Dicberner  C  ausgeschrieben,  B  n~". 
Am  Msc.  I,  129  fol.  17  (B)  und  VII,  4512  p.  56  (C)  im  Kgl.  St.-A.  Munster.     Gedr.  Osn.  Mitth. 
V,  125.  Reg.  Zuchr.  XLVI,  2,  170. 

908- 

Bischof  Simon  von  Paderborn  entscheidet  einen  Streit  zwischen  Domkapitd  und  Dompropst  von 
Paderbom  wegen  Einkunfte  der  beiden  Parteien.  Paderborn  1262  Juni  26. 
Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  omnibus  hoc  scrip  turn  audituris  salutem  in  DomiDO. 
Noverint  omnes,  quod  discordia,  que  inter  decanum  et  capitulum  ex  parte  una,  et  Heinricum  prepositum 
Paderbornensem  ex  altera,  super  prebendarum  defectibus  vertebatur,  est  determinata  amicabiliter  in 
hunc  modum,  quod  dictus  prepositus  et  capitulum  se  parere  determinacioni  nostre  seu  arbitrio  inter- 
posicione  fidei  in  nostris  manibus  promiserunt.  Nos  vero  deliberato  consilio  arbitrando  pronunciavimus, 
quod  super  lite,  quam  inter  se  habebant,  admisimus  iuramentum  capituli  sub  hac  forma:  „Prepositura 
capituli  Paderbornensis  non  habet  aliquos  redditus,  nisi  soluta  prebenda  fratribus,  sicut  sepius  audivimus 
in  capitulo  nostro  ab  antecessoribus  nostris,  excepta  decima  in  Rameshusen.  Sic  Deus  et  sancta 
ewangelia  iuvent  decanum  et  canonicos  emancipatos.tt  Item  ecclesie  et  obedientie,  que  hactfenus  fratribus 
capituli  emancipatis  conferri  consueverunt,  non  nisi  fratribus  capituli  emancipatis  de  cetero  conferentur. 
Ad  perpetuam  eciam  evidenciam  predictorum  presens  scriptum  nostro,  prepositi,  capituli  ct  ecclesie 
sancti  Pauli,  nobilis  viri  domini  Adolfi  comitis  de  Woltecge  et  Henrici  decani  Frislariensis  sigillorum 
munimine  fecimus  communiri.  Actum  et  datum  Paderborne,  anno  Domini  M°.C°C.LXII0.,  VI0.- Kalendas  Iulii. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  221.     An  PergamenUtrei/en  angehdngt  Bruchstucke 

voni  Siegel     1)   des  Bischofs;    2)   des    Dompropsts  Heinrich,   Figur  mit  Buch  und  Pcdmzweig; 

3)    des  Domkapitels;      4)   des  Kapitels  von  Abdinghof;     5)    des  Graf  en    Adolf    von    Waldeck; 

6)  ziemlich  erhaltenes  spitzovales  Siegel  des  Fritzlarer  Dekans  Heimlich,  sitzende  Gestalt,   in  dtr 

Rechten  das  erhobene  Buch,  in  der  Linken  ein  Schlussel,  daneben  ein  Halbmond. 

909. 

Propst,  Dekan  und  Kapitd  von  St.  Peter  und  Andreas  in  Paderborn  bekunden,  dass  von  den 
ihnen  durch  Bischof  Meinwerk  geschenkten  Giitem  in  Esbike  der  Abt  von  Breddar  zu  naher 
angegebener  Fruchtlieferung  verpflichtet  sei.  1262  Jtdi  1. 
Hermannus  Dei  gratia  prepositus,  Regenhardus  decanus  totumque  capitulum  ecclesie  sanctorum 
Petri  et  Andree  Paderbornensis  universis  hoc  scriptum  audituris  perpetuam  in  Domino  salutem.  Que 
geruntur  in  tempore,  ne  nube  oblivionis  facile  involvantur,  litteris  solent  testimonialibus  perhennari. 
Noverint  idcirco  tarn  presentes  quam  futuri,  quod  de  villicatione  Esbike  prope  Pathberg  sita,  cuius 
dominium  et  proprietas  ad  ecclesiam  nostram  transactis  centum  annis  et  amplius  pleno  iure  pertinuit 
et  pertinet,  abbas  de  Breydelar  et  conventus  triginta  solidos  et  viginti  novem  moldra  annone  Horhusensis 


Digitized  by 


Google 


1262  47? 

mensure,   videlicet  viginti  quinque   siliginis,  tria  tritici,   unum  pise,  tenentur  persolvere  nostre  ecclesie 
ammatim,  ita  quod  in  festo  Galli  denarios  et  in  festo  beati  Andree  sequentis  annonam  in  domo  vel  curia 
prepositure  nostre  cellerario  nostre  ecclesie  presente  et  nunctio  prepositi,  si  haberi  possit,  representetur, 
nee  a  preposito  nostro  nee  a  nobis  in  alio  loco  vel  aliis    temporibus  est  predicta  pensio  aliquatenus 
requirenda;    quia  eciam  fundator  ecclesie  nostre,    bone  memorie    Meinwercus,  quondam  Paderbornensis 
episcopus,  per  predicta  bona  ecclesiam  nostram  dotavit,  prout  in  privilegiis  nostris  evidencius  continetur. 
Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C°C.LX0  secundo,  indictione  quinta,  in  Kalendis  Iulii.     Testes   huius  rei 
sunt:  lohannes  abbas  Hersuithehusensis1),  Regenbodo  cellerarius  ibidem;  canonici  maioris  ecclesie  Pader- 
bornensis: Iohannes  Hildensemensis  decanus  et  canonicus  Paderbornensis,  Ludolfus  cellerarius,  Waltherus 
thesaurarius,  Iohannes  scolasticus,  Heinricus  Luscus,  nobilis  vir  dictus  de  Buren    Bertoldus  et  alii  quam 
plureB  tarn  clerici  quam  layci. 
*)  Hersuth.  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  78.     Von  den  an  Pergamentstreifen  angehdngten  Sie- 
geln   nut  das    des  Busdorfer  Kapitels    erhalten.       An   Pergamentstreifen   angeheftet    Zettel    mit 
gleichzeitiger  Notiz:  Privilegium  prepositi  Hermanni  de  Paderburne  et  capituli  sanctorum  Petri 
et  Andree  Pader(burnensis)  de  bonis  villicationis  in  Esbike.    Meinwerks  Priv.  UB.  IIy  127. 

910. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  entschddigt  die  Burger  der  Altstadt  Warburg  dutch  Ueberlassung 
der  aus  semen  dort  belegenen  Garten  erzielten  Rente.  1262  Juli  6. 
Simon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  omnibus  presens  scriptum  visuris  in  perpetuum  notum 
facimus  et  publice  protestamur,  quod  nos  oppidanis  veteris  oppidi  Wartberg  super  dampno,  quod  sibi 
dicebant  per  fossatum  quoddam  apud  novum  molendinum  nostro  nomine  irrogatum  restauratum  com- 
petens  facere  cupientes,  pensionem  nostram,  que  nobis  ab  ortis  nostris  apud  vetus  oppidum  inter 
superiorem  pontem  et  novum  molendinum  sitis  debita  fuerat  annuatim,  eisdem  assignavimus  in  festo 
Michaelis  perpetuo  possidendam.  Cum  vero  possessores  eorundem  ortorum  in  solutione  predicte  pen- 
sions negligentes  fuerint  in  termino  supradicto,  prefatorum  ortorum  possessio  perpetua  ex  arbitrio 
eorum,  qui  nunc  ipsos  ortos  possident,  ad  burgenses  nostros  videlicet  veteris  oppidi  libere  transfertur. 
Testes  huius  facti  sunt:  H(ermannus)  nobilis  de  Osethe,  Gerhardus  de  Northe,  Albero  deWellethe,  Con- 
radus  de  Wellethe,  Ludolphus  de  Humbergtsen,  Freth(e)ricus  de  Ossincdorp,  Everhardus  et  Godescalcus 
fratres  de  Thinkelberg,  Volpertus  de  Eisnen,  milites,  et  Iohannes  de  Wellethe,  castellani  nostri  in 
Wartberg  et  alii  quam  plures.  In  cuius  facti  nostri  et  ordinationis  munimen  presens  scriptum  eisdem 
dedimus  sigilli  nostri  appensione  roboratam.  Datum  anno  Domini  M0.G0G.LXII0.,  in  octava  apostolorum 
Petri  et  Pauli. 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Warburg.      Vom  an  Pergamentstreifen   angehdngten  Siegel  Bischofs  Simon  nur 
ein  Bruchstuck  erhalten.     Mittheilung  des  GymnasialrDirektors  Hechelmann. 

911. 

Littera  resignations  et  infeudationis  bonorum  in  Ebbinghusen  de  quarto  Kalendas  Augusti^ 

1262  Juli  29. 
So  (Abdingh.)  Msc.  VII,  4206  foL  47  im  KgL  St-A.  Munster.    Gekort  wahrscheinlich  zu  1264  Juli  29. 
Vgl.  unten.     Zu  Ebbinghausen  vgl.  Ztschr.  XLII1,  2,  52. 

912. 

Alt  Thymmo  von   Corvey  genehmigt  einen  Giitertausch   zwischen  dent  K&mmerer  und  Marschall 
seines  Stifts,  Bemhard  und  Dietrich.     1262  September  1. 
Thymmo   Dei   gratia  Gorbeiensis    abbas    omnibus   hanc    paginam  inspecturis  salutem    in  Domino. 
Temporalis  ezspirat  actio,  nisi  robur  accipiat  a  testibus  et  a  scripto.    Noverint  igitur  tarn  posteri  quam 


Digitized  by 


Google 


474  1262 

presentes,  quod  in  presencia  nostra  constitute  Bernhardus  nostre  ecclesie  camerarius  et  Thidericus 
marscalcus  noster  pro  bono  et  utilitate  partis  utriusque  de  quadam  advocacia  et  bonis  infra  notatis 
talem  inter  se  nostro  et  ecclesie  nostre  accedente  consensu  commutationem  pariter  inierunt,  videlicet 
quod  idem  marscalcus  advocaciam  in  curia  Lutmarsen  et  in  duabus  curiis  Gerdessen  et  in  duabus  curiis 
Berinchusen  ipsi  camerario  et  omnibus  suis  successoribus  pro  triginta  marcis  gravis  monete  titulo 
pignoris  obligavit  et  ipse  camerarius  versa  vice  duas  curias  in  Annenhusen  cum  agris  ad  ipsam  perti- 
nentibus  assignavit  predicto  marscalco,  ita  tamen,  quod  ipse  et  sui  heredes  quinque  quadrantes  siliginis 
et  tres  solidos  gravis1)  monete  inde  solvant  camerario  pro  annua  pensione  et  hoc  statuto  tempore, 
scilicet  in  festo  Michaelis.  Quod  si  marscalcus  sepedictus  vel  sui  heredes  tempore  supradicto  persolvere 
neglexerint,  tunc  eadem  bona  cum  omni  integritate  ad  ius  camerarii  libera  revertentur.  Adicimus 
preterea,  quod  idem  marscalcus,  si  forte  curias  vel  agros  supradictos2)  cum  hominibus  ecclesie  locaverit, 
non  debet  camerarius  ipsos  cogere  vel  artare,  sed  post  mortem  alicuius  ipsorum  hereditatis  iura  debet 
ab  ipsis  misericorditer  extorqueri,  ita  quod  possint  heredes  iterum  deservire.  Ut  autem  hec  omnia, 
que  prefata  sunt,  rata  et  iramutabilia  perseverent,  presentem  paginam  inde  conscribi  fecimus  et  sigil- 
lorum  nostri  et  ecclesie  nostre  necnon  et  civitatis  in  Huxaria  fecimus  munimine  roborari.  Huius  rei 
testes  sunt:  Strigerus  propositus,  Heinricus  prior,  Hermannus  hospitalarius,  Heinricus  cantor;  layci  vero: 
Alexander  de  Gundelsem,  Frithericus  de  Oldenborch,  Guntherus  de  Hethewigessen,  Lambertus  de  Lutte- 
Tingen,  Thidericus  Pusterman,  Nicolaus  Biseworn,  Arnoldus  Bisewom  et  alii  plures*  Datum  et  actum 
anno  Domini  M°.C°C.  sexagesimo  secundo,  Kalendis  Septembris. 
l)  graves  Abschr.  8)  supradictas  Abschr. 
Nach  Msc.  I,  132  p.  202  im  Kgl.  St.-A.  Munster.  Gerdessen  eingegangen  zwischen  Ovenhaueen  und 
Lutmarsen;  vgL  Wigand,  Corveyer  Outerbesitz,  87.  Annenhusen  ist  nicht  zu  deuten;  vielleicht 
hat  im  Or.  Auuenhusen  =  Auenhausen  S.  van  Brakel  oder  =  Ovenh.    W.  v.  Hooter  geetanden. 

913. 

Der  Paderborner  Domherr  Otto  (von  Bietberg)  konsentirt,  Bischof  Simon  v.  P.  und  Hermann  III^ 
Sohn  des  Eddherrn  Bemhard  zur  IAppe,  sind  Zeugen  bei  Schenkung  einer  Hufe  in  Avenwedde 
seitens  Konrads  v.  Bietberg  an  Kl.  Marienfeld.     1262  September  20. 
UB.  IIIy  692.  Ledebur,  AUg.  Arch.  XV,  61  f.  Reg.  Lipp.  Regg.  II,  18  Nr.  493. 

914. 

Abtissin  Ida  von  Herford  bekundet  BeUegung  eines  Streits  zwischen  dem  Konvent  des  Stifts  auf 
dem  Berge  und  dem  dortigen  Pleban  iiber  ein  zu  entrichtendes  Opfer.  1262  September  29. 
Ida  Dei  gratia  Heruordensis  abbatissa  universis  presentem  litteram  inspecturis  in  perpetuum. 
Notum  sit  universis  Christi  fidelibus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  discordia  sive  questio  exorta 
inter  dominam  custodem  et  conventum  beate  Marie  in  Monte  Heruordensi  ex  parte  una  et  dominum 
G(erhardum)  plebanum  eiusdem  ecclesie  ex  altera,  super  sacrificio,  quod  imagini  beate  Marie  virginis 
super  altare  stanti  et  in  truncum,  qui  in  eadem  est  ecclesia,  offerri  solet,  decisa  est  coram  nobis  et 
terminata,  iusticia  mediante.  Domina  custos  supradicta  adhibitis  sibi  duabus  discretioribus  de  sua 
ecclesia,  scilicet  decana  et  Elisabeht  maiori,1)  suffragante  sibi  possessione  et  annorum,  que  etiam  contra 
absentes  currere  videtur,  prescriptione,  iustis  dictantibus  sententiis,  iuramento  obtinuit,  nullo  penitus 
reclamante,  quod  omne  sacrificium  dicte  imagini  sive  infra  missam  sive  alio  tempore  sive  in  altari  sive 
alias  oblatum  et  etiam  in  truncum  missum  cedet  in  usus  predicti  conventus  et  custodis  secundum  con- 
suetudinem  in  eadem  ecclesia  hactenus  observatam,  et  nee  sacerdos  nee  aliquis  de  parochia  laicus  sibi 
unquam  aliquid  iuris  in  eo  potent  vendicare.  Ut  autem  hec  in  posterum  questio  rationabiliter  deter- 
minata  resurgere  non  valeat,  presenti  scripto,  quod  discretorum  consilio  diffinitum  est,  declaramus  nostre 


Digitized  by 


Google 


1262  475 

et  ecclesie  nostre2)  sigillo  roborato,  nominibus  eorum,  qui  huic  cause  intererant,  pariter  annotatis:  magister 
Albertus,  Godefridus  novi  opidi  sacerdos,  Amoldus  sacerdos,  Sigenandus  diaconus,  Alradus  dictus  Niger, 
Gerhardus  de  Sunnighusen,  Hermannus  et  Hermannus  Gograuii,  Ludolfus  de  Ublingethorpe ,  Heinricus 
de  Aldenheruorde  et  Iohannes  de  Broclethehusen,  Volmundus  de  Werninge,  milites,  Iohannes  de  Libbere, 
Eichardus  de  Snathem8)  et  alii  quamplures.  Acta  sunthec  anno  Domini  M°.C0C.L0XI°I.,  in  die  beati  Michahelis. 

*)  Mernach  ist  ein  Wort  ausradirt.      *)  vestre  Or.     8)  Snath,  mit  Abkwrzungszeichen  Or. 
.  Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster,  Herford  Stifi  auf  dem  Berge  Nr.  6.     An  Pergammtstreifen  das  ovale 

Siegel  der  Abtissin  und  das  runde  dee  Herf order  Konvents. 

915. 

Bitter  Eekehard  von  Battenhausen  bekundet  Verzicktteisttmg  des  Bitters  Botger  von  Botheriburg 
auf  aUe  Anspruche  an  Zehnten  in  Hadeberteshusen.  BdUenhausen  1262  Oktober  15. 
Ekkehardus  de  Ballenhusen  dictus  de  Sinnering  miles.  Quoniam  actiones  hominum  ex  facili  deleri 
possunt,  necesse  est,  ut  firmentur  robore.  Sane  igitur  ad  universorum  noticiam  presentem  litteram 
intuentium  cupimus  pervenire,  quod^dominus  Rudegerus  miles  dictus  Monachus  et  pueri  sui  de  Rotenburg 
ab  omni  actione,  quam  habere  poterant  vel  saltern  quoquomodo  ipsis  competere  videbatur,  erga  religiosos 
viros  et  in  Christo  dilectos  dominos  de  Herdehusen,  Gisterciensis  ordinis,  Paderbornensis  diocesis,  super 
decima  allodii  de  Hadeberteshusen,  cesserunt  nobis  et  aliis  probis  viris  presentibus  absolute.  In  huius 
enim  rei  testimonium  petiverunt  presentes  litteras  sigilli  nostri  munimine  roborari.  Datum  Ballenhusen 
anno  Domini  M°.G°G.  sexagesimo  secundo,  Idus  Octobris. 

Nach  Abschr.  saec.  XV.  im  Kgl.  St-A.  Munster.     Zu  Hadeberteshusen  vgl.  Nr.  760  und  805. 

916. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  macht  die  von  der  Herbstsynode  gefassten  Beschliisse  bekannt  und 
hefieJdt  den  Archidiakonen,  die  Uebertreter  dersetben  durch  geistliche  Strafen  zu  ihrer  Beobachtung 

anzuhaUen.  1262  Oktober  17. 
Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  hoc  scriptum  visuris  in  perpetuum  salutem  in 
eo,  qui  est  salus  omnium  et  solamen.  Notum  esse  volumus,  quod  in  nostra  synodo  nobis,  prelatis, 
canonicis,  plebanis,  sacerdotibus  ac  universitate  cleri  nostre  diocesis  presentibus  et  approbantibus,  sen- 
tentiatum  extitit  coram  nobis,  quod  si  bona  aliqua  a  fidelibus  (causa)  devocionis  alicui  ecclesie  ad  emen- 
dationem  ipsius  vel  utilitatem  sub  certa  pensione  legata  fuerint  perpetuo  possidenda,  rector  ecclesie 
ipsius  bona  prefata  sic  legata  ecclesie  (in  provisionem)  et  curam  suam  recipiet,  si  sibi  videbitur  expedire, 
et  ecclesie  ab  ipsis  bonis  solvet  annuam  jensionem-  convertendam  in  usus  ipsius  ecclesie  deliberato 
consilio  discretorum,  secundum  quod  voluntas  et  ordinatio  exstitit  conferentis;  nee  ab  eisdem  bonis  ab 
aliquo  iudice,  schultheto  sive  alio  nomine  exactionis  vel  pensionis  sive  iuris  ullius  aliquid  extorqueri 
poterit  ullo  umquam  tempore,  cum  eidem  ecclesie  ipsa  bona  libere  sint  legata,  nisi  tempore  legationis 
alicui  predictorum  aliquid  iuris  in  dictis  bonis  legitime  fuerit  reservatum,  et  hoc  constet  per  testes 
legitimos  vel  per  publicum  instrumentum.  Et  in  huiusmodi  provisione  rectoris  ecclesie  contradictio 
parrochialium  non  obstabit.  Verumptamen  si  rector  ecclesie  vel  plebanus  rerum  propriarum  fuerit 
publicus  dissipator,  ita  quod  super  provisione  vel  conservatione  rerum  ecclesiasticarum  sit  minime  fide 
dignus,  et  super  huiusmodi  conversatione  coram  suo  iudice  legitime  convictus  fuerit  vel  confessus,  extunc 
bona  predicta  alicui  layco  fide  digno  et  prefate  ecclesie  parrochiano  sub  debita  pensione  ex  consilio  et 
ordinatione  archidyaconi  loci  taliter  committentur,  ut  voluntas  offerentis  bona  sepedicta  fideliter  impleaturr 
succesBori  nichilominus  predicti  dissipatoris  iure  suo  per  omnia  reservato.  Item  exstitit  sententiatum, 
quod,  si  in  ecclesia  aliqua  fuerit  reliquiarum  visitatio  specialis,  oblationes  ibi  factas  dyocesanus 1),  rector 
ecclesie  et  ecclesia  equaliter  participabunt,  et  ab  ipsis  tribus  est  ad  easdem  oblationes  equalis  custodia 
adhibenda.     Item    sententiatum   fuit,    quod,   si   per  parrochiam  aliquam  temporibus    debitis  mediante 


Digitized  by 


Google 


476  1262 

plebano  vel  suo  nuntio  secundum  consuetudinem  portantur  reliquie,  oblationes  ibi  facte   debent  rectori 

ecclesie  presentari.     Item  de   cerocensualibus   ita  sententiatum  exstitit,    quod   iuris  est  et    in   omnibus 

ecclesiis  observatur,  quod,  si  vir  cerocensualis  ducat  uxorem  sue  conditionis,  dabit  pellem  hyrcinam  aut 

•unum  solidum,  et  stat  in  arbitrio   domini,  quod  duxerit   eligendum.     Si  vero   duxerit  uxorem,   que  non 

est  sue  conditionis,  citandus  est  tribus  edictis,  et  si  comparuerit,  dabit  quinque  solidos  et  remanebit  in 

iure  suo.     Si  vero  non  comparuerit,  iure  suo  sibi  abiudicato  perpetuo  remanebit  servilis  conditionis  illius 

ecclesie,  cuius  fuerat  cerocensualis,  antequam  suis  exigentibus  meritis  iure  suo  per  sententiam  privaretur, 

et  eo  defuncto   dominus  suus  toilet   hereditatem  suam   sicut  servi.     Item   si  vir  cerocensualis   proprio 

.arbitrio  tradit  se  in  potestatem  alicuius,  ut  sit  eiusdem  servilis  conditionis,  dominus  suus  repetet  ipsum 

pro  servo  et  eo  defuncto  toilet  hereditatem  suam,  quoniam  fraudem  fecerat  ecclesie  sue  et  a  iure  suo 

recesserat  ipso  facto.     Item  si  aliquis  cerocensualis  non  solverit  cerocensum  suum  per   biennium   et  sit 

in  patria  consti tutus  nee  propter  paupertatem  nimiam  obmittat,    et  de  hoc   convictus    fuerit   legitime, 

deinceps  remanebit  proprie  conditionis  illius  ecclesie,  cuius  cerocensualis  exstitit,  et  eo  defuncto  dominus 

suus  toilet  heredidatem  suam  sicut  servi.     Si  vero  idem  extra  patriam   constitutus  fuerat  per  triennium 

«ive  amplius   et  ob  causam  legitimam  solvere  cerocensum   non  poterat  et  hoc  constat,    et  post  reditum 

suum  absque  monitione  cerocensum  suum  solverit  pro  toto  tempore  sic  neglecto,  eius  negligentia  nullum 

•sibi  preiuditium  generabit,  sed  in  iure  suo  ante  recessum  suum  prehabito  remanebit.     Item  si  vir  cero- 

-censualis,  qui  duxit  uxorem  non  sue  conditionis,   decesserit  et  non  est  vir  superstes  eius  consanguineus 

-et  eiusdem  conditionis,  dominus  suus  accipit  suum  herwede;  simile  est  de  hereditate,  cum  non  est  heres 

consanguineus    eiusdem    conditionis,    dominus    accipit   hereditatem.      Similiter    si    mulier  cerocensualis 

decesserit  et  non  est  eius  consanguinea  eiusdem  conditionis,   dominus  toilet  exuvias  et  hereditatem,  si 

residuus  non   est  heres  similis  conditionis.     Constat   enim   stricti  *  iuris   esse,  quod  in  omnibus  ecclesiis 

conventualibus  thesaurarius  sive  custos,  in  aliis  vero  parrochialibus  plebanus  recipiet  cerocensum.      Item 

tserocensualis  homo  non  habens  heredes  sue  conditionis  in  lecto  egritudinis  constitutus ,  nichil  de   bonis 

suis  legare  sive  alienare  poterit;   sed  totum,  quod  possidet,  cedet  thesaurario  vel  plebano,  si  decesserit, 

nisi  conditionaliter  cerocensualis  factus  fuerit  et  hoc  probare  valeat  per  testes  ydoneos  vel  per  publicum 

instrumentum.     Preterea   sententiatum  exstitit,   quod   a  laycis  sive   parrochialibus  alicuius   ecclesie  irre- 

xjuisito  plebano  sive  rectore  ecclesie  nichil  de  rebus  ecclesiasticis  est  ordinandum,  quoniam  idem  plebanus 

vel  rector  ipsos   parrochianos   suos  ad  decorem   domus   Dei    et  obsequium  Christi  crebris  monitionihus 

•confovebit  et  ad  conservationem  rerum  ecclesiasticarum ,   sicut  ex  officii  debito  tenetur,  plus  ceteris  erit 

■sedulus  et  fidelis.     Nos   enim   Symon  episcopus  Paderbornensis   decernentes  et  volentes  huiusmodi  sen- 

tentias  habere  robur  perpetue  firmitatis,   $as  sub  anathematis  interminatione    auctoritate,   qua  fungimur, 

ab  omnibus  precipimus    perpetuo  inviolabiliter  observari.    Et  ne  huiusmodi  sententiis  rite  latis  quisquam 

presumat  de  cetero  temere  contraire,  contradictores,  si  qui  fuerint,  mandamus   et  presentibus  iniungimus 

in  virtute  sancte  obedientie   ab  universis    archidyaconis  et  ecclesiarum   rectoribus  competenti  monitione 

premissa   per  censuram    ecclesiasticam   districtius    coherceri.      Ad  huius   etiam   facti  nostri   perpetuam 

•evidentiam  presens  scriptum  nostro  sigillo  fecimus  communiri.     Actum  et  datum  in  synodo  nostra  episco- 

pali  anno  Domini  M°.C°C.LX  secundo,  in  crastino  Galli. 

*)  dyocesanius  Or. 

Or.  im  Kgl.  St- A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  222.     Die  defekten  Stellen  der  rechten  Seite  nach 

beiliegender  Abschrift  saec.  XVIII.  erganzt.    Vom  an  Leinenfdden  angehdngten  Siegel  des  Bischofs 

Bruchstuck  erhalten.     Der  Abschnitt  uber  die  Cerocensualen  stimmt  fast  wortlich  mit  der  Verord- 

nung  Bischqf  Ludolfs  von  Munster,  UB.  Ill,  232,  uberein,  gedruckt  mit  irrigem  Datum  KmdUnger, 

Beitrdge  II,  327.      Dieser  Abschnitt  in  vorstehender  Urkunde  wurde  schon  fruh  als  der  wichtigst* 

angesehen,  so  doss  die  beiden  Inhaltsangaben  avf  der  Ruckseite,  von  denen  die  eine  beinahe  gleich- 

zeitig  (privilegium  de  cerocensualibus),  nur  ihn  erwdhnen. 


Digitized  by 


Google 


1262  477 

917. 

Jtichter   und  Burgerschaft  in  Nieheim   lekunden  die  Schenkung  zweier  Hufen   in  Erwitzen  an 

Kl.  Falkenhagen.  1262  November  2. 
Thidericus  iudex,  consules  ac  universitas  in  Nihem  burgensium  omnibus  Christi  fidelibus  presens 
^criptum  visuris  in  Domino  salutem.  Vobis  notum  esse  cupimus,  quod  domina  Thetheldis  beate 
memorie  ducta  igne  divino  tradidit  se  religioni  ecclesie  in  Walkenhagen  et  in  aucmentum  sue  pre- 
bende  eidem  ecclesie  duos  mansos,  quos  habuit  in  Ermwordessen,  ipsius  nato  Bertrammo  consentiente 
contulit,  tamen  ita,  quod  ipse  Ber(trammus)  duas  marcas  propter  suum  consensum  recepit.  Huic 
facto  interfuerunt :  dominus  Godefridus  plebanus  in  Nihem,  Iohannes  de  Eysen  rector  scole,  dominus 
Arnoldus  dictus  Scrape,  Paderbornensis  dapifer,  dominus  Alradus  Pallidus,  dominus  Bertholdus  Sumer- 
kalf,  dominus  Burchardus  de  Holt(husen),  dominus  Iohannes  de  Wiginchosen,  Herboldus  Holtene, 
Sifridus  de  Ermwordessen.  Ut  autem  predictum  factum  post  hac  non  valeat  a  quoquam  infringi, 
presentem  litteram  sigillo  nostri  oppidi  roboramus.  Factum  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  LXIL, 
in  crastino  omnium  sanctorum. 

Or.  im  Beaitze  dea  Studxenfonds  zu  Poderborn,  jetzt  im  KgL  St-A.  Munster,  Kl.  Falkenhagen  Nr.  9. 
An  ernem  von  der  untern  Seite  des  Pergamenta  eingeachmttenen  Streifen  das  fragmentariache 
Nieheimer  Stadtaiegel,  aitzender  Biachof  mit  Mitra  und  Stab  me  West/.  Siegel  II.  Taf.  77  Nr.  5. 
Reg.  Lipp.  Regg.  HI,  7  Nr.  1500  mit  irrig  aufgelostem  Datum. 

918. 
JEdeOierr  Bemhard  d.  &.  zur  Lippe  und  Gemahlin  Sophia  stiften   mit  Zustimmung  ihrer  Sohne 
Hermann  und  Dietrich  im  Kl.  IAppstadt  ein  Jahresgeddchtniss  filr  ihre  verstorbenen  Sdhne  Gerhard 

und  Ekbert  und  sp&ter  filr  sich.    1262  November  26. 
Bernhardus   nobilis  de  Lippia  maior    et  domina  Sophia  uxor    eiusdem   omnibus,   ad  quos  hoc 
scriptum  pervenerit,  notum  facimus  ipsorum  memoriis  firmiter  imprimi  cupientes,  quod  nos  pro  nobis  ac 
natis  nostris  pia  recordatione  defunctis  in  statu  devotionis  aliquid  ordinantes  Hermanno  et  Th(eoderico) 
natis  nostris  consentientibus  quinque  maltia  annone  conventui  sanctimonialium  in  Lippia  contulimus 
psis  de  molendino  intra  muros  ibidem  sito  ad  latus  turris  destructe  singulis  annis  inperpetuum  per- 
solvenda.     Tali  quidem  astante  discretione,  quod  unum  malt  Gherhardi  aliud  Ecberti  natorum  nostro- 
rum  beate  memorie  et  residuum  post  mortem  nostram  cum  vigilarum  ac  missarum  frequentacione  in 
cenobio   prenominato  anno  quolibet  nostri  memoriam   reportabit.     Ne   autem  hec  nostra  donatio  per 
oblivionis  introitum  aut  alias  cuiuscumque  lesionis  specie   sub  lapsu  temporis  irritetur,  presentem  lit- 
teram  sigillis  nostris  ipsam  donationem  nostram   approbantibus   duximus   muniendam.     Datum  anno 
Domini  M°.C*C.LX  secundo,  V°I.  Kalendas  Decembris. 

Or.  im  Stiftsarchiv  zu  Lippstadt.  Reitersiegel  Bernhards  an  abhdngendem  Pergamentstreifen.  Reg. 
Lipp.'Regg.  1,  214  Nr.  315  nach  Abachrift  aaec.  XV.  im  Furatl.  Lipp.  Archiv  zu  Detmold. 

919. 

Eddherr  Bemhard  d.  j.  zur  Lippe  genehmigt  die  beim  BegrObniss  seines  Bruders  Ekbert  getnachte 

Memorienstiftung  seiner  Eltern.  1262  December  3. 
B(ernhardus)  nobilis  iunior  de  Lippia  omnibus  hanc  litteram  visuris  salutem  in  Domino.  Pre- 
fientium  tenore  protestamur,  quod  nos  ob  spem  proprie  salutis  et  omnium  parentum  et  consangui- 
neorum  nostrorum  collationem  illam,  quam  pater  et  mater  nostra  conventui  ecclesie  beate  Marie  in 
Lippia  in  exequiis  Ecberti  pie  memorie  fratris  nostri  pie  ac  laudabiliter  fecerunt,  ratamet  inviolabilem 
habere  decrevimus,  videlicet  de  quinque  moltis  annone  de  molendino  inferiori  infra  oppidum  Lippense 

Westf.  Urk.-Buch  IV.  61 


Digitized  by 


Google 


478  1262 

annuatim  predicto  conventui  persolvendis  preter  ilia  quinque  molta,  que  ab  antiquo  ex  eodem  molendino 

persolvi  consueverunt,  ecclesie  memorate,  ita  quod  ibidem  animarum  memoria  tocius  nostre  parentele 

in  perpetuum  habeatur.    Datum  anno  Domini  M0.C0G.LX0I°L,  dominica  proxima  post  Andree  (festum). 

Or.  im  Stiftsarchiv  zu  Lippstadt;  die  ganze  Urk.  rescribirt  (auf  Rasur).    An  Pergarrientstreifen  ange- 

hdngt  Siegel  Bernhards  (Lipp.  Regg.  I  Taf.  17)  mit  Rucksiegel  (abweichend  van  dem  dart  abge- 

bildeten),  zum   Theil  zerstort.      Reg.  Lipp.  Regg.  1,  214  Nr.  316.  nach  Abschrift  saec.  XV.  im 

Furstl.  Lipp.Archiv  zuDetmold.    Vgl.  oben  Nr.918  zu  1262  November  26. 

920. 

Abt  Hermann  von  Helmarshausen  iibertragt  gegen  eine  Frucktabgabe  Outer  in  Nehen  einem  Burger 

in  Warburg.  Helmarshausen  1262  December  6. 
Nos  Hermannus  Dei  gratia  abbas  in  Helmwordessen,  Hermannus  decanus,  Giselbertus  camerarius, 
Bertoldus  hospitalarius  totusque  eiusdem  loci  conventus  omnibus  presens  scriptum  intuentibus  cupimus 
non  latere,  quod  Werno  de  Bun,  uxor  sua,  Ecchehardus  frater  suus  et  Iordanis  filius  dicti  Ecchehardi, 
Bertoldus  et  Hecchehardus  fratrueles  memoratorum  fratrum,  videlicet  Wernonis  et  Ecchehardi,  bona 
sua  sita  in  Nehen  ecclesie  nostre  et  specialiter  hospitali  pertinencia,  presentibus  iudice  et  consulibus 
in  Helmwordessen  et  aliis  quam  pluribus  fide  dignis,  in  manus  nostras  resignaverunt.  Nos  vero  pari 
consensu  bona  prelibata  cum  omnibus  suis  appendiciis  ab  omni  exactione  precaria  sive  advocacia 
libera  Iohanni  dicto  Stolten  civi  in  Wartberig,  Ide  uxori  sue  et  certis  heredibus  suis  contulimus  per- 
petua  possidenda,  eisdem  plenum  ius  ministerialium  nostrorum  conferentes,  ita  tamen,  quod  debitam 
pensionem,  videlicet  viginti  scipel  siliginis  vel  ordei  et  sex  denarios  gravis  et  legalis  monete,  annuatim 
inde  persolvant  expedire.  Protestamur  eciam,  quod  nos  et  successores  nostri  prenominatum  Iohannem 
et  heredes  suos,  ubicumque  necesse  fuerit,  de  dictis  bonis  tenemur  warandire.  Et  ut  hoc  robur  fir- 
mitatis  obtineat,  presentem  cedulam  dedimus  ipsis  sigillo  nostro  communitam.  Testes  huius  rei  sunt: 
dominus  Henricus  iudex,  dominus  Hildemarus  plebanus  de  Bun,  Ecchehardus  filius  Herenberti,  Hen- 
ricus  monetarius,  Iohannes  socer  suus  de  civitate,  Thidericus  de  Huxaria,  Hermannus  de  Budenevelde, 
Bertoldus  de  Tunnenhosen,  Bertoldus  Regenbodi  natus,  Sibertus,  Gerhardus  de  Langendal  et  Henricus 
filius  ducis,  consules  in  Helmwordessen  et  alii  quam  plures.  Datum  et  actum  in  Helmwordessen  in 
die  beati  Nicolai,  anno  millesimo  Domini  ducentesimo  sexagesimo  secundo. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover.  An  blattrweissen  geflochtenen  Schnuren  verletzt  das  kleine  ovale 
Siegel  dee  Abts.     Vgl.  Nr.  903  u.  904. 

921. 

Austausch  von  Ministerialen  zurischen  dem  Bischof  Simon  von  Paderborn  und  der  Boddeker  Rirche. 

1262  December  12. 
Symon  episcopus  Paderbornensis  tradidit  ecclesie  Budicensi  Burchardum  filium  Alberonis  militis 
de  Etlen  pro  ministerial!  et  recepit  in  locum  eius  Ermtrudim  natum  Gonradi  de  Etlen  militis.    Anno 
Domini  M°.C°C.LXII0.,  II0.  Idus  Decembris, 

Regesi  nach  dem  Boddeker  Kopiar  fol.  CCCXI1I  im  Besitze  dee  Freiherrn  van  Brenken  zu  Erpernburg 
unter  der  Ueberschrift:  Hee  littere  invente  sunt  apud  Henrik  Mengen  in  Buren,  quas  tunc 
ipse  sponte  et  libere  resignavit  in  Bodeken  anno  Domini  M.CCCC.LIL,  in  die  innocentium. 

922. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  bekennt  vom  El.  Hardehausen  50  (?)  Mark  erhaUen  und  ihm  dafur 
seinen  Hof  .  .  .  bei   Warburg  uberlassen  zu   haben.     Paderborn  1262   December  13   (ipsa  die 

Lucie  virginis). 
Or.  fast  ganz  zerstort  im  Kgl.  8t.-A.  Munster7  Kl.  Hardehausen  Nr.  145. 


Digitized  by 


Google 


1262  479 

923. 

Abtissin  Ermgard  von  Heerse  schenkt  dem  KL  Wittebadessen  mehrere  Guter.  1262. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Ego  Ermegardis  divina  bonitate  Herisiensis  ecclesie 
abbatissa  omnibus  presentem  paginam  inspicientibus  salutem  in  Domino  sempiternam.  Accedens  ad 
tios  Theodericus  ecclesie  Wilbodessensis  prepositus  petivit  instanter,  ut  suo  conventui  proprietatem 
bonorum  Iohannis  in  Wirdessen,  Heydenrici  et  suorum  heredum  in  Edelersen  et  in  Ryckersen  Conradi 
et  Alberonis  fratrum  dictorum  deWellede  conferremus.  Cuius  peticionis  instanciam  confldentes  intuitu 
divine  retribucionis,  conventus  nostri  et  ministerialium  habito  consilio,  contulimus  eidem  ecclesie 
Wilbodessensi  eandem  proprietatem  quieto  dominio  perpetuo  possidendam.  Pro  recognitione  huius 
proprietatis  talem  conditionem  interposuimus,  ut  iam  dictus  conventus  talentum  cere  quolibet  anno 
transvoluto  in  nativitate  sancte  Marie  ecclesie  Herisiensi  ad  luminaria  solvat  et  transmittat.  Ne  igitur 
nostre  ordinationis  beneficium  processu  temporis  immutari  possit  aut  infringi,  presentem  paginam 
nostri  et  conventus  sigillorum  impressione  et  testium  subternotacione  duximus  roborandam.  Testium 
vero  nomina  hec  sunt:  Cunegundis  preposita,  Iutta  decana,  Alheidis  custos,  Iohannes  et  Ludolfus  et 
Hermannus  de  Istentorph,  canonici ;  Bernhardus  camerarius,  Iohannes  dictus  de  Nyhusen  laid  et  quam 
plures.    Acta  sunt  anno  dominice  incarnacionis  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  I°I. 

Aus  Willebades8ener  Kopiar  saec.  XV.  XVI.  im  Stadtarchiv  Dortmund  fol.  79;  Regest  imKgl.  St.- A. 
Munster  Msc.  I,  242  b  62.  Die  Ansiedltmgen  Wirdessen,  Edelersen  und  Rickersen  sind  ein- 
gegangen  in  der  Feldmark  von  Wittebadessen.  Wirdessen  lag  in  der  Richtung  nach  Altenheerse ; 
Edelersen  zwischen  Wittebadessen  und  Neuenheerse  und  Rickersen  nach  dem  alien  WiUebadessener 
Lagerbuche  bei  dem  (heute  zum  Qute  Borlinghausen,  fruher  zwn  Kloster  Wittebadessen  gehorenden) 
Vorwerke  Lake.  (Spancken.) 

924. 

Graf  Otto  von  Bavensberg  bekundet  den  Verkauf  zweier  Eufen  in  HSrste  im  Kirchspid  Stapettage 
seitens  Gerhard  gen.  Duuellescop  und  seines  Sohnes  Heinrich  an  KL  Marienfeld.     1262. 
Zeugen:  Bernardus  vir  nobilis  de  Lippia,  Fredericus  notarius  noster,  Heinricus  Vinko,  Reinbertus 
dapifer,  Harderadus  Vulf,  Ludewicus  Hake,  Bernhardus  Lethebur,  Herbordus  Vos. 

Qr.  im  Kgl.  Sti-A.  Munster,  Kl.  Marienfeld  Nr.  152.  An  Pergamentstreifen  Reitersiegel  des  Aus- 
stellers.    Gedr.  Ztschr,  IX,  305.  Reg.  Lipp.  Reg.  II,  214  Nr.  317;  UB.  Ill,  697. 

925. 

Hermann  von  Brake!  resignirt  dem  Bischof  Simon  Von  Paderborn  zwei  Bufen  in  Kdrbecke  zu 

Gunsten  des  Kl.  Hardehausen.  1262. 
Reverendo  domino  suo  ac  venerabili  Paderbornensis  ecclesie  S(imoni)  episcopo  Hermannus  de 
Brakel  debitum  obsequium  et  devotum.  Duos  mansos  in  maiori  Gorbeke,  quos  a  Paderbornensi  ecclesia 
tenuimus  iure  feodali,  et  quos  a  nobis  Gerlacus  et  Geroldus  fratres  dicti  de  Helmere  feodaliter  tenue- 
runt,  nobis  eos  libere  resignarunt.  Nos  igitur  predictos  mansos  in  Corbeke  gratie  vestre  et  ecclesie 
Paderbornensi  absolute  et  liberaliter  cum  consensu  uxoris  nostre  Clemente  et  filii  nostri  Iohannis  et 
aliorum  liberorum  nostrorum  resignamus,  ea  videlicet  interposita  condicione,  quod  eosdem  mansos 
monasterium  in  Hersuithehusen  in  quieta  possessione  obtineat  in  eternum.  Et  ut  hec  rata  permaneant 
in  posterum,  super  hac  nostra  resignatione  nostras  eis  litteras  sigillo  nostro  roboratas  indulgemus. 
Datum  anno  Domini  M0.C°C.LX°IL 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster,  KL  Hardehausen  Nr.  141.  Siegel  vom  Pergamentstreifen  abge/allen. 
Vgl.  oben  Nr.  896  und  897. 

61* 


Digitized  by  VjOOQ IC 


i 


480  1262 

926. 

Die  BrUder  von  Gudensberg  verkaufen   dem  El.  VoOchardinghausen   ihr   Gut  in  Holthusen  mil 

zugehSrigen  Ackern  in  Twiste.  Wdfhagen  1262. 
In  nomine  Domini  amen.  Universis  Christi  fidelibus  scripto  presentis  pagine  innotescat,  quod 
nos  Conradus  et  Giso  fratres  mililes  dicti  de  Gudensberg  spontanea  voluntate  cunctis  nostris  heredibus 
debitum  assensum  prebentibus  vendidimus  pro  triginta  marcis  gravium  denariorum  et  sub  venditioni* 
titulo  assignamus  domino  preposito  Hartmanno  emptionem  huiusmodi  fideliter  procuranti  totique  con- 
,  ventui  sanctimonialium  in  Volchardinghusen  allodium  nostrum  situm  in  Holthusen,  quod  feodali  iure 
possedimus  ab  ecclesia  Paderbornensi  cum  agris  annexis  in  Twiste  sitis,  hominibus  et  aliis  omnibus 
agris  attinentibus  iam  cultis  vel  etiam  non  excultis,  ita  videlicet,  ut  prefatum  cenobium  bona  pre- 
notata  ammodo  quiete  possideat  et  exinde  fructus  percipiat  universos.  Astiterunt  etiam,  cum  talis 
venditio  fieret,  pro  testimonio  perhibendo  viri  idonei  et  probati  universi  castrenses  in  Wulfhagen 
videlicet  Ekehardus  et  Johannes  milites  fratres  de  Helfenberc  et  eorum  filii  Iohannes,  Wernerus  et 
Ekehardus,  Alexander  et  Volradus  fratres  de  Essceberg,  Iohannes  de  Wedelberg  et  Warmundus,  do- 
minus  Tidericus  dictus  Lupus  et  Tidericus  de  Blomenstein  et  quam  plures  alii  nobiles  et  burgenses. 
Ut  vero  longeva  temporis  successio  venditionem  huiusmodi  tarn  solempniter  contractatam  nequeat 
irritare,  presentem  paginam  sigillorum  nostrorum  munimine  placuit  roborari.  Acta  autem  sunt  hec  in 
Wolfhagen  anno  dominice  incarnationis  millesimo  ducentesimo  secundo.    Amen. 

Or.  itn  Furstl.   Wald.  Archiv  zu  AroUen.     An  Pergamentstreifen  dreieckiges  Siegel  Konrads  v.  G. 

927. 

Die  Br&der  von  Gudensberg  resigniren  dem  Bischofe  von  Paderborn  ihr  Gut  in  Holthusen  und 
bitten,  dasselbe  dem  EL  VoUchardinghavuen  zu  Lehn  zu  geben.  0.  J.  (um  1262.) 
Venerabili  et  beatissimo  domino  suo  episcopo  Paderbornensi  Conradus  et  Giso  fratres  milites 
dicti  de  Godenberg  debiti  sui  servitii  exhibitionem.  Noverit  vestra  dominatio  laudabilis  et  famosa, 
quod  favorabiliter  et  spontanea  voluntate  resignamus  vobis  nostrum  allodium  situm  in  Holthusen, 
quod  possedimus  feodali  iure  ab  ecclesia  Paderbornensi,  studiosissime  et  quantum  possumus  flagitando, 
ut  cenobio  sanctimonialium  in  Volchardinckusen  eodem  iure  dignemini  assignare,  quo  nobiscum  taliter 
ordinarunt,  quod  nee  ipsi  percipiant  vice  nostra,  voluntarie  resignamus  et  tamen  vestre  dominationi, 
sicut  hactenus  servire  paratos,  nos  dabimus  inveniri. 

Or.  im  Furstl.  Wald.  Archiv  zu  AroUen.     An  Pergamentstreifen  dreieckiges  Siegel  Giso' 8  v.  G. 

928. 
Math  und  Biirger  in  Marsberg  bekunden,  doss  die  Bitter  Konrad  und  JJbero  von  Welda  ihr 
Gut  in  Dorslon  einem  Marsberger  Burger  verpachtet  hdben.  1262. 
Universis  pagine  presentis  inspectoribus  consules  ac  burgenses  civitatis  Montis  Martis  ad  per- 
hibendum  testimonium  veritati  omnibus  hoc  scriptum  visuris  et  audituris  cupimus  notum  esse,  quod 
nobis  presentibus  viri  strennui  Conradus  et  Albero  milites  dicti  de  Wellede  bonum  in  Dorslon  situm, 
Henrico  dicto  de  Nutlon  civi  Montis  Martis  ac  Cunegundi  uxori  eiusdem  puerisque  suis  legitimis 
heredibus  eorundem  venditum  accepta  pecunia  in  feodum  concesserunt  absolutum  iure  feodali  peren- 
niter  possidendum  spondentes  eisdem  possessoribus  ipsi  et  eorum  liberi  warandiam  debitam  prestituros 
se  fore  contra  calumniam  iniquorum.  Ut  huius  feodi  collatio  stabilis  permaneat  in  evum,  has  litteras 
inde  conscriptas  munimine  sigilli  Montis  Martis  decrevimus  roborari.  Actum  ac  datum  anno  dominice 
incarnationis  M°.C0C.LX°  secundo.  Testes,  qui  specialiter  astiterunt,  sunt:  Bertoldus  Alradi  iudex, 
Albertus  de  Mulhusen  proconsul,  Bertoldus  de  Huxaria,  Hermannus  super  theatrum,  Werno  de 
Westhem,  Conradus  Can,  Iohannes  de  Bilenchhusen,  Gerhardus  de  Silcenchusen ,  Hermannus  de 
Flessengere,  Gerlacus  de  Tuiste,  Conradus  de  Vesperde,  Conradus  de  Landesberg,  consules,  Henricus 


Digitized  by 


Google 


1262  481 

Morel,  Hermannus  de  Kerecdorp,  Hermannus  Flicwecke,  Iohannes  de  Nutlon,  Ludico  frater  iudicis^ 
Ludolfus  de  Capella,  Henricus  de  Vesperde,  Gonradus  Comes,  Iohannes  de  Tigno,  Fredericus  Picus, 
Conradus  de  Adorp,  Henricus  de  Landesberg,  Nicolaus  de  Corbike,  Henricus  nepos  eiusdem,  Iohannes 
de  Orpe,  Iohannes  monetarius,  Wigandus  de  Clutige,  Helmicus  de  Huxaria,  Godescalcus  Hauesalde, 
Conradus  de  Brilon,  Sigenandus,  Godefridus  de  Westhem,  Henricus  de  Gulete,  Gonradus  Ludbrandi, 
Iohannes  Scettere,  Siffridus  et  Henricus,  proconsules  et  alii  quam  plures. 

Nach  dem  defekten  Westphalenschen  Kcpialbuch  im  Beeitz  dee  Graf  en  von  Weetphalen  zu  Liter.   Siltzing- 

husen  (Schaten  ad  annum  1043),  Sulsinchosen  (Wigand,  ArchwVI,395  Nr.53;  vgl.  VII,  300) 

ausgegangen,  %  Stunde  S.  v.  Marsberg,  jetzt  „Grund  Sillingsen". 

929, 

Rathm&nner  und  BUrgerschaft  von  Marsberg  bekunden  Outheissung  eines  Tausches  in  Esbike  triit 

Kl.  Breddar.  1262. 
Universis  pagine  presentis  inspectoribus  consules  ac  burgenses  civitatis  Montis  Martis  ad  per- 
hibendum  testimonium  veritati  tarn  presentibus  quam  futuris  innotescat,  quod  strennui  viri  Herboldus 
de  Amelungessen,  Alexander,  Volradus  fratres  de  Escheberg,  Iohannes  de  Brobike,  milites;  Albertus 
de  Mulhusen,  Bertoldus  de  Huxaria,  Heinricus  Morel,  Heinricus,  Theodericus  fratres  de  Oddenhusen, 
Constantinus  de  Esbike  cum  religiosis  viris  abbate  et  conventu  de  Breidelare,  ordinis  sancti  Benedicti, 
a  parrochia  in  Esbike  super  area  custodie  ville  prescripte  commutata  factum  gratum  favorabiliter  et 
ratum  habent.  Huius  autem  concambii  consensum  ipsorum  unanimem  presenti  scripto  publice  pro- 
testamur.  Ne  vero  inposterum  ab  ipsis  aut  eorum  heredibus  occasio  questionis  ulla  valeat  suboriri, 
de  assensu  et  petitione  virorum  prescriptorum  partis  utriusque  has  litteras  in  testimonium  concambii 
prescripti  fecimus  appensione  sigilli  civitatis  nostre  roboratas.  Datum  anno  Domini  M°.C°G.L0X  secundo. 
Or.  wn  Kgl.  St.- A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  77.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab. 

930. 

Die  Bathmdnner  von  Sachsenberg  verpflichten  sichy  dem  zu  Volkmarsen  abgeschlossenen  BUndnisse 
gemass  dem  Abt  Thymo  von  Corvey  m  treuem  Beistande  und  versprechen,  seine  Rechte  in  ihrer 

Stadt  zu  achten.     Sachsenberg  1262. 

Venerabili  Domino  suo  Th(ymoni)  abbati  Gorbeyensi  consules  nee  non  et  universitas  in  Sassen- 
berg  tam  voluntarium  quam  debitum  in  omnibus  sue  possibilitatis  obsequium.  Vestre  donlinationi 
regratiari  non  sufflcimus,  quod  vestris  salubribus  consiliis  et  auxiliis  nos  pluries  imbuistis  et,  sicut 
capiti  omnia  membra  quandoque  solent  congaudere  similiter  et  condolere,  sic  vobis  de  prosperitatibus 
gaudemus  et  de  adversis  merito  condolemus;  et  secundum  statuta  federis  in  Volcmarsen,  breviter 
dicendo,  vobis  deesse  non  recusamus  contra  iniuriatores  favorabiliter  assistendo  et  fideliter  serviendo. 
Preterea  iura  in  civitate  nostra  emergentia,  ab  antecessoribus  vestris  habita,  vobis  numquam  cupimus 
amputare.  Huius  autem  rei  tractatum  cum  munimine  sigilli  nostri  oppidi  roboramus.  Datum  in 
Sassenberg  anno  Domini  M°.G°G.  sexagesimo  secundo. 

Or.  im  Kgl.  St- A.  Munstery  Fstabt  Corvey  Nr.  102.    Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.     Vgl.  fuerzu 
Urk.  von  1267  Mi  21. 

931. 
Abtissin  Ermgard  von  Neuenheerse  fordert  Friedrich  von  Istrup  auf,  das  Kl.  Hardehausen  in  dem 
Besitz  zweier  von  ihm  an  dassdbe  verkaufter  Hufen  in  Istrup  nickt  zu  stdren.     0.  J.  (Urn  1262.) 

E(rmgardis)  Dei  gratia  Hersensis  ecclesie  abbatissa  dilecto  ministeriali  suo  Frederico  de  Istentorp 
salutem  cum  affectu  sincero.  Dominus  abbas  et  conventus  in  Hersuithehusen  nobis  sunt  conquesti, 
quod  tu  et  tui  filii  ex  tua  suggestione  ipsos  in  duobus  mansis,  sitis  in  villa  Istinctorp,  quos  a  te  iusto 
et  racionabili  emptionis  titulo  comparaverunt,  inpediatis  minus  iuste.     Et  cum    nobis  constet,   quod 


Digitized  by 


Google 


482  1*68 

dicta  emptio  bene  et  laudabiliter  est  contracta,  rogamus  et  cum  bono  affectu  desideramus,  ut  tu  et 
tui  filii  dictam  abbatem  et  suum  conventum  in  possessione  dictorum  mansorum  non  inpediatis.  Me- 
minimus  enim,  quod  tu  dictos  mansos  nobis  libere  resignasti,  et  nos  eos  porreximus  abbati  et  con- 
ventui  memorato.  Uxor  etiam  tua  et  tui  pueri  tunc  geniti,  quia  ad  nostram  presentiam  venire  non 
potuerunt,  ad  tuam  petitionem  et  ad  nostram  voluntatem  in  opido  Brakel  domino  Hermanno  de  Brake 
ad  manus  nostras  sepedictos  mansos  resignarunt  coram  pluribus  testibus  idoneis  ad  hoc  rogatis,  super 
quo  nostras  litteras  conscribi  fecimus  et  nostri  sigilli  signaculo  roborari.  Si  vero  quicquam  contra 
prefatum  abbatem  et  suum  conventum  de  prefatis  mansis  proponere  volueritis,  vobis  coram  nobis, 
prout  iuris  sententie  dictaverint,  iusticiam  facient  expeditam. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  140.   Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.     AU  Littrro. 
clausa  verachickt. 

932. 

Heinricus  de  Helwardeshusen  sacerdos  gemnnt  in  Verpf&ndungsurkunde  von  Zehnten  in 

Walshausm.     1262. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Marburg,  Lippoldsberg. 

933. 

Bitter  Begenhard  v.  Itter  iiberldsst  Kl.  Bredelar  ein  Gut  \n  Rixsuithehusen.  Corbach  1263  Februarli. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Omnibus  hanc  litteram  visuris,  Regenhardus  miles 
dominus  castri  in  Ythere  recta  sapere  et  veritati  testimonium  perhibere.  Quia  omnis  iusticia  exigit 
et  salus  anime  deposcit,  ut,  quicquid  cum  viris  religiosis,  quorum  Deus  tutor  est,  tractemus  rata  invio- 
labiliter  teneamus,  sperantes  exinde  eorum  precibus  gratiam  in  presenti  et  gloriam  in  futuro,  noverit 
idcirco  presens  etas  et  postera,  quod  nos  et  liberi  nostri  Heinricus  videlicet  Alius  noster  senior  et 
reliqui  fratres  sui  et  sorores  unanimi  consensu  et  voluntate  Domino  inspirante  pro  remedio  aniraanim 
ndstrarum  et  carorum  curiam  nostram  in  Rixsuithehusen  sitam  a  progenitoribus  nostris  proprietario 
iure  ad  nos  devolutam  et  quiete  pbssessam,  domino  Alexandro  abbate  de  Bredelar  et  aliis  probis 
viris  mediantibus,  contulimus  sollempniter  et  dedimus  conventui  fratrum  cenobii  jam  dicti  in  Bredelar, 
ordinis  Cysterciensis,  libere  et  quiete  sine  omni  perturbatione  proprietario  iure  perhenniter  possi- 
dendam  cum  omnibus  pertinentiis  suis  sicut  nos  habuimus  agris  videlicet  cultis  et  incultis,  silvis, 
pratis,  pascuis,  aquis,  aquarumque  decursibus,  viis,  inviis,  omni  iuri  nostro  in  eadem  curte  habito 
publice  cedentes  et  ius  veri  dominii  ipsis  ad  omiiem  dispositionem  eiusdem  curtis,  prout  libuerit, 
recognoscentes.  Insuper  eisdem  tenore  presentium  contra  quemquam  de  predictis  bonis  plenariam  et 
perpetuam  prestamus  warandiam,  ipsos  etiam  omni  affectu  tarn  pro  reverentia  domini  nostri  Ihesu 
Ghristi  eiusque  pie  matiis  Marie  quam  favore  religionis  non  solum  in  his  bonis  set  et  in  omnibus, 
quibus  possumus,  promovere  semper  et  tueri  cupientes.  Deinde  abbas  et  conventus  claustri  iam  dicU 
vicissitudinem  nobis  pro  huiusmodi  donatione  rependentes  spoponderunt  nobis  et  liberis  nostris  post 
mortem  nostram  de  proventibus  ecclesie  sue  annuam  pensionem  annone  se  daturos  omni  occasione 
remota  duodecim  modia  siliginis  et  totidem  avene  Corbikecensis  mensure  in  Ythere  representanda, 
nee  aliquid  ultra  ab  eis  requiremus.  Porro  ne  aliquis  heredum  nostrorum  vel  quis  hominum  hanc 
nostram  donationem  ausu  temerario  imposterum  irritare  attemptet  prefatis  fratribus  super  possessione 
eorundem  bonorum  iniuriosus  existens  aut  molestus,  unde  nostra  actio  et  fides  possit  violari  et  quies 
fratrum  claustri  memorati  turbari,  presentem  paginam  exinde  conscriptam  in  testimonium  huius  dona- 
tionis  sigilli  nostri  munimine  primitus  roboravimus  et  ad  maiorem  firmitudinem  sub  sigillorum  etiam 
appensione  nobilis  de  Buren  domini  Bertoldi  iunioris  familiaritate  nobis  coniuncti  et  consulum  civilatis 
in  Curbike  tarn  ipsi  fratres  quam  nos  rogavimus  communiri.  Acta  sunt  hec  in  Gurbike  anno  ab 
incarnatione   Domini   M°.C°C.LX0  tercio,   indictione  VI.,   in    die   beati  Valentini  martyris.      Huius  rei 


Digitized  by 


Google 


J 


1263  483 

testes  sunt :  Hermannus  plebanus  in  Hogeri(n)chu8en,  Thetmarus  Oppolt,  Waligo  iunior  de  Ense,  Rauen 
index  in  Curbike,  milites;  Alwordus  et  Iohannes  fratres,  Heinricus  de  Alrefh,  Arnoldus  de  Alrefh, 
Wigandus  Scerf,  Bertoldus  de  Leicthenvils,  Walterus  Comes,  magister  consulum  in  Curbike,  Iohannes 
Keinpe  et  frater  suus  Bernherus,  frater  Hermannus  in  Breydelar  conversus,  magister  grangie  tunc 
in  Rixuidehusen. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  80.      Van  den  drei  an  Pergamentstreifen  angehdngten 
Siegeln  war  Bruchstuck  des  dreieckigen  Siegels  R.'s  v.  J.  erhalten.     Vgl.  Nr.  623,  624,  856. 

934. 

Abt  Themo  von  Corvey  bekundet  VerzichUeisttmg  des  Berrihard  Dickeber  auf  atte  seine  von  Corvey 
besessenen   Outer  und  Uebertragwng  an  seinen  Bruder  Oerlaeh  nach   MinisterMenrecht.     Mars-' 

berg  1263  Februar  22. 
Themo  Dei   gratia  Corbeyensis   abbas.      Universis,   quibus   presens   scriptum   fuerit   exhibitum, 
yolumus  esse  notum,  quod  veniens  ad  nostram  presentiam  Bernhardus  dictus  Dickebir  universa  bona, 
que   ab   ecclesia   nostra    Corbeyensi    tenebat,    in    manus    nostras    libere    et    integraliter    resignavit 
omnibus  iuribus  renuntians,  que  habuit  vel  habere  videbatur  in  eisdem.     Nos  vero  eadem  bona  nobis 
taliter  resignata  Gerlaco  fratri  eiusdem  Bernhardi  ecclesie  nostre  ministeriali  contulimus  iure  minister 
rialis  quiete  ac   perpetuo  possidenda.     In  cuius   rei  testimonium  has  litteras  inde  conscriptas  sigilli  ' 
nostri  munimine  duximus  roborandas.    Testes  huius  sunt:  Swickerus  et  Odelricus1)  fratres  de  Brilon, 
Gerlacus  de  Mulhusen,  Rodolfus  de  Esnete,  Heinricus  deVesperden,  Bernhardus  de  Walberninchusen, 
Hartwicus  de  Durslon,  Heinricus  de  Culete,   Bertoldus   iudex  Montis  Martis,   Bertoldus  de  Huxaria, 
Heinricus  de  Capella,  Ludolfus  de  Capella,  Hermannus  super  theatrum  et  alii  quam  plures  nostri  fideles. 
Datum  et  actum  in  Monte  Martis  anno  Domini  M°.C°C.LX  tertio,  in  cathedra  beati  Petri. 
l)  Oldelricus  Or. 
Or.  im  Kgl.  St-A.  Mun8ter>  Kl.  Bredelar  Nr.  79.     Siegel  wm  Pergamentetrejfen  abge/allen. 

935. 

Abt  Themo,  Kl.  Corvey  und  der  Paderbomer  Dompropst  Heinrich,  Vormtmd  des  Stifts,  bekunden 
in  Stiflsangelegenheiten  den  Entscheidungen  des  stdndischen  Baths  zu  folgen.     1263  Marz  13. 
Themo  Dei  gratia  abbas  Corbeyensis  et  Heinricus  eadem  gratia  Paderbornensis  prepositus  ipsius 
Corbeiensis  ecclesie  tutor  necnon  eiusdem  ecclesie  conventus  presentium  apercione  litterarum  publice 
protestamur,  quod  nos  in  universis  ecclesie   nostre   negotiis  consiliarios  nostros    tarn  prelatos  quam 
ministeriales  a  nobis  electos,  fideles  nostros,  confidenter  audientes  de  eorundem  consilio  cuncta  facie- 
mus.     Si  vero  per  nos  ipsos  ecclesie  nostre  sanius  ac  utilius  consilium  sit l)  inventum,  consiliis  nostris 
salubribus  gratanter  acquiescent.     In  cuius  evidenciam  has  litteras  iuramento  nostro  et  fidei  datione 
firmiter  vallatas  sigillorum  nostrorum  munimine  duximus  roborandas.     Datum  anno  Domini  M°.C°C.LXa 
tercio,  II°I.  Idus  Martii. 
*)  fit  Or. 
Or.  im  Kgl.  St-A.  Muneter,  Fstabt  Her  ford  Nr.  54.       Die  drei  an  Pergamentetreifen  angehdngten 
Siegel  sind  abgef alien.     SUft  Herford  wandte  rich  in  strittigen  Rechtsf alien  wiederholt  an  Corvey 
urn  Rath;  wahrecheinlich  ist  obiges  Or.  bei  eolcher  Oelegenheit  ins  Herf order  Archiv  gekommen. 

936, 

Graf  Adolf  v.  Wdldeek  Z.  des  Bischofs  Gterhard  v.  MUnster  uber  StreUscMichttmg  atoischen  Kapitd 
des  aUen  Boms  und  Laien  in  MUnster.     MUnster  im  UscMftichen  Pdlast  (1262)  1263  Marz  13. 
Gedr.  UB.  Ill,  702. 


Digitized  by 


Google 


484  1263 

937. 

Bischof  Simon  und  die  Archidiakone  der  Paderborner  Kirche  verkunden  die  althergebrachten  BechU 

der  Archidiakone.  Paderborn  1263  vor  M&rz  15. 
Simon  Dei  gratia  episcopus  Paderbornensis ,  Heinricus  propositus  in  prepositura  et  in  Huxaria 
sedium  archidiaconus,  R(abodo)  decanus  archidiaconus  in  Detmele,  prepositus  Volradus  archidiaconus 
sedis  in  Harhusen,  E(uerhardus)  archidiaconus  Hervordensis,  magister  Iohannes  decanus  Hildense- 
mensis,  archidiaconus  sedis  in  Stenhem,  Mauritius  cantor  Paderburnensis,  archidiaconus  sedis  in  Wart- 
berg,  W(altherus)  thesaurarius  archidiaconus  in  Lemego,  H(ermannus)  de  Suninghusen  prepositi 
apostolorum  Petri  et  Andree  et  camerarii  Paderburnensis  et  in  archidiaconatibus  ad  dictam  proposi- 
turam  et  cameram  pertinentibus  vices  gerens,  universis  plebanis,  ecclesiarum  rectoribus  et  presbiteris 
Paderburnensis  diocesis  utriusque  vite  salutem.  Noverint  universi  presens  scriptum  visuri,  quod  a 
tempore,  cuius  non  extat  memoria,  et  secundum  canonicas  sanctiones  has  habuit  ecclesia  nostra  con- 
suetudines,  quas  adhuc  observamus,  quod  plebani  et  presbiteri  in  alicuius  archidiaconatu  constituti 
coram  archidiacono  loci  sunt  conveniendi,  et  quod  archidiaconi,  si  volunt,  ipsos  possunt  ad  suam 
presentiam  in  ecclesiam  Paderbornensem  citare  et  super  excessibus  suis,  si  sint  enormes,  ab  officio 
suspendere,  interdicere  et  excommunicare.  Idem  etiam  plebani  et  presbiteri  sententias  ab  archidiacono 
personaliter  sive  litteratorie  vel  per  nuntium  suum,  cui  vices  suas  commiserit,  latas  modis  omnibus 
exsequentur.  Has  auctoritates  et  iurisdictiones  ab  antecessoribus  nostris  et  hactenus  a  nobis  obser- 
vatas  a  successoribus  nostris  cupientes  observari,  quia  sic  ad  nos  sunt  devolute,  quod  nullatenus 
immutare  volumus  vel  audemus  auctoritate  venerabilis  patris  et  domini  nostri  Paderburnensis  episcopi, 
cuius  vices  nos  archidiaconi  gerimus,  et  propria  precipimus  sub  vera  obedientia  dictas  auctoritates 
et  iurisdictiones  inviolabiliter  ab  omnibus  observari.  Nos  etiam  episcopus  ius  et  consuetudinem  archi- 
diaconorum  nostrorum  approbantes  omnes  plebanos  sive  ecclesiarum  rectores  et  alios  clericos  nobis 
ad  obedientiam  astrictos  iure  predictorum  archidiaconorum  nostrorum,  qui  derogare  presumpserint  in 
premissis,  aiictoritate  presentium  ab  officio  decernimus  esse  suspensos.  Datum  Paderborne  anno 
Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  tertio,  .  .  .  Idus  Martii. 

Bier  notch  Druck  bet  Schaten  ad  annum,  wo  die  drei  Punkte  vor  Idus  und  Angabe  von  acht  Siegeh. 
Eine  handschrifiliche  Vorlage  ist  nicht  nachzuweisen.  Ueber  Hermannus  de  Sunninghusen  Usst 
sich  feststellen:  1257 19/7  (Nr.  718)  ist  er  can.  maior.  eccl.  und  zugleich  can.  Lubicensis  nachseinm 
Siegely  das  uber  dern  Kopf  einer  stehenden  Figur  die  Lipp.  Rose  au/weist.  Von  1266  an  bis  1289 
erscheint  er  als  scholasticus ,  von  1291  bis  wahrscheinlich  1303  als  decanus;  vgL  u.  und  Register 
zu  Asseb.  UB.  II.  S.  437.  Ein  Herm.  de  Sunninch.  erscheint  nicJU  im  UB.  L  des  Birth* 
Lubeck,  wohl  aber  von  1256  12/8  bis  1268  M/4  ein  Herm.  de  Lyppia  als  can.  Lubic.  (PgL 
Nr.  120  und  199;  1269  **/9  **rd  «>n  <**derer  genatmt;  Nr.  203).  Ob  beide  identisch  smd?  Vgl. 
auch  unten  zu  1264  Mai  28  und  oben  Nr.  380,  die  wahrscheinlich  hierhin  gehort. 

938. 

Die  Brilder  von  Belferiberg  theilen  ihren  Gtiterbesitz.  1263  April  1. 
Nos  Iohannes,  Eckehardus  et  Rodolfus  fratres  de  Helfenberg  universis  hoc  scriptum  audituris 
eternam  in  Domino  salutem.  Cum  facta  mortalium  sepe  in  dubium  veniant,  utiliter  provisum  est,  ut 
ad  veram  noticiam  litterarum  indiciis  innotescantur.  Noverint  itaque  tarn  presentes  quam  futuri, 
quod  nos  bona  nostra  in  Fridegodessen  et  in  Langele,  que  quondam  fuerant  Iohannis  Druuen,  partiti 
sumus  in  hunc  moduin.  Nos  Iohannes  et  Rodolfus  obtinuimus  bona  in  Fridegodessen  cum  pertinentiis 
suis,  ilia  vero  in  Langele  cum  suis  pertinentiis  obtinuit  Eckehardus.  Verum  quia  bona  in  Langele 
plus  valuerunt  quam  nostra,  dictus  E(ckehardus)  superaddidit  nobis  sedecim  marcas,  ut  in  particione 
equalitas  haberetur.    Sicque  nos  renuntiavimus  parti  sue  et  ipse  cum  uxore  sua  et  filio  renuntiavit 


Digitized  by 


Google 


1263  485 

similiter  parti  nostre.  Porro  nomina  nostra,  qui  renuntiavimus  bonis  in  Langele,  sunt  hec:  Ego 
Iohannes  et  uxor  mea  Lutgardis,  filii  mei,  Iohannes  et  Wer(n)herus,  filie  Iutta  et  Agnes,  frater  meus 
Rodolfus  et  filii  sui  Fridericus  et  Iohannes.  Nomina  illorum,  qui  renuntiaverunt  bonis  in  Fridego- 
•dessen,  sunt  hec :  Eckehardus  et  Gysla  uxor  sua  et  Eckehardus  Alius  eorundem.  Testes  huius  rei 
sunt  hii:  Conradus,  Gyso  fratres  de  Godenburg,  Allexander  et  Volradus  fratres  de  Esgeberg,  Iohannes 
<ie  Wedelberg  et  Warmundus,  milites,  Theodericus  de  Blomenstene,  Florentius  sculthetus,  Heinricus 
magister  civium,  Hermannus  de  Elsingen,  Ernestus  de  Hasungen,  Conradus  de  Scutberg,  Euerhardus 
de  Granh  et  alii  quam  plures.  Et  ut  hec  rata  et  inconvulsa  permaneant  posteris,  fecimus  hanc 
paginam  sigillorum  nostrorum  munimine  roborari.  Insuper  ad  maiorem  cautelam  futurorum  sigillo 
civium  inWl(f)hagen  earn  petivimus  insigniri.  Datum  et  actum  in  Wl(f)hagen,  anno  Domini  millesimo 
ducentesimo  sexagesimo  tercio,  in  festo  Pasche. 

Or.  im  Kffl.  St.-A.  Munster,  Kh  Hardehausen  Nr.  147.     Die  vier  Siegel  von  den  Pergamentotreifen  ab. 

939. 

Erzbisckof  Werner  von  Mainz  lest&tigt  dem  Kl.  Arolsen  das  Patronatsrecht  der  Kirche  in  Witmare. 

Mainz  1263  April  10. 
Wernherus  Dei  gratia  sancte  Moguntine  sedis  archiepiscopus  sacri  imperii  per  Germaniam 
archicancellarius  dilectis  in  Ghristo  preposito,  priorisse  ac  conventui  monasterii  in  Aroldessen,  ordinis 
sancti  Augustini,  Paderbornensis  diocesis,  salutem  in  Domino.  Officii  nostri  debitum  nos  ad  hoc 
invitat,  ut  ea,  que  ab  antecessoribus  nostris  intuitu  Dei  rationabiliter  facta  sunt,  auctoritate  nostra 
studeamus  eadem  confirmare.  Hinc  est,  quod  lecta  peticio  contineret,  quod  olim  nobilibus  viris 
Conrado  de  Eversteyn  et  fratribus  suis  comitibus  iuri  patronatus  ecclesie  de  Wytmare,  Moguntine 
diocesis,  quod  tenebant  in  feudum  a  bone  memorie  Sifrido  archiepiscopo  Moguntino  quondam 
antecessore  nostro  in  manibus  ipsius  archiepiscopi  cedentibus,  idem  archiepiscopus  pleno  sui  capituli 
accedente  consensu  ecclesiam  ipsam  cum  patronatus  huiusmodi  iure  et  pertinentiis  suis  vobis  et 
monasterio  vestro,  prout  spectabat  ad  ipsum,  provida  deliberatione  concessit  et  donavit  pleno  iure 
perpetuo  possidendam,  ut  de  ipsius  bonis  et  proventibus  eiusdem  conventus  inopia  relevetur,  ut  pre- 
positus,  qui  ibidem  pro  tempore  fuerit,  officiet  ipsam  ecclesiam,  sicut  pastor  vel  officiarii  faciant, 
congrua  portione  vicario  ibidem  reservata,  iure  archidiaconi  per  omnia  sibi  salvo,  prout  in  litteris 
eiusdem  archiepiscopi  plenius  continetur.  Nos  igitur  litteris  huiusmodi  inspectis  et  diligenter  exami- 
natis  vestris  precibus  inclinati,  quod  ab  eodem  Sifrido  archiepiscopo  Moguntino  quondam  antecessore 
nostro  provide  factum  est,  in  hac  parte  ratum  et  gratum  habere  volentes,  de  assensu  nostri  capituli 
id  auctoritate  presentium  confirmamus  et  presentis  confirmationis  rescriptum  nosfro  sigillo  nostrique 
capituli  roboratum  vobis  tradidimus  in  testimonium  nostri  facti.  Nemini  ergo  liceat  hanc  paginam  nostre 
confirmationis  infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Et  si  quis  attemptare  presumpserit,  offensam 
nostram  et  ecclesie  nostre  Maguntine  se  noverit  incursurum.  Datum  Moguntie  incarnationis  Domini 
anno  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  tercio,  quarto  Idus  Aprilis,  pontificatus  nostri  anno  quarto. 

Nach  Transsumt  van  1286  im Kopiar  I.  fol.  lib  des  Kl.  Arolsen  aus  XVI.  Jahrh.  in FursU.  Damdnen- 
kairvmer  (iaselbsttmdnach  Tramsttmt  Erzb.  Petrus  von  Mainz  von  1311  Septbr.  13  ebenda  fol.  12  v. 

940. 

Graf  Hermann  von  Pyrmont  verhauft  dem  Kl.  Falkerihagen  MgenbehSrige.     Liigde  1263  April  19. 

Hermannus  Dei  gratia  comes  in  Pyrremont  omnibus  hoc  scriptum  intuentibus  salutem  in  vero 

salutari.     Veritas  rerum  gestarum  ab  humana  mente   cum  cursu  temporis  recedit,  que  non  litterarum 

memoria  solidatur.     Notum  sit  igitur  universis  tarn  presentibus  quam  futuris  Christi  fidelibus,   quod 

Westt  Urk.-Buch  iv.  62 


Digitized  by 


Google 


486  1263 

ego  prenominatus  Hermannus  comes  in  Pyrremont  viduam  de  Zabbenosen,  que  dicitur  Ybeke,  cum 
filiis  suis  Helmico,  Bertrammo,  Arnoldo  et  filia  sua  Lutgardi  et  eorum  posteris  et  Iohannem,  qui 
dicitur  Daneman,  cum  filio  suo  Henrico  et  ceteris  filiis  et  filiabus  suis  et  eorum  posteris  cum  bonis 
in  Holthusen  mihi  pertinentibus  ecclesie  beate  Marie  in  Valkenhagen  et  in  ea  Deo  famulantibus 
vendidi  pro  octo  marcis  gravium  denariorum  et  eorum  libertati  cum  omni  iure,  quod  ad  me  spectabat, 
integraliter  et  perpetualiter  assignavi,  tali  tamen  condicione,  ne  predictis  hominibus  ius  sibi  innatum 
depravetur  ab  ecclesia  raemorata.  Huius  facti  testes  sunt:  comes  Godescalcus  Alius  fratris  comitis 
supradicti,  dominus  Henricus  Rufus,  dominus  Amelungus  Eanno  et  frater  suus  Bernardus,  dominus 
Henricus  de  Abbenosen,  Bernardus  iudex,  Albertus  sartor,  Albertus  Westfalus,  Gordanis  de  Olden* 
dorpe  et  alii  quam  plures.  Ordinata  sunt  hec  in  Ludhe  anno  incarnacionis  Domini  M°.C0C.L°XIIL, 
temporibus  prepositi  Frederici  et  Gertrudis  abbatisse,  XIII.  Ealendas  Maii.  Ut  autem  hec  facta  rata 
semper  et  firma  permaneant,  presens  privilegium  sigilli  mei  munimine  roboravi. 

Or.  im  Besitze  des  Studien/onds  zu  Paderborn,  jetzt  wn  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Falkenhagen  Nr.  10. 
An  ungebleichten  Zwirnsfdden,  welche  durch  das  Wort  semper  gehen,  das  grosse  runde  Siegel 
des  Ausstellers.    Reg.  Lipp.  Regg.  I,  215  Nr.  319. 

941. 

Bitter  Berthold,  Werner  und  Hermann  von  Brakel  bekunden  Giiterresignation  in  Lowen  seitens 
Bembods  von  Istrup  zu  Gunsten  des  Kl.  Hardehausen.  1263  Mai'  6. 
Nos  Bertoldus,  Wernherus  et  Hermannus  milites  de  Brakele  omnibus  hoc  scriptum  audituris 
salutem  in  omnium  salvatore.  Ut  ea,  que  ad  memoriam  posteris  relinquuntur,  semper  habeant  firma- 
mentum,  sorciuntur  per  litteras  fundamentum.  Sciant  itaque  tarn  presentes  quam  futuri,  quod 
Rembodo  miles  de  Ystentorp  et  filii  sui  Rembodo  et  Albero,  curtem  et  alias  domos  sive  areas  in 
Louene  necnon  duos  mansos  adiacentes  eidem  ville,  quos  de  manu  nostra  in  feudo  tenuerunt,  nobis 
omnibus  resignaverunt,  sub  hac  forma  videlicet,  ut  nos  domine  abbatisse  deHerisia  cum  nostris  here* 
dibus  dictos  mansos  resignaremus  cum  suis  attinentiis  eo  pacto,  ut  monasterio  de  Hersuithehusen 
eorum  proprietas  perpetuo  conferretur.  Porro  duos  mansos  prefatus  R(embodo)  et  filii  sui  nobis  in 
Ahusen  pro  restauro  dederunt  et  in  feudo  receperunt,  quos  etiam  nos  cum  heredibus  nostris  domine 
abbatisse  de  Herisia  consignavimus  et  ab  ipsa  vice  priorum  in  feudo  recepimus,  ut  ecclesia  indempnis 
permaneret.  Igitur  ut  ea,  que  ad  peticionem  supradicti  R(embodonis)  a  nobis  fideliter  gesta  sunt, 
inconvulsa  et  omni  tempore  rata  consistant,  presentem  paginam  sigillorum  nostrorum  appensione 
duximus  roborandam.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  tercio,  in  die 
Iohannis  ante  portam  Latinam. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Atunster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  148.     Die  drei  Siegel  van  den  Pergamentstretfen  ab. 

942. 

Abtissin  Ermgard  von  Heerse  urkundet  iiber  Auflassungen  von  ihreni  Kloster  gehorigen  Giitern, 
Veberlassung  an  Kl.  Hardehausen  und  EntschMigung.  1263  Mai  6. 
Ermengardis  Dei  gratia  abbatissa  in  Herisia  universis  hoc  scriptum1)  audituris  salutem  in  Domino. 
Tenore  presentium  protestamur  et  recognoscimus  2),  quod  Rembodo  miles  de  Istinctorp  cum  uxore  sua 
Mechtilde  et  liberis  Rembodone  et  Alberone8)  curtem  et  alias  domos  sive  areas  in  villa4)  Louene 
necnon  duos  mansos  eidem  ville  adiacentes  cum  omnibus  suis  attinentiis  in  pratis,  silvis,  viis  et  inviis5), 
quos  de  Bertoldo,  Wernhero  et  Hermanno  militibus  de  Brakele  in  feodo6)  tenuit,  eisdem  cum  suis 
suprapositis 7)  liberis  resignavit.  Et  quia  supradicti  milites  eosdem  ab  ecclesia  nostra  in  feodo8) 
tenuerunt,  nobis  rite  ac  legitime  resignarunt.  Porro  prefatus  R(embodo)  et  filii  sui  duos  mansos  in 
Ahusen  eisdem  militibus  pro  restauro  dederunt  et  iterato  in  feodo8)  ab  eis9)  receperunt,  quos  supra 


Digitized  by 


Google 


1263  487 

<licti  milites    cum   heredibus  suis  nobis   et  ecclesie  nostre  consignarunt  et  a  nobis  vice  priorum  in 

pheudo  receperunt10),  ut  ecclesia  nostra  indempnis  in  omnibus  permaneret,  ea  videlicet11)  conditione,  ut 

proprietatem  supradictorum  bonorum  in  Louene4)  abbati  et  monasterio  in  Hersuithehusen12)  conferremus, 

quam  eisdem  conferimus  cum  consensu  capituli  nostri  iure  perpetuo  possidendam,  translata  proprietate 

nostra  et  dominio  ad  eosdem.     Igitur  ut  hec  rata  et  inconvulsa  permaneant,  hanc  paginam  sigillo18) 

nostro  et  sigillo13)  capituli  nostri  duximus  roborandam.     Testes  huius  rei  sunt:  Hermannus,  Ludolfus, 

Herebertus,  canonici  Herisienses;  Ludolfus,  Albero,  Iohannes,  Hermannus  Speculum,  milites,  et  alii  quam 

plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  tercio,  Iohannis  ante  portam  Latinam. 

*)  3criptum  fehUB.      »)  protestantes  recognoscimus  B.      *)  cum  —  Al  be  rone  fehlt  A.      *)  villa  fehlt  A>    LoveneB. 

6)  cum  —  inviis  fehlt  A.     •)  in  doppelt  #,  pheudo  A.      *)  suprapositis  fehlt  A.     8)  pheudo  A.     ■)  ab  eis 

fehlt  B.     '°)  quos  —  receperunt  fehlt  B.     ")  tamen  fur  videlicet  B.     '•)  Hers  withe  husen  B.     *•)  sygillo  B. 

Or.  (A  und  IX)   im  Kgl.    St.- A.   Munster,   KL  Hardehausen  Nro.  149.     An  beiden   Exemplaren   sind 

von  den  Pergamentstreifen  die  Siegel  abgef alien. 

943-. 

Beide  Berthold  von  Biiren  iibertragen  die  Vogtei  Graff dn  dem  Menger  von  Graff dn.  1263  Mai  14. 
Nos  Bertoldus  et  filius  noster  Bertoldus  dicti  de  Buren  tenore  presentium  publice  dicimus  et 
protestamur  advocaciam  nostram  ultra  villicationem  de  Graffem  Mengero  de  Graffem  et  suis  heredibus 
pro  XXXVI  marcis  titulo  pignoris  obligasse  et  eidem  Mengero  suisque  heredibus  iure  pheodali  con- 
tulisse,  ea  conditione  interposita,  si  eandem  advocaciam  ante  festum  Penthecostes  vel  ante  nativitatem 
beati  Iohannis  Baptiste  pro  dicta  pecunia,  videlicet  triginta  sex  marcis x),  redimere  voluerimus,  liberam 
habebimus  facultatem  redimendi,  alioquin  redimere  non  poterimus  dictam  advocaciam  nisi  in  terminis 
suprascriptis.  Post  solutionem  vero  dictorum  denariorum  ultra  tres  marcas  infra  quatuor  annos  nullam 
petitionem  vel  exactionem  in  dicta  advocacia  faciemus.  Adiectum  est  eciam,  ut,  quamdiu  hec  obligatio 
duraverit,  Ricbodonem  de  Tindele,  Conradum  dictum  Cotelen,  Geldradym  Graffem,  Iohannem  dictum 
Magnum  et  molendinum  in  Borchlere  nuHis  exactionibus  sive  petitionibus  inquietemus.  Testes  huius 
rei  sunt:  Bernardus  de  Bodeke,  Godefridus  de  Bodeke,  Bernhardus  de  Holthusen,  Reyneke  de  Synes- 
dorph,  Tidericus  de  Andepe,  Andreas  de  Vesperde,  Olricus  de  Kydinchusen,  milites;  Gonradus  Luscus, 
Conradus  de  Andepe,  Heidenricus  de  Andepe.  Si  vero  nos  Bertoldus  et  filius  noster  Bertoldus  aut 
nostri  heredes  contra  huiusmodi  contractum  venire  vellemus,  quod  absit,  prefatos  testes  ad  ferendum 
testimonium  contra  nos  licenciamus  et  consentimus  tamquam  nostros  homines  sub  nomine  hominii 
obligates.  Hec  autem  omnia  suprascripta  rata  et  firma  permanere  promisimus  fide  data  et  sigillum 
nostrum,  in  quo  Bertoldus  noster  filius  est  contentus,  duximus  apponendum.  Datum  Paderborne  anno 
Domini  M.CG.LXIIL,  feria  secunda  post  ascensionem  Domini. 

x)  marcarum  B. 
Nach  dem  Boddeker  Kopiar  fol.  LXXVIv  im  Besitz  des  Freiherrn   von  Brenken  zu  Erpernburg  (B) 

und  Spilcker8  Kollekt  Bd.  XIV \  100  (Q;    Abschrift  Mooyers  hieraus  im  Kgl.  St.- A.  Mumter, 

Kl.  Boddeken  Nr.  8.     Jheilweise  gedr.   Wigand,  Archiv  II,  39  336.     Vgl.  uber  Qhraffeln  und  die 

Familie  v.  G.   Wigand  Archiv  IV \  29  180  ff. 

944. 

AM  Thymo  von  Corvey  u/nd  Dompropst  Heinrich  von  Paderbom  als  Corveyer  Tutor  iibertragen 
das  Obereigenthum  des  vom  Grafen  Adolf  von  Waldeck   resignirten  Zehnten  in  Wirminghausen 

dem  Kl.  Flechtdorf.     1263  Mai  28. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.     Thymo  Dei  gracia  Corbeyensis A)  ecclesie  abbas,   Hen- 

ricus  eadem   gratia   prepositus   maioris   ecclesie  in  Pade(r)burne2)   et  tutor  Corbeyensis1)   ecclesie  et 

capitulum  Gorbeyense  omnibus  hoc  scriptum  inspecturis  in  eo,  qui  salus  omnium  est,  salutem.    Que 

geruntur  in  tempore,   ne  nube  oblivionis  facile  involvantur,  litterarum  solent  testimonio  perhennari, 

62* 


Digitized  by 


Google 


488  1268 

sicque  memorie  posterorum  inculcari,  ne  quis  valeat  de  ignorancia  excusari.  Noverint  idcirco  taro 
moderni  quam  postfuturi,  quod  nobilis  vir  Adolfus  deWaldeke8)  deciraam  ville  in  Winemari(n)chfisen4), 
quam5)  ab  ecclesia  nostra  in  feodo  tenebat,  zelo  devocionis  succensus  ad  instanciam  et  peticionem5) 
domini  Henrici  Flectorpensis6)  cenobii  abbatis  et  sui  conventus  in  manus  nostras  cum  omnibus  per- 
tinenciis  suis  resignavit  absolute,  omni  iuri  suo  in  eadem  decima  habito  publice  cedens,  ea  tamen 
condicione  interposita,  quatenus  eiusdem  decime  proprietatem  abbati  et  conventui  monasterii  iam 
dicti  liberaliter6)  conferremus.  Nos  itaque  unanimi  consensu  et  yoluntate  tocius  capituli  nostri  necnon 
et  consilio  ministerialium  nostrorum  intuitu  Dei  eiusque  pie  matris  Marie  necnon  et  mutue  dilectionis 
affectu,  quo  circa  predictum  claustrum  movemur,  proprietatem  predicte7)  decime  cum  omnibus  perti- 
nenciis  suis  abbati  et  conventui  cenobii  memorati  sollempniter8)  donavimus  ac  contulimus  libere  et 
quiete  proprietario  iure  perhenniter  possidenda,  volentes  adeo  prestare9)  tenore  presencium  eisdem  super 
hac  proprietatis  donacione  plenariam  ac  perpetuam  warandiam.  Ad  huius  rei  evidenciam  pleniorem, 
ne  quis  ausu  temerario  quovis  umquam  tempore  hanc  nostram  donacionem  et  iam  dicti  nobilis  cessio- 
nem  attemptet  immutare  et  quietem  fratrum  claustri  predicti  molestare,  presentem  paginam  exinde 
conscriptam  decrevimus  sub  sigillorum  nostrorum  et  capituli  Gorbeyensis  l)  et  ipsius  sepedicti  nobilis 
appensione  firmiter  roborare  et  conservandam  perpetuo  predicto  claustro  presentare.  Acta  sunt  hec 
anno  Domini  M°.C°G.LX  tercio,  indictione  sexta,  quinto  Kalendas  Iunii,  concurrente  primo,  epacta  nona. 
Huius  rei  testes  sunte  Strygerus  prepositus  Corbeyensis  *) ,  Bernardus  camerarius  ibidem,  Euerhardus 
prepositus  Montis  Martis;  milites:  Regenhardus  de  Ithere10),  Thytmarus  dictus  Oppolt11),  Albertus  et 
Hereboldus  fratres  de  Amelungessen12),  Thydericus18)  et  Fredericus  fratres  de  Horehusen14),  Bodo  de 
Horehusen14),  Iohannes  et  Godescalcus 16)  fratres  de  Pathberg16),  Iohannes  de  Brobeke17),  Gerlacus 
miles  et  fratres  sui  Godebertus,  Godefridus,  Olricus18)  deWesthem,  Henricus  deVesperde,  Hartwycus13) 
de  Durslon20)  et  alii  quam  plures. 

*)  Corbeiensis  C.     ■)  Paderbornensis  C.      8)  Adolphus  de  Waldeck  C.      *)  Wyemarinckhusen  C.      *)  Lucke  bet  C. 

e)  Hinrici  Flechtorpensis  C.       T)  prefate  C.      •)  solemniter  6*.     •)  parare  C.       10)  Itter  C\      n)  Dethmarus 

Opiwolt  C.     lf)  Amelungsen  C.     18)  Thidericus  C.     14)  Horhusen  C.     ")  Godeschalcus  C.     *«)  Padtberg  C. 

17)  Brobicke  C.     1%)  Ulricus  C.     ") Hardtwicus  C.     %v)  Durszlon  C.     In  Eigennamen  hat  C  meist  t,  wo  By  hat 

Nach  Msc.    VII,  6704  fol.  23  (B)  mid   VII,  6704  A  p.  150  (Q  im  Kgl.  St-A.  Minister.    Gedr. 

Ztschr.   VIII,  77.     Winemari(n)chusen   wahrscheirdich  Wirmmghausen  im  Furst.   WcddecL    VgL 

Varnhagen  Gnmdlage,  82.     Ztschr.  XLIV,  2,  72  und  XLII,  2,  124. 

945. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  genehmigt  einen  zvnschm  Begelindis,  Wittwe  Bernards  von  Osede 
und  dem  Kl.  Abdinghof  getroffenen  Vergleich  betreffs  eines  Ztmstes,  der  wegen  aneinanderstosscnder 
Gebdidfchkeiten  der  beiden  entstanden  war.  1263  Juni  13. 
S(imon)  Dei  gratia  Patherbornensis  episcopus  omnibus,  quibus  presens  scriptum  exhibitum 
fuerit,  eternam  in  Domino  salutem.  Cum  Regelindis  relicta  bone  memorie  B(ernardi)  de  Osethe  post 
obitum  patris  sui  Lippoldi  militis  in  ipsius  domo  et  curia  residentiam  faceret  personalem,  dis- 
sensio  erat  inter  abbatem  et  conventum  sanctorum  apostolorum  P(etri)  et  P(auli)  ex  parte  una  et 
predictam  R(egelindim)  viduam  ex  altera  super  quodam  foramine,  quo  per  murum  curie  claustralis 
adiacentis  sordes  et  superfluitates  domus  eiusdem  fundebantur  in  curiam  vicinam  emunitatis  ipsorum, 
asserentibus  abbate  et  monachis  tales  inmunditias  in  preiudicium  et  contemptum  emunitatis  et  ecclesie 
sue  et  non  absque  iuris  iniuria  se  diucius  tolerare  non  posse.  Tandem  dicta  R(egelindis)  ad  petitionem 
et  voluntatem  W(erneri)  de  Brakele  militis  et  B(ernardi)  filii  sui  et  aliorum  amicorum  suorum  fecit, 
sicut  debuit,  idipsum  foramen  integraliter  obstrui,  ita  ut  nulla  preterite  inmundicie  vestigia  remanerent 
datis  sibi  pro  illius  iniurie  redempcione  XVIII  solidis  legalium  denariorum.  Nos  igitur  ea,  que  com- 
promissa  sunt,   favorabiliter  approbantes  districte  et  sub  pena  excommunicacionis  precipimus  omnibus 


Digitized  by 


Google 


1263  489 

illius  domus  aut  curie  inhabitatoribus  in  perpetuum,  ne  quis  hoc,  quod  iam  factum  est,  revocet  aut  infringat 
Tel  etiam  in  alio  loco  aliquo  curie  sive  emunitatis  ipsorum  similia  de  cetero  attemptare  presumat. 
Testes  huius  rei  sunt:  Wernherus  de  Brakele,  Wernherus  Stapel,  Lothewicus  Bolemast,  Andreas  de 
Sola  Domo,  Wernherus  Cancer,  Albero  frater  suus,  milites;  burgenses  vero:  Andreas  Wltur,  Heinricus 
de  Kerectorp,  Albertus  de  Curia  abbatis,  Conradus  de  Andopen  et  alii  quam  plures.  In  huius  itaque 
facti  memoriam  presentem  paginam  sigillo  nostro  et  nostri  capituli  duximus  roborandam.  Datum  anno 
Domini  M^C.I/XIIL,  Idus  Iunii. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  KL  Abdinghof  Nr.  58.  An  Pergamentstrei/en  Bruchstucke  vom  Siegel 
dee  Bischo/e  Simon  mit  ruckwdrtigem  Sekret.  Ruckwdrts  eteht  van  Hand  saec.  XV.  Super 
immunditiis  defluentibus  per  murum,  ne  de  cetero  fiant.  Und:  Item  de  foramine  excessus 
iuxta  curiam  nostram.    Vgl.  hierzu  oben  Nr.  419. 

946. 

JEdelherr  Bernhard  d.  j.  zur  Lippe  schenJU  seinem  Knappen  u.  Officialen  WUhehn  gen.  v.  Herinctorpe, 

dessen  Bruder  in  seinem  Dienste  zu  Lippstadt  gefangen  und  enthauptet  warden,  die  Vogtei  iiber 

Hentrup  (Herinctorpe).      Zeugen:   Alradus  Niger,    Siffridus  de  Huffa,    Godescalcus  Slauus, 

Heythenricus  notarius  noster,  Hermannus  de  Odelinchusen.     1263  Juni  16. 

Gedr.  UB.  Ill,  711.     Reg.  Lipp.  Regg.  Iy  215  Nr.  320. 

947. 

Abtissin  Ermgard  von  Heerse  erwirbt  das  Ktimmeramt.  1263  Juni  24. 
Ermengardis  Dei  gratia  Hersensis  ecclesie  abbatissa,  omnibus  presens  scriptum  visuris  salutem  in 
salutis  auctore.  Ad  noticiam  cunctorum  volumus  pervenire,  quod  Ermendrudis  et  Cunegundis  filie 
Bernhardi  camerarii  nostri  beate  memorie  cum  consilio  et  consensu  fratrum  suorum  Ludolfi  et  Euer- 
hardi  sacerdotum  nobis  officium  sive  beneficium  camerarii,  quod  ad  ipsas  hereditario  iure  erat  devo- 
lutum,  pro  quatuor  marcis  vendiderunt  et  idem  beneficium  nobis  resignaverunt  renunciando  omni  iuri, 
quod  eis  in  eodem  competebat.  Simili  modo  Christina  uxor  Bernhardi  molendinarii  ipsum  beneficium 
nobis  resignavit.  Huius  resignationis  testes  sunt:  Cun(e)gundis  decana,  Cunegundis  deBlankena,  Iutta 
de  Suse,  Agnes,  Heilewigis,  Ermengardis,  Elizabet,1)  canonici:  Ludoldus,  Bernhardus,  Henricus, 
Ludoldus,  Herebertus,  layci:  Hermannus  de  Herisia,  Mathias,  Geroldus,  Ekbertus,  Ioannes  Aureus, 
Ioannes  Hasso.  Datum  et  actum  anno  Domini  M°.C°C.LX°.  II°I,  in  die  Iohannis  Baptiste.  Ne  vero 
huic  facto  possit  calumpnia  suboriri,  presens  scriptum  nostro  et  Hermanni  de  Herisia  sigillis  fecimus 
roborari  et  ecclesie  nostre  sigillo. 

*)  Hier  folgt  eine  Lucke  im  Or. 
Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  KL  Neuenheerse  Nr.  14.     Drei  Siegel  von  den   Pergamentstreifen  ah. 
Die  JahreszaM  ist  rucht   gam  eicher,    da   Or.   M°C°CLXC   (oder  O)  FPI    hat;    wahrecheinlich 
sollte  C  (=  O)  uber  der  Zeile  etehen.     Gedr.  in  Oan.  Mitth.  V,  315  Nr.  18. 

948. 
Edefherr  Berihold  von  Hinnenburg  gen.  v.  Brakel  Hberl&sst  dem  KL  Hardehausen  freies  Verfugungs- 

recht  iiber  einen  Zehnten.     1263  Juli  22. 

Bertoldus  nobilis  in  Hindenborch,  dictus  de  Bracle1),  omnibus,  quibus  presens  scriptum  fuerit 

exhibitum,  salutem  et  omne  bonum.    Tenore  presentis2)  scripture  notum  esse  volumus  protestantes 

publice,  quod  nos  dominis  ac8)  fratribus  in  Herswidehusen  de  bona  voluntate  nostra  consentimus,  ut 

decimam  in  Windinckhusen,  quam  a  Iohanne  dicto  Volpe  compararunt,  colligant  et  deducant,  prout 


Digitized  by 


Google 


490  1263 

eorum  cenobip  videatur  utilius  expedire.  Ut  autem  in  posterum  presens  scriptum  a  quovis  non  possit 
violari  vel  calumniari,  fecimus  sigilli  nostri  munimine  roborari.  Datum  anno  Domini  M°.C°C.  63,  ipso 
die  sancte  Marie  Magdalene. 

J)  Brackle  C.      *)  presentium  B  und  C.      *)  et  C. 
Nach  Mac.  1,  136  p.  128  (B)  und  II,  103  p.  59  (C)  im  Kgl.   St.-A.   Munater.      Doa   nobilis  *ehr 
auffdllig,  weil  aonat  nie  vorkommend,  wohl  verachrieben  atatt  miles.    Nach  Aaaeb.  UB.  I,  341  nentU 
er  sick  im  J.  1268  commorans  in  Hindeneborch.  Vgl.  unteru  Vgl.  folg.  Nr. 

949. 

Abtissin  Ermgard  von  Heerse  bekundet  Ueberlassung  eines  von  Helmicus  W(dpe)  gekauften  Zehnten 

an  KL  Hardehauaen.     Heerse  1263  Jtdi  25. 
....  hoc  ....  salvatore  ....     Noverint   tam   presentes   (quam   futuri,   quod   ego)    Helmicus 

cognomento  W(elpe)  et  Alius  eius  Iohannes  cum  Helmico  filio  suo  decimam  in  (Widinchusen) x) 

Friderici  militis  de  Istincdorpe  tenuerunt,  abbati  et  conventui  in  Hersuithehusen,  Cysterciensis  ordinis, 
pro  viginti  quatuor  marcis  legalium  denariorum  cum  universis  iuribus  suis  vendiderunt,  unde  et  eidem 
militi  libefe  et  absolute  resignaverunt.  Et  quia  idem  miles  dictam  decimam  ab  ecclesia  nostra  in 
feudo  tenuit,  cum  uxore  sua  Hyldeburga  et  duobus  filiis  suis  Conrado  et  Friderico  nobis  legitime 
resignavit,  ea  videlicet  condicione,  ut  proprietas  prefate  decime,  que  ad  nos  pertinebat,  monasterio  in 
Hersuithehusen  conferretur,  quam  benivole  et  devote  eisdem  contulimus  iure  perpetuo  possidendam, 
translata  proprietate  nostra  et  dominio  ad  eosdem.  Igitur  ut  hec  donatio  nostra  rata  et  inconvulsa 
permaneat,  presentem  paginam  sigilli  nostri  et  sigilli  capituli  nostri  munimine  duximus  roborandam. 
Huius  rei  testes  sunt:  Ludolfus,  Hermannus,  Herebertus,  canonici;  Fridericus  de  Istincdorpe,  Albero 
et  frater  suus  Iohannes  de  Herisia,  Iohannes  de  Nedere,  milites  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  in 
Herisia  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  tercio,  in  die  Iacobi  apostoli. 

a)  Erganzt  nach  Ruckschrift  *.  X1IL 
Or.  beachddigtimKgl.  St.-A.  Munater^  KL  Hardehauaen  Nr.  150.  Beide  Siegel  t>.  <L  Pergamentatreifen  ab. 

950. 

Graf  Otto  von  Everstein  und  sein  Sohn  Albert  entscheiden  Streitigkeiten  iiber  Outer  in  Scherfede, 

1263  August  2. 
Otto  Dei  gracia  comes  de  Euersten  et  Albertus  Alius  eius  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem 
in  omnium  salvatore.  Notum  esse  volumus  tam  presentibus  quam  futuris,  quod  Iohanne  de  Paderborne 
necnon  Iohanne  cognomento  Pardan  coram  nobis  astantibus  et  super  una  domo  et  area  sita  inScerue, 
et  super  tribus  iuribus  in  silva,  que  vulgo  vocantur  aichtwart,  placitantibus,  post  multos  tractatus 
super  premissis  habitos  a  nobis  et  a  filio  nostro  causa  utriusque  taliter  decisa  est,  quod  predictus 
Io(hannes)  Pardan  acceptis  a  Iohanne  de  Paderborne  duabus  marcis  prefatam  domum  cum  suis  per- 
tinentiis  nobis  absolute  resignavit  et  nos  accepta  a  Iohanne  de  Paderborne  aliquanta  pecunia  memo- 
ratam  domum  cum  suis  iuribus  predictis  monasterio  de  Herswithehusen  dedimus  liberam  et  exemptam 
perpetuo  possidendam.  Igitur  ut  hec,  que  a  nobis  gesta  sunt,  rata  et  inconvulsa  permaneant,  sygilli 
nostri  munimine  roboramus.  Testes  horum  sunt:  cellerarius  maior  in  Herswedehusen  dominus 
Rembodo  et  dominus  Rodolfus  cellerarius  minor  et  frater  Bertrammus,  frater  Conradus  de  Dalera  et 
frater  Heinricus  de  Nedere,  dominus  Timmo  de  Rinbeke  et  Alexander  frater  suus,  Ernestus  de 
H(o)wede  et  Theodericus  de  Wetten  et  Bernhardus  iudex  in  Scerue.  Datum  anno  incarnationis 
Domini  M°.G0C.LX°III.,  sequenti  die  ad  vincula  Petri. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Munater,  Kl.  Hardehauaen  Nr.  151.     Von  den  weiaaen  Leinenfdden  iat  doa  Siegd 
abgef alien.     Gedr.  Spilcker,  Everstein  UB.  Nr.  132. 


Digitized  by 


Google 


1263  491 

951. 

Die  Gefangenschafl  Bischofs  Simon   von  Paderborn  mrd  in  der  Citation  des  rdmischen  Kdnigs 
Richard  vor  Urban  IV.  wegen  der  deutschen  Thronstreitigkeiten  erwdhnt.    Orvieto  1263  August  31, 
Auszug  UB.  V,  852.     Vgl  oben  Nr.  666. 

952. 
Papst  Urban  IV.  nimmt  Kl.  Volkhardinghausen  mit  alien  seinen  Besitzungen  in  Schutz  und  besttir 
tigt  seine  Reekie  und  Freiheiten.     Orvieto  1263  September  1 
Reg.  UB.  Vy  630. 

953* 

Graf  Gottfried  von  Arnsberg  nimmt  in  seinem  Schutz-  und  Trutzbimdniss  mit  Erzbischof  Engdbert 
von  Roln  u.  a.  aus:  Bischof  Simon  von  Paderborn,  die  Eddhenm  Bernhard  d.  a.  und  Bernhard 
d.  j.  zur  Lippe  und  seinen  Schwiegersohn  Graf  Heinrich  von  Wddeck.  Erzbischof  Engdbert 
nimmt  aus  u.  a.  Bischof  Simon  von  Paderborn,  Berthold  von  Biiren  und  seinen  Sohn  Berthold. 
Mitsiegler  u.  a.  Bischof  Simon.  Koln  1263  September  4. 
Gedr.   Wigand,  Archiv  VI,  236;  Seibertz  UB.  I,  327. 

954. 

Bischof  Gerhard  von  Munster  ertheiU  denen,  wdche  der  durch  Brand  zerstdrten  Paderborner  Kirche 
hidfreiche  Hand  zur  Wiederherstettung  leisten,  Ablass  von  40  Tagen.  KSln  1263  September  7. 
Gerhardus  Dei  gratia  Monasteriensis  ecclesie  episcopus  universis  Ghristi  fidelibus,  ad  quos  presens 
scriptum  pervenerit,  salutem  et  eternam  beatitudinem  adipisci.  Ut  ad  pietatis  opus  mentes  fidelium 
divinis  muneribus,  indulgences  videlicet  et  remissionibus,  invitemus,  et  ut  propiciacionem  perpetuam 
facilius  impetrent,  omnibus  vere  penitentibus  et  confessis,  qui  ad  reparacionem  ecclesie  Paderbornensis 
lamentabiliter  destructe  per  incendium  manum  porrexerint  adiutricem,  quadraginta  dies  de  iniuncta 
sibi  penitencia  de  omnipotentis  Dei  confisi  gratia  misericorditer  relaxamus.  Datum  Colonie  anno 
Domini  M°.C0C.LX°III.,  V°II.  Idus  Septembris. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  223.      An  rothgelben  Seidenfdden  Fragment  wm 
ovalen  Siegel  des  Bischofs  mit  Sekret.     Gedr.  Giefers,   Dom  zu  Paderborn   S.  20. 

955. 

Landgrafin  Sophie  v.  Thuringen  empfangt  von  Mainz  u.  a.  Patronat  der  Kirche  in  WUdungen. 
Wegen  der  Burg  werden  in  einer  zweiten  Urk.  Bestimmungen  getroffen.  Langsdorf 1262  September  10. 
Regg.  Bohmer-Will.  Regg.  arch.  Magunt  II,  360 f.  Nr.  97  f. 

956. 

B.  Simon  v.  Paderborn  u.  a.  Schiedsrichter  im  Streit  Dietrichs  v.  Limburg  mit  Erzb.  Engelbert 

ik  KSln.     1263  September  U. 
Gedr.  Lacvmblet,  UB.  II,  536. 

957. 

Bischof  Simon  v.  Paderborn  best&tigt  die  Vertauschtmg  des  bisherigen  Pfarrhauses  zu  Bielefeld 

gegen  ein  anderes.     Bielefeld  1263  September  27. 

Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  presens  scriptum  visuris  salutem  in  eo,  qui 

est  omnium  vera  salus.     Quoniam  ab  interitu  mortalium  vive  vocis  deficit  probatio,  necesse  est,  ut 

actus  hominum  litterali  memoria  confirmentur.     Noverint  igitur  universi  tam  presentes    quam  posted, 

quod  nos  attendentes   personas  ecclesiasticas  condicionem  ecclesiarum  suarum  posse  facere  meliorem, 


Digitized  by 


Google 


492  1263 

gratum  et  ratum  habendum  duximus  et  presentibus  litteris  approbamus,  quod  Euerwinus  rector 
ecclesie  in  Bileuelde  domum  suam  et  aream  dotalem,  quam  habebat  in  oppido  predicto  versus  cimi- 
terium  ad  occidentem  et  minus  ad  honestatem  ecclesiasticam  competentem,  pro  domo  Hesceli  dicti 
Fabri  et  area  ipsius  ab  eodem  H(escelo),  uxore  sua  ac  heredibus  suis  omnibus  approbantibus  com- 
mutavit,  ab  ipso  etiam  H(escelo)  quadam  addita  pecunie  summa  in  emendationem  dotis  fideliter  convertenda. 
Nos  etiam  videntes  ipsam  commutationem  de  consensu  generi  nostri  Ottonis  comitis  de  Rauensberg 
et  approbatione  burgensium  omnium  de  Bileuelde  utiliter  ordinatam,  predictam  mansionem  ad  opus 
ecclesie  commutatam  omni  iure  dotali  ac  ecclesiastico  duximus  libertandam,  domum  et  aream  pro  ipsa 
in  commutatione  receptam  ad  omne  ius  civile  et  burgensium  in  predicto  oppido  commorantium  refor- 
mando.  Et  ut  predictum  factum  perpetui  roboris  obtineat  firmitatem,  nostro,  capituli  nostri,  Ot(tonis) 
comitis  predicti,  Waltheri,  prefate  ecelesie  archidyaconi,  et  oppidi  inBilenbelde1)  de  communi  consensu 
et  approbatione  predictorum  omnium  fecimus  communiri.  Actum  et  datum  Bylevelde,  anno  Domini 
M°.C°GXXIII.,  V.  Kalendas  Octobris,  pontificatus  nostri  anno  XV°III. 

a)  So  jetzt  das  mehrfach  korrigirte  Wort  zu  lesen. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderbom  Nr.  224.  An  Pergamentstreifen  1)  Bruchstuck  vom 
Siegel  des  Bischo/s,  2)  vom  runden  des  Domkapitels ;  3)  (beiliegend)  das  Siegel  des  Gf.  0.  r.  R. 
wie  AbbUdung  West/.  Siegel  I  Taf.  XXXV  Nr.  7;  4)  (beiliegend)  Fragment  vom  spitzovalen 
Siegel  des  Paderborner  Domherrn  Walther  als  Archidiakon,  Halbfigur  mit  erhobenen  Fingern  und 
Stab,  darunter  Spnichband  und  unter  diesem  liegende  Figur;  o)  halb  das  Bielef elder  Stadtsiegd 
mit  Thurmen  und  dem  Ravensberger  Sparrenschild,  urie  West/.  Siegel  II  To/.  67  Nr.  1>  In  der 
Angabe  des  Pontifikatsjahres  steckt  ein  Irrthwrn,  da  Simon  erst  1247  im  Sommer  gewdhlt  tcurde. 

958. 

Graf  Adolf \  v.  Waldeck  iiberlasst  das  Eigenthumsrecht  an  anderilwlh  Hufen  dem  Kl.  Hardehaum. 

Hardehausen  1263  September  29. 
Nos  Adolfus  comes  de  Waldeke  universis  hoc  scriptum  audituris  tenore  presentium  protestamur 
ac  recognoscimus,  quod  proprietatem  unius  mansi  et  dimidii  in  villa  maiori  Gorbeke  sitos  cum  uni- 
versis pertinentiis  suis  conferimus  abbati  et  monasterio  in  Hersuithehusen  ad  lumen  capelle  ante 
portam  pro  remedio  anime  nostre  in  honore  beate  virginis  Katerine  iure  perpetuo  possidendam, 
translata  proprietate  et  dominio  ad  eosdem.  Quern  videlicet  mansum  et  dimidium  Bertheidis  vidua 
cum  duobus  liberis  suis  Iohanne  et  Heinrico,  accepta  ab  ipsis  modica  pecunia,  quicquid  iuris  in  ipsis 
habuerunt,  nobis  libere  et  absolute  resignarunt.  Igitur  ne  hec  donatio  nostra  posteris  in  dubium 
proveniat,  et  ut  rata  et  inconvulsa  omni  tempore  permaneat,  banc  paginam  sigilli  nostri  munimine 
duximus  roborandam.  Huius  rei  testes  sunt:  Teodericus  deMedrike,  Hermannus  Speculum,  Iohannes 
de  Calenberg,  Rodolfus  de  Steinvorde,  milites,  et  alii  quam  plures.  Datum  in  Hersuithehusen,  anno 
Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  tercio,  in  die  Mychaelis. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  152.  Siegel  vom  Pergamentstrei/en  abgefalleru 
Von  der  Urkunde  ist  an  der  einen  Seite  ein  Stuck  abgerissen  und  an/  einem  angeklebten  Pergar 
mentstuck  ist  von  emer  Hand  anscheinend  s.  XV  das  lehlende  ergdnzt.  Auf  der  Ruckseite  ist 
der  Bemerkung  s.  XIII.  de  uno  manso  et  dimidio  in  Gorbeke  maiori  von  Hd.  s.  XVI  hmzur 
ge/ugt:  geheten  de  Luchtehoff. 

959. 

Eddherr  Konrad  von  ScMnenberg  urkundet  uber  einen  Vergleich  des  Kl.  Hardehausen  mit  Bitter 
Konrad  v.  Markessen.     SchSnenberg  1263  November  3. 
Conradus  nobilis  de  Sconenberg  universis  Ghristi  fidelibus,  quos  presens  scriptum  attigerit,  salutem 
in  perpetuum.     Noverint  tarn  presentes  quam  futuri,    quod   dominus  Conradus   miles   de  Markessen 


Digitized  by 


Google 


,  1263  493 

de  consensu  filiorum  Gonradi  et  Henrici  ac  Regenboldi  consanguinei  eorum  in  presentia  nostra  omnem 
actionem  et  discordiam  adversus  dominos  ordinis  Gisterciensis  in  Hersuithehusen  habitam  propter 
mansos,  qui  adiacent  curie  in  Hadeberteshusen,  in  perpetuum  relaxarunt,  cedentes  unanimiter  omnem 
iurisdictionem,  quam  in  ipsis  bonis  habere  videbantur  pro  quadam  summa  pecunie,  sicuti  predicti 
domini  ecclesie  in  Hersuithehusen  cum  prefatis  domino  C(onrado)  milite,  G(onrado)  et  H(enrico)  filiis 
suis  nee  non  R(egenboldo)  consanguineo  eorum  poterant  concordare.  Ipsi  vero  huic  facto  debitam 
firmitatem  volentes  adhiberi  procuraverunt  presens  scriptum  sub  testimonio  nostri  sigilli  roborari  ad 
maiorem  cautelam  adhibendam  sub  testimonio  sigillorum  opidi  Geismariensis  ac  viri  nobilis  comitis 
Ludolphi  de  Dasle,  nichilominus  . . .  Thesle,  Rothero  de  Rosebeke,  Ludolpho  de  Hunbrechtessen  iuniore, 
militibus,  Iohanne  de  Lichbike,  Iohanne  Scriit,  Henrico  de  Golden,  Gerhardo  de  Engellant  et  aliis 
quam  pluribus.  Datum  et  actum  Schdnenberg  anno  Domini  M°.C°C.LXIir.,  111°.  Nonas  Novembris. 
Nach  Abschr.  saec.  XV.  im  Kgl.  St.- A.  zu  Munater. 

960. 

Papst   Urban  IV.  beauftragt  den  Guardian  der  Minoriten  in  Osnabruck  und  den  Prior  der  Domi- 
nikaner  in  Minden  mit  Untersuchung  der  Klagen,  wdche  Prdpstin  und  Kapitd  des  Stifts  Herford 
gegen  die  Abtissin  Ida   wegen  Verschleuderung  des  Stiftsgutes  erhoben  haben.     1263  November  9. 
Gedr.  UB.  V,  632. 

96L 

Arnold  v.  GudensbergverpfdndetdemRl.  Volkhardinghausen  Va  Zehnten.  Gudensberg  1263  December  20. 
Universis  presentem  paginam  inspecturis  Arnoldus  nobilis  de  Godenberch  in  presenti  vita  eternam 
gloriam  promereri.  Noverint  tam  presentes  quam  futuri,  quod  ego  Arnoldus  ex  consensu  heredum 
meorum  per  patentem  cedulam  protestor  partem  meam  decime  in  Iuncherrenhagen,  hoc  est  dimidiam, 
pro  X  et  VIII  marcis  ecclesie  in  Volchardinchusen  esse  obligatam  et  tamdiu  quiete  possidebit,  quoad 
usque  a  me  vel  a  meis  heredibus  pro  denominata  summa  a  predicta  ecclesia  redimatur.  Talis  enim 
ordinatio,  ut  stabilis  et  inconvulsa  permaneat,  sigillo  proprio  decrevi  roborari.  Testes  huius  facti 
sunt :  Wernherus  miles  de  Godensberch,  Theodericus  Lupus,  dominus  Iohannes  de  Godenberch  et  filius 
suus  Gonradus  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  in  Godenberch,  anno  incarnationis  Domini 
M°.C0C.LX0IHo.,  in  vigilia  beati  Thome  apostoli. 

Or.  im  Furstl.   Wald.  Archiv  zu  Arolsen.     An  PergamenUtreifen  dreieckigea  an  den  Oberecken  abge- 

rundetes   Siegel,   in  dessert  oberer  Hdlfte  zwei  von   einander  abgekehrte  Adlerrumpfe,  in  unterer 

drei  dutch  Gritter  verbundene  Balken. 

962. 

El.  Abdinghof  bekundet,  doss  von  einem  Hausplatz  am  MarUe  seinem  Kloster  eine  Jahresrente  von 
10  Schittingen  zu  entrichten  sei,  bei  Nicktzahlung  Geb&ude  u.  Platz  frei  zurilckf alien.  1263  December  21. 
Iordanis  Dei  gratia  abbas,  R(obertus)  prior  totumque  collegium  ecclesie  sanctorum  apostolorum 
Petri  et  Pauli  in  Paderburn  omnibus,  quibus  presens  scriptum  exhibitum  fuerit,  salutem  in  vero 
salutari.  Ne  ea,  que  aguntur  in  tempore,  labuntur  cum  tempore,  expedit,  ut  ea,  que  per  nos  fiunt, 
in  scripta  publica  redigantur.  Notum  esse  cupimus  universis,  quod  nos  aream  quandam  in  foro 
Paderburnensi  sitam,  quam  quondam  Andreas  filius  Gonradi  Sancti  ab  ecclesia  nostra  tenuerat,  ipso 
Andrea  eandem  resignante  et  consentiente,  Henrico  dicto  Endehachte  et  uxori  sue  Gunegundi  et 
liberis  ipsorum  iure  perpetuo  contulimus  possidendam,  tali  conditione  adiecta,  quod  8e  eadeiji  area 
conventui  nostro  decern  solidi  legalium  denariorum,  quinque  videlicet  in  vigilia  Pasche  et  quinque  in 
festo  beati  Michaelis  persolventur  annis  singulis  nomine  pensionis.  Quodsi  forte,  quod  absit,  hos 
decern  solidos  diebus  prefixis  non  persolverint,  extunc  area  cum  suis  ediflciis  libera  ad  nos  redibit. 

Wettf.  UrtL-Buch  IT.  63 


Digitized  by 


Google 


494  1268 

Preterea  quicquid  unquam  in  edificiis  eiusdem  aree  vel  per  incendium,  quod  Deus  avertat,  vel  per 
vetustatem  vel  quocunque  casu  destructum  aut  ruinosum  fuerit,  per  possessores  ipsos  de  suis  expensis 
et  non  de  nostris  erit  reparandum.  Adiectum  est  insuper,  quod  predictis  H(enrico)  et  uxori  sue 
C(unegundi)  et  ipsorum  liberis  predictam  aream  sine  conventus  nostri  consensu  in  manus  alias  trans- 
ferre  vel  vendere  non  licebit.  Ne  igitur  hoc  factum  oblivio  deleat  aut  importunitas  ingenii  malignantis 
infringat,  presentem  paginam  sigillo  ecclesie  nostre  et  sigillo  civitatis  Paderburnensis  fecimus  communiri. 
Huic  facto  interfuerunt:  Robertus  prior,  Hermannus  earner arius,  Hermannus  custos,  monachi  ecclesie 
nostre,  Gonradus  de  Tito,  Isherus  Alius  Isheri,  Iohannes  de  Tulo,  Tidericus  de  Amerunge,  burgenses 
Paderburnenses,  et  alii  quam  plures.  Datum  anno  Domini  M0.C°C.LXIII0.,  XII0.  Kalendas  Ianuarii. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Munster,  KL  Abdinghof  Nr.  59.     Beide  Siegel  vam  Pergamentetreifen  ab. 

963. 

KL  Abdinghof  urkundet  iiber  Verpachtung  einer  ihm  gehorenden  Miihle.  Paderborn  1263  December  24. 
Iordanus  Dei  gratia  abbas,  R(obertus)  prior  et  conventus  sanctorum  apostolorum  Petri  etPauli 
Paderbornensis  universis  presentem  paginam  inspecturis  salutem  in  Domino  sempiternam.  Presentibus 
litteris  protestamur,  quod  Machorius  et  Iohannes  dictus  de  Wellede  molendinum  in  Hustede,  quod  ab 
ecclesia  nostra  tenent,  de  quo  conventui  nostro  octo  solidi  nomine  pensionis  annuatim  et  perpetualiter 
sunt  solvendi,  Gernando  et  Tyderico  filio  suo  sub  hac  forma  locaverunt,  quod  ipse  G(ernandus)  et 
filius  suus  T(ydericus)  de  molendino  prefato  pensionem  predictam,  quatuor  videlicet  solidos  in  die 
beati  Georgii  et  quatuor  solidos  in  die  beati  Galli,  conventui  nostro  persolvant  annuatim.  Quam 
locationem  nos  approbantes,  quamdiu  iidem  G(ernandus)  et  filius  suus  in  solutione  pensionis  supra- 
dicte  fideles  ac  perseverantes  fuerint,  ratificamus  et  presenti  confirmamus  cyrographo  sigillorum  nostro- 
rum  munimine  roborato.  Datum  Paderborne,  anno  Domini  M°.G0C.LX0III0.,  IX.  Kalendas  Ianuarii. 
Aus  Mac.  VIIy  4217  fol.  146*  im  Kgl  6t.-A.  Munster. 

964. 

Bischof  Gerhard  v.  Munster  iibertrdgt  KL  IAesborn   einen  Zehnten  in  Lintel,  wdchen  Edelherr 
Bemhard  zur  Lippe  von  ihm  und  der  Ministerial  Bitter  Hermann  von  der  Lippe  von  diesem  m 
Lehen  getragen,  nach  Besignatim  seitens  des  letztern  an  Bemhard  d.  &  und  d.  j.  zur  Lippe.  1263. 
Gedr.  UB.  Ill,  712.     Reg.  Lipp.  Regg.  IT,  19  Nr.  494. 

965. 

Abt  Iordan  von  Abdinghof  ubergibt  gegen  Verpflichtung  von  Bau  und  Gddabgabe  einen  Hof  am 

Markte  an  Arnold  Kneboz.  Paderborn  1263. 
Iordanus  Dei  gratia  abbas,  R(obertus)  prior  totumque'  collegium  cenobii  sanctorum  apostolorum 
P(etri)  et  P(auli)  in  Patherborne  omnibus  in  perpetuum.  Notum  esse  cupimus  universis,  quod  nos 
aream  nostram  in  foro,  que  adiacet  domui  Iutten  vidue  uxoris  quondam  Gerbodonis  Arnoldo  dicto 
Kneboz,  Godefrido  et  Thiderico  filiis  suis  et  ipsorum  heredibus  iure  hereditario  contulimus  perpetuo 
possidendam.  Idem  veroArnoldus  et  filii  sui  domum  ibidem  propriis  expensis  construent,  et  si  forte, 
quod  absit,  per  incendium  destructa  fuerit  aut  quicquid  ibi  in  structura  opus  fuerit,  propriis  sumptibus 
reparabunt.  Quicunque  vero  domus  eiusdem  inhabitator  fuerit,  conventui  nostro  omni  anno  septem 
solidos  legalium  denariorum  persolvet,  in  vigilia  Pasche  quartum  dimidium  solidum  dabit  et  in  festo 
Michahelis  quartum  dimidium,  tali  condicione  adiecta,  quod,  si  predicta  pensio  post  diem  et  terminum 
predictum  infra  quatuordecim  dies  persoluta  non  fuerit,  predicta  area  et  domus  extunc  in  per- 
petuum cedent  ecclesie  nostre  nee  aliquid  iuris  tarn  ipsis  quam  heredibus  ipsorum  in  eadem  domo 
remanebit.  In  cuius  rei  memoriam  persentem  paginam  sigillo  capituli  nostri  et  sigillo  civitatis  duxi- 
mus  communiri.    Datum  Patherborne,  anno  Domini  M0.C°G.L0XIII.    Testes  huius  rei  sunt:   Andreas  de 


Digitized  by 


Google 


1263  495 

Sola  Domo,  Conradus  Stapel,  Lotheuuicus  Bolemast,  milites;  burgenses  vero:  Andreas  Wltur,  Heinricus 

de  Hella,  Ysherus  et  Heinricus  fratres,  Heinricus  de  Kericthorp,  Conradus  de  Ty(to)  et  alii  quam  plures. 

Or.  (beschddigt  avf  Papier  gezogen)  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Abdinghof  Nr.  58.     Von  den  beiden 

an  Pergamentstreifen  angehdngten  Siegeln  keins  erhalten;  das  jetzt  mit  Bindfaden  an  Or.  befestigte 

Kapitelssiegel  stammt  aus  spdterer  Zeit.     (Zweiter  erst   1359  vorkommender  Stempel,  vgl.   Westf. 

Siegel  III  S.  23.) 

966. 

Graf  Hermann  von  Everstein  schenkt  Guter  an  Kl.  FalJcerihagen.  Everstein  1263. 
Hennannus  Dei  gratia  comes  in  Everstene  omnibus  hoc  scriptum  inspecturis  salutem  in  eo,  qui 
salus  est  vera.  Veiitatem  rerum  gestarum  solet  processus  temporis  obfuscare,  que  non  litterarum 
inscriptionibus  adiuvatur.  Pateat  ergo  universis  catholice  fidei  subiectis,  quod  ego  Hermannus  comes 
in  Everstene  et  uxor  mea  Hadhewigis  cometissa  eiusdem  loci  bona,  que  dicuntur  Kerchoff,  sive  latino 
vocabulo  Cimiterium,  cum  omni  iure,  quod  ad  nos  spectabat,  ecclesie  in  Falkenhagen  libere  et  absolute 
contulimus  possidenda,  propterea  ut  simus  orationum  in  eadem  ecclesia  Deo  Jfamulantium  participes 
et  ut  ibi  fructum  anime  percipiamus,  ubi  vera  sunt  gaudia  et  beatitudo  perpetua;  ideoque  etiam, 
quia  filiam  Ludolfi  servi  nostri  puellam  Hadhewigim  ad  nostram  petitionem  in  suum  plenum  consorcium 
ut  cum  eis  sponsa  Christi  nominaretur  et  esset,  receperunt  prebendam  conferentes.  Nota  sunt  hec  sacer- 
dotibus:  domino  Sifride  de  Bredenvorde,  domino  Conrado  de  Collibus,  domino  Tyderico  de  Nedersen 
et  laycis,  domino  Burgardo  militi  de  Valebroch  et  fratri  suo  Detbeldo,  Gheroldo  Ortlevi,  Lodhewico 
de  Bredenvorde  et  aliis  viris  christianis.  Ordinata  sunt  hec  in  Everstene  anno  dominice  incarnationis 
M0.C°C.L0XIII.  Ut  autem  hec  facta  rata  semper  et  firma  permaneant,  presens  privilegium  sigilli 
nostri  inpressione  fecimus  roborari. 

Or.  im  Besitze  des  Studienfonds  zu  Paderborn.     An  weiss  leinenen  Schnuren  das  dreieckige  Siegel  mit 
dem  aufgerichteten  Lowen.    Reg.  Lapp.  Regg.  1,217  Nr.322.    Auszug:  Spilcker,  Everstein  Nr.  134. 

967. 

Eddherr   Bemhard  d.  j.  zur  Lippe  befreit  zwei   Giiter  des  Kl.  IAesborn  beirn  Kl.  Kappd,  von 
denen  eins  friiher  zum  Hofe  in  Horn  gehorte,  von  alien  vogteilichen  Abgaben.     Eheda  1263. 
Gedr.  UB.  Ill,  714.     Reg.  Lipp.  Regg.  I,  217  Nr.  323. 

968. 

Dietrich  und  Konrad  Grupen  von  Gudensberg  bestdtigen  eine  Schenkung  ihres  verstorbenen  Voters 

Dietrich  an  Kl.  Arolsen.  Gudensberg  1263. 
Theodericus  et  Conradus  milites  fratres  dicti  Gropen  de  Godenburg  universis  presentem  paginam 
inspecturis  in  perpetuum  duraturam.  Rerum  gestarum  Veritas  utiliter  litteris  commendatur,  ne  suc- 
cessione  temporum  et  etatum  a  noticia  fidelium  elabatur.  Tenore  igitur  presentium  recognoscimus  et 
protestamur,  quod  donationem  factam  a  patre  nostro  bone  memorie  Theoderico  dicto  Gropen  de 
Gudenburg  de  ecclesia  in  Withmare  conventui  in  Aroldessen  convertenda  ad  omnem  utilitatem  ibidem 
Deo  servientium  unanimi  consensu  heredum  nostrorum  ratam  habemus  et  approbamus,  tali  videlicet 
conditione,  ut  tres  marcas  legalium  denariorum  de  ecclesia  in  Volckmersen  et  quicquid  ibidem  de 
secunda  missa  derivari  potest  nee  non  de  redditibus  porcorum  dotis  in  Withmare  iam  dicti  conventus 
8anctimoniales  singulis  annis  recipiant  et  equa  portione  inter  se  distribuant  et  in  adventu  et  quadra- 
gesima  et  in  anniversario  patris  nostri  de  proventibus  annone  eiusdem  dotis  in  meliori  pane  et  potu 
ipse  consolantur.  Quod  si  forte  in  posterum  alicui  provisorum  in  Aroldessen  hec  ordinatio  displicuerit 
et  infringere  voluerit,  ne  conventus  de  premissis  defectum  patiatur,  recipiendi  et  locandi  ecclesiam  in 

63* 


Digitized  by 


Google 


496  1263 

Withmare  liberam  habebimus  facultatem  et  tunc  omnia,  que  prescripta  sunt,  a  nobis  et  a  nostris 
successoribus  singulis  annis  exigentur.  Acta  sunt  hec  coram  testibus :  Alberto  et  Hermanno  militibus 
de  Scardenberg,  Vernone  et  Hermanno  fratribus  et  aliis  quam  pluribus.  Datum  in  Gudenburg,  anno 
Domini  M°.C0C.LXIH0. 

Or.  rm  Fursil.  Wold.  Archiv  zu  Arolsen.     An  van  der  Urk.  abgeschnittenen  Pergamentstreifen  hdngen 

1)  grosses  dreieckiges  Siegel,  gebogener  Baumast,  an  dessert  funf  Zweigen  je  etne  funfbldtterige 
Rose  und  an  einer  Seite  an  dem  Handgriff  ein  Kessel  (Gruppen)  mit  drei  Fussen  hdngt;  2)  kUinera 
dreieckiges  Siegel,  Baumast  mit  einzelnen  mit  Rosen  belegten  Zweigen. 

969. 

BUter  Heinrich  von  Hamburg  verspricht  Verpfdndung  des  haWen  Zehnten  im  Dorfe  Kemnade  an 
Bisthum  Minden  zu  Gunsten  des  Kl.  Kemnade.     Hamburg  1263. 
H(einricus)  miles  et  Dei  gratia  dominus  in  Homborch  omnibus,  ad  quos  presens  scriptum  per- 
venerit,  salutem.     Ad  notitiam  omnium  pervenire  volumus,  quod  nos  et  heredes  nostri  medietatem 
decime  in  villa  Kaminatis,  quam  ecclesia  Kaminatensis  emit  a  fratribus  E(rnesto)  et  Io(hanne)  militibus 
dictis  de  Embere,  resignabimus  ecclesie  Mindensi,  dummodo  superius  memorata  ecclesia  proprietatem 
eiusdem  decime  ab  episcopo  et  ecclesia  Mindensi  valeat  obtinere.      Et  interea  quod  ecclesia  Kamina- 
tensis proprietatem  medietatis  decime  iam  dicte  non  habet,  eidem  ecclesie  eandem  decimam  liberaliter 
pro  centum  et  quinquaginta  marcis  ad  petitionem  superius  memoratorum  militum  inclinati  favorabilius 
obligavimus.     Ut  autem  hec,  que  dicta  sunt,  firmiter  observentur,  presens  scriptum  damus  ecclesie 
Caminatensi  sigilli  nostri  munimine  roboratum.    Datum  in  Homborg,  anno  Domini  millesimo  M0.C°C.LXIII. 
Nach  Use.  I,  139  fol.  249  im  KgL  St- A.  Munster.   Reg.  Durre,  Hamburg  Nr.  99  (Ztschr.  fur  Nieder- 
sachsen)  1880  axis  Overhams  Koll. 

970. 

Bodo  von  Homburg  verspricht  bezilglich  des  halben  Zehnten  in  Kemnade  dasselhe  wie  sein  Voter. 

Hamburg  1263. 
Bodo  dictus  de  Homborch  omnibus,  ad  quos  littera  pervenerit,  salutem  in  Domino.  Notum  brevi 
volumus  universis,  quod  nos  et  heredes  nostri  medietatem  decime  in  villa  Kaminatensi,  quam1)  ecclesia 
Kaminatensis  emit  a  fratribus  Io(hanne)  et  E(rnesto)  vocatis  de  Embere,  resignabimus  ecclesie  Mindensi 
tali  conditioner  si  ecclesia  superius  memorata  proprietatem  eiusdem  decime  ab  episcopo  et  ecclesia 
Mindensi  valeat  obtinere,  et  quamdiu  ecclesia  Kaminatensis  medietatem  proprietatis  iam  dicte  decime 
non  habet,  eedem  ecclesie  eandem  decimam  pro  centum  et  L  marcis  obligamus.  Unde  nos  in  memo- 
nam  et  testimonium  horum  omnium  superius  expressorum  presentem  litteram  damus  ecclesie  Kami- 
natensi sigilli  nostri  munimine  roboratam.     Datum  in  Homborgh,  anno  Domini  M°.C0C.LX°I1L 

2)  quia  Abschr. 

Nach  Msc.  I,  139  p.  542  im  Kgl.  St.- A.  Munster.    Reg.  Durre,  Hamburg  Nr.  100  (Ztschr.  fur  Nieder- 
sachsen  1880). 

971. 
Bitter  Hermann  von  Brakel    bestfttigt  dem  Kl  Hardehausen  aUe  von  seiner  Familie  encorbenen 

Besitzungen.  Brakd  1263. 
Hermannus  miles  de  Brakele  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem  in  Domino.  Tenore  pre- 
sentium  protestamur  et  recognoscimus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  nos  una  cum  uxore  nostra 
et  liberis  nostris  necnon  cum  omnibus  heredibus  nostris  omnium  contractus  bonorum  inter  abbatem 
et  monasterium  de  Hersuithehusen  et  progenitores  nostros  factos  ratos  habemus  et  approbamus  et 
debitam  warandiam  prestamus,  hoc  adicientes,  quod,  quicquid  possident,  in  quo  aliquid  iuris  nobis  com- 
petere  videbatur,  eisdem  in  perpetuum  confirmamus.     Igitur   ne  quis  successorum  nostrorum  eos  in 


Digitized  by 


Google 


1264  497 

posterum  super  hiis  impulsare  potuerit,  presentem  paginam  sigilli  nostri  munimine  roboramus.    Datum 
in  Brakele  anno  Domini  M°.C°C.LXI0n. 

Or.  im  Kgl.  St- A.  Munater,    Kl.  Hardehauaen   Nr.  146.      Siegel  vovn  Pergamentatreifen  abgef alien. 
Ruckachr.  a.  XIV.  de  bonis  uppe  der  missen  und  uppe  der  brede. 

972. 

Konrod  von  Gudensberg  bestd&iqt  Verpf&ndung  von  Zehnten  seitens  seines   Voters  Johann  an  Kl. 

VoUchardinghausen.  Gudensberg  1263. 
Noverint  universi,  ad  quorum  notiliam  hoc  scriptum  pervenerit,  quod  ego  Conradus  filius  domini 
Iohannis  de  Godenberg  promisi  data  fide  ratam  habere  venditionem  bonorum,  quam  fecit  pater  meus 
donee  ad  tempus  istud  ecclesie  in  Volchardinghusen,  similiter  impignorationem  IIII  decimarum, 
quam  eidem  ecclesie  ,fecisse  dinoscitur,  decimam  in  Junckerrenhagen  pro  XXV  marcis,  decimam  in 
Geppenhagen  pro  XII  marcis,  decimam  in  Widekindeshagen  et  quedam  alia  bona  ibidem  pro  IIII  marcis, 
decimkm  in  Strot  pro  III  marcis.  Has  predictas  decimas  et  alia  bona  pignori  obligata  tamdiu  ecclesia 
libere  possidebit,  donee  quelibet  decima  secundum  suam  obligationem  a  me  vel  a  meis  heredibus  a 
predicta  ecclesia  redimatur.  Et  quia  proprio  sigillo  adhuc  non  utor,  rogavi  hanc  litteram  sigillis 
subscriptorum  militum  roborari,  scilicet  domini  Wernheri  de  Godensberc  et  domini  Theoderici  Lupi 
et  patrui  mei  domini  Arnoldi  Magni.  Acta  sunt  hec  in  Godenberg,  anno  Domini  M°.C0G.LX0IH0.,  pre- 
sentibus  viris  honestis  videlicet  his,  quorum  sigilla  apposita  sunt,  et  aliis  scilicet  Otthone  advocato, 
Helmungo  milite  de  Hasu(n)gen  et  duobus  filiis  domini  Wernheri  de  Godensberc  et  aliis  quam  pluribus. 
Or.  im  Furatl.   Wold.   Archie   zu   Arolaen.      An  Pergctmentatreifen     1)   dreieckigea  Siegel,  in  oberer 

Edlfte  zwei  von  einander  abgekehrte  Adlerrumpfe,  in  unterer  drei  durch  Gitter  verbundene  Bcdken, 

wiean  Urk.Nr.961;  2)  dreieckiger  Schild,  geepalten,  rechta  au/gerichteter  Lowe,  links  vier  Balken. 

Umachrift:  Sigillum  Werheri  de  Gudenberich;  3)  dreieckiger  Schild  rnit  horizontalem  Maueranker. 

Umachift:  Sigillum  Tiderici  Lvpi  de  Godenboric. 

973. 

Die  JRathmdnner  v.  Brtton  bekunden  Verkauf  von  Gutem  in  Bosebeck  an  Kl.  Breddar.  1264  Jmuar  4. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  82.     An  Pergamentatreifen    Siegel   der  Stadt  Brilon, 
tvie  Weatf.   Siegel  II  Tqf.  66  Nr.  1.     Gedr.    Seibertz,  UB.  /,  331.    Doaelbat  S.  415  Z.  1   atoU 
pings  venerit  zu  leaen  Pinguis  Uenter,  die  Lucke  Z.  7  auazufullen  mit  excepto  fertone. 

974. 

Papst  Urban  IV.  beauftragt  Dechant  und  Thesaurar  von  FrUzlar,  die  Rlage  des  Bektors  der  Kirche  in 
Capele  in  der  Paderborner  Didcese  iiber  Sch&digung  der  Kirche  zu  uniersuchen.  Orvieto  1264  Februar  5, 
Gedr.  UB.   V>  638  nach  dem  Arolaener  Kopiar  II.     Nach  der  Provenienz  kann  nur  der  jetzt  vjuate 
Ort  Cctppel,  S.  v.  Mengeringhauaen,  gemeint  aein.     Vgl.  Ztachr.  XLlIy  2>  125. 

975. 
Heinrich  Herr  von  Alpen  tritt  eine Ministerialin  anAbt(Thimo)  v.  Corvey  ab.  Alpen  (1263)  1264  M&rz21. 
Universis  Christi  fidelibus,  quibus  presens  scriptum  exibitum  fuerit,  H(enricus)  dominus  de  Alphem 
eternam  in  Domino  salutem.  Noverit  universitas  vestra,  quod  Lacistiam  de  Walshem  meam  ministe- 
rialem  a  iure  ministerial! ,  quo  michi  subdita  fuerat  et  subiecta,  resignavi  atque  ipsam  venerabili 
domino  Dei  gratia  abbati  Corueygensis  ecclesie  tribui  et  assignavi,  quatinus  dictus  abbas  ecclesie  memorate 
de  fidelitate  ipsius  gaudeat,  sicut  de   ceteris  suis  ministerialibus  gaudere  consuevit.     Et  hoc  litteris 


Digitized  by 


Google 


498  1264 

presentibus  proprio  sigillo  sigillatis  duximus  protestandum.    Datum  in  Alphem,  anno  Domini  M°.C°C.LX0 
tertio,  in  die  Benedicti  abbatis. 

Nach  Abachr.  Mac.  J,  134  p.  176  im  Kgl  St-A.  Munater.  Abachr.  Falke's  Koll.  II.  S.  361  im 
HerzogL  Braunachw.  Landeahauptarchiv  zu  Wolfenbuttel  fugt  den  Mac.  I,  134  nicht  genannten 
Namen  dea  Corvey  er  Abta  Thymo  hinzu. 

976. 

Bischof  Bcdduin  von  Osmbriick  bekundet  Verzichtteistung  gemnnter  Bitter  auf  die  Kirche  zu  Visbek 
und  deren  Qiiter  zu   Gtmsten   des  Stifts   Corvey   und    des  Dompropstes  Heinrich  zu  Paderborn. 

Osnabruck  (1263)  1264  Mdrz  22. 
Baldewinus  Dei  gratia  Osnaburgensis  ecclesie  episcopus  omnibus  presens  scriptum  visuris  rei 
geste  noticiam.  Acta  sollempniter  delet  oblivio,  nisi  scripturarum  fulciantur  testimonies  Noverint 
itaque  tam  posteri  quam  presentes,  quod  Alexander  dictus  Houeth  et  filius  suus  Alexander,  milites, 
coram  nobis  in  Osenbrugge  comparuerunt  et  ecclesie  in  Visbeke  et  universis  bonis  ad  eandem  per- 
tinentibus,  que  contra  iusticiam  dudum  detinuerant,  penitus  renunciaverunt  premissam  ecclesiam  cum 
prenominatis  bonis  cenobio  Corbeiensi  nee  non  venerabili  viro  domino  Hinrico  Paderbornensi  preposito 
liberaliter  recognoscentes.  Item  iam  dicti  milites  coram  nobis  protestati  sunt,  quod  Nicholaus  miles 
itidem  dictus  Houeth  nunquam  iam  dicta  bona  ab  ecclesia  Corbeiensi  vel  a  prefato  preposito  Pader- 
bornensi nee  ab  alio  quoquam  susceperit  vel  in  partem  hereditatis  paterne  fuerint  assignata,  quod, 
cum  requisiti  fuerint,  sine  qualibet  contradictione  in  omni  loco,  in  quo  salva  incolumpnitate  rite 
ipsorum  pervenire  poterint,  per  se  et  testes  ydoneos  comprobabunt.  Item  dotem  et  mansos  iam  sepe 
dicte  ecclesie  ab  omni  gravamine  et  vexacione  suorum  mancipiorum  exonerabunt,  nisi  de  voluntate 
prenominati  prepositi  residentia  eisdem  concedatur.  Huius  rei  testes  sunt:  Godeschalcus  thesaurarius, 
Hinricus  prepositus  in  Quakenbruke,  magister  Gerlacus  de  Hore,  Euerhardus  de  Horst,  maioris  ecclesie 
canonici;  item  Iohannes  scolasticus,  Gerhardus  thesaurarius  ecclesie  sancti  Iohannis,  Iohannes  plebanus 
sancte  Katerine,  Albertus  plebanus  in  Vecte  et  Fredericus  scriptor  comitis  de  Rauensberge  nee  non 
Gerhardus  de  Uarenthorpe,  Giselbertus  de  Bissenthorpe,  Iohannes  camerarius,  Wescelus  Wlf,  Ludolfiis 
Hake,  Ber(n)hardus  de  Beueren4  Fredericus  de  Glanen,  Iohannes  Sprit,  milites,  et  alii  quam  plures. 
Item  ut  in  facto  tam  legitimo  nulla  in  posterum  possit  intervenire  calumpnia,  ad  instantiam  utriusque 
partis  presentem  paginam  ad  omnium  premissorum  maiorem  et  uberiorem  firmitudinem  fecimus  con- 
scribi  et  nostro  nee  non  ecclesie  nostre  sigillis  roborari.  Datum  Osenbrugge,  anno  M°.C°C.LXI0IL, 
XI.  Kalendas  Aprilis. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fatabt.  Corvey  Nr.  102a.  Die  beiden  Siegel  vom  Pergamentstreifm 
abgeriaaen.  Viabek  N.  von  Veckto.  Ueber  Corvey'achen  Beaitz  doaelbat  vgl.  KU.  I.  Register. 
Da  hier  unzweijelhaft  Kolner  Datirung  anzunehmen  iat,  ao  atarb  Bischof  Balduin  mcht,  trie  bisher 
angenommen  worden  (vgl.  Gams,  Ser.  epp.  a.  v.),  bereita  am  13.  Febr.  1264. 

977. 

Abtissin  (Ida)  v.  Herford,  die  Brilder  Eddherrn  Bernkard  u.  Hermann  zur  Lippe  u.  Kanonikus  Otto 
v.  Paderborn  Zeugen  bei  Schenkung  Konrads  v.  Bietberg  anKl.  Agidii  inMunster.  (1263)  1264  Marz  25. 
Gedr.  zuletzt  UB.  Ill,  704. 

978- 
rrethericus  senior  et  iunior  de  Histinctorp,  Alleradus  de  Vlechten  unt.  d.  Z.  in  Urk  des 
Graf  en  Ludolf  von  Dassd  fiir  Kl.  Lippoldsberg.     1264  M&rz  28. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Marburg.  Kl.  Lippoldsberg. 


Digitized  by 


Google 


1264  499 

979. 
Widukind  von  Holten  bekundet  Gutskauf  in  Affoldern  seitens  des  Kl.  Berich.  Fritelar  1264  April  1. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitalis.  Ego  Widekindus  de  Holten  omnibus  presentem  litteram 
inspecturis  notum  esse  cupio  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  ecclesia  ancillarum  Christi  in  Beriche 
mansum  unum  in  Affoldern  situm  ab  Arnoldo  de  Lutteswick  de  bona  voluntate  et  consensu  Ludewici, 
Brunonis,  Gumperti  filiorum  suorum  pro  octo  marcis  comparavit  titulo  proprietatis  iure  perpetuo 
possidendum.  Verum  ne  ea,  que  aguntur  in  tempore,  labantur  cum  tempore,  vel  ne  aliquis  successo- 
rum  suorum  venditionem  predictam  valeat  imposterum  immutare  vel  etiam  ausu  temerario  contraire, 
sigillo  civium  Hombergensium  et  ecclesie  predicte  communio  presens  scriptum.  Huius  rei  testes  sunt: 
Thetmarus  plebanus  in  Homberch,  milites:  Wideroldus  Holtsadel,  Conradus  frater  suus,  Volpertus  de 
Borken,  Bertoldus  filius  fratris  sui,  Wernerus  scultetus,  Hermannus  de  Wolphershusen,  Hermannus  de 
Suntheim,  Henricus  de  Vossebach,  Unart,  scabini:  Winandus  filius  Everhardi,  Henricus  frater  suus, 
Volpertus  filius  patrui  eorum,  Conse  de  Orphe,  Henricus  Store,  Rentwigus  de  Borken.  Acta  sunt  hec 
Fritzlarie,  anno  Domini  M°.C°C.LXIFIL,  Kalendas  Aprilis. 

Aim  Kopiar  Iy  42  und  II>  51  des  Kl.  Berich  im  Fursil.   Wald.  Archiv  zu  Arolsen. 

980. 
Die  von  Buren  bekunden  einen  mit  dem  Erzbischof  von  K6ln  wegen  des  Zehnten  in  Eden  geschlos- 

senen  Lehnstausch.  1264  April  4. 
Nos  Bertoldus  senior  dominus  de  BiSren  et  Bertoldus  filius  noster  necnon  Bertoldus  nobilis  de 
Buren,  patruelis  noster,  omnibus  presentem  litteram  visuris  cupimus  esse  notum,  quod,  sicut  venera- 
bilis  dominus  noster  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus  nobis  contulit  proprietatem  decime.in  Edhen 
solventis  singulis  annis  XVIII  molta  annone,  ita  nos  ipsi  et  ecclesie  sue  proprietatem  bono  rum  Olrici 
militis  nostri  ministerialis  solvencium  singulis  annis  XXIIII  molta  annone  in  villa,  que  dicitur  Kydinc- 
husen,  in  concambio  redonamus,  quod  tenore  presentium  cum  appensione  sigillorum  nostrorum  publice 
protestamur.    Datum  anno  Domini  M°.C0G.LX°  quarto,  pridie  Nonas  Aprilis. 

Or.  im  Kgl.  St- A.  Muneter,  Kl.  Olinghausen  Nr.  95.  An  von  der  Urk.  eingeschnittenen  PergamenUtreifen 
an  1.  Stelle  Bruchstuche  weissen  Wachses  mit  dem  Rautenkranz,  2.  unkenntlich.  Vgl.  Nr.  90O 
und  984.   Auf  der  Ruckseite  von  Hand  saec.  XIII.  ex.  de  concambio  in  Eden  et  Kedinchusen. 

981. 

Abtissin  Ermgard  v.  Heerse  u.  Konvent  iiberlassen  Genannten  ihre  Hufen  in  Willfte.  1264  April  4. 
Evanescit  omnis  actus  temporis,  nisi  aut  voce  testium  aut  scripto  memoria  fuerit  stabilita.  Notum 
igitur  sit  omnibus  presens  scriptum  intuentibus  tarn  posteris  quam  modernis,  quod  nos  Ermegardis 
Dei  gratia  abbatissa  totusque  conventus  ecclesie  in  Hersse  mansos  et  agros  ad  villicationem  nostram 
in  Wolfte  pertinentes  porreximus  hiis  subscriptis  ac  eorum  heredibus  perpetue  possidendos,  ita  sage 
quod  unusquisque  ipsorum  singulis  annis  ecclesie  nostre  pensionem  persolvat  in  festo  beati  Martini 
sibi  debitam  et  asscriptam.  Johannes  Trille  quinque  solidos,  Gotfridus  de  Lederike  quatuor  solidos 
et  sex  denarios,  Herbertus  de  Molendino  sex  solidos,  Gerlacus  Nagel  sex  solidos,  Hermannus  Luterlinc 
sex  solidos,  Sigenandus  tres  solidos,  Gotfridus  de  Wolfte  novem  solidos,  Herpo  sex  solidos,  *  Albertus 
de  Dessebeke  duos  solidos,  Gerhardus  Stengel  duos  solidos,  Conradus  de  Paderborne  decern  et  octo- 
denarios,  Gotscalcus  de  Dessebeke  decern  et  octo  denarios,  Iohannes  Azelon  decern  et  octo  denarios, 
Iohannes  Clingelenberg  unum  solidum,  Iohannes  Helkenbach  sex  denarios,  Gotfridus  plebanus  de  Bia 
sex  denarios,  Gerhardus  Grinop  sex  denarios,  Henricus  Bodel  quatuor  denarios,  Iohannes  Brunhart  tres 
denarios  et  obulum,  beggine  .in  Brilon  duos  denarios  et  obulum,  Conradus  de  Harhusen  sex  denarios, 
filii  Berengeri  sex  denarios,  Henricus  Eetel  tres  solidos,  in  Sedelinchusen  sex  denarios,   Wilhelmus  de 


Digitized  by 


Google 


500  1264 

Brochusen  unum  solidum,  Winandus  de  Edelerenchusen  sex  denarios,  quedam  domina  in  Sikerbike  novem 
denarios,  in  villa  Iutfelde  tres  solidos.  Has  pensiones  dabunt  hii  prenominati  aut  eorum  heredes  tempore 
prenominato.  Si  vero  ipsam  villicationem  nostram  alicui  villico  nos  committere  contingent,  dictas  pen- 
siones singulorum  predictorum  aut  heredum  suorum  per  ipsum  villicum  nostrum  nolumus  aucmentari 
In  cuius  rei  testimonium  presentem  paginam  exinde  confectam  sigillo  nostro  et  ecclesie  nostre  duximus 
roborandam.    Datum  anno  Domini  M0.G0C.L°XIIIF.,  feria  sexta  ante  dominicam  Iudica. 

Nach  Msc.  VII  4510  pag.  2  (B)  u.  Msc.  4510  A.  fol.  74  v  (Q)  im  Kgl  St.- A.  Munster;  letzteres  hat 
in  den  Namen  einige  Abweichungen,  die  offenbar  Lesefehler  sind. 

982. 
Papst  Urban  IV.  ertheilt  den  WohUh&tern  des  Kirchenbaues  in  Osterrode  u.  a.  in  der  Paderborner 

DiScese  40  Tage  Ablass.     Orvieto  1264  April  7. 
Gedr.  UB.   Vf  647. 

983. 
Papst  Urbbn  IV.  befiehlt  dem  Domdechanten  von  laderborn,  dem  Kl.  Arolsen  die  ihm  entfremdetm 

Outer  wieder  zu  verschaffen.     Orvieto  1264  April  30. 
Gedr.  UB.  V,  649. 

984. 
Erzbischof  Engelbert  von  KSln  bestittigt  den  Verkauf  des  Zehnten  zu  Eden  und  die  Uebergabe 

desselben  an  Kl.  Oelinghausen.  Winter  1264  Mai  1. 
Engelbertus  Dei  gratia  Coloniensis  ecclesie  arehiepiscopus,  sacri  imperii  per  Italiam  archican- 
cellarius ,  notum  facimus  universis  et  presentibus  litteris  publice  protestamur,  quod  nos  commutationem 
decime  in  Eden,  quam  a  nobis  et  ecclesia  nostra  Coloniensi  tenuerunt  in  feodo  viri  nobiles  Bertoldus 
senior  et  Bertoldus  iunior  domini  de  Buren  et  eorum  heredes,  factam  cum  bonis  in  Kedinchusen,  que 
jpsorum  nobilium  proprium  allodium  extiterunt,  ratam  et  gratam  habemus  et  proprietatem  dictorum 
bonorum  in  Kedinchusen  nostro  et  ecclesie  nostre  Coloniensis  nomine  recepimus  eadem  bona  ipsis  nobilibus 
in  feodo  concedendo,  ita  quod  dicti  nobiles  et  eorum  heredes  dicta  bona  a  nobis  et  nostris  successo- 
ribus    teneant,   debitum   inde   homagium   faciendo;   donationem    vero  prefate  decime   in  Eden  factam 

o 

dilectis  in  Christo  .  .  preposito  et  sanctimonialibus  monasterii  in  ITlinchusen  per  dictos  nobiles  de  Buren 
in  nomine  Domini  ratificamus  et  confirmamus  et  proprietatem  dicte  decime  in  Eden  cum  suis  perti- 
nenciis  taliter  a  nobis  et  nostra  ecclesia  Coloniensi  per  mutationem  alienatam  dictis  preposito  et 
sanctimonialibus  conferimus  in  perpetuum  possidendam.  In  cuius  rei  testimonium  et  firmitatem  pre- 
sentem litteram  sigilli  nostri  munimine  fecimus  roborari.  Huic  facto  intererant:  Hartmannus  prepo- 
situs  Ressensis,  frater  Wolfardus  de  domo  Theutonica,  domini  pape  penitentiarius,  dilecti  avunculi 
nostri  Hermannus  et  Lodewicus  comites  de  Euersteyn,  Gerardus  comes  de  Nuwenare,  Gerardus  de 
Lanscronen,  Theodericus  de  Kerbusg,  magister  coquirie  nostre,  et  alii  quam  plures  nostri  fideles. 
Datum  Wintere  Kalendis  Maii  anno  Domini  M°.C°C.LX  quarto. 

Or.  im  Kgl.  Sb-A.  Munster,  KL  Olinghausen  Nr.  96.  An  geflochtenen  weissleinenen  Schnuren  in 
dunkelm  Wachs  das  spitzovale  Siegel  des  Erzbischofs,  sitzend  mit  Stab  und  offenem  Buck,  ruck- 
warts  Brystbild,  in  jeder  Hand  eine  kleine  Fahne.     Vgl.  Nr.  900  und  980. 

985. 

Dompropst  Heinrich  v.  Paderbornf  Tutor  v.  Corvey,  bekundet,  doss  die  Wdlfe  von  Gudenberg  auf  den 

halben  Zehnten  zu  Helsen  zu  Gunsten  des  Kl.  Arolsen  resignirt  haben.  Mengeringhausen  1264  Mai  8. 

H(einricus)  Dei   gratia  maior   in   Paderburne   prepositus,    tutor  ecclesie   Corbeyensis,   universis 

Christi  fidelibus  in  Domino  salutem.     Ab  humana  facilius  elabuntur  memoria,  que  nee  scripto  nee 


Digitized  by 


Google 


1264  501 

voce  testium  perhennantur.  Gognoscant  ergo  presentes  et  postfuturi,  quod  fideles  nostri  de  Godenberg 
Everhardus  et  Theodericus  fratres  dicti  Lupi,  litteras  suas  propriis  suis  sigillis  signatas  nobis  direxe- 
runt,  in  quibus  medietatem  decime  in  Helsen,  quam  a  nobis  et  ecclesia  nostra  iure  tenebant  feodali, 
libere  nobis  resignarunt  et  absolute,  asserentes  etiam,  quod  propter  diversa  viarum  pericula  et  rerum 
suarum  dispendia  nos  personaliter  adire  non  possent.  Insuper  in  eisdem  litteris  nobis  significare 
curarunt,  quod  iam  dictam  decimam  cum  omnibus  suis  attinentiis,  accedente  pleno  consensu  et  assensu 
uxorum  suarum,  puerorum  et  omnium  iustorum  heredum,  ecclesie  Aroldensi  pro  LXXIIII  marcis  lega- 
lium  denariorum  vendidissent,  quapropter  nobis  supplicabant,  ut  proprietatem  sepedicte  decime,  que 
nostre  pertinet  ecclesie,  eidem  ecclesie  Aroldensi  conferremus.  Nos  vero  divine  miserationis  intuitu 
et  pro  anime  nostre  remedio,  sicut  ad  nos  et  ad  nostram  spectabat  ecclesiam,  tradidimus  et  dona- 
vimus  proprietatem  eiusdem  decime  cum  omnibus  suis  attinentiis  ecclesie  Aroldensi  pleno  iure  per- 
petuo  possidendam.  Ut  ergo  hec  nostra  donatio  debitam  et  perpetuam  optineat  firmitatem ,  presens 
privilegium  inde  conscriptum  et  sigilli  nostri  munimine  roboratum  tradimus  in  testimonium  facti  nostri. 
Testes  autem  huius  facti  sunt:  dominus  Adolfus  comes  in  Waltecke,  dominus  Bernhardus  camerarius 
Corbegensis,  dominus  Ludolfus  rector  ecclesie  de  Gappele,  dominus  Oppoldus  miles,  Borghardus 
de  Roden,  Theodericus  Stake  et  alii  quam  plures.  Datum  apud  Mengerinchosen  anno  Domini 
M°. C°C.LXII°II.,  VIII.  Idus  Maii. 

Or.  im  Furstl.  Wald.  Archiv  zu  Arolsen.     An  Pergamentsti9eifen  grosses  spitzovales  Siegel  des  Ausstellers. 

986. 
Bertkold  d.  j.  Herr  von  Buren  genehmigt  den  Verkauf  des  Zehnten  in  Eden  an  Kl.  Olinghausen. 

Buren  1264  Mai  10. 
Nos  Bertoldus  iunior  dominus  de  Buren  omnibus  presentem   litteram  inspecturis   cupimus  esse 
notum,  recognoscimus,  profitemur  et  tenore  presencium  publice1)  protestamur,  quod  pater  noster  Ber- 
toldus senior  dominus  de  Buren  ac  Bertoldus  iuvenis  consanguineus  noster  nobilis  decimam  in  Edhen 
de  pleno  consensu  nostro  conventui  in  Ulinchusen  amicorum  nostrorum  mediante  consilio  vendiderunt. 
Igitur  super  ratahabitione  huiusmodi  venditionis  presentem  litteram  iam  dicto  conventui  conscribi  feci- 
mus  sigilli  nostri  munimine  roboratam.     Datum  in  Buren  anno  Domini  M.°G0C.LX°  quarto,  VF.  Idus  Maii. 
*)  pubblice  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  KL  Olinghausen  Nr.  97.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab. 

987. 
JPapst  Urban  TV.  fordert  den  Dompropst  und  Dechanten  von  Hildesheim  auff  die  nach  Mitthettung 
-des  Lubecker  Dominikaners  Heinrich  gen.  von  Ratzeburg  von  Graf  Ludolf  von  Everstein  und  den 
Biirgern  von  %H6xter  Volmar  gen.  von  Braunschweig  und  Budolf  Longus  dem  verstorbenen  Bischof 
Heinrich  von  Oesel  geschuldeten  Sumrnen  einzuziehen  und  bei  den  Dominikanem  in  Hildesheim 
nach  seinen  Wiinschen  zu  deponiren.  Orvieto  1264  Mai  22. 
Gedr.  zuletzt  UB.  V,  650. 

988. 

Bischof  Simon-  von  Paderborn  ubertrdgt  dem  Kl.  Dalheim  Guter  daselhst  unter  der  Bedingung  einer 

jahrlichen  Wachsabgabe  an  die  Domkirche.     1264  Mai  28. 

Symon  Dei  gratia  Paderburnensis   episcopus   universis   presens   scriptum   visuris   in   perpetuum 

salutem  in  eo,  qui  est  salus  omnium  et  solamen.     Quoniam  ab  interitu  mortalium  vive   vocis  deficit 

probatio,  necesse  est,  ut  actus  hominum  temporales  litterarum  memoria  confirmentur.     Unde  noverint 

Wertf.  Urk.-Buch  IV.  64 


Digitized  by 


Google 


502  1264 

omnes,  quod,  cum  Gisla  priorissa  et  conventus  dominarum  ordinis  beati  Augustini  in  Dalhem    bona  in 
Dalhem,  que  Iohannes  Alius  Gonradi  de  Amerungen,  ministerialis  noster,  in  feodo  a  nobis  tenebat,  al> 
eodem  Iohanne   emptionis   titulo  comparassent,   viginti   quatuor   marcis   sibi   precio   persolutis,    idem 
Iohannes  venditor  et  heredes  eius  in  nostris  manibus  eadem  bona  communiter  resignaverunt.    Quorum 
bonorum  proprietatem  et  dominium  ad  petitionem  eiusdem  Iohannis  et  suorum  heredum  prefate  Gisle* 
priorisse  et  conventui  in  Dalhem  de  consensu  capituli  nostri  contulimus  iure  perpetuo   possidendum, 
ita  quod  ecclesie   nostre  Paderhurnensi  de  prefatis  bonis  annuatim  in  die  beati  Liborii  pondus  cere, 
quodvulgo  punddicitur,  persolvetur.   Huius  facti  testes  sunt:  prepositus  Hermannus,  magister  Iohannes,, 
magister  Mauricius,  Henricus  cellerarius,  Waltherus  custos  et  Iohannes  Stapel,  canonici  Paderburnenses, 
et  magister  Ditmarus;  milites  vero:  dominus  Bertoldus,  Hermannus,  Wernherus  de  Brakel,  Hermannus 
Spegel,  Albertus  etHerboldus  fratres  de  Amehmgessen,  Iohannes  deBrobeke,  Gonradus  de  Etlen  et  alii 
quam  plures  clerici  et  laici.   Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.G°G.LX°  quarto,  in  vigilia  ascensionis  DominL 
Or.  im  Kgl.  Sk-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  225.     An  gelb-rothen  Seidenfdden  die  obere  Hdlftt 
vom  ovalen  Siegel  des  Bischofo.   Hier  erscheint  an  der  Spitze  der  Kanamker  prepositus  Hermannus, 
em  paar  Wochen  spdter   prepositus  Hermannus   de   Lippa  (u.  Nr.  993) ,   ebenfatt*   in  hervor- 
ragender  Stellung.    Lipp.  Regg.  Iy  217 f.  Nr.  324  und  II,  7  bezeichnen  diesen  Propst  Hermann 
ale  Dompropst  und  Bruder  dee  Edelherrn  Bernhard  IV.  zur  Lippe.   Ersteres  1st  unmoglich,  da  urn 
diese  Zeit  Heinrich  von  Schwalenberg  Dompropst  war;  letzteres  unwahrscheinlich,  da  Hermann  III. 
zur  Lippe  vor  und  nach  dieser  Zeit  ale  Late  erecheint.     Da  an  einen  Propst  von  iAppetadt  (auf 
Helmicus  folgte  Luttfried)  und  an  eine  Nameneverwecheelung  nicht  zu  denken  ist9   Ueibt  nur  die 
Moglichkeit  der  Annahme  eines  am  dem  Mimsterialengeschlecht  der  Ldppe  stammenden  Propete* 
van  Buedorf  vbrig.    Der  Busdorfer  Propst  heisst  1262  Hermann  (vgL  Nr.  896  u.  909).     Unmog- 
lich ware  eine  kurze  Bekleidung  dieser  Wurde  durch  Hermann  III.  zur  Lippe  aUerdmgs  nicht;  1265 
ubernvnvmt  sie  sein  Bruder  Dietrich.    Hingewiesen  sei  auch  hier  auf  den  Nr.  937  als  SteUvertreter 
dee  Busdorfer  Propstes  erwdhnten  Kanonikus  Hermann  von  Suwiinghusen,   der  zugleich  Domherr 
in  Lubeck  war,  wdhrend  dort  zu  gleicher  Zeit  ein  Hermannus  de  Lippia  als  Kanonikus  erschewL 

989. 
JBischof  Simon  von  Paderborn  bekundet,  doss  Bitter  Amelung  von  Driburg  bei  der  Aufnahme 
seiner  Tockter  Begdind  als  Konventudin  des  Kl  WUlebadessen  dem  letztem  20  Mark  geschenkt 
und  hierfUr  seinen  Hof  in  Husen  angewiesen  habe.  Sconelo  1264  Juni  16. 
S(imon)  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  hoc  scriptum  visum  notum  facimus, 
quod,  cum  Amelungus  miles  de  Driborg  filiam  suam  Regelendem  ad  famulandum  Domino  ad  cenobium 
Wilbodessen  transtulisset  et  eadem  virgo  a  conventu  ipsius  cenobii  in  consororem  mere  recepta  fuisset 
intuitu  karitatis,  idem  miles  ipsum  cenobium  pro  tanta  dilectione  et  favore  aliqua  munificentia  respicere 
voluit,  ut  tarn  filia  sua  quam  conventus  possent  in  necessariis  commodius  procurari;  et  per  consilium 
amicorum  suorum  eidem  cenobio  viginti  marcas  ex  liberalitate  mera  contulit,  pro  quibus  curiam  suam 
in  Husen  cum  omnibus  suis  usibus  quousque  ipsam  pro  predicta  summa  redimat,  assignavit  Quod 
factum  idem  miles  et  Heinricus  Alius  suus  publice  recognoverunt  coram  nobis  se  fecisse.  Et  pro  ipso 
facto  et  obligatione  tali  warandiam  facient  pro  omnibus  omni  tempore  necessario,  et  quandocunque 
fuerint  requisiti.  Testes  etiam  aderant  subnotati:  Hermannus  nobilis  de  Osede,  Bertoldus  et  Her- 
mannus domini  de  Brakele,  Alradus  de  Beithersen,  Arnoldus  dapifer,  Bertoldus  et  Olricus  fratres  dicti 
Sumercalf  et  Vdo  Sumercalf,  Rodolfus  de  Stenuordia,  milites,  et  ceteri  quam  plures.  Nos  etiam  in 
testimonium  presens  scriptum  sigilli  nostri  munimine  duximus  muniendum.  Datum  apud  Sconelo  anno 
Domini  M0.C0G.LXHoIL,  XVI.  Kalendas  Iulii. 


Digitized  by 


Google 


1264  503 

Or.  m  Besitze  des  Freiherrn  van  Wrede  zu  Willebadessen.  Siegel  in  Stucken  an  angehangtem  Per- 
gamenUtreifen.  Sconelo  (Schonlohe,  Schonlau),  eingegangener  Ort  in  der  Gemarhmg  van  Dringen- 
berg,  ist  bekannt  dutch  den  FreistiM,  der  dart  i. J.  1414  und  ouch  nock  im  XVII.  Jahrh.  bestand. 
Vergl.  Gobelin  Persona,  Cosmodr.  VI,  92;  Wigand,  Archie  IV,  123;  Lindner,  Verne,  158. 
Husen  im  Kirchspiel  Atteln,  Kreis  Buren. 

990. 

Bidder,  Ronstdn  und  Burgerschaft  der  Stadt  HSxter  bekundm,  dass  Paderborner  Burger  vor  ikrem 
Gerichte  in  Gddgeschdften  Zeugniss  ablegen  kSnnen  und  sie  in  Paderbom.  1264  Juni  16. 
Iudex,  consules  ac  universitas  civium  oppidi  Huxariepsis  universis  presens  scriptum  intuentibus 
notum  facimus  ac  presentibus  protestamur,  quod  universitas  civium  civitatis  Paderbornensis  cum  suo 
iudice  et  duobus  burgensibus  coram  nostro  iudicio  Huxariensi  in  causa  veniali  sive  pecuniaria  possint 
ferre  testimonium  seu  Jestificari  in  causis  supradictis  et  nos  in  eorum  civitate  viceversa.  In  cuius  rei 
memoriam  presens  scriptum  sigilli  nostri  munimine  fecimus  roborari.  Datum  anno  Domini  M°.G°C.LX 
•quarto,  in  crastino  beati  Viti  martiris. 

Or.  im  Stadtarchw  zu  Paderbom.  An  van  der  Urk.  abhangendem  Pergamentstreifen  nock  die  Hdlfte 
dee  Hoxterechen  Stadtsiegels  in  gelbem  Wachs,  eine  S&denhaUe,  aus  der  en  Dock  zwei  Thurme, 
auf  dieeen  sowie  zwischen  ihnen  aus  dem  Dache  wachsend  auf  longer  Stange,  je  ein  Kreuz.  Vgl. 
Westf.  Siegel  II  Taf.  98  Nr.  2  ein  kleines  Bruchstuck  dieses  Siegels. 

991. 
Nach  Urk.   der  Gr&fin  Margaretha  von  Berg   und  ihres  Sohnes  Adolf  entsagten  u.  a.  Hermann 
Spiegel  sum  Desenberg  und  Oemahlin  aUen  Ansprilchen  an  Schloss  Windeck.    Neuss  1264  Juni  26. 
Oedr.  Lacomblet,  UB.  II,  544. 

992. 

Papst   Urban  IV.  beauftragt  den   Abt  von  St.  Michael  in  HUdesheim,  dem  Subdiakon  Johannes, 

Kanamkus  in  Her  ford,  dessen  Pfrilnde  nur  2  Mark  eintrdgt  und  fUr  den  sich  die  Ratton&nner  in 

Herford  bei  ihm  verwendet  haben,  ein  genugendes  Beneficium  zu  verschaffen.  Orvieto  1264  Juni  27. 

Oedr.  UB.  V,  655. 

993. 
Bischof  Simon  von  Paderbom  u.  Eddherr  (Bemhard)  zur  IAppe  d.  j.  Zeugen  und  Mitsiegler,  pro- 
positus Hermannus  de  Lippa  Zeuge  beim  Vergleieh  der  Graf  en  Otto  und  Ludmg  von  Bavensberg 
mit  den  Briidern  von  Gesmold.    MUnster  1264  Juni  29. 
Or.  im  KgL  St.- A.  Munster,  Grafsch.  Ravensberg  Nr.  9.    Gedr.  Schaten  ad  armurn;  Lameg,  Ravensb. 
Gesch.  Nr.  42  mit  VL  Kalendas  Iulii.  Reg.  Lipp.  Regg.  I,  217  Nr.  324. 

994. 

Beide  Berihcide  Herren  von  Biiren  resigniren  zu  Gunsten  des  Kl.  Olinghausen  GUter  in  die  H&nde 

dee  Erzbischofs  von  K8ln.  1264  Juli  4. 
Universis,  ad  quos  littere  presentes  pervenerint,  nos  Bertoldus  maior  et  Bertoldus  iunior  domini 
de  Buren  notum  facimus  et  preseniis  scripti  munimine  protestamur,  quod  nos  considerantes  attesta- 
tionem  dominicam,  que  dicit:  quod  uni  ex  minimis  meis  fecistis,  michi  fecistis,  sperantes  ex  hoc  con- 
sequi  retributionis  eterne  premium,  si  ad  pia  loca  de  bonis  nostris  converterimus,  unde  persone  ibidem 
Domino  famulantes  sustentationem  habeant  et  earum  suppleatur  inopia,  que  cottidianis  exercitiis  in 
divino  famulatu  satagunt  deservire;  hinc  est,  quod  nos  huiusmodi  considerations  respectu  decimam  in 
Eden,  quam  a  venerabilibus  patribus  archiepiscopis  Goloniensibus  nos  et  progenitores  nostri  tenuimus 

64» 


Digitized  by 


Google 


y 


504  1264 


in  feodo,  iusta  et  rationabili  commutatione  facta  cum  bonis  nostris  allodialibus,  que  tenuimus  hacteaus 
in  villa,  que  dicitur  Kedinchusen,  que  quidem  bona  resignamus  tarn  nos  quam  uxores  et  liberi  nostri 
in  manus  venerabilis  patris  domini  Engelberti  Goloniensis  archiepiscopi  loco  eiusdem  decime  ab  eo  et 
suis  successoribus  in  perpetuum  in  feodo  servaturi  eonferimus  monasterio  in  Ulinchusen  de  consensu 
ipsius  domini  archiepiscopi  perpetuo  tamquam  merum  allodium  possidendam,  renunciantes  omni  iuri, 
quod  nos  et  heredes  nostri  vel  eorum  successores  in  dicta  decima  possemus  nobis  dicer e1)  vel  habere, 
dantes  in  testimonium  eidem  monasterio  presentes  litteras  sigillorum  eiusdem  venerabilis  patris  et 
nostrorum  munimine  roboratas.  Testes  huius  rei  sunt:  Euerhardus  prepositus  sancte  Walburgis, 
Iohannes  dictus  Lupus,  Conradus  de  Aldenrude**,  sacerdotes,  Bertoldus  de  Buren  nobilis,  Theodericus 
dapifer,  Renherus  de  Hare,  Iohannes  de  Nebem,  milites,  Gerlacus  de  Dorlare.  Datum  quarto  Nonas 
Iulii  anno  Domini  M°.CC°.L0X  quarto. 

*)  dicire  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Minster,  Kl.  Olinghousen  Nr.  99.      An  rothen   Woll/aden    1)   das  ovale  Siegel 

des  Erzbischof8  mit  ruckwdrtigem  Sekret,    2)  u.  3)   an  written  WoUfdden  das  dreieckige  mU  dem 

Rautenkranz  u.  verletztes  dreieckiges  Reitersiegel  des  jungern  Berthold,  wie  West/.  Sieg.  I  Tqf.  3fr 

Nr.  1  und  11.     Vgl.  Nr.  900. 

995. 

In  Urk.  des  Sifridus  quondam  advocatus  in  Lotheim  et  Osterlinden  wegen  Ueberlassung  von 
Zehnten  in  Lotheim,  Mencgershusen  und  Eddinchusen  an  Kl.  Haina  erscheinen  als  Mitsiegler 
domini  comites  de  Waldecke,  Eeinhardus  de  Ittere,  Heinricus  de  Biscopeshusen.  Unter 
den  Zeugen:  Giselerus  de  Godeloueshem,  .  .  .  .  de  Budenvelt  frater  Sifridi,  Godescalcus 
Smelz(?),  Elgerus  Dickeber,  Euerhardus  de  Ense.  1264  Jtrti  15. 
Bruchstuck  des  Or.  im  Kgl.  Stl-A.  Marburg,  KL  Haina.    Siegel  von  den  Pergamentstreifen  ab. 

996. 

JRichter  und  Rathmtinner  von  Scdzkotten  bekunden,  dass  ihr  Mitbiirger  Guniher  und  seine  Sohne 
dem  Kl.  WiUebadessen  RilckerstaMung  einer  Schuld  unter  gewissen  Bedingungen  versprochen  haben. 

1264  Jtdi  19. 
.  .  iudices  . .  consules  ceterique  burgenses  opidi  in  Saltkoten  omnibus  presens  sc(riptum  visu)ris 
volumus    de(cl)arari,    quod    Guntherus    noster    concivis    et    filii    Euerhardus    et    Philippus    eiusdem 

ex po(sse)ssores  et  vilhci  Theoderici  prepositi  in  Wilbodissen  ac  eiusdem  ecclesie  in  plumbo 

scilicet  trigint(a  . . .  li)brarum,  quod  vulgus  cynthenere  appellat  maioris  ponderis.  De  quo  vero  plumbo 
iam  dicte  e(cclesie)  in  Epyphania  Domini  nunc  instante  quindecim  cynthenere  restituent  possessores 
memorati,  quod  ....  ardus  vector  et  Iohannes  dictus  Gobeyg1)  burgenses  nostri  pro  iam  dictis  villicis 
nostris  et  cum  ipsis  adimplere  (fir)miter  promiserunt.  Huius  autem  ordinationis  testes  sunt:  Hinricus 
sacerdos,  milites  vero:  Conradus  de  E  .  .  .  .,  Florinus  de  Uexillo,  Wilhardus  et  Walbertus  fratres; 
famuli:  Helmicus,  Wilhelmus,  Heidenricus,  G(erhar)dus  et  alii  quam  plures.  Ut  autem  hec  ordinatio  rata 
permaneat,  presens  littera  super  eo  confecta  (conse)nsu  ac  petitione  partis  utriusque  nostro  sigillo  est 
firmata.    Acta  sunt  hec  anno  Domini  (M°.)C°C.  sexagesimo  H°IL,  quarto  decimo  Kalendas  Augusti. 

»)   Welleicht  Sobeyg  Or. 
Or.,  in  einer  Falte  stockfleckig,  im  Bestize  des  Freiherrn  von  Wrede  zu  WiUebadessen.    Bruchstuck* 

des  dltesten  Stadtsiegels  an  abhdngendem  Pergamentstreifen,  wie  Westf.  Sieg.  II  Tqf.  100  Nr.  3* 

Vgl.  Tumbult  in  Westd.  Ztschr.  V,  166  ff. 

997. 
Uebertragung  von  OiUern  in  Ebbinghamen  an  Hermann  genannt  Martin.    1264  Jtdi  29. 
Gerhardus  nobilis  de  Huleuelt  et  Gerhardus  natus  eius   universis  hanc  litteram  visuris  salutem 
in  auctore  salutis.    Quoniam,  ut  ait  apostolus,  generatio  preterit  et  generatio  advenit  et  status  seculi 


Digitized  by 


Google 


1264  505 

ex  facili  dissoluntur,  oportet  actus  hominum  temporales  scripturis  auctenticis  eternari.  Notum  ergo 
facimus  et  publice  protestamur,  quod  conparentibus  coram  nobis  Gyseke  Hermanno  dicto  Martino  ex 
una  parte,  et  ministerial!  nostra  Cunegundi  dicta1)  Schardisge  ex  altera,2)  eadem  Cunegundis  in 
figura  iudicii  ipsius  oppidi  astantibus  etiam  consulibus  ibidem  necnon  et  pluribus  personis  racione 
hominii  nobis  annexis  bona  in  Ebbinchusen,  que  de  manu  nostra  tenuit,  nobis  perpetualiter  et  libere 
resignavit.  Gum  igitur  memorata  bona  ad  manus  nostras  forent  devoluta,  Hermanno  Martino  et  uxori 
sue  Alheydi  non  iure  ministerial!  sed  feodali  porreximus  cum  suis  heredibus  perpetuo  possidenda. 
Aderant8),  dum  hec  fierent,  Ioachim  plebanus  in  Vilse,  Theodericus  deVexsillo,  Hermannus  de  Haren, 
Iohannes  de  Stormede,  sacerdotes,  RudQlphus  advocatus,  Bogemundus  de  Eruethe,  Haroldus*)  de  Stocchem, 
milites,  Albertus  Lutgeri6),  Hermannus  de  Monasterio,  Elyas  tunc  magister  consulum,  Lambertus, 
Ecbertus  deForo,  Herman  deCaminata,  Heynrihc  Scymeko,  Herman  Pauo,  Godeschal  de  Herdinchusen, 
Grimmo,  Iohan  Pauo,  Heynrhic  de  Bennenchusen,  Gonraht  de  Adenen,  Godefridus  de  Osthem,  Herman 
tunc  iudex,  Theodericus  Cancer,  Henricus  villicus  dominarum  et  Wernezo  frater  eius,  Iohan  Mars, 
Heinrihc  Wardeman,  Wernezo  apud  piscinam,  Hartmannus  institor,  Reynfridus  Vrhygman  et  alii  quam 
plures.  Ut  autem  hec  pagina  rata  permaneat  et  inconvulsa,  sigillo  nostro  et  sigillo  burgensium  in 
Gyseke  fecimus  communiri.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.G0C.L°X  quarto,  in  crastino  beati  Pantaleonis 
martiris,  quarto  Kalendas  Augusti. 

*)  nostre  —  dicte  Or.      ■)  Hier  folgt  quod  uberftwaig  wiederholi.       *)  adherant  Or.      4)  Loch  im  Perg.     a)  t=c 
iiber  der  Zeile. 

Or.  vm  Kgl.  S&-A.  Muneter,  Kl.  Abdmghof  Nr.  60.  Beide  Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgefaUen. 
Das  Reg.  oben  (Nr.  911)  wahrscheirdich  von  dieser  Urkunde.  Em  Bernhardus  de  Huleuelde 
vgl.  Lacomblet,  UB.  II,  324;  ein  Gerhardus  de  H.   VB.  Ill,  776. 

998. 
Bischof  Simon  von    Paderborn  vergleicht  sick  mit  dem  Osnabrucker   Burger  Hermann  gen.  von 
Brochusen    wegen  der  w&hrend  seiner  Gefangenschaft    bei  ihm    kontrdhirten  Schuld.     Paderborn 

1264  August  6. 

Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  hoc  scriptum  visuris  notum  facimus,  quod 
cum  Hermanno  cive  Osnaburgensi  dicto  de  Brochusen  super  debitis,  quibus  sibi  fuimus  obligati,  post- 
quam  a  captivitate,  qua  nos  dominus  Coloniensis  tenuit,  exivimus,  in  nongentarum  marcarum  summa 
concordavimus  nomine  omnium  debitorum  et  ipsam  summam  infra  novem  annos  eidem  et  .  .  uxori 
sue  ac  liberis  ipsorum,  si  idem  decesserit,  persolvemus  secundum  distinctionem  talem,  quod  idem 
Hermannus  quinquaginta  marcas  recipiet  annuatim  de  villicationibus  nostris  Hese  et  Barchusen  et 
quinquaginta  marcas  de  redditibus  nostris  Saltkoten  apud  Eruethe,  ut  sic  infra  novem  annos  predicte 
summe  quantitas  persolvatur.  Prefatus  etiam  Hermannus  hac  ordinatione  contentus  pro  se  ac  . .  uxore 
sua,  liberis  et  heredibus  libere  renuntiavit  omnibus  instruments  super  hiis  vel  aliis  debitis  pridem 
confectis  et  omni  actioni  sive  iuri,  quod  eidem  et  .  .  uxori  sue,  liberis  vel  heredibus  contra  nos  vel 
ecclesiam  nostram  ratione  debitorum  ipsorum  competere  poterat,  sive  etiam  competebat.  Nos  etiam 
in  robur  et  memoriam  ordinationis  huiusmodi  presens  scriptum  nostro  et  capituli  nostri  sigillis  fecimus 
communiri;  et  post  novem  annos  hoc  scriptum  non  habebit  robur  aliquod  firmitatis.  Actum  et  datum 
Paderborne,  anno  Domini  M°.C°C.LXIPII.,  Syxti  martiris. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fetth.  Paderborn  Nrm  227.-  Beide  Siegel  sammt  Befeetigung  abgefaUen. 
Die  beiden  Paderborner  VilUkationen  Hese  und  Barchusen,  woruber>  Lipp.  Regg.  nahere  Nach- 
richten,  liegen  im  Furetenthvm  Lippe;  ersteree,  jetzt  JSeeree  genannt,  imAmte  Schotmar,  Nieder- 
und  Ober^Barkhauaen  im  Amte  Orlinghausen. 


Digitized  by 


Google 


506  1264 

999. 

Johannes  u.  GottschaUc  von  Padberg  bekunden  Schenkung  von  Gittern  in  Enemuden  an  Kl.  Bredelar. 

1264  August  17. 
Nos  Io(hannes)  et  Go(descalcus)  fratres  et  coheredes  de  Pathberg  omnibus  hoc  scriptum  visuris 
recta  sapere  et  veritati  testimonium  perhibere.  Gesta  hominum,  que  conscribuntur  tempore  actio- 
nis,  non  poterunt  imposterum  absorberi  nube  oblivionis.  Hinc  est,  quod  tarn  modernis  quam  futuris 
no  turn  fore  cupimus,  quod  Alradus,  Alius  Bodonis  militis  dicti  de  Horhusen,  quedam  bona  cum  area 
in  Enemuden  sita  de  manu  nostra  in  hominio  tenuit,  que  de  unanimi  consensu  et  voluntate  matris 
sue  domine  Hildegundis  et  coheredum  suorum  monasterio  in  Bredelar  sollempniter  contulit  cum 
omnibus  pertinentiis  suis  pro  anima  patris  sui,  cum  ibidem  sepeliretur,  conveniens  nos  una  cum 
amicis  suis  eadem  bona  nobis  resignando,  tali  conditione  interposita,  quatinus  et  nos  eorundem  bono- 
rum  proprietatem  ad  preces  suas  conferremus  monasterio  memorato.  Nos  itaque  intuitu  Dei  eiusque 
pie  matris  Marie  nee  non  ad  instantiam  amicorum  nostrorum  et  predicti  Alradi,  presertim  cum  pro- 
motioni  eiusdem  monasterii  pro  posse  nostro  sincere  intendere  debeamus,  proprietatem  predictorum 
bonorum  et  aree  libere  et  quiete  perhenniter  possidendam  fratribus  ipsius  cenobii  devote  contulimus 
omni  iuri  nostro  in  predictis  bonis  et  area  habito  totaliter  cedentes,  heredibus  nostris  consentientibus 
universis.  Deinde  pro  affectu  huius  donationis  fratres  monasterii  prefati  marcam  nobis  dederunt.  Et 
ut  hec  premissa  rata  semper  permaneant,  presentem  cartam  sigillis  nostris  duximus  roborandam.  Acta 
sunt  hec  anno  Domini  M0.C°G.LX0II0IL,  XVI.  Ealendas  Septembris.  Testes:  Thidericus  et  Fredericus 
fratres  de  Horhusen,  Olricus  de  Westhem,  Albertus  frater  noster  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  KgL  S&-A.  Minister,  KL  Bredelar  Nr.81.  Siegel  von  dem  von  der  Urk.  etngesefmittenen 
Pergamentstreifen  abgejallen.    Enemuden  lag  wahrseheinlieh  in  der  Feldftwr  von  Obermarsberg. 

1000. 

Abtissin  Ida  von  Her  ford  bekundet  Beilegung  eines  Streites  zwischen  dem  Stift  auf  dem  Berge  und 
dem  Edelhenm  WUhdm  von  Blankena  wegen  der  Vogtei  Uber  Eggeringhausen  und  Ebbinghausen. 

1264  August  29. 
Ida  Dei  gratia  Heruordensis  ecclesie  abbatissa  omnibus  presentem  paginam  inspecturis  rei  geste 
memoriam.  Orta  inter  .  .  decanam  et  conventum  Montis  sancte  Marie  iuxta  Heruordiam  ex  parte  una 
et  Willehelmum  filium  domini  Willehelmi  nobilis  viri  de  Blankena  ex  altera  super  advocatia  in  curtibus 
Eckerinchusen  et  Ebbinchusen  et  in  mansis  et  pertinentiis  ad  ipsas  curtes  materia  questionis  tandem 
in  hunc  modum  inter  partes,  mediantibus  bonis  viris,  amicabilis  compositio  intervenit.  Memoratus 
Willehelmus  precise  sponte  et  absque  coactione  renunciavit  omni  iuri,  quod  habuit  vel  habere  potent 
in  futurum  in  advocatia  predicta,  ita  quod  nunquam  supradictis  . .  decane  et  conventui  ipse  ac  heredes 
sui  in  posterum  moveant  questionem,  et  si  quid  unquam  contra  compositionem  huiusmodi  fecerit ,  sit 
irritum  et  inane.  Et  hec  omnia  se  servaturum  proprio  iuramento  astrinxit  et  hoc  Hermannus  dictus 
Withon  rogatus  ab  eo  fide  data  promisit.  In  cuius  rei  testimonium  presens  scriptum  sigillo  nostro  ac 
oppidi  nostri  Heruordensis  cum  testibus  interesse  rogatis:  Gerhardo  de  Sunninchusen,  Volmundo  de 
Weruincge,  Hennanno  Gograuio  et  Gerhardo  iuniore  de  Sunninchusen,  militibus,  Svedero  deOdenhosen, 
Frederico  de  Arnolte,  Lutwardo  Barnaba,  Volcquino  Cretel,  Gerhardo  de  Bernebeke,  Hartmanno,  qui 
•Grubo  dicitur,  et  Iohanne  de  Bileuelde  et  aliis  pluribus  decrevimus  muniendum.  Datum  anno  Domini 
M0.C°C.L°X  quarto,  in  die  decollationis  Iohannis  Baptiste. 

Or.  im  KgL  St.- A.  Munster,  Her  ford  Stift  auf  dem  Berge  Nr.  7.  An  Pergamentstreifen  1)  doe  am 
Rand  verletzte  Siegel  der  Abtissin;  das  zweite  abge fallen.  Gedr.  Osn.  Mitth.  V,  315.  Ueber 
Eckerinchusen  (Eggeringhusen :  Additamenta,  117,  II)  ist  z*  bemerken:  Der  Bischof  von  Pader- 
born  verfugt  1287  uber  den  Novalzehnten  zu  E.;  der  Ort  gehort  also  zur  Diocese  Paderborn.  Em 
Dorf  dieses  Namens  liegt  */?  Meile  von  Etteln  im  Kr.  Buren  und  grenzt  an  die  Etteler  Mark. 


Digitized  by 


Google 


1264  507 

(Item  dat  hervordesche  guet  dat  dar  hefft  deTegersche  halff  linde  de  andere  helfte  Albert 
van  Lippspringe,  de  en  hebben  neyn  echtwort  in  der  Etteler  marke,  wente  darumme,  dat 
he  er  eghen  holt  hebben:  MarkenprotokoU  von  1411,  Wigand,  Archiv  IV,  162).  Es  ist  wahr- 
scheirdich  das  obengenamtfe  Gut.  Ebbmghausen,  mit  Egg.  zusammen  genannb,  liegt  lfa  Stunde 
dawn  ent/ernt.  AuchMooyer  hat  diese  Ortschqften  als  diejenigen  bezeicknet,  wo  das  Stift  begutert 
war.    (Vgl.  oben  Nr.  52  Anrn.  1  u.  Nr.  Ill  Anm.  5.)    (Spancken).  Vgl.  Nr.  349. 

1001. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  transsumirt  eine  Urh.  seines  Vorg&ngers  WUbrand  fiber  Freilassung 
gewisser  HSrige  des  Soester  Burgers  Widukind  behufs  ihrer  tTbergabe  als  Waehszinsige  an  die 

Paderborner  Domkirche.     Paderborn  1264  August. 

Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  hoc  scriptum  visuris  in  perpetuum.  Notum 
facimus  et  presentibus  protestamur,  quod  nos  scriptum  auctenticum  venerabilis  patris  felicis  recorda- 
tions Wilbrandi,  predecessoris  nostri,  non  cancellatum  non  viciatum  nee  in  ulla  sui  parte  corruptum 
vidimus  in  hec  verba: 

Uuilbrandus  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  Christi  fidelibus,  ad  quorum  noticiam 
presens  scriptum  pervenerit,  perpetuam  in  Domino  salutem.  Scire  cupimus  omnem  hominem  et  iusti- 
ciam  Dei  diligentem,  quod  Widekindus  civis  Sosatiensis  quosdam  homines  iure  gentium  et  hereditario 
sibi  pertinentes,  videlicet  Gertrudim  cum  prole  sua  tunc  nata,  scilicet  Henrico  et  Elysabeth  acWindel- 
burga,  Gertrude  quoque  et  Alheide,  filiabus  Elisabeth,  Gerlaco  eciam  filio  Windelburge  et  prole  adhuc 
nascitura  propter  Deum  manumisit  in  hunc  modum,  ut  se  ad  principale  altare  sancte  Dei  genitricis 
Marie  et  sancti  Lyborii  in  Paderborne  contraderent.  Qui  manumissi  et  liberi  ad  predictum  altare  se 
dederunt  et  sibi  et  successoribus  suis  hanc  legem  condiderunt,  quod,  quicunque  inter  eos  fuerit  etate 
provectior,  unum  fundum  cere  vel  duos  nummos  det  in  die  sancti  Lyborii  annuatim.  Quo  mortuo, 
sive  vir  fuerit  sive  femina,  sua  vestis  optima  sive  lanea  sive  linea  supradicto  altari  offeratur,  et  quicquid 
substantie  residuum  fuerit,  cedat  pueris  suis,  vel,  si  prole  careat,  legitimis  heredibus  conditionis  eiusdem. 
Preterea  Thethardus  supradicte  Gertrudis  maritus,  libere  existens  conditionis,  ut  uxori  sue  et  proli 
esset  in  conditione  conformis,  ad  idem  ius  cerocensualium  cum  uxore  sua  et  prole  predicta  se  tradidit 
ad  altare  prefatum.  Ne  autem  hanc  donationem  victor  quis  temerarius  per  calurapniam  in  posterum 
presumat  irritam  facere,  sub  districto  anathemate  omnipotentis  Dei  et  beatorum  apostolorum  Petri  et 
Pauli  prohibemus,  et  exinde  presentem  paginam  fecimus  conscribi  et  sigilli  nostri  munimine  roborari. 
Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C°G.XXVII.,  indictione  XV.,  pontificatus  nostri  anno  II°I.  Testes  huius 
rei  sunt:  Volradus  maior  prepositus,  Amelungus  decanus,  Volquinus,  Iohannes  scolasticus,  Volbertus 
cellerarius,  Hugo,  Ludolfus,  Widekindus  camerarius,  Gonradus  thesaurarius,  Gerungus,  Rabodo,  Euer- 
hardus,  Iohannes,  Ludolfus  et  Iohannes,  canonici  Paderbornenses. 

Nos  etiam  in  predicti  scripti  robur  perpetuum  et  munimen  presens  scriptum  duximus  innovan- 
dum  et  sigilli  nostri  signaculo  confirmandum.  Datum  Paderborne  anno  Domini  M°.C0C.LXIPIL,  mense 
Augusto,  pontificatus  nostri  anno  XIoX. 

Or.  im  Kgl.  S&-A.  Minster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  226.  Siepel  und  BefesUgung  verloren.  Zur  Urh 
WHbrands  vgl.  Ztschr.  XXX  Fill,  2,  146.  In  Urk.  Simons  wiederum  einFehler  in  Berechnung 
der  Pontifikatsjahre. 

1002. 

Kl.  Arolsen  bekundet  einm  Abgabentausch  mit  Stift  Fritzlar.    1264  September  7. 
Omnibus  presentes  litteras  inspecturis . .  prepositus,  priorissa  et  conventus  monasterii  in  Aroldesen 
salutem  in  Domino.    Tenore  presentium  protestamur,  quod  de  pensione  annua  sex  solidorum,  quam 
ecclesia  nostra  de  area  Gerlindes  Fritslariensis  inter  institores  recepit  et  de  annua  pensione,  quam 


Digitized  by 


Google 


508  1264 

ecclesia  Fritslariensis  in  curia  nostra  Lekerinchusen  habebat,  pro  comodo  et  utilitate  utriusque  ecclesie 
permutacio  intervenit,  ita  quod  .  .  decanus  et  capitulum  eiusdem  ecclesie  de  cetero  pensionem  eandem 
de  area  predicta  recipient  et  curia  nostra  iam  dicta  ad  pensionem  non  tenebitur  memoratam.  Datum 
anno  Domini  M0.C0C.LXII°IL,  VII.  Idus  Septembris. 

i        Or.  im  Kgl.  St- A.  Marburg,   Stift  Fritzlar.     Siegel  von  dem  von  der  Urk.   eingescknittenen  Perga- 
mentetreifen  oh. 

1003. 

Graf  Widukind  von  Schwalenberg  sclienkt  dem  Rl.  Marienmiinster    seinen  Hof  in  Kotleuessen. 

Schwalenberg  1264  September  27. 
Widekindus  Dei  gratia  comes  in  Sualenberg1)  tarn  presentibus  quam  futuris  hoc  scriptum 
visurie2)  salutem  ineo,  qui  est  salus  omnium  atquevita.  Contractus,  qui  fiunt  in  fuga  temporis,  debent 
vivaci  litterarum  memoria  perennari,  ne  lubrica  natura  fugitivi  temporis  gestis  bona  fide  contractis 
possit  in  posterum  novercari.  Noverit  etas  tam  presens  quam  postera,  quod  nos  propter  perpetuam 
memoriam  anime  nostre  ncc  non  omnium  parentum  nostrorum  curiam  nostram  in  Rotleuessen8),  quam 
nostris  propriis  denariis  emeramus,  que  non  attinuerat  cometie  Swalenberge,  cum  tribus  mansis,  cum 
pascuis,  aquis,  silvis,  cum  omni  iure  vel  usu,  que  sibi  competebant,  cum  consensu  matris  et  uxoris  et 
fratrum  nostrorum  et  heredum  legitimorum  ecclesie  beate  virginis  in  monasterio  prope  Swalenberg 
quiete  contulimus  possidendam  et  fratrum  usui  profuturam,  ita  quod  caritati  dominorum  in  anni- 
versario  nostro  singulis  annis  abinde  serviatur,  ut  ad  orandum  pro  nobis  efficiantur  promptiores. 
Verumtamen  ne  factum  hoc  vel  per  invidiam  vel  ignorantiam  valeat  obfuscari,  presentem  paginam 
appensione  nostri  sigilli  et  fratris  nostri  Adolphi4)  duximus  eternandam.  Testes  huius  rei  sunt:  pre- 
positus  Fredericus  in  Valkenhagen  5) ,  Bertoldus  plebanus  in  Sualenberg,  dominus  Wilhelmus  in 
Sumersile6),  sacerdotes;7)  Heinricus  de  Elmerinchusen8),  Theodericus  de  Ekersten,  Wernerus  dictus 
Dicbernere,  milites;  Engelhardus  de  Abbenhusen,  Amelungus  de  Scidere9),  Andreas  de  Brockhosen, 
famuli,  aliique  quam  plures,  qui  dum  fieret,  aflfuerunt.  Anno  Domini  M0.C°C.LXIPII. ,  in  festo  beato- 
rum  martyrum  Cosme  et  Damiani.     Datum  Sualenberg  per  manum  Bertoldi  notarii7). 

*)  Wydek.  C,  Swalenbergh  B .  *)  decursuris  B.    •)  Rodelshen  durchstrichen  in  ZJ,  dann  Roldessen,  auch  B.    *)  et  — 
Adolphi  fehlt  B'  «.  C.      a)  Walkenhagen  B'  u.  C.\     e)  Sumerselle  B*  u.  C.      7)   Von  Datum  an  bei  C  nach- 
getragen.    Das  folgende  bis  anno  fehlt  C.    8)  B'  hat  Endung  hosen.     •)  Scite  re  B*. 
Aus  Msc.  7,  129  fol.  26  und  39  (B  u.  B%  /,  131  p.  46  (Q  und  VII,  4512  p.  56—59  (D)  im  Kgl       , 
8L-A.  Munster.     Reg.  Ztechr.  XL  VI,  2,  171.  \ 

1004-  i 

Graf  Adolf  von  Waldeck  und  sein  Sohn  Heinrich  bekunden,  doss  Arnold  von  Paderborn  und  seine 
Erben  vor  ihnen  alien  Anspriichen  an  einen  Hof  in  Lotheim  zu  Gunsten  des  Rl.  Haina  entsagt 

haben.     Waldeck  1264  November  9. 
Vgl.   Wench  Hess.  Landesgesch.  II,  1016  Amn.  e);  Varnhagen,  Grundlage>  319. 

1005. 

Begenhard  von  liter  bekundet  Paehttibernahme  mehrerer  Acker,  MuMenland  genannt,  seitens  des 

Rl.  Bredelar.  1264  November  21. 
Omnibus  hanc  litteram  visuris  Regenhardus  dominus  castri  in  Itere  eternam  in  Domino  salutem. 
Universis  Christi  fidelibus  tam  presentibus  quam  postfuturis  notum  fore  cupimus,  quod  dominus  Allexander 
abbas  et  conventus  monasterii  in  Bredelar,  ordinis  Gisterciensis,  quosdam  agros,  qui  vulgo  dicuntur  Mulen- 
lant,  Rixsuithehusen  grangie  ipsorum  vicinos  et  contiguos,  ecclesie  in  Hogeri(n)chusen  pertinentes,  cuius 
ecclesie  ius  patronatus  et  advocacie  nos  contingit,   de  plenario  nostro  consensu  et  filiorum  nostrorum 


Digitized  by 


Google 


.  1264  509 

Heinrici,  Gonradi  et  Thiderici  et  domini  Hermanni  sacerdotis,  tunc  temporis  ibidem  persone,  ad  annuam 
pensionem  receperunt,  ita  quod  ecclesie  memorate  quatuor  tantum  solidos  legalis  monete  de  eisdem 
agris  persolvant  annuatim  et  nichil  ultra  ab  ipsis  requiratur.  Porro  ut  predictos  agros  libere  et  quiete 
sine  inpulsacione  possiderent,  pro  cessione  advocacie  eorundem  agrorum  tres  marcas  legalium  denario- 
rum  nobis  dederunt  et  nos  omni  iuri  advocacie  in  predictis  agris  habito  publice  cessimus  cum  heredibus 
nostris  iam  dictis,  volentes  semper  fratribus  claustri  prelibati  de  eisdem  agris  plenariam  et  perpetuam 
prestare  warandiam.  In  cuius  rei  testimonium  presentem  cartam  tarn  sigillo  nostro  quam  burgensium 
de  Curbike  ad  maiorem  firmitudinem  decrevimus  roborare.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.C0C.L°XIIFI., 
Xlo.  Kalendas  Decembris.  Testes  huius  rei  sunt:  Hermannus  conversus  magister  grangie  in  Rixuite- 
husen,  Rauen  iudex  in  Curbike,  Conradus  Sclegeregen,  Iohannes  Keenpo,  Siffridus  de  Barstorph  et 
Wernherus  frater  suus,  Hermannus  superius  fonte,  Thidericus  de  Vorstenberch  et  alii  quam  plures. 

Aus  Mbc.  VI,  125  p.  129  im  Kgl.  St-A.  Munster.  Rixuithehusen ,  Rischedehusen,  nachher  Ris- 
singhusen,  schon  wiederholt  genannt  (vgl.  Nr.  623  f.  u.  J),  ehemaliges  Dorf,  lag  zwischen  Horing- 
hausen  und  Meineringhausen,  an  dem  von  Strote  herkommenden  Wasser,  im  Wahieckschen.  1525 
tauschten  die  Graf  en  von  Waldeck  die  Guter  zu  Rischedehusen  vom  Kl.  Bredelar  ein.  Vgl. 
Varnhagen,  Grundlage  S.  320  Anm.  z. 

1006. 

Bischof  Simon  von  Paderborn,  Eddherr  Bernhard  d.  &.  zur  Lippe  sind  zugegen  bei  VerzichUeistung 
des  Graf  en  Friedrich  von  Bietberg  auf  die  Vogtei  des  Kl.  Varlar.    Diestedde  1264  November  27. 
Gedr.  Niesert  UB.  I  S.  383;  Auszug  UB.  Ill,  726;  Reg.  Lipp.  Regg.  I,  218  Nr.  325. 

1007. 

Heinrich  von  Schaehten  erJd&rt  vor  den  Bathmdnnern  der  Stadt  Wolfhagen  den  Verkauf  der  Halfte 
seines  Meierguts  zu  Langeln  an  Stift  Heerse.  Wolfhagen  1264  November  27. 
Florentius  sculthetus j),  Conradus  prefectus  et  consules  opidi  in  Wolfhagen  universis  presens  scriptum 
inspecturis  in  perpetuum.  Notum  esse  cupimus,  quod  Henricus  deScagthen2)  nobis  publice  declaravit, 
quod  domina  abbatissa  Herisiensis  et  suus  conventus  mediam  partem  villicationis  in  Langele,  que  ad 
ipsum  hereditario  iure  fuerat  devoluta  pro  summa  octoginta  marcarum  emptionis  titulo  ab  ipso  Henrico 
et  de  consensu  suorum  coheredum  comparasset,  eandem  mediam  partem  villicationis  predicte  coram 
nobis  viva  voce  resignando,  super  quo  has  litteras  conscribi  fecimus  et  sigillo  oppidanorum  nostrorum 
fecimus8)  communiri.  Testes  hii  sunt,  qui  dicte  renuntiationi  presentes  aderant:  dominus  Her- 
mannus de  Blomensten4),  plebanus  in  Wolihagen,  milites:  Giso  de  Godenberg5),  Iohannes,  Ekehardus 
fratres  de  Helpenberg6),  Alexander,  Volradus  fratres8)  de  Escheberg,  Iohannes  de  Wethelberg,  Ware- 
mundus,  Tidericus7)  de  Blomenstene,  Iohannes  (et  Wern)herus  fratres  de  Helpenberg,  consules: 
Ernestus  de  Hasungen,  Tidericus7)  villicus,  Everhardus  de  G  .  .  dictus8)  Titubans,  Conradus  frater 
Richardi,  Bertoldus Duvelescop9), Bertoldus  de  Godesleren10),  Conradus  de  Foro,  Tidericus7)  de...erne, 
Wintherus  n)  de  Iste,  Hartmodus  Drucel.  Acta  sunt  hec  apud  Wolfhagen,  anno  Domini  M°.C°C.LXIIIL, 
V.  Kalendas  Decembris. 

*)  schulthetus  C.     ■)  Schaehten  C.      ■)  fehlt  C.      4)  Slomenstre  C.      5)  Gyso  de  Godenborg  C.    •)  Helpenborg  C. 

*)  Fridericus  B.        8)  .  .  .  dictus  fehlt  B.        ■)   Dufeleskop  C.       ,0)  Godensberg  B.       »)  Winterhus,  das 

folgende  bis  acta  fehlt  C. 

Nach  Msc.   VII,  4511  fol.  139  im  Kgl.  St-A.  zu  Munster  (B)  und  AbschHft  Tutels   im  Kopiar  von 

1727  im  Pfarrarchiv  zu  Neuenheerse   S.  43  Nr.  58  (C);  beide  aus  dem  Or.     Nach  C  King  das 

Siegel  noch  an,  nach  B  nur   unkennbares  Bruchstuck,    das  Or.  selbst   war    durchlochert  und  be- 

schmutzt.     Abschriften  aus  B  in  Msc.   V,   10  fol.  12  und  von  Mooyer  im  Kgl.  St-A.  Munster. 

Gedr.   Wigand,  Arch.   V,  334  mit  faJscher  Datimng. 

We«tf.  Urk.-Buch  IV.  65 


Digitized  by 


Google 


510  126* 

iooa 

Die  Burgmanner  in  Wolfhagen  bekunden  Verziehtteistung  der  Jutta,  Gattin  Heinrichs  von  Schachten 
auf  ihre  Anspriiche  an  das  Meiergut  in  Langdn.     Wolfhagen  1264  November  27. 

Giso  de  Godenburg,  Iohannes  et  Ekehardus  fratres  dicti  de  Helpenberg  ceterique  castrenses  in 
Wlfhagen  universis  presens  inspecturis  perpetua  mentis  et  corporis  salute  gaudere.  Humane  facilius 
elabuntur  memorie,  que  nee  scripto  nee  vocis  testimonio  perennantur.  Noverint  igitur  presentes  et 
futuri,  quod  Jutta  uxor  Henrici  de  Scagthen  coram  nobis  constituta  renunciavit  omni  iuri,  quod  ei 
competebat  ex  collatione  Henrici  predicti  vel  ratione  dotis  vel  dotalicii  in  media  parte  villicationis  in 
Langele,  que  ad  eundem  Henricum  fuerat  iure  hereditario  devoluta.  Et  ne  eadem  renuntiatio  cuiquam 
in  posterum  cedat  in  dubium,  presens  scriptum  sigillorum  nostrorum  appensione  et  testium  subscriptione 
fecimus  roborari.  Testes  hii  sunt:  dominus  Hermann  us  plebanus  in  Wlfhagen,  milites:  Alexander  et 
Volradus  fratres  de  Escheberg,  Iohannes  de  Wethelberg,  Waremundus,  Tidericus  de  Blomenstene, 
Iohannes  et  Wernherus  fratres  de  Helpenberg.  Acta  sunt  hec  in  castro  Wolfhagen,  anno  Domini 
M0.C°C.L°XIPIL,  V.  Kalendas  Decembris. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster,  Stift  Neuenheeree  Nr.  16.     Von  den  weissen  geflocktenen  Woll/dden  die 
drei  Siegel  ab.  Die  Ruckschrift  ist  die  des  Heerser  Beneficiaten  Tutel.   Gedr.  Wigand,  Arch.  Vy  335. 

1009. 

Bischof  Simon  von  Paderborn,  Eddherr  Bernhard  d.  a.  zur  IAppe  u.  a.  bekunden  Verzicht  des 
Meinnardus  Amphora  auf  einen  Zehnten  bei  Wluerinchusen.     1264  December  6. 

Nos  Dei  gratia  Symon  Paderbornensis  episcopus,  Lutfridus  prepositus  oppidi  Lippensis,   Bern- 

hardus  senior  Lippensis,  Fredericus  comes  deRedberg,  Arnoldus  marescalcus  archiepiscopi Coloniensis, 

Hermannus  dictus  de  Dauerenberge  miles,  consules  et  commune  oppidum  Lippense  presencium  tenore 

protestamur  et  notum  esse  cupimus  universis,  quod,  cum  Meinnardus  Amphora  questionem  movisset 

capitulo  Susaciensis  ecclesie  super  quadam  decima  parva  apud  Wluerinchusen  sita,  que  quondam  villa 

fuit   nunc   autem    desolata   inter  oppidum  Lippense   et  villain  Ouerhagen,  tandem    idem  Meynnardus 

cum  uxore  sua  Benedicta,   fratre  suo  Alberto,    pueris    quoque  suis  et  legitimis  heredibus  ipsius  ad 

nostram  accedens  presenciam  eandem   decimam  cum  omnibus    suis  attinenciis  resignavit  in  manibus 

domini  L(utfridi)  prepositi  Lippensis,  super  qua  resignatione  facienda  Henricus  decanus  ecclesie  sancte 

Marie  ad  gradus  in  Golonia,  a  qua  ecclesia  dicta  decima  tenetur,  ei  commiserat  vices  suas.     Renun- 

ciaverunt  eciam   predicti   Meinnardus,   uxor  sua,   frater   suus   et  heredes   ipsius  omni  actioni,   omni 

questioni  et  omni  iuri,  si   quod  haberent  vel  habere  viderentur  vel  habere  se  dicerent  vel  possent 

dicere  se  habere  in  decima  memorata  seu  decimis  quibuscunque  seu  agris  quibuscunque  vel  in  qua- 

cunque    alia  re  ad  capitulum  Susaciense  pertinente.     Idem  eciam  Meinnardus  et  Hermannus   dictus 

Wardeslo  fide  data  firmiter  promiserunt,  quod  eximent  capitulum  Susaciense  ab   omni  questione  sive 

inpetitione,  si  quam  Aleydis  mater  ipsius  Meinnardi  movere  vel  facere  vellet  capitulo  memorato.     Ne 

autem  super  huiusmodi  resignatione  ac  renunciatione  omnium  predictorum  ab  eodem  Meinnardo,  fratre 

suo  et  uxore  ac  heredibus  suis  in  posterum  de  novo  capitulo  Susaciensi  contingat  questionem  suboriri, 

presentem   paginam   super   eo   conscriptam   ad    petitionem    parcium    utrobique   sigillorum   nostrorum 

appensione  fecimus  communiri.    Actum  et  datum  VI°IL  Idus  Decembris,  anno  Domini  M°.C0C.L°X  quarto. 

Aus  Mac,  VII,  6109  fol.  20  im  Kgl.  St.-A.  Munster.  1264  December  19  (feria  proxima  ante  festum 

beati  Thome  apostoli)  erhldrt  Benedicta  uxor  Meinhardi  Amphore  cum  pueris,   doss  tie  nie 

ein  Recht  in  decima  Ussene  et  in  decima  Wolferinchusen  gehabt  habe\  daselbst  fol.  45.     Der- 

selbe  Verzicht  noch  einmal  erweitert  /.  53  v  bis  55  mit  Beurhundung  der  Rathmanner  von  Ldpp- 

stadt  von  (1264)  1265  Januar  1. 


Digitized  by 


Google 


1264  511 

1010. 

Der  Paderborner  Dompropst  Heinrich,  Vonmmd  des  Stifis  Corvey^  verspricht  dem  Erzbischof  von 
KMn  erforderiichen  Falls  eine  Hiilfe  von  50  Bewaffneten.  HeUersen  1264  December  19. 
Nos  Heinricus  Dei  gratia  propositus  Paderbornensis  et  Corbeiensis  ecclesie  tutor  notum  facimus 
universis,  quod  pro  gratia  domini  Coloniensis  archiepiecopi  obtinenda  eidem  cum  quinquaginta  armatis 
obsequium  nostrum  fide  media  promisimus  faciendum,  postquam  nobis  ad  quindenam  fuerit  intimatum, 
et  omnem  promotionem  ac  fidelitatem  secundum  formam  in  omnibus  articulis  quondam  inter  Golonien- 
sem  et  Corbeiensem  ecclesias  conscriptam  de  communi  consensu  venerabilis  domini  abbatis  Thymmonis, 
conventus,  ministerialium  ac  burgensium  ecclesie  Corbeiensis  fideliter  observabimus  tarn  in  opidis  quam 
in  castiis  Corbeiensibus  in  nostra  tuteia  constitutis  et  protectioni  nostri  fratris  comitis  A(dolfi)  de 
Waldecke  iam  commissis  in  cunctis  necessitatatibus  sive  beneplacitis  domini  Coloniensis  et  ecclesie  sue 
benigne  ac  favorabiliter  adimplendam,  quod  presenti  scripto  nomine  nostro  et  totius  ecclesie  Corbeiensis 
secundum  fidem  nostram  prestitam  per  appensionem  sigilli  nostri  publice  protestamur.  Actum  et 
datum  apud  Heldersen,  anno  Domini  M0.C°G.LX°  quarto,  XIIII.  Kalendas  lanuarii. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Dusseldorf,  Kwrkotn  Nr.  205.    Am  Pergamentatreifen  angehdngt  ovale*  Siegel  des 

Dampropstes,  stehende  Figur,  in  der  Rechten  einen  Palmztoeig,  in  der  Linken  ein  Bach  haltend; 

zu  beiden  SeUen  ein  sechsstrahliger  Stern;  in  der  theilweise  verwischten  Umschrift  auch  das  tutor 

eccl.    Corb.    erwahnt.     Qedr.   Lacomblet  UB.  II,  547;   Auszug  Seibertz,  UB.  III9  S.  455  Anm. 

Heldersen  wahrscheinlich  HeUersen  im  Kirchspiel  Bellersen,  Kreis  Hooter. 

1011. 

Bischof  Simon  v.  Paderborn  bekwndet,  doss  Erzbischof  Engelbert  von  K6ln  die  ihm  aus  der  ViUikation 
Soest  verschridbenen  Mnkmfte  fur  1000  Mark  jederzeit  eintisen  kann.  Bonn  1264  December  29. 
Nos  Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  presentibus  protestamur  pro  nobis  et  pro  ecclesia 
nostra,  quod,  quocunque  anno  sive  tempore  anni  venerabilis  dominus  Coloniensis  archiepiscopus  Engel- 
bertus  aut  successor  eius  centum  et  quinquaginta  marcarum  redditus  nobis  et  ecclesie  nostre  in  villi- 
catione  Susatiensi  pro  mille  marcis  denariorum  legalium  ibidem  obligatos  a  nobis  et  ecclesia  nostra 
pro  dictis  mille  marcis  redimere  voluerit,  de  hoc  sine  contradictione  nostra  vel  ecclesie  nostre  habebit 
liberam  facultatem.    Datum  Bunne,  anno  Domini  M°.C°C.LXIIIL,  in  crastino  Innocentium. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  zu  Dusseldorf,  Kurkoln  Nr.  209.    Von  dem  anhdngenden  Siegel  des  Bischof s  sind 
nur  zwei  kleine  Bruchstucke  erfudten. 

1012. 

Graf  Hermann  von  Pyrmont  entsagt  mit  Zustimmung  seiner  GemaMin  Hedivig  und  seiner  SShne 

Hermann  und  Konrad  zu  Gunsten  des  Kl.  Barsinghausen  alien  Anspriichen  an  Giiter  in  Boden- 

sethen  und  an  eine  Kornrente  aus  der  Kurie  zu  Gestorf  und  bestdtigt  die  SchenJcung  seiner  Schwester 

Kunigunde  Grafin  von  Hattermund  fur  Anniversarien  an  das  Kloster.     1264. 

Gedr.  Hodenberg,  Codenb.  UB.  7, 42.    Vgl.  oben  Nr.  674.   Bodensethen  lag  zwischen  Gestorf  u.  Alferde. 

1013. 

Berthold  d.  j.  Herr  von  Buren  genehmiqt  die    tfbereignung  des  Zehnten  zu  Eden  an  Kl.  Oling- 
hausen  und  den  deshalb  mit  dem  Erzbischof  von  K&ln  getroffenen  Lehmtausch.     Biiren  1264. 

Nos  Bertoldus  iuvenis  dominus  in  Buren  omnibus  presentem  litteram  inspecturis  salutem  in 
Domino.  Recognoscimus,  profitemur  et  tenore  presentium  protestamur,  quod  pater  noster  B(ertoldus) 
senior  dominus  de  Buren  ac  Bertoldus  iuvenis  consanguineus  noster  nobilis  decimam  in  Eden  cum 

65* 


Digitized  by 


Google 


512  1264 

omnibus  suis  attinentiis  et  cum  decima  curtis  in  Caldenhouen  de  pleno  consensu  nostro  et  uxoris 
nostre  Ermengardis  et  Burgardi  filii  nostri  et  omnium  heredum  meorum  conventui  in  Ulinchusen 
tanquam  in  eius  allodium  contulerunt  iusta  et  rationabili  commutatione  facta  cum  bonis  nostris  alio- 
dialibus,  que  sita  sunt  in  Kedinchusen,  cum  venerabili  domino  nostro  archiepiscopo  Coloniensi  nichil 
iuris  prorsus  nobis  vel  heredibus  nostris1)  in  predictis  decimis  reservantes,  dantes  eidem  monasterio 
in  testimonium  presentem  litteram  sigilli  nostri  munimine  roboratam.  Testes  aderant:  dominus 
B(ertoldus)  pater  noster,  prepositus2)  sancte  Walburgis,  Renero  miles,  dominus  Teodericus  dapifer, 
Albertus  sororius  noster  de  Eversten  et  alii  quam  plures.  Datum  inBuren  anno  Domini  M°.C°G.LXIIIL 
l)  Or.  hat  heredes  nostri.      *)    Vorher  Liicke  fur  den  Namen. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  Kl.  Olinghausen  Nr.  94.  Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.  Von  Seiten 
des  Erzbischofs  hatten  Ar(noldus)  eius  marscalcus  in  Westfalia,  Hedenricus  de  Plettenbret, 
Herbordus  de  Heldene,  milites,  den  Tausch  geprufi  und  gebilligt.  Or.  vndatirt  (tcahrscheinlich 
zwischen  Nr.  980  und  984  einzureihen)  im  Kgl.  St.- A.  Dusseldorf,  Kurkdln  210. 

1014. 

Hermann  von  Brakd  bdehnt  die  von  Wethen.     1264. 
Notum  sit  universis  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  ego  Hermannus  de  Brakele,   Clementia 

uxor  mea uulshusen  et  Iohannes decimam   in   Buttelsdorf  .  .  Conrado   de  Wethen, 

Alheidi  uxori  sue Conrado  de  Wethen    natis  dicte  Alheide  et  Hermanni  prenotati  in   feudo 

contulimus Testes  huius  facti  sunt:  Hermannus  de  Osiche  (Oesede?),  Engelhardus  miles  de 

Steinheim,  Albertus  de  Welde,  Gerhard  us  et  Godeschalcus  de  Dinkelberg,  Volkmarus  et  Gerhardus 
Schulten,  Heinrick  deHowede,  milites,  Albertus  Monetarius,  Godefriedus,  Gonradus,  Iohannes  de  Stade, 
Conradus  de  Ossendorp,  Adolphus  de  Butelsdorp,  Iohann  de  Howede,  Hermannus  Rufus,  Conradus 
....  Hermannus  de  Dalehem,  Gonradus  Brunwardi,  Iohannes  et  Gonradus  de  Amelungessen,  Conrad 
et  Burchart  Forst  de  Wethen,  Thomas,  Rudolphus  officialis  in  Calenberg,  comes  in  Wartburg  et  uni- 
versi . . .  cives  de  Wartburg  et  alii  quam  plures,  Et  ut  predicta  collatio  inconvulsa  permaneat,  predictam 
literam  dictis  Conrado,  Alheide  et  omnibus  heredibus  dandam  duximus.  Datum  anno  Domini  millesimo 
ducentesimo  sexagesimo  quarto. 

Nach  dem  „Copei  Buck  aller  von  Papenheim"  Bl.  104  im  Besitze  des  Herrn  von  Papenheim  zuStammen. 

1015. 

Die  Bafhm&nner  in  Wolfhagen  bekunden  Verzichtteistung  Luthards  von  Ren  auf  seine  Anspriiche 
an  eine  von  Bitter  Goswin  von  Wethen  dem  Kl.  Hardehausen  iiberlassene  Hufe  in  Asseln.  1264. 
Nos  consules  in  Wlfhagen  omnibus  Christi  fidelibus  hanc  paginam  inspecturis  salutem  in  Domino. 
Universis  vobis  et  singulis  tarn  presentibus  quam  futuris  notum  facimus  tenore  presentium  protestantes, 
quod  Luthardus  dictus  de  Ren  omni  actioni  et  iuri,  quod  sibi  competere  videbatur  in  manso  sito  in 
Aslen,  quern  dominus  Gozwinus  miles  dictus  de  Wethen  monasterio  in  Herswithehusen  in  elemosina 
contulit,  coram  militibus  et  castellanis  nostris  penitus  renuntians,  triginta  tres  solidos  gravium  dena- 
riorum  accepit  a  fratribus  monasterii  supradicti.  Igitur  ut  omnem  in  posterum  in  hac  causa  ca- 
lumpniantibus  viam  obstruamus,  seriem  huius  rei  sigilli  nostri  munimine  posteris  reliquimus  roboratam. 
Testes  huius  rei  sunt:  dominus  Ekkehardus  et  dominus  Iohannes  fratres  et  milites  dicti  de  Helpenberg, 
dominus  Iohannes  de  Wedelberg,  dominus  Volradus  et  Alexander  fratres  de  Escheberg,  Bernhardus  et 
Thetmarus  dicti  Bithersole,  Hermannus  de  Elsingen,  Euerhardus  de  Gran,  Albertus  de  Langele,  Hein- 
ricus  molendinarius  et  alii  quam  plures.  Datum  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  quarto. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Miinster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  153.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgefaUen. 


Digitized  by 


Google 


1266  513 

1016. 

RuMer  und  Schoffen  von  Lemgo  bekunden  Abfindung  der  Bruder  Hermann  und  Konrad  genannt 

von  der  Lippe  durch  den  Abt  von  Marten f eld  wegen  einer  Hufe  in  HUntiup  in  Gegenwart  von  Hein- 

ricus  miles  de  Gummere,  Gerlacus  de  Orlinchusen,  Gerlacus  gener  eius  deBileuelde,  Iohannes 

de  Odinchusen,  Albertus,  Heinricus  de  Werthere,  Burger  in  Lemgo.     1264. 

Gedr.  UB.  Ill,  731.  Reg.  Lipp*  Regg.  I,  218  Nr.  327. 

1017. 

Abt  Timmo  von  Corvey  erU&rt,  doss  weder  der  Graf  von  Tecklenburg  noch  Graf  Heinrich  von 
Oldenburg  Anrecht  an  der  Vogtei  in  Loningen  besvtzen.  0.  J.  (Urn  1264.) 
Timmo  Dei  gratia  abbas  Corbeiensis  ecclesie  universis  hoc  scrip  turn  audituris  salutem  in  eo,  qui 
est  omnium  vera  salus.  Notum  esse  volumus  cunctis  Christi  fidelibus,  quod  neque  nos  neque  ante- 
cessors nostri  ius  advocatie  in  Loningen  umquam  porreximus  neque  recognovimus  domino  .  .  comiti 
de  Tekeneburg  sive  domino  H(enrico)  comiti  de  Aldenburg  neque  alicui  heredum  suorum  neque  usque 
in  hodiernum  diem  recognoscimus.  Sed  hoc  fatemur  et  presenti  scripto  publice  protestamur,  quod, 
quicquid  ibi  ratione  advocatie  consequitur,  fit  per  violentiam  nullo  iure. 

Or.  im  Osnabriicker  Domarchiv  G.  An  Pergamentstreifen  Siegel  des  Abu  wie  Westf.  Siegel  III  Taf.  123 
Nr.  5.  Graf  H.  von  Oldenburg  kann  nur  der  1270  gestorbene  Graf  Heinrich  von  Wildeshausen 
sein,  der  Schvriegersohn  Ottits  II.  v.  Tecklenburg.  1st  ferner  letztei%er  gemeint,  so  musste  die  XJrk. 
bereits  vor  1263  ausgestellt  sein.  Obiger  Zeitpunkt,  den  der  Druck  in  Osn.  Mitth.  Ill,  281  auf- 
weist,  scheint  willkurlich  und  ist  hier  nur  beibehalten,  weil  andere  Zeitbestimmung  nicht  gut  moglich, 

1018. 

Propst  und  Kapitel  der  Osnabriicker  Kirche  tauschen  mil  Genehmigung  des  Munsterschen  Bischofs 
(Gerhard),  als  geistticJien  und  weltlichen  Vormunds  des  Hochstifts  Osnabruck,  mit  der  Abtei  Herford 
Ministerialen  aus.  Osnabruck  1264  (1265)  Januar  19. 
Prepositus  .  .  decanus  totumque  capitulum  Osnaburgensis  ecclesie  omnibus  presentes  litteras 
inspecturis  notum  facimus,  quod  nos,  vacante  sede  in  ecclesia  nostra,  approbante  domino  episcopo 
ecclesie  Monasteriensis,  in  spiritualibus  et  temporalibus  nostre  ecclesie  provisore  et  tutore,  Alheydim 
filiam  Gerhardi  dicti  de  Monte,  ministerialem  ecclesie  nostre,  damus  in  ministerialem  ecclesie  Heruor- 
densi,  recipientes  Eckehardum,  filium  Eckehardi  de  Bermetlo  militis,  ministerialem  ipsius  ecclesie 
Heruordensis  in  ministerialem  nostre  ecclesie  pari  concambio  pro  eadem.  Actum  et  datum  Osenbrugge, 
anno  Domini  M°.C0C.L°X.IPII.,  V°IIII.  Kalendas  Februarii. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstabt.  Herford  Nr.  56.  Siegel  von  dem  von  der  Urk.  eingeschnittenen 
Pergamentstreifen  abge fallen.  BiscJiqf  Gerhard  war  ein  Bruder  des  noch  unter  Urban  IV.  (f  1264 
October  2)  zum  Osnabriicker  Bischof  postidirten,  von  Clemens  IV.  aber  nicht  bestdtigten  Graf  en 
Engelbert  von  der  Mark.  (Vgl.  UB.  V,  665).  Statt  EJngelbert  ivurde  Widukind  von  Waldeck 
gewdhlt;  da  dessen  Wahlkapitidation  bereits  am  7.  Mai  1265  erfolgte  (Osn.  Mitth.  II>  S.  336; 
UB.  Ill,  748,  wo  1265  statt  1266  zu  setzen,  schon  sein  Nachfolger  Walram  genannt;  die  Bemer- 
kung  uber  Widukinds  Tod  UB.  Ill,  743  Anm.3  zu  streichen),  so  muss  man  in  Osnah'uck  schon 
mehrere  Monate  vor  der  am  11.  Juli  1265  erfolgten  Entscheidung  des  Papstes  diese  gekannt  haben, 

1019. 

Graf  Hermann  von  Fyrmont  Ubereignet  ihm  von  denen  von  Abbenhusen  resignirte  Quter  in  Heiken- 
husen  dem  Kl.  Marienmunster.     Schwalenberg  1265  Januar  20. 
Nos  Dei  gratia  Hermannus  comes  dePermunt1)  omnibus,  ad  quos  presens  scrip  turn  pervenerit,  in 
perpetuum.    Que  geruntur  in  tempore,  ne  labantur,  poni  solent  in  lingua  testium  et  scripture  memoria 


Digitized  by 


Google 


514  1263 

perennari.  Sciant  ergo  tarn  presentes  quam  futuri,  quod  dominus  Henricus  miles  de  Abbenhusen*) 
bona  in  Heykenhusen 8),  que  sibi  in  feodo  contuleramus,  idem  Henricus4)  et  uxor  sua,  Enkelhardus  de 
Abbenhusen3),  frater  suus  et  uxor  sua  aliique  heredes  eorum  nobis  eadem  bona  libere  resignaverunt 
Nos  vero  cum  consensu  cognatorum  nostrorum  videlicet  Godescalci6)  et  fratris  sui  Hildeboldi  aliorum- 
que  nostrorum  heredum  ipsa  bona  in  Heykenhusen8)  ecclesie  beate  Marie  virginis  in  monasterio  apud 
Swalenberg  pro  sex  marcis  gravis  monete  cum  advocatia  et  decima,  cum  pascuis  et  aquis  et  omni 
iure  et  usu,  quod  eis  competebat  secundario,  conferimus  libere  possidenda.  Ut  igitur  istud  factum 
firmum  permaneat  et  inconvulsum,  presentem  paginam  sigilli  nostri  munimine  et  nostrorum  cognatorum, 
videlicet  Godescalci  et  Adolphi  comitum6)  de  Sualenberg  sigillorum  robore  fecimus  communiri.  Testes 
huius  facti  sunt:  dominus  Willico  prepositus,  dominus  Berloldus7)  plebanus  de  Swalenberg8),  dominus 
Wilhelraus  plebanus  de  Sumersile,  dominus  Bertoldus  Sumercalf9),  dominus  Henricus  de  Elmerin- 
chusen10),  dominus  Theodericus  de  Eckersten,  dominus  Wernherus11)  Dicbernere,  dominus  Amelungus 
Kanne,  dominus  Heinricus  Rufus 12),  milites,  Theodericus  de  Rottinghen,  Bernhardus  Kanne,  famuli.  Acta 
autem  sunt  hec  anno  Domini  M.CC.LXV0,  in  castro  Swalenberge,  in  die  Fabiani  et  Sebastiani  martyrum. 
l)  Permont  C.      f)  Abbenhosen  C.      ■)  Heikenhosen  C.    *)  Heinrirus  C.      *)  Gotecalci   C.      •)  Adolfi  comitis  C. 

7)  Bartoldu8  B.     *)  Swalenbergh  B.     So  immer.     •)  Sumercalff  B.     l")  Elmeringhosen  C.     u)  Wernerus  6*. 

")  Henr.  Ruffiis  B. 
Nach  Mac.  I, 129  fol.  27*  (B);  dem  Gehrdener  Kopiar  fol.  48v  G.2  (Q  und Mac.  VII,  4512  p.  59  (D); 
1  und  3  irn  Kgl.  St.- A.  Munster.  Reg.  Ztschr.  XLVI,  2.  171. 

1020. 

Graf  Hermann  v.  Pyrmont  iiberldsst  dem  Kl.  Marienmiinster  2  Hdrige.  Liigde  1265  Januar  30. 
Nos  Dei  gratia  Hermannus  comes  de  Permont  et  nostri  cognati,  videlicet  Godescalcus  et  Hilde- 
boldus  cum  matre  eorum  Beatrice,  omnibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  cupimus  esse  notum, 
quod  Bertoldum,  qui  agnominatur  Dusingh,  et  Iohannem  fratrem  suum,  dictum  Tatere,  qui  nobis  iure 
proprietatis  attinebant J),  cum  consensu  omnium  legitimorum  heredum  nostrorum  pro  tribus  fertonibus 
ecclesie  beate  Marie  perpetue  virginis  in  monasterio  ad  Swalenberg  contulimus  in  perpetuum.  Ut 
igitur  istud  factum  a  nostris  successoribus  firmum  permaneat  et  inconvulsum,  presentem  paginam  cum 
sigillorum  nostrorum  munimine  roboramus.  Testes  huius  facti  sunt:  dominus  Willico  prepositus, 
dominus  Wilhelmus  (plebanus)  de  Ludhe  et  dominus  Bernhardus  socius  suus,  dominus  Amelungus 
Kanne,  dominus  Hinricus  dictus  Rufus2),  milites;  Bernhardus  iudex  de  Ludhe  dictus  de  Ottersen  et 
alii  quam  plures.    Factum  est  autem  anno  Domini  M.CC.LXV0.  in  Ludhe,  IIP.  Kalendas  Februarii3). 

J)  attinebamus  B.    •)  Rufig  B,  Unsig  C.    *)  C  hat  idus. 
Aus  Ahc.  /,  129  fol.  20  v  (B)  und  VII,  4512  p.  62  (Q  im  Kgl.  St.- A.  Munster.     Gedr.  Osn.  MittL 

V,  126;  Reg.  Ztschr.  XLVI,  2,  172,  beide  mit  Februar  11. 

1021. 

Stift  Busdorf  bekundet  BeUegung  von  Streit  zwischen  ihnen  einer-  dem  Kl.  Arolsen,  dem  Grrafen  von 
Waldeck  und  Biirgern  von  Bivanc  andrerseits.  1265  Fdbruar  1. 
Nos  Regenhardus  decanus  et  capitulum  sanctorum  Petri  et  Andree  Paderbornense  presentibus 
litteris  universi  et  singuli  recognoscimus  et  confitemur,  quod  questio,  que  vertebatur  inter  nos  ex  una 
parte  et  prepositum  et  conventum  Aroldensis  ecclesie  et  nobilem  virum  dominum  A(dolfum)  de 
Waldecke  et  cives  de  Bivanc  super  novalibus  predii  nostri  in  Harderadessen  nunc  excultis  ex  altera, 
de  consensu  utriusque  partis  amicabiliter  in  hunc  modum  est  sopita,  quod  predicti  prepositus  et  con- 
ventus  et  A(dolfus)  nobilis  de  Waldecke  et  cives  de  Bivanc  nobis  et  capitulo  nostro  septem  marcas 
monete  legalis  persolverunt  et  nos  omni  actioni  et  iuri,  si  quod  in  predicto  novali  habuimus  vel  habere 
poteramus,  pure  et  sine  omni  conditione  renuntiavimus,  eis  plenum  ius  in  ipsis  recognoscentes.    In 


Digitized  by 


Google 


1266  515 

cuius  rei  notitiam  et  evidentiam  hanc  litteram  conscribi  fecimus  et  sigillo  nostro  (et)1)  ecclesie  robora- 
vimus.    Anno  Domini  M°.C0C.LXV°.,  Ealendis  Februarii. 
*)  Oder  nostre  eccl. 
•        Aua  Mac.  II.  fol.  3  dea  Kl.  Arolaen  im  FuratL  Wald.  Archiv  in  Arolaen. 

1022. 

Abtissin  Pinnosa  v.  Her  ford  bekundet  Resignation  auf  das  Her f order  Schenkenamt  1265  Februar  3. 
P(innosa)  Dei  gratia  Heruordensis  ecclesie  abbatissa,  .  .  preposita,  .  .  decana  totumque  capitulum 
eiusdem  omnibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  in  salutis  auctore  salutem.  Quia  temporis 
lapsus  continuus  hominis  conditionem  debilitat,  sensus  hebetat  et  oblivionem  inducit,  scripturas  oportet 
et  necesse  est  fieri  auctenticas,  per  quas  quies  paretur  hominibus  et  revocando  in  memoriam  iurgio- 
rum  materia1)  amputetur.  Hinc  est,  quod  nosse  cupimus  tarn  presentes  quam  futuros,  quod  Iohannes> 
miles  de  Brokeldehusen,  Aleydis  uxor  eius,  Aleydis  filia  ipsius,  Io(hannes)  et  Gristianus  maritus 
ipsius  Aleydis  offlcium  pincernatus  in  nostras  manus  ad  nostram  et  ecclesie  Heruordensis  utilitatem 
sponte  et  libere  resignarunt,  renunciantes  expresse  omni  iuri,  quod  eis  vel  heredibus  suis  in  predicto 
officio  pincernatus  cum  suis  attinentiis  competeret  vel  quacunque  occasione  posset  competere  in  futu- 
rum.  Dicto  vero  Iohanni  de  gratia  est  concessum,  ut  garbas,  semellas,  mensam  curie  perciperet 2) 
tempore  vite  sue;  super  quibus  nullo  umquam  tempore  sua  posteritas  et  qui  nunc  sunt  heredes 
movebunt  questionem3),  nee  iuris  quispiam  obtinebuht.  Testes  autem,  qui  rogati  et  vocati  affuerunt, 
hii  sunt:  Reinardus  et  Hermannus  senior  Gograuii  Heruordenses ,  Gerhardus  de  Sunninchusen,  Vol- 
mundus  de  Weruingen,  Rembertus  de  Rodinghusen,  Ludolfus  de  Ubbindorpe,  Iohannes  de  Qernhem, 
Rembertus  de  Serincworden  et  Iohannes  de  Brokeldehusen  et  alii  quam  plures.  In  cuius  perhennem 
memoriam  hanc  paginam  nostris,  nobilis  viri  domini  H(enrici)  de  Sterrenberg,  honorabilis  domini  . .  pre- 
positi  Monasteriensis  necnon  et  civium  Heruordensium  sigillis  decrevimus  roborari.  Datura  et  actum 
anno  Domini  M°.CC,LXV.,  tertio  Nonas  Februarii. 

*)  materiam  Or.      *)  percipet  Or.      8)  questioem  Or. 
Or.  im  Kgl.  St-A.  Munater,  Fatohu  Herford  Nr.  57.     Von  den  an  rothgelben  Seidenfdden  angehdngten 
Siegeln  votn  zweiten,  dea  Kapitela,  noch  Bruchatuck  erhalten.  Gedr.  Ztachr.  f.  Niederaachaen  1858,  98 
und  Bemerkungen  dozu  S.  90;  Reg.  Harenberg,  Monum.  ined.  II,  110;  Lipp.  Regg.  I,  219  Nr.  328. 

1023. 

Graf  Otto  in  Ravensberg  bdehnt  Johann  von  dem  Bussche  mit  der  Vogtei  einer  mm  Stift  Schildesche 

gehSrigen  Hufe.  Ravensberg  1265  Februar  13(?). 
Otto  comes  in  Rauensberg  omnibus  in  perpetuum.  Acta  sollempniter  delet  oblivio,  nisi  scrip- 
turarum  fulciantur  testimonio.  Noverint  itaque  tam  posteri  quam  presentes,  quod  nos  amicorum 
nostrorum  accedente  eonsilio  domino  Iohanni  de  Busche  et  heredibus  suis  necnon  Sophie  uxori  sue 
advocatiam  unius  mansi  in  Pepingthorpe  ad  ecclesiam  Schildesche  pertinentis  iure  contulimus  feodali, 
ipsa  advocatia  ob  pignus  dilectionis  infeodantes  eundem.  Item  ut  in  facto  tam  legitimo  nulla  in 
posterum  possit  intervenire  calumpnia,  presentem  paginam  super  eo  fecimus  conscribi  et  sigilli  nostri 
munimine  roborari.     Datum  Rauensberg,  anno  Domini  M0.G°G.L0XV0„  XVII0  Kalendas  Marcii. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Munater,  Stift  Schildesche  Nr.  19.  Siegel  vom  Pergcmentatreifen  ab.  XVII.  Kal. 
Marcii  bezeichnet  den  13.  Febniar,  auf  den  die  Iden  f  alien.  Wahracheirdich  hat  der  Sehreiber 
den  Monat  fur  voll  gerechnet.     Reg.  v.  d.  Buaache,  Geschichte  der  von  dem  Buaaclie  Nr.24. 

1024. 

Edelherr  Hermann  zur  Lippe  gew&hrt  der  Stadt  Lippstadt  tin  PrivUeg.   Lyppstadt  1265  Februar  23~ 
Reg.  Lipp.  Regg.  I,  219  Nr.  329. 


Digitized  by 


Google 


516  1265 

1025. 

Abtissin  Ermgard  von  Heerse  wittigt  in  den  Verkauf  emer  PaeMhufe  Landes  beim  Darfe  WeJda. 

Paderborn  1265  M&rz  1. 
Ermengardis  abbatissa  et  conventus  Herisiensis  ecclesie  universis,  quibus  presens  scriptum  exhi- 
bitum  fuerit,  vias  agnoscere  veritatis.  Noverint  tam  presentes  quam  futuri,  quod  Franco  de  Wellede 
et  filius  suus  Gonradus  mansum  quendam  situm  in  campis  citra  villain  Wellede,  cuius  proprietas  ad 
nos  spectare  dinoscitur  titulo  pignoris,  detineant  obligatam  salva  nostra  pensione,  que  singulis  annis 
nobis  debetur  de  eadem,  ratum  et  gratum  habemus  permissione  liberali,  quia  Iohannes  Wagtele,  civis 
Paderbornensis,  et  Conradus  et  Henricus  fratres  de  Wellethe  earn  pro  XXX  marcis  legalis  monele 
ipsis  obligarunt  nostro  accedente  consensu.  Ne  igitur  hoc  factum  in  posterum  aliqua  tergiversatione 
celari  valeat  aut  impugnari,  presens  cyrographum  prefatis  laicis  de  consensu  parcium  sigillorum 
nostrorum  munimine  duximus  roborandum.  Actum  et  datum  Paderborne,  aiino  Domini  M°.C°C.L0XV0., 
Kalendis  Marcii.  Presentibus  testibus  ad  hoc  rogatis:  preposito  Paderbornensi  Henrico,  cellerario 
Ludolfo,  Henrico  Lusco,  Ludolfo  canonico  Herisiensi,  Hereberto  presbitero,  Hermanno  de  Istendorp 
plebano,  Thethardo  de  Norde,  Frederico  de  Istentorp,  Alberone  de  Wellethe.  Conrado  scu(l)theio  de 
Wartberg,  Olrico  de  Western,  Hermanno  de  Scmegten1),  Bernhardo  camerario,  Lutberto  de  Espringe 
et  aliis  quam  pluribus,  quorum  nomina  Deus  scit. 
*)  Scegthen  Or. 
Or.  im  Kgl.  St- A.  Munster,  Stift  Neuenheerse   Nr.  17.     Betde  Siegel  van  den  Pergamentstreifen  oh. 

1026. 

Landfrieden  ztvischen  Bischof  Simon  von  Paderborn   und  Landgraf  Heinrkh  von  Hessen.    Im 

Lager  bei  Elsingen  1265  Mfirz  16. 
In  nomine  Domini  amen.  Nos  Simon  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus  et  nos  Henricus 
eadem  gratia  lantgravius  Thuringie  et  dominus  Hassie  notum  facimus  universis,  quod  attendentes 
utilitatem,  commodum  et  honorem,  que  nobis,  terris  nostris  et  subditis  universis  ex  virtute  pads 
potuerit  evenire,  zizaniam  discordie,  quam  inimicus  humani .  generis  in  populos  seminavit ,  exstirpare 
volentes,  ut  pullulet  virtus  pacis,  communicato  consilio  nostro  et  nobilium  terrarum  nostrarum  gene- 
ralem  pacem  patrie  ab  hac  hora  in  antea  et  Pascha  proximo  nunc  instante  per  triennium  fide  corpo- 
raliter  prestita  ad  invicem  promisimus  inviolabiliter  observare.  Si  quid  enim  questionis  vel  discordie 
emerserit  hinc  vel  inde,  ad  sedandam  eandem  questionem  XII  milites  sunt  statuti,  ex  parte  videlicet 
nostri,  domini  Paderburnensis,  Hermannus  nobilis  dictus  Bircule,  Hermannus  Spigel,  Ludolfus  mars- 
calcus,  Rudolfus  de  Stenuordia,  Helias  de  Asle  et  Albero  de  Wellede,  milites;  ex  parte  vero  nostri, 
H(enrici)  lantgravii,  vir  nobilis  Albertus  comes  de  Waldensten,  viri  nobiles  Giso  et  Wer(nerus)  fratres 
de  Gudensberg,  Iohannes  de  Helfenberg,  Giso  de  Gudenburg  et  Henricus  de  Blumensten,  milites,  qui, 
postquam  ipsis  questio  fuerit  intimata,  infra  quindenam  in  die  et  loco  competenti  convenient,  sedantes 
eandem  questionem  in  amicicia  vel  in  iure.  Si  vero  dampnum  sive  spolium  factum  fuerit  hinc  vel 
inde  et  hii,  qui  dampnum  sustulerint,  proclamatione  debita  fuerint  subsequuti,  communicatis  auxiliis 
ipsum  dampnum  sive  spolium  repetemus.  Ad  hec  si  quis  darapnificatus  bona  sibi  ablata  obligaverit 
in  iudiciis  nostris  et  ius  sibi  fieri  postulaverit,  nos  Henricus  lantgravius  secundum  famam  spoliatoris, 
que  in  vulgari  lumunt  dicitur,  et  nos  S(imon)  episcopus  Paderburnensis  secundum  consuetudinem  et 
ius  terre  nostre  conquerenti  faciemus  plenam  iusticiam  exhiberi.  Ceterum  predict!  nobiles  et  milites 
omnes  questiones  subortas  ante  consummationem  huius  pacis  competenti  loco  et  tempore  decident  in 
amicicia  vel  in  iure  et  dictis  ipsorum  parabitur  utrobique.  Si  quis  autem  ipsorum  ex  necessitate 
vel  infirmitate  absens  fuerit,  per  alios  nichilominus  questio  decidatur.  Si  autem  quis  decesserit,  alter 
eque  dignus  substituetur  eidem,  quando  fuerit  requisitus.     Nos  Arnoldus  marscalcus  Westfalie  nomine 


Digitized  by 


Google 


1266  517 

venerabilis  domini  nostri  Coloniensis  archiepiscopi   et   nos  Ludolfus  comes  de  Dassele  et  Conradus 

nobilis  de  Seonenberg  predictam  pacem  in  omnibus  articulis,  secundum  quod  superius  est  predictum, 

fide  corporaliter  prestila  promisimus  inviolabiliter  observare.     Ut  autem  hec  omnia  obtineant  roboris 

firmitatem,    presens   scriptum    sigillis   nostris   fecimus  communiri.1)    Actum  et   datum  in  campo  apud 

Elsingen,  anno  Domini  millesimp  C0G.L°XV0.,  XV°II.  Kalendas  Aprilis. 

*)  fecimus  fehlt  Or. 

Or.  irn  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  228.    Rests  des  Siegelstreifsns  sind  noch  vorhanden. 

B.  Simon  hatte  rich  an  den  andern  Landfriedensbestrebungen  nicht  betheiligt.     Einen  Monat  notch 

obigem  schloss  Erzbischof  Werner  von  Mainz  ein  Landfriedensbundniss  mit  einer  Reihe  an  Hessen 

grenzender  Herren  und  Stddte.     Bohmer-  Willy  Regg.  arch.  Mag.  II,  364  Nr.  128  u.  o.   Vgl.  unten 

den  theilweise  mil  diesem    ubereinstimmenden   Vertrag    von  1266    Juni  6.      Im  folgenden   Jahre 

er8cheinen  exequutores  pacis  in   terra  Hassye  mit  eigenem  Siegel,  vgl.  Kopp,  Hist.  Nachrichten 

von  den  Herrn  zu  Itter  S.  186  f.     Landgraf  Heinrich  war  auch  mit  dem  Orafen  Gottfried  von 

Ziegenhain  verbundet;  Gottfried  sagte  ihm  1262  Juni  2  ausdrucklich  Hulfe  zu,  wenn  die  Graf  en  von 

Waldeck  auf  Seiten  des  Erzbischof s  von  Mainz  treten  wurden.    Gedr.  Ledderhose,  Kleine  Schriften 

IV,  279;  vgl.  Rgen  und  Vogel,  Kritische  Bearbeitung  u.  s.  w.  in  Ztschr.  f.  Hess.  Gesch.  N.  F.  X,  342. 

1027. 

Die  BrUder  von  Hohenbiichen  (Altafago)  verkaufen  an  Kl.  Wulfinghausen  die  Vogtei  iiber  Gilter  zu 
Hottensen  (Holthusen),  wdche  sie  von  der  Rirche  zu  Corvey  zu  Lehn  getragen  hdben.    HUdesheim 

1265  Marz  25. 
Gedr.  zuUtzt  Hodenberg,  Calenb.  UB.   VIII,  33. 

1028. 

JEdelherr  Hermann  v.  HoUe  schenkt  die  vom  Eddherrn  Rabodo  von  Blankena  erkaufte  Vogtei  iiber  die 
Hofe  Eggeringhausen  u.  Ebbinghausen  dem  Stift  auf  dem  Berge  bei  Her  ford.  Bielefeld  1265  April  6. 
In  nomine  Domini  amen.  Hermannus  nobilis  vir  do  minus  in  Holte  universis,  ad  quos  presens 
scriptum  pervenerit,  rei  geste  noticiam.  Scire  cupimus  tarn  presentes  quam  posteros,  quod  nos  advo- 
catiam  in  duabus  curtibus  Ekerinchosen  et  Ebinchosen  et  eorum  mansis  et  attinenciis,  quam  advocatiam 
nobilis  vir  Rabodo  de  Blankena  nobis  vendidit,  conventui  ecclesie  sive  monasterii  Montis  beatissime 
virginis  Marie  extra  muros  Heruordenses  perpetuo  dedimus  et  contulimus  sub  hac  forma,  quod  Gerar- 
dus  de  Sunninchosen,  Hermannus  Gograuius,  Reynbertus  deRubo,  milites,  Fridericus  de  Rubo,  Fride- 
ricus  de  Arnholte,  Thetmarus  Boso  memoratam  advocatiam  ad  manus  predict!  conventus  a  nobis 
titulo  homagii  receperunt  in  feodum.  Nichil  tamen  de  ea  ad  eorum  utilitatem  percipient,  et  cum 
predicti  sex  omnes  mortui  fuerint  et  diem  extremum  clauserunt,  nos  sive  heredes  nostri  aut  alii  in 
eadem  advocatia  successores  recepto  herwadio  .  uno  post  mortem  ultimi  decedentis  aliis  sex  modo 
premisso  conferemus  absque  more  dispendio,  et  sicut  nos  sic  et  nostra  posteritas  firmara  et  sufficien- 
tem  prestabit  eiusdem  advocatie  ab  omnibus  impetentibus  warandiam  et  suis  litteris  roborabit,  herwadio, 
ut  dictum  est,  post  mortem  vasallorum  heredibus  sive  successoribus  nostris,  ut  dictum  est,  semper 
salvo  nee  amplius  requiretur.  Testes  autem,  qui  vocati  et  rogati  ad  hoc  interfuerunt,  hii  sunt :  Gerlacus 
de  Borigbike,  Reynbertus  de  Rubo,  Reynbertus  de  Serincworthen,  milites,  Fridericus  de  Arnholte,  vasalli 
nostri:  Rodolfus  Nagel  et  filius  eius,  Rotgerus  Hathewig,  Rodolfus  de Blasne,  milites,  Iohannes,  Winandus 
Hadewig,  Heinric  de  Umlo,  Hecbertus  de  Roczinhosen,  Heinricus  de  Spechteshagen,  magister  scabinorum 
et  plures  alii  burgenses.    Acta  sunt  hec  in  Bilevelde,  anno  Domini  M°.C0C.LX°V.,  VI0II.  Idus  Aprilis. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Herford,  Stift  auf  dem  Berge  Nr.  8.    Siegel  und  Befestigung  ab.   Gedr* 
Osn.  Mitth.  V,  316.     Vgl.  Nr.  349  und  1000. 

Wettf.  Urt-Bnch  IV.  66 


Digitized  by 


Google 


518  !265 

1029. 

Konrad  v.  SchSnenberg  verzicklet  vor  Bischof  Simon  v.  Paderborn  zu  Gunsten  des  Rl.  Gehrden  aufdk 

Vogtei  der  von  Friedrich  von  Istrup  dem  Rl.  verkauften  Hufen  bei  Siddessen.    Brakd  1265  April  IB, 

Conradus   de   Schonenberch   et   Alheitis1)   uxor   sua,   item   Agnes   mater  Conradi    et   Bartholdi 

fratrum  de  Schonenberg  omnibus,  quibus  presens  scriptum  exhibitum  fuerit,    salutem   in  perpetuum. 

Notum  esse  cupimus  universis,  quod,  cum  dominus  Hermannus  prepositus  et  prior  ecclesie  Gerdinensis 

una   cum    ecclesia  memorata   a  domino  Frederico    de  Ystingdorp2)  dicto  Longo  et  a  suis  heredibus 

proprietatem  trium  mansuum,  qui  adiacent  ville  Siddessen8)  pro  viginti  marcis  quatuor  legalium  dena- 

riorum  emissent  iure  perpetuo  possidendos,  ego  Conradus  de  Schonenberg  cum  consensu  uxoris  raee4) 

Atheithis5)  et  domine  Agnetis6)  matris  mee   et  Bertoldi   clerici  fratris  mei  ad  petitionem  domini  Fre- 

therici  prenominati   et  ad  voluntatem   domini   S(imonis)  Patherbornensis   episcopi   advocatiam   trium 

mansuum  illorum,  que  iure  hereditario  nobis  pertinebat,  in  presentia  domini  S(imonis)  episcopi7)  ad 

usus  ecclesie  memorate  libere   et  absolute  resignavimus   nihil  iuris  nobis   in   hac  advocatia   nos  aut 

heredes  nostri  de  cetero  vendicantes.  In  cuius  rei  concambium  etevidentiam  plenioremidemFredericus8) 

miles  mansum  unum  in  Weplethe9),  quern  proprium  possidebat,  nobis,  ut  fieri  solet,  obtulit  et  eundem 

a  nobis  postea  in  feodo  recepit.    Acta  sunt  hec  in  presentia  domini  S(imonis)  Patherbornensis  episcopi 

in  civitate  Brakele,  anno  Domini  M°.GC°.LXV.,  in  crastino  Quasimodogeniti.     Huic  facto  interfuerunt : 

Otto  comes  de  Eversten,  Ludolfus  comes   de  Dassele,  Wernerus  et  Hermannus  de  Brakele,   milites* 

Albertus  de  Amelungessen,  Bodo  de  Monte  Martis,  Fretericus 10)  et  Thidericus u)  fratres  de  Harehusen, 

Albertus  de  Luterssen 12),  Bartoldus  Somercalf  et  alii  quam  plures  milites  et 18)  burgenses. 

l)  Alheidis  D.  ")  Fritherico  Ystingdorp  D.  *)  Sidessen  C.  4)  mei  C.  *)  Alheidis  D.  6)  Agnes  C,  Agnis  />• 
7)  et  fugt  C  hinzu.  •)  Fridericus  D.  •)  Weplithe  D.  l0)  Fredericus  D.  Ji)  Thiedericus  th 
ia)  Luterszen  D.       ")  milites  et  fehlt  D. 

Nach   dem   Gehrdener  Kopiar  f.  27  D  10  (B);   Mac.  II,   71/.  232  (Q;    Reg.  mit  Auffuhnmg  der 

Zeugen  VI,  224  f.  67  u.  Mac.  I,  242b  p.  33,  letztere  drei  im  Kgl.  St.-A.  Muneter.  Abschr.FcUcken- 

heiners  aua  »Hof-Archw  zu  Cassel"  in  dessen  Handschriften  X  p.  141  (D). 

1030. 

Rathmanner  und  Biirgerschaft  der  Stadt  Paderborn    bekunden    den  Ankauf  einiger   Hofe  vom 

Ronvent  der  Gokirche.  Paderborn  1265  April  30. 
In  nomine  Domini  amen.  Nos  Conradus  de  Tito,  Iohannes  de  Barichem,  Heinricus  Margus 
Henricus  Clericus,  Tidericus  de  Amerhunge,  Hermannus  Wltur,  Fredericus  de  Anuorde,  Hermannus 
Herenfridi,  Henricus  Crago,  Hermannus  Salentinus,  Helmicus  Ursus,  Henricus  de  Suthem,  Wicbertus, 
Conradus  Sulteuot,  Christianus  de  Inferno,  Iohannes  Retheri  presenti  anno  consules  Paderbornenses 
et  universitas  civitatis  eiusdem  omnibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  salutem  in  Domino. 
Litteris  presentibus  protestamur,  quod  nos  quasdam  areas  conventui  Rurensis  ecclesie  pertinentes 
comparavimus  quatuor  marcis  denariorum  paratorum,  insuper  iure  pensionali  singulis  annis  in  festo 
Michahelis  marcam  legalium  denariorum  de  eisdem  areis  predicto  conventui  libere  persolvemus.  Quia 
vero  sepius,  que  in  tempore  minus  procurantur,  cum  tempore  labuntur,  presentem  paginara  sigillo 
civitatis  nostre  dignum  duximus  roborari.  Datum  in  Paderborne,  anno  Domini  M°.C0C.LX°V,  in  vigilia 
Philippi  et  Iacobi. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Muneter,  Gokirche  Nr.  11.  An  Pergamentstreifen  Fragment  vom  Paderbomer 
Stadteiegel,  trie  Westf.  Siegel  II  Taf.  78  Nr.  6.  Auf  der  Ruckseite  von  Hand  s.  XIV  de  domo 
consulatus  Paderb.    Von  H.  s.  X  VI.  1  marck  ut  dem  Loyhuse. 

1031. 

Graf  Adolf  von  Schwalenberg  schenkt  dem  Rl.  Falkenhagen  Landereien.    Schwalenberg  1265  Mai  10. 

m  In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.     Adolfus  Dei  gratia  comes  de  Sualenberh  omnibus 

hoc  scriptum  intuentibus  salutem  in  eo,  qui  salus  est  vera.     Sepe  fides  fallitur  per  processum  tern- 


Digitized  by 


Google 


1266  51$ 

poris,  cum  gesta  non  clarificat  auctoritas  scripturarum.     Igitur  scire  cupimus  tarn  presentes,   quam 

posteros,  quod  nos  cum  consensu  matris  nostre  et  fratruelis  nostri  Henrici  pro  remedio  anime  fratris 

nostri  beate  memorie  comitis  Wedekindi  et  parentum  nostrorum,  et  ut  divina  propiciacio  pro  nobis 

facilius  possit  impetrari,   agros,    qui   siti  sunt   infra  riwulum,   qui  dicitur  Visbeke  et   agros  ecclesie 

Falkenhagen  et  eciam  agros  trans  flumen  molendini  usque  ad  signa,    que  possunt  evidenter  ostendi, 

eidem  ecclesie  et  Deo  in  ea  famulantibus  cum  omni  iure  et  omnibus  usibus,  qui  ad  nos  spectabant, 

libere  et  absolute  contulimus  perpetuo  possidendos.     Ut  autem  hec  nostra  donacio  rata  et  flrma  per- 

maneat,  presens  scriptum  sigilli  nostri  inpressione  fecimus   roborari.     Huius  facti  testes  sunt:  frater 

noster   prepositus  Volquinus,    dominus  Wilhelmus  de  Somersele,  vicem1)   gerens   prepositi,   dominus 

Bertoldus  sacerdos  in  Sualenberh;    milites:  dominus  Henricus  dictus  de  Elmerecosen,  dominus  Tyde- 

ricus  de  Eckersten,  dominus  Wernerus  Dicbernere,  Egellardus  de  Abbenosen,  castellani  eiusdem  castri 

et  alii  quam  plures.    Datum  in  Sualenberh,  anno  dominice  incarnationis  M0.C°C.LX0V°.,  V°I.  Idus  Maii. 

*)  viscem  Or. 

Or.  vm  Besitze  des  Studienfonds  zu  Paderborn,  jetzt  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Falkenhagen  Nr.  11. 

An  Pergamentstreifen  das  grosse  runde  Siegel  des  AussteUers.    Auf  der  Ruckseite  von  einer  Hand 

s.  XV.  littera  de  Visbecke  et  clostervrede.  Reg.  Lipp.  Regg.  1,220  Nr.  331  mit  irrigem Datum. 

1032. 

Abt  Thymmo  von  Corvey  und  der  Paderborner  Dompropst  Heinrich  als  Vormund  des  Stifts  Corvey 
belehnen  die  Herzoge  Albert  und  Johann  von  Braunschweig  nach  Resignation  der  Grafen  von 
Pyrmont  mit  der  Vogtei  viber  die  Stadt  Sootier  und  andere  Orte.  Hannover  1265  Mai  13. 
Thymmo  Dei  gratia  abbas  Gorbeiensis  et  Henricus  eadem  gratia  Paderbornensis  prepositus,  tutor 
ecclesie  antedicte,  universis  Christi  fidelibus  tarn  presentibus  quam  futuris  hanc  paginam  inspecturis 
salutem  in  Domino  et  Domino  Dei  filio  Iesu  Christo.  Recognoscimus  et  tenore  presentium  protestamur, 
quod  ad  liberam  resignationem  comitis  Hermanni  de  Peromunt1)  sueque  coniugis  ac  recti2)  fratris  sui 
comitis  Gotscalci2)  bone  memorie  necnon  puerorum  utriusque  ac  heredum  illustribus8)  principibus, 
dominis  ducibus  Alberto  et  Iohanni  de  Brunschwig4)  advocatiara  Huxariensis 5)  civitatis  infra  muros 
porreximus  eo  iure,  quo  prefati  comites  de  Piromont  ab  ecclesia  nostra  tenuerunt  in  feudo  multis 
annis,  salvo  tamen  eo,  quod  nobis  nostrisque  successoribus,  abbatibus,  prepositis  et  ecclesie  nostre 
permaneant  salva  et  integra  iura  nostra,  que  sunt  hec  secundum  consuetudinem  hactenus  observatam. 
Cives  Huxarienses  ad  expeditiones  nostras,  cum  indiguerimus,  tenebuntur;  potest  et  abbas  pro  tempore 
facere  petitiones  pro  subsidio  faciendo;  preposito  vero  super  vino,  pane  et6)  cerevisia  tale  ius  serva- 
bitur,  sicut  multis  temporibus  est  servatum.7)  Nullus  etiam8)  minister  vel  de  abbatis  familia  aut 
conventus  in  civitate  Huxariensi  obligabitur,  nisi  prius  coram  abbate  de  eo  querimonia  deposita  fuerit, 
sicut  decet.  Insuper  advocatiam  in  Bodenfelde9)  et  Hamele,  quam  Hermannus  et  Ernestus  milites  de 
Usler10)  a  nobis  et  a  nostra  ecclesia  tenuerunt  in  feudo,  porreximus  ducibus  memoratis  simul  cum 
feudo,  quod  Bodo,  domini  Bertholdi11)  filius  de  Homborgh12),  a  nobis  tenere  debebat  et  nunquam 
curabat  recipere,  et  si  etiam  recepisset,  propter  multiplices  suos  excessus,  quos  adversus  nostram 
perpetravit  ecclesiam,  ipsum  suiun  feudum  culpis  suis  dignoscitur  merito  perdidisse.  Domini  duces 
etiam  iam18)  prefatum  feudum  domino  Henrico  de  Homborgh  nobis  astantibus  porrexerunt,  pro- 
mittentes  in  manus  nostras,  quod  nunquam  deinceps  prefatum  feudum  dicto  Bodoni  restituent  vel 
relinquent.  Preter  ista  domini  duces  sepius  nominati  nos  et  ecclesiam  nostram  tueri  debent  contra 
quemlibet  et  in  suis  iuribus  conservare.  Ceterum  cum  privilegia  nostra  imperialia  perspexerimus, 
cum  rescriptis  eorundem  privilegiorum  ad  dictos  dominos  duces  nostre  nuncios  ecclesie  remittemus,14) 
secundum  que  rescripta  super  feudis  eorum  possit  nova  forma  concipi  litterarum.  Desupra  abundante 
autem  gratia  adicimus:  si  Hoxarienses 16)  rebelles  extiterint,  et  in  quibus  tenentur,  non  velint  dominis 

66* 


Digitized  by 


Google 


520  1265 

ducibus  obedire,  quod  ipsis  de  omnibus  castris  ecclesie  ac  munitionibus  contra  Huxarienses  astabimus 
pro  viribus  et  muniale  auxilium  prestabimus  bona  fide.  In  predictorum  siquidem  omnium  firmissimum 
argumentum  et  ad  omnem  dubietatis  scrupulum  de  cordibus  tam  futurorum  quam  presentium  penitus 
amovendum  presentem  paginam  super  his  conscriptam  sigillorum  nostrorum  appensione  exquisito  16X 
de  maturo  fidelium  nostrorum  consilio  et  ipsorum  consensu  accedente  pariter  et  conventus  assensu 
duximus  roborandam.  Huius  itaque  rei  testes  sunt  et  presentes  aderant:  venerabilis  pater  dominus 
Theodericus  Vironensis17)  episcopus,  Henricus  prior  Corbeiensis,  Fridericus  prepositus,  Burchardus 
cellerarius 18),  Henricus  custos,  Requinus19)  magister  caritatum,  Bartoldus  capellanus  domini  abbatis, 
Henricus  decanus  Noue  Ecclesie,  cantor,  plebanus  Corbeiensis;  comes  Henricus  de  Sterneberg,  comes 
Ludolphus  de  Hallermunt  2°),  Lotardus  de  Meinersen,  Henricus  deHomburg,  Gebhardus  de  Bortfelde21), 
Fridericus  de  Neindorff22),  Baldewinus23)  de  Grenichen24),  Henricus  deVorstede25)  et  alii  quam  plures. 
Actum  et  datum  Hannouere,  anno  Domini  M.CC.LXV.,  in  vigilia  ascensionis  Domini  eiusdem  anni. 

*)  Pyrmunt  D.    *)  Godtschalci  B,  Godtscalci  C.     8)  iFustrioribus  A  und  S.     4)  Brunscwig  B  und  D7  Brunswig  & 

s)  Hoxariensis  B  und  S  immer.      •)  ac  C.       *)  serratum  est  D.      8)  Fehlt  D  und  S.      9)  Boddenfelde  A. 

J0)  Uszleria  C,  Uslaer  D  und  S.      1X)  Barth.  B  und  D,  Bait.  C.       lf)  Homborch  G\  Hamborgh  D  und  S. 

,s)  Fehlt  D.      14)  remitteremus  D.       ")  Hux.  D.       16)  So  die  Hdschr^  S  hat  exquisiti,  vieUeicht  requisiti? 

,7)  Viconensis  irrig  Hdschr.  und  Druck.        J8)  cdllarius  Handschr.  Borch  B  und  S.      19)  Requimus  B  u.  S. 

»«)  By  C  mil  dt,  D  mit  d.     »)  Bortfeldt  5,  C.      ")  Nemdorff  S.      M)  Baldowinns  B,  C.      *«)  Grenigen  D. 

")  Voresstatt  C,  Vorestede  D  u.  S. 

jilts  Corveyer  Scmmelband  I  in  Bibliothek  der  Paderborner  Abtheilung  des  Vereins  (B)  y  Mac  II,  40 
p.  327  V  (Q  und  I}  245  fol.  404  (D)  im  Kgl.  St-A.  Munster,  Druck  Schoten  ad  anman  (S). 
B  Ab8chrift  vam  «/.  1641  ist  entnvmmen  ex  libro  quodam  pervetusto  documentorum  Cor- 
beiensis ecclesie  in  pergameno  legibiliter  conscripto . . .  folio  centesimo  quadragesimo  septimo, 
vieUeicht  Mec.  I9  134  saec.  XV.  im  Kgl.  St-A.  Minster,  worin  gegenwartig  dieses  Blatt  fehlt.  Also 
fefdte  danuds  das  Or.  bereits.  Aus  derselben  Quelle  statmmt  wahrscheinlich  C.  Druck  ausser 
Schoten  Lunig,  SpicU.  eccl.  1,  19, i  910;  Origg.  Ouelf.  IV,  209;  Wigand,  Denkwurdige  Beitr. 
f.  Gesch.  u.  Rechtsalt.  107;  Reg.  IApp.  Regg.  1, 220  Nr.  330;  Durre,  {Hamburg  Ztschr.  f.  Nieder- 
sachsen  1880)  Nr.  102.  —  Heinrich  v.  Sternberg  ist  am  selben  Tage  Zeuge  fur  Moritzklaster  zu  Afinden. 
Ztschr.  IX,  72.  Hamelen  nicht  Hameln,  sondern  wahrscheinlich  Eemdn  S.  Uslar,  W.  Gctr 
tmgen  an  der  Weser. 

1033. 

Dechant  u.  Kantor  der  Rirche  in  Soest  bekunden  Schenkungen  an  Kl.  Breddar.  1265  Mai  2t 
Thidericus  Dei  gratia  decanus  et  Heinricus  cantor  ecclesie"  Sosatiensis  universis  hanc  litteram 
inspecturis  salutem  in  Domino  sempiternam.  Litterarum  presentium  tenore  publice  protestantes 
omnibus  declaramus,  quod  Godescalcus  dictus  de  Harhusen  et  filii  eius,  heredes  ipsius,  Nicolaus, 
Iohannes  et  Menricus  constituti  in  nostra  presencia  curtem  quandam  in  Velmede  apud  Gesyke  sitam 
cum  omni  sua  integritate,  quam  a  Rodolfo  advocato  in  Gesike  se  feodali  iure  dicebant  possidere,  necnon 
et  aream  quandam  in  eodem  oppido  sitam  cum  suis  pertinentiis,  quam  tytulo  emptionis  compararunt, 
monasterio  in  Breydelar  unanimi  consensu  et  voluntate  devote  obtulerunt  perpetuo  possidendam, 
omni  iuri  suo,  que  in'  predicta  curte  habere  dinoscebantur ,  pro  salute  sua  et  carorum  suorum  una 
cum  eadem  area  renunciantes  predicti  monasterii  fratres  sui  iuris  successores  in  perpetuum  statuerunt 
In  cuius  rei  testimonium  presentem  litteram  propter  preces  utriusque  partis  sigillorum  nostrorum 
munimine  duximus  roborandam.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.C°C.L°XV.,  XII.  Kalendas  Iunii.  Huius 
rei  testes  sunt :  Wlfhardus  sacerdos,  Helmwordus  et  Wydekyndus  burgenses  Susatienses  et  alii  quam  plures. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Soest,  PatroklirStift  Nr.  43.     Vam  Pergamentstreifen  Siegel  ah. 


Digitized  by 


Google 


1265  521 

1034. 

Vofft  Rudolf  von  Geseke  bekundet    Ueberweisung  eines  Gvtes  bet  GeseJce  an  KL  Bredelar.     Soest 

Geseke  u.  Biithen  1265  Mai  22. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Universis  Christi  fidelibus  huius  pagine  inspectoribus 
Rodolfus  advocatus  in  Gesike  utriusque  vite  perfrui  suavitate.  Quia  res  geste  citius  a  memoria  ela- 
buntur,  quin  testimonio  litterarum  et  testium  cautius  roborentur,  noverint  idcirco  tarn  moderni  quam 
post  futuri  curtim  quandam,  Velmede  apud  Gesike  sitam  proprietario  iure  a  progenitoribus  meis  ad 
me  legitime  devolutam,  quam  Godescalcus  dictus  de  Horhusen  civis  Susatiensis  et  filii  sui  de  manu 
mea  feodali  iure  tenuerunt,  monasterio  Bredelarensi ,  ordinis  Cysterciensis,  pro  salute  sua  conferre 
proponentes  eandem,  dummodo  ego  in  donatione  proprietatis  consentirem.  Hinc  ego  primitus  intuitu 
Dei  eiusque  pie  *  matris  Marie ,  mediantibus  religiosis  viris  domino  Alexandro  eiusdem  monasterii 
abbate  et  fratribus  suis  Iohanne  dicto  de  Fleictorph,  consanguineo  meo,  Hermanno  cellerario,  Helmwico 
de  Elsepe,  et  domina  Agnete  nepte  mea  canonica  in  Gesike,  tarn  pro  remedio  anime  mee  et  carorum 
meorum  quam  rogatu  et  instantia  eiusdem  Godescalci  et  filiorum  suorum  proprietatem  eiusdem  curtis 
de  plenario  consensu  domine  Bertradis  uxoris  mee,  Wezeli  filii  mei  et  filiarum  mearum  sollempniter 
contuli  et  dedi  cum  omnibus  pertinentiis  suis  monasterio  iam  dicto  libere  et  quiete  iure  veri  dominii 
possidendam,  presentibus  honestis  viris  in  castro  Ruden  ante  capellam,  Com  ado  videlicet  et  Iohanne 
sacerdotibus  et  capellanis  altero  in  castro  altero  in  oppido,  domino  Bertoldo  nobili  de  Buren  seniore 
et  Bertoldo  filio  suo,  Gerwino  de  Bokenevorde,  Iohanne  de  Nihem,  Volnando  de  Langenstroth,  Hermanno 
Colue,  militibus,  Thiderico  Rump,  Hermanno  de  Lon  et  Godescalco  fratre  suo,  Iohanne  Stotere  et 
Herebordo  fratribus,  Godefrido  de  Sumere,  Thiderico  de  Efle,  Iohanne  Blote,  Hermanno  de  Nicthe, 
Hereboldo  de  Hedenchusen,  militaribus.  Hiis  ita  firmatis  statim  Gesike  veni,  ubi  ad  maiorem  firmi- 
tudinem  iuditio,  quod  frigedinch  vulgo  dicitur,  presidens  coram  scabinis  etlibertinis  publice  protestatus 
sum,  quia  proprietatem  eiusdem  curtis  de  consensu  heredum  meorum  monasterio  iam  dicto  iure 
proprietario  perhenniter  habenda  assignavi  et  eandem  curtem  ab  omni  iure  advocatie  mee  liberam 
semper  permanere  iudicavi,  protestans  manifeste  tunc  a  fratribus  monasterii  sepedicti  integre  me 
recepisse  viginti  quinque  marcas  legalis  monete  in  restaurum  proprietatis  mihi  promissas,  quas  in 
usus  heredum  meorum  converti  fructuose.  Deinde  prefatus  Godescalcus  de  consensu  meo  eandem 
curtem  cum  omnibus  pertinentiis  suis,  sicut  ipse  quiete  possedit,  domum  quoque  et  aream  in  Gesike 
sitam,  quam  titulo  emptionis  proprie  compararat  cum  omnibus  sibi  pertinentibus  pro  salute  sua  et 
carorum  suorum  necnon  et  favore  religionis  filiis  suis,  Nicolao,  Iohanne  et  Meinrico  plenarie  consen-* 
tientibus,  conventui  monasterii  prelibati  voluntarie,  sicut  dudum  domino  inpirante  desideraverat, 
assignavit  et  dedit  cum  omni  pace  et  commoditate  perpetuo  possidendam  omni  iure  suo  in  eadem 
curte,  domo  quoque  et  area  habito  una  cum  filiis  predictis  publice  cedens,  et  hec  cessio  seculari  sen- 
tentia  confirmata  est.  Post  hec  nuntios,  fratres  scilicet  monasterii  prefati,  simul  ego  et  predictus 
Godescalcus  in  possessionem  curtis  eiusdem  introduximus,  warandiam  plenariam  semper  prestare 
spondentes  de  eadem  curte  fratribus  monasterii  memorati.  Preterea,  ut  huius  proprietatis  eiusdemque 
curtis  religiosa  donatio  rata  in  evum  permaneat  et  inconvulsa,  presentem  cartam  exinde  conscriptam 
sigilli  mei  impressione  primitus  signavi,  insuper  ad  maiorem  rei  evidentiam  munimine  sigillorum 
domini  Burensis  senioris  et  filii  sui,  predictorum  castrensium  domini  Coloniensis  in  Ruden  et  bur- 
gensium  in  Gesike  tarn  fratres  monasterii  predicti  et  ego  quam  Godescalcus  prefatus  rogavimus  robarari. 
Acta  sunt  hec  partim  apud  Susatum,  partim  Gesike  et  Ruden,  anno  Domini  M°.C°C.LX°  quinto, 
indictione  VIII.  X°I.  Kalendas  Iunii.  Huic  itaque  attestationi  donationis  stabilite  apud  Gesike  presentes 
fuerunt  eiusdem  ecclesie  canonici  Gerhardus  de  Ruden,  Arnoldus,  Ioachim  plebanus  sancti  Petri, 
Amoldus  rector  scolarium,  Heinricus  Spiker  sacerdos,  Heinricus  de  Santbrincke,  Lubbertus  dictus 
Comes,  Haroldus,  milites,  Meinricus  gogravius,  Wernerus  Balke,  Helyas  magister  consilium,  Hermannus 


Digitized  by 


Google 


522  1266 

iudex,  Ecbertus  Caluus,  Albertus  Luthgeri,  Hermannus  de  Scathenhusen,  Henricus  Werenzo  et  Hel- 

micus  fratres,  Ernestus  pellifex,  Wlbero,  Ecbertus  pistor  et  Thetrnarus  fratres,   Merbodo  et  consules 

omnes,  Henricus  comes  libertinorum,  Iohannes  de  Beneni(n)chusen  *),  Albero  de  Gesike,    Henricus  de 

Rubo,   Iohannes  Walberti  Alius,    Henricus  Paruus,   Andreas  de  Velraede,   Bernardus  de  Kaldenhotte, 

Io(hannes)  Alfen. 

*)  So  Or. 

Or.  vm  Kgl.  St.-A.  Mumter,  A/.  Bredelar  Nr.  83  a.    An  Pergamentstreifen    1)  Bruchstuck  des  drei- 

eckigen  Siegels  des  Vogts  Rudolf,  sechsmal  getheiUer  Schild,  darauf  nach  rechts  geriehteter  gekronter 

Lowe.    Umschrift:  Sigillum  Rodolfi  militis  de  Eruete  (gut  erhaltenes  Exemplar  befindet  sich  xm 

Kgl,  St- A.  Munster,  Stift  Geseke  Nr.  14);   2)  Siegel  Bertholds  d.  a.  von  Buren,  wie  Westf.  Siegel  I 

Taf.36  Nr.  1;   3)  Bertholds  a\j.  von  Buren,  wie  Westf.  Siegel  I  Taf.  36  Nr.  2;     4)  der  Burg- 

mannschaft  in  Ruthen,  wie  Westf.  Siegel  II  Taf  82  Nr.  7;    5)  Bruchstuck  des  Siegeh  der  Stadt 

Geseke,  wie  Westf.  Siegel  II  Taf.  66  Nr.  4.    Auf  angehefteten  Pergamentstreifen  van  gleichzeitiger 

Band:  Privilegium  Rodolfi  advocati    de  Gesike   de  bonis  in  Velmede   apud  Gesike,  quorum 

proprieta  sconstitit  XXV  marcas  et  fertonem.    Bulle  sunt  appense  propter  firmitatem  domini 

Bertoldi    de  Buren  senioris    et  filii  sui,  de   Ruden  et  Gesike  burgensium.     Auf  der  andern 

Seite:  Testes  etiam:  Bernardus  apud  aquam,  Heinricus  pistor,  Iohannes  et  Scarlaken,  serri 

advocati  Rodolfi,  Conradus  de  Stalepe,    liberi  homines,  Thetrnarus  liber   vir,    Rothgerusde 

Langenbike,  Arnoldus  de  Volkesmer,  Volquinus,  Elricus  de  Pa  .  .  .  e,  Heinricus  Eruenoth, 

Thidericus  de  Hustede. 

1035. 

Graf  Adolf  von  Schwalenberg  iibertr&gt  dem  Kl.  Falkenhagen  Giiter  zu  Sabbenhausen  und  Wink- 

hausen.  Schwalenberg  1265  Juni  25. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Adolfus  comes  in  Sualenberg  omnibus  in  perpetuum. 
Contractus,  qui  fiunt  in  fuga  temporis,  debent  vivaci  litterarum  memoria  perennari,  ne  lubrica  nature 
fugitivi  temporis  gestis  bona  fide  contractis  possit  in  posterum  novercari.  Noverit  etas  tarn  presens 
quam  postera,  quod  Iohannes  miles  dictus  de  Wiginchosen,  receptis  septuaginta  marcis  a  conventu 
sanctimonialium  beate  virginis  in  Valkenhagen,  sex  mansos  et  quatuor  areas  sitos  Tzabbenhosen  et 
Wigin(c)hosen  cum  pascuis,  aquis,  silvis  et  omni  iure  et  usu,  quo  ei  conpetebant,  in  manus  nostras 
resignavit  cum  sue  uxoris  arbitrio  et  heredum  suorum  legitimorum  omnium  consensu.  Nosque  dicta 
iam  bona  supradicto  conventui  contulimus  eternaliter  obtinenda,  firmara  spem  habentes,  quod  qui 
pauperibus  Christi  subvenerit,  eternam  mercedem  accipiet  secundum  promissionem  ewangelicam,  que 
non  fallit.  Predicta  eciam  bona  in  nostram  recepimus  protectionem,  ita  ut  quisquis  ea  maliciose  pre- 
sumserit  invadere,  nostram  indignacionem  se  noverit  incurrisse.  Presens  ergo  scriptum  muniri  fecimus 
fide  testium  et  sigillo,  ne  aliquis  pro  bonis  supradictis  ancillis  Christi  questionem  temerariam  moreat 
in  futuro.  Testes  huius  rei  sunt:  Heinricus  Hageman,  Wernherus  Dicbernere,  Theodericus  deEkersten, 
Conradus  de  Voltessen,  milites,  Engelhardus  de  Abbenhosen,  Amelungus  de  Scidere,  Andreas  de  Broc- 
hosen,  Amelungus  et  Ernestus  de  Buchosen,  Iohannes  de  Biga,  Bernhardus  et  Fredericus  de  Kolle(r)bike, 
Hermannus  et  Heinricus  et  Ludolfus  et  Arnoldus  fratres  claustri  Valkenhagen  et  alii  quam  plures  qui 
viderunt,  audierunt  et,  dum  fieret,  affuerunt,  procurante  domino  Wilhelmo  de  Sumersile  tunc  tutore. 
Factum  est  autem  anno  incarnacionis  Domini  M°.C0C0.L°XV<>.,  V°II.  Kalendas  Iulii,  regnante  Romanorum 
rege  Richardo.     Datum  Sualenberg  per  manum  Bertholdi  notarii. 

Or.  im  Besitz  des  Studienfonds  zu  Paderborn  jetzt  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  KL  Falkenhagen  Nr.  12* 

An  Pergamentstreifen  das  grosse  runde  Siegel  des  Ausstellers,  wie  Lipp.  Reg.  II,  Taf.  20.  Reg. 

Lipp.  Regg.  I,  220  Nr.  332.    Auf  Ruckseite  von  Hand  saec.  XV.  u.  a.  Wynchusen. 


Digitized  by 


Google 


1265  523 

1036. 

Detmar  Bittersole  verkauft  dem  Kl.  Bench  zwei  Hufen.  1265  Juni  28. 
Universis  Ghristi  fidelibus  hanc  litteram  inspecturis  cupimus  esse  notum,  quod  Deitmarus  Bittersole 
et  sua  uxor'  cum  suis  heredibus  duos  mansos  in  Aldendorp  cum  ecclesiali  usufructu  conventui  de 
Beriche  pro  quadam  summa  denariorum,  videlicet  XX  marcis,  vendidit  iure  proprietatis  commodius 
possidendos.  Nos  vero  adhuc  certius  esse  volentes  de  mansibus  predictis,  ut  Hermannus  sororius  pre- 
dicti  Deitmari  iuri  suo  in  mansibus  sepedictis  renunciaret  coram  Wi(dekindo)  viro  nobili  de  Nouo 
Castro  (petivimus)  et  aboravimus  diligenter.  Verum  ne  quis  in  posterum  heredum  suorum  hec  acta 
valeat  infringere  vel  irritare,  presentem  litteram  predicto  conventui  in  testimonium  sigillo  nobilis  de 
Novo  Castro  et  burgensium  in  Wulfhagen  et  sigillo  conventus  de  Beriche  duximus  firmius  roborari. 
Testes :  Widekindus  de  Novo  Castro,  Gyso  de  Gudenberg,  Iohannes  de  Helfenberg  et  suus  frater  Hecke- 
hardus,  Alexander  de  Escheberg,  Waremundus  de  Brotru(m)b,  Henricus  de  Herbergun,  Henricus  de 
Treven  et  suus  frater  Conradus,  Deitmarus  Winter,  Lodewicus  de  Hertinkenhusen.  Acta  sunc  hec 
anno  Domini  M°.C°C.LXV.,  in  vigilia  apostolorum  Petri  et  Pauli. 

Aus  Kopiar  I  fol.  35  und  II,  95  des  KL  Berich  im  FursH.   Waldeck.  Arcfuv.  in  Aiohen% 

1037. 

Verpfandung  eines  neben  der  Busdorfer  Propstei  gelegenen  Hauses.  Paderborn  1265  Jidi  1. 
Noverint  universi  tam  posteri  quam  moderni,  quod  Albedis  dicta  de  Driburg  et  Iohannes  dictus 
de  Alfne  cum  uxore  sua  Walburge,  eiusdem  Al(hedis)  filia,  a  me  Henrico  dicto  Elegast  decern  et  octo 
marcas  Paderbornensis  monete  et  legalium  denariorum  mutuo  receperunt,  pro  quibus  domum  suam 
iuxta  preposituram  orientalis  ecclesie  Paderbornensis  michi  titulo  pignoriticio  unanimiter  obliga- 
runt,  tali  adiectione,  ut  ego  H(enricus)  prefatam  domum  pro  tempore  porrigens  possessori  censum 
abinde  percipiam  annualem,  eisdem  Al(heidi),  Io(hanni)  et  Wal(burge)  partem  oblate  pensionis  dimi- 
diam  tribuendo  et  ipsam  (dom)um  quacunque  de  necessitate  reparandam  equali  utriusque  partis 
pecunia  construamus.  Preterea  si  aliquis  michi  super  dicto  facto  forte  movent  questionem,  ipsi  me 
eripient  ex  questione  huiusmodi  suis  laboribus  et  expensis.  Ut  autem  huius  rei  contractus  detra- 
hentium  obiectionibus  et  vive  probacionis  interitu  non  cassetur,  litterali  memoria  sigilloque  Paderbor- 
nensis civitatis  evidentius  est  munitus.  Actum  et  datum  Paderborne,  anno  Domini  M°.CoC.LX0V°., 
crastino  commemoracionis  beati  Pauli,  coram  domino  Lodewico  mihte  etAspeder  iudice  Iohanne  in 
foroiudice,  Conrado  dicto  de  Thi(to)  et  Iohanne  de  Barchosen,  civium  rectoribus,  Henrico  dicto  Dukere, 
Henrico  dicto  Clerico,  (Thi)derico  de  Amerungen,  Hermanno  Wlture,  Henrico  dicto  Cragen,  Hermanno 
dicto  Salentin,  Helmico  dicto  Bere,  Iohanne  filio  Retheri,  Christiano  et  Lutberto  dictis  de  Inferno, 
Conrado  dicto  Sulteuoit,  Henrico  de  Sutheim,  Henrico  dicto  Wlture,  Friderico  de  Anuorde  et  aliis 
quam  pluribus  ad  hoc  rogatis. 

Or.,  stark  beschddigt  und  auf  Papier  gezogen,  im  KgL  St.- A.  Stift  Minster,  Busdorf  Nr.  25.  An 
Pergamentstreifen  Reste  des  Paderborner  Stadtsiegels) 

1038. 

Graf  Gerhard  von  Holstein  gelobt  mit  seinem  Oheirn,  dem  Bischof  S(imon)  von  Paderborn,  dem 
Graf  en  Gunzelin  von  Schwerin,  und  den  Bittern  Otto  von  Barmstedt,  Berthold  von  Brakel,  Albert 
und  Herbold  von  Amelunxen,  Hermann  von  Tralowe,  Pape  Wolf,  Ludolf  von  Kuren,  Volrad  von 
Husberge,  Marquard  von  Segeberg,  Heinrich  von  Wedel  und  Gerbert  Vogt,  zwei  Wochen  naeh 
Vollzug  der  Ehe  zwischen  seiner  Tochter  Lutgard  und  dem  Herzog  Johann  von  Braunschweig  diesem 

Schloss  Schaumburg  als  Pfand  fur  die  Mitgifl  abzutreten.     Lilneburg  1265  Juli  15. 

Gedr.  Sudendorf,  UB.I,  58  (n.  d.  Or.  imKgl.St.-A.  zu  Hannover)  undHasse,  Schlesw.-Holst-Lauenb. 
Urkk.  u.  Regg.  II,  303. 


Digitized  by 


Google 


524  1265 

1039. 

Die  Bathm&nner  von  Marsberg  bekunden  zwei  Memwienstiftungen.  1265  JuU  21. 
Omnibus  hanc  litteram  visuris  consules  Montis  Martis  eternam  in  Domino  salutem.  Universitati 
fidelium  notum  fore  cupimus  publice  presentibus  protestantes,  prout  audivimus  in  parte  et  vidimus, 
quod  Bodo  miles,  burgensis  noster,  dictus  de  Horhusen  post  obitum  patris  sui  Alradi  militis  paterno 
motus  affectu  rogavit  devote  abbatem  et  conventum  in  Bredelar,  quatinus  propter  Deum  et  suas  preces 
anniversarium  patris  sui  et  matris  peragerent  annuatim.  Quos  cum  ad  hoc  faciendum  benivolos 
invenisset,  assignavit  ipsis  decern  solidos  de  bonis  suis  in  Dodinchusen  annuo  percipiendos  ad  conso- 
lationem  in  eodem  anniversario  conventui  faciendam.  Postmodum  autem  modico  elapso  tempore 
eodem  Bodone  immatura  morte  ex  hac  luce  subtracto  et  apud  cenobium  iam  dictum  sepulto  reliela 
sua  domina  Hildegundis  ad  omne  opus  bonum  prona  una  cum  seniore  filio  suo  Alrado  reliquis  liberis 
suis  consentientibus  donationem  mariti  sui  approbavit  et  ratam  tenuit.  Insuper  pro  remedio  anime 
eiusdem  mariti  sui  bona  quedam  Enemuden  sita  sibi  pertinentia  predictis  decern  solidis  aditiens 
fratribus  prefati  claustri  cum  omnibus  pertinentiis  suis  in  presentia  clarorum  virorum  sollempniter 
contulit  et  dedit  libere  et  quiete  possidenda,  omni  iuri  suo  tam  in  eisdem  bonis  quam  in  decern 
solidis  predictis  habito  cedens  manifeste  cum  Alio  suo  et  heredibus  universis  sub  tali  conditione,  ut 
anniversarium  tam  patris  et  matris  mariti  eius  quam  ipsius  mariti  sui  in  memoria  habeatur  ibidem 
annuatim  die  statuto  et  tunc  simul  ex  proventibus  eorundem  bonorum  et  de  predictis  decern  solidis 
nullis  prorsus  aliis  usibus  deputatis  conventus  eiusdem  claustri  consolationem  habeat  competentem  et 
defuncti  eternam  requiem.  Preterea,  ne  in  eisdem  bonia  isdem  conventus  aliquod  inpedimentum 
haberet,  predicta  domina  et  pueri  eius  eadem  bona  Iohanni  et  Godescalco  fratribus  de  Pathberg,  a 
quibus  ea  in  hominio  tenebant,  resignaverunt  rogantes,  quatinus  claustro  prefato  proprietatem  eorun- 
dem bonorum  conferrent,  qui  et  fecerunt  favore  religionis  provocate  Hinc  nos  in  huiusmodi  rei  testi- 
monium presens  scriptum  sigillo  nostro  rogatu  iam  dicte  domine  et  filii  sui  roboravimus.  Testes: 
Adam  de  Aspe,  Thidericus  et  Fredericus  fratres  de  Horhusen,  Albertus  de  Lutersen,  Iohannes  et 
Conradus  fratres  de  Brocbike,  Olricus,  Swicherus  de  Westhem,  Albertus  magister  consulum  in  Mars- 
berg  et  consules  omnes  ibidem.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.G0C.L°X.  quinto,  indictione  octara, 
XI°I.  Kalendas  Augusti. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Mumter,  Kl.  Bredelar  Nr.  83.    An  Pergamentstreifen  Siegel  der  Stadt  Marsherg. 

1040. 

Die  EcUen  Berfholde  von  Bilren  schenken  dem  Kl.  Eolthausen  bei  Bilren  den  Zehnien  ihres  Hofes 

in  Hotthausen.     1265  August  1. 

Bertoldus  senior  nobilis  de  Buren,  Bertoldus  filius  eius  ex   una  parte  et  ex  altera  Bertoldus 

iuvenis,  patruelis  ipsorum,   nobilis  et  filius  eius  Bertoldus  testantur,  quod  conventui  sanctimonialium, 

Cysterciensis  ordinis,  iuxta  oppidum  Buren  contulerint  decimam  curie  inHolthusen,  in  quo  claustrum 

situm  est,  divine    remunerationis   intuitu   et   in    recompensationem  bonorum   in   Stenbeke.     Testes: 

Hermannus  nobilis  de  Osedhe,  frater  Albertus  et  con eiusdem,  dominus  Bernhardus  de  Boderike 

et  Godefridus  filius  suus,  dominus  Bernhardus  de  Holthusen,  dominus  Menricus  de  Andepen,  dominus 
Heinricus  de  Koldinch(usen) ,  dominus  Thidericus  dapifer,  milites;  Henricus  de  Budiken,   Elias  frater 
suus,  Hermannus  frater  suus,  Hermannus  iudex,  consules  Burenses.    Anno  1265,  Kalendis  Augusti. 
Aus  Msc.  /,  242  p.  113  Nr.  4  im  Kgl.  St.-A.  Mumter. 

104L 

Dompropst  Heinrich  von  Paderborn,  Vormund  von  Corveyy  vertauscht  Ministerialen  mit  dem  Erzbisckof 

Engdbert  von  K8ln.     Soest  1265  August  16. 
Heinricus  Dei  gratia  prepositus  Paderbornensis  et  Gorbeiensis  ecclesie  tutor  universis  presentes 
litteras  visuris  volumus  esse  notum,  quod  nos  Fridericum  et  Alheidim,  Heinrici  pueros  de  Widhem, 


Digitized  by 


Google 


1265  525 

prepositure  nostre  predicte  pertinentes  contradimus  venerabili  domino  Engelberto  sancte  Goloniensis 
ecclesie  archiepiscopo  et  sue  ecclesie  recipientes  pro  eisdem  Fintoriam  uxorem  Gonradi  de  Scaren  et 
Emundum  eius  filium  in  concambio  a  ministerialibus  approbato.  In  cuius  facti  evidentiam  et  robur 
has  litteras  inde  conscriptas  sigillo  nostro  fecimus  roborari.  Actum  et  datum  in  Sosato,  in  crastino 
assumptions  beate  Marie  virginis  anno  Domini  M0.C°C.LXo.  quinto. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Dusseldorf  Kurkoln  Nr.  214  mit  einem  an  Pergamentstreifen  anhdngenden  Siegelrest. 

1042. 

Bischof  Simon  v.  Paderborn  schenkt  auf  Bitten  seines  Bruders  Bernhardt  Herrn  zur  Lippe,  dem  Stift 
auf  dem  Berge  bei  Herford  gegen  Wachslieferung  einen  AUodialzehnten.  Paderborn  1265  August  29. 
In  nomine  Domini  amen.  Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  hoc  scriptum 
visuris  in  perpetuum  salutem  in  eo,  qui  est  omnium  vera  salus.  Quoniam  ab  interitu  mortalium  vive 
vocis  deficit  probatio,  provide  conservatur  actorum1)  Veritas  instruments.  Igitur  notum  facimus  tarn 
presentibus  quam  posteris,  quod  divine  retributionis  intuitu  et  ad  petitionem  fratris  nostri  dilecti 
Bernhardi  domini  de  Lyppia  et  aliorum  plurimorum,  qui  nobiscum  zelo  pietatis  moti  fuerant  in  hac 
parte  de  communi  consensu  capituli  et  ecclesie  nostre  proprietatem  decime  allodii  ecclesie  beate  vir- 
ginis in  Monte  apud  Heruordiam  ex  libera  resignatione  predicti  fratris  nostri  et  aliorum,  qui  ius 
habebant  vel  se  habere  dicere  poterant  in  eadem  decima,  ipsi  ecclesie  liberaliter  dedimus  cum  ipso 
allodio  iure  proprietatis  perpetuo  possidendam,  ita  tamen,  quod2)  dicta  ecclesia  annis  singulis  unam 
liberam  cere  in  purificatione  beate  virginis  in  memoriam  donationis  huius  ecclesie  nostre  solvet.  Et  ad 
maiorem  evidentiam  presens  scriptum  prefate  ecclesie  dedimus  nostro  et  ecclesie  nostre  sigillorum  muni- 
mine  roboratum.  Actum  et  datum  Paderborne,  anno  Domini  M°.C°C.LX  quinto,  in  die  decollations 
beati8)  Johannis  Baptiste." 

*)  A  wui  B  haben  auctorum.  *)  FoUjt  ilberJOissiges  de  bei  B.  *)  Fehlt  bei  B. 
Zwei  Or.-Ausfertigungen  (A  u.  B)  von  derselben  Hand  im  Kgl.  Su-A.  Munster,  Herford,  Stift  auf 
dem  Berge  Nr.  9.  An  roth-gelben  Seidenfdden  1)  in  weissem  Wachs  Bruchstuck  vom  Siegel  des 
Bischof 8;  2)  in  grunem  Wachs  das  gut  erhaltene  des  Domkapitels;  an  B  hdngt  nur  noch  an  Per- 
gamentstreifen an  zweiter  Stelle  Rest  des  domkapitularischen  Siegels.  Auf  Ruckseite  von  B  von 
Hand  saec.  XV  up  den  tegheden  to  demme  vorwerke. 

1043. 

Die  Stadt  Herford  ertheUt  einem  Burger  der  AUstadt  die  Erlaubniss,  auf  seinem  neben  der 
st&dtischen  Muhle  liegenden  Grundstiicke  Geb&ude  aufzufuhren.  1265  October  6. 
Heinricus  borechmester  dictus  de  Bekeseten,  consules  ac  universitas  veteris  opidi  Heruorden(sis) 
omnibus  presentia  visuris  rei  geste  perhennem  memoriam.  Ad  noticiam  singulorum  pervenire  cupimus, 
quod  nos  de  communi  consensu  .  .  Alberto  de  Molandino  et  uxori  sue  .  .  Gerthrudi,  heredibus  sive 
successoribus  suis  gratiam  fecimus  specialem,  edificandi  videlicet  domum  vel  domos  in  area  sua  iuxta 
molandinum,  que  nunc  vacat,  liberam  habeat  facultatem  cum  tali  pensione  quam  husneten1)  faciunt  ad 
quodlibet  opus  civitatis.  Hoc  eciam  adjecto,  ut,  si  dicte  domus  per  incendia  vel  alios  malos  eventus 
delerentur,  in  voluntate  ipsius  .  .  Alberti  vel  successorum  suorum  manebirreedificandi  domos  cum  eadem 
pensione,  ut  supra  tactum  est.  Ne  autem  huic  voluntarie  donacioni  nostre  aliqua  in  posterum  scrupu- 
losa  questio  valeat  suboriri,  presens  eis  scriptum  super  hoc  confectum  sigillo  nostro  fecimus  commu- 
niri  in  testimonium  subnotatis  cum  testibus,  quorum  hec  sunt  nomina:  Alexander  de  Bekeseten,  Her- 
bordus  de  Lunne,;Hermannus  Tribunus,  Johannes  deBrokeldehusen,  milites;  Johannes  de  Libberen,  Svanen- 
hals,  Geruasius,  Joseph,  Gerhardus  de  Bernenbeke,  Johannes  de  Bilevelde,  Johannes  dictus  Claudus, 
Thethardus  de  Bilevelde,  Bernhardus  Westerwalt,  Heinricus  Rufus,  Hamelungus  de  Groninchusen,  tunc 

Westt  Urk-Buch.  IV.  67 


Digitized  by 


Google 


526  1265 

temporis  consules  existentes,  et  alii  quam  plures  adesse  rogati.  Datum  Heruorde,  anno  Domini  millesimo 
C°C.L°V  quinto,  in  octava  sancti  Michahelis  archangeli.  Hoc2)  eciam  adiecto,  ne  aliquis  iudex  noster 
publicus8)  aliquam  in  predictas  domos  contra  voluntatem  predictorum  Alberti  et  suorum  successonim 
exerceat4)  iurisdicionem. 

*)  So  Or.  wohl  statt  husnoten.       f)    Von  hieran  von  anderer  Hand.       *)  puplicus  Or.      4)  excerceat  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstabt.  Herford  Nr.  58.     An  Pergamentstreifen  anhangend  das  plattge- 
druckte  Siegel  der  Altstadt  Herford.     VergL   uber  das  MuUengericht  zu  Herford  Ztschr.  IV,  49. 

1044. 

Widukind  vom  Naumburg  ubertragt  eine  Hufe  bei  Welden.  Wetden  1265  October  9. 
Quoniam  ea,  que  fiunt  in  tempore,  labuntur  cum  tempore,  expedit,  ut  scripti  vel  testium  munimine 
roborentur.  Hinc  est,  quod  nos  Widekindus  dominus  de  Novo  Castro  ad  noticiam  transferentes  futu- 
rorum  presentibus  recognoscimus  Gerlaco  et  Adelheidi  uxori  sue  et  ipsorum  pueris  mansum  situm  in 
campo  pertinenti  ville  Weldene,  qui  ad  nos  pertinere  dinoscitur,  in  pheodo  concessisse  perpeluo 
possidendum.  Volumus  autem,  ut,  si  prefatus  Gerlacus,  Adelheide  uxore  sua  predicta  mortua,  aliam 
duxerit  uxorem  et  ex  ea  pueros  genuerit,  ipsa  et  pueri  eius  in  manso  supradicto  habeant  nichil  iuris. 
Ne  autem  huic  facto  suboriatur  calumpnie  spes  alicuius,  presens  scriptum  exinde  confectum  conscribi 
fecimus  cum  subscriptione  testium,  sigilli  nostri  munimine  roboratum.  Testes  autem  sunt:  Heinricus 
de  Biscofeshusen,  Reinhardus  de  Ythere,  Detmarus  dictus  Opolt,  Walich  de  Ensen,  Arnoldus  dePadel- 
burne,  Theoderiqus  de  Wagenbach,  Ludewicus  Maz,  Sybodo  de  Ythere,  Heinricus  de  Urphe,  milites, 
Wernherus  de  Wedelberg,  Kericaste,  Eberhardus  de  Wera,  Hermannus  Maz,  Helwicus  Skike  et  universi 
rustici  in  Weldene.  Actum  in  cimiterio  ibidem.  Datum  in  festo  beati  Dyonisii  et  sociorum  eius,  anno 
Domini  M°.CG0.LX°  quinto. 

Or.  im  Fursil.   Waldeck.  Archiv  zu  Arolsen.     An  Pergamentstreifen  in  gelbem  Wachs,   Umschrift  aA- 
gebldtterty  dreieckiges  Siegel  W.s  v.  N. 

1045. 

Hermannus  de  Holte  prep.  Noue  Ecclesie  Zeuge  in    Urk.  JBischofs  Gerhard  von  Munster  fur 

Kl.  St,  Aegidii.     Munster  1265  October  23. 
Gedr.  UB.  Ill,  748. 

1046. 

Graf  Adolf  von  Schwalenberg  bezeugt,  doss  sein  Burgmann  Engelhard  von  Abbenhusen  sein  Pfandr 
recht  an  Giitern  zu  Eykenhosen  dem  Kl.  Marienmiinster  resignirt  habe.  1265  November  2. 
Adolphus  *)  Dei  gratia  comes  de  Swalenberg  omnibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  sa- 
lutem  in  Domino.  Quia  Veritas  multotiens  calumpniam  patitur,  expedit,  ut,  que  coram  nobis  aguntur, 
in  scripta  publica  redigantur.  Sciant  ergo  presentes  et  posteri,  quod  Enkelhardus  de  Abbenhusen, *) 
noster  castellanus,  ad  instanciam  comitis  Hermanni  de  Peremont8)  feodum  et  omne  ius,  quod  a  fratre 
suo  in  bonis  Eykenhosen4)  habuit,  ecclesie  in  monasterio  beate  Marie  virginis  prope  Swalenberg  libere 
resignaverat;  proprietatem  vero  illorum  bonorum  comes  Hermannus  eidem  ecclesie  dedit  in  perpetuum 
coram  nobis.  Mortuo  autem  comite  Hermanno  Enkelhardus  asserens  eadem  bona  a  fratre  suo  sibi  in 
iure  pignoraticio  obligata  et  illud  ius  ecclesie  predicte  non  contulisse.  Ideo  ecclesia  et  idem  Enkelhardus 
convenerunt  nobis  presentibus  iterato  videlicet,  quod  Enkelhardus  weddeschat  pignoraticium  supra- 
dictorum  bonorum  illi  ecclesie  pro  decern  et  octo  solidis  gravium  et  legalium  denariorum  dedit  ad  redi- 
mendum.  Feodum  vero  et  pignoraticium,  insuper  omnia  iura,  que  in  eisdem  prius  habuit,  secundario 
coram  nobis  sepedicte  ecclesie  contulit  et  libere  cum  omnibus  attinenciis  resignavit.  In  cuius  rei  robur 


Digitized  by 


Google 


1265  527 

et  testimonium  presentem  paginam  cum  appensione  nostri  sigilli  fecimus  communiri.  Testes  huius  rei 
sunt:  dominus  Bertoldus  plebanus  in6)  Swalenberg,  dominus  Willehelmus  plebanus  de  Sumerselle 6), 
dominus  Borchardus7)  et  Helmbertus  fratres  de  Holthosen,  dominus  Bertoldus  et  Olricus  fratres  dicti 
Sumerkalf 8),  dominus  Hermannus  de  Stenhem,  dominus  Johannes  de  Wiginghosen,  dominus  Theodericus 
de  Eckersten,  dominus  Wernerus  Digbernere9),  milites;  Amelungus  de  Schidere,  Sigehardus 10)  de  Marpe, 
Andreas  officialis  comitis  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  in  opido  Swalenberg,  in  crastino  omnium 
sanctorum,  anno  Domini  M.CC.LXV0. 

*)  Adolfiis  C.      *)  Abbenhosen  C.      *)  Permont  C.      4)  Heikenhosen  C.     *)  de  B.    6)  Wilhelmus  —  Sumersile  C. 
7)  Burchardus  C.      ■)  Sumercalff  C.      •)  Dickberner  C.      10)  Sighehardus  C. 

Nach  Mac.  I,  129  fol.  21  (B)   Gehrdener  Kcpiar  f.  49  G.  3  (C)  und  VII,  4512  p.  61  (D),  1  unci  3 
im  Kgl.  St.-A.  Munster.     Reg.  Ztschr.  XLVI72,  173,  wo  andere  HcmdschHften. 

1047. 

Die  Bruder  Ludolf  MarschaU  und  Hermann  von  Warburg  verkaufen  16  Morgen  in  Westerhagen. 

1265  November. 
Nos  Ludolphus  marscalcus  et  Hermannus  fratres  de  Wartberg  recognoscimus,  quod  sedecim  iugera 
agrorum,   in  campo  Westerhagen  sita,   Borighardo  Bolen  et  Herebordo  socero  suo,   civibus   novi  opidi 
Wartberg,  vendidimus  pro  sedecim  marcis   et  ea  ipsis  et  eorum  heredibus  in  pheodo  contulimus  possi- 
denda,  ita  tamen,  si  in  festo  nativitatis  Domini  nunc  instantis  ad  tres  annos  dictis  Borighardo  et  Here- 
bordo vel  ipsorum  heredibus  dictas  sedecim  marcas  restituerimus  nee  dicta  iugera  pro  summa  predicta 
vendidimus,  ea  ad  nos  et  nostros  heredes  revertentur.     Testes  sunt:  Hermannus  Speculum  et  Ecbertus 
fratres  de  Desenberg,  Hinricus  de  Howethe,  milites;    Gonradus  de  Weten,  Gerhardus  iudex,  Hartwicus 
Rant,  Hermannus  de  Dalehem,  Gonradus  de  Ossentorp,  Johannes  et  Gonradus  fratres  de  Amelungessen 
et  alii  quam  plures.     In  cuius  etiam  facti  testimonium  presens  scriptum  conscribi  et  nostro  et  opida- 
norum  de  Wartberg  sigillis  fecimus  communiri.  Datum  anno  Domini  M°.C0C.L°X  quinto,  mense  Novembri. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehauaen  Nr.  155.     Von  beiden  von  der   Urk.  eingeachnittenen 
Pergamentatreifen  die  Siegel  dbgefoUen. 

1048. 

Bischof  Simon    von  Paderborn    und    Graf  WUhelm  von  JMich  verspredien  fur  VoUfuhrung  des 
zwischen  dem  Erzbischof  Engelbert  und  der  Stadt  K8ln  ergangenen  Schiedsspruches  zu  mrken  und 
treffen  deshaJb  mehrere  Anordnungen.     1265  December  4. 
Gedr.  LaconMet,  UB.  II,  557. 

1049. 

Dietrich  gen.  von  Blumenstein,  s.  Frau  Jutta,  ihre  Kinder  Gertrud,  Kunigunde,  Jutta  und  Werner 

verkaufen  ihre  Giiter  in  Sungelse  fur  210  Mark  an  Kl.  Haina.       Wolfhagen  1265  December  8. 

Unter   den   Zeugen  viri   fidedigni   Hermannus  prepositus  in  Aroldesen,    Hermannus  plebanus  in 

Wolfhayn,  Arnoldus  de  Ruderichesen,  Gyso  de  Gudenborg,  Johannes  de  Helfinberg,  Warmunt, 

Volradus  et  Allexander  fratres  de  Escheberg,  Johannes  de  Wedelberg,  Hermannus  de  Oster- 

husen,   milites;    Wernherus  de  Velsberg,   Luthardus  de  Ryen,   Volradus  Allexandri  filius  de 

Escheberg,  Johannes  de  Helfenberg  junior,  Theodericus  Jupan,  Albertus  de  Dytmellen,  Rude- 

gerus  de  Lare  und  Raihmdrmer  von  Wolfhagen. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Marburg,  Kl.  Haina.     Von  den  an  Pergamentatreifen  ongehdngten  Siegeln  erhalten 

dreieckigea  Siegel  Johanna  von  Helfenberg,  Maueranker. 

67  • 


Digitized  by 


Google 


528  1265 

1050. 

Bitter  Regenhard   von   Itter  verkauft  dem   Kl.  Breddar  eine  ihm  geschiddete  j&hrliche  Abgabe. 

1265  December  28. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Omnibus  hanc  litteram  visuris  Regenhardus  miles  dominus 
castri  in  Ythere  pacem  diligere  et  veritatem.    Acta   hominum,   quia   cito   vergunt  in  oblivionem  et  in 
nichilum,  quin  juxta  decreta  seniorum  literarum  testimonio  sigillis  et  testibus  fulciantur,  ut  in  memoria 
habeantur.     Presentibus  igitur   et  futuris  notum  esse  cupimus  presencium   tenore  publice  protestantes, 
quod  ego  et  Heinricus,  Conradus  et  Thidericus  filii  mei  et  heredes  unanimi  consensu  et  voluntate  curtem 
nostram  in  Rixsuitehusen  sitam  jure  veri  dominii   et   libertatis   ab   omnibus   progenitoribus  nostris  ad 
nos  legitime  devolutam   et   quiete   possessam    domino   Allexandro  abbati  in  Bredelar  et  suo  conventui, 
ordinis  Cisterciensis,  sollempniter  contulimus  et  dedimus  proprietario  jure,  sicut  nos  possedimus,  paci- 
fice  possidendam,  ita  sane  ut  annuam  exinde  nobis  et  heredibus  nostris  solverent  pensionem,  duodecim 
videlicet  modios   siliginis   et   totidem  avene  Gurbikecensis  mensure.     Quam  pensionem  quia  pro  majori 
nostra  utilitate  vendere  decrevimus  abbatem  et  conventum  iam  dicti  monasterii  convenimus,  ut,  si  earn 
emere  vellent,  libenti  animo  assensum  preberemus.  Super  quo  ipsi  habito  consilio  Curbike  nos  adierunt 
comparantes  ibidem  a  nobis  mediantibus  probis  viris  eandem  pensionem  titulo  emptionis  pro  triginta  et 
tribus  marcis  legalium  denariorum,   quos    integre   nobis  persolverunt   in   continenti  et  nos  statim  cum 
eadem  summa  in  restaurum  hujusmodi  pensionis  comparavimus  ab  Hermanno  patruo  nostro  dicto  eciam 
de  Ythere  decimam  in  Rikersbroc  longe  nobis  fructuosiorem  quam  predictam  pensionem.    Ea  propter  pre- 
fatam  curtem  cum  pensione  et  omnibus  pertinentiis  suis,  agris  videlicet  cultis  et  incultis,  silvis,  pratis, 
pascuis,  aquis  aquarumve  decursibus,  piscacionibus,  sicut  nos  antiquitus  libere  possedimus,  iterato  con- 
tulimus et  dedimus  favorabiliter  beate  Marie    virgini  gloriose  cenobii  memorati  et  fratribus  ibidem  Do- 
mino famulantibus  libere  et  quiete  proprietario  jure  perhenniter  possidendam,  plurimum  ipsis  de  eadem 
faventes  possessione,  omni  juri  noslro  sive  advocacie,  exactionis  vel  peticionis  in  eadem  curte  aut  pen- 
sione habito  cedentes  absolute.     Et  hec  cessio,  uti  moris  est,  seculari  sententia  fuit  confirmata.   Set  et 
hoc  manifestum  profitemur  heredibus  nostris  tarn  feminis  quam  masculis  consencientibus  universis,  quia 
eosdem  fratres  in  possessione  ejusdem  curtis  introduximus  et  ipsis  semper  prestabimus  cum  favore  de  curte 
sepedicta  et  pensione  veri  dominii  plenariam  et  perpetuam  warandiam.  Ut  autem  hujusmodi  emptionis 
contractus  ratus  in  evum  et  inconvulsus  apud  nos  et  heredes  nostros  permaneat,  presens  scriptum  ex- 
inde conscribi  fecimus   et  sigilli  nostri  impressione  primitus  communiri.     Insuper  ad  majorem  firmitu- 
dinem  sigillis  Frederici  militis  de  Horhusen  et  consulum  antique  civitatis  et  nove  in  Curbike  rogavimus 
confirmari.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC0.LX°  quinto,  indictione  VIIL,  in  die  Innocentum.  Hujus 
rei  testes  sunt:     Hermannus   in    Hogeri(n)chusen   plebanus,    Florinus  de  Rekerinchusen,    Wigandus  de 
Lellebike,    milites,   Walterus  Gomes,  magister  consulum  Curbike,   Johannes  Keinpe  et  Bernerus  fratres, 
Conradus  de  Langele,  Albertus  Wedereue,  Euerhardus  Virdach,  Heinricus  de  Balehorn,  Heinricus  magister 
consulum  nove  civitatis,  Johannes  frater  suus,  Burchardus  de  Otmari(n)chusen  et  alii  quam  plures. 
Aus  Mae.   VI,  125  p.  129.     Gedr.   Wench,  Hess.  Landesgesch.  II,  UB.  Nr.  178.    Vergl.  Nr.  932. 

1051. 

Widukind  von  Nauniburg,  Halberstddter  Kanonikus,  und  seine  Neffen  schenken  dem  Kl.  Netze  Guter 

in  Netze.  1265. 
In  nomine  domini  amen.  Widekindus  Dei  gratia  dominus  Noui  Castri,  canonicus  Haluerstadensis, 
Volquinus,  Lodewicus,  filii  fratris  nostri,  omnibus  presens  scriptum  intuentibus  salutem  in  eo,  qui  est 
salus  omnium.  Que  geruntur  (in  tempore,  ne)  cursu  temporis  evanescant,  cum  scriptis  et  nominibus 
testium  perhennentur.  Hinc  est,  quod  cunctorum  tarn  futurorum  quam  presentium  noticie  volumus 
esse  declaratum,  quod  quandam  hereditatem  in  areis  et  in  agris  in  Nezze  sitam,  que  titulo  proprietatis 


Digitized  by 


Google 


1266  529 

ad  nos  et  ad  filios  fratris  nostri  spectabat,  quam  dominus  Heinricus  Eerickaster  et  sui  coheredes  a 
nobis  iure  feodali  tenuerunt,  hanc  nos  et  Volquinus  et  Lodewicus  filii  fratris  nostri  de  bona  nostra 
voluntate  cum  consensu  domini  Heinrici  Kerickaster  et  sue  uxoris  Gertrudis  et  filiorum  suorum  Lent- 
fridi  et  Euerhardi  et  privigne  sue  Frederunis  et  aliorum  heredum  ipsorum  inr  honorem  beati  Marie 
virginis  ad  usus  regalis  familie  sanctimonialium  in  Nezze  cum  quadam  filia  Kerickaster  et  Gertrudis 
nomine  Enstela  titulo  proprietatis  sue  contulimus  perpetuo  possidendam.  Ne  igitur  hec  donatio  a 
posteris  valeat  retractari,  presentem  litteram  contulimus  sigillo  dominii  nostri  in  Nouo  Castro  et  sigillo 
canonicatus  nostri  munitam.  Huius  rei  testes  sunt:  dominus  Wernherus  de  Wedelberch,  dominus 
Lodewicus  Gastmeister,  dominus  Heinricus  de  Usdach,  dominus  Conradus  Glauiculus,  milites;  dominus 
Berno,  dominus  Heinricus  frater  suus,  dominus  Johannes  de  Wedelberch,  sacerdotes;  Heinricus  de 
Herberge  (et  C)onradus  de  Gifflice,  Lentfridus,  Lodewicus  fratres  de  Eluene,  Lodewicus  Gastmeister, 
Lentfridus  Clauiculus,  Euerhardus  de  Wira,  Heinricus  de  Ren,  Theodericus  de  Glee . . .  famuli ,  Wide- 
roldus,  Ekehardus  (ca)merarius,  Thetmarus  Pistor,  Ludolfus  Flamingus,  burgenses  et  alii  quam  plures. 
Acta  enim  sunt  hec  anno  domini  M°.G0C0.LX°V0. 

Or.  (theilweise  abgebldttert)  im  Fiirstl.  Waldeck.  Archiv  zu  Arolsen.  An  Pergarnentstreifen  in  weissem 
Wachs  gvJb  erhalten:  1)  dreieckiges  Siegel  mit  breitem  gegitterten  Balken,  woruber  drei  schmale 
Pfahle.  Umschrift:  Sigillum  Widekindi  de  Nouo  castro.  2)  rundes  Siegel,  Mutter  Gottes  mit 
dem  h.  Stepkan  wie  Abbildung  Schmidt,   UB.  d.  Hochst  Hcdb.  II,  laf.  IX  Nr.  63. 

1052. 

EdelJierr  Bernhard  zur  Lippe  urkundet  iiber  Kauf   einer    zu    seiner    Vogtei    gehorigen  Hufe  in 

Bontrup  (Bouinchtorpe)  seitens  seines  Ministerialen  Gerhard  gen.  v.   Watirup  vom  Kl.  Liesborn 

und  iiber  die  ihm  vom  Kloster  gewahrte  EntscMdigung.     Zeugen:     Alradus  et  Siffridus  milites, 

castellani  nostri,  Wilhelmus  villicus  de  Herinchtorpe,  officialis  noster.     1265. 

Gedr.  UB.  Ill,  753.  Reg.     Lipp.  Regg.  I,  221  Nr.  333. 

1053. 

Giso  von  Gudensberg  verkaufl  dem  Kl.  Volkhardinghausen  einen  Hof.  Wolfhagen  1265. 
Giso  deiGodenbur(g)  omnibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  in  Domino  salutem.  Noverint 
universi,  quod  ego  ex  consensu  Adelheidis  uxoris  mee,  filiorum  et  heredum  meorum  curiam  minorem, 
sitam  in  Holthusen,  vendidimus  domino  preposito  Hartmanno  et  conventui  in  Volchardinchusen,  viginti 
marcas  a  dicto  preposito  et  conventu  pecunie  numerate  recipientes.  Et  ad  sufficientem  cautelam  pro- 
prietatem  dicte  curie  iam  sepedicto  preposito  et  conventui  contulimus  sine  contradictione  vel  impetitione 
heredum  aut  amicorum  nostrorum  perpetuo  possidendam.  Testes  huius  facti  sunt:  dominus  Hermannus 
plebanus  in  Vulf hagen,  dominus  Tidericus  Lupus,  dominus  Arnoldus  de  Rodericsen,  dominus  Iohannes  de 
Helffenberc,  dominus  Alexander  de  Escheberc,  dominus  Hermannus  de  Hosterhusen,  dominus  Tidericus 
de  Blomsten,  dominus  Warmundus,  Iohannes  de  Helffenberc  iuvenis,  Heinricus  de  Hosterhusen,  Iohannes 
Spirinch,  Albertus  de  Langele,  Hermannus  rector  scolarium  dictus  Bittersole,  Heinricus  de  Lencgeuelt 
et  alii  quam  plures.  Et  quia  dominus  Tidericus  Lupus  huic  facto  interfuit,  presens  scriptum  ipsius, 
videlicet  domini  Tiderici,  et  civitatis  in  Wlfhagen  sigillis  etiam  et  proprio  dicto  preposito  et  conventui 
dandum  duximus  roboratum.    Datum  et  actum  in  castro  Wlfhagen,  anno  Domini  M°.C0C.LX0.V°. 

Or.  im  Fund.  Wald.  Archio  zu  Arolsen.  An  Pergarnentstreifen  1)  das  Siegel  des  Ausstellers,  das 
mit  SchrdgbaUcen  belegte  Schachbrett;  2)  das  grosse  runde  Siegel  der  Stadty  der  Reiter  mit  den 
Wolf  en  auf  Schild-  und  Pferdedecke;  3)  feldt  sammt  Befestigung.  Auf  der  Rilckseite  von  Hand 
saec.  XVI:  littere  pertinentes  ad  minorem  curiam  Hoilthusen,  ad  quam  spectat  de  Col- 
uersbreide  et  alia  prope  Twyste. 


Digitized  by 


Google 


530  1265 

1054, 

Vitzthum  Heidenreich  von  Busteberg  verziefUet  auf  alle  AnsprOche  an  Besitzungen  auf  dem  Sutberg, 
die  Erzbischof  Gerhard  von  Mainz  dem  KL  Hardehausen  geschenkt  hat.  1265. 
Ego  Hedhenricus  vicedomnus^deRusteb^rg)  ...  paginam  inspecturis  salutem  eternam.  Cum  nos 
. . .  Herswithehusen  supra  dupla  parte  decime  et  tribus  mansis  in  monte  Suth(berg)  . . .  vertebatur,  sic 
decisa  est,  quod  ego  Hedhenricus  vicedomnus  de  Ru(steberg),  . . .  Theodericus,  item  Theodericus  Her- 
mannus  et  filius  meus  Theodericus  recep(tis)  ....  gravium  denariorum  renuntiavimus  penitus  omni 
actioni  et  iuri,  quod  nobis  in  premissis  bonis  competere  videbatur,  gratam  et  ratam  habentes  dona- 
tionem  proprietatis,  quam  fecit  eis  supra  predictis  bonis  dominus  Gerhardus  archiepiscopus  Moguntinus. 
Verum  quia  in  plena  amicicia  composuimus,  volentes  precavere,  ne  in  posterum  aliquid  molestie 
contra  eos  vel  calumpnie  super  ista  causa  suboriri  possit  a  nostris  successoribus ,  presentem  paginam 
ego  Hedhenricus  et  prepositus  Luppoldus  frater  meus  sygyllis  nostris  duximus  roborandam.  Alii  vero 
fratres  nostri,  quia  propria  sygylla  non  habent,  nostris  contenti  sunt.  Insuper  consensimus  ad  efficatius 
munimen  et  testimonium,  quod  dominus  Ludolfus  comes  de  Dasle  et  cives  Geismarienses,  qui  ad  hanc 
compositionem  laboraverunt,  sygillorum  suorum  appensione  hec  gesta  fidelia  confirmarent.  Datum 
anno  Domini  M°.C°CLXV. 

*)  So  Or. 
Or.  (oben  ein  Stuck  ausgerissen)  im  Kgl.  St -A.  Munster,  KL  Hardehausen  Nr.  154.     Die  vier  Siegel 
von  den  Pergamentstreifen  ab.      Ueber  die  Schenkung  des  Erzbischof s   und   die    Theilnahme  de* 
Ausstellers  vgl.  Nr.  537  und  538. 

1055. 

Verzichtteistung    des  VUzthums    Heidenreich    von  Busteberg    zu  Gunsten    des  KL  Hardehausen. 

0.  J.  (Urn  1265.) 
Universis  presentem  paginam  inspecturis.     Nos  Hedenricus  vicedominus  in  Rusteberg  fratresque 
mei  cupimus  esse  notum,  quod  de  consensu  heredum  nostrorum  tribus  mansis   in  Sutberg  et  decima 
ibidem,  de  quibus  conventui  in  Herswindehusen  materiam  questionis  movere l)  videbamur,  abrenunciamus 
penitus  cum  iure,  quod  nobis  in  predictis  mansis  et  decima  conpetere  videbatur,  presentium  (testi)monio 
litterarum.  Ad  maiorem  evidentiam  huius  facti  presentem  litteram  (sigillis)dominiprepositiNorthunensis 
fratris  nostri  ac  Hedenrici  vicedomini  antedicti  .  .  .  duximus  roborandam. 
x)  moveri  Or. 
Or.  im  Kgl.  St- A.  Miinster,  KL  Hardehausen  Nr.  154.  Die  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  ab.  Vgl.vor.Nr. 

1056. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  vermittett  zwischen  seinen  beiden  Neffen  Berrihard  IV.  u.  Hermann  III 

zur  Lippe  einen  Besitzverglekh.  0.  J.  (1265 — 1270.) 
Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus,  Engilbertus  comes  de  Marca,  H(enricus)  de  Hoya, 
Ot(to)  de  Rauensberg  et  A(dolfus)  de  Walhecke,  comites,  omnibus  hoc  scriptum  percepturis  salutem. 
Noverint  universi,  quod  B(ernardus)  dominus  de  Lippia  in  compositione,  quam  cum  fratre  suo  per 
viros  nobiles  ordinavit,  fide  media  promisit  Hermanno  domino  de  Lippia,  Hermanno  de  Monasterio, 
Iohanne  de  Rechethe,  Gonrado  de  Amelungessen,  Sifrido  de  Huffe,  Alrado  Nigro,  Gotscalco  Slauo, 
Reinfrido  de  Busche,  Bernhardo  dicto  Wlf,  militibus,  et  Hinrico  Slauo  fideiussoribus  constitutis,  quod 
omnia  bona,  que  in  parte  fratri6  sui  nunc  post  compositionem  primam,  cum  pater  sibi  castrum  Rethe 
reliquit,  per  ipsum  fuerint  vendita  vel  quocunque  modo  alienata,  fratri  suo  ante  festum  beati  Martini 
nunc  instantis  restituet  expedita  sive  absoluta.  Quod  si  non  fecerit  et  a  fratre  super  eo  culpatus 
fuerit,  cum  fideiussoribus  predictis  Paderborne  vel  Bileuelde  intrabit,  non  exiturus,  quousque  cum 
ipso  composuerit  in  amicicia  vel  in  iure.   E  converso  vero  Hermannus  bona,  que  per  ipsum  vel  patrem 


Digitized  by 


Google 


1265  531 

post  compositionem  primam  aligenata  fuerint,  in  parte  fratris  senioris  pro  sorte  obligationis  fratri  suo 
relaxabit,  in  parte  altera  obligata  et  de  parte  relaxata  predictus  frater  senior  cum  fideiussoribus  suis 
non  tenetur.  Ad  hec  de  dote  sororis  fratrum  predictorum,  Heilewigis  videlicet,  ita  condictum  est, 
quod  Bernardus  frater  senior  cum  dictis  fideiussoribus  fide  media  promisit,  quod  trescentas  marcas 
puri  argenti  solvet  de  ipsa  dote  in  temporibus,  que  solutioni  fuerint  deputata,  vel  cum  IIII  militibus 
Paderborne  intrabit,  inde  non  exiturus,  nisi  prius  dos  predicta  fuerit  persoluta. 

Gleichzeitige  Pergamentauafertigung  ohne  Besiegelungsspur  im  Kgl.  St- A.  Munater,  Fatth.  Paderborn 
Nr.  229.  Die  Datirung  ergibt  sick  aua  der  Regierungszeit  der  verschiedenen  Auaateller. 
Heilivig  zur  Lippe  iat  gdnzlich  unbekannt.  Auf  der  Ruckaeite  finden  sich  Jolgende  Abgabe- 
Aufzeichnungen:  Iohannes  et  Hecbertus  de  Bennenhosen  quatuordecim  solidos,  Wern- 
herus  de  Susse  X  solidos,  Heinricus  et  Hermannus  de  Hildemanninchosen  decern  et  octo 
solidos,  Bertoldus  de  Hildemanninchosen  IIII  solidos,  Herman  et  Lubbrath  decern  solidos, 
Heinricus  et  Frethericus  fratres  decern  solidos,  Heinric  Lutheric  IIII  solidos,  Ludolf  de 
Werinchosen  II  solidos,  Heinric  bir(?)  Lake  II  solidos,  Heine  II  solidos,  Herman  Breuis 
II  solidos,  Ernestus  de  WithemT  fertonem,  Euerhardus  de  Withem  V  solidos,  Arnoldus  de 
Caterbeke  sex  solidos,  Ecbertus  Haghene  IIII  solidos,  fratres  de  Westlanghen  fertonem, 
custos  de  Westlanghem  solidum,  Alexander  de  Werinchosen  fertonem,  Iohannes  Magnus  fertonem. 

1057. 

Abtissin  Pinnosa  von  Herford  beauftragt  ihren  Beamten  in  Letdesdorf  mit  dent  Neubau  ihres  ver- 

fallenen  Klosterhauses  daselbst     0.  J.  (1265 — 1276.) 

P(innosa)  Dei  gratia  Heruordensis  ecclesie  abbatissa,  preposita,  decana  totusque  conventus  eius- 

dem  speciali    suo    Siffrido  in  Ludenstorp    salutem  et   quicquid  possunt   pro   meritis(?)    cum  affectu* 

Domum  in  Ludenstorp  nimia  vetustate  collapsam  intendimus  reparare  propriis  sumptibus  et  expensis. 

Rogamus  igitur  omni  diligencia,  qua  possumus,  quatinus  in  continenti  lapidibus  ac  aliis  necessariis 

preparandis  te  exhibeas  benivolum  et  paratum.    Nos  enim  omni  ambiguitate  postposita  infra  festum  Pente- 

costes  proxime  venturum  tibi  ad  hoc  pecuniam  (prestabimus.    Tu)  autem  nobis  omnes  diligenter  circum- 

stancias  rescribas,   te  in  hiis  et  aliis  talem  exhibens,  ut  tuam  sedulitatem  teneamur  merito  commendare. 

Or.  (atark  beachddigt)  im  Kgl  St-A.  Munater,  Fatabt.  Herford  Nr.  59.  Vom  Siegel  der  Abtiaain  noch 

Bruchatucke  beiliegend  erhcdten.    Datirung  nach  Regierungajahren  der  Abtiaain. 

1058. 

Graf  Adolf  von  Schwalenberg  und  der  Bath  der  Stadt  Liigde  bekunden  VerzichUmtung  auf  Gitter 
in  Hummersen  zu  Gunsten  des  El.  FaHcenhagen.     0.  J.  (Um  1265.) 

A(dolfus)  Dei  gracia  comes  de  Sualenberg  et  universitas  consulum  opidi  in  Luthe  omnibus  hanc 
paginam  inspecturis  notum  esse  cupimus  et  presentibus  publice  profitemur,  quod,  quando  domino 
Wilhelmo  de  Sumersile  plebano,  domino  Iohanne  de  Beldersen,  domino  Heinrico  de  Valkenhagen 
capellano,  sacerdotibus,  domino  Bertoldo  Sumerkalf  milite,  Bernhardo  de  Luthe  iudice,  Arnoldo  de 
Ottersen,  Hermanno  Haken,  Ernesto  de  Homersen,  omnibus  conversis  eiusdem  ecclesie  Valkenh(agen), 
et  aliis  quam  pluribus  presentibus  actio,  quam  Heinricus  dictus  de  Homersen,  civis  in  Luthe,  habuit 
contra  ecclesiam  Ualkenh(agen)  pro  quibusdam  bonis  Homersen  sitis,  quorum  proprietatem  dicta 
ecclesia  Ualkenh(agen)  contraxerat  a  patruelibus  eiusdem  H(enrici),  ipse  vero  H(einricus)  hoc  eo 
minime  consenciente  factum  esse  asseruit,  cassata  pro  una  marca  denariorum  legalium  et  uno  porco 
valente  unum  fertonem  argenti  penitus  extitisset,  idem  H(einricus)  tam  pro  se  quam  pro  suis  here- 
dibus,  ut  supradicta  firma  et  inconvulsa  permaneant,  renunciavit  coram  nobis  omni  actioni,  quam  de 


Digitized  by 


Google 


532  1266 

memaratis  bonis  habere  posset.  Renunciavit  etiam  coram  nobis  omni  actioni,  quam  habuit  contra  eandem 
ecclesiam  pro  duabus  prebendis,  quas  sibi  et  uxori  sue  esse  asseruit  assignatas,  supplicans  nobis  intimo 
ex  affect  u,  quatinus  hec  supradicta  firmiter  munire  nostrorum  sigillorum  robore  curaremus.    Data. 

Or.  im  Furstl.  Lippischen  Archiv  zu  Detmold.  An  Pergamentstreifen  Siegel  dee  €h\  Adolf  (=  Grvpm 
Orig.  Germ.  3,  111)  und  der  Stadt  Lugde  (Schlussel  und  Pyrmonter  Ankerkreuz  mit  grossentheiU 
zeretorter  Umschrift)  vgl.  Westf.  Siegel  II,  To/.  8  Nr.  5.  Das  Datum  ist  nicfU  ausgefullt,  die 
unter8te  Zeile  durch  die  Plicatura  verdeckt,  doe  Wort  Data  durchschnitten  bet  Befestigung  det 
ersten  SiegeU.     Reg.  Lipp.  Regg.  I,  222  Nr.  334. 

1059. 

Hathmanner  von  Marsberg  bekunden  Giiterverhauf  in  Aspe.     El.  Bredelarl266  Januar  8. 

In  nomine  Domini  amen.  Omnibus  hanc  litteram  visuris  consules  Montis  Martis  notum  esse 
cupimus  publice  protestantes,  prout  audivimus  et  vidimus,  quod  Adam  miles  dictus  de  Aspe  noster 
burgensis,  libere  conditionis  homo,  quedam  bona  habuit  in  medio  ville  iam  dicte  Aspe  sita,  quindecim 
moldra  solventia,  que  de  plenario  consensu  et  voluntate  Arnoldi  militis  de  Roderikessen  generi  sui 
et  uxoris  sue  domine  Sophie  filie  iam  dicte  Ade  et  filiorum  eius  Arno(l)di  et  Heinrici  et  liberorum 
eius  reliquorum  heredumque  omnium  legitimorum  domino  Alexandro  abbate  de  Breydelar  plurimum, 
ut  emerent,  exhibuit,  quia  potius  ipsis  quam  alicui  persone  seculari  faveret;  nam  tria  moldra  siliginis 
et  totidem  avene  ad  domos  fratrum  et  sororum  in  oppido  nostro  legaverat  de  eisdem  bonis  annuatim 
solvenda.  Super  qua  emptione  abbas  et  conventus  monasterii  prefati  habito  inter  se  consilio  compa- 
raverunt  ab  ipso  milite  duo  moldra  ordei  et  dimidium,  sex  avene  et  dimidium  eorundem  bonorum 
titulo  emptionis  pro  duodecim  marcis  legalium  denariorum,  quam  summam  statim  integre  sibi  solverunt, 
et  ipse  eandem  partim  filiabus  suis  distribuit,  partim  religiosis  et  pauperibus  pro  remedio  anime  sue 
et  carorum  suorum  erogavit.  Postea  fratres  monasterii  prelibati  in  possessionem  eorundem  bonorum 
presentibus  predicte  ville  civibus  sollempniter  introduxit  necnon  et  ipsa  bona  cum  omnibus  pertinentiis 
suis,  agris  videlicet  cultis  et  incultis,  silvis,  pratis,  pascuis,  aquis  aquarumque  decursibus  favorabiliter 
assignavit  proprietario  iure,  sicut  ipse  pacifice  possedit,  eisdem  fratribus  perpetuo  possidenda,  ita  quod 
de  eisdem  bonis,  sicut  superius  dictum  est,  tria  moldra  siliginis  et  totidem  avene  in  oppido  nostro 
persolvant  annuatim  in  domos  fratrum  et  sororum  equaliter  parcienda,  hoc  tamen  excepto,  ut,  si 
intemperies  aeris  vel  plaga  communis,  utpote  prelii,  incendii,  vastationis  seu  sterilitatis  emerserit, 
que  solutionem  totalem  eorundem  bonorum  minoraverit,  dampnum  huiusmodi  defectus  tarn  predicte 
domus  apud  nos  quam  conventus  claustri  prefati  equaliter  tolerabunt.  Hiis  ita  ordinatis  isdem  miles 
omni  iuri  suo  in  eisdem  bonis  habito  publice  cedens  warandiam  etiam  de  eisdem  se  semper  prestare 
promisit  in  hiis  et  omnibus  premissis  heredibus  suis  tarn  feminis  quam  masculis  consentientibus 
universis.  .  Ne  igitur  ordinationis  huiusmodi  et  emptionis  contractum  coram  nobis  legitime  stabilitum 
aliquis  imposterum  timore  Dei  postposito  attemptet  impedire,  predictos  religiosos  in  possessione  sive 
perceptione  eorundem  bonorum  molestando,  quod  utique  tamquam  propriam  iniuriam  doleremus, 
presentem  cartam  exinde  conscriptam  sigillo  nostro  communivimus  rogatu  predicti  militis  et  favore 
religionis  speque  eterne  retributionis.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C0C.L0XV°L,  indictione  nona, 
VI.  Idus  Ianuarii.  Huius  rei  testes  sunt:  Elgerus  quondam  prepositus  in  Aroldessen,  Albertus  de 
Mulenhusen,  magister  consulum  Montis  Martis,  Bertoldus  iudex  et  frater  suus  Ludolfus,  Ludolfus  de 
Capella,  Heinricus  et  Iohannes  fllii  sui,  Heinricus  de  Odenhusen  et  frater  suus  Thidericus,  Bertoldus 
de  Huxaria  et  Helmwicus  fratres,  Conradus  de  Vesperde  et  Iohannes  fratres,  Hermannus  Monetarii  et 
Lodewicus  fratres,  Heinricus  Morel,  Hermannus  de  Flessenger  et  consules  omnes,  Thidericus  de  Hor- 
husen,  Iohannes  de  Brocbike,  milites,  Ludolfus  de  Mezenchusen. 


Digitized  by 


Google 


1266  533 

Or.  im  Kgl.  St- A.  Minster,  Kl.  Bredelar  Nr.  84.  Von  den  beiden  an  Pergamentstrei/en  angehangten 
Siegeln  Bruchstuck  des  erstern,  Arnold?*  v.  R.,  mit  dem  Maueranker  erhalten;  noch  ein  dritter 
Einschmtt.  Der  Schvnegersohn  Adam's,  Arnold  von  Roderikessen,  erwdhnt  in  seiner  Bestatigvngs- 
urkunde  Siegel  von  Wolfhagen,  vgl.  Nr.  1087. 

1060. 

Abtissin  Ermgard  von  Heerse  bekundet  einen  tTberlrag   an  Kl.  Wittebadessen  seitens  eines  ihrer 

Ministerialen.  Heerse  1266  Januar  21. 
Ermegardis  Dei  gratia  Herisiensis  ecclesie  abbatissa  universis  presens  visuris  perpetuam  in  Domino 
salutem.  Presentibus  protestamur,  quod  coram  nobis  et  cum  nostro  consensu  Ludolfus  miles  de  Herisia, 
ministerialis  noster,  et  filii  sui,  dominus  Sweterus  canonicus  Paderbornensis,  Ludolfus  canonicus  ecclesie 
nostre,  Albero  miles,  Johannes  et  Theodericus1)  ecclesie  Wilbodessen,  in  recompensationem2)  XVI  mar- 
carum,  inquibus  eidem  ecclesie  tenebantur,  bona  in  Wirdessen,  quicquid  videlicet  in  eis  iuris  habebant^ 
et  feminam  quandam  nomine  Marburgim  cum  universa  prole  sua  genita  vel  gignenda  liberaliter  con- 
tulerunt.  Insuper  pensionem  duorum  solidorum,  quam  predicta  ecclesia  ipsis  solvere  consuevit,  eidem 
ecclesie  resignarunt  Nos  autem  collacionem  supradictam  approbantes  et  ratificantes  presentibus  con- 
firmamus,  lit  tens  sigilli  nostri  munimine  roboratis.  Testes  hii  sunt:  Gonegundis  preposita,  Mechtildis5) 
decana,  Alheidis  thesauraria,  Theodericus  prepositus  in  Wilbodessen,  Thetmarus  plebanus  ibidem, 
Hermannus,  Herebertus,  canonici  ecclesie  nostre,  Fredericus4)  miles  de  Istentorp,  Bernhardus  camera- 
rius,  et  alii  quam  plures.   Acta  sunt  hec  Herisie,  anno  domini  M°.C0C.LXV°I.,  XPI.  Kalendas  Februarii. 

*)  Tiodericus  B.      f)  compensationem  B.      *)  Mecbildis  B.      4)  Fridericus  C. 
Nach  WUlebadessener  Kopiar  saec.  XV. j XVI.  fol.  79 v  im  Stadtarchiv  Dortmund  (B)  and  Overturn's 

KoU.  I.  fol.  55,  unvollstdndig,  im  Herzogl.  Bravnschw.  Landeshauptarckiv  zu  Wolfenbuttel  (C). 

1061. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  bekundet  Memorienstiftungen  derer  von  Allhausen  im  KL  Oehrden. 

Iburg  1266  Februar  7. 
Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  hoc  scriptum  visuris  in  perpetuum  salutem 
in  eo9   qui  est  omnium  vera  salus.    Noverint  universi   tarn  presentes   quam  posteri,   quod  Hugo  bone 
memorie  miles  de  Alle(n)husen  tres  solidos  legalium  denariorum  ecclesie  Gerdensi  contulit  in  molendino 
suo  Holthusen  compos  sui  pro  memoria  sua  peragenda  perpetualiter  persolvendos.  Extunc  eciam  Hen- 
ricus  miles,  Alius  prefati  Hugonis,  similiter  tres  solidos  pro  sua  suorumque  memoria  in  eodem  molen- 
dino tradidit.    Itaque   in   festo  beati  Michaelis  annis  singulis  dimidia  marca  denariorum  legalium  per- 
solvatur.     Postmodum  eciam  Olricus  de  Allenhusen,  qui  ecclesie  Gerdensi  super  premissis  questionem 
movere  inceperat,  tandem  saniore  ductus  consilio,  prefatam  ordinationem  benigne,  libere  et  favorabfliter 
approbavit,  quousque  de  consilio  et  consensu  prepositi  et  conventus  predicte  ecclesie  equales  redditus 
propriis  denariis  compararet  perpetualiter  persolvendos.    Et   nos   ad  perpetuam  evidentiam  huius  facti 
presens  scriptum  nostro  et  ecclesie  nostre  sigillis  fecimus  communiri  coram  testibussubnotatis:  Bertoldo 
et  Olrico  fratribus  dictis  Sommercalf,   Amelungo  de  Driborg,   Udone  Summercalf,   Ludewico  Bulemast, 
Conrado  Stapel,   Arnoldo  Scrapen,   Wernero  de  Brakelo,   militibus,    Henrico   et  Johanne  fratribus  de 
Driborg,  Olrico  de  Ermwordessen,  Engelberto  dicto  Scrapen,  Conrado  de  Gerden,  famulis  et  ceteris  quam 
pluribus.    Datum  Iborg,  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  sexto,  septimo  Idus  Februarii. 
Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  fol  28  D  11.     Der  Ortsname  Holthusen  wiederkolt  sich  im  Paderborner 
Lande  so  oft,  doss  ohne  ndhere  Anhaltspimkte  nicht  zu  erkennen,   von  welchem  Holthusen  hier  die 
Rede  ist.     Nach  Maassgabe  des  Wohnorts  des  Schenkers  kann  Holthusen  (Holzhausen)  bei  Nieheim, 
bei  Hinnenburg,  bei  Istrup  oder  auch  bei  Borgentreich,  letztere  drei  wust,  gemeint  sem. 

Westf.  Urk.-Buch  IV.  68 


Digitized  by 


Google 


534  1266 

1062. 

Eddlierr  Konrad  von  SchSneberg  verkauft  Vogteirechte  an  Kl.   WUlebadessen.     Sckoneberg  1266 

Februar  23. 
Conradus  nobilis  de  Schonenberch  universis  presens  scriptum  visuris  et  audituris  salutem  in  eo, 
qui  est  omnium  vera  salus.  Quoniam  ab  interitu  mortalium  vive  vocis  deficit  probatio,  proinde  con- 
servator actorum  Veritas  instrumentis.  Hinc  est,  quod  scire  cupimus  tarn  presentes  quam  posteros, 
quod  domino  Thiderico1)  preposito  Wilbodessensi  ac  conventui  et  ecclesie  sue  de  libero  consensu 
fratris  nostri  Bertoldi,  Alheidis  uxoris  nostre  ac  heredum  nostrorum  omnium  advocaciam  nostram  in 
villa  Wirclissen2)  in  duabus  curiis,  una  videlicet,  quam  ecclesia  Wilbodessensis  ab  Hermanno  dicto  de 
Dwergen  emptionis  titulo  comparavit,  et  alia  curia,  quam  Giselerus  ab  ecclesia  Herisiensi  tenet  in 
pheodo,  tam  in  ipsis  curiis  quam  in  omnibus  ad  ipsas  pertinentibus  pro  tredecim  marcis  gravis  monete 
vendidimus  perpetuo  possidendam,  et  presentibus  renunciamus  omni  iuri.  nos  et  heredes  nostri,  quod 
in  predicta  advocacia  habuimus  sive  habere  aliquomodo  videbamur.  Et  ut  presens  scriptum  ac  factum 
ipsum  perpetuam  obtineat  roboris  firmitatem,  testes  sunt  adhibiti  subnotati :  Ludolfus  comes  de  Dasle8), 
Hermannus  nobilis  de  Osede,  Wedekyndus4)  de  Hurame,  Regenhardus  de  Gothardessen,  Ludolfus  de 
Humbrachtessen,  Henricus  de  Haldunghen6),  milites;  Johannes  de  Lubeke,  Rotherus  de  Rosbike^), 
Ludolfus  de  Humbrachtessen  et  fratres  sui,  Florinus  de  Wartberg7),  Hogerus  et  alii  quam  plures. 
Ad  maiorem  etiam  evidentiam  huius  facti  presens  scriptum  sigillo  nostro  roboravimus  et  sigillo  vene- 
rabilis  domini  nostri  episcopi  Paderbornensis  petivimus  communiri  in  testimonium  et  munimen.  Et 
nos  testes  suprascripti8)  recognoscimus  omnia  predicta  esse  vera  et  sigillis  appensis  contenti  sumus. 
Actum  et  datum  Schonenberch  in  castro  nostro,  anno  M°.C°C.LXVP.,  in  vigilia  beati  Matthie  apostoli. 

')  Tiderico  B.     «)  Wirdessen  C.     ")  Dalle  B.      «)  Wedekindus  C.      •)  Haldungen  C.      •)  Rothes  de  Rosbicke  B. 
*)  Warborg  B.      8)  subscripti  B. 

Nach  Wfflebadessener  Kopiar  saec.  XV/XVI  f.  71*  im  Stadtarchiv  Dortmund  (B);  Overhams  KM.  L 
foL  55  im  Rerzogl.  Braunschw.  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbuttel  (€)•  &*>  Wirdissen  ryi 
Nr.  1060.     Gedr.   Wigand  Arch.  IV,  155  mit  einigen  Abweichungen. 

1063* 

JEddherr  Berthold  von  Buren  senior    und    sein  Sohn  Berthold    Zeugen  bei  StreitsMichtung  des 
Marschalls  Arnold  von  Westfcden  wegen  Giiter  in  Schwefe.     1266  April  2. 
Gedr.  Seibertz  UB.  I,  334. 

1064. 

Eddherr  Heinrich  von  Waldeck  tvird  von  Erzbischcif  Werner  von  Mainz  in  der  Bestimmung,  doss 
die  Bruderssdhne  Widuhinds  von  Naumburg  in  Utrem  Theile  der  Stadt  Naumburg  bdiebig  Burg- 
m&nner  aufnehmen  konnen,  ausdriiddich  ausgenommen.     Mainz  1266  April  2. 
Gedr.  Gudenus,  Cod.  dipl.  I,  714.     Litteratur  Bohmer-WUl,  Regg.  Arch.  Mag.  II,  367  Nr.  153. 

1065. 

Graf  Otto  von  Everstein  Ubereignet  dent  Kl.  Wbrmdn  das  Patronat  der  Kirche  in  Heddinghausen. 

Volkmarsen  1266  April  8. 
Otto  Dei  gratia  comes  de  Eversten  universis  presens  scriptum  visuris  notum  esse  cupimus,  quod 
patronatum  ecclesie  in  Heddinchosen  cenobio  Wormlon  pure  pro  Dei  amore  contulimus,  cuius  proprietas 
ad  nos  spectare  videtur.  Ut  autem  hec  rata  et  omni  ambiguitate  seclusa  permaneant,  presentem  paginam 
munimine  nostri  sigilli  fecimus  roborari.  Testes  huius  facti  sunt:  Henricus  archipresbiter  sedis  Wit- 
mare,  Hermannus  rector  scolarium  in  Volcmersen,  Ernestus  miles  de  Howede,  Helwicus  sculthetus  de 


Digitized  by 


Google 


1266  535 

Wartberge,  Borchardus  de  Legtenvils,  Rodolphus  et  Henricus  fratres  dicti  de  Berken,  Alexander  de 
Tuiste,  Borchardus  deBenuilte,  Gotfridus  de  Helsen  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  in  Volcmersen, 
VI.  Idus  Aprilis  anno  Domini  M°.C0C.L0XV°L 

Or.  im  Pfarrarckh  zu  Wormeln.  Vom  angehangten  Siegel  nur  em  Rest  vorhanden,  aufwelchem  gekronter 
Lowenkopf  mit  einer  Tatze.  Auazuglich  gedr.  Spilcker,  Everatein  Nr.  138  und  Seibertz  UB.  I, 
335.  Im  Mac.  VII,  4519  im  Kgl.  St.-A.  Munater  p.  7  ist  dozu  bemerkt:  Hec  collatio  frau- 
dulenter  quondam  sublata  sub  conditione  tali,  quod  ecclesia  in  Germette  in  jus  nostrum 
transiret  pro  alia  ecclesia. 

1066. 
Graf  Heinrich  v.  Waldeck  d.  j.  bekundet,  dass  Ludmg  von  Zilschen  alien  AnsprUchen  auf  Giiter 
in  AUendorf  und  Hebd  zu  Gunsten  des  Kl.  Eaina  entsagt  hat.     Fritzlar  1266  April  25. 
Or.  (aehr  defekt)  im  Kgl.  St-A.  Marburg,  Kl.  Haina.     Siegel  and  Befestigimg  fehlen.     Vgl.  Wench, 
Heee.  Landeegesch.  II,  1016  Anm.  e. 

1067. 

JEddherr  Gyso  van  Gudensberg  bekundet  Verzicht  zweier  BrUder  auf  zwei  Hufen  zu  Gunsten  des 

Kl.  Hardehausen.  Gudensberg  1266  April  25. 
Gyso  vir  nobilis  de  Godenesberg  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem  in  Domino.  Notum  sit 
omnibus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  Eilhardus  et  Andreas  frater  suus  causam  habebant  adversus 
abbatem  et  conventum  de  Herswithehusen  super  quibusdam  mansis  in  Roden.  que,  cum  coram  nobis 
ventilaretur,  visum  est  nobis  et  aliis  discretis  viris,  quod  ex  parte  ipsorum  contra  viros  religiosos  iniuste 
proponeretur,  unde  ad  consilium  nostrum  cedentes  omnino  a  hire,  quod  existimabant  sibi  competere  in 
bonis  supradictis  et  errorem  suum  profitentes,  publice  coram  nobis  renuntiaverunt  penitus  actioni.  Huius 
rei  testes  sunt:  dominus  Godescalcus  plebanus  in  Godenesberg,  Conradus  miles  de  Werhene,  Gonradus 
et  Theodericus  fratres  de  Elbene,  Everhardus  sculthetus  de  Godenesberg,  Gunthardus  et  alii  quam  plures. 
Datum  in  Godenesberg,  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  sexto,  in  die  beati  Marci  ewangeliste. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munater,  Kl.  Hardehauaen  Nr.  159.     Siegel  vom  Pergamentatreifen  abgefcUlen. 

1068. 
Bischof  Simon  von  Paderborn  verUgt  Stift  Nigerikerken  nach  Hoxter.  Paderborn  1266  April  27. 
Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  omnibus  hanc  paginam  inspections  salutem  in  vero 
salutari.  Cum  omnis  etas  ab  adolescentia  sua  prona  sit  ad  malum  ideoque  hominum  itialitia  succrescente 
in  tantum  invaluerit  predonum  audatia,  quod  viri  ecclesiastici  maxime  seculares  canonici  extra  munitiones 
nequeunt  cum  securitate  debita  Domino  famulari  nos  attendentes,  quod  nova  conventualis  ecclesia  sita 
inter  Gorbeiam  et  Huxaiiam,  nostre  diocesis,  propter  predonum  insultus  et  tribulationes  varias  honore  in 
debito  in  divinis  et  in  observantia  religionis  antique  est  modis  omnibus  destituta  et  canonicorum  edificiis 
destructis  incendio  ipsi,  necessitate  urgente,  nolentes  et  dolentes  reliquerunt  eandem  ecclesiam  desolatam 
et  insuper  perpendentes  utilitatem  in  vario  prebendarum  incremento  ipsam  ecclesiam  cum  suo  conventu 
et  cum  reliquiis  beati  Pauli  et  beate  Luttrudis  cum  sepultura  mortuorum  et  scolis  nostri  capituli  et 
aliorum  discretorum  accedente  consilio  et  consensu  in  locum  alium  munitum,  videlicet  Huxariam,  in  no- 
mine patris  et  filii  et  spiritus  sancti  transferimus  ad  ecclesiam  beati  Petri,  volentes  et  constituentes  et 
in  virtute  sancte  obedientie  precipiendo  mandantes,  ut  prepositus,  decanus  et  capitulum  sic  translati  a 
nobis  disciplinam  et  religionem,  quam  ipsorum  antecessores  in  Noua  Ecclesia  olim  servare  consueverunt, 
observent  ac  omnem  honorem  et  justiciam,  quam  Gorbeiensi  ecclesie  statutis  temporibus  in  processionibus 
facere  consueverunt,  in  Huxaria  residentes  ipsi  Gorbeiensi  ecclesie  faciant  reverenter,  ac  si  in  Noua  Ecclesia 

68* 


Digitized  by 


Google 


536  1266 

personality  residerent.  Volumus  etiam  et  constituimus,  quod  dicta  ecclesia  sancti  Petri  cum  suo  convents 
et  cum  sua  emunitate  gaudeat,  quantum  ad  libertatem,  tarn  in  personis  quam  in  rebus  privilegio,  qoo 
gaudet  nostra  Paderbornensis  ecclesia  secundum  constitutions  canonicas  et  legates.  Precipimus  etiam 
quod  dicta  Noua  Ecclesia  auctoritate  capituli  sancti  Petri  Huxariensis  per  honestum  et  bone  conversation* 
presbiterum  officietur  perpetuo  in  divinis.  Ut  autem  hec  rata  et  inconvulsa  subsistant,  presentem  litteram 
tradidimus  nostri  et  capituli  nostri  sigillorum  appensionibus  roboratam.  Actum  et  datum  in  Paderborne 
anno  Domini  M°.C°C.LXVI.,  V°.  Kalendas  Maii. 

Or.  in  zwei  Ausfertigungen,  die  eine  im  Kgl.  St.-A.  Minister,  St.  Petri-Hoxter,  beide  Siege!  vom  Per- 
gamentstreifen  abgef alien;  die  zweite  im  Generalvikariatsarckiv  in  Paderborn;  erstes  Siegel  ab,  <m 
zweiter  Stelle  hdngt  an  Pergamentstreifen  das  am  Rands  verietzte  grosse  runde  Paderbcmer  KapiteU- 
siegel.  Auf  dem  Rucken  dieses  Or.  stekt  auf  einem  zu  diesem  Zwecke  au/geklebten  Pergamentstreifn 
(anscheinend  van  Schatens  Hand):  reparata  est  haec  charta  A.  1662  sub  Ferdinando  epo.  Paderb. 
Gedr.  Schaten  ad  annum  and  Ztschr.  d.  Berg.  Gesch.-Vereins,  IV,  244.  Ueber  die  ferneren  Schick- 
sale  des  Stifts  vergl.  u.  Urk.  van  1284  Mai  139  welche  Schaten  zwn  Jahre  1264  brachte  imd 
dadurch  die  Geschichte  des  Stifts  verwirrte. 

i06a 

Bischof  Simon  von  Paderborn  bekundet  StreUbeilegung  ewischen  Abtissin  des  Stifts  Geseke  tmd  Stadt 
wegen  der  von  den  Bilrgem  zu  zahlenden  Pflugpfennige  in  der  Wetse9  doss  die  Stadt  jdhrlich  escd 
Solidi  zahli.     MUsiegler  Arnold,  Kdlnischer  MarschaU,  und  Stadt  Geseke.    1266  April  27. 
Gedr.  Seibertz  UB.  I9  337. 

1070. 

Bischof  Simon  v.  Paderborn  ubertr&gt  dem  Kl.  Hardehausen  das  Eigenthum  fiber  die  von  ihm  ange- 
kauften  Giiter  gegen  Wachsabgaben  an  die  Domkirche  u.  deren  Thesaurar.    Paderborn  1266  April  28. 

Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  scriptum  presens  visuris  salutem  in  auctore 
salutis.  Ut  a  presentibus  tollatur  dubium  et  futuris  Veritas  elucescat,  presentis  scrip ti  testimonies 
cupimus  declarari,  quod  circa  ecclesiam  Herswedehusen ,  quam  cum  universitate  ecclesie  nostre  speciaM 
favore  prosequimur,  moti  affectu  gratie  specialis,  proprietatem  et  dominium  in  parvo  Dasburg  et  magno 
Corbeke,  quas  prefata  ecclesia  Herswedehusen  emptionis  tytulo  comparavit,  et  que  ab  omnibus  per- 
sonis intermediis,  que  ius  pheodale  in  ipsis  habebant  vel  se  habere  dicebant,  in  nostris  manibus 
resignarunt,  libera  resignatione  ab  ipsis  recepta  de  communi  consensu  capituli  et  ecclesie  nostre 
predicte  ecclesie  dedimus  et  transtulimus  in  ipsam  perpetuo  possidenda.  Et  in  recognitionem  huiusmodi 
donationis  facte  prenominata  ecclesia  Herswedehusen  dabit  ecclesie  nostre  Paderbornensi  octo  libras 
cere,  et  thesaurario,  qui  pro  tempore,  solve t  et  presentabit  easdem  octo  libras  cere  in  festo  purifica- 
tions beate  virginis  annuatim.  In  cuius  facti  testimonium  presens  scriptum  eidem  ecclesie  dedimus 
nostro  et  ecclesie  nostre  sigillorum  munimine  roboratum.  Testes  etiam  aderant  subnotati  canonici 
maioris  et  secundarie  ecclesiarum  Paderbornensium :  Rabodo  decanus,  Euerhardus  de  Heruorde,  magister 
Iohannes  decanus  Hildensemensis,  Widekindus  de  Osede,  magister  Mauricius  cantor,  Iohannes  StapeL 
Henricus  cellerarius,  Waltherus  thesaurarius ,  Hermannus  scolasticus,  Godebertus,  Tydericus  de  Sosato, 
Fredericus  de  Her(isia),  Swederus  de  Herisia,  Amelungus,  Wernherus  de  Pathberg,  Otto  de  Rethberg. 
Bernhardus  de  Warendorp,  Tydericus  prepositus  orientalis  ecclesie,  Bertoldus  de  Sconenberg,  R^en- 
hardus  decanus,  Gerhardus  custos,  Hildeboldus  scolasticus,  Volquinus  cellerarius,  Ludolfus  cantor, 
^ertoldus  de  Brakel,  magister  Arnoldus,  magister  Thedericus,  Andreas,  magister  Bor(c)hardus  et  alii  quam 
res  clerici  et  layci.     Nos  Iohannes  divina  providentia  abbas  et  conventus  ecclesie  Herswedehusensis 


Digitized  by 


Google 


1266  537 

recognoscimus,  predict  a,  sicut  scripta  sunt,  omnia  ita  esse,  quod  per  appensionem  sigilli  nostri  publice- 
protestamur.  Actum  et  datum  Paderborne,  anno  Domini  M°.C0C.LXV°I.,  II°II.  Kalendas  Maii,  ponti- 
ficatus  nostri  anno  vicesimo. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Afunster,  Fsith.  Paderborn  Nr.  232.  An  Pergamentsfreifen  1)  kleinos  Bruchstuck 
vom  Siegel  des  Bwchofs;  2)  spitzovales  kleines  Siegel  des  Abts  Johann  van  Hardehausen,  im 
Siegelfeld  eine  Hand  aus  weitem  Armel  halt  einen  Krummstab;  uber  und  unter  dem  Armel  je 
eine  Lilie,  die  sich  auf  der  andern  Seiie  des  Stabes  mit  ober-  und  unterhalb  befindlichen  Rosen 
wiederholt,  wie  Westf.  Siegel  III  Taf.  125  Nr.  2;  3)  die  Ealfte  des  Siegels  des  Paderborner 
Domkapitels.     Schaten  erwdhnt  die  Urk.  ad  annum. 

107L 

Bddherr  Hermann  zur  Lippe  Mitsiegkr  in  Vrk.  Propsfs  Luttfried  fur  Kl  Lippstadt.  1266  April. 
Reg.  Lipp.  Regg.  II,  19  Nr.  496. 

1072. 

Landfriedensbiindniss  zwischen  Bischof  Simon  von  Paderborn  und  Heinrich,  Landgrafen  und  Herrn 

von  Hessen.  Im  Lager  zu  Elsingen  1266  Juni  6. 
Nos  Simon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  et  Henricus  lantgravius  dominus  Hassye  universis 
hoc  scriptum  visuris  notum  facimus,  quod  atten(dentes)  utilitatem,  commodum  et  honorem,  que  nobis, 
terris  nostris  et  subditis  universis  ex  mutuis  promotionibus,  auxiliis  et  ex^virtutepacisprovenirepoterunt, 
hi(nc  vel  i)nde  generalem  pacem  patrie  nostre  (et  fi)dele  auxilium  observare  promisimus  fide  prestita 
corporali  contra  omnes,  exceptis  hiis,  qui  inferius  sunt  excepti.  Et  si  spolium  accident  et  pax  facta  fuerit, 
sine  more  dispendio  spoliatores  pro  nostris  viribus  prosequemur,  quousque  consequamur  plenam  iusticiam 
ab  eisdem,  et  si  quis  in  aliquo  iudicio  .  .  .  spolio  sive  iniuria  obligatus  fuerit  in  terra  (domini) 
Paderbornensis,  .  .  .  reus  iudicabitur  secundum  ius  et  consuetudinem  t(erre.  In  ter)ra  vero  lantgravii  se- 
cundum suam  (consuetudinem  ius)  sumimt. .  Ceterum  si  quis  motu  proprio  et  contemptis  iudicibus  sive 
diffinitoribus  ad  hoc  statutis  pignus  ullum  acceperit  ad  restitutionem  super  .  .  .  ens  fuerit  vel  rebellis, 
communicato  consilio  et  auxilio  generali  sicut  predo  publicus  compelletur  debitam  ad  (emendam),  et  hec 
emenda  ce  . . .  terra  delictum  (fuerit)  perpetratum.  Ad  hec  si  quis  nostrum  reliquum  in  terram  suam  in 
auxilium  evocaverit,  eidem . . .  victualibus  (provi)debit . . .  vero . . .  (similiter?)  ipsum  absque  emenda  alterius 
tolerabit.  Simile  erit  de  bonis  acquisitis,  que  . . .  casus  seobtulerit  (prenomP)inatus  . . .  autem  promisso. 
Ex  parte  (domini)  Paderbornensis  episcopi  sunt  excepti  venerabiles  domini  Maguntinus  et  Goloniensis  archi- 
episcopi,  comes  Godefridus  de  Cygenhagen  et  ceteri  sui  propinqui  (et  consanguinei)  et  amici,  (ex)  parte  vero 
lant(gravii)  venerabiles  domini  Maguntinus  et  Goloniensis  archiepiscopi,  abbas  Fuldensis,  dux  de  (Bru)neswic, 
pueri  quondam  ducis  (Otton)is,  fratres l)  sui,  lantgravius  . . . ,  comes  Hermannus  de  Hinnenberg  et  ceteri  sui 
propinqui,  consanguinei  et  amici.  Preterea  (si  quis)  . . .  super  iniuriis  sive  d(ampnis) . . .  emerser(it), . . .  (im)- 
posterum  ad  decidendam  ipsam  questionem  in  amicicia  vel  in  iure  judices  sunt  statuti  ex  parte  (domini 
Paderbornensis)  Albertus  de  Scardenberg,  . . .  nobilis  (Hermannus)  (Bir)cule,  ex  parte  vero  (lantgra)vii  Giso 
de  Gudensberg  et  Wernerus  de  Gudenburc  fratres  et  Otto  comes  de  Everstein  iudex  . . . ,  qui  decident  (in 
amicicia  vel)  in  iure  et  maiori  parti  consentientium  parebitur  utrobique.  Si  quis  etiam  predictorum  de- 
cesserit,  alius  iudex  infra  mensem  substituetur  eidem.  (Ut  autem)  . . .  optineant  roboris  firmitatem,  fide- 
iuss(ores)  hinc  et  inde  sunt  statuti,  quorum  nomina  subnotata  ...  Ex  parte  domini  Paderbornensis  Al- 
bertus de  Scardenberg,  . . .  de  Kalenberg,  Thidericus  Grope,  Volpertus  de  Eysen,  Gerhardus  de  Dinckel- 
burc,  Godescalcus  de  Dinchelburc,  Ernestus  de  Howede,  Hermannus  de  Holthusen,  Godescalcus  de  Wel(l)ede, 
Bertholdus  dictus  Somercalfh,  ex  parte  vero  lantgravii  Giso  de  Gudensberg  et  Wernerus  de  Gudenburc, 
frater  eius,   Giso  de  (Guden)burc,   Johannes   de   Helphenberg,   Waremunt   de   Wulfhain,   Johannes   de 


Digitized  by 


Google 


538  1266 

Wiedelberg,   Echardus  de  Tuerne,   Everardus   et    Thidericus   de   Gudenburc   fratres   et   Hen(ricus   de) 
Blumenstein.  Actum  et  datum  in  campo  aput  Elsingen,  VIII.  Idus  Junii,  anno  Domini  M°.C0C.L°X  sexto. 

')  Or.  wohl  vrrig  fratris. 
Or.  (zum  Tkeil  durch  Mdusefrass  zerstort)  vm  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  233.  Ein 
Pergamentstreifen,  von  dem  Siegel  ab>  hdngt  an.  Einzelnes  ist  nach  dem  fruhern  Bundniss  der 
beiden  Aussteller  von  1265  Mdrz  16  (vgL  Nr.  1026)  ergdnzt,  da  mehrere  Bestimmungen  desselben 
mit  diesem  ubereinstimmen.  Beide  Vertrdge  sind  am  selben  Orte  geschlossen.  Gedr.  luckenhaft 
SpUcker,  Everstein  Nr.  139.  Ueber  Graf  Hermann  v.Hinnenberg  vgl.  Asseb.  UB.  1, 329  Anm.  u.XVI. 

1073. 

Abt  Johann  von  Hardehausen  Z.  in  Verkaufsurkunde  eines  Grundstucks  in  Fritzlar  seitens  dortiger 

Kanoniker  an  Kl.  Haina.     1266  Juni  9. 
Or.  (sehr  defekt)  im  Kgl.  St.-A.  Marburg,  Kl.  Haina.     Siegel  und  Befestigung  fehlen. 

1074- 

Die  Wittwe  eints  Paderborner  Burgers  schenkt  Kl.  Abdinghof  zu    einer  Memorienstifiung  Acker. 

1266  Juni  22. 
Noverint  universi  presens  scriptum  visuri,  quod  ego  Iutta  relicta  Gerbodonis,  quondam  civis  Pader- 
bornensis,  pro  remedio  animarum  mariti  mei  prenominati  et  Henrici  monachi  fratris  mei  bone  recor- 
dationis  et  pro  salute  propria  et  pro  nostra  memoria  annis  singulis  peragenda  quosdam  agros  sitos 
apud  locum,  qui  dicitur  Hatherbusch,  quatuor  videlicet  iugera  ecclesie  sancti  Pauli  Paderbornensis 
contuli  liberaliter  et  donavi,  filio  meo  Iohanne  consentiente  et  eisdem  agris  renuntiante  coram  iudice 
et  consulibus  civitatis  Paderbornensis.  Quare  nos  iudex,  .  .  magistri  consulum  et  consules  predictam 
donationem  coram  nobis  a  prefata  Iutta  factam  et  a  Iohanne  filio  eius  approbatam  protestantes  ad 
peticionem  ipsius  vidue  et  filii  eius  Iohannis  presenti  scripto  sigillum  civitatis  nostre  duximus  appo- 
nendum.  Unde  et  nostra  ac  aliorum  testium  nomina  presenti  pagine  sunt  inscripta,  scilicet  Rotgerus 
iudex,  Andreas  Vultur  senior  et  Isherus  de  Oldendorpessen  magistri  burgensium,  Isherus  maion 
Helmicus  Vulpes,  Iohannes  de  Scheme,  IoLannes  de  Lessede,  Gonradus  de  Tito,  Godescalcus  de 
Saltkoten,  Albertus  Paganus,  Gonradus  de  Andopen,  Volbernus  quondam  iudex,  Gonradus  de  Vilse  et 
alii  plures.  Actum  anno  Domini  M°.C°C.LXVP.,  X.  Kalendas  Iulii. 
Am  Mac.   VII.  4217  f.  166  v  im  Kgl.  St.-A.  Munster. 

1075. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  bekundet  die  Uebergabe  seines  Kornspekhers  in  Warburg.    Ddbruck 

1266  Juli  15. 
Simon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  hoc  scriptum  visuris  notum  facimus  et 
publice  protestamur,  quod  granarium  in  castro  Wartburg,  quod  nostrum  fuerat,  fratribus  dictis  £. . .  de 
Papenheim?)  nee  non  castellanis  nostris  pro  castrensi  feudo  cum  structura  et  area  porreximus  iure 
hereditario  perpetuo  possidendum.  Presentes  erant  advocati:  H(enricus)  comes  deHoya  et  dominus  de 
Lippia  et  nobilis  de  Holthusen  et  ceteri  quam  plures  milites  et  famuli.  Actum  et  datum  Dellebruggen 
anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  sexto,  in  sala  (?)  feria  quinta  divisionis  apostolorum. 

Aw  dem  „Copeibueh  alter  von  Papenheim"  Bl.  104.     1266  fdllt  div.   apost.  auf  feria  quinta.      VgL 
Nr.  747.    Sala  ist  schwer  zu  deuten;  vielleicht  ortlich  gleich   Wohnungy  vieUeicht  korrumpirt. 

1076. 

Edeffierr  Konrad  von  SchSneberg  verkauft  Giiter  an  Kl.  Bursfelde.     Schoneberg  1266  Juli  23. 
Gonradus  nobilis  de  Sconenberg  universis  Christi  fidelibus,  ad  quos   presens  scriptum  pervenerit 
salutem.     Noverit  tarn  presentis  quam  future  etatis  memoria,  quod  nos   de  consensu   uxoris  nostre 


Digitized  by 


Google 


1266  539 

Alheithis  et  aliorum  heredum  nostrorum  quedam  bona  nostra  in  villa  Halcmerthe  sita,  videlicet  duos 
mansos,  qui  vulgariter  Hoieldesgot  nuncupantur,  cum  universis  attinentiis  ac  proventibus  eorum,  sicuti 
nostri  progenitores  et  nos  ab  antiquo  iure  proprietario  possedimus  evidenter,  reverendo  domino  Iohanni 
abbati  dicto  de  Borie  ac  universitati  conventus  ecclesie  in  Bursvelde  vendidimus  pro  quadam  summa 
denariorum,  utpote  ad  invicem  poteramus  concordare,  cedentes  omni  iuriditioni,  quam  in  bonis  predictis 
habere  videbamur,  quam  ad  laudem  et  ad  honorem  beato  Thome  apostolo  in  ecclesia  prefata  patroci- 
nanti  pro  salute  fidelium  nostri  generis  tam  vivorum  quam  defunctorum  libere  possidendam  contulimus 
in  eternum,  et  ut  nos  perpetuo  omnium  bonorum,  que  ibi  devote  peraguntur  participes  efficiamur. 
Nos  vero  huic  facto  debitam  firmitatem  adhibentes  sub  testimonio  sigillorum  virorum  nobilium,  vide- 
licet comitis  de  Dasle,  domini  Hermanni  de  Osede  turn  et  nostro  sigillo  presencia  fecimus  roborari. 
Huius  rei  testes  sunt:  dominus  Ludolfus  de  Humbrachtessen,  Henricus  de  Holdungen,  milites;  Iohannes 
de  Lehtbike,  Rotherus  et  Thetmarus  fratres  de  Rosbike,  Bertoldus  de  Beverungen  et  alii  quam  plures. 
Datum  Sconenberg,  anno  Domini  M°.C0C0.LX°Vr.,  in  crastino  beate  Marie  Magdalene,  feria  sexta. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Hannover.  Das  erste  Siegel  sammt  Befestigung  abgef alien,  an  Pergamsntstreifen 
an  zweiter  Stelle  sehr  verletztes  dreieckiges  Siegel,  quergetheilter  Schild,  oben  halber  Lowe,  unten 
gegittert  (Schonenberg) ;  an  dritter  Stelle  sehr  verletzte  Fragmente,  anscheinend  auch  aufrechter  Lowe. 

1077. 

B.  Si/mon  v.  Paderborn  bekundet  Schenkung  einer  Fruchtabgabe  an  Kl.  Hardehausen.  1266  August  5. 
Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  hoc  scriptum  visuris  imperpetuum.  Notum 
vobis  facimus  et  publice  protestamur,  quod  Conradus  dictus  de  Garden  salubri  ductus  consilio  pro 
remedio  patris  sui  ac  matris,  sui  ipsius  et  suorum  consanguineorum  pensionem  quandam,  videlicet 
viginti  moldrorum  annone  in  Syrikessen,  quam  ecclesia  Herswithusensis  eidem  solvere  consueverat 
annuatim,  de  consensu  et  libera  approbatione  matris  sue  Cunegundis  et  heredum  suorum,  videlicet 
Amelungi  de  Driborg  et  filiorum  suorum  Heinrici  et  Iohannis,  Alexandri  de  Gondelsen,  Ode  uxoris 
sue  et  filiorum  suorum  Heinrici,  Amelungi,  Tymonis  et  Amelungi,  Iohannis  camerarii,  Heinrici  fratris 
sui  ac  sororis  et  mariti  ipsius  Bertoldi  dicti  Scyldere  ac  ipsorum  heredum  omnium  predicte  ecclesie 
legavit  legitime  coram  nobis  et  relaxavit  eidem  ecclesie  iure  perpetuo  possidenda.  Et  nos  proprietatem 
et  ius  ipsius  pensionis  de  consensu  et  peticione  predictorum  omnium  donavimus  ecclesie  memorate. 
Memoria  enim  Amelungi  senioris  de  Garden  et  uxoris  ipsius  Gunigundis  predicte  in  die  beati  Viti 
martyris,  Conradi  vero  iunioris  in  vigilia  sancti  Iacobi  cum  consolatione  conventus  in  meliore  pane  et 
potu  cum  piscibus  perpetualiter  peragetur  in  ecclesia  memorata.  Huic  facto  testes  aderant  subnotati: 
Theodericus  prepositus  sancti  Petri,  0(tto)  de  Rethberg,  Bertoldus,  Wernherus  et  Hermannus  domini 
de  Brakele,  Hermannus  dictus  Byrcule,  Albertus  de  Scardenberg  et  Conradus  de  Scardenberg,  Her- 
boldus  et  Conradus  de  Amelungessen,  Lvdolfus  de  Herisia  et  Albero  filius  eius,  Bertoldus  et  Olricus 
fratres  dicti  Somercalf,  Arnoldus  Scarpo,  Iohannes  de  Nedere,  Theodericus  de  Sebeke,  Conradus  de 
Rekelinchusen ,  Frethericus  de  Isdendorpe,  Helmicus  sculthetus  de  Warthberg  et  Albero  de  Welede, 
Gerhardus  de  Dinckelborg,  Alradus  dictus  de  Beithersen,  milites;  Bernhardus  de  Brakele,  Regenbodo 
et  Fredericus  de  Istendorp  et  alii  quam  plures  milites  et  famuli.  Datum  anno  Domini  myllesimo 
ducentesimo  sexagesimo  sexto,  tercio  Nonas  Augusti. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  160.     Siegel  vom  PergamenUtreifen  ab. 

1078, 

Konrad  genannt  Puttus  und  Frau  Ditheldis  verzichten  zu  Gunsten  des  Kl.  Haina  auf  Outer  in\ 

Dodenhausen  und  Swinefe.     Waldeck  1266  August  22. 

Conradus   dictus   Pullus   et   Ditheldis  legittima  ejusdem  notum  fieri  cupimus  universis  presentem 

paginam  inspecturis,   nos   omni   actioni,   quam  habuimus   adversus  ecclesiam  in  Hegene  super  bonis  in 


Digitized  by 


Google 


640  '2*6 

Thudenhusen  et  in  Swinefe  sitis  omni  dolo  excluso  abrenuncciasse   una   cum   pueris   nostris,   videlicet 

Remboldo,   Gonrado,   Alberto   et   Henrico  liberaliter   et   expresse.    Actum   in  Waldeken,  anno  Domini 

M°.G0G°.L0X  sexto,  dominica  post  assumptionem  beate  virginis  Marie.     Hujus  rei  testes  sunt:   Ditmarus 

scultetus,  dominus  Hermannus  dictus  Brotrumph,  dominus  Andreas  de  Nezehe,  milites,  Wilhelmus  Faber, 

Drabodo  junior,  Johannes,  Conradus  de  Foro,  Arnoldus  sutor,  Gozmarus,  Egelolftis  et  alii  quam  plures. 

Ut  autem  hec  abrenuncciatio  nostra  firma  permaneat  et  inconvulsa,  presentem  litteram  dedimus  eisdem 

sigilli  domini  nostri  comitis  Adolfi  de  Waldeken  munimine  roboratam  necnon  sigillo  universitatis  ibidem. 

Or.  im  S&-A.  Marburg,  Depositum  des  Kl.  Haina.    Von  den  beiden  an  von  der  Urk.  eingescknittenen 

Pergamentstreifen  angehdngten  Siegeln  nur  das  zweite,  der  Stadt  Waldeck,  Sstrafdiger  Stern,  (7m- 

schrift:  sigillum  opidi  de  Waldeke,  erhalten.     Swinefe  Wustung  NW.  Altenhaina  in  Hessen. 

1079. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  wird  zum  Vormund  des  Stifles  Corvey  erwSMt.   Corvey  1266  August  25. 
Anno  1266  in  crastino   S.    Bartholomei    littere  Simonis  episcopi   Paderbrunnensis  et  Thymonis 
abbatis  Corbeiensis   de   electione  Simonis  in  tutorem  Gorbeiensem.  Fideiussores  Simonis   consanguinei 
eius  Bernhardus,  dominus  de  Lippia  et  Fridericus,  comes  de  Redbergk.     Datum  Corbeye. 

So  Reg.  im  Msc.  I,  242  p.  117  Nr.  9.  Ob  Datum  richlig?  Schon  1257  August  10  (ohm  Nr.  716) 
erscheint  B.  Simon  als  Brem.  et  Gorb.  ecclesiarum  tutor;  spdter  fur  letzteres,  wo/U  ale  SteUver- 
treter,  der  Paderborner  Dompropst  Heinrich  und  1267  Juli  21  auch  der  Kolner  Erzbiechof. 

1080. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  besUUigt   Verpf&ndung  von  Zehnten  dutch  seinen  Marschatt  Ludolf 

an  Kl.  Hardehausen.     1266  September  14. 

Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  ecclesie  episcopus  viris  religiosis   domino  abbati  et  conventui 

in  Herswithehusen  salutem  in  auctore  salutis.    Ne  quod  ex  consensu  mutuo  rationabiliter  agitur,  inter 

partes  successu  temporis  oblivione   surrepente  vel  alias  machinatione  spontanea  revocetur  in  dubiiim, 

contractum  scripti  fidelis  perhennitati  credere  laudabilis  est  cautela,  cum  ex  hoc  altercationis  amputate 

materia  societas  humani  federis  et  concordia  facilius  conserventur.     Hinc  est,  quod  impigneracionem 

seu  ypotecam  vobis  a  Lodolfo  marscalco  nostro  cum  suorum  consciencia  et  assensu  coheredum  factara 

seu  constitutam  in  decima  curtis  Ruzhusen  C  et  X  marcis  denariorum  gravis  monete  legalis  et  usualis 

sibi  per  vos  numeratis   ratam  habemus  et  gratam.     Et  ne  de  hoc  in  posterum  questionis  aliquid  a 

cavillosis  hominibus  pertimescere  debeatis,  presentis  scripti  patrocinio  sygilli  nostri  appensione  ^uffulti 

vobis  eandem  duximus  roborandam.    Datum  anno  Domini  M°.C°C.LXVL,  in  die  exaltationis  sancte  crucis. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  KL  Hardehausen  Nr.  161.    Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgef alien.   Auf 

der  Ruckseite  von  verschiedenen  Hdnden  saec.  XV.  de  decima  Rozehusen  et  Bunessen  et  de 

Lutwardessen  et  Radoluessen.     Ueber  dieee  Orte  vgL  unten  zu  1297  Juli  21. 

1081. 

Graf  Albert  von  Schwalenberg  verzichtet  zu  Gunsten  des  Kl  Marienmunster  auf  atte  Anspruche  an 
die  H6fe  zu  Hekhusen  und  Swidersen.  Burg  Schwalenberg  1266  September  14. 
Nos  Albertus  Dei  gratia  comes  de  Swalenberg  notum  facimus  universis,  quod  ad  dilectionem  et 
peticionem  Heynrici  *)  venerabilis  abbatis  monasterii  prope  Swalenberg  advocatie  exactionibus  seu 
peticionibus  omnibusque  aliis  gravaminibus,  que  in  curtibus  Heckhusen'2)  et  Swyderzen8)  habere  pos- 
sumus,  renunciamus  et  ecclesie  sancte  Marie  perpetue  virginis  prope  Swalenberg  libere  conferimus  et 
damus  perpetuo  possidenda.  In  cuius  rei  robur  et  testimonium  presentem  paginam  cum  appensione 
nostri  sigilli  fecimus  communiri.  Testes  huius  rei  sunt:  Bertoldus  plebanus  de  Swalenberg;  hii  sunt 
milites:    Conradus   de   Roden4),  Wernerus   Digbernere,    Helmbertus   de   Holthusen;   hii   sunt  famuli: 


Digitized  by 


Google 


1266  541 

Fredericus  de  Historp6),  Amelungus  de  Schydere,  Enckelbertus,  Andreas  et  Arnoldus  officiales  comitis. 
Acta  sunt  hec  in  castro  Swalenberg,  in  sancto  die  exaltationis  sancte  crucis,  anno  Domini  M°.C°C.LXVI0. 

')  Henrici  D.     C  hat  stets  i,  wo  B  y,  ebenso  einfach  c  oder  k,  wo  B  ck  hat.    *)  curtis  B;  Hechusen  C.     B)  Swi- 
dersen  6\    4)  Rode  C.    •)  Ystorpt  C. 

Nach  Msc.  I.  129  f.  22  (t);  dem  Gehrdener  Kopiar  fol.  49v  G  6  (B);  VII,  4612  p.  64  (D),  1  und  3 

itm  KgL  Sk-A.  Munster.  Overhams  Koll.  V9  115  hat  1265.  Im  Kopialbuch  zu  Detmold  ist  das  sexto 

von  spdterer  Hand.     Hek-  oder  Ekhusen  eingegangener  Ort  in  der  Feldmark  von  Gehrden  (Ztachr. 

XXXVIII,  2 ,  196  u.  Nr.843);  Swidersen,  in  Urk.  von  1330,  nach  welcher  der  Ort  damals  eine 

villa  desolata  war,  Swederdessen  genannt;  nach  Urk.  v.  1401  verkauft  Abtei  Heerse  ein  Gut  zu 

Swedersen,  welches  zujener  Zeit  ein  Bauer  zu  Niesen  bebaute.  Doch  ist  es  schwerlich  gleich  Schweck- 

hausen  zwischen  PeckeWieim  und  Niesen.     Reg.  Ztschr.  XLVI}2.  173/. 

1082. 

Sischof  Simon  von  Paderborn  entscheidet  einen  Rechtsstreit  zwischen  Kl.  Gehrden  und  den  Sohnen 
Babe's  von  Papmheim  iiber  Gilter  in  Kothen  zu  Gunsten  des  ersteren.  LSwen  1266  September  15. 
lu  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.  Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  uni- 
versis  hoc  scriptum  visuris  in  perpetuum  salutem  in  eo,  qui  est  salus  omnium.  Ut  a  presentibus 
tollatur  dubium  et  futuris  Veritas  elucescat,  presentis  scripti  testimonio  cupimus  declarari,  quod,  cum 
inter  virum  dilectum  in  Christo  Hermannum  prepositum  Gerdensem  et  ecclesiam  suam  ex  parte  una, 
et  filios  fratris  Ravenonis  de  Papenhem  super  bonis  in  Rothen  coram  nobis  questio  moveretur,  pre- 
fatus  frater  Raveno  in  nostra  presentia  constitutus  de  predictis  bonis  prefato  preposito  et  ecclesie  sue 
fecit  viva  voce  et  assertione  fide  digna  firmam  warandiam  coram  nobis  asserens  et  demonstrans,  quod 
ipse  predicta  bona,  de  quibus  questio  movebatur,  quondam  salubri  ductus  spiriUwdudum  ante  nativi- 
tatem  puerorum  suorum  predicte  ecclesie  in  Gerdine  cum  omni  iure,  quod  in  ipsis  habebat,  contulerat 
libere  iure  perpetuo  possidenda.  Filii  vero  ipsius  fratris  Ravenonis  e  converso  dicebant,  quod  per 
assertionem  predictam  et  confessionem  patris  sui  in  hoc  casu  nullum  sibi  deberet  vel  posset  preiudicium 
generari,  cum  iidem  essent  sui  heredes  et  legitimi  successores.  Nos  enim1)  auditis  hinc  inde  propositis 
ab  universis  et  singulis  militibus,  ministerialibus  et  fidelibus  nostris  coram  nobis  astantibus  petmmus 
istam  sententiam  nobis  dari.  Qui  prehabito  concordi  consilio  communiter  asserebant  sententiando 
coram  nobis,  quod,  cum  prefatus  frater  Raveno  per  confessionem  et  assertionem  fide  dignam,  tamquam 
vir  religiosus  fuisset,  publice  protestatur,  donationem  predictorum  bonorum  ab  ipso  ante  nativitatem 
puerorum  suorum  factam  fuisse,  sicut  superius  est  expressum,  filios  suos  et  heredes  nullam  posse  de 
ipsis  bonis  prefate  ecclesie  movere  de  cetero  questionem.  Sententia  enim1)  predicta  a  subscripts  mili- 
tibus data  fuit  et  firmiter  approbata,  videlicet  Hermanno  nobili  dicto  Bercule,  Hermanno  de  Brakelo, 
Frederico  de  Harehusen,  Ioanne  de  Bro(c)beke,  Herboldo  de  Amelungessen,  Alberto  de  Luthersen, 
Alberto  de  Schardenberg,  Alberone  de  Wellede,  Helmico  schulteto.  Nos  etiam  videntes  predictam 
sententiam  rite  latam  et  ab  omnibus  approbatam  ipsam  approbavimus  et  presentibus  litteris  appro- 
bamus  volentes  nihilominus  exinde  excipere  premium  eternale,  nisi  videntes  ecclesie  nostre  grave  pre- 
iudicium in  hoc  esse  ius  et  proprietatem  ipsorum  bonorum  sepedicte  ecclesie  Gerdensi  ad  petitionem 
dilecti  in  Christo  Hermanni,  ipsius  ecclesie  prepositi,  contulimus  et  donavimus  de  consensu  capituli 
nostri  iure  perpetuo  possidendum.  Et  in  perpetuam  evidentiam  huius  facti  presens  scriptum  nostro  et 
capituli  nostri  sigillis  fecimus  communiri.  Preterea  testes  aderant  subnotati:  venerabilis  dominus 
Themo  abbas  Corbeiensis,  Hermannus  hospitalarius,  Bertoldus  portanarius,  Albertus  comes  de  Everstene, 
Ioannes  de  Kalenberg,  Goscalcus  et  Gerhardus  de  Dingkelborg,  Udo  de  Wethen,  Ernestus  de  Howede, 
Olricus  de  Westhem,  milites;  Conradus  Luscus,  Tidericus  deNorde,  Hermannus  de  Dalhem,  Hermannus 
et  Iohannes  de  Pathberg,  Regenbodo  de  Ystingdorp  et  ceteri  quam  plures.  Actum  et  datum  apud 
Lovene,  in  octava  nativitatis  sancte  Marie,  anno  Domini  M°.C°C.  sexagesimo  sexto. 

J)  So  die  Abachriften. 
Wwtf.  Urk.-Buch  IV.  69 


Digitized  by 


Google 


542  1266 

Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  fol.  28  D  12  (R);  Msc.  II,  71  p.  227  (Q;  Regest  mit  Nomen  Mtc.  Iy 
242  p.  38  (D);  VI,  224  fol.  71  (E);  letztere  drei  im  Kgl.  St.-A.  Munster.  Frater  Raueno 
de  Papenhem  war  Deutschordensritter,  gestorben  vor  1295  Juni  14.  (Vgl.  Wyss,  Hess.  UB.  I, 
600  und  unten.)  Unter  Rothen  ist  wahrscheinlich  das  in  der  Warburger  Feldmark  eingegangmt 
Rothen  (Ztschr.  XXXI,  2, 198)  zu  verstehen,  mit  Sicherheit  lasst  sich  dies  jedoch  nicht  bestimmen. 
Das  in  der  Pfarre  Titelsen  heute  bestehende  Dor/  Roth*  und  auch  das  bet  Wrexen  eingegangene 
Dorf  Rothen  waren  beide  eben  auch  fur  Kl.  Gehrden  nicht  abgelegen.  (Spancken.)  Reg.  der  Urk. 
mit  Zeugennamen  bei  Schaten  ad  annum;    ungenau  Beitrdge  zur  Gesch.  v.  Waldeck  III,  135  Nr.  72. 

1083. 

JEdelherr  Berthold  von  Biiren  Z.  und  Mitsiegler  in  Verpflichtungsurkunde  Adolf s  gen.  AUant  gegenuher 
dem  Soester  Kapitel  wegen  der  VUlikation  in  Catte.     Soest  1266  September  21. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Soest,  Stift  St.  Patroklus  Nr.  46. 

1084. 

Eddherr  Heinrich  von  Sternberg  verpfandet  an  Bitter  Heinrich  Vincke  die    Vogtei  in  Mudehorst. 

1266  September  22. 
Henricus  nobilis  de  Sterenberg  omnibus  in  perpetuum.  Notum  esse  cupimus  universis,  quod  nos, 
Hoyerus  et  Henricus,  filii  nostri,  Henrico  militi  dicto  Vinken,  uxori  et  pueris  suis  ac  hereditariis  suc- 
cessoribus  suis  advocaciam  villicacionis  in  Modehorst  obligavimus x)  in  pignore  pro  quinquaginta  marcis 
legalis  monete  et  talium  denariorum,  qui  solvuntur2)  in  moneta  Heruordensi;  quam  cum  redimere  voluerint1), 
infra  festum  nativitatis  bcate  Marie  virginis  et  sancti  archangeli  Michaelis  cum  denariis  supradictis.  Ut 
autem  hec  rata  permaneant,  presentem  litteram  sigilli  nostri  munimine  dedimus  roboratam.  Actum  et 
datum  anno  Domini  M°.G°G.LXVI.,  in  die  beati  Mauricii.  Astantibus  hiis:  Reynhardo  Gograuio,  Johanne 
de  Quernhem,  Henrico  de  Volmerinchusen,  Henrico  de  Stenbeke,  Gerhardo  de  Sunninchusen,  Ludolfo 
de  Ubbinctorp,  Jordan  de  Sernlike(P),  Richardo  de  Snathorst,  militibus,  Johanne  de  Hethe  judice,  Vol- 
quino  Cretel,  Josep,  Roberto4)  de  Rockinchosen,  Johanne  de  Oldenheruorde,  Henricus  et  Gerlacus  fratres5) 
de  Volmerinchusen,  Adolfus  et  alii  quam  plures. 

')  obligavit  Or.     ■)  solvantur  Or.     «)  voluerit  Or.     Verbum  d.  Haupttatzts  fehlt.     4)    Vtelleicht  Coberto.     *)  So  Or. 
Or.    im    Kgl.    St.-A.    Munster,    Grafschaft    Ravensberg    Nr.  10a-     Siegel   vom  Pergamentstreifen  ah. 
Mudehorst,  Bauernhqf  zum  Dorfe  Niederdornberg  bei  Schildesche  gehorig.     Gedr.  Zeitschr.  IX,73 
nach  fehlerhafter  Kopie.    Reg.  Lipp.  Regg.  I,  222  Nr.  335. 

1085. 

Alt  Johann  von  Hardehausen  bestimmt  den  ZaMungsmodus  der  Schtddsumme,    welche  Konrad  von 

Lnenhus  fur  Bischof  Simon  von  Paderborn  an  Hardehausen  zahlen  muss.     1266  October  9. 

Universis   hoc   scriptum   audituris   frater   Jo(hannes)   dictus  abbas  in  Herswithehusen  salutem  in 

Domino.     Notum  sit  omnibus,   quod   Conradus   de   Sola   Domo   pecuniam,   quam  pro  domino  episcopo 

solvere  tenetur  ecclesie  nostre  annis  singulis,   quoadusque   tota   summa   debiti   persolvatur  ex  integro, 

sic  solvet,  videlicet:   si  dominus  episcopus  defunctus  fuerit   vel   ad   alium  episcopatum  assumptus  ante 

tempus  solutionis  prefate  pecunie,  ad  ciusdem  pecunie  solutionem  non  erit  deinceps  obligatus.   Si  vero 

tempus  persolvendi  pecunie  precesserit  defunctionem  vel  assumptionem  domini  episcopi  ad  locum  alium, 

pro   illo   anno   ab  ipso  ex  integro  persolvetur  pecunia  sibi  ab  ipso  domino  episcopo  constituta.    Porro 

si  dominus  episcopus  supervixerit  et  in  loco  suo  remanserit,    in  solutione  annos  sibi  deputatos  propter 

pactum  interpositum  fideliter  observabit.    Datum  anno  Domini  M0.C°C.LXV°I.,  in  die  beati  Dyonisii  martyris. 

Or.  im  Besitz  der  Paderborner  Abth.  des  Vereins.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab. 


Digitized  by 


Google 


1266  543 

1086, 

Graf   Ludolf  von  Bassd   ubereignet  ihm  resignirte  Giiter   dem  Kl.  HUwartshamen.     Schdneberg 

1266  October  29. 
Nos  Ludolfus  nobilis  comes  de  Dasle  recognoscimus,  quod  Conradus  de  Bertolderod,  Alius  Conradi 
de  Bertolderod  militis  premorlui,  coram  nobis  constitutus  villam  Matzikenrod,  quam  pater  suus  et  ipse 
a  nobis  in  pheodo  tenuerant,  ad  manus  nostras  libere  resignavit  rogando  instanter,  ut  proprietatem  eius- 
dem  ville  ecclesie  Hildewardeshusen  et  conventui  donaremus.  Nos  itaque  predicti  Conradi  precibus  in- 
clinati  ipsam  villam  Matzikenrod  titulo  proprietatis  cum  omni  iure  et  universo  fructu  ad  eandem  villam 
iuste  pertinente  iam  dicte  ecclesie  Hildewardeshusen  et  conventui  cum  villa  Holthosen  dicta  simul  et 
pariter  cum  advocacia  et  omni  iure  contulimus  et  conferimus  in  hiis  scriptis  libere  et  quiete  perpetuo 
possidendas.  Protestamur  eciam  presenti  littera,  quod  iam  dictas  villas  a  nullo  principum  spiritualium 
vel  secularium  hactenus  in  pheodo  habuimus,  sed  sicut  patres  nostri  premortui  vero  titulo  proprietatis 
iam  dudum  possederant,  ipso  iure  prefate  ecclesie  in  Hildewardeshusen  don  a  rim  us  liberas  et  solutas. 
Testes  huius  rei  sunt:  Stephanus  deHaldessen,  Stephanus  cognatus  suus,  Widekindus  de  Stokh(usen?), 
Bertoldus  de  Mense,  Reinhardus  de  Gothardessen,  milites,  Johannes  Stric,  Johannes  de  Ledbike  et  alii 
fide  digni.     Datum  apud  Schonenberch,  anno  Domini  M°.CC°.LXVI0.,  IIH.  Kalendas  Novembris. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Hannover.     An   Pergamentstreifen  in   dunkelbraunem  Wacha  dreieckigea  sehr  gut- 
erholtenea  Siegely  Hirschgeweih  mit  Achtender  im  Siegel/elde. 

1087, 

Bitter  Arnold  von  Eoderikessen  sammt  Frau  und  Kindern.  genehmigt  den  Verkauf  von  Gutern  in 
Aspe  seitens  seines  Schwiegervaters  Adams  von  Aspe  an  Kl.  Bredelar.  1266  November  11. 
Omnibus  hanc  litteram  visuris  Arnoldus  miles  dictus  de  Roderikessen  notum  fore  cupio  publice 
protestans,  quod  ego  et  uxor  mea  domina  Sophia  et  filii  mei  Arnoldus,  Heinricus  et  Adam  conventionem 
illam  de  bonis  quibusdam  in  medio  ville  Aspe  sitis,  qua  inter  se  dominus  abbas  de  Bredelar  et  suus 
conventus  ex  una  parte  et  gener  meus  dominus  Adam  de  Aspe  ex  altera  concorditer  convenerunt,  omni- 
modis  ratam  habemus  et  eidem  conventui  de  possessione  eorundem  bonorum  plurimum  favemus,  pri- 
vilegium  adeo  super  eisdem  bonis  primitus  datum  de  consensu  nostro  sigillis  consulum  de  Monte  Martis 
et  Wlueshagen  signatum  ratificantes,  heredibus  nostris  in  premissis  consentientibus  universis  omnique 
juri  suo  in  eisdem  bonis  habito  cedentibus  manifeste.  In  cuius  rei  testimonium  et  firmitatem  presens 
scriptum  proprio  sigillo,  quo  utor,  decrevi  ex  parte  omnium  nostrum  roborare.  Acta  sunt  hec  anno 
domini  M°.G0C.L°X  sexto,  indictione  nona,  in  die  beati  Martini  episcopi  et  confessoris. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munsier,  Kl.  Bredelar  Nr.  85.     An  Pergamentstreifen  dreieckigea  Siegel  dea  Ar- 
nold v.  R.y  Maueranker.      Vgl.  Nr.  1059. 

1088. 

Graf  Otto  von  Bavensberg  bezeugt,  doss  die  Gebruder  Vridach  den  von  Hermann  von  Brakel  zu 
Lehn  getragenen  Zehnten  zu  Donowe  an  Kl.  Osede  verkauft  haben.  Bielefeld  1266  November  14. 
Otto  comes  in  Ravensberg  omnibus  in  perpetuum.  Acta  sollempniter  delet  oblivio,  nisi  scriptu- 
rarum  fulciantui-  testimonio.  Noverint  itaque  tam  posteri  quam  presentes,  quod  Otto  et  Helmicus  et 
Engelbertus  fratres  dicti  Vrigedach,  nostri  ministeriales,  amicorum  suorum  accedente  consilio  decimam 
in  Donowe,  in  parrochia  Rothinghusen  sitam,  quam  de  manu  domini  Hermanni  de  Bracle  jure  tenent 
feodali,  cenobio  Osethen  pro  octoginta  marcis  et  sex  marcis  cum  consensu  domine  Sophie  matris  ipsorum 
vendiderunt,  domino  Hinrico  ibidem  preposito  existente,  Johannem  de  Busche,  militem,  Hinricum  Budel 
et  Johannem  Brusere  cum  dicta  decima  ad  manus  premisse  ecclesie  infeodantes.  Item  dicti  fratres  et 
mater  ipsorum  coram  nobis  promiserunt,  quod,  cum  sepedicta  ecclesia  a  domino  H(ermanno)  deBrakele 

69* 


Digitized  by 


Google 


544  1266 

ius  feodale  obtinere  poterit,  ipsi  in  propriis  expensis  ad  sepedictum  Hermannum  transibunt  et  sepedictam 
decimam  resignabunt,  nichil  iuris  sibi  ipsis  et  posteris  suis  in  ea  reservantes,  et  quamdiu  hoc  officium 
non  mancipabitur  tot  personis,  quot  sepedicta  ecclesia  nominaverit  vel  habere  voluerit,  premissam 
decimam  jure  conferent  feodali.  Item  ad  hoc  fide  data  promiserunt  Johannes  de  Busche  miles,  Sifridus 
Ruffus  de  Runnesbeke ]),  Robertus  de  Rokinghosen,  Johannes  Claudus  de  Hervordia  et  sepedicti  flratres 
et  per  fidem  datam  se  invicem  obligantes,  quod,  si  in  omnibus  premissis  aliquis  defectus  accideret, 
oppidum  Bileveldense  intrabunt,  inde  non  exituri,  donee  omnia  fuerint  adimpleta.  Horum  fidem  rece- 
perunt  Rodolfus  Nagel,  Rotgerus  Hathewich,  Johannes  de  Busche,  milites,  Johannes  Brusere,  Hinricus 
Budel,  Arnoldus  Grip.  Item  huyus  facti  testes  sunt:  Johannes  de  Kersebroke,  Rodolfus  de  Blasne, 
Regenbode  Top,  Reinbertus  de  Busche,  Gerlacus  de  Burgbeke,  milites,  Johannes  Doleken,  Willehelmus 
de  Wevelingthorpe,  Giselbertus  Venator  et  alii  quam  plures.  Item  ut  in  facto  tam  legitimo  nulla  in 
posterum  possit  inter  venire  calumpnia,  presentem  paginam  ad  instanciam  utriusque  partis  super  eo 
fecimus  conscribi  et  sigilli  nostri  munimine  roborari.  Acta  sunt  hec  coram  nobis  in  oppido  nostro 
Bilevelde,  anno  Domini  M°.G0C.LX0VI°.,  XVIFI.  Kalendas  Decembris. 
*)  Oder  Rumnesbeke. 
Or.  im  Kgl.  St.- A.  zu  Osnabruck,  Kl.  Osede.  An  PergamenUtreifen  anhangend  Siegel  Graf  Otto'i 
rnit  Riickeiegel  wie  Westf.  Siegel  I  Tafel  35  Nr.  7. 

1089. 

Die  Bathmanner  von  Corbach  bekunden  VerzicM  des  Hermann  Godebuz  auf  seine  Giiter  in  Laterfeld 

zu  Gunsten  des  Kl.  Bredelar.  1266  November  22. 
Universis  presentem  paginam  visuris  consules  nove  civitatis  in  Korbike  notum  esse  volumus,  quod 
Hermannus  cognomine  Godebuz,  filius  domini  Conradi  Sechtesellen,  mediantibus  viris  discretis  et  honeslis 
omni  iuri  suo,  si  quod  habere  videbatur  in  bonis  sitis  in  Latervelde,  super  quibus  ecclesiam  in  Breydelar 
instanter  impetebat,  publice  renunciavit.  Insuper  fide  data  spondentibus ])  et  compromittentibus  secum 
domino  Wigando  de  Lellebyke  miUte  et  Johanne  de  Luterbike  cognomento  Kellereshals  promisit,  quod 
ab  impetitione,  qua  filius  suus,  quern  se  habere  superstitem  fatebatur,  et  aliorum  legitimorum  heredum 
suorum,  si  quos  adhuc  habiturus  esset,  liberam  iam  dictam  ecclesiam  reddere  vellet  et  quietam.  Et  hoc 
presenti  pagina  sigillo  nostro  munita  publice  protestamur.  Huius  renunciationis  testes  sunt:  Ludolfus 
de  Dalewich,  Wigandus  de  Lellebike,  Florinus  de  Rekerenchusen,  milites,  Henricus  magister  consulum 
et  Johannes  frater  suus,  filii  domini  Christiani,  magister  Gonradus  rector  scolarium2)  in  Korbike,  Gozwinus 
de  Bowenchusen,  Gotfridus  Wromoth,  Wernerus,  Arnoldus  et  Gotfridus,  filii  domini  Wernheri  Spyesogen, 
patrui  iam  dicti  Hermanni,  Thomas  de  Lellebyke,  Waltherus  Greyue,  Hermannus  iudex  et  Gotfridus 
frater  suus,  Johannes  Surdus  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  anno  Domini  M°.G0G.LX°VI.,  in  festo 
sancte  Gecilye  virginis  et  martyris. 

*)  spondentebus  Or.      •)  scolarum  Or. 
Or.  im  Kgl.  St-A.  Alunster,  Kl.  Bredelar  Nr.  86.     An  von  der  Urkunde  abgeschnittenem  Pergamerfr 

streifen  beschddigtes  Siegel  der  Stadt  Corbach. 

1090. 

Vicepropst  HUdeger  von  Fritzlar  verkaufl  eine  Eufe  an  Kl.  Hardehausen.  1266  December  7. 
In  nomine  Domini  amen.  Ego  Hildegerus  vicarius  .  .  .  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem 
in  Domino.  Noverint  tam  presentes  quam  f(uturi,  quod)  ego  mansum  in  Sungelsen  .  .  .  iure  pertinen- 
tibus  vendidi  abbati  et  conventui  in  Hegene  pro  octo  marcis  argenti  ponderati.  Verum  quia  eundem 
mansum  (l)egaveram  causa  .  .  .  tis  abbati  et  conventui  in  Herswindehusen  pro  servicio  ...  in  meo 
anniversario  iugiter  faciendo,  abbatis  et  conventus  consensum  in  ista  dist(ributi)one  requisivi  et  habui 
requisitum.    Unde  ut  ea,  que  a  me  gesta  sunt,  inconvulsa  permaneant  in  perpetuum,  presentem  paginam 


Digitized  by 


Google 


1266  54& 

feci  conscribi  et  sigilli  abbatis  de  Herswindehusen  super  consensu  adhibito  nee  non  mei  sigilli  procuravi 
munimine  roborari.     Datum  anno  Domini  M°.G0C.LXV°I.,  in  crastino  beati  Nicholai. 

Or.  (aehr  defekt)  im  Kgl.  St- A.  Marburg y  Kl.  Haina.  Von  den  beiden  Siegeln  fehlt  das  erst*  sammt 
Befestigupg;  das  ziceite  an  roth weissg rauer  Set denschnur,  spitzoval,  Petrus  mit  Schlussel,  Umschrift: 
S.  Hildegeri  vice  prepositi  Frisl.  .  .  . ,  oben  ist  also  wohl  zu  ergdnzen  vicarius  prepositi. 

1091. 

Bodo  von  Homburg  verzichtet  auf  seine  Anspruche  an  GUtern  in  Wilkenhosen   zu  Qunsten  des 

RL  Fcdkenhagen.  1266  December  17. 
Necesse  est  ea  conscribi,  que  fiunt  in  labenti  tempore,  ne  cum  tempore  pariter  evanescant.  Ego 
Bodo  dictus  de  Ho(m)borg  omnibus  hanc  inspecturis  litteram  notum  facio,  quod  actionem  nee  non 
inpetitionem,  quam  contra  claustrum  in  Walkenhagen  habui  ratione  bonorum  sitorum  in  Wilhenhosen,. 
penitus  relaxavi  ad  instantiam  Hernesti  civis  Embeccensis  civitatis  dicti  de  novo  foro  aliorumque  suorum 
amicorum  pro  postpositione  actionis  petitionum  prenarrate  et  ratione  cuiusdam  pecunie,  cuius  quantitas 
mihi  pocius  in  littera  obmittitur  quam  tangatur,  maxime  tamen  propter  communicationem  orationum,  que 
claustro  fiunt  in  eodem,  quarum  ratione  postposite  actionis  participem  me  fecerunt.  Ut  autem  istud 
inconvulsum  maneat  ac  peroptime  firmatum,  hanc  kartam  inde  confectam  sigilli  mei  munimine  roboravi. 
Testes  huius  facti  sunt:  Ludolfus  nobilis  homo  de  Plesse,  He(n)ricus  Grubo,  Tidiricus  de  Guuendalle, 
Rodolfus  a(d)vocatus,  consules  plerique  cives  prefate  civitatis  et  ceteri.  Datum  anno  Domini  M°.C0C.L0XV°I., 
XV°I.  Kalendas  Ianuarii. 

Or.  im  KgL   St.-A.  Munster,   Kl.  Falkenhagen   Nr.  12<*.       An    Pergamentstreifen   dreieckiges    Siegel 

Bodo's  v.  Hamburg,  Helm  mit  Pfauenwedel.  Reg.  mit  korrumpirtem  ersten  Zeugennamen  Ludolfus 

nobilis,  Honto  de  Plene  u.  s.  w.    Lipp.  Reg.  I,  222  Nr.  336.   Durre,  Hamburg  Nr.  106  (Ztschr. 

fur  Niedersachsen,  1880).    Wilhenhosen  eingegangener  Ort  im  Gerickt  Polle  am  Silbersiek  in  der 

Herrsch.  Everstein.  Lipp.  Regg.  a.  a.  0.  und  Durre,  Homburg  88. 

1092. 

Graf  Ludolf  von  Dassd  bekundet  eine  Verpf&ndung  an  Kl.  HUwartshausen.  1266. 
Ludolphus  comes  dictus  de  Dassele.  Sciant  universi,  quod  Gonradus  dictus  de  Bertolderothe 
necessitate  compulsus  quedam  bona  in  Mascekenrothe  sita,  que  tenet  a  nobis  in  feodo,  nobis  consen- 
tientibus  pro  summa  sex  et  viginti  marcarum  preposito  et  conventui  in  Hildewordeshusen  inpignoravit. 
Ne  ergo  hoc  aliquis  heredum  nostrorum  in  posterum  contradicere  vel  infringere  valeat,  presentem  litteram 
sigillo  nostro  communitam  in  testimonium  ei  damus.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.G°G.LXVI0.,  pre- 
sentibus  militibus  Widekindo  de  Humme,  Reinhardo  de  Gothardesen,  Stephano  de  Haldesen  et  Theo- 
derico  cognato  suo,  Ludolpho  de  Humbragtesen  et  Iohanne  de  Litbike  et  aliis  quam  pluribus. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Des.  38  Nr.  186.  An  Pergamentstreifen  am  Rande  verletztes  dreir 
eckiges  Siegel  des  Grafen  B.  v.  D.     Vgl.  Nr.  1087. 

1093. 

Graf  Otto  von  Everstein  vertauscht  mit  dem  Kl.  Hardehausen  einen  Hof  in  Scherfede.     1266. 

Otto  Dei  gratia  comes  de  Euersten  universis  hanc  paginam  inspecturis  salutem  in  Domino.    Notum 

sit  omnibus,  quod  abbas  et  conventus  de  Herswithehusen  commutatione  facta  aream  unam  suam  in 

medio  ville  Scerve  sitam  ad  instanciam  et  peticionem  nostram  nobis  pro  domo  et  area,  quam  Iohannes 

Niger  inhabitat,  ad  usus  eidem  ville  necessarios  et  comodum  reliquerunt.     Ad  cuius  rei   perpetuam 

firmitatem  presens  scriptum  sygilli  nostri  munimine  fecimus  roborari.    Datum  anno  Domini  M°.G°C.LXVL 

Or.  im  Kgl.   St.-A.    Munster,  Kl.   Hardehausen  Nr.  156.     Siegel  vom  Pergamentstreifen   ab.     Reg. 

SpUcker,  Everstein  UB.  Nr.  143. 


Digitized  by 


Google 


546  1266 

1094. 

Graf  Heinrich  von  Sternberg  schenkt  nach    Verzichtteistung  der   Bitter  Luderus  gen.  van    Wed 
und  Albert  gen.  von  Glisse  die  Giiter  Koldenhof  und  Veidage  an  Kl.  Levern.    Sternberg  1266. 
Oedr.  Ztschr.  IX,  74.    Reg.  Lipp.  Regg.  I,  223  Nr.  337.     Vgl.   Ztschr.  XL  VI,  2,   177  uber  Vor- 
verhandlungen. 

1095. 

Graf  Adolf  v.   Wcddeck  Z.  in  zwei  Urkk.    der  Bischofe   Widukind  von  OsnabrUck  und  Gerhard 

von  Miinster  fur  Kl.  Marienfeld.     1266. 
Gedr.  UB.  Ill,  776  und  777. 

1096. 
Berthold  v.  Brakel  u.  Einnenburg  bezeugt,  doss  Bitter  Berthold  gen.  von  der  Lippe  u.  seine  Geschwister 
Werner,  Hermann,  Amdung  und  Elisabeth  Schenkungen  und  Verk&ufe  an  Kl.  Barsinghausen  in 
Barsinghausen,  Grove  und  Elzenhusen,  u.  a.  seitens  der  Bitter  Heinrich  u.  Amdung  von  der  IAppe 
anerkennen.  Unter  den  Zeugen:  Tidericus  de  Sibeke,  Iohannes  de  Nedere,  Borchardus  deHerste, 
Amelungus  Canne,  Henricus  Ruffus,  milites,  Borichardus  de  Asseborg.  Hinnenburg  1266. 
Gedr.  Ztschr.  f.  Niedersachsen,  1858,  115;  Asseb.   UB.  I,  329. 

1097. 

Bitter  Gerlach  von  Griffede  schenkt  dem  Kl.  Hardehausen  26  Morgen  im  Fritzlarischen  Gebiete. 

Fritzlar  1266. 
In  nomine  Domini  amen.  Notum  est  omnibus  presentibus  et  futuris,  quod  ego  Gerlacus  miles  de 
Griffede  cum  consensu  Cunegundis  uxoris  mee  et  heredum  meorum  donavi  Deo  et  ecclesie  Herswide- 
husen  pro  remedio  anime  Heinrici  Ubelworim  et  pro  duodecim  marcis,  quas  eidem  ecclesie  pro  eodem 
Heinrico  solvere  tenebar,  viginti  sex  iugera  agrorum  in  territorio  Fritslariensi  perpetuo  hire  possidenda; 
de  qua  donatione,  si  quis  hominum  predictam  ecclesiam  fratresque  ibidem  Deo  servientes  inquietare 
voluerit,  ego  Gerlacus  et  heredes  mei  ipsis  fratribus  warandiam  prestabimus.  Hiis  testibus:  domino 
Hildegero  tunc  vicepreposito  Fritslariensi  et  domino  Gisone  de  Godensperg,  qui  ambo  sua  sigilla  pre- 
senti  scripto  appenderunt,  presentibus  etiam  Ernesto  de  Lon,  Reinhero  de  Withtorp,  militibus;  Trotmaro, 
Herebordo  comite  et  Gonrado  Gode,  civibus  Fritslariensis  opidi  multisque  aliis.  Facta  est  autem  hec 
donatio  in  manus  domini  Iohannis  tunc  abbatis  in  Herswidehusen,  pluriumque  fratrum  suorum  anno 
Domini  M°.G0C.L°X  sexto,  in  domo  domini  Hildegeri  Fritslarie. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  157.     Beide  Siegel   von  den  Pergamentstreifen  ab. 

1098. 

Bitter  Hermann  von  Witten  tibergibt  dem  Bischof  Simon  von  Paderborn  Ministerialen.  1266. 
Nos  Hermannus  miles  deWittene  universis  Christi  fidelibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit, 
in  perpetuum.  Vestre  notum  esse  cupimus  universitati,  quod  nos  ac  heredes  nostri  Iohannem  et  Uni- 
conem  fratres  ad  petitionem  venerabilis  domini  episcopi  Paderbornensis  ipsi  domino  episcopo  tradi- 
dimus  ministeriales  et  hoc  presenti  littera  nostra  bulla  roborata  publice  protestamur.  Actum  anno 
Domini  M°.C°C.LX0  sexto. 

Or.  im  Kgl  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr,  231.  An  von  der  Urk.  eingeschnittenem  Pergament- 
streifen  Bruchstiicke  eincs  dreieckigen  Siegels,  schraffirter  Schild,  im  Schildeshaupte  ein  Balken, 
auf  dem  noch  ein  Wurfel^  erhalten. 

1099. 

Der  Bath  der  Stadt  Hoxter  bekundet,  doss  Frau  Addheid  Hettekopsch  und  ihre  Erben  alien  An- 
spriichen  am  Zehnten  zu  Hesingehusen  und  andern  Gutern  entsagt  haben.     Hoxter  1266. 
Nach  Urk.-Auszugen  des  16.  Jahrh.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Des.  7.  Gen.  Nr.  3.  Jol*  118. 


Digitized  by 


Google 


1266  547 

1100.  ^ 

Bathmanner  und  Burgerschaft  in  Warburg  bezeugen  ^dass  Heinrich  von  Brdkd  KL  Hardehausen 
wegen  ernes  Giiterverkaufs  seines  Bruders  Hermann  nicht  belastigen  wolle.  1266. 
Universis  Ghristi  fidelibus,  ad  quos  hoc  scriptum  pervenerit,  consules  et  universitas  civium  in 
Warthberg  salutem  in  Domino.  Notum  sit  omnibus  tam  presentibus  quam  futuris,  quod  dominus  Hein- 
ricus  frater  domini  Hermanni  de  Brakele  coram  nobis  est  voce  publica  protestatus,  quod  dominum 
abbatem  et  conventum  de  Herswithehusen  ratione  emptionis  bonorum,  que  ipse  dominus  H(ermannus) 
frater  suus  vendidit  eisdem,  quocumque  modo  posset,  nolle t  umquam  aliquatenus  inpetere,  vel  etiam 
impedire,  set  gratum  et  ratum  habere,  quicquid  ordinavit  cum  fratribus  eisdem  vel  ad  hoc  decreverit 
rationabiliter  ordinare.  Testes  huius  rei  sunt:  Rembodo  de  Dalhem,  Gonradus  de  Sydessen,  Rapheno 
Speculum,  Iohannes  de  Ostem  et  sui  filii,  milites ;  Geroldus  Comes,  Gerhardus  iudex,  Gonradus  de  Weten, 
Lodolfus  de  Osdagessen,  Heinricus  Iudeus,  Wedele,  Gonradus  filius  Osbern,  Godescalcus  de  Dinkelborg, 
Euerhardus  de  Talpenhusen,  Gonradus  de  Ossendorp,  Godefridus  de  Sylhem ,  Helmicus  de  Tithmannes- 
husen  et  alii  quam  plures.    Datum  anno  Domini  M°.G°G.LX0VI. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Atunster,  KL  Hardehauaen  Nr.  158.     Siegel  vom  Pergamentstrei/en  ab. 

1101. 

Bitter  Hermann  von  Brakd  erU&rt  dem  Graf  en  Otto  von  Bentheim  semen  Verzicht  auf  den  Zehnten 
zu  Donowe  zu  Gunsten  des  KL  Osede.  1267  Januar  13. 
Nobili  viro  ac  domino  suo  0(ttoni)  comiti  de  Benethem  Her(mannus)  miles  dictus  de  Brakele  paratum 
et  voluntarium  in  omnibus  sue  possibilitatis  obsequium.  Dominationi  vestre  consensu  heredum  meorum 
nee  non  consilio  aliorum  amicorum  meorum  decimam  de  villa  Donowe,  quam  de  manu  vestra  tenebam, 
cum  omnibus  attinentiis  resigno  liberam  cum  ipsa,  quicquid  ordinaveritis,  habentes  obtionem.  Nichil- 
ominus  *)  de  aliis  bonis  meis,  que  de  manu  vestra  teneo,  vobis,  sicuti  actenus  fui,  homayo  sum  astrictus. 
Presentes  erant:  Bertoldus  miles  de  Brakele,  Her(mannus)  plebanus  de  Brakele,  Th(idericus)  de  Seybike, 
Jo(hannes)  de  Busche,  milites,  G.  Sapiens  et  alii  quam  plures.  Hec  ut  verius  credantur,  sigilli  mei  muni- 
mine  protestor.    Datum  anno  Domini  M°.C0C0.L°XVri.,  in  octava  Ephyphanie. 

J)  nichilhomiuus  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Osnabruck,  *Kl.   Osede.     Siegel   des  Ausstellers:   sechsmal   gespaltener  Schild  mil 
daruber   liegendem   schmalen  Querbalken.      Die   tieferliegenden  Theile  des  Feldes   sind  gitterartig 
8chraffirt.     lnhaltlich  sUmmt  mit  dieser  Urk.  folgende  undatirte  uberein: 
Dilecto   ac  diligendo  domino   suo1)   comiti  de  Benethem  H(ermannus)  de  Bracle  promtam  ad  ob- 
sequia  voluntatem.     NobiUtati  vestre  decimam  in  Donowe,  quam  de  vestra  manu  tenuimus,  tenore  pre- 
sentium  resignamus  proinde  quam  intime  postulantes,   quod2)   cenobium   in  Osede  vestre  pietatis  oculo 
respicere  velitis  misericorditer  promovendo.    Pro  ceteris  autem  bonis,   que  adhuc  a  vobis  tenemus,  jure 
hominii  vobis  esse  volumus  obhgati. 

*)  Absichtlich  fur  den  Anfangsbuchstaben  des   Vornamens  gelassener  Raum.        •)  quot  Or. 
Or.  im  KgL  Sk-A.  Osnabruc/c,  KL  Osede.  Siegel  Ws  v.  B.  an  v.  d.  Urk.  abgesckmttenem  Pergamentstrei/en. 

1102. 

Bitter  Bertold  von  Brdkd  bekundet  Verzichtleistung  seines  Neft en  Hermann  auf  den  Zehnten  zu  Donowe. 

1267  Januar  13. 
Bertoldus  miles  dictus  de  Brakele  omnibus  presens  scriptum  visuris  testimonium  veritatis  acceptare. 
Noverint  ergo  universi,  quod  Hermannus  miles  de  Brakele,  filius  fratris  nostri,  constitutus  coram  nobis 
in  castro  nostro  Hyndeneborch,  comiti  0(ttoni)  de  Benethem  decimam1)  de  villa  Donowe  per  litteras 
suas  cum  omnibus  attinentiis  resignavit.  Hec  ut  verius  credantur,  sigilli  nostri  munimine  protestamur, 
Datum  anno  Domini  M0.C°C0.LXVF1°.,  in  octava  Epyphanie. 
x)  decimam  doppelt  im  Or. 


Digitized  by 


Google 


548  l**7 

Or.  im  KgL    St.- A.  Osnabruck,    KL   Osede.     An  Pergamentstreifen  dreieckiges  Siegel,   drei  gitterariig 
schraffirte  Pfdhle,  im  oberen  Drittel'mit  Querbalken  belegt,  erhalten. 

1103. 

Bichter  u.  Bath  von  Brake!,  bekunden  Bitter  Hermanns  von  Brakd  Resignation  auf  den  Zehnten 

in  Donowe.     1267  Januar  13. 
Henricus  iudex  ceterique  consules  Braklenses  omnibus  presens  scriptum  visuris  notum  esse  volu- 
mus,  quod  dominus   noster  Hermannus  miles  dictus  de  Brakele  decimam  suam  de  villa  Donowe  cum 
omnibus  attinentiis  nobili  viro  0(ttoni)  comiti  de  Benethem  per  litteras  suas  libere  resignavit.     Et  hoc 
presentibus  litteris  protestamur  nostris.     Datum  anno  Domini  M°.CoG.L°XVI0I.,  in  octava  Epyphanie. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Osnabruck.    KL  Osede.     An  Pergamentstreifen  Stadtsiegel9   wie  Abbildung  West/. 
Siegel  II  Taf.  67  Nr.  4. 

1104. 
Verziehtleistung  auf  Giiter  beim  Hof  Leveringhaiisen.  Wolfhagen  1267  Januar  22. 
Operacio  quevis  oblivioni  traditur  corruptione  subiectorum,  si  scripture  testimonio  memorie  non 
defertur  futurorum.  Noverint  omnes  huius  littere  inspectores,  quod  ego  Manegoldus  de  Engelbrachtessen 
habens  actionem  adversus  claustrum1)  sanctimonialium  in  Aroldessen2)  causa  per  arbitros  ydoneos  sopita 
conposicioni  amicabili  benivolus8)  acquievi,  ita  quod  ipsa  bona,  pro  quibus  actionem  habui,  que4)  sita 
sunt  apud  curiam  Liefferenchusen,  ecclesie  predicte  resingnavi,  eidem  libere  conferendo.  Geterum  licet5) 
Hermannus  frater  meus  nichil  haberet  iuris  in  eisdem,  tamen  quia  ex  debito  nature  in  qualibet  causa 
meus  non  inmerito  coe(m)parator  existit,  bonis  sepedictis  renunciavit  propter  cautelam  habundantem. 
Ne  autem  successu  temporis  quis  banc  causam  possit  infringeret,  presens  scriptum  (sigillo)  domini  venera- 
bilis  abbatis  Brunonis  in  Hasungen  firmiter  extat  roboratum.  Huius  rei  testes  sunt:  dominus  plebanus  in 
Wolf(h)agen  dictus  de  Blomenstein,  Iohannes  miles  de  Helffenberc,  Iohannes  de  Wedelberc,  Arnoldus  de 
Roderikessen 6),  Hermannus  de  Osterhusen,  custos  de  Hasungen,  dominus  Rotherus,  Hermannus  Bittersole 
et  quam  plures  laici  et  clerici.    Datum  Wolf(h)agen  anno  Domini  M°.G0C°.LXVII.,  XI°.  Kalendas  Februarii. 

l)  cla8trum  Or.     *)  Arroldessen  Or.     a)  benenivolus  Or.    *)  Folgt  et  Zeichcn.     6)  liceret  Or.     8)  Roderihessen  Or. 
Or.  tin  Furstl.  Wald.  Arch,  zu  Arolsen.   An  Pergamentstreifen  kleiner  Siegelrest  einer  sitzenden  Gestalt. 

1105. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  verbietet,   den  Eddherrn  Begenhard  von  Itter  im  Besitz  des  Burg- 

lehns  zu  Furstenberg  zu  bdastigen.     1267  Februar  14. 

S(imon)  Dei  gracia  Paderbornensis  episcopus  omnibus  presens  scriptum  visuris  cupimus,  notum 

fiat,  quod  feodum  castrense  quatuor  marcarum,  nobili  viro  Regenhardo  de  Ytthere  ab  abbate  Hermanno 

collatum,  de  censu  et  proventibus  in  Vorstenberg  debitum,  adhuc  presentium  recognoscimus  in  tenore, 

volentes  et  mandantes  districtius,  ne  quis  attinencium  nostrorum  ipsum  in  prescripto  censu  presumat 

contra  iusticiam  aliqualiter  molestare.     Datum  anno  Domini  M°.G°C.LXVIL,  in  salinis  in  die  Valentini. 

Gedr.  Kopp,  Hist.  Nachr.  v.  d.  Berren  zu  ltter  S.  55.   Vgl.  Nr.  439.  Der  Abt  ist  Bermami  v.  Coney. 

1106. 

Die  schon  durch  ein  fruheres  Biindniss  geeinten  Erzbischof  Engelbert  von  Kdln  und  Bischof  Simon 
von  Paderborn  verbilnden  sich  zur  Abwehr  der  Angriffe  auf  das  von  den  Nachbarn  vidfach  gt- 
sch&digte  Stift  Corvey;  Bur  gen  und  Befestigungen  werden  sie  auf  eigene  Kosten  unterhalten;  nock 
dem  Tode  des  einen  soil  der  andere  das  Stift  schiitzen  und  erst  nach  ihm  das  Becht  der  Vomund- 
schaft  an  das  Stift  zuruckfalien.  Beide  Kirchenfursten  treffen  ferner  Bestimmungen  vber  Mars- 
berg  und  die  Vogtei  in  Hoxter,  welche  sie  gemeinsam  vom  Herzog  von  Braunschweig  zuruckkaufeti 

woUen.     Bonn  (1266)  1267  Februar  20. 
Gedr.  Lacomblet,  UB.  II,  568;  Seibertz  UB.  Ill,  1093. 


Digitized  by 


Google 


1267  549 

1107. 

Die  Herzoge  JJbrecht  und  Johann  von  Braunschweig    einigen  sich    Hber  Thethmg   ihrer  Outer. 

Braunschweig  1267  M&rz  31. 
U titer  anderen:   Insulam,  que  dicitur  Ghyslenwerder,  et  omnem  actionem,  quam  habent  ad  Huxa- 
riam  et  Hamelen  civitates,  retinebunt  pariter  indivisam. 
Gedr.  Sudendorf,  UB.  I,  64  u.  o. 

iioa 

Abt  Johann  von  Hardehausen  bekundet  eine  Wachsabgabe  aus  Hdmem  an  Heerse.  1267  April  4. 
Frater  Iohannes  abbas  monasterii  Herswedehusensis,  Gysterciensis  ordinis,  universis  hoc  scriptum 
visuris  salutem  in  Domino.  Ut  a  presentibus  tollatur  dubium  et  futuris  Veritas  elucescat,  presentis 
scripti  testimonio  cupimus  declarari,  quod  de  quatuor  mansis  in  Helmere,  quos  ab  Engelhardo  et 
Hermanno  de  Stenhem  fratribus  et  militibus  emptionis  tytulo  ecclesie  nostre  comparavimus,  et  quorum 
proprietatem  venerabilis  domina  Ermengardis,  abbatissa  Herisiensis,  de  communi  consensu  conventus 
et  ecclesie  sue  nobis  et  ecclesie  nostre  contulit  perpetuo  possidendam,  duo  talenta  cere  in  memoriam 
proprietatis  supradicte  nobis  collate  annis  singulis  in  die  beati  Mychahelis  ex  hoc  nunc  et  in  omne 
tempus  Herisiensi  ecclesie  persolvemus.  Geterum  condictum  et  promissum  fuit  inter  ista,  quod  ecclesia 
nostra  Herswedehusensis  pro  restauro  sex  denariorum,  quos  annis  singulis  in  pensione  Herisiensi 
ecclesie  solvere  tenebatur,  oblatas  ad  divinum  officium  necessarias  in  posterum  omni  tempore  ministrabit. 
Igitur  ut  ea,  que  per  veritatem  gesta  sunt,  rata  et  inconvulsa  perseverent,  presentem  paginam  super 
hiis  confectam  sigillo  venerabilis  domini  nostri  Paderbornensis  episcopi  et  sigillo  nostro  fecimus  robo- 
rari  in  perpetuum  testimonium  et  munimen.  Datum  in  Herswedehusen,  anno  Domini  M°.C0C.LXV0IL, 
1L  Nonas  Aprilis. 

Or.  inn  Kgl.  St.-A.  Munstei*,  Stift  Neuenheerse  Nr.  18.    Beide  Siegel  von  den  PergamenUtreifen  ab. 

1109. 

Propst  Gerhard  von  Fritzlar  schenkt  seinem  Stift  einen  seinem  Official  verkauften  Viertelszehnten 

in  WUdungen.  Mainz  1267  April  17. 
Viris  honorabilibus  et  discretis  .  .  decano  totique  capitulo  ecclesie  Frislariensis  Gerhardus  dictus 
de  Bolandia  Dei  gratia  eiusdem  ecclesie  prepositus  salutem  et  sinceram  in  Domino  caritatem.  Gum 
Hermannus  de  Wildungen  dictus  Maze  una  cum  filiis  suis  Hermanno  et  Ludewico  quartam  decimarum 
eiusdem  ville  Wildungen,  quam  a  nobis  feodi  iure  tenebant,  in  manus  .  .  officialis  nostri  Frislariensis 
nostro  recipientis  nomine  de  consensu  coheredum  suorum  liberam  resignavit  recepta  propter  hoc  a 
magistro  Conrado  scolastico  Frislariensi  certa  pecunie  quantitate,  ecce  nos  receptionem  resignationis 
huiusmodi  gratam  habentes  et  ratam  ac  predictos  olim  nostros  vasallos  a  fidelitate  nobis  prestita 
testimonio  presentium  absolventes  prefatam  quartam,  quinimmo  tres  partes  residuas,  si  quando  eas 
absolveritis,  aut  etiam  aliquis  vicariorum  ecclesie  vestre  de  manibus  lay co rum,  qui  sub  iure  feodi  pre- 
dido  ipsas  de  manibus  vestris  tenent,  ad  preces  et  instantiam  dilecti  nobis  magistri  Conradi  dicti  de 
Michelmbach,  ecclesie  vestre  scolastici  in  proprietatam  perpetuam  vobis  cedimus  et  donamus,  ita  quod 
iuxta  ordinationem  ipsius  scolastici  seu  aliorum,  per  quorum  expensas  et  operas  fuerint  absolute, 
ecclesie  vestre  utilitas  et  commodum  procuretur  de  ipsis.  In  cuius  nostre  donationis  seu  concessions 
testimonium  damus  vobis  presentes  litteras  sigilli  nostri  munimine  roboratas.  Datum  Maguntie  XV.  Ka- 
iendas  Maii  anno  Domini  M°.C°G.LXVII. 

Or.  ion  Kgl.  St-A.  Marburg,    Stift  Fritzlar.    An  rothlicher  Schnur   spitzovcdes  Siegel   dee  Propstes, 
stehende  Figur  mit  Buck  und  Palmzweig.     Umtckrift:  S.  Gerhardi  .  .  .  ecclesie  Fritslariensis. 

Weatf.  ITrk-Bnch  IV.  70 


Digitized  by 


Google 


550  1267 

1110. 

Edelherr  Bernhard  zur  Lippe  schenkt  dem  Kl  Marienfdd  die  von  Bitter  Berthold  gen.  von  der  Lipper 
seinem  Bruder  Werner  und  ihren  Ohemen  Hermann  und  Konrad  friiher  beanspruckten,  jetzt 
resignirten  Gilter  zu  Beesen  (Bersen)  und  Huntrup  (Huncinctorpe).  MUsieyler  die  Stadt  Horn 
und  die  dort  wohnenden  Bitter:  Albertus  gogravius,  Burgardus  de  Holthosen  et  Rolandus  de 
Holthosen,  Bertoldus  de  Lippespringe,  Vuluerammus  de  Vreserenhosen.  1267  Mai  I 
Gedr.   UB.  Ill,  789;  Reg.  Lipp.  Regg.  I,  223  Nr.  337a. 

1111. 

Der  Schultheiss  von   WUdungen  bekundet  Streitbeilegung  zu  Gunsten  des  KL  Haina.      Wiidungen 

1267  Mai  2  und  3. 
Godescalcus  scultetus  in  Wiidungen,  dictus  de  Mulenhusen,  cunctis  Christi  fidelibus  tenore  pre- 
sentium  innotescat,  quod  Denhardus  de  Mehele,  Henricus  dictus  Kobolt  filius  suus  et  Henricus  gener 
eiusdem  omni  actioni,  quam  habebant  adversus  ecclesiam  de  Hegene  super  bonis  in  Mehele  sitis,  oinni 
dolo  excluso  renunciaverunt  coram  me  liberaliter  et  expresse.  Hec  autem  abrenunciatio  facta  est  in 
crastino  sancte  Walburgis  in  Wiidungen  in  presentia  subscriptorum,  videlicet  fratris  Ludewici  cellerarii 
in  Hegene,  fratris  Bertrami  sacerdotis  et  monachi,  fratris  Henrici  dicti  de  Bufheym,  domini  Henrici 
de  Anref  militis,  Iohannis  dicti  Dorrebuch,  Vdonis  de  Corbeke,  Conradi  de  Nezehe  et  Ysfridi1). .  Post- 
modum  vero  dominico  die  post  Walburgis  renunciaverunt  in  Mehele  consensu  unanimi  predictus 
Denhardus  cum  sua  legittima  Gunegunde,  Conradus  filius  ipsorum,  Iuttha  adhuc  virgo  existens  et  Ber- 
tradis  filie  eorundem  necnon  Werendrudis  filia  Henrici  et  Bertradis.  Actum  anno  Domini  M°.GoC.LX0V°Il.> 
diebus  et  locis  suprascriptis.  Huius  rei  testes  sunf :  Ditmarus,  Conradus,  Volcmarus,  Volcnandus,  Ber- 
toldus, Conradus,  Ludewicus,  Hermannus,  Iohannes,  Conradus,  Henricus,  Wilhelmus  et  alii  quam  plures. 
Ut  autem  hoc  factum  firmum  permaneat  et  inconvulsum,  presentem  litteram  ad  petitionem  utriusque 
partis  sigilli  domini  mei  comitis  de  Waldeken  feci  munimine  roborari. 

*)    Vielleicht  Yffridi. 
Or.  im  Grossherzogl  Hessischen  St.-A.  zu  Darmstadt     An  Pergamentstreifen  Siegel  des  Grafen  Adolf 
wie  Varnhagen,  Grundlage,  Fig.  2;  Urnschrift  stark  verletzt 

1112. 

Edelherr  Konrad  von  Schonenberg  Uberldsst  das  Eigenthum  der  von  ihm  zu  Lehen  gehenden,  dm 
Kl  Gehrden  verkauften  Acker  hex  Haus  Esneberch  diesem  Kloster.  Schdnenberg  1267  Mai  22. 
Conradus  nobilis  de  Schonenberg1)  et  Agnes  mater  eiusdem  omnibus,  quibus  presens  scriptum 
exhibitum  fuerit,  salutem  in  perpetuum.  Tenore  presentium  protestamur,  quod,  cum  dilectus  noster 
dominus  Hermannus  prepositus  Gerdensis  agros  quosdam,  qui  adiacent  domui  Esneberch,  numero 
triginta  et  octo  iugera  a  fratribus  Wichardo,  Bertoldo  et  Ioanne  nomine  ecclesie  pro  octo  marcis  de- 
nariorum  emisset  et  postmodum  dicti2)  fratres  eosdem  agros  in  manus  domini  Gerhardi  de  Eddissen3) 
militis,  qui  eosdem  a  nobis  in  pheodo  tenuit,  resignassent,  nos  proprietatem  agrorum  eorundem  ex 
petitione  et  voluntate  dicti  militis  et  nostro  consensu  unanimi  contulimus  ecclesie  memorate  in  per- 
petuum  possidendas.  Huic  facto  interfuerunt:  Ludolfus  de  Humbragtesen  miles,  Ioannes  de  Lidbeke, 
Rotherus  de  Rosbeke,  Henincus  de  Engelant,  castellani  nostri,  Thetmarus  de  Rosebeke4),  Heithenricus 
de  Ethelersen  et  alii  quam  plures.  In  huius  rei  memoriam  presentem5)  litteram  sigillis  nostris  duxi- 
mus  muniendam.  Datum  Schoneberg,  anno  Domini  M0.C°C.LXVII.,  in  dominica  ante  ascensionem  Domini, 
per  manum  Alberonis  capellani  et  notarii  in  Schonenberch. 

l)  Schonenberch  C.      *)  dicti  fehlt  C.      «)  Edissen  C.      4)  Rofbeke  C.      5)  presentem  fehlt  C. 
Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  f.  28  D.  13  (B);  Msc.  II,  71  p.  232  (Q,  I,  242  p.  37  (D),    VI,  224 
f.  73  (E),  letztere  im  KgL  St-A.  Munster.     haus  Esneberg  ist  wohl  bei  Dalhausen  oder  bei  <br 


Digitized  by 


Google 


1267  551 

Kapelle  Eddessen  zu  suchen,  denn  hier  war  Kl.  Gehrden  begutert  und  hatte  Inter  ease,  die  Acker, 
von  denen  in  der  Urk.  die  Rede  ist9  zu  erwerben.  Uebrigens  besoss  diese  Acker  vorher  Bitter 
Gerhard  von  Edissen.  Dae  Dorf  Eddessen  ist  im  J.  1447  auf  dem  Ruckzuge  der  Hussiten  von 
diesen  zerstort  worden.     (Spancken.) 

1113. 

Das  Paderborner  Domkapitd  erklart,  doss  tin  Horiger  seiner  Kirche  nur  gegen  eine  gleich  werth- 

volie  Person  verdussert  werden  darf.  1267  Juni  6. 
Nos  Hinricus  prepositus,  Rabodo  decanus  ceterique  prelati  ac  totum  capitulum  ecclesie  Pader- 
bornensis  omnibus  presens  scriptum  visuris  notum  facimus,  quod  in  hoc  omnium  et  singulorum 
nostrorum  unanimis  et  communis  residet  et  sentencialiter  resedit  sentencia,  quod  nullus  nostrum 
ecclesie  nostre  mancipium  sive  hominem  alienare  poterit  cum  effectu,  nisi  recepta  permutacione  ydonea 
pro  eodem  de  consensu  capituli,  quod  presentibus  protestamur.  Datum  anno  Domini  M°.G0G.LX° 
septimo,  in  crastino  Pentecostes. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstabt.  Herford  Nr.  60.     Das  Siegel  vowi  Pergamentstreifen  abge/allen. 
Ueber  den  Grund,  warum  diese  Urk.  ins  Herf order  Archiv  gekommen,  vgL  Nr.  935. 

1114. 

Papst  Clemens  IV.  nimmt  Personen  und  Giiter  des  Kl.  Breddar  in  Schutz  und  best&tigt  dem  Kloster 
besanders  den  Besitz  seiner  Landereien,  Weinberge  und  G&rten.     Viterbo  1267  Juni  17. 
Reg.  ztdetzt  UB.  V,  669. 

1115. 
JEddherr  Berthold  v.  Bur  en  bekundet  eine  Hofverpf&ndung  an  Boddeker  Konventualinnen.  1267  Juni  28. 
Bertoldus  nobilis  de  Buren  omnibus  hoc  scriptum  visuris  eternam  in  Domino  salutem.  Ad  omnium 
noticiam  pervenire  volo,  quod  Gonradus  filius  Gristine,  in  presencia  mea  constitutus,  cum  suis  heredibus 
curtim  suam  in  Bodeken  sitam  in  foro  et  dictam  Steltemans  guet  cum  suis  pertinentiis  dominabus  in 
Bodeken,  videlicet  domine  Alheydi  cel(l)erarieBudicensi,  Benedicte,  Elyse  in  Gheseke  pro  quinquaginta 
marcis  titulo  pignoris  obligavit.  Acta  sunt  hec  presentibus  quam  pluribus:  preposita  Gysla,  Rykeza 
decana,  Cunegunde,  Alheyde,  Tyderico  canoniko  et  Ludolfo,  domino  Reinbero  milite,  Horado  gogravio, 
Ludolpho  de  Bodeken,  Gonrado  pincerna,  Henrico  filio  Ermendrudis,  Bodemaro,  Ecberto  dicto  Vurhake. 
Datum  anno  domini  M°.GC°.LXVir.,  in  vigilia  apostolorum  Petri  et  Pauli. 

Nach  dem  Boddeker  Kopiar  fol.  XXII.  im  Besitz  des  Freiherrn  van  Brenken  zu  Erpemburg. 

1116. 

Abtissin  Hedwig  von  BSddeken  best&tigt  einen  Rofankauf.  1267  (urn  Juni  28). 
Hadewigis  Dei  gratia  abbatissa  in  Budeken  omnibus  presentem  litteram  inspecturis  salutem  in  eo, 
qui  est  salus  omnium.  Ne  ea,  que  geruntur  in  tempore,  evanescant  cum  tempore,  necesse  est,  ut 
litterarum  testimonio  roborentur.  Notum  ergo  esse  cupimus  universis  tarn  presentibus  quam  futuris, 
quod  domina  Aleidis  cel(l)eraria  in  Budeken,  Benedicta  et  soror  eius  Eliza  canonica  in  Gesike,  curtim  in 
foro  sitam  ville  predicte,  quam  Gonradus  filius  Cristine  de  manu  nostra  tenebat,  pro  quadam  summa 
pecunie  comparaverunt  heredibus  ipsius  consentientibus  ac  predicta  bona  resignantibus  libera  voluntate. 
Nos  vero  prefatam  emptionem  ratam  habentes  iam  dicta  bona  dominabus  concessimus  memoratis.  Ut 
autem  iste  contractus  a  nemine  valeat  irritari,  presentem  literam  sigillo  fecimus  nostro  fideliter  com- 
muniri.  Testes  huius  rei  runt:  conventus  Budicensis,  Tidericus,  Ludolfus,  canonici,  Henricus,  Ermen- 
trudis,  Godefridus  Berstrate.    Datum  anno  Domini  MCCLXVII. 

Nach  dem  Boddeker  Kopiar  fol.  XXII  im  Besitz  des  Freiherrn  von  Brenken  zu  Erpemburg. 

70* 


Digitized  by 


Google 


552  1267 

1117. 

Die  Raflim&nner  von  Corbach  behmden  Verzicht  des  Conrad  Nothe  und  Johannes  von  Ndach  auf 
ihre  Gilter  in  Laterfeld  zu  Gunsten  des  Kl.  Bredelar.  1267  Jidi  8. 
Universis  presentem  paginam  visuris  consules  nove  civitatis  in  Korbike  notum  esse  volumus, 
quod  Conradus  Nothe  et  Johannes  filius  fratris  sui  Herdegeni  dicti  de  Nelach  mediantibus  viris  discrete 
et  honestis  omni  iure  suo,  si  quod  habere  videbantur  in  bonis  quibusdam  sitis  in  Lateruelde,  super 
quibus  abbatem  monasterii  de  Breydelar  et  suum  conventum,  ordinis  Cysterciensis  instanter  impetierunt 
publice  renunciaverunt.  Ut  autem  hec  renunciatio  rata  et  inconvulsa1)  in  evum  permaneat,  presentem 
paginam  sigilli  nostri  munimine  fecimus  roborari.  Huius  vero  rei  testes  sunt:  Thetmarus  nobilis  de 
Waldekee2)  cognomento  Oppolt,  Arnoldus  de  Paderborne  dapifer,  Reymboldus  de  Ryen,  Thidericus  de 
Wagenbach,  Gyselerus  Smelte,  milites,  Godescalcus  3)  de  Mulenhusen,  Elgerus  de  Dalewich,  Hedenricus 
de  Nerdere  et  frater  suus  Regenhardus,  Heinricus  filius  domini  Christiani  magister  consulum  et  Johannes 
frater  suus  et  alii  quam  plures.  Actum  et  datum  anno  Domini  M°.C°G.  sexagesimo  septimo,  in  die 
sancti  Kyliani  martyris. 

*)  inconulsa  Or.     •)  So  Or.      *)  Godedescalcus  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster9  Kl.  Bredelar  Nr.  89.     Siegel   von  dern  von  der  Urkunde  abgesckniUenm 
Pergamentstreifen  abgefallen. 

1118. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  genehmigt  eine  Guterresignation.  1267  Jidi  14. 
Symon  Dei  gratia  Padarbornensis  episcopus  universis  hoc  scriptum  visuris  in  perpetuum  salutem 
in  Domino.  Presentibus  publice  protestamur,  quod  gratum  et  ratum  habemus,  quicquid  per  Ioachim 
capellanum  nostrum  dilectum  et  dapiferum  nostrum  Arnoldum  et  Balconem  officialem  nostrum  nomine 
nostro  inter  monasterium  Bennikinchusen  et  virum  nostrum  Iohannem  de  Vuinch(usen)  uxorem  suam 
et  liberos  extitit  ordinatum,  in  eo  videlicet,  quod  predicti  Iohannes,  uxor  eius  et  liberi  omni  iuri  renun- 
ciabant  libere,  quod  se  habere  dicebant  in  bonis  Vuinch(usen),  que  excolebant  tempore  questionis. 
Testes  huic  facto  aderant  subnotati:  Ioachim  plebanus  de  Vilse,  Arnoldus  monachus  Campensis,  Arnol- 
dus dapifer,  Hermannus  dictus  Bolico,  Godefridus  de  Hesnen,  Thydericus  de  Scorlinemere ,  Arnoldus 
dictus  Credo,  milites,  Wernerus  Balco,  Hermannus  de  Brochusen,  Lambertus  de  Suderlage,  Henricus 
Credo,  Gotwarus,  Hermannus,  cives  Sosatienses,  Conradus  de  Holthusen,  Wilhelmus  de  Herinchtorp, 
Conradus  de  Heruelde,  Sintrammus  de  Hagen,  Hermannus  iudex  de  Salinis,  Ravem  de  Gesike,  Her- 
mannus et  Henricus  de  Godinchtorp,  Conradus  de  Vuinchusen,  Hartmannus  custos  noster,  Conradus 
et  Iohannes  villici  de  Bochem,  Fridericus  de  Ekenber.  Presentes  etiam  fuerunt  conversi  nostri :  frater 
Henricus,  Theodericus,  Bruno,  frater  Gerhardus  de  Molendino,  frater  Henricus  de  Vuinch(usen)  et  alii 
quam  plures  tarn  clerici  quam  laici.  Ad  maiorem  etiam  evidentiam  huius  facti  presens  scriptum 
sigillo  nostro  fecimus  communiri.    Actum  et  datum  anno  Domini  M°.C0C.L°XVFI.,  pridie  Idas  Iulii. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  Kl.  Benninghausen  Nr.  28.  An  Pergamentstreifen  Siegel  d.  B'ern&tRucktiegd. 

1119. 

Erdrischof  Engelbert  von  K6ln  und  Bischof  Simon  von  Paderborn  verpfdnden  als  Vormtinder  des 
Stifts  Corvey  dem  Orafen  Adolf  von  Waldeck  Burg  Lichtenfds  mit  Sachsenberg  und  Furstenberg 
und  aUen  Gorvejfschen  Besitmngen  und  Redden  aufw&rts  von  Corbach  vorbehaltlich  der  WiederHse. 

Diestedde  1267  Jidi  21. 
In  nomine  Domini  amen.  Nos  Engelbertus  Dei  gratia1)  Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus*),  sacri 
imperii  per  Ytaliam  archicancellarius,  et  Symon8)  eadem  gratia Paderbornensis  episcopus recognoscimus 
et  tenore  presentium  protestamur,   quod  discordia,   que   inter   nos  et  amicos  nostras  ex  parte  una,  et 


Digitized  by 


Google 


1267  555 

nobilem  virum  A(dolfum)  comitem  de  Woltecke4)  et  amicos  suos  ex  parte  altera,  dudum  extitit,  sopita  est 
amicabiliter  sub  hac  forma,  quod  nos,  qui  nunc  Corbegiensis 5)  ecclesie  tutores  existimus,  de  consensu 
abbatis  et  capituli  dicto  comiti  de  Woltecke  et  heredibus  suis6)  castrum  Licthenvils7)  et  duo  opida8), 
Sassenberg  videlicet  et9)  Vorstenberg,  dicte  ecclesie  pertinencia 10),  cum  hominibus,  terns,  possessionibus 
et  omnibus  iuribus  suis  ab  opido11)  Corbeke  et  sursum  versus  Licthenvils7)  pro  septingentis  marcis 
denariorum  apud  Corbeke  et  Medebeke  legalium,  ecclesiasticis  beneficiis  et  ministerialibus  dumtaxat 
exceptis,  obligamus,  que  in  vigilia  vel  in  sancto  die  aut  in  crastino  beate  Walburgis  et  non  in  alio  anni 
termino  annis  singulis  pecunia  integraliter  persolvenda  infra  opidum12)  Corbeke,  dum  volumus  et 
poterimus,  redimemus ;  et  qui  pecuniam  Corbeke  adduxerint,  firraum  conductum  habebunt  illic 18)  veniendi 
et  ad  propria  redeundi.  In  cuius  rei  robur  et  testimonium  nos  dicte  ecclesie  abbatem  et  capitulum 
cum  effectu  inducemus,  ut  prefatam  obligationem  gratam  et  ratam14)  habeant  et  earn  suis  patentibus 
litteris  approbent  et  confirment.  Promissum  est  etiam16),  quod  dicta  ecelesia  ad  redimendum  castrum 
et  opida8)  prefata  cum  omnibus  suis  iuribus16)  quocunque  modo  nobis  ab  ecclesie  tuicione  cedentibus 
liberam  habeant17)  facultatem  in  annis  et  terminis  prenotatis.  Si  vero  dictas  litteras  abbatis  et  capituli 
procurare  non  poterimus,  nos  prefatum  comitem  et  heredes  suos  ab  omni  actione  tarn  spirituali  quam 
seculari,  que  contra  ipsos  racione  dicte  obligacionis  et  bonorum  a  quibuslibet  moveri  poterit,  penitus 
absolvemus  ipsis  insuper  contra  omnes  in  dictis  castro  et  opidis18)  iniuriam  seu  violenciam  ex  parte 
ecclesie  Corbeiensis  facere  volentes,  racione  dicte  obligacionis19)  tam  spirituali  quam  seculari  brachio 
pro  nostris  viribus,  consilio  et  auxilio  favorabiliter^)succurremus,  salvo  pmni  iure  omnium  dictos  ter- 
minos  inhabitancium  ita,  quod  quelibet  bona  hactenus  et  nunc  obligata  per  memoratum  comitem  et 
heredes  suos  redimi  non  poterunt,  nisi  de  possidencium  vel  ecclesie  fuerit  voluntate.  Preterea  sepe- 
dictus  comes  cum  decern  militibus,  comes  de  Arnesberg  et  filius  suus  cum  sex  militibus  firmam  presta- 
bunt  cautionem21),  ut,  cum  memorata  pecunia  integraliter  persoluta  fuerit,  prout  superius  est  expressum, 
castrum,  opida8)  et  bona  prenotata  cum  integritate  iurium  suorum  Corbegiensi 6)  restituantur22)  ecclesie 
et  inhabitatores  eorum  iurabunt,  quod  eidem  pertineant,  ut  tenentur.  Nos  Dei  gratia  Coloniensis  archi- 
episcopus,  S(ymon)  Paderbornensis.  G(erhardus)  Monasteriensis  eadem  gratia  episcopi  et  W(idekindus) 
Osnaburgensis  electus,  E(verhardus)  de  Marcha28)  et  F(redericus)  de  Retberg  comites,  Her(mannus)  ^ 
dominus  de  Lippia,  H(einricus)  burcgravius25)  de  Stromberg  et26)  H(edenricus)  marscalcus  Westfalie, 
Her(mannus)  de  Monasterio,  Hugo  Ursus,  Bernardus  de  Beueren,  Wezzelus  de  Lembeke,  Henricus27)  et 
Bertoldus  fratres  de  Susato,  G(erwinus)28)  de  Rinkenrode,  G(odefridus)  deHouele29),  Th(idericus)  dictus 
Vlenspit80),  Her(mannu8)  de  Mereuelde,  N(icolaus)  81)  de  Beueren,  Albertus  dapifer,  Albero  dictus  Creuet82), 
R(odolfus)88)  de  Home,  Hereboldus84)  de  Amelungessen,  Iohannes  de  Brocbeke,  (Xonradus)85)  deEtlen 
dicimus  publice36)  omnia  supradicta  per  nos  fuisse  amicabiliter87)  et  concorditer  ordinata,  quod  nos, 
qui  sigilla  habemus,  per  appensionem  eorum  protestamur,  et  nos,  qui  sigilla  non  habemus,  sigillis  appensis 
contenti  sumus.  Actum  et  datum  in  campo  apud  Distede88),  anno  Domini  M°.G0C.LXVI°1. 89),  in  vigilia 
beate  Marie  Magdalene. 

Or.  im  Kgl.  St- A.  Munster,  Fstth.  Paderbom  Nr.  234.  Von  9  Pergarnentotreifen  Siegel  ab,  noch  ein 
10.  Einschnitt.  Ein  zweites  im  Herzogl.  Bratmschw.  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbuttel  befindl* 
Original  (Miscell.),  dessen  9  Siegel  fehlen,  hat  folgende  Abweichungen: 

x)  sancte.  *)  ac.  3)  Simon.  4)  Waltecke.  6)  Corbeiensis.  •)  comiti  et  heredibus  suis  de  Waltecke.  *)  Lechtenvils. 
•)  oppida.  ■)  Sassenberg  ac.  10)  pertinentia.  ")  oppido.  ")  oppidum.  ,s)  iliac  14)  ratam  et  gratam. 
lfl)  eciam.  16)  iuribus  suis.  1T)  habebunt.  16)  oppidio.  ,g)  ratione  d.  o.  fac.  volentes.  ao)  fac.  c.  et  auxilio. 
fl)  caucionem.  Si)  restituentur.  iB)  Marka.  «4)  H.  •■)  burchgrayius.  ")  et/ehlt.  **)  Wezelus  de  Lembeke, 
Hugo  Ursus,  Bernhardus  de  Beveren,  Hinricus  u.  s.  to,  **)  Gerwinus.  ••)  Godefridus  de  Huvele.  *°)  Thi- 
dericus  dictus  Vulenspit.  ")  Nicolaus.  IS)  Criyeth.  **)  Rodolfus.  S4)  Herboldus.  •»)  et  Conradus. 
86)  pupplice.    t7)  amicabiliter  fuisse.    88)  Distide.    89)  LX°  septimo. 

Oedr.  Schaten  ad  annum. 


Digitized  by 


Google 


554  1267 

1120. 

Abt  und  Kapitel  des  Kl.  Helmarshausen  bekunden  die  Schlichtung  ernes  Giiterstreites  zwischen  dem 
Edelherrn  Konrad  v.  SchSneberg  u.  a.  mtt  Johannes  gen.  Strit.     Auf  dem  Kirchhofe  in  Humme 

1267  August  5. 
.  .  .  (abb)as  et  universitas  capituli  in  Helmwordeshusen  omnibus  hoc  scriptum  visuris  imper- 
petuum.  Notum  esse  cupimus  omnibus  huius  temporis  et  futuri  fidelibus  ...  (a  Gonrado)  viro  nobile 
de  Sconenberg  cum  aliis  viris  honestis  et  fide  dignis  litem  et  controversiam  cum  Iohanne  cognomento 
Strit  pro  quibusdam  bonis  et  redditibus  .  .  .  (ort)am  hac  lege  et  condicione  fuisse  sopitam.  Pro- 
mittente  nimirum  prenominato  Io(hanne)  in  manus  domini  Conradi  viri  nobilis  omne  pactum  huius 
negocii  fideliter  .  .  .  entibus  statuit  et  ordinavit  idem  vir  C(onradus)  nobilis  habito  suorum  consilio. 
ut  singulis  annis  predictus  Io(hannes)  a  bonis,  de  quibus  lis  fuit,  a  tribus  scilicet  mansis  .  .  .  et  di- 
midium  cum  duobus  porcis  persolveret,  ita  ut  quilibet  fratrum  suorum  alter  alteri  succederet,  priore 
propter  inopiam  fortassis  deficiente.  De  duobus  autem  .  .  .  (mansis?),  qui  quinque  mudde  et  dimi- 
dium  solvebant,  fratribus  suis  nichil  iuris  in  eis  possidentibus ,  quatuor  mudde  annuali  pensione  cum 
pingui  porco  persolvat.  (Statutum  est  etiam  a)b  huius  pacti  ordinatoribus,  ut,  si  quid  predicte  pen- 
sionis  aliquando  subtractum  fuerit,  quia  eorum  voluntati  in  omnibus  consensimus,  predictus  Iohannes 
et  sui  .  .  .  fiant  et  nichil  omnino  iuris  in  eis  ultra  se  habere  confidant.  Sub  eiusdem  quoque  pacti 
serie  iam  sepedictus  Iohannes  cum  fratribus  suis,  .  .  .  quod  usque  ad  id  temporis  in  bonis,  in 
tribus  videlicet  mansis  in  Thesle,  se  habuisse  dicebant,  licet  iniuste,  renunciaverunt ,  et  dominus  de 
Sconenburc  ...  or  eadem  protestatus  et  huius  seriem  ordinationis  aliis  litteris  sigillo  proprio  et  sigillo 
viri  nobilis  L(udolfi)  comitis  de  Dassele  munientes  robora(tam  monasterio  Helm)wordensi  tradi- 
derunt  ad  munimen.  Huius  rei  testes  sunt:  Hermannus  decanus,  Bertoldus  hospitalarius,  Remboldus 
cellerarius,  Gerhardus  Hadeke,  .  .  .  Ludolf  de  Humbretessen ,  Widikindus  de  Humme,  Gonradus  de 
Markessen,  Heinricus  de  Holdungen,  milites;  Bertoldus  de  Adeleuessen,  Thidericus(deG?)eledbike,  Rodes, 
Theitmarus,  Gonradus  de  Humme,  Arnoldus  de  Wlfinhosen,  Gonradus  de  Ellenhosen,  Arnoldus  Hurlere, 
Drutleuus,  Iohannes  et  . . .  fratres  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  millesimo  C°G.L°X 
septimo,  in  die  beati  Oswaldi  regis  et  martiris,  in  cimiterio  Humme  .  .  .  fratres  de  Desenburc  dicti 
Speculi  significamus  omnibus,  quod  ratam  habemus  ordinationem  et  compositionem,  quam  ecclesia 
Helmw(ordensis)  cum  Iohanne  Strit  et  suis  fratribus  habuerunt.     Idem  tota  civitas  protestatur. 

Or.  (dessen  vorderer  Rand  abgeschnitten  ist)  im  Kgl.  St.-A.  Marburg.  Die  drei  Siegel  van  den  oji- 
hdngenden  Pergamentstreifen  abge/allen.  Der  Zusatz  von  fratres  de  Desenburc  an  nach  der  Be- 
siegelung  von  anderer,  aber  sehr  ahnlichei*  Hand  nachgetragen.  Eins  der  Siegel  vrird  ein  SpiegeT- 
sches  gewesen  sein.     In  doreo  saec.  XV.:  Humme  III  mansos  Holdunghen. 

1121. 

Bischof    Simon    von    Paderborn    bekundet   Ueberlassung  mehrerer  Horige  an  Kl.  Bmninghausen. 

1267  August  13. 
S(imon)  Dei  gratia  Paderburnensis  ecclesie  episcopus  universis  presentem  litteram  inspecturis  sa- 
lutem  in  Domino.  Presentium  tenore  protestamur  et  notum  esse  cupimus,  quod  abbatissa  et  convent  us 
in  Benikinchusen  quosdam  homines  pertinentes  ad  curtem,  que  dicitur  Westhof,  super  quibus  inter 
nos  et  ipsos  lis  vertebatur,  videlicet  Arnoldum,  Helmicum,  Mechtheldim,  Lutgardim,  Alheydim,  Wal- 
burgam  et  Cristinam  sacramento  interposito  obtinuit  et  confirmavit,  quod  predicti  homines  pociori  iure 
ad  ecclesiam  in  Benikinchusen  quam  ad  nostram  pertinerent,  super  quo  facto  nostrum  consensum  et 
ratihabitionem  adhibemus.  Et  ne  predicta  ecclesia  per  nos  vel  successores  nostros  aliquam  paciatur 
impulsationem  vel  molestationem,  presentem  litteram  sigillo  nostro  decrevimus  communire.  Datum  et 
actum  anno  Domini  M°.G0C.LX°VII.,  die  Ypoliti  martyris. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Mumter,  KL  Bmninghausen  Nr, 29.  An  Pergamentstreifen  Siegel  d.  B'smit  RucksiegeL 


Digitized  by 


Google 


1267  555 

1122. 

Der  in  der  Fehde  zwischen  dem  Bischof  Simon  und  dem  Abte  Thymo  von  Corvey  einer-  und  dem 
Grafen  von  Wdldeck  und  dessen  Sohn  Widukind  Elekten  von  Osnabriick  andrerseiis  in  die  Gefan- 
genschaft  der  ersteren  gerathene  Bitter  Werner  von  Bischofshausen  wird  daraus  unter  geivissen 
Bedingungen  entlassen.  Vdkmarsen  1267  September  7. 
Noverint  universi  tarn  presentes  quam  posteri,  quod  Wemherus  miles  dictus  de  Biscopeshusen 
fuit  emancipatus  a  vinculis  sub  hec  forma.  Ego  Wernherus  de  Bischopeshusen  protestor  et  publice1) 
recognosco,  quod  iuravi  et  fide  vallavi  me  et  meos  fratres  Paderbornensi  et  Corbeyensi  ecclesiis  per- 
petuo  serviturum,  serviendo  tempore  werre  inter  dominum  Paderburnensem  ex  una  et  dominum  electum 
Ossnaburgensem  et  patrem  suum  comitem  Adolfum  et  eorum  amicos  ex  parte  altera,  cum  duodecim 
viris  armatis  et  totidem  dextrariis  valeratis.  Tribus  etiam  annis  ex  nunc  inantea  serviam  quolibet  anno 
semel  contra  quemlibet  in  expeditione  domini  Paderbornensis,  exceptis  domino  Moguntino  et  lantgravio2) 
domino  Hassie,  fideliter  in  sumptibus  et  dampnis  Paderbornensis  ecclesie  et  Corbeyensis.  Insuper  si 
prescript  a,  quod  absit,  fuerint  per  me  aliqualiter  infirmata,  pars  mea  et  fratrum  meorum  castri  de 
Ythere  cedet  cum  orburis  suis  omnibus  ad  proprietatem  ecclesie  Corbeyensis  quam  per  nobilem  virum 
Regenhardum  de  Ythere  dicte  ecclesie  Corbeyensi  iussi  una  cum  consensu3)  meorum  fratrum  sine 
contradictione  qualibet  presentari.  Ne  autem  prescripta  omnia  valeant  infirmari,  Heinricus  et  Hermannus 
et  Bruno  fratres  mei  et  Regenhardus  nobilis  de  Ythere  et  Heinricus  suus  Alius  ad  observantiam  pre- 
dictorum  fideiussionibus  manualibus  se  domino  Paderbornensi  episcopo  obligarunt,  sicut  singuli  prenotati 
suis  sigillis  presentibus  ap(p)ositis  recongnoscunt.  Datum  et  actum  Volcmarsen,  anno  Domini  M0.C°C.LXVI0L, 
in  vigilia  nativitatis  Domine  nostre. 

*)  puplice  Or.      *)  langgravio  Or.      *)  unam  cum  conscensu  Or. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  235.  Von  den  funf  Pergamentstreifen  die  Siegel 
ab.  Der  Vertrag  vom  21.  Juli  1267  scheint  den  Krieg  nur  momentan  sistirt  zu  haben.  Wahr- 
scheinlich  ist  dieses  die  Einleitung  des  grossen  Kampfes,  der  zur  Gefangermahme  des  Erzbischofs 
von  Koln  und  des  Bischofs  von  Paderborn  fuhrte.  Schaten  erwdknt  ad  annum  mit  verderbtem 
Datum:  pridie  natalis  virginibus  inhaltlich  diese  Urk.,  nennt  aber  als  Gefangene  nobilis  de 
Itteren  ac  ceteros  perfidos  Corbeiensium  clientes.  Wahrscheinlich  liegt  hier  ein  Versehen  vor, 
da  die  Edelherrn  von  Itter  oben  als  Burgen  erscheinen;  vielleicht  war  aber  auch  Regenhard  von 
Itter,  seit  1264  februar  14  mit  Adolf  und  Heinrich  von  Waldeck  verbundet  (vgl.  Kopp,  Histor. 
Nachr.  v.  d.  Herren  zu  Itter  S.  56;  Varnhagen,  Grundlage  S.  309  Anm.),  gefangen  und  fiat 
einen  gleicfdautenden  verlornen  Revere  ausgestellt. 

1123/ 

Graf  Ludolf  von  Dassel  vergibt  Vogteirecht  an   einen   der  Kirche    in   EUwartshausen   gehSrigen 

Hof  in  Wettesingen.     Warburg  1267  September  21. 

Ludolfus  comes  de  Dasle,  Regelindis  uxor  ipsius  et  heredes  ipsorum  omnibus  hanc  litteram 
inspecturis  sincerum  in  omnibus  affectum.  Notum  esse  cupimus  universis,  quod  nos  Conrado  de 
Wethen  civi  in  Wartberg  et  domino  Conrado  militi,  genero  suo,  Alheidi  filie  sue  et  ceteris  heredibus 
ipsorum  omne  ius,  quod  habebamus  in  advocatia  curtis  unius  site  in  Wittesinge,  ecclesie  in  Hildewardes- 
husen  pertinentis,  bona  porreximus  voluntate  scriptis  presentibus  protestantes,  quod  nos  ipsis  huius 
iuris  et  pheodi,  si  necesse  fuerit,  loco  et  tempore  debeamus  prestare  certain  omnibus  warandiam  et 
quod  ea  in  perpetuum  a  nobis  et  heredibus  nostris  iure  tenere  debeant  pheodali.  Huius  rei  testes 
sunt:  Hermannus  de  Osethe  et  Conradus  de  Sconenberg,  nobiles,  Conradus  de  Rekenechosen,  Mei(n)- 
rardus  de  Dinkelburch,  milites,  Conradus  de  Gran,  Iohannes  Stolte  et  plures  alii.     Quod  ut  firmum 


Digitized  by 


Google 


556  1267 

et   stabile   perseveret,    presentem   litteram   sigillo   nostro   fecimus   roborari.    Actum  Wartberge,    anno 
Domini  Mo.G0G.L0XVI°L,  in  die  beati  Mathei  apostoli  et  evangeliste. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Kl.  Hilwartshausen  Nr.  54.     Siegel  vam  Pergammtetreifen  ab. 

1124. 

Der  durch  Fiirbitte  des  h.  Liborius  von  Steinschmerzen  befreite  Erzbischof  Werner  von  Maim 
gew&hrt  zum  Dank  alien  zum  Bau  der  Paderborner  Domkirche  Beisteuernden  einen  vierzigtdgigen 

Ablass.     1267. 
VgL  Meibom,  SS.  rer.  Germ.  I,  282;  Meitens,  Der  h.  Liborius  127  und  169;    Bohmtr-Will,   Regg. 
arch.  Mag.  II,  370  Nr.  181. 

1125. 

Die    EdeUierren    Bernhard    und  Hermann  zur    Lippe  resigniren  dem   Bischof  von  Minden  den 

ihnen  zuvor  von  Richard  Voss  uberlassenen  Zehnten  in  Alrebeke  zu  Gunsten  des  Kl.  Loccum.    1267. 

Gedr.  Hodenberg,  Calenb.  UB.  Ill,  274  und  275.    Lipp.  Regg.  I,  224  Nr.  339  und  340.    VgL  obtn 

Nr.  883. 

1126. 

Propst  Dietrich  von  St.  Peter  in  Paderborn  meldet  dem  Bischof  von  Minden,  dass  er  die  Resig- 
nation seiner  Briider  Bernhard  und  Hermann  (zur  IAppe)    auf   den    Zehnten    zu    Alrebeke  zu 
Gunsten  des  Kl.  Loccum  genehmige  u.  (hut  dassdbe.     1367. 
Gedr.  Hodenberg,  Calenb.  UB.  Ill,  276.    Alrebeke  lag  in  der  Feldmark  von  Rehburg.    Vgl.  daselbst 
Nr.  221. 

1127. 

Sigebodo  von  Itter  bekundet  den  Verkauf  seines  Gutes  in  HSringhausen  an  KL  Breddar.  1267. 
In  nomine  Domini  amen.  Omnibus  hanc  litteram  visuris  Sygebodo  de  Tttere  pacem  et  veritatem 
diligere.  Acta  hominum  cito  vergunt  in  oblivionem  et  innichilum,  nisi  juxta  decreta  seniorum  litterarum 
testimonio  fulciantur,  ut  in  memoria  habeantur.  Presentibus  igitur  et  futuris  notum  esse  cupio  tenore 
presentium  publice  protestans,  quod  ego  tunc  temporis  uxore  carens  et  liberis  unanimi  tamen  consensu 
et  voluntate  ceterorum  heredum  meorum  curtem  meam  in  Hoyrynchusen  sitam,  jure  veri  dominii  et 
libertatis  ab  omnibus  progenitoribus  meis  ad  me  libere  devolutam  et  quiete  possessam,  domino  Alexandra 
abbati  de  Breydelar  et  suo  conventui,  ordinis  Cystertiensis,  a  me  comparandam  exhibui  affectuose. 
Super  quo  ipsi  habito  consilio  Korbike  me  adierunt  comparantes  ibidem  a  me  mediantibus  probis  viris 
•eandem  curtem1)  tytulo  emptionis  septem  marcas  legalis  monete  michi  persolventes;  reliquam  vero  pe- 
cuniam,  si  quam  habiturus  eram,  tarn  pro  salute  anime  fratris  mei  Thetmari  jam  pridem  defuncti,  apud 
ipsos  fraternitatem  habentis,  quam  ceterorum  carorum  meorum  fratribus  jam  dicti  monasterii  in  ele- 
mosinam  decrevi  largiendam.  Eapropter  prefatam  curtem  cum  pensione  et  omnibus  pertinentiis  suis, 
agris  videlicet  cultis  et  incultis,  silvis,  pratis,  paschuis,  aquis  aquarumque  decursibus,  sicut  ego  et  pro- 
igenitores  mei  antiquitus  libere  possedimus,  contuli  sollempniter  et  dedi  beate  Marie  virgini  gloriose  ce- 
nobii  memorati  et  fratribus  ibidem  Domino  famulantibus  libere  et  quiete  proprietario  jure  perhenniter 
poseidendam,  plurimum  ipsis  favens  de  eadem  possessione,  omni  juri  meo  sive  advocatie  vel  petitionis 
in  eadem  curte  habito  cedens  absolute.  Et  hec  cessio,  uti  moris,  seculari  sententia  fuit  confinnata.  Set 
et  hoc  manifestius  profiteer  heredibus  meis  conaentientibus2)  universis,  quia  eosdem  fratres  in  pos- 
sessionem ejusdem  curtis  introduxi  et  ipsis  semper  prestabo  cum  favore  de  curte  sepedicta  veri  dominii 
plenam  et  perpetuam  warandiam.  Et  quia  sigillum  proprium  non  habeo,  presentem  paginam  sigillorum 
doiaini  Regenhardi  de  Yttere  nobilis  viri,   cognati  mei,   et  civitatis  in  Korbike  munimine  feci  roborari. 


Digitized  by 


Google 


1267  567 

Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.G°C.  sexagesimo  septimo.    Hujus  rei  testes  sunt:    Hermannus  de  Sun- 
nenchusen  scolasticus  maioris  ecclesie  in  Paderborne,   Wernherus   de  Pathberg,   plebanus   in  Korbike, 
Conradus   et  Conradus  sacerdotes   et  capellani  ibidem,    Wernherus  de  Heyly(gen)berg  sacerdos,    Gyso 
magister  consulum  antique  civitatis,  Bernherus  et  Johannes  Keinpe8)  fratres,  Heinricus  Balehorn,  Ever- 
hardus  Uirdach,  Albertus  Diues,  Hermannus  Waltman,  Heinricus  Alius  domini  Christiani,  magister  con- 
sulum nove  civitatis  et  Johannes  frater  suus  et  alii  quam  plures. 
a)  cutem  Or.      ■)  consentibus  Or.       ■)  Kempe  Or. 
Or.  im  KgL  St.- A.  Munster,  Kl.  Bredelar,  Nr.  88.  Von  den  drei  an  Pergamentstrei/en  angehdngten  Siegeln 
Bruchstuck  des  letzten,  R.'s  van  Itter  erhalten.    Auf  der  Ruckseite  v.  Hand  s.  XV.  Horrinchusen. 

1128. 

Die  Biirgerschaft  in  Marsberg  bekundet  Gddabgabe  an  Kl.  Hasungen.  1267. 
Universis  presens  scriptum  inspecturis  universitas  civium  in  Monte  Martis  imperpetuum  valere. 
Actio  quevis  hominum  a  memoria  nunquam  elabitur,  que  scriptis  et  dictis  testium  commendatur.  Qua- 
propter  notum  sit  tarn  presentibus  quam  futuris  presentem  paginam  inspecturis,  quod  venerabilis 
dominus  abbas  in  Hasungen  cum  consensu  sui  conventus  decrevit  statuere:  de  parentela  Ertmodis  et 
Gertrudis  in  Monte  Martis  et  earum  posteritate  masculus  in  obitu  suo  quatuor  solidos  gravium  dena- 
riorum  ecclesie  dicte  persolvendos  assignabit,  femina  vero  duos  solidos  eiusdem  monete  deputabit.  Ne 
igitur  super  hoc  in  posterum  dubitationis  possit  exoriri  scrupulus,  presentem  literam  nostro  sigillo 
fecimus  roborari.  Huius  rei  testes  sunt:  Hermannus  prepositus  de  Aroldessen,  Elgerus  quondam 
ibidem  prepositus,  Hermannus  plebanus  in  Wi(t)mare,  Gerlacus  de  Twiste,  Conradus  de  Hemmenchusen 
et  alii  quam  plures.    Actum  et  datum  anno  Domini  M°.C0G.L°X  septimo. 

Gedr.  Ztschr.  d.  Ver.  f.  Hessische  Oesch.  u.  Landesk.  II,  123  anscheinend  nach  dem  Or. 

1129. 

Elekt  Widukind  von  Osnabriick  bekundet  Memorienstiftung  der  Wittwe  seines  Bruders  Heinrich 

von  Waldeck  im  Kl.  Netze.  1267(?). 
Widekin(d)us  miseratione  divina  Osnabrugensis  ecclesie  episcopus  omnibus  hoc  scriptum  visuris 
salutem  in  vero  salutari.  Ne  gesta  temporum  simul  labantur  cum  tempore,  fideli  scripto  commendantur 
Noverit  tarn  presens  etas  quam  futura  posteritas,  quod  domina  Methildis,  relicta  fratris  mei  Heinrici 
comitis  deWaldeke,  felicis  memorie,  cum  filiis  suis  Adolfo,  Gotfrido,  Ottone  pro  remedio  anime  predicti 
fratris  mei  ecclesie  et  conventui  vallis  domine  nostre  in  Netze  Villi  moldera  annone  contulit  perpetUo 
ibidem,  quia  ibi  exspectabit  resurrectionem  iustorum.  Et  ne  hoc  factum  successores  possint  revocare, 
presens  scriptum  sigillorum  nostrorum  munimus  appensione.  Facta  sunt  hec  in  presentia  domini 
Adolfi  comitis  de  Waldeke  et  domini  Gotfridi  comitis  de  Arnesberg.  Huius  rei  testes  sunt:  Io(hannes) 
prepositus  de  Werbe,  Lodewicus  plebanus  de  Sassenhusen,  Hermannus  Brotrump,  Andreas  de  Netze, 
Thydericus  de  Wagenbach,  Reimboldus  de  Rien,  Arnoldus  de  Paderborne,  milites,  et  alii  quam  plures. 
Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C0C.LXX°VIF. 

Or.  im  Fursti.  Waldeck.  Arch,  zu  Arolsen.  An  weiss-schwarzen  Leinenfdden  in  weissem  Wacha 
1)  apitzovales  Elektensiegel  des  Bischofs  mit  Rod  als  ruckwdrtigem  Sekret,  trie  Westf.  Sieg.  1 
Taf.  52  Nr.  5  and  62  Nr.  12;  2)  spitzovaUs  kleinea  Siegel  der  Qrdfin  zu  Pferde,  Falken  auf 
der  Handy  neben  dem  Kopf  and  oberhalb  je  ein  eechsstrahliger  Stern  (verletzt),  wie  Abbildung 
Varnhagen,  Orundlage  Fig.  6.  Dae  Datum  iet  irrig;  Widukind  starb  1269  Nov.  18,  Orqf 
Heinrich  v.  W.  1267:  also  iet  wahrscheinHch  ein  X  zu  viel.  (Der  Todestag  W.ys  ergibt  eich  aue 
Domnekrolog,  Oen.  Mitth.  IV,  192  wad  NeknAog  von  St  Joharm;  1269  Januar  27,  vgL  UB.  Ill, 
826,  lebte  W.  nock,  1270  Januar  18  heiset  er  quondam  electus.    AKttheUung  dee  Staatsarckivars 

W«*t£  Urk.-Bueh  IV.  71 


Digitized  by 


Google 


558  1268 

Philippi.)  Stuves  Angabe,  Gesch.  d.  Hochst.  Om.  S.  189,  doss  W.  geweiht  worden,  ist  fahcL 
Der  Avsdruck  episcopus  hier  u.  UB.  Ill,  822  ist  ungenau.  Vgl.  Varnhagen,  Grundl.  &.  321 
Anm.  f,  wo  Zeugen. 

1130. 
Alrad  von  Horhusen  u.  seine  Mutter  HUdegundis  bekunden  Vberlassung  von  Zehnten  an  RL  Breddar. 

1268  Januar  8(?). 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.     Omnibus  hanc  litteram  visuris  Alradus  dictus  de  Hor- 
husen  necdum    adhuc   miles    et   Hildegundis  mater   sua    et   coheredes  sui   universi  pacem  diligere  et 
veritati  semper  inherere.      Cum  homo   brevi  vivat  tempore,  cautum  est,   ut  ea,  que   nostris  aguntur 
temporibus,  ne  a  memoria  excidant  posterorum,  annotatione  testium  confirmari  et  testimonio  litterarum 
perhennari.     Hinc  nos  presentium  tenore  publice  protestamur,   ad  noticiam  presentium   et  futurorum 
pervenire  ctpientes,  quod,  cum  nos  debitorum  multitudine  nimis  gravaremur  et  pro  hiis  a  creditoribus 
nostris  plurimum  artaremur  debita  die   statuto  solvere,   sicut  fide  data  a  nobis  fuit  promissum,   sicut 
honorem    nostrum  diligeremus,    ultioribus    indutiis    nobis    omnino    denegatis    amicorum    nostrorum    usi 
consilio  et  mei,  Alradi  predicti,    uxoris  Regelindis   nomine   et  Bodonis  unici  filii  mei  et  matris  mee, 
Ludolfi  et  Bodonis  fratrum  meorum  et  sorordm  et  coheredum  nostrorum  omnium  unanimi  accedente 
consensu  et  voluntate   decrevimus   unam  potius   partem   hereditatis    nostre   consulte    dimittere    quam 
rupto  federe  honoris    et  fidei    detrimento    subiacere.      Proinde  Thiderico   de    Mederike  et  Alberto   de 
Lutersen,   militibus,    consanguineis  nostris,  mutue  consanguinitatis   et    debite    fidelitatis   intuitu  circa 
profectum  nostrum  et  honorem  nostrum  conservandum  satis  perplexis,  in  anxietate  nostra  cooperantibus 
nobis  affectuose  vicem  nostram  ipsis  solis  dolentibus  rogatuque  nostro  mediantibus,   dimidiam  partem 
decime  in  Lateruelde  hereditaria  successione  ad  nos  devolutam  et  quiete  possessam  domino  Alexandra 
abbati  in  Breydelar  et  suo  conventui,  ordinis  Gysterciensis,  tarn  per  nos  quam  per  iam  dictos  milites, 
consanguineos  nostros,  benivole  exhibuimus  titulo  emptionis  comparandam,   utpote  ipsis  contiguam   et 
commodam,  presertim  cum  alteram  partem  eiusdem  decime  in  Lateruelde  iam  pridem  pacifice  posse- 
dissent  nostra  etiam  parte  dimidia  eiusdem  decime,  ex  quo  carere  decrevimus,  potius  ipsis  quam  aliis 
aliquibus  faveremus  ob  antiquam  familiaritatis  dilectionem.    Super  quo  idem  abbas  et  conventus  habito 
consilio  instantiam  nostram   et  favorem   cum  vidissent,   in  hac   emptione  consenserunt.     Nosque  pro 
dimidia  parte  nostra  eiusdem  decime  in  Lateruelde  acceptantes  ab  eis  centum  marcas  et  triginta  lega- 
lium   denariorum,    quos   nobis   et   debitoribus    nostris   integre,  sicut  inferius    est   diligenter    notatum, 
persolverunt,  et  nos  eandem  dimidiam  partem  nostram  decime  in  Lateruelde  cum  minuta  decima  et 
omnibus  pertinentiis  suis  assignavimus  iam  dicto   abbati  et  conventui  monasterii  prefati  sollempniter 
et  dedimus  libere  et  quiete  perhenniter  possidendam,  heredibus  nostris  presentibus  et  consentientibus 
immo,  ut  ita  fieret,  orantibus  universis.     Postea  ego  Alradus  et  fratres  mei  et  coheredes  nostri  in 
manus  domini  abbatis  iam  dicti  et  fratrum,    qui  cum  eo  erant,  in  Monte  Martis  in  domo  monachorum 
et  in  manus  avi  nostri  domini  Ludolfi  de  Herisia  et  Thiderici  filii  sui,  Thidei  ici  de  Mederike  et  Alberti 
de  Lutersen  predictorum  militum  vera  fide  spopondimus,  quod  hunc  contractum  omni  fraude  et  dolo 
penitus  excluso  firmum  semper  et  ratum  teneremus.    Deinde  idem  avus  noster  et  Alius  suus  et  predicti 
milites  Thidericus  et  Albertus  ex  parte  omnium  nostrum  et  rogatu  abbati  etiam  et  suis  fratribus  in 
manus  suas  fide  militari  promiserunt,  quod  hec  omnia,  que  supradicta  sunt,  rata  in  evum  teneremus 
et  inconvulsa.      Insuper  promisimus,    quod  eisdem  abbati  et  suis  fratribus   de  eadem   dimidia  parte 
decime  prestabimus  semper  contra   omnem  hominem   perpetuam    et  plenariam  warandiam.     Ceterum 
quia  hanc  dimidiam  decimam  a  comite  de  Waldeke  in  feodo  tenuimus,  ad  habundantem  cautelam  et 
finnitudinem  maiorem  abbatis  et  conventus  monasterii  dicti,  ne  impedimentum  aliquod  vel  iniuriam 
paterentur,  probi  milites  et  militares:   Thidericus  et  Fredericus  fratres  de  Horhusen,   Hermannus  de 
Pathberg,  Olricus  de  Westhem  et  Fredericus  Picus,  qui  omnes  pro  amore  Dei  eiusque  pie  matris  Marie 


Digitized  by 


Google 


1268  559 

et  rogatu  abbatis  predicti  et  conventus  hominio  se  humiliter  subdiderunt  nobis,  et  nos  eandem 
dimidiam  partem  nostram  decime  in  Lateruelde  ipsis  porreximus  tamdiu  hominii  iure  vice  claustri 
habendam,  quousque  idem  abbas  et  conventus  benivolentiam  dicti  comitis  vel  heredum  suorum  super 
hoc  contractu  valeant  adipisci.  Qua  adepta  tunc,  sive  presentes  sumus  vel  absentes,  ius,  quod  in 
eadem  dimidia  decima  ville  prefate  habuimus,  eidem  comiti  vel  heredibus  suis  presentium  tenore  nos 
resignasse  et  predictos  milites  ab  hominio  nostro  absolutos  profitemur.  Hiis  ita  patratis  nos  omni  iuri 
nostro  in  hac  dimidia  decima  in  Lateruelde  habito  publice  cessimus,  ipsum  ius,  quod  habuimus,  pre- 
dictis  abbati  et  conventui  voluntarie  recognoscentes.  Et  hec  cessio,  uti  moris  est,  fuit  confirmata 
sententia  seculari.  Postremo  in  memoriam  huius  facti  presenti  cedule  duximus  inserendum,  qualiter 
predicta  summa  pecunie  ex  parte  nostri  et  iussu  nobis  et  creditoribus  nostris  et  in  locatione  sororis 
nostre  aput  claustrum  Gerdene  locate  integre  sit  persoluta,  Sigenando  itaque  burgensi  Montis  Martis 
quinquaginta  et  sex  marcas  et  dimidiam,  pro  quibus  aput  ipsum  hec  dimidia  pars  decime  fuit  obligata, 
persolverunt,  Heinrico  Morello  decern  solidos  et  octo,  Thetmaro  de  Lateruelde  duas  marcas,  Iohanni 
genero  Sigenandi  predicti  quinque  marcas,  Godefrido  de  Westhem  septem  marcas,  Iohanni  de  Capella 
sex  marcas,  Alberto  de  Mulenhusen  quatuor  marcas,  Bertoldo  de  Huxoria  tres  marcas  et  Helmico 
fratri  suo  quatuor,  Heinrico  de  Gulethe  totidem,  Udoni  pro  vadiis  matris  nostre  quadraginta  solidos  et 
ipsi  matri  nostre  octo  solidos,  avo  nostro  Ludolfo  de  Herisia  decern  marcas  Paderborne  expensas, 
Conrado  Landesberg  marcam,  Godefrido  Rauene  marcam,  Wigando  de  Scerue  marcam,  Nicolao  marcam, 
Frederico  Pico  marcam,  Heinrico  de  Odenhusen,  magistro  consulum  Montis  Martis,  triginta  solidos, 
Iohanni  Hildewordi  tringinta  II  solidos,  Heinrico  de  Nutlon  sedecim  solidos,  Iohanni  de  Nutlon  quin- 
decim  solidos,  Rotgero  Natan  viginti  solidos,  Ludolfo  de  Westhem  decern  solidos,  Hermanno  Prouen 
tredecim  solidos,  Thiderico  de  Mederike  et  Alberto  de  Lutersen  supradictis  sex  marcas  et  octo  solidos. 
Igitur  ne  aliquis  heredum  nostrorum  vel  ullus  hominum  abbatem  et  conventum  monasterii  memorati 
super  dimidia  parte  huius  decime  a  nobis  legitime  comparate  imposterum  irreverenter  inquietare  pre- 
sumat  vel  impedire,  unde  possit  fides  nostra  et  promissio  violari  et  quies  eorundem  abbatis  et  fratrum 
suorum  turbari,  presentem  cartam  exinde  conscriptam  in  argumentum  veritatis  sigillo  burgensium 
nostrorum  Montis  Martis,  quia  proprium  non  habemus,  rogavimus  primitus  communiri.  Deinde  sigillis 
Iohannis  et  Godescalci  fratrum  dominorum  in  Pathberg,  Hermanni  de  Pathberg  et  Frederici  de  Hor- 
husen  ad  maiorem  firmitudinem  hoc  scriptum  rogavimus  roborari,  ut  nee  ipsi  vel  heredes  eorum 
abbatem  et  conventum  in  contractu  prelibato  sinant  umquam  contra  iusticiam  molestari.  Nos  vero 
de  Mederike  Thidericus  et  de  Lutersen  Albertus  huic  facto  consanguineorum  nostrorum  subscripsimus, 
quia  in  hac  conventione  mediatores  fuimus,  omnia  veraciter  sic  legitime  fore  adimpleta,  rite  promissa, 
firmiter  stabilita,  sicut  superius  prelibatum  est,  presentes  viva  voce  absentes  presentium  tenore  sigillo 
domini  abbatis  de  Fleictorp  ex  parte  nostri  et  rogatu  signato,  quia  proprium  non  habemus,  publice  et 
constanter  protestamur.  Acta  sunt  hec  anno  gratie  M0.C0C.LX°VFII. ,  indictione  XL,  sexto  Nonas 
Ianuarii.  Adam  de  Aspe,  Stephanus  de  Horhusen,  milites;  Albertus  de  Mul(en)husen ,  Heinricus  de 
Capella,  Hermannus  superius  theatro,  Helmicus  de  Huxoria,  Heinricus  de  Gulethe,  Heinricus  de  Nuthlon, 
Iohannes  de  Bilinchusen,  Thidericus  de  Odenhusen,  Hermannus  de  Wartberg,  Stephanus  Vinitor, 
Sigenandus,  consules  Montis  Martis,  Heinricus  de  Odenhusen,  magister  consulum  ibidem,  Bertoldus 
iudex  et  qui  infra  titulati  sunt  et  alii  quam  plures  huius  rei  sunt  testes.1) 

*)  Huius  rei  sunt  testes  steht  in  der  letzten  durch  den   Umbug  verdeckten  Zeile,   beginnt  mit  groasen  Anfangs- 
buchstaben  und  gehort  toahrscheinlich  vor  Adam  de  Aspe. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Minister,  Kl.  Bredelar  Nr.  90.  An  PergamenUtreifen  die  Siegel  1)  dee  Abte  van 
Flechiorf;  2)  Johanna  von  Padberg;  3)  der  Stadt  Marsberg;  4)  dreieckiges  Siegel  Hermanns 
von  Padberg,  Schild,  Geprdge  verwischt.  Im  Datum  sexto  Nonas  Ianuarii  eteckt  ein  Fehler; 
enfaoeder  ist  sexto  Kalendas  oder  Idus,  vielleicht  aber  auch  statt  sexto  eine  andere  Zahl  zu  setzen. 

71* 


Digitized  by 


Google 


560  1268 

1131. 

Die  Briider  Adolf  und  Albert  Graf  en  von  Schwalenberg  bekunden  Verticht  ihrer  Blutsverwandten, 
der  Briider  Bernhard  und  Friedrich  von   CoUerbeck  auf  drei   Hdfe  in  Gestorf  zu  Gunsten  des 

Kl  Barsinghausen.     Schwalenberg  1268  Februar  22. 
.  .  .    Hujus  rei  testes  sunt  nostri  castellani:    Tbeodericus   de   Ekersten,   Wernherus   Dicbernere. 
Johannes  de  Alphwinessen,  Heinricus  Rufus,  milites,  Heinricus  de  Elmerinchosen,  Johannes,  Wernherus 
fratres  Dicbernere,  Wastmodus  de  Alfwinessen,    Luderus   de  Disbere,  servi  .  .  .     Procurante  preposito 
Ottone,  dante  Bertoldo  capellano,  tunc  in  Schwalenberg  notario. 

Gedr.   Scheidb,    Vom  Adel  &  456;    Hodenberg,   Calenberg.  U.-B.  7,  47;     Reg.  Lipp.  Regg.  /,  225 
Nr.  340a.    Bet  letetem  genealogische  Erlduterungen.     Vgl.  unten  Nr.  1142. 

1132. 

Bitter  Konrad  v.  Siddessen  verpfandet  Zehnten  bei  Siddessen  an  Kl.  Gehrden.  Warburg  1268  Marz  4. 
Ego  Gonradus  miles  dictus  de  Siddessen  et  Gonradus  filius  meus  tenore  presentium  protestamur, 
quod  nos  ex  consensu  unanimi  domino  Hermanno  preposito  Gerdensi  et  ecclesie  sue  decimam  nostram 
super  tres  mansos,  qui  adiacent  ville  Siddessen,  pro  octo  marcis  legalium  denariorum  presentibus  multis 
in  civitate  Wartburg  titulo  pignoris  obligavimus.  Et  ad  omnem  dubietatis  sive  falsitatis  nebulam,  que 
suboriri  posset  in  posterum,  precavendam,  posuimus  ecclesie  fideiussores  idoneos  dominum  Heliam  de 
Asle  militem,  Heinricum  de  Epen  et  Conradum  de  Ossentorp,  ut,  si  forte,  quod  absit,  prefatam  ecclesiam 
aliquis  post  hec  quoquomodo  inquietare  presumpserit,  dicti  fideiussores  plenam  warandiam  prestabunt 
de  predictis  et  ecclesiam  omnino  conservabunt  indemnem.  Adiicientes  eciam  hoc,  quod  prefatam  deci- 
mam non  nisi  infra  terminum  unius  diei,  hoc  est  in  dominica  Letare,  anno  revoluto  nobis  redimere 
licebit.  In  huius  rei  testimonium  presentem  literam  sigillo  nobilis  viri  Hermanni  de  Osethe  et  sigillo 
civitatis  Wartberch  duximus  roborandam.  Testes  huius  rei  sunt:  Hermannus  de  Osethe,  Heinricus  de 
Howethe,  Albero  de  Wellethe  milites;  burgenses  vero:  Conradus  Rant,  Henricus  de  Horehusen,  Joan 
Stolte,  Johan  Pardan,  Helmicus  de  Norte  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  in  civitate  Wartberch 
anno  Domini  M°.C°C.LXVIII.,  in  dominica  Reminiscere. 
Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  foL  29  D  14. 

1133. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  bekundet  Giiterverkauf  seitens  der  Briider  von  Natingen  an  Kl.  Gehrden. 

Warburg  1268  Marz  18. 
Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  hoc  scriptum  visuris  in  perpetuum  salutem 
in  Domino  sempiternam.  Quoniam  ab  interitu  mortalium  vive  vocis  deficit  probatio,  provide  conser- 
vantur  actorem  Veritas  instrumentis.  Hinc  est,  quod  scire  cupimus  tarn  presented  quam  posteros 
universos,  quod  Tidericus  et  Elgerus  fratres  dicti  de  Nathge  omnia  bona  sua,  que  habebant  et  iure 
hereditario  possidebant  Nathge,  in  aquis,  silvis,  pratis,  pascuis,  agris  cultis  et  incultis  pro  nonaginta  et 
quinque  marcis  Hermanno  preposito,  conventui  et  ecclesie  Gerdensi  vendiderunt,  a  dicta  ecclesia  per- 
petualiter  possidenda.  Predicti  eciam  fratres  renunciaverunt  omni  exceptioni.  Et  ne  frater  predictorum 
tercius,  qui  inpatria  non  extitit  tempore  contractus  predicti,  sive  eciam  ullus  heres  predictorum  omnium 
ulla  in  posterum  predicte  ecclesie  de  ipsis  bonis  movere  valeat  questionem,  predicti  fratres  et  ipsorum 
fideiussores  subscripti,  videlicet  Gonradus  miles  de  Rykelinghusen,  Tidericus  de  Norde  iuvenis  et  frater 
suus,  Tidiricus  ipsorum  patruus,  Joannes  Rufus,  Joannes  de  Meschede,  Gozwinus  socer  ipsorum,  fide 
corporaliter  prestita  promiserunt,  quod  predicta  ecclesia  nunquam  de  cetero  impetatur  sive  molestetur 
a  predicto  fratre  tercio  sive  heredibus  predictorum.  Si  vero  eidem  ecclesie  ulla  unquam  questio  ratione 
predictorum  bonorum  ab  ullo  fuerit  suscitata,  prenominati  fideiussores  infra  octo  dies,  postquam  moniti 


Digitized  by 


Google 


1268  561 

fuerint,  oppidum  Wartberg  intrabunt  sub  fide  militari  nullatenus  exituri,  quousque  questio  predicta 
sedata  fuerit  et  omnino  indemnis  reddatur  ab  ipsis  ecclesia  memorata.  Gonsiderandum  est  eciam,  quod 
fideiussores  predicti  nomine  fratris  tercii  absentis,  sortem  ipsi  competentem,  de  pecunia  persoluta 
receperunt  in  usus  ipsius,  ac  si  presens  esset,  utiliter  convertendam.  Ad  hec  supradicti  fratres  et  fide- 
iussores re(n)uncci(ave)runt  omni  iuri,  sive  legis  auxiliovel  exceptioni,  quod  sibi  unquam  deinceps  con- 
petere  videretur  de  pecunia  non  recepta  sive  eciam  sibi  non  soluta  ab  ecclesia  supradicta.  Preterea 
ut  omnia  predicta  inviolabiliter  perpetuo  perseverent,  Hermannus  prepositus  predicte  ecclesie  et  cum 
ipso  Conradus  de  Schardenberg,  Tidiricus  de  Mederike,  Albertus  de  Lutersen,  Regenbodo  Busse, 
Gerhardus  et  Goscalcus  de  Dinkelborg,  milites,  Conradus  et  Raveno  fratres,  Geroldus  Gomes,  Joannes 
Busse,  Henricus  de  Epen,  Henricus  Judeus,  Hermannus  de  Dalhem,  Joannes  de  Amelungessen,  Goscalcus 
de  Eisnen,  Joannes  Pardam,  nomine  ecclesie  supradicte  receperunt  fidei  promissum  a  predictis  fratribus 
et  fideiussoribus  eorundem.  Ut  autem  omnia  prefata  secundum  ordinationem  predictam  in  suo  robore 
perseverent,  testes  cum  predictis  aderant  subnotati :  Albertus  monetarius  et  Arnoldus  Gugthere 
proconsules  et  ceteri  consules  singuli  et  universi  oppidorum  in  Wartberg.  Ad  maiorem  eciam  evidentiam 
et  testimonium  predictorum  presens  scriptum  nostro,  ecclesie  nostre  et  virorum  nobilium,  Hermanni 
de  Osede,  Hermanni  dicti  Berkulen  et  oppidorum  in  Wartberg  extitit  roboratum.  Actum  et  datum 
Wartberg,  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  octavo,  in  dominica  qua  cantatur  Letare. 

Nack  dem  Gehrdener  Kopiar  foL  26  v  D  6.      Nathge  =  Dorf  Natingen  bei  Borr/ho'z;     vgl.  Ztschr. 
XLV1&  24  ff.     KL  Gehrden  war  dart  bis  in  die  neuere  Zeit  begutert.     Vgl.  Nr.  1139. 

1134. 

KL  Gehrden  verkauft  dem  KL  Hardehausen  seinen  Hof  in  Heckeldessen.     U68  M&rz  18. 
Hermannus  Dei   gratia  prepositus  totusque  conventus   sanctimonialium  in  Gerdene  universis  hoc 
scriptum  audituris  salutem  in  eo,  qui  est  omnium  vera  salus.  Quicquid  a  mortalibus  in  tempore  geritur, 
provide  in  scriptis  redigitur,    ut  et  a  presentium  memoria  per  oblivionem  non  excidat  et  posteris  sine 
dubitatione  aliqua  notum  fiat.    Sciant  igitur  tarn  presentes  quam  futuri,  quod  nos  de  consensu  domini 
abbatis   sancti   Pauli   in   Paderborne   et   de   consilio   amicorum   nostrorum  pro  maiori  utilitate  nostre 
ecclesie  vendidimus  abbati  et  conventui  in  Hersuithehusen,  Gysterciensis  ordinis,  Paderbornensis  dyocesis, 
curtem  nostram  in  Heckeldessen   cum   tota   decima  cumque  omnibus  suis  pertinenciis,    campis,    silvis, 
pratis,  pascuis,    aquis,   viis  et  inviis,   nichil  penitus  excipientes,   pro  centum  et  viginti  marcis  gravium 
denariorum  per  XII  solidos  numeratorum,  quam  pecuniam  abbas  et  conventus  predicti  nobis  ex  integro 
persolverunt,  unde  nos  proprietatem  nostram  et  dominium  perpetuo  possidendum  transtulimus  ad  eosdenu 
Verum  ne  fortasse  dicatur  aliquando   a  quoquam  hominum  prenominata  pecunia  inutiliter  a  nobis  ex- 
pensa,  noverint  omnes,  quod  nos  de  eadem  comparavimus  longe  melius  et  utilius  predium  in  villa,  que 
Natenchen  nuncupatur,   cum   omnibus   suis   pertinenciis   et  nemore  adiacente.     Porro  quoniam  amicis 
nostris  visum  est,  quod  nostre  ecclesie  in  isto  facto  melius  sit  provisum,  nos  et  conventus  noster  non 
solum  emptoribus  prefatis  super  premissis  bonis  varandiam  perpetuam  prestabimus,  verum  etiam  nos  et 
successores  nostras  ad  hoc  obligamus,  quod,  si  quis  eos  pretextu  alicuius  iuris  super  curte  in  Heckel- 
dessen impulsaverit,  nos  expensis  nostris  et  laboribus  deponemus.    Preterea  ut   ea,   que  a  nobis  bona 
fide  gesta  sunt,  inviolabiliter  observentur,  ut  etiam  omnes  occasiones  cavillationum  penitus  amputentur, 
presentem  paginam  stilo  fideli  fecimus  conscribi  et  appensione  sigilli  nostre  Gerdensis  ecclesie  roborari. 
Acta  sunt  hec  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  octavo,  in  dominica  qua  cantatur  Letare, 
Or.   vm   KgL  St.-A.  Minster,  Kl.  Hardehausen   Nr.  162.     Siegel   vom    Pergamentstreifen   abgefaUen. 
Die  Lage  von  Heckeldessen  lasst  etch  anndhernd  echon  daraus  erkennen,  dass  tm  13.  Jahrh.  zur 
Verhandlung   emes   Gutertauschee   die  Vorsteher   der  KISster  Hardehausen  und  Gehrden  mit  zahl- 
reichem  Gefolge  vm  Geistliehen  und  Laien  var  der  Pfarte    des   dortigen   Gehrdener  Klosterhof* 


Digitized  by 


Google 


562  1268 

zusammenkamen  (UB.  II  Nr.  362  S.  121).  Einen  ferneren  Anhaltspunkt  gewdhrt  der  Umstandy 
dass  das  Dorf  zum  Komitat  der  Grafen  von  Everstein  gehorte  (SpUckery  Everstein  UB.  Nr.  47). 
Dieser  erstreckte  sich  namlich  von  Dringenberg  uber  Peckelsheim  und  Eissen  nach  Ossendorf  etc. 
tend  umfasste  das  westlich  von  dieser  Linie  gelegene  Territorium  bis  an  die  Egge  oder  den  Osnmg. 
In  diesem  Bezirke  hat  sich  derm  auch  der  Ortsname  Heckeldessen,  in  Heldessen  abgekurzt,  erhalten. 
Nach  dem  alien  Lagerbuch  des  Dorfes  Helmern  besitzen  die  dortigen  Einwohner  Ackerldnder  zu 
Heldessen,  am  Heldesser  Berge  und  bei  den  Heldesser  Buschen  in  der  Richtung  nach  Borlmghausen. 
Hiernach  hat  das  Dorf  Heckeldessen  zwischen  Helmern  und  Borlinghausen  an  dem  Bache,  die 
Helmede  genannt,  gelegen.  (Spancken.)  Vgl.  Ztschr.  XXXVIII,2}  153. 

1135. 

Abtissin  Pinnosa  von  Herford  schiichtet  einen  Streit  ztveier  Geistlichen  fiber  die  Einkiinfte  der 
St.  Michaelskapelle  auf  dem  Berge  bei  Herford.  1268  April  3. 
Pinnosa  Dei  gratia  abbatissa  .  .  preposita,  decana  totusque  conventus  ecclesie  Heruordensis  .  . 
universis,  ad  quos  presens  pagina  pervenerit,  perhennem  rei  geste  memoriam.  Scriptura  autentica 
suscitatas  sopit  discordias,  ignorantiam  ammovet  et  suggerit  veritatem.  Hinc  est,  quod  tam  presentibus 
quam  futuris  tenore  declaramus  presentium,  quod  orta  questione  inter  Iohannem  dictum  Kisiiinc, 
rectorem  cappelle  Noui  Operis  Heruordensis,  ex  parte  una  et  Reynardum  dictum  de  Ebingenhusen  ex 
altera  super  reditibus  quondam  cappelle  sancti  Michaelis  in  monte  iuxta  Heruordiam,  talis  inter  partes 
nobis  mediantibus  et  consentientibus  amicabilis  compositio  intervenit,  quod  quocunque  casu  dicto 
Iohanne  cedente  de  memorata  rectoria  Noui  Operis  vel  decedente  redditus  predicte  cappelle  sancti 
Michaelis,  scilicet  una  domus  in  Bee,  agri  iuxta  montem,  qui  duo  campi  vulgariter  appellantur,  et 
quicquid  ad  eandem  cappellam  a  parentibus  Reynardi  cum  iure  rationabiliter  est  collatum,  ad  benefi- 
cium  rectoris  monasterii  Montis  sancte  Marie  perpetuo  pertinebunt,  et  dictus  rector  missas  singulis 
septimanis  ad  remedium  animarum  illorum,  quorum  bona  fuerunt,  faciet  celebrari.  Testes  autem, 
qui  interfuerunt,  hii  sunt:  Hermannus,  Gonradus  et  Arnoldus,  ebdomedarii  Heruordenses,  Reynardus, 
Herman(n)us  et  Hermannus  Tribuni,  Gerhardus  de  Suninchusen,  Iohannes  et  Florentius  de  Q(u)ernhem, 
milites.  In  cuius  rei  testimonium  sigillis  nostris  hoc  scriptum  dedimus  roboratum.  Datum  anno 
Domini  M°.C°G.LX  octavo,  III  Nonas  Aprilis. 

Pergamentaus/ertigung  im  Kgl.  St.-A.  Munster,   Herford  61.     Die  Schrift  rnacM  den  Eindruck  einer 

spdter  entstandenen  Fdlschung.     Auf  der  Ruckseite  Reg.   aus  Anfang  saec.  XVI.      Beide  Siegel 

sammt  Befestigung  abgef alien.     Gedr.  Falke,  Cod.  trad.  Corb.  749. 

1136. 

Stadt  Bielefeld  untersiegeU   TJrk.   des  Grafen  Otto  von  Bavensberg  fur  Beckum.     1268  April  12. 
Gedr.  UB.  Ill,  809. 

1137. 

Abt  Jordan  von  St.  Peter  u.  Paul  in  Paderborn  vertausckt  den  der  Kustodie  des  Klosters  gehSrenden 
Hof  in  Rirchborchen  gegen  die  Abtsbreite  und  andere  zehn  Morgen  bei  Paderborn.  1268  Mai  21. 
Iordanus  Dei  gratia  abbas  ecclesie  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  in  Paderborne  omnibus 
hanc  litteram  inspecturis  no  turn  esse  volumus,  quod  nos  de  bona  voluntate  Hermanni,  tunc  custodis 
ecclesie  nostre,  et  de  consilio  et  de  consensu  totius  conventus  nostri  curiam  unam  sitam  in  Keric- 
borchnen  custodi  seu  officio  custodie  attinentem  assumpsimus  nobis,  ut  pertineat  nobis  et  omnibus 
successoribus  nostris  dominis  abbatibus  cum  omnibus  utilitatibus  et  commodis,  que  exinde  poterunt 
provenire.  Nos  autem  pro  restauro  dicte  curie  assignavimus  et  dedimus  custodi  ad  officium  custodie 
predicte  agrum  quendam,  situm  prope  civitatem  Paderbornensem,  qui  in  vulgari  Abbedesbrede  vocatur, 


Digitized  by 


Google 


1268  563 

et  continet  in  quantitate  sua  viginti  iugera  mensurata,  ut  pertineat  ad  officium  dicte  custodie  cum 
omnibus  utilitatibus  et  commodis  perpetuo  a  custode  ecclesie  nostre,  quicunque  fuerit,  pacifice  possi- 
dendus.  Preterea  dictus  Hermannus  custos  emit  a  nobis  quendam  agrum  situm  similiter  iuxta  civi- 
tatem  Paderbornensem  decern  iugera  continentem  et  pro  precio  eius  nobis  persolvit  de  officio  dicte 
custodie  et  de  fidelium  oblationibus  quindecim  marcas  pecunie  numerate,  quern  agrum  a  nobis  emptum 
hoc  modo  cum  dictis  decern  iugeribus  et  cum  omnibus  utilitatibus  ex  eo  provenientibus  custos  ecclesie 
nostre,  quicunque  fuerit,  ad  officium  custodie  perpetuo  volumus  similiter  pertinere.  Istum  agrum 
decern  iugerum  nos  paulo  ante  ab  heredibus,  ad  quos  pertinuit,  pro  quindecim  marcis  emeramus  et 
iterum  predictam  pecuniam,  quam  a  dicto  Hermanno  custode  accepimus,  videlicet  quindecim  marcas 
pro  precio  dicti  agri  expendimus1)  in  quibusdam  bonis  in  villa  Widen  a  nobis  nostro  monasterio 
comparatis.  Ut  autem  predictum  factum  laudabiliter  utrobique  et  utiliter  ordinatum  nullus  possit 
calumpniose  infirmare  vel  iniquo  permutatione  confundere,  presentem  paginam  seriem  facti  huiusmodi 
continentem  sigillo  nostro  et  sigillo  conventus  nostri  ad  perpetuam  firmitatem  duximus  roborandam. 
Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.C°C.LXVHF.,  XII.  Kalendas  Iunii. 

x)  expendibus  B. 
Zwei  Origincdausfertigvngen  (A  und  B),  von  verschiedener  Hand  geschrieben,  im  KyL  St.  A.  Alunstyr, 
KL  Abdinghof  Nr.  61.    Von  beiden  Exemplaren  beide  Swgel  torn  Pergamentatreifen  ab.    Die  Abts- 
breite  in  der  westlichen  Feldmark  der  Stadt  Paderbom. 

1138. 

Papstliehe  Richter  verurfheilen  in  einem  Process  zwischen  dem  Paderborner  Domkapltel  und  Gott- 
schalk  von  Beken  den  letztern  wegen  seiner  Appellation    an  eine   niedere  Instanz  in  contumaciam. 

Paderbom  1268  Juni  13. 
Jo(hannes)  Dei  gratia  prepositus  sancti  Odelrici  et  H(ermannus)  scolasticus  sanctorum  apostolorum 
Petri  et  Andree  Paderburnensis,  iudices  a  sede  apostolica  delegati,  plebanis,  vicariis,  cappellanis  et 
sacerdotibus  Paderburnensibus,  quibus  hec  littere  fuerint  exhibite,  salutem.  Quia  in  causa,  quam  de- 
canus  et  capitulum  maioris  ecclesie  Paderburnensis  habet  contra  Godescalcum  de  Bekene  super  annua 
pensione  dimidie  marce,  quam  de  domo  quondam  Johannis  dicti  Spilebrot  apud  Valvam  Vulturis  re- 
quirunt,  contumaciter  a  iudicio  nostro  recessit  ad  inferiorern  iudicem  frivols  appellando,  nos  ipsum 
iudicavimus  contumacem,  et  dominum  Theodericum  prepositum  sancti  Petri,  cellerarium  Heinricum, 
Waltherum  custodem,  Theodericum  de  Sosato,  Fredericum  de  Heruordia,  Amelungum  de  Driburch, 
Bernhardum  de  Warendorp,  canonicos  Paderburnenses,  procuratores  et  nuntios  decani  et  capituli  pre- 
notati  misimus  in  possessionem  domus  predicte  causa  rei  servande  et  etiam  pro  modo  debiti  declarati, 
scilicet  pro  retentione  annue  pensionis  preteritorum  annorum,  et  facta  est  hec  missio  pro  contumacia 
ex  primo  decreto,  ut,  si  infra  annum  venerit  contumax  et  de  parendo  iuri  prestiterit  cautionem, 
possessionem  recuperet,  expensis  contumacie  restitutis.  Datum  et  actum  Paderburne,  anno  Domini 
M°.CC°.LXVIIF.,  feria  quarta  post  Barnabe  apostoli. 

Or.  im  Kgl  St.-A.  Munster,  FsttK  Paderbom  Nr.  236.     An    Pergamentsbreifen   nur   noch    an   erster 

Stelle  der  obere  Theil  vom  spitzovalen  Siegel  des  Propstes  Johann:  Maria  mit  dem  Kinde.    Valva 

vulturis  das  heutige  Giersthor. 

1139. 

Graf  Adolf  von  Waldeck  uberldsst  das  Eigenthum  der  von  ihm  lehnriihrigen  von  den  Briidem  von 
Natingen  dem  KL  Gehrden  verkauften  Gilter  dem  Khster.     Waldeck  1268  Juni  21. 
In  nomine  Domini  amen.  Atholfus l)  Dei  gratia  comes  in  Waltekke  universis  hoc  scriptum  visuris 
in  perpetuum  salutem  in  Domino  Jesu  Ghristo.    Quoniam  ab  interitu  mortalium  vive  vocis  deficit  pro- 


Digitized  by 


Google 


564  1268 

batio,  provide  conservatur  actorum  Veritas  instrumentis.  Noverint3)  igitur  universi  tarn  presentes 
quam  posteri,  quod  Thidericus,  Thethardus  et  Elengerus  fratres  de  Natge  una  cum  Elisabeth,  uxore 
iam  dicti  Thiderici,  et  legitimis  heredibus  suis,  reliqui  eius  fratres  uxores  legitimas  et  liberos  non 
habebant,  in  nostra  presentia  constituti  omnia  bona  sua  in  Natge,  que  de  manu  nostra  in  pheodo 
tenuerunt,  in  nostris  manibus  libere  resignarunt,  et  nos  resignatione  recepta  eadem  bona  Hermanno 
preposito  et  conventui  in  Gerdene,  qui  eadem  bona  pro  nonaginta  et  quinque  marcis  a  dictis  fratribus 
et  heredibus  suis  numerate  pecunie  emptionis  titulo  compararunt  cum  omnibus  suis  iuribus  et  proprietate 
de  consensu  et  voluntate  domini  Widekindi,  filii  nostri  Osnaburgensis  electi,  accedente  etiam  voluntate 
Machtildis 3),  relicte  Heinrici  quondam  filii  nostri,  et  omnium  heredum  suorum,  videlicet  Adolfi,  .Gode- 
fridi,  Ottonis  et  Alheithis,  contulimus  iure  perpetuo  possidenda.  Et  ne  idem  factum  unquam  in  posterum 
infringi  valeat  sive  etiam  violari,  presens  scriptum  predicte  ecclesie  Gerdene  dedimus  sigilli  nostri  et 
sigillo  domini  Widekindi  Osnaburgensis  electi  et  domine  Machtildis  munimine  roboratum.  Presentes 
aderant:  Hermannus  scholasticus  Patherbornensis,  Remboldus  de  Ren,  Arnoldus  de  Patherborne,  Thi- 
dericus de  Mederike,  Ludolfus,  Elgerus,  Bernhardus,  milites  dicti  de  Dalwich,  item  Johannes  et  Her- 
mannus de  Patberch  et  alii  quam  plures.  Datum  in  castro  Woltekke,  anno  Domini  M°.CC°.LXVIIF., 
undecimo  Kalendas  Iulii. 

*)  Adolfiis  C.      a)  noverit  C.      *)  Mathildis  C. 
Nach  dem  Oehrdener  Kopiar  f.  26  D  5  (B);    Msc.  II,  71  p.  245  (C),  /,  242b  p.  37  (D),     VI,  224 

fid.  74  (E),  letztere  im  KgL  St.- A.  Munster.  Reg.  in  Spilckers  Hands chr.  Bd.17  S.84  in  BibL  d. 

Hist.  Ver.  f.  Niedersachsen  in  Hannover  zu  1264.     Erwdhnt  Schaten  ad  annum.     Vgl.  Nr.  1133. 

1140. 

Erzbischof    Werner    von    Mainz    bestatigt  Zehnterwerbung  der  Fritzlarer  Kirche  in   Wildungen. 

1268  Juni  26. 
Wernherus  Dei  gratia  sancte  Maguntine  sedis  archiepiscopus,  sacri  imperii  per  Germaniam  archi- 
cancellarius,  dilectis  in  Ghristo  .  .  decano  totique  capitulo  ecclesie  Frislariensis  salutem  in  Domino. 
Cum  dilectus  in  Christo  Gerhardus  ecclesie  nostre  prepositus  quartam  decimarum  ville  Wildungen  in 
.  .  officialis  sui  recipients  ejus  nomine  manibus  resignatam  a  quibusdam  laycis  nostri  conflnii,  qui 
earn  ab  ipso  preposito  feudi  jure  tenebant,  ad  preces  magistri  Gonradi  dicti  de  Michelbach,  ecclesie 
nostre  scolastici,  qui  certa  pecunie  quantitate  resignationem  hujusmodi  obtinuit  a  laycis  memoratis, 
vobis  et  ecclesie  vestre  cesserit  et  donarit,  data  vobis  nichilominus  facultate,  quod  residuas  tres  partes 
pro  ecclesie  vestre  utilitate1)  et  commodo  procurandis,  si  quando  potueritis,  de  manibus  laycorum, 
qui  eas  ab  ipso  preposito  simili  jure  tenent,  absolvere  valeatis,  sicut  hoc  in  litteris  ipsius  propositi 
vobis  datis  plenius  dicitur  contineri,  ecce  nos  devotionis  vestre  intuitu  donationem  et  permissionem 
predictas  gratas  habentes  et  ratas  in  ipsas  presentium  litterarum  nostro  et  ecclesie  nostre  capituli 
munitarum  sigillis  testimonio  consentimus.  Nos  .  .  prepositus  .  .  decanus  totumque  capitulum  Ma- 
guntinum  predictis  nostrum  eciam  adhibemus  consensum.  Actum  et  datum  VI.  Kalendas  Iulii,  anno 
Domini  M°.C°C.LXVIPI. 

x)   Wederholt  Or. 
Or.  im  KgL  St.-A.  Marburg,  Stift  Fritzlar.     An  grunen   Seidenschnuren  Bruchstuck  vom  Siegel  des 
Erzbischo/s,  an  rothen  des  Kapitels.     Vgl  oben  Nr.  1110. 

1141. 

GHUeriiberlassung  in  Sungelsen  an  Kl.  Haina.     Bringhausen  1268  Jtdi  1. 
Rukerus  dictus  de . . .  n . . .  usen  et  Mech(thildis  legi)ttima  eiusdem  notum  fieri  cupimus  universis 
presentem  paginam  inspecturis,  nos  quedam  bona  nostra  in  Sungelsen  sita . . .  (Gu)raperto, . . .  Wemhero 


Digitized  by 


Google 


1268  565 

fratribus  dictis  Lugelin  iure  feodali  renuimus  manibus  adunatis  et  consilio  prehabito  .  .  .  ecclesie  in 
Hegene  et  fratribus  ibidem  Domino  famulantibus  .  .  .  (possi)denda  .  .  .  proprietatis  titulo  vendid(isse) 
et  eisdem  una  cum  pueris  nostris,  videlicet  Hermanni  et  Henrici  necnon  Gerdrudis,  Hildegundis  et 
Alheydis  filiarum  nostrarum  consensu  unanimi  accedente,  omni  dolo  excluso  abrenunciasse  liberaliter 
et  expresse.  Actum  in  Bruni(n)chusen,  anno  Domini  M°.C0G.L°X  octavo,  in  octava  sancti  Iohannis 
Baptiste.  Testes  huius  rei  sunt:  Dominus  Bertoldus  viceplebanus  ibidem,  frater  Henricus  de  Giffelce, 
frater  Gerbardus  grangiarius  de  Banefe,  Godefridus  Szele  scultetus  in  Waldeken,  Traybodo  monetarius 
ibidem,  Godefridus  de  Ancforthe,  Henricus  dictus  Cofman,  Rukerus  sub  indagine,  Ditmarus  Alius 
Widerold(i),  Conradus  dictus  Bosz,  Renbernus,  Denhardus  et  alii  quam  plures.  Ut  autem  hec  donatio 
et  abrenunc(iacio)  nostra  firma  permaneat  et  inconvulsa,  presentem  paginam  dedimus  eisdem  con- 
scriptam,  sigill(i  domini  com)itis  Adolfi  de  Waldeken  munimine  roboratam. 

Or.  (theilweise  abgeblattert)  im  Kgl.  St.-A.  Marburg,  KI.  Haina.     Siegel  und  Befestigung  fehlen. 

1142. 

Die  Briider  Adolf  und  Albert  Graf  en  zu  Schwcdenberg  bekunden,  doss  die  Edelherrn  Bemhard 
und  Friedrich  von  Collerbeck  mit  ihrer,  der  Briider  Gottschalk,  Hermann  und  HUdebold  und  Konrad, 
Hermanns  Sohn,  Graf  en  von  Pyrmont,  Zustimmung  zu  Gunsten  des  Kl.  Barsinghausen  auf 
drei  Hufen  in  Gestorf  verzichtet  haben,  von  welchen  eine  die  verstorbene  GrAfin  Kunigunde  von 
HaUermund  dem  Kloster  geschenkt,  die  beiden  andern  Graf  Hermann  von  Pyrmont  demsdben  ver- 

kauft  hat.     Sehwalehberg  1268  August  1. 

.  .  Testes  sunt:  Bertoldus  sacerdos  in  Sualenberge,  Theodericus  de  Eckersten,  Wernherus  Dic- 
bernere,  Iohannes  de  Alphwinessen ,  Heinricus  Rufus,  milites,  Heinricus  de  Helmerinchusen,  Iohannes, 
Wernherus  fratres  Dicbernere,  Wastmodus  de  Alphwinessen,  Luderus  de  Disbere,  servi  ...  Procurante 
preposito  Ottone,  dante  Bertoldo  capellano  tunc  in  Sualenberge  notario. 

Gedr.  Hodenberg,  Calenberg.  [IB.  I,  48.  Reg.  Lipp.  Regg.  /,  225  Nr.  340  a. 

1143. 

Alt  Hermann  von  Hdmarshausen  schenkt  dem  KL  Holthausen  writer  Konsens  seines  Rapitels  das 
Eigenthum  des  Gates  in  Swinuelda.  Biiren  1268  August  2. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.  Cum  memoria  hominum  labilis  sit  et  in  ambiguo 
constituta,  cautum  est,  ut  sollempnis  actio  voce  testium  et  testimonio  litterarum  confirmetur,  ne  pro- 
lixitas1)  temporis  ipsam  valeat  oblinire.  Nos  igitur  Hermannus  Dei  gratia  abbas  in  Helmwordeshusen 
notum  esse  cupimus  universis  presentem  paginam  inspecturis,  quod  nos,  pleno  ac  unanimi  consensu 
capituli  nostri  et  fidelium  ecclesie  nostre  adhibito,  conventui  sanctimonialium  Gysterciensis  ordinis  iuxta 
oppidum  Buren  die  noctuque  Deo  servienti  proprietatem  bonorum  in  Swinuelda  cum  omnibus  attinen- 
tiis  suis  in  aquis,  silvis,  pascuis  et  pratis  in  perpetuum  libere  contulimus  et  solute,  pro  cuius  pro- 
prietatis tarn  libera  et  soluta  resignatione  nobis  et  ecclesie  nostre  in  summa  XXIII  marcarum  respon- 
derunt.  Ad  tranquilliorem  et  securiorem  predictorum  bonorum  fruitionem  spondemus  et  nos  obligamus 
ipsas  sanctimoniales  ab  inpetitione  quorumlibet  in  iam  sepedictis  bonis  tueri  et  indempnes  omnimode 
permanere.  Ne  autem  libera  et  spontanea  nostra  resignatio,  quod  absit,  a  nobis  sive  successoribus 
nostris  aliquatenus  possit  contra  equitatem  iusticie  retractari,  presentem  paginam  super  hiis  confectam, 
sigillorum  nostri  et  ecclesie  nostre  appensione  munitam  ipsis  tradimus  in  perpetuum  valituram.  Presentes 
aderant:  dominus  Bertoldus  senior,  Bertoldus2)  patruelis  eiusdem,  filii  eorundem  eiusdem  nominis, 
nobiles  domini  in  Buren,  Theodericus  dapifer,  Bernhardus  de  Boderika,  Johannes  et  Herbordus  fratres 
dicti  Trusores8),  Bernhardus  de  Holthusen,  Godefridus  de  Boderika,  milites,  Hedenricus  et  alius  Heden- 
ricus  de  Andepen,  Willikinus  de  Verneda,  Hermannus  iudex,   Theodericus  et  Bertrammus  fratres  dicti 

Wentf.  Urk.-Bnch  IV.  72 


Digitized  by 


Google 


566  1268 

Viltfci,  Thitmani8  monetarius,  Henricus,  Elyas,  Ludolfus  de  Budeka,  Theodericus  Tiuola  et  alii  quam 
plures.  Datum  in  Buren,  II°IL  Nonas  Augusti,  anno  incarnationis  Domini  M0.C°C°.LXVI0II. 
*)  prolixtas  Or.  *)  Bertodus  Or.  *)  Am  Ende  korrigirt. 
Or.  tm  Kgl.  St- A.  Munster,  Kl.  Holthausen  Nt.  3.  An  grun-gelben  Seidenfdden  in  grunem  Wachs 
das  spitzovale  Siegel  des  Helmarshauser  Abts,  sitzende  Gestcdt  mit  Stab  und  Buck;  an  roth-grunen 
Seidenfdden  in  grunem  Wachs  das  runde  Kapitelssiegel,  sitzende  Gestcdt  des  h.  Petrus,  die  Rechte 
zum  Schwur  erhoben,  in  dtr  Linken  zwei  mit  den  Bdrten  nach  oben  erhobene  Schlussel. 

1144. 

Magister  Bernardus  von  Castaneto,  papsUicher  Nuntius,  fordert  u:  a.  den  Khrus  der  Diocese  Pader- 

born  aufj  die  emeuerte  Aussprechung  des  Bannes  gegen  Bischof  (Gerhard)  von  Munster  propter 

captionem   et  detentionem   sacrilegam  venerabilis   patris  .  .  Paderburnensis  episcopi,    quem 

detinet  carcerali  custodia  mancipatum,  zu  verkundigen.     Bonn  1268  August  26. 

Gedr.  Lacomblet,  UB.  II,  582.  Auszug  UB.  Ill,  814.     Vgl  unten  Nr.  1156. 

1145. 

Grdfin  Beatrix  von  Pyrmont  und  ihre  Sdhne  verhaufen  ein  Haus  zu  Elbractessen  (=  Born)  dem 

Kl.  Marienmiinster.  1268  August  29. 
Nos  Beatrische  cometissa  de  Perremunt1)  cum  universis  natis  eius,  scilicet  Gotschalcho2),  Her- 
raanno,  Hildeboldo  Conradoque  cognato  eorum  consentiente  universis  Christi  fidelibus  duximus  decla- 
randum,  quod  Henricus 8)  miles  dictus  de  Abbenhusen  quandam  domum  cum  duobus  mansis  ceterisque 
attinentiis  in  Elbractessen4)  sitam  a  nobis  in  pheodo  dinoscitur  possedisse,  quam  quondam  a  domino 
Borchardo5)  et  Helmberto  militibus  et  fratribus  dictis  de  Holthusen  pignore6)  detentam,  sed  nunc 
plenaliter  ab  eis  exemptam  notorium  extat  cunctis.  Nos  vero  predicta  cometissa  cum  universis  meis 
natis  sive  heredibus  nee  non  cum  predicto  milite  H(inrico)  dicto  de  Abbenbusen  supra  dictam  domum 
cum  duobus  mansis  in  Elbractessen  sitam  ceterisque  attinentiis,  scilicet  agris,  ortis,  pratis7),  pascuis, 
silvis,  advocatia,  proprietate,  insuper  quicquid  iuris  in  iam  dicta  domo  ceterisque  prenominatis  habui- 
mus  communi  consensu  pro  summa  pecunie  decern  marcarum  vendidimus  ecclesie  sancte  Marie  prope 
Swalenberg  perpetualiter  possidendam.  Huius  rei  testes  sunt:  dominus  Wilhelmus *)  plebanus  in  Luden, 
dominus  Bertoldus  miles  dictus9)  Sumerkalf,  dominus  Albertus  de  Antiquo  Castro,  dominus  Helm- 
bertus  miles  de  Holthusen,  Engelhardus  miles  dictus  de  Abbenhusen,  Wernerus  miles  dictus  Digberner, 
Thidericus  miles  dictus  de  Ecchersten,  Menricus 10)  miles  dictus  de  Humuelde,  Hermannus  miles  dictus 
Grisme  et  alii  quam  plures.  Ne  igitur  hec  venditio  alicui  dubium  generet,  hanc  nostri  sigilli  munimine 
duximus  roborandam.    Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C°C.LXVI0II.,  IIII  Kalendas  Septembris. 

J)  Biatrische,  Permunt  B.     •)'  Goschalcko  C.      s)  Hinricus  C.      4)  Elbrachtessen  C.      ft)  Burchardo  C.      •)  pignere 
B.  w.  C.    *)  pratis  fehU  C.    •)  Wylhelmtis  C.    *)  de  fugt  D  hinzu.    ltt)  Wernerus  D. 
Nach  Msc.  /,  129  foL  42v  (B),  I,  131  p.  44  (C)  und  VII,  4512  p.  65  (D)  im  Kgl.  St.-A.  Munster. 
Reg.  I,  242,  18  Nr.  2  zu  1258  Aug.  29.     Gedr.  Osnabr.  MM.   V,  128.     Reg.  Lipp.  Regg.  Iy 
206  Nr.  298  zu  1258  und  I,  226  Nr.  341  zu  obigem  Datum;  Ztschr.  XLVI,  2,  174. 

1146. 

Notiz  iiber  Resignation  des  Zehnten  in  Donowe  seitens  Hermanns  v.  Brakei.     1268  Oktober  18. 

Dominus  Hermannus  de  Brakele  resignavit  domino  Ottoni  comiti  de  Benthem  decimam  de  Donowe 

cum  omnibus  attinenciis  coram  castellanis  in  Benthem  Everhardo  deKuendorpe,  Bernardo  deSebelinge, 

Werenboldo   de  Vecht,   Ecberto   fratre  comitis,   Frederico   de  Ignen,   domino  Wedekindo   de  Wester- 


Digitized  by 


Google 


1268  567 

winkele,  Hinrico  preposito  de  Osedhe,  Alberto  capellano  de  Benthem  et  aliis  pluribus.    Anno  Domini 
M°.C0C.LXoVIoIL,  in  die  Luce  evangeliste. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Oanabruck.      Notiz    ohne   Siegel  auf  einem  sehmalen  Pergamentstreifen.     VgL  die 
Nrr.  1101  bis  1103. 

1147, 
Graf  Adolf  von   Wctideck  verzichtet  zu  Ounsten  des    Kl.  Berich  auf  atte  Rechte  an  Giitern  in 

Affoldern.     1268  November  29. 

A(dolfus)  Dei  gratia  comes  de  Waldecke  omnibus  presens  scriptum  visuris  salutem  in  Domino. 

Universis  hoc  scriptum  visuris  cupimus  esse  notum,  quod  ad  honorem  beate  Katherine  virginis  et  mar- 

tyris,  in  cenobio  Beriche  patrone,   et  instancia  Conradi  prepositi,  priorisse  et  conventus  eiusdem  loci, 

quicquid  iuris  habuimus,  si  quod  habere  videbamur,  in  bonis  in  Affolderem  sitis,  que  possederunt  Iohannes 

et  uxor  sua,  dequibus  etiam  Gotfridus  Luzelwic  cum  ipso  cenobio  litem  habuit,  nobis  pertinentes,  nos  cum 

heredibus  pure  et  liberaliter  propter  Deum  et,  ut  ante  diximus,  ad  honorem  beate  Kalerine  renunciamus. 

Ne  eciam  aliquis  heredum  nostrorum   hoc  violare  presumat,  litteram  presentem   sepedicto  tradidimus 

sigilli  nostri  munimine  roboratam.    Acta  sunt  autem  hec  anno  Domini  Ma.C0C.LX0VI°IL,  in  vigilia  Andree. 

Or.  im  FursU.   Waldech  Arehiv  zu  Arolsen.     An  Pergamentstreifen  in  gelbem  Wachs  am  Rande  ab- 

gebldttert  das  runde  Siegel  des  Graf  en  wie  schlechte  AbbUdung  Varnhagen,    Grundlage ,  Fig.  II. 

1148. 

Die  Eddherrn  von  Biiren  bekunden  Beilegung  eines  Streites  mit  der  Stadt  Biiren.    1268  November. 

In  nomine  Domini  amen.     Nos   nobiles    domini    de   Buren,   Bertoldus  et  Bertoldus  seniores  cum 

filiis  nostris,  domino  Bertoldo  et  Bertoldo,   omnibus   fidelibus   presentem   paginam  inspecturis  salutem 

in  eo,    qui   salvat  omnes  sperantes  in  se.     Quoniam,   que  aguntur  in  tempore,   simul  evanescunt  cum 

tempore,  nisi  firmentur  testimonio  litterarum,  hinc  est,   quod  tenore  presencium  protestamur  et  notum 

facimus  universis  Ghristi  fidelibus,   quod  nos  de  bona  voluntate  et  pleno  consensu  heredum  nostrorum 

dissensionem  et  discordiam   inter   nos   et   opidanos  nostros  de  Buren  ortam  super  denariis  de  excessu 

braxando  snerincg  animo  libero  relaxamus  et  penitus  adnichilamus,  committentes  vero  ipsorum  arbitrio 

et  conscience  ordinationem  cervisie  et  eiusdem  excessum,  secundum  quod  visum  fuerit  eorum  profectui 

civitatis   expedire.     Preterea   conferimus    eisdem,    quod,   quemcunque   excessum   quis  eorum  inciderit, 

infra  opidum  vel  infra  ambitum  reliquiarum  ipsorum,    qui  Burer  marke  dicitur,  neque  a  nobis   neque 

ab  aliquo  de  familia  nostra  extra  opidum  ad  aliquod  placitum  vel  iudicium,  quod  ghoding,  woghetding 

vel  wrigding  in  vulgari  nuncupatur,  aliquo  modo  vocetur,  sed  actor  coram  judice  et  consulibus  civitatis 

plenam  iusticiam  consequetur,  nisi  forsan  eorum  quis  incideret  in  eis,    que  ad  nostram  spectant  advo- 

catiam  vel   ad   bona  nostra  propria  vel  nostrorum  libertinorum  videantur1)  pertinere.     Ne  quis  vero 

huiusmodi  factum  ex  posteris  nostris  aliqua  malignitate  possit  in  irritum  revocare,  nostrorum  appensione 

sigillorum  munimine  duximus  roborandum.    Acta   sunt   hec   coram  viris  honestis  dapifero  Theodorico, 

Meynrico  de  Andype,  Bernhardo  de  HoI(t)hosen,  Gotfrido  de  Boderke,  militibus,  iudice  civitatis  Hermanno, 

consulibus  et  opidanis  et  aliis,  quam  pluribus.    Datum  anno  Domini  M0.C°C.L0XVFII.,  mense  Novembris. 

*)  vedeantur  Or. 

Or.  im  Pfarrarehiv  zu  Buren;    in  der   Mitte  ein  longer  Riss.     An  rothen  Seidenschnuren  angehdngt 

drei   Siegel,    wie    Wesif.    Siegel   I   Taf.  36   Nr.  1  u.  2   und    Taf.  14    Nr.  6.     Gedr.   Wigandx 

Arch.  Illy  3,  40.      Ueber  das  Vorkommen  von  libertinus  vgl.  Lindner,  Verne,  395. 

1149. 

Bitter  Ulrich  von  Wolfersen  und  Frau  Hildeburg  und  Kl.  Gokirche  einigen  sick  fiber  den  letzterem 
von  jenen  verpfandeten  Antheil  an  dem  Zehnten  der  Stadt  Paderborn.     1268  December  1. 
Iohannes  prepositus,  M.  abbatissa  totusque  conventus  cenobii  sancti  Olrici  Paderbornensis  omnibus 
presens  scriptum  visuris  utriusque  vite  salutem.    Notum  facimus  et  publice  protestamur,  quod  Olricus 

72* 


Digitized  by 


Google 


568  1368 

miles  de  Wolfersen  et  Hildeburgis  uxor  sua  cum  consensu  Regelendis  sororis  sue  et  coheredum  ipsius 
et  cum  approbatione  domini  . .  prepositi  et  capituli  Paderbornensis  decimam  civitatis  Paderbornensis, 
quicquid  videlicet  in  ea  iuris  habebant,  ecclesie  nostre  liberaliter  contulerunt,  ita  quod  nos  ipsis  annuatim 
triginta  sex  maltra  annone,  quamdiu  ambo  viverent,  altero  vero  defuncto  XXIIII  maltra  superstiti, 
annis  singulis  solveremus.  Nunc  igitur  cum  bone  memorie  miles  predictus  viam  sit  universe  carnis 
ingressus,  relicte  sue  prenominate  XX  quatuor  maltra  annone,  octo  videlicet  siliginis,  octo  ordei  et 
octo  avene,  annis  singulis,  quamdiu  vixerit,  a  nobis  recognoscimus  persolvenda.  Est  etiam  talis  adiecta 
conditio,  quod,  si  quisquam  legitimorum  heredum  pro  eadem  decima  ecclesie  nostre  sexaginta  sex 
marcas  persolverit,  decimam  obtineat  memoratam.  Canonicis  vero  maioris  ecclesie  nos  pensionem 
annuam  de  eadem  decima,  videlicet  decern  maltra  tritici,  persolvemus.  Actum  presentibus  viris  honestis: 
Godeberto,  Wernhero  de  Patberich  maioris  ecclesie,  Volquino  cellerario,  Ludolfo  cantore  et  Bertoldo 
deBrakel,  orientalis  ecclesie  canonicis,  Bernhardo  etHermanno  presbiteris;  Wernhero  Stapel,  Amelungo 
deDriburch,  Lodewico  Bolemast,  Andrea  de  SolaDomo,  militibus;  Gonrado  de  Sola  Domo,  Hermanno 
....  Ishero  Paruo,  Hermanno  Salentin  et  aliis  quam  pluribus.  Ad  pleniorem  igitur  huius  rei  evi- 
dentiam  et  .  .  .  firmiorem  presentem  paginam  nostro  ac  civitatis  Paderbornensis  sigillis  duximus 
roborandam.     Datum  anno  Domini  M  .  .  .  .  Kalendas  Decembris. 

Or.  (theilweiae  zeretort)  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  237.     Siegel  vam  Pergament- 
streifen  ab.    Auf  der  Ruckseite  ist  das  Jahr  1268  Dec.  1  angegeben.  Vgl.  oben  Nr.  419  u.  442. 

1150. 

Alt  Jordan  von  Paderborn  (Abdinghof)  bezeugt,  doss  ein  Paderborner  BSrger  dem  Kl.  Wittebadessen 
emen  Hof  Ubergeben  und  bestimmt    hat,    die  Einhunfte  desselben   zur   Erneuerung   der  Mantel 

und  zu  Memorien  zu  verwenden.  1268. 
In  nomine  Domini  amen.  Iordanis  dictus  abbas  in  Paderborne  universis  Ghristi  fidelibus,  quibus 
hec  scripta  claruerint,  geste  rei  noticiam.  Erga  eos,  qui  divine  vacant  speculation^  pronam  voluntatem 
et  bonum  haberi  convenit  affectum,  quatinus  ipsi  sua  oratione  et  perfectione  aliorum  adiuvent  imper- 
fectum.  Notum  igitur  esse  cupimus  modernis  et  futuris,  quod  dominus  Albertus  civis  Paderbornensis 
quandam  curtim,  quam  pro  quadraginta  marcis  denariorum  legitime  comparavit,  assignavit  ecclesie  in 
Wilbodessen  in  perpetuum  ab  eadem  ecclesia  possidendam,  tali  videlicet  conditione,  ut  proventus 
annui  predicte  curtis  cedant  in  usus  officii  camerarie  ad  mantellos  monialium  innovandos  sive  repa- 
randos,  ut  ex  hoc  iamdicti  viri  memoria  et  uxoris  sue  domine  Mechthildis  in  eodem  loco  apud  Domi- 
num  in  benedictione  iugiter  habentur.  Et  quoniam  ad  nos  predicte  ecclesie  visitatio  specialiter  pertinet 
presens  factum  pie  et  laudabiliter  ordinatum  auctoritate  nostra,  ut  dignum  est,  merito  confirmamus  et 
ne  quis  ei  ausu  temerario  in  posterum  obviet,  modis  omnibus  inhibemus.  Insuper  hoc  scriptum  de 
ordine  geste  rei  fideliter  exaratum  sigillo  nostro  et  domini  Iohannis  in  Campo  sancte  Marie  abbatis, 
qui  sepedicti  viri  amicissimus  exstitit,  nee  non  et  predicte  ecclesie  sigillis  pro  testimonio  cautum 
duximus  roborandum.    Actum  anno  Domini  M0.G°G.L0XVI0IL 

Or.  im  Besitze  der  Paderborner  Abtheilung  des  Vereim.     Von  den  drei  an  rotheeidenm  Fdden  ange- 

hdngten  Siegeln  nur  das  beschddigte  erste  des  Abts  Jordan,  oval,  sitzende  Qeetalt  mit  Stab  in  der 

Reehien  und  ein  offenes  Buck  in  der  Linken,  erkalten. 

115JL 

Die  BrUder  Adolf  und  Albert  Orafen  von  Schwa&enberg  Ubergeben  ihnen  resignirte  Outer  cm  El, 

Falkenhagen.     Burg  Schwalenberg  1268. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.    NosAdolfus  et  Albertus  fratresDei  gratia  comites 
in  Sualenberg  omnibus  hanc  litteram  visuris  in  perpetuum.     Que  geruntur  in  tempore,  ne  labantur 


Digitized  by 


Google 


1868  569 

cum  tempore,  litterarum  solent  memorie  commendari.  £a  propter  notum  universis  esse  cupimus,  quod 
Heinricus  etConradus  etAlbertus  fratres,  nati  domini  Arnoldi  de  Winchusen  militis  bone  memorie,  et 
Ludolfus  de  Immetteshusen  sororius  ipsorum  cum  arbitrio  uxoris  eiusdem  L(udolfi)  et  cum  consensu 
omnium  heredum  ipsorum  receperunt  centum  et  triginta  marcas,  ita  vero,  quod  dabantur  eis  pro 
qualibet  marca  duodecim  solidi  graves  denariorum  in  Huxaria  legalium  a  conventu  sanctimonialium 
beate  virginis  in  Ualkenhagen ,  Paderbornensis  dyocesis,  pro  villa,  que  dicitur  Ouer  en  homer  sen,  et 
Wezzelinguelde  et  Suthhagen  et  Northhagen  cum  omnibus  pertinentiis,  agris  et  iuribus  in  silvis,  aquis 
et  pascuis  ad  ipsa  bona  pertinentibus  et  in  manus  nostras  cum  bona  voluntate  et  libero  arbitrio 
resignarunt.  Promiserunt  etiam  fide  data  in  manus  nostras  et  in  manus  omnium  castellanorum  urbis 
nostre  in  Sualenberg  se  velle  deponere  sive  sedare  sive  compescere  omnes,  qui  contra  ancillas  Ghri6ti 
presumerent ])  de  supradictis  bonis  facere  questionem.  Nos  itaque  ad  instantiam  dilecte  matris 
nostre  et  sororis  nostre,  domine  Gunegundis  eiusdem  cenobii  abbatisse,  et  pro  remedio  animarum 
patris  et  fratris  carorum  nostrorum  divinam  pietatem  sive  remunerationem  providentes  proprietatem 
iam  dictorum  bonorum,  et  quicquid  iuris  in  ipsis  bonis  habuimus,  supradicto  conventui  dedimus  libere 
et  quiete  perpetuo  possidenda  et  eisdem  bonis  renunciavimus  absolute.  Ne  autem  huic  facto  possit 
aliquis  scrupulum  dubitationis  inponere,  presentem  litteram  fecimus  sigillari.  Testes:  Iohannes  de 
Wiginghus,  Tidericus  de  Ekkersten,  Iohannes  de  Alfwinessen,  milites;  Wilhelmus  Me  Sumersile,  Ber- 
toldus  cappellanus,  sacerdotes;  Ernestus  de  Bukkenhus,  Wasmodus  de  Alfwinessen,  Amelungus  iudex 
et  omnes  consules  oppidi  in  Sualenberg  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  in  castro  Sualenberg, 
anno  Domini  M°.C0C.LXVI°II. 

a)  presummerent  Or. 
Or.  im  Besitze  des  Studienfonds  zu  Paderborn,  jetzt  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  A7.  Falkenhagen  Nr.  13. 

In  demselben  Einschnitt  an  einem  Pergamentstreifen    1)  grosses  rundes  Siegel  des  Grafen  Adolf; 

2)  dreieckige  Siegel  des  Grafen  Albert,  der  Stern  allein.    Reg.  Ltpp.  Regg.   1,  226  Nr.  343,  wo 

Deutung  der  Ortsnamen. 

1152. 

GottschaOe    von  Padberg  best&tigt    dem  Kl.  Bredelar  den  Besitz  mehrerer  Giiter.      Breddar  und 

Marsberg  1268. 
In  nomine  Domini  amen.  Universis  Christi  fidelibus  hanc  litteram  inspecturis  vel  audituris  ego 
Gotscalcus  de  Patberg  salutem  et  prosperitatem  perpetuam  in  Domino  Ihesu  Christo.  Ut  omnis  tollatur 
ambiguitas  sive  dubietas  et  postfuturis  Veritas  elucescat,  tenore  presentium  litterarum  cupio  ad  notitiam 
omnium  pervenire,  quod,  cum  super  quibusdam  agris  et  possessionibus  cum  abbate  et  conventu  in 
Breydelare  aliquamdiu  litigarem,  quas  ad  me  iure  hereditario  dicerem  evolutas,  licet  idem  abbas  et 
dictus  conventus  easdem  possessiones  et  agros  bona  fide  et  iusto  titulo  emptionis  propronerent  se 
quiete  aliquamdiu  possedisse,  et  super  eo  litteras  patris  mei  domini  Iohannis  et  fratris  mei  Iohannis 
de  Patberg  nee  non  et  patrui  mei  domini  Gotscalci  militis  et  burgensium  Montis  Martis  sigillis  signatas 
et  testibus  exhiberent.  Virorum  honestorum  amicorum  meorum,  videlicet  Bertoldi  nobilis  de  Buren  et 
fratris  mei  Iohannis  de  Patberg  et  soceri  mei  domini  Frederici  de  Horhusen,  Gotfridi  de  Hesne,  Bern- 
hardi  de  Dauerenborg,  Odelrici  de  Westheim,  Hermanni  de  Lon  precibus  ammonitus  et  consilio  inductus 
salubriter  cum  consensu  uxoris  mee  Ilyane  et  unice  filie  mee  Ermendrudis  omni  juri,  quod  in  supra- 
dictis agris  michi  asscripsi,  vel  me  habere  putabam,  et  omnibus  possessionibus  sive  in  agris  sive 
decimis  vel  silvis  supra  vel  infra  monasterium  ipsorum  vel  ubicunque  positis  vel  sitis,  que  a  patre 
meo  domino  Iohanne  de  Patberg  et  fratre  meo  Iohanne  quocumque  iusto  titulo  possident,  in  presentia 
muHorum  virorum  et  consulum  Montis  Martis  penitus  renunciavi,  ita  ut  sepedictas  possessiones  sive  in 
agris  sive  decimis  vel  silvis  quiete  et  libere  possideant,  sicut  longo  tempore  possederunt.  Insuper  et 
manu   mea  posita  super  altare   beate   virginis  in  Breydelare  publice  protestabar  tali  pollicitatione,   ut 


Digitized  by 


Google 


570  1268 

nullum  ius  mihi  velim  vel  debeam  in  dictis  possessionibus  de  cetero  vendicare,   vel  etiam  heredes  mei 

postfuturi  in  eisdem   abbatem  et  conventum  sepe  dicti  monasterii  jure  aliquo  valeant  molestare,  abbas 

vero  et  conventus  jam   dictus   ex   eorum    liberalitate  gratiam  facientes  decern  marcas  currentis  monete 

in  solutionem  debitorum  meorum  michi  favorabiliter  obtulerunt,   que   pecunia   integralis   conpositionis 

et   amoris   inter   ipsos   et   me  debet  esse  iuge  testimonium  et  perpetuum  monimentum.     Ne  ergo  ulla 

evolutio  temporis  pacti  aut  facti   mei   oblivionem   inducat   aut  quisquam  postmodum  irrumpere  valeat, 

sigillo  meo  duxi  presentem  litteram  roborandam.  Insuper  et  admajorem  cautelam  predictorum,  videlicet 

Bertoldi   nobilis  viri  de  Buren   et  fratris  mei  Iohannis  de  Patberg,   Frederici  de  Horhusen  soceri  mei, 

nee  non  et  burgensium  Montis  Martis  sigillorum  rogavi  munimine  sigillari.  Acta  sunt  hec  anno  Domini 

C°.CG°.  sexagesimo  octavo,  in  Breydelare  et  in  Monte  Martis.     Testes  huius  rei:    Bertoldus  nobilis  vir 

de  Buren  et  milites  supradicti;  Thetmarus  plebanus  in  Patberg,  Ecbertus  de  Sinstorp,  Fredericus  Picus, 

Conradus  dictus  de  Hadeborgehusen,  consules  Montis  Martis:    Henricus    de  Oddenhusen,  magister  con- 

sulum  ibidem,   Bertoldus   iudex,   Albertus    de  Mulenhusen,    Henricus  de  Gapella,    Henricus  de  Culthe, 

Hermannus  superius  theatro,    Helmicus  de  Huxaria,   Henricus  de  Nuthlon,   Iohannes   de   Bilinchusen, 

Theodericus  de  Oddenhusen,  Hermannus  de  Wartberg,  Stephanus  Caupo,  Sigenandus  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,    Kl.  Bredelar    Nr.  91.     Von   den   5    an    Pergamentstreifen  angehdngten 

Siegeln  sind  4  beschadigt  erhalten :     1)  Johanns  v.  Padberg;  2)  Beriholds  d.  j.  von  Buren  Reiter- 

siegel,    wie  West/.  Siegel  1   Taf.  14  Nr.  6;    3)  StadUiegel  von  Marsberg;     4)  dreieckiges  Siegel 

Friedrichs  von  Horhusen,  zwei  zweireihig  geschachte  Rechtbalken.     Umschrifi:  S.  Friderici  militis 

de  Horehusen.     Ausfilhrliches  Reg.  Beitrage  z.  Gesch.   Waldecks  u.s.w.  Ill,  135  /. 

1153. 

Johannes  von  Padberg  schenkt  sein  Gut  in  Enemuden  dent  Kl.  Bredelar.  1268. 
Universis  Christi  fidelibus  hoc  scriptum  contuentibus  ego  Iohannes  dominus  castri  in  Palberch 
notum  fore  cupio  publice  protestans,  quod  ego  de  pleno  consensu  domine  Meichthildis  uxoris  mee, 
Hermanni  fllii  mei,  Gotscalci  fratris  mei  et  omnium  heredum  meorum  ad  ammoniationem  et  instantiam 
domini  abbatis  de  Breydelare  et  sui  conventus  et  Hermanni  patruelis  mei  de  Patberg  omni  iuri  meo, 
quod  videbar  habere  in  silvis  et  novalibus  ville  Enemuden  pertinentibus ,  que  vulgo  communis  marke 
dicuntur,  sollempniter  intuitu  Dei  eiusque  pie  matris  Marie  renunciavi,  nullum  penitus  ius  vel  iusticiam 
in  eisdem  silvis  vel  novalibus  me  habere  recognoscens  nee  ulli  hominum  deinceps  licentiam  de  sue- 
cisione  eorundem  lignorum  dabo.  Et  si  quis  ex  nomine  meo  eadem  ligna  succidere  vel  novalia  excolere 
presumpserit,  nullam  penitus  prestabo  warandiam,  set  hoc  factum  irritum  approbo  et  iniquum  et 
contra  meam  presumptum  voluntatem.  In  cuius  rei  testimonium  presens  scriptum  sigillo  meo  roboravi, 
insuper  ad  maiorem  firmitudinem,  ut  hec  cessio  mea  et  protestatio  rata  in  evum  permaneat  et  incon- 
vulsa,  sigillo  burgensium  Montis  Martis  et  Hermanni  iam  dicti  idem  scriptum  rogavi  communiri.  Acta 
sunt  hec  anno  Domini  M°.C0C.LX°  octavo.  Testes :  Heinricus  de  Oddenhusen,  magister  consulum  Montis 
Martis,  Alradus  de  Horhusen,  Albertus  de  Mulenhusen,  Henricus  de  Gapella,  Hermannus  superius 
theatro,  Helmicus  de  Huxaria,  Hermannus  monetarius,  Sigenandus,  Iohannes  de  Bilinchusen,  Hermannus 
de  Wartberg,  Gerhardus  Elyke,  Henricus  de  Nutlon. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  93.  Von  den  drei  an  Pergamentstreifen  befestigten 
Siegeln  ist  das  erste,  J.'s  v.  P.,  beschadigt  erhalten;  das  dritte  (S.  Hermanns)  gam  verwisckt; 
das  zweite  abgef alien.  Ueber  die  Enemuder  Mark  heisst  es  in  einer '  Ueberseteung  dieser  UrJL 
cue  dem  16.  Jahrh.  in  Msc.  VI,  125  p.  257:  De  vor  angetoegede  Enemuder  marcke  myt 
ereme  egendome  nest  demme  berge  get  an  an  Packswesze  de  Manckke  hernedder,  wente  to 
der  langenbrugge  unde  vort  van  der  langenbrugge  up  dat  stenen  cruce,  de  Wynbeke  hen 
an  wente  vor  den  Pystenberch  up  dat  velt. 


Digitized  by 


Google 


1269  571 

1154. 

Bitter  Hermann  von  Brakel  bekundet  die  Resignation  der  Brikler  Vridach  auf  den  Zehnten  zu 
Donowe  und  die  eigene  an  den  Grafen  v.  Bentheim  zu  Gunsten  des  Kl  Osede.  1268. 
Ego  Hermannus  miles  de  Brakel  notum  esse  cupio  universis  et  singulis,  ad  quos  presens  scriptum 
pervenerit,  quod  Engelbertus,  Otto  et  Helmicus  fratres  dicti  Vrigedag  et  Sophia  mater  eorundem  et 
heredes  ipsorum,  quicquid  in  decima  Donowe  iuris  habere  videbantur,  in  manus  nostras  resigna- 
verunt.  Nos  quoque  eandem  decimam  domino  comiti  de  Benethem  resignavimus  sancte  eeclesie1) 
monialium  in  Osethe  perpetuo  possidendam.  Et  hoc  scripto  presenti  publice  protestamur.  Actum 
anno  Domini  M0.C0C.LX°VriI. 

J)  in  folgt  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Osnabruck,  Kl.  Osede.    An  Pergamentstreifen  Siegel  des  AussteUers.   Vgl.  Nr.  1146. 

1155. 

Die  Bitter  Berthold,  Werner  und  Hermann  von  Brakel  gestatten  dent  Kl  Gehrden  eine  Wasser- 
leitung  durch  die  von  ihnen  lehnrilhrigen  Acker  in  Wernessen.  1268. 
Bertoldus  commorans  in  Hindeneborch,  Wernerus  in  Triborch,  Hermannus  in  Urbe  Veteri  milites 
dicti  de  Brakele  cum  suis  heredibus  universis  omnibus,  ad  quos  hec  pagina  pervenerit,  in  perpetuum. 
Noverint  tarn  posted  quam  presentes,  quod  nos  necessitatibus  et  utilitatibus  eeclesie  de  Gerdene  et 
conventus  inibi  Deo  servientis  digna  meditatione  pensatis  precibus  honorabilis  viri  domini  Hermanni 
prepositi  loci  eiusdem  nee  non  religiose  domine  Alheitis  priorisse  de  Schonenberch  ceterarumque 
sanctimonialium  precibus  inducti  ob  spem  retributionis  eterne  et  remissionis  peccaminum  nostrorum 
ipsis  per  fundum  vel  fundos  agrorum,  quos  Hermannus,  Gotscalcus  et  Sophia  cum  heredibus  suis  in 
villa  et  circa  villain1)  Wernesen  de  manibus  nostris  in  feodo2)  tenent,  aquam  ducere  ad  claustrum 
suum  liberaliter  permisimus,  secundum  quod  pro  tempore  viderint  expedire,  ita  sane,  quod  dicti 
heredes  per  viros  idoneos  damni  quantitate  considerata  tantum  de  agris  eeclesie  recipiant8)  et  sic  ipsi 
conserventur  indempnes;  quodque  in  villa  Wernesen  multis  presentibus  partibus  consentientibus  et 
approbantibus  laudabiliter  terminatum  est.  Ne  autem  a  quoquam  in  posterum  hec  nostra  permissio 
sive  concessio  imminui  valeat  vel  infringi,  presentem  cartam  sigillis  omnium  nostrorum,  qui  sigillis 
propriis  uti  solent,  fecimus  communiri.  Presentes  aderant:  Hfeinricus  plebanus  in  Brakele,  Engelhardua 
miles  de  Stenhem,  Geroldus  de  Helmeren,  Bernardus  de  Koven,  in  quorum  manibus  a  partibus  utrobi- 
que  de  causa  predicta  in  bono  pacis  terminanda  fuit  compromissum.  Item  Iohannes  plebanus, 
HenneJris,  Heithenricus,  Arnoldus  familia  domini  prepositi  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno 
Domini  M°.C0C.L0XVIII. 

*)  wf&gt  C  hinzu.     *)  pheodo  C.    *)  recipiat  C. 
Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  /.  29  D  15  (B);  11,71  p.245  (Q,  I,  242  p.37(D),  VI,224  f.77  (E)r 

letztere  drei  im  Kgl.  St.-A.  Minuter.    Ueber  das  in  der  Feldmark  von  Gehrden  eingegangene  Wernessen 

vgl  Ztschr.  XXXVII,2,  185. 

1156. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  verspricht  bei  seiner  Enttassung  aus  der  Gefangenschaft  im  Friedcns- 
vertrage  mit  Bischof  Gerhard  von  MWnster:  1)  filr  LSsung  desselben  aus  dem  Banne  wegen  seiner, 
des  Abts  von  Abdinghof  u.  a.  Gefangenschaft  sich  zu  bemiihen  unter  Verpflichtung  des  Einlagers; 
2)  irmerhaJb  14  Tagen  nach  seiner  Loslassung  diesen  Vertrag  mit  seinen  und  des  Kapitels  Brie  fen 
zu  bekraftigen;  3)  niemanden  gegen  den  Bischof  Gerhard  von  MUnster  beizustehen;  gegen  den  Elekten 
Widukind  von  Osnabriick  und  die  Grafen  Adolf  von  Waldeck  und  Engetbert  von  der  Mark  nur 
zu  helfen  den  Grafen  Otto  von  Bavensberg,  Heinrich  von  Hoya  u.  Friedrich  von  Bietberg,  den  Edel- 
herrn  Bemhard  u.  Hermann  zur  Lippe,  dem  Herrn  Ludolf  von  Steinfurt  und  Vogt  Heinrich  von 


Digitized  by 


Google 


578  iaeo 

Bergy  wenn  der  Rrieg  sie  principditer  angeht;  4)  in  der  Paderborner  Diocese  keine  Vcrkun- 
digung  irgend  wdcher  Sentenzen  gegen  den  Miinsterschen  Bischof  zu  gestatten;  5)  letzterm 
1500  Mark  EniscMdigung  zu  zaUen;  6)  die  Abtissin  van  Her  ford  vor  Ausgang  des  Streiies  in 
Bam  nicht  zu  behettigen;  7)  den  Streit  der  beiden  DiOcesen  und  Friedrichs  von  Rietberg  wegen 
des  Wddes  Wibelere  Schiedsrichlem  zu  Hberlassen;  8)  stets  seJbst  diese  Artikel  zu  haiten  und 
auch  fur  den  Fall  seines  Todes  sein  Kapitel  zu  verpflichten;  9)  die  Biiekgabe  der  Villa  Bischenau 
seitens  des  Paderborner  Domkapitds  an  Widukind  von  Schwaleriberg  zu  genehmigen.     Warendorf 

1269  Januar  27. 
Burgen  ad  1:  Otto  de  Ravensberg,  Godefrydus  (de)  Czygenhagen,  Frethericus  de  Retberg  et  Lu- 
dolfus  de  Dasle,  comites;  Bernhardus  et  Hermannus  fratres  domini  de  Lippia,  Ludolfus  dominus  de 
Stenuorde,  Hinricus  advocatus  de  Monte  et  Gonradus  dominus  de  Sconenberg ;  item  sex  canonici  ecclesie 
Paderbornensis :  Hinricus  prepositus,  Thidericus  prepositus  sancti  Petri,  Otto  camerarius,  Wernerus  de 
Patberg,  Waltherus  thesaurarius  et  Hermannus  scolasticus;  item  duodecim  milites  et  ministeriales 
Paderbornensis  et  Corbeyensis  ecclesiarum,  scilicet:  nobilis  vir Bertoldus junior filius Bertoldi  de  Buren, 
Bertoldus,  Wernerus  et  Hermannus  de  Braclo,  Amelungus  et  Hinricus  de  Driburg,  Iohannes  filius 
Lothewici  Bulemast,  Florinus  de  Vanen,  Volmarus  de  Brenken,  Gonradus  de  Etlen,  Wernerus  Creuet 
et  Arnoldus  dictus  Scrape.  —  Unter  den  Burgen  ad  5  u.  a.:  dominuB  Bernhardus  maior  de  Lippia  et 
cum  ipso  Hinricus  Wenet  et  Hinricus  de  Gummere;  dann  ausser  schon  Genannten  alii  viginti  milites 
ministeriales  Paderbornensis  et  Corbeyensis  ecclesiarum:  Herboldus,  Albertus  et  Gonradus  de  Ame- 
lungeshem,  Udo  de  Weten,  Volpertus  de  Eysnen,  Frethericus  de  Horehusen,  Olricus  de  Westhem, 
Gonradus  de  Etlen,  Gerhardus  de  Sunninchusen,  item  nobilis  vir  Hermannus  de  Holthusen,  Eleyas  de 
Aslen,  Fredericus  Longus  de  Ystincthorpe,  Iohannes  de  Nethere,  Gotscalcus  Wenet,  Bertoldus  junior 
Sommerkalf,  Meinricus  Budel,  Wilhardus  de  Drevere,  Wilhelmus  de  Vernethe,  Udo  et  Olricus  dicti 
Sommercalf,  militibus. 

Gedr.  ztdetzt  UB.  Ill,  826.     Vgl.  daselbst  Nr.  796  und  828;    zu  Art.  6  oben  Nr.  892  Reg.  Lipp. 
Regg.  I,  228  Nr.  345. 

1157. 

Graf  Friedrich  von  Rietberg  nimmt  in   seiner  u.  a.  dem  Graf  en  Adolf  von  Waldeck  gdeisteten 
Urfehde  aus  u.  a.  Bischof  Simon  von  -Paderborn  und  seine  Verwandten   die  EdeJherrn  Bernhard 

und  Hermann  zur  Lippe.     (1268)  1269  Januar  27. 
Gedr.  zuletzt  UB.  Ill,  825.     Reg.  Lipp.  Regg.  I,  227  Nr.  344. 

1158. 

Graf  Otto  von  Everstein  und  sein  Sohn  Albert  vertauschen  mil  Kl.  Hardehausen  einige  Hofe  und 
Hduser.     1269  Januar  28.  (Dominica  Exurge,  ante  purificationem  s.  Marie.) 
Reg.  SpUcker,  Everstein  UB.  Nr.  153  nach  jetzt  nicht  auffindbarem  Or. 

1159. 

Die  Edelherrn  Bernhard  und  Hermann  zur  Lippe  verzichten  auf  ihre  Anspruche  an  Zehnten  in 

Usnen  und  BdhenfSrde.  1269  Februar  6. 
Nos  Bernhardus  et  Hermannus  fratres  nobiles  de  Lippia  universis  et  singulis  has  litteras  yisuris 
notum  facimus  et  publice  protestamur  tenore  presencium  litterarum,  quod  omni  iuri,  si  quod  habuimus 
vel  habere  videbamur  in  decimis  Vsnen  et  Bokenevorde  et  earum  attinenciis,  una  cum  nostris  liberis 
et  legitimis  heredibus  absolute  renunciamus.  Ad  cuius  rei  firmitatem  et  robur  perpetuum  presentem 
litteram  super  eo  conscriptam  sigillorum  nostrorum  impressione  fecimus  communiri.  Datum  feria  quarta 
post  festum  purifications  beate  virginis,  anno  Domini  M°.C0C.L°X  nono. 

Aus  Msc.  VII,  6103  im  Kgl.  St-A.  Munster.   Reg.  IApp.  Regg.  /,  228  Nr.  346. 


Digitized  by 


Google 


1269  573 

1160. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  verpflichtet  sich  nacfi  seiner  Buckkehr  in  sein  Bisthum  nochmals  zur 
Beobachtung  des  am  27.  Januar  mit  Bischof  Gerhard  von  Munster  geschbssenen  Friedensvertrages. 

Paderborn  1269  Februar  11. 
Gedr.  UB.  Ill,  827. 

1161. 

Graf  Otto  von  Bavensberg  bekundet  Verziehtleistung  des  Bitters  Johann  von  dem  Bussche  und  seiner 

GemaUin  auf  aUe  Bechte  an  dem  Hofe  in  Schelpmilse.   Bavensberg  1269  Febr.  27. 

Otto  comes  in  Rauensberg  omnibus  presens  scriptum  visuris   rei  geste  noticiam.     Tenore  pre- 

sencium  protestamur,   quod  dominus  Io(hannes)  de  Busche  coram  nobis  recongnovit,   quod  in  curia 

Schelepmilse  et  in  omnibus  proventibus  ad  ipsam  pertinentibus  nee  sibi  nee  uxori  sue  nee  heredibus 

suis  aliquid  iuris  reservaret,  sed  de  (gracia)  domine  decane  et  tocius  conventus  sancte  Marie  in  Monte 

aput  oppidum  Her(uorde),  quamdiu  predicti  conventus  placeret  voluntati,  ipsam  cum  integritate  fr(uctuum) 

inde  emergencium  graciose  observaret.    Huius  recongnicionis  sive  professionis  test(es  sunt) :  Hugo  Ursus 

de  Stochem,  Hugo  de  Theem,   Herbordus  Vos,  Hinricus  Vin(ke),  Hinricus  de  Aspelcampe,  Wernerus 

Tothranc,  Regenbode  Top,  milites;  Fridericus  scriptor,  Tidericus  de  Gleue,  Ecbertus  thin(c)grauius,  Con- 

radus   advocatus  de  Bileuelde,  Hinricus  Glauiger  et  alii  quam  plures.     Item  ut  premissa  recongnicio 

sive  professio  inviolabiliter  observetur,  presentem  paginam  super  premissis  fecimus  conscribi  et  sigilli 

nostri  munimine  roborari.     Datum  Rauensberg,  anno  Domini  M°.C0C.LX°VII0IL,  II°I.  Kalendas  Marcii. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Herford,  Stift  auf  dem  Berge  Nr.  10.   An  von  der  Urk.  eingeschnittenem 

Pergamentstreifen  Rest  vom  Siegel  des  Grafen  Otto,  tvie  Abbildung  Westf.  Siegel  /,  laf.  35  Nr.  7. 

In  das  Pergament  ist  in  der  Mitte  ein  ovales  Loch  geschnitten,  dock  liegt  Abschr.  saec.  XIV.  bei, 

woraus  Ergdmung  ermoglicht.     Schelpmilse  in  der  Pfarre  Heepen  6.  von  Bielefeld.     Vgl.  Ztschr. 

XXXVIII,  2,  79.  Reg.  v.  dem  Bussche,  Gesch.  v.  d.  Bussche  Nr.  29  mit  Bemerkung  uber  das  Loch. 

1162. 

Edelherr  Hermann  zur  Lippe  untersiegelt  TJrk.  der  Eddherrn  Ludolf  und  Balduin  von  Steinfurt 
Uber  Verzicht  von  Gviern  in  Overhagen.     Munster  (1268)  1269  Mtirz  3. 
Gedr.  UB.  Ill,  830.     Reg.  Lipp.  Regg.  I,  228  Nr.  347  mit  irrigem  Datum. 

1163. 

Das  Paderborner  Kapvtd  iiberweist  dem  Kl.  Loccum  das  Obereigenthum  eines  von  den  GebrUdern  von 
Neustadt  erkauften  Hofes  in  Bredelage  gegen  eine  jdhrliche  Wachsabgabe.  (Paderborn)  1269  Marz  21. 
H(enricus)  Dei  gracia  prepositus,  R(abodo)  decanus  et  capitulum  Paderbornensis  ecclesie  universis 
hoc  scriptum  visuris  imperpetuum  salutem  in  eo,  qui  est  omnium  (salus)  et  solamen.  Quoniam  ab  interitu 
mortalium  vive  vocis  deficit  probacio,  primum  conservatur  auctorum  Veritas  instrumentis.  Hinc  est, 
quod  scire  cupimus  tam  presentes  quam  posteros  universos,  quod  propter  spceialem  dileccionem,  quam 
circa  ordinem  Gisterciensem  hactenus  habuimus  et  habemus  proprietatem  curie  in  Bredelage  et  man- 
sorum  sibi  attinencium  cum  ceteris  suis  attinenciis,  silvis.  pratis,  pascuis,  agris,  cultis  et  incultis  et 
cum  ceteris  suis  iuribus  universis,  quam  abbas  et  conventus  in  Lucka  empcionis  tytulo  compararunt 
a  Io(hanne)  et  Daniele  fratribus  de  Nova  Civitate  contulimus  iure  perpetuo  possidendam.  Predicti  enim 
abbas  et  conventus  in  signum  et  memoriam  huius  proprietatis  collate  dabunt  ecclesie  nostre  annuatim 
in  purificacione  beate  virginis  duas  lybras  cere.  Ut  autem  hoc  factum  nostrum  inviolabile  optineat  robur 
perpetue  firmitatis,  presens  scriptum  sigillo  ecclesie  nostre  fecimus  communiri.  Actum  et  datum  in  ec- 
clesia  nostra  anno  Domini  M°.G°C.LXrX.,  in  cena  Domini. 

Nach  dem  Kopialbuch  des  Kl.  Loccum  saec.  XIV.  im  Kgl.  St.-A.  Hannover  III,  130  p.  61.   Erwdhnt 
Hodenberg,  Calenb.  UB.  Ill,  393  mit  falscher  Jahresangabe.    Ueber  Bredelage  daselbst  Nr.  224. 

Westf.  Urk.-Buch  IV  73 


Digitized  by 


Google 


574  1269 

1164. 

Edelherr  Hermann  zur  IAppe  verspricht  mit  Zustimmtmg  Bischofs  Simon  u.  seiner  Briider  Bernhard  v. 
Dietrich  Kl.  Lippstadt  zu  schiitzen  und  keine  andere  Ordensleute  zuzulassen.  Lippstadt  1269  April  5. 
Nos  Hermannus  nobilis  et  dominus  de  Lippia  omnibus  presencia  visuris  salutem  in  dominorum 
Domino  Dei  filio  Iesu  Christo.  Licet  nonnullarum  religionum  personis  opera  divine  maiestati  placita 
diversimode  peragantur,  tamen  sola  religio  in  sua  devocione  perseverans  pluribus  ob  rerum  inopiam 
dissolvendis  Deo  acceptior  comprobatur.  Hinc  est,  quod  presencium  tenore  publice  protestamur,  quod 
ex  venerabilis  domini  Symonis  Paderbornensis  episcopi,  patrui  nostri  dilecti,  et  dilectorum  fratrum 
nostrorum  Bernardi  nobilis  de  Lippia  et  Theoderici  prepositi  Mindensis  ecclegie  consilio ,  consensu  et 
cooperatione  taliter  duximus  ordinandum,  quod  ecclesiam  sanctimonialium  in  Lippia  a  nostris  progeni- 
toribus  fundatam  in  omnibus  iuribus  suis  eidem  ab  ipsis  traditis  et  per  litteras  apostolicas  sancitis 
integram  conservare  volentes  in  eodem  opido  nostro  Lippensi  et  fundo  monachas  sive  monachas  seu 
cuiuscunque  religionis  personas  nullatenus  admittemus.  Ne  igitur  huius  ordinationis  ritu  facte  dubietas 
suboleat  in  futuris,  presens  scriptum  nostro  sigillo  et  debite  confirmationis  patrocinio  duximus  munien- 
dum.  Nos  vero  Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus,  Bernardus  et  Theodoricus  fratres  nominati 
ob  evidentiam  dicte  ordinacionis  pleniorem  et  sincere  dilectionis  affectum  hanc  paginam  stabilivimus 
nostrorum  robore  sigillorum.  Datum  Lippie,  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  nono, 
Nonis  Aprilis. 

Or.  tin  Fiirstl.  Lippischen  Archiv  zu  Detmold.      An  Pergamentstreifen  1)   Siegel  Bischofs  Simon  mit 

R&cksiegel,  schlecht  erhalten;  2)  Hermanns  (Abb.  Lipp.  Regg.  I,  Nr.  15);  3)  Dietrich*  mit  Ruck- 

siegel  (Abb.  ebenda  Nr.  16).  Reg.  Lipp.  Regg.  I,  229  u.  348. 

1165. 

Adelheid,  Wittwe  des  Konrad  Bant  in  Warburg,  schenlct  die  von  ihrem  Manne  eingelosten  Hofe 
in  Klein-Daseburg  dem  Kl.  Bursfelde.  Warburg  1269  April  14. 
Ego  Alheidis  in  Wartberg  relicta  Conradi  Rant  omnibus  hanc  litteram  visuris  cupio  innotescere, 
quod,  cum  villicationes  ecclesie  in  Bursvelde  de  duobus  curiis  sitis  in  minori  Dasburch  pro  quadam 
summa  pecunie  iam  dudum  a  predecessoribus  domini  abbatis  Iohannis  et  conventus  ecclesie  Bursvel- 
densis  in  grave  dampnum  ipsiusfuissenttitulopignoris1)  obligate,  prefatus  bone  memorie  ConradusRant 
maritus  meus  cupiens  propter  Deum  ipsam  ecclesiam  per  eius  adiutorium  in  posterum  reformari, 
villicationes  ipsas  a  domino  Hermanno  Speigele  et  fratribus  suis  de  Desenberg  ad  preces  et  instantiam 
prefati  domini  abbatis  et  conventus  pro  septuaginta  marcis  numerate  pecunie  redemit  cum  omnibus 
suis  attinentiis  sue  et  mee  vite  temporibus  possidendas  libere  et  quiete.  Sed  quia  idem  Conradus 
meus  maritus  persolvit  carnis  debitum  moriendo,  sicut  eo  vivente  fuerat  placitatum,  terciam  partem 
dictarum  villicationum  tantummodo  vite  mee  temporibus  retinebo  et  due  partes  libere  vacant  ecclesie 
supradicte,  sed  post  obitum  meum  ipsa  tercia  pars  sine  omni  contradictione  meorum  heredum,  quales- 
cunque  fuerint,  similiter  ad  eandem  ecclesiam  revertetur.  Preterea  prefatus  dominus  abbas  et  con- 
ventus advocatiam  dictarum  villicationum  domino  Hermanno  Speigele  a  domino  Gorvo  de  Papenem 
pro  duodecim  marcis  titulo  pignoris1)  qualitercunque  obligatam  pro  summa  predicta  redemit,  sed  ego 
•Alheidis  de  ilia  summa  ipso  conventui  restitui  octo  marcas  et  terciam  partem  eiusdem  summe,  videlicet 
quatuor  marcas  vite  mee  temporibus  obtinebo  et  post  mortem  meam  heredes  mei,  quicunque  fuerint, 
Mas  quatuor  marcas  reddent  ecclesie  memorate.  Testes  huius  facti  sunt:  fratres  de  Desenberg,  Con- 
radus et  Albero  fratres  de  Wellede,  Gerardus2)Sculthetus,milites,  Conradus  de  Wethen,  Albertus  Mone- 
tarius,  Hermannus  de  Dalem,  Iohannes  Stolto,  Iohannes  Almanni,  Iohannes  de  Amelungessen,  Widelo, 
Hilbrandus  Vos,  Werner  us  Villicus,  Gotfridus  de  Dasburch  et  Hartwicus,  hoc  tempore  consules  in 
Wartberg  et  alii  plures.     Ne  autem  aliquis  heredum  meorum,   si  quos  habuero  vel  habere  me  con- 


Digitized  by 


Google 


1269  575 

tingat,  hoc  factum  infringere  valeat  aut  presumat,  consules  in  Wartberg  et  dominus  Hermannus 
Speigel  presentem  litteram  sigillis  suis  de  raea  prece  in  testimonium  munierunt.  Datum  Wartberge, 
anno  Domini  Mo.C0C.LXoVH0II.,  Tiburcii  et  Valeriani. 

')  pigneris  Or.     *)  Gerrardus  Or. 
Or.  im  KgL  St-A.  Hannover,  KL  Bursfelde.    An  Pergamentstreifen  liangt,  sehr  beschddigt,  das  .Stadt- 
siegel  von  Warburg,  das  erste  Siegel  ab. 

1166. 

Geismarer  Geistliche  bekunden   Vbereignung  einer  von  Heerse    hhnriihrigen  Hufe  in  Helmern  an 

KL  Hardehmisen.  1269  Mai  19. 
Theodericus  viceprepositus,  Gerhardus  sacerdos  et  Conradus  dictus  de  Gandera,  confratres  ecclesie 
sancte  Marie  in  Gevsmaria,  omnibus  hanc  paginam  inspecturis  salutem  in  Domino.  Tenore  presentium 
protestamur  notumque  facimus  presentibus  et  futuris,  quod  Geroldus,  Bruno,  Wern(erus)  et  Gerlacus 
fratres  de  Duergen  mansum  unum  in  Helmere  situm,  quern  de  manu  abbatisse  et  ecclesia  Herisiensi 
in  feodo  tenuerant,  domino  abbati  de  Herswithehusen  et  suis  fratribus  venditum  domino  Hermanno 
sacerdoti  de  Istendorp  ad  manus  domine  abbatisse  in  civitate  nostra  et  in  cimiterio  sancte  Marie  re- 
signaverunt  predictis  domino  abbati  et  suis  fratribus  ad  proprietatem  perpetuam  conferendum.  Ut  igitur 
hec  rata  permaneant  et  inconvulsa,  nos  ad  instantiam  predictorum  G(eroldi),  B(runonis),  W(erneri)  et  G(er- 
laci)  presentem  paginam  conscribi  et  sygyllo  ecclesie  nostre  nee  non  sygillo  civitatis  nostre  pro  habundanti 
cautela  et  robore  fecimus  communiri.  Testes  huius  rei  sunt:  Hermannus  plebanus  de  Nova  Civitate,  Ber- 
toldus  de  Strovorde *),  Gerhardus  de  Scachten,  Hermannus  de  Menbrechlessen,  plebani ;  Hermannus  Scul- 
thetus,  Engelhardus  de  Stenem,  Conradus  de  Helmere,  Lotwicus  Ortonis,  Herenbertus  de  Dasburch, 
Io(hannes)  Everhardi,  cives  Geysmarie.    Datum  anno  Domini  M°.C°C.LXPX.,  in  die  Potentiane  virginis. 

J)  Or.  Stvorde  mit  o  uber  t. 
Or.  im  KgL  St.- A.  Munster,  Stift  Neuenheerse  Nr.  19.     Nur  an  2.  Stelle  noch  Pergamentstreifen. 

1167. 

Die  Rathmanner  in  BrUon  bekunden,  dass  sie  dem  KL  Breddar  wegen  der  Todtung  Gottfrieds 
mn  Huckarde  und  Frankos  so  lange  jahrlich  zu  ihrem  Anniversar  eine  Mark  zaJUen  werden,  bis 
sie  dem  Kloster  eine  gleich  grosse  andere  Bente  verschafft  liaben.  1269  Mai  26. 
.  .  .  Gum  hec  ordinatio  fieret,  affuerunt  in  testimonium  hii  subscript!:  Symon  Paderbornensis 
episcopus,  Bertoldus  senior  et  filius  suus  Bertoldus,  nobiles  de  Buren,  Yoachym  plebanus  in  Vylse, 
Robertus  marscalcus  Westphalye,  Thydericus  de  Vytynchoue,  Heydenricus  et  Hunoldus  de  Plettenbracht, 
Fredericus  de  Harhusen,  Herboldus  de  Amelungessen,  Conradus  de  Ethlen,  Volmarus  de  Brenken, 
Menricus  Budel,  milites. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  KL  Bredelar  Nr.  70.     Von   den    drei  an  Pergamentstreifen  angehdngten 
Siegeln  beschddigt  erhalten:  1)  spitzovales  d*s  Pfarrers  u.  Soester  Thesaurars,    stehende  Figur  mit 

Schlussel  in  der  Rechten,  Buck  (?)  in  der  Linken;    Umschrift   S.  God rar.  Susat.     2)    der 

Stadt  Brilon.     Gedr.   Seibertz,    UB.  I,  347.     Daselbst  zu  korrigiren:     Z.  2  cum    zu  streichen; 
Z.  11  u.  14:  Or.  hat  retributonis  und  prelylabato;  S.  431  Z.  4  Ethlen  statt  Othlen. 

1168. 

Der  Bath  zu  Lilgde  (Luthensis)  bekundet,    dass  Heinrich  Bungolf  zu   Gunsten  des  KL  Loccum 

auf  seine  AnsprUche  an  den  6.  Theil  des  Zehnten  zu  Hilpede  verzichtet  hat.     Liigde  1269  Juni  6. 

.  .  Testes  autem  sunt:  Heinricus  miles  dictus  de  Abbenhusen,  Winandus  sacerdos  de  Odestorpe,  Bern- 

hardusKanne,  Bertoldus  de  Elmeringhusen,  Gerlacus  deVespere,  Arnoldus  Krane  et  alii  quam  plures  .  . 

Gedr.  Hodenberg,  Calenb.  UB.  Ill,  304. 

73* 


Digitized  by 


Google 


576  1269 

1169. 

Das  Paderbcrner  Domkapitd  fordert  Bemhard  den  Sohn  des  Bitters  Ludger  von  Werle  auf,  seine 

Anspriiche  in  einem  ihtn  gesetzten  Termine  gerkhUieh  zu  erweisen  und  legt  ihm  im  FaU  des  JSicht^ 

erscheinens  ewiges  Schweigen  auf.     Paderborn  1269  Juni  19. 

H(enricus)   Dei  gratia  prepositus,    decanus   et   capitulum   Paderbornensis  ecclesie  Bernhardo  filio 

Ludgeri  militis  de  Werle  salutem  et  dilectionem.     Cum   deciraa   Svauedesseiu  capitulo  nostro  pertineat 

ad  annuam  pensionem,    de   qua   dilecto   nostro   concanonico   domino   Euerhardo  de  Heruordia  plenam 

warandiam  facimus,   et   omni    tempore   necessario   faciemus,   quoniam  idem  ipsam  decimam  a  Volrado 

bone  meraorie  quondam  preposito  recepit  et   nomine  ecclesie  nostre  plenum  ius  habeat  in  eadem,  nee 

aliquis  preter  concanonicos  nostros  ipsam  debeat  habere  sive  etiam  possidere,   rogamus  te  attentius  et 

monemus,   ne    de   ipsa   decima   te  'aliquatenus  intromittas.     Si  vero  te  aliquid  iuris  habere  dixeris  in 

eadem,  ad  hoc  legitime  probandum  terminum  tibi  prefigimus  quartam  feriam  proximam  post  Margarete 

in  ecclesia  Paderbornensi,  et  scire  debes  certissime,  quod,  si  in  ipsa  die  non  comparueris  coram  nobis 

ad  probandum  ius,  si  quod  dixeris  te  habere,    nos  prepositus,  ad  quern  ipsius  decime  collatio  pertinet, 

super  ipsa  tibi  extunc  inponemus  perpetuum  silencium  iusticia  exigente,  ad  restitucionem  perceptorum  te 

nichilominus  per  iusticiam  compellendo.  Datum  Paderborne,  anno  Domini  M0.C°G.LXIX.,XIIoI.Kalendas  Iulii 

Or.  in  zwei  Ausfertigungen  (A  u.  B),  die  eine  fast  ganz  abgebldttei%  im  Rgl.  St.-A.  Munster,  Fstth. 

Paderborn  Nr.  239.     An    beiden    Siegel   von   Pergamentsirei/en   ab.     Diese   sowie   die  Urk.  vom 

20.  Okt  (Nr.  1181)  ergeben,  dass  es  sich  vm  einen  Zehnten  handelt,  der  ale  Obedienz  dem  Dom- 

herrn  Everhard  von  Herford  uberwiesen,  der  zugleich  Archidiakon  in  Herjord  war.  Mit  Rucksiehl 

'hierauf  ist   ee  wohl  sicher,    does   unter  Suauedessen  der  Hof  Schwabediseen  in  der  Bauerschaft 

Untervmsten  Amis  Schotmar  (Vgl.  Lipp.  Reg.  II,  702),  und  nicht  etwa  Schwanei  bei  Paderborn  zu 

verstehen  ist,    zvmal  das  Dorfchen  Werle,    von   welchem   der   in   den    Urkk.  genannte  Hitter  den 

Namen  fuhrt,  nahe  dabei  in  demselben  Lippischen  Amte  liegt  (Spancken). 

1170. 

Die  Bruder  von  Escheberg  verkaufen  einen  Zehnten  an  Kl  Breddar.  Wolfhagen  1269  Juni  29. 
Universis  presentem  litteram  visuris  Alexander  miles  et  Volradus  fratres  de  Eskeberg  iusticie 
inherere  et  veritati  testimonium  perhibere.  A  prudentibus  decretum  esse  dinoscitur,  ut  ea,  que  aguntur 
in  tempore,  ne  simul  cum  tempore  dilabantur,  scriptis,  sigillis  et  testibus  memorie  tam  futurorum  quam 
presentium  inprimantur.  Noverint  igitur  presentes  et  futuri,  quod  nos  unanimi  consensu  ac  voluntate 
domine  Alheydis  matris  nostre  et  fratrum  nostrorum,  videlicet  Odelrici,  Wernheri,  Conradi,  Hermanni 
aliorumque  coheredum  nostrorum  propter  inevitabilem  necessitatem,  quam  tunc  subterfugere  nequm- 
mus,  mediantibus  Thyderico  de  Medrike,  Alberto  de  Lutersen  et  Olrico  de  Westheym  avunculo  nostro 
militibus,  dominum  Alexandrum  abbatem  de  Breydelar,  Gysterciensis  ordinis,  et  conventum  eiusdem 
monasterii  convenimus,  ut  pensionem  duarum  marcarum  et  viginti  pullorum,  quam  Alexandra  militi 
patri  nostro  iam  pridem  defuncto  et  nobis  pro  omni  iusticia  minute  decime  et  pro  omni  proventu,  qui 
de  areis  decimalibus  potest  provenire,  in  villa  Esbike,  in  qua  ecclesia  et  curtis  iam  dictorum  abbatis 
et  conventus  sita  est,  annis  singulis  solvere  tenebantur,  a  nobis  compararent  adprofectum  et  utilitatem 
fratrum  monasterii  memorati.  Iam  dicti  vero  abbas  et  conventus  communicato  discretorum  consilio 
propter  bonum  pacis  et  concordie  eandem  pensionem,  data  summa  triginta  marcarum  legalis  monete, 
a  nobis  compararunt.  Nosque  sepedictam  pensionem  super  altare  beate  Marie  virginis  gloriose  supra- 
dicti  monasterii  sollempniter  abbate  et  conventu  presentibus  obtulimus  nee  nos  nee  heredes  nostri 
sepedictum  abbatem  et  conventum  quavis  occasione  super  aliquo  iure  iam  dicte  minute  decime  sive 
pensionis  de  cetero  poterimus  molestare,  et  quam  cito  ipsi  proprietatem  consequi  poterunt,  nos  earn  in 
manus  comitis  de  Waldeke,  a  quo  ipsam  hactenus  feodali  iure  tenuimus,  resignare  non  cunctabimur  1)> 


Digitized  by 


Google 


1269  577 

ipsique  eandem,  orani  scrupulo  contradictionis  sive  impetitionis^excluso,  libere  et  quiete  perpetuo  iure 
possidebunt.     Ut  autem  iste  contractus  tarn  rationabilis  ratus  et  inconvulsus  in  evum  permaneat,   quia 
proprium  sigillum  non  habemus,   sigillis  oppydanorum  Montis  Martis  et  Wlfhagen  et  Iohannis  de  Hel- 
phenberch,  Arnoldi  de  Roderikessen  et  Gysonis  de  Gudenborch,  militum  et  castellanorum  in  Wlfhagen, 
presentem  litteram  rogavimus  communiri.    Acta  sunt  hec  in  Wlfhagen,  ubi  predicte  triginta  marce  in- 
tegraliter  persolute  sunt,  anno  Domini  M°.C°C.LX  nono,  in  festo  apostolorum  Petri  etPauli.    Huius  rei 
testes  sunt:  Hermannus  de  Blomensteyn  plebanus  in  Wlfhagen  et  Rotherus  capellanus  ipsius,  sacerdotes, 
Ekkehardus  de  Helphenberg,   Iohannes  de  Wedelberg,   Gyso  de  Chygenberch,   Henricus  Bulemast,   Io- 
hannes  iunior  de  Helphenberg,  milites,  Wernherus  de  Helphenberg,  Thyd(er)icus  de  Blomensteyn,  mili- 
tares,  Lodewicus  de  Frythslaria8)  proconsul  in  Wlfhagen,  Iohannes  de  Reynleuessen,  Henricus  deRytte, 
Gonradus  in  Foro  et  consules  in4)  Wlfhagen  omnes,  Henricus  proconsul  Montis  Martis  et  Thyd(er)icus 
de  Oddenhusen  fratres,  Henricus  et  Iohannes  de  Capella  fratres,  Albertus  de  Mulenhusen,  Bertoldus  et 
Helmicus  de  Huxaria  fratres,  consules  Montis  Martis  omnes  et  alii  quam  plures. 
l)  cuntabimur  Or.     *)  impetionis  Or.    •)  Frythslatia  Or.    4)  et  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  95.     An  Pergamentstreifen  Siegel  1)  der  Stadt  Mars- 
berg;   2)  der  Stadt  Wolfhagen;    3)  dreieckiges  Arnolds  v.  Roderikessen;     4)  dreieckiges  Grisos  v. 
Gudensberg;   5)  dreieckiges  Johanm  von  Helfenberg,  Maueranker,  krdftiger  trie  bei  3,  Umschrift: 
Sigillum  Iohannis  de  Helfenb . .  g. 

117L 

Bischof  Simon  v.  Paderborn  bekundet  Verkauf  von  Zehnten  cm  Kl.  Hardehausen.  Paderborn  1269  Juli  6. 
In  nomine  Domini  amen.  Nos  Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  totumque  eiusdem 
ecclesie  capitulum.  Tenore  presentium  litterarum  recognoscimus,  quod  Hermannus  marscalcus  noster 
de  Osdagesen,  consensu  liberorum  suorum,  heredum  et  coheredum  accedente,  vendidit  abbati  et  con- 
ventui  monasterii  Herswedehusen  decimam  in  maiore  Northen  centum  viginti  quatuor  marcis  legalium 
denariorum  sibi  pro  ipsa  persolutis,  quam  decimam  in  manus  nostras  legitime  resignatam  prefato 
monasterio  cum  proprietate  possidendam  unanimi  assensu  contulimus,  de  qua  videlicet  decima  capi- 
tulum Paderbornense  unam  marcam  legalium  denariorum  per  manus  predicti  abbatis  et  conventus 
annuatim  recipiet  in  vigilia  beatj  Iacobi  apostoli.  Et  ut  hec  rata  et  inconvulsa  permaneant,  presens 
scriptum  tarn  nostro  quam  capituli  nostri  sigillis  cluximus  roborandum.  Actum  et  datum  in  ecclesia 
Paderbornensi,  in  octava  apostolorum,  anno  Domini  M°.G°G.LX  nono. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  165.     Beide  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  ab. 

U72. 

JEddherr  Hermann  zur  Lippe  vertauscht  mit  seinem  Bruder  Bernhard  von  VaUcenberg  die  Vogtei 
eines  an  Kl.  Welver  verkauf  ten  Hauses  in  Lippborg  mit  einer  andern  bei  Untrup.  1269  Juli  25. 
In  nomine  Domini  amen.  Nos  Hermannus  de  Lippia  universis  Christi  fidelibus,  ad  quos  presens 
scriptum  pervenerit,  salutem.  Tenore  presentium  protestamur  et  notum  facimus  presentibus  et  futuris, 
quod,  cum  Hinricus  miles  dictus  Scredere,  gogravius  in  Alen,  de  pleno  consensu  Elysabet  uxoris  sue, 
Hermanni  filii  sui  ac  omnium  heredum  suorum  domum  in  Libborg  situm  ultra  rivum  et  casam  iuxta 
Libborg  cum  omnibus  suis  attinentiis  in  pratis,  agris,  rubetis  et  piscatura,  were,  pro  certa  summa 
pecunie  vendidisset  ecclesie  et  conventui  in  Weluere,  ordinis  Cysterciensis,  prefatus  H(inricus)  Scredere 
cum  suis  heredibus  advocatiam  predictorum  bonorum  nobis,  a  quo  hanc  in  pheodo  tenuerat,  reddidit 
resignando.  Nos  itaque  circa  prefatam  ecclesiam  et  conventum  in  Weluere  et  sanctimoniales  ibidem 
Deo  famulantes  pium  gerentes  affectum  advocatiam,  et  quicquid  iuris  in  prefatis  bonis  habuimus,  de 
consensu  fratris  nostri  domini  Bernhardi  de  Valkenberg  ac  omnium  heredum  nostrorum  liberaliter  et 
integraliter  sibi  contulimus  pleno  iure  in  perpetuum  possidenda.     Pro  cuius   quidem   recompensatione 


Digitized  by 


Google 


578  1269 

advocatie  advocatiam  cuiusdam  domus  site  in  Wiselderen  iuxta  Unkintorp  a  dicto  H(inrico)  Scredere 
et  suis  heredibus  reccpimus  et  ipsi  eiusdem  domus  advocatiam  in  pheodo  duximus  concedandam  et 
exinde  ipse  H(inricus)  et  sui  heredes  nobis  erant  in  perpetuum  homagio  fidelitatis  astricti.  In  cuius 
venditionis,  resignationis  et  nostre  collationis  testimonium  banc  litteram  super  hiis  confeetam  sigilli 
nostri  iussimus  munimine  roborari.  Petivimus  insuper  ad  maiorem  omnium  predictorum  evidentiam 
presenti  littere  sigillum  dilecti  fratris  nostri  domini  Bernardi  de  Valkenberg  apponi.  Acta  sunt  hoc 
anno  Domini  M°.G0C.L0XIX°.,  circa  festum  beati  Iacobi  apostoli. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Miin8ter,  KL  Welver  Nr.  70.  An  Pergamentstreifen  1)  dreieckiges  Siegel  Bernhardt 
2ur  Lippe  (hier  auffdlliger  Weise  nach  der  Falkenburg  benannt);  2)  rundes  Siegel  Hermanns  zur 
Lippe,  wie  Lipp.  Regg.  I  Taf.  17  u.  15.    Ueber  Heinrich  Schroder  vgl.  UB.  Ill,  Nr.  995, 

1173. 

Kl.  Abdinghof  bekmidet  Kanf  ernes  Hofes  des  Bitters  Ludolf  von  Heerse  und  seiner  Frau  Agm 
von-Elsen  fur  sein  Hospital.     Paderhorn  1269  Jtdi  29. 

Hermannus  Dei  gratia  abbas,  Rotbertus1)  prior  et  conventus  monasterii  sanctorum  apostolorum 
Petri  et  Pauli  in  Paderborne  omnibus  hanc  litteram  visuris  oraciones  in  Domino  Iesu  Ghristo.  Pre- 
sentibus  dicimus  et  protestamus,  quod  nos  curiam,  que  quondam  erat  Suetheri  militis  de  Elsen, 
feudali  nobis  iure  pertinentem  ad  sex  denarios  nobis  annuatim  tributariam  existentem  de  pecunia  quo- 
rundam  fldelium  Christi  comparavimus  nobis  a  Ludolpho2)  milite  et  uxore  sua  Agnete  cum  consensu 
heredum  suorum  pro  viginti  quatuor3)  marcis  tali  condicione,  quod  dicta  curia  pertineat  hospitali 
nostro  cum  omni  commodo  et  utilitate  et  sit  ibi  domus  hospitalis.  Et  quidquid4)  in  redditibus  antique 
domui  hospitalis  hactenus5)  attinebat,  nunc  pertineat  isti.  Et  eciam  ipsa  domus  antiqui  hospitalis6) 
cum  omni  utilitate  deserviat  predicte  curie  ad  usus  pauperum  peregrinorum  et  infirmorum  cum  omnibus 
fructibus  et  commodis,  que  exinde  poterunt  provenire.  Dicimus  preterea,  quod  fideles  illi,  de  quorum 
pecunia  predicta  curia  extitit  comparata,  tali  condicione  pecuniam  suam  expenderunt  pro  empcione 
tali,  ut  ibi  fleret  et  maneret  domus  perpetua  hospitalis.  Et  dictus  Ludolfus  de  Herisia  cum  uxore  sua 
Agneta,  quidquid4)  predicta  curia  ultra  viginti  quatuor  marcas  valuisset,  totum  dederunt  pro  hac  con- 
dicione, ut  ibi  esset  perpetuum  hospitale.  Adiectum7)  tamen  extitit,  quod  in  anniversario  dictiLudolfi 
et  uxoris  sue  Agnetis  et  in  anniversario  Suetheri  militis  et  Mechildis,  qui  pater  et  mater  extiterunt 
predicte  uxoris  Ludolfi2),  duos  solidos,  item  duo  solidi  dentur  annuatim  de  curia  supradicta,  Et  ne 
quis  successorum  nostrorum  tarn  pium  factum  et  racionabile  confundat  vel  infirraet,  presentem  paginam 
sigillo  nostro  et  conventus  nostri  duximus  roborandam.  Huius  rei  testes  sunt:  dominus  Albero  cano- 
nicus  orientalis,  Gonradus  plebanus  ecclesie  Forensis,  Hermannus  plebanus  inferioris  chori,  dominus 
Conradus  de  Etlen  senior,  Andreas  de  Sola  Domo,  Conradus  de  Etlen  iunior,  Gonradus  Enhus,  Conradus 
Luscus,  milites;  Iohannes  de  Barichusen8)  magister  burgensium,  Iohannes  de  Lessethe,  Isherus9) 
Longus,  Albertus  de  Curia,  Isherus  de  Aldorpsen,  Thidericus  de  Valle,  Gherhardus 10)  monetarius, 
Albertus  Paganus,  consules  et  burgenses  et  alii  quam  plures.  Datum  Paderborne,  anno  Domini  mille- 
simo  CC°.  sexagesimo  nono,  IIIP.  Kalendas  Augusti. 

J)  Rotgherus  C.      *)  Ludolffo  C.      »)  quatuor  fehlt  C.      4)  quidquic  B.      5)  hactenus  fehlt  B.       •)  hosp.  ant.  C. 
7)  adicum  B<  C  undcutlich.       *)  Barinch  C.       *)  Ysherus  C.       10)  Gerhardus  li. 

Awt  Msc.  VII,  4217  f.  200  (B)  und  I,  126  fol.  40  (C)  im  Kgl.  St- A.  Miinster.  In  beiden  Hdschr. 
ist  hinzugefugt:  Et  notandum,  quod  hospitale  ab  istis  pensionibus  via  commutationis  pro 
aliis  redditibus  et  pensionibus  totaliter  est  deliberatum  et  solutum.  In  B  folgt:  prout 
etiam  patet  in  privilegio  separacionis  offitiorum  ab  invicem,  quod  invenies  in  sexto  folio 
post.    Am  Rande  stcht  Hinweis  von  spdterer  Hand  auf  fol.  136a.    Dort  ste/U   das  eitirte  Privileg 


Digitized  by 


Google 


1269  579 

van  1373  Aug.  25.  In  C  folgt  nur  allgemeiner  Hinweis  auf  dieses  Privileg.  Oben  Nr.  287 
wird  Suether  von  Elsen  Sokn  des  Kanomkus  Johann  von  Elsen  genannt.  Das  dort  erwdhnte,  an 
der  Pader  gelegene  Bans  ist  mit  dem  hiei%  genannten  Leknhof  identisch.    Vgl.  vnten  Nr.  1175. 

1174. 

Abt  Heinrich  und  Kl.  Flechtorf  uberlassen  Outer  in  Esbike  an  Kl.  Breddar.  1269  August  5. 
Heinricus  Dei  gratia  Fleychtorpensis  ecclesie  abbas  totusque  eiusdem  ecclesie  conventus  universis 
has  litteras  inspecturis  imperpetuum.  Quia  res  gestas  plerumque  nubes  oblivionis  solet  involvere, 
voluit  ea  discretorum  sollercia  litteris  et  sigillis  perhennari.  Noverint  igitur  presentes  et  futuri,  quod 
bona  in  villa  Esbike,  in  qua  ecclesia  est  sita,  que  cum  iure  proprietario  nobis  ab  antiquis  temporibus 
pertinebant,  et  que  sine  honere  advocatie  ad  nos  devoluta  libere  possedimus  et  quiete,  abbati  et  con- 
ventui  de  Breydelar  cum  omni  integritate  et  ipso  iure  proprietario  unanimi  consensu  et  voluntate 
contulimus  imperpetuum  possidenda,  ita  sane,  ut  nulla  nobis  et  nostris  successoribus  de  eisdem  bonis 
conpetat  repetitio  facienda.  Predicti  vero  abbas  et  conventus  Breydelarensis  in  reconpensationem 
eorundem  bonorum  septem  moldra  annone,  tria  siliginis  et  quatuor  avene  singulis  annis  imperpetuum 
nobis  persolvent  eandemque  annonam  nobis  in  Fleychtorph  sive  in  Monte  Martis,  si  voluerimus,  omni 
scrupulo  excusationis  excluso  ante  festum  beati  Martini  in  propriis  laboribus  et  expensis  presentabunt. 
Ut  autem  iste  contractus  durabilis  permaneat  nee  a  nostris  valeat  violari,  ad  maiorem  firmitatem 
presentem  litteram  sigillo  nostro  et  sigillo  ecclesie  nostre  duximus  roborandam.  Acta  sunt  hec  anno 
Domini  M°.C°C.  sexagesimo  nono,  Nonas  Augusti. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  94.     An  Pergamentstreifen  spitzovales  Siegel  des  Abts, 
stehende  Figur  mit  Buck  in  der  Linken,  Stab  in  der  Rechten.     Umschrift  verletzt. 

1175. 

Bischof  Simon    und  BomJcapitd  von  Paderhorn  behunden,    dass   Kl.   Gokirche  an  Kl.  Abdinghof 
einen  seinem  Pfarrverbande  gehorigen  Hof  uberwiesen  habe.     Paderborn  1269  August  10. 
Symon  Dei  gratia  (episcopus)1),  H(enricus)  prepositus,  R(abodo)  decanus  totumque  capitulum  ec- 
clesie Paderbornensis  omnibus  hanc  litteram  visuris  perpetuam  in  Domino  salutem.  Tenore  presentium 
dicimus  et  protestamur,  quod  de  voluntate  nostra  et  consensu  abbatissa,  prepositus  et  moniales  Rurensis 
ecclesie  ex  communi  consensu  curiam  quondam  Swetheri   militis   de  Elsen   sue   parrochie  pertinentem 
dederunt  ecclesie  sancti  Pauli  Paderbornensis,  ut  ad  illam  pertineat  iure  parrochiali  cum  omni  utilitate 
et  commodo  perpetuo  possidenda,  tali  conditione,  ut  custos  predicte  ecclesie  sancti  Pauli  septem  denarios 
legates  in  Paderborne  preposito  dicte  Rurensis  ecclesie  tribuat  annuatim  in  festo  paschali  in  restaurum 
curie  supradicte.    Et   ne   hoc   factum  aliquis   possit  infirmare  vel  iniqua  permutatione  confundere,  pre- 
sentem litteram  huius  facti  seriem  continentem  sigillis  nostris  fecimus  roborari.  Datum  Paderborne,  anno 
Domini  Mo.C°C.LXV0IIIL,  quarto  Idus  Augusti. 
»)  Fehlt  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Abdinghof  Nr.  61a*  Die  vier  Siegel  von  Pergamentstreifen  abgefaUen. 
Vgl.  oben  Nr.  1173. 

1176. 

Dompropst  Heinrich  und  Bomhapitd  von  Paderborn  verkilnden  den  BUrgern  von  Her  ford  Anwen- 
dung  strenger  Massregdn  gegen  Ehebrecher  und  Wucherer.  Paderborn  1269  September  12. 
H(einricus)  Dei  gratia  prepositus  et  capitulum  Paderbornensis  ecclesie  consulibus  et  universitati 
burgensium  in  Heruordia  salutem  et  omne  bonum.  Universitas  vestra  scire1)  debet,  quod  dominusEuer- 
hardus  archidiaconus  vester  nobis  graviter  est  conquestus,  quod  nonnulli  archidiaconatus  sui  ipsum  contra 
iusticiam  inpedire  nituntur,  ne  iurisdictione2)  sua  utatur  in  adulteros  et  usurarios  manifestos,  ut  sic  per 


Digitized  by 


Google 


580  1269 

iniuriam  reclamantium  excessus8)  eorum  remaneant  incorrecti.  Quia  vero,  quanto  majora  sunt  peccata, 
tanto  maiori  sunt  animadversione  plectenda,  et  quia  crimen  usurarum  in  tantum  invaluit,  quod  eius  ne- 
gocia4)  quasi  licita  reputantur  inter  christianos;  scire1)  debetis,  quod  crimen  usurarum  tarn  in  veteri 
quam  in  nova  lege  detestabile  reputatur.  Ideoque  Iudeus  a  Iudeo  usuram  contra  legem  suam  recipere 
pertimescit 5).  Si  christianus  a  christiano  ipsam  recepit,  sue  salutis  inmemor  et  in  scandalum  fidei 
christiane.  Hinc  est,  quod,  cum  facilitas  venie  incentivum  tribuat  delinquendi  et  (ferro)  assidenda  sint 
vulnera,  quod  fomentorum(P)  non  sentiunt  nutrimenta  et  quia  facientes  et  consencientes6)  par  pena  con- 
stringit  et  quia  non  caret  scrupulo  societatis  oculte  7),  qui  manifeste  facinora  desinit  obviare  et  quoniam 
archidiaconi  episcoporum  sunt  oculi,  pro  suis  subditis  in  die  districti  iudicii  responsuri,  idcirco  ad  exstir- 
pandum  predictiun  crimen,  quod  in  dyocesi  Paderbornensi  nimis  invaluit,  ita  concordavimus  in  hoc  casu, 
quod  auxilio  sedis  apostolice  ac  ecclesie  Maguntine  ac  auctoritate  domini  episcopi  et  propria  communi- 
cato  consilio  contra  usurarios  taliter  procedemus,  ne  sanguis  eorum  ibi  de  nostris  manibus  requiratur, 
ubi  debemus  de  singulis  reddere  rationem,  ut,  quos  timor  Dei  a  malo  non  revocat,  saltern  coherceat  se- 
Veritas  ecclesiastice  discipline.    Datum  Paderborne,  anno  Domini  M0.C°C.LX0IX.,  II.  Idus  Septembris. 

*)  sire  Or.     *)  iuridicione  Or.      8)  exessus  Or.     4)  negocio  Or.     b)  pertimessit  Or.     8)  consens  Or.      *)  oculde  Or 
Or.  im  Kgl.  St- A.  Mumter,  Fstth.  Paderborn  Nr.  240.     Siegel  vom  PergamenUtreifen  ab. 

1177. 

Dompropst  Heinrich  von  Paderborn  bestdtigt  mit  dent  Busdorfer  Kapitel  den  tTbertrag  eines  Kirchen- 
guts  des  Ekbert  Vettenere  an  den  Burger  Bernhard  von  Anvorde  mit  VorbehdU  ihrer  Prostatism. 

1269  September  17. 
Henricus  Dei  gratia  prepositus  Paderburnensis  omnibus  presens  scriptum  visuris  in  vero  salutari 
salutem.  Notum  esse  volumus  inspectoribus  presentium  universis,  quod  nos  officium1),  quod  a  nobis 
tenebat  Ekbertus  dictus  Vetteneue2),  abeodem  etsuis  heredibus  pro  quinquaginta  marcis  a  nobis  emptum 
et  in  manibus  nostris  libere  resignatum,  habito  consensu  prepositi,  decani  et  capituli  sanctorum  aposto- 
lorum  Petri  et  Andree  Paderburnensis,  contulimus  Bernhardo  dicto  de  Anuorde,  civi  Paderburnensi,  et 
Hildegundi  sue  uxori  et  eorum  heredibus  cum  omnibus  ipsi  offitio  pertinentibus  quiete  et  integraliter 
possidendum,  ita  tamen,  ut  iidem  B(ernhardus)  vel  sui  heredes  tarn  nobis  quam  nostris  successoribus, 
prepositis  Paderburnensibus  et  capitulo  nostro  facient  omne  debitum,  quod  de  predicto  officio  nobis 
fuerit  faciendum,  Widikindo  canonico  sanctonim  apostolorum  predictorum  dicto  de  Scildesce  triaPader- 
moldra  siliginis,  tria  avene  et  duo  ordei  de  predictis  bonis  solvant  annuatim.  Post  obitum  vero  dicti 
W(idekindi)  prefati  Bernhardus  et  sui  heredes  capitulo  sanctorum  Petri  et  Adree  prenotato  solvent 
prescriptam  pensionem.  Huic  vero  nostre  ordinationi  testes  aderant:  Ludowicus  dictus  Bulemast,  An- 
dreas Wltur,  Iordanus  de  Euersen,  Conradus  Pellere,  Iohannes  Blomenrich,  Lippus,  Conradus  Woldeig, 
Iohannes  Pistor,  Iohannes  de  Hestene,  Eiko,  Hermannus  de  Foro,  Iohannes  scriptor  noster  et  alii  quam 
plures.  Ut  autem  hec  firma  permaneant,  presentes  litteras  sepedictis  Bern(hardo)  et  suis  heredibus 
sigillo  nostro  dedimus  roboratas.  Nos  vero  prepositus  decanus  et  capitulum  sanctorum  apostolorum 
Petri  et  Andree  predictum  huic  facto  honorabilis  viri  domini  Henrici  prepositi  prefati  rationabilem  as- 
sensum  (prebentes)3)  unanimi  consensu  presenti  scripto  inde  confecto  in  testimonium  et  robur  sigillum  ec- 
clesie nostre  duximus  appendentem.  Datum  et  actum  anno  Domini  M.CC.LXIX0.,  in  die  Lamberti  martiris. 
*)  officio  Abschr.  »)  Vettenere  Abschr.  Doch  vergl.  Xr.  1226.  *)  Fehlt  Abschr. 
Am  Mac.  I,  121  fol.  23 *>  im  KgL  St.- A.  Munstei:  Am  Rande  der  Handschrift:  de  officio  cocammet 

1178. 

Die  Eddherrn  Bernhard  und  Hermann  zur  Lippe  bekunden9  doss  sie  dem  Herrn  von  liter  wegen 

des  Zehnten  in  Mengeringhausen  voUe  Gewtihr  gdeistet  haben.     Geismar  1269  September  27. 

Gedr.  Kcpp>  Bistor.  Nachr.  v.  d.  Herrn  zu  Itter  S.  221.  Reg.  Lipp.  Regg.  I,  230  Nr.  350. 


Digitized  by 


Google 


1268  581 

1179. 
Bathmtimer  und  Schoffen  beider  Sttidte  Herford  bekunden  die  Schenkung  einer  auf  einen  Garten 
zu  Ugenden  Wachsdbgdbe  seitens  dries  Hirer  MitbUrger  an  das  Stift  auf  dem  Berge  bei  Herford. 

Herford  1269  September  28. 
In  nomine  Domini  amen.  Omnibus,  ad  quos  scriptum  hoc  pervenerit,  . .  consules  et  scabini  tarn 
veteris  quam  novi  opidi  Heruordensis  perpetuam  rei  geste  memoriam.  Veritas  scripture  fulcitur  et 
roboratur  munimine,  ut  errorem  ambiguitatis  exterminet  et  ne  oblivio  mater  litium  et  materia  iurgio- 
rum  novas  dissensionis  questiones  inducat.  Nosse  igitur  cupimus  tarn  presentes  quam  posteros,  quod 
Gerhardus  dictus  Rufus  senior,  burgensis  noster,  divine  retributionis  intuitu  de  expresso  consensu  et 
voluntate  Henrici,  Gerhardi,  Theoderici,  filiorum  ac  aliorum  heredum  suorum,  nobis  et  universitate 
burgensium  coram  honorabile  domino  E(uerhardo)  archidyacono  Heruordensi  in  ecclesia  forensi  et 
prenominatis  heredibus  astantibus,  in  orto  suo  sito  extra  portam,  que  Sculenporte  vulgariter  nuncupatur, 
ecclesie  sancte  Marie  Montis  apud  Heruorde  libram  cere  sponte  et  liberaliter  contulit  et  donavit  in 
die  parasceve  annis  singulis  deinceps  perpetuo  persolvendam,  ita  ut,  ad  quemcunque  vel  quoscunque 
ortus  prenominatus  emptione,  donatione  vel  alio  quocunque  modo  heredes  vel  extraneos  pervenerit, 
ipsi  orto  pensio  prelibata,  scilicet  unius  libre  cere,  perpetuo  sit  annexa.  Ne  tarn  pia  donatio  aliquibus 
pravis  machinationibus  valeat  irritari,  in  cuius  testimonium  fidem  et  memoriam  rogati  ab  ipso  Gerhardo 
donatore  et  heredibus  volentibus  et  petentibus  sigillum  universitatis  nostre  tenori  presentium  decre- 
vimus  apponendum.  Datum  Heruorde,  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  nono,  quarto 
Kalendas  Octobris. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Herford,  Stift  auf  dem  Berge,  Nr.  11.  Rest  vom  Stadtsiegel  an  Pergamentetreifen. 

1180. 

Die  Abte  von  Beinhardsbrunn,  Peter sberg  bei  Erfurt  u.  Oemrode  beauftragen  als  p&psttiche  Pro- 
visoren  die  Abte  von  Abdinghof,  Breitenau  und  Flechtorf  tnit  der  Revision  der  Kloster  Helmars- 

hausen  und  Marienmunster.  Fulda  1269  Oktober  16. 
.  .  Dei  gratia  Reinherisburnensis,  Montis  sancti  Petri  Erfordie  et  Gerrode  monasteriorum  abbates, 
auctoritate  sedis  apostolice  et  constitutionis  super  hoc  edite  dati  capituli  provisores,  viris  honestis 
Paderburnensis,  Breitenowe  et  Flichdorf  monasteriorum  abbatibus  in  Domino  salutem.  Tenore  pre- 
sentium vobis  iniungimus  districte  precipientes,  quatinus  personaliter  accedatis  ad  monasterium  Helm- 
wordishusen  et  monasterium  prope  Sualimberch  diligenter  ibidem  auctoritate  et  vice  nostra  de  statu 
dictorum  locorum  inquirentes  et  corrigentes,  que  ibidem  tam  in  capite  quam  in  membris  inveneritis 
corrigenda,  facientes,  que  decreveritis,  per  censuram  ecclesiasticam  firmiter  observari.  Datum  Fulde 
anno  Domini  millesimo  C°C.LXVIIII.,  in  die  Galli. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Marburg.     Die  drei  Siegel  van  dem  abhdngenden  PergamenUtreifen  abgefallen. 

1181. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  verkauft  mit  Zustimmung  tfes  Domkapitels  dem  Kl.  Holthausen  bei 

Buren  einen  Hof  dasdbst  fiir  60  Mark.     Paderborn  1269  Oktober  20. 

.  .  .  Acta  sunt  hec  coram  Hinrico  preposito,  Rabodone  decano,  Everhardo  de  Hervordia,  magistro 

Iohanne  de  Scildesce  can  tore,  Widekindo   de   Osethe,   Iohanne  de  Messinchusen,  Hinrico  dicto  Lusco 

cellerario,  Walthero  thesaurario,  Hermanno  de  Sunninchusen  scolastico,  Thiderico  de  Susato,  Ottone  de 

Retberg  camerario,  Wernero  de  Patberg,  Fretherico,  Amelungo,  Bernardo  de  Warendorp,  Thiderico  de 

Lippia  preposito  orientali,  magistro Gonrado  deBovinclo,  Bertoldo  deAssenburg,  magistro  Thetmaro... 

Ottone  comite  de  Ravensberg  et  nobilibus  viris  fratribus  dominis  de  Lippia,  scilicet  Bernardo  et  Hermanno. 

Gedr.  (naeh  dem  Or.  im  Freiherrl.  v.  Brenkenechen  Archiv  zu  Erpernburg)  Asseb.  VB.  1,344;  Schaten 

ad  annum  ungenau.  Reg.  Lipp.  Regg.  I,  230  Nr.  351  mit  irrigem  Datum. 

Westf.  Urk.-Bueh  IV.  74 


Digitized  by 


Google 


582  1269 

1182. 

Das  Paderborner  Domkapitel  bekundet,  dass  Bernhard,  Sohn  Bitters  Ludger  von  Werle,  sein  Reck 
an  der  Obedienz  Schivabedissen  nicht  habe  erweisen  konnen  und  es  deshalb  diesdbe  dent  Kanontkus 
Everhard  (Archidiakon)  von  Herford  uberiragen  und  dent  Bernhard  emges  StUlschweigen  auferlegt 

habe.  Paderborn  1269  Oktober  20. 
H(einricus)  Dei  gratia  prepositus,  decanus  et  capitulum  Paderbornensis  ecclesie  universis  hoc 
scriptum  visuris  salutem  in  Domino.  Presentibus  protestamur,  quod,  cum  nos  Bernardo  Alio  Ludgeri 
militis  dicti  de  Werle,  qui  obedientiam  ecclesie  nostre  in  Suauedessen  occupat  violenter,  quam  dominus 
Euerhardus  de  Heruordia,  concanonicus  noster,  iam  multis  annis  elapsis  a  preposito  Volrado  receperat 
de  ipsa  solvens  annuam  pensionem  prefixerimus  terminum  ad  probandum  ius  suum,  si  quod  haberet 
in  ipsa  obediencia,  et  idem  Ber(nardus),  licet  comparuerit,  nichil  tamen  de  intencione  sua  probaverit, 
verba  tantum  frivola  pretendendo,  predictus  dominus  Euerhardus  ius  suum  et  ecclesie  nostre  plene  et 
legitime  probavit,  iusticia  exigente  et  nos  Bernardo  prefato  perpetuum  silencium  imposuimus  de  ipsa 
obediencia  iuris  ordine  in  omnibus  observato  et  eandem  obedienciam  domino  Euerhardo  sepe  dido 
adiudicavimus  iusticia  mediante,  volentes  ipsi  plenam  warandiam  facere  de  ipsis  bonis  sive  obediencia 
omni  tempore  opportuno.  Datum  Paderborne,  anno  Domini  M°.C0C.LX°IX.,  XPII.  Kalendas  Novembris. 
Et  nos  capitulum  predictum  sigillum  nostrum  simul  cum  sigillo  prepositi  Hinrici  scripto  in  testimonium 
duximus  apponendum.     Datum  Paderborne  anno  et  die  predictis. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  241.    Von  beiden  Siegeln  nur  kleine  Reste  an  Pergament- 
streifen  erhaUen.    Suauedissen  nicht  =  „Schwanney"  wie  Ruckschrift  s.  XVII.  hat;  vgl.  Nr.1169. 

1183. 

Graf  (Ludolf)  von  Dassel,  Edelherr  Hermann  zur  Lippe,  (Berthold)  d.  &.  von  Biiren,  Propst  Dietrich 
von  Busdorf  u.  a.  Paderborner  Geistliche  u.  Laien  sind  Zeugen  bei  Verkauf  der  Herrschaft  Borstmar 
an  Bisclwf  Gerhard  von  Munster.     Diestedde  1269  November  3  u.  11. 
Gedr.  zuletzt  UB.  Ill,  840.  Reg.  Lipp.  Regg.  I,  230  Nr.  352  mit  irrigem  Datum ;  korrigirt  Bd.  IIS.  7. 

1184. 

Propst  Dietrich  v<m  St  Peter  (Busdorf)  in  Paderborn,  Otto  Kammerer  daselbst,    Graf  Luddf 

von  Dassel,    Herr   Hermann  zur  IAppe  und  Berthold  d.  a.  von  Biiren    Zeugen  bei  Verpfandung 

munsterscher  Guter  an  Graf  Friedrich  von  Bietberg.  Diestedde  1269  November  3  und  It 

Gedr.  zuletzt  UB.  Ill,  841.     Reg.  Lipp.  Regg.  zoie  vor.  Nr. 

1185. 

Kl.  Abdinghof  bekundet,  dass  einer  seiner  Dienstmannen  gegen  eine  Official-Prtibende  nebst  Frucht- 
leistung  seine  Guter  ihm  uberiragen  habe.  Heslingen  1269  November  4. 
Hermannus  Dei  gratia  abbas,  Rotbertus  prior  et  conventus  monasterii  beatorum  apostolorum  Petri 
et  Pauli  in  Paderburne  omnibus  hanc  litteram  visuris  notum  esse  volumus,  quod  Godefridus  de  Hes- 
linge,  ministerialis  ecclesie  nostre,  bona  sua  apud  dictam  villain  Heslingen  sita,  que  de  manu  nostra 
iure  ministerialium  tenebat,  pio  zelo  et  debita  fidelitate  ductus,  cum  heredem  non  haberet,  sanus  mente 
et  corpore,  contulit  ecclesie  nostre  cum  omnibus  fructibus  eorundem,  tali  conditione,  ut  eidem  ad  dies 
vite  sue  prebendam  ministraremus,  qualem  solent  habere  offitiales  ecclesie  seu  ministri,  et  quatuor  moltra 
frumenti  ad  supplementum  prebende  annis  singulis  adderemus.  Facta  est  hec1)  donatio  et  dictorum 
bonorum  a  dicto  G(odefrido)  ad  manus  nostras  resingnatio  primo  apud  villain  Heslingen,  presentibus 
civibus  eiusdem  ville  et  multis  embus  de  Widhen,  secundo  in  ecclesia  nostra  Paderburnensi,  presentibus 
magistro  Iohanne  de  Schildesche,  canonico  Paderburnensi,  Amelungo  de  Yburg,  Lodewico  Bolemasto, 
Andrea  de  Enhus,  militibus,   Conrado  de  Enhus,   Iohanne  de  Barichosen,   Alberto  de  Curia,  Alberto 


Digitized  by 


Google 


1269  583 

Pagano,   Thetmaro  de  Volbacthinchosen,    ministerialibus  nostris,    et   multis  aliis  fide  dignis.     Ut  autem 
huiusmodi  factum    maneat   inconvulsum    et  ad  notitiam  veniat  futurorum,   presentem  paginam  duximus 
roborandam   sigillis  nostris.     Acta   sunt   hec2)  apud  villain  Heslinge  pridie  Nonas  Novembris  et  in  ec- 
clesia  nostra,  quinto8)  Kalendas  Ianuarii  anno  Domini  millesimo  C0.C°.LX°  nono. 
l)  hec  fehlt  B.    *)  hec  fehlt  A.    *)  quinU  A. 
Or.  in  zwei  Ausfertigungen  (A  und  B)   im  Kgl.  St- A.  Munster,    Kl.  Abdinghof  Nr.  62.     An  beiden 
das  spitzovale  Siegel  des  Abts,  sitzende  Gestalt  mit  Stab  undBuch,  an  Pergamentstreifen  hdngend 
leidlich  erhalten,  wie  Westf.  Siegel  II  Taf.  124  Nr.  22;  das  zweite  abgef  alien. 

1186. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  bekundet,   dass  Landgraf  Heinrich  von  Hessen  ihm  die  HSlfte  der 

Burg  Fiirstcnstein  abgetreten   habe,    und  dass  mgleich   Festsetzungen  beziiglich  Neubauten  in  der 

dortigen  Gerichtsbarkeit  getroffen  seien.     Wolfhagen  1269  November  15. 

Symon  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus l)  universis  presens  scriptum  visuris  salutem  in  omnium 

creatore.     Notum  facimus  et  presentibus  publice  protestamur,  quod  dominus  Hinricus  lantgravius  Hassie 

de  consensu  uxoris   sue  et  heredum  suorum  nobis  et  ecclesie  nostre  medietatem  castri  sui  Vorstenstene 

donavit  perpetuo  possidendam,  ita  quod  castellani  dicti  castri  fidelitatem  et  custodiam  ipsius  nobis  utris- 

que  iurabunt,    et   edificia  eiusdem  castri  communi  consensu  faciemus,   ita    quod   edificia   partis   unius 

edificiis  partis  alterius  nullatenus  preferantur.    Si  vero  processu  temporis  nos  in  eadem  comitia,  in  qua 

castrum  situm  est,  oppidum,  molendina  vel  alias  structuras  edificare  contigerit,  proventus  ipsorum  equa- 

liter  dividemus.     In  comicia  vero  Scardenberg   nos   et  successor  noster  sine  contradictione  domini  lant- 

gravii  vel  heredum  suorum  edificare  poterimus  pro  nostra  libera  voluntate.     Si  autem,   quod  absit,    nos 

vel  nostrum  successorem  cum  ipso  discordare  evenerit,  castellani  ibidem  neutrum  nostrum  ad  dampnum 

alterius  intromittent  nee  etiam  adiuvabunt,  nee  aliquis  nostrum  alterum  eiciet,  set,  cum  Concordes  facti 

fuerimus,   iidem    castellani   nobis   ambobus  obedient   sicut  ante.     Si  vero  nos  cum  aliquo  alio  guerram 

habere  contigerit,   pars  nostra   nobis  sine  contradictione  alterius  serviet  in  omnibus,  quibus  potest    Ut 

autem  hec  rata  permaneant,  presens  scriptum   nostro   et   ecclesie  nostre  sigillis  fecimus  roborari.    Nos 

etiam  comes  Otto  de  Rauensberg,   Bernardus  nobilis  vir  dominus  de  Lippia  rogati  sigilla  nostra2)  huic 

scripto   apposuimus   in   testimonium   huius   facti.    Actum  et  datum  Wlfhagen,   anno  Domini  millesimo 

ducentesimo  sexagesimo  nono,  XV°II.  Kalendas  Decembris. 

*)  epo  Or.      *)  nostro  Or. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,   Fstth.  Paderborn    Nr.  242.     An  Pergamentstrei/en     1)  verletztes   ovales 

Siegel  des  Bischof 8 ;    2)  verletztes  rundes  des  Dornkapitels ;   3)  das  dreieckige  Ravensbergisclie  wie 

AbbUdung  Westfal.  Siegel  I  Taf.  35  Nr.  7,  mit  ruckwarUgem  Sekret,  dessen  AbbUdung  dort  mckts 

gegeberiy  aber  dem  auf  Taf.  16  Nr.  7  sehr  dhnlich  ist;  4)  die  obereHalfte  vom  dreieckigen  Siege 

Bernhards  zur  L.    wie  AbbUdung   Lipp.    Regg.    I   Taf.  17,   mit  Sekret.    Die  Rudera  der  Burgl 

Schartenberg  finden   sich   in   der  Nahe   des    hessischen   Stddtchens  Zier ember gy  N.  von  demselben. 

In  der  Nachbarschaft  wird  auch  Vorstenstene  (Ruckschrift  s  XIV.  u.  XVI.  Vorstene,  Forsteine 

zu  suehen  sein;  axis  einer  solchenLage  erkldrte  sich  am  einfachsten  das  Inter  esse  des  Bischof s  amy 

Mitbesitze  der  Burg.    Ueber  sine  hessische  Burg,  welche  1380  Furstinegke  genanntwira\  vgl.  Varn- 

hagen,  Grundlage  UB.  S.  187 ;  ein  Dorf  Furstenwald  grenzt  unmittelbar  an  Schartenberg. 

1187. 

Abt  Hermann  und  Konvent  von  Peter  und  Paul  in  Paderborn  kaufen  Gilter  von  den  Tochtern 

Hires  Ministerialen  Scheie.     Widen  1269  November  18. 

Hermannus  Dei  gratia  abbas  ecclesie  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  in  Paderborne  omnibus 

hanc  litteram  intuentibus  perpetuam  in  Domino  salutem.     Tenore  presentium  dicimus  et  publice  pro~ 

74* 


Digitized  by 


Google 


584  1269 

testamur,  quod  Bertradis  et  Ermendrudis,  ministeriales  nostre,  filie  Bertrammi  dicti  Lusci,  nostri  mini- 
sterialis,  de  consensu  heredum  suorum,  consentientibus  quoque  filiis  et  filiabus  ipsarum,  vendiderunt 
nobis  bona,  que  de  manu  nostra  iure  ministeriali  tenebant,  videlicet  molendinum  ad  rivum  Alipe  prope 
villa(m)  Welsede  et  domum  unam  et  agros  ad  ipsam  pertinentes . . .  villa  et  campo  Welsede  cum  omnibus 
utilitabus  pertinentibus  ad  molendinum,  domum  et  agros  supradictos  facta  in  manus  nostras  resigna- 
tion e  manuali  a  Bertrade  et  Ermendrude  et  earum  pueris  supradictis.  Dicimus  preterea,  quod  Vole- 
quinus,  Heinricus  et  Conradus  fratres  de  Welsede  similiter  in  manus  nostras  resignaverunt,  quicquid 
in  ipsis  bonis  iuris  habebant,  receptis  a  nobis  pro  pretio  tribus  marcis.  Predictis  etiam  Bertradi  et 
Ermendrudi  pro  emptione  predicta  dedimus  denariorum  legalium  septem  marcas.  In  cuius  rei  testi- 
monium presentes  litteras  sigillo  nostro  et  sigillo  castellanorum  in  Scowenborch,  (in)  quorum  presentia 
dicta  emptio  facta  est,  duximus  roborari.  Testes  huius  rei  sunt:  Waltherus  vicem  gerens  advocati  in 
Scowenburch,  dominus  Wilhelmus  de  Holte,  dominus  Ludewicus  Post,  dominus  Woltherus  Post,  dominus 
H(einricus)  de  Welsede,  dominus  Wernherus  Pollex,  dominus  Euerhardus  Ouelgest,  dominus  Arnoldus 
Pollex  et  alii  quam  plures.    Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C°C.LXVIPIL,  in  Wida,  octava  Martini. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Abdinghof  Nr.  63.  An  Pergamentstreifen  an  erster  Stelle  drei- 
eckiges  plattgedrucktes  unkenntliches  Siegel;  an  zweiter  Rest  vom  Siegel  des  Abts.  Welsede  nicht 
Wessede,  wie  Or.  einmal  hat,  (vgL  villa  Widhem  unten  Urk.  von  1272  Dec.  18)  lag  zwischen 
Hessen-Oldendorf  und  der  Schaumburg  und  eine  halbe  Stimde  von  Welsede  entfernt  findet  rich  an 
der  Weser  Gross-  und  Klein-Widen.  Abdinghof  hatte  aus  der  vdterlichen  Erbschaft  semes  Stiftert 
Meinwerk  sehr  bedeutende  Grundguter  in  der  Grafschaft  Schaumburg.  Das  Kloster  wusste  sich 
die  Gunst  der  dordgen  Grafen  zu  erhalten  und  blieb  bis  zu  seiner  Avfhebung  im  Besitz  derselbetu 
In  der  ersten  Halfte  des  15.  Jahrh.  hatte  der  Abt  Johann  Brockhusen  die  Ehre,  von  der  graf- 
lichen  Familie  zur  Kindtaufe  als  Mitpathe  auj  die  Schaumburg  eingeladen  zu  werden;  semPatherh 
geschenk  bestand  u.  A.  in  der  Fischerei  im  Amt  Widen,  namentlich  auch  auf  der  Elpe  =  Alipe. 
(Abdingh.  Chron.  Msc.  Spancken.) 

1188, 
Eddherr  Berrihard  zur  Lippe  und  seine  Gemahlin  Agnes  verziehten  auf  atte  Rechte  am  Zehnten 
des  Hofes  Vorwerk  bei  Herford.  VdlJcenberg  1269  November  23(?). 
Bernhardus  nobilis  vir  de  Lippia  et  nobilis  domina  Agnes  uxor  eius  omnibus,  ad  quos  presens 
pagina  pervenerit,  geste  rei  noticiam.  Ad  hoc  scripta  fiunt  autentica,  ut  retroacta  elucident  et  in  poste- 
rum  lites  et  contenciones  exstirpent.  Hac  igitur  serie  literarum  notum  facimus  universis,  quod  nos  ad 
honorem  virginis  gloriose  genitricis  Dei  et  ob  salutem  et  remedium  animarum  nostrarum  omne  ius, 
quod  ex  successione  hereditaria  vel  aliascunque  modo  habuimus  in  presenti  vel  ullo  unquam  tempore 
habere  potuimus  in  futuro  in  decima  curtis  Vorweric  site  in  pede  Montis  sancte  Marie  iuxta  Heruordiam, 
decane  et  conventui  monasterii  sancte  Marie  montis  eiusdem  una  cum  liberis  et  heredibus  nostris  pure 
et  libere  nulla  prorsus  adiecta  condicione  donavimus  perpetuo  et  donamus,  ita  ut  nee  nos  nee  maritalis 
posteritas  ullam  umquam  eisdem  moveamus  questionem  nee  in  aliqua  super  ipsa  decima  turbemus  aut 
molestemus,  quod  eidem  decime  renunciavimus  et  renunciamus  et  earn  resignamus  conventui  et  absolute 
et  voluntarie  resignamus  donationem  pretactam  proprietatis  decime  memorate  in  Voreweric  per  venera- 
bilem  patrem  et  dominum  Simonem  Paderbornensem  episcopum  et  honorabiles  viros  prepositum,  decanum 
et  capitulum  ecclesie  Paderbornensis  post  spontaneam  resignationem  et  renuntiationem  felicis  recorda- 
tionis  B(ernhardi)  patris  nostri  ac 2)  S(ophie)  matris  nostre  dilecte  et  heredum  suorum  rite  et  laudabiliter 
factam,  sicut  in  instrumentis  et  litteris  inde  confectis  plenius  continetiw,  ratam,  gratam  et  firmamhabe- 
mus  et  ipsi  donationi  nostrum  et  heredum  nostrorum  plenarium  impertimur  assensum  valiture.  Testes 
autem,  qui  interfuerunt,  liii  sunt:  venerabilis  dominus  Parbornensis  episcopus,  nobilis  vir  Otto  comes 
in   Rauensberg,   Reinardus   et   Hermannus  Gograuii   Heruordenses2),    Henricus   dictus    de   Gummere, 


Digitized  by 


Google 


1269  585 

Godescalcus  et  Henricus  dicti  Slavi,  milites,  et  alii  quam  plures  vasalli  et  ministeriales  nostri  vocati  ad 
hoc  et  interesse  rogati.  Et  ut  premissa  debitum  robur  obtineant  et  tenaci  memorie  commendentur, 
sigilla  nostra  presentibus  decrevimus  annectenda.  Datum  Valkenburge,  anno  Domini  M°.C0C.XLVH°II.,. 
in  die  Clementis  pape  et  martyris. 

x)  hac  Abachr.      ")  Heruordensis  Abschr. 
Aus  ewer  Processachriji  „die  Junfern  auf  dem  Berge  von  Hervorde  tegen  hern  Corde  Wycht  deken 

der  kerken  sunte  Johannis  to  Hervorde  und  kerkheren  der  kerken  unser  leven  frowen  up 

dem  Berge  vor  Hervorde"  von  1494.     Die  Jahreszahl  1249   wahrscheinlich  verschrieben   statt 

1269,  da  Bernhard  d.  a.  zur  Lippe  erst  1264  starb. 

1189. 

Die  Briider  von  Haldessen  bekunden  VerJcauf  von  drei  ihnen  aufgelassenen  Hufen  in  Westheim 
bei  Geismar  an  Kl.  Hardehausen.  Geismar  1269  December  13. 
Ego  Theodericus  dictus  de  Haldessen  et  fratres  mei  Iohannes,  Stephanus  et  Regenbodo  omnibus 
hoc  scriptum  audituris  salutem  eternam.  Notum  esse  volumus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  Hin- 
ricus  et  Iohannes  cives  Geysmarienses,  filii  Werenzen,  tres  mansos  in  Westhem  apud  Geysmariam  de 
manu  nostra  in  pheodo  tenuerunt,  quos  ea  conditione  nobis  resignaverunt,  ut  eorum  proprietatem  mo- 
nasterio  Herswythehusen  absolute  et  libere  conferremus.  Nos  vero  sub  spe  remunerationis  divine  tarn 
pro  nostris  progenitoribus  quam  pro  nobis  receptis  nichilominus  VII  marcis  a  fratribus  prefati  monasterii 
proprietatem  predictorum  trium  mansorum  cum  omnibus  suis  pertinentiis  unanimi  consensu  dedimus 
prefato  monasterio  perpetuo  possidendam  et  contra  quoslibet  eos  impulsantes  supra  premissis  bonis 
warandiam  debitam  prestabimus  fratribus  eisdem.  Verum  ut  hoc  factum  nostrum  robur  habeat  perpetuum, 
presens  scriptum  sigillis  nobilis  domini  Conradi  de  Sconenberg  et  civium  Geysmariensis  oppidi,  sigillis  pro- 
priis  nondum  nobis  habentibus,  petivimus  confirmari.  Datum  Geysmarie,  anno  Domini  M°.C0C°.LXrX., 
Lucie  virginis,  coram  testibus  subnotatis:  Theoderico  vicepreposito  et  Bertholdo  congnato  suo,  clericis; 
Heinrico  vicedomino,  Gonrado  de  Schardenberg  et  Stephano  de  Haldessen,  militibus ;  Hermanno  scultheto, 
Alberto   de  Duergen,  Theoderico  de  Wartberg,  Hermanno  de  Nothvelt,  civibus,  et  aliis  multis. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,   Kl.  Hardehausen  Nr.  164.     Beide  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  ab. 

1190. 

Thitmar  von  Waldeck,  genannt  OppoU,  uberl&sst  1268  Jtdi  12  mit  Zustimmung  seiner  Gemaklin 
Agnes  das  Patronatsrecht  zu  Helden  dem  Bitter  Herbord,  Vogt  von  Helden.  Unter  den  Zeugen 
Begenhard  von  Itter.  Ferner  bekundet  er,  doss  Bitter  Herbord  genannte  Zehnten  und  Guter  (im 
Herzogthum  Westfalen)  von  ihm  zu  Lehn  trage  und  iibergibt  ihm  das  Patronatsrecht  der  Kirche 

in  Elspe.     Attendorn  1269  December  31. 
Gedr.  Varnhagen,  Gntndlage  UB.  Nr.  44;  hiernach  auszuglich  Seibertz,  UB.  Iy  348. 

119L 

Dmpropst  Heinrich  von  Paderborn  bekundet  Beilegung  eines  Streites  zunschen  dompropsteUichen 

Amtleuten  von  Lon  und  Borchen.  1269. 
Heinricus  Dei  gratia  prepositus  Paderbornensis  omnibus  hoc  scriptum  visuris  volumus  esse  notum, 
quod  coram  nobis  probis  viris  mediantibus  questio,  que  super  pensione  quadam  avene  scilicet  inter  do- 
minum  Lodewicum  villicum  curtis  nostre  in  Lon  et  suos  heredes  ex  parte  una  et  Ludolfum  de  Herisia 
villicum  curie  in  Bvirchnen  et  suos  heredes  vertebatur  ex  altera,  de  consensu  parcium  taliter  et  ami- 
cabiliter  est  sopita,   quod  omnibus  hactenus   retentis   simpliciter  renunciatis  prefatus  Ludolfus  et  sui 


Digitized  by 


Google 


586  1269 

heredes  dabunt  ex  nunc  in  antea  L(odewico)  villico1)   in   Lon    et   suis   heredibus   perpetuo  triginta  et 

quinque  moldra  avene  singulis  annis  persolvenda.  In  cuius  (rei)  testimonium  has  litteras  conscribi  fecimus 

et  sigillo  nostro  confirmari.     Testes  etiam  aderant:  Bertoldus  cellerarius   et  Albero   de  Etlen,  canonici 

sancti  Andree;  Amelungus  de  Driburg  et  Andreas  de  Enhus,  milites;  Conradus  de  Enhus,  Helwicus  de 

Haxwidehusen,   Bernhardus  de  Aslen,    Heinricus  dictus  Corubo   et   alii  quam  plures.    Datum  et  actum 

anno  Domini  M°.C0C.LXIX°. 

')  villco  Or. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,    Fstth.  Paderbom  Nr.  238.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.     In  Btdli 

Papst  Eugens  111.  fur  Kl.  Abdinghof  von  1146  (Schaten  ad  ann.,   UB.  V,  64)  werden  die  beiden 

Dorfer  als   Burgnon  cum  ecclesia    u.    Nortburgnon   unterschieden   (letztwes  auch  UB.  11,  39); 

einige  Urkk.  des  13.  Jahrh.  nennen  Burgnon  ohne  ndhere  Bezeichnung;  im  14.  Jahrh.  (audi  1268 

kommt  Kericborchnen  schon  vor;   vgl.  oben  Nr.  1137)    war  die  Unterscheidung  Kerk-  und  Nort- 

borchen  allgemein  gebrauchlich.     Eine  Ansiedlung   bet  Borchen   unter   dem   Namen  Lon  begegnet 

in  Urkk.  nicht;     zu    bemerken    ist  aber,    doss  nahe  unterhalb  Nordborchen  die  Alme  sich  in  zwei 

Arrne  theilt,  von  welchen  der  westliche  den  Namen  Alme  behdlt,  der  ostliche  dagegen,  der  sich  unter* 

halb   Wewer  mit  dem  ersteren  wieder  vereinigt,  die  „Lohnu  heisst.  Die  Uebereinstimmung  mil  dm 

in  der  Urk.  genannten  Lon  deutet  darauf  hin,    doss    in    dem   fruchtbaren    Thale    zwischen  AW- 

borchen  und  Wever  eine  Ansiedlung  dieses  Namens  gelegen  haben  mag,    die    dann    wohl  spdter  in 

Nordborchen  aufgegangen  sein  wird.     (Spancken)      Ausser    in    der  Bulle    P.    Innocenz   III.  fir 

Busdorf  (oben  Nr.  22)  von  1206,  wo  der  Hof  Hasvuthehusin  genannt  ist,  kommt  der  Name  Haxt- 

hausen  hier  zum  ersten  Mai  in  Paderborner  Urkk.  vor.    Ob  der  Helmwicus  als  der  attest  naehtceubart 

Ahnhei%r  dieses  spdter  im  Paderborner  Land  zu  grossem  Ansehen  und  Besitz  gelangten  GeschUehtt 

anzusprechen  istf     Der  Stellung  in  der  Zeugenreihe  nach  scheint  er  fast  zu  den  villici  zu  gehoren; 

sollte  vielleicht   hier  der  spdter  erst  im  15.  Jahrh.  ersclieinende,    ausser  drei  andern,    auch  diesem 

Geschlechte  beigelegte  Titel:  „nobilis  villicus  et  columna  ecclesie  cathedralisa  anzuknupfen  sein? 

Der  Name  Helmwig  kommt  nbrigens  im  v.  Haxthausen'schen  Geschlecht  spdter  absolut  nicht  vor. 

1192. 

Propst  Heinrich  von   Paderborn  bekundet  Auflassung  einer  Hufe  seitens  des  Bitters  Rudolf  gen. 

Nagd  und  seines  Sohnes  Thimo.  1269. 
H(enricus)  Dei  gratia1)  prepositus  Paderbornensis  notum  facimus  universis,  quod  venientes  ad 
nostram  presentiam  Rodolfus  miles  dictus  Nagel  et  Thimmo  suus  filius  mansum  unum  in  Sikere  situm, 
quern  a  nobis  tenebant,  quia  nos  eundem  ab  ipsis  nostris  comparavimus  denariis,  in  manus  nostras 
libere  cum  pertinentiis  universis  resignaverunt.  Cuius  rei  testes  sunt:  Fredericus  de  Heruordia,  Ame- 
lungus de  Driburg,  canonici  nostri  Paderbornenses,  magister  Th(idericus)  canonicus  sancti  Petri  Pader- 
bornensis, magister  Io(hannes)  scriptor  noster,  Bertoldus  sacerdos  de  Scile,  Eckbertus  de  Rokinghosen, 
Otto  dictus  Friedach  et  alii  quam  plures.     Datum  anno  Domini  M°.G0C.LX°1X. 

*)  FehU  im  Or. 
Or.  im  Kgl.   St.-A.  Munster,  Stift  Schildesche  Nr.  20.     An  Pergamentstreifen  der  obere  Theil  torn 
spitzovalen  Siegel  des  Paderborner  Domprcpstes  Heinrich. 

1193. 

Abt  Thimo  von  Corvey  Obertiisst  zwei  Hufen  in  NSrde  dem  Sohne  Ravenos  von  Pappenheim.    1269. 

Nos  Thimo1)  Dei  gratia  abbas  ecclesie  Gorbeiensis  omnibus  hoc  scriptum  visuris  salutem  in  eo, 

qui  est  salus  omnium.    In  communem  notitiam  voluimus  devenire  nos  duos  mansos  in  Vorden3),  quo* 

dominus  Gerhardus  dictus  Hadeke  possidet,  post  eius  obituro  filiis  domini  Rauenonis  libere  porrexisse. 


Digitized  by 


Google 


1269  587 

Et  ne  ipsis  ex  hinc  in  posterum  oriatur  calumnia,  presens  scriptum  sibi8)  sigilli  nostri  munimine  cor- 
roboramus.     Datum  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  sexagesimo  nono. 

l)  Thilemannus  Abschr.     *)  Eine  Randbemerkung  hat  alias  Norden;  wohl  Norde  NW.  von  Warburg.     *)  And.  Abschr.  ibi. 
Aus  dem  „Ccpeybuch  cUler  von  Papenheim*  Bl.  105. 

1194. 

Abt  Heinrich  von  Flechtorf,  Johann  und  Gottschalk  Bruder  von  Padberg  md  die  Rathm&nner  von 
Marsberg  bekunden,  dass  Oerlach  Dickeber,  Sohn  Gerlachs,  die  ihm  bei  der  v&terlichen  ErbtheUung 
zugefattenen  Giiter  zu  Esbike  mit  MntoUligtmg  seiner  Bruder  Elger  und  Bemhard  tmd  seiner 
Sohne  Albert  und  Hermann  dem  Kl.  Bredelar  verkauft  hat     1269. 
.  .  .  Testes:  Hermannus  prepositus  in  Aroldessen,  Theodericus  de  Mederike,  Albertus  de  Lutersen, 
milites  et  mediatores,   Fredericus   de  Horehusen,    Ludolfiis,   Bernhardus  et  (Druck  de)  Elecherus  de 
Dalewich  et  Olricus  de  Westhem,  milites. 
Qedr.  Seibertz,  UB.  I,  349. 

1195. 

Berthold,  einst  Propst  von  Schaken,  bekundet  die  Abgaben  ernes  Nevbruchs  bei  Furstenberg.  1269. 
Bertoldus  quondam  prepositus  sanctimonialium  in  Scaken  presentibus  protestamur,  quod  nos  quos- 
dam  agros  novales  exstirpandos  et  colendos  apud  Vorstenberg  sitos  capientes  tres  modios  seminis 
Iohanni  Theisterre  presentium  latori  ratione  ecclesie  nostre  Scakensis  ad  quinque  annos  sub  annua 
pensione  locavimus  excolendos,  ita  ut  anno  primo  decimam,  secundo  vero  septimum  manipulum,  tertio 
sextum,  quarto  quintum,  quinto  autem  quintum  manipulum  cum  decima  persolvat  ecclesie  memorate. 
Ut  hec  rata  permaneant,  eidem  assensu  successoris  nostri  litteram  hanc  in  testimonium  conscribi  feci- 
mus.  Et  quia  proprio  caremus  sigillo,  domini  prepositi  Montis  Martis  sumus  usi.  Datum  anno  Domini 
M°.G°C.LX  nono,  tali  pensione  inchoante. 

Or.  im  Furstl.   Waldeck.  Archiv  zu  Arolsen.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgefallen. 

1196. 

Die  Edelherrn  von  Buren  treffen  fernere  Bestimmung  uber  Schloss  Buren.     Biiren  1269. 
Gedr.  oben  Nr.  730  als  Anhang  zu  Urk.  von  1258  Februar  14. 

1197. 

Die  beiden  Gottschalk,  Hermann  und  HUdebold  Ectte  von  Pyrmont  verzichten,  nachdem  ihr  Oheim7  der 
verstorbene  Graf  Hermann,  gewisse  Giiter  zu  Holzhausen  mit  Leuten  an  das  Kl.  Faikenhagen  verkauft 
habe,  von  ihnen  aber  dieser  Kauf  angefochten  sei,  nu/nmehr  auf  atte  Anspriiche.     1269. 
.  .  .  Zeugen:   RUter  Ameluncus  Kanno,  Hermannus  de  Osen,  Hermannus  de  Becoue,  Hinricus  de 
Aberenshusen;  famuli:  Arnoldus  de  Dudenhusen,  Ernestus  Struchger,  Marquardus  de  Lugde. 
Reg.  Lipp.  Regg.  I9  231  Nr.  353. 

1198. 

Bitter  Arnold  von  Paderborn  Hbemimmt  gegen  einen  Jahrzins  eine  bei  Wildungen  gelegene  Mtihlen- 

stdtte  von  KL  Werbe.  1269. 
Nos  A(dolfus)  comes  de  Waltecge,  R(egenhardus)  de  Ittere,  W(idekindus)  de  Nuwenborch  et  H(ein- 
ricus)  de  Bischopeshusen,  nobiles,  universis  hoc  scriptum  visuris  notum  facimus  ac  publice  profitemur 
Arnoldum  militem  de  Paderborne  aream  quondam  molandini  Wilduncgen  siti  {ecclesie  beate  Marie  in 
Werue  pertinentem  tali  convenisse  conditione,  ut,  cum  dictam  aream  molandinicis  prestruxerit  edificiis, 
singulis  annis  eo  vivente  pensionem  sex  solidorum  levis  videlicet  monete  persolyet  ecclesie  memorate. 
Ut  autem  dictus  Ar(noldus)   miles   in   solam   anime   sue   salutem   hec   egisse   videatur,   debito   carnis 


Digitized  by 


Google 


588  1270 

eiusdem  soluto  nullus  heredum  suorum  in  area  seu  molandino  prefato  quicquam  iuris  presumet  obtinere 
sepedicto  molandino  vel  area  libere  vacante  in  Werue  conventui  prenotato.  Aderant  autem,  dum  hec 
flerent:  H(enricus)  prepositus  in  Scaken,  Oppoldus  deWaltecge  nobilis,  H.  plebanus  in  Hoyerinchusen, 
Theodericus  de  Wagenberch1)  miles,  Henricus  de  Giffleze,  Gonradus  de  Meinhardeshusen ,  conversi, 
Iohannes  iudex,  Gonradus  de  Gifflize,  Gonradus  de  Sederinchusen,  famuli,  et  alii  quam  plures  huius  rei 
ydonei  professores.  Ut  igitur  hec  rata  maneant  et  perfecta,  presentem  paginam  munimine  sigillorum 
nostrorum  concessimus  roborari.    Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC0.LX°IX0. 

l)  So  Or.  statt  bach. 
Or.  vm  Furstl.  Waldeck.  Archie  zu  Aralsen.  An  Pergamentstreifen  die  runden  Siegel  1)  des  Grafen 
van  Waldeck,  stehende  Figur,  mit  der  Rechten  sich  auf  das  Schwert,  mit  der  Linken  auf  den  drei- 
eckigen  Schild  mit  dem  8strahligen  Stern  stutzend,  wie  Abbildung  Varnhagen,  Grundlage;  2)  des 
Kananikus  van  Halberstadt,  Widukind  van  Naumburg,  wie  Abbildung  Schmidt,  UB.  des  Hochtt. 
Ealb.  II  Taf.  IX  Nr.  83;  3)  dreieckiges  Siegel  mit  nach  rechts  au/gerichtetem  gekranten  Lowen. 
Umschrift:  S.  Heinrici  de  Bischofeshusen ;  das  vierte  fehite  sammt  Befestigung  schon  zu  Varn- 
hagens  Zeit.     Gedr.   Varnhagen,  Grundlage  UB.  Nr.  45. 

1199. 

Dem  Bitter  Heinrich   Wendt  wird  exn  Hof  zu  Babbenhausen  und  ein  Hdriger  verkaufl.    0.  J. 

(Urn  1269.) 
Nos  fratres  dicti  de  Ekessen  Franco  necnon  Tydericus  et  Henricus  universis  presentia  visuris  vel 
audituris  volumus  esse  notum,  quod  cum  pleno  consensu  vendidimus  domino  Henrico  militi  dicto  Went 
curiam  sitam1)  in  Babbenhusen  cum  omnibus  proventibus  eidem  in  pascuis  et  in  silvis  et  undique 
attinentibus2)  ac  eciam  Helmicum  cum  uxore  et  omnibus  filiis  suis  pro  triginta8)  marcis  Bremensis 
. argent i  sub  talibus  conditionibus  iniunctis,  quod,  quandocumque  prefatam  domum  pro  tanta  pecunia 
reemere  poterimus  et  voluerimus,  predictus  Henricus  nulla  occasione  interposita  nobis  denegabit. 
Similiter  et  ipse  suam  pecuniam  a  prefata  curia,  si  rehabere  voluerit,  cuicunque  voluerit,  poterit  licite 
obligare,  ac  etiam  predictum  Helmicum  cum  uxore  et  filiis,  quemcunque4)  voluerit,  secundum  suam 
voluntatem  potest  dispensare. 

l)  scitam  Or.  f)  attenentibus  Or.  •)  triginti  Or.  4)  quecunque  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  Busdarf  Nr.  9.  Siegel  vam  Pergamentstreifen  abge fallen.  Schrift  zweitt 
Halfte  des  13.  Jahrhunderts.  Ein  Heinrich  Wendt  nachweisbar  als  Lippischer  MwAsteriale  von 
1269 — 1290.  Vgl.  Lipp.  ReggS  s.  v.  Wend.  Babbenhausen  wird  das  Darf  gleichen  Namens  im 
Kreise  Minden  zwischen  Rehme  und  Vlotho  sein;  Kl.  Abdinghof  hatte  dart  eben fails  Besitzungen. 
(Spancken.)  Auch  unter  den  Gutern,  die  Bischof  Bernhard  I  van  Paderborn  dem  Stift  auf  dem 
Berge  bei  Herfard  1151  Marz  10  bestdtigte  (Additam.  117,  II)  findet  sich  ebenso  wie  m  den  Hebe- 
registern  jenes  Stifts  Bavenhusen.  Nach  Lipp.  Regg.  Nr.  837  lag  ein  Ort  dieses  Namens  im  AmU 
Varenhalz,  nach  Nr.  1440  ein  anderer  im  Amte  Hahenhausen. 

1200. 

Kl.  Honscheid  bekundet  eine  Schuld  gegenuber  einem  Wolfhagener  Bilrger.  Hdnscheid  1270  Januar  13. 
Nos  Eckehardus  prepositus,  priorissa  totusque  conventus  sanctimonialium  monasterii  in  Hoenscheit 
omnibus  hoc  scriptum  intuentibus  notum  esse  volumus,  nos  et  successores  nostros  Theodorico  dicto  de 
Lemego,  burgensi  in  Wolf(h)agen,  et  heredibus  suis  ad  solutionem  IHI  solidorum  levis  monete  IIII  dena- 
riis  minus  presentibus  obligari  singulis  annis  in  festo  sancti  Michahelis  persolvendorum  tempore  succes- 
sive, quos  ydem  Th(eodoricus)  ab  Helwico  dicto  de  Huppinchusen  comparavit  nostro  favore  et  consensu 
accedente,  presentibus  L.  de  Fritslaria,  Io(hanne)  de  Renlewessen,  H.  de  Ritta,  consulibus,  Wolperto  de 
Fredegodessen,  Hartmodo  Drucel,  G.  fratre  Richardi,  Th.  de  Balehorn,  Sifrido  Anshelmi  et  aliis  multis. 
Ut  autem  Helwici  venditio  et  prefati  Theoderici  emptio  et  nostri  conventus  ratihabitio  stabilis  et  firnia 


Digitized  by 


Google 


1270  589 

permaneat,  presens  scriptum  prefato  Th(eodorico)  et  heredibus  suis  ad  evidentem  cautelam  tradimus  con- 
scription sigillo  nostro  et  sigillo  burgensium  oppidi  in  Wolfhaghen  publice  confirmatum.  Datum  in 
Hoenscheit,  anno  Domini  M°.CC0.LX0X°.,  Idus  Ianuarii. 

Or.  vm  Furstl.   WcUdeck.  Archiv   zu  Arolsen.     Vom  Pergaanentstreifen   erstes    Siegel   abgefdtten;   am 

zweiten  Reste  vom  runden  Stadtsiegel  von  Wolfhagen,   die   den  Reiter  mit  den  Wolf  en  ayf  SckUd 

und  Decke  erkermen  lassen. 

1201* 

KSnig  Richard  gestattet  dent  Graf  en  Ludolf  von  Dassel  die  Htilfte  des  Waldes  Soiling,  des  Gebietes 
von  Adelebsen  nach  Hooder  und  von  Munden  nach  Hameln,  den  Zott  zu  Wahmbech  und  die  Htilfte 
des  ZoUes  zu  Bodenfdde  jenseits  der  Weser  an  Herzog  Albrecht  von  Braunschweig  zu  verkaufen. 

Berkemstede  1270  Januar  20. 
Gedr.  zuletzt  Sudendorf  UB.  I,  70.     Reg.  Bohmer-Fieker,  Regg.  Imp.  Vy  1022  Nr.  5468. 

1202. 

Bitter  Amelung  von  Driburg  und  seine  SShne  ubertragen  ihre  Bechte  an  Giitern  zu  Holthusen  dent 

SI.  VoUchardinghausen.  1270  Januar  25. 
Nos  Amelungus  miles  de  Driburg,  Heinricus,  Amelungus,  Iohannes,  Hermannus,  filii,  Lefgardis 
uxor  et  filiorum  mater  nee  non  heredes  nostri  presentibus  universis  inspectoribus  volumus  esse  notum^ 
quod  nos  unanimi  consensu  pro  remedio  animarum  nostrarum  contulimus  universum  ius,  quod  in  bonis 
Holthusen  sitis  habuimus  vel  habere  videbamur,  ecclesie  et  conventui  Volchardeshusensi.  Dicimus  et 
recognoscimus,  quod,  quandocunque  ipsius  ecclesie  prepositus  et  conventus  proprietatem  bonorum  pre- 
scriptorum  a  venerabili  patre  ac  domino  nostro  episcopo  Paderbornensi,  a  quo  prescripta  bona  tenuimus 
in  feodo,  habere  vel  comparare  potuerint,  nos  sepedicta  bona  sive  ius  bonorum  resignabimus  ad  pre- 
dicti  prepositi  et  conventus  voluntatem.  Testes  huius  (rei)  sunt :  Iohannes  plebanus  ecclesie  in  Vassenbike, 
Lodewicus  Bulemast,  Iohannes  suus  filius,  Gerhardus  Monetarius  et  alii  quam  plures.  Datum  anno 
Domini  M°.C°C.LXX.,  in  conversione  beati  Pauli. 

Or.  im  FureU.  Waldeck.  Archiv  zu  Arolsen.  An  Pergamentstreifen  in  dunkelgelbem  Wachs  das  nur 
etwae  verletzte  dreieckige  Siegel  dee  Ausstellers :  aue  2  parcdlelen  Querbdndern  fallen  3  reap.  4 
8chraffi.rU  Ldtze  herab.     Umschrift:  Sigillum  Amelungi  de  Triburch. 

1203. 

Die  Eddherrn  von  Biiren    bekunden  Beendigung    ihrer  Feindsdighevten    mit    der  Stadt  BUren. 

1270  Februar  2. 
Bertoldus  iuvenis,  Bertoldus  filius  suus,  nobiles  in  Buren,  Dideractis  uxor  sua  legitima  ceterique 
liberi  heredes  eorum  tarn  presentibus  quam  posteris  presentium  litterarum  seriem  visuris  perpetuam 
salutem  in  eo,  qui  est  omnium  vera  salus.  Que  geruntur  in  tempore,  ne  cum  lapsu  temporis  pereant, 
ea,  que  a  nobis  acta  sunt,  conscribi  fecimus,  ne  cum  memoriis  hominum  evanescant.  Hinc  est,  quod 
nos  Bertoldus  iunior  et  Bertoldus  noster  filius,  nobiles  de  Buren,  Dideractis  nostra  uxor  legitima 
ceterique  nostri  liberi  heredes,  sive  sint  nati  seu  nascendi,  una  cum  dilectis  nostris  nepotibus  Bertoldo 
seniore  et  Bertoldo  filio  suo  nobilibus  de  Buren  tenore  presentium  litterarum  recognoscimus,  quod 
dissensio  seu  werra,  que  inter  nos  ex  parte  una  et  opidanos  nostros  in  Buren  ex  altera  hactenus 
vertebatur,  quibuscumque  causis  et  quorumcumque  meritis  etiam  orta  fuerat,  de  consilio  nobiliiun 
quorumdam  provintie  nostre,  quod  libere  voluntatis  arbitrio  est,  in  unitatem  pacis  et  anncitie  constan- 
Uam  reformata  hoc  compositionis  videlicet  articulo,  quern  nos  omnes  predicti  nobiles  de  Buren  unani- 
miter  et  sane  sumus  arbitrati,  adiecto,  quod  a  munitione  castri  nostri  in  Buren  siti  vel  a  nobis  ipsis 
ant  a  nostris  in  posterum  successoribus  aut  a  nostris  castellanis  idem  castrum  inhabitantibus  muri 
opidi  nostri  Buren  predicti  aut  ipsum  opidum  et  e  contrario  castrum  nostrum  sepedictum  ab  opidanis 

Wertt  Urku-Buch  IV.  75 


Digitized  by 


Google 


590  1270 

prenotatis  in  nullis  eorum  partibus  infra  vel  extra  muros  debeant  infestari  aliqualiter  aut  turbarl 
Preterea  nos  Bertoldus  senior  et  Bertoldus  filius  noster  predicti  de  Buren  nobiles  recognoscimus  cum 
nostris  heredibus,  quod  contumeliam  per  werram  prenotatam  in  nostre  libertatis  preiudicium  et  gra- 
vamen factam  in  loco  ante  castrum  nostrum  sito,  qui  vriheit  vulgariter1)  appellator,  aut  quibuscumque 
aliis  in  locis  ob  favorem  dictorum  opidanorum  seu  dilectionem  eisdem  libere  perpetuo  indulsimus  et 
absolute.  Ne  igitur  huiusmodi  reformatio  seu  compositio  a  nobis  vel  ab  aliquibus  nostris  successoribus 
in  posterum  infringatur,  magna  nostrarum  precum  instantia  petivimus  a  venerabili  patre  nostro  et 
domino  Symone  Paderbornensi  episcopo  et  a  reverendo  domino  Gonrado  Osnaburgensi  electo  et  a 
nobilibus  viris  comite  Friderico  de  Reithberige,  domino  Hermanno  de  Lippa,  domino  Regenhardo  de 
Ittere  et  domino  Hermanno  de  Osede  presentes  Iitteras  super  hoc  facto  confectas  suorum  et  nostrorum 
omnium  nobilium  de  Buren  sigillorum  firmitatibus  roborari.  Actum  et  datum  in  die  purifications 
beate  Marie  virginis,  anno  Domini  M°.C°C.  septuagesimo. 

f)  wlgaliter  Or. 
Or.  im  Pfarrarchiv  zu  Buren,  an  der  linken  Seite  defekt.  Van  den  an  rothen  tend  gelben  Seiden- 
fdden  angehdngten  acht  Siegeln  ist  nur  em  groeseree  Bruchetuck  dee  SiegeU  Bertholds  I.  von  Buren 
dltere  Linie  und  Bertholds  II.  von  Buren  a.  L.  erhatien  tote  Weetf.  Sieg.  Taf.  36  Nr.  1  u.  2. 
Eine  Hand  dee  15.  Jahrh.,  die  die  Siegel  verzeichnete,  hat  uber  ereteres  irrig  Osede  geeetzL  Gedr. 
Wigand,  Archiv  III,  3,  41.     Reg.  Lipp.  Regg.  I,  231  Nr.  355. 

1204. 

Henricus  et  Volcwinus  fratres  de  Paderborn,    Oandersheimer  Kanoniker,   unter  dm  Z.  einer 
Urk.  des  Orafen  Eeinrich  von  Wddehberg.     Wolderiberg  1270  Februar  5. 
Gedr.  Harenberg,  Hist.  Gandersh.  p.  425.  Dieselben  werden  daselbst  ouch  in  einer  Urkunde  der  Abtism 
Margareta  von  Gcmderiheim  v.  J.  1273  Mart  25  unter  den  Zeugen  aufgefuhrL 

1205. 

Bekundung  eines  Q&terverkaufs  in  Lefrinkhausen  an  Kl.  Arolsen.  Freienhagen  1270  Febwwr  11 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.  Quia  vita  hominis  cum  tempore  velut  umbra 
pertransit,  res  interim  geste  nube  oblivionis  facile  obumbrantur,  quin  scriptis,  sigillis  et  testibus 
memorie  posterorum  firmius  imprimantur.  Noverint  idcirco  moderni  et  postfuturi,  quod  ego  Alberto 
dictus  de  Rodhem  et  filii  mei  Hermannus,  Bertoldus  et  Iohannes  ceterique  mei  iusti  heredes  bona, 
que  habuimus  in  villa  Leverynchusen  ab  ecclesia  Aroldensi  iure  pheodali,  vendidimus  ipsi  ecclesie  cum 
omnibus  attinentiis,  agris,  pratis,  areis,  silvis,  aquis  aquarumve  decursibus  pro  quatuor  marcis  legalium 
denariorum  et  insuper  libere  et  quiete  imperpetuum  posidenda.  Ut  autem  hoc  factum  stabile  sit  et  in 
posterum  a  nostris  forte  successoribus  non  revocetur,  presentem  litteram  cum  appensione  sigilli  oppi- 
danorum  in  Frygenhagen  in  testimonium  dedimus  ecclesie  supradicte.  Acta  sunt  hec  publice  in  opido 
Frygenhagen,  anno  gratie  M°.C0C.LXX°.,  in  crastino  Scholastice  virginis.  Testes  huius  rei  sunt:  Elgherus 
quondam  prepositus  Aroldensis,  Bernhardus,  Godefridus,  conversi  eiusdem  ecclesie,  Iohannes  rector 
ecclesie  in  Frygenhagen,  Gonradus  iudex,  Arnoldus  magister  consilium,  Volradus  Floyghe,  Arnoldus 
frater  ipsius  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  Furetl.   Waldeck.  Archiv  zu  Aroleen.  An  Pergamentstreifen  in  getbem  Wachs  Fragment  grosseren 
runden  SiegeU,  sitzende  GeetaU,  in  der  Rechten  ein  Schwert,  auf  der  Linken  em  achtstrahUger  Stern. 

1206. 

Eddherr  Konrad  von  Schdneberg  verpfandet  dem  Kl.  Gehrden  ein  SdUtwerk  cms  seinem  Safohause 

in  SdUkotten.     ScUneberg  1270  Mtirz  2. 
G(onradus)  miles  nobilis  de  Schonenberg  omnibus,  quibus  hoc  scriptum  exhibitum  fuerit,  salutem  in 
Domino.   Tenore  presentium  profitemur,  quod  ad  instantiam  et  petitionem  nostram  dominus  H(ermannus) 


Digitized  by 


Google 


1270  591 

prepositus  Gerdensis  viginti  octo  solidos  legalium  denariorum  ad  octo  plumbi  cintenarios  comparandos 
in  domo  salis,  quam  de  raanu  domini  Paderbornensis  in  villa  Saltkoten  iure  hereditario  possidemus, 
6ub  tali  conditione  locavit,  ut  dicta  ecclesia  Gerdensis  hoc  anno  sedecim  mensuras  salis  de  domo 
predicta  absque  ulla  conditione  percipiat;  anno  transacto,  si  ita  decreverimus,  infra  nativitatem  Domini 
et  purificationem  beate  virginis,  si  prefatos  denarios  ecclesie  predicte  reddere  voluerimus,  bona  predicta 
integraliter  nobis  vacabunt.  Sin  autem  ecclesia  sepedicta  salis  mensuras,  prout  dictum  est,  omni  anno 
tempore  congruo  recipiet,  et  nobis  bona  prefata,  non  nisi  tempore  predicto,  scilicet  infra  nativitatem 
et  purificationem,  redimere  licebit.  Unde  presens  scriptum  in  huius  rei  testimonium  sigillo  nostro 
duiimus  roborandum.  Datum  Schonenberg,  anno  Domini  M°.C°C.LXX.,  in  dominica  Invocavit. 
Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  foU  29v  D.  17. 

1207. 

Stift  Corvey  trifft  Bestimmungen  uber  den  Klosterhof  in  Litzig.     Corvey  1270  M&rz  2. 
Thimmo  Dei  gracia  Gorbeyensis  abbas,  Bernardus  prior,  Henricus  prepositus  totumque  capitulum1) 
eiusdem   ecclesie   omnibus  hanc  litteram  visuris  notum  esse  volumus,   quod  nos  regratiamur  domino 
Henrico  comiti  de  Spainheym,  qui  nos  remisit  in  corporalem  possessionem  nostre  curtis  in  Liciacho 
posite,  in  qua  ius  habebat  et  habet,  recongnoscentes  eciam  eidem  H(enrico)  comiti  et  suis  heredibus 
ius,  quod  pater  suus  et  ipse  ex  antiquo  obtinuerunt  et  habent.    Preterea  renunciamus  de  bona  voluntate 
et  unanimi  consensu  omnibus  nobis  factis  in  curia  nostra  Litzege  per  virum  nobilem  predictum  Hen- 
ricum   comitem  de  Spainheym  et  suos  et  liberaliter  indulgemus  graciam  suam  et  promocionem  in  hoc 
promeruisse  sperantes.   Adicimus  eciam  obligantes  nos,  quod  predictam  curtim  nostram  in  Letzege  cum 
suis  attinenciis  non  alienabimus  a  nobis  vendentes  vel  obligantes  alicui  persone  nisi  descitu,  voluntate 
et  sentencia  sepedicti  H(enrici)  comitis  de  Spainheym  et  suorum  heredum.    Datum  in  Corbeya,   anno 
Domini  M°.C0C.LX0X°.,  prima  dominica  qua  cantatur  Invocavit. 
*)  capp.  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Koblenz,   Qrafsch.  Sponheim.      An  Pergamentetreifen   1)  in  bratmem  Wachs   gut 
erhaltenes  spitzovales   Siegel  den  Abts,  sitzend  mit  Qtab  und  Bitch;    2)   rundes   beschddigtes  dee 
Corveyer  Kapitele  in  gelbem  Wachs,  wie  AbbOd.   Westf.  Sieg.  Ill  Taf.  102  Nr.  7. 

1208. 

Rathm&nner  in  Sachsenhausen  bekunden  einen  Zehntmverzickt  zu  Gunsten  des  Kl.  Wexbe.  1270M&rz5. 
Nos  consules  in  Sassenhusen  universis  hoc  scriptum  visuris  notum  facimus  ac  publice  profitemur 
Cunigundim  dictam  Winmeneschen,  Godefridum  Luscum  filium  eiusdem  reliquosque  fratres  ipsius  nobis 
Sassenhusen  presentibus  ab  omni  actione  ad  monasterium  in  Werve  sive  in  decima  Barstorp  hactenus 
habita  libera  totaliter  pro  quadam  summula  cessasse  voluntate.  Aderant  autem,  dum  hec  fierent,  testes 
ydonei,  quorum  nomina  subsequuntur:  Henricus  iudex,  Antonius,  Gonradus  de  Selbach,  Conradus  de 
Bocmaren,  Henricus  de  Alreph,  Gerlacus  Pistor,  Conradus  famulus  prepositi  monasterii  prefati,  L.  ple- 
banus  de  Sassenhusen  supradicta.  Ut  autem  hec  rata  maneant  et  perfecta,  presentem  paginam  mu- 
nimine  nostri  sigilli  concessimus  roborari.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC°.  septuagesimo,  feria 
quarta  post  Invocavit. 

Or.  im  Fur8tl.   Waldeck.  Archiv  zu  Arolsen.     An    Pergamentstreifen   in  gelbem  Wachs  kleinee  rundee 
Siegel  der  Stadt,  Figwr  mit  Schwert  undSchild,  woraufein  Stern,  danebenanjederSeite  Lilie. 

1209. 

QiUerschenJcung  in  LefrinTchausen  fur  Kl  Arolsen  mrd  beTcundet.    Gudensberg  1270  Mdrz  6. 
Noverint   universi   presenthim  inspectores,   quod   nos   fratres   Gunthardus,   Godfridus,   Arnoldus, 
Heynricus,  Eberhardus  una  cum  sororibus  nostris  Kyrstina,  Sophia  abrenuntiavimus  bonis  sitis  in  villa 
Lyfrinchusen  conferendo  eadem  ecclesie  sanctimonialium  in  Arolde(s)sen  iure  proprietario  perpetuo  possi- 

75* 


Digitized  by 


Google 


692  1270 

denda.  Promisimus  etiam  fide  data,  quod  de  bonis  eisdem  prefate  ecclesie  pro  sororio  nostra  Arnoldo, 
pro  Ysengarde  uxore  Guntha(r)di  fratris  nostri  senioris  et  pro  puero  sororis  nostre,  qui  similiter  nun- 
cupatur  Ysengardis,  erimus  warandi,  ubicunque  et  quandocunque  fuerimus  requisiti,  et  etiam  pro  qno- 
cunque.  Hiis  autem  interfuerunt  testes  ydonei :  Bertrammus  prepositus  de  Merkershusen,  Reynboldus  de 
Merlowa,  canonicus  Fritslariensis,  dominus  Gyso  de  6ud(e)nsberg  iudex  provincialis,  Th(idericus) 
de  Elbene,  Gunthardus  de  Vennehe,  milites,  item  G.  plebanus  in  Gudensberg  et  B.  in  Belderiches- 
husen  plebanus,  item  cives  in  Gudensberg:  Walterus,  Heinricus,  Frideburgis,  Virnegersto,  preterea 
Gonradus  de  Elbene  et  Thymmo  et  plures  alii.  Et  in  huius  facti  evidenciam  et  munimen  sigilla  pro- 
borum  domini  Gysonis  scilicet,  domini  R(eynboldi)  de  Merlowa  et  civium  in  Gudensberg  petiyimus 
bis  apponi.    Datum  in  Gudensberg,  pridie  Nonas  Marcii  anno  Domini  M°.G°G0.LXX0. 

Or.  im  Fursil.  Waldeck.  Archiv  zu  Arolsen.  An  Pergamentstreifen  hdngen  ubereinander  1)  rtmda 
Siegel,  gezimUe  Mauer,  in  deren  Mitte  ein  Thor,  hinter  derselben  zwei  Thurme.  Umschrift:  S.  civium 
in  Gudensberg.  2)  spitzovales,  Gestati  mtt  Buck  und  Pahnzweig.  Umschrift:  S.  Reynboldi . . . 
Fritslarien  .3)  dreiechiges,  Kopf  mit  langem  haar>  in  den  drei  Ecken  je  ein  Dreiblatt.  Umschr.: 
S.  Gisonis  . . .  odensberg. 

1210. 
Bischof  Simon  von  Paderborn  bekundet  Resignation  des  Bitters  Helmbert  von  Holihusen  auf  eke 
Eufe  zu  Krummensiek  zu  Gunsten  des  Mindener  MoritzUosters.  Nieheim  1270  M&rz  25. 
Simon  Dei  gratia  Padeburnensis  episcopus  omnibus  hoc  scriptum  visuris  salutem  in  perpetuus 
Notum  facimus,  quod  constituti  in  presentia  nostra  Helembertus  miles  dictus  de  Holthusen  et  Bertradis 
uxor  sua  cum  heredibus  ipsorum  mansum  unum,  qui  Krummensiek  dicitur,  in  Abbedeshaghen  situm, 
qui  vulgariter  Heghereshoue  dicitur,  quern  de  manu  dilecti  in  Ghristo  abbatis  Gerlaci  sancti  Mauricii 
in  Insula  prope  Mindam  tenebant,  in  manus  eiusdem  abbatis  libere  et  publice  resignarunt  Et  idem 
miles  cum  heredibus  suis  eundem  abbatem,  quod  sibi  promiserat,  fatebatur  totaliter  adimplesse.  Testes 
huius  rei  sunt:  Plebanus  de  Nihem  magister  Henricus,  plebanus  de  Ossendorp  Heidenricus,  notarius 
domini  Bernhardi  nobilis  de  Lippia,  clerici,  dilectus  noster  cognatus  Bernhardus  dominus  de  Lippia, 
Hildemarus  advocatus  de  Scowenborch,  Henricus  de  Gummer,  Iohannes  de  Rechede,  Bertoldus  de 
Lichtenvils,  Olricus  Sumercalf  et  Iohannes  de  Neder,  milites,  Lippoldus  holtgravius  et  Gonradus  de 
Nihem,  famuli,  et  alii  quam  plures.  In  huius  rei  testimonium  presens  scriptum  ad  peticionem  partium 
sigillo  nostro  duximus  roborandum.  Actum  et  datum  Nihem,  anno  Domini  millesimo  ducentesimo 
septuagesimo,  ipso  die  annunciationis  beate  Marie  virginis. 

Au8  Mec.  I>  115  p.  11  im  KgL  St-A.  Munster.  Am  Rande  von  derselben  Hand:  de  bonis  in  Krum- 
mensiek prope  Ufelen.    Gedr.  ZUchr.  /.  Niedersachsen,  Jahrg.  1850  S.  323. 

1211. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  verpfdndet  die  Vogtei  zu  Grosseneder.  Paderborn  1270  Mai  & 
S(imon)  Dei  gratia  Paderburnensis  episcopus  omnibus  hoc  scriptum  visuris  salutem  in  Domino. 
Presentibus  publice  protestamur,  quod  nos  advocaciam  nostram  in  Nedere  curtis  videlicet,  quam  Ame- 
lungus,  Godescalcus  et  Ludolfus  fratres  dicti  de  Nedere  ab  abbate  et  ecclesia  sancti  Pauli  tenent  in 
feodo,  eisdem  fratribus  pro  quinquaginta  marcis  denariorum  gravium  in  oppido  Wartberg  dativorum 
obligavimus  et  ipsorum  uxoribus  et  heredibus  a  nobis  vel  nostris  successoribus,  cum  placuerit,  redi- 
mendam.  Renunciavimus  eciam  omni  questioni  sive  eciam  actioni,  que  nobis  ratione  iuris  canonici  vel 
civilis  contra  ipsos  competere  potuerit  de  predictis.  Et  ut  supradicta  omnia  a  nobis  et  nostris  succes- 
soribus inviolabiliter  observentur,  presens  scriptum  nostro  et  ecclesie  nostre  sigillis  fecimus  communiri. 
Datum  Paderborne,  anno  Domini  M°.C0C.LX°X.,  Idus  Maii. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  243.  Vom  Siegel  d.  B.  Bruchstuck  an  Pergamentstreife** 


Digitized  by 


Google 


1270  593 

1212. 

Edelherr  Bernhard  zur  Lippe  resignirt  einen  friiher  von  ihm  und  seinem  Bruder  Hermann  in  der 
Pfarrei  Beckum  besessenen  Zehnten  an  Bischof  Gerhard  von  Munster.    Beckurn  1270  Mai  15. 
Gedr.  UB.  Ill,  854.   Reg.  Lipp.  Regg.  II,  21  Nr.  500. 

1213. 

Edelherr  Bernhard  zur  Lippe  behundet,  doss  der  RiUer  Berthold  von  der  Lippe  und  sein  Bruder 

Werner  und  die  Briider  Hermann  und  Konrad  von  der  Lippe  auf  ihre  AnsprUche  an  den  Hof 

Bantorf  zu  Gunsten  des  Kl.   Wennigsen  verzichtet  hdben.     1270  Mai  21. 

.  .  .  Presentibus  subnotatis:   Hinrico  de  Gummere,   Gotscalco  et  Hinrico  fratribus  dictis  Sclauis, 

Euerhardo  de  Brede,  Hermanno  de  Callenthorpe,  militibus;   Alberto  plebano  de  Lemego,  Apollonio  de 

Sattessen,  sacerdotibus;  Lutberto  Sclauo,  Friderico  de  Callenthorpe,  Volmaro  de  Offleten,  Hinrico  dicto  Grul. 

Gedr.  Scheidt,  Nachr.  v.  Adel  p.  17;  Hodenberg,  Calenb.  UB.  VII,  57.     Reg.  Clostermeier,  kritische 

BeleuckL  Anm.  p.  20;  Lipp.  Regg.  I,  231  Nr.  356. 

1214. 

Abt  Yvo  u.  Konvent  von  Cluny  schliessen  mit  Abt  Hermann  u.  Kl  Abdinghof  eine  G&etsverbruderung. 

Clugny  1270  Juni  14. 
Venerabili  in  Christo  patri  Hermanno  Dei  gratia  abbati  ac  viris  venerabilibus  et  religiosis  nobis- 
que  in  Christo  karissimis . .  priori  et  conventui  monasterii  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  Pader- 
bornensis  frater  Yuo  miseratione  divina  Cluniacensis  ecclesie  minister  humilis  eiusque  loci  conventus 
salutem  et  sinceram  in  Domino  caritatem.  Quoniam  hostis  humani  generis  in  lapsu  hominum  dampna- 
bili  gloriam  suam  querit  eiusque  dolosa  calliditas  tot  deceptionum  laqueos  parat  hominibus,  quod  hu- 
mana  fragilitas,  quantacumque  scientia  premineat  aut  virtute,  non  sufficit  ad  cavendum,  idcirco  contra 
lapsus  predictos  fratrum  adiutoria  sunt  querenda,  et  quanto  fratres  sunt  in  adiutorio  ampliores,  tanto 
sunt  contra  lapsus  huiusmodi  fortiores.  Hinc  est,  quod  cum  vos  Haermannus  abbas  predictus  ob  devo- 
tionis  magnitudinem,  quam  vos  et  dictum  conventum  vestrum  habuisse  et  habere  erga  nostram  Clunia- 
censem  ecclesiam  et  ordinem  retulistis  eo  maxime,  quod  in  dicto  monasterio  vestro  ab  ipsius  fundationis 
initio  ad  serviendum  inibi  altissimo  monachi  Cluniacenses  ab  ipsius  monasterii  fundatoribus  fuisse  di- 
cuntur  primitus  instituti,  ipsam  Cluniacensem  ecclesiam  veneritis  de  longinquo  personaliter  visitare  ac 
ex  aliquantula  conversatione  nostra  in  dicta  Cluniacensi  ecclesia,  ipsam  devotionem  vestram  erga  ec- 
clesiam et  ordinem  Cluniacensem  nunciantes  fore  per  Dei  gratiam  non  modicum  ampliatam,  devote  et 
humiliter  supplicastis  inter  monasterium  vestrum  iam  dictum  et  nostram  Cluniacensem  ecclesiam  ac 
ordinem  eorumque  personas  mutue  et  perpetue  societatis  et  fraternitatis  fedus  inire  indissolubiliter  et 
firmari,  ut  contra  temptationum  insultus  sit  hinc  inde  securitas  firmior  atque  maior.  Nos  vero  devo- 
tionem vestram  sanctam  videntes  et  supplicationem  pretactam  attendentes  nobis  et  nostris  fore  vobisque 
et  vestris  fratribus  salutarem,  nostram  et  ordinis  nostri  societatem  et  fraternitatem  vobis  abbati,  vobis- 
que priori  et  conventui  dicti  monasterii  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  Paderbornensis  ac  vestris 
successoribus  perpetuo  concedimus  et  donamus  dictumque  vestrum  monasterium  Paderbornense  et  ecclesiam 
nostram  Cluniacensem  predicte  societatis  et  fraternitafis  vinculo  indissolubili  coniungentes,  vos  et  per- 
sonas dicti  vestri  monasterii  omnium  bonorum,  que  fiimt  et  fient  deinceps  Domino  concedente  spiritualiter 
et  temporaliter  in  toto  ordine  nostro,  tarn  in  capite  quam  in  membris  participes,  quantum  cum  Deo 
possumus,  facimus  et  consortes.  Vobis  etiam  et  personis  vestri  monasterii  sex  missarum,  que  pro  vivis, 
et  septem  missarum,  que  pro  defunctis  de  fraternitate  et  societate  nostra  specialiter  annis  singulis  in 
ecclesia  Cluniacensi  et  domibus  nostris  ordinis  conventualibus  celebrantur,  participationem  concedimus 
specialem  ac  pro   personis  dicti  vestri  monasterii  defunctis  in  dicta  ecclesia  nostra  Cluniacensi  singulis 


Digitized  by 


Google 


594  1270 

annis  Idus  Iunii  plenum  officium  mortuorum  promittimus  facere  sollempniter  celebrari.  Insuper  quando- 
cunque  et  quociescunque  vos  Haermannus  abbas  et  successores  vestri  prenominati  monasterii  vestri  ab- 
bates  aliquos  de  monachis  vestris  unum  vel  plures  in  regularibus  traditionibus  instruendos  apud  Clu- 
niacenses  ad  tempus,  prout  bonum  vobis  videbitur,  vestitos  regulariter  miseritis  moraturos,  recipientur 
ibidem  et  fraterna  tractabuntur  in  Domino  caritate,  que  omnia  et  singula  supradicta  pro  nobis  et 
successoribus  nostris  concedimus  et  facimus,  si  vos  vice  versa  ad  consimilia  in  omnibus  et  per  omnia 
modo,  quo  premissum  est,  facienda  pro  nobis  successoribus  nostris  et  personis  nostri  ordinis  presentibus 
et  futuris  teneamini  nobisque  super  hiis  vestras  patentes  litteras  transmittatis.  Datum  Cluniaci,  XVIII. 
Kalendas  Iulii,  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  septuagesimo. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Mumter,  Kl.  Abdmghof  Nr.  64.  Dae  erete  Siegel  eammt  BefesUgung  abgefatten; 
an  2.  Stelle  an  Pergamentetreifen  Reste  braunen  Wachsee,  worth  Brtutbild  eines  Marine*  gut  erhaken. 

1215. 

Abt  Yvo  von  Cluny  theUt  den  AbscJUuss  der  Gebetsverbruderung  ewischen  Cluny  und  Abdinghofmtt. 

Cluny  1270  Juni  16. 
Universis  presentes  litteras  inspecturis.  Frater  Yuo  miseratione  divina  Clunianensis  ecclesie 
minister  humilis  salutem  in  Domino.  Noverit  universitas  vestra,  quod  venerabilis  vir  et  religiosus  Er- 
mannus  abbas  Paderbornensis  nobis  humiliter  supplicavit,  ut  bonorum,  que  fiunt  in  nostro  ordine 
Cluniacensi,  sibi  participationem  concedere  dignaremur.  Nos  vero  ipsius . .  abbatis  devotionem,  quam  erga 
nostrum  Cluniacensem  ordinem  habere  disnoscitur,  plenius  attendentes,  suis  devotis  supplicationibus 
benigne  duximus  annuendum,  concedentes  eidem  participationem  plenariam  omnium  bonorum,  que  fiunt 
et  fient  deinceps  Domino  concedente  in  nostro  ordine  Cluniacensi,  tarn  in  capite  quam  in  menbris, 
in  vigiliis,  ieiuniis,  missis,  orationibus,  elemosinis,  disciplinis  et  aliis  quibuscumque,  volentes  insuper, 
ut,  quandocumque  dicti  abbatis  obitus  nobis  nunciatus  fuerit,  tantum  pro  ipso  fiat,  quantum  pro  uno 
de  fratribus  nostris  monachis  Clunianensis  ordinis  fieri  consuevit.  Promisit  autem  nobis  idem  abbas, 
quod  in  ecclesia  sua  pro  cunctis  fratribus  defunctis  Cluniacensis  ordinis,  mense  quolibet  missam  unam 
faciet  celebrare.    Datum  Cluniaci,  XVI.  Kalendas  Iulii,  anno  Domini  M°.C°C.  septuagesimo. 

Or.  im  KgL  St*-A.  Munster,  KL  Abdinghof  Nr.  64.  An  von  dem  Pergament  der  Urk.  abgeschmttenem 
Streifen  in  dunklem  Wachs  spitzovales  Siegel  des  Abts  mit  ruckwdrU  aufgedr.  kleinerm  Siegel: 
Siegelbild  beidemal  gleich,  stehende  Figur,  Stab  in  der  Linken,  die  Rechte  segnend  erhoben;  Vmr 
8chrift  bei  1:  S.  fratris  Yvonis  mis.  div.  abbatis  Clun.  bei  2:  Yvo  abbas  Clun.  gratia  Domini 
sum  id,  quod  sum.  Auf  der  Ruckseite  steht  van  gleichzeiU  Rand  V.  Idus  Iunii  obiit  pie  memorie 
dominus  Hermannus  abbas  ecclesie  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  in  Paderborne; 
eine  jungere  Hand  fugt  hinzu  nimirum  a.  1273.  Abt  Hermann  urkundet  zuletzt  1273  Januar  21. 
% 

1216. 
Abtissin  Hedicig  v.  Bdddeken  ubergibt  ihr  resignirte  GiUer  an  BUrger  in  Salzkotten.  1270  Juni  24. 
Hadewygis  Dei  gracia  abbatissa  totusque  conventus  ecclesie  Budecensis  omnibus,  ad  quorum 
noticiam  hoc  scriptum  pervenerit,  salutem  in  Domino.  Tenore  presentium  protestamur  et  notum 
facimus  universis,  quod  Hermannus,  Wasmodus,  Lodewicus  et  Godeschalcus  fratres  in  nostra  presentia 
constituti  omne  ius,  quod  ipsis  in  bonis  sitis  in  Haligotincbusen  conpetebat,  ore  et  manu  libere  resigna- 
verunt  et  nos  eadem  bona  de  consilio'  ministerialium  nostrorum  Hermanno  de  Paderborne,  civi  Solt- 
kotensi,  Wyndelburgi  uxori  sue  ac  ipsorum  pueris  iure  censuali  contulimus  perpetuo  possidenda,  ita 
videlicet,  quod  idem  Hermannus  vel  sui  heredes  post  eum  dimidiam  marcam  legalis  monete  singulis 
annis  nobis  abbatisse  persolvent,  tres  solidos  in  nativitate  Iohannis  Baptiste  et  tres  solidos  in  die  beati 


Digitized  by 


Google 


1270  595 

Maynulfi.  Ut  autem  hec  firma  permaneant,  nos  dicto  H(ermanno)  et  suis  heredibus  hanc  literam 
dedimus  sigillorum  nostrorum  robore  communitam.  Actum  et  datum  in  ecclesia  nostra  Budecensi, 
presentibus:  domino  Theoderico  presbitero,  Gonrado  de  Etlen,  Volmaro  de  Brenken,  militibus;  Mengero 
de  Graphem,  Gonrado  de  Borchlere,  Henrico  de  Budeke,  Gonrado  de  Budeken,  Ludolpho  Merbodone, 
Wylliko  de  Vernde,  Andrea  Volture,  Heyndenrico  de  Andepe  et  aliis  quam  pluribus  fide  dignis.  Anno 
Domini  M0.CoC.LX°X.,  in  die  nativitatis  sancti  Iohannis  Baptiste. 

Nach  dem  Boddeker  Kopiar  fid.  LII  im  Besitz  den  Freiherrn  van  Brenke%  zu  Erpemburg.  Haligo- 
tinchusen,  ouch  Algotinchusen  und  Haltinchusen  genannt,  ist  eingegangen  in  der  Feldmark  van 
Salzkotten.  Vergl  Zeitschr.  XXXVIII,  2,  138,  XXXI,  2,  180  u.  XXXV,  2,  143,  wo  angegeben, 
dass  „Haltinger  Sander"  sowie  „Haltinger  Trift"  nock  vorhanden  aind.  SpUcker  Mac.  XIV,  104 
bemerkt:  Nach  der  Ueberschrift  heisst  der  obige  Ort  Galgotinchusen,  der  nach  einer  Urk.  Conradi 
de  Grafhem  von  1302  bet  Salzkotten  lag. 

1217. 

Zwei  Bitter  von  Quernheim  schenken  der  Johanneskirche  in  Neusta&k  Her  ford  eine  Rente  von  zwei 

Schittingen  m  Messwein.     1270  Jtdi  1. 
Omnibus  presentis   pagine   inspectoribus  Iohannes   et  Florentius   Alius  eius   dicti  de  Quernhem, 
milites,  stabilem  et  firmam  geste  rei  memoriam.    Quoniam  hominum  status  instabilis  et  lapsu  continuo 
temporis  memoria  labitur,  expedit  et  necesse  est,  ut,  que  pie  et  rite  acta  sunt,  scripture  auctentice  robore 
muniantur.  Notum  igitur  esse  cupimus  tarn  presentibus  quam  posteris,  quod  nos  de  consensu  heredum 
nostrorum  in  pomerio1),  sito  iuxta  montem  Luttenberg,  cuius  proprietas  ad  nos  pertinere  dinoscitur,  ob 
salutem  animarum  nostrarum  et  parentum  nostrorum  ac  divine  retributionis  intuitu  ad  vinum  in  Sacra- 
mento eucharistie   duos   solidos   usualis   monete  donavimus  perpetuo  et  contulimus  communi  voluntate 
et  consensu  ecclesie  sancti  Iohannis  Baptiste  in  novo   opido   Heruordensi  annis  singulis  persolvendos, 
nolentes,  ut  census2)  predictus  duorum  solidorum  ad  usus  alios  quam  ad  vinum  convertatur,  aut  ut  ab 
aliquo  quam   a  conservatoribus  rerum  ecclesie  reservetur.    Ego   etiam  Bertradis  uxor  predicti  Iohannis 
militis  et  mater  Florentii  memorati  necnon  et  ego  Petronilla  uxor  ipsius  Florentii  cum  heredibus  nostris 
nostrum  adhibuimus  huic  donationi  consensum.    Testes,   qui  rogati   et   ad  hec  vocati  interfuerunt,  hii 
sunt:  Rey(n)ardus,  Hermann  us  senior  et  iunior  Gogrami,  Ge(r)ardus  de  Sunninchosen  senior  et  iunior, 
Gonradus  de  Bige,  Richart  de  Snathorst,  milites,  scabini  et  consules,  Rotcherus  de  Quernhem,  Arnoldus 
de  Quernhem,  Iohannes  de  Haghen,  Fridericus  de  Riuo  et  alii  quam  plures.    In  cuius  rei  testimonium 
fidem  et  memoriam  et  indeficiens  munimentum  ego  Iohannes  de  Quernhem  meo  et  religiosarum  domi- 
narum  decane  et  conventus  monasterii   sancte   Marie   in   Monte  iuxta  Heruordiam  sigillis  hoc  scriptum 
petivimus  et  fecimus  roborari.  Actum  Heruorde,  anno  Domini  M0.G°C0.LX°X.,  Ealendas  Iulii. 
J)  pomemerio  Or.      ■)  sensus  Or. 
Or.  im  KgU  SL-A.  Muneter,  Herford,    Stift  St.  Joharmis  und  Dionys   Nr.  20.     Beide  Siegel  van  den 
Pergamentstreifen  abgefaUen.    In  Urkundenschrift  (ouch  Ende  dee  13.  Jahrh.)  ist  diese  Urk.  nicht 
geechrieben;   ee  ist  Buchschrijt  und  in  der  ganzen  Provemenz  keine  dieser  Art. 

1218. 

Rathm&nner,  Bichter  und  BUrgerschaft  von  Sachsenhausen  versprechen  mit  Zustimmung  des  Grafeh 

Adolf  von  Waldeck    dem  Eddherrn  Begenhard   von   Itter,    keinen  seiner  Leute  als  BUrger  oder 

sonsttvie  ohne  semen  Witten  aufzunehmen.     1270  Jtdi  25. 

Gedr.  Kopp,  Nachr.  v.  d.  Herren  zu  Itter  S.  90.    Varnhagen,  Grundlage  S.  311  bezeichnet  diese  Urk. 

ale  letztes  Lebenszeichen  des  Grafen  Adolf,  aber  irrig;  vgL  unten  zu  1270  Oktober  28,  Nr.  1221* 


Digitized  by 


Google 


596  127° 

1219. 

Die  Bathm&nner  in  Geismar  bekunden,  doss  Wererms  Sohn  Johann  dem  Vertrage  seines  Bruders 
Heinrich  mit  Kl.  Bardehausen  zugestimmt  hat.  1270  September  5. 
Nos  Hermannus  sculthetus,  Io(hannes)  de  Vorsthe,  Det(marus)  de  Notvalde,  Detmarus  de  Lip- 
poldesberge,  Corwus,  Herebertus  proconsul,  Io(hannes)  de  Gorbike,  Albertus  de  Korbike,  Hermannus  de 
Area,  Her(mannus)  Vaginator,  Th(eodericus)  Everhardi  filius,  consules  Geysmarienses,  tenore  presentium 
protestamur,  quod  Iohannes  Werenzonis  filius  coram  nobis  constitutus  reconnovit,  quod,  quicquid  Henricus 
suus  frater  composuit  et  ordinavit  mediantibus  viris  probis  cum  dilectis  in  Christo  abbate  et  conventu 
de  Herswidehusen  super  suis  mobilibus  quibuscunque,  ipse  ratum  observaret.  Item  reconnoscimus, 
quod  conventus  de  Herswidehusen  totam  pecuniam,  quam  dare  promiserant,  ad  manus  ipsius  Iohannis 
filii  Werenzonis  cum  consensu  fratris  Henrici  et  sororum  suarum  integraliter  persolverunt  coram  nobis. 
Et  ne  de  huiusmodi  ordinatione  dubium  oriatur  aut  dolus,  istud  scriptum  nostre  civitatis  sigillo 
signatum  damus  super  ea,  anno  Domini  M0.C°C.LX0X.,  Nonas  Septembris. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Mumter,  Kl.  Hardehausen  Nr.  165.  Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab. 

1220* 

Bichter,  Bitter,  Bwrgermeister  und  Bath  von  Lemgo  bekunden  Beilegung  eines  Streites  sunschen 
einem  ihrer  MUburger  und  dem  Kl.  Falkenhagen.  1270  September  20. 
Iudex,  milites,  consules  totaque  universitas  Lemegogensis  omnibus,  quibus  presentes  littere  fuerint 
exhibite,  salutem  in  filio^Dei  vivi.  Quoniam  labilitas  temporum  oblivionem  parit  et  oblivio  suscilat 
calumpniam,  necesse  est,  ut,  que  quis  habere  voluerit  duratura,  scriptis  et  testibus  roboret  et  con- 
firmet.  Hinc  est,  quod  tenore  presentium  publice  protestamur,  quod  Gonradus  de  Huxaria  noster 
concivis  voluntate  heredum  suorum  omnium  mediante  cessavit  a  causa  et  impetitione,  quas  habuit  erga 
moniales  cenobii  in  Valkenhaghen  super  quibusdam  bonis,  in  villa  Holthusen  aput  Wiginhusen  sitis, 
voluntarie  et  totaliter  in  hunc  modum,  quod  dominus  Henricus  quondam  plebanus  in  Retberghe,  tunc 
temporis  prepositus  monialium  predictarum,  dedit  eidem  Conrado  unam  marcam  denariorum  pro  causa 
et  impetitione  huiusmodi  sic  sedatis1).  Ne  autem  super  hiis  aliqua  dubietas  utriuslibet  in  posterum 
suscitetur,  presentes  litteras  ipsis  dedimus  nostro  sigillo  in  manifestum  testimonium  firmiter  roborataa 
Acta  sunt  hec  in  presentia  domini  Gots(c)alci  Slaui  iudicis,  Gerhardi  de  Orlinchusen  et  Ludolfi  filii 
sui,  Iohannis  de  Hodinctorp  et  Hildebrandi  de  Melle,  Gerwici  de  Hombornen  et  Besticonis,  Alberti  de 
Ludhe  et  Bertrammi2)  filii  sui,  Euerhardi  de  Bileuelde  et  Gotfridi  de  Scaytelbike,  Hildebrandi  de  Ren- 
telen  et  Henrici  dicti  Welkere,  tunc  temporis  consilium,  Reghenbodonis  minoris  iudicis  et  Arnoldi  pre- 
conis  el  aliorum  plurium.   Anno  Domini  M°.C°C.  septuagesimo,  in  vigilia  Mathei  apostoli  et  ewangeliste, 

*)  cedatis  Or.     ■)  Bertami  Or. 
Or.  im  Besitze  des  Studienfonds  zu  Paderborny  jetzt  im  Kgl.  Su-Am  Munstery  Kl.  Falkenhagen  Nr.  14  m 

An  PergamenUtreifen  das  an  einer  Seite  abgebrockelte  Stadtsiegel  von  Lemgo  etwas  anders  trie 

West/.  Siegel  II  Taf.  68  Nr.  1. 

1221* 

Graf  Adolf  von  Waldeck  bekundet  Abtretung  des  Zehnten  in  Esbike  seitens  Alexanders  und 
Volrads  von  Escheberg  an  Bredelar.  1270  Oktober  28. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitalis  amen.  Nos  Adolfus  Dei  gratia  comes  in  Waldecke  uni- 
versis  Christi  fidelibus  pacem  diligere  et  veritati  testimonium  perhibere.  Noverint  presentes  et  sciant 
posteri,  quod  Alexander  miles  et  Volradus  fratres  de  Escheberg  omne  ius  suum,  quod  habebant  seu 
eorum  heredes  in  futurum  habere  possent  in  minuta  decima,  que  vulgo  uchte  dicitur,  curie  in  Esbike 
abbatis  et  conventus  claustri  in  Breydelar  apud  ecclesiam  site  et   ville  ibidem  site,   pro  qua  minuta 


Digitized  by 


Google 


1270  597 

decima  et  pro  omni  proventu,  qui  de  areis  decimalibus  potest  provenire,  abbas  et  conventus  claustri 
iam  dicti  pensionem  duarum  marcarum  et  viginti  pullorum  ipsis  annis  singulis  solvere  tenebantur,  ad 
manus  nostras  libere  et  absolute  resignarunt  et  transtulerunt,  suppliciter  rogantes,  ut  et  nos  eis- 
dem  religiosis  iam  dicti  claustri  prefatam  minutam  decimam  et  pensionem  duarum  marcarum  et 
viginti  pullorum  conferre  dignaremur1)  et  appropriare.  Nos  vero  super  hoc  communicato  consilio 
nostrorum  ministerialium  ob  honorem  Ihesu  Ghristi  et  genitricis  eiusdem  gloriose  virginis  Marie  con- 
tulimus  et  appropriavimus  'prefatis  viris  religiosis  domino  abbati  et  conventui  in  Breydelar,  ordinis 
Cisterciensis2),  eandem  minutam  decimam  prefate  curie  et  ville  et  pensionem  duarum  marcarum  et  viginti5) 
pullorum  iure  hereditario  habendas  et  absque  omni  scrupulo  contradictionis  perhenniter  possidendas. 
Ceterum  notificamus  universis  quod  idem  Alexander4)  miles  et  Volradus  frater  eius  de  Escheberg  coram 
nobis  constituti  astantibus  multis  honestis  viris  recognoscebaut  abbatem  et  conventum  claustri  in 
Breydelar  habere  in  campetis  Esbike  quatuordecim  mansos  indecimales  undique  sitos,  de  quibus  decima 
non  est  danda  nee  eciam  requirenda,  sicut  circumpositio  lapidum  ibidem  demonstrat.  Ut  autem  hec 
omnia  rata  permaneant  et  inconvulsa,  presentem  litteram  sub  appensione  nostri  sigilli  dedimus  firmiter 
roboratam.  Testes,  qui  aderant:  nobilis  vir  dominus  Regenhardus  de  Yttere,  Thidericus  de  Mederike, 
Albertus  de  Lutersen,  Olricus  de  Westhem,  milites;  Wernherus  de  Helfenberg,  Iohannes  de  Wedelberg, 
Tydericus  de  Blomensteyn,  militares.  Datum  et  actum  anno  dominice  incarnationis  millesimo  ducen- 
tissimo  septuagesimo,  ipso  die  beatorum  apostolorum  Symonis  et  Iude. 

J)  Folgt  noch  einmal  conferre.     ■)  Cisteciens.  Or.     s)  viginti  Or.     4)  Alex.  Or. 
Or.  im  Kgh  St- A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  96.     An  van  der  Urkunde  abgeschnittenem  Pergament- 
strei/en  beschddigtes  Siegel  A.'s  v.   W. 

1222. 

Die  Bathm&nner  in  Sachsenhausen  bekunden  Fruchtschenkung  an  Kl.  Netze.  1270  November  22. 
Nos  consules  in  Sassenhusen  univeris  hoc  scriptum  visuris  salutem]  in  auctore  salutis.  Ne  per 
temporis  mobilitatem  acta  temporalia  causis  sinistris  supervenientibus  evanescant,  litterarum  testimonio 
commendantur.  Hinc  est,  quod  presencium  insinuacione  omnibus  notum  facimus  ac  publice  profi- 
temur  Lodewicum  de  Clingen  iuniorem  singulis  annis  conventui  Netze  de  beneficio  suo  dimidium 
modium  siliginis  et  dimidium  modium  avene  in  salutem  anime  sue  perpetuo  contulisse,  ita  videlicet, 
ut  predicta  pensio  quolibet  anno  in  vigilia  Martini  episcopi  prefato  conventui  libere  presentetur.  Igitur 
ad  infirmariam  sepedicta  pensio  est  deputanda,  anniversarius  vero  eius  in  die  Cecilie  erit  peragendi\s. 
Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C°C.LX°X.,  in  die  Cecilie  virginis. 

Or.  im  Furstl.  Waldeck.  Archiv  zu  Arolsen.    An  van  der  Urk.  abgeschnittenem  Pergamentstrejfen  rundes 
Siegel  der  Burgerschaft  v.  S.,  wie  Nr.  1208u.folg.  Nr.  Umschrift:  S.  burgensium  de  Sassenhusen. 

1223. 

Rathmtinner  in  SachsenJtausen  bekunden  Schenkung  einw  FrucJUrente  an  Kl.  Werbe.  1270  November  22. 
Nos  consules  in  Sassenhusen  universis  hoc  scriptum  visuris  salutem  perpetuam.  Cum  ea,  que 
in  tempore  geruntur,  ne  per  lapSum  temporis  evanescant,  litterarum  testimonio  solent  coramendari,  hinc 
est,  quod  presentibus  notum  facimus  ac  publice  profitemur  Lodewicum  de  Clingen  iuniorem  de  beneficio 
suo  conventui  in  Werue  dimidium  modium  siliginis  et  dimidium  modium  avene  in  salutem  anime  sue 
libere  contulisse  singulis  annis  in  vigilia  Martini  episcopi  dictam  pensionem  prefato  cenobio  presen- 
tandam.  Anniversarius  vero  eius  in  die  Cecilie  peragetur.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M0.C°C.LX°X., 
in  die  Cecilie  virginis  venerande. 

Or.  im  FurstL  Waldeck.  Archiv  in  AroUen.    An  abgeschnittenem  Pergamentstreifen  kleinee  rundes  Siegel 
der  Burgerechaft  van  Sachsenhausen. 

Westf.  Urk.-Buch  IV,  '  ^ 


Digitized  by 


Google 


598  1370 

1224. 

Begenhard  von  Itter  rcsignirt  sein  Becht  am  Osthof.  Geseke  1270  November  27. 
Noverint  universi  tenorem  presentium  intuentes  et  publice  protestamur,  quod  nos  Regen(h)ardus 
nobilis  de  Ittere  ex  mera  filiorum  nostrorum  Henrici  et  Theoderici  voluntate  et  venerabilis  viri 
domini1)  Hermanni  de  Lippia  petitione  mediante  omni  iuri,  quod  in  curte  Osthoff  habuimus,  renun- 
ciamus  coram  honestis  viris  nobili  viro  domino  Hermanno  de  Lippia  et  domino  Bertoldo  de  Buren 
medio,  Godefrido  de  Heyssene  et  Bertoldo  de  Sosato,  militibus,  Hermanno  sacerdote  de  Benninchusen 
et  Friderico  dicto  Boleke  famulo  et  aliis  fide  dignis.  Ut  autem  hec  firma  permaneant  et  ne  in  poste- 
rum  a  nostris  heredibus  valeant  impugnari,  presens  scriptum  nostri  sigilli  robore  fecimus  stabiliri. 
Datum  Giseke,  anno  Domini  M°.C0G.LX°X.,  quinta  feria  ante  festum  Andree.  Nos  vero  filii  supradicti 
prefatam  ordinationem  una  cum  dilecto  patre  nostro  firmiter  observare  obligamus  in  hiis  scriptis. 

*)  dom.  uber  der  Zeile  zwischen  ven.  und  viri. 
Aus  Msc.  VII,  5724  fol.  15  v  im  Kgl.  St.- A.  Munster.    Auffdllig  ist  die  Bezekhmmg  venerabilis  vir 
bei  Hermann   zur  Lippe.     Ob  er  thatsdchlich   einige  Zeit  im  geistlichen   Stande  getoesen?    VgL 
oben  Nr.  988. 

1225. 

Edelherr  Hermann  z.  Lippe  transsumirt  eine  Urk.  Bischof  Simons,  worin  dieser  ihm  eine  Bente  von 
48  Mark  aits  den  Salzwerken  bei  Westernkotten  u.  einen  Hof  verpfdndet,  als  Zinsen  eines  Kapitals  von 
500  Mark,  fur  wdche  Hermann  Dienstmann  des  Hochstiftes  Paderborn  geworden.   1270  December  6. 

Nos  Hermannus  n(obilis)  dominus  de  Lippia  presentibus  protestamur,  nos  litteras  venerabilis 
domini  Symonis  Paderbornensis  episcopi  cum  sigillo  sui  capituli  recepisse  in  hunc  modum: 

Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  omnibus  tenorem  presencium  intuentibus  salutem  in 
auctore  salutis.  Ut  scripturarum  testimonio  Veritas  effulgeat,  ignorantia  decidat  et  discordia  sopiatur, 
scire  cupimus  universos  presentis  pagine  inspectores  et  publice  protestamur,  quod  nos  cum  consilio 
et  consensu  nostri  capituli  quadraginta  et  octo  marcas  in  villa  Coten  de  pensione  salinaria  annis 
singulis  persolvendas  et  curtem  Rulueslo  cum  mancipiis  et  omnibus  suis  attinenciis  et  proventibus 
nobili  viro  Hermanno  domino  de  Lippia  suisque  heredibus  pro  quingentis  marcis  legalium  denariorum, 
in  quibus  idem  nobilis  in  nostre  ecclesie  (priv)atus1)  extitit  obsequiis,  obligavimus,  fructibus  in  sortem 
nullatenus  computandis.  In  cuius  facti  robur  et  firmitatis  augmentum  presens  scriptum  nostri  sigilli 
karactere  fecimus  stabiliri.  Nos  vero  Paderbornensis  ecclesie  capitulum  predictam  ordinacionem  nostri 
sigilli  appensione  duximus  approbandam.  Testes  huius  rei  sunt  ad  hoc  rogati:  Hermannus  de  Osede 
et  Hermannus  dictus  Beircule,  nobiles,  Albertus  et  Herboldus  fratres  de  Amelungessen,  Ludolfus 
Marscalcus,  Fridericus  de  Horhusen,  Albertus  de  Bodenhosen,  Henricus  de  Osterhosen,  Wernerus 
Cancer,  Rodolfus  de  Home,  Bernardus  de  Dalewic  et  Hedenricus  de  Tune,  milites;  Bertoldus  dictus 
Schilder  et  Hermannus  de  Stormede,  famuli;  Isherus  de  Aldorpsen,  Iohannes  de  Barchosen,  Iohannes 
Reter  et  Gerardus  monetarius,  cives  Paderbornenses,  et  alii  fide  digni.  Datum  Paderborne,  anno  Domini 
M0.C°C.LX°X.,  in  festo  beati  Nycolay. 

Datum  loco,  anno  et  die  predictis. 

a)  Loch  im  Pergament. 
Or.  im  Kgl.  &L-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  244.  An  Pergamentstrei/en  Siegel  Hermanns,  trie 
Abbildung  Lipp.  Beg.  I.  Tqf.  15.  Da  Salzkotten  schon  im  Frieden  von  1256  zwischen  Koln  tend 
Paderborn  als  oppidum  anerkannt  toird,  so  wird  hder  villa  Coten  nickt  auf  Salzkotten  —  aueh 
sonst  nie  so  genannt  —  bezogen  werden  durfen.  Dagegen  erseheint  Westernkotten  (1258)  1259  u.  ff. 
als  villa  Coten  (vgl.  oben  Nr.  773  und  Lipp.  Beg.  295,  380,  390,  469,  woselbst  ouch  II  S.  7  der 
Irrthwn  als  sei  Salzkotten  gememt,  verbessert  ist)  und  in  seiner  Ndhe  findet  sich  aueh  Rolveslo 
(Lipp.  Begg.  1801). 


Digitized  by 


Google 


1270  599 

1226. 

Bompropst  Heinrich  von  Paderborn  vermacht  dem  Kl  Busdorf  ein  Legat  aus  seinen  Besitzungen.  1270* 
(Henr)icus  Dei  gratia  prepositus  Paderbornensis  universis  hoc  scriptum  intuentibus  volumus  esse 
notum,  quod  in  bonis,  que  a  nobis  (Ecbertus  dictus)  Vetteneue  tenebat,  que  Kokenlein  dicuntur  et 
sunt  •),  pro  quinquaginta  marcis  legalium  denariorum  (Paderbornensium  assigna)vimus  et  legavimus  ca- 
pitulo  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree  Paderbornensi  eandem  summam  emptionis,  videlicet 
marcas  quinquaginta,  ea  videlicet  conditione,  ut  Bernardus  dictus  de  Anuorde  civis  Paderbornensis  et 
sui  heredes  prescripta  bona  possideant  et  (quiete)  et  iura  coquine  per  omnia  faciendo  solvant  octo 
padermaldra  annone  singulis  annis  Wedekindo  de  Schildece,  canonico  sanctorum  apostolorum  predictorum. 
Post  mortem  vero  ipsius  Wi(dekindi)  prescripta  bonorum  pensio  capitulo  cedet  memorato.  Ad  hec 
assignavimus  capitulo  memorato  domum  in  curia  nostra  sitam,  sicut  nunc  est,  a  curia  nostra  infra 
emunitatem  sitam  separatam,  ut  (predicte  domus  idem  capitulum)  habeat  possessionem,  cuius  cellera- 
rius  toilet  pensionem,  de  qua  in  anniversario  nostro  in  vigilia  Mathei  pro  memoria  (Henrici)  comitis 
de  Sualenberg  et  Hazzeken  patris  et  matris  mee  peragenda  idem  cellerarius  dabit  quatuor  solidos  ad 
maiorem  ecclesiam,  prout  in  anniversario  nostro  ibidem  ordinato  conscriptum  est,  dividendos.  Residuum 
vero  ipsius  (domus  pensionis  in  ipso  anniversario  nostro)  dividet  inter  fratres  capituli  apostolorum 
predictorum.  Ut  autem  hec  ordinatio  nostra  inconvulsa  (et  rata  permaneat,  presens  scriptum)  nostro 
et  ecclesie  apostolorum  predictorum  sigillis  extat  communitum.  Datum  anno  Domini  millesimo  (ducen- 
tesimo)  septuagesimo. 

')  a  nobis  wiederholt  Or. 
Or.,  (beschadigt,  auf  Papier  aufgezogen)  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Stift  Btisdorf  Nr.  27.  Ergdmungen 
nach  Msc.  J,    121  fid.  130   und   I,  123  fol.  37.     Die    beiden   an  PergamenUtreifen  angehdngten 
Siegel  fehlen.     Vgl.  Nr.  1177. 

1227. 

Soester  GeistlicJte  u.  s.  w.  bekunden  Schenkung  von  8  Morgen  Landes  bei  Soest  an  Kl  Breddar.  Soest  1270. 
Nos    Ludewicus   sacerdos   ecclesie  Susatiensis,   Wolfhardus  vicarius  nove  ecclesie  et  Henricus  de 

o 

Winda  ci(vis?)  ibidem  presencium  tenore  protestamur  Udelheldim  relictam  Theoderici  dicti  Leth,  con- 
stitutam  in  domo  consulum  opidi  Susatiensis  coram  magistratibus  et  consulibus  ibidem,  presente  viro 
discreto  domino  . .  abbate  de  Breydelare,  Cysterciensis  ordinis,  octo  iugera  agrorum  sita  extra  muros 
Susatienses  pro  remedio  anime  sue,  mariti  sui  ac  parentum  suorum  dicto  .  .  abbati  et  conventui  in 
Breydelare  libere  sine  contradictione  suorum  heredum  contulisse  vel  etiam  pecuniam  inde  perceptam, 
si  venderentur.  Adiecit  etiam  dicta  Udelheidis,  quod,  si  Walbertus  de  Bochhem,  suus  cognatus,  apud 
dictum  monasterium  et  conventum  in  Breidelare  manere  recusaret,  de  bonis  predictis  nichil  penitus  re- 
ciperet,  set  in  memoriam  ipsius  et  suorum  parentum  dicta  bona  in  usus  cederent  monasterii  supradicti. 
In  cuius  eciam  rei  testimonium  presentibus  litteris  sigilla  nostra  duximus  apponenda.  Ego  etiam 
W(olfhardus)  vicarius  nove  ecclesie  predictus,  quia  sigillum  non  liabeo,  sigillo  domini  L(udewici)  sacer- 
dotis  predicti  sum  contentus.     Datum  et  actum  Susati,  anno  Domini  M°.C0C.LXX°. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  St.  Patroklus  Soest  Nr.  49.     Siegel  und  Be/estigung  abgeriseen. 

1228. 

Dom.  Iohannes  rector  ecclesie  in  Bileuelde  Zeuge   Ottos  von  Ravensberg  bdreffs  Giiterverkauf 

an  Kl.  Marienfeld,     Bielefeld  1270. 
Gedr.  UB.  Ill,  873. 

76* 


Digitized  by 


Google 


600  1270 

1229. 

Graf  Adolf  von  Waldeck  gestattet  Verkauf  von  Gutern  an  die  Bruder  (Spiegel)  von  Desenberg.  1270. 
Adolphus  Dei  gratia  comes  in  Woltegge  omnibus  presens  scriptum  visuris  salutem  cum  affectu  sincero. 
Cum  ad  petitionem  dominorum  de  Desenberg,  domini  Hermanni,  Eckberti,  Ravenonis  fratrum  libera 
resignavimus  bona  in  Wilgodissen  sita,  que  pro  eo  acceptavimus,  que  vulgariter  boregsate  nuncupatur, 
eadem  pensione  nobis  in  bonis  eorum  Ostbune  sitis  pro  pensionibus  assignata  presentibus  protestamur  nos 
eis  predicta  bona  fratribus  de  Papenem  vendendi  facultatem  liberam  concessisse.  Ut  ne  heredes  nostri 
Spegel  super  antedictis  in  posterum  praesumant  inpetere,  honestis  viris  sepedictis  fratribus  de  Papenem 
presentem  paginam  sigilli  nostri  munimine  contulimus  roboratam.  Datum  anno  Domini  M°.C°C.LX0X. 
Nach  Abschrift  saec.  XV III.  im  KgL  St.-A.  Munster,  fstth.  Paderborn  Nr.  244a. 

1230. 

Graf  Otto  von  Havensberg  bekundet    Verzieht    der    WUtwe  Margaretha  des  Bidef elder  Burgers 
Bernhard  Vunke  und  ihrer  Kinder  Hermann,  Harturig,  Bernhard  und  Gerlaeh  auf  einen  Zehnten 

(hagenlo  genannt)  bei  Uhrentrup.     1270. 
Gedr.  UB.  Ill,  874. 

1231. 
Hermann  Spiegel  von  Desenberg  bekundet  Riickgabe  dreier  Hufen  in  Windelsen  an   dm  Kustos 
(in  Helmarshausen)  unlet  gewissen  Bedingungen.     1270. 

Nos  Hermannus  de  Desenberg  dictus  Spegel  istud  breve  visuris  notum  esse  volumus,  quod  me- 
diantibus  domino  abbate,  Conrado  de  Recklinkhosen  et  nobis  Henricus  noster  familiar  is  dictus  de 
Osthem  tres  mansos  in  Windelsen  sitos,  quos  a  custode  habebat,  ipsi  remisit  et  per  manus  ipsius 
licentiavit  eosdem  colono  collocandos.  Quorum  proventus  sic  distributi  sunt,  ut  per  sex  annos  usibus 
suis  medietatem  de  hiis  percipiat,  et  quicquid  supervenerit,  custos  sex  mudde  in  tercia  parte  percipiat, 
et  quicquid  supercreverit,  Hinricus  eisdem  sex  annis  tollat  usibus  suis  vendicando.  Hiis  autem  sex 
annis  sub  hac  forma  completis,  si  Henricus  in  ipsis  bonis  pro  se  residenciam  facere  velit,  custodi 
firmam  sponsionem  faciat,  ut  pensionem  libera  mente  et  sine  contencione  annuatim  persolvat  et  hoc 
optentu  bonorum  ipsorum  promittat.  Si  vero  pro  se  presidere  non  possit  nee  velit,  omnia  libere  ad 
custodem  redibunt,  que  ipse  H(enricus)  nee  in  locatione  bonorum  nee  in  pacto  nee  in  illo  documento,  qui 
.  .  .  sex  mudde  sex  annis  preteritis  sibi  indultum  fuerat,  quamquam  de  cetero  poterit  vendicare. 
Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C0C.LX°X.  In  huius  facti  testimonium  presentem  litteram  sigilli  nostri 
appensione  duximus  roborandam  pro  contencione  utriusque  partis  removenda. 

Nach  Abschr.  Falckenheiners  aua  dem  (seitdem)  verlornen  Helmarshauser  Kopialbuche  in  deasen  Handschriften 
Bd.  VIII.  Windelsen  eingegangen  im  Amte  Trendelburg.    Vgl.  Landau,  die  Beseischen  Wustongen. 

1232. 

Burgerschafl  von  Marsberg  bezeugt,  doss  Graf  Otto  von  Everstein  die  Giiter  in  Dorlar  ihren  MH- 

biirgern  zu  Lehn  gegeben.  1270. 
Omnibus  pagine  presentis  inspectoribus  consules  ac  burgenses  Montis  Martis  ad  perhibendum 
testimonium  veritatis  notum  esse  cupimus,  quod  comes  Otto  de  Eversteine  bona  in  Dorlere  sita  cum 
omnibus  suis  pertinentiis  Hermanno  monetario  et  Lodewico  fratribus  civibus  Montis  Martis  et  uxoribus 
eorum  et  heredibus  suis  legitimis  in  pheodo  concessit  absolutum.  Ad  cuius  rei  noticiam  evidentem 
presentes  litteras  in  testimonium  inde  conscriptas  sigillo  civitatis  Montis  Martis  fecimus  communiri. 
Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC°.LXX.  Testes  vero,  qui  specialiter  huius  pheodi  collationi  astiterunt, 
hii  sunt:  dominus  Fredericus  de  Harhusen,  dominus  Iohannes  de  Brobicke,  dominus  Theodoricus  de 
Harhusen,  Hermannus  iudex,  Henricus  de  Odenhusen,  Hermannus  superius  theatro,  Ludolphus  de 
Gappella  et  Henricus  filius  suus,   Ludolphus  gener   suus,   Bertholdus  iudex,   Bertholdus  de  Hoxaria  et 


Digitized  by 


Google 


1271  601 

Helwicus  fratres,  Henricus  Morell,  Theodericus  de  Odenhusen,  Gonradus  Comes,  Conradus  Luthbrandi, 
Henricus  de  Eleren,  Henricus  de  Scerue  et  alii  quam  plures. 

Nach  Kopiar  s.  XVI.  fol.  66  im  Fursil.   Waldeck.  Archiv  zu  Arolsen.  Spilcker,  Everstcin  UB.  S.  140 

nach  dem  jetzt  nicht  auffindbaren  Or.  mit  der  (falschenf)   Jahreszahl  1265.     Vgl.  vnten  zu  1277 

April  1  und  5. 

1233. 

Corvey  schreibt  an  Magister  Sigenand  in  Herford  fiber  die  Rechte  des  Kammerers  beim  Tode  des 
Abts  und  uber  die  camerlingi.  Ohne  Datum  (um  1270). 
Super  negocio  venerabilis  domine  abbatisse  Heruordensis  ecclesie  a  viris  discretis  priore  ac  qui- 
busdam  monachis  Corbeyensibus  et  a  domino  Alberto  seniore  de  Amelungessen  milite,  ministerial^  Gor- 
byensis  ecclesie,  est  quesitum,  quid  iuris  habeat  camerarius  in  rebus  ad  personam  domini  abbatis  Gor- 
byensis  spectantibus,  cum  ipsum  viam  carnis  ingredi  universe  contigerit,  quid  etiam  iuris  habeat  dominus 
abbas  in  homines,  qui  dicuntur  ecclesie  camerlingi.  Ad  primam  est  questionem  responsum,  quod  came- 
rarius, cum  contingat  abbatem  decedere,  nichil  iuris  in  rebus  defuncti  aliquibus  poterit  vendicare. 
Quidam  tamen  camerarius  vice  quadam  equum  at  alia  persone  abbatis  defuncti  attinentia  impetivit, 
qui  ratione  tarn  valida  est  repulsus,  quod  ab  impetitione  huiusmodi  cessavit  omnino,  nee  postea  super 
consimili  questio  est  audita.  Secunde  autem  est  questioni  responsum,  quod  camerlingi  sunt  medii  inter 
ministeriales  et  homines  conditionis  servilis  ecclesie  attinentes,  et  in  huiusmodi  camerlingos  nee  advo- 
catus  nee  aliquis  quicquam  iuris  habere  dinoscitur  nee  potest  de  iure  aliquas  exactiones  facere  in  eosdem. 
Set  abbas  solummodo  ius  habet  in  illos,  et  cum  eos  contingat  decedere,  equum  vel  vestem  meliorem,, 
si  equum  non  habeant  pro  eo,  quod  hergewade  dicitur  in  vulgari,  abbas  requirit  ab  illis.  Secundum 
predicta  poteritis  expediri,  cum  ecclesia  Corbyensis  et  ecclesia  Heruordensis  eodem  iure  ac  simili  libertate, 
ut  dicitur,  ab  imperio  sint  munite.  A  quo  questiones  predicte  sint  mote,  non  scribitur,  nee  vos  men- 
tionem  faciatis  de  illo,  ne  murmur  contra  eundem  alicui  generetur.     Valete  in  Christo. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Mumter,  Fstabt.  Herford  Nr.  61 ;  als  littera  clausa  verschickt.  Auf  der  Ruckseite 
steht  die  Adresse:  Magistro  Sygenando  in  Heruordia  commoranti.  Es  gab  zwei  Kanoniker  Sige- 
nand in  Herford;  der  eine  war  Magister,  doch  wird  der  Titel  nicht  immer  beigefugt  1261  schreibt 
der  eine  eine  Urk.  der  AbUssin  Ida.  Vergl.  UB.  III}  1751  u.  unten  zu  1276  Mdrz  6  und  13. 
1273  wird  Albert  d.  /  von  Amelunxen  erwdhnt.  Auf  der  Ruckseite  *  der  Urk.  steht  von  gleich- 
zeitiger  Hand:  Iste  sunt  domus  speciales:  Edessen,  Arnolte  . .  molt  avene  VI  spikermate, 
Pedelen  MI  molt  avene,  curia  Aschen  pertinens  monialibus  in  Quernhem  unum  molt  siliginis 
mensure  Heruordensis,  molendinum  de  Quernhem  X  modios  siliginis,  X  ordei,  X  avene  men- 
sure  Osnaburgensis,  Reynhart  gogravius,  Iohan  gogravius,  dominus  Willekinus  de  Hege  de 
bonis  in  villa  Hager  II  solidos,  Uflen  mola  domine  abbatisse  in  novo  opido  XIIII  solidos  et 
unum  molt  avene.  Rechts  neben  der  Aufschrift:  Isti  sunt  ministeriales  ecclesie  Heruordensis 
et  morantur  apud  Wiseram :  Detmarus,  Henricus,  Detlef,  Alheydis,  Hadewigis  et  Wennelgart, 
pueri  Alheydis  filie  Detmari  de  Helderhagen.  Unter  der  Aufschrift:  Isti  homines  sunt  cero- 
censuales  ecclesie  Heruordensis  et  annuum  censum  solvent  capelle  domine  abbatisse:  Ecke- 
bert,  Henric,  Detmar,  Eckebert,  Iohan,  Wendelheyt,  Detburg,  Teceke,  Margareta,  Osbrun, 
Gereburg,  Karstian,  Unarge(?),  Henricus,  Iohan  et  Alheyt,  Margrete  filii,  Elizabet,  Hildegunt, 
Kristine(?),  Alheyt  durchstrichen,  Hadewig,  Iohan  et  Volman. 

1234. 
Die  Abtissin  A.  und  Kl.  Golcirche  nehtnen  den  Domthesaurar  R(einbold)  in  die  Bruderschafl  des 

Khsters  auf.     1371  Januar  1. 
Honorabili  viro  et  in  Christo  dilecto  domino  R(eimboldo),   maioris  ecclesie  thesaurario  in  Pader- 
borne,  A.  dicta  abbatissa  cum  universo  collegio   suo  apud  sanctum  Othelricum  eiusdem  loci  tarn  affec- 


Digitized  by 


Google 


602  1271 

tuose  quam  debite  dilectionis  obsequium  cum  oracionum  devotione  bone  voluntatis  nostre  affectum. 
Sincere  vestre  operationis  affectum  circa  dilectas  filias  et  consorores  nostras  a  vobis  exhibite  non  im- 
memores  vestram  benivolentiam  commendamus  et  gratiarum  actione  indesinenter  referimus.  Igitur 
quia  preteriti  ratio  scire  futura  facit,  caritatem  vestram  circa  eas  in  posterum  cessare  nullatenus  am- 
bigimus,  huius  beneficii  porcio  sit  in  terra  viventium.  Et  nos  beneficium,  quod  rependere  valemus,  de- 
vote vobis  impendentes  in  plenam  fraternitatem  auctore  Deo  vos  colligimus,  in  huius  rei  testimonium 
hanc  notulam  memorialem  vobis  porrigentes.  Datum  anno  Domini  M°.CC0.LX°XL,  in  circumcisione  Domini 
Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  245.  An  roth-weiss-blauen  .Leinenfdden  Heine* 
Bruchstuck  vom  Siegel  der  Abtissin. 

1235, 

ihrdfin  Hedwig  von   Ravensberg    beknndet    lieberlassung  eines  Zehnten   seitcns   des  Kl.  Schildesche 

an   Vogt  Konrad  in  Bielefeld.     1271  Januar  24. 

H(adewigis)  cometissa  in  Rauensberg  omnibus  Christi  fidelibus  presentia  visuris  salutem  in  Domino 

sempiternam.      Ne  acta  in  tempore   cum  temporis  mutabilitate    evanescant,    presentibus    protestamur, 

quod  Henricus  venerabilis  prepositus   ecclesie  Schildesce  cum  conniventia  conventus   eiusdem  'ecclesie 

decimam  in  Ubbenlo  Conrado  advocato  in  Bileuelde   cum   omni  utilitate  ad  ipsam  decimam  pertinente 

contulit  pro  tempore  sue  vite,  hoc  adiecto,  quod  prenominatus  Conradus  dabit  singulis  annis  preposito 

pretaxate    ecclesie  fertonem   pro    pensione    sepedicte  decime.      Hec  decima   post   obitum  Conradi  sine 

aliqua  conditione  ecclesie  Schildesce  cum  omnibus  pertinentiis  devolvetur.    In  huius  facti  confirmacionem 

presentem    paginam  inde  conscriptam   sigillorum  nostrorum  scilicet   domini  comitis  et  nostre  comet  isse 

in  Rauensberg  munimine  roboramus.    Datum  anno  Domini  M°.C0C.LX°XI.,  sabbato  ante  septuagesimam. 

Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  Kl.  Schildesche  Nr.  21.     Em  Streifen    vom  Pergament  der  Urk.  einge- 

schnitten,  woran  kcin  Siegelrest. 

1236. 

Edler  Hermann  von  Osede  macht  eine  Scherikung  an  Kl.  Willebadessen.  1271  Januar  24. 
Hermannus  nobilis l)  de  Osethe  omnibus  presens  scriptum  visuris  salutem  in  Domino  sempiternam. 
Tenore  presencium  dicimus  et  publice  protestamur,  quod  Gotscalcus  de  Dinchkelburg  miles,  uxor  sua 
Christina,  Gerhardus  miles  frater  dicti  G(otscalci),  uxor  Gerhardi  Bertha2)  et  filii  ipsorum  Gotscalcus3) 
et  Hinricus  de  consensu  heredum  unam  curiam  sitam  in  Ouerde  quam  a  nobis  iure  tenebant  hominii, 
domino  Thiderico  preposito  et  monasterio  Wilbodessen  vendiderunt  cum  omnibus  attinenciis  in  villa, 
campis4),  silvis,  pratis,  paschuis  et  aquis  dictis  militibus,  uxoribus  suis  et  pueris  heredibus  supradictis, 
triginta  marcis  legalium  denariorum  a  dicto5)  preposito  et  monasterio  Wilbodessen  pro  precio  perso- 
lutis.  Nos  quoque,  uxor  nostra  nobis  in  Christo  carissima  Gerbergis  dicta6),  filii  nostri  Bernhardus, 
Hermannus,  Conradus  et  Wernherus  proprietatem  et  dominium  dicte  curie  cum  pertinenciis  supra- 
dictis  pro  remedio  anime  nostre  preposito  et  monasterio  Wilbod(essen)  predicto  devote  contulimus, 
donavimus  libere  et  absolute  proprietatem  et  dominium  dicte  curie  ad  manus  prepositi  et  monasterii 
supradicti  oretenus  et  manualiter  resignantes.  Testes  huius  rei  sunt:  dominus  Hermannus  abbas 
Paderbornensis,  Thetmarus  plebanus,  Thidericus  conversus  in  Wilbodessen,  dominus  Hinricus  de  Howede, 
Volbertus  de  Eisnen,  milites;  Hinricus  Iudeus,  Amelungus  et  Gotscalcus  de  Nedere7),  Iohannes  de 
Ahosen,  Helmicus  schulthetus,  Gotswinus  deWethen,  Gotscalcus  de  Dinchkelburg,  Conradus  de  Scheme, 
Rodolfus  de  Thitmannessen  et  alii  quam  plures.  Nos  vero  in  testimonium  predictorum  presentem 
paginam  sigillo  nostro  duximus  roborandam.  Acta  sunt  hec  in  vigilia  conversions  sancti  Pauli,  anno 
Domini  M°.C0C.LX°X  primo. 

*)  dictus  de  B.      *)  Berta  B.       8)  Gothscalcus  B.      A)  in  campis  B.      5)  domino  B.       *)  Auf  Luckt  nackgetragm 
A j  B.     *)  fratres  actzt  hinzu  B. 


Digitized  by 


Google 


1271  603 

Or.  in  zwei  Ausfertigungen  von  einer  Hand  mit  verschiedener  Feder  tend  Dinte,  im  Besitze  des  Frhrn.  von 
Wrede  zu  Willebadessen  (Ay  B);  Siegel  an  A  Bruchstucke  von  an  der  Urk.  abgeschnittenem,  anB  von 
anhdngendem  Per gamentstreif en  abgef alien;  in  beiden  Schrift  vor  Besiegelung.  Abschr.  auf  Papier blatt 
saec.  XV.  ebenda  (C);  Willeb.  Kopiar  saec.  XV. / XVI.  im  Stadtarchiv  Dortmund  f.  56,  88 
(D,  Dl  von  verschiedenen  Handen);  Overhams  Kollect  If  56  im  Herz.  Braunschw.  Landeshaupt- 
archiv  in  Wolfenbuttel  (0) ;  C,  D,  D\  0  alle  aits  B.  Ouerde  eingegangener  Ort  in  dei*  Feldmark 
von  Lowen  umceit  Peckelsheim. 

1237. 

Suhnevertrag  zivischen  Erzbisclwf  (Werner)    von  Mainz    und    Bischof    Simon    von    Paderbom. 

Bingen  1271  Januar  27. 
Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus.  Recognoscimus  et  tenore  presencium  publice  protesta- 
mur,  quod  omnis  questionis  materia  inter  reverendum  patrem  et  dominum  Maguntinum  archiepiscopum, 
suam  ecclesiam  et  nos  et  nostram  ecclesiam  suborta  amicabiliter  est  sopita,  et  nos  ipsi  domino  archi- 
episcopo  bona  fide  promisimus,  quod  nos,  successores  nostri  et  ecclesia  nostra  ei,  successoribus  suis 
et  ecclesie  sue  contra  omnem  hominem  de  mundo  sibi  et  ecclesie  sue  Maguntine  iniuriari  volentem, 
venerabili  domino  Goloniensi  archiepiscopo  excepto,  perpetuo  prestabimus  auxilium  et  iuvamen.  Medie- 
tatem  vero  castri  nostri  Schardenberg,  quod  nos  a  Thiderico  milite  dicto  Gropen  noscimur  comparasse, 
cuius  proprietas  dependet  ab  ecclesia  Maguntina,  necnon  medietatem  bonorum  ipsius  Th(iderici)  militis, 
que  nos  similiter  comparavimus  et  iam  tenemus,  ipsi  domino  Maguntino,  ecclesie  sue  et  successoribus 
suis  deputavimus  iure  perpetuo  possidenda.  Ipse  quoque  dominus  archiepiscopus  Maguntinus  pro- 
prietatem  sive  dominium  alie  medietatis  tarn  castri  quam  bonorum  ipsorum  contulit  nobis,  ecclesie 
nostre  et  successoribus  nostris  perpetuo  possidenda.  Quia  vero  nos  quadraginta  marcarum  reditus 
dicto  Th(iderico)  militi  et  uxori  sue,  quoad  vixerint,  assignavimus,  dominus  archiepiscopus  Maguntinus 
et  ecclesia  sua,  ut  nobis  medietatem  eiusdem  pecunie  recompenset,  viginti  marcarum  reditus  in  opido 
suo  Geysmaria  a  festo  pasche  proximo  nunc  instante  infra  annum  procurabit  assignari,  deinceps  annis 
singulis  persolvendos,  post  obitum  eorundem  Th(iderici)  militis  et  uxoris  sue  ad  Maguntinam  ecclesiam 
libere  reversuros.  Maius  vero  castrum  Schardenberg,  quod  iam  violenter  a  lantgravio  (ob)tinetur,  si 
per  nos  vel  successores  nostros  captum  fiierit,  vel  quocumque  modo  nos  illud  contigerit  adipisci,  sicut 
et  minus  castrum  equaliter  divid(emus),  indempnitati  Iohannis  et  fratrum  suorum  de  Schardenberg, 
prout  honestatem  nostram  decuerit,  provisuri.  Item  comicie  illius,  quam  nos  a  comite  Ludolfo  de 
Dasle  cum  hominibus,  iuribus  et  pertinenciis  suis  comparavimus,  cuius  eciam  proprietas  ad  Maguntinam 
ecclesiam  noscitur  pertinere,  medietatem  ipsi  domino  archiepiscopo  Maguntino  et  ecclesie  sue  tradi- 
dimus  et  relinquimus,  quam  videlicet  medietatem  ipse  et  ecclesia  sua  nobis  pro  centum  marcis  usualis 
monete  obligavit  infra  quatuor  annos  nullatenus  redimendam.  Alie  vero  medietatis  proprietatem, 
sicut  comes  Ludolfus  de  Dasle  comiciam  ipsam  integraliter  tenuit  ab  ecclesia  Maguntina,  contulit  nobis, 
ecclesie  nostre  et  successoribus  nostris  perpetuo  possidendam.  Si  vero  de  bonis  comicie  predicte 
plura  nos  contigerit  emere,  vel  de  bonis  Th(iderici)  militis  Gropen  aliqua  redimere,  medietate  precii 
a  domino  Maguntino  archiepiscopo  recepta  bona  ipsa  equaliter  dividemus.  Castrum  vero  Malesburg, 
quocumque  modo  in  potestatem  nostram  et  domini  Maguntini  archiepiscopi  devenerit,  destruetur,  cuius 
reedificationem  pro  viribus  defendemus.  Idem  eciam  sepedictus  dominus  archiepiscopus  Maguntinus 
et  ecclesia  sua  in  castro  suo  Hardenberg  mansionem  sive  domicilium  castellani,  quod  vulgariter  borgsate 
dicitur,  nobis  ecclesie  nostre  et  successoribus  nostris  donavit  iure  castrensi  perpetuo  possedendam. 
Unde  cum  ipse  et  ecclesia  sua  Maguntina  in  confinio  illo  gwerram  habuerit,  serviemus  ei  cum  decern 
dextrariis  faleratis.  Hec  omnia  et  singula  ordinavimus  et  fecimus  ex  approbatione  nostri  capituli  et 
consensu,  obligantes  nos,  ecclesiam  nostram  et  successores  nostros  ad  observantiam  premissorum  fide 


Digitized  by 


Google 


604  1271 

data  et  iuramento  prestito  corporali.  In  cuius  rei  testimonium  presens  scriptum  sigillo  nostro  fecimus 
roborari.  Nos  etiam  .  .  propositus,  .  .  decanus  et  capitulum  Paderbornense  in  testimonium  consensus 
nostri  sigillum  nostrum  appendimus  huic  scripto.  Actum  et  datum  Pinguie,  anno  Domini  M°.C0C.LX°XI., 
VI°.  Kalendas  Februarii. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderbom  Nr.  248.  Beide  Siegel  von  den  Pergamejtistrcifen  ab. 
VergL  hierzu  Nr.  1186.  Zwischen  den  langjdhrigen  Verbundeten  Bischof  Simon  and  dern  Land- 
grafen  scheint  erne  Entfremdung  eingetreten  zu  sein.  Ueber  den  Kauf  der  Giiter  des  Dietrich  Gfrope 
liegt  keine  Nachricht  vor. 

1238. 

Bathmanner  wnd  Geistliche  in  Geismar  bekunden  ein  Verni&cMniss  fiir  KL  Hardehausen.  1271  Februar  5. 
Nos  Ludewicus,  Gotfridus  fratres,  Io(hannes)  et  Th(eodericus)  Euerhardi  filii,  Lodewicus  Holceti. 
Heyno,  Conradus  Faber,  Albertus  Haldonis,  Albertus  deGorbike,  Hermannus  de  Asikendorp,  Hennannus 
de  Notualde,  consules,  Theodericus  viceprepositus,  Bertoldus  Euerhardi,  clerici,  Hermannus  scultetus, 
Geismarienses  cives,  profitemur,  quod  Albertus  Cator  cor l)  noster  civis  coram  nobis  in  loco  consilii  con- 
stitutus  dimidiam  domum,  dimidium  mansum  circa  civitatem  situm  et  omnes  suas  reliquias2)  post 
mortem  suam  pro  anime  sue  salute  conventui  de  Herswidehusen  absque  contradictione  qualibet  donavit 
absolute  propter  Deum  iuribus,  contributionibus  et  debitis  salvis  manentibus  civitati,  qualia  de  similibus 
debebunt  exsolvi.  Ad  ipsius  Alberti  Coriatoris  preces  damus  id  scriptum  nostre  civitatis  sigillo  signatum. 
Anno  Domini  M0.G0C.LXX°L,  Aghate  virginis  et  martiris. 

*)  Das  erste  r  undeutlich.       *)  relliquias  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  KL  Hardehausen  Nr.  166.     Siegel  vom  Pergamentetreifen  abgejallen. 

1239. 

Erzbischof  Werner  von  Mainz  verkiindet  den  Bewdhnern  der  Didcese  Paderborn  die  denmachstige 
Abhaltung  der  lunge  versdumten  Visitation  durch  den  Maimer  Domherrn  Arnold  von  Solms  und 
den  Dechanten  Hermann  von  St,  Victor.  Mainz  1271  Februar  7. 
Wernherus  Dei  gratia  sancte  Maguntine  sedis  archiepiscopus,  sacri  imperii  per  Germaniam  archi- 
cancellarius,  venerabili  in  Ghristo  fratri  domino  . .  Paderburnensi  episcopo,  viris  quoque  honorabilibus 
prepositis,  decanis,  capitulis,  conventibus  tam  regularibus  quam  secularibus  totique  clero  civitatis  et 
diocesis  Paderburnensis  salutem  et  sinceram  in  Domino  karitatem.  Licet  ex  officii  nostri  debito  tenea- 
mur  annis  singulis  circa  nostram  provinciam  visitationis  officium  exercere,  fratrum  tamen  et  coepisco- 
porum  nostrorum  necnon  cleri  nobis  et  eis  subditi  non  absque  lese  conscientie  scrupulo  pepercimus 
usque  modo  laboribus  et  expensis.  Verum  quoniam  nunc  demum  commisso  nobis  officio  decrevimus 
adiuvante  Domino  operam  impendere  aliqualem,  aliquas  provincie  nostre  dioceses,  ubi  commode  fieri 
poterat,  per  nos  ipsos,  quasdam  etiam  per  discretos  viros  ecclesie  nostre  canonicos  curavimus  visitare. 
Hinc  est  igitur,  quod  universitatem  vestram  requirimus  et  in  Domino  diligentius  exhortamur,  nichilominus 
metropolitica  vobis  auctoritate  in  virtute  sancte  obedientie  districte  precipiendo  mandantes,  quatinus, 
-cum  propter  statum  terre  multiplicitur  inequalem  ad  vestra  non  possimus  ad  presens  confinia  persona- 
liter  nos  conferre,  discretos  viros  Arnoldum  de  Solmesse  ecclesie  nostre  canonicum  et  magistrum  Her- 
mannum  decanum  ecclesie  sancti  Victoris  Maguntine  pro  exequendo  huiusmodi  visitationis  et  correc- 
tionis  officio  a  latere  nostro  missos  cum  reverentia  debita  admittatis;  ipsi  siquidem  ex  causa  huiusmodi 
ad  vos  venient  proxima  feria  secunda  post  dominicam  Letai'e  proximo  nunc  instantem.  Datum  Maguntie, 
anno  Domini  millesimo  CC.LXX  primo,  VII.  Idus  Februarii. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Muneter,  Fstth.  Paderbom  Nr.  247.  An  Pergamentstreifen  (in  neuerer  Zeit  tcieder 
befestigt)  in  hellgelbem  Wache  verletztea  grosses  ovales  Siegel  des  Erzbisckqfs.  Gedr.  Schaten  ad 
annum,  Reg.  Bdhmer-WM,  Regg.  Arch.  Afagunt.  II,  379  Nr.  251,  too  LUteratur. 


Digitized  by 


Google 


1271  605 

1240. 

Eddherr  Bernhard  zur  Lippe  bekundet  Tausch  von  Gdd  u.  FrucMlieferungen.  Lemgo  1271  Februar  24. 
Nos  Bernhardus  nobilis  de  Lippia  recognoscimus  et  presentibus  publice  protestamur,  quod  nos  in 
restaurum  pensionis  de  decima  in  Wilbodesen,  videlicet  quinque  quartalium  siliginis  et  decern  avene, 
assignamus  et  damus  domino  abbati  et  sue  ecclesie  Paderbornensi  duo  moltra  siliginis  et  totidem  avene 
et  tres  solidos  denariorum  de  manso  de  Barghusen  sito  aput  Lemego,  quern  nunc  colit  Gerlacus  de 
Bileuelde,  civis  in  Lemego,  annonam  in  festo  Michahelis,  denarios  in  festo  Walburgis  solvendos.  Si 
autem  predictus  Gerlacus  predictum  mansum  resignaverit,  quicunque  eum  colendum  susceperit,  dabit 
predictam  pensionem  denariorum  et  frumenti  tempore  prescripto  ecclesie  (supradicte)  et  hec  pensio 
abbati  et  ecclesie  a  nobis  et  nostris  heredibus  firma  stabit  perpetuis  temporibus  duratura.  Datum 
Lemego  ipso  die  Mathie  apostoli,  anno  Domini  millesimo  C°C.LX°X  primo. 

Or.  (theUweUe  verblasst)  vm  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Abdinghof  Nr.  65.  An  PergamenUtreifen  das 
Siegel  des  Ausstellers  verletzt  wie  AbbUdung  Lipp.  Regg.  I  Taf.  17.  Wilbodesen  bezeichnet  wohl 
sicker  WUbasen  bet  Blomberg.  Der  Zeknte  daselbst  toird  schon  in  den  Urkk.  von  1146  (Lipp. 
Reg.  1  Nr.  59)  und  von  1182  (UB.  II,  431)  dem  Kl.  bestdtigt  und  ist  wohl  derselbe,  welcher 
1048  (UB.  II,  142)  voin  Bischof  Rotho  dem  Kloster  geschenkt  wurde.     (Spancken.) 

1241. 

Erzbischof  Werner  von  Mainz  thettt  dem  Bischof  von  Paderborn  und  seiner  Getsttichkeit  die  Ab- 
sendung  der  zu  Visitatoren  ernannten  Domherrn  Arnold  von  Solms  und  des  Dechanten  Hermann 

von  St.  Victor  mit.  Mainz  1271  Marz  8. 
Wernherus  Dei  gratia  sancte  Maguntine  sedis  archiepiscopus,  sacri  imperii  per  Germaniam 
archicancellarius ,  venerabili  fratri  domino  .  .  episcopo  et  dilectis  in  Christo  abbatibus,  prepositis, 
archidiaconis,  decanis  ceterisque  prelatis,  capitulis,  conventibus  regularibus  et  secularibus,  rectoribus 
et  ecclesiarum  capellariis  universis  et  clero  civitatis  et  diocesis  Padeburnensis  salutem  et  plenitu- 
dinem  omnis  boni.  Pastoralis  officii  sollicitudo  nos  ammonet  et  inducit,  ut  gregi  nobis  credito 
studeamus  cura  adeo  pervigili  providere,  quod  tarn  persone  ecclesiastice  quam  etiam  loca  divino  cultui 
deputata  nostre  diocesis  et  provincie  auctore  Domino  per  nostre  provisionis  industriam  robur  honestatis 
accipiant  et  decoris.  Sane  nos  de  prelatorum  nostrorum  et  aliorum  discretorum  consilio  visitavimus 
nostram  civitatem  et  diocesim  Maguntinam  et  ilia  visitacione  nunc  per  Dei  auxilium  salubriter  terminata 
proponimus  per  consequens  omnes  nostras  suffraganeas  ecclesias,  quarum  iam  plures  visitavimus,  prout 
ad  nostrum  spectat  officium,  auctoritate  metropolitica  visitare.  Gum  igitur  pro  generali  pace  terre 
fovenda  et  communi  utilitate  rei  publice  conservanda  contra  predonum  et  perversorum  maliciam,  qui 
cottidianis  insultibus  pauperes  inpungnant  et  opprimunt,  nos  oporteat  circa  partes  Reni  personaliter 
immorari,  ut  eorum  maliciis  auctore  Domino  possimus  cottidie  resistere  manu  forti,  et  propter  hoc  ac 
multa  alia  ardua  negocia,  que  nos  tenent,  ad  singulas  dioceses  metropolitica  lege  nobis  subiectas  per 
partes  Alemannie  longe  lateque  diffusas  non  possimus  personaliter  nos  conferre,  nos  considerantes 
sollicite,  quod  licet  Heli  summus  sacerdos  in  se  bonus  existeret,  quia  tamen  filiorum  excessus  non 
corripuit,  ut  debebat,  ipse  de  sella  corruens  fractis  cervicibus  expiravit,  ne  illius  iudicio,  qui  unicuique 
secundum  opera  sua  reddit,  sanguis  subditorum  propter  nostram  negligentiam  de  nostris  manibus 
requiratur,  nos  prelatorum  nostrorum  ministerium  in  partem  nostre  sollicitudinis  necessario  evocantes, 
honorabiles  viros  Arnoldum  de  Solmese  canonicum  maioris  et  magistrum  Hermannum  decanum  sancti 
Victoris  ecclesiarum  Maguntinarum  in  spiritualibus  et  temporalibus  circumspectos ,  de  quorum  fide  et 
industria  fiduciam  gerimus  singular  em,  ad  vos  de  latere  nostro  duximus  transmittendos,  ut  vice  et 
auctoritate  nostra  per  se  vel  per  alios,  si  forsan  ipsos  casu  fortuito  loca  adire  singula  non  contigerit, 
faciant  et  disponant  omnia  super  visitatione  huiusmodi,  que  possemus  facere  et  dispone  re  per  nos, 
ipsos  visitent  nichilominus  corrigant    et  reforment  tam   in  capite  quam  in  menbris,    que  correctionis 

Weitf.  Urk.-Buch  IV.  77 


Digitized  by 


Google 


606  1271 

et  reformationis  officio  viderint  indigere.  Rogamus  itaque  vos  et  hortamur  in  Domino  presentium 
vobis  auctoritate  mandantes,  qualinus  ipsos  recipientes  benigne  exhibeatis  eisdem  super  hoc  obedienciam 
debitam  et  honorem.  Nos  enim  sententias,  si  quas  iidem  tulerint  in  rebelles,  ratas  et  gratas  habebimus 
et  faciemus  eas  auctore  Domino  inviolabiliter  observari.  Datum  Maguntie,  VIII.  Idus  Marcii,  anno 
Domini  M°.C0C.LX°XI. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderbcrn  Nr.  248.  Das  rtmdovale  Siegel  Werners  in  hellgelbem 
Wachs  nwr  znm  Theil  erhalten  an  Pergamentstreifen.  Erne  mar  theiltoeise  mehr  lesbare  Ruckschrifi 
aus  gleicher  Zeit  gibt  amc/ieinend  ein  Verzeiehniss  der  Urkk.  in  der  Visitationsangelegenhezt, 
darunter  ouch  de  sortilegio. 

1242. 

Graf  Otto  von  Everstein  und  sein  Sohn  Albert  ubertragen  dem  Kl.  Arclsen  atte  ihre  Bechte  an 
Gittern  in  Dotlere,  welche  Alrad  von  Horhusen,  sein  Sohn  Bodo  und  Alrads  Bruder  Ludotf  und 
Bodo  von  ihnen  zu  LeJien  hake.     Holzminden  1271  Marz  15. 
Zeugen:   Ludewicus  comes  iunior  de  Euersteine,   Amoldus  Vulpes,   Cono  dapifer,   Albertus   de 
Lutersen,  Conradus  de  Amelungessen,  milites. 

Gedr.  Spilcker,  Everstein  UB.  Nr.  155.  Auffdllig  ist  die  fast  ivortliche  Wiederholung  dieser  Urk.  ein 
Jahr  spdter  am  selben  Tage.     Vgl.  unten  zu  1272  Marz  15  Nr.  1273. 

1243. 

Die  Bruder  von  Horhusen  ubertragen  dem  KlArolsen  ihre  Guter  in  Dorlar.  Marsbergl271  Marz  16. 
.  .  .  Declaretur  igitur  presentibus  et  futuris  presens  scriptum  intuentibus,  quod  nos  Ludolfus  et 
Bodo  fratres  Alradi  defuncti  de  Harehusen  ac  natus  eius  Bodo  nostrorum  amicorum  mediante  consilio 
et  assensu  bona  in  villa  Dorlere  sita  cum  suis  pertinentiis,  agris  etc.1)  vendidimus  ecclesie  sancti- 
monialium  in  Aroldessen  et  eadem  patronis  resignata  donavimus  eidem  libera  possessione  perhenniter 
perfruenda;  presentibus  viris  fide  dignis  Alberto  de  Luthersen,  Thiderico  et  Friderico  et  suo  nato 
Stephano  de  Harehusen  et  Olrico  deWesthem,  militibus;  Volrado  deEscheberg,  Iohanne  de  Bilinchusen 
iudice,  Alberto  de  Mulehusen  proconsule,  Hermanno  de  Wartberg,  Henrico  Morel,  Thiderico  de  Odden- 
husen,  Gerlaco  de  Twiste  et  Helmico,  consulibus;  Bertoldo  et  Helwico  fratribus  de  Hoxaria,  Bertoldo 
quondam  iudice,  Heinrico  de*  Nutlon,  Henrico  de  Culete,  Godefrido  de  Wigerdinchusen,  Frederico 
Specht,  Henrico  Detgardi,  Conrado  Lodegen,  Sifrido  et  Alberone  Preconibus,  aliis  quam  pluribos 
burgensibus  Montis  Martis.  Ut  autem  emptionis  sue  et  nostre  et  venditionis  contractus  ratus  a  nostris 
posteris  in  evum  permaneat  et  inconvulsus,  ne  questio  calumpnie  super  premissorum  bonorum  donatione 
memorato  cenobio  moveatur,  presentes  litteras  super  eo  confectas  ipsi  dedimus  in  testimonium,  Verum 
propriis  carentes  sigillis  eas  sigillo  civitatis  Montis  Martis  ad  maiorem  evidentiam  postulavimus  communirL 
Acta  sunt  hec  in  Monte  Martis,  datum  anno  Domini  M°.C0C.LX°X  primo,  XVII.  Kalendas  Aprilis. 

J)  So  Abschrift. 
Nach  SpUckers  Handschriften  Bd.  18  p.  70  in  der  Bibl.  des  histor.  Ver.   in  Hannover  mit  der  Be- 
merkung:  Ex  orig.  in  arch.  Wald.    An  der  Urk.  avf  Perg.  hdngt  das  Siegel  der  Stadt  Marsberg. 
Or.  zur  Zeit  nicht  auffindbar. 

1244. 

Die  vom  Erzbischof  Werner  von  Mainz  ernannten  Vtsitatoren  des  Paderborner  Sprengels  ubertragen 
in  Betreff  der  Her f order  Kirche  ihre  GewaU  dem  Archidiakon  von  Herford  und  einem  Paderborner 

Domherrn.     Paderborn  1271  M&rz  19. 
Amoldus  de  Solmese  canonicus  maioris  et  magister  Hermannus  decanus  sancti  Victoris  ecclesiamm 
Maguntinarum,  visitatores  a  reverendo  domino  Maguntine  ecclesie  archiepiscopo  per  civitatem  et  dyocesim 


Digitized  by 


Google 


1271  607 

Paderbornensem  constitute  dilectis  in  Christo  E(uerhardo)  archidiacono  in  Heruordia  et  magistro 
Th(eoderico)  canonico  Paderbornensi  in  Domino  salutem.  Gum  nos  in  ecclesia  et  in  civitate  Pader- 
bornensi  visitationis  officium  nobis  iniunctum  exercuerimus  tarn  in  capite  quam  in  membris  et  tarn 
propter  viarum  pericula  quam  ardua  negotia,  que  nos  retardant  et  impediunt,  ista  vice  non  possimus 
ad  exequendum  visitationis  officium  ad  singula  loca  ipsius  diocesis  nos  transferee,  vobis  exequende  de 
vestris  subditis,  domine  E(verharde),  visitationis  officium  plenariam  potestatem  tribuimus  in  hoc  scripto 
et  sententias,  si  quas  tuleritis  in  rebelles,  ipsas  tarn  ratione  visitationis  quam  procurations  auctoritate, 
qua  fungi raur,  decrevimus  esse  ratas  et  ab  omnibus  inviolabiliter  observandas.  Datum  Paderborne, 
anno  Domini  M°.C°C.LX°X  primo,  XIIII.  Kalendas  Aprilis.  Si  ambo  interesse  non  poteritis,  unus 
vestrum  nichilominus  exequatur.    Datum  ut  ante. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  244.     Siegel  sammt  Befestigung   abgerissen. 

1245. 

Streitschlichtung  ztvischen  Bitter  WaUher  von  Lewen  und  Kl.  Abdinghof.  1271  M&rz  22. 
H.  Dei  gratia  maior  in  Traiecto  decanus,  . .  abbas  sancti  Pauli  et  Walterus  de  Stultenberg  miles, 
iudex  et  consules  totaque  universitas  in  Arnem  universis  presentia  visuris  notum  facimus,  quod  dominus 
Walterus  de  Lewen  miles  in  presentia  nostra  publice  et  clara  voce  fuit  protestatus,  quod  iniustam 
litem  hactenus  moverat  domino  abbati  Paderburnensi  super  modio  siliginis,  quod  dicebat  sibi  ab  .  .  . 
abbate  singulis  annis  persolvendum  recognovitque  similiter  dicto  abbati  deberi  de  bonis  sive  manso  in 
Lewen,  quern  possidet  idem  dominus  W(alterus),  modium  siliginis,  sex  scepel  ordei  et  quatuor  solidos 
usualis  monete ;  et  ut  evidentius  presumatur  dictum  W(alterum)  usum  sana  conscientia  contra  dictum 
abbatem  fuisse  in  getitione  sua,  videlicet  modio  siliginis,  sex  scepel  ordei  et  quatuor  solidis  usualis 
monete  ratione  census  prenotati,  iurabit  idem  dominus  W(alterus)  septima  manu  militari,  quod  ad  hoc 
ex  malicia  non  processit,  sed  sana  instancia  usus  fuit,  utpote . . .  credidit  . . .  iustam  litem  movisse,  cuius 
postmodum  contrarium  evidentius  persensit,  unde  dicta  bona  cum  suis  pertinentiis  manibus  domini 
abbatis  Paderburnensis  (libere)  et  absolute  resignavit  nee  ius  aliquod/atione  census  predicti  in  ipso  manso 
et  eius  pertinentiis  se  habere  est  publice  protestatus.  Verum  tamen  idem  dominus  . .  abbas  Paderbur- 
nensis precibus  nostris  inclinatus  dicta  bona  in  Lewen  commisit  simpliciter  domino  W(altero)  militi 
supradicto,  ita  videlicet,  quod  singulis  annis  dicto  domino  . .  abbati  exhibeat  vel  faciat  exhiberi  censum, 
videlicet  modium  siliginis,  sex  scepel  ordei  et  quatuor  solidos  usualis  monete  veluti  usus  curie  in 
Radinghem  optinuit  ex  antiquo  donee  vi  .  .  .  deliberaverit,  cui  dicta  bona  duxerit  porrigenda.  In 
cuius  facti  memoriam  presentem  paginam  sigillorum  nostrorum  munimine  duximus  consignare.  Anno 
Domini  M°.C°C.  septuagesimo  primo,  dominica  qua  cantatur  Iudica. 

Or.  (beschddigt)  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Abdinghof  Nr.  66.  Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab. 
Oedr.  Sloet,  Oorkondenboek  u.  s.  w.  Nr.  929  van  Spaen,  Repert.  Gelr.  1I>  nach  Stukken,  Nr.  31 
by  den  Hoogen  Raad  van  Adel  te  sOravenhage  nach  dem  Or.     Dort  dieselben  Lucken. 

1246. 

Bitter  Albert  von  Amelunxen  besUUigt  die  Verpfdndung  des  Zehnten  von  drei  Hufen  in  Siddessen  an 
Kl.  Gehrden  und  schenkt  fur  den  Fall  des  Ankaufs  denseWen  dem  Kloster.  Brunsberg  1271  M&rz  27. 
AQbertus)  miles  de  Amelungessen,  E.  uxor  eiusdem  et  heredes  ipsorum  universi  omnibus, 
quibus  presens  scriptum  exhibitum  fuerit,  salutem.  Tenore  presentium  protestamur,  quod  decimam 
trium  mansuum  in  villa  Siddessen1),  quam  Conradus  dictus  Schathe  de  manu  nostra  tenet,  quamque 
domino  H(ermanno)  preposito  et  ecclesie  Gerdensi  idem  C(onradus)  pro  octo  marcis  titulo  pignoris 
legalium  denariorum  obligavit,  eandem2)  impignorationem  sive  obligationem  ratam  tenemus  et  gratam^ 
illud  sane  adicientes,  quod,  si  ex  consensu  Conradi  dicta  ecclesia  eandem  decimam  postmodum  titulo 

77  • 


Digitized  by 


Google 


608  1271 

emptionis  comparaverit,  nos  proprietatem  eiusdem  decime  ecclesie  memorate  perpetuo  contulimus  pos- 
sidendam.  Et  ne  hoc  factum  nostrum  nos  aut  quisquam  heredum  nostrorum  imposterum  irritare 
presumat,  presentem  litteram  no6tro  sigillo  duximus  roborandam.  Datum  Brunsberch,  anno  Domini 
M°.C°C.LXXL,  feria  sexta  ante  dominicam  palmarum. 

J)  Sidessen  C.      *)  eamdein  C. 
Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  j\  30  D  18  (B);  Mec.  II,  71  p.  224  irrit  der  Randbemerkung  orig.  adest 

(Q;   Regeet  Mec.  I,  242  p.  37  (C)  urd  Mec.  VI,  224  f.  79  (E),    letztere  drei  im  Kgl.    St.-A. 

Munster.    In  der  Burg  Bruneberg  be/and  der  Auseteller  sich  als  Burgmann  dee  Abie  von  Corvey* 

1247. 

Die  Grafen  Adolf,  Gottfried  und  Otto  von  Wdldeck  einigen  sich  eidlich  ddhin,  dass,  wer  von  ihnen 
die  Tochter  (Sophie)  des  Landgrafen  Heinrich  von  Eessen  hdraihet,  attein  Herr  in  Wdldeck  sein 
soUe.  Den  Burgem  von  Corbach  gewahren  sie  dieselben  Beckte,  welche  sie  zu  Zeiten  thres  ver- 
storbenen  Voters  und  Grossvaters  genossen  haben.  MUsiegler  ist  ihre  Mutter.  Zeugen  ihr  Gross- 
voter  der  Grof  von  Amsberg,  ihr  Oheim  Dompropst  Heinrich  von  Itter  und  dtte  Burgmanner  von 

Waldeck.  1271  Mdrz  31. 
Oedr.  zueret  in:  Der  Stadt  Corbach  Gegenbericht  vrieder  Abdruck  der  Geechicht  u.  e.  w.  (1622)  BeU.  I, 
137  f->  damn  Kuchenbecker,  Anal.  Raeeiac.  VIII,  383  f,  der,  anscheinend  okne  den  ereten 
Druck  zu  kermen,  die  Urk.  von  dem  Bess.  Htstortker  Schmincke  erhielt.  Weitere  Litteratur  bei 
Vamhagen,  Grundlage,  330  Anm.  d.  let  ee  schon  neben  dem  gamen  InhaU  ceaffailig,  does  etch 
von  dieeem  wichtigen  Staatsvertrag  keine  dltere  Ueberliefervng  erhalten  hat,  eo  erregi  gegen 
die  Ecktheit  besonders  grosses  Bedenken,  daee  die  3  jungen  Grafen  hier  voUetdndig  selbstdndig 
auftreten,  wdhrend  eie  in  den  ndcheten  Jahren  eonet  nwr  mit  ihrer  Mutter  zueammen  erechemen. 
Einmal  kommt  Adolf  ale  Zeuge  allein  vor,  wird  aber  da  domicellus  genannt  (VgL  u.  Urk.  von 
1273  Mai  17).  Von  Corbach  wurde  die  Urk.  one  Licht  gezogen;  sollte  nicht  darin  ein  Fmgerzeig 
fur  die  Entetehung  gegeben  eeint 

1248. 

Eddherr  Hermann  zur  Lippe  Zeuge  in  Urk.  Bischofs  Gerhard  von  Munster  far  EX.  Marienfdd. 

Beckum  1271  April  6. 
Gedr.  UB.  Ill,  881.    Reg.  Lipp.  Regg.  I,  232  Nr.  358. 

1249. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  ernennt  den  Abt  von  Abdinghof  und  den  Domkantor  zu  Bkktern  im 
Prozess  des  Her f order  Archidiakons  gegen  den  Klerus  von  Her  ford  wegen  verweigerter  Obedienz 
lei  der  beabsichtigten  Visitation  ihrer  Kirche.  Nieheim  1271  April  24. 
S(imon)  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  dilectis  in  Ghristo  abbati  ecclesie  sancti  Pauli  et 
magistro  Io(hanni)  cantori  ecclesie  Paderbornensis  salutem  in  Domino.  Cum  ebdomedarii  et  clerus 
Herwordensis  visitationem  reverendi  domini  nostri  Maguntini  archiepiscopi  et  nunciorum  suorum  dene- 
gaverint  admittere  et  procurationem  visitationis  solvere  contumaciter  contradicant,  venientes  contra 
compositionem  inter  nos  et  ecclesiam  nostram  et  Herwordensem  ecclesiam  factam  et  etiam  immemores 
obediencie  nobis  facte,  questionem  ipsam,  quam  E(uerhardus)  archidiaconus  ecclesie  Herwordensis 
ipsis  super  predictis  movere  intendit,  auctoritate  domini  Maguntini  et  nunciorum  suorum  et  nostra  ac 
propria  vobis  committimus  audiendam,  quia  ad  presens  non  possumus  personaliter  interesse,  et  super 
ipsa  questione  diffinitivam  nobis  sententiam  reservamus.  Si  vero  ambo  hiis  exequendis  interesse  non 
poteritis,  unus  vestrum  ea  nichilominus  exequatur.  Datum  Nyehem,  anno  Domini  M°.C0C0.LX°X  primo, 
in  die  beati  Georgii  martiris. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fetth.  Paderborn  Nr.  250.     Siegel  und  Befestigung  abgerissen. 


Digitized  by 


Google 


1271  609 

1250. 

Edelherr  Berthold  von  Bwren  verkauft  Kl.  Hardehausen  seine  Bechte  an  Vogtei  und  Gittem  in 

Syrexen.  Paderborn  1271  AprU  23. 
Bertoldus  vir  nobilis  dominus  in  Buren  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem  in  Domino 
sempiternam.  Notum  esse  volumus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  nos  et  Alius  noster  Bertoldus 
cum  consensu  uxoris  sue  Yrmegardis  et  liberorum  suorum,  filii  sui  Burchardi  et  filiarum  Agnetis, 
Luithgardis,  Irmegardis  et  Alheydis,  vendidimus  abbati  et  conventui  monasterii  in  Herswithehusen  pro 
quadraginta  et  quinque  marcis  dativorum  denariorum  gravis  monete  pro  XII  solidis  numeratorum, 
quidquid  iuris  habuimus  in  advocacia  seu  in  lucris  vel  utilitatibus  aliis  in  bonis  in  Sirikessen,  que 
fuerunt  olim  ecclesie  Corbiensis  et  ad  ipsorum,  prefati  scilicet  abbatis  et  conventus,  proprietatem  et 
dominium  iuste  empcionis  titulo  translata  sunt,  transferentes  etiam  ad  ipsos  et  resignantes  taraquam 
yeris  dominis  predictorum  bonorum  totum  ius  nostrum,  quod  nobis  competere  quacunque  racione  vide- 
batur,  absolute  et  libere  perpetuo  possidendum.  Igitur  ut  hoc,  quod  a  nobis  factum  est,  inconvulsum 
permaneat,  rei  veritatem  fecimus  conscribi  et  sigillorum  nostrorum  appensione  roborari.  Testes  sunt: 
magister  Dethmarus,  magister  Arnoldus  plebanus  de  Vesperde,  Arnoldus  dapifer,  Renyke  de  Synnestorp, 
Godescalcus  de  Perremunt,  Horadus  de  Brenken.  Datum  in  Paderborne,  anno  Domini  M.CC.LXXP.,  Georgii. 
Aus  Msc.  I,  127  S.  102  im  KgL  St.-A.  Munster.  VgL  dazu  unten  Urk.  KL  Hardehausen  von  1284 
Mai  13/14  and  Ztschr.  XLIII,2,  42. 

125L 

Die  Rathmtinner  von  Naumbmg  bekunden  eine  Abgabe  ihrer  Stadt  an  Kl.  Netze.  1271  Mai  1. 
Nos  consules  in  Nouo  Castro  universis  hoc  scriptum  visuris  salutem  in  auctore  salutis.  Cum  ea, 
que  in  tempore  geruntur,  ne  per  lapsum  temporis  evanescant  et  oblivioni  tradantur,  litterarum  testi- 
monio  solent  commendari,  hinc  est,  quod  insinuacione  presencium  omnibus  notum  facimus  ac  publice 
profitemur  consules  prefati  opidi  sive  presentis  sive  futuri  evi  de  quodam  manso  in  Eolhagen  sito, 
monasterio  Nezze  pertinente,  quolibet  anno  pensionem  quinque  solidorum,  levis  videlicet  monete,  festo 
beati  Michaelis  memorato  Nezze  monasterio  perpetuo  soluturos1),  Ut  autem  hec  rata  maneant  et  per- 
fecta,  presentem  paginam  munimine  nostri  sigilli  roboravimus.  Aderant  autem,  dum  hec  fieret  ordi- 
nacio,  testes  ydonei,  quorum  nomina  subsequuntur:  Berno  plebanus,  Lodewicus  Gastmester,  Wernherus 
et  lohannes  fratres  milites  de  Weidelburch,  Wernherus  deTrischena,  Henricus  villicus,  Conradus  faber, 
Bertoldus  carnifex  et  alii  quam  plures  rei  huius  auditores.  Acta  sunt  hec  et  data  anno  Domini  M°.CG°. 
septuagesimo  1°.,  in  die  Philippi  et  Iacobi  apostolorum. 

*)  soMturos  Or. 
Or.  im  Fursil.  WaJdeck.  Archiv  zu  Arolsen.    An  Pergamentetireifen  in  weissem  Wachs  mittleres  Bruch- 

stuck  eines  Stadt&iegeU,    Thurm   mit  Mauern,   oberhalb   em  Kogf.    Auf  der  Ruckseite  von  Hand 

e.  XV:  Eoilhagen,  *.  XVI  aus  der  huben  zum  Eolhagen. 

1252. 

Alt  Hermann  von  Abdinghof  und  Domkantor  Johannes  exkommuniciren  die  beiden  Herforder 
Wochenpriester  und  den  Pfarrer  der  dortigen  Neustadt  nebst  andem  Klerikem.  1271  Mai  16. 
Hermannus  Dei  gratia  abbas  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  et  Io(hannes)  cantor  Pader- 
bornensis  abbatibus,  prepositis  decanis  archydiaconis,  plebanis,  vicariis  ceterisque  sacerdotibus  Pader* 
bornensis  dyocesis,  ad  quorum  noticiam  hee  pervenerint  (littere),  perpetuam  in  Domino  salutem.  Cum 
auctoritate  visitatorum  et  domini  nostri  episcopi  Hermannum  de  Elmelo,  Arnoldum  ebdomedarium, 
Gotfridum  plebanum  novi  opidi,  Iohannem  sacerdotem  dictum  Sortes,  Herwordenses,  pro  querimonia 
Ewerhardi  archidiaconi  Herwordensis  in  nostram  citassemus  presenciam  crastinum  ascensionis  prefi- 
dentes  eisdem,  quia  nee  in  termino  venerint  nee  aliquem  procuratorem  miserint  et  simplicem  nuncium 


Digitized  by 


Google 


610  1271 

ad  excusandam  eorum  absentiam  mittere  contempserint,  nos  exigent  ipsos  iudicavimus  contumaces  et 
in  his  scriptis  ...(contumaces?)  excommunicamus.  Vbbis  universis  et  singulis  auctoritate  premissa,  qua 
fungimur,  precipientes  mandamus,  quatinus  omnes  alios  missam  eorum  audientes  et  baptismum  et  alia 
sacramenta  recipientes  ab  eisdem  aut  singulis  diebus  dominicis  et  festivis  denuncietis  excommunicalos 
tamdiu,  donee  se  nostris  litteris  secundum  formam  ecclesie  probaverint  absolutos.  Si  quis  vero  vestrum 
in  premissis  fuerit  inobediens,  hunc  ad  quindenam  ad  nostram  Paderborne  citamus  presenciam  .  . . 
Datum  anno  Domini  M°.C0C.LX°X  primo,  XVII.  Kalendas  Iunii. 

Or.  (zum  grossten  Theil  verblasst)  im  Kgl.  St.-A.  Miinster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  251.  Siegel  und 
Befestigung  fehlen. 

1253. 

Die  Herzoge  Albert  und  Johann  von  Braunschweig  belehmen  die  Eddhenm  Bernhard  und  Hermann 
zur  Lippe  mit  den  GiUern  in  Schwirihorst  und'  Mottenbeck  im  Stift  Miinster.  1271  Mai  31 
Nos  Albertus  et  Iohannes  fratres  Dei  gracia  duces  Bruneswicenses  universis  tenorem  presencium 
visuris  notum  facimus  et  publice  protestamur,  quod  nobilibus  viris  Bernardo  et  Hermanno  fratribus 
et  dominis  de  Lippia  bona  in  Svinhurst  et  Molenbeke  in  dyocesi  Monasteriensi  sita,  prout  ipsorum 
progenitores  a  nostris  tenuerunt,  iure  pheodali  manualiter  porreximus  et  porrigimus  in  hiis  scriptis 
prestantes  eisdem  super  huiusmodi  legitima  porrecta  plenam  loco  et  tempore  warandiam  sigillorum 
nostrorum  robore  stabilita.     Datum  anno  Domini  M°.G0C.LX°X  primo,  pridie  Kalendas  Iunii. 

Or.  im  Furstl.  Lipp.  Archiv  zu  Detmold.  Siegel  von  den  anhdngenden  Pergamentstreifen  abgefdlen; 
Worte  der  letzten  Zeile  durch  die  Schnitte  getr  often;  auf  dem  ersten  Pergamentstreifen  die  Worte: 
LXX  III.,  feria  secunda  proxima  post  dominicam  Esto  mihi,  kann  nur  1273,  mcht  1173  sein; 
also  Datirung  einer  Urk.  von  1273  Februar  20  benutzt  ate  Siegetetreifen  fur  .eine  Urk.  von  1271 
Mai  31.     Vgl.  UB.  Ill  S.  734  Arm.;  Lipp.  Regg.  1,  233  Nr.  459. 

1254. 

Propst  Johann  in   Cappel  verpachtet  einem  Marsberger  Biirger    den  Klosterhof  in   Hasselboiu 

Bei  Marsberg  1271  Juni  1. 
Nos  Iohannes  Dei  paciencia  prepositus  Cappellensis  universis  Christi  fidelibus  presens  scriptum 
intuentibus  tarn  posteris  quam  modernis  volumus  declarari,  quod  nos  ecclesie  nostre  curiam  nostram 
in  Hassleborne  cum  suis  appendiciis  et  omni  integritate  Everhardo  dicto  de  Esnethe  concivi  Montis 
Martis  suisque  successoribus  iure  emphitheotico  locavimus  ad  duodecim  annos  sub  pensione  annua 
excolendam,  ita  tamen,  ut  exinde  nobis  et  ecclesie  nostre  singulis  annis  tria  maltia  avene  Lypensis 
mensure  solvens  sine  nostris  expensis  deducendo  in  Lippiam  representet  expedite  ante  Domini  nati- 
vitatem.  Ceterum  quecunque  debita  de  eadem  curia  contigerint  expedienda,  videlicet  in  solutione 
decime  ipsius  ac  iuribus  plebano,  gogravio  ac  campanario  necnon  quibuslibet  aliis  faciendis,  dictus 
Everhardus  sive  sui  heredes  prescripto  tempore  sine  nostris  inpendiis  erogabunt.  In  cuius  locacionis 
testimonium,  ne  calumpnia  valeat  suboriri,  presentibus  litteris  nostrum  sigillum  et  honorabilis  viri 
prepositi  et  civitatis  Montis  Martis  sigilla  cum  appensionibus  duximus  inprimenda.  Testes  autem  huic 
contractui  specialiter  affuerunt:  dominus  Everhardus  prepositus  Montis  Martis,  Heinricus  deOdenhusen, 
Heinricus  de  Capella,  Bertoldus  de  Huxaria,  Godescalcus  Hauesalde  et  eius  Alius  Heinricus,  Wigandus 
de  Esbike,  Wernherus  de  Eleren,  consules  et  cives  Montis  Martis,  et  alii  quam  plures.  Actum  et  datum 
apud  Montem  Martis,  anno  Domini  M°.C0G.LX°XI.,  in  Kalendis  Iunii. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Miinster,  Kl.  Dalheim  Nr.  32.     Von  den  Pergamentstreifen  erstes  Siegel  abgefaN**, 

an  zweiter  Stelle  Bruchst&cke  eines  ovalen  Siegels,  unten  Oestalt  eines  Vogels9  an  dritter  verktzte* 

rundes  Marsberger  Stadtsiegel. 


Digitized  by 


Google 


1271  611 

1255. 

Ludolf  gen.  von  Osdagessen  verzichtet  auf  seine  Ansprilche  an  die  Muhle  an  der  steinernen  Briicke 

bei  Fritzlar.  Vclkmarsen  1271  Juni  25. 
Pateat  universis  hoc  scriptum  visuris,  quod  ego  Ludolfus  dictus  de  Osdagessen  una  cum  uxore 
mea  ac  heredibus  iustis  omni  iuri  sive  impetitioni ]),  quam  habere  videbar  in  molendino  iuxta  lapideam2) 
pontem  Vrislariensem  sito,  omnimodis  renunciavi  dominis  capituli  Vrislariensis  libere  resignando.  Quod 
lit  ratum  habeatur,  presens  scriptum  prefatis  dominis  ecclesie  videlicet  Vrislariensis  dedi  sigilli  oppi- 
danorum  in  Volcmersen  munimine  roboratum.  Huius  rei  testes  sunt:  dominus  Hermannus  plebanus 
in  Wolfhagen,  dominus  Gyso  de  Godenberg,  dominus  Iohannes  de  Helfenberc,  dominus  Henricus  de 
Ost(er)husen3),  Henricus  de  Megdeuelt.  Preterea  consules  oppidi  Volcmersen  predictis  interfuerunt.  Acta 
sunt  hec  in  oppido  Volcmersen,  anno  Domini  M°.C0C.LX°XL,  in  crastino  nativitatis  beati  Iohannis  Baptiste. 

*)  impetioni  Or.     •)  lapideam  Or.     •)  Korrigirt  und  undeutlich. 
Or.  im  Kgl.  St-A.  Marburg,  Stift  Fritzlar.    Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.    Gleichzeitige  Ruckschrift: 
ren.  illius  de  Osdasse  s.  mol.  ap.  pontem  lapideum. 

1256. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  best&tigt  die  Exkommunikation  mehrerer  OeisUichen  der  Stadt  Her  ford. 

Paderborn  1271  Mi  14. 
S(imon)  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  viris  honestis  ministerialibus,  consulibus,  burgen- 
sibus  et  universitati  Heruordensi  salutem  in  Domino.  Cum  domfnus  archiepiscopus  Maguntinus 
auctoritate  metropolitica  et  nuncii  sui,  qui  nomine  suo  fungebantur  visitationis  officio,  et  abbas  sancti 
Pauli  et  magister  Iohannes  cantor  Paderbornensis  inquisitores  sive  iudices  a  nobis  constituti  et  archi- 
diaconus  loci  vestri  Hermannum  de  Emelo  et  Arnoldum  ebdomadarios,  Iohannem  sacerdotem,  qui 
dicitur  Sortes,  et  Godefridum  novi  oppidi  plebanum  et  quosdam  alios  clericos  Heruordenses ,  qui  iuri 
communi  tocius  cleri  nostre  dyocesis  inobedienter  et  contumaciter  contradicunt,  visitationis  et  cor- 
rectionis  exsecutionem  recusantes  et  procurationem  visitationis  solvere  non  curantes,  propter  inobe- 
dientiam  denuntiaverint  excommunicatos,  nos  sententias  contra  ipsos  latas  presentibus  approbamus  et 
auctoritate,  qua  fungimur,  confirmamus,  denunciantes  vobis  ipsos  inobedientes  et  excommunicatos  et 
omnes,  qui  missam  ipsorum  audierint  et  ab  ipsis  receperint  aliqua  ecclesiastica  sacramenta,  donee 
ostenderint  per  nostras  litteras  se  secundum  formam  ecclesie  absolutos.  Datum  Paderborne,  anno 
Domini  M°.C0C.LX°XI.,  in  crastino  Margarete. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  252.     Siegel  und  Befestigung  abgerUeen. 

1257. 

Stift  Busdorf  u.  Bitter  Ludwig  gen.  Bulemast  bekunden  Verzicht  des  Plebans  Beringer  auf  Outer- 
einkOnfte  in  Holthausen  sowie  eine  neue  Messstiflung  des  Letztgenannten.  Paderborn  1271  August  14. 
Universis  hoc  scriptum  visuris  Thidericus  prepositus,  Regenhardus  decanus  et  capitulum  ecclesie 
sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree  in  Paderborne  et  Lodeuuicus  miles  dictus  Bulemast  salutem  in 
Domino  Jhesu  Ghristo.  Noverit  universitas  vestra,  quod  nos  Lodewicus  predictu&,  Alius  noster  Johannes 
et  heredes  nostri  bona  sita  in  Holthusen  cum  pertinentiis  et  iuribus  suis  nobis  libere  pertinentia,  per 
nos  olim  plebano  et  parrochiali  altari  dicte  ecclesie  collata,  que  Berincherus1)  plebanus  nobis  resignavit, 
cum  non  posset  nee  vellet  divinum  obsequium  de  eisdem  bonis  debitum  adimplere,  et  quatuor 
moltra  annone  ex  bonis  in  Selminchosen  ante  alios  redditus  annis  singulis  persolvenda,  quousque 
alia  quatuor  in  recompensationem  illorum  conferantur,  necnon  et  triginta  sex  denarios  areales  cum 
ipsis  areis,  videlicet  duodecim  denarios  de  domo  cuiusdam,  qui  vocatur  Hotbant,  sex  de  domo  Gotfridi 
dicti  Gaudine,  sex  de  domo  dicti  Barekat,  sex  de  domo  Henrici  dicti  Kalfherde  et  sex  de  domo 
Henrici   dicti   de   Hosterholte,   annis   singulis  extollendos,   altari   versus   aquilonem  posito   in  ecclesia 


Digitized  by 


Google 


1 

I 


612  1271 

sepedicta  in  dotem  contulimus,  ita  ut  in  ipso  altari  missa  de  gloriosa  virgine  Maria  diebus  singulis 
celebretur  per  presbiterum  a  nobis  vel  nostris  heredibus  presentandum,  quern  per  decanum  multociens 
dicte  ecclesie,  qui  pro  tempore  fuerit,  volumus  investiri.  Nos  prepositus  et  capitulum  predictum  factum 
huiusmodi  approbantes  in  signum  dotationis  predicte  ius  presentandi  presbiterum  ydoneum  ad  altare 
prefatum  aput  eundem  Lodewicum  et  heredes  suos,  prout  est  expressum,  volumus  liberum  remanere. 
In  cuius  rei  testimonium  presens  scriptum  conscribi  fecimus  et  sigilli  nostri  munimine  roborari.  Nos 
eciam  Lodewicus  et  filius  noster  predictus,  quia  sigillum  non  habemus,  sigillo  honorabilis  viri  domini 
Henrici  Paderbornensis  ecclesie  prepositi  usi  sumus,  quod  apponi  petivimus  huic  scripto  ad  perpetuum 
robur  et  in  testimonium  predictorum.  Datum  Paderborne,  anno  Domini  M°.C°C.LX0XL,  in  vigilia 
assumptionis  virginis  supradicte. 

*)  Bintherus  mit  qt  Zeichen  uber  i. 
Or.  aus  dem  ehemaligen  Busdarfer  Propsteiarchiv  im  Bedtze  der  Paderborn.  AbtheU.    An  Pergament- 
streifen  Fragments  zweier  Siegel:     1)  nmd,  lasst  funfbldtterige  Rose  firei  im  Siegdfelds  oben  er- 
kermen,  mit  unkenntlichem  Ruckstegel,   dhnlich  wie  Lipp.  Regg.  Abb.  16;  2)  Busdorfer  Konventssiegel 

1258. 

LomMmmerer  Otto  von  Paderborn  ist  unter  den  Eideshdfem  des  Elekten  Eonrad  von  0&nabrud 
in  seinem  Bilndniss  mit  Erzbischof  Engdbert  von  Eoln.     1271  August  22. 
Gedr.  Lacomblet,  IIy  615. 

1259. 

Paderborner  Domherrn  cds  bischoflicheRicMer  tragen  dem  Dompfarrer  auff  den  Bitter  Amdung  v.DrSmg 
sum  Verhore]  wegen  seiner  Streitigkeiten  mit  Kl.  Gokirche  vorzuladen.  Paderborn  1271  September  5. 
W(altherus)  thesaurarius  et  Wer(nerus)  de  Patberg,  canonici  Paderbornensis  ecclesie,  iudices  a 
venerabili  patre  domino  S(imone)  Paderbornensi  episcopo  dati  viro  discrete  H.  inferioris  chori  plebano 
salutem  in  Domino.  Auctoritate  domini  nostri  episcopi,  qua  fungimur,  vobis  precipiendo  mandamus, 
quatinus  ad  dominum  Amelungum  militem  dictum  de  Driburch  personaliter  accedentes  ipsum  ad  nostram 
citetis  presenciam,  querimoniis  abbatisse  et  conventus  sanctimonialium  monasterii  sancti  Odelrici 
Paderbornensis  ac  Hildegundis  relicte  advocati  legitime  responsurum  abbatisse  et  conventui  super  eo, 
quod,  ut  asserunt,  ipsas  decima  undecim  agrorum  ad  decimam  quondam  comitis  ex  antiquo  periinenle 
postposito  iuris  ordine  spoliavit,  item  quod,  cum  filia  sua  idem  miles  predicto  monasterio  promisit  sin- 
gulis annis  de  suis  redditibus  dare  novem  moltra  annone  tarn  diu,  donee  bona  tantum  eidem  monasterio 
perpetuo  solvencia  suis  denariis  compararet,  quorum  adhuc  neutrum,  ut  conqueruntur,  adimplevit,  vidue 
vero,  quod  ipsam  quibusdam  agris  sitis  apud  civitatem  Paderbornensem,  ut  conqueritur,  spoliavit,  locum 
eidem  in  ecclesia  Paderbornensi  terminum,  vero  crastinum  beati  Mathei  apostoli  nunc  proximum  pre- 
figentes.  Reddite  litteras  execucione  facta  cum  testimonio.  Datum  Paderborne,  anno  Domini  M°.C°C.LXX0I., 
in  die  sanctorum  Taurini  et  Hertuliani  martyrttm. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,    Gokirche   Nr.  11.     Beide  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  abgefdkh. 

Die  Sache  zog  rich  h£n  bis  1274  Dezember  14;  vgl.  tmten.     Ueber  den  niedern  Chor  vergL  Evelto 

Abhandl.  in  Ztschr.  XXXIX,2,  55  ff. 

1260. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  ladet  die  exkommunicirten  Geistlichen  der  Stadt  Her  ford  mm  16.  Ok- 

tdber  vor  die  bischdfliche  Synode  in  Paderborn  zur  Verantwortung.     1271  September  17. 

S(imon)  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  Her(manno)  et  Ar(noldo)  ebdomadariis  Heruordensis 

ecclesie,  G(odefrido)  plebano  novi  opidi  et  Io(hanni)  sacerdoti  dicto  Sortes  Dei  gratiam  adipisci.    Cum 

vos  iam  dudum  divina  officia  excommunicati  prophanaveritis  Dei  amore  postposito  et  in  scandalum 


Digitized  by 


Google 


1271  613 

plurimorum,  vos  ad  nostram  synodum  episcopalem  Paderborne  ad  diem  Galli  citamus,  super  irregu- 
laritate  sic  contracta  et  super  proponendis  aliis  responsuros,  vobis  prestantes  securum  conductum  ad 
uostram  ecclesiam  veniendi  et  ad  vestram  revertendi.  Datum  Paderborne,  anno  Domini  M°.C°C.LX0XI,. 
in  die  Lamberti. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  263.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab. 

1261. 

Everhard  und  Dietrich  Wolf  von  Qudensberg  tibertragen  das  Eigenthumsrecht  von  Outem  des 
Gerlach  Dickeber  in  Esbike  an  KL  Bredelar.  Qvdensberg  1271  Oktober  5. 
In  nomine  Domini  amen.  Nos  Euerhardus  et  Theodericus  fratres  nobiles  de  Gudenburg  dicti 
Wlf  universis  presentes  litteras  visuris  vel  audituris  imperpetuum.  Cum  sit  opus  pietatis  et  sollicitudo 
salutaris  eorum  profectibus  intendere  et  commodis,  qui  se  iugo  Christi  manciparunt,  et  pio  prosequi 
effectu  eos,  quorum  apud  Deum  speramus  meritis  adiuvari,  inde  est,  quod  ad  notitiam  omnium  volumus 
pervenire,  quod  quedam  bona  sita  sunt  in  villa  Esbike,  que  ecclesiam  habet,  que  Gerlacus  dictus 
Dickeber,  Alius  Gerlaci  militis,  a  nobis  in  feodo  possidebat,  quorum,  cum  iuri  suo  idem  Gerlacus  et 
filii  sui  Hermannus  et  Albertus  et  ceteri  heredes  coram  nobis  cederent  et  cessissent,  proprietatem  ad 
nos  iure  hereditario  pertinentem  venerabilibus  viris  abbati  et  conventui  in  Bredelare  acceptis  ab  ipsis 
sex  marcis  cum  voluntate  uxorum  nostrarum  necnon  et  consensu  et  affectu  filiorum  nostrorum  Arnoldi, 
Lodewici,  Conradi,  Everhardi,  Theoderici,  Arnoldi  et  Theoderici  et  ceterorum  heredum  nostrorum 
contulimus  perpetyo  pacifice  possidendam.  Protestantes  etiam  present]  scrip  to,  quod  predicti  abbas  et 
eius  conventus  in  Bredelare  tarn  proprietatem  quam  possessionem  etjredditus  prenominatorum  bonorum 
cum  omnibus  suis  pertinentiis  tarn  bona  fide,  tarn  iusto  possident  titulo,  ut  a  nullo  homine  super 
predictis  bonis  turbationem  sustinere  debeant  vel  gravamen.  Et  ne  postmodum  a  nostris  heredibus 
molestari  valeant,  presentem  litteram  ad  evidentiam  facti  nostri  in  perpetuum  testimonium  sigillorum 
nostrorum  munimine  duximus  roborandam.  Datum  et  actum  Gudenburg,  anno  Domini  M°.G°G.LXX. 
primo,  II°I.  Nonas  Octobris.  Testes  sunt:  dominus  Hermannus  plebanus  in  Wlfhagen,  dominus  Gyso 
de  Gudenburg,  Iohannes  de  Elfenberg,  Theodericus  de  Mederike,  Albertus  de  Lutersen,  milites,  Con- 
radus  de  Notfelt,  Gonradus,  opidani  in  Wlfhagen  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.   Munster,    KL  Bredelar  Nr.  97.     An   ungebleichten   Leinenfdden   verletztes   drei- 

eckiges  Siegel  Everhard*,  Maueranker,  doe  Siegelfeld  besdet  mit  dreibldtterigen  stieUosen  Blumen; 

zweites  Siegel  von  den  rothgefdrbten  Leinenfdden  abge/aUen. 

1262. 

Bischdfliche  Bichter  entscheiden  titer  den  Zehnten  in  Bodinctorp.     Paderborn  1271  Oktober  10. 
Henricus  abbas  in  Abdinghoff  et  Regenhardus  decanus  in  Bussdorf,  uti  iudices  a  Simone  episcopo 

delegati,  decernunt  decimam  in  Bodingdorpe  adherere  villicationi  Reddinghosen  et  spectare  ad  capitulum 

ecclesie  cathedralis  Paderbornensis  1271  (VI  Idus  Octobris)1). 
x)  So  auf  dem  Rucken  der  Urk.  von  einer  Hand  $.  XWL 
Or.  (fast  gam  zerstart)  beginnend  In  nomini  Domini  amen,  im  Kgl.  Su-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn 
Nr.  254.  Siegel  und  Befeetigung  fehlen.  Die  Urk.  war  schon  zur  Zeit,  wo  doe  Reperiorutm  dee 
Kapselarchivs  verfaest  wurde,  illegibilis  et  tota  corrupta;  der  Verfaeeer  desselben  entnahm  doe  obige 
Regest  aus  einem  alten  Repertoire.  Vielleicht  war  der  Spruch  gegen  Amelungus  miles  de  Driburg 
gerichtetj  dessen  Name  ebeneo  wie  Dat.  Paderborne  VI.  Idus  Octobris  nock  zu  entziffern  ist. 
Bodinctorp  ist  wohl  identisch  mit  dem  bei  Sandebeck  emgegangenen  Boventorp  (Lipp.  Reg.  Nr.  2327) 
oder  Bodentorp  (ebenda  Nr.  1070),  und  wenn  dies  der  Fall,  dann  bezeichnet  Reddinchusen  ohne 
Zweifel  den  jetzigen  Redinger  Uof  Es  gab  aber  ouch  nock  em  Bodinctorp  bei  Lemgo  (Lijpp. 
Reg.  Nr.  1094).     (SpancJcen.) 

Wettt  Urk.-Buch  IV.  78 


Digitized  by 


Google 


614  1271 

1263. 

Die  Edlen  Hermann,   Konrad  und  HUdebold  von  Pyrmont  resigniren  zwei  Hufen  in  Grene  dem 

KL  Amelunxborn.     Liigde  1271  November  24. 

In  nomine  sancte    et  individue  trinilatis.     Nos    nobiles    Hermannus,    Gonradus  et  Hildeboldus  de 

Pirreraont  omnibus,  quibus  presentes  litere  fuerint  exhibite,  salutem  in  vero  salutari.  Quoniam  omnium 

hominum  memoria  labilis  est,  ea,  que  geruntur  in  tempore,  ne  simul  labantur  cum  tempore,   consuevit 

prudentum  hominum  scripti  testimonio  perpetuare,   hinc   est,   quod  tam  presentes  quam  posteros  scire 

cupimus  universos,  quod  nos  Hermannus,  Gonradus  et  Hildeboldus  duos  mansos  sitos  Grenen  adiacentes 

abbati  totique  conventui  in  Amelungsborne  Unguis  et  manibus  resignavimus  absolutos.    Ne  autem  hanc 

resignationem   nostram   in   posterum    alicuius   impediat   calumpnia,   presentem   paginam   sigilli  nostri 

appensione  fecimus  premuniri.     Huius  resignationis  testes  sunt:     dominus  Bernhardus  Kanne,  dominus 

Henricus  Ruffus,  dominus  Henricus  de  Abbenhusen,  Iohannes  de  Huclcenhusen,  Albertus,  Hermannus  fratres 

de  Dodenbroke,  Bernhardus  iudex.  Datum  in  Lude,  anno  Domini  M°.CC0.LXXI°.,  in  die  Crisogoni  martyris. 

Nach  dem  Amelunxborner  Kapiar  II  foL  52   im    HerzogL  Braunschw.  Landeshauptarchiv  zu  Wolfen- 

buttel.     Grene  an  der  Leine  unweit  Gandersheim. 

1264. 

Die  Grafen  Hermann,  HUdebold  und  Konrad  von  Pyrmont  theilen  der  Abtissin   Margarethe  w» 
Gandersheim  ihre  Resignation  auf  zwei  Hufen  in  Grene  mit  und  bitten  diesetben  dem  Kl.  Amdum- 

born  zu  ubertragen.  0.  J.  (urn  1271  November  24). 
Honorabili  domine  sue  Mar(garete)  Gandersemensis  ecclesie  abbatisse  Hermannus  et  Hildeboldus 
fratres  de  Pernemunt  ac  Conradus  cognatus  ipsorum  paratam  ad  quecunque  beneplacita  voluntatem. 
Honestati  vestre  presentibus  cupimus  esse  notum,  quod  duos  mansos  in  Grene  sitos,  quos  de  manu 
vestra  tenuimus,  vestre  gratie  resignamus  conditione  tali,  quod  proprietatem  ipsorum  Amelungesbornensi 
ecclesie  conferatis  in  perpetuum  libere  possidendam,  scientes,  quod,  cum  ad  vos  accessum  habuerimus 
oportunum,  idem  manu  et  lingua  faciemus.    Et  hoc  tenore  presencium  protestamur. 

Nach  dem  Amelunxborner  Kapiar  II  fol.  41  v  im  HerzogL  Braunschw.  Landeshauptarchiv  zu  Wolfe*- 
buttel,     Gedr.  Harenberg,  Hist.  Gandersh.  S.  1687. 

1265. 

Edler  Arnold  von  Gudensberg  iiberldsst   dem  Kl  Breddar  das  Eigenthumsrecht  an  Dkkebirschm 

Giitern  in  Esbike.  Wolfhagen  1271  Dezember  1. 
Nos  Arnoldus  miles  nobilis  de  Gudenburg  dictus  Magnus  universis  has  litteras  inspecturis  imper- 
petuum.  Cum  ex  pietate  profectibus  omnium  intendere  debeamus,  maxime  tamen  eorum,  qui  se  iugo 
Christi  manciparunt  et  quorum  nobis  apud  Deum  poterunt  merita  suffragari,  inde  est,  quod  omnibus 
tam  presentibus  quam  futuris  duximus  intimandum,  quod  quedam  bona  sita  sunt  in  villa  Esbyke,  que 
ecclesiam  habet,  que  Elgerus  et  Gerlacus  fratres  filii  Gerlaci  militis  dicti  Dickebir  a  nobis  in  feodo 
possederunt,  quorum,  cum  dicti  fratres  et  ipsorum  heredes  et  specialiter  filii  Gerlaci,  Albertus  et  Iohannes 
in  eisdem  bonis  coram  nobis  suo  iuri  cederent  et  cessissent,  ius  et  dominum  proprietatis,  quod  ad  nos 
hire  hereditario  pertinebat,  venerabilibus  viris  abbati  et  conventui  in  Breydelare  una  cum  volunlate 
uxoris  nostre  Hildeburgis  et  consensu  filiorum  nostrorum  Arnoldi,  Everhardi  et  Iohannis  acceptis  tribus 
marcis  contulimus  perpetuo  et  pacifice  possidendum.  Protestantes  etiam,  quod  tam  proprietatem  quam 
redditus  predictorum  bonorum  cum  omnibus  suis  pertinentiis  tam  iusto  titulo  emptionis  possident,  ut 
nullus  prorsus  ipsis  super  predictis  bonis  inferre  debeat  molestiam  vel  gravamen;  etnos  adprestandam 
warandiam,   ubicunque   requisiti   fuerimus,    de  proprietate  predictorum  bonorum  constanter  et  fideliter 


Digitized  by 


Google 


1271  615 

obligamus.  Et  ut  hec  donatio  et  rata  permaneat  nee  quisquam  heredum  nostrorum  postmodum  infringere 
valeat  vel  mutare,  presentem  litteram  in  perpetuum  testimonium  sigilli  nostri  munimine  duximus  robo- 
randam.  Insuper  et  ad  maiorem  evidentiam  congnatorum  nostrorum  domini  Gysonis  de  Gudenburg  et 
Iohannis  de  Helfenberg  (sigillis)1)  rogavimus  communiri.  Acta  sunt  hec2)  in  Wlfhagen,  anno  Domini 
M0.C°C0.LX°X  primo,  in  crastino  beati  Andree  apostoli.  Testes  liuius  rei  sunt:  Hermannus  plebanus  in 
Wlfhagen,  Hermannus  de  Gudensperg,  Wernherus  et  Ekhardus  de  Helfenberg,  magister  consulum  Hin- 
ricus,  Herboldus,  Gonradus  de  Nothuelt  et  consules  omnes  in  Wlfhagen  et  alii  quam  plures. 

*)  Fehlt.  %)  \orher  steht  uberflusaig  in. 
Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  Kl.  Bredelar  Nr.  98.  Von  den  drei  Siegeln  erhalten  1)  an  zweiter  Stelle 
an  weissen  Leinenfdden  verletztea  J.  v.  Helfenbergs,  dreieckig,  getheilt,  in  der  obern  Hdlfte  2  noch 
Aussen  gekehrte  Adlerkopfe  nebst  Hah,  die  untere  Hdlfte  6mal  getfteilt,  Umschrift  abgebrockelt; 
2)  an  dritter  Stelle  an  blauge/drbten  Leinenfdden  beschddigtes  dreieckiges  Siegel  Grisos  v.  G.;  das 
1,  von  den  rothgefdrbten  Fdden  abgefallen. 

vim. 

Elekt  Konrad  von  Osnabruck  iibereignet  der  Kirche  in  Enger  zur  Aufbesserung  Hirer  Prabenden 
einen  von  der  vorgenannten  Kirche  erkauften  Zehntm.  Osnabruck  1271  Bezmxber  3. 
In  nomine  Domini  amen.  Gonradus  Dei  gratia  electus  ecclesie  Osnaburgensis  omnibus  presens 
scriptum  visuris  in  salutis  auctore  salutem.  Quia  labitur  occulte  fallitque  volubilis  etas,  necesse  est, 
ut,  que  in  memoria  sine  lapsu  oblivionis  haberi  debent,  firmentur  testibus  et  scriptura.  Noverint  igitur 
tarn  posteri  quam  presentes,  quod  Albero  dictus  Bune,  ministerialis  noster,  decimam  Leningeren  et 
Ubbinchusen  integram,  quam  de  manu  nostra  in  feodo  tenuit,  ad  instanciam  . .  decani  et  capituli  ecclesie 
Angarensis,  qui  eandem  decimam  a  dicto  Alberone  pro  ducentis  marcis  emerant,  in  manus  nostras 
libere  et  integraliter  resignavit  cum  omni  utilitate  et  iure,  quod  in  eadem  decima  habebat  vel  habere 
poterat,  Alberone  et  Gerhardo  fratribus  ac  aliis  coheredibus  suis  coram  nobis  libere  sponte  et  volun- 
tarie  renunciantibus ,  si  quid  iuris  in  prefata  decima  haberent  vel  habere  contingeret  in  futurum.  Et 
nos  post  huiusmodi  resignationem  et  renunciationem  liberam  a  dictis  Alberone  et  suis  heredibus  ob 
reverenciam  beate  virginis  Marie  et  sancti  Dyonisii,  in  quorum  honore  dedicata  est  ecclesia  Angarensis, 
et  ob  devocionem  canonicorum  in  eadem  ecclesia  Deo  famulancium  nobis  et  predecessoribus  nostris 
exhibitam  decimam  memoratam  cum  eius  proprietate  et  cum  omni  iuris  et  fructuum  integritate,  con- 
sensu .  .  prepositi  et  capituli  ecclesie  nostre  ad  hoc  specialiter  accedente,  dictis  canonicis  et  ecclesie 
Angarensi  contulimus  et  assignavimus  perpetuo  possidendam  ad  augmentum  prebendarum  suarum,  que 
per  violenciam  advocatorum  tenues  sunt  effecte.  Ne  itaque  dicta  ecclesia  ab  aliquo  in  posterum  super 
empcione  ipsius  decime  et  collacione  calumpniari  valeat  seu  turbari,  presentem  paginam  huiusmodi  rei 
seriem  continentem  ipsis  canonicis  et  ecclesie  Angarensi  sigillis  nostro  et  ecclesie  nostre  dedimus 
roboratam.  Testes  huius  rei  aderant:  nobilir  vir  .  .  advocatus  de  Monte,  socer  noster,  Iohannes  de 
Rudenberg,  Iohannes  Ursus,  Hugo  frater  suus,  Hugo  Alius  suus,  Suederus  dapifer  noster,  Theodericus 
Stempel,  Hugo  de  Wede,  Bernardns  de  Beueren,  Henricus  de  Aspelecampe,  Otto  Proyt  et  Ludewicus 
Uncus,  milites;  Iohannes  iudex  dictus  Tuent,  Henricus  de  Dissene,  Iohannes  Brant,  Engelbertus  Flos, 
Nicolaus  de  Dissene  et  alii  quam  plures  adesse  rogati.  Acta  sunt  hec  coram  nobis  in  domo  .  .  cantoris 
in  civitate  Osnaburgensi ,  presentibus  dominis  nostris,  videlicet  Lutgero  preposito,  Ernesto  cantore, 
Alfrimmo,  Conrado  Unco,  Euerardo  de  Horst,  magistro  Iordano,  Henrico  de  Monte,  Lutberto  Wepe, 
Henrico  preposito  ecclesie  Quaken(brugensis)  et  Rolando  thesaurario  ecclesie  nostre.  Datum  Osembrucke, 
anno  Domini  M°.C°G.  septuagesimo  primo,  tercio  Nonas  Decembris. 

Or.  im  Kgl.  St- A.  Munster,  Herford  Stift  St.  Johann  undDionys  Nr.21.  An  Pergamentatreifen  das 
ovale  Elektensiegel  Konrads:  Brustbild  des  h.  Petrus  and  darunter  die  knieend  betende  Gestalt 
des  Elekten  vnt  Rucksiegel,  wie  Westf.  Siegel  II,  Taf.  52  Nr.  4  u.  Taf.  62  Nr.  10;  das  zweite  Siegel  ab. 

78* 


Digitized  by 


Google 


616  1271 

1267. 

Bischof  Simon  von  Paderlorn  bekundet,  doss  Rildeburg,  des  Bitters  Ulrich  von  Wfdfersen  Witttce, 
Haus  und  Hof  in  Nieheim  dem  Kl.  Hardehausen  ubereignet  Kobe.  1271  December  6. 
Symon  Dei  gratia  Paderbornensis  ecclesie  episcopus  universis  Ghristi  fidelibus  presentem  paginam 
audituris  salutem  in  Domino.  Recognoscimus  et  hoc  presenti  scripto  protestamur,  quod  nobis  presentibus 
et  consentientibus  Hildeburgis  vidua,  relicta  Olrici  militis  de  Wolfersen,  domum  suam  et  aream  in  Nihem 
pro  remedio  anime  sue  et  viri  sui  monasterio  in  Hersuithehusei  contulit,  sub  hac  forma  videlicet,  ut 
ipsam  eandem  domum  libere  et  quiete  possideat,  quoad  vivit,  post  mortem  vero  ipsius  abbas  et  con- 
ventus  prefati  monasterii  de  ipsa  domo  et  area  ordinare  poterunt  sine  contradictione  aliqua,  quicquid 
volunt.  Huic  donationi  interfiierunt  abbas  de  Hersuithehusen  et  Rodolfus  cantor,  qui  earn  receperunt, 
Iohannes  plebanus  de  Stockem,  germanus  eiusdem  vidue,  Hunoldus  sacerdos  et  Hermannus  scriptor 
noster.     Datum  anno  Domini  M0.G0G.LX°XL,  in  die  sancti  Nicolai. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Marienmiinster  Nr.  1.     Siegel  von  dem  von  der  Urk.  etngescknittenen 
Pergamentstreifen  abgef alien.     Ueber  Hildeburg  vgL  Nr.  1149. 

1268. 

Kl.  Amelunxborn  befriedigt  die  von  den  Verwandten  der  Frau  eines  seiner  Donatoren  erhobenen 

Anspriiche  an  derm  NacUass.  1271. 
Fridericus  advocatus  ducis  de  Brunschwig,  consules  et  communio  civitatis  Uslarie  universis  tarn 
presentibus  quam  futuris  presentem  literam  inspecturis  notum  esse  volumus  et  constare,  quod,  cum 
bone  memorie  dominus  Lodewicus  de  Uslaria  et  domina  Alheidis  uxor  sua  se  et  sua  mobilia  et 
immobilia  infra  vel  extra  muros  civitatis  Huxarie  coram  iustitia  civitatis  sue  in  Huxaria  beate  Marie 
virgini  in  Amelungesbornen *)  obtulissent,  domina  Alheide  laborante  in  extremis,  fratres  eius  Ioannes 
Episcopus,  Reinherus  et  Godebertus  sororque  eorum  Margareta  inquietaverant  ecclesiam  de  Amelunges- 
born,  dicentes  ad  se  domum  sororis  sue  et  ea,  que  infra  continebantur,  iure  hereditario  devolutam. 
Que  questio  cum  esset  proposita  et  discussa  intervenientibus  viris  prudentibus  et  honestis  farorem 
utriusque  partis  habentibus,  fratres  domine  Alheidis  predicti  cum  sorore  eorum,  receptis  XXIX  marcis, 
marca  pro  X  solidis  computata,  voluntarie  etflnaliter,  sive  aliquid  vel  nihil  iuris  haberent  in  querimonia 
supradicta;  cum  Sifrido  et  Godelberto  filiis  Ioannis  Episcopi  et  Ioanne  et  Hermanno  filiis  Margarete, 
et  Ludolfo  filio  fratris  domine  Alheidis,  qui  pro  fratre  suo  Hermanno  absente  promisit,  omnesque 
heredes,  quorum  consensus  requirendus  fuerat,  renuntiaverunt  fideliter  et  constanter,  promittentes  pro 
omnibus  nepotibus  et  coheredibus  eorum,  quod  curabunt  amovere,  si  quis  in  posterum  ecclesiam  pre- 
dictam  voluerit  perturbare,  presertim  cum  nihil  iuris  eos  habere  in  hereditate  domine  Alheidis  sit  a 
prudentibus  iudicatum.  Ut  autem  hec  actio  nulli  veniat  in  dubium,  presentem  literam  sigillo  nostro  et 
civitatis  Uslarie  fecimus  communiri.  Acta  sunt  hec  anno  domini  M.CC.LXXI.  Testes  sunt:  Fridericus 
et  Ioannes  monachi  in  Amelungesborn,  Henricus  plebanus  de  Insula,  consules  de  Uslaria:  Hermannus 
Friderici,  Ludolfus  de  Foro,  frater  eifcs  Bertoldus,  Hermannus  Godelberti,  Anna,  Sifridus  Alius  Episcopi, 
Ernestus  subadvocatus,  Robertus  de  Huxaria,  Henricus  Holle  et  cum  plebanis2)  Conrado  et  Thetlevo 
et  alii  quam  plures. 

*)  Amelingesbornen  Absckr.      *)  Eher  zu  lesen  plebano. 
Aus  Msc.  II,  40  p.  532  im  Kgl.  St.-A.  Munster.  Eine  mil  dieser  vollig  uberemetirnmende  Ausfiertigvng, 

worin  Graf  Ludolf  von  Daasel  Aussteller  ist,   in  Fcdke,  Koll.  II  p.  287  im  Eerzogl.  Brmmschto 

Landeahaupiarchiv  in  Wolfenbuttel. 

1269. 

Oraf  Adolf  von  WcHdeck  giebt  dem  KL  Berich  einige  Acker  zurikk.     1271. 
Adolfus  Dei  gratia  comes  de  Waldecken  universis  fidelibus  hanc  chartam  inspecturis  salutem  in  eo, 
qui  est  vera  et  perpetua  salus  in  ipso  degentium.     Noverint  universi  tam  moderni  quam  futuri,  quod 


Digitized  by 


Google 


1272  617 

nos  Dominum  Ihesum  et  beatam  virginem  ac  matrera  eius1),  Katherinam  in  famulis  ac  famulabus  suis 
agnoscentes  dilectis  nobis  preposito  et  conventui  in  Beriche,  ordinis  sancti  Augustini,  agros  quosdam2) 
tarn  in  nemoribus  quam  in  campis  planis,  qui  dicuntur  eiusdem  ecclesie  marcha,  in  quibus  iniuriabantur 
eis  nostri  de  Werbe  et  de  Sassenhusen  rustici,  reddidimus  et  restitui  fecimus  pro  parte,  sicut  expediti 
sumus  per  ipsos  rusticos  de  Werbe  inferiori,  quia  differentia  non  habebatur  inter  marcham  predicte 
ville  et  cenobii  memorati.  Est  autem  hec  expeditio  facta  anno  incarnationis  dominice  M0.G0G.LX°XL,  pre- 
sentibus  hiis,  quorum  nomina  sunt  subscripta:  Conrado  preposito  de  Beriche,  Reynboldo  de  Ryen8), 
milite,  villico  nostro,  Gotfrido  Lusco,  Conrado  de  Meynharthusen4) ,  Wernhero  de  Bemen,  Conrado  de 
Gensingen,  Gerardo,  Lodewico,  Tymone,  conversis  ibidem,  Hinrico  Tygenstinder6),  Iohanne  Genedigegot 
et  fratre  suo  Lodewico,  Burchardo,  Wolcmaro,  Hartmudo  et  fratre  suo  ceterisque  de  inferiori  Werbe 
rusticis,  quibus  constabat  de  expeditione  memorata.  Ut  autem  hec  firma  maneant  nee  aliquis  nostrorum 
successorum  ista  violare  presumat,  presentem  cartam  dedimus  eis  sub  testimonio  nostri  sigilli  consigni- 
tam.     Datum  anno  Domini  supradicto. 

2)  So  beide  Kopiare.      *)  quosd.  agros  C.       ■)  Reiab.  de  Rien  C.       *)  Meinh.  C.      s)  Tigenst. 
Nach  den  Kopiaren  I,  foL  47,  IT  Nr.  136  (B  u.  Q  des  Kl.  Berich  im  Fursd.  Waldeck.  Archiv  in  Arolsen. 

Ist  die  Urk.  oben  Nr.  1247  echt,  so  ist  diese  vor  1271  Afdrz  31  zu  setzen,  da  hier  unzweifelhaft 

nur  von  dem  alien  Orafen  Adolf  die  Rede  8ein  kanru    Jedenfalls  ist  Adolf  nicht  schon  Ende  1270 

gestorben,  wie  vielfach  angenommen  wird. 

1270. 

Die  Bitter  Werner  und  Bernhard  von  Brahd  theilen  dem  Rl.  Kappenberg  mit,  dass  durch  ihre 

VermitUung  ein  Streit  beigdegt  ist.     Dribwg  1272  Januar  3. 

E(rico)  preposito  totique  conventui  in  Cappenberg  Wer(nerus)  et  B(ernhardus)  milites  de  Brakel, 

quicquid  possunt  promotionis  et  obsequii.    Omnibus  presens  scriptum  visuris  declaramus,  quod  discordia 

que  \  ersabatur   inter  Heinricum  de  Wernen  et  Franconem  nostra  promotione  mediante   amicabiliter  est 

decisa.     Nos  enim  Wer(nerus)  et  Ber(nhardus)  promittimus,  ut  dictus  Franco  conventui  pro  predicta  causa 

nullum  dampnationis  gravamen  inferre  presumat.  Huius  rei  testes  sunt,  qui  interfuerunt  in  castro  Driburg, 

videlicet  dominus  Wernherus,    dominus  Bernhardus  de  Brakel,    dominus  Olricus  Sumercalph,  dominus 

Bertoldus  Sumercalph,    Gotscalcus  Sumercalph,   Henricus  Brewo,  Heidenricus  de  Ossenthorp,  Conradus 

Slippo  et  ceteri  multi.    Datum  in  Driburg,  anno  Domini  M0.C°C.LXX°II.,  in  octava  Iohannis  evangeliste. 

Or.    im   Kgl.  St.-A.  Munster,    KL    Kappenberg   (Deposition)   Nr.    122.     Ein  Bruchstuck  vom  Siegel 

Werners   mit   rschts   schreitendem  Lowen   an   von  der    Urk.    eingeschnittenem  'Pergamentstreifen. 

Erich  erseheint  nur  in  diesem  Jahre  als  Propst,  wdhrend  er  1271  Prior  ist.     Da  nach  dem  Tode 

Arnolds  (1271)  noch  im  selben  Jahre  Bruno  als  Propst  genarmt  wird  und  dann  urieder  1272  (ohne 

ndheres  Datum)  und  spdtery  so  ist  vielleicht  statt  E  zu  lesen  B;   vielleicht  ist,   wo  fur  auch  sonst 

Beispiele  vorliegen,  Bruno  zweimal  Propst  gewesen. 

1271. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  bekundet  Gitterverpfdndung  an  Kl.  Berich.  Deensen  1272  Januar  5. 

Simon  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  omnibus  hoc  scriptum  visuris  salutem  in  omnium 
salvatore.  Notum  esse  cupimus  presentibus  publice  protestantes,  quod  Godescalcus  civis  in  Corbecke, 
dictus  de  Molehusen,  consensu  nostro  et  consilio  requisite  bona  sua  in  Molenhusen  claustro  in  Beriche 
sine  preiudicio  heredum  suoTum  pro  XXII  marcis  obligavit a)  sibi  et  heredibus  suis  potestate  redimendi, 
quandocunque  placuerit,  libere  reservata,  medio  tempore  inde  preceptis  in  sortem  minime  com- 
putandis  iure   proprietatis   ipsorum   bonorum   nobis    et   ecclesie   nostre,   ut   convenit,   reservato.     In 


Digitized  by 


Google 


618  1272 

testimonium  vero  consensus  nostri  presens  scriptum   nostro  sigillo   fecimus  roborari.     Datum  Dhedhe- 
husen  anno  Domini  M°.G0C.LXX°IL,  in  vigilia  epiphanie  Domini. 

l)  obligabit    Abschr. 
Aus  Kopiar  II  Nr.  129  des  Kl.  Berich  im  Furstl.   Waldeck.  Archiv  in  Arolsen. 

1272. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  schenkt  der  Boddeher  Kirche  das  Eigenthum  des  ihr  von  denm  von 
Buren  iibereigneten  Hofs  in  Helmern.  Paderborn  1272  Februar  11. 
Symon  Dei  gratia  episcopus  Paderbornensis  universis  hoc  scriptum  visuris  salutem  in  Domino 
sempiternam.  Universitati  vestre  notum  facimus,  quod  dilectus  nobis  Bertoldus  nobilis  senior  dominus 
de  Buren  et  Alius  suus  in  nostra  presencia  constituti  usufructum  sive  ius,  quod  in  curtem  Helmeren, 
quam  a  nobis  in  pheodo  tenuerant,  habebant,  pro  remedio  anime  sue  Budicensi  ecclesie  donavemnt. 
Et  nos  proprietatem  ipsius  curtis  pure  donavimus  cum  omnibus  suis  pertinenciis  et  iuribus  perpetuo 
possidendam.  In  huius  rei  testimonium  presens  scriptum  nostro  et  predictorum  nobilium  de  Buren 
sigillorum  extitit  roboratum.  Actum  et  datum  Paderborne,  anno  Domini  M°.C°C.  septuagesimo  secundo, 
III.  Idus  Februarii. 

Nach  dem  Boddeker  Kopiar  fol.  XXL  in  Besitz  des  Freiherrn  von  Brenken  zu  Erpernburg. 

1273. 

Die  Graf  en  Otto  und  Albert  von  Everstein  ubertragen  dem  Kl.  Arolsen  das  Patronatsrecht  tiber  Dorlar. 

Holzmindm  1272  Miirz  15. 
Fast  wortlich,  auch  in  den  Zeugen,  ubereinstimmend  mit  Urk.  von  1271  Mdrz  15,  vgl.  oben  Nr.  1242. 
Erwdhnt  Spilcker,  Everstein  S.  154  Anm.  nach  dem  Or.,  hier  nach  Kopiar  saec.  XVI  fol.  67  im 
Furstl.   Waldeck.  Archiv  zu  Arolsen. 

1274. 

Guterverzicht  derer  von  Escheberg  zu  Gunsten  des  Kl  Netze.     Volkmarsen  1272  Marz  27. 

Omnibus  hoc  scriptum   visuris   nos   Io(hannes)  plebanus  in  Volcmersen,  Henricus  officialis  domini 

episcopi  Paderbornensis  necnon  consules  et  universi  oppidani  Volcmersen  notum   esse  volumus  et  pre- 

sentibus  liquide  protestamur  Alexandrum    militem   de    Escheberg,    Volradum,    Olricum,    Wernherum  et 

Hermannum  fratres  eiusdem  simul  et  matrem  una  cum  universis  heredibus  eorundem  ab  omni  actione 

sive  iusta  sive  iniusta,  qua  ecclesiam  Nezze  super    uno   manso   in   Holthi»n  sito  et  sex  areis  in  villa 

Nezze  sitis  inpetebant,  pro  summa  quinque  marcarum  nobis  videntibus  et  audientibus  perpetuo  cessavisse 

nee  amplius  dictam  ecclesiam  super   eodem   manso   et   memoratis   areis  inpetere  attemptabunt,   set  in 

quantum  poterunt,   promovebunt.     Aderant  autem,    dum   hec  fierent,    dominus  Arnoldus  prepositus  in 

Aroldessen,  dominus  Hartmannus  prepositus  in  Volchardinchusen,  Henricus  archipresbiter  sedis  Witmarie, 

Conradus  dyaconus  dictus  de  Huxaria.    Insuper  presentes  erant  milites:  dominus  Thidericus  de  Medrike, 

dominus  Hermannus,  Conradus  de  Nedere,  Hermannus  de  Medrike  et  alii  quam  plures  huius  rei  audi- 

tores.    Acta   sunt   hec  in  oppido  Volcmersen,   anno  incarnationis  Domini  M0.CGo.LoXXHo.,  in  dominica 

Oculi  mei,  Alberto  de  Brunhardessen  iudicium  tenente  et  Arnoldo  Rufo  proconsul1)  existente. 

*)  So  Or. 

Or.   im   Furstl.   Waldeck.  Archiv  zu  Arolsen.     An    Pergamentstreifen   guterhaUen   in   gelbem    Wachs 

grosses  rundes  Siegel  der  Burger  von   Volkmarsen,    Laie  mit  Schwert   und   Geistlicher  mit  Buck, 

Mitra  und  Stab  nebeneinander  aufeiner  Mauer  sitzend.  Area=kotenstede  nach  Ruckschrift  saec.  XVI. 

1275. 

Ein  Burger  in  Fritzlar  schenkt  dem  Kl.  Hardehausen  seinen  Besitz  in  Eadamar.  Fritzlar  1272  April  8. 

In  nomine  Domini  amen.    Notum  sit  Christi  fidelibus  universis,  quod  ego  Conradus  lapicida  civis 

Frit8lariensis  et  Hildeburgis   mea   uxor   unanimi   de   consensu  et  voluntate  bona  et  sincera  contulimus 


Digitized  by 


Google 


1272  619 

ecclesie  sancte  Marie  in  Hersvidehusen,  quicquid  possessionis  habuimus  et  habemus  in  villa  et  extra  villain 
Hademar,  in  agris,  in  prediis,  in  redditibus,  in  silvis,  in  pascuis,  in  aquis  et  in  silvis  *)  et  aliis 
commodis  communibus  et  privatis  pro  remedio  animarum  nostrarum  et  pro  anima  dilecte  filie  nostre 
Isentrudis  ac  aliorum  progenitorum  nostrorum,  ita  quod  ego  Conradus  et  predicta  mea  uxor,  quoad 
vixerimus,  percipiemus  ad  usus  nostros  bonorum  eorundem  redditus  et  proventus.  Ut  autem  hec 
donatio  robur  firmitatis  habeat  in  futurum,  sigillo  civium  Fritslariensium  presens  scriptum  fecimus  et 
petivimus  roborari.     Datum  et  actum  Fritslarie,    anno   Domini  M0.C°C.LX°X  secundo,  VP.  Idus  Aprilis. 

l)  So  vciederholt  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  167.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  abgefallen. 

1276. 

Papst  Gregor  X.  beauftragt  den  Thesaurar  der  Soester  Kirche,  die  Klagen  des  Paderborner  Dom- 
kammerers   Otto   von  Rietberg  iiber   den   Rath   von  Paderborn  tvegen   der   ihrn   streitig  gemacMen 
Jurisdiktion  iiber  die   Verkdufer  von  Brod  und  Bier  zu  entscfieiden.     Lateran  1272  April  12. 
Gedr.  UB.  V,  684. 

1277. 
Hermann  v.  Osede  iibertrdgt  ein  ihrn  resignirtes  Lehen  zu  Grosseneder  einem  andern.  1272  April  25. 
Hermannus  de  Osethe  omnibus  hanc  litteram  visuris  in  Domino  salutem.  Noverint  universi,  quod 
duos  mansos  in  magno  Nedere  sitos,  quos  Conradus  miles  de  Siddessen  et  Conradus  natus  ipsius  a  me 
in  pheodo  tenuerunt,  ex  resignatione  dicti  Conradi  mihi  vacantes,  Hinrico  de  Epe  et  Conrado  suo  fratri 
ex  consensu  uxoris  mee,  filiorum  et  heredum  et  usufructum  dictorum  mansorum  uxori  predicti  Hinrici 
in  pheodo  contuli,  ipsis  et  eorum  heredibus  perpetuo  possidendos;  nee  ego  vol  mei  heredes  vel  suc- 
cessors in  pheodo  vel  dominio  dictorum  mansorum  unquam  ullo  tempore  poterimus  vel  debebimus 
. . . x)  usurpare.  Testes  huius  facti  sunt:  marscalcus  et  dominus  Hermannus  Marscalcus,  Albero  de 
Wellethe,  Gotscalcus  de  Thinkelburg,  milites,  Raueno  et  Conradus  dePapenhem,  Thidericus  et  Ioharines 
fratres  de  Northe,  Iohannes  de  Well(ethe),  Iohannes  de  Aldentorpsen,  Helmicus  sculthetus,  Iohannes 
Busse,  Hinricus  de  Triburg  et  alii  quam  plures.  In  cuius  eciam  facti  testimonium  hanc  litteram  dictis 
Hinrico,  Conrado,  uxori  Hinrici  et  eorum  heredibus  dandam  duxi,  sigilli  mei  appensione  roboratam. 
Datum  anno  Domini  M°.C0C.LX°X  secundo,  in  crastino  pasce. 

*)  Ausgewischt  im  Or. 
Or.  im  Kgl.  St.- A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nr.  256.   An  von  der  Urk.  eingeschnittenem  Pergamentstreifen 
dreieckiges  Siegel  mit  nach  rechts  aufgerichtetem  Lowen.     Vgl.  Westf.  Siegel  I  laf.  37  Nr.  8  u. 
S.  39.    Die   Wiederholung  des  Namens  marscalcus  beweisty  doss  an  zweiter  Stelle  aus  der  Amts- 
bezeichnung  ein  Familiemiame  geworden  ist.    Vgl.  unten  Urk.  v.  1291.  u.  Ztschr.  XXXVII,  2,  190. 

1278. 

Bitter  Hermann  v.  Brakel,  Ludolf  MarschaU  des  Bisthums  Paderborn  und  sein  Bruder  Hermann 
verkaufen  ihnen  aufgelassenen  Giiter.  Kl.  Hardehausen  1272  Juni  2. 
Nos  Hermannus  miles  de  Brakel,  Ludolphus  marscalcus  domini  Paderbornensis  episcopi  et  Her- 
mannus frater  eius  omnibus  hoc  scriptum  audituris  salutem  in  Domino  sempiternam.  Notum  esse 
volumus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  Geroldus  et  Engelhardus  fratres  filii  Wolperti  cognomento 
Cath  bona,  que  pessederant  in  Ouerde,  in  agris,  areis  et  pascuis  cum  aliis  omnibus  suis  pertinentiis, 
que  a  nobis  in  pheodo  tenuerunt  et  legitime,  secundum  quod  moris  est,  nobis  resignaverunt  ea  con- 
ditione,  quod  proprietatem  bonorum  eorundem  Hersuidehusensi  monasterio  conferremus,  vendiderunt 
concorditer  abbati  et  conventui^ dicti  monasterii  pro  certa  pecunie  quantitate  et  nos  proprietatem  pre- 
dictorum  bonorum  contulimus  prefato  monasterio,  quemadmodum  fuimus  requisiti;  pecunia  eciam 
prenominata  a  prefatis  fratribus  ad  integrum  est  soluta.  Ipsi  quoque  coram  multis  honestis  viris  omni 
actioni  et  questioni,  quam  moverunt  super  decima  in  Dinkelborch,  in  qua  nichil  iuris  habuertmt,  sicut 


Digitized  by 


Google 


620  1272 

a  viris  fldedignis  instructi  sunt,  penitus  renunciaverunt.  Testes  horum,  que  prescripta  sunt,  isti  sunt: 
Gerhardus  dictus  Hadike,  Alexander  de  Gundelsem  et  Fridericus  de  Isentdorph,  Engelhardus  de  Stenhem 
et  Hermannus  frater  eius,  Borchardus  de  Herste,  milites,  et  alii  quam  plures  burgenses1)  oppidi  de 
Brakel.  Ut  autem  hec  rata  permaneant  et  inconvulsa,  presentem  paginam  fecimus  conscribi  et  sigillorum 
nostrorum  appensione  roborari.    Datum  anno  Domini  M°.CC0.LXXI°I.,  in  ascensione  Domini. 

*)  burgences  Or, 
Or.  im  Kgl.  St.- A.  Muneter,  KL  Hardehaueen  Nr.  168.  Die  drei  Siegel  van  den  Pergamentstreifen  abge fallen. 

Vgl.  unten  Urk.  van  1295  Marz  23. 

1279. 

Ronrad  von  Schoneberg  resignirt  den  von  Heerse  zu  Lehn  gehenden  Zehnten  in  Istrup  zur   Vber- 

gabe  an  KL  Hardehansen.  Geismar  1272  Juni  26. 
Ne  nostri  temporis  acta  cum  tempore  labantur  et  in  oblivionem  veniant,  necesse  est,  ut,  que 
posteris  cupimus  constare,  litteris  perhennentur.  Hinc  nos  Conradus  de  Sconenberg  presentibus  pro- 
fitemur,  quod  decimam  ville  Istentorph,  quam  Fridericus  et  Bruninghus  fratres  de  eadem  villa  dicti  a 
nobis  tenuerunt  pro  pheodo  resignatam,  nobis  simpliciter  ab  eisdem  honorabili  domine  nostre  Herisiensi 
abbatisse,  a  qua  nos  ipsam  decimam  tenuimus  in  pheodo,  una  cum  omnibus  eis,  quorum  intererat 
nostris  heredibus  toto  iure  resignamus  ad  hoc,  ut  ad  dilectos  Dei  servos  et  araicos  cenobii  Hersuithe- 
husensis  eiusdem  decime  proprietas  simpliciter  et  liberaliter  transferatur.  Actum  apud  opidum  Greys- 
marie,  anno  Domini  M°.GG0.LXXH0.,  die  beatorum  Iohannis  et  Pauli,  Theoderico  vicepreposito,  Bertoldo 
Euerhardi  filio,  clericis;  Stephano  de  Haldessen  milite,  Gyuehardo  de  Cigenberg,  Hermanno  scultheto 
Geysmarie,  Iohanne  de  Litbeke,  Iohanne  Strith,  Gonrado  de  Nitelbeke,  Wernbero,  Olrico  fratribus  dictis 
Coruis,  civibus  de  Geysmaria  presentibus  ad  hoc  rogatis  specialiter  et  vocatis. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Muneter,  hi.  Hardehaueen  Nr.  169.  Siegel  von  dem  van  der  Urk.  eingeecknittenen 
Pergamentetreifen  abgef alien.     VgL  oben  Nr.  931. 

1280. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  gestattet  AbhaUung  des  Gottesdienstes  auf  dem  Rof  Bisschedehusen. 

1272  Jtdi  2. 
S(imon)  Dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis  hoc  scriptum  visuris  salutem  in  Domino. 
Notum  esse  cupimus,  quod  nos  in  curia  Risschedehusen  nostre  dyocesis  divina  officia  licenciamus  fieri, 
dummodo  consensus  sui  plebani  accedat  et  sine  ipsius  preiudicio  fiat,  sicut  decet    Datum  anno  Domini 
M°.G0C.LXX°  secundo,  sabbato  ante  Odelrici. 

Aus  Mec.   VI.  125  p.  130  im  Kgl.  St.-A.  Minuter. 

1281. 

Bischof  Simon  von  Paderborn  bdehnt  den  Grafen  Friedrkh  von  Rietberg  mit  dem  Hof  in  Ostheim. 

Orlinghausen  1272  Jtdi  14. 
Simon  Dei  gratia  Paderbornensis  ecclesie  episcopus  universis  presens  scriptum  visuris  notum 
facimus  et  recognoscimus  in  hiis  scriptis,  quod  nos  non  solum  propter  prestanda  sed  etiam  prestita 
nobis  et  ecclesie  nostre  plurima  obsequia  nobili  viro  Frederico  comiti  de  Reytberge  et  heredibus  suis 
curiam  in  Ostheim  cum  mansis  et  aliis  pertinenciis  et  iuribus  contulimus  in  feodo  perpetuo  pos- 
sidendam.  In  cuius  rei  testimonium  presens  scriptum  eidem  dedimus  sigilli  nostri  munimine  roboratum. 
Actum  et  datum  Orlinghusen,  anno  Domini  M0.C°C.LXX°II.,  feria  quinta  post  Margarete.  Presentibus 
venerabili  domino  Gonrado  Osnabrugensis  ecclesie  electo,  Ottone  Paderbornensis  ecclesie  preposito, 
Alexandro  de  Orlinghusen  plebano,  Gonrado  de  Avenstorf  milite,  Henrico  thesaurario  ecclesie  sancti 
Petri  in  Paderborn,  notario  nostro,  et  aliis  ad  hoc  rogatis  testibus  et  vocatis. 

Or.  im  Grafl.  Rietberger  Archiv  im  Beeitz  dee  Herrn  Tenge  zu  Rietberg.      An  Pergamentstreifen  doe 
Siegel  dee  Biechofe.    Der  prep.  Paderb.  eccl.  iet  Propst  Otto  von  Buedorf. 


Digitized  by 


Google 


1272  eat 

1282. 

Propst  Hermann  von  Nigenkerken  Z.  bei  G&tervetyftindung  an  KL  Marimfdd.    1272  August  5. 
Gedr.  UB.  Ill,  924. 

1283. 

Abt  Thimo  von  Corvey  ifoertr&gt  das  Eigenthumsrecht  mekrerer  CHUer  bei  F&rsteriberg  an  KL  Schaken 
buy  Beschafftmg  der  IAehter.  Marsberg  1272  September  29. 
Thimo  Dei  gratia  Corbeiensis  ecclesie  abbas  omnibus  hoc  scriptum  intuentibus  gratiam  Iesu  Christi 
perpetuam  cum  salute.  Tarn  futuris  quam  presentibus  cupimus  notum  fieri,  quod  nos  dilectorum  in 
Christo  Henrici  prepositi  ac  conventus  sanctimonialium  ecclesie  nostre  Scakensis  precibus  inclinati  ad 
resignationem  Henrici  de  Imminchusen  de  bonis  apud1)  Vorstenberg  sitis,  que  vulgariter  Hegeretgut2) 
nuncupantur,  a  venerando  domino  Hermanno  abbate  nostro  antecessore  collatis  eidem  in  manus  nostras 
factam  proprietatem  eorundem  bonorum  cum  pensione  annuali  nobis  exinde  profutura  ecclesie  memorate 
ad  usus  luminarium  cum  iure  perpetuo  duximus  conferendam.  Hanc  autem  collationem,  ne  a  posteris 
possit  irritari,  presentis  scripti  testimonio  et  nostri  et  ecclesie  nostre  Corbeiensis  sigillorum  impressio- 
nibus  decrevimus  confirmari.  Datum  apud  Montem  Martis,  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  septua- 
gesimo  secundo,  III.  Kalendas  Octobris8). 

l)  ante  D.    *)  Hegeretzguth  D.    8)  B  hat  in  Kalendis  Oct. 
Ava  Overhauls  Coll.  II,  fol.  85  v  (B),    Falke  Roll.  II,  p.  401  (C)   im   Herzogl.  Braunschw.   Lande*- 
hauptarchiv  in  Wolfenbuttel;  Ahc.  I,  245  p.  417  (D)  im  Kgl.  St.-A.  Munster. 

1284. 

Crrafin  Beatrix  von  Pyrmont  resignirt  dem  Abie   Thimo  von  Corvey  den  ihr  zur  Leibzuckt  iSber- 

wiesenen  halben  Zehnten  zu  Htixter.  1272  Oktober  1. 
Universis  presentes  litteras  inspecturis  Beatrix  vidua  relicta  Godescalci  nobilis  de  Perremunt 
notum  esse  volumus  et  presenti  scripto  protestamur,  quod  medietatem  decime  in  Huxeri1),  que  ad  vite 
nostre  tempora  deputata  nobis  fuerat,  nos  cum  bona  voluntate  presentibus  et  consentientibus  filiis 
nostris  in  presentia  conventus  Corbeyensis  venerabili  domino2)  Thymmoni8)  eiusdem  ecclesie  abbati 
resignavimus  et  sigillo  communi4)  filiorum  nostrorum  ac  nostro  presentem  paginam  super  eo  conscrip- 
tam  fecimus  communiri.  Datum  Corbeye6),  anno  gratie  M0.C0C.LX°XIL,  in  die  beati  Remigii  episcopi 
et  confessoris  6). 

')  Huxaria  C.      ■)  Tthlt  D.      8)  Thymoni  Z>.      «)  omnium  D.      8)  Corbeie  C.      6)  ep.  et  conf.  fehlt  C. 
Aub  Msc.  I,  133  p.  380  (B),  I,  134  p.  247  (C)   mid   Abschr.   Mooters  (D)  im  Kgl.   St-A.  Munster. 
Gedr.  Om.  Mitth.   V,  132. 

1285. 

Johann  und  Oottschalk  von  Padberg  bekunden  Verzicht  der  von  Escheberg  zu  Gunsten  Breddars. 

Marsberg  1272  Oktober  9. 
Nos  Iohannes  et  Godescalcus  fratres  de  Pathberg,  Iohannes  index,  Heinricus  magister  consulum  et 
universitas  oppidi  Montis  Martis  ad  cunctorum  tarn  presentium  quam  futurorum  volumus  noticiam  per- 
venire,  quod  Alexander  miles  necnon  et  fratres  sui  Volradus,  Odelricus,  Wernherus  et  Hermannus  de 
Escheberg,  unanimi  voluntate  actioni1)  sive  questioni  penitus  renuntiaverunt,  quam  habebant  contra 
abbatem  et  conventum  in  Breydelare  super  quibusdam  agris,  quos  idem  fratres  dicebant  sue  curti  in 
Esbyke  pertinere  et  predicti  abbas  et  conventus  protestabantur  econtra  a  Godescalco  milite  comparasse 
et  emptionis  titulo  quiete  longo  tempore  possedisse.  Insuper  et  duo  iugera2)  sita  iuxta  Kytelbyke  dicti 
fratres  addiderunt  supradictis  abbati  et  conventui  perpetuo  possidenda  et  decimam  agrorum,  super  quibus 
vertebatur  questio,  et  predictorum  iugerum^)  pro  memoria  sui  et  suorum  liberam  perpetuo  donaverunt, 
ita  ut  predicti  agri  et  ipsa  duo  iugera2)  non  essent  de  cetero  decimanda.  Abbas  vero  et  conventus  sepe 

Weatf.  Urk.-Bnch  IV.  79 


Digitized  by 


Google 


622  1272 

nominati  septem  marcas  currentis  monete  prenominatis  fratribus  pro  compositione  et  amicicia  contulerunt 
de  consilio  prudentum  virorum,  qui  mediatores  huius  compositionis  fideliter  extiterunt.  Preterea  ne  litis 
materia  vel  occasio  oriatur  vel  oriri  possit  inter  ipsos,  ordinatum  est  et  statutum  ipsis  fratribus  con- 
sentientibus  et  promittentibus  vera  fide,  ne  pecora  curtis  sue  de  Opsprunche  de  cetero  non  arceant  vel 
prohibeant  a  pascuis  in  Esbyke  vel  aliqua  occasione  debeant  vel  presumant  in  ipsis  pascuis  molestare. 
Et  ut  hec  compositio  et  pacis  ordinatio  inter  ipsos  iugis  permaneat  et  stabilis,  utriusque  partis  precibus 
presentes  litteras  sigillorum  nostrorum  appensione 8)  in  perpetuum  testimonium  duximus  roborandas. 
Acta  sunt  hec  in  Monte  Martis,  anno  Domini  M°.C°C°.  septuagesimo  secundo,  in  festo  beati  Dionisii. 
Testes  sunt:    Odelricus  miles  de  Westhem,  Lodewicus  Longus. 

')  acdioni  Or.      ■)  iuggera  Or.      •)  appensitione  Or. 
Or.  im  KgL  St.-A.  Munster,  KL  Bredelar  Nr.  99.     An  Pergamentetreifen  die  Siegel  1)  Jokarms  wn 

Padberg,  2)  der  Stadt  Marsberg,  verleizL 

1286. 

Genannte    Schiedsrickter    bekunden    StreUbeilegung    wegen    Gritter    in    Helmern    zu    Gunsten  des 

KL  Eardehausen.  1272  Oktober  28. 
In  nomine  Domini  amen.  Nos  Albertus  dictus  de  Bodenhusen  officialis  domini  episcopi  Pader- 
bornensis  in  Wartberg,  et  Ludolfus  marscalcus  eiusdem,  milites,  et  Conradus  de  Wethen,  civis  in  Wart- 
berg,  universis  hoc  scriptum  audituris  salutem  in  Domino.  Presentibus  recognoscimus  et  publice  pro- 
testamur,  quod  super  uno  manso  in  Helmere,  super  quo  dominus  Gerhardus  miles  dictus  Sculthetus 
impedivit  conventum  in  Hersuithehusen,  Geroldus  de  Helmere  venit  in  presentiam  nostri  et  coram  nobis 
et  multis  honestis  viris  warandyam  debitam  prestitit  monasterio  et  fratribus  de  Hersuithehusen  secundum 
omnem  iusticiam,  quam  debebat.  Unde  nos  et  omnes,  qui  astabant,  presenti  facto  iudicavimus  per 
veritatem,  quod  dictus  G(erhardus)  Sculthetus *)  super  predicto  manso  fratres  dicti  monasterii  iniuste  et 
indebite  impulsaret;  quam  ob  rem  rogavimus  et  monuimus  eundem,  quatinus  ob  reverentiam  domini 
episcopi  ab  inquietatione  monasterii  desisteret  et  suum  warandum  videlicet  Geroldum  predictum  impeteret, 
prout  deposceret  ius  commune,  quia  monasterium  in  hoc  casu  in  nullo  sibi  teneretur  penitus  respondere. 
Igitur  quia  hec  omnia  coram  nobis  dicta  et  gesta  sunt,  presentem  cartam  continentem  rei  veritatem 
fecimus  conscribi  et  sigillorum  nostrorum  appensione  communiri.  Testes  eciam,  qui  nobiscum  aderant, 
sunt  hii:  Reymbodo  prior  in  Hersuithehusen,  Liborius  magister  hospitum,  Rodolfus,  sacerdotes  et  mo- 
nachi,  frater  Conradus  de  Scerue,  frater  Conradus  de  Dalhem  et  frater  Conradus  sutor,  conversi  et  pro- 
fessi  ibidem,  Engelhardus  de  Stenhem,  Godescalcus  et  Gerhardus  fratres  dicti  de  Dinckelborch,  milites, 
Bernhardus  filius  domini  Hermani  de  Osede,  Henricus  de  Epen  et  Helmicus  iuvenis  Sculthetus  senri  et 
alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.CC°.LXX°  secundo,  in  die  sanctorum  apostolorum 
Symonis  et  Iude. 

J)  scluthetus  Or. 
Or.  in%  KgL  St-A.  Munster,  KL  Eardehausen  Nr.  170.     Die   drei   Siegel   von  den  Pergamentetreijm 

abgefaUen*    Reg.  und  Erlduterung  Wigana%  Archiv  1,  3,  91. 

1287. 

Ein  BUrger  der  Neustadt  Herford  stiftet  in  der  Kirche  auf  dem  Berge  dasdbst  seine  Memork. 

1272  November  2. 

Omnibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  Io(hannes)  dictus  de  Hagen,  burgensis  novi  opidi 

Heruordensis,  in  salutis  auctore  salutem.     Noverint  universi  tarn  presentes  quam  posteri,  quod  nos  de 

consensu  uxoris  nostre  et  omnium  heredum  nostrorum  ecclesie  Montis  sancte  Marie  iuxta  Heruordiam 

'  in  agris  nostris  sitis  iuxta  montera  Luttenberg  annuum  et   perpetuum  censum  dedimus  et  contulimus 

pro  anime  nostre  remedio  libere  in  hunc  modum.     Tempore  vite  nostre  mediam  cere  libram  tantum- 


Digitized  by 


Google 


1272  623 

modo  dabimus.  Gumque  diem  extremum  clauserimus  heredes  nostri,  qui  agros  predictos  habuerint, 
decane  et  conventui  et  rectori  ipsius  ecclesie  quindecim  denarios  et  mediam  libram  cere  in  festo 
Michaelis1)  absque  omni  contradictione  persolvent,  ita  ut  in  anniversario  nostra  nostri  et  uxoris  nostre 
perhennis  memoria  habeatur.  Ne  autem  dictus  census  minui  valeat  vel  augeri  absque  nostra  et  heredum 
nostrorum  mandate,  et  ne,  quod  pie  fecimus  et  benigne,  maligne  et  impie  dissolvatur,  seriem  huius 
pagine  sigillo  opidi  nostri  astantibus  consulibus,  quos  universos  et  singulos  pro  testibus  acceptamus, 
fecimus  et  rogavimus  roborari.   Actum  anno  Domini  M°.G0G.LX°X  secundo,  proximo  die  omnium  sanctorum. 

*)  Michealis  A. 
Or.  in  zwei  Ausfertigungen  im  Kgl.  St.- A.  Minster,    Her  ford  SUft  auf  dem  Berge  Nr.  12  (A);   an 

Pergamentstreifen  das  plattgedruckte  Stadtsiegel;  Herjord,  Furstabtei  Nr.  62,  in  sehr  defektem  Zu- 

stande  (B);  Siegel  vom  Pergamentstrei/en  ab. 

i28a 

Dompropst  Heinrkh  von  Paderborn  schenkt  dem  Rapitd  von  St.  Peter  und  Andreas  in  Paderborn 
ein  Hans  zu  einer  Memorie  fur  seine  Eltern.     Paderborn  1272  November  10. 
Henricus  Dei  gratia  prepositus  Paderbornensis  ecclesie  omnibus  presens  scriptum  visuris  salutem 
in  Domino,     Universitas  vestfa  scire  debet,  quod  nos  domum  nostram  apud  curiam  nostram  sitam  cum 
area  et  pertinentiis  suis  et  iuribus  capitulo  sive  ecclesie  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree  Pader- 
burnensis  libere   donavimus,   ut   nostra,  patris   et  matris  nostre  memoria   in  eadem  ecclesia  in  vigilia 
Mathei   apostoli  perpetuo  peragatur.     Celerarius  vera  dicte  ecclesie  pensionem  dicte    domus    percipiet 
et  solvet  maiori  ecclesie  quatuor  solidos  in  termino  memorato,  ut  et  ibidem  nostra  et  parentum  nostro- 
rum, videlicet  Heinrici  comitis  et   Haziken,  memoria  peragatur1).     In  cuius  rei   testimonium   presens 
sigillo  nostra  fecimus  roborari.     Datum  Paderborne,  anno  Domini  M0.G°C.LX0XII.,  in  vigilia  Martini. 
*)  peragantur  Abschr. 
Aus  Mac.  I,  121  fol.  20  im  Kgl.  St.-A.  Munster. 

1289. 

Rickter,  Bothm&nner  und   Burger  von   Corbach   bekunden   Uebereinkomfnen    des   Kl.  Berich  mit 

Gottschalk  von  Mdlnhausen.  1272  Noveniber  12. 
Nos  iudices,  consules  ceterique  burgenses  in  Curbece  tenore  presentium  protestamur  conventum 
ecclesie  Beriche  etGotscalcum  de  Molnhausen  convenisse  in  hunc  modum,  videlicet,  quod  idem  conventus 
accipiet  quatuor  annis  viginti  modios  siliginis  et  totidem  avene  de  curte  in  Alueringhausen  in  recom- 
pensationem  decime  in  Elueringhausen,  quam  prefatus  Gotscalcus  de  sue  uxoris  consensu  vendidit  con- 
ventui ecclesie  supradicte,  tali  siquidem  conditione  imposita,  quod,  si  de  predicta  annona  quid  defecerit, 
de  reditibus  curtis  in  Lengeuelt,  qui  ad  eundem  Gotscalcum  pertinent,  fiat  supplementum.  In  cuius 
evidentiam  rei  presens  scriptum  sigillo  nostra  fecimus  roborari.  Datum  anno  Domini  M°.C0C.LX°X 
secundo,  vigilia  beati  Martini.  Presentibus:  Florino,  Heinone,  militibus,  H.  Beitzel,  Wernero,  Alberto, 
et  aliis  compluribus. 

Nach  Bericher  Kopiar  III  fol.  4*  u.  fol.  16  im  FursA.   Waldeck.  Archiv  zu  Arolsen. 

1290. 

Dompropst  Heinrich  von  Paderborn  verleiM  an  Dechant  und  Kapitel  von  Busdorf  den  von  diesen 
vom  Bitter  Andreas  von  Enenhus  in  Asseln  erkauften  Zehnten.  Paderborn  1272  November  18. 
Universis  hoc  scriptum  visuris  Heinricus  Dei  gratia  prepositus  maioris  ecclesie  Paderburnensis 
salutem  in  Domino  sempiternam.  Universitati  vestre  notum  facimus  per  hoc  scriptum,  quod  in  nostra 
presentia  constituti  Regenhardus  decanus  et  capitulum  ecclesie  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Andree 
Paderburnensis  ex  una  parte  et  Andrea  milite  dicto  de  Enhus,  Hadewige  uxore  sua,  liberis  el  here  (lib  us 
suis  ex  parte  altera  dicti  R(egenhardus)  decanus  et  capitulum  decimam  ville  Aslen  in  parrochia  Keric- 

79* 


Digitized  by 


Google 


$24  1272 

torpe  site  cum  suis  pertinentiis  et  iuribus  a  prefato  milite,  uxore  sua,  liberis  et  heredibus  suis  cmptionis 
tytulo  compararunt.    Qui,   postquam  eis  de  precio  fuerat  satisfaction,    eandem  decimam  cum  pertinen- 
tiis in  manus  nostras  omnes  et  singuli  libere  resignarunt,  renunciantes  omni  iuri,  si  quod  ipsis  vel  eorum 
alicui  competere  posset  in  eadem  decima,  liberaliter  coram  nobis.     Promiserunt  nichilominus  dicti  An- 
dreas, liberi  et  heredes  sui  sepedictis  R(egenhardo)  decano  et  capitulo  plenam  dicte  decime  warandiam. 
Nos  vero  post  huiusmodi  resignationem  nobis  factam  eandem  decimam  cum -suis  pertinentiis  et  iuribus 
multotiens  dictis  R(egenhardo)  decano  et  capitulo  contuliraus  perpetuo  possidendam  vel  etiam  retinendam. 
In   cuius    rei    testimonium   presens   scriptum  ad  peticionem  partium  nostro  et  civitatis  Paderburnensis 
sigillis  extitit  sigillatum.  Actum  Paderburne a),  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  septuagesimo  secundo, 
in  octava  Martini.    Presentibus:    magistro   Iohanne   de   Scildesce   cantore,   Thiderico  dicto  de  Susato, 
Bernardo  de  Warendorpe,  Ludolfo  filio  marscalci,  magistro  Thetmaro,  Ludolfo  dicto  de  Susato,  canonicis 
maioris  ecclesie  Paderburnensis;  Amelungo  de  Driburg,  Lodewico  dicto  Bulemast,  Alberone  dicto  Criuet 
militibus;    Iohanne   filio    domini   Amelungi  de  Driburg,    Iohanne  filio  domini  Lodewici  dicti  Bulemast, 
Suedero  dicto  de  Elsen,  Godefrido  gogravio,   ministerialibus  Paderburnensibus;   Iohanne  de  Barchusen, 
Henrico  de  Platea  Regis  civibus  Paderburnensibus   et   aliis  quam  pluribus  clericis  et  laicis  testibus3) 
ad  hoc  rogatis.     Datum  loco,8)  tempore  et  anno  suprascriptis. 
*)  Paderborne  B.      ■)  Fehlt  B.      ■)  B.  fdgt  et  hinzu. 
Or.  in  zwei  Ausfertigungen  (A  u.  J5,  beschddigt)  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Stift  Busdorf  Nr.  28.     Von 
beiden  Exemplaren  beide  Siegel  von  den  Pergamentstreifen  abgefallen.     Asseln  ist  erst  1660  eine 
selbstandige  Pfarre  gewcrden  und  war  bis  zu  den  ersten  Decennien  des  li.Jahrh.  nach  Kerktorp, 
demndchst  aber  nach  Licktenau  eingepfarrt.     (Spancken.)     Vergl.  unten    Urk.   von   1275  Mai  31 
u.  1295  Mdrz  29.     ZUchr.  XXXVIII,  2,  139. 

1291. 

Rickter,  Bitter  und  Burgerschafl  von  Lemgo  bekunden  Beilegung  eines  Streites  zwischen  Abt  Hermann 
(Abdinghof)  und  einer  Frau  uber  den  Osterhof  in  Widen.  Lemgo  1272  Dezember  18. 
Nos  iudex,  milites,  consules  totaque  universitas  Lemegogensis  omnibus  presens  scriptum  visuris 
publice  protestamur,  quod  dominus  Hermannus  abbas  Padebornensis  et  Ermendrudis  filia  Conradi  de 
Svalenberg  super  contentione  habita  pro  quadam  curte  de  Osterhof  sita  in  villa  Widhen  in  nostra 
presentia  taliter  concordarunt,  videlicet,  quod  prenominatus  abbas  dat  quatuor  marcas  legalium  dena- 
riorum  femine  prenotate  et  ipsa  omni  iuri  suo,  quod  in  ipsa  curte  habere  videbatur,  renuntians  ma- 
nualiter  in  manus  ipsius  abbatis  libere  resignavit,  presentibus  domino  Henrico  de  Gummere  et  domino 
Gotscalco  Slauo  et  domino  Henrico  fratre  suo,  militibus;  Arnoldo  de  Ebbestorp  iudice  et  Euerhardo  de 
Bileuelde  proconsule,  Alberto  Besticone  et  Hildebrando  de  Rentelen,  Hildebrando  de  Melle  et  Henrico 
dicto  Welkere,  Gerwino  de  Hombornen  et  Gotfrido  de  Scaytelbike,  Ludolfo  de  Orlinchosen  et  Borchardo 
de  Hodinctorpe,  Borchardo  deBarichosen  et  Henrico  de  Tencinctorpe,  consulibus  et  aliis  conburgensibus 
nostris,  qui  ordinationi  huiusmodi  afluerunt.  Ne  autem  super  hiis  aliqua  calumpnia  utrilibet  in  posterum 
suscitetur,  ad  petitionem  partis  utriusque  ipsum  scriptum  contulimus  ipsis  in  testimonium  posteris 
appensione  nostri  signaculi  firmiter  roboratum.  Actum  et  datum  Lemego,  anno  Domini  M°.C*C.LX°X 
secundo,  quintodecimo  Kalendas  Ianuarii. 

Or.  im  Kgi.  St-A.  Munster,  Abdinghof  67*  An  Ptrgaments&reijm  Bruehstibck  des  Stegels  der  Altatait 
Lemgo,  wis  Westf.  Siegel  II,  Tq£  68  Nr.  1.     Zu  Widhen  vgl.  oben  Nr.  1187. 

1292. 
JPwpst  Semrich  von  Faderhorn  belehnt  <als  Vornwnd  des  JO.  Corvey  den  Andreas  von  Bentlage  mH 

Qiitern  (in  Leningen).     fiaiertorn  1272. 
Heinrious  Dei  gratia  propositus  Padenbornonsts.     Notum  facimus  lam  preaeatibiis  quam  fetiiri*, 
•quod  nobis  existentibus  tutore  ecclesie  Conbeiensis  Andree  de  Betitlage  ac  Beatrici  uxori  sue  wmUilimus 


Digitized  by 


Google 


1272  §25 

bona,  que  de  ra&nu  nostra  tenere   debuit  et  ecclesie  Corbeiensi,   bona  vero,   que  abbas  et  convening 

ecclesie  Herswidehusensis  ab  ecclesia  Corbeiensi  legitime  pro  sua  pecunia  conparaverant,  in  predictorum 

abbatis  et  conventus  preiudicium  et  gravamen  ipsis  A(ndree)  et  B(eatrici)  minime  conferentes,  quod  pre- 

sentibus  cum  appensione  sigilli  ijostri  publice  profitemur.  Datum  Paderborne,  anno  Domine  M°.C°C.LX0XJI. 

Or.  als  Transfix  zu  Nr.  467  (oben  zpm  J.  1251)  im  Dpmarchiv  zu  Osnabriick.    Vom  Siegel  ein  gprmges 

Bruchstuck  an  Pergamentstrpifen  erhalten.    Doss  es  sich  um  Guter  in  Loningen  handelt,  ergibt  sick 

au8  Nr.  467  und  der  gleichzeitigen  Ruckschrift  de  bonis  in  Loningen.  Gedr.  Osn.  Mitth.  Illy  282. 

1293. 

Abt  Dietrich  und  Konvent  von  Bredelar  geben  das  von  Propst  Elger  von  Arolsen  ihnen  geschenkte 
Besitzrecjit  an  einen  Hof  in  Vrdorf  diesem  zuruck.  1272. 
Frater  Th(eodericus)  dictus  abbas  totusque  conventus  in  Bredelare,  ordinis  Cysterjciensis,  universis 
presentes  litteras  inspecturis  duximus  intimandum,  quod  curtim  in  Urdorpp,  quam  dominus  Elberus 
prepositus  in  Aroldessen  nobis  et  nostre  ecclesie  post  mortem  suam  assignavit  perpetuo  possidendam 
cum  ipsa  proprietate,  que  ad  nos  specialiter  pertinebat,  et  cum  omnibus  pertinentiis  suis  ipsi  ob  reve- 
rentiam  suam  et  dilectionejn  liberam  donamus  et  restituimus  nicliil  iuris  nobis  nunc  in  ipsa  curte  et 
postmoduiq  ass(cri)bentes,  ita  ut  ipse  tarn  in  vita  quam  in  morte  ordinare  possit,  quicquid  de  ea  statuerit 
vel  duxerijt  ordinandujn.  Ad  cqius  rei  eyidentiam  presentem  litteram  sigillo  ecclesie  nostre  tradidimu? 
sigiHatam.    Datum  et  actum  anno  Domini  M°.CG°.LXX0.  secundo. 

Atis  Kopiar  II  fo\.  72*>  des  KL  Arolsen  im  F&rstl.  Waldeck.  ArcMv  in  Arolsen. 

1294. 

Die  Graf  en  Ludivig  von  Everstein  und  Ludolf  von  Dassd  bekunden  Bedegung  eines  Streites  ihres 
Verwandten  Otto  von  Everstein  mit  El.  Amelunxborn  wegen  eines  Zehnten  in  GxMbeek.  Hdxter  1272. 

U.  d.  Zeugen :  Henricus  decanus  Huxariensis,  Henricus  de  Paterborne  miles ;  Henricus  Monetarius, 
Bertoldus  de  Antiquo  Foro,  Gonradus  Biseworm,  Iohannes  de  Lucheringen,  Robertus  Monetarius  et  Alius 
eius  Giselbertus,  cives  Huxarienses.    ...  In  civitate  Huxariensi  in  porticu  s.  Kiliani. 

.Gedr.  (unvollstdndig)  SpUcker,  Everstein  UB.  Nr.  159.    Reg.  Falke,  Cod.  trad.  Corb.  594  Anm.  v. 

1295. 

Die  Eddherrn  WiUikin  und  Adolf  von  Holie  verpflichien  sick,  das  Obereigenthutn  der  idem  9Abte 
Dietrich  und  Konvent  zu  Loccum  von  Jordan  von  Eckere  verkauflen  Guter  zu  Thptww  defltorp^ 

der  Kirch*  zu  Gorvey  baldigst  zu  resigniren.     1272. 
Gedr.  v.  Eodenberg,  Calenberg  UB.  Illy  324.     Ueber  Tfyeiwardestorpe  vgl.  daselbst  Nr.  7. 

J290. 

Die  SchBffm  in  Kami  bejcunden  BpUegtmg  ei?ies  Besjfzstrejfes  ?wische?i  eyym  ifrer  ^ttmrgpr  m4 

dm  ffl-  Hardefcausep.  Casse}  1272. 
Nqs  figabini  oppidi  in  Cftssele  umy.erfii  qmnibqs  hoc  scfiptum  a^dituris  salutejn  jn  Bpmqp  fftqpi- 
ternam.  JUgtom  &se  voLubm^s  &#l  prese&tibus  quam  fctipis,  q&oi,  ym  abb^s  de  J^swjtl^husen  mo- 
verei  gausam  et  moyere  intenderM  Alberto  saceiidoti  filio  Ladewici  de  Haroldesjhu&en  quondam  concivis 
npsiri  jet  km  #\m  dfesset  pro  injuria  et  dampnis  sibi  et  «uy  wopasterio  #b  %epd^m  Jrrogatis,  videlicet 
quod  bona,  que  conventui  in  Herswithehusen  in  elemosinam  contulerat  coram  multis  et  etiam  ipsam 
possessionem  in  manus  abbatis  et  nunciorum  suoruiji  resignaverat,  temere  et  presumptuose  invaserat, 
aliqitam  partem  bonorwn  in  Elgeresfousen  siue  scitu  abbatis  et  fratrum  suorum  distraben4o  domwp  $wwp 
inc€^dwrfoffl^lt,ru9isiJiginis  quasi  rapiendp,  e&mn  mim  $ubtrgheAdo,  fewerti  yk/ partes  a^as  inCassele 
inteipow^ies  abb^teDp  et  AQfeerJiun)  ^acerdoteip  in  buft€  iuodum  ^Acordaveninit,  qypd  p^edictu?  JtfJberpm) 


Digitized  by 


Google 


626  1273 

monasterio  pro  agris  venditis  duos  agros  in  Haroldeshusen  pro  recompensacione  restituit,  cetera  abbas 
propietate  et  nostra  peticione  relaxavit  eo  pacto,  quod,  si  prefatus  A(lbertus)  umquam  de  cetero  ageret, 
aliquid  in  prefatis  bonis  contra  voluntatem  abbatis,  omnem  utilitatem  et  graciam  quam  in  ipsis  bonis 
percipere  consueverat,  penitus  perdidisset.  Acta  sunt  in  Cassele,  anno  Domini  M°.CC°.LXXII.,  coram 
testibus  subnotatis,  scilicet  Eckehardo  milite  de  Tuern,  Conrado  de  Ramershusen,  Conrado  Hedenrici 
filio,  Reinhardo,  Winando,  Hermanno  de  Stochusen,  Conrado  et  Sifrido  fratribus. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster,  Kl.  Hardehausen  Nr.  171.     Siegel  vam  Pergament&treifen  abgefaUeru 

1297. 

Papst  Gregor  X.  spricht  den  Bischof  Gerhard,  Kapitel  und  Klerus  von  Milnster  los  von  der  vber  sie 
verMngten  Exlcommunikation  wegen  Gefangennahme  des  Bischofs  Simon  von  Paderborn.  0.  J.  (Urn  1272.) 
Vergl.  UB.  V,  683. 

1298. 
Die  Bathmanner  von  Marsberg  und  Corbach  bekunden  Besitzverzicht  zu  Gunsten  des  Kl.  Breddar. 

Marsberg  und  Corbach  1273  Januar  5. 
Nos  consules  Montis  Martis  et  de  Corbyke  universis  presentes  litteras  inspecturis  vel  audituris 
duximus  intimandum,  quod  Theodericus  et  Hermannus  filii  Hermanni  dicti  Tregel,  Hermannus  et  Albertus 
filii  Constantini  militum  de  Esbyke  in  presentia  nostra  constituti  omni  actioni  et  questioni,  quam  habe- 
bant  et  movebant  contra  abbatem  et  conventum  in  Breydelar  occasione  paterne  hereditatis  super  agris, 
possessionibus  et  debitis  penitus  renunciaverunt,  hac  interposita  conditione,  ut  frutices  dumtaxat  sen 
rubi  loci  illius,  qui  vulgariter  dicitur  Arneslyth,  in  parvo  districtu,  ubi  in  presenti  spelunce  habentur, 
et  utilitas,  que  in  metallo  sub  terra  provenire  poterit,  ad  ipsos  consanguineos  debeat  pertinere.  Nee 
tamen  hac  occasione  de  pascuis  causari  debent  set  transitum  iumentorum  et  pecorum  et  quicquid  com- 
moditatis  illius  loci  super  terram  existit,  sine  preiudicio  et  impedimento  predicti  abbas  et  conventus 
perpetuo  retinebunt,  ipsis  tantum  lignis  et  utilitate  subterranea  iam  dictis  consanguineis  deputata. 
Predicti  etiam  fratres  et  consanguinei  firma  pollicitatione  spoponderunt,  ut  nullis  de  cetero  inpulsationibus 
personas  vel  monasterium  predictum  gravarent  vel  aliquibus  perturbationibus  molestarent  set  ad  pro- 
motionem  ipsorum  omni  tempore  darent  operam  studiosara.  Prenominati  vero  abbas  et  conventus  sepe- 
dictis  fratribus  de  consilio  prudentum  virorum,  Elcheri  videlicet  etGerlaci  dictorum  Dyckebyer  et  Lode- 
wici  Longi,  qui  mediatores  extiterunt,  duas  marcas  contulerunt,  ut  sic  esset  omnis  litis  occasio  vel 
materia  inter  ipsos  penitus  amputata.  Nos  vero  super  huiusmodi  renuntiatione  facta  coram  nobis  pre- 
sentes litteras  conscriptas  tam  abbatis  et  conventus  in  Breydelar  quam  predictorum  fratrum  precibus 
in  testimonium  et  perpetuam  noticiam  sigillorum  nostrorum  munimine  duximus  roborandas.  Presentes 
etiam  fuerunt  huic  renunciationi  et  composition! :  Plebanus  de  Esbyke  Heinricus,  magister  consulum 
Iohannes  de  Bylinchusen,  iudex  Gerlacus  de  Tuiste,  Iohannes  de  Querenkerken,  Helmicus  de  Huxaria, 
Hyldebern,  Gerhardus  Eylyken,  Hermannus  super  theatro,  Bertoldus  de  Huxaria,  Fridericus  Specht, 
de  Corbyke:  Conradus  plebanus,  Hermannus  super  fonte,  Henricus  Teddesalt,  Conradus  Slegeregen, 
Theodericus  de  Vorstenberg,  Iohannes  Keinpe,  Iohannes  Surdus  et  alii  quam  plures.  Datum  in  Monte 
Martis  et  in  Corbike,  anno  Domini  M°.C°C.  septuagesimo  tercio,  in  vigila  epyphanie  Domini. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Miinster,  Kl.  Bredelar  Nr.  102.     Von  den  zwei  an  Pergamentetreifen  angehdngten 
Siegeln  das  verletzte  der  Stadt  Corbach  erhalten.  Gedr.  Seibertz,  UB.  If  358  tmgenau  nach  Kopie. 

1299. 

Abt  Johannes  v.  Helmarshausen  ubereignet  dem  Kl.  Gehrden  einen  Eofin  Frohnhausen.  1273  Januar  12. 

Iohannes  Dei  gratia  Helmwordeshusensis  abbas  omnibus  in  perpetuum.     Noverint  universi,  quod, 

cum  Ioannes  dictus  de  Odenhusen   bona   in  Vrodenhusen,   que   de  ecclesia   nostra  in   pheodo  tenuit, 


Digitized  by 


Google 


1273  627 

domino  Hermanno  preposito  et  conventui  Gerdensis  ecclesie  pro  viginti  quattuor  marcis  legalium  dena- 
riorum  vendidisset,  relaxata  sibi  insuper  annona,  octo  videlicet  quartalia,  que  memorate  ecclesie  de 
curia  Odenhusen  in  pensione  annuatim  persolvere  tenebatur,  idemque  Iohannes  dicta  bona  cum  uxore 
sua  Engelrade  nee  non  et  heredibus  suis  Rotchero  et  Iohanne,  Goden  et  Alborch  in  manus  nostras 
resignando  dedisset,  nos  postmodum  dicta  bona,  curiam  videlicet  in  Vrodenhusen  cum  duabus  areis, 
pratis,  pascuis,  silvis,  nemoribus,  agris  cultis  et  incultis  cum  omnibus  suis  pertinentiis  ad  petitionem 
venerabilis  domini  Simonis  Patherbornensis  episcopi  necnon  ob  dilectionem  H(ermanni)  prepositi  et 
ecclesie  nominate  proprietatis  titulo  Gerdensi  ecclesie  contulimus  perpetuo  possidenda.  Ne  igitur  hoc  factum 
nostrum  oblivio  deleat  aut  importunitas  ingenii  malignantis  infringat,  presentem  literam  sigillo  nostro  et 
eccclesie  nostre  dedimus  communitam.  Presentes  aderant:  Iohan  de  Osekesen,  Herman  de  Mengersen, 
Iohan  deKoven,  item  familia  nostra:  Iohan  capellanus  noster,  Hennekis,  Hoyer,  Arnolt  de  Hemenhosen, 
Lothewigh  et  alii  quam  plures.  Datum  anno  Domini  M0,C0C.LX°XIIL,  feria  quinta  post  epiphanias. 
Nach  dem  Gehrdener  Kopiar  foL  30.  D.  19. 

1300. 

Abt  Hermann  von  Abdinghof  trifft  Bestimmungen  bezuglieh  des  der  Ministerialin  Jutta  von  Widen 

zukommenden  Osterhofes  in  Widen.  1273  Januar  21. 
Hermannus  Dei  gratia  abbas  ecclesie  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  in  Palborne  omnibus 
hanc  litteram  visuris  notum  esse  volumus,  quod  Iutta  de  Widhen  ministerialis  nostra,  filia  Thancmari 
villici  quondam  in  Widhen J),  constituta  coram  nobis  in  domo  nostra  Palborne ,  vocatis,  qui  vocandi  erant, 
iure  ministerialium  evicit,  quod  earn  iure  hereditaiio  contigere2)  deberet  curia  in  Widhen1),  que  vocatur 
Osterhof,  que  vacabat  ex  morte  Fredheboldi,  qui  Fredheboldus8)  filius  exstiterat  Iohannis  ministerialis 
nostri,  patrui  dicte  Iutte.  Verum  cum  predicta  curia  Osterhof  propter  varias  inpetitiones  multis  esset 
questionibus  involuta,  nee  dicta  Iutta  ab  inpetitionibus4)  absolvere  posset  earn,  nobis  humiliter  suppli- 
cavit,  ut  nos  curiam  sepedictam  exspensis  nostris  absolveremus  ab  inpetitionibus,  quibus  confusa 
fuerat  et  perplexa5).  Nos  igitur  attendentes  nostra  interesse,  ut  nostris  bonis  ministerialibus  caveremus 
et  pensioni  unius  marce  et  trium  porcorum,  que  nobis  annuatim  de  dicta  curia  debebantur,  recepimus 
curiam  predictam  de  manibus  dicte  Iutte  in  titulo  pignoris  X  mar  car  um,  quam  pecuniam  expendimus 
circa  recuperacionem  curie  supradicte  tali  condicione,  quod  de  proventibus  curie  nihil  procedere 
deberet  in  sortem  seu  minucionem  dicte  summe  X  marcarum,  pro  quibus  nobis  exstitit  obligata. 
Preterea  singulis  annis  dari  constituimus  dicte  Iutte  de  granario  nostro  Widhen  unum  molt  siliginis, 
unum  molt  ordei  Hamelensis  (mensure),  VI  solidos  usuales  Widhen,  hoc  est  leves,  et  unum  iuger 
de  agris  dicte  curie  ad  tempus  tantummodo  vite  sue,  et  hec  predicta  annona,  denarii  et  proventus 
fructuum  iugeris  supradicti  secundum  estimacionem  precii  sui  computari  debeant  et  apponi  ad  summam 
X  marcarum,  de  quibus  exstitit  supradictum.  Verum  cum  obierit  dicta  Iutta,  quemcumque  suorum 
heredum  contigerit  iure  hereditaiio  predicta  curia,  redimetur  ab  eo  pro  integris  X  marcis  et  pro  tanta 
summa  frumenti,  denariorum  et  fructuum  iugeris  predictorum,  quantum  predictam  I(uttam)6)  tempo- 
ribus  vite  sue  constiterit  percepisse.  Testes  huius  rei  sunt:  vir  nobilis  dominus  Wilhelmus  deHolthe7), 
Woltherus8)  advocatus  de  Scowenburg9),  Hermannus  camerarius  ecclesie  nostri10),  Sifridus  plebanus  in 
Widhen,  dominus  Albero  Cancer  miles,  Thimmo  de  Widhen,  Adolfus  filius  dicti  nobilis  Wilhelmi7), 
Hermannus  Somercorn11),  Andreas  de  Nedere,  servi  nostri,  et  tota  familia  curtis  Widhen.  Ut  autem 
predicta  rata  maneant  atque  firma  et  ad  noticiam  veniant  futurorum,  presentem  paginam  sigillo  nostro, 
sigillo  castellanorum  de1'2)  Scowenborg  et  sigillo  predicti  nobilis  de  Holthe8)  duximus  roborandam. 
Acta  sunt  hec  anno  Domini  M°.C0C.LXX°IIP.,  ipso  die  Agnetis. 

*)  Widehen  B.  ■)  contingere  fehlt  A.  ■)  Fredeboldus  A.  *)  inpetentibus  A.  6)  perplexa  A,  spdter  beide  expen- 
dimus. *)  Iutt&m  B.  *)  Willebelmus  de  Holte  B.  ■)  Wolherus  B.  •)  in  Scowenborg  B.  lv)  nostre  fehlt  A  ^ 
J1)  Somerkorn  B.    ")  in  B. 


Digitized  by 


Google 


628  1273 

Or.  in  zwei  AusferUgungen  (A  und  B)  im  Kgl.  St* A.  Munster ,  Kl.  Abdingkof  68.  An  aW  ei$nn 
Ausfertigung  an  Pergamentstreifen  1)  verletztes  wales  Siegel  des  Abts;  2)  stark  verletztes  drei* 
eckiges  des  Edlen  von  Holte,  drei  Adlerfiugel  2  :  1  in  horizontaler  Lage;  3)  dreieckiges  der 
Schaumburger  Burgmatoet.     Am  zweiten  Exemplar  nur  noch  das  verletzte  Holtesche. 

130JL 

Abl  Thimo  v.  Cbrvey  bestatigt  einen  VerJcauf  seitens  des  KL  Groningeto.  Marsbetg  1873  Februar  L 
Thynimo  Dei  gratia  Corbeiensis  ecclesie  abbas  universis  presentia  visuris  salutem  in  Domino 
sempiternam.  Significant  nobis  magister  Gonradus  canonicus  ecclesie  sancti  Bonifacii  Halberstadensis, 
dictus  de  Aldendorp,  quod  dilecti  in  Ghristo  Burchardus  prepositus,  Conradus  prior,  Arnoldus  hospi- 
talarius  totusque  conventus  monasterii  in  Groninge,  Halberstadensis  dyocesis,  urgente  legitima  necessitate 
hospitalis  monasterii  prelibati  sibi  unum  mansum  situm  in  campis  orientalis  Groninge  et  Monekendorp 
de  dicti  hospitalis  curia  vendiderunt  dictum  mansum  de  sua  voluntate  prefate  ecclesie  sancti  Bonifacii 
conferendo,  prout  in  instrumentis  predictorum  prepositi  et  conventus  inde  confectis  plenius  continetur. 
Quare  petebat  dictus  Gonradus  venditionem  et  collationem  prefatas  per  nostram  ratihabitationem  con- 
firmari.  Nos  itaque  ipsius  precibus  inclinati  venditionem  et  collationem  superius  nominatas  ratas 
habentes  presentibus  litteris,  quibus  nostrum  sigillum  est  appensum,  in  perpetuum  roboramus.  Datum 
apud  Montem  Martis,  anno  Domini  M°.C°G.  septuagesimo  tertio,  in  Kalendis  Februarii. 

Or.  im  Kgl.  St.- A.  Magdeburg,   SUfi  S.  Bonifacii  Nr.   48.     Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.     Vgi. 
hierzu  Schmidt,  UB.  d.  CollegiatsUfi.  S.  Bonifacii  u.  S*  Pauli  in  Halberstadt  Nr.  60  Annu 

1302. 

Die  Graf  en  Albert  und  Adolf  von  Schwalenberg  resigniren  dem  Bischof  Simon  von  Paderborn  den 
Zehnten  in  Negenborn  behufs  tfbergabe  an  Kl.  Amelunxborn.    Schwalenberg  1273  Februar  i 
Venerabili   in    Christo  domino  S(ymoni)  Paderbornensis  ecclesie  episcopo  Adolftis  et  Albertus  co- 
mites  de  Swalenberghe  obsequium  suum  ad  omnia  tarn  voluntarium  quam  paratum.  Tenore  presentium 
publice  recognoscimus  protestantes,   quod  decimam  in  Nigenborn,    quam   de   ecclesia   vestra   hactenus 
habuimus,   collatum  nobis  in  pheodo,   ad  manus  vestras  scripto  presenti  et  patenti  resignamus  liberam 
abrenunciantes  eidem  penitus,  tamen  in  hunc  modum,  quod  proprietatem  eiusdem  decime  ecclesie  beate 
Marie  virginis  in  Amelungesborne,  Cisterciensis  ordinis,  cum  ipsa  decima  conferatis,  iuste  libertalis  titulo 
perpetuo  possidendam.  Et  fideliter  vobis  eodem  scripto  promittimus,  cum  primum  vestri  copiam  habere 
poterimus,   nos   hoc   manu  et  ore  sive  lingua  facturos,    quod  ad  presens  fecimus  testimonio  litterarum. 
In  cuius  resignations  sub  conditione  prescripta  ad  presens  in  hoc  scripto  facte  et,  cum  oportunum  fuerit, 
a  nobis  manu  et  ore  faciende  evidens  testimonium  ipsum  presens  scriptum  sigillis  nostris  munitum  vobis 
duximus  destinandum.  Actum  et  datum  in  Swalenberch,  anno  Domini  M°.GC0.LXXIIL,  Kalendis  Februarii. 
Nach  dem  Amehmxborner  Kop.  II  fol.  101  im  Herzogl.  Braunscftw.  Landesh&uptdrckiv  zu  Wolfenbuttel. 
Reg.  Falke,  Cod.  trad.  Corb.  893.  Da  der  Zehnte  Lehn  der  Paderborner  Kirche  war,  so  ist  hier 
ohne  Zweifel  von  dem  bei  der  Burg  Everstein  eingegangenen  Dorfe  Negenborn  die  Rede.  (Spancken.) 

1303. 

Auseinandersetzung  zmschen  dem  Propste  von  VoTkardinghausen  und  Kl  Schaken.  1273  Februar  2. 
Ego  Gonradus  plebanus  ecclesie  in  Imminchusen  dictus  prepositus  in  Volchardinchusen  presentibus 
litteris  publice  recognosco,  quod  inter  prepositum  et  conventum  de  Scaken  ex  una  parte  et  me  ex  alia 
parte  qui  dam  super  ecclesia  mea  ordinatio  extitit  celebrata  et  utrimque  comprobata,  taliter  videlicet, 
quod  iam  dicti  prepositus  et  conventus  meam  ab  ecclesia  meaabsentiam  per  biennium  sustinentes  pre- 
fatam  ecclesiam  meam  in  divinis  officiis  et  luminaribus  interea  procurabunt,  exactiones,  procurationes, 
si  que  requisite  fuerint.  nichilominus  ministrantes,  oblationes  quoque  ipsius  ecclesie  mee  cum  omni  usu 
altaris  tollentes  et  in  suum  commodum  convertentes  preter  dotem,  quam  meis  usibus  integre  reservavi. 
Dabo   insuper   ipsis   in  recompensationem  laborum   suorum  duobus  annis   quolibet   anno   octo   modios 


Digitized  by 


Google 


1278  629 

siliginis  et  septem  modios  avene,  quos  in  die  beati  Mychaelis  sine  eontradictione  qualibet  presentabo. 
Preterea  si  post  biennium  ad  dictam  ecclesiam  meam  non  rediero,  extunc  ipsam  predictis  preposito  et 
conventui  vacare  concede  renuntians  omnibus,  que  mihi  in  eadem  ecclesia  competere  videbantur.  Si 
tamen  ad  eandem  redire  decrevero,  hoc  prepositus  et  conventus  supradicti  nullatenus  reclamabunt ;  ex 
tunc  mihi  salva  erunt  omnia,  que  mihi  prius  in  eadem  ecclesia  salva  erant.  Tunc  etiam  dabo  ipsis 
per  sex  annos  singulis  annis  dimidiam  marcam  pro  familiaritate  et  amicitia  speciali.  Postquam  autem 
prenotati  duo  anni  fuerint  elapsi,  si  in  Volchardinchusen  prepositus  remansero,  ultra  in  Imminchusen 
non  reversurus  in  die  beati  Walburgis  proxime  subsequenti  dabo  tres  marcas  preposito  et  conventui 
prelibatis.  Ceterum  si  infra  eosdem  duos  annos  mortuus  fuero,  conventus  in  Volchardinchusen  de  rebus 
hiis,  que  ad  dictum  conventum  detuli,  dabit  quatuor  marcas  preposito  et  conventui  sepius  memoratis. 
Qui  econverso  plenam  anirae  mee  conferent  fraternitatem  et  omnium  beneficiorum  suorum  karitativam 
communionem.  Hec  autem  universa  et  singula,  sicut  hinc  inde  sunt  statuta,  nos  priorissa  totusque  con- 
ventus in  Volchardinchusen  cum  preposito  nostro  antedicto  ratificamus  et  promittimus  inviolabiliter  ob- 
servare,  presentem  paginam  super  hiis  confectam  nostri  sigilli  muninine  firmiter  roborando.  Nos  etiam 
scolasticus  Paderbornensis  et  archidiaeonus  sedis  in  Harhusen  premissis  annuentes  hec  eadem  sigilli 
nostri  inpressione  fecimus  communiri.  Actum  et  datum  anno  Domini  M°.CC°.LXXIIP.,  in  die  purifica- 
iionis  beate  virginis,  presentibus :  Ber(toldo)  preposito  Montis  Martis,  C.  plebano  de  Korbike,  Io(hanne) 
plebano  de  Derinchusen  et  aliis  quam  pluribus. 

Or.  im  Furstl.   Waldeck.  Archiv  zu  Arolseru     Beide  Siegel  von  den  Pergamentetreifen  abgef alien. 

1304. 

Hitter  Berthold  von  der  IAppe  resignirt  Outer  zu  Winkhusen  und  den  Zehnten  zu  Dane  in  die 
H&nde  des  Abts  Thimo  von  Corvey  zur  Vbergabe  an  Kl.  Falkenhagen.  1273  Februar  7. 
Notum  sit  universis  presens  visuris,  quod  ego  Bertoldus  miles  de  Lippia  cum  fratre  meo  Wernhero 
bona  in  Wienchusen  et  decimam  in  Dane  domino  meo  Themmoni  venerabili  abbati  Corbeyensi  nee  non 
et  conventui  eiusdem,  de  cuius  manu  hec  habtii,  libere  resignavi.  Quam  resignationem,  quia  earn  pre 
necessitate  corporis  in  dicti  domini  met  venerabilis  presencia  fecere  non  potui,  me  fecisse  per  presencia 
recognosco.  Que  bona  supradicta  Arnoldus  de  Haversvorde  gratia  Dei  prepositus  sanctimonialium  in 
Valkerihagen  sibi  cum  ipso  collegio  comparavit.  Cuius  rei  testes  sunt:  Bertoldus  de  Netze,  Herboldus 
de  Mingodessen,  milites;  Volcmarus  de  Bninswik,  Henricus  de  Brunswik,  Conradus  Bisewormi,  Gode- 
fridus  Garnifex,  Sifridus  de  Nouali,  Henricus  de  Haversvorde  et  alii  quam  plures.  Ut  autem  revolutio 
temporis  huius  facti  oblivionem  non  inducat,  presens  scriptum  meo  sigillo  in  predictorum  evidenciam 
roboravi.     Datum  anno  Domini  Mo.C0C.LXoXI°II.,  VII.  Idus  Februarii. 

Or.  im  Besitz  dee  Studienfonds  zu  Paderborn,  jeizt  im  KgL  St.-A.  Munster,  KL  Falkenhagen  Nr.  15. 
An  Pergarrientstreifen  dreieckiges  Siegel  Bertolds  v.  d.  Lippe:  ztoei  uber  einander  liegende 
Turnierkrageny  der  obere  mit  funfy  der  vntere  mit  drei  happen.  Aue  diesem  Siegel,  einem  andern 
Stempel  ate  dem  runden  an  Urk.  von  1280  (Asseburg.  UB.  J,  394)  desseBen  Sieglers,  erweist  sich 
eine,  schon  in  Lipp.  Regg.  I}  234  Nr.  361  Anmerk.  vermtdhete  Fdlschung  Falke'e  im  Cod.  trad. 
Corb.  Tab.  V,  5,  wo  er  demselben  Aussteller  ein  Siegel  mit  der  Rose,  als  an  dieeer  Urk.  hdngend, 
zutheiU.  Die  hierauf  gebauten  Annahmen  Ledebur's,  Archiv  fur  deuUche  Adelegeech.  I.  S.  176  /L 
sihd  irrig.    Gedr.  Falke  p.  531 ;  Reg.  imd  Orteerkldrung  Lipp.  Regg.  1.  c.     Vgl.  Nr.  1308* 

1305. 

Abt  Thimo  und  der  Konvent  von  Corvey  bekunden,  dass  Propst  Heinrich  die  Einkunfte  der  Propstei 

aus  dem  Amte  Munden  auf  acht  Jahre  dem  Kl.  Schaken  verkauft  hat.    Corvey  1273  Februar  10. 

Thymmo  Dei  gratia  Corbeyensis  ecclesie  abbas,  Bernardus  prior,  Henricus  prepositus  et  conventus 

totus   loci   eiusdem.     Notum   esse   volumus   et    presenti   scrip  to   protestamur,    quod   Henricus   nostre 

Wettf.  Urk.-Bnch  IV.  80 


Digitized  by 


Google 


630  1273 

Corbeyensis  ecclesie  prepositus  requisite*  consilio  ei  consensu  nostro  totam  pensionem  proventuum 
prepositure  de  officio  in  Munden  preposito  et  ecclesie  Scakensi  per  octo  annos  a  receptione  presentium 
integraliter  et  cum  omni  usu  percipiendam  vendidit  et  dimisit.  Nos  igitur  ad  presentem  paginam  super 
eo  conscriptam  cum  sigillo  supradicti  prepositi  nostra  quoque  sigilla  duximus  apponenda.  Huius  rei 
testes  sunt:  Bernardus  tunc  temporis  prior  Corbeiensis,  Henricus  custos,  Bertoldus  portarius  et  pre- 
positus Montis  Martis,  Rikvinus  prepositus  Novalis  et  plures  alii  fide  digni,  qui  prelati  ecclesie  nostre 
tunc  temporis  extiterunt;  layci  quoque  presentes  fuerunt  hii,  videlicet:  Thydericus  miles  dictus  de 
Medherek,  Elgherus  miles  dictus  de  Dalewich,  Rabanus  de  Papenhem,  Sifridus  officialis  prepositi  Cor- 
beyensis.   Datum  Corbeye,  anno  graiie  M°.C°G.  septuagesimo  tercio,  in  die  beate  Scolastice. 

Or.  im  Furatl.  Waldeck.  Archiv  zu  AroUen.  Die  drei  Siegel  von  den  Pergamentetreifen  abgefallen.  Auf 
der  Ruckseite :  nunc  Dreck  —  Geminde.  In  Overhams  Coll.  II,  foL  69  wird  dieser  Urk.  beigefugt: 
Munden  situm  est  prope  Lichtenfels,  castrum  ad  fluvium,  qui  se  exonerat  in  Ederam,  non 
longe  a  Medebach. 

1306. 
Der  subdelegirte  Bichter  im  Paderborner  Brod-  und  Bierstreit,  Scholasiikus  der  Soester  Kirche, 
ladet  unter  Einfugung  der  p&psilichen  Butte  von  1272  April  12,  der  Rlageschrift  des  Paderborner 
Domkdmmerers  und  des  Prokuratoriums  der  Paderborner  von  (1272)  1273  Februar  26,  die  Parteien 
zum  20.  Marz  vor  sick  Soest  (1272)  1273  Februar  28. 
Scolasticus  Sosatiensis  ecclesie  iudex  a  thesaurario  eiusdem  ecclesie  iudice  unico  a  sede  apostolica 
delegato  subdelegatus  in  hunc  modum:  Thesaurarius  ecclesie  Susatiensis  unicus  iudex  a  sede  apostolica 
delegatus  scolastico  eiusdem  ecclesie  salutem  in  domino.  Noveritis  nos  mandatum  apostolicum  rece- 
pisse  in  hec  verba :  Gregorius  episcopus  servus  servorum  Dei  dilecto  filio  thesaurario  Susatiensis  ecclesie, 
Coloniensis  dyocesis,  salutem  et  apostolicam  benedictionen  etc.,  sicut  ex  inspectione  autentici  liquere 
poterit,  quod  vobis  precipimus  exiberi.  Huius  igitur  mandati  auctoritate  vobis  mandamus,  quatinus  in 
causa,  que  vertitur  inter  camerarium  Paderbornensis  ecclesie  ex  una  parte  et  quosdam  cives  dicte 
cwitatis  ex  altera  procedatis,  sicut  de  iure  fuerit  procedendum,  secunda  feria  post  Invocavit,  quia  ad 
eundem  terminum  vel  ad  eius  continuationem  vobis  tantam  committimus  vices  nostras.  Datum  Sosato 
anno  Domini  M0.G0G.LX°XIL,  ipso  die  Mathye  apostoli,  sigillo  ecclesie  Sosatiensis  ....  tans1)  sum  con- 
tentus.  Partibus  igitur  in  nostra  presentia  constitutis  et  nobis  iuridicionem  recognoscentibus,  Iohanne 
Retheri  cive  Paderbornensi  et  procuratore  pro  suis  consortibus  admisso,  idem  Io(hannes)  petivit 
transscriptum  autentici  et  copiam  ipsius,  quod  sibi  dari  iussimus  in  hec  verba:  Gregorius  episcopus 
servus  servorum  Dei  dilecto  filio  thesaurario  ecclesie  Sosatiensis  u.  s.  w.  Vgl.  oben  Nr.  1276,  gedr.  UB.  V,  684. 
Datum  Laterani,  secundo  Idus  Aprilis,  pontificatus  nostri  anno  primo.  Petivit  etiam  libellum  con- 
ventionalem,  quem  sibi  (dar)i  iussimus  in  hec  verba:  Vobis,  domine  iudex,  conqueritur  dominusOtto  de 
Retberg,  canonicus  et  camerarius  ecclesie  Paderbornensis,  quod,  licet  ipse  in  eos,  qui  panes  et  cervisiam 
vendunt  in  civitate  Paderbornensi,  iuridicionem  temporalem  de  antiquo  et  comprobata  consuetudine 
exercere  noscatur,  tamen  Ysherus  de  Oldendorpesen,  Iohannes  Retheri,  Iohannes  dictus  Vos  et  Iohannes 
de  Barichusen,  cum  essent  consules  sive  magistri  civium  dicte  civitatis  Paderbornensis  cum  suis  com- 
plicibus,  quominus  idem  camerarius  huiusmodi  iuridicionem  exercere  valeat  in  tales,  contra  iusticiam 
inpedire  presumpserint  et  (ad)huc  presumunt.  Quare  petit  idem  camerarius  per  vos,  domine  iudex, 
possessionem  vel  quasi  iuridicionis  huiusmodi  plane  sibi  restitui  seu  ipsos  compelli,  ut  ipsum  permittant 
iuridicionem  eandem  exercere  in  tales  plene  et  integraliter,  sicut  predecessores  sui  et  ipse  earn  exer- 
cebant,  antequam  ea  privaretur  ab  eisdem.  Petit  etiam  dampna  et  interesse,  que  estimat  centum  marcas, 
protestando,  si  plus  probaverit,  plus  habeat,  si  vero  minus,  minus.  Hec  petit  salvo  sibi  iure  addendi, 
minuendi,  mutandi,  corrigendi,  et  si  necesse  fuerit,  declarandi,  salva  etiam  sibi  repeticione  expensarum 
factarum  in   lite  et  extra   et  protestatur   faciendas.     Nos  vero  iudex  de  consensu  parcium  prefiximus 


Digitized  by 


Google 


1273  631 

terminum,  videlicet  secundam  feriam  post  Letare,  ad  faciendum,  quod  dictaverit  ordo  iuris,  et  ad. 
respondendum  libello.  Actum  et  datum  Sosati,  anno  Domini  M°.C°C.LXXI0L,  tercia  feria  post  Invocavit. 
Tenor  procuratorii  nobis  ex  parte  citatorum  exibiti  talis  est:  Honorabili  viro  Sosatiensis  ecclesie  the- 
saurario  iudici,  ut  dicitur,  a  sede  apostolica  delegato  Ysherus  de  Oldendorpesen,  Iohannes  de  Barichusen 
et  Iohannes  dictus  Vos,  cives  Paderbornenses,  obsequium  et  honorem.  In  causa,  quam  dominus  Otto 
prepositus  sancti  Petri  et  Paderbornensis  ecclesie  camerarius  nobis  coram  vobis  movet  vel  movere- 
intendit,  Iohannem  filium  Retheri  nostrum  concivem,  exhibitorem  presencium,  procuratorem  nostrum 
constituimus,  quantum  ad  hunc  diem,  videlicet  secundam  feriam  post  Invocavit,  vel  eius  continuacionem, 
si  necesse  fuerit,  ad  defendendum,  excipiendum  et  ad  petendum  libellum  conventionalem  et  rescriptum 
autentici  et  inducias  deliberandi  et  ad  appellandum,  si  in  premissis  non  fuerit  exauditus,  necnon  ad 
omnia  faciendum,  que  potest  vel  debet  facere  verus  et  legitimus  procurator,  ratum  habentes,  quicquid 
idem  in  premissis  citra  litis  contestacionem  nomine  nostro  duxerit  faciendum.  Spondemus  etiam  sub 
ypoteka  rerum  nostrarum  iudicatum  solvi.  Et  hoc  parti  adverse,  si  qua  fuerit,  intimetis.  Datum 
Paderborne,  anno  prescripto ,  dominica  qua  cantatur  Invocavit.  Quia  sigilla  propria  habere  non  con- 
suevimus,  sigillo  civitatis  nostre  Paderbornensis  usi  sumus.    Datum  etc. 

*)    Vorher  fehlen  drei  Bucks iab en;  vielleicht  (ad)  causas.    c  and  t  wechseln. 
Or.  im  Kgl.  St-A.  Munster,  Fstth.  Paderborn  Nk.  258.    Siegel  vom  Pergamentstreifen  ab.    Das  anno 
prescripto  am  Schluss  ist  inkorrekt,  weU  in  Paderborn  keine  Kolner  Datirung  gebrduchlich.   Wahr- 
scheinlich  ist  es  eine  redaktionelle  Andenmg  des  Ausstellers  statt  des  eigentlichen  Datums.  Zur  Be- 
zeicknung  autenticum  fur  das  pdpsti.  Schreiben  vgl.  Bresslau,  Urkundenlehre,  80  Anm.  1. 

1307. 

Die  Gebruder  von  Papenheim  gestatten  dem  Konrad  von  Menne,    sich  in  der  Altstadt  Warburg 
niederztdassen,  unter  der  Bedingung,  dass  er  auch  dort  in  dem  bisherigen  DienstverhaUnisse  verbleibe. 

Warburg  1273  Marz  13. 
Nos  Raveno,  Conradus  et  Raveno  fratres  dicti  de  Papenheim  per  scripta  presentia  recognoscimus 
et  fatemur  et  constare  cupimus  universis,  quod  Conradus  de  Menne,  qui  cum  uxore  et  pueris  suis  de 
servili  conditione  nobis  proprie  obligatus  esse  dinoscitur  et  astrictus,  a  nobis  attinuit,  quod  sibi  liceat 
in  veteri  oppido  Wartburg  consortium  civium  acquisiisse,  residentiam  inibi  faciendo.  Quod  sibi  conces- 
simus  tali  modo,  ut  in  eodem  oppido  conuersatus,  sicut  ipse  nobis  fuerat  de  foris  obligatus,  ita  et 
ibidem  in  hereditate  danda  et  dispensanda  et  pueris  locandis  nobis  iuxta  servilem  conditionem  cum  suis 
posteris  ad  quamlibet  iustitiam  in  perpetuum  teneatur.  Huius  facti  testes  sunt:  dominus  Albertus  dictus 
de  Bodenhosen,  officialis  in  Wartburg  tunc  temporis,  Bertoldus  Post  magister  consulum,  Alradus  de 
Brane,  Hermannus  de  Echosen,  Meinfriedus  de  Nedere,  Iohannes  de  Scherve,  Hartmannus  de  Sacco, 
Almarus,  Helwicus,  Clinco,  Brunius  et  Wernherus  de  Rothem,  Iohannes  de  Holte,  Arnoldus  Suchtere, 
consules  veteris  oppidi  tunc  temporis.  Quod  ut  firmum  et  stabile  perseveret,  quia  sigilla  propria  non 
habemus,  presentem  literam  sigillo  civitatis  Wartpurg  et  sigillo  domini  Alberti  dicti  de  Bodenhosen  in 
testimonium  huius  facti  permissimus  roborari.  Actum  Wartburg,  anno  Domini  millesimo  ducentesimo 
septuagesimo  tertio,  tertio  Idus  Martii. 

Aus  dem  nCopeibuch  aller  von  Papenheim"  Bl.  35  p.  1.     Gedr.  Ztsch.  f.  hess.  Gesch.  II,  121. 

1308. 

Abt  Tfiimo  von  Corvey  ubereignct  gegen  eine  Wachsdbgabe  dem  Kl.  Falkerihagen  die  von  diesem 
von  denen  von  der  Lippe  erkauften  Giiter  in  Winkhusen  und  den  Zehnten  in  Dane.     Marsberg 

1273  Marz  19. 
Thymmo  Dei  gratia  Gorbeyensis  ecclesie  abbas.     Notum  esse  volumus  et  presenti    scripto  pro- 
testamur,  quod  nos  requisito  et  habito  consensu  capituli   nostri  Gorbeyensis  bona  in  Wienchusen  et 
decimam  in  Dane  claustro  et  preposito  in  Valckenhagen  contulimus  tali  pacto,  quod  eiusdem  claustri 

80* 


Digitized  by 


Google 


632  l™ 

prepositus  singulis  annis  unum  talentum  cere  dabit  ecclesie  Gorbeiensi.  Supradicta  enim  bona  et 
decimam  predictam  Bertholdus  miles  dictus  de  Lyppia  cum  Wernero  fratre  suo  de  manu  nostra  tenue- 
rant  et  cum  ea  preposito  Arnoldo  dicto  de  Hauersphorde  et  collegio  supradicti  claustri  vendidissent 
et  hac  ratione  nobis  ea  libere  resignassent,  nos  ipsorum  proprietatem  eidem  preposito  et  eiusdem 
claustri  collegio  sub  predicto  pacto  contulimus  et  hoc  nostri  sigilli  appensione  cum  sigillo  capituli  nostri 
Corbeyensis  in  presenti  pagina  protestamur.  Datum  in  Monte  Martis,  anno  gratie  M0.C°C.LXXoIII., 
in  medio  quadragesime. 

Or.  im  Besitz  des  Studienfonds  in  Paderborn,  jetzt  im  Kgl.  St.' A.  Minster,  KL  Faikenkagen  Nr.  16. 
Das  erste  Siegel  abgef alien;  am  zweiten  Pergamentstreifen  das  sehr  verletzte  runde  Carveyer 
Kapitelssiegel,  trie  West/.  Siegel  III  Taf.  102  Nr.  7.  Vergl  Lipp.  Regg.  I,  234  Nr.  361  tad 
oben  Nr.  1304. 

1309. 
Bitter  Dietrich  Otta  macht  Schenkung  an  Kl.  Arolsen.     1273  Mdrz  20. 
Universis  hoc  scriptum  visuris  ego  Theodericus   miles   dictus  Olla  constare  volo,   quod   ob  Dei 
reverentiam  et  anime  mee  salutem  partem,  quam  in  ecclesia  Siborgehosen  ac  ipsa  villa  habere  videbar, 
consensu  et  favore  iustorum  heredum  meorum  contuli  ecclesie  Aroldensi  perpetuo  libere  possidendam, 
que  prefata  pars  dicte  ecclesie  et  ville,  dum  domino  meo  episcopo  Paderbornensi  bona  mea  vendidi, 
nominatim  fuit  exclusa.  Ad  excludendam  autem  omnem  vacillationem  hinc  inde  oriundam  presens  scriptum 
sigilli  mei  appensione  feci  roborari.    Datum  anno  Domini  M°.G0G.LX0XI°II.,  feria  secunda  post  Letare. 
Aus  Kopiar  II,  fol.  13  des  Kl.  Arolsen  auf  der  Furstl.  Domdnenkammer  in  Arolsen. 

1310. 

Bitter  Berthold  v.  Brakel  u.  sein  Sohn  (sic)  Burchard  uberlassen  dern  Propst  Hermann  des  Blasters 
Gehrden  zwei  Hufen  bei  Wemessen,  wdche  Hermann  gen.  v.  Wernessen  van  dem  AussteUer,  seinem 
Verwandten  Werner  und  dessen  Sohn  Bernhard  zu  Lehn  getragen.     1273  Mdrz  23. 
.  .  .  Presentes  aderant:  Fredericus  deYmessen,  Alexander  de  Flechten,  milites;  Bertoldus  de  Lippia 
et  Burchardus  de  Stenhem  et  familia  dicti  prepositi:  Hennekis,  Hoyer  et  alii  quam  plures. 

Gedr.  Asseb.  UB.  I,  363.  Burchard  war  nicht  der  Sohn,  sondern  Enkel  Bertholds.  Die  oblatio 
geschah  post  inclusionem  claustralem  Berte,  der  Tochter  Burchards;  Mac.  II,  71  p.  240  hn 
Kgl.  St.-A.  Munster  hat  filie  sue  und  bezeichnet,  wohl  irrig,  B.  als  Tochter  H.'s  v.   W. 

1311. 

Eddherr  Hermann  zur  Lippe  bekundet  Verzicht  des  Hermann  u.  Friedrich  Bolike  zu  Gunsten  des 

Kl.  Brenkhausen.  1273  Mdrz  27. 
H(ermannus)  vir  nobilis  et  dominus  Lyppensis  omnibus  hoc  scriptum  visuris  in  Domino  salutem. 
Protestamur  et  ad  noticiam  cunctorum  cupimus  pervenire,  quod  Hermannus  et  Fredericus  filius  suus 
Boliken  in  nostra  presentia  constitute  ab  omni  impeticione  et  iure,  si  quid  ipsis  competebat  in  monte 
Lenberg  iuxta  castrum  Brunesberg,  Paderbornensis  dyocesis,  recesserunt  liberaliter  resignantes  absolute 
in  manus  nostras  ius  suum  et  nichilominus  petentes  in  testimonium  sue  renunciationis  sigillum  nostrum 
presentibus  apponi.  Nos  vero  dictorum  patris  et  filii  petitioni  acquiescentes  et  indempnitati  conventus 
sanctimonialium  ordinis  Gysterciensis  in  Beregehosen  pro  modulo  nostro  accedentes,  quibus  nos  pro- 
prietatem contulimus  ex  mera  liberalitate,  presens  scriptum  duximus  sigillo  nostro  roborandum.  Actum 
et  datum  anno  Domini  M°.C0C.LX°XFII.,  in  crastino  Iudica. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Corvey  Nr.  104.  Siegel  Hermanns  vom  Pergamentstreifen  fast  gam 
abgef  alien.     Vgl.  die  folgende  Nr. 


Digitized  by 


Google 


1273  633 

1312. 

Edelherr  Hermann  zur  Lippe  schenkt  dem  Kl.  Brenkhausen  den  ihm  gehOrigen  Langenberg  bet  der 

Burg  Brunsberg.  1273  Marz  27. 
Hermannus  vir  nobilis  et  dominus  Lyppensis  omnibus  hoc  scriptum  visuris  in  Domino  salutem. 
Que  geruntur  in  tempore,  ne  labantur  cum  tempore,  oportet  ea  Unguis  hominum  et  scripture  testimonio 
perhennari.  Hinc  est,  quod  scire  cupimus  universos  et  presentibus  publice  protestamur,  quod  nos  ob 
amorem  Dei  et  anime  nostre  salutem  proprietatem  montis  iuxta  castrum  Brunesberg  iacentem,  qui  in 
vulgari  Lenberg  dicitur,  nobis  pertinentem  cum  suis  attinenciis  ecclesie  et  conventui  in  Beregehosen 
contulimus  perpetuo  iure  possidendam.  Presentes  erant:  venerandus  pater  et  dominus  Symon  episcopus 
Paderbornensis  et  soror  sua  domina  de  Walthecke,  Rodolfus  et  Gerhardus  fratres  de  Hornen  et  duo 
conversi  Hermannus  dictus  Reding  et  Albero  et  alii  quam  plures.  Et  ne  aliquis  successorum  nostrorum 
in  posterum,  quod  non  speramus,  hoc  factum  nostrum  infringere  presumat,  presentem  litteram  sigillo 
nostro  ipsis  dedimus  communitam.  Datum  anno  Domini  M°.G0G.LX°XriI. ,  in  crastino  dominice,  qua 
cantatur  Iudica  me  Deus. 

Or.  vm  Kgl.  St.-A.  Afuneter,  Kl.  Ccrvey  Nr.  103.    An  Pergamentetrei/en  anhdngend  Siegel  Hermanns. 

Auf  der  Ruckeeite  von  Hand  e.  XV.  Lenghenbergh.    Ee  iet  der  heute  Langenberg  genarmte  be- 

waldete  Bergrucken  W.  van  Maygadeeeen,  wdhrend  der  Brunsberg  auf  der  andern  Seite  0.  liegt. 

Ueber  die  bieher  unbekannte  Schweeter  dee  Biechofe  Simon,  Ethelind  v.  Waldeck,  vgl.  oben  Nr.  556.  Reg. 

Spilcker,  Everstein  S.  321  Anm.  a.;  Wigand,  Corv.  Guterbee.  S.  53  Awn. ;  Lipp.  Reg.  1, 234  Nr.  363. 

1313. 

Die  Bitter  Berthold,  Werner  u.  Hermann  v.  Brakd  iibertragen  anderthdtb  Hufen  in  Hdmern,  wdche 
Bitter  Engelhard  von  Steinheim  und  seine  S6hne  Bur  chard,  Widukind,  Dietrich,  Hermann 
Engelhard  und  Heinrich  von  Epe  von  ihnen  zu  Lehen  haben,  dem  Kl.  Hardehausen.  Mit  ihnen 
resigniren  ihre  Erben  Burchard  (Enkd  Bertholds),  Bitter  Bemhard,  Sohn  Werners,  und  die  Sdhne 

Hermanns  Berthold  und  Johann.     1273  M&rz  29. 
Oedr.  Aeeeb.  UB.  I,  364.     Vgl.  hierzu  die  Bemerkung  Gtiefers,  Ztschr.  XXXVII, 2,  132. 

1314. 

Bitter  Johann  van  Frenken  resignirt  den  von  Corvey  lehnriihrigen  Zehnten  zu  Holthusen  behufs 

Obergdbe  an  Rl.  FaUcenhagen.     Kemnade  1273  April  2. 

Notum  sit  universis  presens  scriptum  visuris,  quod  ego  lohannes  miles  dictus  de  Frenken  decimam 

in  Holthusen  domino  meo  Themmoni  venerabili  abbati  Gorbeiensi,  nee  non  et  conventui1)  eiusdem,   a 

cuius  manu  hanc  titulo  feodali  habui,  libere  resingnavi.   Quam  resingnationem  quia  earn  pre  necessitate 

corporis  in  dicti  domini  mei  venerabilis  presencia  facere  non  potui,  me  fecisse  per  presencia  recongnosco. 

Quam  decimam  supradictam  Arnoldus  dictus  de  Haversvorde,  gratia  Dei  prepositus  sanctimonialium  in 

Valkenhagen,  sibi  cum,  ipso  collegio  conparavit.  Cuius  rei  testes  sunt :  honorabilis  dominus  prepositus  Otto 

in  Kamenatis,  qui  memoratam  resignationem,  cum  per  me  sigillum  non  habeo,  per  appensionem  sigilli 

eiusdem  ecclesie  publice  protestatur,  item  Bernhardus  gener  advocati  ^ ,  Henricus  et  Bernhardus  fratres 

dicti  de  Halle  ceterique  quam  plures.    Datum  Kamenatis,  anno  Domini  M0.C0C.LX0X.II°L,  ipso  die  Palmarum. 

x)  coventui  Or.    «)  advocate  Or. 

Or.  im  Besitz  dee  Studienfonde  zu  Paderborn,  jetzt  im  Kgl.  St.- A.  Muneter,  Kl.  Falkenhagen  Nr.  17. 

Siegel  vom  Pergamentetreifen  ab.  Gedr.  Falke,  Cod.  trad.  Corb.p.  529.  Reg.  Lipp.  Reg.  I,  234  Nr.  362. 

1315. 

Bathm&rmer  und  Biirgerschafl  in  Hamdn  bekunden,  doss  Elekt  Johann  und  Konvent  v.  Hdmars- 

hausen  einem  ihrer  MUburger  auf  10  Jahre  ihre  15  Hufen  in  Graven  verkaufl  haben.  1273  April  14. 

Quod  sincera  fide  perpenditur  esse  dispositum,  ne  transeat  ad  oblivionis  ignaviam,  opere  precium 

est,  ut  fidelium  solera  adhibeatur  testimonium  et  competens  memoria  litterarum.    Nos  igitur  sculthetus> 


Digitized  by 


Google 


634  1273 

consules  ac  universitas   civium   in   Hamelen  notum  esse  volumus  universis,    quibus   presens    scriptum 

fuerit  exhibitum,  quod  dominus  Iohannes  electus  totusque  conventus  ecclesie  Helmwardensis  Wernhero 

viro  discreto  et  honesto,  civi  nostro  in  Hamelen,  et  Bertradi  uxori  sue  bona  eorum,  videlicet  quindecira 

mansos  in  Grauen,  cum  omnibus  suis  pertinentiis  ad  annos  decern  pro  quatuordecim  marcis  vendiderunt 

liberaliter  et  solute  ratum  habentes,  si  memoratum  Wernherum  et  Bertradim  suam  uxorem  durantibus 

hiis  decern  annis  mori  contigerit1),  quod  absit,  quod  eadem  bona  secundum  placitum  suum  et  ipsorum 

velle  in  usus  convertantur  consanguineorum  aut  aliorum  sibi  placentium  amicorum.    Insuper  recongnos- 

cunt  predictus  electus  et  conventus  memoratis  Wer(nhero)  et  B(ertradi)  eorumdem  bonorum  in  omnibus 

locis  promisisse,  si  necesse  habuerint,  prestare  debitam  et  plenariam  warandiam.    Ut  autem  hoc  factum 

ratum  maneat  et  inconvulsum  ad  preces  ipsius  B(ertradis)  et  W(ernheri)  cives  nostri   presentem  pagi- 

nam  conscribi  fecimus  et  sigilli  nostri  munimine  roborari.     Actum  et  datum  in  Walkenhagen,   presen- 

tibus:    domino  Arnoldo  preposito   in  Walkenhagen  dicto  de  Haversvorde,    domino  Sifrido  plebano  in 

Bredenvorde,   domino  Hernesto  cappellano    electi  memorati   et  quam  pluribus  aliis   viris   veridicis  et 

honestis.     Anno  Domini  M0.G0G.LXXI°H.,  ipso  die  Tiburtii  et  Valeriani  martirum. 

')  contigerit  Or, 

Or.  im  GeneraLvikariatsarchiv  zu  Paderborn.    An  Pergamentstreifen  einige  Reste  weissen  Wachses.  Graven, 

8chon  urn  1120  eine  VUlikation  von  Helmarshausen  (Wenck,  Hess.  Landesgesch.  II  UB.  S.  73),  mag 

in  die  sett  1279  urkundlich  erscheinende  Burg  und  Stadt  Grdvenstein  aufgegangen  sein.  (Spcmcken.) 

1316. 

Bitter  Hermann  von  Brakd  und  sein  Sohn  Berthold  verkaufen  den  ihnen  in  Wemessen  von  Her- 
mann gen.  von  Wernessen  iiberlassenen  dritten  Iheil  seiner  Giiter  in  Gegenwart  des  Paderborner 
Scholastiktis  Hermann  an  Propst  Hermann  und  Kl.  Gehrden.  1373  Aprtl  16. 
.  .  .  Presentes  aderant:  Burchardus  consanguineus  noster,  Hermannus  de  Mengersen,  Sifridus 
dictus  Sapiens,  Iohannes  de  Koven,  item  familia  prepositi:  Iohannes  capellanus,  Hennekis,  Hoyer, 
Luthowicus  et  alii  quam  plures. 

Gedr.  Asseb.  UB.  I>  365.  1Q17 

Bischof  Simon  von  Paderborn  bekundet,  dass  in  seiner  Gegenwart  Bitter  Engelhard  von  Steinheim, 
seine  Sohne  Burchard,  Hermann  und  Engdhard,  Hire  Guter  in  Dalhausen  (Dallessen)  den  Unter- 
gebenen  des  Propstes  Hermann  von  Gehrden  Hennikis,  Hoier  und  Ludwig  fur  Kl.  Gehrden  ver- 
pfandet  haben;  bei  irgend  welchem  Defekt  kann  sich  Gehrden  an  den  Hufen  Engdhards  in  Mhusen 

schadlos  halten.     Brakd  1273  April  21. 
.  .  .  Testes  aderant  subnotati:    Herboldus  de  Amelungessen ,  Bertoldus  el  filius  suus  Bertoldus 
Summercalf,  Engelhardus  de  Abbenhusen,  milites;    Borichardus  de   Asseborch,    Lambertus   Holtgreve, 
Hermannus  de  Mengerssen,  Iohannes  de  Coven  et  alii  burgenses  in  Bracle. 
Gedr.  Asseb.  UB.  I,  366. 

1318. 

Friedrieh  von  Horhusen  tibertragt  seinen  Hof  zu  Enemuden  dem  Kl.  Breddar.  1273  April  23. 
Universis  presentes  litteras  inspecturis  vel  audituris  Fredericus  miles  dictus  de  Horhusen  utriusque 
vite  salutem  in  Domino  Iesu  Christo.  Merita  in  sacre  religionis  professione  Deo  obsequentium  expo- 
stulant,  ut  ad  ipsorum  profectum  et  incrementum  quisque  operam  exhibeat  studiosam.  Igitur  e^o 
Fredericus  miles  dictus  de  Horhusen  inductus  devotione  religiosarum  personarum  in  monasterio  Bredelare, 
ordinis  Gysterciensis,  Deo  deservientium  et  sanctam  conversationem  in  paupertate  ducentium,  ut  oratio- 
num  ipsarum  ceterarumque  devotionum  me  facerem  participem  et  consortem  de  consensu  uxoris  mee 
domine  Adelen,  et  filiorum  meorum  Stephani  et  Gonradi  nee  non  et  filiarum  mearum  Adelen  et  Hyliane 
pollicitatione  et  omnium  heredum  meorum  plenissima  voluntate  curtem  meam  in  Enemude1),  cum  suis 


Digitized  by 


Google 


1273  635 

pertinentiis  in  agris,  pascuis  et  silvis  cum  ipsa  proprietate  et  integritate  conventui  predicti  monasterii 
in  Bredelare  contuli  iure  perpetuo  possidendam,  ut  mei  memoria  et  meorum  ibidem  cum  ceteris  bene- 
factoribus  iugiter  habeatur.  Ordinatione  autem  mea  et  filiorum  meorum  huiusmodi  pacti  interposita 
est  conditio  temporalis,  ut  predicti  filii  mei  Stephanus  et  Conradus  ratione  eiusdem  curlis  de  manu 
abbatis  et  conventus  prefati  monasterii  octo  moldra  annone,  quatuor  siliginis  et  totidem  avene  accipiant, 
quamdiu  vixerint,  annuatim.  Cum  vero  alter  ipsoium  obierit,  cum  ipso  media  pars  huiusmodi  pen- 
sions morietur,  et  superstes  filius  tantummodo  quatuor  maldra,  duo  siliginis  et  duo  avene,  percipiet 
temporibus  vite  sue.  Post  cuius  mortem  nullus  heredum  meorum  vel  ipsorum  prorsus  nichil  iuris  in 
predicta  curte  sibi  poterit  vendicare,  set  predicta  pensio,  que  ipsis  tantummodo  filiis  meis  debetur,  post 
mortem  amborum  ad  conventum  supradictum  soluta  et  libera  revertetur.  Ut  vero  huiusmodi  donationis 
et  conditionis  tarn  presentibus  quam  futuris  Veritas  innotescat,  hanc  litteram  conscribendam  duxi  et 
sigilli  mei  munimine  muniendam.  Iusuper  et  ad  maiorem  evidentiam  et  firmitatem  domini  Regenhardi 
de  Yttere,  Iohannis  et  Godescalci  dominorum  de  Pathberg  et  Alberti  militis  de  Amelungesen  sigillis 
supplicavi  in  perpetuam  memoriam  roborari.  Testes  vero  huius  rei  sunt :  dominus  abbas  de  Flechtorp, 
Bertoldus  prepositus  Montis  Martis,  Albertus  comes  de  Eversten,  Bertoldus  et  Bertoldus  consanguinei 
nobiles  de  Buren,  Teodericus  de  Mederike,  Theodericus  de  Horhusen,  Iohannes  de  Brobike,  Olricus 
de  Westhem,  milites;  Hermannus  de  Pathberg,  Ludolfus  de  Meitsinchusen ,  Conradus  dictus  Bliuar, 
Fredericus  Picus,  Henricus  de  Gapella,  Iohannes  de  Billinchusen,  Bertoldus  de  Huxaria  et  Helmicus 
frater  eius,  Montis  Martis  burgenses  et  alii  quam  plures.  Datum  anno  Domini  M°.C°C.LXX0.  tercio, 
dominica  qua  cantatur  Misericordia  Domini. 

J)  Enemude  auf  Rasur,  vielleicht  von  spaterer  Hand;  Ruckschrift  *.  XIV.  Edenmuden. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Afunster,  Kl.  Bredelar  Nr.  102.     Von  den  an  Pergamentstreifen  angehdngten  funf 
Siegeln  nur  noch  drei  erhalten:    1)  R.'s  v.  Itter;  2)  das  Padberger  Siegel;   H)  F.'s.  v.  Horhusen. 

1319. 

Rathmdnner  und  BUrgerschaft  der  Stadt  Wdfhagcn  versprechen  Zahlung  einer  jdhrlichen  Abgabe 

an  Kl.  Arolsen.  1273  April  24. 
Nos  Amelius  dictus  Belon  proconsul,  Conradus  Richardi,  Tydericus  de  Yste,  Hermannus  Gerlaci, 
Tydericus  dictus  Hageborne,  Goswinus  filius  Iohannis  Goswini  dictus  Balhorn  de  Ritte,  Hermannus 
dictus  Huls  dictus  Boseworm,  Iohannes  Goswini  de  Elersen  et  Iohannes  de  Kerperg,  consules  totaque 
universitas  opidanorum  in  Wulfliagen  presentium  et  posterorum  tenore  huius  sigillate  carte  pari  et 
unanimi1)  voto  fide  data  promittimus  et  cavemus,  quod  venerabili  domino  preposito  totique  conventui 
sanctimonialium  cenobii  in  Aroldessen  infra  Michaelis  et  sancti  Martini  festa  annuam  pensionem  viginti 
maldrorum2)  annone  equepartim  siliginis  et  avene  Volckmarsensis  mensure  racione  et  occasione  curtis 
in  Leckeringhusen  usuque  fructuum  suorum  in  comitatu  dominii  Waldeksensis  officii  cenobii  Honschet 
cum  omnibus  attinentiis  et  appendiciis,  cultis  et  incultis,  iacenti,  quam  ab  ipsis  iure  locacionis  titulo 
recepimus  atque  possidemus  insolidum,  omni  excepcione  atquedampno  semotis  indilate  pagare,  ut  tene- 
mur(?),  volumus  et  debemus  ac  ipsam  insuper  ad  dictorum  Aroldensium  prefatorum  prepositi  et  con- 
ventus requisitionem8)  seu  interpellationem,  cum  id  ad  usum  prememorati  cenobii  in  Honschet  utputa 
veris  principalibus  dominabus  postulaverint,  prelibatam  curtim  in  Leckerinchusen,  sicuti  ipsam  in  sin- 
gulis atque  omnibus  appendiciis,  cultis  et  incultis,  mansis  iugeribus,  pratis,  pascuis  unacum  certa  cir- 
citer  media  parte  rubeti  inibi  eiusdem  siti  pro  id  istud4)  sub  singnis  diflferencialibus  5)  prope  minam 
signanter  in  arboribus  et  lapidibus  sub  crucis  signaculo  a  fimbria  dorsi  seu  acie  trans  et  adversus 
campum  huiusmodi  curtis  in  Leckerinchusen  schulptis  et  siccatis  cuiuslibet  nostrarum  parcium  contra- 
hencium  usum  et  proprietatem  dicti  seu  antefati  rubeti  hinc  inde  pro  utraque  parte  reservata  represen- 
tantes  atque  iudicantes  recepimus  libere  et  integraliter,  nobis  tamen  et  posteris  melioracionis  pingwedinem 
in  morem  patrie  in  huiusmodi4)  reservata,  prout  tenemur  dimittere  atque  restiture  volumus.  In  quorum 


Digitized  by 


Google 


636  127B 

omnium  et  singulorum  ratihabitionem,  et  quod  ononis  cavillacio  tarn  a  nobis  quam  ad  ipsis,  et  quicqnic 
obesse  in  posterum  possit,  destruatur,  sigillis  doraini  B.  deGudenberch  et  maioris  nostre  civitatis  Wulf- 
hagenn4)  fecimus  hanc  paginam  de  omnium  nostrorum  consensu  evidenter  appensione  roborari  seu 
communiri.  Huius  rei  testes  sunt:  dominus  Hermannus  plebanus  in  Wulfhagen,  dominus  Io(hannes)  de 
Helffenberch,  dominus  Warmundus,  milites,  Luthardus  et  G.  de  Schuttenborch.  Datum  et  actum  anno 
Domini  M°.CC.  septuagesimo  tercio,  altera  die  incliti  sanctique  martiris  Georgii. 

*)  unanime  Ausf.  •)  maldroum  Ausf.  *)  folgt  ei  4)  So  die  Ausf.  s)  differensialibus  die  Ausf. 
Fdlschung  auf  Pergament  saec.  XV.  ex.  im  FursA.  Waldeck.  Archiv  zu  Ardsen.  Das  Pergament  ist 
schmutzig  dunkel  und  fuhlt  sich  auf  der  Innenaeite  rauh  an,  die  alterthumelnde  Schrift  stent  tcahr- 
scheinlich  aufRasur.  Daraus  erkldrt  sich,  doss  die  an  von  der  Urk.  eingeschnittenen  Pergamentstreifen 
angehdngten  beiden  Siegel  echt  sind  und  ihre  Befestigung  oiler  Wahrscheinlichkeit  nach  ursprunglkh 
ist  Es  sind:  1)  dreieckiges  Giso's  von  Crtidensberg  (und  nicht  wie  der  Text  hat  B's  v.  G.)f 
Schachbrett  mit  Schrdgbalken  belegt;  2)  grosses  rundes  der  Stadt  Wolfhagen,  Reiter  mit  Wolf 
avf  Pferdedecken  und  SchUd.  Das  Latein  ist  zum  Theil  unverstdndlieh  und  ungeubt.  Die  Ruck- 
schriften  staimmen  aus  saec.  XV L  Es  liegt  noch  ein  besiegeltes  Notariatsinstrument  vor  von  Daniel 
Grunen,  Vicearchidiakon  des  Sitzes  Eorhausen,  residens  in  Gorbecke,  1498  Oktober  22  ausgi- 
stellt,  worin  dieser  bekundet,  dass  ikm  in  der  Pfarrkirche  des  h.  RUian  in  der  Altstadt  Corbaek 
Bruder  Hermann,  Prior  der  Bruder  in  Honscheid,  vom  Orden  der  Kreuztrdger,  das  Original 
mit  genau  beschriebenen  Siegeln,  dessen  Worttaut  inserirt  wird,  vorgelegt  habe  tend  dass  preinserte 
copie  tanta  sit  facienda  fides  indubia,  quanta  eius  originali  merito  esset  adhibenda.  Ferner 
Abschrift  und  deutsche  ffbersetzung  aus  dem  Anfang  des  XVI.  Jahrh.  Sottte  mit  dem  Orig.  da* 
obige,  wie  zu  vermuthen,  gemeint  sein,  so  ist  das  ein  Irrthum. 

1320- 

Abt  Thimo  von  Corvey  und  Propst  Berthold  von  Marsberg  bekunden  Verzicht  Genannter  auf  zwei 
Hufen  in  Rixsuithehusen  zu  Gunsten  des  Kl  Bredelar.  Marsberg  1273  April  26. 
Thimo  Dei  gratia  abbas  Corbeyensis  et  Bertoldus  prepositus  Montis  Martis  universis  presenles 
Htteras  inspecturis  et  audituris  duximus  intimandum,  quod  Ludolfus  de  Meitsinchusen,  Mathias  de  Adene, 
Hildegundis  et  Luthgardis  sorores,  uxores  ipsorum,  Henricus,  Margareta,  liberi  Mathie,  et  Luthgardis 
actioni  sive  questioni,  quam  movebant  contra  abbatem  et  conventum  in  Bredelare,  super  duobus  mansis 
in  Rixsuithehuseu  sitis  et  pertinenciis,  quos  predicti  abbas  et  conventus  protestabantur  se  comparasse 
ab  Alberto  milite  dicto  Wedereuen,  quos  idem  Albertus  a  domino  Regenharde  nobili  viro  de  Yttere 
se  dicebat  in  feodo  possidere,  pro  quadam  summa  pecunie  coram  nobis  penitus  renunciaverunt  et 
omni  iuri  suo  cesserunt,  ita  ut  nee  ipsi  nee  heredes  ipsorum  super  predictis  mansis  causari  possint 
vel  aliquam  movere  debeant  de  cetero  questionem,  super  qua  renunciacione  sive  cessione  precibus  tam 
abbatis  et  conventus  in  Bredelare  quam  Ludolfi  et  Mathie  et  predictarum  sororum  H(ildegundis)  et 
L(uthgardis)  presens  scriptum  in  perpetuum  testimonium  et  memoriam  sigillorum  nostrorum  munimine 
tradimus  sigillatum.  Actum  et  datum  apud  Montem  Martis,  anno  Domini  M°.C°C.LXX°  tercio,  in 
crastino  Marci  ewangeliste. 

Aus  Msc.  VI,  125  p.  130  im  Kgl.  St.-A.  Munster. 

132t 

Adolfus  domicellus  de  Waldicke  Z.  bei  Gilterverhauf  seitens  der  Kirche  von  Meschede  an  KlosUr 

Parodies.    1273  Mai  17. 
Or.  im  Kgl.  St.-A.  Munster,  Kl.  Parodies  Nr.  26.     Gedr.  Fahne,  UB.  d.  GeschL  Meschede,  21. 


Digitized  by 


Google 


WESTFALISCHES 

URKUNDBN-BUCH. 

FORTSETZUNG  VON  ERHARDS  REGESTA  HISTORIAE  WESTFALIAE. 


HERAUSGEGEBEN 
VON  DEM 


VEREINE   FUR  GESCHICHTE   15ND  ALTERTHUMSKUNDE  WESTFALENS. 


VIERTER    BAND: 

Die  Urkunden  des  Bisthums  Paderboni  vom  J.  1201—1300. 

Dritte  Abtheilung: 

Die  Urkunden  der  Jahre  1251  —  1300. 


Zweites    Heft, 

bear  beitet 
von 

Dr.  Heinrich.  Finke, 

Privatdocenten  an  der  Konigl.  Akademie  zu  Munster. 


Miinster,    1890. 


In    Commission    der    Regensberg'schen    Buchhandlung. 

(B.  Theissing.) 


Digitized  by 


Google 


* 


* 

«■ 


Digitized  by 


GoofcU 


fc.    ! 


Digitized  by 


Google 


Digitized  by 


Google 


Digitized  by 


Google 


Digitized  by 


Google 


Digitized' by 


Google 


Digitized  by 


Google