MESNEVl
TERCEMESt VE
i-n. cm
basim
ABDULBAkI GdLFlNARLI
AP KiTABEVi
Sahife 1 - 397
JttiLEJ EGlUfll GEX£UK V£l SFOK BAXAWLItil YAIINLARI i 351
BlLlM VE K^LTCE FEELER* DiZlSi ...,,,. ; £&
.
t
M31U Efeitini GtncHk ve S-pst EakfiJilig] Vaymil&i Dairesi Ba^kanli^min
4.^2GB5 tarih ve 351 sayili yazisi JIe* Jfcincl defa 5.000 adet basilmistir*
1QINDEKILER
- r 4
^Mefintvl" tic ffcccn b&hifllgr
.^crh .. H + i ............ ,
fliikmil sAbit ve diiinf yiicc kifahin wn cildi ,
5trh , ., , , .
ftimii)En vo&z *den biriiie sbru&iji. . r , r
qjll^lH. ■ •-•-•--■iiir.i*-.
GayrtftEcrl JrmjiyiSs $OTtLnlardan frorbAtLlar .
HHeklt \>if yo]u scviiicktcci Tan nV a sigmi$ r
AMikHwi^HPH
■
XIII XXXII 7
3 10
4— ff 11
6—16 12
* -if— it 17
23 — 2T 20
. 28— 34 23
3a— J3T 26
f 38 - 4+ 28
. 35 — 48- 31
TdH- aa 33
^pf
Zengiinn hSIcfii
Cu aidant?, yalnjz [r*lTftrttfifr<r"5%GfftYut i
G£ 39
233^
So/j;/e 2 - 397
IV
iCfNDlTKlLER
ItfflEMftttLEA
V
§*rh >
Ne Takit mva£ at*£inL yakaUrsa ,.. r ftyctiijin tier-
keae fimfitii . . r + *
Eunu anSaian blr baskn, bikay^ .
L^th. ■ F , + ! + *
Uya^in iist tutulmafttnin icbebini Kostermesi L . -
B3r avtmin hJkflycsl ,-...< - - * ■
J^-erh , . , j
Ilirsitflrtnu kr^'u Te elbi&eyl ^alnrmiari i *
i
"R-AliLpliKicL Bulwil Isnkknidit tartl&mft . . . .
S-crh .■■■ . . ■. t + ■ ■ ■ * . , . j *.
KervfuiciTUTij tarfozlann mallan ah|> gidineeye ^k
au.fi r'nasi r . , - T ■■
Ku|hti tUzAKk tutdlmafiim, x&likliJ] duzcn kamiA-
SfcUB TCTL^i . . .
§crh ,... +
A?] bin uyumitSL . , , . . . ■ f * ■ < - ■■
ftTalinrar . Tilrk beplnin- talgiCi iatemesi . f ■ + .
Mu&Ufu'nLA evmfi til- kSrUQ geLme*] . . . * .
Mu*tBfEl h nmj o eeni gcrmuyor ki denies! , *
Ttlrk tcyi - Ca]gici ■ ■ <
fjncrn ■ + ■ ■ ■
5lumden Slice oliin
■
Serh -
+ i +
* H " K
T ■ + 4 F ■
S*yfa
03— 65 40
&9
43
G9 —
71 43
72 —
T* 45
74 —
75 46
75 —
Ta 46
70 —
Si 48
32 —
84 50
85 —
ss 51
ST —
88 52
ga —
93 53
94 —
1QD 56
101 — 102
10.2
IDA
108
112
lift
117
ilfl
121
193
135
* 59
105
60
10?
62
112
63
lie
65
lie
66
118
67
J?Q
68
127
69
132
73
134
i
75
Halep ^fasi-$Mr + ; ■ "
tfalrtn kina.ma$i , L ..,.*. + + ■ ■
Xittncft - Harman T<e ham sdama benEfttltf . _ .
Geceleyin dayul calan
5^rll . . r m 'm. 1
■ ■
+. h h
x ■
* *
d + ■ «■
H ■ ■ 4
■ hi
i h •
H I ■
Sidclik'in* Bp)W h i He. Feyjramber 8 * £uylon«sl, Bilftll
satm almak ittn dam?maljtn . ,
Mu&tafi'ftlh, yAtt parftSim vcrrnck i&tertieii . . .
Clfjfcjn* Tfilfcii - Kckr + in aldurtdl^ifeii SAtiamk pUinic&i
MustAf^mn Sid<hyk'ft a beni dc ortmk tt dehiem]$
fnEj'-slim biiyumiaai . . . . . h - + . .
v cirri • ■ ■ ■ • r
HHAI'e dair hlkuye
Bll flozii :ml l! m:l liir lltkaye . . .
{irnek t t .
P^jTBcnbCT-in Flilfii] <lolufmfl*L
Hllilt 4 ] ck^amaH-L ......
i^crl] ■•■■■■■ ^ ■ ■■ ► ■ j h ■■■
Kd caka nr»] n suElentnc^i ■ . f
GTyJaMliya du^ cdcn dcrvi? h ...... .
Kocftk4nyi An] at J? , , T . . r
DLIcnfl - Bv £&MbL r .,..,,..
Kacakar] hik-ilyesi lie d^nti? , ..... .
Sayfa
J3Af-
186-
1ST-
141-
I4S-
152-
I3fl
76
1ST
77
144
77
liT
79
151
83
IfJ
85
]:'■'.>
86
+ x r
t r
15P —
IG£ —
ICG —
169 —
173 —
17T —
ITS —
ITS —
181 —
153 —
18S —
190 —
199 —
194 —
is>r —
ifis 88
lee 90
16& 92
172 93
1TC 95
179 97
179 98
iai 98
ISff 99
JR4 100
1*9 101
l&& 104
1&4 105
les 106
106
197 107
I&ft 107
,■
5a/?//e 3 - 397
VI
JCttfOJ-felUtt
ICMMnFKtLEft
Hakim - Hast & r y - - - - *
-H^st-ft lukaytHine (lolluj: t v. **..■■ '•?
J7! fT-h y * * P , . J I
Sultan Jtfahmut-Hicitll itile
5erh +
G^mislcr - Hasrelleri
Siifl - Kadi . . * ,
Kadi'iun, yokBulun silksint ki^mefii . . . .»
Kiir'j'mn Cliffy' c cevip vermesl
SflflnEn tadtr* fionisu
Each'nm c*Yitn - + k
Kadrmri ccv&bi . .
Serh ....+.
■ + ■
■ + ■ -r
■ # > y , y
m m + ■*■
Tcrz] bchtleri birfey calami*
Ter&jjii n £li]diirtcrk ftijclcr s&yleraesl y *
Kuflnn cTflr fidir , • ,
I^ja - gti^ila adamtarln Tn.iaftl > hikayt atayemlap.
Ornck . , . .. ,
$*rh
Si'jftnm gene anru sGrmafii .
KfUU'um ce.vi&i . , , r . . . .
Zahinete, efeiyele day&nrwiak . , ,
Un:rk
199
201
207
212
2IS
233
226
283
23G
s^S
240
243
2<JI
2tf3
SM
2Gfl
572
272
£73
231
— 201
108
— 20(3
109
— 211
112
— 217
115
— 222
118
— 225
120
— 232
122
— 233
125
— 233
125
— 330
126
— 2S&
127
128
— ■240
128
— 242
129
— 2 GO
130
— 2133
139
— 2GG
140
142
— 2<G7
142
— £G8
142
— 271
143
145
— 27H
145
— 276
145
— 280
147
— 28-1
149
Karatne yoluyla olmndan riEik dSlc^Tt - - ■ ■ -
Adwtum, deflnenm ytricii bildircn k&gith balti^is] -
Hik&yeuln lamarm k ..„,.. r . r < •
Define hlkflyeeinin Tihlka yatyilmaii, £>adi£nhin
dityimaHi , x .■ ■ ^
Pad^filiTH (iaffTityi Lultttftklan limit kfcfifliesi, . . ,
KftgidL yoksula Tcpmctt . . , *
tferh ,.,...-■ h ^ ■
Has&&"l Harraka-im'fc'.iii tl lilkilycst
MuridLn, $eyh 5 l soriuusi . , . + , l . . .
IriiirMtTi ftevabi > ■ ■ * -
HalktHn sormaai
Mtirf<Iin inuraditiL Inilmn&i
YeryUatlncIc bir hatffe yjvr&Urasiin s&atlndeki
lukriift .I-*--*-- .!**■ ■ - ■
y^tt^ y . • . m y M * t + *■
Eelainn Sn^i^i tagda* HWun mi'L-tize^i . . . -
Defttie TiJkfiyesiiM! doitu^ ,,...... r
Define a.Tayani[l b Tflnn'jr-a du^Sl
Haiifin, dfitEnc ariiyailA 5es1.ccimcsi . . . ■ -
5^r]l l ■ . , h l _ir..r
Mt^liinian^ llrlst!y?iri tc Ya!iu(J5 hik^ytfii . .
Deve, tfkila ve Ko? . T . ,
Urnek h ■■ ■ - •■
Mii^ijiiiamn rtAyasi ■ -
^£rh
VII
Sayfa-
2&1^
294
25*-
2flr-
305-
r i ■ ■«
315 —
317 —
31B —
322 —
323 —
32CS
3^5
B47
35t>
371
377
378
380
301
291
151
294
154
156
21»5
156
29T
156
302
157
160
31T
167
31ft
167
332
168
323
170
325
170
328
171
■HI
173
31T
180
3S5
182
355S
184
3ST
186
3T&
188
377
194
^78
197
3^0
198
3SI
199
389
199
Sahife 4 - 397
VIII
IgiNDEKJLER
r , + j.
■ + * i
i i p ■ ■ +
■ >■ + *
Tirmiu pjirtisjihi - Delkftk
S*rh *. ■ . ♦ ,
Fart * KiiTbapn
FarrnLn EtiiLerl .,.*.„.
Forcnm yaJlvarmack ilerl gitmts,
Kurfoflftaya yalvarinasi
Sill tail Mali mut - H]Tgiz] ar
Fflre hikAyesinc tlunii$ .
AtHltll GftVi'i peril crip gtitlirmirlerl * * _ .
V Cm • I • ■ J . r - . . • • • r • • .k
Tebriz Muhtcaibi - Oadan mia^i olan ad am . .
Cs*fcr*in tek bA$ina sava^a g-iiine£i « L h + .
BcT?lLtJiun hikfiyes-ijit dvnti? L , . P , , +
(iartbin Tnnri'ya yila tutmnsi .,+<» + .
Serli *- . . * l i , , , , . ,
Kftfiivda Omcr ,..*., P . P . P P .
flcr^iunun borcnitu bfrttin sehre pay edlj , .
flcrh , ,. „ .
l4aircziii$ata ~ At . 4
Yitairf p, Jn Tanrfdalj bajkastntlan yardira dilcmca]
i-V"r[l r i ■ i .■ l j j ■-*-■ + ■■■ r
KtthuriU - Borclu garip > ■ * r ,
Kethudamn Muhttsibi riiyada gtinncBL , * + .
gerli H . , .
■. h I k
Sayfa
I I! -^^M
3S0 _ 400 204
401 — 40G 209
,407— lift 212
410—412 214
412— *14 215
414—423 216
42;, — 431 220
481 — 4&3 224
433 — 4-3G 225
437—461 227
45» — 455 235
45tf— 4fiS 237
46D — 460 238
460 — 407 239
4fi7 — 4fl9 242
488 — 476 243
477 — 482 247
483 — 485 250
48<3 — 494 252
493 _ 490 256
COO — 505 259
£05 — 514 261
S16— 525 266
r>2C — J>2T 272
CUT — ffSl 272
032 — 584 275
■ i
!ClND£KlrtH
Fadl^ahin &giil]arma vasiyyeti
ArifiTi, tbcdi ya^nyi? fcftynaKLiirtan yanlim istemceJ
^ehiadeJerin yola ^LkmiUATi -..- + •■■
Padisahm Lekr-nr vasiyyette bulupmsGi . , . . *
Sehfc&ctelcrin, ziftfli -Suvcr kflleslnde C^n pidiEfthi-
mn ki&inm rc&mine YiiruEinaJaTi . . . . r
^erh , . .* , - . .
SjhIm Ciban ve LlisAm . , . . -
"^lETfl j I . r r ■ ■■ .. . I ■ r
K#s« - Kakjtls csknanm? sen$ . . r
Iti doynini harts ...*,..
'gcrn Jn «. , tJ .p.-..H !■-■■■■
SrhEadc-Ie-rin blr Jcarara Tartnaya pabfpialttrt + .
Dilyttle IfftTde^in &&Elerl *■■*.■ j
PntltSrtJHUi bilganc zurla ?arap i^irrtitsi . . . P
'y-crh J..B.T-I----
^ehsMtdtlcrirt Qin*e |?itmKicH + . . . . h . -
imn*Jil - Kay b 1 hi bikflyefli T - - - - - * -
HiBhBfltielerJTi Ci" iilkefiJne TarmaJan
^JerrL ....*•■.* fc * : ■•+: >?
Tann ver#Is[nS biJmEktc bcrater cali^ip ^abalajan
JCI^l ■ ■ .r- I.J + I.J.P. I I
Riiyaflinrfa, Miar'da cleflne QlAugnnug or en ki4l
Jiianamn Juflsmin ^ec tabtil edi]m*;5int]efc] selsep
Define tiikay^RiTtc flunii^ , ...., + k ■
Adanun Mieir'a gitmcsi + ,
IX
BBfl— £3$ 276
536—581) 277
5*0 — .54* 279
5ifl — SJ] 282
fl.31 ■
B55
571 ■
flTC-
fi«0-
587
DAT-
5&C-
001
aoi
<307
618
G3I
564 284
J5T0 286
575 294
sn 297
■5 S3 299
301
-B9fi 301
302
6S& 302
-e&5 303
eflO 307
309
-mi 309
$17 312
G27 318
LIJl
<p3«
636
638
323
324
325
326
327
Sahife 5 - 397
,
X
JClNDEKlLHt
SftpfA
%^H -fltephe., fiercefc ■ innat . - - r . . . .
urncK bi-.^l. ■* j. j p r ■ r ■* ■■. ■*
P T
Artarain aevlnerck jgerl dtfnmesi
l/CC II ILI ■ I ■ ■O.ft.BBBB + BB,
KEirde^lcriri,, biiyuk kaT^defUrJne i>giit T-crrneLcrl
^■f^rll i i r i ■ ■• l ■ ■ ■ j ■ ■ ■ j
Knrtk - Cuhi'nici k-urim + . . + , + * + .
Kadi'nin sjindcffji ginnes! .*.* + ..
NflibJn, s&ndLg] suitm uInl:i.si . . . + . .
S*t!] . H ->•-•••• -i + :
Ben kirn] ii mc^Usiysjicn Alt, oniia DievlsUidir .
t^^'A I" ■ ■ T ■ I II. b b . J . . i i
Cuht'nin kacliuinin gen* maJikeineyc gilmcsi . r
^etli . ., . + + h ,
^chaadc TiiVAreEine dynii£ . . * * + h - .
CeEicnneTnln "Dalia tes ip demesi r . . , . 4
iStiyiik ^diEEidenLii tflmesz . . . . . . * .
$chzadcmn benligi dii^esi t . <
EcrJi ■ ■.,. t .-*,..* + * ,
Tann'mi^ AzfaiL'c cti fjisln kime a-arsiti demeai
SeybsLn-i RAi ! n.iii kerameti - - ,
TixirL r ni]i Ncmrfld'u yeli^tltfhesi .,,..„
ecrh . + i # + *
$? f Lfl-Kle 3uk sly citric dciniif T . + . T . . .
. ■
BJr adaiiun vji&iyyeti r
Ornek fc . „ . L , . ,
■
03fl
CIA
G49
U01 ■
GG4
S70-
672
orr
S70
ess-
692
(J9ff-
e$7
70s
713.
7lfl.
T3Q-
722-
726-
731-
732-
T3t-
S4&
328
330
330
fiS1
333
ggo ;
336
ftff£
339
GGG-
341
GG5-
342
G71
344
G7G" 345
G7* 347
GST
348
fifll
353
355
(in-t
355
G07
356
70fr
357
7J2
363
718-
365
720
368
73ST
369
72ft
370
73l>
372
tt$
374
73*
375
73G
376
ICtN&fKlLFJt
5^"'-" H I -r + . 4 ft ft ■ fl * fl * ■ -ft ft m
Sultan Vtf&fm "TairmmlaniB*' si * . » . .
■
I ^} V ■ J I ■ ■■ J I L ■ J ■ XI ■ ■ ■. d | A
lud-tks, Soy - Btij, Mt&hep vc tarikjtt ad] an dnhil
MfrkAn AdLnrt * ► « * *
tttbEiynj»imfra . . , * * , . .
XI
737 — 743 377
74^ ™ 745 381
7G0 — 752 384
7*a — 7S0 385
787 — 732
TDJ — SIC
•
r-
Sahife 6 - 397
t
"MESNEVP'DE QEQEN VE 5ERHTE 1ZAH EDiLEN
8AZI MO HIM BAHISLER1N, KOLAYCA BULUNMAS1
icm, CILT VE SAHiFE NUMARALARINI BELlRTEN
BIR INDEKS TERTfBlNi DE UYGUM BULDUK.
i?4P
• **
fe
^V -^ ■*■■** *
fi^fer^/*" ^
15 >■*. <* yfi!T-' ■ST'**/- i f&T.*' * ■'S.2S&
-*
^
^^csr^^^s
.1 ^ U «^ -» ^!***^
^^Tl^^S^^^-t'' ■'
.^a2^«,'r-jniei - '■.:
I
r-'J* .■".,
Ciitten sonraki ilk tczhipli yaprak (Bu yapragm arkasintla
hc\/t to/hip vardir).
p"*" ■"-"■'
.. -.. if. &■■& .i.*/+*V -
''MP' *-:■''
r
K??<Z$ 3
W <4W4 r
.t: ■ a
!*"■
'i»V.^.
f;;OVA J £ I
? y ■■
|
,'-■■;
■■'. ■•
* fk
6W,
!■:?■" - 1 '/ f ! < '- /fiViJfi '
mm ■>■■?.:■''■ t-^ ■ > ■■'^^■p' i --"-'- ■ v-H : ' : :
,;vKlp.v' . -r [mJ . i:M\ ■ . (■■ •' '.{■■'■ ■■■■*,
w^ • m Vi? ■>■■■■ ttw /**■■ '* ll'-' >'■■' uyMh'v- ■ ■
•■.:!•:;. ■■ ' .,,'■■ ..'■'■ A''/,, ,i'iV' .,/;.« 'I
; i/ 1 nil
• rS<t ■ ;■■ ■ ■■** ■■ :; ftj - ■/ - ,v s*Hi5- ,*v. ;,:,;.
■■■'■■ ■ I ' ■■■■. ; M. >.Jt - ■ >*!' ..,■.:■■: --Si 'tBi?-'
"-.'■• " *v- ' ' ' • ' - •». I'l V?' ■ ■
i ; ■- -*-,; i!'
^;l : '"'M f " ■ -J. i>' ■'-"'ft ■■ ! • '■■'Wii-Mfd i - U-'Wi-W' tmJ
i.A.-..f:::Z.'ilM^l4li. .■J.:..i^£.'MS.Wi ■ ■ ' '- ■ *.* -^' 4k: !, ■ 1. ■■?■.. ^ -■..■■*»'« - ■ .:
Tezbibi korumak icin eklenen yapraktan sonraki 3. yapragin
a yiizii (b yii/lindc de tezhip var. Bun dan sonniki yapragin
a yiizn Iczhipli; b de tlibacc ba$hyor, karsj s. de bitiyor; hu
s, nin b yiizliniic "Mcsncvi" 1 bafjliyor.
i-;^ - - . . , • -
f*- . - . ■ , ■* ■, V •
' .:r. ■:"■'■'■ . V 1 J . ^ ,1 "*.- J - ' ^
-
-■
'■^ ■■'*■■
. " .
_^,.'.' '-■■ - : **Cd.'. fc ! JSS^ ' ! ' - '**'
- i n n. i - TfjiJu^itm^rt
S^8S-V" — ■-. —
■^ ^- -
■:^:: •:;..'. ■■'it. a
■ -. ■■'', . ' . ■'. *~ m ■" ^ '■ >- WW^-fc-^ .»*_, . .... —-^^^j .. ID
r
.'■"■'v* . "* ^ : * ■ '■ \aa®^i
. ^ir^j^-^ ; ^-^>^^ , }'.■ Ax"
-■■ ■- ^ - , • {■•■ . ^, K^...; ^ "s
;t:;v-. ^.'trt.<^ -^^^^''B : ■
..',-■... , r . * - - V .-I , . <s*\ -• r *.
>■■'■■■-'.
<"-«'-ly '.*"'■■' ' 3^-ttw-j .'/>■
Asli Niishanm ilk sahiicsi
■ ■ I
- m
'..
-
■
'Ms
■>.■'
A*'
&
'•
HJ *<* .. . "'it*?! :.:&* .,,...
kUw
. -.i
vV 'fc-' 1 I ' j ^■'■' " "1
pfei^^
. :'"V- jj |^Wftl|fWlSp| ra§$^kfe^ f&^*$#W^
i
&*$£$
■ ■
ti
■^V^
■&M
•:^kXjl
. -Uiir
'A;. i*v>i
■
#*■
■■ .
■
**Bfr-
Asli N us ha n in Son sahifcsi,
K c tehes i vc V a k f i v esi
MESNEVl §ERHt
VI
RAHMAN VE RAJllM ALLAH ADIYLE
Bu, Mesnevi'nin, tnan&vi delillerin altinci defte-
vidir. Vchim ve suphe karanliklarmi aydinlatan, zan
ve siipho hayallerinl gideren bir i§iga benzer; aucak
bu i§igi hayvanl duyguyla gormenm imk£m yoklur;
Clinku hayvanlik duragi, "AsagHiklann £n asa^i-
sadir;" o durakiakiler, a§agilik alemm goruniigunu
duziip ko^mak Igin yaralilmiglMdjr. Onlarm duygula-
riyle anlayigUtnna, o Gizgiyi B'gmasinlar diye bir
daire gizrnislerdir. "Ostun hei^eyi bilen Tann'nin
takdiridir bu;, Ykn\ Tann onlara* i^leyecekleri isler-
le bakip gorebil&eekfeTpJ yed gostermigtiri Netekim
her yildmn da gokyuziinde dolagtign h&v yer r igledigi
bir tezgah vardir; ancak oraOa, kendisine veril&n igi
i^ler. Bir ^hrfn h&kimi gibi hanL. hukmu yalms o
§ehircle £0£&r, djgariya gikamaz. Allah b]zi bir yerde
kcilmaktanp gormezlikten, perde artlmda biraktigi
kuHar gibi perdelemekten korusun; amin ey 51em-
lerin Rabbi + H
■[■■
CL A]l,ili bM M su Blind en sojiq cL^k a rap^s cl li\
MESNBVI £EEHi VI
S
(§ E R H)
Vehim> olmayan birgcyin oldugunu, yahut ola-
caging Qknm> yahut olacak birgeyiii oJrnadJgini, qt
mayaca£ini sanmak, §tiphe ve aan, her hangi bir-
§eydc iskillenmekLir ki cok defa sakimlan, istenme-
ycn seyler, b&zi kere de dilenen, istenen seyler halt-
kinda olur, Vehim ve suphe de, zan da, insanin fik-
rinde bayallcr meydana getirjr; insani, aragtirmaya,
gizli seylcri bilip anlamaya sevkcder; hatt& biliv -
bilmes, sunun - bunun aleyhinde kotuigturur; bu
yuzdendir kj r 'Ey inananlar N sakinin fazla gijphe et-
mekten; gersekten de bazi zan ve §uplieler su£tur
ve ayiplarimzij gizli J§Jei?j arayip gozetmcyin ve bir
kismmiz, bir kisminrzin giyabinda kotuliiglhiij de
soylcmcsin; bfrimz, old karde^inin etini yemeyi se-
ver mi, tiksmdiniz degil mi? Ve gckinin Allah *tan;
guphe yok ki Allah, tovbeleri kabul eder, vahimdir"
mealmdeki ayet4 kerlmede zan ve $upheyle, ara$-
tirmafc ve ateyhte bulunmak, berabcr anilmigtir
(XLIX; Huciirat, 12). Me vidua, "Mesne vS" nin,
zan ve gupheyj, bunlarin meydana getirtfigi karanlik
hayalleri gideren, aydinlatan bir igiga bejizetmekte,
ancak bu jgigi, hayv&m duyguyla, yalniz "bendini,
keiidi gecimini dtisilnen neOs duygusuyla gor-
menln mumkdn olmadigini bildinnekte, XCV. sQ-
renin (Tin) 4 ■ 5, ayetlerine day amp insanm, en gil-
zel bir yuratik oldugu halde h insanlik serefini, inan-
ci, gerxjegi gflrmeyi, du^unmeyi h duymayi yiti rente-
riii, "A§agihklann en a$agi£a ? * olan hayvanlik dura*
ginda olduklanni soylemckte, sfirenln 5, Syetinm
somimi aynen atmakta, VII. surenin CA'raf) "An-
dolsun ki biz, clnlerin ve insanlann £ogunu cchcn-
ncm i£in yarattik; onlann kaJpleri vardir, dusimmez-
ler onlarla; gozleri vardir, gormezler o gftzlerle; ku-
laklari vardir^ duymazlar o kulaklarla. Onlnr, dort
ayakli hayvanlara benzerler; hatta daha da aapiktir
onlar; onlardir gafletie kalaniarm ta kendileri" me-
alindeki 179. ayetini hatirlatmakta ve XXXVI, su-
renin (Ya Sin), 33. ayat-i kerirnesinin ^ H Bu 3 ustun
ve her§eyi bilen Tann'nm takdiridir" kisnuni lkti-
bRs etnitikledir. Surenin 37 - 40, ayetlerinde, gece-
nin, gundu^un, bir du^ene uydugu, Ay 3 a r 'tfuraklar
tayin edildigi, giine§in p takdir edildigi tarada akip
gitUgi, but.tin yildizlanrij bo^lukta yiizdugu bildirU-
diiindenj Mevlana da bu anluma uygun olarak yil-
dizlarin, kcndi mahreklcdnde doiagip gittiklerini,
hepsinin miiayyen bir igi oldugunu^ bir gehirde hiik-
meden h^kimin, ancak o gehlrde buyruk yuriittu-
gilnU de sozlerine ekleyip giizel bir duh Jle "Dibace"
yi bitirmektedir.
*
**
Sahife 11 - 397
MESNEVl SERIil VI
METtN
Hiikmii sabit ve dalmi yiice kJlabm
sum dldi
* Ey gSniillerin ya^ayigi Htisameddin, gftn-
lun, soktandir, attmci bolijme akmakta,
* Husami - Name, senin gibi b%in bir erin
Sekigiyle dunyayi dola^makta.
* Ey anlam eri, MesnevFnin tamam; olan,
sonu bulunan altunci boliimti de s&na armagan
sunttiudayim*
* Bu alti kitapla alti yana igik ver de dun-
yanin sevresini dolanmayan da gezsin, dolan-
* Askm bc§le, atbyla i^i yoktur; A^kin
maksadi, ancak sev^ilinin kendiEini eekmesi-
Ofur ya, belki bundan sonra bir izin gelir
de soylenecek siriar sftyl&nir,
Yahut, bu gizll, Ince kinayderden daha
agik, anlayi§a daha yakin sosler soylenir.
Sir, ancak sim bilene e$tfr; sir omi ink&F
edenin kulagma soylemmes,
Ama j$leri duztip ko$an Tann'dan, "Caiir"
dlye buyrufc geiince, artik kabul edilereZtmi^
edi1amiyecekmi& onunk bir feimiz kaUnaz.
i
Ikhiei miera' a rap cidi *,
10. * Huh, Dokuxyuz yil davet ettL Qagmi,
ancak toplumun inkarmi arttirdi,
* Ama o : sQyleme dizginini hfe kasti mi?
Susma magarasina sekilmeye kalki§U mi his?
* Eopeklerin havlamasmdan kewan, yo-
lundan kahr mu hie dedi;
* Ay lsigmin bulundugu gece, doluti Ay,
kopeklerin havlamasi yuaiinden yiiruyusunti ak-
salir mi hie?
* Ay igi&iru sa£ar, kopek de havlav ■ durur;
herkes, yaradiligina gore bir i$e koyulur.
Kader, herkese bir hizmet vermis; herke-
si, yaradilisina gore bir derde ugratmis, bir
i^e ko§mii£>
Kopek o pis havlamayi birakiyorsa birak^
masm; ben Ay*jrn, yiiruyUp gitmemi nasil olur
da birakinm?
Sirke, sirkeligini arttirtfiksa §ekerin de
gekerligirtin artmasi gerek.
* Kahir sirkcdir, Lutuf da bala bertzer;
sirkencubinin temeli, bu ikisidir,
Bal, sirkeden az olursa sirkEiiciibin, iyi ol-
20. Huh J un toplutnu, onun cagnsina sirke do-
kup duruyordu, Ama lutuf denlzi de Nflh'a §e*
kcrler dokmedeydl,
CGmertlik tSenizinden, boyuna geker geli-
yordu : yardim cdUiyordu ora; o ytizden do §e-
keri h dilnya halkiiiin sirkesinden fazlaydi,
* Tek ki^i ama bin kistf gibf r . Kimdir t>?
O eren; hatta o Ytice TLinn kulu, y^z asnn
tek eaH.
Sahife 12 - 397
L At£SNJ£Vl SERHl Vl
Irmaklar, denize bh: yti bulmu§ kiipGn
oritode diz £okerlei\
Hele 511 deniz. h Eutiin denizler, tau omugi,
bu stjzu duyunca
En buy uk ad, 6n kii^ik ada eg oldu diye
utanirlar da bu utanela agizlati aci bir hale
geHr.
gu dunyanin o dunya ile birle$mesi ytaun-
den su dunya, utancmdan sierar, ortadan gi-
kar - gider.
Bu soz dar, dereceai de agagi; baya£i bir
seyin, oziin oziiyle ne ilgisi var?
Kuzgun, bagda huzgunea bagmr; ama
bulbiil, kuzgun bagmyor diye giizelim sesini
azaltir mi hi£?
* Her birlnin, §u "Tann, dikdigini yapar"
pazarmda ayn bir ahcisi var.
30. Dikenligin gidasi ate& sarhog kiglnin <Ji-
magmm gidasi da gUl kokustu
Leg, bize gore rezildfr ama, domuza, ko-
pegs sekordir, helvadir.
Ksler, piElikierini yaparlar ama, sular da
temizlemeye galigir.
Yilanlar zehir agarlar; acdar, bizl perigau
cder ama,
Bal anlari da daglarda, kovanlarda, agac-
larda, baldan geker ambarian doldururlar.
Zehhler, zehirliklerjjii ypariar ama, pan-
zehirJer de daha tcz, aehirierin selilrligjnl £i-
cteriverir.
MEfiNWJ 5BBH* VT 9
* §u diinya, bir baksan, tttmdcn savagtir:
zerre, zerreyte, dinin kafirle savagtigi gibi sa-
vagir - durur.
* O aerre sola dogru uctukea. u^ar; obur
zerre s sag yaiia vanr, aramr - durur.
* Bir zerre yukanya agar, bburii agagjya
dti^er. Gnlann savagim §u durgunluk alemmde
gbr.
* Onla^m gorunen savaglan, gizli savasla-
nndan meydana gdmededir; bu aykinhgi eor
de o aykinhgi anla.
40, * Gunegte yok olan zerrenin sava^iysa an-
Mrimakton da digandir, sayidan da.
* Zcrrcnin kendisi de, solugu da yok olup
gitti m], artik onun sava?i ? gGnegin savagidir
aneak,
* Kcndiliginden hareketi dc ka)mami5i;ir p
duru^u dan, Neden? ^'Gei^ekten de biz, ona dfi-
neiil^rj^" simndan.
* Biz, kendimi^den ge^tik de aenln denizi-
ne donduk; asil sut emilecek yerden stit em-
djlk biz.
* Ey Gulyabanlye uyup yol azatan^ ey usui-
siiz ltisi, usulden az bahset
* Igigm i^indoyi2 biz; savagim^ da bizden
degil, bangimiz da; ika paimagin arasindayiz*
her i^tmizi yapan o.
* Par^a - bueuklar arasmdaki tabiat sava-
§i r 3 § &ava^i f soz savagi, kudmng bir sava^tir,
* Ama 5U diinya da bu savagla durmada-
dir; unsurlara bak da anla, zorun goziilsiin -
sitsin.
Sahife 13 - 397
10
t Dort unsur, dort gii£lu SJrektir; dunya
tavam bunlarm iistune kurulmu^tur.
* Her direk oburiinu kirar; su diregi, ki-
vilcimlar dircginl sonduriir.
50. '* Halkm yapisi, zitlar iistune kurulmustur;
hasili biz p zarar bakimindanda sava^tayiz, fay-
da bakimindan da.
* Hallerimiz birbirine ay kin; her bin, tep-
ki bakimmdan obiirundfcn apayri,
* Her solukta kendi yolumu vurmadayim;
artik bagkasiyla nasil uzlasabilirim; bagkasma
nasil care bulurum?
* Hal ordulanmm dalgalanmasim seyret;
her fciri, obiiriiyle savagta, obiirune kin giit-
mede.
* Kendinrleki su eilgin sava§i gor ? bagka-
lanmn savagiyla ne diye oyalamrssn?
* Meger ki bu savagtan seni Tann ceke de
ban§ dimyasinda bir renjge boyanasm.
* O dunya, aneak 6Itimsuzluk diinyasidir,
nitimur bir dunyachr; giinku zitlardan dfeul-
memi^tir^
* 5u yok o!u§, ziddm ziddi yok edl^iiiden
meydana gclh'j zit olmayinca. olumsiizlukten
ha^ka btrgey kalmaz.
* Ciines de olmasm, ziddi olan zemberi da
oimasm diye o e^i, bcnserl olmayarij cennetm
ziddi yok dedL
* Kenksizlik, renklerin teinclleridir; ban&-
Iw, sava§larjtn temellerl.
HESNEVX 5EJtHJ VI
11
GO. * Su gamlatla dolu bucagin temeli., o diiu-
yadir; her aynhgin temeli, bulu^up kavug-
madir.
* Ey hoca, neden aykinhklar icindeyiz
biz; birtik, neden su sayilari dogurmada?
* Qunkti biz parca - bU£Ugu*; dort zit gey
de temel.. Temel, parca -butfukta kendi buyunu
icad etmede*
* Ama can oevheri, bu bBlumlerlrt etesi ri-
de; huyu bu de£il onun; huyu ululuk sahibi
Tanri huyu,
* Savaglan da gor; barislann temeli onlarj
hani Peygamber gibi, sava^i Tanri ugrunda,
* tkl dunyada da ustlin; bu iistunii dil an-
latamaa, bu ustiinluk soze sigmas ki.
"* Irmak suyunu tumden icmenin jmk&m
yok; yok ama susuzlugu giderecek kadar su
icmemenin de imk&Di yok +
* Maiicvi denies sosairussan MJesnevI ada-
si rtdan o denize bir ark a£.
* Gyle bir ark ac ki her solukta Mesne*
vryi, ancak bir m&n& denial gor.
* Yd, iraagin ustlindeki smnani ugurdu
mUj su^ bir rcnklilisin! meydana kor.
TOi Sen de terii taze mercan daHanm gor;
can suyundan bitniig meyvalan seyret
Soe harfi N $esi, solugu bisrakti da fek kalch
mi f deiiJz kesHir - gider r
S52 s5yleyon de p soz dinleyen de, sSzler
de.. Bu ufii de sonunda can q!lu\
Ekmek veren de t ekmek alan da, tertemis
ekmek de ^ekilden arinir; toprak kesilir.
Sahife 14 - 397
MESNIlVI 3EHM VI
13
Ama anlamlan, hig yok olmaz; bu ii£ du>
rakta, boyuna p hem de birbirjnden aynlmag ola*
rak anlamlan durur.
gckil toprak oldu ama anlam toprak ol-
madi: , kirn yok oldu derse, hayir de, olmadi.
Puiih dilnyasmda, kimi gekillerdcn ka^arak,
kimS de gekillere bihwerek u£u de bekler*
$ekle biirun diye buyruk gelir, gekle bfi-
luniirler; gene Taim buyruguyla sekillevden
amnrlar h mucerret anlam olurlar,
* Qyleyee "Halk da ommdur p emir de"
Syetinin anlammi bil; halk, §ekildir, emiisc
can; can, emre binmi^tir,
Einen de ^dtgahm buyrugundadir, blnilen
de- beden kapi cgigindedir, cansa tapida.
SO, * Suyun testiye dolmasi istendi mi padi-
gah, can ordusuna blnin der.
* Derken gone canlan yiicctere afidinnayi
dilsdi mi, nakiyblerferi, into sesi gelir t
Bundan ote soz ineelecek; atesi azalt p odu-
nu az at,
IftlQuciik tencere kaynamasm; anlayi$ ten-
eei'eleii pek ku£uk, pek yufka,
Nofean stfatlardan munezzeh Tann, bir el^
malik rneydana getiriyor; anlam elmalanm barf
daftari, #oz yapraklan arasmria gi/Iiyor.
Da la - yapraga. benzeyen eju sgs, $u soz pei h -
desinden, elmanm kokusu geliyor ancak; kendi
govunrr.uyow
Bari bu kokuyu <;ek i^ine, iyi kolda da se-
ni kulagindan tutsun, t&mele geksin.
Neslc olmamaya, koku ataaya bak; halkm
soguk yt?line h soguk sol ug una ksr^i orl bedenuiL
Onlann havasi, ki§tan da sogLiktur 1 ; tirtiiiij
faiiiHin de soguk ajma, hastalanma,
Cansiz geylere benzerler-j donmu§ - buz
kesmi^tir onlaf, be^denlcr tokczlor - durur; so
luklan kar yigimndan gelir.
90. * Yeryiizii, §u karla kefene buriindU mii,
tez Hus&meddin r in gUnzs Kibcini vur yere,
Hemen dogudan Allah kiJicun ^ek; bu la-
pfiyi o doguyla lSit,
O gLines^ hani kan liangerler de, dlaglar-
dan ovalara seller a kar.
* Cii nk ti gtine§, ne dogudadir, ne bati-
da; geoe-gundtiz yiidiK bilginiyle sava^r - du-
rur.
Ni£in der f al£akLii| indan, korliigikiden beni
biraktm da seni dogru yola gotiiFineyecek yjl-
dizlari kible edindirs?
* Neden o emin erln, Kur'an'da gegen,
i£ Ben batanlan savmem M sozii ho^una gitmedi?
* Ay'in onimde, gokku$agmdan kulluk ke-
merin! ku^and]r. da onun i^in if Ay yarj-ldi" sG^
ziinden incinip durmadasm,
* "Gune§ duriillkicc" ye bakmiyorsun bile;
Cunkii sence ^iine§in pek yiice bir merf.ebe£l
var.
* Havamn de^I^mesini yjldizlann tepkisin-
den gtfrmuFjSun de "Andolsun yddiza inerken"
hoguna gitmiyor.
Ay h ekmektJtm daba tesirli defil ya; nic3
ekmek vardhr ki arlamm can darnanm kopanr,
100. Siihre de sudan daha teslrli clegil ya; nice
su da vardtr, bedoni yikar-gidsr.
Sahife 15 - 397
14
MESNEVf JERB! V*
Ama onun sevgisi camna Iglemi§ do o yttz-
den dostun 5£udu, bir kulagindan giriyor h 6bur
kulagindan cikiyor.
A filan p bizim ogijdamuz sana tesir etmez
ama h §unu da Ml ki senin ogiidun de blze te-
sir etmes.
» Meger ki dosttati, ozel bir anahUtr gele„
Qunku "Gokterin anahtarlaiV' onunrtur.
Bu soz de yildua benzer, Ay 'a benzer;
ana Tartri buyru|fu olmadikfia ' te&ir etmes.
Bu yan&iz - yowsia yildiz, vahiy arayan
kulaklara girer, o kulak suhibine tesir efler.
Yanlardan - yorelercfcn, yansizhk - ytirosiz-
Hk dunyasina gedin de 5lum kurdu paralamasm
sizl, der.
* Onun, inciter sa^an pariltisina kargi, ^u
diinya giine^I, yarasaya benaer.
* Yedi mavi gtfk, ona kuldur-koledir; bir
hab#r gavu^u olan Ay, cam derdiyte yaruna-
dadir, erimededir*
Ziihne, blrgey ^oracagi rakit ona el atar;
Mugterip can parasim eline almi^r, kargisui-
da riurur.
110. * Zuhal, elini opmek ister ama, kendini
bu cievlete layik gorcnez,
* Mirrih onun yuzunden nice kere elini -
ayagini yaralami^tir: Uiarid, onun ytaunden
yiMercc kalem kinni^tir.
* Butun §u yilfl^lar p yddiz bilginiyle sa-
yastadir; ey caru birakip da rengi seeen derter;
MESNfcVl 5KIUJ] VJ
15
* Can odur, bizim hepamiz de rengiz, sa-
yiyiz; onun her dU§unce yfldizi, yildizlarm ca-
JJldLL\
Diigfftnce nerede? Orada tiimden tertemfai
igifi; var; a du§iinceye Gnem verip du£unen, £U
dlisiitice sozunu sen in igin sSyledik,
Her yildizin ytieelerdc bir evi var; hizim
yildMarnmzsa hie bir eve sigmaz.
Yeti-yurdii yakan, nasil olur da yere -
yurda sigar? Smira sigmayaji 151k j nasil olur
da ainiriamr?
Fakat arik bir sevdali anlasin diyo bir or-
nektir, getirirfer, bir benzcti^tlr, benzetirler.
O sozp o Srnek, onun misli, egidi degildlr,
bir tfrnektir, donmu§ - kalniis akJlj goziilsun de
artlasin dlye ornegi getirlrler.
Akil keskindir ama ayagi ^ev^ek; cunkii
goniil yikilm^Ur da bedcn sa^larndir.
120. Halkin akjllan ? diinya. i^inde kiwamr -
durur; ama gehvctten ge^mck bususunda dU-
guncclerj, hie mi, hi£ yoktur +
Dav^ya girigtiler mi gogijsleri dogu gibi-
dir; aina cekinnrie gaginda sabirlari gimgek gl-
bl gakar ? derken soner ginsr.
Bir bilgirt de hunerlerle kendini gfeteTir
ama, vefa etme caginda duiiya gibi vefasiKdir.
Kendlni gBrme gaginda dunyaya sigmajz;
ama ekmck gibi de daracik bogaada kaybol-
mug gitmi^tir*.
5a/?//e 16 - 397
H> ME3NEVI SEEltf Vr
Ama gene do butun huylan iyilestir; gUn-
ku adam iyilik aradi mi r kStti kalmaz kl.
* Erlik huyu, benlSginde, varljgmda kal-
dikga koku§ur; ama cana ulagti mi p aydmhk
buJur, apaydin olur.
* Bitkiye yuz tutan her cansiz, bitkirrin
baht agacindan biter h ya§ayi§a kavu&ttf.
* Cana yiiz tutan her bitki &e Hizir gibi
Abihayat kaynagimlan su icer«
* Can da e&nana yiiz tutarsa, pilisim - pir-
tisim Bomuz yagayi^ Ulkesine eeker.
&
l-5 + Her cildin baglangicinda oldugu gibi bu
ciltte de Celebi Husameddm'e hitab etmekte, "Mes-
nevi" yi, ona ithaf eylemeldedir. 2, beyitte "Mcs-
nevT ye "Husami - Name 1 ' diyorsa da bu, ancak
bir yasiftit; nitekim bundan soiiraki beyitte, kita-
bmL N gene "Mesnevi" adiyla anmakte&jK Ayni be-
yitte, altinci cildin, "Mesnevi" nin son cildi oldugu-
nu da a£iklamaktadir (Mcvl&na'ya Jsnad edi-
len VII. cildin nasil dteme, uydurma oldugunu et-
raflica anlamak istcyen, "Mevlanft U&M Yazma-
lar Katalogu" adli oserimizin II. c, de ? 96-103. a +
leri okusunlar; Mill! Egitim Bakanligi Eski Eserler
ye Muzeler Genel Mudurliigu yayinlan; fieri: Ill-
No. 8; Ankara, Turk Tarih Kummu Basimevi -
1971 ) ■
4. beyitte gecen "Alt* yan" her tisimde bulu-
nan list, alt, sag, sol on ve arkadir; 5. beyitteki
w beg"t ^5 duygiidur; yani gorniek, duymak, k:ok-
lamak, tad almak ve bilhassa elle, parmak UQlariyla
birgeyin kati, yumugak, soguk ve sicak oldugumi
ajnlamaktir (I. i in 35SS ve 3664. b. Icvinin $ r e
bfcj. Askin alti y5nle, beg duyguyla alig-veri^i ol-
rnadigini, yttnsijz - yfivesiz mftna alemine ait oldu-
guiiu da bu beyitle ve stmrakl beyitlerle bildiriyor.
P. 2
ScrW/e 17 - 397
IS
MIEJN'EVI SESlil VI
10-11. XXIX. surenin (Ankabut) 14, ayetinde
Nuh Foygainbcrtn (A, M> jnsanlan dbkuz yta elli
yil gercege davet cttigi bndJrilirj bu §yete i§&ret
ediLiyor (I. c . in 406 ve 1410. b, lerinin & e bk.} +
12-14, Turitge, "it iirtit\ kervan yiirtu" atasS-
ZLbaii hatirlatiyor.
IS. Sirkencubin, L c. In 53 -54. b. Ierinin g. !
e bk*
22 . Tek ki^i-Yuce Tann kiJm Tek kigiden
feflksatJari, Hakiykat-i Muha turned jyye s^hibi olan
erendir. «OT asna tek erf" sozuyle kSinil insanm,
zaman ve mek^t kaydindan kurtulmug oldugunu,
yahut her zamun, o zamana hakim olan erin, ayni
hakiykate mas bar oldugu ciheQe §ahsi degi£se bile
oz bakirnmdaii ayni bulundugunu bildiriyorlar sa-
m to. Beyitte "YLice Tann kulu" diye ccvirdlgjmiz
stiz r "Abd'ul-AJi" diye g&giyor, Ali, Esma-yi hiis-
nadan, yani Tann adlarmdandir, Kur h ai>i Kerrrain
IL suresinin (Bakara) 255., XLH. aureslnin (§ura)
4 ayetlednde pek biiyfik anlamina "Arfm" adiyla
IV. CNisa') XXII. (Hac), XXXL (Lohman), XXOT.
££ebe p ) ve XL. (Gaafir) s&reterimn 34, 62, 30, 23
ve 12. ayetteiinde pek *flu anlamina "Kebir" adiyle,
XLIL (§ura) ve XLUL (Zuhrttf) surelerinun 51.
ve 4. Sy^tlerlnde, hiikum ve hikmet sahibi aruarui-
na "Hakim*' adiyle gc£0i\
Beyitte, *Keiidi gibi yarattbnighnn btii tanssin-
den de hayirh olan, ancak Insaudar" hadisine j^ret
cdiimektedir (Cam- II, *. 113), Beydn mazmQiiu, DI-
y&to ve Ham&se sahibi oian ve hicrl 2S3 te, yahut 2S4
MRSNtVl SEKEil VI
13
te, bit rivSyete goneysc 2S5 te (896, 7, 8 M.) vef &t
eden Buhtuif nin, bir bey tin 2 uydugu gibi "Tek kis_i
ama bin kis_i gibi* 1 sotfli, 321 de [933) Bagdad'da vefat
eden tbni Dureyd'in bir beytinde de geger (Buh-
teri i£in ''Reyh&iiet/ul - Edeb + ' in I. e. ine; $ 144 -
145; tbni Diireyd igin V. c, ine bk. s, 338-339}.
29. Tann, diledSgmi yapav. III. sQrenin (Alt
Imran) 40. ve XXII, surenin (Hac) IS. ^yetlerinde
ge^er. Lafzi lktlbas vai'dir.
36-83, Meviana, bu bey] tier de, &lemin aitlarla
dolu bir savag alcm3 f bir olus - bozulug alemi oldu-
gunu, fakat varbgin da bu sava^la durdugunu, kai-
nat boyle oldugu gibi irtsanin da, hem bedeni p hem
ig dunyasi bakimindan halden hale ^irdigini, renfe-
sirfigin, renldjcrin temeli, bavi^lann, savft!j larin te-
meli olup her ayriligm bir kavu^up bulu^maya se-
tep olduiunu, aneak mun& Slerniiiin bu zitlarm ote-
sinde bulundugunu bildirerek derin ve ger^ek g5-
rugtou pek gairSne izah ediyor + 42, beyitie, II. su-
renin (Bakara) 156. §yetinden IMzi iktibas vardir
(H. c. in 2965. b. inin § + e bk.). 44. beyitte "Usui"
bilgishideA- y&ui tefsir, hadis, kel&m gibi bil^ile-
r\n rnetodundan bahseden, yalniz bilgiyi yeter bu^
Ian bilginJere gatmaktadir. 45. beyitte, fL KaMer,
Rahman'in iki (kudret) parmagmm arasmdadir..."
hadisinden l&fzi iktibas vardir (in. c. in 4260. b,
nin g; e bk,)n 67 - 6S. beyitlerde ^Mesncvi" nin de-
gerini belirtm&ktedir. Eg, beyit, LXXVI. surenin
"(traan), cennetts giine^In de, zemhcrinin de olma-
digini bildiren 13. ayetine ]^ret vardir.
Sahife 18 - 397
so
MF_$tfEVl SKRJJl VI
VS. Halk-Emr. YIL su renin (A'raf) 54. aye-
tinde, mealen "Siiphe yok kt rabbiniz, oyte bir Al-
lah' tir ki gtfkleri ve yeryiteutiu alti giinde y*uaN
migtar da sonra Ai n 5a Mkim ve mutasamf olmu§-
tur; aceJeyle ve durmadan geceyi izleyen gundtize,
gccenin 5rtiisun(i atar h o ortijyte oiler onu ve gu-
nes de onun cmrine ram olmu^tur, Ay da, yiidiz-
lar da, lyice bil ki yarali^ da O'nundur, buyruk
da; aiemlerln rabbi AimiVin sam nc de yikedir 1 '
buyurulmaktadir. Eeyilte, *y$f$tl$ da O'nundur,
buyruk da JI so^ii, ayi»tten l£fzan alinmigtir.
Sufiler, madde alemine "Halk aJsml" derler;
XVII. sOrenin [fecaj SS, ayet-i kerimesitide, ruhun!
Tanri emrinden oldugu bildiriJdigi cihctle, duy£u-
lanmjzla idr&k edemedigimiz manakir aleraiine de
"Emr alemi" demijlerdir ki bu aiom Guyb alerni-
dir; balk atemiystf g&zte gomnen geMdetTateinJdir.
MevJana m, beyitte, halki gekil, emrf can olarak
be3ir1mt;k sureties bunu kabul ediyor (It fe. in "Di-
bare" sinin s. e do bk\} +
80 -SI. Eu beyjtlcrdeki "binin, inin" sBzleri
arapgudn\
GO, Husam r kilie anlamina gejir; bu miinas^
belle gclebi Husameddin'iti adiru amp "gune$ ki-
lici" benzeligini de yapiyor.
93, Ne doguda, ne batida. XXIV. su renin (NlU 1 )
3$; Syetinden lafzi jktibas ygrdir (L c< in EF DMce 5h
sJnin s. e bk.),
93. Ben batanlan scvmf!m, Ayetton JaM ik-
dbas vardir (I c. in 439. b. In ^ e bkj.
Ml-SNliVl S£RH1 VI
Bl
96. Ay yariMh Ayetten lafzi lktibas var (I.
c. in 118, b. in & e bkj.
97 + Giines durulunce. LXXXI. bu renin (Tek-
vir) 1- uyelinden lafzi lktibas vardir. Surcnin 1 -
14. ayetlcrinde, "kiyamet kopunca giine^in diirtilc-
cegi ? yildizlarm kararacagi, dafilatin, yerlerinden
oynayacagi h digi devetetin bile h ba§i to? birakilaca-
fi t vsih^i hayvanlarm bile bir araya gelcccklcri, d^-
nizlerin kabaracagi, insanlarm ? halde^leriyle birls-
§ecekleri t diri - diri gomulen biza, hangi $uc yiizun-
den gomilldugunun sorulacagi, sevap vo glinahla-
rtn yazilrhgi sahifelerin dagitilacagi, ^uniin pertie-
sinin kaldinlacagi, cehennemin alevl&ndirilccegip
^enetinn yaklagtirilacagi^ h&rkesin, o giin Jctn no-
yi hazirladifiini bilecogi anlatilmaktadir. S-9. Syet-
levdo r kiztarm diri - diri gBmulduklerinden hoz edi)-
mektedir ki bu KotU ve insanb^a sigmaz adet, ce-
halet devrinde, y§ni Musliimanbktan onceki zaman-
da, Araplar arasmda vardi; ttb ^ocugun kiz olma-
sij baba igin buyiik bir a yip sayihrdi; babamn,
baysiyet ve namfjibunu Iturtarmak icin kizi h diri -
diri topnaga gomme&i gerekirdi,
98. Andol&un. yildiza inerken. LEI, surenfri
ilk ayetidir (Noen]) P LSfzi ilttihas vardir. Eeyitte
yildiz bilgisinSn batil oldugu tife bildirlliyor.
103, GokkrLn anahtarlan, XXXrx. surenin
(Zlimer) 63, ayetlyle XLII. surcnin (Sur5) 12.
ayetinde getp? ve Eoklerle yeryuzUniin kilitlerinin,
Tanri'nm katmda oldugu, yalanlayanlarm siyana
Sahife 19 - 397
22
JWESNEVl fBRhi VI
dustukleri, ditedigini, meOW gibi rmMaodrraeafii
bildinlir. Bu ^ ayiieri Syetten al]nmi$tir.
HJrih U*ri± (I in 3823., 3788., 539., n. « £
175., 1^9., L c. in 75S, ve % c. In 159s. b, IcrinJn
S. teniae bk.).
e bk.
126-129. Erlik suyu. in. c. in 3104. b. In a.
128. Hizir - Abihayat. I, c, in 578. b. in g. e bk.
M E T I ISf
BimLnui, vaaas ecfeni birlne, bir biifcun
uptime konmu$ olan kuguii bagi mi daka
iistiimlljr, diiha. yilcedJr, daba ulufiur,
yoksa kuyragii EMI diye sormasi, vaaz
edcran de, scranm aiilsty^i kadar, oa&
oevap vermesi
Biiisi t blv gun vaaz eden birine dedi ki;
Minbere gikinca senden Iyi p senden iislun s&z
soyleyen yok.
130. Akilli er^ sana bir sorum var; gu oturum-
da soruma cevap v-er.
Bir burcun ustune bir ku§ koiiea bagtyla
kuyrugundaw hangisi daha iyidir; daha usturi-
dfcr?
Hoca, yiizli §chre dogru h kuyrugu koye
dogruysa, bil ki yitau, kuyrugimdan daha iyidir,
Ama kuyrugu seiire, yiMi koye do^ruysa
o kuyruga toprak kesil; ytizunden ustiindur o
kuyrukn
* Kug, yuvaya flek kanadiyla near; a in-
sarilar, insanlann kanadi da himniettir, gay-
nettir.
Bir agik t hayra - gerre bulanir ya; sen hay-
n-gerrl gorroe; himnaetlne, gay ratine bak«
Sahife 20 - 397
24
UPSNJiVl 5FRH1 VI
>f^5KEVl SERHJ VI
25
Dogan ne kadar ak olsa, e§siz oLsa, degil
mi ki fare avhyor, asaiihktir*
Ama isterae kuzgun olsutf, etinlii padi^aha
nkiyorsa, dogan sayilir o; kulahina baknia sen.
* Bir hanmr teknesi boyundaki insan,
goktaa dc usttindur, esirden de H
* §u gokyu^u, hie "Bis onun kadrini yu-
celttfk, uluJadik" sozimti duydu mu? Kim
duydu? Gajnlarla dopdo]u insan.
140. * GQzelligi, akli, sozleri, hevesi his kim-
se yeryuzurtu, gakyuzune sundu mxi?
Yuziiniin giizelligjni, re'yindeki isabeti hig
gokyu^une gostermeyo kalkigtin mi?
* A gocukj glimus gibi bedenini hamam-
daki resimlere gosterdin mi hie?
O hurl gibi guzel resimleri birakirsm du
yari kor bir kocakariya cilve satarsm.
O kocakanda, sen! a resimlerden kapip
kenrline gckeii nedir ki o reslmlerda yoktur o?
Sen soylemi-yoraun, ben &3yleyeyim. bari:
Akildir, duygucJur, tedbirdir, candir,
Kocakanda, adarnla kaynagan catt var;
hamamlardaki resimlerdeyse can yok.
Hamaindaki resim harekete geJse hemen-
c&cik koeakaridan eeker, ayinr stm.
Can nedir? Hayirdan, serden haberi clan,
ihsana sevinen, Kara r dan aglayan bir^ey.
Degil mi canin sirn, ozu, haber verig; oy-
byse khnin cani h da ha fazla haber ahyorsa,
daha faala canhdir o.
150. * Canin tepkisi, anlayi$tir; haber ah stir;
kfmde daha fazla anlayi§p haber a1i§ varsa o,
daha fazla AllafrJiktir T
* §u labiattan di^anda da canlar var; bu
canlar, o meydanda cansra kalir.
■* Ilk can All&ta tapisina varmaya, Tann
egigine ula^maya mazhar oldu; canin camysa
Allah 'a mazhar oldu*
* KEelekler, ttimden akildilar, candilar; 5y-
lesine bir yeni can geldi ki melekler, o canin
bedeniydller ancak.
* Kutluluklarindan o can] gtfrduler de be-
den gibi o cana hizmetci kesildiler-
* Iblis, o candan fra^ eekmlsti, aynlmig-
ti; onun icin canla birlc§medl n ^unkij beden*
den aynJmig, old bir organdi.
* Cam yoktu r onun IqIh canini feda ede-
medi: Kinlmi^ bir eldi» canin buyruguna uy-
madip
* Bir orgam Itinldi ama, cana bir cksiklik
gclmedi ki; earnn dindedir; onu gene var ede-
bilir.
* Bir ba^ka sir daha var, fakat nerde du-
yacak kulak? O gekeri yemeyc layjk dudu
nerdc?
* Has dudulara p^k bol, pek deegrli §e-
ker var ama, bayagi dudular, o yandan ^-u^
pevirmi^lerdir.
ISO, * GBi'iinu^ii dervl§ olan, o zekattan tada-
bilir mi hi£? Anlamdir o, feulun fan at dog]],
* tsa'mn eg&ginden §tker esirg£rjme& ama,
e^ekj yaradtligi bakimindan otu beyenir.
Sahife 21 - 397
SG
M£SNIVI SEItm VI
Seker, e^egi neselcndirseydJ, Bnilne kantar*
Jarla dokulurdii,
* "Agizlarmi tniihiirierjz" ayetlnin anlami
budur; bunu tarn, bunu bil; yolcuya Snemlidir
bu.
* Bunu bil de beiki Feygamberfn Sonuncu-
sumin yolu htirmetine &i£indan o koca, o gu£lii
muhlir kaldinhr.
* Peygamberlerin buaktiklari muhiirleri,
Ahmed'in dint hurrnetine actilar kaldii'djlar.
* Acilmamig kilitler kalmigti; "Ger^ekten
de biz asdfc" etiyle agildL.
* Bu dQriyada da §efaat£idir o, o dunyada
da<i Bu dunya, din diinyasidir, o diinya cennet-
lfir dunyasi. ,
* Bu diuiya, onlara yol poster der; o duti-
ya, onlara Ay gibi yiizunu goster der.
* Grain i$i gucil, gtirunurde dc, glzli de,
"Yar&bbi, toplumuma dogru yolu poster, onlar,
genjekten de bUmiyorlar^ demektU\
170- * Onun soluguyla ikj kapi da agrimotor:,
Jki dijnyada da duasi makuldur onun.
* Onun e§idi no gelmiEjtir, ne gelerek; bu-
nun i^in comertlikle Son Peygamber olmu^tur,
O.
* Bir usta sanafin blrinde en ilcriye gider-
se ona, bu sanat, senuilG tamarnlandi, bitti de-
mez mS&in sen?
* Muhurterl kaldirmada, kilitleri armada
sonsun, sonuncusun sen; can feagislayaxtlar diin-
yasinda bir Hatem'sin sen.
•
MK^JVl SERHt VI
a?
* Hasjh Muhammed'in buyruklart, agik*
Iik icindekl acikhk duiiyasiiida giiller acrni^tir.
* Onun camna. da yUzblnlorce aferin* kut-
lu gcli^ine de, cvladmm gagma da.
* Onun bahtli, devletli halifesinin ogulla-
ri t onun can unsurundan, goniil unsurundan
dogmuslardir.
* Jster Bagdatli olsunlar, Ister Herath r is-
ter Reyli; suyla toprak minacina kanhnaksi-
zin onun soyudur oniar.
* Giil fidanij nerede biterse bitsin, gQl f j-
danidir; garap kupu f nerede eogarsa co^sun, n&-
rede kSpUiiirse kftplirsiln, saraptir o kuptekL
* Gune^, batidan ba§ gosterse de gunegin
ta kendisidir; bagka birgey degiL
ISO. * Ey islerl onaran, frrtuetilClgunte '61% gu
solukta k5r et ayip arayanlan, gostcnitG on-
lara o gune§i.
Hak, huylan kotii yarasanin gozuriu^ e^l -
ornegi olmayan gunege kar^i kapatmigim, de-
* Baki§Ji cksik] goi-u^ kit yarasanan gdz-
fe^ guncjjin yildizlanni da goremez^
*
Sahife 22 - 397
(§ E EH)
12S. beyitten sonraki hikfiye. Rahirietli Puru-
zan-Ter, bu hikayenin, Scnai'miij "Hadika"' sinda'
ki "Kuyrugu gehre> ba^i koye yonelmig. ku§un kuy-
rugu; bagindan daha iyidir, dalia yegdir h ' mealinde-
ki beytinin maKmunundan a! minis alnoasmi. biklir-
mektedir [Maahiz; Sl 197). Gereckten dc bu btflu-
rnun ba^inda, 129 - 133. beyitlerde gegen bu hakaye,
tamamiyle bu bey tin mazmftnuna uymaktadir. An-
cak bu bey i tier, Hz, Fey gain ber"in f& MJ "l£6yler-
d& otumia; £unku koylerde oturan, mezarlarda 0U1-
rana benzer" meSJindeki liadEsmi de hatiriatmakta-
dir ('C&mi'; IT, Sh.IOOK Mevian&, lit, ciltfin basl&rm-
da da, ktfylunun, sehiriiyi kuye GftSirmasi hikaye-
sinde bu hadise i^aret etrni^tir (831. b, in g, e
bk,). Bu beyitler, Mevl&M'mn ictimal gftru^tfriu de
belirtmektedir,
134 + Ku£ kanadiyla uear; ittsamn kanatfliysa
himmcttir, "Gcr^ekten dc ylice At3ah T yiice i^lcri
sever, gerefli Igleri sever; a^agihk ifjleri sevmez' 1
me&lindeki hadise ig&ret edtlmekted^ (C3uru J ; I,
3, 63) + Gersekten <Je inaan, himmetlylc yiicelir, gay-
ret iyle yutoelir, TurkecmiEde "Dede himmet, ogul
hizmet" atasozu die bu me§ldedir H Bu beyitten son-
raki beyitlerde, Insamn hayir dEij £er de yapabile-
MFSNliVJ SEIlttl VI
2&
cegij fakat, hakkmdaki hukrnun, bimmetine, gay-
retino gGre verilmesf luztimunu bilflirmektedii\
138-139. Insan - Biz onun kadrini yucclttik.
XVIl .sGre-nin (Efcr4) 70. ayetinde, AdemoguHarimn
kadrinin yucelUldigi, onlann, karada, denize hay-
vanlara, gemilere yuklenildigi, temiz geylsrden n-
ziklandivildiklari ve yaratiklarm, ^oklanna iistun
edfldikleri bildirilmektedir. 139, bey me bu Syetten
lafai lktibas vardir,
140. Giizellik ■ Akil, soz ve heves, XXXIII. su-
renin 72. &yet-i kerim&sinde, eman^tm, goklere, yer-
yuzune, daglara arced3ldi§i, fakat onlann, o ema-
neti yuklenmcktcn ^eftindikteii, korkuiklari, insana
yiikletildigi, msainnaa gok zalim ve cShil oMugu
blldlrilir t Beyitte bu &yete i^aret ediliyor. Eimanet,
Tann buymklanna uymak, em^nete ve abde v-efa
ctmokj akil vc s^3 o!arak P kabul edilmf^tir, tnsanm
zalim ve cahil olugUj bu cmancti yuklcnmcd.cn tin-
ceki haJme, maddi varbgina, yahut, yiiklendikton
sonra, ona riay&t t^.fnediginden hiisrStia dii^tugune
i^it^ttir (Mufredat; s, 25-26],
142, Hamam ■ Rcsim, IV.c, in 800h b, in §.
e bit.
150-160, Buntfan ortcekt beyitlerde, cansiza,
resme, ne kadar gu^el olursa olsuin, kapilmatim miim-
kiin oltnadigj, girkin, yahut ihtiyar bile olsa p in-
sanin, canli bir insana goniil verebilecegi ardatilip in-
sani ceken seyjn can, akil p duygu oldugu ^^y?en-
diktcn soura bu beyitlerde, canin da d ardayj^Ia bc-
lirdigi, kimin irf^ni fazlayj&a, chub, Tann ? ya dalia
Sahife 23 - 397
so
W13NEYS 3EHHI VI
■
yakin bulunacagi anlatilmaktadir ki "InsanJar iki
boluktur; bilen, ogrenen; bu iki bolukten olmayan-
da fcayi* yok" hadisine de ig&ret cdilmektedir (C&-
mi'; ll r s + 175). Ancak bu anlayipn, bu biiginin, in*
sana benlik veren, insana ytik olan bilgi olmadigim
da soyteyelim h 153. beyitten Itibaten, meleMerin,
tiiinden akil ve can olduklau, o yijzden Aflem'deki
kutlulugu gdrup, ardayip bag egdikleri, fblis'inse o
candan mahrum oldugu, kmlmig, bedenden kop-
mu& bir el glbi kalakaldigi biWiriliyor (III. c, in 821.
b. in j. e de bk.). 15S. beyitte, bir baska simn da
bulunrtugunu bildird listen sonra, fakat nerede duya.
cak kulak demelerj, Tanri da ha lyi bilEr ya; XV. sQ-
rede (Hicr) IMte'in, ^Een de insanlann hepeini az-
diracagim; anuak i^Iertodcn ihl&sa mazhar otanlar
mustesua" (ayet. 40) demesinc igaret olsa g&rek Id
buna gore Iblls'in de bir vazifesi var; TaniVnin Sh-
ifts ihsan ettifi kidlarmi bihnek, bildirmsk.
161. IV. c. in 2691, b, in g, e bk,
163, "AgozJarmi miihurfcria," XXXVI. sd re-
nin {Ya Sin) 65. ayetinin meali guijur; "O gun (Ki-
y&niet gunti) agizlanm miihiirleriz ve ne kazandi-
Jarsa elleri soyler bize ve tamhlik eder ayaklan/'
Ayctin bag tarafi aynen ahnmigtir.
164-182. Peygamberlerin sonuncusu. XXX1IL.
surenin (Ahzab) 40. ayet-i kerimesinde, me&len,
"Muhammed, sftdsn birteinin babasi depdlr; fakat
AJlah'jn rasQIudur ve iteygamberlcrin sonuncusu ve
Allah/ Jiei^eyi bllendir" dentncktedir, Bu &yet-i ke-
rutins "peygambcrlerin sonuncusu", "Hatem' en-
ttESNKVf 5ERHI Vf
31
nebiyyih" diye geger; bu terktp "Hatiiri'tin-Nebiyyin"
tar^inda da okunmu§tur. Hatem> yilzuk ta§i ve yiiziiR
anlamina geJir; yiteuk, tagla lamamlamr. H&tim oku-
nursa, bi&geyi sona erdiren, sonuncu anlamindadir.
Islam bilgihlerinin hemen hcpsi r "Nebi" yi h^bcr
getiren^ peygamber olarak manaJandirmislardir;
ancak TH Rasul" e p seriat sahlbi peygamber demigler-
dir. Bu bakimdan *'Nebi" Ko^unde uinuml, HasQl'de
hususi bir anlajn vardir; yani her Rasul, Nebi'dir;
fakat her Nebi, RasCU degildir. Ayettekl H 'Hatem'en-
iSfefclyyln" sOxtlne, anlam bakunindanj ^eriat £&hi-
bi olsun, c]masin p biitun peysaunberkr dahildir, Hz.
Peygamber^in adlari arasmda fL H§tim h * adinin bu-
lunduguna d^ir badfeler vardir; adlari arasmdaki
"Akib" ad], "O'ndan sonra peygamber yoktur" tar-
sinda manalandinlmigtii* (Buharij Mustednok J tis -
Sabihayn ve Kens ' ill -Ummal 1 den nalden FadaQ'ul-
Harnse; 1, s. 13-14}, *Benden onceki peygamberler-
le heUi suna ben^eris;; bir adam, bir ev yapai'; evinj
guKCl, iyi bir tarada kurar; fakat bir yamnda bir
kea'plc nolcsandir. Halk gelip ge^tik^e bunu gorup
^a^arlar; ne diye bu kerpiei koymami^ derler. l^te
o kerpi^ benim ve ben, peygamberlerln eonuneusu-
yutn" ve ff Ommetimde yalancilar, deccaller yitini
yedi tanedir; bunlann dordu kadindir; ben peygam-
berlerin sonuncusuyum; benden sonra peygamber
yoktur JN hadisleriyse, bunu Jyice agiklayan Iiadi^ler-
dir (Ayni; Buhari; Muslim \ y e Miisned'den nakten;
s. 49-50), Ger^ekten de Ha. Muhamnicd'den (SM)
sonra peygamberlik davasina kal^ciganlar, yeni bir
din kurmaya ugrai^anlar^ bu i^i, ya rneni'aat, ya cin-
net yiiztinden yapmiglarj yahut da Isl^ni birligini
Sahife 24 - 397
S3
MUSNEVI SEflJfl VI
bozmaya p bolmeyc ugra^an du§manlara Slet olmug-
lardir (bk, A. Golpinarht 100 Soruda Turkiye'de
Memzepler ve TarlkaUer- 1st Gereek YaymevI -
1969, s. 109-180J.
166, beyitte, "§tipe yok kl biz, sana apa^ik
bir felih vermisizdir 1 ' rnfcalindcki ayetle bagla-yan
XLVUI sflrenin (Feth) ? meiilini verdigimiz Syetln-
dcn lafzi iktib&s vardir.
167 « 168. beyMerde Hz. Feygambcr'in (S.M) f
kiyamet giinu, inananlardan suglulara sefaat edc-
cegi bildirilmekteclir. Hz. Feygamber (S. M), "Ben
AH&h'ini sevgiliEiyim, fakat oviinmem; kiyamet gU-
nu Liv&'ul - Hamd benim eKmde olacak, fakat ovyn-
mem; kiy&met gunii ilk gef&at edenim ve Ilk gefauti
kabul editenim, fakat ovunmem; eennet kapisimn
halkasmi ilk ^alacak U$fm t Allah o kapiyi bana
agtiraeak, ben, inananlarin yoksullanyla gireeeglm,
fakat oviinmem; ben, benden Gnce gelenlerle bon^
den sonra gelenlejcin en ulusuyum, en yijcesiyim;
fakat sevinmem" buyurmustar (Tirmizi T den naklen
Fadail'Ul - Hamse; I, & 42^43). "Ben kiyamet giinu,
Adena ogullarimn efondisiyim; fakat ovunmem;
Livt'iil - Hamd benim elimde olacak, fakat oviin-
mem; Adam de dahil, o gun, hi£ bir pcygamber
yoktur ki bayragimin altinda olmasin; ilk seflat
cdecek ve ilk gef&atl kabul edilecek kisiynn; fakat
ovunmem 5 * {C&mV; I, s. 90), "gefaatim, ummeti-
niin Miyiik suglar isleyeulevinedir* hadtelcri de
meghurdur (Aym, II, s h 33). Sefaat hakkmdaki ha-
aisler yazmaya kalksak sahifeler <3oIai\ Hi. Peygam-
ber h in (£. M) bu dunyadaki gefialJ, btitun insan^
lari Inane i^igiyla aydinlatmas^ o diinyadaki gefaa-
tiyse, inanao f fakat nefsirje uyup sus igleyenleri
TaruYya bagislaUiiasufrr*
169, tkinci mpiro? had i stir (AMdls-i Mesnevi;
s, 60). /
175-182./Bu beyitJcrdc Mevl&n&, "AH Mu-
harnmed" i /Svmektedir. Al-i Muhammed, soyu ? Hz.
PGygambejnn ^ttasi Abdulmuttalib'e ulaganlavdir.
176. beyytaj *'devlctli haUfeslnin ogullai n i* ndan mak-
sadi, ^Ez. Airnin. imam Hasan ve Im&m Huseyn'in
evl§^i' v^? soylandir. §efaattcn sonraki bu beyitler,.
aa.iim h limmetimfn Ehlibeytimi aevtiilerinedir"
dtoini de hatoMtr (CamF; n, s. 33). 177. beyit^
tfe^-^fJSater EaSdad'li olsunlan ister Hemt'li^ ister-
■Kfey'Ii; suyla toprak mizaana kanlmaksizin T nun
soyudur on!ar H aozleriyle, V. ciltte belirttigimiz gl-
bi arttk t&rlhe kan^mij? olan Abbasogullan balife-
lexini hatiriattigi gibi "Her temiz olan, eekinen ki*
§i p Mubammed'in soyudur" (A yni; l> s r 3) ve "Al-
lah] m, benden sonra gelen ve hadisleHmi riv&yet
eden, siinnetiml yerine getiren, insaniara belleten
hnljfcterjmc sen merbamet et ,p hadislerine de i^a-
ret edilerok Lr Abi Mubt^mmed" hakkmda bir de
ta^rmin yapilmaktadir (Ayni; U^ s, 51 } r Im^m Mu-
hammetfiil - Eakir (114 H. 733 M.), Ashaptan Ca-
bir'e, "Y& C§bir JP buyurmu^lardir p "AndoJsun Al-
Kih T a, O'na anca3< emirlerine nymakia yak5a§ilir;
ba^ka birgsyle atc^tcn kurtulmaya imk&n yoktur^
kim AHSli'a itaat ederce, odur bizim dostomuz; kim
Allah* a isyan ederse, odur dii^mammiz ve bizim
dostlugutnuza ancak Tann*ya iiftatls jiS.il olunui^
Sahife 25 - 397
to
MPSNEVf £ERf tf VI
buyurmugtur. tman Risa da (233 H. SIS M ) Nuh
Peygambei-in fA. My oglunu* isyanmi anlathktan
sonra, "Bizden olup da AMh'a It*at etmeyen, bfc
den degiJdJr- ama sen, Ail&h'* ftaat edersen, biz
Ehlibeyttensin" buyurmuglardir '{Sefine; II, s. 98)
*
METlN
Iin&n taduu tattirmayan, gtf^ekljgin &rik-
ligma delil olan, yuzbinlerce atunagin yolu-
nu kesen porsumu$, siiriUniis gayretlcri !a-
nayig, Hani koyimlar blr nhlaksr/4ii yolunu
keserlerdi dc geefcinezdi; cobana, ko>Tinla-
Tin neaba jainriar mi beni diye sorardi; $o-
l>an da, eifetoeii depdi; senile crlik varsa
hep&i dc leda o&un sana; ama depsen lie*
biri bir ejderha kesilir sana* Bir baeka ah-
laksis da koyunlart goriiiioe liemcn geri
donerd! yoldan; jjobatia bhw dc aosrama*-
tk: soxarsam derdi, koyunJar ba^ima
Ifriisiir, lamrlar beni.
* Ey Hak i^igL Hus&meddin, gel; ej; c^
eila&i, dogru yolu buius papain.
* Mesne vFyi yuygm b* r otlak haline ge-
lir; onun bedlcne ben^yen omeklerine can ver.
* Can vcr de buiun harlleri, tumden akil
olsun, can kesilsim oLumsiiz can ulkesine dogm
ucsun - gitsin +
*Zati t>nlar f senin cali^nanla canlar £te-
minden geldiler de harf tuzagina yiiz tuttu-
lar; o tuzakta mahpus kaMiIar.
Sahife 26 - 397
S6 HESNEVI SER«| VJ
* Dunyada omrun, Hizir gibi cana can
katsm; dij$kunleriii elinl tut ? oliimsuz ol; ya-
gadikpa ya^a.
Hizir*la Ilyas gEbi dunyalar durdukga dur
da, yeryiteii, lQtfunla goge donsiiru
Kern gozililerin nazara olmasaydi, lutfu-
nun yCtade blrjnin birazcigmi soylerdim.
190. Ama solugu zehirli kem gozden can tize-
eek ne yaralar.yemi$3m ben.
Onun icin senin halini, ancak bagkatan-
inn haJlerlni anlatarak remiz yollu anlatiyo-
nim.
Eu bahane de, gGnJiin duzeni; hatta bu
yuzden gtfnliin ayaklan balgiga takilip kal-
migtir*
Yuzlerce gonul, yiizlerce can, sanat sahi^
bine agik olmugtur da kejn ggi, yahut kotu
kulak engel obnugtH* onlara,
* Bunlavdan bfr, EbG-Talib 1 di; Feygam-
ber'in amcasi haul.. Araplann kinayi^ pek
korkung sorunurdii onan
* Araplar, kcndi socuguna uydu da giive-
niljr dinden dtindti derlerse derdi.
* Peygamber, amca dedi ona A inandigufl
s5yle de senin hakkinda Tanri'ya 5efaal£i ola-
yim,
L
* Ebu-TSlibp iyi ama dedi, duyulur; iki
ki§i arasinda ge<;en gidi gey, her yana yayilir,
* 5u Araplann diline dugerim; onlann ka-
tmda bor olurum bu yuzden*
MESNEVl SEkHl VI
3?
* Ama Tanri, ezelden lutfetmig olsaydi
ona, Hakkln geld sine kai^i bu kotft gdnullu-
ltjk oltir muydu hig?
200, * Ey yard™ isteyenlere yardim eden,
meded.. medcd ^u iki boynuzlu, iki yonlii pte
dileklerderh
Ben, gSnliin afsununoan, gtinlun duzenin-
den oyleaine mat o]dum ki feryattan da kal-
dim.
Ben kim oluyorum? Gokyuzu bile yuzler-
ce satafatiyla bu pusuya tataldu da diiege dii^
rnesi yiiziindcn feryat etti.
Ay igleri onai'an kerem sahibi Tann de-
di, sen bu Iki yonlu dilekten axnan ver bana.
Ey kerem sahibi, dogrn yolun bir tarafh
ceki§ip iki yol arasmda i^killenip kalmaktan
lyjdir.
Bu iki yoldan da nnak&at sensin anna bu
ikilik, can geWgrnektir.
Bu iki yoldan da sana varmaktir, sana
uJagmaktir maksat.; ama savag da zevk mec-
lizine benzemez.
* Kur'an'daki "Goklerle yerylizu, dagla^
korktular da emaneti yuklenmekten gekindiler"
ayetini duy da bunun anlatihgini Tann'dain j^It.
Bu ikjlitete kahg, bu mu iyi bana, q mu
deyis, gonul dc bir sava§tir sankL
Ikilikte, igkilde kaJi$ h&Ym.fie } korkuyla iyi-
lik umidi, buttin eetinligiyle birbi^ine saldirir.
*
**
Sahife 27 - 397
(SERH)
183 -188. Bu bey] tier de Mevlan&j <: MesnevS"-
nm yazilmasina sebep olan (>lebi Husameddin'e hi*
tap etmektecllr; alem, nasil feyirii yagmurlarla ye-
gerir, otlar bitirir, bu otlan h canhlar verier, can-
hlar da can. kan duygu, hareket p^ydahlamrsa, nasi I
o otferii o canlilari yiyen insanlai-da can ve akil -
likir, sqg ve anlam oJursa, sen fie ey Hak lgigi, can
cilasi Husatneddin diyor, "Mesnevi" yl bir can ale-
mi Valine getir de biitun harfleri tumden aktl ol-
sun, can kesilsin, olumsuz can ulkesine dog*u ugup
gitein. Aym zamanda "Mevnevi" nln Celebi Husa-
meddin'in gayretiyle ihd& J edUdigini belirten bu be-
yitlerden 187-188. beyitlerde Hizir ve llyas'tan
olumsiizlukten, dunyalar durdukga durmaktan bah*
sedilmektedir (Hizir iqin I. a m 223-237. b. fcrinin
g. e bk.) H ilyas, Kur'aiw Kerim'jn VI. suresinin
(En'am) 85. &yet-i kcrlme&inde, Zokeriyya, Yahyk
ve Isa Peygamborlerle amkr, hepsinin de saiihler-
den oldugu bildirihr + fbni MesWdan gelen bir £>
v^yete gore *Iyas h Nun Feygamber'Iji f A. M) ecddi
Idrte Peygamber + dir (Mecma'ul-Beyaii; c + IV, s.
328-330), Bazilatina g<3rcyse, lsrailogullari pey-
gamberlerinden ve Htvun Peygamber'in soyundau
geien bir peygambercHr (Aym; c. VIII. s. 457). XIX +
surenin (Merycm) 57*5S. Syet-i kerimelerinde tdris
MESNE VI SESHl VI
W
Peygamber'in gereek ve pey gamber oldugu h yuce mc-
kana agdnildigi bndirilmektedir, Idris, Nuh Pey gam-
ber h in babasinin ata*iflir; Ahdi-j Atiyk + te adi, TJhnuh
olarak ge^er. Kitaplarla fazla ugragtJgindan Idrls
diye anilmigtir. Ilk olarak kalemle yazi yazan, terzi-
ligi ]ck<l edei^ riyazlye ve astronomi bilgilerini mey-
dana geiiren bu ijeygambertiir, Kiyamete kadar diri
olarak dordUneu, bJr rivayette allmci kat goktedir.
Bir rivayete goreysc dorduncii kat gokle behind
kat Eok arasinda ruhu kabzedi]mi5th\ Agdirildigi
yuce mekam, dcrecesiiiin, peygamberUkle yucetildi-
gi tarzmda tefsir edenler de Dlmv§tur (Mccma'; a
VI, s. 519). Halk rivayeline gore ilyas, denizde, Hi-
zir h karada bir felaketc ugrayanlara yardim eder.
Isa ve Idris Peygamber'in ^okte, Hazir'la Ily^R-m
ycrde dhl olduklan da soylenir. Hizir ve IIyas P her
kurbun bayi i ami arafeAlnda Arafat Dagmda bulusur-
lar (Sefinet'ul- Bihar; I, s + 27^28). Bir halk riva-
yetine goreyse Ilyas'la Hizir, Hidirellez (Hizir-H-
yas} giinu, yani Mayis ayinin altinci ve Kasiin giin-
lerinin, y^ni kigin bilip Hizir guiUar]nin ? yazin ba§-
ladigi gun, gunes do|niadan h bir giil fidaninm dibin-
de bulugudat*; sonra bir yi\ Y bir daha bkbirlerini
gormezler. EskMen, Hidirel]ezin gireccgi gtoden
bir gun once, aksamleyin, cocuklarin kollanna bir
sari kuvde!e f bah^Gdcki gUl dalina da bir kirmizi
kurdele baglanir, Hidirellez gunu r gun dogmadan,
gul fidaiimndakl kirmizi kurdele gozuliip eocugun
koluna, gocu^un kolundaki sari kurdcle de guJ fi-
danma baglamr, bu ig yapilirkcn de, "Gulun ki^il-
ligi ^cu^urna, cocugumuo &anligi gule gitsin Nt de-
r\ir Y bunun sonunda da eocuga sihhat gclecegi, &
Sahife 28 - 397
44
MttSNEVl $G£HJ VI
MESNRVl JERHl Vf
41
yili &ihhatli geciroccgi inanci gudiilurdii, Gene Hi-
direllez sabahi, bilhassa kizlar, birer £j£ck p yaprak
koparirlar, mani btlert bir kadmm ontiMeki sepete
atarlar, sepatin ustu Srtuliir, m^nici kadm bir mi-
ni okur, sepelten bir gicek, yahut yaprak eikarir,
okudugu m&ni, o gikan ci£e£i, yahut yapragi kopa-
rip sepete koyan kizin Itiiihine cikmi^ sayilirdL
194 -199. Ebft-Talib. Hz. Feygamber J in [S, MJ
amoalari ve Hz h Airnin babalaudir. Hz. Pcygam-
ber'in (S. M) buyuk babalan AbdiilmuttaWin kar-
de§i Esed'm kizi Fatima, Ebu-T&ljb'in zevee&i ve
Hz. Airnin anasidir ki Hz, Pey gamber'e itnan eden*
lerin onbirmdsidir, Rasul-1 Ekrem (S. M) : , Ffttima'yi
ana makarmnda tutardu Vefatmda pek miiteessir
oldu; kendi gomleklerlni gflnderlp kef en olarak ona
sarmalarim buyurdu + Sahabeden Z&yd oglu tM-
me'yi, Ebu-Eyytittul -Ensari'yi, Amr adli Zenei
koleyi gonderip kabrini kazdirdi. Cesedini kabre
ke^dileri indirdiler, yeriegtlrdikten sonra, iv Yk F&-
Uma t Rabblnin sana vaadcttigini buldun mu° bu-
yurdular, "Ebu-TSIib'den sonra dttnyada bana, Fa-
tima^an daha fazla iyilikte bulunan yoktur" der-
lerdi Dedeleri Abdulmuttalib, vefatindan once Hz +
Muhammed'i korumayi Eb&nTalib'e vasiyyet elm Is,
bu hususta ondan sBz almigtL Jufekke'de, Abdulmut-
talib'in ve ogidlannin, daha dogrusu HagimoguIIan-
mrt maliallesin^ ' "Abdiilmuttalib mahallesi" denirdi,
Abdulmuitalib'in veffttmdan sonra bu tnahalle, "Ebu-
T^lib" mahallesi" dEye anilmaya baglndi. Ebu - Ta-
lib*in t hergc^e ragmen Hz. Muhammed'i (S, M)
korumasi ve koruyacagini da a£ikga sfiylcmesi uze-
rine miigrifcler, bu mahalla balkina birgey satma-
may a, oniai^an bir&cy almarnaya, onlardan kiz abp
■onlara kia vcrmemeye, hattfi suyu bile onlardan esir-
geiney e h onlarla h\Q bir suretle £oru§memeye karar
verdiler; bu ehdi bir kagida ya^dilar, g5tiiriip Ka'-
be divarma astilar. Bu kagidi kirk kisi mUhiide-
mi?ti^ yalriJz Adiyy oglu Mutim, bu zulumdilr de-
rail muhiirlemem^ti. Muslutnanlarin gogu Habesj
■ulkeslrte goemugtii, Makke'de kalanJar]! da, hep bir
arada bulunmak \&n bu malialleye yerle^mi^lerdi
Bu kararflan sonra, Muslumanlar susuz kalmiglar-
dJ, CocuM^ 1 - 1 "^ f^ryatlarj r mii^rikterin bile yurdtte-
T'ml sizlatiyordti. Bu rnuna^ebetle Ebu-Talib, bir
kaside in^ad etmi^ti; diyordu ki:
"Benden baber verin Luveyy boyuna ? o boydan
gelen K& J b soyuna:
Bilmez mfeinlz ki Muhammcd'i, gegmig kitap-
iarda adi, Musa gibi gegen bir peygamber olarak
bulduk?
" Bihiiez misinisi ki baJk, O'nu sevmektedir; Al-
Win da sevgilisidir o ve Allah 5 in segtp sevdigi ki-
-^lye bir zarar gelmez,
Yazip gizdiginiz kagit, deve ko§eklerinin n ana-
lannio ardmdan kotu-kotii seslendiklerj gibi ses-
leniyoi 1 .
t§ i^ten gc^mpden kcndinize eclin> gel, dagdan
akip basmadan, sucluyla su^suzu birbidne katnia-
dan
Sevgi bapimi gS^up atmak hususunda azgin-
ligin buyruguna uymayin.
1
:
Sahife 29 - 397
■
43
MBSNfVl SFRHI VI -
MPSNCVt SEEHt VI
4S
Cetin bu H sava^i gftse almaym; savagin tadin&
bakmayin; savas cetindir goze alana, pek acidir ta*
dana>
Andolsun bu evin (Ka'be'nin) AllWjna; za-
mun, biitun zahmetleriyle bize yimelse, on agir fe-
laketler yuz gostose biz, gene Muhammed'i size-
teslim ctmeyiz*
Sa§larimzm p kollannizm Hind kilielariyia ver-
ier sertlecegi gun yakindir, bizim de b&slarcmiziiv
kollarimizm kesilctegi gun yakin*
* * ■ ■ + -.,... _
Mtisliinianlarin Ebii-Talib mahallestnde kalig-
Jari, uq seneye yaldagmigtii. Hz h RasQM Ekrem
;{S. M), bJr gun aLmicaiari Ebu - Tfllib'e, musriklerin-
yazdiklari kagidin gliveler tarafmdan yendigmi, Al-
lah'm admdan bagka bir$ey kalmadigim bildirdi.
Ebu-TaUb de gidip bunu Ebu-Cehl'e haber verdL
Milgrikler gidip baktilar h gord titer ki kagit dolik *■
de^ik olmus; yazi minima yalruz Allah'm adi kalmi^
Buiuin uterine muhasarayi, Ebu-Cehl'in israrma.
ragmen kaMirdilar.
Ebu-Tallb, His. Peygamber'in (S, M) davete-
ha§ladiklannin onuncu yflimn Ramadan ayinda v&-
niuhasaramn kaldirilmasmdan iki ay son fa vefat
cttL O'nun, bir ktsmmi yazdigimia giirleri ve diger
siirleri, Hz. MuhammecTi, camni feck edex-ecsine- ko-
rumasi, Q'ttu evlcndirirken okudugu butbe, muha-
sara sirasinda* bazi gecelerde, bir ftucuma ugrama-
bi korkusuyla Hz. Muhammed'in yatagmda, op*
AJi'yj yatirmasi, vefatjnda, He. Peygambcr'in (S. mjj
*>m\ yikamasi, defnetmesi, bilMssa. Esed kizi FSU-
ma'mn, vefatina kadar onun nikahi altmda ve evi ti-
de kalmasi, imanina suphe goturmes deltllerdir.
imam Hasan soyundan Abd'iil - Azim, sekizinci
i-JmSm Aliyy'iir - Riz&'ya, Ebu-T&Win Imanmi sor-
mu§> Jm^m, + nun mu'miii oldugu^u bildinn^tir.
Altmci Imam Ca'icr'us - S&dik, Ashab-i Kehf , iman-
larmi saklacfilar; AJlab onlara iki kat eclr verdi;
^bfi-Talib dc onlar gibldir, buyurmu^Utr, Jtbn Ab-
■bas h Khfl-Taiib'in vefat ederken §ehadet gctii^rek
Smanimi Izhar ettiginj, babasindan rivayet etmi§tir
-(Bihar'ul-Envar, El-Gadir v.s.).
Kur 7 ^Ln-i Kenm'in XX VIII. suras inin (Ktisas),
■"§iiplie yok ki, sen, sevdigini dofiru yola sevkede-
mezsin; fakal Allah p dilcdiginl do£ru yola sevkeder
ve + dur hidayete erecekleri daha iyi bilen" merlin-
deki 56. ayetinin, Ebu-Talib hakkinda indtgini
sflyley enter, yamlmi§lardir. Eu ayct Abdimenai oglu
Hai-s hakkmda ve Medinc'de n^zil olmugtur; Ebu -
-T&lib'se Mekke T de veffit etmi§t1r (Mecma'ul - Beyan;
VII, s, 259-260; Seflnertil - BMrj H, s, 87^90).
Ebu-T&Iib'in, cehenncmde h atestGii iki ayak*
kabi giydivitoek suretiyle beynmin kaynayacagi, bu
suretle azaba xigrayacagi ve bu azabin, t;chennem
ehJIne ^n hafif a J ^ap oldugu hakkinda da bir hadis
rivayet edilmistir; fakat bu hadtsin ravileri, hadis
ehlincc inanihr ki^iler degiUerdir (bk. El-Gadir;
VIO, 2. basim; Tehran -1372 H, & 3-9). Hz, Fey-
gamber'in, Ebu-Taii^e, vefat cdecegi anda iman
teklif ettigi h O n nun kabul etmedigi r vefatindan son-
*$. I-I*. Peygamber^n, ] nun Igin istigfar cttigi, bu-
Sahife 30 - 397
44
ttESNEVi SERflJ VI
nun Ozerine Peygambar'e, IX. sfirenin (Eerae Tev-
be), "Peygamber'e ve Inananlara, yakuilan bile ol-
sa, murkier hakkmda i st igfar etmemelerine on-
lav 15m yarhganma dilememelerine" dair 113. §ye-
tinin indigi de rivay&tler arasmdadir; halbuki bu
ayet, EbQ - Talib'in vefatmdan sonra Mcdine'de na-
zil olmu.5tur (Ayni; s. 10-32).
Butiixi bunlardan sonra, Mevlana'mn bu beyit-
lerde Ebu^ Talib'in, Araplarn, kmamas.ndan cekin-
mesi ydzunden imamm Miar etmcdiglni bildinnesi
ancak bu soylentilcri aksettirmekten ibarettir- yok-
sa Mevlana, yabuz Ebu - TaJib'in degil, IV, ciltte
Hz Peygamber'in sutninesi Halime'nin H* Muham-
medi kaybadigi hikayesinde Abdiibnuttalib'in de
imamna inatiir ve Hz, Muhammed'in (S. M) butiin
atalarinm, din ve dibiya saadetine nail oldukiarina
mu'mindir.
197. Ikincl misra' arapcadir ve atasoziidik.
Turkcedeki "Otuz iki dislcn cikan, otuz iki orduya
yayjhr" atasozUnij hatirtatir,
207. "Goklcrle yeryuaii.,." I. c . in 1393. b biin
§- e bk. Beyitte lafci lktibas vardir.
**
Dilek&e hir yoht s^mekteri, bu #e£igin s&-
bepJerim smamaktan Tann'ya yakart^, m-
£mift, Gtlkl+rrle ^erler de dilege dii§finekt*iL,
dil^^Es f1ii$mo sebftpteriudcn iirktiiler, kork-
tular, t us an a ^^inee: O, yar&ti1j$indan di-
lck dilemeye, diiek s^beplerbi fcEdu ctmeye
duskiiudiir; Mtckim in&aii hast a olsa dili^
ginhi az&kkgjm goriir de tiijcgc sebep elan
iyili^i dller; bGylece tie (Bleldleiiiiin £ogaI-
roa^ini f&ter. McvkP clde ctmeyl, bfiylece de
dUekterinin t^>gaJmas*iii dilcr* tifitfini^ diiile-
ie uyanlarda da Tann kakrmm iuui^&uie
sebep dinkier) & ditek sebepleriEiii £ft£alina^
siydi; Firaviiu'u hi£ kfiuse yoksiil gtiritiedi*
210. Ey yiiceler yucesi h bendeki bu al^alip £C-
kilig, bu yiikselip, kaplayis, senden geJdi banu;
yok&a bu dertfz durgunduu
Bu ikllige du^mtiyj de oradan h sen verdin
bana* keraminle &en kuvtar gu ikilikten hent.
Ey feryada yetigen, bana belakir vej'iyor-
sun; 4h; senin bel^ti f erkekleri kadma don-
flu ?m:
Ytirabbi, etme; xniceye bir su deceit bu be-
laya ugrEiyig? GidiLecck bir yol vcr bana; ikl
yoilu etme benin
5a/?//e 31 - 397
MSSNBVl SEIlKl VI
47
46
MBSNCYI 5ERIH VI
Srti yarali arik bir deveyim; hamuda ben-
seven dilegimden sirtmi yarali-
Sirtimdaki inahfe, kimi ^|ir geliyor, bu.
yana siktiyor beni; klmi o yana yanhyor, o
yana suruyor beni,
Bu duzgun olmayan yonu sen yik bendei*.
d& iyi kisUerin bagim gGi^yinn, bahgesini sey-
redeyim.
* Uyanik olarak degil, A*hab-i kehU gibi.
uykuda, cSmertlik bagmda yaydayim.
* Sag] ma, soluma yatip uyuyayim, top gi-
bi dileksiz olarak yuvarlamp gideyim.
* Ey din Rabbi, sagima da doner sem sen
dondur beni, soluma da donersem sen dondilr.
220, * Havadaki zerreler gibi yiizbinlcrce yiI T .
dilegim, k ay dim yoktu.
* £agi h o hali unuisam bile uykuda ken-
dimden gecmem p o gagdan bir armagan bana<
* Uykuda $u dort unsur carmih-indan kur-
tulurum; ^u daraak yerden can yayla&ina sic-
ranm.
* Ey herkcsln kendisine mubtag oldugu,
ihtiyacsiz Tann, o gecjnis gunlerin siHunu,
uyku dadisindan tatmayayim,
* Eiitun aiem, kendi varhgindan, kendi
dHcfintien, sarhogluk alemjne kagiyor.
* Bir soluk olsun akiUiliktan kurtulmak-
igin $arap igme ayibina du^uyor, galgiva all-
year kendml
* Herkes biknis ki bu varlik h bk tuzak;:
dilekte dUgunti^ dilekle am$ cehennemdii\
Ey dogru yola biiten, heroes, ya esriyerok,
7a bir ige koyularak varhgindan, kendinden ge-
gig alernine kagiyor.
Sonra nefci gene tutar, yokluktan gekersm;
£unkii akli baginda degilken buyruga uyrciaz,
* Ne ein d zaman kaydindan gikip kurtula-
bilir p ne inaan*.
230. * YUce goklerin bosluklanndan ge£ip yu-
celnnek, anrak dogru yolu bulma gtieiiyle olur.
* Dogru yol da, TamVdan gekinen kiginto
camni, gokyuzune gikmak Ssteyen geytanlara
aiilan taglardan korunma giicuyle bulunur,
* Hit: kmiseye, yok olmadikga uMuk ta-
pisina yol yoktur.
* GOklere agmak nedir? gu yokluk.. A^ik-
lara mezhep de yokLuktur t din de,
A^k yolunda postekiyle gank t yalvari§
"bakimmdan Eyaz'a mihrap oldu.
Padi^ahin sevgiHsEydi; k; yiizti de tcmizdi,
^ihseldip di§ yuzii de,
Kibirsizd^ gbsteri^ yapma?^ kin giit-
iTiezdi, boyle bir hale gelmlgti; yuaU, padigahin
■gitaelligine bir ayna kesilmi^ti*
Kendl varhgindan uzaklagm^ti da bu yiiz-
■den iginin sonu da ovulecek bir hate gelmisti.
Hatta ululamrim diyo Rorkuya (lu^up ec-
kinmekten de i]or[ye gitmi^ti; EyazMn ayak di-
rernosi, bundlan da daha ^u^luydu. -
O, tertemiz bir bale gelmi^U; ululanma-
nin da boynumi vurmu^tu, nefsln de.
■^ StL vc UunrliJLh sotiT^i iki beyjt ^rHjpt^dir.
5a/?//e 32 - 397
«
MlSiVEVl SEJlHt VI
240. Is bcylaydi ama, o diizenleri, ya halka
edep dgretmek igin yapiyordu; ya bu igte, kor-
kudan uzak bir Iiikmet EozeUyordu*
Yakut da eangun seyretmeyi gunun itfn
sevjyor, istiyordu: Varkk, yokluk yeliyle esip
gelen bir bag&r.
Yoklugun ustutie kurulan o yapiyi, onlari
seyredemk delniek, boylece de o zevk, o yasa--
yJ3 yelini elde etinek istiyordu*
Bu konagin mah, mulku, atJisi, tea canlt
kig tye zincirfir.
Buna kapijan, altm zineiri gtfrdii do aldan^
4; cam bir kuyunun deliginde kaidi, ovalara ya~
yildi.
G6riiiiugu cennet, anlam bakimindansu bir
cehennem., Zehirle dopdolu bir yi!an : sekJi, ren-
gi bakmundan gul yanakh bir gtocL
* Yalim-yahm yanan cehennem, iman
ehline zarar vermez ama gene de o^tdari E ee-
mek, daha iyidir h
Cehennom, ona bir zarar vermez ama cen-
net, her halde inanana daha ye£.
A eksikliler, §u gul yanakhdan gdfeuim;
onunla konu 5 maya bagladimz mi, anlammz ki
bir eehenncmdir, o.
*
(glSRH)
■
209. BeyiUen sonraki ba§lik. 207. beyitte,
goklerle yeryu^uniiiij daglarm, korkup emaneti ytik-
Jenmekten cekmdikleri bildirjhmigti ki bu b^yitt.
XXXIII. su renin (Ahzab) 72, ayctinin rnealidir ve
beyitte, Urine i mtsra'da &yet-i kerimGden lafzi lk-
tibas da vardiiv Emanet, bu ba^hkta, dilege dii^ftnek,
dilege divine sebepterini elde ettneye gaUgmak tar-
zinda yorumlanmaktadir, Em&net, akil^fikir ve
akilla - tfkfrle, Sleme Mkmetmek olarak kabul edi-
linoo, "giiphe yok ki insan haris yaratilmigtu 1 ; bir
gerre ugradi mi bagirir, sizlamr; bir hayir elde cdcr-
se vermez, Icis^anir" friikmunce hirsa diismcsi pek
tabitdir (LXX, Maaric; 19-21). "Ademogiunun,
maJla dalu bir vadisi oisa, ikhieisin] Later; iki va-
diye sahip olsa tictincusUnu diler; Adernoglunun go-
2unii ancak U>prak doyurur" hadisi de buiui bildi-
rir (Cami h ; IT^ s. 109), Aneak zikretti£3miz &yetler-
d&n sonraki, * r Bu hukumden disandir namaz kdan-t
lar, oylesine bi (3 &i ma kilariar, mallannda isteyene p .
mahrumolana bir hak^ bir hisse vardir^ ceza giinilnii
gor^^k bilirlor, rablennin cezasindan korkarlar^ o
azaptan da kimse emta olamaz, &yk ki§sle] n dir onlat 1
ki irzlafjni korurlar, emartetlerine, ahitlarina riayet
ederler^ tanikliklaiinda dogruduilar..." mealindeki
22 ■ 34h fiyet-i kerlmelerinde bLlcKrjlen, tn^bt vs lg-
5a/?//e 33 - 397
.-5D
MESNEVl SEHRl VI
3&mi ahlaki elde edenler, bu batakhga duginczlei 1 ;
SiinkU onlarin varhklan, kendilerjnin dcgildir; on-
.lar p kendileri fcin ya§atnad3klan gibi, kendileri i£in-
■de olmczler; onlarin tilumleri de Hak ve halk icin-
dir, dirimleri de.
217-226. Bu beyitlerde Ashab-i KebJE'in hal-
lerini bildirmektedir (1. c. in 392, b. in $, e bk.j,
r 21S-2l9> beyitlerde XVIIL surcnin (Kehf) 17-13.
ayetlerinden lafzi iktibas var. 220-323, beyitlerde
■salt ruh Sttemini hatirlaimkta ve hatirtatmakta p
-"Uyku, oluttiun kardegidir; cennet ehliyse tilmez"
me&lindeki hadise (Camf; II, s. 176) dayanarak
uykuyu o alemc benzetmektedir. Uykuda kendisin-
■den ge£i§i, o &lemdcn bir annagan saymakta, uyur-
ken jSBrt unsur earmihmdan kurtuLdugunu, can yay-
lasma varip yayildigini, o gc^mis giinlerin sutiinu,
uyku dachsmdan tattJgini bildirmektedir.
Qarmxh, dftrt mih anlamma gelen farsea "ghar-
mih" sasunun tiirkgelegmis seklidir. Adam boyun-
■dan uzuul, kalin fair tahta dir^e^in^ ustune ^kjn ye-
rine, adamm iki kolunun a£ik olunca kaplayacagi
mcs&feden M#& fazla bir uzunlukta foagka bir direk,
sakilmistir* Duz diregin h adam boyuna uyan yevine
basamak gibi bir tahta cakilmistir; olum ceza-
hsinin kollan gcrilir ve elleri agilarak avu^anndan
<> duz tahtaya mihlamr; ayaklann usliinden de hi-
rer mihla o basamaga benzeyen yvxe niihlandiklan
sonra bu 51Um SUeti yere eakihr. Vucudu gerilmi&
*>laij mahkum bu aletin U&tunde olUnceye dek oy-
!le tairakilir. Bu cezaya, "garmiha germck" denir.
MESNBVl $EPBf VI
Si?
224 - 22 5, bey i tterde > i^k t ye diigenlerin de L .
bir zamancik olsun kendileri nden gegmek igiii ig-
ki ve muzlk ayibma katlandiklari sftylenmektedir^
Mevlana, gSrUluyor ki icki Icrneyi, insanlann, bir
ayibi olarak vasinarLClisroaktadir; bu bakjindan
O'nun ^Divan-i Kcbir" deki garabim, feyiz, ma-
nevi ne^e, llahi zevk ve ce^be olarak kabul etniek
gerektir ve bunq maddi i^ki kubul edenler, ya bil—
gisiziiklcrine dayanan^ yahut onceden hiikurrt ve-
ren kisilerdir. MuzigE ayip kabul edigine gel i nee: :
Bu muzik, insani gehvete sevkeden miiziktir. Yok-
sa insani H&M zevka daldiritn r m^nevi Sleme alan
mu J iik c3egLldir ve MevlanS bu bcytiyle k&ndt ha-
yatiyle gcli^kiye du^memektedu\ 226 - 228h beyit-
lerde Mevlana, varligin, y&ni benligin, bencilligEn bir
luziik, bir cehemiem oldugunu sBylemektedir- 229 -
231. beyiUer araj>cadir. Bu beyitlerde LV, surenia.
(Rahman), t4 Ey tin ve insan toplulugu, Slumd&n
kurtulmak icin, gbklefin ve yeryU^Unun bucaklarm-
dan gec^P kagmaya giicuniiz yeterse ge^in; iafeftt
ge^emcK&inEz b5r kudret olmadik^-a" me^lEndeki 33,.
lyet-i kerimcsinden ve 5tV. surenin (Hicr) 18. JT
XXX VII. surenin (Saffat) 10. , LXXH, sui-enin
(Cinn) 8-9. ayetlerindcn lfifel iklibas vavdir. Ba-
beyitlerde insan olsun, cin olsun p hie bEr yaratigm-
Kaman k^ydmdan kurtulamayacagi, buaun ancak
do^ru ynlu buJrnak gucuyle olabiIecegl > dogm yo--
lun da, ^eytanlava aiilan taglann, bu yolun yo^usu--
nu kommasiyla olabilece^i bildirilmeki.edir + Goge-
agmak, haber calinak isteyen geytanlara atllan la^
lara "sihap" denir (I. c. in 225-226. k lerine bk.)..
Sahife 34 - 397
&
lUlSNEYl £EKHI VI
MESNEVi SfRHi VI
5J
232-233. bey J tier <ie, js&fi varhktan ge^mecUk-
ce kimsenin, ululuk tapisina yol bulamayacagip gok-
Jere agmamn, yokluk oldugu, agiklarm mczhebinin
de, dininiii de yokluk oldugu bildirilmektedir hi bu
hususta L c. in 139. ve 2366. beyilJerinln . gerhinde
gereken k&hat verilmigti. MevlliM bundan sonra
Eyaz'a ve onun postekisiyle gangmi sakiamasma,
her giin gidfp onlari gormesine donmektedir* Eyaz,
Sultan Halirnfirfun hi&m&tine girmeden tfnce aya-
gmda carik h sirtinda posteki, yok-yoksu! biriydi;
G f nurx sevgisini yitirirse, gene ayrtl hale donecegini,
hatta belki daha da beter oJaeagini unutmama&iru,
o £arikla postekiyi unutmamasina bor^luycJu; onlan
her gun gormekle eski halini fegtirliyorj efendisine
edeplj davranmasmip sad&kat gftstermesini bu su-
relle saghyor, elde fettJgJ devteti, kendisindea bitoi-
volv efreti oldugunu umrtmuyordu + G P varhgin,
yokluk yeliyle esip gefefi bir baglanti oldugunu an-
lamigti; bu egreti konak ycrinin, yokluk Ustune
kunddugunu, malm - mulkun, adami yokluk alanm*
dan cekip tulsakhk kuyusuna atan bir uincirden
ba§ka birgcy olmadigmi atilami^ti; bu yuzden de
vavliga dc£il, yokluga baglanmigti. Eyaz, Mcviana 1 -
ya g5^ gercegl goren batin erinin bir timsali ol-
maktadii\
246. Iman eh line cehennem sarar vermes
"Mu T min p ayagini Su'&t'in ustunc baati mi t cchcn-
nem, gee ey mii'min, nuruii, yahttumi sonduriiyor
<tei\" (HadJSi CSmi 5 ; I, s. Ill) Sirat, durulacak yer
detitli^ ge^ilecek bir ktipriidiir. Bizim varl^imiz
da iki yokluk arasindaki izafi bir varhktir; yokluk-
tan gelmfetir, yokluga gidip durtflaktadir, "MiVmin,
zekidir, anlayi^irin^ (Ayni; II, 171); bu bakim-
datij gegiiecek ycrde dumaz; zgten o yer dunna-
maktadir (Si rat igin II. c . in 81-82. s, lerine bk.).
Mevlana, biitun bunlan anlatUktan sonra by
bolijnnun son beyti olan 248. beyitte, Jnsani a1en>
de, en faala, ^ehvetin aldattigini soyleyip bunu at;ik*
layan hik&yeye ^egiyor.
■+
5a/?//e 35 - 397
«ESNEVl StfRHl Vl
5fr
M E T 1 N
Iluitli bir kulj eleitdisiniu kizmft a§ik ol-
mustu, f alE&t bunu giriiyordu. Ktzi^ bar uiu
ki^ijihi oglima irikahladilnr* KuT f bumi tfu-
yunca hast&E&ndi, «iineye b^Tadj, Nfc hw
bekim omin cterilitii anltyordu; im o
soyl&ycbiliyortlu.
Bir zenginin Hintli bir kulu VjSttd.^ ^ nu
ftfiflfemis, <JirUl:mis1:i.
r.260. Bilsiyi, edeplcri turn den cgretm!^ goriii-
ne hiinsr mumunu yakmlgtl,
O kerem saiiibi kigi,- kolcyi gocuklugun-
"dan bed nazla, lutuE kucaginda yetigtirmisti.
Bu zenginin^ h)i h de gunui$ beclenli, gtizel
huylu hog bir kizi v&rdi,
Kiz ? evlenme £agina girinee isteyenlcr,
agir paralar dokup sa^maya hazirlandilar.
Het b y-a§tan : ? her uiu kigideoj kiz istemeye
soluktan soluga gOruciiler gelmeye ba^ladL
Zengin, malm karatt olmaz, dedi. Gunduz
gelir, gece 511 yana, bu yana daglbverir.
Guzellige de itibar edilemez; cimkti yuz,
bir diken yarasiyla sararcr.
BQyuk birisinin oglu olmanm dta bnemi
■yok; bu eugit adamlar P mala - mulka aldanir
>da lilulanirlar.
Nice uiu l<i£ilcrin ogullan vardi ki kotij-
liikler edertar de kendi kStii igleri yiizunden-
babalarma bir ayip kesJUrler,
* Bir hiiner sabibi, bir sanat kabibi lyj-
dir am a ona da aa tap, lblis n ten ibret al.
260- * EilgEsi vardi, fakat din agki yoki.u on-
da; o yuzden Adem'irt yalniz topragim gorriu,.
geklini gordii
Ey emm ki^l, bilginm Inceliklerini bilirsin,
ama, bu yuzden gizlileri gtfren iki can gfitiln:
a^jilmaz ki,
* Can gazii acik olmayan, sanktan sakal-
dan bagka binjey gtfttncz; adamm ileri, yahut
gerl oldugunu muarriften sovar.
Ey &rjf, sen muarjrife aiding bile etmez-
sin; sen gflrlip durursun, ^iinku sen dogan, pa--
nl - pari! parlay an bir lgiksiri*
Is, gekinmedcdir/dmdedir, duzgiin olmak-
tadir; iki diinyada da kurtulug bunlarla olur,
Butiin lialkin, bUtun yakmlannm ovundu-
gu temiz hir genci damat olarak s^ti +
KadinlEif, mali, ululugu, gtoelligi yok, ba-
§jna buy oik da flcfiil, dedilcr.
On Jar, eekinmoye, dine uyuyorlar, dedi; a,.
yeiyiVatinde alUnsiz bir define.
S8z kesiltH, nigan t^kildi p kuina&lar gofide--
rildi; kizan cverileeegi halka yayildi.
Evdeki ku^iik koJe de hastalandi, zayifladi,.
saranp soldu.
270. Hutnmaya tutuLnu? bir hasta gibi ed^-
yordu; pek as hakim, hastahgim anladi onun...
Ml
Sahife 36 - 397
Sfl
MESNliV( SE^Hl VI
Akil diyordu ki: Derdi gonulden; gonul
gamina beden fljaci vermemn faydasi yoktur*
O kulcagiz da agzim acip dor din i soyle-
miyordu; gonlu yaralamyordu ama, soluga bi-
le cikmiyordu.
Adam, bir gece hammina dedl ki: Kimse
yokken halini sen bir sor.
Son ana yerindesm ona; derdini sana agar*
Bu soz, kaduiin akknda kaldi; ertesi gun
koknin yanma gitti.
Yuzlerce sevgiyle, eslrgcyigle, cilveyle sac^
larim kangtirmaya, t&ramaya koyuldu.
Eviadmi seven merhametll analar gib* so-
nunda yumugatto onu; o da anlatmiya ba^Iadi
da dedi ki*
Senders bunu ummazdim; kizini inat£i bir
yabaneiya vereceginl ummazdim,
O fcfcim efendimizin kizi olsun, bizim de
cigerimia yaralerasin; sonra da o, ba^ka bir ye-
re £itsin. H Ya£ik degil mi?
280, Kadin bu sozlere oyksine kizdi ki ona
dovmek, sonra d^ dam dan agagiya atmak is-
tedl
linden, Hintli bir kabpenin oglu, kirn olu^
yor ki efendisinin kizini istiyor, diyordu,
Sabir daha iyl, dedi r kendini tuttu,. Koea-
sina da §u sagilac&fc seyi dinlej
Bte onu + guvenilir bSr adam samyorduk;
Bu <?ahku^urjun boyJe hain oldugunu uinar miy-
dik demedeydL
MESXEVl 5EHH1 VT 57
Zengiiiin* ktziu aitasina sabret> kokyi aftar-
Iama; Ben ona azarlamadan bu iimitten
vaas geciririm; hftm <Ie Byte vaz gesSrbtfm
ki na gis yanar, ne kebab hain kalir demasi
Efendi, sabret, dedi karisina; sen ona sqy-
le; kizi ondan ayirir, s&na veririz de h
Boylecs do bu du^iinceyi gonlundcn gi-
karahm; bele bir seyret sen, nasil bu i§ten
vaz ge^ireoegim onu.
Sen gon]Qnu hos tut; ona, gunu dosdog-
ru bil ki de, gergekton de kmmia, senin e^in-
dir.
A ho£ akci, bis biimiyorduk; degil mi ki
o^rend]k f elbette taziiniza daha I&yik&in sen.
* Atcgimitf, bizim mangalimjzda kalaeak;
Leyla da biairn, sen de Mecnuii'umuzsun*
Eoyle de de guzel haya]lere h gu^cl dii^un*
celeiie dalsin; tatli dugiiiicdcjr, adami semirtir^
290. Can tagiyan hayvan da semirir ama ot-
la, yemle semirir; insanin semiimesiyse ^-u*
cellkle^ ustunlukle olur.
tnsaii kulak yoluyla, yuceligini duyup i§lt-
mekle geli^ir; hayvan yeyip i^mekle semi fir.
" Kadin, boyle bir biiyiik uyij> ortadayken
diJim nt^sil donor de bu gegit sozLer soylerim?
Onun hatin igin bu ce^it herzeleri nasil
yerim ben? Soyle de gebersin o gcytan huylu
hain ded3.
Efendi, hayir r cledi, korkma, kandir onuj
kandir da bu giizei Jutuf yiiztinden §u hastakk
gegsia ondan.
■
Sahife 37 - 397
SB
MBSNBYT SKftHl VI
A giizelim, onun dcrdini bana birak sen;
yalmz o irice cleyip sit dokuyan bir iyilegsiiL
hele.
Kadin, o hastaya bu sozleri soyleyince k6-
le, oyle bir kabardi, bdbiiriendi ki yeryiteiine
sigmaz OldlL
GeJi§ti, semirdi, bcti - benzi kizardi, ki2il
{jiil gibS agildi; bmlerce ^ijkurler etti.
Kimi-klmi de a hatunutta cliyordu, sakm
bir duz.cn olmasm bu.
* Efendi, toy yapdi, Fttrec'i everiyoruni-
diye haJki okudu +
Gelenler de p Ferec, toyun kutlu olsuu diye-
onu kandinyodardi.
Sonunda Fcrec, o soze iyice kandi; hasta-
Ii^ip kdkunden gegti-gittl
Ondan sonra gerdeft gcccsi, bir genci ka-
din gibi ksnaladilar,
Eline, bilegine gelin gibi kma yaktilar, ko-
leye tavuk gflsbevdiler\ horoz verdilm\
Sfejgini Erttulcr, o gurbuz genee giizclim
gelin elbiselorl giydirdiler.
Yalniz kalma gagmda gene hemen mumu
sondurdij; Hintll iwiie, Gyle gii£lu - kuvvetti bir
gentle y&payalmz kaldu
HEntlfdk btifjnp duruyordu ama tef caUtn- J
larm surultulermden h feryatfim di^avidan kina-
se duymuyordu.
Tef in gaUiu$( el girp.% erkegiii, kadinira
naraian h kolenin feryadim bastiriyordu.
■
MESNEVl SBRHI VI
S3
Gen^ h gtinduz olimeaya dek o Hintiicegtei
liarab etti. Zavalk, kopegin oniindeki un toiba-
sma dSndii
Sabahleyin tasla buyiik bir bohga getiidS-
ler; Fen?c f daraatlar gibi hamama vardL
3m O can hastasi f kulbancilarm pegteniali gi-
bi sokiik - yirtik, hamama gitti.
Kole hamamdem ddnunce efendinin kizi,
gelin gibi geldi, kar^isina oturdu-
Ana si da, kole gunduzun kizi smamaya
lsalkmasm diye orada oturmug, bekliyordu,
Kole bir zaman kinle, ofkeyle kiza baftli
da sonra iki elinin tersiyle git, dedi;
Hi£ kimse Benin gibisiyle bulu^masin;
kitnse sctiiti gibi kotii igli geline di^mesin.
Gunduz, yiizun Icadinlat* gibi taze, yumu-
^ak; gereleyin cirkin i^in egeginkinden de beter +
Bu dunyanm nirnetteri dc ± smamadan onoe
bunuu gibi pek guzeldir; iizaktan pek hos go-
* - LI
runur,
Uzakfcm goae &u ^5runur; gider, yakla^r-
san serap olclugunu unlarsm.
* Kokmus bir kocakar:dir ama, pek dalka-
vuklur; cilvelerle kcndi^ini yoaii gGlin gibi sa-
tar.
Kendinc gel de yuzundeki kivmizi boyaya
kanina; onun ^chirle karigik ^erbetini tatmaya
kalki^mai
320. * Sabret, Qtinku sabir : sikmtunn anahtan-
dir; sabret de Ferec gibi yiizlerce siltinti^a
dusme.
Sahife 38 - 397
MESMEVI SHRHt \t
Yemi meydandadir da tusagi gizlidir; ama
once nSmet verigi p ho$ goriinur sansu
Bn aldams, yalniz o HinlMo yoktur, her
keste -vardir* her insan, bii pegit hir aldfr.
mga kapilmigtir; ancak Allah'm korudtign
* Eyvahlar olsun; Ona ula£hn mi pieman
olursan da zan - sari ne kadar aglarsin, bir b!l-
Beylik, vezirlik, padi^ahhk adi> ger^ekte
olumdur, derttir, ean eekismektir,
* Kul ol da yeryiizunde at gibi hiir yiiru;
cenase gibi omuzda goltirmcsinler seni.
* Nirnete k&fir olan, herkesin kendisine
hammal olmasini later; oluyii mezara gotiirur
gibi onu da ta^isjmlar, bunu dHei\
* Ruyada kimi tabuta bintmig gnruraen o
klgj f yllce bir mevkie ula^ir, mertebesl yUcelfr.
* Cunkii o tabut, halka yijktiir; Bu buyUk-
lor de halka yuk yuklerler.
* Yijkunu bagkasina yukleme, kendin yuk-
len; ba$ olmayi az iste, yoksulluk daJia fyi.
* Halkm boynuna binmtt de ayakl&nna
nikris illeti gelme^in,
330. • Sonunda bu binicilikten bezeifein arna
glmdl dU^kunsun; bir sub re benziy-orsun a ma
yikik bir kftysiin sen-
* Varligin, bir g&hir gibi goriinurken bez
bu igten. de, dengini yikik yerde gifeme.
MESSl-V! $ERltf vj
61
* gimdi yiizlerce bagm ? bostanin varken
devletten vazge^ de sonunda bunalmayasin, yi-
kik yere tapmayusm.
* Pcygamber, Allah'tan cennet istiyorsan
dcdi r kimseden bir $ey isteme,
* Istemedm mi, Me r va ceimetine girecegi-
ne f Tanri'ya ulagacagina ben kefilim.
Runu duyan sahab!> oyle^ine ayan tam bir
hale ^eldi Id, bir gun ata binnugti.
Kamci elinden yere diigtii; kendisi attan
inip aldi, kisnseden istemedi,
Tanri p kimscye kotu bir§ey vermes; o bilir,
kul IstemedcTi de verir s&ti,
Araa Tann emriyte istersen yerindedtr o;
o gegit isteyfeg, peygamberlerin yoludur +
Dost buyurdu mu ± kotu kalmaz; kafirlik
bile ortun ugrunda oJur^a iman kesilir.
340. Buyruguyla yapilan k^tuiuk p dilnyarkki
blitlui iyilikleri a^sr, hcpsinden de tfetun olur.
Kabugu kinlan scdet uzuntii vermcsin sa-
naj i^inde ytisbinlerce inci vardir onun.
Bu soziin sonu gelmez; sen doganla^ dSn,
padi^aha gel.
Degil mi ki Mlis altinsm, madene d5n de
kmanmaktan kurtuL
tnsanlar, bir gekle goniil veririer; sonunda
usanirlar, pieman olurlar, vasge^erler ojidan*
* Hirsizin elinin kesibnesi, kendisine aci
gellr; o acikli, g^nliinde kaynar, cogar da ka-
dan gibi o da hirsizliktan aldigi aevka sover,
botdu^ eder.
Sahife 39 - 397
6*
MPSNEVI Sniilt VI
* O hiiziinlere batmi§ kesik elin hirsizlik^
tan vazgeytigini gordun; bu eli kesilm^in bet-
duasim da duy, nedametini do gor.
* Boylece kapi> divar delen, adam oldii-
ren r edcpsislik edcn de, aciliga du^tu, cezaya
garpjldi lTiij onceki zevka sever, yaptigiria n&-
dim olur*.
Pervane gibi tobe ederler ama, unutkan-
UK gene o i^e ££ker onlan*
Hani pervane? gibi, ate^i Utfaktan i^ik g5-
riir die ylikunu baglar, o yana yollanir-
350. Geldi mi, kanadi yanar, ka£ar; ama gene
£oeukIar gibs geliv, duger, yaraya tuz eker,
Bir kere daha zanna, uniide du^er; kendi-
ni mumun alevine ativerir,
Bir kere daha yanar da gert si£rar; ama.
gonltindeki hi^s r onu gene LtnutkanJiga dii§u-
rur, sashes? eder.
Hintli kole Anah Allah dedi mi, i§tc o za-
mari yan^iaktan kurtulur.
JEy yuzu, g&ccleri aydinlatan Ay gibi par-
lak olan, ay kendisiyle konusjana yalan soy-
leyen, kendisine aldanam yakan mum dc?i\
* Ama tftvbc edi^i, sizlamgi, gene akhri-
dan gidcr; £iinku Rahman, yalaneilarm dike-
nini ank bir hale kor* H
A
(? B R H)
24S, heyitten sonraki hik¥ Bu bikayeden,
.koteaiin a^agi gorulmtsi gibi bir anlam bulanlar,
taniamiyle kendi on hiikumlerine uyan kigitevdir*
Mevlatia, butiin insanlan bir goren, hiir bilen bir in-*
sanlik eridir; G'nun boyle bir dugunceye kapilma-
sina imk&n yoktur. Mevlana, bu bfiliimun 253 -259,
beyitlerinde, zenginligm bir anda dagihver&n egreti
bir^ey olduguim, giizcJiigfn ge^eccglni, biiyuk biri-
nin soyundan gelmenin de onemi olmadigim, bu ££-*
Sit ki$lerin, malla-mulkle ululandiklanm, nice ulu
ki&ilcrin ogullannin kotuluklerdo bulundtiklanru,
hatta hiinere, sanal'a bilo glivenilemiyecegini soyli-
ywek bSyle bir diiguncesi oimadigmi ftneeden a£ik-
lamaktadir. Hele 322-332. beyilterde, bcylerin, pa-
di§ahlarin, kul sayildigmi anlatmasi, bunu daha da
aciklar. Meviana'nin anlattigi bu halk hika^-efiinde,
tsl^min h evlonmede gart ko^tugu ku£uv n yani kocayla
kanntn e^ olmasidir, Gu^elUktc, gorgude, terbiyede,
yeti§me muhitinde ve tai^mda, hattft boyda posta
bile kocayla kaniim e§it olmasi gerekt.jr ve bu, ge-
glm icin en onemli ^arttir, E^ler arasinda bu olmaz-
b^rincle a§agihk duygusu, obiirunde a^agi bulu§
Lygisi ba§ gAsterir ve bag c52ultii' , -giclcr.
359 - 260. Adem - iblis. L c. in 188 - im>, 285 -
2S6, ve 323-324. s. lerlne bk,
\
■
\
Sahife 40 - 397
G4
MESNEVT $KRHl VJ
261. MuarriL Ta'rif eden r anlatan anlamina ge^
]ir H TorenJerde, gelen klsilcri h dcrecefcrine, mevki-
lerine gore vasiflaila anan ve halka tamtan me-
murlara denirdi, Anadolu Selguklularmda o]an bu
memuriyet, Iran Sc]£UkJu!armdan kalmadir. Sipeh-
s&ia^ Mevlana'nin cenfrze toreninde, muarrlfin, ce-
n&ze uamazuii kiltiirmas) i<?irt §eyh Sadreddin-i Ku-
navTyl, "Melik'ul-Mesayih", y£ni "^eyhlerin padt-
§ahi h buyurunuz" diye e^tSdi§imj Ekmeleddin Ta-
Eb'in, "Muarrif, edebe riayct edirtiz; sultfin-i ifle§&-
yih-I hakiykiy Hz. Mevlana idi; nhlet buyurtfu"
dediginl nakleder*.
941 a de (1531} Kalkandelen h li Fakiyri, "Ta'-
rif&t" riaalesindej "muarrif" I gu beyitlerle anlatir:
Sip-ch - 5 & t3r b-c Mcnilrih-j, Hazrct-i ll?idivtijd|rf6i.r; l£t t Sfc-
lanik Mai, 1351: s. 165-iSfl). EFEAki, "MenAkib'ul - Ariftn 1 *
de "Kei'i'ifilc-rklm l^mtr-i Mabfiririj acnaac torcnHidc, yclim by.-
Sinda dump herke&i l&kaplarla oaidigiiii vt &tidi£m& dua etr
tigLnij sit** Sadrcrtdtq'c gclinccj l£y muhjirktuktainn pudtsuhi,
Atetnltftin ^e/lri buy Hi a dftyip dua ■ettLtfiiii J . Stidr^d d] ci , i n , ftlentf
de ^cy ]s H til - iflLdm bi*di» da £itt]; bunrVajt bftyle topiuluk
Jp[ koplu, mini jPferdanli i£i tint fuciletfuLn dh»ildL£i i# de o
hifin-fUsir rl:i giztcndi dcdEginij $-cyhlcrin i>lr Jt,iRm mi n, bundan /
ttnce burnt nJjie AtiylcuiedEji rittnesi uzcrinv dt, eiizin dijkki^*
{Tfthslu "fflrcici basitu-L met in? Attkaru: Tutk Taril
mum 3Ltl\ e P II, 1901; a, -je*). AnlnSiliyor ki muarrtfe /EmI T /i
>]nkf=r tie deniyor.
MKSNEVT 5E!ttU VI 65
jTtfuari/fer nerfir dew tpre dato
GteM fliaftftt - Kiflrt-fi paft fc<*£i?rc
Am g&$ frterti di;-^fl<i id&rler
Sclutim $eM ta f rlf idertor
Eferif Wnift cmup ie^nf id&yler
(ts#. (Jniv, E, Tuirkoe yas. 3051;' devrfnc ait ve Mil-
c7J:in Ktisuh b. Hasan tarafindan yazilmi$ niisha;:
7. a),
Bu beyitlerden anliyoruz ki Osmanogullari dev-
rinde muarrifler, mf>c)islerde, belfci tekkelerde, kah-
velerdc, tahmid, iia't v.s. okuynrt, padi^ahi, her lial-
de bilylikieri oven ve bu suretle get;inen bic t&lfe
haline gelmiglevdir ve ai'tik muarrif h resmi bir dev-
1-et memurlu^u dft^ildii',
2SS, LeylS - Mecnim L c. in 179. b. nin g, e bk + .
300, Ferec. Eirinin gnnnni sidcrmok Einlamma
arap^a bir ^otzdur; ayni zamanda ad olarak da ko-
nur. Hicri 457 de (10G4-1065) vefat eden Alii Fe-
rec-i Zincani'nin de adidir, (NeiehSt terc, Mt 12S9 ;■
s. 197), Mevlana ? bu hikayede, Hindli koleye bu adi
takivenm5tit\
Dunya - Kocakari . Dikiya.ru n, kiy amette h .
mahgere p% gorene tiksinti verir btr kocakari fcili-
ginda gelecef ine, herkesin tikaininGsi u-£i?rinu r igte
buydu oviindufiunuz, ugmnra birbirinizle sava^tigi-
niz denece^ine d&ir bir ha^is oldugunu 5^rih bride-
riyor ve hadisi yaziyor (s. 44).
5a/?//e 41 - 397
flfl
MESNEVI 5ERH1 VI
WESNtfVt $Wlll VI
67
320. "Sabir, genigligin anahtaridir, eekinmek
de ebedi zenginlik." (Hadis; Kiinuz*ul -Ilakaaik;; II,
& 10)-
322 - 332. Bu bcyittetde Mevlana, boyIt£in r vo
zirlliin, padigahhfiin, gergekte olum, dert, can ver-
me olduguiiUj bunlann> halkm sirtina cenaze gibi
yuk olduklanm pek giizel N pek co^kun ve ta^km bir
suretle soyLemekte, hiirlugti ovinektedir ki gei^eb-
ten de bu beyitler, G'nun ne kadar hurriyete bagli,
ne derecede izzet-J neisine onem verir oldugunu gos-
termesi bakimmdan pi?k onemlidir.
332-333. "Hz, Raa3i4 Ekrein (S. M), Eana
bir hususta soz venene kai^ihk ben de omin cennete
girece^ine kef SI o]ayim bu^rmuglcir; Sevb&n, ben
$oz veriyorum deyincc p InsanJardan bir§ey isteme
demigter, o da peki demi$ ve ondan sonra hi£ bir
gey istememigtir/*
"Suvban, ata binmis, gi darken karngis) vers diig-
se, hip kimseye $unu b»na ver demez, incr, kendi-
Ki ahrdL" (Her jl*i Hadis de "Musned" den iiaklen
* J Ata£dis-l Mesne vV dodir (s. 183).
Sevb^n b. Bucdud, Kunyesi Ebu - Abdull&h'tir*
Tutgak flu^iriuKkcn Hz. Rasul (S, M) d arm satin ahp
azad efefci^j dilersen kavmine git; diJersen biz Eh-
libcyt'k? kal buyurmu^ a da Hz. RasOriin vefatina
kadar daim£ O'nunla kalmigtir. Hz. Ra.su] 'un vefa-
tindan sonra §am'a gjtmis p M H, de (G73> vefat
etmi^tir (Tenk*yh + ul - Makaal; Necef-1349 H, Ta§-
ba$ h c, I, s. 197) +
339. Kkfirlik bile oniun ugrunda imait olur.
Dinin yucelmesi ugruna dinsizler arasinda onlardan
gorunup diizenlerini Islami temsil edenlere blidirmek,
yahut da k&firler tarafindan, dinden donmesl fcin
zorlanan, onun da, hayatta kalirsa Isiftma daba faz-
la faydasi dokunacagini anlayip dinden dondugiMi
soyleyen ki^i, zordan kurtuhinca odevini daha iyi
yapacagi igin bu h&reketi, gorunugte kafirlik dU
makla beraber } Tann yolunda Smandir. Nitekim
Asb^ptan Amtng-c {R, H), mugdklerin zoruyia, on-
larm istedikleri sozleri soylemi^p Hz. Peygamber^,
Ammar dinden d6ndii h diye haber verenlerc Hz.
Pcygambet (S. M) r "Nasi olabilir ki Amm^r, ba-
simn ustunden ayaklavinin altina Jcadar imanla do-
luduv" buyumiu^ar, XVT. surenin (Natal);* "Kalbt
inancla tam kayna§an kisi, zoria kSflrlige dair
$Gz aoylorse hi? bir gey gerekmlyecegjjje dair 106.
ayel-1 kerimesi imnistjr, Ammar IK H.) bundan
fionra Rasul-i Eki^m'in huzumna aglaya -aglaya
gelip i^i anlatmi5 f Hz, Rasul (S. M), onun gozyag-
]anru mubiirok ellleriyle ailip, Gene zorlaDarsa, nc
dedirtmek isterlerse dc bujunnu^lardir. Amcnar + in
babasi Y&sir vo anasi Siimeyye h IsEtmin ilk gehjt-
leridir (Kur f fi.n4 Keiim ve Me&li h A^iklama; c. H.
s. 1.XXVIII).
■
345 - 347. Bu beyitler, mctln yazibrken unutul-
mu§, kar^ila^tirmada kenara yayilmi^tir.
355. WLtt sur&nin (Enfal) 17 -IS. ayet-i keri-
melcrindCj Bedir gazasinda olduruk>iilev ve Hi, Fey-
gamber*in p k&firlsre attiklan fa^lar anlalilirkon^
"Onlari sen atmadm^ Allah attJ r onlan sk oldiiiTne^
5a/?//e 42 - 397
'58
MESNJiVf ^ERHl V*
dtaia Allah oldiirdu, Iriylecc de itiananlara guze] bir
niraet vermeyi v<? onlan denemeyi dUcdi" buyurut-
duktan soma, c fJ§ste boyledir bu ve siiphtf yok kl Al-
lah kSfirlerin duzenini ank bir hale kor" buyuruU
maktadir, Eeyitte, kfifirler yerira "yalanciJar" sozu
ulmarak 1SL ayet-i kerimeden lafzi lktibas yapilmi^
tir. Bolumiin basmda Mevlanfi, bu aldani§in, yalmz
liikayede anlatfan Hintll kofede degil, Taiin'am
korumadifi herkeste oldugunu biWItwek hik&yeflia
imazmuntinu tamim etmektedir*
*
**
■ ITlK
"No vakit savau? afogliiJ yaJiarlarsa Allah
gondiirijr" ftyetinm herkes habkuifla ohujto
* Onlar savas ate&ini yakUlar ml, Allah on-
larin SLfegtnU tumden stinduriir.*.
Insan kavar &ft£iifj gftniil der, duvma orda r
Ama unutuverir kararmi; karannda dui % anlar-
dan degildir ki,
* Ger^eklik tohumunu ckmemig oldugun-
3an Hak r ona bu unutmayi musallat eder.
Gonul eakmagini gakinak ister ama Hak-
k'm ell, gafcan kivilcimini sondUruvcrir.
liunu ojt) titan bir ba^ksi hikaye
360, Guvenilir bir kigi geeeleyin bir ayak pa-
tirtisi igitti, mutnu yakmak tcin eakmagmi
kavvadu
Kireiz da o zaman geldi, adamm Uargisi-
na oturdu; adam pakmagi saktikca tutu^an
kavi stiridunneye koyuldu.
Kavi, ale§ sdnsun diye parmaklanyla kav-
nyordu.
Adam, kav kcndi kendine sfinuyor saiw-
yordu; hivsizm soiidurdugunu gormuyot^u*
Bu kav dedi, islak olacak ki jsbkligmdan
yanarken hemencecik s&tiuyor.
— . ■ ■ ■ ■
* lin licyil anijpfiHlir.
So/7//e 43 - 397
70
MESN1VI SIRHt VI
Pek karanlikti; o yuzden oniinde oluraiij
ategi sonduren hirsiz.1 goremiyordu.
* Kaf irin gonlunde de boyle bir ate^ son-
duren var; fakat korluf linden gozii gdnniiyor
unu.
* Her donen geyi, bir dondiiren var; bilen
kiginin genii! , nasil biknez bunu?
Nasil oluyor da kendi kendine, gtinduzle
gece, bir s£hibi h bir getirip gfltureni olmatihk-
ea nasil gelir, nasil gidcr dcmiyoraun?
A asagdik kl^i, akil ereeek seylerin Qevrc-
sinde doniip dalagiyorsun ha H Bir de gel dc £U
akilsizhgi fceyret.
370. A httneri eksik kisj, soyle bakahm, evin
bir yapicisi, bir mimari olmasi mi daha akla
uygundur, yapiei£] 3 mimari ohuadan kendi ken-
dine kurulu$u mu?
Ogulj bir dugun, yaziyi bir yazanm bu-
lundugu mu daha fazla akla uygundur, yazani
bulunmayan bir yazi mi akla uygun?
* A tohmetJi, "cim" a benzeyen kulak,
"ayin" a beittcyen goz, %iim" e bcnzeyen agiz,
nasi] olur da bir yazan olmadan yazahr?
Aydin mum, yakani olmadan mi yanar,
yoksa bir bllgi sahibi yakani trfunca ml?
Guzel bit sanat eserl, kftr bir eolagin elln-
den mi £ikar, yoksa ell uz, gozu goriir bir in in
ellnden mi; hangisi daha yerinde?
Demek ki anladm, bildin ki seni kahredi-
yor; ba$ina mihnet topuzunu vuruyor;
** Hadi, sen de Nemrut gibi sava^arak o to-
puzu durdumiaya ugras, havayi oklayadur.
MtSNKVl SRFIti VI
71
* Mogol a&kerleri gibi a birtsi olurken h 61-
mesin diye go£e ok at.
Yahut da gitalin yeterse ka<; ondan; fakat
bir fcere onun elinc rehin dugmiigsiin, na&il ka-
gabilirsin, nasil?
A gijzel elJim, yokluktaydm, orda bile
onun elinden kurlulamadin, ^imdl nasil kurtu-
labilirsin?
380. Istek, dtSfidigini elde etmeye galismak,
ondan ka^maktir; onun adaletine kargi, ondan
eekinmenin kanmi dokmckUr H
Bu diinya tuzaktir, yemi de istek.. iatek
tuzaklanndan kac.
Boyle gittln de yuzleroe ferahlik buldun;
ona aykin davnamnca &&, o bozulup j^itmcyi de
gordiin,
• Bunun i^in Peygamber, niufLuler, sag-
lam fetvalar bile verseler &iz, gonullerti daiu-
^in, dedi.
tetegi birak da sana acisin; denedin, an-
laclin ki boyl& yapmak h Ona kar^i bfiyle dav-
ranmak genek,
Degil tni ki kagmaya guclln yetmiyor, iSy-
lcysc tapi kil ona; hizmet ct de hapsinden kur-
tu^ onun giil bahgesine git.
A azgin, soluktan aoluga kendini goriip
gdzettikce lutuf da gorilrstin, insaf da.
latersen perd& altina gfr h gozlerini yum;
sen boyle yaptin diye giineg, Eune^ligirtd^n ge-
ger ml hi^?
4*
Sahife 44 - 397
(§ E K H)
355. beyitten sonraki ba§lik> Kur N an-i Me-
tfd'in V. suresi olan Maide suresinin 64 &yc1>i ke-
rimesiniii meali gudur: "Yabudiler, Allah'in ell bag-
lidir, dediler, ellerj baglanasilar; sftyledikleri soz
yuzlinden lanete ugrayasilar. Hayir, Allah N m iki
(kudret) eli de atjiktir, diledEgi ihsanda bulunur,
Andolsun, s&m. rabbinden Indirilen, onlarm cogu-
nun azginli^mi, k&fjrltgini arthracak ve biz, onla-
nn arasma> kiySmete dek dtigmanlik ve kin saldikn
Tte vakit savag i£in bir ate§ yaktilarsa Allah s5n-
diirdii o ate§i ve onlar, yeryiizunde bozgunculu^a
.ko§up duruxlar ve Allah, bozgunculau scvrnez."
El, lOgatte be$ anlama sdir: Bildigjmte el, lfl«
met, kuvvet p sahip dug, yapilan l^lerden birini ken-
dtne tahsis. "Elim indndi; fil&mn eline bakmatrta-
yjjs; o, benim elimdedir; onu ben, eliinle yaptim"
ciimlelerinl bu beg anlama tirn&k verebtfariz. Iki el-
den maksat da kuwet ve kudret> zuhiri ve bfitmi
isimeUerl veri& dfikya ve ahirette ihsan ve IQtuf,
mijkafat ve azapta bulunuglur, Araya salinan du§-
manlik, Mfiseviterlc Hiristiyanlar arasmdaki dus-
manUktir (Meema'uNEeyan; III, s, 218-221), Ea§-
likta, ayetin, "Ne vakit savag ic/m bir ate§ yakar-
larsa Allah sondiiriir o ategi" kisrcn, lafzan gegmek-
tedir.
MlftXEVl SERHl VI
IS
356, Bey it arapgadir ve ayetten lafzi iktibas
■vardir.
35S. XVIIL surenin (Kehf) 63., XIX surenni
(Yusuf) 42 M LVIII. surenin (Mucadile) 19. Syetle-
rinde, gey tan 1 in unutturdugu bildiriiir. G#nl{jne
:gerceklik tohumunu ekmeyen ki§i, unutuga du§er.
■
366. geytamn igvasi ig5n II. c. in 136, b, e bfc
370, Bu beyitten, bolomun sonuna Qek, her
■varinj bir yaratieisi, her eserin bir miiessirl, her
_yapinin bir yapicisi oldugu anlatilmaktadir*
372. Arap yazisina gOre cim h yani "c" harfi
"kulaga, ayin hatfi goze ben^otilmektedir. Aynca
mrapgada Hf ayn ?:h goz anlamma gelir, Agiz da rnim'e,
yani *'m" harfine benzetiliyor, Agiz anlamina ge-
"len ^femrn" stiarmun son harfi de "m" dir.
375. NemrQd'un, akbabaya binip, ha§a P Tan-
n'yi oldiirmek i^in gdge ok attigi rivSyet edilmi§tir,
376. Mo^ollarda, birisi Slum halino gelince,
■olU]Ttiu h olum m&legini korkutmak ve hastarun ftl-
memesi igin goge ok atmak adeti varmi^; bu beyit,
bu adeti icsbit etmektedir. t
383. fH Fetva vei enler l fetva verseler bile, sen
lasidindcn fetva aL ?J (Hadis, Cami 5 ; I, s. 33) An^
^rak bu hadis r bu beyitten onceki to sonraki beyit-
lerde de belirtiLdigi gibi, ihtirasana alt olmayan,
^tzirn ve bilgi sahibi bulunanlara aittlr.
*
— i
Sahife 45 - 397
M]$WEVT SERUl VI
75
WETlN
■
Fidisahiiip Eyfiz'm onlai'daii list tutuima-
&mm, mfertefre&iiLhi ytiee, yakmkfjmm faz~
la, clbise parasimn daha gok oLm&Sinui se-
bcplerini, brr delil go&t&rlknaiyeoek J bir
itirazdi buluimlamjyacak bir sckilde ocy-
lwe, OJiun harekGtJni dogru bulmayanlara
gostcmicsi
Beyler, hasetten cosup kopiirduler de, so-
nunda kendi padi^ahlanm bib kitiamap Ko-
yuldular.
Senin bu Eyaz'inda otuz adamm akli yok-
ken diyorlardi, nasi J oluyor da otuz beyin elbi-
se masrafmi ahr, bu Radar parayi yer?
390 + Fadl§ah, o olua beyle av3anmak ttzere ova-
ya, daglara gitti.
Unaktan bir kervan gordu; bey in birine*
git de dcdi;
Sor hakalim, $u kervari hang! §ehirden
geliyor?
Bey gllti, sorup geldl; Rey'dea geliyoiv
dedi; pad [3a h, ncrcye gidiyormiis diye sorunca
birgey soylcmeyemedi.
Bir baska beye h hadi a kdari yucej git de-
sor bakalim, kervan nerzye gidiyomius dsdi.*
O bey gitti, donup geldi, Ycmen'e gidi-
yormus dedi.. Padisah, yiikii neymig a eitfin er
deyinee h o da sagirdi kaldi.
Padi§ah bir baska beye, hadi dedi r sen git p
sor; bakalim yukJeri ncymte>
Gitti, dondu, geLdi; her cms esya var, a ma
yQlderinin qogu Rey kaselcri dedi.
Padyisah, Rey'den ne vakit gikrnis.lar diyc
sorunca o isi gevsek bey de sasirdi kaldi.
BOylece otuz bey de, hatta daha Fazlasi
da akk - fikri kit giktl.
Padigah, ben dedi, bir gttn Eyaz'inu ay-
rica sinadirn;
Kervan nereden geliyor, git, sor dedim:,
o gitti, bu sorduklarimin hepsinin de cevabini
gettrdi.
Benim bir dilegim, bir buyrugum olmadan,
bir - bir ? onlann halini §uphe edilmiyerak bir
halde sordu h ogrendi.
Bu otU2 bey, otuz kere gidip gelerek ne qg-
rendiyse bir solukta tiimiinu de ogrendi o>
Beyleri", bu delilt cebricc siiphelerlt £iiriit-
meye ugra&malan, padigahm da onlara
cevap vermesi
Eunun iizerine beyler, bu dediler, bir an-
layi§; Tanri lutuflarindan bu, ^alismakla elde
:edilen bir §ey degil.
Tann b(>liimu ? Ay*a guael bir yuz vermis; ;
guldeki guzel koku, baht vcrgisJ^
Sahife 46 - 397
MtiSNEVl SIKIll VI
77
7G
MESNliVt $\iRHl Vl
Fadisah dedi kij Insanin Szunflen dogan p
ba^ina gelen §ey N zararsa iyi cahsmamakta*
k^rsa, gclirac adam - akiih ealigmaktan meyda-
na gelir.
* Yoksa Adem, 'Tanrrya, rabbimiz, bi?r
gerpekten de kendimize zuJmettik" der miydi?"
Boyle demezdi de bu &uc dcrdi, takdir edil-
mi§; kadcr bu olduktan sonra sekinmemizirt
no faydasi var?
* Iblis gibi hani; beni sen azdirdin; kadchi
sen kirdin, biz J dovilyorsun, dedi.
410. * Evet, kader haktir ama kulun galigmasn
, da hak- Kendine gel do koca iblis gibi tek
gft/Ju ofrna.
* Iki i§ arasmda i^kildc kahrez; bu ikiiik-
te kalis, diledigimizi yapajcak gucumu3 olma-
dan olur mu hie?
* Iki ell, iki ayagj bagh olan, bu igi mi
yapsam, §u is.i mi der mi hi£?
* Bu haldeyken iki i§ten hangisinf yapa-
ymi dugiincesi gelir mi akia? Denize mi dala-
yim, havaya mi ueayim der miyim?
* Musul'a mi gitsem, yoksa buyii ogren-
mete feftn Babil'e nii dtr miyim hie?
* Demck iki 15 arasmda. boealamak i£in
bir gii£ sahibi olmak gerek; yoksa bocalayanm-
biyigina gulmek gerek.
* A genQ t takdire az bahane bui; nasil olu~
yor da sii£unu ba^kalarma yukltlyorsun ? -
* Eftyd kan doksun, kisasmi Amr cell sin r
Amr garap J£sin, Ahmed 'e had durulsiin; boyte-
gey mi olur?
* Kendi eevrende gizgin, kendi sucunu
-gSr; harckcli kendinden bil, golgeden bilme-
* Bir bey bile yanks ccza vermiyor; o can
gozti aqik bey, dilgmam biliyor.
-120. * Bal ycdln ml, bagkaeina humma gel-
mcz; giinduz galigurken, akgam oldu mu, gimde-
ligi bagkasina vermettler*
* Neye Qahgtin da zararim, faydasmi gor-
medin? Neyi ektin do onu biglp dev^inncdin?
* Canmdan, bedenmden dogan i^in, oglun
gibi sen in etegine sanhr.
* Is_e h gisfli dUnyada bir sekil verirler; hir-
TSizlik i^in daragaci kuvmaziar mi ban i?
* Daragaci hirsizlsga nerden bonseyecek?
.Ama bu, gizli seyleri bilen Tann'mn vcrdigt
: bir sekil
* Hakj ^ahnenin gonlune^ adaleti yerine
-getinnek i^in ^5yle bir§ey yap diye iiham edi-
tor;
* Boyleco sen de biliyor, anhyorsun; yok-
^sa adalet sahibi, suga uygum olmayan eezayi
-^lasil verir?
* Yargig bile su^a uygun eezayi se^crken
^ar^clarm en dogru hiikmedeni, wasil hiik-
■n^cder?
* Arpa el^ersen, arpadan baska birgej
bitmez,. Borcu sen a1<Jm, borg veren, senden
^ba^ka Kimden rehin ister ki?
* Sugunu ba§ka5ina yukleme; aldim da
,yaptigm i^jn kar^ihgina ver, kulasim da.
Hi
Sahife 47 - 397
78
MESNE Vt Sl-ftHl VI
430. * Sugu kendine ver T gilnkii sen ektiu h oy-
leyse Tanri'nm verecegi karsjiikia, Tann acta-
letiyle uzlagmaya bak.
•^Diigtugiln zahmetin h cektigin agrinm si-
z-ismin sebebi, kdtfi hareketindedir; kotiiliigit
yaptigin igten bil, bahttan bilme,
* Bahta bakig, gozu sap edev; kdpegl sa-
manhkta uyulur, tembel eder +
* A ylgit, sen nefsmE tShmet altina al, ada-
let olarak verilen kai^tlifi tdhtnet altina az
al
* Tovbe et, ereesina yola ba§ koy; cunku
"Zerre agirliginda hayreden de kargiligim go-
rur, ger edeti rie."
* Nefsin afsununa az aldati; Tanri gune--
$, bir z^rreyl bile tirtup yitirmez.
* A faydalar veren ki^i, §u madde &]emin-
de±i olan serreler bile $u maddf gunegiii kar§]-
sinda gtfruniirse,
* Elbctte dil$tincc Jrcrrelcrl, ger^ekler gii-
nesiirin kargismda soriinur.
*
* *
(§ E K H)
3b7. beyitten sonraki hikaye, ge^tli kfeiloro
jatfedilerefc, §ehir w ytik adlari degigik olarak nak-
ledilmigtiv,
403. beyitten sonraki btilum de, gene Cebir ve
Ihhtiyar meselesine l^ilr^^edtfi
407, Rabbimiz, biz gei^ekten de kendimize zul-
mettik," I, c. in 299, a. e bk.
409. Beni sen azdirdin. VII. surenln (A'raf) 16.
iyetinde, iblis'in, Tann buyruguna uymayip kendinl
,Adem Pcygamber'den hayirli, iistiin gordugti anla-
tildiktan sonra "Beni azfliran sen sin" dedigi Midi*
rilir. XV. stir en in (Hier) 39. ayctinde de aym soz
-gecer. Beyilte ayetten laftf iktibas vardir.
410-437. Mevlana, EysrcHn dirayetirti Tanii
vergisi, Tanri takdiri olarak yorumlayan beylere
£utlan Mahmui-i Gaznevi'nin di linden cevap verir-
ken islam inancmin en onemliJerinden biri olan Ce-
bir-ffttSy&r mcselesini ele almaktadir.
Mevlana 407-409, beyitlerde, Adem Feygam-
ber'in, Hawa ife bember, "Rabbi mfe, biz nefsimize
■zulmettik" deyip sugu kendisine verdigini, tblisln,
-"Bcni azdiran sensirt" diyerek su^u Tann^ya yUk-
Sahife 48 - 397
sq
MljSNEVl SJHRllf VI
MEJSXEVI JEftttI VI
PI
ledigini bildirdikten sonra, kaderin ger^ek oldugui
gibi Galasmamn da ger^ek oldu£unu h yalmz kaderi.
gtirenin, Iblis gibi tek gozlu olacagini bildirir, Ona
gore, iki i s arasindaki tereddudumuz, guciimtizc de*
lildir + Elleri, ayaklan ballanmig adam, bunu mu.
yapayun, gunu mu der mi? iki i§ arasmda bocala-
mak i$in, insanda bir giic gerektir. Zeyd kan dok-
sun, cezasini Amr ceksin; Amr sarap ifisin, Ahmed.
dovulEtm; boyJe *ey olamaic, Hareket p golgeden de-
gildir, iJisanm kendisindendir. Bk bey bile yanh$-
ceza vermiyor; herseyi bilgisiyle bilip goren Tann„
nasiT yan3i$ j$ gdrth? Aksatn olunca giindeligi, ga-
llon ahr. Insan neyi ekerse onu bieer. Yapilan su-
£a kar^i, bu alemde cezfilar var; daragaei kurulu-
yor; obuv alemde de s yapUan i^ k argil* verilecek-
tir. Bo]^ reren, borcludan rehin ister; bagka&mdan
degIL Bahta baglamg bile insam tembel eder + Her-
kes, cahgtigiiia kavugur. Madde kleminde zerreler
bilo maddi gunejin igigiyla gorUutirse, ge tickler gti-
neginin kargisinda, diisunceler de gorlinur elbette.
414. beyitte ESbiFle buyii berabcr amlmakta-
dir + I. c. in 539. b< nin g. c bk,
420, beyitte balla humma boraber aniliyor, Es-
ki tibba -ore lath harareti arttmr; buna ig&ret edil-
mektedir.
427. beyitte XI, surenin (Hud) 45. ve XCV,
surenin (Tin) S. ayetlerinde gecen "HUkum vcren^-
lerin en ger^ek ve dofiru hiikum vereni" sEEunden
lfifzi Jktibas vardar,
434. beyittc, XCIX. surenin (Ziteai) "Artik
kim bir aerre agirhgi hayir yapmi^, onu goriir ve-
kirn bir verve* agirliginca $er yapm^&i, onu goriir'*'
meaiindtki 7-8. ayetlerinden laf/i lktibas vardir +
Mevlana* bu bolumde, kulun irade ve ihtiyanni-
kabul elmektc, Tann h nm ± pterin hasil : ne vakit ve-
ne suvctle olacasim bilmefcincn. kula o 151 zorla yap-
tirmadagmi, iakat kulum, ktndi dilegiyle yaptigi isgl:
dc, Tann'mn verd[gj kuwctle yaptigmi bildirmede,
cobirle tefviz arasmdaki inanci bildirmcktedir. Eu-
inanein, "Ef'al-i ibad-Kullann yaptiklan igler * J hu-
susu^da" olduiunu da kaydetmek gerektir saninz;-
y&ni alcmin ve kullann ugrayacaklari §eyler r mllb*-
r£m s yahut degi^en takdir, bundan ayndir (I. c. in-
620^643; 1502-15012., II. e. In 61-62, IV. t in.
2912-2920, b. lerinin & lerine dc bk.).
A
421, bcyjt, LIIL sQrcnin, "Hit; bir sutjlu, bir
bagkasimn su^uriu yuk]pncmez m insan, ^Ke yok
ki an^ak pallet Jgmi elde eder" me&lindeld 33-^39,
ayetlerinin mealidir.
f, &
Sahife 49 - 397
hSESNKVl SERHl VI
W
MEllN
Jfty^lar kendisini ot, ^yir-cimeii sansuiJai'
diye ota, eayira - cimene biirtiiicn, ba$ma
il& kulak gibi gilller, ] airier takan bir avci-
nm hikayesL Akilh bir ku£j bu insan olfr-
caki bii gckilde sayir - cime-n gdrnukitim b^n
d^di, on dan bir koku alth sina turn dfc£ii;
-fionuuda onun cliiz^jiine kandi; giitikd ilk
anEayisi kesiu degiLrfir; [lijzeii] kesin olarak
anlayamadi. Sonra hayir dedi, tjayir bu +
Ea LkStifti &n1ayigi N kczidince kft&in olda;
Jl &eft£bi de birstiT> iiiiiittir; h^le yolc&iin-
luk, frelc yokBulluk fa^mtki ohirsa. Allah'-
m sal&Urii salami, on olsun, Pcygamber,
"Az kaldi ki yoh^TilInk, b&firifk oluj-orthi"
buy urdu*
Bir hug, cayirhkta geziyordu; ortada av
Avci, ycre bir kag tane yein atmig, k<?ndi-
si de pusuda oturmu$1u*
■440. (^aresiz kus, yoltfan k&lain tfiye kendi&ini
yapraklara, otlara belemisll*
Bit 1 ku^agiz, onu tanimadan |?eldi h sevre-
simte dolagti.
O adama r sen k!msin h dedi, yejjjller gtyin-
mi§, ovada bu vahsi hayvanlarm araaina ka-
"tilmissin ?
Avci, ben dedi ? diinyadan kesilmis bir sa-
il idim, burada otlarla yetiniyoruflfe
Ecelimi onumdc gbrdum de zahitligi^ $up-
heli nesnelerden £tkinrtteyj din olarak segtim
kendime,
Komsumm oliimti, ogut£ii oldu bana; ka-
zancimi, dukk&mmi birbirine vtirdu, kirdi~ge~
girdi.
Degil mi ki sonunda tek kalacagim, her.
evke^e, her kadma ahgmak gerek.
Degil mi ki sonunda mezaia yuz tutaca-
gim, e§siz p bir Tann'ya ali^mam daha iyi.
A gtizelim, degil mi ki cenemi bagliyacak-
lar, cenemi az oynatmam, az konugmam daha
* Ey altm sirmalarla suslu elbiseler giy-
rneye t kemtTler ku^anmaya alismig, ki§i h so-
nunda sana dikiLmerm3§ elbise giydirecekler-
d50. Yijzumuzi.3 topraga tutabm, ^iinku ondan
bittik; ne diye vefasiziara gGaul ba^liyalnn? 1
* Bi^im atalaramiz, yakinlarimJ^, eskiden
beri dort tabiat; 5yleyken tuttuk da cgretl ya-
kiirdara tamah ettik,
* tnsskiun bedeni, yillarca unsurlarla ko^
nufjtu, solukdaglik etti.
* Cam da nefi&lerfe akillardan; ama can,
kondi temellerini unutmus -gitmi&.
* Apan akillarla nefislerden cana h ey ve-
fasiz diye mektup geliyor.
* Diyorlar ki; Ee$ giinliik dostcagirfar
buldim; eski dostlardaii yiiz gev5rdin t
Cocuklar da oyundan ho^lanirJar, oyuna
Sahife 50 - 397
$4
MKNEV1 SEKHI VI
dalarlar, ama akgam oldu raw, geke-suruye
evlerliie gotururler onlan.
Ku^iicuk cocuk, oyun oynarken soyundu;
hirsiz da geldf f elbisesiyle ayakkabisim, aldi,
gittL
Oysa oyuna Oyle alegll daltnigU ki f ktil&hij
gomlefi akbndan c*kmis - gitniisti* ^
Geoe geldi - gatti, oyunundan bir fayda
gdrmedi; eve gitmeye de yiizii yok.
460- * "Sea budur, bundan ba^ka degil, dun-
ya bir oyundur" ayelini duymadin mi ki elbi-
seni yele verdin, gimdi de korkuyorsutL
Gece basniadan ara elbiseni; dedi - koduy-
la yitirme gununij.
l§te ben da ovaya du^mu^, yalnizligi se^-
mi^im; gunku halki, elbl&e himzi gSrmugum.
Omrun yari&i g&auJ a]an sevgilinin iste-
Eiyle h yarlsi dugmanlarin dertleriyle gegti-gitti.
Cubbeyi o aldi, gottirdu, kitlahi gti„ Eizse
<-o kii^tik ffocuk gibi oyuna dalrfti^iz,
Igte, ecel gece c&fi 1 yaklagtt; artik yeter,
"birak 511 oyunu; dorime oyuna artik*.
Hadi, tovbe atina bin de yetig hirsaza; ge-
ri al elbiseleri hirsizdan.
Tovbs binegl, gagilacak bir binektir; bir
solukta agagilik dunyadan goge sigrayiverir.
Ama binegi de elbisuni giztiee calan hir-
si^dan konL
Soluktan soluga, gdzet gu binegini; binegi-
ni de calma&m.
**
-* ikinci mjsTfl' arap^ftdir.
(§ E ft H)
437. beyitten sonraki hikaye'nin "HuTiiNFc-
rid" de bulundugunu Furtizan-fer merihum bildin-
yor ve au mctni veriyor; tercemesini siuiuyoruzi
"tsrailogulla rmda n bir ki^ bir tuzak kurmug--
tu. Bir serge gelip yakinma kondu. Adama^ neden
boyun egri dedi. Adam, £ok namaz kildigimdan be-
Urn bukuldij dedi. Ku§, dercn kernigine yap] ^r\\% de-
yinoe de adam, cok onus tuttugumdan arjklagtini de-
di. Serge, OsUindeki bu sof nerfir diye sorunca da
dedi ki: Dunyada zahitlige verd^m kendimi; onun-
igin sofa buriindurn. Ku^ j-a bu yamndakf sopa ne-
dir dedi, Adam, ona dayamr, yiinir, ihtiyacLmi gi--
deririrn dedi. Elindeki bu yem tancl&d nedir diye-
sorunca da, bir yoksul ge^erse ona vermck i<;in fllye-
eevap veTd5, Senge t ben dc bir yoksulum deyince
adam, peki dedi, al oyleysc, S^i^e yaklaginca tuzaga
bogazindan yakalarnp cik-cik diye bagirmaya bag--
ladi, Adeta, bundan boyle, serti gordu^ten sonra hig-
bir zahlde kanmam diyorda (Maahiz; s. 197).
"Rabi f ul - Ebrar" da bu hika.yenin shl tarzda
gegtigini gone? rahmetli F. bildjrjyoi"
+< Malik b. Dinar, bu zarnamn h&fizalariffl, ki—
raS.1; biiginlerini suna benzetmi§tir:
Sahife 51-397
m
MESNE VT SliftHl VI
Adamin biri tuzak kurar; bir serge de tuza-
Jpn yakmina gelip konar, Adama, neden topraga
egilmig&in diye sorar. Adam r gtinul algakhgindaiij
der. Belin neden bukulmiis. diye sorar; adani + cok
ib&detten diye cevap verir. Serge, i>eki dtv, bu ye-
re saeilmig yemler ncdir? Adam, onlan da tier*
«ru£lulara haznladim. Ser^e, sana konuk olmak ne
de guzel der ve guneg buttnca yemlerJ yiyecegi sira-
■da tuzak bogasma geger. Butlki ib&dette bulunanlar
adami bftyle bogarsa der s ibadctte ^e hayir yok."
<Aym s.)
Ba§ligm, "Sebebi de' + soaunden sona kadar olan
Jasmi arap£adir+
Ba?liktaki "Az kaldi ki yoksulluk, kafirlik olu-
yurda" sfrzu hadistir CCami'; H, s + 74) t
449, Dikilmemi§ elbtee kef end! r. Turk^e de
"yensiz - yakisiz gomlak" de denirv
451 - 455. Unsurlar, nefisler, akillar, I- c. in
. b T in s> e bk.
460. Diinya bir oyundur. VI. surenin (En'am)
32,, XXIX. surenm (AnkebQt) 64, XLVII. sGrenin
(Muhammed S> M) 36. ve LVIL s&renin (Ham)
20. &yet-f kcrimelednde ge^er. Beyitte, ayetten laf-
z\ iRtibas vardir.
ft *
M E T t X
HtraizJar, bir adamm ko£imu ealdilar; bu-
jHinla yetmmediler, diLzenle elbtaetarltii de
a§itdjlar,
470, Ririsinin bir ko£u vardi, boynuna ip bag-
larnJs, ardindan gekip gfHiirtiyordu, Hirsiz,,
ipi kesti, koqu aldi, gfitUrdu*.
Anlayinea saga, sola ko§tu; kO£U gotiiren
nerdeyse bulmak istedi.
O hirsizi bir kuyu ba^inda feryat ederken
gordii; hirsiz + eyvablar olsun, basima gelenle-
re bakin diye bagmyordu.
Adam, neden agliyorsun usta dedi; hirsiz^
altm kesem kuyuya dustii.
Qikarabllirsen goniil hogluguyla be§te bi-
rini sana veririm.
Ytlz altm in begte birini avucuna alirsin
dedi. Bu sbzti duyan adam, alacagim para h on
kogtm degeri dedf kendi k&ndine,
Bir kapi kapandiys^i on kapi aeildi; kog
elden giktiysa Tann : ona kargilik deve verdi
dedi,
K&Shktft bir n htyittc iki feere fl ko^ lh olarik mrk^c
^e^i/or.
L
So/7//e 52 - 397
:ss
MESNEVt SHRHl VI
MHSNKVl SflRHl VI
89
Elbiselerini £ikardi, kuyuya girdi; himz
ate$ gibi kalkti, elblseleri alip goturdii.
Bir karara varmak* bir tedbirde bulunmak
gerek ki insani koye gotiirsuri; yoksa insana,
tauna benzeyen tamahl getiren ihtiyata p ted-
bire ihtiyat da detnezler, tedbir de.
Tamah, huyu-husu fiitie olan bir hirsis-
djr; hayal gibi her solukta bir ba§ka gckli vai>
dir onun.
-4S0. Onun difccnini Tanri'dan bagka klmse bil-
mez-; Tann'ya kag da kuvtul o al£aktan.
* SeJam olsuu, Mn&t&fa/nin "Mitel iiinan-
kktft raJiiplik yoktur" diyo iimmetiiii neh-
yefctigt rahipD^iti anlanu h&kkmda kn^un*
avcayla tartijmasi
* Ku§, hoca dcdi, yapayalnjz oturma; Ah-
tnetfin dinintie rahiplik iyi degJldir,
* O elgi, ummetine yasaU etti onu, a bu
iglere gi risen, sen bu bid'ati nasi I oldu da ka-
bull&ndin?
Cuma n&Tnazi kilmak p namazi ceniaatie ki-
.lip halka iyi iglgrl buyurmak, teotuliikten ka^in-
■mak sarttir.
* Sabred ip kotu huylularin eziyetini gek^
rnek, halka bulut gibi i ayda vermek gerek,
* A babam, insanlarm hayirlisi, insanlara
-faydasi dokuzianidir; ta§ degilsen tagla topag-
la i^in ne?
+ Aciiinua iimmete lsatil; Ahmed'in sun-
netlni birakma, onun buyruguna uy.
Avci dedi ki: Akh> anlayigi az olan ki^i,
akiJH katmda taga, kerpige benaer,
Istedigi jey ekmek olan ki^i, e§ek gibidir;
onunla konugmak h rahipligin ta kendisidir,
* TannMan bagka her^ey yiter - gider h her
gelecek $&y t bir zaman sonra gelir ^ catar*.
490. Onun buyrugu da kiblesi gibidir; degil mi
ki olii aramakta; ona, oIU de-gitsin.
Bu topiumla bile olan rahiptir; siinku ker-
pi£tir p agtir onun arkadasi*
Ama kerpitfle tagj kinisenin yolunu kes-
mez; bu kerpigterden&e yiizbinlexce atet engir,
K:u^ h adama dedi ki: l§te t yolda bftyle bir
yol kestci oldu mu, o vakit sava§ farz olur,
Halki korumak, halka yardim etmek, dus-
manla savagmak igjii arslan gib! er, o vakit
eminlik olmaj'an yere gelir p dayanir*
Yolcu, clilsmanla yolda? oldu mu, yigidin
^rlik daman o zaman kabarjr; yigitlik o vakit
belli olur.
* O Peygamber h kibe peygamberi oldugun-
dan iimmed <3e saflar yaran erlerdir, yigitlerdir.
BJ2im dinimize uyan sava§£ir + 3aldjn^tir p
IsS dinine uyansa magraya, daga ^ekilmektir.
Adam p evet d&di, yardim gGrupae p giicu-
Ituweti varsa kStiiluklere kar§i koymak diig-
mani ezinek gerek.
Ama gug-kuvvet yokaa ^ekinmck daha
do^ru; guciiiiun yetmiyecegi iqten ka^man, bir
kolayca sigrayip o i^ten siynlman daha iyi.
* Ikind uiLSrEL* nrafi^dtr.
Sahife 53 - 397
93
MESNEVl SEfUtf V!
500, Kus, i§e gergeklikle sarilmak gerek dedi;
yoksa insanin dostu eksik olmaz.
Dost ol da sayisiz dost gtir; dost olmazsan
dostlarm olmaz, yardim da gormezsJn,
A temiz ki$i, geytan Kurttur, sen de Yu-
sufa benziyorsun; sakin Yakub'un etegini bi-
rakma,
Kurt, eok kere suriiden ayrtlip yataz ba-
gina giden kuzucagm tutar +
Siinncti, toplulugu birakart ki^i s bu yirtici
canavarlarla dolu yerde keiidi karum dokmstf
de ne yapar?
Suimet yoldur, topiuluk da yoldasa benzer;
yolsuz, yolda^siz, darliga du$ersin«
Ama akhn dusmam olan p elbiseni gahp glt-
mek i<?m firsat gozctan jjEjyft yolda? dcgildir.
O h Mr bogaza gtlince sen! soyabilmck igin
senmlc gider +
Yahut da guelu gbriiniir ama korkagin
blridir; ba§a korkulu bir 15 distil mii, yoldttrt
donmen Jgin ders verir sana +
Korkakligindan dostunu da korkutur; boy-
le yolda^i dugman bll p dost bilme.
SIOh Bu yol, canla - ba§la oynama yoludur; bu
yoldaki her sazlikta, her me^eliktCj sir^a yii-
reklileri iirkutup kagiran bir afet vardir.
Din yolu, her kOtii yaradihglinin gidecegi
yol degildir; bu yuzden de tehliketerle dopdolu
bir yoldur*
Bu korkulu yoldaki sinamalar, unu kepek-
ten ayird eden elek gibi yiircklileri yiireJtsis™
lerden ayiid eder.
MESNE VI &£ftHl VI
SI
Yol nasd bir yoldur? Yolculann ayak iz-
leriyle dopdolu bir yol; dost nasil dosttur?
KararlanyJe tana rcierdivenlik eden, akliyla
sen! yucelten do&t.
Tutalim, ifttiyata uydun da kurt sana ras*
lamadi; tapluluktaki neseyi bulamazsin ki,
Bir yolda yalmz olarak bo§ bir halde yol
alan, yoldaglarla giderae, ne^esi birken yuz
olur\
A yoksul, egek bile agir canliyken, dostlan
yiizunden negelenlr, guc - kuwet bulur.
Kervandan ayrihp yol alari e^ege o yol,
yo^unluk ytiztinden yiiz kat agirktgir.
Yalmz ba^ina colli p ovayi alincaya dek
ne kadar nodullamr, rte kadar sopa yer,
O e^ek der ki sana; Bu sozu iyl dinle:
E§ek degilsen bdyle yalmz bagma yola dtigme.
530, Yolu g^eterek yalnj^ bagina ho§ bir hal-
de yol alan, siiphe yok ki yolda^larla daha hog
gider h daha ho§ yol ahr.
Bu dog™ yolda her peygamber, mucizs
gfisterdi, yolda^lar aradi,
Divarlarin yardimi olmassiydi evler, bark-
Jar dik durabilir miydi hig?
Her divar, obiir divarlardan ayrj olsa ta-
van, mual]ak olarak havada nasil durur?
Kati pie kalem yardim etmese kSgitlara ra-
kamlar yazilabilir mi hie?
Birislnin dogedigi su hasiri, orulmemlg ol-
sa, yel ltapar h gotudiverir.
Sahife 54 - 397
.■
MFSIVRVJ 5EK1U VT
$3
&S
ME5NEVT &BBHp VI
* Tann h her cinsi £ift yaratU; bu yuzden*
de soniujlar, toplumdan belirdL
BGylece avci iByledi, ku$ soyledi; bu ko*-
nudaki tarti^itialan uzadi - gitti +
Mesnevi'yi kisa, gtinlun diledigi bir gekll-
de y or iit; olayi oziu, ama kisa anlat,
Ondan soma kug, §u bugdaylar kirnin di-
ye sordu; avci t vasisi bulunmayan bir yetimin
dcdi.
530. Yetirn mall, bende emanet; beni emin bi-
lirler de o yuzden bana emanet ettiler.
* Ku§, ben pek agim, pek bitkinlm; §u an-
da leg bile b&na bulal dedL
■ A em1n ? a zahit, a saygi deger ki^i, ha-
di ? izin vcr de §u buidaylardan yiyeylm.
* Avci, zorda kalinca haramin bile helal
olacagina fctva veren aensfn; ama zorda feal-
madan yersen sU£lu olursun.
Zora du^cnin de yemcmcsi daha iyi; ama.
yiyeeeksen bari parasmi ver dedk
* Ku§« o "anda kendisinden gegmisti; atl-
run dfcgini elinden cikmigti.
* bugdaylari yedl ama tuzakta kalakal-
di; ne kadar Yasin okudu, ne kadar En 3 am
okudu.
Ig olup bittikten sonra aeinmak, ah etmek
neye yarar? Bu kara dumanm, o hale dli§me-
den tiitmesi gerektu
Hirsin kabarfligi., hcvesin £0£tugu zaman r
ey feryada erigeij demelisln.
JGasra'nm yjkilmasindan tince pieman ol-
mak gerek; belkl Basra da c yikmtidan kur-
tulur.
;540. Ey bana aglayan, ey b&iiim igin dovunen,
Basra ile Musud yikilmadan agla bana, dovun
benim icin.
Olumiimden once agla bana, bagina toprak
satf; olumumden sonrayea dayan, aglama.
Fclakete du^Up hdak olmadan agla bana;
fclaket tufanindan sonra birak a§lanoayjL
Seytan, yolunu vunnadan Y&sin okuman
gerek, yolunu vurmadan +
A kervan bagi, kervan vuratoadan hayva-
21a sopacagmni vur da yol al.
Sahife 55 - 397
MfcSNfcVl SFR]lt Vt
95
(9 e r m
469. beyltten sortra baglayan hik&ye, Furuzan-
fer merhum, bu hik¥in, "Cevami'ul- Hik&yat" m
V. babinin 3. kjsminda bulundugunu bildiriyor ve
metni naklediyor; turkgesini sunuyoruz:
"Derler ki: K5yliinun biri, bir egege binmi& ola-
l-afe Bagdad'a geldi* Bir kegiyi cte, boynuna Q&n
baglamig, e#egin ardma kaLnugti. Keel, egegin ar-
dindan koglukea can eabnmadayd). t)£ hirsiz otur-
madaydi; iglerinden biri, ben gidip koyluden bu ke-
giyl calar, getiririm tledi. Gbiiriip sen bu i?i yapai*-
san dedi, ben de e^egini agivinm, Oburiiyse, bunlar
kolay dedi, ben onun elbisesini soyar, getlrlrtm, Der-
ken hir&izlann foirl, kdylunun ai^ma dugLti,- tenha
bir yer bulunca ke$8iii boynundaki gmgiragi p*
kardi, esegin kuyrufuna bagladi, E§ek, kuyi-ugu-
nu satladikca. cingirak ses veriyor, kftylu de ke^i
gcliyor samyordu, Obur hirsiz, sokak bagmda dur-
du; koylii gelincc, bu koy Hilar luhaf insanlar de-
di; balk gingiragi e^egin boynuna takar; buysa
kuyruguna basjlami^. Kdylu ardjrta dormp bakinca
keciyi gQrcmedi, kegiyi kim goturdii diye bagiirmaya
bagladi. Eunuii iiKeritie hirsiz, ben bir adam gor-
dum dedj ? bir ke^isi vardt, ^u sokak tan a^agiya dog-
ru gilti,- Koylii bu sozii duyunca, aman adamsm de-
di, lutfet p regime gftz-ku]ak ol da ben kegirni ara-
yayim, Hirsiz, canmia minnet dedi; ben su mesctcUn
mitezzinEyim; pabuk gftl; seni buraeikta bekliyorum.
Koylii csckten Jnip sokaga daUnca hirsiz esegi alip
sirra kadem basti- Derken ugiinou hirsiz cikti or-
taya, Olacak bu ya, koyliiniin gittigi yolun ba§mda
bir kuyu vardi,' Hirsiz, kuyunun basma oturdu; fer-
y&d edip girpmmaya ba^adi. Koylii, oraya gelinuCj
a adam dedi, ne oidu sana? Benlm kecim elimden
giltjp sen feryad ediyorsun, Hit'Siz, nasi! feryad et-
fntyeyina dedi^ altm dolu eekmecem gu kuyuya du^-
tii; kuyuya giremiyorum. A koylu, kukuya girer t
^elonecemi cikanrsan, sana on kizil altm veririm.
Koylii, kendi kendine, kuyuya gtrer, bu adamin gek-
niecesini ^ikanr, on kr/il aUimni alinm dedi; el-
bibesini koj^utiup kuyuya dalm-ca hirsiz elbfse^in]
aljp swj^U, KoylU h kuyuda bir^ey bulamaymca, kuyu-
nun bidinden, bu Kuyuda bir^ey yok diye bagjmnaya
basladi, fakat kondisine kimsenin cev&p verdigi yofc
tu. Koylii kuyuda sikildi, yukanya Qikti; fakat di.^ar-
du ne birsizi gordli, ne elbisesini. Bir sopa bulup ken-
dino vurmaya ballad l Bu hali gorenler, a koylu
dediler K deli mi oldun sofl? Yok dedi; benl da gal-
masinlar diye kendimi koruyorum," (Maahlz; s, 193-
199)
Bu hikaye, tut legem izde dildsn dile g^ienegelcn
ijii halk hikayesine ^ok beir^r;
Kdylunun birl ^ijft stir^rken^ kar^idaki tepede
duran bir adam, boynuna^ yiiksck se&1e f ^i^tim da
kaldim -gagtim da kaldim dennig, Koylii m^rak e-t-
mi^; neye gfi^tin be adam diye ba^irmi^. Fakat
oburu cevap vermemi^; r^lim (fo Uf *w*m- ^i$tuft
Sahife 56 - 397
MT3NEVI SEKHt VI
S*i
MJSN'HVl S£RH! VT
W
da kaldnn demeye devam etmi§< Koltmiin meraki
bu&biitun artmig; glfU birakip adamm yanma git-
mis* O giderken hirsiz Gkiizun birini ogendiredeiv
gozmiig, alip gitmig. KGyJU adamin yamna vanp^
neye sa^tin be adam demi^, Adam d msil gagmaya-
yim demis, tek okiizle gift siiruyflraun. Koylii ar-
dina bakip okutfutt tek kaldigini gfirunce hemen o ya-
na bcginus; ileriye dogi h u vanp okiteu calam arar-
ken, gagtom da kaldim deyen firlami?, obiir ekiizii
de alip Btv%*ng. Kolu o yana - bu yana ko§mu$,
aranm^, yorulmuij; iimidini kesip geri donmu?; bak-
mig ki obur Skife de yok. Ellerini kaldirip ger^ek
demi§; ban de ga§tjm da kaldim.
GSiiiluyor ki halk hMyeleriiiin esas unbu-
rn ayni olanlan bile, zaman ve m&kan degigimiyjfr
gegitli taralara ddkulmektodir. Mevlana p belki Fu-
ruzan - fei'in verdigi kayrtaklardan almigtir; belki
da buitfar, o zaman soylenegeJen halk hikayeleridir
ve o kaynaklar da, zaten bunlan halktan, Iialkm
agzmdan almi&lardir.
48Q. beyitten sonraki baglikta ge^en "MUslu-
manlikta rahiplik yoktur" hadisi arapea olarak ge£-
mckledir. V. c. in 1367-1373. b, lerinln 5. e bk +
481 - 4E2, beyitlerde de bu hadise Igaret edilmek-
tedir.
431. Bid' at sonradan meydana gik;an §ey an-
taminadir. §eriatta. dinde olmadigi halde sonradan,
gesltli maksatlarla meydana gikanlan geylcrc denir,
Bid'ati, iyi bld'atler, kotii bid'atler anlamina, "Bid T »
at-i Hasene, Bid'at-I Seyyie" diye ikiyc ayirmi^lar-
ctaiv Bz< Feygamber'in (S, M) zamarunda ezan, mes-
rinin daminda okunurdu; sonradan duyulmasi i£in
niinare icad edUdi ve minarelerde okunmaya bag-
Jandi ve bu* Bid h at-i Hasene olarak kabul olundu,
JBuna kargakk, cocuklara muska takmak f fala bak-
mak v.s, gibi dinde olmayatij hatta Isl&m p in, bunton
kaWuwak l^in sava^Ugi ve eski toplumlatdan kalina
btitil goylorae Bid'at-i Seyyicden sayiimigtir. Hz.
Peygairtber (S. M), H< Bid'atler meydana Cil^a^ bti
umrnotin son gelenleri, ilk getenlerine l&net okur-
sa P klmde bilgl var&a yaysm, soylcsln; gllriku. gui^
bilglyi gizleyen, Muhamm'ei^e AUah'in indirdifini.
gizleyene berizer" buyunnu^tardir (Cami'; I, s, 25).-
M Bid s atle amel edenleri, gfiipheye du^mu^lerj, bend&n-
sonra gordimuz mil, onlavdan ay film; insanlan, on-
lardan cckindirin; Allah bu yiizden sl^e sevap ya-
£&r ve derecel&rinisi yuoeltir fcN harji^i de, bid'allere-
dair tahrlc edilen hadislerdendir (Seffnjet'ul-Bihai*;:
I, s + 63-64),
Bir hutbelerinde de buyurmuslardir ki:
"(AJlah^a hamd-u senadan) Sonra gerc^ektert
de s5ziin en dojfrusLij Allah'm kitabidir; hid^yelln
en Listunu, Muhammed'in hidayetidir; iglerin en k5-
tdsii, sonradan meydana geiidlenleridir; her sonra-
d«n meydana getirilen, bid'attjr; her bid'at de sa-
pikliktir; her sapikhk p ategtedir.,/' (Qami'; l t s. 53)
484. "Insanlajrla. kari^Ein, onlaria goru^en r ezi-
yetlerine p incitmelerine dayanan mu h min, insanlara
katilmayan h eziyetlevlne dayanmayan mii'minden
astundur." (Hadis; Cami'; II n i 170)
F. 7
Sahife 57 - 397
35
MESNEVI 5IHHI VJ
MTSNfVl SFIUtt VI
99>
485. "Insanlarm hayirlisi, insanlara en fay dak
-olanidm" (Hadis; Cami*; II, s. S) Beyitte hadisten
l&fzl jktibas vardir.
486. "Ommetim, acmmi^, rahmete mazhar 61-
ma^ummettir; suclan yarhganmig, tuvbeleri kabul
v&dilmi^tir.' 7 (Hadis; Cami'; I, & 54)
Stinnet, farz olmadi^i halde Hz. Peygamber'in
;yaptiklan, tunmete, yapmasini buyurduklan geyler-
dlr kJ bundarc yapanlar, sevaba giiw ve §ef&ate erer.
YapUkJari geylere "Fi'li Sunnet" p yapmayi emret-
tiMeri §eylene *'Kavll Sunnet" derler; burtlscrdan
.'ba^ka bir de p birisini yaparken goiiip men'etmedik-
leri §ey3er vardir ki bu men'etmeyi§]er,3, begeitfiik-
lerine del&tet ettigi igin bunlara da "Takriri Sun-
net" denir. Kitap, yani Kur'an ve onu tefsir eden
.Sunnet, dini emirlerin iki esas kaynagidir.
489. *' Arab 1 in en guzcl .ji'ri, Lebid'in s5yledi-
gi ^u giirdir:
Bibn ki Allah'tan gayri her§ey asitercdir." (Ha-
dis; Caini'; I, s. 35)-
Bu hadis, "Sairin iv6y]edEg[ en dogru soz, Le~
'bld'in»/' diye de rivayet edilmisti (Aym; 36. Le-
bid igin I c. in 662. b. nin §. ine bk.).
Beytin ikinci misrai arapcadir ve Hz, Feygam-
"ber'in bir hutbelerindeki sozlerinden Iafzan jktilxks
■edilmigtir (Cami*; I, s, 54),
496, Kili£ Feyganiberi. "Ben Muhammed'im,
r Ahmed ? im; ben Rahmet peygamberiyim, sava£ pey-
gamberiyim; savag etinek iizere gSnderildirnV* (Ca-
mi'; % s< 90) "Kiy&mete yakin bir aamanda, halk,
geriki olmayan bir AMh 1 a kulluk etsin diye kikgla
gonderildim; nzkim, sungumiin golgesi aUindadir;
a§agilik ve kugukliik, buyrugtfma uymayanad>r ve
kim p bir topluma kendisini hst>0&tm f ondartdn\ JN
(Cami*; X s. 105) Buna benzer hadisler de vardir*
499. Guc yoksa eekinmek. "l^kai getirilme-
yen §eyden kacinrnak h peygamberleHn yollarindan,-
yordajnlanndandir." Furuzan-fer, Bahr*ul - Ulum 3 -
dan naklen bu sozii "AMdis-i Mesiwvl" ye almigtir
(b. 191), §arih do ayni sozii almakta p fakat ^deniK
mi^tir" kaydiyle Eikredip hadis oldugunu s5yleme-
mektedlr (s. G4),
526. Tann her cinsl gift yaratti. LXXVUI. eu-
renin (Nebc') 8, Cystine i^aret edUmektedir +
531-533. H. surenin (Bakara) 173. , VI. sare-
nin (En'am) 145., XVI, siirenin (Nahl) 115. §yet-
lerinde, Siitiret halindc, Isyan kastiyle olmamak ve-
doyuncaya dek yememek gartiyla haram o]an gey-
lerin de yencbilccegl bildirilmekiedir.
53Sh Dizgin elden gikmak, 15 i§ten gegmefc
yerinde kuUamlir*
537, Ya Sin, En'am, Ya Sin, XXXVI. suredirr
En'ani^ VT. sGredir.
539. Basra'wn yikilmasindan onoe pieman ol-
mftk gerek, Easra'yi bir kere ± Abbasogullanndan
El - KaaaSr - billah zam^ninda (3S1-422 H, 991-
1031), bir kere de ENKaaim bi-emrm&h zamarnn-
Sahife 58 - 397
100
MESNEVl frEJLHl VI
(422-467 K 1031-1074) su basmig, butiin ge-
hir stilara garkolmu§, ancak yuksek bir yerde bu-
lunan c&ml, suyun ortasinda kalmisti. Bu su bas-
masip Ears denizinin kabanp co^masi ve daglardan
da sel gelmesi ytizunden olmu^tu. §imdiki Basra,
ba$ka bir yere kurulmu§tur (Nehc'ul - Belaga tere.
ve gerhimiz; b, 216),
"Ba*de harabll - Basra" sozii, orf mec^a olarak
ttirkeede de Itullanilirdi; sarunm ki gimdt unutul-
A
METtN
Bir kervaiHnnm, Imrsiztar, t&cirlerin nialla-
rmi alip gatfirilnceye tfek sifsma£i> ondsui
&cjtra hagmp eagirmaya ba^lamasj
■
Eir kewanci uyudu; fursiz geldi, kervanr
soydu; soydugu mallari da topraga gSmdii.
Giindfiz oldu; kervandakiler uyandilar,
gorduler ki mal-mijlk, giimu^ develer, hepsi
gaJinmi§.
Ona s a bekgi dediler, ne oidu egyamiz?
Soyle, pihmiz - pirtimiz ne oldu?
Eek£i, geceleyin dedi, yiM&ri ortiilu hir-
sizkr geldiler; gozumun onunde ne var, ne
yoksa ahp tezce gittiler. ' '
Kervan halki, a kum tepesine b&nzeyen
her if, a arda kalasi, sen necisin, sen ne yap-
din r dedL
550, Adam, ben dedi, bir ki&Iydfm; orilarsa
silahli, pusatli bir yigin bab&yiglt
Peki dediler, a adam, sava^ta iist geleee-
ftadcn umidin keslldiyse, a ulular, kalkm diye
bagirsanaydm,
Bagiracagim sirada, dedi, bicak gosterdi-
ler; sus dedilei 1 , yoksa acimadan oldijrurijz se-
Hi.
Sahife 59 - 397
2$£ MfSNiVl SERttf VI
Ben de bunu gGriince korkudan agttffa
yumdum; ama §imdi hay-huy edeyim, bagmp
Cagirayim.
O zaman soluk bile alarmyordum, oylcaitie
suamustuiii; ama sjmdi istedigin kadar bagira-
yim,
* tasaiii reziJ eden Scytan h Smriinu yok
ettikten sonra Euzu ^ckmenm do bir tadi - tuzu
^oktur, F&tiha okumamn da H
gimdi bag in p eaginnak, tatsiz tuzsuHClur
ama gaflet, gcrcekten de ondan da daha tat&K -
-tUE&uzdur.
Gene de sen, tatsra - tuzsuz da olsa agla,
feryad ct P sizlan> a ustun Tann, daskuritero bir
bak diye yalvar,
Ey Allah, zamaninda da gucun yeter, za-
mam gecince de; senden hi^bir §&y yitoez;
herscyi bilirsm sen.
+ Sen, "Yitirdiginiz §eye acik]arunayin 1p
diyen padigalisin; oyle bir padigahm isledigi
gey, nasiL olur da olmaz?
Ku^wi., tiizn^a tutulusumij zahidln g#stftd$
yapmastna? tiiizen kurmasiua vcrigip zahi-
din kn§a cevap vermes!
550. JCu§ t zSJiitlerin afsunlarina katianm l&yi-
gi budur, deriL
Zahit, hayir, dedi, baksiz yere yetimle-
rin mabni yiyen kiginin layigidir bu*
Ml^FVl serhI vi
103
"* En tc bvndan soiir&ki iki twyit arapcadir
• EutvSan soma kus oylesine feryada
bagladi ki t tuzak da dertle tiferedi, ava da.
GOnlume gelan blrbirine ayknn seylcr yu-
zunden belim kirildi diyovdu; .sevgili, gel de
ba^ima elini koy t oksa bagimi.
Elinin altinda oldu mu, ba$im rahattir;
din, nimetler bagiglamada bir delildir.
Golgeni ba§imdan eksik etme, kararim kal-
madi r kararsizim, kararsiz.
A selviiiin, yaseminin kiskartdigi giizeJ,
senin derdinle uyku* gozlerimden usandi.
Layik flegilim ama bir solukcagiz, layik
olmayan, gamlara dalmis bulunan §u kulun ha-
lini sorarsan ne olur?
Yoklukta, birsjeye layik olacak ne vardi ki
lutfurit ona bunca kapilar acti.
* tTyus bir topragi keremin, irtsan gekline
soktu da duygu i§igindan meydana geten on
inciyi, koynuna koydu qhuil
r
570- * Beg dig duygusu, be? de gizli duygu; dlii
erlik suyu^ bunlarta insan halinc geldi.
Sen ba^an vermedikten sonra tttvbe nedir
kt? Boylesi tftvbenin biyigina gulliniit artcak.
Tqvbenin biyiklanm bir -bir yolmak ge-
rek; ttivbe golgedir^ aydm Ay sensin +
DQkk&ntm da senin ytizunden ylklljp git-
mig p konak yerlm de; yuregimi sikmaktasin,
nasil feryat etmeyeyim?
Senden nasil ka^abilirim ki sensis diri yok;
senin efeadiligin oimadikea kuJun varhgi da
yok.
Sahife 60 - 397
M6$NBVf JSftRt VI
105
104 WESNEVI SERHT VI
A camn temeli, al eanimi; eiinku sensiz,
candan da u&andim.
Delilik - divanelik Minerirje §§ikjm: huner
sahibi oluga, akl*-fikri ba^mda bulunu^a doy-
dum ben.
Dolilik sabnmi yirtti mi, simmi apagik
soylexim; ne zamana dek su sabir, iiiceye bir
bu rnihret, bu titreyi§?
Sa^ak gibi utanc perdesi altinda gizlendim;
birden bine §u ytfrganin altindan bir sicrayayjm.
A yoJdaglar, sevgili yollaii bagladi; biz to-
pal ceylanlanz, oysa avlatian bir arsJan*
560* Bir kan dokucii erkek arslartm ettnde, avu-
cundayiz; teslim olmaktan, raai olmaktaji ba§-
ka bir care n&nde?
O, gUne^ gibidir, uywnas, yemea^-i^mez;
canlari da yemez - igmez, uyumaz bir hale ge-
tfrmfcde*
Gel diyor, ben ol p yahut benimle huydag ol
da gtfruneyirn, gor yuziimii benim*
Gftfmediysen rteden £ildirdm boyle? Top-
raktin, neden dirilmeyi Istiyor sun?
MekansizSk ySminden ot vermediyse sana,
ne diye can gSziin o yanda kaldi?
I£&df t o deUkteii miklaiur da o yiizden d&*
ligin ba^mda oturur kakr.
Obdr kedi de danida dolanir - durur; giin-
kii ku§ avlar da yer ¥ geciitir.
Eirlsine eulhahk kible oknu^tur; Gburii,
dbise parasi eide etaek i£in bekci olinugtur.
' BSr bagkasi da igsiz - gfi^suzdiir; yuzilnij
mekSnsizJik dunyasina tutriiustur; giinku ona,
o y&ndan can gidasi vermigsiijdir,
Iradesinl Hakk'a yerenin, onun fgi i£in her
pegit i^ten - gugteai kesllenin J§1 igtitv
59& Easkalan, §u tairkas giin, g5£ gecesine edk,
fi»cu}dar gibi oyuna dalmiglardif-
Uyuyan biri, sigrayip uyandi im, vesvesoler
df&tfisi, oaa igveler verxtiiye ^irigir,
Yfirii a benim canim, uy\i\ kimseyi, senl
uyandttmaya komayiz biz der +
Ama yenfen kok soker gibi kendi toereliiii
gekip uykudan ayirman gerek; su sesiui du-
yan susuz gibi hanL
Ben, susuzlann ku]agina gelen su sesiyim;
yagmur gibi gokten ya£anm ben.
Si£ra ey a^ik, girpmi^taii kurtul; su sesi;
sukh; sonra da uyku., Olur mu bu?
A
.■
So/7//e 61 - 397
MESNfiVT 5ERHI VT
107
(§ E R H)
555. Eflzii - Fatiha. Euzu, Hgimnm demektir.
Kur'arw Mecid'In XVI, sGresinin {Nahl} 98. ayet-i
kerimesindej "Kup'^n okumaya baglarken, taslan-
mig geytan'dan Allah h a sigin" buyuvulmaktadir. Bu
emre nazarai^ Kixr'an okumaya, "Ta§larum.$ §ey-
taii'dan AU&K* sigimrim" diye baslanir, sonra Bos-
mete gekilerek okumcak &yetler p yahut sure oku-
nur. Bu so£u sftylemeye "Eu£ii gekmek" denir. Her-
hangi bir sikinti, iizuntu, urkuntu, felaket korku
aiunda da EQzu gekilir.
Fatiha, baslangie, a^g anlamma gelir ve Kuv r -
&>i Kerim'in ilk suresi oldugu i£in bu adJa amhr.
Kur'air'a bu surcyle ba^laiidigi gibi okunmasi bitinee
de, FStiha denir ve bu s&re okunur. Herhangi blr
fein olmasi icin de duasi kabul edilecegine inantiir
bir iattan Fatiha istenir ve onun Fatiha denies] uze-
rine bu sure okunur. Bir j§e baslanirken d& Fatiha
okuninasi Sdettlr,
559. "Yitirdiginiz §eye acaklanmayin." LVH-
surenin (Hadid) 22, Syet-i kerf tries jnde, yeryilzune
ve hisanlara gellp catan seylfcrin, takdir edilrnis ol-
dugu bilcIirHelikten sonra 23- ayetdrtde, "Bunu da,
elinizden cikarip yitirdiginize kederlenrneyjn ve si-
ze verdigiraizie de sevltuneyin diye yapmi^izdir ve
Allah, oviinup kibirlenen his Nr kirnseyi sevmez"
buyurul maktadir.
562. Bu beyitten sonra sozii Mevlana aliyor;
bSIiimiin sonuna dek F aynhktan, tutsakhktan, bcden
ve dftnya Beminde kahgtan, mekaosizhk SJemme ofr
lemdcn orijien beyitlerin her biri bir feryat, bir
gonul kani h bir g&ya^i darnias halinde; ney, gi-
kayet ediyor p aynliklan anlatiyor.
569, - 570. On incL Be* zahiri, be§ fc&tini dyy-
gu r L c, Jri 358S ve 3664, b, terrain & lerine bk.
*
■i
Sahife 62 - 397
MUSNEVI SERHl VI
109
METIN
A^ikin, ^evgilinin va&dindc duracajfriJ ama-
rafc buyurchigii yexe geluiesi, orftda uyku-
ya dalmasi, sevgilinin, va&dkii yerhie ge-
tirmek l£in gdmesi, oim oyiuuu^ bnlunca
kcymma ceviz doldurup birakarak gitmfcai
Gegtnig gunlerde bir a^ik vardi; zama-
iunda, ahdinde duran, sttriinii tutan bir kiglydii
Yillattia Ay ytizlu sevgiltsine goniil vermis,
ona kavu$mak i£in bekleyJp durrnus; padi-
gahina kul-k51c kesilmf^ padigahlar padisahi-
na baglanmigti.
* Arayan sonnnda bulur; gGnkii geniglik,
sabirdan dogar H
SevEi3isi bir gun ona, bu gece gel dedi; se-
' nin icin sekerter ezdim, yagli, halli yemekler
600* Filan odada gece y angina dek otur da sen
aramadan, istemeden, gece yarisi geleyim.
Adam kurban kesti, ekmeklor bagi^ladi;
£urikii bekledij|i Ay, toz attmdan beltemigtL
Geceleyin o odaya gitti, oturdu; o mafara
dostunun vaadinde duracagnu umarak yana-
yakila beklemeye koyuldu.
Gece yansindan sonra sevgilisi, goniil vet>
digi guzefc, vaadinde durarak geldi.
Geldi ama g5i"du ki ftsigi bir yana yikit-
mi£, uyuyor; yeninden bira^cik kosti.
Sen focuksun, hele surilan al da oyna di-
ye de koyiiuna bir kag ceviz koydiL
Aijik, seher £agi uyanmca sigradi, kalkti;
yenini, cevizlerj gordii.
Padfsahjmiz, dedi p tiimden gerceklik, tita-
den vefa; bisim ba|imiza ne geliyorsa bizden
geliyor.
A uykusuz goniil, bi£ bu Ige ugramayiz;
£11111117+ Cuttkli bekgi gibi dam ustundc, elimiz-
de bir sopacik, onu yere vurmadayiz, bekleyip
duruyoraz.
Cevizlezimis kirildi, £U el degirnaeninde
ezjldl, un oldu; derdimizi ne kadar anlatsak az«
610. Ey bizi kinayan, bu olayi ne vakte dek
sbyleyeceksin? Bundan boyle deliye az ogiit
ver,
Artik aynlik sozunii duyniak, igitmelc Js-
temiyorum; sirxadim, daha ne vakte dek satia-
yacagim?
Co^kunluktan, delilikten ba^ka ne varsaf
bu yolda uzakliktir, yabanciliktir*-
Hadi^ vur o zin^irl ayagima; ^unkii tedbir
zlncirini kopardun ben*
Fakat o devletli sevgilimin buklilm - biik-
Ium p halka - halka siyah saclavindtin ba^ka ytiz-
lerce zincire \^rsan benl, hepsini de kiranm.
* Harden a^kla utang bir araya gelmes;
a agik, iiamusun utanc; kapisinda durma.
Cirgiplak soyunmamn vakti geldi; §ekli,
kiligi birakayim da ba^tan baga can o-layim.
Sahife 63 - 397
110
MESNEVl SERHl VI
A utancin, dii^uncenin dugmani, gel; £ua-
kii ar, nannus perdesini yirttim ben.
Ey buyuciiiukle eamn uykusunu baglayan*
&temde ne de kati yurekli se^vgilisin sen*
Hadi, sabriJi bogazitta san^ sik; sik da a§-
kin gonlu lio^latisin a atlu
620. A gonlumuzc konmii§ r gtinlumuztt yurd
edinmig can, ben yanmadikga a§kin gonlii hos
olur mu h>#?
Kiendi cvini yakiyomm sen; yak,. Giaiz
degil diyccek de kimdir ki?
A'.earik arslan, $u evi bit* hog yak; a§ikm
evinin yanik olmasi daha dogru.
Bundan boyie gu yaru^i kible edinecegim;
ciinku mymum ben P yanarak aydinlamnm an-
cak,
Eabacigjm p birak bu gece uykuyu; bir ge-
cecik dc uykusuzlarm koyiine ugra,
gunlari bir gor; deli -dl vane olmuglar;
pervane gib! bulu^ma ugrmda Glenlcri seyret,
* Halkin a§k denizine batmi£ gemisine
bak; sank I askin logasi, bir cjderharun bogazi.
Gizli, fakat gonuller kapan bir cjderha;
dag gib* akillan, kehlib&r gibi kapivermede,
* Hangi Attar' m akJi, ondan haber aldiy-
_sa tabialanm irmaga dflktii - gitti.
* Eu irmagin ger£ekten de ne e$i vardir,
ne esidi; bu irmaktan ebedi olarak gikamazsm
sen.
630- A yalanci, dtoenci, gozunu a£ da bak; nl-
ceye bir ben gunu, bunu bilmem diyeceksin?
MF^TVEVl 5IRHI VI
ui
* Ciciffteri&j yoksunluk vebasindan kurtul
-da boy una diri clan, bcyuna iste-gu£te bulu-
nan Tann'run alemiiie gir.
* Gir de gomiuyorum sozti ? goriip duriria-
dayim sozii olsun; §u biJrnemler, biUyorum kc*
silsin.
* Sarho^luktan gtf£ de sarhogluk bagi§lar
■*>3; §u renktX'ii range giri^teiv onun istivasjna
Nieeye bir bu sarho^lukla nazlanacaksm?
Yeter artik; Her sokagin . b&§inda bunoa sar-
■ho§ var.
* tki dunya da scvgilirdn sarho^Ianyla
dolsa, tunfiu dc birdir; ama o bir de hor sa-
.yilmaz,
Onlar, gok olmakla da horluk bulmazlar;
hor olan kimtlir? Eedejnine tapan celiennemlik.
Dunya^ giine§ igigiyla dolsa o yahmi gu-
zel haiaret, hor oiur mu hig?
* Arna biilurc bununla bcralDer, gene de
yuceJere %ik f salin; cunku "Allah^in yeryuzu
genigtir"; sana da ramolmu^tur,
Bu sarho^luk^ yllce bir dogaita bcnzer
arna, kutluhik yerinde ondan yiioeleri de var.
S40, * Yiirti, Ss^teinlikte, can lifunnede, sar-
ho^lul-Lta, sarhogluk vennede bir Isrfifil kesii
Sarho^-Un gonlune alay etme dugiinoesi du$-
tu miij bunu bibnem > ^unu bilmem demeyi huy
edlnir.
Bunu bi3roem n §unu bilmem demek, bildi-
Jfimix kimse, onu soylemek i^indir.
Sahife 64 - 397
H2 fcreSNzvl flfiiuri vi
Bir seyln yarligim inkar etmek, blr varligi
ispat etnick icindir; sen ink&n birak da soa*
lsbattan bagla.
Bu yok, o yok soaiirtu birak da, var dam
dfte stir.
Yogu birak da vara tap; bunu da o sarhos
Turkteti Sgren a baba-m*
* Malimnr Tiirk Bcyinin, seh&r £»gi gslgtci
istemesl* "Gfincekten de AlEah'm bir s&rabi
vardar Id ouu, dostlaraia hir/sirlami^tirj ig-
tiler ml, sarhos olurtor; sarhos oWular mx
da tcr-tcmiz bir hale gclirler." HadXsin,
somuia dek anLattlmasi.
\
§arap } sartor M,piinde gunun tifift kdpiiTur:
Yuoe AUah &&mi$tit M: *tyi killer igerler.
j*
Benin i£tigin §arap harttmdir;
Cah§ da yokluktan varkga gel, mr o?;
Tann ^ccrabtndctn da sarho§ d^ co§,
Yabanci blr Ttirk seher gagintia uyandi;,
garabm vcrdigi mahmurlukla £algici istedi.
MESlSreVT SERHt VT
m
Can ealgicisi, sarho^lann egi-dostudur;
sarhogun mezesf de odur, gidasi da, gucu - kuv-
veti de,
Qa1gici h onlan sarho§Iuga geker; sonra da
£ene sathoglugu, ^algicinin solugundan tadar-
lar.
O Tanrj §arabi t adami o ealgiciys, can
galgicisina goturur; §u beds$ sarabi da na£-
meyi bu ealgicidan di tiler.
650. Sozde ikisiiiin de adi bfrdir ama, bu Ha^
san'Ia -o Hasan arasinda fark var r
* Soze gelince p arada bir igkil var anla-
ti^ta; ama oze geiince; Gokyuzu nerede p ip no
rede?
Sozdeki birlik, hep yol vunir* ate§e tapan-
la inan^ sahibinin blrligi, beden bakimmdan-
dir h
Bedenlep, agizlari kapati testilere bonder-
her tesifde ne var? Bak da anla.
O beden testis!, AfcM hayatla dopdolu; bn
testis iyse oluni zehiriyle dopdolu.
Icindekine bakarsan padigahsan p kabma
bakarsan yolu yitirdin - gitti.
S3zu de §u beden gibi bll; anlarni, i^inde*
dir p can gibi hani.
Ten gMi, boyuna ten! gfiriir; can goziiysa
zehirle doltt oian cain gftrur.
* Demek k| Mesrjev3*Ji]n sozlerindekl g5-
riinus yuzunden^ gdrunu§e bakan yolunu tzitir,
anlarni gtSreneyse o sozler p dogru yolu gosterir.
■F. *
ler:
5a/?//e 65 - 397
fcfeSNEVE SETltft VI
MESNEVl SEHHt VL
11£
* Kur'an'da da Tanri, bu Kur*an buyur-
mu^tur, goniii yiizunden kimine dogru yolu
poster i r ± kimini dogru yoldan azdinr.
$60. Allah - Allah.. Arif §arap dedi mi f bog gin 1 -
mc; arif katinda birgeyj nasil oiur da yuk oLur?
Sen In anlayi§iii t geytan garabina benziyor;
Rahman garabi, nerden vehimine gelecek senin?
Bu ifeisi, galgiy]a §arap, e§tir, e^ittir; o,
buna koga-kosa gelir; bu, ana ko§a-ko$a gi-
■dor.
Mahmurlar, calgicinm salufiundan gidala-
-mrj&r; calgici da onlan meyhaneye gotiiriir.
? meydamn ba^idir; bu, sonu,. GGntil,
onun eevgenine kargi topa donmiigtur.
Akilda ne varsa kuJ^ik, o yana dikilir; bn-
§a safra vurdu mu, yamoca sevda da olur +
Ondan sonra bu ikLsi de kendindcn gecis
Slemine gider; orada babayla ogul birlesir, bir
olur H
l§te sevin^fe feeder de ban$ip uzlaginca
Turkttmttz, calgicilari uyandirdi.
Qrtgici uyutucu bir bey it tuturdu: A yti-
ziinii connect igim sevgili, bana bir kadeh sun*
Yitaumsun benim, yitoumU gormezsem $a-
gilmaz buna; yakmligin sonu h iki miyiz, bir
miyiz diye suphe perde&inin ardina ginnektir.
670. Aklimsin benim, seni gomiezsem gagilmaE
buna; birbirinl andiran §eylerin coklugu yuziin-
den goremem seni.
Sen bana, sahdamarimdan da yakinsin;
nasil seslenebilirim sarta? Ey diye sesLenig,
uzakt&kini ^agngtnv
Ben yanimdakileri yaniltmak, yammdaki
sevgiliyi gizleinck igin daglarda, eollerde sen*
gagn'ip dururum.
* Selam omi, filustafa'um ovine bir korun
gelmcsi, Allah razi olsiui ontlajij Ayig-e'iiin
korden kagmasi, Sol am ona, Pcygn4nber*m,
ne kac;iyttrj>uii? O sen I ^ormUyor Ui demo-
si, Ailrtli ra^i olsuii, Ayige'iiin, Allah'ni rah-
met! \g selfum onaj Pfiygambar'e ccv&p
vermesi
* Hv bey tin ikinci misiffl?i V* bundiin EOhrafci dtirt b&-
Peygamber'in yanma bii" kSr geldi de ey
haniur tekncsine ba£i§ta bulunan, dtdi^
* Ben susuzunij ^u istiyoninii sense su be-
yisin; cy bana sakiylik eden, medet - medet.
Kor -kapidan gincrken Ayi^e^ goriirune-
inek igm tez ka^ti.
Ciinkii o temiz kadm, kiskang Peygam-
ber h in kiskaneligim biliyordu.
Kim daha guzelse kiskan^ligi ciaha fazla
ohir; kiskan^hk ate^ten meydanit gel Jr.
Sahife 66 - 397
110
MESNlTVl SEREI VI
MP5NEV1 SERItf VI
117
Koku§mug kocakanlar, kendi girkinliklerf-
ni ± kocaliklaram bilirler de, koealarma kuma
alirlar*.
Iki diinyada da Ahmed h in guzelligi gibi
gtizeHi'k kimde var? Tann igigi s yarcbmci ona.
680, Iki dunyada da nazlaiunak ona tieger; kis-
kan£hk da ]&yiktir o gunegten yiMevoe kat ay-
din olana.
* Topumu Zuhal yildizlanna attam; yildiz-
Iar, gevJrin yuzlerinfci.
H]§aiz ? e^itsiz pariltilannida yok olun; yok-
sa isigimin kar^isinda rezil olur gidersiniz.
Ben kercmSmden, lfttfumdan her gece yi-
terim; nereye, ne vakit gid&ceksem, orayi gft-
rtir/ oraya gider ^orunliruiu.
Gider gorUnUriitn de K geceleyin, $u uQula-
cak yerln j^Vfc^dnde yarasalar gibi h bensiz ka-
nat £irpar ? u^arsini^,
Tavus kuglan gibi kendinifci gosterin; ge-
ne sarhog olun ? ba$ cekin, kendlnLzi begenin
bakalim,
Ama sakin o cirkin ayaklanniza bakma-
yiri;; bani Eyas f a mumdu o cank, ayaklanniz
da sizi aydinlatir sonra.
Benlik yuziinden sol yandakilerden ol-
mayasmiz diye kulagmm burmak igin sabah-
leyin gene yuz g^steririm ben.
* E*3rak gu sozii; uzundur bu s3z; "Ol"
buyrugunu veren, "uzun s6z sSylemeyin" de-
mi$tir*
* Iler h&Me &sli * l koma t *(lMi bis soz, Qrtok autafflioft
AnadoIlTds bug tin do ku]|anilfiil tUrkee bit Susdiir 1 ; mntindff
T- ■.- 1 ■
Allah rfizi obnn ondnji, Ayj§e p iglmden S°"
sefll bgiywr mu, ycksa soytoen sfeiin dig
yilziino roi uyuyor diye, Mustaf & F Dnip '*Ne
diye gfrleniyorsim; gifcieiimtf, o seni gor-
miiyor M diyerek ouu siniunasi
Feygamberj sinamak i£in dedi ki: O seni
gormttyor ki; pck o kadar gizlenme,
690, Ayise elleriyle 3§aret ederck o beni go*^
muyor ama, ben onu giteUyorum ya demek is-
tedi.
■
Bu 5gijtiin benzetislerle, orneklerle dolu
olu^On camn gilzelligi yuziinden aklin, onu k>s-
kanmasmdan^ kim^eye gostermek istemeyi^in-
den ileri gelmi^tiri
§u can, bu kadar glzliyken akil, nedcn bu
kadar kiskaiur emu?
Igigi, yiizunii gizlemig clan giizeli kimden
giz!ersin a kiskang?
$u giineg d& yuziinQ 3f tmeden gider, gider
ama pek ijstun olan i§igi } yiiKiine pe^edir onun,
Giine§in bile izinin toztmu goremedigi gii-
zeli kimden gbJiyorsun a kiskang?
Atna ben P o kadar kiskaneim kl kiskancli-
gim p bundan da fazla; onu kondimden de gte-
l&mek istiyoruia.
Qok ^etm olan kiskaiigbk ate§tnim yu-
zCffiden iki gozurale iki kulagim bile benimlo
A can> a gSntil, degil mi k5 sende boyie
bir kiskangLk var; agzinj yum s soaii birak +
5a/?//e 67 - 397
US
MESMEVI gERKt VI
MESNEVl &E*Wt VI
1*9
Ama korkuyorum da., susarsarn o gtines,
bir ba$ka yandan perdeyl yirtar, gomniir di-
yorum.
700, Bizjm sozumuz, sustugumuz zaman daha
da agik anlasihr; sttnku o istek f men'edildikge
daha da artar +
* Deniz coglu mu, oogkunlugu kopiik olur;
kopuru§u de p "Bilinmeyi swdim, diledim" ssr-
rim meydana kor.
Soz soylemek, o peneereyi ka]>atinaktir;
sftz soylemck, onu giztemenin ta kendi&idlr,
Guliin yfizune kar§i bulbulce n&ralar at
da onlara guliin kokusunu duyurma; oyala
onlari.
Kulaklan sotfle cyalansin da akillan, gii-
lull yuzune ucmasin*
Hele pek aydm Qj#n bu guiaegin kar§ism-
■da her kilavuz, gergekten de bir yol vurucudur,
* Tiirk beyinin mfcclishule galgiciiuii, gazei&
bagladip "GM miisiin, snsen mi? Yofca sd-
vi misifl, Ay nu? ttilnriyorum fci; §u dar-
mi-iiagan a^ktau ne i^tiyarsuft? iSilmi-
yortim ki" demesij TiirkUn dte, "Neyi ki-
liyorean oira sGyle" diye bagirmasi;
g&lgicinm o bcyd eevap verm&si
• Calgici, sarho^ Turku* karsisinda, nag-
ttie perdesinde gJzlenen Elest sirlanni soyle-
meye koyuldu*
Ben dedi, bilernem ki Ay mism, put mil?
Eilmem ki ne istersin benden?
Bilmem ki ne bigim hizmet edeyim sana*.
nasil bir kuHukU bulunayim; susayun mi, yok-
sa sBzlerimle Gveyim mi senl?
ga^ilacak gey $u ki benden ayn da d&-
f ilsin; ama bihniyorum, ben nerdeyim, sen-,
neredesin?
710. BHmiyorum, nasil gekiyonsun beni de, Id-
mi karalarda gezdiriyorsun, klmi kanlara bu-
luyorsun.
Eoylece bilmiyorumla agzmi a^ti; bilmi-
yorum, bikniyorurn demeye koyuldiL
Bilmiyorum sozii t haddini a§inca TLirku-
mtMin gonlu daralch.
Ofkelenip yer indent firladi, topuzunu gekti-.
gaigicinm ba§ina dikildL
Bir eavug, gurzii eliyle tuttu; galgiciyi 61-
diirniek yaragniaz size dedi.
Bey f §u sayisi2 tekerlemesi kafam gigirdi^
dedi; kafasini ezeyim de gorsun,
A kaltaban, bilmiyorsan herze ycme; bill-
yorsan ne sbyleyeceksen soyle,
A ahmak, ne biliyorsan onu s6yle; biimi-
yorura, bilmiyomm deyip durrna.
Bgii nerdensin, nerelisin diyorum; sen, ne-
Belh'tenim dlyoasun, ne Herat'tan;
Ne Eagdat'tannn f ne Musurdan h - ne Ta-
raz'dan,. Ne - ne diye d& stiztt uzatip gidiyo^un.,
720. Nett, i jjysen soyle de kurtiduver; burada
meramini soylemcmek aptalliktir.
Yahut da &ana, ne igtln diye soruversem,.
sen, ne sarap igtim diyorsun, ne kebap yedim.
Sahife 68 - 397
120
MESNFVl SEfiHt VI
Ne kavurma yedim, ne tlrit, ne de.mgr-
cimek.. Ne yedin p ne ictiysen omi soy Is; yeter*
Sozii geveleyip bu Q&$i uaaUnak da ne-
den? Qalgici, maksadim gizli de ondan dedi«
Sen yok denrieden varLk kagiyor; varlik-
tan, vardan bir koku alasin diye yok dedim.
Bu sazij bilmiyorumla akort ettim; oldiin
rnli GlUm, sirtan soyler sana.
(§MH)
4*
594. beyitten sonrakl hikaye. Fuvuzan - f&r
merhum, bu hikayenin, "Esrar'iit - TerMd" de bulun-
dugunu soyluyor ve metin naklediyor. tizeti gu;
"Bir geng, kadmin birine tutulmu^. Kadin, ben
d«^unfi gidiyorum; bekle diye gence haber gonde-
jriyor„ Gen^, uyumamak igin ± "Uyku yerine yag var
g5£lerirnde; tezce sen! gormek istlyor, Uyu da ru-
yada gor diyorlar; a higbSr seyden haberi olmayan-
lar, uywnamin yerl mi*' me&llndeki rubaiyt okurna-
ya bagliyor, Ba§liyor arna, okuya « okuya da uyku-
ya dalip gidfyor, Sabah ezani okunurken uyamyor,
kimseyi <fe goremiyor/*
Furuzan-fer, buna benaer bir hikayenin "Man-
tik'ut - Tayr" da ve Sultan Veled'in "Mafirtf" inde
de bulundugunu kaydediyor ve metirx verier (MaS-
hi2; s. 19S-200),
"Mantkk'ut - Tayr" daki hikaye sudur:
*Bir Sgik, a^kmui giddetinden perigatn bir hate
^imis, aglaya - inleye bir yoJ agrana du^mus, uyu-
ya kaami^tL
Sevgilisi ba^ ucuna gidip onu uyumu^ kendi-
siiiden ge^mf^ gdrunce,
Sahife 69 - 397
13S
MESNEVl Sf*Hl VI
MRS!^£Vl 5&RJHI VI
123
Bir kggit pargasina ouun halinc uygun bir^
Seylcr yazdi, agikin yenuie baglayip gitti.
Agiki, uykudan uyaninca kagidi gordti; oku-
diij gSnlii kan kesikH,
Scv£ilis[ §5yje yazmi§ti: Ey susup dalim§ olan s ,
tad risen kalk, para kazan.
Yok, zahitsen geceleri uyuma, kulluk et, mti-
cahedede bulun.
Bu da dega de 4§iksan utan; agakm gozunde
uyku ne gczer?
Agik h " giinduzled yel gibi eser f savurur, gecelerf
yanar, yakilir, alome Ay i§i£i gibi 151k verir.
A nursus, pirsiz, mademki ne osun ne bu + As--
kimizdan dem vurma, yalan davalara giri§mc.
A^ik p fllGp kefene sanimachkca, yatar, uyursa.
ona da agik derim ama, kentiisine &$iktir o<
Mademki sen, bilgisizlikle s^k oyununa glrdiiv
uykular hayrolsun, Allah rahathk versin. Sen bu
i£in ehli degilsin." (A. Golpinarh fert. Ikinci Ba-
ra]«; M. E, a 1963, c. II, s. 113-114).
Sultan Veled'in "Maarlf" indeki aekil, Me via-
n&'mn anlattigimn ay nidi r H §uphe yok ki bu hikaye-
de eesltli mtinasebetlerle kitapJara girmlg bir haJk
hikayejsidir.
598, Arayan bulur. Atasozu + Turkgede de>
"Arayan, Mevlasjini da bulur, belSsini da" atasozu--
vartfir. "Sabir gemgligin anahtandir." I, 0. in 9fr_
fe nin §; e bk*
607, beyitten sonra gene soku aHyor Mevla-
21a; a§k bagUyox 1 sdze ve beyitler artik gonul yahmi,
igtiyak ategidir.
615, Mevlana'iiin,
"A^k zcvkine daJip gasiran, ada - sana, ara -
hayaya hi£ mi, hi£ kldmg etmez" matla'li gazdino
pek benzer (Divan-i Kebir here. IV* & 132).
626. EjderM, L c + In 922, b- in 5. bk.
62S. Attar. Eu soz, arapea, guzel koku sa^
tan anlamina gelir. Gul suyu v.s. gibi geyler sa-
tanlara dendigi gibi karanlil, zencefil, ^oreotu y&;
:satanlara da denir. Turk^ede "aktai^' diye soyle*
nir. Sonradan bu ge§it §eyleri sataiilara ^kokgii",
gul suyu^ lohiisa gekeri, gerbet, siipiirge^ nalin v,s
.gibi eve, bilha^a mutfaga yarayan, gereken §eyle-
ri satanlara "akti^r*' denmistir,
Attar r ayiu aanianda, Mevlana'mn 50k sevdigl
.Feridiiddin Attar h dir. Bu zk% att&rlik ederken bir
gun bir dervig gelip ^ey'en lillah, y^ttii Allah j0n
bir§cy ver demi§ + AttAr aldirmamig, Dei'vi^ bu s5-
'■su fair kac ^cre s5ylerai^ h sonra da Attar'a, &en na-
■sil oleceksin diye sonnu^. AtttU; sen in oldiigun gibi
demi^H Dervl$ t sen^ be-nkn oldii^um gibi ftlebilir mi-
sin diye sorunea Attar, evet demi§. Dervigin elinde
bir canak varmi^. Yete koyup yatarak ba^im o ga-
naga dayami$> Allah deyip can vermis, Bu hal h
.Attar'a pek dokunmu^. Diikkanini dagitip tasavvuf
yoltmu tutmus (Nafahat t&ix, 1st, 1289, & 669). Be-
lyitte buna da i^aret edilniektedir*
Sahife 70 - 397
124
MBSNEYl SERFS VI
MESNiiVl SKHHl VI
US
629, Beytin Ikiiici raisi'a'l arapyadir ve CXIL
suraii* (Tevhid, IhlM} son ve 4. ayeti olan "Ve
O'na bjr tek egit ve benzer olamaz, yoktur" mea-
Hndeki ayeU kerimeden JaM iktibas yapilmaktadjr.
631. Eoyuna diri, daltni diri. Kur'an-i Mecid'-
de H. surenln (Bakara) 255., in. surenin (Ali Im-
i'an) 2., XX. surenin (Taha) 111., XXV. sQranin
de Hayy diye gecer. "KayyQm", daimi o] ara k
yarattiklannm i 5 lermi tedbir ve hergeyi tasamif
eden anlamina ge ]jr ; a surenm 255., III. surenin
J *£ ?P' sQrenin . n - ^etletinde ge^er. Her ikisi
de Esm* - yi Hu^a'dan, yani Tann adlarjndanfcr
Boyuna dlri olan, boyuiia iste-giitfe bultman" dr-
ye sevirdigimiz soz, beyitte "Hayy, KayyOm" dive
geger. J
632. <3ormuyorum - G6riip duimadayim, I e.
25 - 26. b, lerinin s, e fak.
633, tstiva. t c. In 241 - 242. b. lerinin g. e bk.
635. Tumtf de bir, "inananlar, bir klsi gibi-
dir; adamm ba§i agnsa, butiin bedeni raftatsurta-
W, srkayetrf olur; gdzii a g risaf ^^ ^^ m _
hatsiz olur, sikayet eder", yini bir mu'mine zarar
geke, butOn mu'minler, zarar gormlig m elem du-
yarfar mealindeki hadise i^arettir (Cam; 1 ; n, s. m*.
>r^ 63 u* , " AUSh ' ln ^ry^ genigtir." IV, c. in-
1088. b, in §, e bk.
■
640. Isrgfii. n. c in 1303. b. nin 5; e bk.
645* toeyitten sonraki babble. "Gercekten de
Al]flh ? in bir garabi vardir ]«„♦" III. c. in 98. b. in
"garap, sirlar kupiinde.J* Rub&t veznindedir;
Mevlana + niii rub&ilerlnde ve "Muhtar - Name" de
buJamadik.
"tfi kisiler iceiler," UEXVl (Dehr, insan), 5.
"Senin i^tifin ^arap..." Attain bir bey U dir
[DIvan-i Attar-i Nigaburl; Said Netfel'nin tashih
ve mukajddimesiyle; Tehran, Ikb&l K. 1319 ? s. 3S6,
bey it 10).
■
<L gali^ da H .." Senarnln H^dika'sindan CMUder-
ris Radavl baeimi; s, 2S t beylt 10).
651- Gok: yiku-Ip, Fars^asi "asman ta ris-
man" dir. GBge iplo agmanin imkani oLmadigi igfn,
inumkin ohnayan §eyler hakkinda kuliamlan drf
mecasidir.
65S - 659. IL surenin (Kakara) 26, ayet-i kc«
rimesinde, me£iler] f "guphe yok ki Ailah, slvrisinegi
d& drnek getirmckten ^okinmez, ondan ustuii olan-
la it da. Inananlar bilirler ki bu omek N yerindedir
ve Rablerindendir, FaKat i]tianmay(snlEir n Allah
bu orneklo ne demek istiyor ki derler. O, bununla
^oklarini gagirtip azdmr, coklanni da dogru yo]a
getirir, Azdinp ga§irtbldarj P ancak kotu igler ya-
panlardir'* buyui n Lilmaktadir. S5S. beyitte, LL Mesne-
vi" ye f ^Mesnevi" deki hik&y&kre dokwnartlar, onla-
n kmayanlar bulundugu anlatildiktan sonra 659.
Sahife 71 - 397
ISfi
MESNEVl SERH] V[
MfeSNtVl SERHl VI
137
beyitte bu ayet-i kerime hatirlaUlmakta, ayetten
manevj lkttbasta bulunulmaktadir.
672. beyitten sonraki btflum. Furfean-fer
T^T: ?^ ir ™ " Us ^ 5 ** mkbn, ashabdan
Abdullah b. Ummii Mektam'im H ? „ HasuFttn (S It)
yanma geldigini, Hz. RBstiYun Omraii Seleme ye
Meymune'ye ffrtlmmetorini emretHf Jul, itan Otoimii '
Melctum'un anadan dogma a'ma oldugunu bu c j-
hetlfi onlann, Y* RasfiT Allah, o bizi gormiiyor k|
demeterine kai^Lk, Sis ottu fiormiiyor musimn bu-
yurdugunu naklediyor (Maahiz; s, 201 J.
EMH - mittfh Tcfsirindeyse "^yledir: Ibn 0m-
™ M^ktOm gelince Hz. Fatima kalkip gitmig a
Eidmceye dek gelmemis, gidinte gelmig, Hz. R aa <ii,
o serti Efirmiiyordu ki buyurunca Hz. Fatima, ben
goriiyordum ya buyurmug (Aym; s. 202).
Her ikf riviyctte de Ayi^mn adi gegmemek-
teyse de hlkaye ay nidi if;
681. ZuhaL H. e. in ITS, h in 5, e bk.
6S& *<01 J ' buyrugu. fc c . in 1797. b. in $. e bk +
'Kiin-or Jaf^an iktibas edihn^tin
700. insan men'edildigl %cye da ha fazia du 5 er.
Atasozit "Ger S ekten ae Ademoglu, men'edildigi ^
ye hadstir » (Hadis; Cami'; I, s. 72}
701. B&kimeyi sevdim/' L c. in 2S72. b, in
g. e bk.
■
705, beyitten sonraki baghk. "Gul musun, su-
:sen mi*..' 1 Bu bey it kimindir, buJamadik. Mevlana'-
mn p aym ve^inde,
Men in m&kdg^ cMurd n&yrdd&twm ?u*mM&i&ra
rnatla'h bir gaseli varsa da redif aym degildir (K111-
liyy&t-i §ems ya Divan-i Kebir; Tehran Oniv. Yayi-
nu-1338 §> H. c. Ill, s. 206-207. Tercemcmiz; c, V,
■ Si 442 - 444. "Bimdan oncekl gazel de buna benzer;
:fakat bu beyit yok; s< 441 -442) +
70S. Elest L e. In 1246. b, in 5. e bk T
Sah/fe 72 - 397
MEStfEV! 5H^HT VI
1*9
M E T 1 N
Q &oziui aiitatdmasi.
% titistj dirilik istiyarsan oliimden once 61;
Qunkti tdri&j boyle oldti de bizden <mce
cennetlih oldtL
Nice zamanfrr can eekistin ama h&la per-
de ardmdasin; gunku asil olan oliimdu; sense
bir turiii olmedin.
Olmedikge can eekismen bitmez; merdi-
ven olmadikca dama eikamazsi^
Yiiz ayak tnerdivenin iki ayagi eksik olsa
dama gOaffi£& isteyen, dama mahrem olamuz,
ip, yiiz kolas oJauakken blr kolagi eksik
olsa, kuyudaki su, nasil do-Jar kovaya?
730* A beyim, son agirhgi da komadikga bu
gem J batmaz.
Son agiriigi asil bil, ne yaparsa o yapar;
ves veseler, azgmliklar gemisini o bating
Akil gemisi batti mi insan, gSkkubbeye
giinsg kesiiir.
* 6lmedin de can geki$men uzadi-gitti;
ey Taraz mumu, sabahleyin eriyiver -gitsm*
Bizfm yildizlarimiz gialendikge bil ki dun-
yanm gunesi gizlfdir.
-
Gurm kendine vm\ benligini, variigini kir-
gitsiir. eiinku bu ten gftz% kulaga tikanmi§
pamuga benzer.
A algak, benim hareketlerimde gordligun
benlik, senden vuruyor; sen gurzii kendf ken-
dine vumiadasm.
Kendini bende gfirdim de kendinle savas,-
mak igin co^tan, kopiirdiim
* Hani afcsini suya vurmus gordti de*
gordugunu du^mani santh, kuyuya atilcU are-
Ian; onum gibi is_te.
Yok demek, siiphe yok ki var demenin
ziddidir; boylece siddan N i#razc*k olsun ziddi
bilir, anlarsin*
740. Bu zamanda zidf yok demekt&n ba^ka.
anlatis earesi yok; §u yaradibgta bir sokik yok
ki onda bir tuzak olmasiri.
A Eikilh - fikfr-li er, sevgftiyi perdedz gor*
mok istiy organ oliimu see, yirt o perdeyi.
Ama bu oliim, o olum degil ki olesin do
niezara gidesin; seni degigtiren lsiga gfttiiren
olurn,
Erkek, ergenUk gagina et*di mi, o cocukluk
oJflu-gitti; Bum lilkesl halkina kafigti, Zend-
lik nengi gSkten sillndi -gitti,
Toprak altin oldu n toprakligi kalmadi;
gam fei^ahlik oidu, gamhhk dikeni kalmadi,
* Ey sirlar arayan h Mustafa bunun Jfein
dedl ki: "Din bir olti gortnck istei^jn;
Hem de diriler gibi yerytiziinde yijiiiyen
bir olii; cam goge agmig*
F. 9
Sahife 73 - 397
MESNrVl ?ERH1 VI
HI
150
MESNEVl ££RHl VI
Cam, bu solukta yiicelcrde, camn konagi
orda- SluEse canina go? etmek yok *
Qurifcii olumden oaiee g^mus o; oldukten
sonra anla^ihr, akilla anla^ilmaz.
Gogm^ ama halkm gfteusii gibi degil„
Bir duraktan bir duraga goee-go£e son dura-
ga ula^mig.
750; Kim, yeryilztinde apagik yuruyup geaen
boyle bir oltiyu gSrmek isters*
Soyle oiia T t.ertemiz Ebu-Bekr'e baksin;
ger^eklik yuziindcn, 610p hatred ilenlerin ulusu
olmu§tur.
gu §lemde ya^avken Siddiyk'i gar de
manger in gergckligine Inancin artsin*
Muhammed, eidc bulunan, gortimlp duran
kiyamettl; $unkii her Sim cozup baglayi^ yok-
lugunda yok olmugtu; gercek varkga ula^
migti.
* AJuned, bu dunyada ikinci kez dogmu$-
tu; apasik ytialeixe. kiy&metti, o*
Ondan kiyameti somp dururlardi; ey ki-
yamet derlerdi, kiyamete re kadar zamm var?
O da hal diliyle derdi ki: Ne tuhaf sey,
birisij mah§erden bagri soruyor,
• l^te o gusel habarler ver&n el^i, bu yuz-
den r ey ulular, dedi, Clurnden once oliin*
Nitekim ben dc Slumden once oknii^um
de bu adi-£3in o yandan getlrmigim,
Oyleyse kiyamet ol da kiyameti gor; her
$eyi gdrmede §arttir bu.
760, Istcr i§iklar olsun t Jster karanhklar;
o olmadikga, onion ta kendisi kcsilmtidikge onu
tarn olarak bilemezsin.
Akil oldun mu, biittin olgunluguyla akli bi-
tirsin; &§ik oldun mu, a§kin yanip kavrulrnu^
fitillcrini anlarsm.
Bunu kavrayacak anlayisin olsaydi, bu
davaiim kesin delilini apagik da soylerdim.
tncir yiyen bir kus gelir de konuk olursa
bu yanda fncfrfn hie deger* yok, okadar bol*,
Biitun dunyada, erkek olsun, kadm olsun,
herkes, soluktan soluga can vetmededir, olup
gitniededir.
Onlarm soylcdiklcri sozleri, vasiyetler
say; hani oliirken baba, ogula soyler ya;
Vasiyetleri say da dzijnde, bu yusden Ib-
retler yetissln, rahmetler geli^sitt; ncfrct ha-
set, kin de kokiinden sUkuiup atilsm.
Yakmlara p onlarm can veriglerine gonltin
yaniyorniug gibi bak.
* Gelecek §cy p gelmi$*c^tmi§tir; onu §im-
di oluyor bil; dostu can veriyor say f yok ol-
mug bil.
Garczler, bu gcgit gorunu^iine peixJ?* olu-
yorsa onlan koynundan £ikai\ at-gitsin.
770. Buna gijctin yetrniyorsa bunalip dumia;
bil ki bunalam bir bunaltan var.
BunaH? bir ^incirdir p o zineiri sana takan
var. Goaunu ona agman ? zindr takansi goimen
gerek.
"ItonL>k" SCteU. bu-yl-e buft^c gc^iyor.
Sahife 74 - 397
13£
MESNEVl SETtut VI
Ey ya^ayj§ yolunu gosteren, ben Mr do-
Eirn, ayagim baglandi, bu n&den dlye yal-
Var - yakar.
§erre pek saglam o3arak adim attim de;
sen in kahnnJa soluktan soluga ziyan isindeyim
elbet
Senin tfgutlcrine kulaklarim satirmi^; put
onim diye davSya duswiiigtum; meger put
yojiuyormugum.
Senin sanalini mi anmak farz, Slumii rnO?
©liim gtts mevsimlne bender, sense yaprakJann
asitsm.
Yillardir gu oKim, davulcugunti dover-du-
rur da senin kutagm, yersiz oynar.
Insan olurken candan ah eder t ah olum
tier; 6lum ?imdl seni uyandirdj h kendine ge-
tlrdi?
Nara atmaktan bogaai yirttidi; dovmek-
ten davuJu patladi Slttmun.
Senss ince eledin, sik dokudun; ftHImim ne
oldugunu gircidi anladin.
A
(§ E R H>
725. beyitton sonrald bashk. "Glmeden once
olurn " Muhaddisler, bu sdeu mevzti' hadis saymi§-
larsa da, benlikten, §ehvetlerden p benclljkten oiiin;
iradcnfci Allah irkdesine verin anlamina abmrsa
meaien hadis sayxlir (Mavzti§t; s. ST; I. c. in 30-35.
ve 3G8S. b. lerin 5. e bk,).
*TCy dost„," Senai'nin bir beytidir (MUderris
Radavl basimi DSvan; Tehran - 1320 §. H, s. 49. be-
yit 6),
733. Taraz. I. c. in 197 + b &, e bk.
738. Arslan - Ktiyu. I. c. teki h Tavgamn arslam
aldatmasi hikayesini hatiriatiyor,
745. "Kirn, yeryuziinde gezen bir oliiyu &or-
mek is terse, Ebu-Bek^e baksin/' ($arih; s, 92)
754-757 + 725 + beyitten sonraki ba^hkta aida-
tildi, 757. de, hadisten )hfz\ iktibas vardir,
76& Geiecek gey. Bir hutbelerinde, "Gelecek
her^ey yakindir" buyururlar; bu hadiss i^anet edi-
IJyor (cami T ; I, s, 54),
773. Ziyan i£iiidfiyim elbet. KuiJan'm CHL
akiesi olan ve ug 6yetten ibciret bubmas Asr sflr&*
srinhi me&li §udur:
Sah/fe 75 - 397
134
M£5N£VS 5ERHI VI
"Anddolsun zamana p giiphe yok kf insan, elbet-
te zararda, ziyandadir. Ancak inananJar ve iyt jg-
lerde bulunanlar ve bfrbirterine ger£e£i gozetmeyi
ve sabretmeyi tavs[ye edenler ba^ka."
Beyitte, surentn 2, ayetinden IMri iktibas vardir.
Suredekl "asr - zaman", AUah 1 iti bikmet ve kud-
retinin zuhQru, bu yttzden insanlsra adeta bir ogiit-
£ii olu^u bnkurtindan amlrmgLir. Ikindi vakti diyen-
ler de vaixlir (Kur'an-i Kg rim ve Meali; IT, A£i3a-
ma; s + CXXVII).
•
METlN
* Omriinli yctirip oliirken, o darlik gagmda
tovbe edlp siicLarmm bagislanma&ini iste-
yen gafil hi^iyi t her yil Agfira giinii, An-
takya kapismda yaa tutaii Halep ^ia'sum
beiiztitifr, garip bir §anv yold&n gfilmi^ti de,
ba feryat nedir, kLme yas tutuyorauiiuiE.
1
dlye sormu^tu.
7#G, * Asur& gimu biitUn HaleplUer, geecye
dek Antakya kapismda kalirlar*
* Erkek, kadin F buyiik bir topluluk, Pey-
gamber soyuna yas tutmak icin orada topla-
rur.
• Agura giinu §ia P Kcrbela olayi Itfn agl&r,
feryad eder,
* Fcygamber soywiun h Yezid'dan ^imr'den
gardufii zulumlerl, sinanJ§lan sayar. dokerler.
• Naralan butiin ovayi p cBlfl kaplar, sea-
ler] ses verir.
Garjp bir j^lir A§ura gunii yoldan gdmL§-
tlr c feryadi duydu.
Sebri bimksp o yana yOriidu; o feiya<fen,
o yasin sebebini anJamak Istedi,
Bu gam nedir p kime yas tutuyorsumE
ye soruslurmaya koyuldu.
Sahife 76 - 397
hfESNEYl PEEHI TH
Bu olen buyuk bir bagbug oiacak; boyle
fair topluluk, kuctik bir || degil
Adiiu, I&kaplanm soyleyin bana; ben bir,
garibim, sjz burahsmiz.
790. Act! nedir, sifati neydi, vasiflanm soyle-
yin dt lutuilarina bir agit yakayim* /
Ben sairlm; bir agit yakayim da burajian
bir a2ik, bir yiyecck elde edeyim, dedi. /
En sozleri duyanlardan biri p s&ire, tehcy
adam, dedi, sen deli mis in? Yoksa sen M de-
iil de Peygttmber soyunun du^mani misiri?
A§ftra giinunu N o gun gehid olan eana yas
tutmamn yiiz yil yasamadan daha yeg oldugu-
nu bilmiyor musun? ■
Inanan ki§i katmda bu dert, degorsiz olur
mil his? Kulagin a$kj, kupenin defer incedir.
• Inatian kf^inin katinda o tertemiz cuna
yas tutniak, yiizlercie Nuh tufanmdan daha
rae^hurdar.
O $airm r Halcp §ia'sim kinamak ieui birlta^
dokunakh soe skiylttuesi
§air p dogru dedj, ama Yezid'in devri nere-
de? Bu gam ne vakit olmug, buraya ne kadar
geg gelmig bu haber?
Kdrlerin gotferl bile, o kdiuJiikleri gordii;
sagirlarm kulaklan bile o hikayeyi f§ittL
Siz, gimdiye dek uyuyor muydunuz ki §tm-
di yasla elbiselerlnizi yirtiytirsunuz?
A uyuyakalajilar p kendinise yas tutun;
tfinkii bu agir uykn, kotii bir oltimdiir.
MESNE VI JERIrt VI
137
80Q. Padigahm cam, o yucc ruh zindandan kur-
tuldu; ne diye elbisemizi yirtalim, elimizi isira-
lim?
Qnlar t din ilinin de padi^ahlar padisahiydi-
lar; b&gi kopaidilar mi, serine vakil gddj on-
lara,
Tomrugu, aineiri attilar, devlet sayvamna
at sih'diilcr.
Onlann halinden zerre denlf haberin ol-
saydi bill r din ki bugLm,, onJam saUanat gunii,
giizellik gunu, padi^ahlarin padisahi 0U15 gunu.
Haberin yoksa yuru-git, kendi haline
agia; feryat et; £unku go^meyi, riirihp hasrol-
mayi inkar eriiyorsun.
Kt^ndi yakik gonlune, yikik dinine agla^
feryat et; giinkii ^u eskimS§ topraktan ba^ka
bir^>y go mi uy or.
Goriiyorsa neden yigitlosmi^ neden
Tann'ya dayanmiyoT fc , ncdcn gazu tok degil?
Nerde yijzurtde din garabmin ku1:lulugu?
Denizi goi'dliysen nenie corner! elin r avuciin?
Irnnagi goren, suyu esirgemt^; Ifele a
denizi, o bulutu gormikseH
Hakk'm nzik vericiligini, hazinel^rmi t rah-
metini ^lirm^yen Imria ad$tm r biiyiik Wr
harmniL yerindc, o ha-riTiumn Kenlgli^inJ-
g^rmeyip de bir tek bugdaji, ^lisa - £ab&p
laya, co§a-terteye tezce giititnTicye
tigra^an karmcaya bejrr-er.
Kannca, guiwlim harmanlan gonnss de*
o yiteden bir tek bugdayin u&tune titrer*
Sahife 77 - 397
Uft
MESNTlVI SEBHt VI
MISNFVT 5FSHI VE
139
810 + O koca yigiru gdrmez de o bir tek bug-
da yi t hirsla, korkuyla gStlirmeye ugragir.
Herman sahibi de ona> a korlukten bir-
gey gormeyen, der;
Sen bizim h armaria nmizdan ancak o bir
tek bugdayi gormii§sQn; can!a-ba§la o bir tek
bugdaya sanltni§gin,
* Ey gorUniiste zerre olan, Zuha] yildizini
gor; topal bir karmcasin serij yiiru, Suleyman'i
gor,
Sen §u beden degSlsln, o gozsun sen, o go-
riJ&stto; cam goriirsen bedenden kurtulursun.
Insan, gftzdiir, gorugtur; 5tesi ettir, deri-
dir; lusanm gfissO neyl gorurse, deged o ka-
dardir insanm.
Bir kiip, boyima deniz suyu He doldurulsa
her dagi sele verlP*
Kupiin canmdun denize bir yol a£ilmi£&i
kiip, irmaktan ustun g1ui\
• Onun icindir ki "Soyle" sSzU, denize
sozudur; bu sozti Ahmed soyJese bile gercekte
deniz soylemi^Ur*
Omni sozleri, tiimden denizin incUeridir;
Cunktj gonl[j h denizle bird! onun.
820. Derilzjn vergisi, Jfttfu, bizim kupiimUz-
den olursa, artik bir halikta denjjsm bulunma-
sma gasihr mi hj£?
Duygu gozii, ge^ip giden §ekle kapilmiSp
donmus kaJmigtir; sen cnu ge^ip gidiyor goiv
medesin; oysa yerindedir o s gedp gitmiyor,
* Bu ikilik, §afi goziin gSriisunden dogar-
yoksa ewe), Shirdir; &hir da ewe!.
Hey gidJp hey» bu neden biLinir? Oltip di-
rilmeden.. Sen dlmeden sonrakl dlrilmeyi ara,
okiiiklen sonra dirilmcnin sozijraii az et,
Oldiikten sonra dirilmenln sarti^ once 51-
mekl.Lr; cunku diriJmek h olurnden sonra olu*\
Eiltum dunya, yokluktan korktugundan
yolunu sapit™$tir; oysa ki yokluk, sigmilacak
ycrdin
Eilgiyj nerede arayalim? Bilgiden gegigtc?;
ban^i ncredc aroyalim? Banyan ge^i&te.
Varhgi nemie arayalim? Varligi biratag-
ta; elmayi nerede amyalim? Eld en v;«g(*cj^.e.
Ey gtizel yardimci, ycgii gdren gSzu, van
goiijr bir hale getirmeyo ^iicun yeter stntn,
Yokluk tan beliren goz h varh^in oaiinu,
ttlmcI^Ji yok gdrdu.
S30, lki g^Un g5rii$u degif^ir de ipklanirsa,
bu diizenli diinyciyi mahger gSiiir,
§u ham ki^iierin anlamalari hai v am oldu
da bu ger^ekler b o yiizden tamamlanmanug go*
rUndu.
* Hak cfimevttlf amit gijzeltm cennetlcrin
nimeti, cehennemlige bar am cdibni^t.ir*
O t ebedi ahde vefa edcnlcrden dcgildir fie
o yiizden ebedi cennetin bah, agzina aci gelir
onua
Miigteri olrnadik^a alas-veiig igin eltnlz
oynar mi hig?
Mallara. baki?, almak i^in olmaz ya h^p;
o bu]U3 r ahma^i dondiirup dola^ljrmak igindir.
Sahife 78 - 397
140
MFSNEVJ StRHl VI
Bu kaga h §u ka£a diye soiar - durur; bu
sormak da vakit gccirmek, a lay edip eglenmek
igindir.
Usancmdan kumas ister senden; ama o
kisj, mGfferl flegildir, kuma^ arairtiyor.
Kuma^i yuz kere gorLjr, gene geri verlr;
nerden kumas oJ^ecek o; yel bigiyor h poyraz
olsuyor o +
Hey kardes, nerdeydin? Hie fair yerde., ye-
yen bfr se^erinin alay edigi?
840. Cebinde bir pulu bile yok; nerden cubbe
alae&k? Ancak gonul eglemek if in dolamyor o.
A 3 15 - veris. igm bir scmiayesi yok; artik
onun eirkin surati nedir, alayi ne oluyor?
Bu dunya pazannda sermaye, alUndir; or-
daki sermaye de agktir, yagk iki gttadur.
Elinde parasi olmadan pazara gidenin
oinrii geger,, eii bog doner pEHzardan.
Hey karde£ f nerdeydin? Hie bir yerdc. ye*
mek icin no pisirdin? Hi£bir §ey.
Mu^teri ol da eliin oynasm; gebe made-
nimden la'l dogsun.
* Mug tori, gev^ek, soguk bile olsa, sen
onu dine gagir; bfiyte tmyurulmugtur giitiktL
* Dofani ucur d can guvercinini a via; Gag-
rig yolunda Nuh'un yolunu tut.
tgleri onaran Tarm icin kulluk et; halkm
kabuliiyle, reddiyk? ne isin var sertin?
•V
(5 E R H)
779. beyilten sonraki baglik. §i&-§Ei gia. so-
zii, arap^a uymak anJarmna gelen "mu£&yaa p7 dan
aiinmadir. Ali ile evladina uyanJarin ycluna "51a",
o yola uyanlara "^ii PT denmigtir. Kur'an-i Mecidin
XIX sureymin (Meryem) "Sonra. hangi boluk Rah-
niaji + a kargi en fazla aEginltkta bulunduysa onu
ayirip cehenneme atacagiz" mealindcki 6£. ayet-l
ker lines mde h "bfiliik 1 ' sozu, * J $ia" diye ge£rnektcdir.
XXVIO, su renin (Kami "Halki, gafiete daltni^
ogle uykusundayken sehre girdi de oi L ada f Ki ada-
nun kavga etmekte oldugunu gordti; bu p kendi 1a-
raftarJarindandi, obiirij, du$;nanlanndan. Dcrken,
taraftarlarindan o'an, dti^manlanndan olana kai-gi
Musa'dan yardim istcd3.M PP m^alindeki 15. ^yet-i ke-
rimesinde Jl taraftarlarindan p * so-zu pl min §iatihi np dJ-
ve ge^er ve * N min aduwihi -diigmanlarindan" so-
zuyle kargUafjtunlir, XXX vn, surenln [Sftfftt) S3,
ayetinde de "Ve giiphe yok kl Ibr^hitn de onun ta-
raftarlanndand] elbet h+ buyurulur ve "taraftarlarm-
dandi" stoiij &yette N "min ?iatihi" tarzinda gecer.
Bu ayot, Ibrahim CA. M> NQh Peygamber in (A. M)
taraftarlarmdandi; Tann'yi bir bilmek r gergege ny-
mak hususlannda NOh'un (A. M) yolundaydJ, tar-
zinda tefstr edildifi gibi h Ibrahim, Muhammed'in
(S. M) taraftarlarmdandi, taF7inda da tefsir edil-
migtir (Mecm^'ul -Beyan; V1H P s. 449).
Sahife 79 - 397
uz
MES.NFVl $FRHl VI
§ia sosu hadtelcrde de gecer, SuyutI, "E'd -
DiiiT'ul - MensGr" da Ibni Asakir rivayetiyle Cabir
b- AbduUah'fan tan lie edip deirtigtir ki: "Hz. Pey-*
gambei'in {S, M) yanindaydik; AM eikageldL Hz.
Peygamber, Nefsitn kudret kaltfasinda olan Allah 'a
andolsun ki bu ve giasi, kiyamet giinunde kurtul-
mualardir, muratlarina ermiglerdlr buyurdu. Der-
ken P "ftiananlar ve iyi iglorde bulunanlaisa; oniar^ir
guphe yok ki yaratilmi^lann en hayirlilari 1 * ftyeti
indi." (XCVIII, Beyyine, 7)
Ibni Adiyy, Ibn Abbas'tan tahrie etmi^tir; de-
migtir ki: "Inananlar to iyi i^erde bulunanlarsa...
ayet;i fYukandaki ftyet-i kertmc) inin^? Rasulullah
<£ 4 M), Alt 'ye, Onlar sensin ve sen in giandir; kiya-
met guiitl Allah masim hassantnig ve O'ndan rto
olmug bulunacaksuiiz buyurdu," Bu hususta daha
da hadislcr vaitfir (A t Golpinarli: Ca'feri Mezhebi
ve esaslan; Muhammed Aiu K&giF il - Gita'tian ter-
ceme; 1st. Minnetaglu yayimi; 1966; S. 31-33). +H A!I
ve gjasi, kiyamet gunij kuxtulanlardir, muratlanna
erenlerdJr" hadfeini de zikredelim (KUnOz- II
&. 117).
Hz. All ve evladmm taraftari olan 5ia'nin P
Imkm Huscyirtn oglu All Eeyn'ul - AbidhVin oeIu
Zeyd'e uyan "Zeydiyye", tmam CaWiis- Sadik'm
oglu olup babasi hayatteyken wfat eden Ismail
uyan "isrc^tiyye" gibi jubeteri, hatta bizzat §ia
tarafmdan kinanan, kab&] edilmcyen kollari varsa
da bu meahebin "ferd-i kamll" i P "tmamiyye 1 ' dir +
Imamiyye, Hz h Peygamber'den fS r M) sonra Hz,
All-in, ondan sonra Atf'nfE ofullari Imam Hasan
MESNEVl $£RHl VI
143
ve Huseyn'in ve Imam Huseyrfin soyundan gelen
dokuz tmam'm im&metini, yani Oniki tmfim'i tam-
diklari tern bu mezhep "Isna - a§eriyye" diye aml-
digi Eibi h metfhepler, Mlhasaa Altinci Imam Ca'fer'-
us-Sadik'in zamamnda bdirdigi iefn O n na uyup
abiir mcaheplerden aynldiklarmdan, M Ca T fcr!yye"
diyc de amlir (Bk. A. GOlpmath: "Istia - Ageriyytf'
maddesS; Turk Ansiklopedisi; Gild XX, Fosiklll: n&7-
158; ML E. B, Devlet Kitaplan; Ankara -1 972; s.
317 - 323) .
Mevmna'run, Halcp'te tah^l ettigi dusuniilur-
se o cagda bu seblrde §ianin gok oldugunu sfiy-
ley&biiiriz.
7S0. A^urSn onuncu gun dernektir. Hicretin 61.
yilimn jlk ayi olan Murahheniin onuncu guniip
Imam Huseyn, Muaviye'nin oglu YezfcTe bsy h at et-
medifi, onun halifcligini kabul eylemedigi igin Ker-
bela'da^ dostlan, ceddenin ashabi, kafttefinin on-
bir ya§mdaki oglu h kendisinin onsekiz ya^indaki,
hatta alti ayJik sut emer oglu ite, Yezid ordusu ta-
rafindan 5t>hld ediJuiIfitir.
781-783. §ia r dinin, Mmin seiameti itfn p
zulniun ve adlin, hakltin ve bRlilin bclirmesl igin
can veren Huseyn^, onun ugrunda, din ve Islam
ugruiida canlarmdan ge^cn Kerbela §eh3tlerinin ha-
tirasnu, her Muharrcm ayinda, bilhassa A^Gra gunu,
her yerde anar p aglar, g&zyagi doker; t^ziye mec-
]isleri kurulut N hayir ve hasen&tta bulunulur. Buna
karsihk, tJmeyye ogullan taraftarlaii, o giinu, mti-
Sahife 80 - 397
144
WHSNEVl 5HREil VI
barek, kufclu bir giin gostermek, o gun, halt ara-
sinda bir hayram havasi estinnek. Imam Huseyii'e
kargj irtikap edilen zuJmu unutturmak i^in ellerln-
den gcleni yapim s ]ardii\ '-Kim, bil^k, kasitta bo-
na yalan isn&l edersc, 5oylcmedf£Jm sOku, suyledl
diye nakledersc, cchennemdekj yeriui hazu-larsm"
hadfel durarken (Cami'; n t s. 165) goklerin, ywfc*
rm, Kalemin, I^vhin, Adem'in o gun yaratildigina,
Adem'in tovbesinin o gun kabul edildigine d Idris'm
o gun gqge agdigina, Ibrahim 'in o gun ate§ten
kurtulduguna, Nuh'un q gun gemidcn giktigina
Jsmail'm keallmekteiLp Yusufun zindandan, Y^
nus'un bank kammdan kurtulduguna, o giin oruc
tutanm, allmis yi], hatta onu-iince oni£ tutanm se-
v^bma erecegine, o giin ehline, ayaiina bol yiyecek
giyecek verenin, biitun y]I darlik gekmiyeceglne'
o gtiri sLirme gekenin, butui yd gfe a gnsi go°rrni-
yecegine, o gun Davftd'un Hirtesinin kabut edildj-
gme, Sufcynian Peygambertn dogduguna, hatta o
gitalin, Hz, Muhammed'ta de (S. M} do|um gunii
bulunduguna, o gtfn, Cimmetin gecmig, ge3ecek su<^
larmin ba£i S landigina, o gun, bir yetimin ba.51111 ok^
sayarun, onun ba^mdaki killar sayisinca> cermotte
deiwesi yuceltUeceiine, o gun, birine iftar verenin,
biitun iimmetl doyurmuwasina eevap dde edecegf-
ne ± gun gusledenin hastalik ytaii gormeyecegtnc
dair hadLsler uydurmuslardir (E'l-Lc'ain -MasnQa
fn-AhadiYtt-Mawu'a; Misir - Edebiyye Mate
n p s. 61-64; Mavzuatu Kebirj 1st Mat. Amire -
1289; 5. 77, S6 F 102 p 105 p 107. Allvy'ul - Kaarl 77
ve 102. ft lerde, bu hadfcleri, Imam Husqnrt $ehid
edenJerin uydurduklanm Jiassaten bitdirir)
ME3NFYI $ERHl VI
Halk arasinda bir inane vandir:
145
Nuh Ptygarnber, o giin tufandan kurtulmus*
gemide rte varsa hepsini blrbirlne kangtirip bir se-
larnet corbasi yapniig. Bu yuztfen o gUn h yahut o
gundtn sonrakl g^nlerden birinde "assure" piglrfltr,
koni^ulara, c^c-do&ta dagitilir, Tarikat crbabij agu-
re pi^irildigi giin p mersiyeler okpyup tmam Huseyn'e-
taztye merasimi yapailar. Bu gelcn&fc de p yukanda
anlattigimia yalan hadl^lerden dogmadir (Yc^id ve
§imr igin II. c + in 2202, b* In 5- e bto),
795. Bu beyitte, Kerbelft olayi munasebetiyl&
Nuh Peygambei^i (A, M) ve tufam anarak, "Ehli-
beytirn, Nuh + un gemisine bonzot 1 kfm gemiye
bfndiy^e kurtuldu; kini ay kin davrandiysa hclak
oldu" hadisini hatirlatmaktadir (C^mi 1 ; U P s. 136).
MeylfiliS, I. c. in sonlarinda, savagta Ali'nin
yiiZAine tukut^n kisinSn hlkayesinde Hz, AlVyl* can -
dan kopan p gGnulde.n cogfin bir a§kla ovmektCi H. e*
te suf] p fakiyh ve AJevi hikayesjnde, bag sahibimn
seyyide rev& g^rdiigu zulmu anlatirken, "Hariei'nui
Ali Yasin ,J & ettifi £Ulmn[j (b, 2201}, Yezid ve Simr'in,
AH Rasiile reva gordugii kotiilugu anmaktadir lb*.
2202). "Divan-i Kebir" de p
Kuzayid iy §eMdan-\ Had&yi
■
yAnl N "Nerdeslniz a Tanri ^ehitlerl, a KerbeJa qo-
liinun bclft^mi arayanlar" matla'iyle ba§layan mer*
styesinde ayni sevgiyi biiyjk ve derki bir i^tsnJikI&
r. 10
Sahife 81 - 397
Itf
WESNI^I SbRH! VI
MlSNEVl SERHI VJ
ltt
beltrtmekiedir (KlilliyaU §ems y& DMn-i Kebir;
Etdr uz - zaman Furuzan - fer*ln tashih ve h%iyele-
rivlc; Tehran thiiv. Yaym. c. VI, 1340 & H. s, 55 -
57; A. GolpinarU: Divan; Milliyet YayiiUan; 1971;
a. 453-454),
Mevl&n§, tm&m Muhamintfl'ijl -Bakir*in "Her
yer Kerbel£ d her gun AgQr&" buyurduklan gibi,
dair^a huzuitfa buhmmayi, Hak'tan, hakiyk&tten
aynlmamayi, y&liuz mueiyyen zam&nl&rda muayycn
tarada degiI P "ti&Ertriyy'm-huzfir" olmayi t&lim kas-
Uyla bu hik&yeyi naktetmcktedir.
813, ZuhaL II. c. in 175. b, nin 3. & bk +
Suleyman - Rannca. I. a 5n 2750. b. nin 3* e bk,
SIS. Sflyte. Lafzl lktibas vandir.
822. Ewel-Ahir. on -Son. Her^ey, bir geyin
netScesi oldugu gibi o netire de baska bir geyin se-
bebidtr; boylece ewel ve on, bir ba$ka §eyin Shin
ve sonudur; fakat aym zamanda kendlsrfne nispetle
Sndur, eweldir. Alem, her an yeniden yaratilmakta
ve aym an ieinde yokluga gitmektedir (I. c. In 1147.
b, nin 5. e bkO*
S27. Elma-El kesmek. Yiteuf Peygamber*!
(A, M) goren kadinlann ehna, yahut tuning yerine
ellerini dogradiklan hatirlatilmaktadir (HL c, in
1606. b. nin 9. e bk 0*
B32 + VII + sti renin (A'r&f) 50, 5yeW kerimesin-
<fc, eehennem eWinin, cennetliklerc, Ed Bize biraz su
verin, yahut AJlah'm sizj riziklandirahgi scylerden
bize de ihsart edin" diye bagiracaklan, cennetlikle-
rln, iF §ttphe yok ki Allah, suyu da, bize verdikleri-
ni de k&flrlere haram etti" diyeoeklerl bildirilmekte-
dir; Uu ayeUen m&nevj iktibasta bulunuluyor.
Sahife 82 - 397
MIdSNLV! SEE Ell VI
149
METIN
* Rirlsmin gece yaxraij bir cvin 5nltndo sa*
hur d&vulii caluiaei; kom&unun (ma, tlaiia
geco yansi^ sahur val:ti djegil; bir de o ev-
de kunse yak; kimm i^iii caUyorsnii domc-
sl, davulcunun oiia Ctevap vermosi
■
Biri&ij bir kapmin onunde sahur davulu
galiyordu; ev F buyiik bir evdi, uki birisinin
eviydL
85Q. Gecfr yansi h a^kla davulu salarken birisi
ona, ey yardim dileyen, deOi;
Gnce 5U davulu sahur eagmda sal; gece
yansi h gUrultii p patirti cagi degil.
Bir de a heveslere kapilnug ki^i, gunu bi1 p
anJa ki bu evde kimseoiklsr yok,
Burda ijeytandan, pcriden ba^ka kim&e
yok; omriinu ne diye yitirirsiti?*
Defi, davulu birisi duysun diye caliyorsan
duyacak kulak nerde? Anlamak i^in akil ge-
rek, akd hani?
Davuloip sen soaunu soylodin ya dedi,
gimdi tm kuldan cevabira igit de 5a$kiiHikta
kabp girpinma.
• Miara 1 , "ftAcgir-i hotf cl yfr« mfknnr dir. YIt*. t*rk-
flt "jtt+i" tlir. Yivik limit, yitiimek uLiminBttir; Yanus ^mK
Bu solukta senin Jcln g&ce yansi ama, be-
nim &cin seving sabahi yaklasti.*
Her simklik, benim katiTfida kutluluk
oldu; bihun geceler, goziime giinduz ke&ildL
* A akllll cr N Nil nehrinin suyu sence kail-
dir ama, bana kan dcgildir, audur,
* O demir, o tung, Sana t>ir, tungtur
ama, Davut Peygamber h e mumdur, yumu§at.
860h * Sana gore fkig N pek agirdn\ cansizdir
ama, Davud'a kar§i ustu bir calgieidir>
* Sana kar^i o kink taslar, susarlar; fakat
Ahmed's kar^] fasih bir hale gelirler, hamde-
derler.
* Sana gore mescidin diregl SlUdtiv; Ah-
med'e kar^iysa bir ksiktir, bit gonJunil kaptir-
DtiJiysmiii biitun pai^a - bucuklan, a^agilik
halkn'i kangi oludiii" fakat Tanri'ya kar^i bilgl
sahibidir, ona ramohnu^i:ur H
Bu evde kfmae yok, ne diye da^ul caliyor-
sun. dedin.
Bu halk Hak i^in altinlar verlr, yltzlerce
hayrm temelini atar t mescitler yap^it*.
Esrik asiklar gibi, uzun bir yo] olan hac-
ca giderler t Tnallariyle t bedenleriyle oynarlar,
Hie derler mi ki o ev bog; ev s^hibi, ev
igitide gizlenmi§ cana benzer.
Allah JSigiyla igtklanan, sevgiliniii evini
dopdolu gSriir.
Adamlarla doIu + )q\ kalabahk nice evler
varthr ki, i^in .sonunu gorenlerin gbzlcrrine born-
bog goruuiir*
Sahife 83 - 397
150
HI7SSEVI S*RHJ VI
MJS^'EVf $£RHI V[
1SI
S7CL Kiml dilersen Ka'be'dc am da hemence-
cik giteuniln Gniinde belirsin.
Bezenmi?, yifctf bir fctiret, nasd olur da
Allah evi olmaz, taombo§ olur?
Ona kapi kapanmaz, o geldi mi* he men
ftapi agihr; tfteki insanlarsa. ihtiya&larindan
gelirfcr.
* tlacca gidenleVp big bir sra duymadan
neden Lebbeyk diyomz derkr mi hi£?
Onlara Lebbeyk dedircn ba§an P her soluk-
ta r bir olan Tanri'dan gelen bir sestir.
Em d€ kokusundan aula dim kJ bu ko§k r
bu saray, can meclisinin kuruldugu yerdir,
topragi kimyadir bu ko^kun.
Zir-bem yoluyla ben de bakirimi, ornrurn
oldukea kimyaya siMmedeyim,
Bu £e$]t sabur dnvulu sala-Crila dcnlzJer
co§acak p ineiler suGacak, bagiglarda buluna-
cak.
Ilalk, i?Ieri onaran Tanri i^in sava§ safm-
da caniyia oynar - dunir,
* Birtei, bahlda Eyyub'a benzer; obtlm
sabirda Ya'kup'u andinr.
880, Yuzblnlerce halk susuzdur, muhtagur;
T&nn igin iimide du^er, sali^ir -durui\
Ben do sac^an orten Tanri i£in bu kapjda
davul ^aliyonun; CVndan bir bagig umuyorum.
* Altjnini almak igln mti§teri mi istiyor-
sun? Tanri 'dan daha iyi miigterl klmdir ki?
Sen in malindan pis bir dagarcik alir P ktn-
di i^igiyla lgiklartan bir g&nul i^igi verir.
Gercekte yok olan gu bedenJ alir; vehmi-
mize sigmayan bir sultanlik bagi£lar +
* Bir ku£ katre gSzya^i alir, sckerin bile
haset cttiginl Kevwer'i verir.
Sevdah, ditmanH Shi ahr d her aha kargi-
lik, yiizieree karh mcvki verir,
• Gozyagi bulutunu siircn ah yell ytiztin-
den HallFe, tv Qok ah ed(?n NI admt v^rdi.
Kendine gel de &u benzeri bulunmayan,
ahs-veri^E hizli pazarda esklleri sat p pe^in sul-
tanligi al.
Eger sana bir 5tiphe r blv kaygi gelir de
yolunu kesert&e, ah^Hyerigte bulunan peygarn-
beriere dayan,
S90h O padigahlar padigahi, onla nn bahtismii
oylesine arttirdi hi maltarmi* miilklerini, dag-
lar biJe cekemez h
M-4
Sahife 84 - 397
(? E R H)
848, beyilten sonraki hikaye p S^ms*in "Makaa-
lat" lnda gcger; terccme&ini yaziyoruz:
"Q kJsmin gecesi gunduz olmu^tu da gunduztin
sahur tfavttfu ^aliyoi<lu. Birisi, bu evde kimse yok
dedi, Adam, soylemcye hacet yok dedj; ben de evde
kimse olmadigmi biliyorum; halk, Tann i£in tek-
keler, kervansaraylar yaptiriyor; ben de Tann igin
bir seydlr, gahyorum (Kenya uUshasi; s* 21* Bu
nushamti s. Icri kangjin^tir; eski s. numarasi 16
dir, 90. s. de aym hikaye, bazi kelimelerin degig*
mesiyle gene geciyor).
Nil -Kan, I. c. in dibacestne bk.
852. Davut-Demir, III. c, in 703. b. nin g.
e bk.
860, Davut-Ses* II. c. in 494, b. nin | e bk.
861, Tag -Hz. Peygamber'e selam veri§L XV,
<?♦ in 2S32. b. nin $, e bk,
S62 + Hannane diregi. L c. ill 2121-2122. bu
Jerinin §> e bk.
863. XVH surenin (Esrfi) 44. ayetinde her§e-
Jin, Tann'nm noksan sifatlardan miinezzeh oldugu-
MESNITVl SERHt V]
1S3
ml soyledigi, fakat bu tesbihleilnin, bizim tarafimia*
dan an]a§ilmadigi bildirilmektedir; bey it, bu Syeti
hatirlatiyor-
873, Lebbeyk. gafriya kai^i, buyur, geldim
anlamma soy] men sozdiir. Hacca gidenler, ihrftma
bumndukten som-a "Lcbbeyk Aliahvm, Lebbeyk, go
tikJn yoktur, birsin; hamd sana, LebbeykM. h ' diye
bagimlar; buna "Telbiye" denir.
S76. Zir-Bcm. TeJH galgilarin ince ve ka-
lin aes gikaran tellevine verilen addir. Ban, tiirk-
^eye bam teJi diye EecmIgtir H Bam teline dokunmak,
birisini glleden cikarmak, deli gibi ofkelendirmck
anlamlarma gelir,
879. Eyyup-Ecla, YaTuip - Sabir. I. c. in 2105.
w IISh b. lerinin §. lerine bk,
882. Allan- Muster I IX. surcnin (Tevbe) 111,
ayetinde, Alh 1 m p oennet kar§ihgmda h Inananlann
canlarmi, mallarmi satin aldigi bildirilm^kl^dir ki
beyitte bu ayet-1 kerfrneye igaret cdilmcktedir.
885 + Kevser. I. e. in 1909. b, nfn §, e bk.
S87> Qok ah eden, IX. sfirenin (Tevbe) 114.
ayetinde, Ibrahim Peygamber (A, M), gok ah eden,
£Ok agluyip dul eden, insanlara fazlasiyla mct-b ti-
met eden anlamma * H Ew£h tr diye anilir. Beyitte bu
saz t aynen aUnmistir.
•
Sahife 85 - 397
METtJV
* SetiUn <jna, Mustaf&'mn atjkiyle UilAL'th,
Hicax'iu siuakli^iiLa aldiris bile fttrneyi[i
Birdir- birdir demefcl. -Efendisi, k&firllk
gayretiyle kugluk gajjlaniula anu gtineg al-
tinda titan dahyla doyenli. BUiH'ui teuinde
n^ilan y&niliLrdaii kan figkinrdj; gene de
Birdir- birdir derrii, hem dt kendinde Ol-
lnaksizm* Nitekim bisku tier tiller de^ elle-
rlnde olmaksizin inlcrler. Ri!aJ a$k derdiyle
doiuydu; o yiizden ttkenlertn dcrdiruten
kijrtulmaji diigrilnmiiyorchi bile; Firavun'-
iin bqyiiciiterl, Cirtf* Pteyj;ai&ber, dah& da
sayiya si£maE erter gibi,
Bi]&1 N bedenini tikenlere fed§ etmi^ti; efen-
disi r kutafpm burmak icfn onu dflverdL
Ni^in Abmed'i attiyoraun derdi; kfitu bir
kulsioi, benim dinimi inkar ediyorsun.
Kizgin giines altmda onm tik£nle doverdi;
o da dviinerek e *Blrdir Tann" derdL
Dei ken Siddiyk or dan geeiyordu; onun
"Blrdir T\tnn" dcmcsi ktdafma geldi.
GoEleti doldUp gonlune bir dfiTttSr p dil^tli;
onun "Birdir Tann, demeslnden bir bildik ko
kusu duytfu.
WESMFVT $ERItl VI
165
Ondan sonra Bilali yalnrc gdrdtt; ona r*gut
vcrdi; musriklerden inajicim gizle dcdi,
Tanri, gizli ^eylcri bilir, dilegini eizli tut-
Bilal p ulu ki^t dedi, tapinda tSvbe ettim,
Ertesi gunu Siddiyk, erkenden bir i§ igiti
tC2 bir halde ordan g^yordu.
Gene onun s "Birdir Tann" demesini duy-
du p tikcnle dovulusiiiiu, yaralamgim feittl, gor-
du; goniune bir atestfr, diigtii.
900. Tekrar Bgiit verdl ona p o da gene tovbe
ettl; ama a$k geldi, tflvbeslni Bomiirtiverdi.
Bu pe§Lt tovbe edi§i p eogaldikga tjogaJdi,
sonuiuJa 1 .ovbeden usartdi.
Inancmi busbxitiin acikladi; Bedenini be-
lay a t&psircU; ey Mohammed dedi, ey tovb&le-
rin du§mam.
Bedenim, damarlarim - fllklerim seninle
dolu; tovbe hasil sigacak bu bedene?
Bundan boyle tovbcyi goidilmclcn c^ara-
yinii olumsiiz ya^ayi^tan nasil tovbe edebilirim
ben?
A^kj kahrcdicidir; ben de ,i^k tarafindan
kahredilmigim; a^kin aciligiyla §ekcr gibi tat-
]ila^niL$im P
A kasirga. sen in onunde bir saman oQpll-
yum; ne bi)ey]m nereye dliseceglmi?
* Ister HiJal olayim f ister Bi3al h koguyo-
liim; sen in giine$ine uyuyorum ben,*
Ayin, dohm-ay olu^la, gediJIp eriyi§b no
ii?i var? o r guncgin ardmda £o]ge gibi kogar -
durur,
Sahife 86 - 397
156
MfiSNEVT giititl vi
Kaz&ya, kadere kar^i, bir karara vartmy*
caiman ki^i, kendi sakalina, kendi toyigina eU-
ler.
910. Bir saman tf>pii h eonra da yele kar*i du-
njg t . kiyamet, sonra da bir ige giri$mek-
Ben askin olin<a^, daraciktaki kediyim-
Bir aoluk yukan cikmakdayim P bir soluk agagi
du§mede r
G, baspmn iistiinde do] and] rip duruyor
beni; ne a^ida durabiliyorum, ne yukarjda.
A^^klar, yaman b!r sele dU 5 miigIerdir; a$-
km kazasma genu J vermiglerdir.
Begirmen ta^i gibt g^.gfl^ d5n[ip
dururJar, aglarlar, inlerler; bir kararlari yo^
tut.
Degirmen lagmiti, boy una. ddnmesi, bu ir-
mak duruyor dememeieri i^Sn bir taniktir, ir-
magm aki^ina,
Arktaki irmak suyunu gorniuyoi^an der,
gel de degirmen tannin dondugUnii seyret
Felegln, a§k yuziinden bir kar&n, bir du-
mp dinlenmesi yoktur; gonLil, sen de durup
dinlenmeyi arama, yildj* gibi don dola^
Hangi daJa el atsan a§k, o dali kirar; tie*
ye kapissan a$k, o §eyi kopanr +
Kaderin, her^eyi d5ndUrdugunii g6rm u -
yoruan, unsurlarm cosuwiu, dSnusunii bir
seyret
920- O <*?r-copun, kopuklerin ddnusii, kad-
ri yuce denizin eo^up kflpurmesindondir.
Yel, ba?i donmOs, co§up giirlemede.. deni-
al seyrrt, buynjguyia co^up dajgalanmada,
ME5NEY] $ERH* VI
1*7
Guuegle Ay t ikj deginnen okuzii; donup
dururlar, gevreyi koruriar.
* Yildizlar da evden eve, burgtan burca
ko^arlar; her kutlulugun, her kutauzlugun bi*
negi olurlar.
Fafcat gokteki yildiztar gok uzaktir bize;
o yiizden de duygulann, onlarm Merini izle-
mckte bunalir kalir.
Bizim goz, kulak* akil - fikir yildizlanmis
da gece nerede h uyanikken nerede?
Kimi kutluluktadir, bulu§madadir dostia*
gontil hogluguna uJagmJgtir; kimi de aynlik
kutsuzlugundadir, kendi ndfen gegmigtir.
Ay T gokyiizunde boyle doniip durdukga,
kimi vakit k&rarirj kimi vakit aydm olur.
Kimi vakit balla sut gibi bahar olur; ki*
ml vakjt daragaci kurulan yere benzeyen kia
gelir-£atar, kar yagar, zemhcri olur ,
* Tiim varhklar bile onun gevgeninin
onlinde bir lopa dfrner; onun gevgcnine uyar p o
gevgene secdc cder.
930, Sense a goniil, bu ytizbinleicc parga-bu-
cukian bir taneftin? nasi I olur da onun buym*
guna kax^i kararsiz bir hale g&lmezsin.
Bir at gibi onun buyiuguna uy; at h kimi
ahirda mahpustur p kimi de gezcr-tozar,
Seni mihma bagladi mi, bagkui; e^zdii
mil, ge^ T dola§.
* Giine§, gQkyiizunde egrl gitti mi, yii-
ziinu karai-ur, ttitturur. otivu
* Sen de aklini ba§ma devoir, zenep nok-
tasma gelme de kazan gibi yUztin kararmasm-
Sahife 87 - 397
15S
tormEvl &t*u\ v[
Buluta da, oyte gitme, boy la gIL diye
ate^ten kirbac. vumrlar.
Kulagmi ae r falan ovaya yagrnur yagdir,
buraya gel dlyc kuJagini burarlar.
Senin aklm, guncsten ust.un, ondan artik
degil ya; dusimniemen eiiiredben di^uncede
kakihp kalma.
A akil K aclimmi gerf atma da tutulmaya
ugrama.
Sugu a2 oldu niu, gorih'siin ki gtinc§m
yarisi tutu]niu§ P yarisi tutulinanug, l^kJi.
940, Yanl d sen! der t sugun ne kadarsa o kadar
tutanm; sue ne kadar sa kargihgi da o kadar.
tster iyi olsun p ister kotii; ister a^ik Igleu-
sJn, ister gizlL bis her^yi duyana, gBriirtiz.
• Birak bunu babacigim, Nevruz oldu;
guzeliin yarahei lutfetti, halkm agzi tatlandi.
Gene can suyu geldi deremiae; gene padi-
sahimiz g^ldi mahallemtze,
* Baht saltna -sabna gczmede, etcginl sii-
rumedci tovbeyi bozma cagi g;e!di diye nobet
vunnada.
Gene ttivbeyi sel aldi, goturdu; gene hek-
Ci tfykuya daldi, firsat elo diigttt.
Her mahmur, $arap igti, esirdi; hu geoa
elbisemisti rehin vcrccefia biz.
O cana canlar katan 141 can garabmm yii-
ziinden lal lefodc la. 1 ! olduk; lal l^inde lal ke-
sildik.
Gone goniil aydinlatan meelis ne^elenrli;
kalk, kcm goz degmesin diye ate§e gtfrotu at.
MESWEVt SfHJil VJ
159
Guzelim sarho^larin naralarim duyuyo*
rum; sevglli, ebedi olaraK da bu gerek bana,
950. ts& guracikta Hilfll, BilaTle dost oldu; ti-
ken yavast, ona gulluk - guluslanlik keslldl.
Tiken yaralarmdan bcdenim kalbura don-
du ama canim da devlet gul bahcesi haline gel-
di, bedenlrn de.
Eedenim, o £ifitm tikenleriyle yarali; fa-
kat canim p seven, sevil^n Tann'inn ycrJere
serilmig p yikilip kendinden getjmi^ bir sarhosu-
Cam ma bir can kokusudur, geliyor; mer-
hametli sevgiUmSn kokusunu aliyorum,
Mustafa ml' radian geldi; ne mutiu Bi-
l&rirte, ne mutlu.
Siddiykj softer i Ell^den duyunca onun
t5vbasjnden el yudu-gitti.
Allah raai olson t Siddiyk^m Allah razi ol-
suii^ Cilalin oUtyim, stlam ona, Mustftia'ya
a4ila,tmflsi p BUM, "Birdir Tanri, blrdir" de-
dikpe kafirlftihi daha faila kin^nerek daha
fiizla ^il«mclt buUmdiildonn] liiJdirmesip 1JU
IA11 satin almak i^]n clam§malan
Ondan sonra Siddiyk, o vefali Bllal'Sn ha-
lini Muatafa'ya agti.
Dedl ki: O felckleri cigeii kutlu kanatli
<;evik er, ^u anda senin a^kuia tululmi% se-
nin tuzagmda.
Sahife 88 - 397
134
MtSNEVl *Fil4l VI
>reSN£Vl 5EEHJ VI
lflt
Padigahm dogani ania o kuzgunlann zah-
rnetterine mijptcla oimu$; o koca d&fine, pis-
liklore gdmulmiis;
* Kargalar, do£ana sitem ediyorlar; sugu
yokken kanatlarim yoluyorlar.
960, * Onun su£u h ancak dogan o!u$u> + Yu^
suf mi, guzel olu§undan baijka ne sucu var?
Kuzgunlarin yerleri, yikik yerlerdir; onun
i£in de dofuna kafir eziyeti edlyorlar.
Neden diyorlar; o ulkeyl batirliyorsun;
yahut jiiQin padf§ahm ko^kUnii, kolunu-elini
akhna geiiriyor&un?
KuKgunlarm koyiinde bosbogazlik ediyor-
aun; bizi sinamalara dUsiiriiyor, darmadagan
ediyorsun.
Eflfr'in bile kiskandigi yuyamiza yikik yer
diyorsun; yurdumusa hor blr ad takay orcein.
IteU oldun galiba ki kuzgunlann, seni
kendilerine padi^ah yapmalaniu, sana uyma-
lanm istiyorsun.
Vehme, karasevdaya tutulup kuzgunlann
yxirtlarmda dbnmede, dolagmadasui; sonra da
bu cennete, yikik yer adim takmadasm.
A kotu huylu, sen in bagina o kadar vn-
racagiz ki sonunda delUikten vasgeseceksin,
bu sa^nia sozleri birakacaksin,
Doguya kargi onu carmtha gerijrorlar;
Ciplak bedenini tiken dallanyla dovuyorlar.
Bedeninin yiiz yerinden kanJar figkirdifi
halde o, gene +, Birdir Tanri, blr" diyor, yere
ba$ koyuyor,
970h Dinini gizle, &imm bu lanetlenrais £ifit-
lardan, sakla, dlye ogEitler verdim. ,
* A^ik olmus?, ksyameti kopmugi tovbe ka-
pisi kaparunig ona.
* A^ikbk, sonra da sabredebilmek; bu
mumkun degil cancagizim.
* Tovbo blr kurtcagiz, agksa ejderhaya
benziyotv tcvbe halk srfati, a§ksa Tanri sifati-
* A&k, ktmseye rjiyasi olmaytin Tann'nm
sifatlanndan; ondan ba^kasina beslenen a§k,
gecieitiir.
* Ciinkij baska giizeDik, altin suyuna bat-
mis bit* giizelliktir; digt upktir, igi duman.
I§ik gitti de duman meydana eikti mi ge-
glct a^k, so]ar„ donuverir.
O gOzellik doner, aslina Eider; beden, kok-
mus fcir halde red! olur, kalakaUr*
Kara divam vuian Ay isigi dGner, aslina
Eider.
Divarda, o giizclllk^ o 151k olmayinca Su-
dan^ topraktan bagka birgey degildir, i§iksiz
kalinca ^eytana d^ner.
$0, Kalp altinin ustundekl altm p doner, ma-
denine gEder t oi-da yerlegir.
Rezil bakir da duman gibi kalakalir;
S^ikiysa, ondan da daha ytM kara blr hale
dti^er.
Gtteti gorenlerin asH altm madenlnedir;
bu yiizdeii da onlann a^ki p her gun blr kat
daha artar,
• F, 11
Sahife 89 - 397
162
ME5NEYI &EEUU VI
Qlinkii alun madenine, altinbkta ortak
yoktur; meihaba ey duzeni, gupbesi olmayan
altm madenu
Kim kalpi, alUn madenine eg tamrsa, a]-
tin, mekansizhk madenino g-itu mi,
Seven de sikintisiradan Slum haling gellr,
sevileii de.. Ikisi de suyu gekilmis gdldeki ba-
liga donor..
Rabbe ait a§k, olgimluk gune§idir; Emr
alemi, onun i&igidir, Halksa go]gelere benzer.
Mustafa, bu olayi duyunca bir ho$ oldu,
genisledi; Ebflbskir de bunu anlayinca daha
fasJa soz soylemeye koyuldu.
Mustafa glbi bir dinJeyeni buldu ya s be-
denmdeki her fcQ p ayn bir dll kesildi.
Mustafa, peki dedi, $imdi e&resi ne? Ebu-
bekir, bu kul, ona muster], dedi;
990. Elendisi ne paha biQcrse bj^sin, goruntig-
tcki ziyana-kara bakmadan alacagim onu +
Cujikii 9J ytr yuzunde Allah lutsagi olmus;
AUah dilsmanlarinin higmina ugramig.
Selim oLsiri^ Miqriftfa'iiiii, Allah eiulan
rail ofctm, Siddiyk'a, sen BHaft mii$teri
olmm nutlaiia SnatJanndau pnhaliya sata-
cekkmkr; l>n sevaba beni do or t alt et;
^ekilim ol, yan parasuu bcndeii al diye
tenbih ttmesL
Mustafa, Ebubekir'e a devfct arayan, de-
di; bu ahgta ben de gana ortak oluyorum;
Vckilim ol t yamim benim Igin al; sonra
o parayi ben vereyim sana.
*n£KEVl .$EAHI VI
1G3
EbCtbckir, yifrlerce kuUuk edeyim, dedl p
hemen amansiz gifitm cvlnc yollandi.
Kendi kendine, Qocuklarm clindeki inci,
kolay alirar diyordu*
Yol azdiran geytan p diinya mulktinii vert-
yor da bu ahmak gocuklarm akillanm da ali-
yor, inan^larini da.
Le$e oyle bir bezenti vcriyor ki, onlardan
yuzlcrce glil bahcesi &aun ahyor.
Eiiyii yaparak oylesine Ay 151 ti gfisteri-
yor ki, bu a^agihk kigilerden yijzleree, ke&e ka-
piyor.
Peygamberler, onlara abg - veri% etmcyi os-
retmi^lfirdir; orilarni kaJ^ilanna dtn rnumunu
uyandirip koymu^lardir.
10O0. Fakat seytan, yol a^irici bliy\k:iJ r savag
biiyusij yaparak pcygatnberleri, onlarm gozle-
rine Qirkin gostermiglcrdir,
Dusmaii, kocayla kanyi da, btiyii yapa-
rak birtriri™ firkin gostorir de sonunda koca
kan&ini bo§ar, kari h kwasindan bosanir,
OiJann da ^oslcrlni bijyu He ba&lariar da
boy lysine bir inciyi, a^agilik ki^iye satarlar.
Bu inci, duger bak»uimdan iki diinyadan
da iistiindur; aklim bagma al da egege benze-
yen ^u bilgfeiz ^ocuklan satin al onu.
EsGge katir boECuguyla inci birdlr; zati
o e^ek* inciylc denizin varhgmdan da §iiphe
eder.
* tfetitidc £ ^5ek" tttrk^c dUtjiU ircw&r-
5a/?//e 90 - 397
164
ttESttlTVl 5£RHJ Yl
Deuizi de ink&r eder, incilermt de,. hay-
vaji susii -pusii arar mi his?
Hayvan Hue kapilsin, fnclye tapfiin; btiyle
§cy olmaz. H Tknri, hayvana bu hevesi vcrme-
mi§tir,
Egeklerde kupo gordiin mu hie? E$e£In
kulagi da ye^illiktedir, akli-fikri de,
* Vettini suresinde "Bia insam, cq giizel
Sekilde ayaga kaldirarak yaratUk" ayetlni
oka; ey dost, en degerli inci h candir.
* Insan h deger bakimindan Arg h £an da iis-
tundlir; insaiij dugunoeye Bigrnayacak kadar
yUoedir.
101G, Bu paba bigilmez dcgerl stfylcsem ben d&
yitnannrip diinya da yanar.
A^zini yum burda, e^&fi siirme bu yana;
Siddyk o e^eklerin yamna gitti.
Kapinin halkasini galdi; o gifrt, kapiyi
aginca, ketidinden ge£mi£ bir halde i^eriye
girdi.
Kendlnde degildfc sarhos oJmugtu; Jgl ateg
doluydu; agzindan bircok aci sftzter cikti.
A aydinbga du§man dedi, bu ne kin? Bu
Allah dostunu nasi I dftviiyorsun?
Dininde bir gergeklik varsa dogru kigiye
zulmetmeyi gonlun, nasil reva goruyor?
Ey gifitlik dining bir kan kesilcn p bir pa-
di$ah oglu: hakkinda nasil oluyor da boyle bir
zan besUyorsim?
A cbodi olarak kovulmu^ lanetlenjmis
adam, adami cgri gdsteren aynana boyuna ba-
kip durrna.
MESNE VI SfeRH! VJ
165
O anda Siddiyk'm agzmdan 0&xi sozleri
sSylesem, ayagnu da kaybedersln, elinl dc,
O hikmet kuynakluri, agzindan Firat gibi
ltaynayip akmadaydi; yatisizhk - yonsiizluk du-
ragiudan cogup getoedeydi.
1020. Hani bir tagtan su kaynar, akar; ne ya-
mnda su vardu\ ne ortasirda.
Tanri o ta§i siper edinmi^tir; o tagtan gok
rerikli bir su kaynatmadadir*
Hani senin goz kaynagtmian da i§ik h his
eksilmcden, durmadan kaynar, akar-durur.
O igik, nc yagdan gelir, ne deride*; fakat
dost, yoktan var etmede, onlari pei-de edin-
mi^tir.
Kulak bo^Iu^unda da, dogru ol&un, yalan
olsun 3 soylenen soz(i e^ken bir yel var*
O kiiQuciik kemiktcki o yel nedir ki hoz
soyloyenin sozlcrirn kavramada?
Keniik de p yel de ancak bir perde; iki diin-
yada da Tanri h dati ba^ka big kimse yok.
• Crtusu^ T perdesiz duyan s igitGH de P
soylcyen de„. Cunku ey sevaba giren, ' r Kulak-
lar da baglandir. 1 *
Kafir, ona aciyorsan dedi r alUn ver, satin
aJ onu a yacelik etmcyi buy edinmi^ Kigi.
Gtfnlun yamyor-sa benden aJ onu; paj*a-
S3Z i^in bitmez, zoioui gftztilmez.
1030. Ebilbekir, yusleix;e kulluk edcrini N be§yua
kere setdcye kapaiiinra, dedi; bir kulum var f
bedeni ak, fakat k&fir^
Sahife 91 - 397
^J
163 MESNEVl 5ERHJ VI
Eedeni ak ? gonlii kara olan o kulu aJ;
kfcr§ili£inda bedeni kara p gonlu aydin olan o
* kulu ver.
O utu kl§J p birini gonde-rip koleyi
gergekten de pek guzel bir koleydi o.
O kadar guze]di ki o gifit ga^inp kaldi;
tas. gib! kati yiin&£i eridl, su olup akti,
Gui-iini^e tapanlarm hali budur; tag gibt
yiirekleri, bli* guzel gekil gordiiler m]ydi, muni
glbi criyiverir.
Ama gene de dayandi, inat etti, razi oJ-
madi h da ha bir §cy]er ver, dedf,
Ebubckir, o gifitm hrrsi y a tisinca y a dek
sumti^ verdf; sonunda m*j oJdu cifit
Cifitin, bu 0T15 - verfyte EbCibeWin
aldaiLdtgut] sanarak giilmcsi
O tag yiirekli cifit, alay edcrek, eglenerek
bir kahkaha aiti,
Sifldiyk, no gUlUyorsun deyincc cevap ye-
rine dalm f^aZat gLilmeye koyuldu.
Sonra dedi ki; Bu kapkara kulu almak i^in
bu kadar Listiime diismeseydin,
1040. Ben de jnat elmos, ayak diremezdhn;
%rj|{gin pammn onda biriyle ahrdm onu.
Cunkii bence yarim piUa bile degmez oj
ama sen, bagra-gagra pahasmi arttirdm.
Siddiyk cevap verdi de dcdi ki: A abmak,
cocuk glbi bir ccivfee bir inci verdin sen.
O bcnee 7 iki dtinyaya degar; ben onun eq-
uina bakiyorum h sen r engine bakiyorsun.
MESNEVl SEltHl VI
1ST
O kJ7i! altmdiL- fakat *u ahmaklar yur-
dunda otuwilarm hasetleri yiizunden pavtitisi
kararmia-
Beetenlerde bulunan, yedl rengi gpren bag
goEu, bu pcrdeyi a&ip o cam goremez.
Satigta biraz daha nekes davransaydin,
butiln malum -mulkumu ver ir dim.
Paha da nckt^llk etseydii^ ba^kalanndan
"bir eiel: dolusu altm ahr, borca girerdim.
LAma ueuz buldun da kolayca sativrdin;
ciyi gormedin, hokkayi a^amadin ki.
\ Bilgisizligin a£zi kapali bir kutu verdi ba-
da; tez zamanda gdrursun P ne bikini siyatia
dy^tligunu, nasi J aldandigini anlarsin^
1050. ' La^l dolu hokkayi yele verdin; Zenci glbi
kftta yiizSuliigune de seviruyoi'sun.
Sonunda cok eyvahlar olsun dersin; Insan,
bahti, devleti satar mi hie?
Baht, kul elbisesiyle geldi ania, kotti ta-
lihll goziin, dagtan, gorunusten ba??ka blrgey
gonncdi ki.
O sana kullugunu gosterdi; seriin e irk in
huyun, duzcnJor duzdu.
A- herzelc? geveleyen, bu gonlu kara, bc-
deni ak kutu h puta taparcasma al bakalim,
* Bu sen in, o da bcnircij ikimiz de fay*
dalandik; a cifit, "Sizin dininiz sizin; benim
dinim de benim."
Puta tapanlara Iayik olan da budur 2a ti;
^ulu atlastandir da ati, tahta attir.
Sahife 92 - 397
16S
MRSNEVr SEBHt VI
MPSNtVl SEMI VI
109
Kafirlerin mezarlan gibi hani; dumanl^
ate^Ie dopdolu; ama digardan y fierce susli,
nakifjJa bezeniidftir kiimbetlerL J
Z&limlerin mallari gibi, di§ardan gu^el;
guzel a ma igi s mazl&m kani, vebal mi, veML
Munafik gib! gftrunugte oruc; tutar, nainaz
kilar; igersi ot hitmez sorak bir kara topi^k.
i
1060. Gurleyip diiran bog bulut gibi hanii. ne
yere faydasi var, nc? bitkiye kuwet verin.
Duzenle vedlcn vaat, yalan soa gibi J 6nii
ay din, sonu reziUik.
m
Ondan soma mihnetin di^lerine dtfsmtig p
yaradan, bereden hilale t35nnrug Bil&l'in frlinden
tuttu p yola diistii.
Hilale dGnmu^tu de agxa yol bulmustu;
tatfr dilliye hizia gitmedeydi. V
* O yarah agik, Mustafa'mn yuKunii go-
riince sirt iistii yere dii^tii, bayildi.
Mustafa f yi gSiiince kendinden gegtJ; ken-
dine ge]i nee de sevincinden aflamaya bagladi.
Mustafa onu kucakladi; ona ne bafigta
bulundu, kirn no bilir kE?
Iksirc kavu§an bakir ne hale gelir? AJ-
tinla, mucevherlerle dolu bir define elde eden
muflis ne olur?
Sudan cikmis olumcul balik denize diigttt;
yol yitirmis kervan, yolu buldu.
O anda Peygamber # ona oyle sttzler s5y-
ledi ki o sozler, geceye soylensej gecelfktai
£ikar da
1070. * Sabdh gibi apaydin bir gun olur; o soz-
led ben soylcyemem ki.
Sen de bilirsin ya h Koq Burcundaki gunes
bltkilere, olmamis hurmalara nclcr yupar.
Sen de bilirsin ya, an - duru &U, fiifieklere,
fidanlara neler soyler.
Tanri'nm sanati, aiemin btitun parca-bu-
cuklarma, afsunculann iifurdiigti gibi tesir
eder.
Ancak Tann'nm gekigi, eserlerlc, sebep-
lerledir; harfsiz ? dudaksiz yuzleree soz soyler
Tann.
Tesir edig de kaderden deiil mi? Fakat
nasi] tesir etti£ine akil erroez,
Akil, temellerde mukallit oldugu gibi par-
£a - buguklarda da mukallittir, bunu boyle biL
Akil, peki f meraim nedir diye sorarsa de
ki: Sen bilrnezsin vesseUm.
S<r I Pirn olsun, Mustafa'mn, Sjddiyk f a r Allah
oiuIlm razi o]stm T b«JiS de ortak et tie al
dememtg niiydim, rn^lfin yalntz s*!H aldin
diyc flnirilmasij omui da Sziir ctilomcsi
Mustafa, a Siddiyk dedi; bu bafista beni
de ortak ct demeditn mi sana?
Siddiyk, ikimiz (te senin kapmm kulJanyii:
dedi; senfn askinla asat ettlm onu.
1080. Sen beni kul olavak kabul et, niagara dos^
tun olayim senin; hi^ mi, hie azatlik istemem
senden.
!
Sahife 93 - 397
170
ME5-4EV] J£RE±| VI
Benini azathgun, sana kulluk etmektir;
sens i a yasayis, mihnettir, azaptir, bana,
* Ey Tann segiimisi, bti s^cili^e atenii di-
rilttiti; halkm Gsagilik boliipnu iJeriye gdgfa*
din; hele bc-nL.
Gett£li£imde Kiyalar gSrfirdfim; gune§ de-
ginnisi sel&m vcrirdi b^na.
Yeixlen gtfge eekerdi ben 3; yucelirdim,
ona yoJdag oIurdurri H
Olmayacak hulya de-rdim; olmayacak gey
halim olabilir ml big?
Seni goruncc kendimi gordlim; afeiln, ba-
il^ beni gosteiion o giizel aynaya.
Seni goriince olmayacak ^ey, h&l o]du ba-
na; canirn uJulukfeira garko]du-gEtti.
A sehirlerjjn cam, sen! gorunce 511 gunese
bested [£im sevgi sondii; £iin<?$ gozumden dii$tti +
Gcteiini, ycniden yiice himmetli oldu; ye-
aillEge Jior gtftle bakiyorum artik,
1090. Isik ariyordum; igigm , g ig m i buMum; hu-
rj anyordum; huriferin kiskandiklari gtizeJi
gordum,
* Giizel d giimug bedenli Mr Yusuf ariyor-
duin; scnde Yusuf ulkesini gordimi ben.
Ara=tmyordum ? cenm* pe§indoydim; se-
niti her parga - bufiugun bir cennet g&jterdl
bana.
Bu evils de bana gored ir hani; sana gore-
kinamadir, taslamadir bu.
* Hani ban cobamn Kelim Musa'ya kargi
Tann'yi ovmesi.
MISIVEY* 5EHHI VI
m
Senin bitter inj ayiklayayinij sana silt ve-
reyim; earigini dikeyim de online koyaynn
demesi gibi.
Tann, onun kinamasini oviis saydi; &on de
acir da stizlerimi 5vu§ sayarsan s.as_]lmaz.
Anlayislardaki kusurhira aci oy akillarin-
fikirlerin otesinde bulunan Tanri.
A &s.iklai" s yeniler yapan eskl diinyadan
yepyeni bir devtet eri^tl
O dunyadan soldi bu dcvlct; o dtinya, ca-
resizlcre £are arar; diinyada. esa buJunmaz, yiiz-
binterce nesne N orda vardir.
1100. Mujdeler olsun a toplum, genial ik cagi
seldi, darhk gegti; ferahJanm a toplum*.
* Ey Eil^il, bis:! ferahlandir dernek igin bir
giine^p Hilal'in cvine gitti.
Du^manm korkusundan tludak altindan
sfiyluyordun; kor oisun du^rriar^ ina^ina mina-
reye gik ds. bafu 1 at^tJk-
Kalk a d^vlcti dugkun, dcvlct yo] una ko-
\xi1 diys her gamlimn kuiagina baginyor nvuj-
dech
Ey §u hapista biUer i^Inde kalrnis kigi»
kendine gel, kimse duymasin; kurtulduiij sus.
Ht b i- kilimm dibinde bir davul calari var
a doslum, boyle bir zamanda nasd susturu-
yorsun beni?
O dustman oylesine sagir o)mu§ ki, o kis-
kang huyju, bu kadar ciavula kar^i getie de ses
nerde ki diyoi h .
So/7//e 94 - 397
172
MTRSXHVl $EEJ*1 VI
Eak r ne de taze dlye yuzutie reyhan gfr
cjegini suriiyorlar da o, korlugiinden ba eziyet
de nedir diyor.
Huri h elinl sikar da kor, sagkin bir haJde
ne diye bana eziyct ediyor, eUml acitiyor diye
eHni geker,
Bu cckisme de nedir, ncden elimi gekiyor-
sun, ne istiyorsun bendenj uyuyorum, birak da
daha gilzel dalayim dei\
1110. Ruyanda anyordun ya haul, i§te o ara-
digin buf gteuriu afi da bak : o izi kutlu Ay
* Ostlin, yuce ki^ilere daha fazla bel&lar
gelir; gunkii sevgili, gijzellere daha fada ell-
velenir,
Guzellerle her yolda latifoler eder; ama
kiml o!ur p korlcri de costurur.
Kendini bir soluk qu korlere verirerir; o
^atnan korlerin mahallesindcn bir feryattir,
kopar.
*■
(§ E R H)
S90. beyitten sonraki boliim. Bil&l "Kin I* c in
413*414. beyitJerinin & e bk.
907* HilaL Yeni Ay anlamma geldigi gibi bu
hik¥in bitiminden sonra amlacak olan saMbi-
jiin de adidir; ^ miin&sebetie sozun iki manasiyk
edebS bir sanat yapilmaktadir.
924. Yikhzlann kutlulugun, kutsuzlugun blne-
gi clmaian, kutlu, yahut kutsuz yildizla kiranJan
dolayislyle, tenrim erbubjnin inanci gibi, yeryiizli-
*e> yeryfizundeki olaylara tesirteri bakimmdaji degil,
kendilerinin tutuknatari, parlakliklanmn sonukle§-
mesi baknnindandir; Mevlana, gagmin N ileum bil-
gisini bilmekle ber&ber yildizlarm mUessir olmadi-
gim da bilir.
Mevlana, bu boliimun 900, beytinden sonra gene
cofjmaktn, kainattaki as_ki, gonliinden co^an Iiahi
B§kla terennlim etmeye ba§lamaktadn\ Her zerre-
nin, tiime, her varm, varhga kostugunu, bunun bir
asktan bagka bir§cy olmadigim, varbklarm, ask ka-
sirgasi onunde birer saman gopunden ibaret bulun-
dugunu soyler. Agiklar bir gele kapilmi^lardir, ge-
ice-guntlu7 kararlari yoktur. &% gunes, yild^Iar,
yer, gok p durmadan donmededir; tLTLSurlar co^up ^o-
5a/?//e 95 - 397
174
ttrc?NEVl SKRIll VI
purmededirler; sanki denizin cosrnasiyla meydana
gclmis; k5puk]ertiU\ Efzim goz, kulak, akil-fiklr yil-
dizlarimiz da bu umumi scyre uymu§tur + Ve Mev-
lana, gene co^tuk^a cogar; anlatacagi sey h bir yarn
da kahr; bu co^u^, bolumun sonuna dek surer.
329. Turn varliklara, terim olarak ^Kiilliyyat 1 '
denir ki dokuz gok, dort unsur ve iic mevlOt, yani
c&nsizlar. bt toiler ve canhlardir. Runlar tiim olarak
aUnmea "KtiUiyyat" diye amlirlar; her varlik, bun-
lann cilzu'leridir (I. c. in 1907. b. nin g. e bk. Top-
Qevgen igin de II. c. in 1313. b, nin $, e bkj,
033-934. Gune^in tutulmasi, Ay' in, giinegle
are arasina gelrnesinden olur; bunu^ §&ir&ne bir te§-
bihle gune§in egrl gifrtiesirte vermekte, insam da
bir yilfliza benizetmekte, tutulacak noktayi, edepten
di§an bareket saymaktadir.
942. Nevruz, II. c + in 1593. b, nin §. e bk.
952 - 960. IT, c. teki HL Doganin, yikik yerde p kuz-
gunlar arasinda kalmasi^ hikaytsini hatirlatiyor.
971-975. A§ki Tann sifati olarak bildirmck-
le Hadis-i kudsi olarak nakledflegelen "Ben bir giz*
li defineydim; bilJnmeyi sevdim, istedim; balki, bi-
lineyim diye yarattim" mealindeki sozti hatiriati-
yon Sufiler p Tann'iun s^ti iklizasi olan zuhura,
kudretini, smn'unu h hikmetini, Milk Glugunu ve si-
fatlarnnn eserlerini izbara olan meyline "Nefee-I
Rahmani" dedikleri gibi "A^k" ve "Hubb-1 ZatP de
derler. Eunu anlatmaktadir (II* c. in 2S74. b. in 5,
£ de bk,) Bu ye bundan sonraki beyitJerde gecici
MK«EVI serhI vi
175
ve gei^ek a^ktan da bahset^ektedir it c. in 30-
35. ve 111-132. beyltlerinin 5- e bkO-
9S6. Emr-Halk SfemfeA II. c- in Dib&ce^inin
5- e bk.
1008 Biz insam, en gftrel sekilde, ayaga kal-
dirarak yarattik. V- c, in 961. teytinden sonraki bag,
Ijgm S. ebk.
1009- tnsan-At^. Ars i&i L e. in 241- 242. ,
tnsan i?in de n, c. in 3778. b + ierinin 5. e bk, Bu
ve bundan finceki beyitte XCV. sfirenin (Tin) 4,
ayetinden lafzl lktibas var,
1027. KulE^klar da ba§tandir. (f Agza ve buru-
ra su verroek slinnettir; kulaklar da bastandir."
(Hadis; Camf; H f s. 172).
1055- "Sizin dininiz si^in, benim dirtim de be-
nim.
«
CIX, surenln (Kafimn) son &yoti olan a
^yetinden lafel lktibas yapilmi^Ur.
1064. MQsa Peygamber T e Tann vahyl tecelli
edince, Tur dagi paramparea olmu^, Musa da
(A. M) dugup kendinden gecmi^ti, Beyitte, bu olayi
anlatan ve VH* stirenin (A'rai) 143, ayctinden ]$M
iktibas vardir (X Ci in 26. b. nin 5. e bk.),
10H2. Seeilmi^-SegLli^ Arape^da "istifa" d*r;
beyitte de b^yle gegiyor. Kur p &n-i Meeid'in HI. s0-
resinin tAJi tm^L^) 33. &yeM ^eriniesinde, Allah'm,
Adem'i, Nuh^u IbrShim ve Imran soyunu segi^
alemlere ustun ettigi bildirllmekte, XXVXL surenin
(Neml) 59. ayetinde h Ha. Peygcimtie^e (S. M),
^Hamd AlBh T a; selanip se^tigi kullanna" demesi
Sahife 96 - 397
Mfti
Mrsistvl stfciti vj
emredilmektedir, XXI, suramin (Enbiya ? ) 10 . aye-
tindeyse, m. Muhammed'in (a M), aletnlere rah-
met olarak gonderildjgi bey an buyunrtmaktadir.
Kcndiierf de "¥uce Allah IsmaiTin evladmdan Ki-
nane ? yi, Kuiane evladintfan Kurey^ten H&§imoguI-
larmi, Ha§imogullarindan da beni se^U", "YLice
Allah h Ibrahim evlldindan fsmaiTi, Ismail evJadm-
dan Kinase o£u]la.rni r Kinane Ggullarmdan Ku^%
Kureyg'ten Hfi$too£iillarini T Hasim oguliarmdan da
ben! se^ti" buyururlar (Camf; I, s. 56), Insaiilann
en hayirksi olup biittin peygamberlerin k&ndi livalan
alUnda toplanacaklanna d&Ir de hadisler vardir {Ay-
m; a. 89-90). Bu yiizden Hs. Muhammed'c "Mus-
tafa - Se£ilmi$ M de denmi^tir; lakaplarmdan oian
"Mufttar" da ayni anlama gel it 1 .
109L Yusuf. I. c. in 113. ye 2013, b. lertmn
g, lerlne bk.
1094, Musa - Qoban. Bu ve bundan sonraki u£
bey it, "Mesne vj" nin II. cildmde gegen hikayeyi ba-
tirlatmaktadir*
1101. Ey BOW, biai ferahlandir. «Ey Bilal,
kalk namaza, bizi ferahlandir* 1 , y4ni czan oku (Ha-
dis; KunOz'QI-Hakaaik; n, s. 205).
1111. Cstiin, ytice killer - Bela* "Insanlarin
en cetin belSya u£rayan1an p peygamberlerdir, son-
ra temiz kisiter, sonra da onlara beraey enter, ben-
zey enter e beirayenlerdir." (Hadis; Cami 1 ; I, s. 35,
Ayni s, de, aym mealde iig hadis daha vardir.)
HETlN
* Hil&l, Tann'mn ozu temiE bir kuluydu,
can goKii a^ikti r taklit pc§Uidu flcgikU,
kendi&iiii gizlernek ifcin yaratikJarfi kulluk
edm)!, dflshtiiilugiiiulcn de£ik HEtekfm
LokniHi^in Viisuf da goranufjttt kullnk et-
mislerdi; da Mr beyki s&yisiydL O be£
Miisliimandj a»ia kftrdii, can gozii
kapaliyd],
iSfor cte W?ir fci bir arcana vardir;
Varrftr aina nasxldtrt Vehrnvne bile.
getirmfiz.
Bu bil^iylc rniasitu ulularsa korliikteit kur-
tuJabiIir\ ^iinldi "Allfth Mr kuiuna hayir
verinek dilerse gonliiiide- iki goz si^ar; o
ktii f go^lerlc glali alemde ne varsa gonir ,f
■
flu yoftt, goniU (Urlitfiyle elde et;
Qiinkii hu ten dirligi, Jiapvan sr/afkitr*,
BEI&rin bu2i hallerlid duydun; glmdi de
Hilal'in zayifl]gim dinie.
+ 4
"Sah" dayt dc ].Saret]rilms9tJr.
P. 12
Sahife 97 - 397
.
17*
MESNEVI J£RHl VI
StfKNEVJ 51-ftlll VI
113
O t yuruyii§te BilfiTi de gegml^ti; ktitu bu-
yunu daha fazla tepelemi^ti o.
Sunin gibf arda giden degildi o; sense
her solukta biraz daha geriye gitmedesln; In-
ciyi birakiyorsun da bir taga gidiyorsuii.
* Hani birlsine konuk geldi de cv sahibi r
konugun ya^ni sordu;
* Ogul dedi h ka£ yas.mdasin, a£ik£a s5yle,
saklama.
* Konuk, onsekiz, onyedi, yahut onalh..
yahut da a kai'dc^lik, onbeg dedL
1120, Ev sabiblj dayanamadi da biraz, daha geri
git a ga$kin dedi, biraz daha geri git de ana-
nm ferdne giriver; sentn halin de buna ben-
ziyor i.$te,
Bu stfzii an fa tan bir hikayci
Birisi, bir bey den bir at istedi; bey p yiiru
git dedi : o gtizel ati al,
Adam, ben a ati Istemem dedj. Bey, ne-
den deyince adam, pek huyJu dedi, geri -geri
gidiyor;
Eoyuna gerisin geri gitmede, bey, oyleyse
dedi, sen de kuyrugunu eve ccvir.
Sentn bu nefis atinm kuyrugu da sehvet-
tir; bu sebejTten o kendisine tapan, geri -geri
gider.
Nefelndeki schvet, gakten huyruk kesil-
migtir ya, a hall ba^ka hale ceviren, sen de
o s^hveti, aturete eevir.
gchvetini ycmeclen, igmeden kestin mi T
o sehvet, ytice akil ne yandaysa o yana bag
cevirir.
Hani agacin bir dalini kesersin dc iyi
babtii dal kuwetienir ysu
Sen de cmun kuyrugunu, o yana gevlnlUi
mi t geri - geri gitse bile sigimlaeak yere ka-
dar gtder, jiayaiur*
* Ne mutludur binfeisine r&molan atlar;
ec geri glderler onlar, ne huysuzluk ederler.
1130* * Kelim MQsS. gibi tazh-hizh gidcrler;
, genis bir kilim gibi iki dentin kav&agina vanp
yayihrlar.
* Musa'mn gEttigi yol, tarn yedJyrtz yilhk
yoklu; sevdayla bu kadar uzun yolu agtk
* Bedenindcki gidl& yol ali§ gayrcti bu
kadardi; canindaki gayretse tA illiyyino dektl
Iyi biniciler yanga giri^tiler, atJanni siir-
diiler; koca kazlarsa papuclukla kalakaldilar.
Ornek
Hani bii h ksrvan bir koye ulasti, crdu bir
aQik kapi gordiL
KervandakiJe^den t>[i.-i^ ?u kocakan sogu-
gunda dedi, bir kag gun burtia kalalim.
l^erden ses geldi; hayn^, neyin varsa on-
ce onlan di^anya at da sonra ie^dye gir. *
Atllacak ne varsa disanya at; onlarla gel-
meye kalki^ma ki ba meclis, pek yiice bir
meclistir.
Sahife 98 - 397
m
mbsnevi 9mm VI
Hilal, gonlii usta r cam ay din bk erdi;
inanmis bir bey in seylsiycli, kuluydu,
O kul^ ahirda seyislik ederdj ama s padi-
gariar padigahiydi, yalnia adiydi kul.
114CL O beyin, kulunun haUirten haberi bile
yoktu; clinkii IblLsce gorii^ten ozge bir goi<l£u
yoktu onun.
* Ondakl dcfineyi goremiyordu da suyu,
topragi goruyordu,. be^i, altiyi goriiyordu da
begin, altinin aslmj goremiyordu.
Topragin rengi meydanda, din ]§igiysa
gizlL her peygamber de btiyleydi dunyadi,
Oj minarcyi gordu de minaredeki ku?u
gtfremedi; oysa Id minatede httnerle dopdolu
bir iri dogan var P
Ikincisi, kanat eirpan kugu gordu ama ku-
§uti gagasmdakj tiiyii gtiremedi,
* Allah i^igiyla bakansa, hem ku^u gordu,
hem tiiyii.
Sen tuyii gor, tuyii deda; tiiyii gSrmedife-
£e diigiim cozuJtnez.
Birisi, insam nakiglarla bezenmi^ bal£jk
Eordu; obiiru, bilgiylg; Ibadetle doixlolu bir bal-
Cik gordii.
Beden niinaredir, b%iyle Irulluksa ku^a
benzer; onu ister iicyiiz kug gor, Ister iki kug,
Gtirugij orfa oian d yalniz kugu gSrebilir;
onde, artta ku^tan ba§ka bir^ey gbremcz.
1150. Gagasindaki tuy t ki^ta gizll bjap bir j§ik-
tir ki ku§un cam, onunla durur.
Kus, ku^un gagasmdaki tuydtir zati; onun
igi, hie de egreti defildir.
Itt
MESNEVT ?EEHJ VI
Bilgisi, boyuna eanmdan co§ar; o
ne cgreltdir onda, ne de bore aknnii^
HlLArin ]iastaLiitmasi+ cfendisinin, emu hor
gormft^, taiujiiain^i yliriliiden hastuhgin*
dan hal>eri otmaimiM, selam olsim p Musta-
fa'iim gonltine, Hilil'in hRst&bgimn dog-
ma*!; sdam oteun, Pcygajniber'irt, onuiv lia-
trtrmi swrinak, ona gecmis olsun demek i£in
vanuia j^itniesi
Kaza-kader bu ya s HilM hastalandi; va-
My, bunu Mustafy/ya duyurdu.
Hilar in hastaligmdan, efendislnin habori
bile yoktu; QLinkii onu a§agi gSrtirdQ, hicbir
i^e yarama-z aayardi.
O bagiglara sahip olan er, tarn dokuz gikt
ahirda yatti; hallnden hie kimsenin haberi
yoktu,
Er o!an p erlerc padigahlar []adi^ahi kesi-
ien : kcndiainl her yerde, uqsuz - bucaksiz deniz
gibi yuzlcrce akillar kapliyann
Fey gamble vahiy gcldj; Tatm aciyi^
HilfrTin gamini y^di; sana ozlem $eken filan
kigi hastalandi dedi-
Mustafa, yiicelikkrc s^hip olan Hilal'c ges-
mig olsun demek icin o yana gitli.
O Ay, vahpy gune^inin po^ine dii^mijg, ko
§uyordu; sahabc de yildizlar gibi ardmdan
gidiyondu.
Sahife 99 - 397
1R2
MFjSMFVl SfcRttl VI
JJ.60^ * Ay ? sahabem diyor, yildizlara benzer;
^idenJere yol gosterir, azanlan taslar*.
Bcye, o padSgah geldi dediler; o da sevin-
cindcn gonliinu, canmi birakti da sigradi.
O padisahlar padigahi, kendisi i^in geldi
sanarak sevincinden ellerlni cirptip
Agagiya inip miljdeciyc canim vermcye
koyuldu.
Yt?r oijtu, selam verdi; yiizii, sevincten gul
glbi kizarrm^K
RismiUah dedi, yurdu §ereflendJr de §u
topluJuk, bir eennet kesilsln.
* Ko^kum goklerden rie yticc olstm; za-
manm kutbumi gordiim cttnkii
Saygi deger Peygamber, beyi adeia azat-
ladi da ton dcdi, sani gonneye gtflmcdim.
Bey i ttimm scnirt olsun dedi, zati can da
nedir Uf? Euyur, soyle, by gel 15 kimin igin?
Stiylc de sen in IQtuf bagma dikilmig bir
fidan olan zatin ay ak] anna toprak olayim.
117(1 O, boyle soyleyip ululanmayi birakinca
Mustafa da onu azarlamaklan vazgegti**
Soma ona> Ars Hiiari neixie dedi; ncr-
de o gonul al^akligindan yerlere dosenmis Ay
i§igi?
O d bir padisah ki kuHukta- gjzlenml% bu
dunyaya, dunya ftirlarmi anlamak i£in gelrnis o.
Sen, o bizim kuJumuz^ ahircimiz deme;
gunu bil kl define, yiksk yerlerdedir***.
Hu btytin Ikliicc nniprju arrtp£a[hr r
Bu beyit umituJmu?; kargiln-jjtirmada kcQ*r* jdxlinn?,
Beyittcki "Ahira" EtbU tiirkiredJ T+
MRSttEYl S£«HI VI
1S5
Binlcrce dolun Ay, ayaklan alUna serit-
sin; hastahkla ne lialde aeaba o Hilal?
Bey, hastaligmdan habcrim yok dedi; yal-
niz birkac. gun yanimiza gelmedi*
Atlarla, kahrlarla dii-jer- kalkar; seyistir,
duragi da gu ahirdir.
Sclam diiflp Musta.faL'iuiij Hilal'e gepmis ol-
sun demck, halini- hatiruii surmak iiaere
o beyin ahinna ^rmesi; MusUifa'jiin, Al-
lah cmlaih rasi olsun, Hi lull ok^masi
Peygamber, onu gbvmek. igin abura girdl r
aramaya ]toyuldu.
Ahir karanlikti, girkindi h ptetl; fakat uz-
lagtna t;agi g^lip Crimea buiiJann hepsi de kalk-
ti ortadan.
* O erkek arslan P PeygfLmber'in kokusunu
aldi; lipki babass, Yusufun kokussunu aldigi
gibi bani.
HSO. Mucizeler saglarnaz inancr, ^i-tu cinstefl
olns? kokusu, sifatlan ceker d onlarla l^a|da§ir,
Mucizeler, diigmanlan kahretinck i^mdir;
aym cinslen olu^ kokuau, gGnUl almayi, asik
olniayi saftlar.
O t Pcysambei J in kokusuyla uykudan
uyandi; fisjkihk dedi h sonra da bu gcgit koku.
Derken atlarin, katirlarm ayaklan aiasin-
dan, c§s iz - benzer siz Pc \ r ga m bo i 17 i ti t ert emiz
etegini gordil.
Sahife 100 - 397
■
104 MESNEVl SEHHl VI
O pchlivan, hcmen siiriliie - sUrtiine ahinn
bucagindan geldi, yiizunii Pey gamber'Ln aysk-
Janna stirmeye bag)adi<
Peygambcr T yueunil yUziine koydu; bagim,
goalerini, yuzunu optii.
Yarabbi dedi, ne de gizti incism; ey Ar§
garibi, nasilsin, d&ha iylce mlsin?
HJl&l, uykusu dag il mi 5 bit agi^iti agzma
gQneg dogarsa jig hale gellr?
Toprak gigneyen bir susuzu su, bagimn us-
tune ahr da gotunirse ne' hal ahr dedL
A
!? E R H)
H13h beyitten sonraki bolum. Furitean - fer
merhumun, "Nev&dir'iil - Usui" den aldsgi metnin
turkgesi gu<
Ebii'd-Derda, rlvayet eder de der ki: Rasulul-
lah'la beraberdim; Bu kapidan, cenneilik biri gire-
cek buyurdu vc namaza kalkti, Ben : , kimseyl g#re-
billr mlyim diye kalkip kapidan dijjariya Giktim,
hfcblr kimseyi goremedim; igeri girip oturdum. Ra-
sulullah, Ey Eb'ed - Denda buyurdu, sen buna ehil de-
gilsin. Darken Habe^i bir zat geldi, o kapidan ice-
riye glrdi, listiiiide yamali softan bir hirka vardi;
gtikyuziine bakmaktaydL Rasulull&h'la sclamla^ti.
Rasul, ona t NaeHsin ya Hilal, ne vai\ lie yok diye
sordu, N hayirlar ya RaaulallOh, AHah sana hayiiv
Jar versin dedi. Hz, Rasul, Bize du& et, yarlig^n-
ma dile buyurdu. O p Allah senden rfrzi olsun ya Ra-
sulaltah, Allah yarhgasm de<iL EbiPd - D&rda, bana
da yarliganma dile ey Hilal dedim der; higbir sttz
soylemedi; sozumii tekrarladim- R^uIuIJah'a bakip
sen bundati r&fci misin diye sordu. RasQJullah, evet
deyince, Allah senden to r&ai olsun, seni de yarli-
£asm dedi, Sonra kalkti, hep goge bakarak yutii-
yiip gitti, Hz r Rasul p Onun kalbi, Ar§a baglithr; ara-
ntzda ii£ gunden fazla kalma*: buyurdu. Ben gun-
Sahife 101 - 397
18ff
MI^NI-VI 3BRH1 VI
led say dim* Council giindu, sabah narnazmdan aon-
ra Hz. Rasij] r meseitten gikti; biz de yanmclaydik,
Mugiyra b. Sa r be r nin cvine gitti; ona f Allah stina
ecir versin ey Mugiyra dedL Mugiyra, ya RasulaL
lah, bu geee evimizde kimse olmcdi deyinee Haaret,
evet buyurdu; oldii. EvEn yamndakt ahira girdilen
HilH r orada yuz ustu p seeds duruniunda vef&t et-
mlsgtL Ash aba, kaldirmalannj buyuniu. Son hszmct*-
lerini kendilerl goiiip defnettiler; sonra da, Ey
Eb'ed-Derda dedilcr; bu : yeryuzuniin durmasina,
yagmurun yagmaema scbep olan yedi ki§[den biriy-
di P hatia onlann en hayirbsiydu" (Mcahiz; s. 203-
Bu hifcnye, "Nevadir'tM - Usui" iin 1294 Istan-
bul basiminda 158. s. do ve "Vilayet sartJaftV m
bildinen 123, asildadir- Hicri 255 tc (869) vrfat
eden Muhammed b, AJlyyMl - Haktmjt - Tinnizi'nin
(Hal terc. \0n Kafahat'a bk h L&mi 1 i terc. 1st J 289
H. s. 169-170) bu kitabinda bh'ffok uydurma had j fi-
ler vardir; hatta 212, asilda, Aqur& gtfmj, Nuh'im
(A. M) gemisinin Cudi dagmin tepesirtc oturdugu, o
giin ehltne- byfrime yey im - glyim hususunda bol
davranmanin, siirme cekmenin iyi ve guzel bir^ey
oldugu hakkindaki yalan hadislerj bile almigtir ki
(a 245-24E) bunlardan ewfil^c bahsetmistik, Bu
bakimdan, "Nevada Ul -Usui" de bulunan ve "Hil-
yet'ul - Evliyi" da da buJundugu blfdidlcn (Maahiz,
s. 204) bu hadise, biz inanmiyoPUK; hole Hz. Raefll'uii
(Sh M) ondan du& ve yarliganma dilemesi, ne akla
uyar t ne nakle*
MCfrrtEVT SERHl VI
1B7
I,
Sahabcdun, Bedir savaginda ^ehid oldugu riva-
yet edileii Hilal b. Muallfi'l-Hazraci, Bedir ve Uhud
sava^lannda bulima^ tsl&ma ilk gelenlerden olan,
kabilesi VAkifogullarinm putlarim kivan, sonradan,
M^lik ag\u K& p b ve Rabi' olug Mirar'lo beraber Te-
biik savagma katdtnayan Hilal b* Umeyyet'il - Ev-
siyy'il- Vtik^fi veit kij bunlar pignnan olmugl^Vj t.ov-
be etmi§k?r : baklavinda, IX. surenin (Tevbc), "Ge-
rl kalan 115 ki§iye p yeryiizil o kadar geni^ken daral-
dikca daralmig, gonullcrl sikildikga sikilmi^ti da,
sanucu Allah 1 tan, gene ancak AMh'a kacdabilecegi-
ni anlami^Sardi. Sonra Allah r onlaxi da tSvbeye mu-
vaffak elmifttL Siiphc yok ki Allah bJr mftbuttur
ki odur t5vbelerl kabul eden raliini" mcalindekl
118. ayeti na'-ail oltinu^iur (Kur'an-i Kerim ve Moali;
II; A^ilfima; s. LXXII). Bunlai'dan ba^ka Ililal'ul -
Eslemi, Hilal b. H^ris, Hjiai b. Hamr^ + h Hilal b,
Hakem, Bedir savagtnda bulunan Hil&l b. Ebi-
Havll h Hii^l b. Rabia, Hilal b. Sa'd P Hiiai b, Amir
ve daha aJti tane Hilal adli ssh&bi var ( s ^0sd'u3-
Gaabe" nin V11I. c. in 66-69. ve 174 + s. ledne,
"Tenkiyh'ul-Makaal 1 ' in III. c. in 304. s. ine bk.).
msih h bu HElaPin, hangi hilal oldugu kesirtl!k?jB
belli degildir; belki de Mevlnna, erenlerin menkabe
kitaplanna da ge^m ve halk arasinda soyleyegelon
bir kissayi, tasannjflarla nakleimi§tSr H
Kor de bilir ki... BagUktaki bu beyit f SenTiT'nln
"Hadika" sindandir (Miidderris Radavi ba&imi; c-
I, s. S2; bcyit. 10).
Sahife 102 - 397
18*
teFSNEVj SERKl VI
Basligin sommdaki bey It, Mevlana'nm bit* ru-
bSisinin ikinci beyiidir (Kulllyyato §ems ya Divan-i
Kebir; Tehran Oniv. Yayin, c> VIH; T harfi, s. 49;
288. Rublj; Tercememiz; 1st Remzi K. 1964; T
harfi; s. SS; 87. RubaS}.
Basil gm sonunda tirnak i£inc alman cum Icier
ai-aj^adir ve "Allah bir kuJa hayir vermeyi diier-
se, gonlutiiin kill din! a£ar, gdnKjne yakiyn ve £d>
gsklik veiir, tuttugu yolu goriir - gozetir bir hale
kor; kalbini temia, diliui gei^ek, huyunu diiz h ku-
la*ini duyar, gSzunii goriir bir hale getirir M mea-
lindeki hadisin adeta kisaltilmis bir taradir (Ga-
rni'; I, e. 14).
1117-1120. Cesitli taralarda sSylenegelen bir
halk flkrasidir*
1129, Ne geri-Ke ileri. If rat ve tefsjtten kur-
tulnius, orta yolu tutmu^ tJmmet-I vasat olmus er-
lerin binekleri, nefisleridir,
1130-1131. Ke]im Musft-GJttlgl yol. I. c. in
223-23?, b. lerinin §. e bk,
1132. llityyin. I. c. in 642-645. b + lerinin g.
e bk +
1141. Beg - Alti. Ee$ duygu, alti giin, I c. in
35S8, 3664., II, c. in 614. b> lerinin §. & bk.
1145. "lnanamn anJayi^indan sakmin; giinlrii
tistun ve ulu AJI&h'm igigiyh bakar." (Hadls; Ca-
mi*; I, s. 7}
MSSNEYt flEftHl vi
is
11G0. Sahabe - YiMizlar. "Sahabem yildizlara
benzerler; hangisine uysaniz h dogru yolu buldurur
size/' (Kiinuz; I, s, 38)
1166, Kutup. n, c, in S17-S2& b, lerinin s-
e bk.
1179. Yusuf I. c, in US. b. in 5. e bk,
+
1
Sahife 103 - 397
MESNIVl SI.Rlll VI
191
M E T t N
Selam oJsun, Mustafa' nui, £el&m olsim,
fsa'iim sa listuTido yiiriidtlgiinii duyuiiea,
yakiyni daha artik ftlmydi hava ustunde
yiiriirdil buyiirmaai
Hani Isa £ibi.. eu ? r>nu ba^inm lisiiine aUr-
di da Ab-i hayat i£ltide batmaktan eniin ola-
ruk yururdil
1190, Ahmed der ki: Yakiyni daha fazla olsay-
di, havayi binck edinir, em In olarak havada
yurtir, gidcrdi,
* Bcnim gibi hand; Mi J rag gecesi hava y a
bind Urn, havada ytiriiyijp gittim.
Hilal, pjs blr kopek, dedi, uykudan uya-
nir da kendlsEnj arslan gorurse no hale gelir?
Ama insanlann okladigi arslan dcgil ; kor-
kusundatt ku^Iann, tern renter in kirildigi ar&-
Jan,
Yilan gibi yerlerde siirunen bir kOrtin
gSzlcri agihr da bagj p bahari gorlirgc no hale
JSTasil olur o nelige-nitelige tutsak clan,
nelikten - nitclikten kurtuJur p neliksiz t nitclik-
siz yagayig yerine cHgirse?
Mek&nsizkk aleminde nelik -nitelik bagig*
larsa; butiin nehkler-rutelikler h sorfasma, ko~
pekler gibi gevrelenjr£e t
* Onlara, neliksiz -flitjelik&iz TamVdan ke-
rn ik bagi^Iarsa, ne hale gclir? Ccnabctken sue,
bu sureyi okuma.
* A gen£, nelikton - nitcliktcn yikanip tam
armmadikga bu Mushafa el siirme.
A pac33§&hiar p ister pis o]ayim a ister temiz;
dunyada buna okumayayim da neyi okuya-
yim?
1200. Sen bana diyorsun ki: Yikanip aunmadik-
£a su bulunan havuza girme<
Ama havuzun di^inda topraktan bagka bir
nesne yok ki.. havuza glrmcycn temizlenemez +
Sularda bu lutuf olmasa, soluktan soluga
plsleri t pisiikleri kahul ecJip aritmasa,
Vay ona ozlem gekeWj vay ona limit bag-
layana* vay o ki^injn sonsuz hasretine,
Suyun yiizlerce JQtfu vardir, yiizlerce ke*
remi, pisleri kabul eder vesse]£in +
* Ey Hak igigi Husameddin, 131k seni kug-
Janifi kotiiliigunden korur,
* Ey yarasalardaE gizlcnmis giine§, 351k,
ipgin yukseli^i, senin gozcini - bek^indir.
* Gune^in oiiLindeki pertly panltisinm
goklugandan, hnraretinin, yakigimn fazlahgii^
dandir ancak.
* Gime§ln perdesl de kendl ^lgidir; on-
dan uasipslz olan yarasadir t geoedir.
Sahife 104 - 397
13S
MRSNEVl 5TRJU VI
* Her ikisi de gune$ten uzakta, perdc ar-
dmda kalmj§br; bu ytizden de ya yiizleri ka-
i-ddii\ ya donmu§ kalrcuglaitiir,
1210, * HLal olayitun kimi yerini yazdin ya;
artik dolun Ay hikayesini dile getir.
* O HilaPle dolun -Ay birdir; onlar^ iki-
likten, eksilmeden, bozulmadan uzaktir,
t • O HilaJ h gercekte gedilmes; gOrtintiste
eksjlmck, yavu^-yavafj tfolun - Ay olmaktadir.
* Geccleyin geceye dovs verir; sikmtuiin
yava^hkla agilacagim gosterir.
Yava§hgiyla d a ham tez canli der h o dama
basamak - basarnak, rnerdjventa ^ikilir-
* Teneereyl yava§ - yavag ustaca kaynat-
mak gceek der; deliee kaynayan ycmckte i§ yok.
* Tanri'mn, gOkteri bir kere, ol demekle
yaratmaya gucu mil yetmcsfidi?
* Pckip niye yaratigi alti gun Eiirdii; hem
de a faydalanniak istjeyen* her guiij bin yil ka-
dar.
* Cocugun yarati3i§i neden dokuz ay?
£unku yava§ - yavag i§ gfrTnekp o padigahm
adetL
* Neden Adem'in yaratih^i kirk sabah
surdii; o balcigi yava^ - yava§ Jnsan haiitie
getirth?
1220, * Hani sen gimdl al siirduri, koglun ya a
fram adanip Benin gibi degil.. sen eoeuksun,
kendini geyh gosteriyorsun.
* Kahak gibi herkesin ustttne £ikl;m ama
sava§acak ayak nerds sendc?
MESNE VI SHRHl VT
19*
* A kelcegiz, sen, agaslara, divarlara da-
yandin da kabak gibi yucelcre £ikUn>
* once bincgin usut boylu selvi oldu ama
sonunda kupkuru, i<&% bombos oiur gidereiru
* A bu kabagi, yegil rengin sarandi; ciin-
ku o suriilmiis bir renkti; senin rengin d^giJ-
di ki.
Bir koeaknrt, ^Ijkin yliziiuiin killarmi
yolar, allik sitrcrdl ama bir tiirill be-
ceremeEdi, yiizii boyayi kabuL ctttiezdi.
Kocayip gitmig doksanlik bir kocakan
vardi; yuzii bumburu^uktu, rengi satf carta don-
mii§tu>
Yanagi sofra altina serilen bezin ba$ ta-
rafkm gibi kat-kalti; ama onda haJa koca
hirsi r erkek istegi vardu
Digleri dugmug, sa^i siite donmu^tu; bo-
yu bukiilmu§tu p her duygusu degismi^ti de,
Koca a§ki, ^ehveti, hirsi tamarndi; erkek
avlanniaya ajjki vardi da tusagi, agi param-
Vaklisiz 5ton bir horo7.du; yol&uz, yolcu-
suz bir yoldu; bo$ tencerenin altinda kizgln
bir atesti.
1230. Meydana asikti ama ne ati vardi, ne aya-
gi„ diidiik ^afmaya hevesliydi ama nc dudagi
kalinigtip tie JOirnasL
Kocallkta hirs h ^ifitlarda bile olrnasm;
Tann'nm bu hn^si verdigi kl^l, ne de kotu ki-
Itr.
F. IS
Sahife 105 - 397
194 MIKNKVl 5Fl!]ll VI
Kop&k kocadi da di^leri dokuJdu mil, ii>
sanlara salmayi birakn^ figkiya, tezege salar*
Ama su altnug ya&indaki kopoklene bak;
her solukta di^leri bir a?: da ha keskinlegmede,
KotralmiEi kopegin derisinden tuylerj do-
kiHiir; sen bir de atlaslar giyinen §u koealmig
kopeklcri scyret.
Art yanlariyle paraya olan a$klari f hirsla-
n, soluktan soluga, kopek soyu gjbi daha da
artmada.
Boylesine omur, renennem sermayesi; ga-
zep kasaplavma salhana*
Gnorii uzun olsun dendi mi, gonlii hog-
lamr, gijlerek agzmi a£ar.
Boylesine llenmeyi dua sarur o; gozunii
a^maz, bir tUrlu kafasini kaldirmaz o.
Kil ucu kadar ahiretten birgey gorseydE,
bqyle omur senin olsun derdL
Ulr Giylanhya dua ederek Tann s^tii
evinc * barkuia sag-esen kavughirsun
diyen dervj^in hikaycsl
1240. Ekmef e tapan, erkek bir yoksul, bir eli
zembilii, guriun birinde Giylanli bir 2engine t
Ondan ekniek alinca dedt kl: Ey yatdinn
dilenen Tanii; sen £ti adami evine - barkina
sag-csen kavugtur,
Giylanli, a sersem dedi; ev-ba*% bonirn
gflrdugum ey-barksa Tann serti kavti^tursun.
MESNEVI SERHl VI
105
Agagilik ki^iler, her boe soyleyene birgey
bagisiar; adamin sozii yiiceyse bile kadrinl
a^agilatirlar.
Ciinkii soa, dinleyene gore soyienlr; terzJ
eibiseyj, adamin boyuna g6re bi£er.
O kocakanyi anlalis
Degil mi Id topluluk, bu ge^it a^agilik
ki^L&iz de olmuyor; a^agilik soz etmekten ba§-
ka care yok*
Bu g&zti rehin koy da gene o kocakan
hik&yesine dtin.
Bir insaa bu yolda. yaglandi da ev olama-
di nu r ad mi yagJunrm? koeakan takivsr.
Ne sermayesl var, ne degeri; ne de ser-
maye kabul edeeek hali.
Ne bir ho§ §ey verir, ne alir; no bir an*
lami var, ne anlaini ard&yacak duruniu.
1250. Ne iili var, no kul&gi; ne akh var r ne
kendlntie, nc kendinden gegmis, ne de bir du-
^unceye dalmig.
Ne yalvarigi var t ne nazlanacak guzelllgi;
sovan gib! kat-kat oiinug, her kati da kok-
mus - gitmi^K
Ne yol akrus, ne yola gldecek ayagi kal-
mig.. o kahpenin ne bir yanj^i var, nc har^rcti r
ne de ^h edlyor*
Sahife 106 - 397
ISfi MESNIYI SERBf VI
Bir evden, he istediyse yok cevftbtm
uliui yoksuluu hikayesi
Bir dJlenci evin birine geldi; b*r dilim ku-
ru ekmok, yahut da taze uarte istedi.
Ev sahibi, burda ekmek ne gezer dedi;
§a^irdin mi sen? Ekmek£i diikkani mi burasi?
Dilenci, bari dedi, biraz yag ver + Adam,
burasi kasap dUkkum degil, dedi h
A ev sSJiibl, drdi di]enci s birasscik un, ver +I
adam h bur asm i dcgirmen mi &andjn, dedi.
Dilenci, hig olmazsa bir bardak su ver
deyjnee de burasi ne dene dedi, ne de £e$me H
Ekmekten kepege dck ne Medlyse ev sa-
hibi, yok, dedi; alay etti,
Bunun uzerinc dilenci, eve girip eteglni
GCmredi; eve abdest bozmayu niyctlendi.
1260. Ev sahibi, bey -hey dedi; dilenci, sus a
agagihk actam dedi, bArj §u yikik yere bir ab-
dest bozayim da gerii^cy-eyim.
Degil mi ki burda yagamajnin imkani yok;
bftyle eve igemek gcrck.
Dogan degHsin ki av avlatiasin; padJ^ahin
elindc beslenmedin ki avlanmayi bilesin,
Tavus kugit depsin ki yiizlerce rengin ol-
sun da bakan gorier aydtrdansin.
Dudu degilsfn ki sana $eker versinier;
tath dillcrini dinlesinler.
Bulbul de degilsin ki Et$ikcasina ye^illikte,
bir guzelce ft team, feryat cdlp sakiyasrn.
Huthtlt de degilsin ki eavugluk edesin;
leylek de degilsin ki yucclexi yurd edinesm,
MESNEVI ^EHlrf VI
19T
Ne istasin, seni ne igin alsinlar? Sen ne
ku§sun fc seni neylesinlcr?
* Vaz gee §u degcr bilmezleriit dukkanm-
dan, yueel de "Allah satin ahr 1? dukkamna geL
O kerem sahibi, eskiliginden kimsenln sa-
tin ftlmadifi kumasi alir,
1270- Hicbir kalpi geri gevinnez o; cunku al-
maktan roaksadL* k&r etmek depdir ki.
■
Koca kan bikayesuie dtiniig
O bunak, bir yeni gehn £ibi sokaga gik-
mak istedi; o azgin, kaglanni tumden yoldu.
Aynanin karspsina g^gli; yusunii, yanagt-
nij agzim bezemeye koyutdu,
Birkag allik &urdU d hem de sevint, 5vii*
ne.. porsumus surati bir turlii boy a tutmadi.
• Mushaftaki ■ tezbipli a§ir baglikla^im
kesti o pis kan, yuziinc yapi^tumaya bagladu
Boylece yuzuniin bumquklai h mi gizlcmek,
gijzeiler halksamin tag] olmak istiyorda.
A?ir baijhklanni yUztine yapi^tinyor, fa-
kat car^af mi giydl mi, hepsi de yerinden kopup
dustiyordu.
Gene onltiri sliyor, tukruklcyip yiMiniin
orasma- burasma yapi^tiriyor;
Gene gargofi ba^ina ftrttu mii hepsl fe
yere dokuluyorduu
Cok gah^ti p gabaladi; onlar da boyuna
dli^tuler; sonunda tblis-e yuzlcrce lanet olsun
dedi.
Sahife 107 - 397
19B
^EStfEVt $ERHJ Yl
1280, Der-demez Iblls, kar§isina dikildi de a
kurmnu$ r kadit olmug kademsiz kahpe, dedl.
Ben bunii omriini boyunoa ne riu^Urunu-
glimj ne senin gitai bir kahpeden baskasimn
boyle bir is yaptigini goFmUgtum*
Ne de gorQlmectug bir kStiiluk tohumu
ektin; diinyada Mushaf birakmadin.
Sen geytan ordusunda yuz tane geytan or-
dususun: a pis eirkin kocakan t fcuntk bcni*.
* Yiteun eltna glbi kizarsin diye kitap
bilgisinden ne kadar a^irler galdin.
* Merhabalar satip almak igin Tann er-
lerinin sftztertni ne kadar a^irdin.
* Fakat cgrcti renk P yiizunii kizartaadi ;
hurma a&acuia baglanmi^ dal, hurma vermgdi.
Sonunda oliim car^afi gelip scni biiruyuuce
bu a^irlerin hepsS de yiizijnden du§er.
O goc cagmda, kalk-kalk sesi geld] mi,
ondan sonra dedi-kodu hunerJeri bSter - gider.
Artik susnia alemi gelir-catar; vay ha*
line o alcmle uzla§mayanm.
1290, Bir-iki guncegiz gonliinii cxl&la; o ayna-
yi defter edin.
■
* Cunku sabip-kiran olan Yusuf'un gol-
gesine sigindi da kart ZelEha p yenf baigtan
gfcndesti.
Kocakan soguguna beraeyen mizaei, tem-
muz gtine^lne dOndii.
* Meiyemln gonlunun yanigiyla dudagi
kurumus dal kutlti bir hurma fidam kesildi.
MliSNFVl JERHI VI
19ff
A kocakan p kasayla. - kaderte niceye bir
sava^acaksin? Pe^in parayi ara, gecmi^i birak*
t^gil mi ki yiizunUn guzellesmesi miim-
kiin degil; ister allik sur, Ister murekkep*
HcZtimfn iyile^mesiniLeii limit
ke&ti|I haste
Birisi hastaJandi P hekime gitti; a akilli p
hiiEiiirli hekim dedi P nabzuni bir ele al
Wabizdan kaibimin halini anlarsin; ciin-
kii el daman, kalbe ul&£ir.
Ciinkii kalb, igtedlr, gorunmez; onun ha-
Hni nabzi dinlcyerek ara> nabam kalblc ilgisi
yardir.
A cmin ki^i, yel dc gizlidir; onu tozda,
yupraklarm oynayiijinda scyret
Kimi sagmdisn eser T k5mi solundaii; yap-
raklann oynayi^i^ hall anlatir-
GiinUl esrikligi nerdedir, ne^endir p bite-
rnezfdn ama o esrikligin halini mahmur gbz-
lorde ara.
Tann 'run zatindan usaksin ama cnun Ka-
tim da Peygamber'den, macizelerden ogrene-
bilirsin.
Gizli n\fcizelcr f gizli kerSmetler, o terte-
miz pirden gonule vurur.
gilnl^u onlarm gonullcrinde pe§in olarafc
yltzlerce kiyamct vardir;'en a^ugi belirtifti, on-
larsi kom^u olani sarhog eimelcri, kendilcrin-
den ^e£inmeleridLi\
Sahife 108 - 397
:a<HI
MtSMiVl SPlELllI Vj
* Pihsini - pirtisuii bir kutlu ki^imii yani-
na geken iyi batrtli ki^i, ADShla ohirur kalkar.
* Oinsiza. leair eden mucize P sopadjr, de-
niz[n r Ay in bbiijniraesjdir.
Seniji canina vasitasiz tesir ederse, gizli
bir bagla Tann'ya baglar sem.
Cansizl&ra tcsiri egretidir, gegip gider;
atna carta ttsiri boyurju surer, birbirine ula-
nir - gider.
* Yabut da o cansiz seyden gentile tcsir
eder; n£ mutludur hamur heyulasi olmayan
ekmek.
1310, * Ne ho^tur Mesih'in eksilmeyert sofrasi;
r& hogtur Mcry&m'in hagi olmayan meyvesi,
Gl^un eric canmdan kopan mficizeler, Is-
teklinin gonliine can gibi tesir edtr.
Mucize aonizdir, noksam bulunan kl^i ka-
ra kugudur; su ku^udur rnucize denizinde Slum-
den train olan.
Mudze, her namahremfn camna fidzlik
verit; fakat soluktajjin earuna giic-kuwet ba-
gi^Iar.
Gonlunde bu kullulugu bulamiyorsan her
solukta, gorunen mutizeler* d£lil edln de i§in
JC yiiziinii anl&maya gal 15.
Tesirler, Insanin duygularinda g&runur>du-
rur; bunlar da o tesiri yaratandan haber verir,
Her ilacuti anlami gizlidir; her buyiidi-
niin buytisti, sanati gibi hanL
Yaptif] ige, te&irine baklin mj p gizlidir
flina rneydana da gikanran onu.
MTiS^liVt 5TTRHJ VI
241
Gnda gizli olan kuwet ? i§ halinde goriin*
dtf mil meydana gikar, kendinj gSsterJr,
Butun burtlar, eserlerlyle goruntiyor sa*
na; peki, nasil oluyor da Tjinn'yj, eserleriyle
gormuyorsun?
1320, Sebepler de, eserlerde igten, kabuktan
ibaret degil mi? Ara$tinrsan heps! de onun
eserleri,
Kiml geylerj eserleri yuzunden seviyor-
Siun; ix^ki, nl^In eesrlerj bagi§layandan habsrin
yok +
Bit hayal yuzunden halki seviyorsun da
batimn, dogunun padigahini nasi! oluyor da
scvmiyorsun?
A kubad, bu sozun sonu yoktur; diterim,
bu sona kar$i beslcdigiml^ hirsin da eoiiu ol-
masin,
Ha&ta hikayesine donug
■
Don de hastanin hikayesini soyle, ayip-
lan orten hekimle arasinda neler gecti^ onu
anlat-
He]cim ? hiihtimjp nabzini tuttu h halini an-
lorii; iyik^niesine bir limit bile J^almamistii
Dedi ki: G5nliin ne fsterse yap da bede-
nSndeki bu eski hastalik ge^sin,
Hatirma ne gelirse yap da sabir^ pehriz
mhat^i^lik vermesin sana*
i
Bil ki siibir, pehriz, bu ha^taliga 2iyan-
dir; gbriliin neyl dflerse mcydana getir.
Sahife 109 - 397
203
MFSNfVl SKflJl! VI
MESNtVl SFJ1HI VI
2*tf
Arnica, bu gegit hastaya Yiice Tann dedl
ki: "Ne dilerscniz yapin."
1330. Hasta peki dedi, hadi sen git F hayra kar-
gi; ben de irmak Jayisina seyre gidiyorum.
Kerdisine sagliktan bir kapi agilsm diye t
gtinUinun dilcfince irmak kiyisinda gezinip
durmadaydh
Irmak kiyismda bir sOft o1.unnu§tu; eli-
hi - yuzunii yikamada, dahii da arinmadaydi.
Hasta, sQfinin bagLtu gtfrdu; i£ine bir sil-
ls vui-mak ]ste£i du^tu,
Bulgur agina tapan stjfinln kcUcsiiiG vur-
mak i^in elini kaldirdi.
linden, hekim soyledi ya p dilcdigimi yap-
mazsam bu, illet olaoak bana;
* Tamn da, "Kendinizi, euerinfate tehlikeye
atmayin" diyor; hele bir sILte a$kedeyim.
A ki^i, bu sabir, bu pehriz tchlikcdir; ba$-
kalan gibi ^ekinme; bir iyice vur bakalim dt-
yordu.
Suftnin kellesine vurunca kclleden bir gir-
rak sesi gikti; sfifi, hay u&i pezevenk, hay diye
bagirdi.
Adarrta iki lie yunrnik vurmak, bir -bir
sakalmi, biyjtgini yolmak istedi sufi.
1340. * Hall: hwmmaya tututoVg hastadir, £a-
resizdh ; ^eytauun dUzenine uyar da boyle sil-
lelcr vurur.
* HepsI de sucsuzlan, incitmeye haristir;
hepsi de birbirinin kafasunda noksan arar-
A sucsuzlarm bagma vuran» katgihgini
kendi kafanda gonnuyor musun?
Ey nefsinln havasma uymayi hekimlik
samp ariklann baglarina silk? vuran,
* Bu sif&dir T ilSctir deyen, seninle alay
etml^tir, giilmu§tur sana; bunu (ley en, Adem'e
de kifevuzluk etmis, bugdaya yol gastermi&ti.
* Ey Tann yardur^ira diteyen Adem'le
Hawi demi^ti; il&c itfn su fougday tanesini
yiyin de olumsuz ohm.
* geytan, onu surctiirdu, kafasina vurdu
ama o sille geriye df^dii, kendisine vuruldu.
O, Adam h i n ayagim adam-akilL surc;-
turmustii arna Adem Tanrfya dayamyordu;
elinden tut*WL Tatir^ydi.
Adem P bir dagdi, yilanla dolsa bile tic <;i-
kar? Panzchir madenidir o, on^ bir starar gel-
mez.
Sentnse bir zerre bile panzchirln yok; na-
si! oluyor da kurtulacagini umuyor, aids my or-
sun?
1350. * Neredt? sends Halil gibi dayanig? N<? re-
de sende Kelmn'in kerameti?
Kilran tsmaiH kesmesin; NiVin diblni
ana yol haline getirsin; nerde sende bunlar?
Kutlu bir kis?i minarctten du§se f elbisesi-
nc yel dolar da kurtulw,
A giizelimp degil ml ki sende o baht yok.
bunu da iyice billyorsun; ne diye kendini yde
verirsin?
* Ba minareden Ad gibi yu^binlercesl
dugta de ba^lanni da yele verdiler, ca daunt
da.
Sahife 110 - 397
254
MESN£Vl £B*BJ VI
Bu minareden lepesi Eistu du$en milyon-
larca ki§iyi seyret.
Sen ipte oynamayi keshi olarak bilmiyor-
sun; iyisi ml, ayaklarma §ukret de yer yii-
zDnde yurii.
* E&gittan kanat yapurak dagdan uginaya
kalkigma; bu sevda yuzundcn nice baglar gitti +
O sufi de atesteridi, ofkelendi ama gdzunu
i§in somina dikti.
Tuzagi gftren kl$i ilk adimda durur; ye-
me kapilmaz.
1360. Ke mutlti sonu goren hikmet issi tiatun
kigilerln gozlerine; onlar, bedenin guruyttp da-
gilmasini seyredip dururlar.
* Sonu gtiren gorug h Ahmed'in gortisUy-
du; cebennemi ki!dan-kila, burda gordiiL
* A.v§\ Kiirsu'yu, eennetleii gordu de
gaflet per deter ini yirtti.
Zamrdan esen kalmayi Istiyorsan, i§in
onundcn gaz yum, sonuna bak,
Bak da yoklan, tumden var gor; varlari,
duygularla duyulan agagiitk bir^y bul, oyl<?
seyret.
Bunu yapanuyorsan bari §.unu gor; Akli
olan herkes, gece - gundiiz, yoku-yoklu£u ara-
mada.
Yoksullukt'a comer tligi aramayan kim;
diikkanlarda kar elds etmek istemeyen kirn?
Tariaiarda mahsul almak istemeyen kim;
fidaiiliklarda fidan dilemeyen kim?
MESMEVt Sa=M_Hl Vf
305
Medreselcrde bilfii elde etmek istemeyen
kira; kulluk yurtlarmda Taim Kltfunu dHetne-
yen kim?
Varlari hep artiarma atmtg bunlar- yok-
Ian istiyor3ar r yoklara kul olmuglar.
1370. Qunku T;mn sanatimn madedi, mahze-
nl ( yokluktyn baska bir yerde gorunmez*
Eundan once de biraz soz acmi^tik bun-
dan; sen o sozu de, bu sdau de bir g5r, ikl
gorme*
Demi^tik ki: Her sanat sahlbl, sanatmi
gdstermck k;En yoklugu arar.
Mimai', yapilmanug bir yer, yikilmi$, ta-
vanlan goktnu£ bir yurt arar h
Saka, ieinde su bulunmayan kap arar;
dulgcr, kapisi oJ may an bir ev arar.
Avlanma cagmtia herkes, yokluga saldi-
nr; ondan sonra da hcrkos yokluktan kacar.
Degil mi ki iknidin yoklukta, oitdan ^e-
kinrnek nedir? timidinin uzla§tigi goyle geki^-
mek s nc demek?
D^gil mi ki urn id in o yoklukla uzlagmi§;
yoktan - yokluktan bu cekinmen <^ e ncdir?
Canla-ba^la bir yuvayla uzla^mi^san, ne
diye yokJuk putusunda oturaius, bekliyorsun?
Neyin varsa gonJiinu hepsinden cekmigsin
de goniil oltam yokluk denizino atmigsin*
1380. OHyna yuzbinlerce av vercn §u umit de-
nt zinden ka^mak da ne diemek?
Nedcn kann adini olum taktin? §u bllyii-
ctiluge ba]c ki ka\r F sana olum goriirtiiyor,
Sahife 111-397
506
Mffi^BVt SERJif Yl
Sanatindaki bUyii, iki efiaiinu de bagladi
da can, kuyuya ragftet eder oldu.
Tann diizeniyle kuyunun dismdaki ovayi
zehiilerle, yilanlarla dolu saniyorsun, bu ha-
yaldcsin*
tgte insar^ boylece kuyuyu sif miiacak yer
saiur; sonunda 6ltlm, onu kuyuya atar-glder*
AiMm, yanligknni soyledim ya; bunlan
bir de Attar'in agzmdan dinle.
<£ E R H)
I1SS. bey it ten sonraki ba§lik, "Pcygamberts
(S. M), Isa'nm su iistunde yurudugu soylctiince,
Yakjyni daha fasla olsaydi havada da yQrurdii bu-
yurmu§litrdir." (lhy& ve Scrhu Taairiif'ten naklen
Ahadis4 Mesnevi; s. 197).
Isa Peygamber'in (A. M) denizde yiiriidugu,
Matyus InciUnde PC bapta (23-33), Markus ve
Yuhanna InriileriiKta de anlatiltt (VI, 48-49; VI*
19-21).
1190, Urrac, I. c in 1589, b + run §■ e bk.
1197^1198, LVI. su renin (Vakia) 79. ayet>i
kerimesinde Kur'an-i Mecid'e ancak temiz olanlann
dokunabllecekleri bildlrilmekteditv Bu ayete naza-
zan cimup olan ve aptestelz bulunan ki§U Kur*Eti
okuyamaz ve KurWin kelimelerire dokunaniaz,
Bu iiyeti, Kuv'&n'in l>atini anlarmna, vailik kirin-
den kurtulmayanlar erl^emezler suretiyle yorumla-
yanlar da olmu§tuv; ancak bu yorum, zahiri anJa-
mimin hukmunil kaldirmaz.
1205-1213. Bu bcyitlerde Qelobl Husamed-
diiVe hitap edilmektedir- "MesnevT nin h Q-nun ta-
rafindan yazildigmi da a£iklamaktadir. H Hal 1 in bir
an] aim da Yeni Ay oMugundan Dolun-Ay'la y&ni
Sahife 112 - 397
20S
itfRj^vt srcitm v]
MFSNTVr SUHHI VI
sos
"Ay in ondordiincii gecesiudeki goriini^uyle gcdi-lmc*
nin h Doton-Ay olmak i£in mey'dana geldi^i, noksa-
jiiji komali izMr cttigip nakisin kcmale fcrigecegi bil-
dhitmcktedir,
1214 -1224, Bu beyitlerdey&c olgunluga eri^-
mek I £in gdi^menin gcrcktigi, bunun AdeVuljaJi
oltfugii unMilmaktadir (I. c. in 241-242. b* lerinin
§. e bk,}. 1220. beyittm bolumun sonuna dek, olgun
olmadigi halde haika milnebbl, miirgit geginenler
kmaniyor (I. c. in 223'].. h, inin 5. e de bk.}.
1268. "Allah satin alnV Ayetten lafzi lktibas
vardir. SS2. b. in g, e bk.
1274. Kuc'an-i KGrinVin her on uyet[nin p sa-
hife kenarnia, altm bezentUerle, boyalarla gayet
guzel sckiller yapilir; sekliti igine de eok def& gene-
altinla "asir 11 yazilavak belirtilir. Eunlann hizasjn-
daki ayete ^a^r ba§i" denir. Sftre baglari, Kur'arfin
ba^Iangici ve sonu da. altinla, boylarla bezenU\ Tes-
htplj Kur'an-i kerimleriti her bireri, hem yazi, hem
tezhip bakrniindan biter sah - eserdir.
1284 -1286. Bu twyiifcrde, anlammdan, hiik-
sniimten, hikmetindeai habeilori oknayan, hatta
Kui^an okumayjL bit' gegitn yapan kigitere tariz etlil-
mektedh\
1291. Kir an- Sahib - kj ran, II. o h in 1094. b.
nin §. e bk.
1293, Meryem - Hurrna fidani. IT. c. in 99. b-
nin §. e bk.
1305. Allah'Ia, IV. c. in 7. b. nin 5. e bk. L
c. in 1537, b, nin 5. e de bk.
1306. £opa-Deniz. Ayin btflunmesi. I. c, in
278*279. ve 869, b. lerinin ve 118. b. nin 5. e bk.
1309, Hey ftl a. I. c. m 376, b + nin 5. e bk,
1310, Meslh - 5of i"a. Meryem - Meyva. L c + in
47, ve S3., 87,, H. e. in 99. b. lerinin g. e bk,
1329. Ne dllerseniz yapm. XLL surenin (Fus-
sitot) 40. ayetinde meTilcn, + 'DeI[J]eiimizle egri yola
sapanlar, gizli degildir bize. Artik atege atilan mi
hayirlidir, yoksa kiyamef: gunii, erniri olarak gelen
mi? Ne dilorseniz yapin; §iiphe yok ki o p huttm
yaptiklarintzi gorilr" buyurulmaktadir. Beyitte^
Syetton lafzi ikt3bas vardir.
■
133E. Kendinizi tehlikeye atmaym, II. s^renin
(Bakara) 195. ayetiJiden lafzan lktibas edilml^tir.
3340. Hurami, atc^ii hastahklara verilen umu-
mi oddir,
1341. Kotii huylu insanlann, kendi suclanm,
uyiplanni gormeyip ba^kalannm siiglarim, ayipla-
nm aradiklanm, sdyledlklerini bildiriyar,
1344 - 134,^. Adem - Hawa ve Seytan, I. c. in
544 ve 931. b< lerinin s e bk.
1346, §eytan, hareketi yuzunden lanete u^radi;
bunu anlatmaktcidir.
1350, Halil. I. c* In 1636., H P c< in 77. b. le-
rinin 5, c bk.
1351, IsmaiL I, c, in 22S. b, nin 5. e bk.
F. li
mm.
Sahife 113 - 397
210
MCSKEVI SERfcfi V]
MESNlJVJ SERHt VI
£11
1354. Ad. L c H ki 858 - 859- v& 3319. b, lerinin
§, e bit.
1357. K&git kanat - U^mak. Mevlanft, kanat
takip u^ma sevdasiyla nice ba^lann gittigini soyle-
mekle zamajiinda da uctnayi dcneyenlerin bulu&du-
gunu bildirmektadir, niteklm daha 6nce de bu sev-
d&ya dusenler olmustur, Furuzan >- fer, H Mu r cem + ul-
Odeba" dan naklen, birisinin, bir kapinm iki kana-
duu vucuduna bagJayip Nisabur c&mlinin yuksek
bir yerine gikarak, usacagim diye kendini oradan
attigini, diisup olduittciQ bildirir {Maahiz; s, 205)
EvKya Oelebi* Hezkr-fen Ahmed Celebi'nin,
Istanbul N d a, Okmeydani'nm minberinin ii&tunden,
yelin $iddetiyle s takindigi kartal kanatlanyla sekiz-
dokuz kere ugarak dolagtiginj, bir kere de Galata
kuleslnin usturtden lDzgSrla ugup OskudatMa Do-
ganeilar mcydamna indiglni, bunu, Sarayburnu f rtfla t
Si nan Fa?a koskunden scyredei IV- Muradm (sal-
tanati* 1032-1049 H. 1621^1639 M,) t bu adam
korkulacak adam deyip Cezayir h e surdilgunu, adam-
cagizin orada 51duguni'i bildirjyor (Evliya Qelcbi
Seykhat-Namesi; tsrt. Ahmed Cisvdet basimi; Ik-
dam Mat. c. I, 1314; s. 670).
Gene Evliya QelehU IV. Murad'm ktzi Kaya
Sultan dogunca yapilan genlikte Lagari Hasan Qc-
]ebi adli birisinin, elli okka barut mAcunundan
yaptigi yedi kollu fi§ege binip ate^leterek Murad'a,
Isa Nebi ile goriismeye gidiyorum deyip havalandi-
gim, barut bitince de "tztkindigi kartal kanatlanni
a^ip denize Indlgini, yiteerek Qiplak bir haide Mu-
radin husuruna gelerek Isii'nin selami var dedi-
§lni yaziyor. Lagari Hasan, soma Kmm'a gidip
orada vefat ettigini biidlriyor ve "RahmeUi y&r-i
gaar-i sadikimiz Ml" sfeunu de sozlerine ekliyor
(Ayni e. s. 67-68), Evliya £elebi ? nin verdigi bu
m&lCtmat dogruysa, bunlar da, tegebbiislerini gar-
ceklestirenlerdir.
garih bu beyti, tamamiyle enftisi bir tarzda
serhediyor. Ona gore, gercekJcrin cri^tikleri fjura-
ga uli^madan, z&hirt bilglyo sanlip o bilgilerin ya-
zili oldugu kagitlan kanat ederek u^niaya kalki-
s*inJar, ilim vs arncl kanatlari olmayanlar, yiikiiek
bir niakaama varsalar bile, u^maya muktedjr ola-
mazlar, §ehvet ve ilhat cukufuna dusup he^k oiur*
lar (s. 161-162).
Meghurdur, geyh efendi uguyomiussunuz de-
mi sler; §eyfi, biz ugrnayiz ama dervigler uffurur de-
mi§, Bir de insandan bazi kere olacak seyieri biti&
rOy^da goril$ v,s gibi ^eyler TUhur eder; bu, insana
buyiik bir vadik verir. Onun i^in erehler, kertote-
te <f Hayz-i Rical - Erkeklerin adet gOrmesi" derctff-
Jerdlr H Kendilerinden boyle bir^cy zuhftr ediitee,
y02lerini yeriere siirup ne gibi edop di^ bir is. i§-
ledim ki beni bu sinaJimaya dustirdun diye aglayai^
tovbe erenler vard^r.
1361*1362. Mi'r^c^a fs&ret edJlmektcdir (L c
In 1589. b. nln g. e bk.) +
1385. Bu beyitten sonraki hik¥fn Attflr'dan
nakledildiginj belirtiyor.
»!
Mt
Sahife 114 - 397
H E T t N
Sultan MaJmauf la Hiutli kole hik&yesi
Allah rahmet etein ona, o soylemigtir;
Gazi padigah, Mahmud'u anarak inciter del-
mi^tir.
O ulu ere. Hint savagmda elde edilen ga-
nlmetten bir k51e dii^tii.
Onu kendisine halite yaptj, tahta oturttu;
orduya kurnandan atarii, ogul edindi kendine.
Bu hikkyeyi enine- boyutia, etrafk olarak
o din ulusunuji soziinde ara.
1390. Hasili o £ocuk, o giizelim tahtin iistuntlc,
o yiioe padi^ahin yaninda otUftfiU£tu,
Yana - yana aglamakta h Emyaglan dok-
mekteydi; padigah ona p a giinii kutlu £ocuk
dedi.
Ned£n agliyorsun? devlctin ncdcn tatsiz-
Jagti? Fadi^ahlardan iistuimm, padi^ahlar pa*
cligahiyla. eg - dost olmugsun.
Sen bu tahtin ustunde oturrrtadasm; vezir-
ierle askerler, tahlimn oniinde Ay gibi, yil-
disclat gibi saf-saf dizilmi§ler.
Cocuk dedi ki: 5u ytlzden z&n-zan as-
hy or urn; ^ehrimizde, uikcmi^dc aiiam,
Mr^JV^Vl SEJUil VJ
313
Benl boyuna soninte korkuturdu; Seni
arslan Mahmud'un elinde goroyim derdi*,
Babam da anania bfkcleneinek ccvap verii%
bu nc kizgmlikj bu ne kotii dilek;
Bagka bir llenrne bulamiyor musun ki
boyle k<Hu> bSyle bldiuilcEi bir dilekte buhinu-
yorsun?
Pek mcrtiameteizsfn, pek kati yureklisin;
sank! cocugu yuzlerce kilicla Bldutmcclesln,,
derdi.
Bcnse, ikisinin do sozlerine §a$ardim; gftn-
lume de bir whim, bir korku dugerdi.
1^00, Mahmut, nasil bir cehenncm buy la acaba
ki derdim, oiiirnde belalarda adi amhyor, br-
nek olarak gost-erlJiyor,
Boyuna senm korkunla titrercJirn; sen in
ulul&mandan, agirlamandari habcrim bile? yoktu,
Nevde amim? gkndie&k gclsin do beni taht
ustunde goisun a diinya padi^ahi.
* Ey gbnlu daralmig adam, yokluk, o
Mahmut'tur; ^onlim, seni onunla korkulur -
durur*
Eu yiice Mahmud'un merhametlni bUsey-
din, i$m sonu hayrola deidin.
Ey gonlii korkun duran, yokluk, spnirt
Mahmud'undui:; seni azdiran, yoJdan cikaran
anani pek dinlcmc.
Yokiugu avlarsan, o qoevk. gibi kiyame-
te dek sevint; g$z yyglari ddkersin.
* Foylite (h ^rstjin M S4J*f|> bftyl^ tUrk^e ^e^mckiedir.
Sahife 115 - 397
zu
MESNEVl 5ERHJ VI
MF4WEVT SEflJd VI
£15
Seni besleyip yetigtirmede bcden, anadir
ama yuzlerce du$manmdan daha da diigman
sana.
Bedun hastalundi mi, sana ilaQ aratir;
kuwetlendi mi, seytanlastinr &eni.
§u aciklanmalarla dopdolu bedeni bir zirh
tail; ne kiijin bir is*e yarar h ne y&zin.
1410* Sabretmen i^iri kotu arkada§ bite iyidir;
£i)nktf sabir, adamm gdnlunu fcrahlatir.
Ay*in gcceyc sabrtrtmcEi, onu apaydin
edcr; gulun tikene sabretniesi, giile giizel bir
koku verir.
Arslajim sabredip pislik icinde, kan i^m-
de beklemesi t onu deve yavrusuyla doyurur.
* BUtiin peygatnberlerin munkirlere sab-
retme1ei% onlan Hakk'm has kullan yapar p
s&hfb-kiran eder +
Kimin ustunde bir yeni elbise gdrtirsoE,
bil ki o elbiseyi, sabredip galigarak, kaianarak
clde etmigtir.
Kirnl giptek, aziksiz g6riirsen, bil k( bu
hali, sabirsizligma tamktir.
Kim derde diiijniusse, kimin cam tasalar
igindeyse, mutlaka bir azginla arkadaglik et-
mistir.
Sabrodip ominla uzla^saydm, ona vefa g&s-
terseydin, aynhgi yuztfnden bagina vurmaz-
din.
• Balla slit gjbi Tann huyuyla huylanfiay-
dm t "Ben batanlan scvmem" der f
Boyle, kervandan arda kalmis ateg gibi
yalniz kalm&zdm.
1420. Insan, sabirsizhgindan, Tanri'dati ba^kasi-
na eg -dost olur da> ayrihgiyla gamlara batar,
hayn kalmaz.
* Sohbetin P ayari tam halls altinsa, nasil
oluyor da haine emanet ediyorsun onu?
* Tatin huylanyla huylan da emanetlerin
yitmektcn de emfn olsun, eksilmekten de.
* Huyu yaratanla, peygarnberlerin huyla*
rim besleyip geli^tirenle uzlag; onun huylany-
la huvlan.
* Boyle oldui] mu, ona bir kusu verjrsin,
karsihginda bir surii verir sana; Eati her si-
f&ti bealeyip geligtiren, olgiuilastiran, Rab h di*\
* Sen kuzmyu kurda emanet ediyorsun;
kurtla Yusufu yold^g elme.
Kurt sana tilkilik edcr, scni aldatflnak
isterse h aklim ba^ina al, aldanma h ondan Iyi]ik
gelmez.
Bilgisiz felgl, seiiinle goniildeglik etsa bile
sonunda, bilgisizHglnden yaralar seni.
O hunsadir, onda Iki 4let vardir; her iki-
sinin de isi t giiphe yok ki meydana ^ikar,
O t erkeklik aletini kadmlardan saklar;
kendisini kiz kardegleri sanmalanni saglar.
1430. Erkeklerden de kadinhk aletini eliyle sak-
laj:, kendfslni o erkeklerin cinsinden gosterir.
Tann, onun gizii ayibim, gizledigi kadin-
Ilk aletini mtydana {ikanriZj burnunun Qstiine
korua;
Gorcn kullaiimi^, onun dLtzenl ytteUnden
^uvala girmesinfer der.
Sahife 116 - 397
31*
MESNE VI StRHJ VI
MESttEYl SERlll VI
Zll
S&sun kLsasi, her erkeklik aleti, erkek et>
mez adami; akhiu b&sina devgir tie biJgln var-
sa bilgisdzden kork.
Tatli s5zlu bilgi&izin dostJuguna giivenme,
stfzunu az igit onuii; eskimig, yillanmig zchirc
benzer o.
Anasimn cam, aydm gozum der sana;
der ama bu sozlerle boyuna garnim arttirir,
zlyana sokar senL
O ana, babaya acikca, cocugum mektep-
ten pek usandi; soldu - sarard] ;
Ba^ka kaimdan dogsaydi ona bu kadar
ceffida bulunmazdiji, onu bu kadar sikmazdm;
Bu pocuginn t senden olmasaydi, bunu ben
dogtirmasaydim, gene anasi, bu s8iu s5ylcr<3i
der + "
Kcndine gEl, bu anadan kac f merhameti
kondinin olsun.. Eabarun sil]esi t onun helva-
amdan yeg.
144.0. Nefis anadir, iistiin akilsa baba; akla
uyan tince daralir ama, sonu yiizlerce fcrahLtk-
to
J5y akillar veren, leryada yetig; bhseyi
sen tfllemezsen, hi£ kimsecik dileyemez.
* Istek de sendondir., Biz kirn oluyoruz?
Ewel dc senin, ahir da-
Hem sen soy la, hem sen igit, hem sen □),►
Biz : bunca varhgircnzla gene de yokuz,
* Bize buyruklar buyurdun; seedeye rag-
betimizi arttir; cebir tembelligitii gender ip gev-
kjm]z| sondilrme.
•
* CeWr, olgunJarin kolu -kanadidir; tern-
bellerinse zmdamdir, bagidir*
* Su cebrt t Nil suyu bil; Inanana sudur,
inanmayana kati.
Kanat, doganJari padisaha gotiirur; kuz-
gunlan meaarliga,
Simdi sen, yoklugu arrfatmayi birak; pan-
zehirdir ama sen zehir samrsin onu.
Hintli cocuk glbi a kapiyoldagi, y(iru p yok-
luk Mahmud h midan korkma*
1450. Hani ^imdi varhktasin ya, ondan kork;
o hayalin de h^bir sey ttegil, sen de hl^bir
$ey degllsitL
Hicbir §ey olmayan, hiebfr §ey olmayana
a^b oldu; hig var olmayan, hi£ var olmayanjn
yolunu kesdL
Bu hayaUer orladan ka]kti mi h aklimn yet-
me<Jigi ^eyler, apaeik gfirunuverir sana.
/*
5a/?//e 117 - 397
MJGSNEYt SnRlri VI
813
(§ e a H)
1385. beyitten sonraki boliini. Onceki bolUmun
son teytinde bclirtitdigi gibi, bu hikayeyi Attar'dan
caklediyor. Attain ^Musibel - Name" deki bu hika-
yesinin tUrkgesini sunny oruz:
"Mahinad*un ordutsu list olmug, Hintli bir go-
cuk tuteak dii^mijgtu.
O kara gocuk pek ga§ilac&k Mr gttzelllge sahip-
ti; almuyla btitun orduya bir fitne kesilmlfjtL
Sonunda onu, padisahin husuruna gotUrdtiler;
o iinlti pad5§ah ona. fi^ik oldu.
Onun sevgisiyle ates gibi harSrellenfl; bir an
bile onu gormeden ne§elenmiyordu.
Her an, onun fidan boyundan bir da] dikrnek-
teydi; hlisili onu tahtina oturttu,
5nunc bir hay II mucevherter doktu; on a giizel
vaatlerde bulunda
Hintli cocuk N bu izzete, bu ikrama nail o]du£u h
bu nifca, ba ikbftlc erdigi halde bahar bulutu gibi
aglamaya koyuldu.
Fadj&ah, yammdayken ne diye afliyoi'sun dedi
ona; gocuk fiedl ki: Anain bazi-bazi bana,
Mahm&cTu staler, yiiz $e$t korkuturdu beni;
senin lAyigim o versin derdi; bunun igin agliyorum-
Bunea zatrtandir, JVlahmud'dan haberlm bile
yoktu; bunun iein aflamaktayim,
Ncrdc anam? Gelsin de padisahin huzftrunda,
altin tahl tistunde pturdugumu gorsiin.
Yaziklar olsun ki bunca zamandir h haberim
yoktu; insan, Mahmud'suz nasil ya^ayabilir? (1st.
Univ. K Farsca Yaz. 214; 492. a)
1403, Mahmut - YokJuk. Tasawufta kemal,
yoklugunu bllmek, kcntflnin ve hfcr§eyin izafi var-
likla var oldugunu, gergekt.eyse, iki yokluk arasin-
daki bu mevhun varhgin, yokluktan ba§ka bir§ey
olmadigim anlamak, bu yokluk ta yok olmaktir,
Mevlana, bir rubaisinde buyurur ki:
"Sarigimi, ciibbemi, ba^imi, u£unu de bilecc
tiegerlendirdilcr, bir dirhemd^n de az bir defer verdi-
ler; sen dunyada benim adinii his ini igitmeain?
Hie olmu§ biriyim, hi£im h hi^im ben," (KuUiyyat
ya Divan-i $em£; Tehran Univ. Yayin, c. vni; 1342
§, R s. 216; Rub&i 12S4; Tercememia;; M harfi F
198. -Rub&!; s. 162)
1413, Suhib - Kiran, n, c. Sn 1094. b. in ^ e bk,
1418, "Ben batanian sevmem." L c, in 429. b-
in 5. e bk.. Bey lite ayettcn l^fzi iktibas vardir,
1421-1425. Sohbet s sufilerce, bilhassa Mela-
met crb^binca^ miiridin o1gunla§rnasi igin en saglam
Sahife 118 - 397
220
MESNFVl Sitfid W
MESNEVl SERH3 VJ
321
ve ger^ek bir v&sitadir. Ger^ek erin sohbefij mtirl-
din anlayisina gore olmakla beraber onu p yava§ -
yava^ yiseeltir, olgunlagtmr. Onun Icin de gergek-
ten haberl olmayanlarla az suhbet etroek gerektir;
aksi takdircte, y&ni ehil olmayana gergckten bahset-
mek, emanete hiyanctte buhinmaktir. "Him husu-
sunda birbirmize ogiit verin; b*miuz ± bazimzdan
Ilrrtl gizlemesin; cunku ilimdc hiy^net, maldakl hi-
yaneUen daha cetindir" hadisini de burada zlkre-
diyoruz (C&mi'; s, 111).
1424. beyitte, "Muhammed, All&h'm peygam«
beddir; onunla beraber bulunanlar N Mfirlere kar§i
Cetindirler; kendE aralannda mcrhametH; onlan go-
rursiin ki ruku' efrmekteler, seedeye kapanmaktalar
Allah'tan lutuf ve ihsan ve r&zihk dileyerek; yiia-
lerinde secde eserinin alumetleri gorunmededir vc
onlarin bu vasiflari, Tevrat'ta da vardir ve onJara
ait bu vasiflar, inciFde de var; adeta ckilmis bir
tancyc bcnzer ki filiz vermistir; derken filiz kuv-
vetlenmj^tir; derken kalinl^rni^tir da dumduz boy
vermigtir, govdelcrine day amp yiiceirni§lir; ekinci-
leri §a$irtir p sevindirir; kafirlcri bunlarta kizdirip
yedndirmek Iqiii, Allab T inananlara ve iyi i^lerde
buluitiinlat'a yarliganma ve pek buyiik bir milkafat
vaadetmigtir" mealindeki Jj&eJM kerfmeyle (XLVUI,
Feth, 28) "Mallanru Allah yclunda hareayanlar, her
ba^aginda yedi yiiz tanesi olan ve tarn yedi t&ne
ba^ak bitlren tek bir tohtuna benzer. Allah diledi-
giEC kat - kat verfr h arttinr; Allah'in ibsam boldur
ve hergeyi bilir" mc&lindeki &yet-l f kerime hatirla-
tilmaktadir (II, Eakara; 261),
1425. Yusut - Kurt. I. c. in 118, b- inin g. e bk,
1428, HunsA, hem erkek hem kadm aleti ola-
na denir. Boyle ki^ilerde b&zi kcre erkeklik, bSzi
kere kadinhk list olursa btmlara "Hun&a-yi muskU"
derler.
Bu beyitte, Kur'an-l Mecidin X-XVHI. suienin
(Kalem), "Itaat olme cok yemin eden!erin ? reyinde
isabet bulunmayanlann hie birine. Ayip ai-ayan,
kovucu ve s52 getirjp g^tiirucuyJe hayn tamluniyle
meneden haddini a^mi^ sugluj ? a; ayiica da £3rkin
ve kotii huyju soysuza; mal'-mittk w evlat sahlbi
bile olsa. Ctoa &yetlerimizi okuyunca, eskUere ait
masallar detli, Biiyiiyiip bir hortuma d6nen burnu-
na N yakmda bii h damga vuruniz" me^lindeki 10 -
16. ayetlerine de igaret vardir ve beytin ikinci mis-
ramda, 16. ^yetteki "Hortum" sdzii aynen iktibas
LHlilmi^tir.
Eu ayetlerin, Hz, Peygamber'e, davetten vai-
gegmesi i^in mal toklEf edcn Mugiyi'a oglu Velid
hakkirtda indigi^ bumunun iistundc bir yara t^y-
dahlamp olimccye dek geemedigi rivayct edilmi^
tir (Mecma r ul-Eoyan; X, s. 334; §arih; s. 169).
1431. ' J Gi^li ayip tez meydana gikar." Ata-
sozii.
1441, "Ve isteyemezsinte, Slenilerin Rabbi Al-
lah istemedikte." (LXXXI, Tekvir^ s + 29) Beyitte
ba ayettcn ma.tievi iktibas vardir.
1441. < c Ev\el O'dur, Ahir O; ?^hir O'dur, fca-
tui O ve O h dur hergeyi bi]en," LVH; Hadid, 3, B&-
Sahife 119 - 397
Z2£
MESNE VI SE&Ht VI
yitte "Ewel, ahir 3 ' aynen aiinmistir. Eweldlr ki-
demiyle, atnrdir bakaasiyte; z&hirdir eserleviyte,
kudretiyle; batindir zatiyle.
1443-1445. Q*r - TembeHik. Cebrc Jnanan,
hei^eyi O yaptinyor deyip kullukta tembcllzk eder,
hatta sue; iglemeltlen de gekinme^ Kendi trade; ve
ihtiyftnni Tann trade ve ihtiyarma veren kiside
fail, Allah 1 tir; bu bakimdan cebir, onun kolu-ka*
nadi kesilir; ama kendi varhginda olanlara cebir,
hem zmdan kesilii\ hem onu baglayan bir bag;
WiY\n t Inanana su, inatimayajia kan oldugu gibi (L
t in Dibace'diie bk.).
HET1N
* Ge^miglerde oliini sikmtisi yok, onlai- Igjn
iirsati kaf irdiklanndan dolayi hftgret
* Dofru soylernistir insanlarm o ba§bufu:
Diinyadarj gecip giden ki§InSn,
Gllim derdi, oliirnden acinmasi, tasalanma-
si yoktur; elindeki firsaU kaGirdigindun yuz*
lemce acigi vardir,
Nigin der, dltimii, her devletin, ber azigm
mahzenini ktble edininedim?
Omrftrnuri boyunca gasiLgundan, sa^kin-
ligimdun, ecel gclinoe yitip giden o JiayaUeri
kible cdindim,
O olmiig - gitmlg ki§ilerin hasreti, dlumden
degildir; neden o sure tier e kapildik diye aci-
mrlar.
O bezentilerirj blr koptik oldugunu gftre-
rnedik dealer; koptik, denisiden meydana gelir,
denizlc? gidalanir.
Deniz„ kopiikleri karaya atti rm p var - git
rnezarliga da seyret o kopUklerL
1460. De ki: Nerde oynayi§mi2, gedp tozinamz;
ctoni^ siari helak olmaya mi atti?
Sahife 120 - 397
■
MliSNliVl SERHt VT
Boyle de dc, diDo - dudakla degil de hal
diliylej bunu bize degil, denize s^r de&inler>
Koplige benzeyen sekil de daJga olmadan
nasiL oynar? Topvak, yd esmeden yucelera-
nerden. gikacak?
§ekil tozunu gordun ya, ycli de g6r„ Ko-
piigU gordUn ya, yoktan vat cden U£suz-bu-
caksiz denizi de gor.
* Hadi, g5r; £ijnku sende bu gorugtur igo
yarayaii ancak; ote yunin yagdir ? ettir, lliktir,
damardir, sinirdir.
Yagm mumlan i^iklandirmaz; £{\n mah-
mura kebab oknaz;.
* Bututi gu bedeni bakigta eiit, bakiga git,
bakiga git, bakiga*
Bir bakis var, iki fersahbk yoiu goriir;
t>[r baki^ var s iki diinyayi <3a gorur, padi^ahm
yuzutiti de,
* Bu ikJ bakig arasmda £ok fark var;
siirme ara, giali $eyleri AUafr, da ha da iyi bilir.
* Yokluk deni^[rxl anlattik, i^ittin ya; bo-
yuna bu denizde olmaya bak, buna £aJig.
1470. * CilnkO tezg&hm ash p o yokluk tur; orda
hi£bir §ey yoktur, Izi belirmez oranm, bom-
bo^tur orasi.
* Butim ustalar, igtatini gostermek igin
yoklugUj simklik yerini ararlar*
* U&Lalar ustasi olan, higbir geye ihtlyac*
bulunrnayan, hcrkes kendisine muhtag olan
Tanrrnm tezgahi da yokluktur.
* Nerde bu yokluk, daha fazlayea Taivi'-
mn Igi, tezgahl urdadir.
MP&NEVI SLRid VI
325
* Yokluk, en yuce mertebc oldugundandir
ki yok-yoksul kigiler, yangi kazanmislardir,
odulu almiglardir.
* Hele bedensizj malsiz kalan yoksuI +1
Aina j$, bcden yoklugundadir, dilcncilikte def il.
* DiLencip mail eriyip bitmi§ ki^idir; be-
deniyte oynayan, varbgma loyan kigiye ka-
uSat eden cterler T
* tiyleyse cEei'tten §iMyet ctme artik;
dert, insani yokluga g5turen rahvan attir.
* Biz bu katfar soyledik, otcsini seti dii-
Siin.. Du^un<!en donmu^sa yuru : zikret.
* Zikir, diisunceyl harekete getirir; zikri,
§u donmu? fikre bir giiticg yap.
1480. • A knpi yolda^i, temel cessbedir, cezbcdir
ama onu beklcyip durma^ ]§e giri^+
* Qiinkil igi birakmak^ nazlanmaya ben-
der; caniyla oynayan, naifilanabilir ml hi^?
* A gen^ ne kabu) edilmeyi du§Un p ne
rcddedi lmeyi; onun yap f yapma diyigini gor
boyiin^.
* Derken cezbe kti^u, ansizm, agaemdaki
yuvadan u^up golir; sabahi gqrdun mil, son-
diir art ik mumuu
* Gfeler, perdeleri deldi, gegt! mJ t bu 251k,
onun igigidir; i&igi bulan, derilere bakar, lg-
leri gorur.
* Zcrrede olumsiizJuk gGnc^ini goriir; kat-
redc btitiiii denizi s^yreder.
- F. 15
Sahife 121 - 397
2S6
MESNEVt *rRHl VI
MnSttiiVl serh! vr
3£?
Bir kez dalia siifi ilc kftdi
■
Sufi, bir sillenin kis&a fein korluklc taa^
yercneye gelmez, dedi;
Egnimde tesllm olug hirkasi var; o hir-
ka, sifle yemeyi kolayla^tinr bana.
SQfi dugmanim pelt ank gordii dc dli^-
mancu&ina bir yumi'uk vursam dedi;
Bir yumruguirila kalay gibi eriyip akive-
recek; derken padi^ah da lusasi yerine gelire-
cek; beni ftldiirtecek.
1490h <?adiri yiteilrms h diregi kinlmi^ yere dug-
meye bir bahane any or bu adam*
§u olii adam kjn kisasa ugrayip k$BS a??
tiiia yatmak, yaziktir dogrusu, yazik.
Elini kaldmp dugmamna vurmaymca onu
kadi h ya gftttirmeyi kurdu.
* Ciinirii kadi, Tann terazisidlr; kites J,
geytaitm duaeninden kurtubxiugtur,
Hasetleriiit cetdgmelerin masasidir o; iki
dOgmnnm savagmi da keser, dedi - kodusunu da.
ACsunu, seytani s^eye hapscder; kaminu,
fiinclcri yatigtmr.
Tamahla dolu olan dttgman, tera£iyi gS-
Tunce bag ^ekmeyi birakir\ ona uyar.
Ama tcrazi yoksa ©ok bite versen, kargi-
smdakl, payina r&ai olmaz; £ok verdiglni aula-
mas bile,
Kadi rahmettir, Inadi giderir; kiyametin
adalet den binders bir katredir.
Katre ku^tiktur, ayagi kisadir ama denls
suyunun giiEelligi ondan goruniir.
1500, Gottunden tozlari slier, yuzunii antirsan
bir katrede Dicle'yi gdrlirsun.
* Parga - bur^uklar, tumlerin haline tajiik*
tir; tanyerinin kmlligi, gimegi bttdirir,
* Huk, "Andolsun gun batUkt'an sonraki
kizriliga" buyururken o ant h Ahmed 1 in bedeni-
nedir.
Kannca, bir hugday tancsini gorup har-
mam bilseydi, o bir tanenin ii&tune mi titrer-
di hie?
Sen gene sozune gblp sufi sabirsiz; yedigi
siLLenin cezasim vcrdirmeye lvmede h
Ey zultirrder eden T nasi! oluyor da gonlun
hos? Yaptigmi eekmiycceksiu mi samyorsun
da gaflete daliyorsun?
Yahut da yaptiklanni unutlun; Gaflet^
online peiyMer gerdi.
Ardmda dugmanlann olmasaydi, sen de
kimscye ^e^mi^te dli^rnanliklar etmeseydin^
uriligina §lem hased ederdi.
Fakat yedigin haklardan dolayi bapista-
sin; Isyanlarm i^in asar-azaT dziir dilemeyfr
bak da^
SaincUj birden tutmasm seni; dostla §im-
diden suyiinu duiiilasstir, aydinlat,
1510, Sufi, kendisine silJe vuramn yamna var-
dt; davaci gibi, eliyle stjeginc sanldL
Q9ke - siiriiye kadiya g5tutdu; bu devlet-
sizlik egeglnt e^ege bindir dedi;
Yahut da dovcrck cesalandir; artik neyS
\kyi\K g5ru> p orsan yap.
Sahife 122 - 397
m
ME&I^EVI &ERIfl VI
MtSNEVl gEJtHt VI
Senin vereeegin CMa yuziinden ulsc bile
3lur-glder h kimse birgey sormaz*
Kadi biti&ini dovdiiriir, dfcvulen de 6Kir-
se kadiya kan pahasi verclirilmEzi; kadi, oyle
kucuk adam degil ki.
Tann nkM, Tann adalctinin golgesi; her
hak s^hibiyle cezayi hak edenjn ayriasidir o.
S bir zulmtf ufirayamii hakkmi alrnak
igirc ceza vcrir; kendi £ikan p ofkesi, geliri igin
ciegiL
Cnun verdigi ceza, Tann irjincUr, kiy sp-
inet giiiiii igindir; bir yanhga dugse bile diyet
vermez.
Birisinip kendisi I^In dftven hotqlu diiger;
Taiin Igin dovense amandadir.
Baba, o^lunu dSvse do qglu olse, babaya
kan pahasi vermch duger.
CUnku cnu, kendi i§i i£in ddvdii; ogula da
babaya Mat etmesi farzdir,
Fakat gocugu muallim vursa da cocuk 51-
se muallime higbir sey yapilmaz; korkma.
Qunku o muallim^ Tann nlUbldii*, emin-
dir; her emine verilen htikUm de bGyledir.
Ustaya itftat, gocuga fara degildir; bu yita*
den usta da h ofltf, kendisi i£in bir ceza verme-
yi aragtiratnaz.
Baba d5vetse, kc?ndisi iQiii dover; bu yiiz-
dcn de kan pahasindan kurtulamaz.
* Ey Zulfekaar, kendi varhgimn ba^im
kes, dervigcesine variigindan ge^ yok oL
* Varhgindan gegtin ml, nc yaparsan t "Sen
atrnadm afdigin vakit" simna erersin, emin
olursuiin
O borg 6% o diyet de Hakk'a dusex\ em in
olana degil; bu, fikih bilgJsinde etrafhca anla-
t]]mi@br.
Her dukkanda ayn bir kai b var; ey ogul.
Mesne vi de yokluk dukkaiudir.
Kunduraci diikkaninda guael deriler var-
dir; sen tahta Eorsen de ayakkabi kalibidir c.
1F330. Kumag satanlann dtikk&mnda kuma^ar,
ipeklile? bulutiur; deinir buiufrsa bile angin ola-
rak bulunur,
* Mesnevi'mia!] blrlik diikkamdtr; biiden
ba§ka her ne gorursed, puttur o.
* Halki avlamak ifiin put yonrnayi, "On-
Iar ak, yiioe ku^lara benzerler 7 ' sozii bil.
* O sow, "Ve'n-Necmi™ suresinde okudu r
ama tez yok olda o s6z; bir sinamaydi o, sQ-
reden degildi.
c Butijti KMirler dc, siirenln sonunda sec-
de ettiler; bu t bir sirdi H bu ytoden onlar da
bag eKdiler.
* Bundan sonra'dft anla^lmasi gii?, anla-
mi kan^ik bir sbz var ama ?en Suleynian'la
bulug P gcytanlara kari^ma,
Hadi, suflyie kadi'nin hikayesml soyle;
o arik ki^inin ahvalin! anlat*
* Kadi dedi ki: Ogul, once tavani dui'dur
da Qi>a li^t^nr-^erj bir naki§ i^leyeyim.
Vuran nerede, vurdugu yet neresl? Bu
adajn h hastalikla hay^Je donmii^.
Sahife 123 - 397
S3fl
MESNITVI SEIUlt VJ
MESJTF-Vt SEKtUt VI
131
* §eriat, dirilerle xenginleredir; mezarda
yatanlara ^riatin hukumleri yiiriHiilur m&7
1540. * Yoklukta ba^siz kaJanlara gelince: On-
lar, o oliilcrden yita kat daha oltidiirier,
* Giu bir yiiaden, bir kez 5lur - gider ■ su-
fHerse yiiz yondert yok oJmugtordir,
* tiliim, bir kez oldiirijr adami; oysa kl
bu, (igyuz ^lumdiir- her bJr olduriilmede de
sayisiz kon pahasi vardir>
* Bak, bu topluinu dcfaJarta oldurmu^-
tur ama kan pahasi olarak da ambarlar <35k-
mO$tur,
* Bunlarm her biri, gercekte Cirds'e ben-
zer; altmi§ kez cldQrtilniUsturp altmi^ kez dl-
* Bu £ept adam, bagi^arda bulunan kill-
ein tadiyia oldurtiliir, ama bir kra daha vur
diye yanar, sizlanir, yalvanr.
* Vallahi gchit olan p o carslar bagi^ayan
vEirbgin a^kiyla, ikinci kez oldurulmeye daha
da S^ktir,
Kadi, ben diriye htikiim veririm dedi; me-
zavlikta yatanlara kadilik edecpk degilim ya.
Bu adam, goriinugte, agagikk mezarda
degil ama rnezariar, soyunda - sopunda gizten-
Mezarda olii gok gormG^undur, bir de a
k5r, oliide mezan seyreL
Bir mczardan ustiine bir kerpic dugse ne
yaparsin? Akilklar, mezardan davaci olurlar
mi big?
* Oluye kiaip kin gutmeye kalki^ma; ken-
dine go] p hamamdaki resimle savaga girisme H
* §iikret ki bir dirl, vurmamig kafana;
gUnku dirinin reddettiginl Hak da reddeder,
* DiriLerin ofkesi, Tann ofkesidir, Tant'i
yarasi; cunku o fei-digi tertcmiz er t HakTa
diridir.
* Qnu Tanri oldurrniis, sonra da kasap eibi
ayagindan uflomig, derisini soymustur.
I Tnnn'mn ufuru§[i, ebedi olarak kalir onda;
Tanrrnm nufbasi, kasabm ufuriigiiiie benzemez.
fki ufurOg arasmda gok fark vardir; bu,
tijmden btae, lutuftur; obiirU tiimden ayip.
Bu ya^ayig, o iiilemeyle yok olmu^-gil-
mtstir; obiir yasayigKit Tann nefhasiyle surer -
gider.
Bu soJuk, anlatilabilecek bir soluk degil;
kendine gel de kuyunuii dibijiden Qik t ko^kun
yucefiine yucel.
* Bu adami e^e^e bmdlnnenin geriatta
yeri yok; odun resmini birisi gikRr da e§ege
bindirir mi?
1560, Onu e$ege. degtl, tabuta bindirtnek, daha
dogru, daha yednde.
* Zultim nedir? Bir^eyi yerinden ba^ka
bir yere koymak.. Sen de trnu^ layik oldugu
yerdei) l>a§ka bir yere koyup da yitirme.
Sfifl, peki dodl; higbif sugimi yokken ba*
jia sille vurinasim tcva goriiyor musun?
Keva midir b<JyIe bir degirmon egegi t or-
tada higbir sue yokken sufilere sine a§k etsin?
5a/?//e 124 - 397
.'
232
MESftEVl $ER|ti VJ
MESNEV! $H£Ht VI
E33
Kadi, az-gok neyin var dedi; sufi, dux*-
yada alti dirhemJm var deyince,
Kadi iig dirhemini sen haiuan, u? dirhe-
mfni de ona vor, hig soe soylcme dedi;
Pek perfgan, hasta, yoksul, ank; ekmek,
katik alma&i igin ug dirhem gerek ona.
Bu sirada hasta adamin gtizii, kadmin ka-
fasina ili^ti; onun kafasi, sMmin kafasindan
daba giizcldi.
Vm-dugum siUenin eezasi ucus deyfp vur-
mak icin elini kaJdfrdi.
Blr sir soyleyecekmis gibi kadinin yamna
gidip kuJagina egildi, derken kadmin b*«ina
blr si He agketa
1^570. iki hasimsims, alti dirheroi bolttsun, ben
de giirulludei] kurtufeyim dedi,
Kadi'mii, o yoksulun sHTesLne kizmasi,
stkfinin badija titemK stole f soylemesl
Kadi oflwtenince gfij^ hey dedi, s_Uphe yok
Id senin hijkmiin, adaJetc uyar r azginlik olamaz,
* A din seyhi, kendine yapiimasim isteme-
fUgfc $eyj kardesine nasil yapiyordun a em in
* Bunu ttapbz mJsin ki benim i^sn kuyu
kaziyorsun ama, kazdigin kuyuya sonunda sen
dtl§cceksin.
* Kim bir kuyu psaosa Imiifgjj*! okumadin
tni? A babfistntH earn, okudugunu tutsan a,
Kader, bu hiikmun yuzikiden kafana bir
sille indirdi.
Eyvahlar olsun, obur huktimlerin de buy-
leyse ba^ina p ayagina ncler gelccrk Benin?
3it talime, harcanman i£in u£ dirhem ge-
rek diye kerem eder* acirsm ha,
Acimamn yeri mi? Kes B&lirtiln elini; sen-
se buyrugu onun elirte veriyor, dizgini ona te&-
lim ediyorsun.
A ad&let nedir bilmeyen, sen kurt yavni-
Euna sut veren kegiye benfciyot-suji,
Kadi'mct &6fiye cevap
vormesi
15S0h • Kadi p kazadan, kadcrden gelen her sil-
leye, her cefftya razi olmainiz genek dedi.
* Ba§una gelene rSziyim f gonliim hog; ama
yiizum ekgidi, £unkti ger^ek acidir.
§u gonliitn bafdir-bostandiv, gorferimse
buluta. benzer; bulut ailafj bag - boston sevinir,
bir hos gUler,
KiUik yilinda guliip duran gunes yiizUn-
dense baglav-bahcelei\ oliim haline g&lir, can
^ekis_meye bagiar*
* Tanri buyrugundti "Cok aglayin" ayetini
okumu^undur; okuduysan ne diye pi^mis^ kelle
gi bi siriti r-duru rsun ?
Mum gibi gftz ya§i dokerscn : evin aydm-
iigi olursun, mum gibi twl aydinlatirsm,
Babanin, yahut anarun surat asmasi, ^o-
cugu her Iflrlli zarardan korur.
A sei-semte gtiten^ gulmenin tadini tattm;
bir de aglatnanm taduii tat^ £Unkii aglamakj sc-
ker madenidir.
Sahife 125 - 397
m
MtSNliVl £FHtrt Yi
Ccheiincm seni aglatirsa oiiu anmak, senin
£ozlerini ya^artirsa, bi] ki cehcnnem, cenjiet-
lerden daha hogtur sana.
Guiugler Hgiayiglarda gizlidiir; a saf ki^i,
defincyi yikik yerlerde a^a.
15SG, * Tad gamlardadir; gmn latin iaini yiti-
i-cailer, Ab-i hayati karanhga g5tiirmxi$lerdn\
Yolda, konak yerino dek, tcrsine cakilmig
nal jzleri vai" ihtiyat et de gozlerlni dort at;.
Ibret goziinu dort as; sevgilinin iki goisu-
nu do ketidi gozlerme dost edin.
* KurWda, M lglevlnf r birbirlerine daru§a-
tak yaparlar 1 ' ayelini oku f sevgiliyle uzla^,
onunla dam 5; nazlanarak of deme +
Yolda adama. arka olan, dayanif hesilen,
sevgilidir; hatta iyl dikkat ederscn yol da sev-
gilidfr*.
Sevgllilere ulagtin mi da susarak otUT t o
halkaya kendini yuztik ta$i yapmaya kalkiama,
* Aklim bagina al da Cuma namazina bak;
herkcs bir arada, bir diisuncede, fakat sua-
mada.
* Neyin varsa al, susmak ilinc £ck p rq-
tur M bir amag anyorsan, kendini amac yap-
maya kalki§ma<
* Peygamher dedi ki: "Dosllan, sikintilar
denizmde vol gosteren yildizlar Ml."
G<ftunii yildizlara dik, yol ara; soz t gorii-
§u bulandirir, soylcnme. *
1600. tki dogru soz soyledin ml, bulanik, egri
sozler de onJara uyar> akar-gider.
^HEBNEVl S£HHt VJ
23S
* Ey bir pay oldc isteyen; soz, si5cKu a^r
derter, hunu duymadin mi hi<g7
KendinG gel, dogru sftaii de soyleyejrim
deme; ciinku soz, dogrudun egriye akiverir*
Senln d j ride dcgitdir; agzirti agtJn ml,
an-duru so^un ardindan bulamgi da akar.
* Aina Tanrt vahyinia yolurida masum
olan kisinin buttin soaleri ari-darudur; o soy-
Jerse soyleyobilir.
Qunkii Peygamber, "KendJ havasma \xyup
fife soylemez"; hie Tanr^mn m&sum olarak
yaratbgi kigi t havasma uyup ]af eder mi?
Halinle stfz s6ykr bir hale gel de, kendinl
bu hale getir de benim gibi sdze dalma.
O KufmiTi kadiTa
surosa
Sufi, peki dedi, dogil mi kl alUn p bir ma-
denden, + Bu nicin faydah da abiidi zararli?
Degil mi ki hepsi bir olden gelm.l§; bu-
iiun neden akli ba^mda da iiburii earho§?
Degil mi ki §u irmaklar, bir deniaden cikip
akiyor; bu ni£in tatli da o p agza zehir gibi gel-
mede?
* Butiin i^iklar, varhk guneginden meda*
na ^eldigi halde ger^ek sabahla yalanci sabaJi
11B51I belfrlyor?
Eakan, goren gozlem gekilcn stirme, ayni
stii^mc, peki p bu neden dogni goriiyor da oburii
§a§i? ■
Sahife 126 - 397
*3G
MESXEVJ SERHl VI
MES^EVI SEHHt VJ
EW
Para basilan yerin padigahi Tarttr j s
bGyfeyken neden banian paralarm kimisl gii-
zel, kimisi yakisiksw geseraiz?
* Tkuin, yola, "Benini yolum" dedigi halde
neden bu, ahde vefa eden bjr gei^k d e ebikii
yol kesioi?
* Hflr, akUJi, ki§jyl e akilsjz $a s km, hir ka-
rmdan dogdugu halde nasi! oluyor da, «g W uk
babasinm simdir" scitfi dogru oluyor?
Bu hadar bin gekilde gorUn<m birJigi kirn
somuqttlrr Bir karardan nasil phtr da yffebin-
leix-e harekdrt dogar?
i
vermes!
Kadi, a siUi dedi, gaprma; bunu anlatan §u
ornegi dinle:
Gontmcr alan sevgilinin karan, asiklan
kararsiz bir hale kor haul.
O, naz ehlidir, dag gibi ycrinde duiw-
a§iklars.i yapraklar gibi titrerter.
Onun gtilusii, aflayijlara aebcp olur: yd-
zunuii suyunu dogmcyi$i, yfe su[im <j5 k tttrur.
1620. BiAtun bu nelikler, nitelikler, nelik^ *
mtebksiz dcnizln ustunde, kopiik gib! oynar -
durur.
Zatinda da blr ziddl, bir ortagi yoktur
ismde de„ varhkiar, elbiselerini ondan ahms!
Jardir, o giydirmi§tir onlan.
■
I
Zit, ziddina varhk verebilir mi hig? Hatta
zit, ziddmdan ka^ar, ayrihr,
E% ortak nedir? Bender; lyinin, kotuniin
benzer,L beraev, kendine bcnzer birini yaratir
mi hie?
A TaniVdan gekinen, sakinari, birbirjne
benzer iki varhk oisa, yaratieihkta bu, nasil
olur da obUrunden Q&tfJkn olur?
Bir bahgedeki yaprafcLar kadar bivbirine
eg, birbirine Kit varhk olsa, hepsl de ziddi, or-
tagi olmayan denizdeki kqpiiklere berizei\
DGnizin goriinuslerinl, dalgalarcn), kupuk*
lermi neliksiz - niteliksiz; got; iielik - nitelik, de-
riizin zltma nasil sigar?
Onun en a^agi oyunu r senin canindir; ca-
mn ncliginden-iiiteliginden aotz etitiek, dogiu
p olui H mu hig?
Hern de oyie bir deniz ki p her katrcsinde*
ki akilla can, bedone y^baEci}
Boy]osine deniz sayinin, neligin - niteligin
daracik cilanina sigar mi? Turn Akil bile orda
bilmcKlerdendir.
1630. Akil, cesede p a cansiz der t d5niip varacn*
gin denizden bir kaku r4]din ml bi^?
Bedcn de dor ki: Gcr^ek olan gu ki ben,
senin golgcnim; a amcasmin cani, golgeden kfm
yard i m istcr?
Akil der ki: Kurda an]^3^art d anlarflayan-
dan daha a^izflir; Bylesine bir ga^kiiilik yeii-
dlr burasi ki p
Burda apaydin gilneg bile zerreye bir kul
sibi hlamet eder.
■
■
Sahife 127 - 397
*»* MBSIVEVJ SfflHl VI
Buna inajirmyorsan Mustafa na<tii ^in
tWte egret™* igindl detsen, bilgisiz-
]*, nasi] ohir da anfc L ti 5 olur?
O bijjyordu ki padi 5 ah p padigaUara myj]c
SSSSl^Sr i^ kGlQ *** 0tlU ^^
J^in rerfcuie pakilmifj jiaWir.
. ^ bu yuzden yetmfg t^^ bpl
1640 Sana gimdicek rnizm^m S ayj eytco a m
tffiftf can kulagim Wr hosca as*.
Wr agir eJbjse vei^ccektir sana.
O smeyi yrfin y ar(J
£ IT V S ; *** de bak - a ** S"t:
iuk eh, ge^an otiyle verilir.
sun 1 % ^^^ d ^ lair U "* sillG viaw
l«ft*S^?SS* ° nca % si «ek kanadi da*
M£5NEVl SEKJii VI
£3&
Boynuim dllnyanin allin boyundurugundan
tez kurtar da Hakk'in siliesini &L
Pcygamberler de baslanna gelcnlere sab-
reltiler de, o beJ&Iar JflSzlSrt*K ba§Iunni yiicelfc-
tiler*
Ama yitidim P hazirlan, bekle de, geli:raoe
sciu evde bulsun,
Yctksa evde kimseyl bulamadun der; ge-
tlrdigi agir elbiseyi geri gotiiriir.
Siifiutu kadiya tekrar
soru Hormasi
SGfi, ne olurdu dedi, gu dumya, ka^lanm
hi^ catmasaydip boyuna merhamet iste£eydi, bo-
yuna. gulseydi tnsai^i.
Her solukta ortaya bir aciJifc katmasay-
di; degi^ip diu-arak insatit sanginasaydu
Gece, gunduzim mumunu galmaaaydi; ki^F
zevk bahcesini soldurmasayd].
Saglik kadehi, bumma ta^iyla kirilmasay-
di; korku, cm inline afcUer vemnescydi,
Nimetinde bir sikinti olmasaydi/Tann'nm
a^iyi^indaki eomertlikten ne eksiUrdi ki?
SCkfTiiiii Konisiina k^li'nm oevap vermesi
ve Tiirk terziiui* hlkaycBini ftrrtiak
* Kadi, boguna yuriiyen bir kufisin sen de-
di; Kufi yazidakt kef harfl gibi itfn bombog,
hig anlayisjn yokn
Sahife 128 - 397
3*0
MESNfcVJ s*KHi VI
MESNE VJ SERH3 VJ
241
AgKindan baliar ukan hikgy^ci, gaddar ter*
zilerin hikayelerini Geccteym anlatir hanL hie
isitmedin mi sen?
Onlurm, halkL nasi] aldattiMarjiu, nasil
hi^izlik elliklerinl, gecm( 6 zamanda olup bi-
tenlerln hikayeleri gosterir,
* Hittfyeciter, kuma^i kesip blgerlerken
dip pm^asini nasil galdiklarmi ^una - buna soy-
lerJer.
Geceteyin hikgyecimn bJrJ, gene bir teral
Mkayesi antfatiyordui kalabalik bir ha Ik yigi-
mm gevresine toplamigti.
Dinleyjti buttugundan vucudumn butun
par C a - buguklan hikuye kesilmigti.
EsenEik ona, Pey^amber, "Ger^kten de Al-
lah, vataas edentarjii diltoriuft, dtiilcyeiilerin
fummetinco hikmtt telfciyn eder" demi§tir.
1GGQ. ^ Eirisi guaet £*& soyluyorsa by, dinJeye-
niu dinleme&inden, anlamasindan ileri gelir-
muallimin ategll .- ategli ders vermes!, bum
GWla-ba§la aanlmasi, eocuguii kendisini der-
se vermesindendir.
* YirmI dart makamdan genk ^a3an £a]gi-
ciya, dinleyen yoksa cen^i, yuk oJur.
Aklma ne bir yaruk nagme gclir, ne ga-
zel; rte de on parmsgim, pa]gi galarken oyna-
t35i geJlft
Gizli haberlcri duyacaft kulak olsaydi,
gSkyiizunden miijdeci bir bey, vahiy getir-
mezdi*.
Sanati gdren gorier olrnasaydi, m gokyti-
zU olurdu, ne yeryiizEi gulcrdi.
* "Sen olmasaydin" sozu, igin, keskin, g6-
rur goa i£in olclugunu bildirir.
Fakat ha^k + kadin agkmdan, yemck sev-
dasindan kurtulup da nerden Tann sanatma
&§ik olacak?
* Yiyecek birfcag kopek olmasa tutinac su-
yunu tagaru dokrnczsin**.
* Yurii, Turin magarBSinin kBpegi ol da
omm segigi, seni bu tagardan kurtarsm***.
Hikayeci, tcrzilerin nasil acirruidan ku-
mag galdiklanni, galdiktan kumaslan nattl giz-
ledikleritii anlattu
1670, O kalabahk igindc buliuian Hita'li bir
Turk r bu air agilinca pek kizdi,
Gece h kiyamet giinii ^ibi o gizlilJkleri akil-
hlara agip duruyordii.
* Mctlnde 1k1])c3 im-sraV "Vahy nftverrlt ?i genlun bih
be$tr 1d dir, Tiirk^c okn "bik" ^^iJnEin "b s " hftf/itlln aJhindn
apu^lk tek nokU vardir. Bagka mt:tinLtnl& ve SWh f tt bu s3i h
"bij^* anlamLEEi gden "y*k" taniTiciadEr.
flff "Tutrtiat 11 Tti "Ta^nr 11 sy*letf >s bByle^ tilrkce o]?irBTc
jc^i> ! ur H Avm zaLnanfla, df^riflca daknen hey be* hiar^, tahtu
iil^^k aiilamlfirina gcicn Tt bu^iDl "c3aSarcik ,n d[j'c kuHaniiia*i
^Tftg&r" in, k*5petLerlp yat t.s. ytdikterl ta^lt^ kaba da Jen-
digi]]{ .TnLiyorus.
*** Ocnc btvlc, tiirk^e olorflt gecrackt<; r
I
Sahife 129 - 397
342
MBSNGV] SBftitf vi
Neneye gelirv konar da, oruda ? birbirlerl-
nin ayiplanni agikJar iki <lU?mam savagir, qg«
ki^ir gtiiiirsen,
* O gagi, amhp duran niahger bil; o sir
suyleyen bofiazi da SQr say.
Tanre, ofke sebeplertni hazirlamig, o kotii-
liikleri ortaya atmi§tir.
Hikayeci, tercilerin liatnliklerini adam -
akilU anlatti; Turk de aciklandi, dertlendi,
A kissaci dedi p selirindGj duzende* hatnlik-
te en usta tcrzi hangisi?
*
**
(§BRH)
1452. beyitten Saramkl ba^lik arapgadir ve
dL Hi£bir ki§i yoktur ki olsiin dc pj^maitfik ^akinesia,
nedamcte ijii^mealn; iyilik etmisse, ne olurdu, daha
fazla iyilik etseydim diye, kotiillik etmisse, ke§ke
ne diye olmedim de kotUiiik ettim diye nadim oIiu iPf
mcalindekl hadise igarettir {Oimi r ; ri p s. 127).
1464, Bu beyit f II. c. in, "A kardes, sen, an-
cak o du&uncedcn ib&retsin; dbiir yanin bakimm-
dan kemikten, kildan ibarelsin" me&lindeki beyti-
nin aymdir ve o beyitte Mcv1an& p dii§iinceyLe, ak-
lira - fikrin zuhuru olan sozu kastcttigini "Fihi rat -
fih" te agiklar { o bey tin g, e bk.).
1454. Eaki$. Sufiler ve biMssa Melflniet eren-
leri, mur§idin ve olgun kigilerin bukislarirun, ^li-
ke feyiz h a§k ve cezbe verecegine inanirlar ve ba-
ki§a btfyiik bir onrai verMer. Bayrami Mclamjlcrl
(Hamz&vHer) , her zaman, it^adm tek kigiye ait
oldugunu, onun da t zamaninin kutbu, Imamiyye
mezhebine gftre lm&m + jn naibi bulunan kJ$i olup
niy&bet yoluyla ancak onun ir§ad vazifesini kabul
cd evict' ve onun izniyle ir^ada memftr olan rehber-
lere,"Kalbe bakici 7 ' derlerdi. Bu yola girtnek istcr-
$eti ki§i h uzun muddet ijeertibeden ge^irildikten son-
ra kalbe bakiciya gotiiruliir, omnia diz - dize ve-
Sahife 130 - 397
344
MESiNEVl 5£RHJ vj
MltfNEVl 5ERHJ VJ
im
yuz-yiize oturtulur, kalbe baUici, bu yola nicin su-
Jfik etmek istedigini sorar, o da, kendisine ewelce
ogretildifi \esh\le f < J Hak i£in" eevabmi vciir; ka]be
bakici, "Hakk'i isteyen, Haktan bagka hergeyl gbn-
ltinden gikanr; gonJiinu temizle" der p gene cwelce
kendisine iejnblh edildiginden, kalbinden her^eyi gi*
karmak azmiyle bir mQddet gozlertoi yumar, agmca
da kalbe bakicmm gozleriyle goKgoze gelirdf." Ev-
velce bfikigtakJ feyiz ve bakigm, insanda ce^be mey-
dana getirJ$I hakkinda blr^ok hikaycler dinledlgj,
buntenn testri altinda kaldigi i c in bu bakig, oiia da
tesir eder, onda da bir h&l meydana getirirdi, Kal-
be bakiemin bakgiyla bafiiranlar, yerinden siera-
yanlar, diigiip bayihutiar, kendlnden gegip giinlerce
mest olanlar bulimui-du. Kalbine bakitan sSlik,
kendisini j<aibe bakiciya gotiirenin tfilimiyle, cmm
elini, dizlni opup huzunmdan aynhrdi, Ondan son-
ra yapacagi ig, Ihvanla sohbetti. Kalbe bakicilar,
kutup tamnan zatin bulimmadEgi memlekeUfirde, ge-
hirlerde, yahut kutbun p kcndisfn! gizledigi, blldir-
i^edjgi zamanlarda vazife goryrlerdi (a. GoJpmarii:
Mclamilik ve Melamflcr; 1st, Oniv. Turkiyat Enst
Yayimi-1931; s. 137, 190-195).
tnsan, ger^eklen de soziinden ziySde bakigin-
dan belli olur. XL, surenin (Mu'min) "O, biyknetle
gizlice bakigi da bilifc jgStimiH>de gizfcnen guylerl
de" me&Iindekl 19. Ayetincle, balagla goniUde giz-
lenen ^cyin beraber amlmasi, diktats degor. "Bona
bakmak fb&def^*, ^t>^a bakmak ibadcttir"
(C&mi 1 ; H, s. 176) ve "AlTye bakmak Mdettir",
"Ali'nin yiMine bakmak ibadettir", "Bilgln ki^inin
yuzUne bakmak ibadettir" hadislerE dc (Kunuz'Ul-
Hakaaik), baki^in cnemini tx?lit't^n hadislerdir.
Mevlevlllkte fia l>akigm buyuk bii 1 onemi var-
dir. 4t SuJtan Veled Devri" de denen ve mukabek'do,
&erna f dan Qncc t ii^ k(?re seina 1 - hanenln gevresindia
yuruyei^k gidiknek sftretiyle ier& edilen "Devr-i
Veledi" de, post bniinde, blrbf define kar§i bag ke-
sen, niyaz eden carjlar, niyasidan once ve sotira bir-
biiierinin yuz]^rine ve bilhassa ik3 ka^larinin wrasi-
na bakarlar {A- GoJpmarli: MevJevi Ad^b ve Er-
kfini; 1st. InkilSp ve Aka 1L 1963 ? &. 85-96). II. c.
in 3592. beyttnm & e de bk,
ld68. h Gte1i 5 eyJeri Allah daba iyl bilir" so^ii,
ikirtci misra'da at'apca olarak gegfyor H
146&-1485. Bu beyitlerdo, her vann, ber var-
ligin as Jim n yoWuk oldugu, goilinen varhkl^rm
izSfl varlilda var olduklanni anlatiyor. Tesg&h
yokluktur; butlin ustalar, l^lerini belirtrnek, sanat*
lanni gostennek i^in yoklugu ararlar, Tanri da her*
s_eyi yoktan yaratmi^tir, Variigin onu do yokluktur,
Eoiiu da, Kim, canuidaiij mahndan, yani benltgin-
den t btfndljiginden ge^erse gercek varli^a, tlahi hu-
Hu^ri ka^^i^ur. Ancak bu yofcluk - yoksulhik, maddl
dcgildir, dilencilik degildir. "Dunya Tann'dan gaa-
fil olmaktir; kuiiia^ pa^a, aUm-satim ve kadm
dilnya degildir. Din yolunda sarfedilmek iclfi kfj-
zanilan inula Poygamber, rse gu^e] mal demlstlr.
Su t geminin icindo olursa gemi batar. Fakat gt-
minin altindaki sa^ gemiyi yiizdiirui*, yUriiUlr,, Ag-
zi kapali testinin iginde hava buluiiun5a ucsua * bu-
caksiz denizde yiizUp gider. I^inde yoksulluk hava-
si olduk^a ineati, diinya denizing batmaz, iJEtiinds
Sahife 131 - 397
34G
MBSNRVI E£Rll( VI
MBSNHVI 5IUU*! VI
247
yiizer, Bu ee$lt er, biitlin dunyaya sahip oisa gQ-
zihe bile gQjrtlnrnez, aiding bile etinez, onca higbir
gey in degeri yoktur (I. c. "Gene melanin caligma-
yi, dayan^tan ijstun tutmasi ve ^aligmamn fayda-
Jarim bildirmesi" faslina bk, Mevlaii& Celaleddin
Tevekkul; III r basim; s, 174 -17S).
147S-1479. beyitlerde zikrin diJsunceyi hare-
kete gegirecegtni, 1480. beyitte, ttfmelin cezbe uldu-
gunu, fafcat oezbe meydflna gelme7.se, onu bekle-
mcktense i^e glti|mek, yani zikre girigmek gerek-
tigini sflyliiyor, Mevlgnft^ I. c. in 2768. bcyitte, zik-
rin, vchmi arttirdigam, zata ulagtinnadigim biklir-
dlglnv go™ {Bu ft In 3. e bk), bu beyitteki zikir,
ancak c^zbeye ulastlamadigi zaman ba§ vurulma-
f gereken birgeydir; hatta bu beyti, nafHe ibadete,
nafile naniaza me^guj olmak tarzinda da yoruni-
layabiliriz, Burada, ilk kaynaklarda Mevl&n&'nin ve
Ilk Me vie vl mumessillerinin zikir telkiyn ettiklerl*
ne dair hiebir kayit bulunmadigim, MevlevilfgEn, es-
mt He suluku kabul edon bir tarikat olmadigi, Mev-
tevJUkte yalms lsm-1 CelSl'in, y&ni "Allah * admin
zikrediJdigjn] ^ kaydetaaemiz gerektfr ("Mevlevf
Adab ve Erkfim" na bk, s. 1120 -12ft).
1480-1485. Bu beyitlerde gene cezbenin esas
oldugu unlatilmaktadir.
I486. Kisas, eiirnie kargi verilen gfejfi cezadir.
1493, Bu bey men iiibaren kadi, yanl germta
gore hukiim veren Ids* Svulmektedhv Hz. Pcygam-
ber p "iki g c §it kadi eehennemdedir, bir gc§idi de
cennette, Hakki bilen ve ona gBre hukmeden kadi,
cennettedir; hakki bDdlgj halde h bile bile hakli hu-
kiim vermeyen kadiyla bilgisi olmayon, oyle oldu-
gu haide HUkUxn veren kadiysa c£hc:^lIlcmdedll , "
buyurmuglar (Cami r ; U r 67) t "Kadihga atanan ki-
gi, bi^aksiz kesilmjgtlr" hadisiyle de kadiligin n^
kadar giig bir ig oldugunu bildimii§lci l dir tAyni;
s H 152), glmdikl kadilar, bakimlerdir.
1501-1502. Parca - buguklar - Turn, Ciku + leiv
kulle taniktir; nitekini giine^ battiktan Bonraki kv-
zilhk, gune^in varhgina delildir. Kur'an-i Mecid'in
LXXXIV, sui-cnin Cln^kak), 16-25. Syetlerinde,
niealen, "Andolsun giin battiktan aonraki kizilliga
ve geceye ve geeenin kapladiklanna ve Ay 'a, dolun-
Ay olunca, elbette ge^ecekslnlz bir h4I3en bir hale.
Artik ne oldu onlara da inanmsyorlar vo onlava
Kur'an okununca secde etmtyorlar? Tlayir, kafir
olanlar yalanliyorlar ve Allah da ha iyi billr ^oniil-
leiinde ne var; artik mujdele onkn demli bir azap-
la; ancak inananlar vc iyi i^lerde buJunanlar bagka;
onlar i^indir bapa kakilmayan miikafat" buyurul-
maktadir. SQrenin son ftyetleri olan bu ayetlerden
19, SyeUep balden hale ge%l% f Hz, Peygamber'in
(S. M) h gokten gSge agarak mira'eina; dcrece -
derocc, Tanii'ya manevL yakinligina; ahirette, her-
kesin, duraktan dui n aga h halden hale ugrayacagina,
cetinlikten cetlnlige ciU^eceglne; yagayijtan 51time p
olvimden sonra ditili^s kavu§acaguia; bayatta hal*
den balGj zenginlige h yoksulluga, gama, sevince ug-
rayi§a; yaratihrken nutfe halinden kan pihtJSin ^t
pareasi oiup deri v^ kernl&e burunditktcn sonra dun-
yaya gcli^c; cocukluktan ergienlige, ergenlikten ol-
Sahife 132 - 397
248
MESNlVl jliAHJ VJ
MBSNEVl JtRJi! VI
249
1535.
1526.
1531.
gunluga, olgunluktan ya^hlifa g<%isG j §ar et edilmek-
tedir. Mcvlflni, "o ant, Ahmed'in bcdenlnedir" bu-
yumjakla gcrgekJik gtincsinin, vahiy ve risalet nu~
i-unun, oncekJ peygambcHerde gurub ettikten moan.
Onun mubarek varhgmda dogdugunu bildiriyor.
Ziilfekaar, II. c , in 2306. b. nin §. e bk.
Sen atmadin. L e, in 619. b. nin g. e bk.
Mesncvi - Birlik dUkkam, "Mcsnevj" de
d^ima birlifin, Tann birliginin, ina nff bidi&imn, Jul
sani birbgin bukmdugunu, alinan . vetilen malm,
terJik malj oidmunu belirtmektedir.
nr S^WS* Akl yike ku§Iar - LIIL sfire nin
(Necm) 19 - 20. ayetlcrin.de mealen, "Siz de gGrdij-
nuz mu Lat'i ve Uxza'yi? V o u^uncu dbiir putu
Menafi?" Buyunjlmaktadir. Ibn Abbas'tan g e i en
bir merW rivayete gOre Hz. P eygam ber (S M)
Kurey^ Hlularmin oniinde bu ayetleri okuduktan'
sonta . "Qatar, ak, yfee kufrrdii- sanki; gergektM
<te selfiatlan icnukir" meflUnde Jki ciimle daha du-
yulnm §J murkier, zaten biz, yuce bir AUih'm var-
Jjaira mkar elmiyoiduk, fakat putiarimmn, O'nun
katinda b, Ze gem !lt edccekterinl tfyWyorduk; ' Mu .
nanurwd de bunu gweefctedl; artik ai-anuada birsey
kaJmadi dQ S un« E iy] C pronto sonunduki MQte *
ti gehnce secde ctmf^er. Son,* XXII surenin (Hace)
Senden once, gerfat sahlbi, yahut tagk aa]mn « ri .
atina uymu, hicbir peygamber gflndei-mertik ki o
bkw diledigi zaman s-ytan, onun diteglna b!r fit-
ne kalmaya ugrasmasm. Fakat Allah, Seytan'm
katmak i^m seyi bozar, Som * da ayetl.dni^
lamla^tirir vc Allah, herg&yi blMr, hukiini ve hikmet
sahibidir, Bu da geylaiVm katmak istedig! geyi, go-
nullcrinde hastalik okmlarfa yurekleri kati bulunan-
iara bir sirtayig igindir ve §Uphe yok ki z&limler,
gercekten pek uzak bir ayrihk icindedir" mcalinde-
kJ 52 ve 53- ayetteri Inmig, bu suretle, duyulan iki
cunifenin, Kur'an'dan otoadifi bildirilmlg, Bu iki
cunileyi geytan'in sbylcdigi, duyardEmn, Hz. Pey-
^amber'ln sSyledigini sandiklan da bildirilml^ hat-
t& Hz. Peygambcr'ifip lAt ve Uz?^ adh putlann ad-
larmi anmca, onJarm aleyhinde bulunaca^i du^tin-
ccsiyle bu iki ciimleyi, mU§rik!erdcn biiinin soyledi-
g] p Kur'an'dan sanildigi, "Necm" suresinin son §ye-
tinde sccde emr&dildigi vakit, inananlann ernre
uyupp inugriklerin de putlarjnm adlan amWigina
kapilip sccde ettikTeri tarzinda tevcih ederiler de bu-
luninu^tur ki bu, Zcydiyye imamlarmdan E h n-Nas)r
Fil-Hakk^n tevcihidir, Bu iki cumleyi Seytan'in
vahye kari^tumasina ve bu sozlerin Ha. Peygam-
ter tarafindun soylenmesine imkSn yoktur; gUnkii
XXV, sairerun 31. Syetinde Kur h aa J in, birden inine-
mcsinin sebebi biliriJirken, Hz. Pcygamlier'in £on-
lunde ycrle^tUmek icin ayet-^yet, birbiri ardinca
indirildigi beyan edildigi glbi XX. sui^enin (T^M)
114- ^yetlnde, Hz. Pey^ambt;i J e, vahiy tamamiyle
teblig edilmedfin Kur N &n 1 i okiimakt^ acefe etmemcst
vc Rabb!m r bilgimi artUr ciemesi cniirilunmaktadir-
LXXV. sQrenin (Kiyame) 16-19. ayetlerinde, Hz.
Peygambor'ep acele- edip okumaya ealismamasL em-
redildikten sonra, "Onun toplamp unutturulmania»
si da laize du§er t okunup tertib edilmesi de. Onu
okuduk mu. uy okumamiza; onu anlatip bil*
Sahife 133 - 397
£50
ttESNEVl 5£R]j[ VI
dirmek cte siiphesiz, bize dU§er" buyuruhnaktadir.
LXXXVIL sQvonm (A'la) (5. &yetinin me&ji de §u-
dur: "Semi okutacagiz da unuujiayacaksm." Biitun
buniaitian bagfca XV, surenln (Hier) 9. ayetinde
meaien "Ger£eklen de biziz KurWi indiren v e ger-
cekten do bizis onu koruyan elbet" buyuruhnustur.
"Garamyk-Akp yiicc ku^lar" olayimn kabul edil-
niesi, butihi bu fiyetlere aykindir. Hz. Peygambo:'-
i& kendiliginden boyle sozler soylemesine imkan
yoktur; bunu kabul, ismeti inkfw etmektir; XV,
sGrenin, mealiiii areettigimiz 9. ayeti ge^gfnee gey-
Ian 'in vahye stiz katmasma da imk&n tasavvur edi-
lemez< Hftsali, senedi, mcdrekJ saglarn cJmayan bu
bos, lim Abbus'a bir -mattir; boyle birgey otaamis-
tir, yalandir.
Mariana, J 'Mesne vi" nin, birlik dUkkani oldu-
gunu N birden ba§ka her ne gorunui^e, put oldugunu
bildirdikten sent* 1532-1533. teyitlertte, bfrfikten
ba^ka soztin, «hall« aylamak iein put yonmaya",
"onlar ak p yiice kugjara benzcrler" demeye to^bih
ederek bu soaiin "halki avla^ak {tfn yonulmiq put"
oldugunu, yftni teh olmadifiiii, kaHrlerin secdesi-
nlnse, bir sir oldugunu, "Bundan sonra da aniasjl-
masi ^ an) ami kansik bir soa var ama sen Sii-
leyman'la bulu§, goytanlara ,kan$ma" uieaUindeki
1535 + beyitteyse, boyle bir olayin olmadigina fakat
bimu kabdl edenlere kar«i acik^i da reddetmedi£i-
ne igaretto bulunuyor.
Bir de gunu areedelim:
Necm eurestnin 19-23 + ayetlerinfn mefili su-
rf ur; -"Sk de gorduniiz mii Lfit/i ve UzzS'yi? Ve
MBSNEVI &ERHI VJ
i
351
utfuncii oftlir putu, Men&t'i? Erkek evl&tlar &izin de
kizlar onuri muf Bu, pek insafsjzga bir pay gimdir
Bunlar, ancak sizln taktiginiz, atalannizin takti^i
adlardan ba^ka bfrgey degil; Allahj onlara Ait kesin
bir delil indirmcmigtir; ancak zaiiiia ve nefislerinin
dilegine kapiJmistir onlar ve andolsun ki Hablerin-
den, dogru yolu gosteren de gelmi§tirJ' Gbruliiyor
ki 23- Syet-i kerimede, bu putlarm, mugriklerin ve
utalan wn taktifi kupkuru, a^ilsiz bii'er addan ba^-
ka bir§ey olmadikIarj ? bunlarin kudretlne t kuwetl-
ne dair, AHah'in, hi^bir bcyanda bulunmadigi bil*
dirilmektedir; putlann adlan amldiktan soiira ovEil-
melertp ^ef^atlerinln umuJacagmm blldirilmesi, otv
dati sonra da, onlann, birer addan ba^ka bir^ey ol-
mudiklannin s5ylemnesi imkansizdir. Bir s52:de hem
medih, hem zcm o]amaz,
lAt f Taif'te, Sakiyf boyunun putuydu. Uzz^ p
Kui*ey§ vie ICln^ne ogtillannin putuydu; Irak yo-
lanun Ustundeydi, Kureyg bu puta bCiylik bir saygi
gosterirdi, Mcnat, Evs ve Ha^-rcc boylanmn putuy-
du; putlann en eskisi buydu. MekkeVle Medine
arasmdaydi 1 ona kurban keserlordi (tbnl Higam
Muhaanmed b. Abd^iil -Me]ik: £5iret h un - Nebi; c H I t s.
4S t S4-SS; Not. 4, s h 90^ Not, 3. Ezher Pix>f, lerin-
dcn Mubammed Muhyi'd-din Abd'ul -Flamid'in ha-*
giyeleriyle; Kahire, 135S H. 1937).
21-32, Ayet-1 kerimelerdeki "Erkek evJaUar
sizin de k]^lar onun mu? Bu, pek insafsiz^a bir pay
^irndi" deiu;iektedir. Mii^rikler, meleklere ? AUah^in^
ha$a P kizlan derlerdi, Boyle oldugu halde kendilerf-
ntn kiz ev]^di olunca ho^lfiriiiiazlar, hatta LXXXI
Sahife 134 - 397
*53
MhSftEVl S£ttHl VI
M13SK£V1 SEfltfJ V|
253
surenin (TekvirJ 8-9. ayctlerindc i^ret edildigi
gibi ilk cocugu Uik olan, bum bir ayip sayar, lazim
dlri-diri gomcrdi. ZiluedUejt ayetlerde, kendileri,
km agafi gortf aider j halde kizJan Aimh'a nispet
ettikleti yerilniektedir (Mocma'ul -Beyati'in VII c
mfn 60-62. s. lertyte IX, c. inln 176-177. a Icrme
de bk.).
1537. Arapca, "Tkvam tuttur da sonra ona
Jiakl£ yap" mealindeki ata&itetine J§&ret ediliyor.
1539 - 1546. Bu beylttarde, teklifin hayat ve akil-
la sabit olacag], olmecten once olcnlerse, jhtiyar ve
Iradelerini Hakk'a vcrdikleri, variikfarmdan geg-
tikleri i£jn, onlarm her h^I-u karian, Tann'ya racF
oldugunu bildiriyor. Ancakp hayat surdiikge ve akil,
ba^ta olduk£a s XV, sQrenin (Hicr) 99 k ayet-i fceri-
mesindc "Olum, sana gelip gatincaya dek ibadet rt,
Rabbine kullukta bulun" hiikmime uyup kuHukta
fcusur etmemek de gerektir, Bu beyitler, sfjfllcrln
"Kurb-i Nevaffl" dedikteri duraga igarettir (n c
in 1737. b. inin & e bk.}.
1544, beyittekJ Circis itfn V. c. Jn 3136-3137,
b, lor mm $ c bk. Son beyitlerde gehftdet tfereoe&i-
nin yuceliginden buhsedilmektedir. Ill, sflrenin (AH
Jniran) 169. fiyet-i kerimesindc, Allah yolunda tfldu-
liUenJerin oIQ samlmamasi, onlarin, Rablerl katin-
da nziklandiklan, d[rl olduklan bildjrilmektedir.
Hz. Peygambertn (S. M), "AJlati yoluacta ftdfpflln
meryi, sonra diriltitaemj, sonra gene olduriMmeirii
severing sSzunU dort fefft tekrarladiklan riv&yet
edilmi^tir (Imdadidlah; s. 136). Sehadet i£in IT, c, fa
61 - 6% b r lerinin ^ c de bk.
1551, Ham am - Realm, IV- c. In 300. b. in
5. e bk.
1552-1554. Djrj. Buradaki diri T beyitlerin an-
lammdan da ania^ldigi gibi Tann'yla diri olandir.
By Qe%it erler, * : Dunynda garip gibi, yahut konup
go^ejti bir yolcu gibi ol 1 * ve "Kcndini kabii'de yatan-
tavtian say" hadislerinde bildirildigi gibi (Cami'; II f
s. SI) nefislerinden 53nnusler t ger^ek; varliga ulas-
mi^lardir.
1559. E^ege bindirmek. Sue i§leyeni oezasi
verilmeden 5nce esege Wndlrmek, birisinin, onun su-
eunu soylemek suretiyle onu halka teghir etmek
adetine igarct cdilincktcdir.
1561* 2u)um f bir^eyi, gerektigi yere koyma-<
Tnakp adit de bunun ziddi olarak tarlf edilmi^tir.
1572. ' H Kendine yapilmasini diledigin, sevdS-
gfn qeyi, insarslar it^in de diJe h sev." (Hadis, Garni 1 ;.
I ? s. 9)
1573-1574, 'Kitn, kardegi i^in bir kuyu ka-
zarsa p o kuy^iya kendi diiser" mealinde p meal baki-
mindari hadis sayilan bir soz vardir. Tiirk^ede de f
"Ka2ma kuyuyu kom§un Igin; derln kaz kendin
i^in'* atasBEii me§hurdur,
1580-1531. Beyltlerde bahsedilc?n ka^a ve ka-
der, ^lemde olacak ve olan, hulun ba^ina gelecek
ve gelen geyleioe aittir; kulun i§1edigi ve IgleyecegJ
geylere ait degildir; yani "bu beyitlorlo cebir inan-
cinm bir ilgisi yoktur.
Sahife 135 - 397
354
MES-^EVl 5F1H1 VJ
mes^fvI $mttf. vi
sr>5
1584 Quiz aglaiyin. DC. surcnin (Tevbe) 81.
inde, Rasul-i Ekwm'e muhalefa edip sava§tan
kagmanlar, sieakta savaga gitmeyin dcyeiiler ivnhi-
tdmakta, cehennem ate^inln daha da sicak oidugu
bildlrilmckte, bimu anlamalari buyiirultiukUm sonrzt
82, ftyet-i kerirnede, onlar hakkinda h "Artik az gill-
siinler de £ok aglasmlar; bu da kazandiklan sue yu-
Kiinden ugratfiklan cezadiL 1 " denmsktedir, Beyitte,
bu ftyetten laM iktibas vardtr. "Qok glilmck, son-
Ju oltiurGr, yoksulluk verfr" hadlsl de hatuiatilmak-
tadir (Kiinuz; 11, s. 130).
1590, Ab-i hayat I, c h in 578. b. in in 5. e bk,
1593. l^lerlni danigarak yaparlar. Kur'an-i
Ktfrim'in XLTI. sCiresinin (§Qru) 38. ayetimte,
id Rablerinin davetine ie&bet edcnlcre ve namaz ki-
Janlara ve iglcrini, aralarinda dam sip yapanlara ve
onlEUi nziklandirdigimiz geylerin bir kismim ayinp
ycksullari doyuranlara, hayra harcayanlara" buyu-
rulmakta, 36. ayct-i kerjmesinde, bu vasiflarla va-
siflanan tman v<? dayanc. eh line, Allah katmduki
mtikSfatni daha da hayjrli ve kahci oidugu mlijde-
Ienmektedir. Eoyitte 38, ayetten lfrtzl iktibas vardir.
1595-1597. Susmak. "Susmak, bilgin Igln sua-
tiir, bezentidir; bflgtsiz i^insc, bil£i£lzlEgini ortii§-
tur" r "Susmak, huylann efendisidir; latffe eden,
kendinE ktieul tonus ollir." (Hadis; Cumi'; IT, s. 42)
1598. Yildialar, "Yfldialar, gok ehline emnlyet
verir; EhUbeytim dc ummetime emniyet verir, onla-
n eminligo kavusturur" (Hadis; C&mi r ; II, s. 175.
V* c. m 7S5. b. inln g> e de bit.)
1601. &oz sozti aear. Arappada atasozudtir.
Arapga olarak gegiyor* Turkced* dc ayni mealde
bir atasozu vardir; zamanla, "Soz sozii, soz taba-
kayi agar" tarzina dGkulmiigtur.
1604-1605. Lni sQrenin (Necm) 3-4. ayet-
lerinde, "Kcndi diiegiyle sdz sfiylemaz; sozii, ancak
vahyediJen geyden !b&ret" buyumlmaktadir, 1605,
beyitte, 4. fiyet-i feerimcden iafzi ikiibas vai'dir,
161(J + Ya]anci sabah (Feci>i kaisip), sabaha
yakin, tanyerinin agarmasidir, Ondan aonra gene
kararir; sonra aydinlanmaya baglar; buna ger^ek
sabab (Fecr^i sadik) denir ve ondan som + a giine-
5in kizilhgi vumr; yonra da gune$ dogar,
1613. YoL-Benim yolum. HL sarenin (AJJ
Imran) 195. ayetinde, mealcn, ' : §e]iirlerin<len gogen-
lerin, yurtianndan c^kEu-iianlarin, benim yolumda
cziyete ugrayanlann, sava^anlann, 51durulenlerin p
andolsun ki mutlaka kiLsuriarmi ortecegim vc on-
lan n kiyilanndan irmaklar akan cennetlei'e sokaca-
gim; Allah katindti mukafatlan bu; daha gozel mti-
kafat da gene Allah katinda'V XII. sureniri (Ya?uf
A. M) 3,0a ayetinde, Hz, Pcyganiber T e {S, M) hi-
tAben "De ki: Igte bu 3 benim yoluiri; ben de can
goaum a<;ik olarak sizi Allah f a cagirmadayim, bana
uyanlar da gc§it gaginmada ve Allah'i teiizih ede-
rim ve ben mugriklerden dcgilim", L.X, sQrenin
tMumtahine) 1 + ^yctlnde de "Benim yolumda sa*
va^jnak ve I'&zilignni arayip elde &tmek i^in yurdu-
nuzdan ^iktiysaniz bu 3 boyle; siz h onlara sevg[yle
sir verlyorsimuz ve bense, siz[n gizledlginiz §cyi de
Sahife 136 - 397
356
Mi^ttEVl ShriH vi
MBSNEVt S*F HI VI
2ffT
daha iyi bilirim- " buyurulmaktadm Beyitte bu
ayetlere i$aret cdiknektedir*
1614, ^£ocuk N babasimn simdir" me&lmde bir
sfiz hadis olarak itakledileEetrnigtEr (Ahadis-i Mea-
nevi; s. 135)-
■
Biiliin bu bolumlerde Mevlana, &temin, zitiar-
dan mcydana gelen bir vahdet mansumesi oldugu-
nu pek fevkalade, pek guzel bir syrette aniatmak-
tadir.
1635, "Hz. Feygamber, Miislumanlarin yok^
sullai'ihdan, fetih ve yardim J$in dua fctocfc*' (Ga-
rni 3 ; II, s. 97)
1637, Define- Yik ik yer. Bankanm olmadiii
Saglarda para v,s, umulmayacak yikik yerlerc go-
muliirdu; hem buna, hem de "Ben, gonuller] kmk
kullarmmin katindayim" mealindeki Hadis-i KutfcE-
ye igaret edilmektedir (EL - Ith&J&f'us - Seniyye; s.
29),.
1639. Yetnu§ mm. V. c. in 2657. b. injn &
e bk.
1642. Oyluk - Gerdaii. O e&glarda kaGaplarin,
oyluk eti alanlara, biraz da gei-dan eti verdikteri an-
lagihyor kl bu da hq?r fcrahlikbi sikinti, her negede
biraz gam, her safuda biraz ecfa oldugutiu bildir-
mektedir.
1644 Diinya-Sinek kajiadt, "Dunyamn, Tan-
n katinda, bir sivrisinek kanadi kadar degeri ol-
saydi bir kafirin orada bir igimiik suyu bile ot
mazdi." (Hadis; CM\V; H, s> 109).
1654, Kufi yaziduki Kcf-tgi bo§, Arap yazi*
sinda, f 'K7 p harfi, iglnde bir hamae olmak tore, §u
gckilde yazUir: J Kufi yazidaysa bu harfi n i£ine big
bir i&aret konmaz ve §u §ekilde resmedilir : ^ Bu
^killer bakimmdan, 1^1 bo§, aiilayi§siz sufS, Kufi ya-
zidaki "k" harfins ben^tiliyor,
1656. Hik&yecilerc r eskiden "Kissa-hSn" der-
lerdi ki fai^ca olan bu soa, hikaye okuyan, anlatan
arJarmna geUr r Sonradati, bilh&ssa orus aymrta ve
u^tm kig sraeleri, mahalle kahvelerinde, bazi da,
bog arsalara kuruJan eadirlarda, cesitli milletlede
bolgeler halkinm taklitlerfni de yaparak hikaye
sByleyeritere, ovueii anlamina gelen vo ampCa t>ir
saz olan "Moddah" denmi^ti. Meddab, yuksege kon-
mu5 bir sandalyeye otumr t taklidini yapacagi bolge
halkinm bas giysilerini de yamndaki tarba vc y&
^antadaa gikanr, onu ^iyip taklide bugiar p hcilki
gulmekten kirar - gegirirdL Yemck yemeyi de tak*
lid edcnler, mescia, gergekten geftali yermig gibi
avueunu, guya isinp scynedenlerhi agizlannin su-
yuria akidankir vardi. Son iinlu meddahlar, rahmet-
li SiirOri ve A^kiy'di. Meddah dinlt^m^k, bir i>ara
kar^ihgi mliiiikundu, Kahvedeyse, toplanan parajim
bir kismini kahv&ci, arsadaysa belediye alir t geri ka-
lam da ii^eddahin olurdu. Moddah hikayelerindekl £a-
hislarm, elbiseleriyle taaddudu, Orta oyununu mey-
dana getirmi^liH Eenkli derilerle yapilmig insan resim-
lerinirij aydinlatilmig perde arkasinda oynaUhnasiii-
dan meydana gclen oyunaysa Karagoz denirdi.
■ F, IT
Sahife 137 - 397
S5B
MBS\I|VX JERJll VT
MKHEVt SEHHl VI
&5tf
Karagoz, tarn bir halk miimessiliydi; Otaoyunun-
da Karagoz rolimiinu Kavuklu temsil ederdi H Haciy-
vad'sa, yarc miinewe^ bilgic geginir, her jiabza gB-
ix* gerbet verir bir tipti ve Orta oyuniinda Pi^egar,
bunu temsiJ edtidi. Mevlana^nin bu beyti, Anadolu ve
Iran Seloiklulan ctevriiide, hikfiyecilerin bulundu-
gunu posted yar.
1659. beyitten sonraki bolihrtn
Ea§lik arapgadir, §arih, bu sozii had is olarak
"bildlrcrek Mevlana'ya uyuyor. ''Ge^ekten de yike
Allah, her soyleyenin dili katmdadir (bi]gis5ylc);
"kuldaji sakinm ve adyledigfne dikkat cdin" meaJin-
deki hadise uyar (cami'j I, s. 59).
; Hikmet igin H. c. in 1668, b. nln gerhiyle Ixl
<< in Dlbace'sinin $ e bk.
1GG1. Yirmi dort makam, Kl^ik muakiyde
yirmi dort makam, oniki makamin subeleridir; kirk
sekiz tane de terkip kabQl edilmi^tir <§&rih; & ^04),
Vut-al Sozer'in, TVIuzik ve Muzisyenfcr Ansiklopodi-
si" nde makamlar Rusit, §ed ve Miirekkeb oJarak
u£ gurupa nyriliyor (1st. Atlas Kitabevl -1964; 260).
Neyzen Niyazi Sayin'm feahina gore on Ski ma-
kam, baslttir. §ed, sube anlamina geliyor ki buniar,
ba§ka bir perde Eteerinde yapilan makamlardir. Mil-
rckkep de iki makam m birlegmeslnden mcydana ge-
len makamlardir ki garth' jn Terkip dedigi bunlardir*
Klasik rnuEikiyrie, oniki makam, yedi Sv&za,
«lort 5 ube ve yirmi dort terkip varken, Far&bi ve
Ibni Sina ile Kemaleddin'i^ terkiplerj, kirksekize
Cikardiklan soylenir. Gunim ve gecenin muayyen
Caglarinda, oniki makamdan birinin, insana daha
fazla tesir edecegi, rflhi hastadiklann miisikly toda-
vM bile dusLmulmus, bunlara dair cserler yazilmig-
tir (Dr. Suhcy] Cnver: Farabi ve Musiki, Makamla*
n; Turk Musiki Dergisi; 1st. Marmara Basimevi;
Sayi: Hl h IMS; s, 3).
■ Qeng, harp'a benzer bir galgiclir. Siimcrlenfej
Yunanlilarda, Romalilarda, Arablarda ve iranhlavda,
ba^bca sazlandan biriydL Yay §eklinde egri ve tah-
tadan, yahut boynuzdan yapilmi^ alete telle? ge-
riiirdi. Kasnafi yoktu. gene CaLin, bu aleti divine
dayar, pannaklarina taktigi mizraplarla ealaxdL
Cengin yirtnl dort teli vardi; OsnianogulJan f3iya-
nnda K MiJadt XVnl. yuzyilda tpng, artik tar She
mal olmu^tur (Yilmaz oztiina: Turk Musiki An-
^iklapedisi; 1st. M. E, Basimevl-1969; s, 3 42-143).
Gazel, KlasiK Iran ve Turk ef3ebiyatinda bir
giir larzKhr. Ilk beytin iki misra'i kafiyelidir; son-
raki beyitlerin ilk misraMan serbest, ikinei misra N -
lan p ilk bcyiUe kaliyeli olur. Kaside gibi birini Gv-
mek igin ya^ilmaz; agktan, a§k hallerinden bahse-
der, Oslad sairlerin gazelieri, bes-alti beyti g^mez,.
Ilk beyte h dogus yeri anlamma ^matla'„ son beyte
kesini bcyti anlamma "makta' rh denirj makta' bey-
tinde ^air, kendi adini anar. Gazetin en giizol bey-
tine "BeyfLil-Gaffil", yahut f 'Sah - beyt", "§eh-
beyt" denir, Musikiyclc g-a^elin hususi bestesi yok-
tur, Gaael ckuyan, muiik ealaniri yaptigi taksimin
karar kildigi makaina gore soylemeye ba^lar; o ma*
Sahife 138 - 397
2S0
MESNEVI SERHt VI
kamda gezinir; miyan yapar; o makama uyan baska
makamlara da gecer.
1665. "Sen olmasaytfm", H. c. in 976. b inin
r . Tutmac. V. & in 2945. b. nin a. e bk.
■
1673. Mahjer - Sur. I. c. in 751. b. hln §. e bfe.
*
**
METlN
* Tilrfciin, ?&*& bend*u hi£l>ir &ey £&la-
maa" diy* bahac siristuesi vb malim rchln
olfflmk vanned
Hikayeci, bir teisi vardir, adi Cigerofilu 1 -
dur; el cabuklugunda, hirsidikta halki oldiirfcr
Turk, seninle bahse girlsiyorum, dedi; ben-
den bir Jplik bile galamaz o,
Kanatlanip u^maya kalki^ma dediler; son-
den daha acik gozlerf bile mat ettl o.
1680. Ylirii, var akliim guvenme; onun dijzen-
Jeri fc&rsisinda akiin bagindan yiter- aider**.
Turk, biisbtun tazdij benden ne eski F n&
yeni hiebir gey alarms, diye bahse glrigtL
Mahna tamah edcnler, onu daha da kizdir-
dilar; bahse girisip maliiu rchin vcrrneye kal-
gu arap atim dedf t rehSn oteun; o t bir dii-
zenle bendeit kumas salabilirse oitu size vere-
cegim-
So* — Akclfcroglu" dije sc^or.
« Ikinti misra' »Kl ?evt r W diyc ba*liy*r. Vive, turk^
S*k yitLrmric, kajtelcick ooUmia* *<ltfc "Y*VI kllmsk" Ua
5a/?//e 139 - 397
362
ME&NEVl SERHf VI
i
Ama bfrgey calamazsa bu atkx beraber
sizden bir at aJitun,
Turku o gece derdinden uyku tutraadi-
hirsmn hayaliyle sava§ip durdu. '
Sabah oJunca atlas kumasi koltaguiia vur-
du? o diizenbazm pazardaki diikkaniEa gitU.
Selam vierip diikkana girdi; usta, hcinen
yermden kalkip selSmmi aldi, merhabaIa S ti
onunla. 3
Tiirke haddinden a S in Eaygi gosterdj;
Turkun gonlune girdi; kendini sevdirdi ona.
• Turk, terzinin bulbul gibi gakiyip tfle-
digiru goriince o Istanbul atlasini ununo atti
oniui.
1690 ' * u j? u kunia ^n, savas giinti giy meni icin
gobeglmden a^igisi geni^ yukarisi dar bir
kaftan big dedi,
Beldeti yukarisi dar olsuii da gfelere gii-
zel gBrilrtsltnj a$agisi gcni$ olsun da ayaga dc-
Ia$masi«, ayagi tutmasm.
Ter«i, a benim sovgiii mUgterJm, ylizlerce
hornet edeyim deyip elinl, gdzQnun Sattfoe ko-
du; hag ustttne decll, buymgunu kabul etti.
Sonra kumagi iflgtu, ne kadar gikaeagini
anladi; ondart sonra da agzim ayp Turku lh-
is. tubnaya koyuldu.
Baska beylerin hikayclerini soyledi- on-
larin ululuklanm, bagislanuii ardatti.
Nekeslerl, ojilann kdtii huylanni hikaye
etti : beyi giildurmek igin tuhaf . tu haf scaler
soyledi.
MESNEVI SEHHl VJ "f
Am EiW makasini cikard*; hem kumasi
kesiyordu, hem de agzi, malaria, afsunlarla
doluydu.
Ter/inin, guWiirccek sivzler soylemesi,
Tiirk bcyiiiin katila - Isatila giilerUu
daracik gozlerini kapatmasi, terzinm
In * it Ijnilransi
Hikayeler yuzuiiden Turku bir gulmeduv
tutltt- daracik z<iz\eri, gtifcrken kapandi.
Terzi, kumastan bir parca cahp dizinta al-
tma sakladi; Tann'dan bajjka butiin dirilerden
ei7lice yapdi bu isj.
Hak, hep gorur, goriir ama huyu Grtmck-
tir- ancak haddi asjarsan yaptifiim, mcydajia
koyan, scni rezll - rUsvay edon de O'dur.
1700 Tei^inin soyledigi hikayder >-uzUnden
TQrk beyinin giristigi bahis, akhndan gikti ►
'f ti
Atlas da nadir, dava da nadir, robin de nc?
Tiirk, buyuk orkek karde^in gulunc; sozleriylc
s&rhos oldu - gitti*.
* Bwtiii i^n^I m!sr aJ fudnn ^«fe »r-in«*«t *«
JAe-i ici" SlTili, "lei" yt V«Lt, puja anlimma nlmlj (S. ^Sl-
«,« "Uie" dcOWiil Scyyiti Abmilk^d.r-1 Iteltai n in ™*a-
d^n (U«> H. 1033) i^mhtJti.. NiWWm hi«l »«M de » . n
c VT rf v. k«r,-i fft T lst be^H talta" Wf*^ ^.rr
k,k k a r<le* Bul^mda S«I^1 b«*ih ^lta. ? tir (JmWd«U^
Sahife 140 - 397
set
MESNE V] SUlffl Vl
MBSMEVT 5EHH1 VI
we
Turk, Tanr: jgi n olsun, giilunesek bii^^y
vS? S ° yle; aStterJl1 canuTia £lda ° ,du &ye V^
■ O Min h gulUnecek bJr hikaye daha soyle-
di; Turk, oylB bir kahkaha atU ki nit iistii
yefe yutti,
Gaafil TCrkj guiiinecck hikayeden hos
bit- tad alirken tei* de bir parga kesti ku-
mastan, gom legion yakasmdati koynuna atti.
Vim Turk, iieiincu ttefa; Tanri jgjn Ql _
sun dedi, gijldiireeek bh^oy daha sSyle.
Tend, bu sofer, once sSyledigi ik i hikaye-
den daha gulling bir hikgyfl s6yledi TUrk „
tunnden avladi arlik,
D&vaya, bahse giri 5Gn Turkiin gozi eri
kswranig, akii bapndan attM^ gnsirip fetf.
mistl, stirh05 o'rau^tu.
52 ^^ffe*^ eIifln flllin * bir **• few**. m«
>
"Bir tuakm ( TO ) Miia J, ifc^fc Mfi , r
Mat. Kelt. st,. 1Mi . T]pk , ^ lm V,£ 'J' *%<*?¥ G *™
Terzi, u^ujicQ defa, kuitia^tan bir parea
daha kesti; giinkii Turkun gultisiiiKlen meyda-
m genis bulmugtu-
O Hita'U Ttirk, dSrduncu kez ustadan gii-
liing bir$ey soytemraini tetiyordu.
1710. O ustaTiin gonliinc merhamet geldi de dti-
senini baskaJanna saklamaya karar vcrdi.
tcinden amma da stfclerime kapildi dedl;
Tie bi^im ziyanda, nasil aldamyor; haberi bite
Tufk h Tanri i£in olsun, buna hiK&ye soyki
diye ustayi opirteye koyuldu*
Ey masal olmus, varbgindan e^™5 WS&
niccye dek masal dinlemeyi deneyeceksin?
Sendcn daha guliinq bir hikaye yok; git
de yikilt kubrinin bagmdti bir dur-
Ey bilgisizlik, §Cjphc mezanna tepe taklak
dil§en p nkeye bir felegin masalmi dinlcyecck-
SID?
Ne vakte dek gu dunyanm igvesini tada-
caksm? Ne akbn dijzeninde kaldi, nc caiun,
Har 5 ^alim bir arkadas olan ?ti felcgln
masali r senin gibi yfebiriiex^G ki§1nm yuz su-
yuiiu yerlere d^ktii.
Herkesln terzisi clan feiek, yuzlerce yil
oraur siirma^ ham eot^klann clbisclerini hem
yirtar, hem diker.
Gulunc sdzleri, baglara - bah^elere gelis-
tne verse bile ki§ gclince, veidigini y^le verir
gider.
Sahife 141 - 397
266
MBNtfYl $ERltf Yi
Bmek onun kutluluguyfe, kutwftfcjj 2£
etaick j tfJn 6niii;ie otUlinug]ardlr suy a ^
Terzinfc Torfe hey, „ arfetp ^ ^^
guliniecefc ^ kterse* kaftamn dar^to
demcsii
hii,- Tei ?u a had,m dedi ' ** art*- Mr gUIiinc
Sonra kaftanm dapdaraeik olur- bfc kfsf
Iwndme bu i$i ^ e r mj? ' f 5 "
«3*n guleccgin ycrde k an ag]*^
yanior, Bu Tiirke be^rfer; rtSfffl
^ftani, cetaBme « ]to j sesi bjc% ^^
twere bu terainin foiiino j^^ aHas
kuma^tir,
kaJf !T *^ Si ' ¥*** atIaSnu a ^ ri " ™"
Kasij^a parca-parpa kcsti.
h m wf" 56 ; b0yU " a J1|ld!aim feni BUkJUiwydi
hep kuflu olsaydi dersin; hep bu ist^in
VOQ - , .™ 1crbiIe rtne pek kwarsin; onim ci ].
vesine, kim« e , afatlar,™ Sfkolenirsfn.
Onurt sustnasindan, kuts^luklarinda* sa-
™ km gutmesinden pel; inemi^n.
MB5NFV1 &£RJll VI
2G7
* Niein zevkj negc Zuhrcsi oymmiyor der-
sin.. ama fefegm kuduluklanna, kutlu oyunu-
na gtivenme.
Yildizin sana dcr ki: Guldiimieyi arttinr-
sam, seni Uimden borglandiriiim, aldatinm-
A hor-hakiyr ki^i* sen &x yjldislann is-
vtieriiic bakma da kendi agikmi gonlune vcr;
ger£tk a$ka sa.nl.
firnek
* Eirisi, yola dusmug, diikk&nma gidiyor-
=du; gardii ki kadinlar, yolu kapatmi£lar*.
Adam, pek hizli gkliyor, bu yiizden taban-
lan yamyordu; yolsa, Ay £ibi guzel kadmlarla
kapanmigti.
Adam, yuzunii kadinlardan birine £evirdi
-de d^idi ki: A bayagi yaratiklar, a Kizcatizlar,
ne de goksunuis**.
O kcidin da adama yUzunii gevirdi de dedi
ki: A oniin kfeU bizim Qoklugumu&i hi^ bakma.
Ycr yuaunde gokuz, Loluz ama, bu bol-
luk da dar geliyor sb^
Kadin Kitligtndan genglem di^uyorsunuz
da, bu i§i yapan da rezit-rusva oluyor, yap-
iiran da,
Felcgin olaylanm, aci, i^c sinrnez Eseyleri-
ni gonne,
__ m —
• Bey tin ikinci ^sth\ "Urate e= ci«rk-i ssen^rt-i hem^u
-mfili" tir/MiSriVd*ki bol«k> kjilab^Jik, toplmlulc atlUmjna pc-
ieti ,l ^oTk' , tLisLL, turkceclEn g^^ri^diTf ftnJi w ^oV tur.
•* HrylCt^ki tl kL7^aFij:^ J 'i^m&i &*&* s "^ dJ duhtera-
5a/?//e 142 - 397
868
MBSNEVI SEEK] VT
Rmk kitiigina, g^im dartigina, korkuya,
titreyi§e bakma '
§unu gor ki btitlui bu acilanyla gene de
onun fcin 5Iuyorsunuz, bir UirJU gekemiyorsu-
ttuz ktindinizi ondan.
1740. Att smanmayi bir rahmct bil; Merv ? Belh-
saltanatimysa bir azap say,
* O tbrahim, Sliimden kagmadj, ate^e atil-
<li da yantnsdi,. bu ibraMm de yiictfikten ka<>
h, saltanati birakti, ate^e atiidi.
gagilaoak §cy, onu yakmaz da buiiti ys-
kar ates„ istek yolunda boyte terslne gakilmjs
nallar vardir i^ta
A
($ E It
1676. beyitten sonraki hikaye. Bu hikayenin
Ibn Cevzfnin "El - Eddys." smda ve Ubeyd-i Zu-
k&ni'nin "Leltif" inde oldugunu Furuzaii-fer mer-
hum taiMiriyor ve metin naklediliyor (Maahfc, a
207). NaWettigi metinlere gore terzi, sesli olaralc
yel cika^r. Mifcteri, guirauye baglax; terzi ae ku-
mastan bir parca calar, Mlisterl, badi, bir daha der.
Terzi, bir daha o sam der, Kaftan daralir. Mev-
lana, ba hikayeyi tasarnrflarla anlatiyor; bir halk
hikayesi olduiunda §uphe yoktur,
1677. Cigcroglu diye eevittfigimiz ad, metin-
■de Putvi gos - Akdger okIu ttizinda gOQiyor. Mev-,
mtia, bu bdlumun sonlarmda 1713 - 1720. teyHJerd*,
diinya nimetlerinin, malm, mcvkiin diizenine, oyu-
nuna kaprtanlatin, ergenlik catwa ulasmamis eo-
cuklara benzediklerini, bu kocakrn? socuklarin, onun
Ontine olurup masalLanro dirJediklerini ttldirlr.
1725-1726. Yildiz - Kuthi, kutsuz. I. c. in
854,, in. c in 471. ve W, c. in 1294. b. lerinin $, fe-
rine bk.
1728. Terbi'. IH. c. Sn 471. b. nin $. e bk.
Ayni b. m Zuhre igin I. c in 539. b. into- 8- e bk.
1731 beyitle ba§layan b&lum, Furuzan - fer,
Zamahseri'nin "Rabi>ul - Ebrar" iron, "Bab'ttl-Ce-
i
Sahife 143 - 397
£tt
AtHSMEVl 5ERE3J Vf
MESNEVl SERHl VI
3U
yftfeftt'il - Miiskite" sinden* birisinin* kadimn birine
Allah 'tan yardim dilerim, ne de coksunuz dedigini,
kadinm da, a adam. bu, kadar £ok olmamiza rag*
men, gene de ba^ka geyler dilemektcsiniz; az ol*
saydik biimeni ki neler yapacaktJtnz diye cevap yer-
digini kaydedcrek bu boliime kaynak gostermekte-
dir (MaShiz; s. 207).
MevlanA, hem mcgrebl, hem seriate ittib&i ti&
layisiyle, Yunani a^k diytbileeegirniz, gen£ erkek-
lere meyli, meyledende bir kotiiliik olmasa bile, hi(^
ho^ gormez, MeselS bir gun, huzurunda §eyh Ev-
hadeddin Kinnani'den (635 H. 1237 MJ r gengleri
serardi, onlara du^kiindu, fakat temizdi, bir ktftii-
lu£ii yoktu diye buhsedildigj valrit, fccgke demigti,
kottilugii olsaydi da bu i£ten vazgeeseydi {Eflaki;
Tahsin Yazici basimi; Ankara -1959; % % K. Mat,
c I, s, 439) + Gene bir gun, Evhadeddin demi^ti;
alemde fctitti bir rniras birakti; hem kendi gunahL
kendine, hem o ige du§enin gunahi, igleyene oldugu
glbi gene ana (Aym; s. 440), gems dc Eag-
dad'da Evhudeddin'lg g5ru&Uigtt zama* ona, ne
Slenidesin diye sonnus, Evhadeddin, mutlak gtizel-
ligi gttzeilerde £eyrediyorum anlamina, Ay'i su fc-
genlnde seyrediyorum demig, §ems, boyntmda $i-
ban yoksa ne diye kafami kaldinp da goktj& gar-
miiyorsun diye Gnu kinami^ti (Ayni; c, II 1961-
£. 61S).
1741. Ibrahim, Ate§e atiiat) ve yanmayan, Ib-
rahim Peygamber t dit "(A. M). Ylicelikten, saltana1>
-tan kafiip vokluK attune atilansa Edhem oglu ft-
rahim'dir (L c. in 429, 551. in. * in 4216 *« 4219.,
U c. in 931. ve IV, c, in S2<> - 844, b. leiinin 3, lonne
**#
■
Sahife 144 - 397
MBTIN
SQii'nin gene soru sorran&t
SOfi gene dedi ki: Taiu-i'mn gucii yeter
biaim kanmizi Kiyansiz bir hale ac koyabilir!'
Ate$j gulluk, agaclik japan, bunu da ya-
pabdir, kannnzi ziyansia bir h&le getirebilir.
Tikenin ta kcndinden gUl bitlren, bu kisi
da bahar Valine dondiirur.
Her selviyi hijr bir haJde yiicolten, kederi
de sevjiig haline sokabilir.
Her yak, onun buyi-ufuyla var oldu ya-
var etHfini oJurnsuz de edcrse nesi eksilir*
Eedene can verip dirJJten, dirilttlginl' ol-
durmuzse Kiyana mi girer hie?
O ctfmeit Tflnn, kulunun cam mP vi isti-
yorsa, l<ul cabstnadan verse no olui- ki?
1750- Anfc kullanm, pusuda bckleyen nefsjn
InneUonmi! § e ytanin dflzenJmJen uzak tulsa"
ne olur ki?
■
L
Kadi'nitt sufiye cevabl
i
Kadi dedi ki: tnsana oh ge]en, tateiz gele*
emir olmasaydi, gfeel, C irkm h ta 5j incj bulun-
MBSNHVT SERHl VI
NefiSj geytan, hav& o heves, yaralanmak,
gaJi^mak, sava^mak olmasaydi*.
Fadisah, kullarini ne adla, tie lakapla £a-
giracakU a per deal yirtitartg kigi.
Nasd, a sabirii, a hilim s^hibi diyecekti?
Nasil a babayigit, a hlkmet cUte etmfe diye-
cekti?
Sabrrlilar, gergekJer p yoksuflan doyuranfeuv
yol kcsen omiadikga, l&nettenmfe Seytan bulun-
madikca nasil olur; nasil bclirfr, anlagjhr?
* Rustem, Hamza, ahlakstz olsaydi bllgi"
de bo$ olurdu, hlkmet de.
Bilgiyle hikmet, dofru yolla yolsuzlugu be-
litmek i^ndir; her yan, yol olsa hikmet bos
bhw olur.
Sense, $u suyu aci tabiat dukkant |gtt
iki dUnyanm da yikilmasini istiyorsun*
Ama ben biliyorum ki sen temiasin, ham
da degilsln; bu sorun, gcrgegi bilmeyeiilere
ogretmck i<?in
1760h Eamanm eefasi, bUtiin eziyetler, Tanrs'ya
uz&k o!maktan h gafletten daha kolay,
Cimku cefalar, mihnetler gegci-gider de
Tann'dan uzaklik, gMlet ge&nez; devletli, cam
uyamk o]an ki^idir,
* Zahmete, eziy^ets dayajimalE^ sevgilinm
aynl^ma dayanmaktan clnJia kolaydir
Kadinin birL kocasina, hey adamligi bif
adirnda a^an f hey insanhga yana^mayan dedi ;•
ge^iy*>r ki "cali^msk" tan sekn tLirkce bir ratizdiir,
■ F + 18*
Sahife 145 - 397
234 ME&iVEvf Srjtirt vi
Nedan hie bakmiyarsun bana; Ne vakte dek
bu horlukta kalacagim ? Htm dc ni£in y&nl ?
Kocasi, bogazma bakjyoniitt dedi; giplagim
ama elim-ayagim tutuyor.
A glizelim, boga^na bakrnak, fMune-ba-
$ma bakmak farz bana; her iksinc do baktyo-
rumf bir eksigin, gedigin yok.
Kadm gomle^iiiin yenini gosterdi; pek ka-
baydi, pek kirliydL
Kabahgindan dedi, bedenimi daliyor; klm
birisine tooyle bir elbise ahr?
Adam, a kadin dedi f bir saruni var sen-
den: Yaksul bir adamim, elimden bu geliyor
aneafcn
Bu kaba, kotii; begeniftr bir gey; degil;
ama a dugiiirceli kadiium, bir du^uru
.1770, Bu tviu daha kaba> daha eirkin, seni bo-
gamam mi ? Bu mu daha kotii geliyor sam,
ayrilik mi ?
T$te a kmayan kakiyan kigl, bela, yokluk,
eziyet, mihnet de boyled ir,
§iiphe yok ki hev&yi. hevesi terketmek
aci bir geydir; ama Hak'tan uzak kalmanm
ajcihgindaii daha iyidir*
Savagmak, orue tutmak gtictur, cetindir
ama , Tann'mn^ kulu kendisindon uzakla^tif-
masmdaa, bu derde ugratmasmdan daha iyidir,
Lutuflar s&hibi Tann, bir soluk sana h na-
silsin a benim tfahmetlere ugrayan. kuium der-
_se zahmet, eziyet, nasil olar da kalir ?
MBSNEVt $FJIH( YI
S*ST
Hatta. boylo demese, sen, onuii scaTJSunu
duymasan bile, duydugun tat, onun nasUsm
diye sormasidir.
Goniil hekirnleri clan o alirali guzellerin.
gonulleri, haste] an n hallerini, halirlarini sor-
maya akar,
Adian nm-sanla n tn n duyubnasindan C^ki^
nirlerse, gene bir c^ircsini bulurlar, haber yol-
larlar.
Haber de gondernicscler, gonullerindort
gegirirler; hasiJi sevi]en ki&min, sevcnlnden ha*
beri olmamasL mumkuii degildir.
A duyulmamig. hikayeler arayan, agiklarai
hikayelerinl oku,
1780, * Bunca zamandir kaynadm, co§tun ama a
kuruyup kalcm, gene de Tatar agi gibi yari giy-
sin.
* Eir oinurdiiir, Tann lulCunu Eormu§suti
de gene gofmeyenlerdeii daha yabanoisin [*].
^i n ti.ilk ertebiyaUmwflaj bHhfl^t A Levi - Hekt&^t edchiv&tLttd*
A^ gc^cT, Bcktl^tls^ kecKltkrlniHen obnayunlara "aAhSr 1 '* Alt*
viler, cd zA)Lit' h vt "Ycstit." detljklerL sibi "Yabflna" dn dwler,
ill rah im Ol|iiin ve Cem&t Dirahfan'jn baatbrdlklar] ^frfl^ft -
Ttirkce S^Iiik" adli Jiigatjn 3. Easiktll Hilda "NAgi" afiatiti*!*.
"AeemL, dogan^ meydana ^eleu^ n^Set cdcrn- N irtAuilan TeriJmi^,
Dn pllnkil far^c^a da kullattLlinaktft olait b»s sukuh, kural
di.^i olaruk "5fty*„ $&fctlHUn ba?:na- "na" cki firei Sri] rack gilrctivjc.
iceydaiia seldi^i nii^iiTiiilL-Lilir fci bu Ukdirds, bsr ntfefiteki
Muhanimed AJi'dLr UirkkLrjn Llis-l
Onlnri rtVrh*rtft nafidir, naf]
beyltnde ve ttirtc-e^e 1, nfl^" tarKinda Kiiylenen bu kclimt> * H hfG?
bir Sey olmayin" anlninina ^L-liyor demektlr.
5a/?//e 146 - 397
jEjfi MESNBYl 5ERIS VI
. Qua talebelik eden kisji ustad oldu; sense
a inatci kfc>r, gittikge daba geriledin.
Anandan, babandan bir haberin yok ya;
gcceyle gunduftfcn dc ibret aldigin yok.
Ornek
Arifin biri, ihtiyar bir papaza soi*du da a
kocakms adam dedi> sen mi dalxa ya^lism, sa-
kalin mi daha yagh?
Papaz, ben dedi, oiidan orrca dogftiugum;
sakahrci yokkeii gomiusuin dunyayi.
Arif, sakalin agardi, eski halinden ge£ti
de senin cirkin huyuii hala. giizellegmedi,.
O senden sonra dogdugu halde seni gegti
de sen, tirit sevdasiyla h&!a boyle kuruyup kal-
rmdasin.
Sen dofidugun renktesin hala; o renkten,
bir adim bile ileriye atamamigsnx;
H6J& kaptaki ek^l ayransm; had£ o yo
gurdun yagim ayiramamissin.
1790, Bir GmUrdur ate§ tandiwndasin ama haJa
b&feik kupteki hamur gibisin.
Havana uymu^sun, bagirt donuyor ama,
tepedeki ot gibi itya&in balcskta*
* A akli kit, Musa toplumu gibi kirk yil*
dir Tih £olunde kalakahnigsin.
* Her gun, t& geceye dek ko&up duruyor-
sun da gene kendini ilk kcuiak yerinde gorii-
yoraun,
* O okijza &gik oldukga §u iigyiis yiHik
uzaklikta.il kurtulamazsm.
WESMEVt SEftHl VI
277
1
* Qnlarm canmdan da oktizun hayali £ik-
madi da Tih golu, onlara koskoca bir girdap
oldu,
Eu, okuHJen bagka ondan sonsuz lfltuflara
ermi^sin; sonsuz nlmetler gormugsun*
Ama bkuz huylusun; bu okiizun a^kiyla
o ytice h biiyuk iyilikler, akildan cikti-gitti.
* B&ri big olmazsa simdi, her parca-bu^u-
guna sor; £iinku bu diLsiz goriinen paP£a-bucuk-
lann yiizlerce dili vardir.
* Dunyaya nzik veren Tanri'nm nimetle-
rini amg, zaman yapraklarinin arasmda giz-
lemni§tir +
1800. Gece-gunduz, durmadan masal aramada-
sin ama parea-biigugun, sana k senin niasulini
&5ylemede.
* Her parca-bugugun, yokluktan bitip ge-
lfeeli, ka£ sev3ri£ gormustur, kag keder,
* Qunku. hig bir pai^a-bucuk, seving ol-
madik^a, tat-tuz bulunmadikga bitip geli^mez;
par^a-buguk h kederle toklaSir bile,
* Parga-bu<?uk kaldi da o seving, nese
batn-dan gikti-gitti; hatta gikip gitme^i; be?
duyguyla yedi endamdan gizlendi.
* Yaz glbt bani; pamuk P yazin dogar; pa-
muk kalir, ya^sa akildan gikar-gidcr,
* Yahut da buz gibi; kigtan meydana g^-
lir; I<is gizlenir; buzsa 5nUmiizde kalir.
* O buz^ o gu^lugun aiinaganiclir; ya-
zin anrnaiam tfa Kigta ?u meyvelerdlr +
A yigit, b5yk her parga-buctigun da be-
^ertinde bir nimetin hikayesini soylemededii\
Sahife 147 - 397
2TC
mesnev! £EEHl VI
MTiSNliVl SEftiil VT
2??*
Yirmi oglu olaji kadm gibL. her oglu, onun
bir hos halini anlatjr.
Kendin-dJen geci§, sarhogluk, oyna§ma ol-
madan gebe kalmaz kadin; bahar olmadan bag-
bah^e dogruL mu hit; ?
1S10. Doguran kadinlarla kucaklarindaki socuk-
lari, onlarm baharla a§k oyununa giij^tiklerini
go&terift
* Her agcic, eocuklanm emzirroededir; ,
Meryem gibi gizli bir padigahtan gebe kalmi^
tir da o dogurmugtur oixlan h
Suda ate^ gizlidir ama suyim listunde de
yuzbinleree kopiik meydana gelmektedir.
Ates pek gizlidir ama suyun kaynadigmi
da kopuk, on parmagiyJa gAsterniededir*
* Bulusma-kavusma sarhoslarmin par-
Ca-bucuklan da hal ve soe arcieklerinden gebe
Jsalir.
* Oritarm agizlan, hal giizelllgfne faarsi
apik kaJmigtir; gozEeri, dikiya stisune kargi yu-
J Tnultnuitur.
* O dogan cocuklar, bu dort unsurdart
dogmata r; butiun i£in de bu gozlerle gorun-
mea ortlar.
* O doga.fi cocuidar, tecelliden dogmug-
lardir; bu yijzden de rerik&izlik perdesjyle or-
* Doganlar dedim ama gei^ekte dogma-
mi^lardir; bu £oz p ancak anlatabilmek i$in soy-
lenmijj bir soz.
* Akhni basina al; sus da "SByle" buyru-
gunun padiiabi soylesin; bu pegit giile kargi
bulbulluk satma,
1820. Bu eogup kopurerek soyleyen giiltiur; a
bitifrul, dUi birak da kulak kesil.
Hal de, soz dej her ikisi de, tertemiz iki
giizeldir* her ikisi d& kavusma sirrma adalet
sahibi clan iki tamktii\
Bu iki segilmis, bu iki razthk sunna ev-
mis siizel, gebeliklero, gecmi§ zamanlavdaki
t&krar derilmelere tamktir.
Yediden yeniye gelip duran t&minuz ayin-
daki buz gibi ham., bu buz, hot solukta k\§m
hik&yesini sQyler-durur*
O so£uk yellerl, o zemheri ruzgSrlaruu o
zanrtanlan, o gug gunleri anlatir-durar.
Hani o melanin, kis eagmda, Tann lut-
funun masalmi s£y]emesi gibl +
Gune^]rt gulumseme gagmi, ye^illik gelin-
lcrint dokurtmasmi, onlan yipratmasim anlat-
masi gibi.
Senden de haL gegti-gitti; par^a-bu^ugun-
armagan kaldi; ya ona sot, ya da hatiria.
Gam seni kapladi mi, geviksen si^rarj o
iimitsizlik cagindan kurtuluvsun.
A dert dergin ona h a fraUyle olgunluk s&hi-
binden elde ettigi nrmet]eri inkSr eden,
1830. Her solukta. baharda degilsen^ kutlu ne-
§eli degiUen gtil yiginina benzeyen bu bedenlitv
ncyin ambari ya 7
Sahife 148 - 397
3£a
MB5NEY1 SEHRl VI
Gul yi£mj, bcdemndir; dii^unceTi de gfil-
suyuna bender., gulsuyu, gulu inkftr editor,
i^te sana gagilacak gey,
Nankor maymun huyhilardan saman bile
esirgerur; peygamber huylularaysa guiies bile
bulut bile sap olarak sa^ibr/.
* O kafirlik inadi h maymunun toresidir;
o ovijg, o §ukrcdi§ dc Peygamber d in yolu-yor-
damidir.
Mayrnun huylulam, perdclcrinin yirtil-
masi, neler ctti onlara; peygamber yijzliilere^
-de peygamberlerin huylarayla huylanmak p onla-
nn yolunu tutanak Jne faydalar wrdi.
M&mur yerierde IcQpekJcr var, kuduzlar
var; yikik yerlerdeyse yucelrk, igik defines* va*\
* $u dogu^, Ayin tutulmasinda olm&saydi
bunca filozof h yol yitinnezdl,
Akli-fJkri eron killer, bu yol yitirme yii-
zunden,burujilannm J ahmakJrida daglandigim
gordttler.
V
(§ E R HI
1750. Beyitten sonraki b#Kim. Bimdan onecki
bolumde suf i, kadiya, Tann'nm her^eye gucti yeter;
karirnm zlyansis blv haLe getirebilit; ategi giil bail-
ees! haline getiren, bunu da yapabUir; tikenden
gfil bitircn, ki£i bahar haline getirebilir; yoku var
tden, van olumsuz bir hale getiitse, kuia, eahsmadan
niniet ihsan'etee, onu, §eytan N m gerrinden saktasa,
beklese ne olur demi^tL Mevlanu'mn bu hik&ye-
aindeki s(Bi, henuz ulasmainis olan aSllkli Kadi da
olgun mur^idi temsll etrnektctiir. Kadi, bu bolum-
de, sufiye cevap vennekte, kem£lin h noksanin var-
ligiyla rneydana gikaeagim, herseyi n, ziddiyla be-
liruceginl, insanda, hern metek, hern geytan buyu
oldugunu, aleminse imtihan alam buluMugunu an-
latrnaktadir,
1756. Rtistem, Hamza. I. c, in 2436. b, nin $
c bk.
1761, Beyitten sonraki bolumim, "Ziiher'ul-
Ad§b +? zeylinde bulundugunu FurGzanfer merhum
bildiriyor ve metin vcriyor (maahizi & 2DS), Te-
cemesini sunuyoruz :
"Meald, karisina bJr gomlek almigti. Kadm*
gomlegi giylnce kaJm ve kaba bulup §ik&yet etti;
Sahife 149 - 397
3B3
MESINEVl $£ftitf VI
ME3MEVI SEBHt VI
533
o da, seni bogarnamdan da kotii rnQ goruyorsui*
dedi/'
1750. Tatar ay diye ttirkceye eevirdigimlz
soe, metinde "Turk-eQsr diyc gegiyor. et, tarn pi^-
mez s yari giy birakilirsa bu £esit plgirmeye latan-
bul'da "TfrtaiT' denirdi.
1751, Beyitte de bunu h bunca zaman Tann-
mn latftmu sordugun halde hala h gtttmeyenlerden
de daha yabancisin demekle bu ciyligi behrtiyor*.
1783. beyitten aonraki bolum. "Man&knViil-
jkrifin" de, bunu andiran §u satirlar var:
"Gene nakledilmi§Ur ki bir gun Haswt-i Mev-
lana, yuce sohbet arkadaslariyle Meram mesddin-
den 5ehre doiru yola diismu^erdi ki ansizni ihtiyar
bir 1 papas kar^ilarina sikti ve Mevl&n&'ya. saygi
gosterdi. Mevl&na, sen mi daha yasbsin, sakalin mi
daha yagli diye sordu. R&hip dedi ki : Ben sakalim-
dan yiraii yas daha buyiilum; o, benim dogumum-
dan sonra eikti. Ea soz itaerine Mevlan& buyurda
ki: A blc§re, senden sonra noeydana gelen oldu* eri^ti,
agardi da sen M1& nasilsan, oylucc karanhkta, za-
rarda, hnmhfeta kalakaldin, yaziklar olsun sana de-
fi§mez> olmaz, pismezsen. Yok&ul kesis T hemen ziin-
narttn kopardi, tman gettrerek MusLumanlara ka-
tridi." (c> I. s. 139)
1792-1795, Musk -Col- 5kUz> Musa Peygam-
ber (A, M), israiiogulkmm, Misir'dan cikardikfan
sonra, Tanri J nm raadettigi Ken'an iilkesini elde e1>
meleri igin oradakilerle savaaa £agirdi. Fakat Israil-
ogullan, orada zorlu, giiclu ■ kuwctU bir toplum
• 1
var; onlar oradan cikmadikga bte oraya girmeyiz;
-sftn ve Rabbin, gidin, onlarla savasm; biz burada
oturacagifc dediler, Eunun iizerjne Tann da onlan
kirk sene £olde birakti (K.ur r &n; V, sQre-; M&ide,
■ftyet 22-26. Bu olay, Ahd-i Atiyk'te, A'dad k^smi-
mn XIII -XIV, baplannda etraflica anlatibr. 1794-
1795 + beyitlerdekl "dki^*' igin L c, in 2267. b. nin
5. e bk r >,
1798* Pa^a-bucuklar-Ditteri. III. c. in 3207.
fa, inin §- bk-
1799-1S0G. Bu beyitlerde zamani, zamanin
ukip gidl^ini^ scvincinl, kederlni h bunlann bile &tirup
gitinediginij ancalt yazdan kalan pamuk, ki^tan^ yaz
i^in saklanan buz gibi hatirda kaldjgmi bildiriyor.
Hz- Ali h nin s d 'Zaman : bedenleri yipratir, dilekleri
tazeler, olumii yaklagtinr; umulam uzakla?tinr. Kim
ona dost olur, onu elde ederse zahmete di}§er; kim
onu yitirifsc yorulur, darliga ugr^r" sSzlerine pek
bender (A + G, Nohc'iil -Bclaga teroeinfi vo §&rhi; III.
Kisim, 3. EoKim; s. 407).
1811. Mejyem, L c + in 1935. b. irtin g, e bk.
1S14-1S19. Eu beyitlerde h gercjege ka\TJ^anla-
rm, dort unaurdan degil, tecelliden dogan EoMl£f I an-
Jatmakta, 1819, beyitteyse, bir ^uk ayette gc^cn
^Kut-soyk" sfrtfUiu Jufzan iktibas ctmcktodii*. 1820,
beyittcm, boliimiin sonuna dek n hali, olgun ki^lnin
halini ve soziinu, geaitli benzetialerle ovmede, 1826-
beyitte, "gune<j +n spzOnvi Ht §ems" diye anarak CenfrtM
§ems'i hatirlalmada^ 1833. beyitte, Tann'ya ^ukret-
Tticnin^ Pcygamber ,| in yolu - yordami oldugunu bil*
Sahife 150 - 397
234
MESNEVl $£RHl VI
dirmededir. Bu beyitte, "insanlara sukretmeyen, - A1-
laft'a da §ukretmemis£ir" hadisi de hatirlaUJiyov
{Canri ? ; H, §. 167 J.
1836-1837. Bu beyitlerde Ay f in dogmasindan
sonra tutuLmasim, tutulmasindan sonra gene nudan-'
masini, dogumdan sonra oliiine, Slumden sonra dl-
rilmeye, yagarken de negeden sonra kederc, keder-
den sonra gene ne§eye bensetmekte, filozoflann,
nftru, yaTmz dogmakta, karanligi da batmakta gor-
dUlderindon, oMumden sonraki hayati, akilianrta
day amp inkar ettiklerinden yollarini yitirdiklerim
anlatmaktadir. Son beyltteki "Burunlarimn iistunde
ahmakhk dagini, burunlannm ahmaklikla daglan-
digini gorduler 11 sftzti, LXVUL surenin (Kalem)
16> ayietine i^urettir ve "Buyuyiip bir hortuma do-
nen bumuna, yakinda bif damga vururuz*' me§lin-
deki bu ayetten ^Hortunn^ sozu iktibas edilmi^tir.
Bu 8yet Mugiyra oglu Velid'in hakkmda inmj^tfr*
Veltffin bumuntla, bu ikyztin ntiztililnden sonra bir
yara giktnig, bumu si^mis ve bu yaraj filuniiine dek
g&cmcmigtir.
M E OC I W
Kaz£ui£ yohiyU obttadnii rizik dileyen yak-
sul hLk&yesiniii kafcui b&lilmij
Garesiz kalmis bir miiflis, derde dti^mtis,
elinde - avucundu hfcbir sey kalmaimg, binlerce
zehlr yutmu^tu,
Namazlat'dUp dualarda, ey efenditer efen-
disi, ey kurdu-ku^u komyan diye yalvaxiyor;
■
1840, Sen bent caJjsap yorulmadan. yarattui
diyordu; kasancmii da ben Galismadan ver,
* Bagimda gizli be$ inci vcrdin bana; ayri-
ca verdigin be$ duygu da gizli.
Senden gelen bu vergi, bu bagig sayiya
sigmaz; anlataniam* dilsisim, utamyorum.
Beni yaratan, yalnia seiisin; nzkitni da sen
dusene koy.
Yillarca bu ge§it bir Qok dua etti; sonun-
da sizlanmasi i§£ yaradi,
* Hani, £aks.madan h yoruhnadan Tann*
daji helal nzik isteyen adam gibi.
* Sonunda Tann katmdan ati&let sabibi
D^vud^un eafinda bir okuz, onu mutluluga
TolagtirdL
Sahife 151 - 397
286
MBSNEVl SETHlt VI
Bu adam da onun gibi sizlandi* yalvardi -
yakardi; darken meydandan ic&bet topunu
kapti.
Kimi duasimn kabul edilmeyjsirie, dfregi-
nm gecikmeslne bakiyor h kotu zanlava dugu*
yorduf
Ktoi de kerem sahibi ef end Her efendisinln
lutfu, gtfnlune mujdeci oluyor, du&simn kabul
edilecegine inandinyordu h onu.
1S30, Cali^ip eabalamadan usaninca Tann'dati
umitsizlige duguyor, derken Tann e^iginden,
gel sesini duyuyortlUn
* Igleri onaxm Tann p alealticidir, yuksel-
ticj; bu ikisinden bu§ka big bir i$i yoktur,
* A ki§i, yeryuzuntm algahgiru, gokyuzu-
nun yuceliginl gor; ba ikls* olm&dikca alemin
donugil olamaz.
* §u yerytiziintin alcalisji, yuccligi de bir
ba§ka <?c§it; y a n yil gorak, yan yil yemyegH,
"terii taze,
* Mihnetlerle dolu olan zamanin algaligi,
yfrceligS, ba^ka bir cK-jit.. yarisi gunduz, yansi
* Zitlarla uzla^ttng inizacin algaLsi, yuce-
li§i de gu: Kirni vakit sag-esendfi 1 Inaan, kimi
vakit hastadir, inler.
* Kit]ik p bolluk, bang, sinaTimalardan do-
gan sava& hep boyle; alemin ahvalifli de bu-
niin gibi ML
Alem, bu iki kanatla havadadir; canlar, bu
ikisi yuziinden korkuyla umidi yurd edinir.
MiiSKEVi stiiHl vi
33TT
* Bu ? alemm, guney yeline benzeyen ya-
Sayisla sam yeline bcnzeyen fillip tckrar dirilis
yellerine tutulup yaprak gibi titreyecegi vakte
dek boyle surer - gider.
* Derken Isa + mizin tek ranklilik kupii, yiiz
renklilik kEiplerinl degmiz bir hftle kor, onlann
k&rma kesat vedr.
1S60- * Qiinkii o dUnya, tuzlaya. benzer; oraya
ne giderse reriksEz olur.
* Topraga baksamt a, rerik-renk haUtm
hepsini de mcz-ar kjindc bir rcnge boyamada.
* Bu T *5runen bedenlerin tuzlajsi; unlam-
lar tuzlasiysa, zati bagka.
* O anlamlar tuzlasl, rnana alemindedir;
orasi ezelden ebede dek yenilikler igindedir,
* Bu yeniligiri ziddi eykiliktir; o yenilik-
se zitSJ2dir ? egste ■ ortaksiztlirj sayisisdir +
* NitekSm Musta£a N nm i^igimn parlakligi
yitaunden yii^binlcrce karanlik, 151k oldu - gitti,
* O alp ulu^un yuzundtin gifit, ^irk ko&an,
mugt hepsi de bir l'enge boyandi**
* sir gune^inin l^iginda yijzbinlerce kisa,
uzun g5Jge n birlegti - gltti>
Ne uzunluk kaldi, n^ kisalik, ne genial ik„
ge^it-gegit golgeler, giine^e rehin oluverdi.
* Ancak mah^erdeki 1:ek renge iKjyani^
iyiye de apagik gOrtinuP, kotiiye de<
IiryJiJ.teki "alp ulug h| 3 ynn3 yi&it ulu s^^kri tiirk^c oli-
r
Sahife 152 - 397
3SS
MESNEYl &EJLE& Vt
1S70. * QunkU o dunyada anlairiar, §ekte - su-
rety btiriinuv; gordulderimiz, huylarmuza uy-
gun olur.
* Mektuplarin yazilan meydana Gikar; eN
biseleriri astarlan yuz olur.
*.§imdi gizli geyter, alacali tikuze benzi-
yor; soz igi P gegitH inane; giidenler arasmda yuz
renkli blr iplik bukuyor*
* gimdi yiiz renldilik, ytiz gonuUU o)u§ si-
rasi; bir renkli Stem nasil gorunebilir ki?
* Zeneinin devri, Ruin Ulfcesinin gtizeli
gizlendi, bu, gtraj gune§ rehinde,
* Kurt cagi, 'YOsiif kuyunun dibinde.. Kip-
tiLeriii noboti, Firavim padi^ah gimdi.
* Boyiece tie §&5kmca gulen, kimsedeii
esirgenmeyen riziktaii, b3rka£ gun §u kopekler
de payiaiini alsinlar bakalirm,
* Ormanm i£inde, fi Gelin" buyrugu yayi-
lmcaya dek arslanlar bekliyoriar; "Gel in" buy-
rugu verilinceye dek bu, boyle.
* Bu buycuk verildi mi, o at'slanlar, yayil-
daklan yerlerden, hep bivden ^3saAw\ Tann,
pcrdesiz olarak gefirleriiii, harcayacaklanni
gosterir ortlara,
insaiikk eim karayi da kaplar, denizi de..
sJacali fikiizler, o kurban bayrammda bogaz-
lanirlar.
1S80 + * Korkung bir kurban bayrami gunii olan
kiyamet gunti ? inananlara bay ram giinudur;
okiizlere oliim gunii.
MfSNEVl serhi vi
asa
* Butun su kuglan, o kurban bayrami gii-
ntindc, gemiler gibi denizin ustiinde yiizer - gi-
dcrlsr.
* B&ylece de t "Etelak olan, apa£ik dcliller-
]e helak olur^gider; kurtutan, apagik delillerle
kurtuiur", tam bir inanca kavugtir*
* Boyleee de dogati ku$lari padigaMj kuz-
gunlar mezartiga giderler,
* Cunltu dunyada kernikte fisjki parffalan,
kuzgunlarin ekmek gibi gidalandir, mezelexi-
dir.
* Hikmet goiter i ncrde, karga, kuzgun
nerds? Figkida yagayan kurtcagiz nerde, bag-
bah£0 neredc?
* Nerisle savagmak, ahlakMs adamin harci
degil; esegln ardmcls odagaci yakilin^z, e§Eg;iti
afdma misk stiriymez,
* Kadinlara sava§ iarz degildii" arltk bu
savaga nasil gU^ebilirlfir ki bu, en buytik ^^
vagtir.
f Ama pek iiz olmakla berabef klmi kadi-
jim yiireginde bir Rustem vardir hani,. Mer-
yem gibi giztenmistir o,
* Nitekim yui^ksizlik yiizunden kimi er-
kekl&rin bed^ninde d€ kadmlar, kadinhk giz-
iidir.
1S90. * Kim erlige bazir degilsc, o di^ilik o diin-
yada geklc burUniir,
* O gun ad£Iet guniidiii; adalet, her^eyi
yerine komakdliP; ayakkabi ayagmdir, kiU^h
bagin,
5a/?//e 153 - 397
(
Z9»
WBSK2VJ S*RH* VI
MESNEVl StRHSC VI
231
* Boylece de her dilek dileyen, diiegme ka-
wtgur; her dolunan, kendi batisina gider,
* Hie bir dilek, dileyei*den esirgenmez.,
parlakligin egi gunegtir, suyun e§i bulut.
* Diinya, i^terf onaraii Tann'run kahir
yurdudur; degil mi ki kahri segtin, kabir gtfr.
* Kahrotmu^larin kemilderine, saglanna
bak- kahir kiLei, denize dc diisnius, karaya da.
Danrun pevresinde ku^un ayagsm, kanathm
ssynet., sozsuz olarak Tann'nm kahnm anla-
tiyor.
* 5len Oldu, yevde bJr yigin toprak kaldi;
zaman ^egtikge o da diteeldi, bir yigin toprak
da kalmadi.
Tann adaleti, herkesi c§iyle cift etmi$;
fili fille, sivrisinegi sivrisinekle.
* Ahmed'e h meeliste dort segilmig dost
e§ olniu^ ? EbG - cehl'e Utbey'le Ziil - himar.
1900, * Cebrairic eanlara K&'be, Sidre'dir, kar-
mna kul olcinla ra kibleyse sofi^a,
* Arifin kiblesi kavu^ma i^igidir; filozof-
la^mis aklin kiblcsi hayaldir.
* Z&hidin kiblesl lfttuf, kerem s&hibi Tan-
n*dir h tainabkfirin kiblesi altin torbas P ,
* Arriam gftzeteitJerin kiblcsi sabirdir, da-
yaiugtir; gdribiuge tapanlarm kiblesi, tagtaki
nakis.
* l£ atenii yurd edinrnl^Ieriti kiblcsi ni-
metier veren, lfltuflar eden Tann'dir; diga ta-
paniann tables!, kadjnm yiMi.
* Bflylecc taze p yeni, £ay-chir +H Usandiy-
san da yurii - var, i^ine bak.
* Bizim nztamra, aUn kasedeki garap; o
kopeklcr.n mitt da tagara dokulen tutirsag su*
yu*.
Neyle huytomdiysa huya layik olam ve-
ririz; onu P huyuiia layik nzki g^nderiT-lEn
Ona, ekmegi sevmeyi huy olarak vermi-
yz; buna n sevgilinin sarhogu olmayi huy ola-
rak vermis!^
* Huyundan hoslamyorsan* huyunu iyi
buluyorsan, ne diye huyundan ka^iyorsun?
1910. * Di^ilik ho^una gidiyoi-sa gar^ata gtrj
Rustefnlik ho^una sidlyorsa hanger al eline.
* Bu soEUTi aonu yoktur; o yoksul, yoksul-
luktan 51dij h gucu-kuvvcti bitti,
t)stiindc, kabbeniJi yamnda dur; yUzunn
kiblftye (^vir« yayn btr ok toy; at,, ok,
nereye dii^rsc orada aefiiie vitrdir yasali
bir hfteidi, v<?ksulnn effc ctmesi
fr Bir gece, rtlyasiiida gordii; ama ruya
nerde^ uyku nerde? Sufi f nin huyu h uyumadan
rtiya gormektir,
* Bir hatif, ona, a gSzleri uyJtuKuzluktan
yorguui ki^i dedi t k&gitgilarda me^k k&gitlan
i^inde bir Mfit ara,
Komgun olan kagitcidakL kagitlan, gi^li-
oe al eline,
Onlann arasmda gw sekUde, §u reiikte bir
k&git var; onu al a hazin klgi, ama yalmzkes
oku.
r
Bcjitte (, 1.af!»r, tutmo?" tttrk«o ulArAk peciyoT.
So/7//e 154 - 397
saa
MBSKHVf SERIll V]
MESNFVt SEREtf VC
**3
Ogul, kAgitc;idan o kagidi agirdin nu ± pik
disanya, kalabahktan, lyt-kotui kisilerden bir
yaxia gekil,
Yalmzca sen oku; okumada bir arkada$
arainaj kendine gel.
Ama bu is, meydana gikarsa da gam ye-
me; £unku sendeti ba^kasi, o defineden yaritn
arpa bile bulama*.
* 1§ uzarsa da sakm umit kesme; soluk-
tan soluga, "Omit kesmeyin" ayctinE vird et
kendine.
1920. O mujdeci, bu sflzleri sQyleyip elirU yok-
sulun gokemie fcoydu, hayrli dedi, yum ^ahmet
eek.
O genc f daJgmhktan kendine gelince, fe-
rahindan dtinyaya sigatnaz oldu.
Tanrj'nm esirgemesi, komHsaa, lutfetmc-
si olttiasaydi sevincindra £?at!ayacakti>
oyJe bir geni^om^t] ki K kulagma, altiyijz
pordenin aztiiru&n Tann'mn ses] geliyordu h
mime ftiygusu, perdei»J agmca ba?i da
yikeidi, go|u agti.
insamn kimi vakit i§itme duygusu, ibrct
sahibi olur da gizU perdcyi dcler, ge^er.
Duygulan, pordeyi a$U mi p ard^arfltL bo-
yuna g&rlir, i^tir.
Yoksul, kagitcmm dukk&nma geldi yer-
yer atitaig n^k kagatlanna el atU
Tez o yazjh kfigit g&iine iHsti; hat/fin
soyledigi belirtiJer de vardi o kafitta.
Koynuna yokdu, hayuh fgfer usta dedi-
™ gidiyorum artik.
1&30. Yalmzca bir bueaga gitti; kagidi okudu,
sasirdi-kaldi.
Define gosteran boyle bir KftgjJi me§k fcg*
grQarimn avasina nerden girmis diyordu.
Derken gene aklma §u dlisiince geldi: Tan-
n dedi, her gey i korur.
Koruya* d gorup gotten Tanri r nasi] olur
da biri£inin h bos yere birgey asirma&ma goz
yuinar?
Ova, £ol, altinla, parayla dolu olsa, Tan-
n razi olmadik£a bir arpa bile almamaz.
■
Tutulmadsm, kekelcmeden yiiz kitap oku-
san, Tann takdir etmediyse aklinda hi^bir 5&y
kalmaz.
Ama kulluk eder de kitap okuma^an, ye-
rtmdcn, yakandan, gorulmcmi? bilgiler elde
edersin.
*Musa r nm avucu, koyniuida jgiklandi, gok-
teki Aydan da aydm bir hale geldL
§u korkung gokyiizijnden aradigin, bekfc-
fligin, koynundan bag go^erdi ey MusS.
Bil ki yuce gokler, itisaiim anladigi §ey-
leriti lgiginin vuru^undan ba^l^a bir§cy degtt-
dir H
1940. * O yueeler yucesi, ikl diinyadan da once
akh yaraimadi mi?
Bu s^siin anlamip hem apagiktir, hem pek
gizli; ciinkii sinek, ZiiirimdUankaaya mtihrem
olamaz ki.
Sahife 155 - 397
1H4
MBSNEVJ &EHHJ VI
MPSh'EVJ SrJlHl VI
K&5
Ogul, gicnc hikaycye gel; defineyle yoksul
hikayesini bir bitdr.
Hik&ytnin tamami^ o yoksufcin defineji
buklugu yer
O kagida §u yazi yazalmigti: Bil ki gehrin
diginda bir define var,
l£inde bir gehldin mezari olan 3 arkasi ^eh-
re : kapisi dilmdite ovaya kar^i buiunan bir kub-
be var ya:
Arkani ona don^ yiizunii kibleye gevirj
sojrira yayinla bir ok at*
A kutlu er, okun ji^cMji firladi da nereye
dugtuyse orasini kaz r
Bunim tizerine o yigit, pek kati bir yay
aldi, oku bosluga atti.
Hemen kasina h kurek getirdl- okunun du?-
tiigb yeri kazmaya koyuldu.
Hem kendi yoruluu p hem de kazina, kurek
korlcsti; gizli dtftaedcn bir belirli goriilmedi.
1S30. BoyJere her gun ok atiyor, fakat bir ttir-
.lii definenin yerlni bulamiyordu,
Bunu boy una adet edindigi i^in de sehittto
halk arasma bir dedi - kodudur, d(j§tu.
Bu define hikayeBinin haik arasma yayil-
masi, padi^ahiit kuiagma dek gjtnie&i
Pusudaki topluluk, bunu padigaha haber
verdi.
TUkn kisi, definenin bulundugu yeri bildi-
ran bir fcSgit bulmug diye soylediler.
Adam, bu i^in padigah tarafmdan duyut-
dogunu i£itince r teslim olmaktan, kaderine rt*
za gostermekten baska bir gai*e goremedi.
O uludan igkence gekuMHieri kagidi h padi-
5ahm oniino koydUn
Dcdi ki: Bu kagidi bulali 60m goyle
dursun, sayisn zahmctler gekmigim,
* Definedert bir habbe bile mcydana £ik-
madi araa ben, yilan gibi bir huyli kivrandim-
durdurvL
Bir aydir, boyle dilim damagim aci, agzi-
min tadi yok P bunun 2 c yam da harana oldu ba-
na, kan da.
Belki ey saVgtgi kuilu olan, kal'alav fethe*
den padisahim, senin bahtin h bu m&denin per-
desini yirtar - atar.
1060. Fad]^ah da alt.i ay, hatta daha fazla ok
atiyor, yer yazdiriyordu.
Nertie hit kati yay varsa buldumyor,
onunla ok atiyor h her yaflda define ariyordu.
Ama fiziyetten ? doL-t^en sikmtidan ba^ka
bivsey eldc edememigU; Ziimrudiiankaa g^bi is-
mi VaWl defmenin, cisrn3 yoktu,
Padi^ihm, d^lneyi bulmaktan iimSt
kcsmesl aramakiaii usanmasi
1& eniue - boyima, ueayip gidiyorctu; padt-
sah da defineyi avamaktan uSiindi,
Sahife 156 - 397
396
MESNEVl 5ERHJ VI
fiE&NEYl £*RB1 VJ
291
OvaJari, cftJieri, f ersah - f ersah kazdirmi^
ti parligah; eonunda kagidi ofkeyle adainin
online atti.
Hi^bir i^e yui fc jmayan bu kagidi sen al
dedi, bu sana layik; eunkii j^in -giigun yok
-senin.
Eu, i§i-giicu olan kismin yapacagi f£ de-
til; gulu yakip tikeaiii gevresinde dortup do-
lagm&k, Eikil i§5 defil.
Kimi kisj, demirden ot bltmesinj bekler;
bekler ama boyte olmayacak hiilyaya da pek-
az feigi kapi]]i\
Bir is isJii pek canli ki^l gerak; senin gibi
hani.. degil mi ki canm pek, hadi h vur, ara
bunu.
Bulamazsau hi£ usanmazsm; bulsan da he-
laJ eUIm sana o defineyu
1370. Akil, iimitfiizlik yolunu tutar mi big? A$k
gerek ki o yana, ba^mi ayak eta in .de ko$up
gitsiii.
Hiebir §eye aldnmayan a§ktir t akil degil.,
akil r fay da clde ecteuegi $eyj arar.
A§k yifmaz, yamu'-yakiUt 1 , erir, utanma -
S3kilma nedir, bilmez.. degirmen taginm altm-
daki bufday gibi o da belaJara d tiger de gilt bile
demez;
■
Ovlo pek yiizludur ki ardina donmez bile;
g5fl3undefel fayda arama Istegini oldurmustur o.
Varim - yogunu ortaya dokev, oynar, yu-
tulur, k£r aramaz.. T^nrrdan aldig] gibi hep-
sini, gene Tanri'ya verir.
Tanri, ona, bu varligi sebepsiz vermis-
tir, o corned, er dc sebepsiz olarak baii§]ar P
* QQjikti Futiiwet, sebepsiz vermektir, ba-
giglamaktir; herseyi vcrip annmak, her gefa*
atin olesindedir.
CtinkLi geriat, ya listiMfik arar, ya kurtu-
lu$„ varliktan annanlavsa has kurbanlardir.
Onlar, ne Tanrfyi smarter; ne kara, 2iya-
na sanbrlar,
radi^atun, deftiioirin yerini gastcrcu K&r
gidi, al, biz hundaii vazgegtik deysp o
yoksuia vermesi
O dertlerle dopdolu kagidi padi^ah, o dert-
lere u^ranm!? ki^iyc verdi.
1980. O da du^nianlardan, onlarm sangmasindan
em in olavak gitti, sevdalandigi feo adamakilL
sarildi.
DertSi duguncelere dalan a^ki h dost edindi-
kopek, yarasmi. yalaya ■ yalaya iyi eder hani.
Agk derdine hicbiv derttes, hiQhiv dost yok-
mt] Mikin, dunyarta bir 1ek mahremi bile bi>
lunamaz^
A^iktan daha deli kimse yoktur; ama alul,
onun scvdasina kar^i kordiir, sagirdii'.
gtinkii bu deli!ik h hei^kesin deliligi degil-
ffiv; tip bileisindc a^k derdine dev& yoktur.
Bir doktor.bu qegit bir delilige ugrasa, Up
dsflerini kanla yur.
5a/?//e 157 - 397
MBSN'HV] ?ER*ri VJ
as>9
m
MlgNFVl SEKHl VJ
Butun akillann hekimligi, askin eizdigi
nakislardir; butun gonul alan guzelierin yuaie-
rij jt^kin yuzune bir perdedir,
Ey a^k yoluna du§en, yiizunii kcndine ce-
vh\ kendi yuziine bak; a meftun, sana meftftn
dan, ancak sensfn, baskasi degiL
* O adam da gonlunii kitale edinmi^ti; dua
eimedeydi; *insan r ancak, galistignu elde edev."
Bund an once, bir cevup almaxxusti, bir soa
duymami&ti CS is oyleyken gene de yiliarca
duaya sanlmJ§U>
199Q + * Kabul edildigint bilmeden dua edip dur-
readaydi; Tann keremirtden gizli bir Lebbeyk
scsini duymadaydi.
O dertlip ytice yardimcmin cdmertligiite
dayandifimdan Sfcfste oyuuyorrlu.
* Bulundugu yana ne bir h&tif sesi gelmig-
ti, ne b5r haber savugu; ama umit kulagi, Leb-
beyk sesiyle doluydu.
umit, ona dflsiz-duduksiz, gel diyordu;
bu cagri, gonulden usa ncri stipurftp gkUyortiu*
Dama ali^mig giivercini gagirma, kov. r
onun kanadi bag-lid ir» bir yere gidemez o.
* Ey Iiak ig;gi HusamctMn, istersen kov
onu; scninle bulustugundtin dolayi can kanadl
burner onun.
Can ku^unu 005 yen&j sobep^iz kovsan da
o, gene senin darninm cevresinde doner, dola-
Vein! de sen in dannmdacJi^ mezesi dc„ yu-
celerde kanat girpar ama, senin tuzagmin
Sarhogudur o.
Ey lutuflarda bulunan, feeremicr eden; can,
biT soluk f hirttfztamaeasina, Sana gukvetmeyi
inkar etse :
Kin guUiikee guden ask §ahnesi, onun
gogstine ateg dolu bir legcn kor da,
2000. Ay in bulundugu yana gel, Vozdan vazgefi;
ask padigabi cagnyor seni h tez gcri don der.
Ben guvercin gibi sarho^asina bu damm,
bu guvertinliiin gevresinde kariat gupmada-
yim,
* A§k Cebrail'iyim, Sidre'm sens in; has-
tayim bcn h Meryem oglu fe& sensin.
O inciter sacan denizi $a#urj bugun gu
hastamn halim - hatinra bir ho§ca sor.
Bu gijn ona nobet tutmus arna^ degil mi ki
sen ? onun oldun; deniz de gnundiir.
Zati bu iieryat, ondan gelen bir fer>at; ya-
rabbi, sen gizli olam koru.
* Sanki ney gibi iki agzimii var; bir agzi^
miz gizli, onun dudaklannda.
* Bir agzimiz da size dogni fei^yad edip
inlemedc; havaya bir hay-huydur salmada.
* Ama can gozu acik okn bilir ki bu yan-
■
dan gelen f cry^t ° yandandir.
* Eu n&yin feryadE, onun soluklanndan,
onun iiflemesinden ; canm bu hay-huyu, onun
liay i- buytaniidan,
2010k *" Ney p onun dudaklanyla gecelemeseydi
dniiyayi gekerJe doldurainazdi.
* Kfminle yatt^n, liangi yanmdan kalktm
ki boyle deniz gibi k6piirup co^madasin?
Sahife 158 - 397
30C MESNE VI SERE*t VJ
* Yahut da r "Rabbime konuk olurum"
hadisini okudun p ates de i nizinin ta orlasina daT-
din.
* A kendisine uyulan P "Ey ateg P sou" aye-
ti, canini korudu senin,
* Ey Hak |§*ti p dinle goniil Husam'i; gu-
nc$ ba]£jkla sivanir mi hie?
* ?u balgik parcaciklan, senin gilne^ini
ortmek istiyor.
* Dag in gon]undeki I£t J ller p seni bildlriyor;
baglar - bahgeler, senin giili^lerinte dopdoki,
* Senin etligine mahrem oiacuk Riistem
tieicde ki yiiz harmanrksn bir arpa soyleyeyim
ona>
* Senin simnrUtn co$up da bir &h efcsem
bile, Ali gibl baguni bir kuyuya egmeliyim,
* Degi] mi ki kar dextrin gfeullermde kin
var; Yusuf p umuii, kuyu dibindc? kalmasi [Jaha
iyi-
2020. Ama sarhog oldum igte-; kendimi ortaya
atacagmi, ovtalifi birbirine katacagim; kuyu
da ne oluyormug; ovaya £adir kuracagim ben.
Key avcuma o atc$li garabi; ondan sonra
sarho^a ganircii, gerefjmi seyret.
O yoksulj defineye kavu^madi ama soyte,
hole beklesin„ £tinkii biz, §u solukta nc?eye
garkolduk - gittik.
A yoksul r bu solukta Tann'ya Elgin j ben
garkotmu5-gitmi§lm, benden medet bektenie.
Artik o hik&yelcrfe i^im yok benfm; ken-
dimden de haberlm yok, sakalimdan da.
tfESNEVl SEBHt V]
301
Igine bir kil sigmayan garaba varlik mi
sigar, yuzsuyu mu?
SSkiy, buyuk bir sagrak sun da hocayi
sakalindan da kurtar, biyifiindafl da.
Ululugundan bize biyik buvuyor; ama ha-
sedinden de sakahni yoluyor.
Ona mat olup gitmistir o h mat olup git-
migtir, mat olup glttii^; onun diizenlerini bilip
duruyoruz bis,
* Yuz yil sonra ondan ne dogacaksa plr
kildan kila apagik gtfrijr.
203Q. * Haflcin aynada gordugLinu pir p pigmemis
kerpifite g^rtir-
f Kaba-sakahn N kendi evinde gormedigini
kose, bir -bir gorur.
* Sen baltk oglusun, denize git; cer-£tip
gibi ne diye sakaLna dij^tun boyie?
Qer - cop degiJsin, bu senden uzak; inci bi-
le hascd ediyor sana; senin denizde, dalgalar
arasmda olman daha dogru,
Deniz birdh fc r e^i h ortagi yoktur; onun in-
cisi de dalgasmdan bagba bir^ey dc^ildir, balifi
da.
Ona e§ p odak olmaBina Iiiq mi, bfe imkan
yoktui h ; boyie bit^y f o d^nizden de U'/^ktir,
tertcmiz dalgasindan da uzak.
Denizdfc jkilift yoktur, egi-ortagi olamaz;
ama §agiya ne diyeyim? Hl^bir sbs soyleme-
yeyim h hi^bir soz.
Sahife 159 - 397
302
MBSNEVl SFRilt VT
* A 5a man, degil mi ki §a$ilara e^iz; miig-
rikce soz soyleniek gerek**
O birlikp vasif bakirmndandir, h&l baki-
mmdandir; fakat &oz meydanma ikilikten ba§-
kasi gelemez.
Ya gagj gibi, bu ikiligi i<), sBmur, yahut
agzim yum, bir hogga sus.
2040 + Yahut da nobetle, kitni sus, kirmi soyle..
£asica davul gal vesselain,
Blr mahrem gordun mu N can si mm Boy-
le; gti] g5rdun m(i ? bulbuller gibi saki.
DuK&nle h ge^ici ^eylci'Je dolu biriiii gor-
diin niiij dudaklanni yum, kendini bir kijp ha-
line koy<
O, suyun du^mamdir; onun onunde oyna-
yip durma„yoksa onun bilgisialik tag), kiipu
kirar.
* Biigisizin eziyetlerine sabret; Tann ka-
tmdan verilmi§ bJTglyle hareket. et, onunJa hog
gecin,
Eliil olmayanlara sabretmek, ehil olanla-
n parlatir; nerde bir goniil varsa sabii\ antir
o gonlii.
* Nemrud T un ate^i, Ibrahim'e cila kesil-
dij aynarun teinizligi gibi onu da tertemiz etti.
* Nuh toplumunun k£firlik cefaai, Nuh'a
ruh aynasmin dl&si kesildin
^Dien' h tars-iiKU EewyoT,
(§ E R H)
1S37. den sonraki hik&ye» gems'in "Makaalat? 1
jnda gegmoktedir; Tijrkgeye £evirisinl sunuyonjz,
Jl Birisi, filan mesarbga gitmek, fLLgkn buyiik
Jkubbeyi aikaya ahp doguyii ytiz gevinnek, yaya
.bir ok koyap almak gerek; okun dustiigii ycrtfe de-
fine vardir yazjli bir k&git butau. Dendigi gibi yap-
ti, oku atti; yabgU - cabaladi, bunaldi, hicbir gey
buiamadi, Fadisah bundan haber aldi; gok uzaklara
ok atan okQUlar gender di. Onlar da ok attilar; okla-
nnin dustiigu yerl kazdiiar; hi£bi£ eaer gorunmedi,
Derken adam, Tann' y a yalvarmaya koyuidu; Taiiri
ona N yayi gevgek <jek diye ilb^mda bulundu. Gidip
yaya bir koyup atti; ok oncegzine diistu; Tanrfnin
yajdum gclip gatinigti; iki adim atti; ulagti gitti."
{Fatih K. niishasi; 13. b)
"Bunun, afriSfe ne ilgjsi vtir r riy&satla ne ilgisi
var? Oka n daha ileriye atan, daha fazla mahrum
kaldi; cinikti defint>yc ul^§mak i^in bir adim atniak
^rslc. Ne adirn, hangi adim adim? "Kim nefsini
bildiyse r BabbinL bildi" adiim." (Aym; S2 + a)
^Mezarhgin di^mdaki buyiik kubbeye arkani
■ver dendi; adam gidip oku bir adunlik yere atti;
^ula^ti gitti," {Aym; 62, b)
Sahife 160 - 397
304
MKN'fiVl sjvrhJ VI
MESNE Vl SERHf VI
3D&
1841. Be^ gteli inci-Bes duygu. I. c. in 35SS.
ve 3664, b. lcrJnin 5. e bk*
1845-184E>. Davud Peygamber'in (A, M) za-
mamnda, ^ali^madau hel^l rizik isteyen kigi ve okiis
hikayesij III. ciltte gecti,
185Q. GeL IV H c. In 2006. b. inin §. e bk.
1851. Alcaltici, Yukscltid. Arapcasi Hafrd, Ra-
fi\ H&cftsl.e, AUahu. taa\ia 7 mn doksan dokuz adi oldu-
gu bildirilroektedir* E3r hadiste bu ikl ad, yirmi
ueuncu ve yinni doixluncu olarak ge$er (C&mt h ; s,
9? H ilk hadis). Diger bir hadiste de altmis. dokuzuncu
ve yctmiginci adiardir (Ayni Sj 3. hadis).
1859* Isa - Kiip. I. c. in 504, b. inin g r c bit.
1865-1S6S. Gune§-Gtflge> L % in 116, b, inin
s_, e bk.
1874, Zend -Rum. Gece, ben> sag, karanlik;
bu arada cirkin, aulamsiz. Hintliye, Zenciyc; giinduZj
yiiz h aydinhk, giizsl ve aydmsa Ruma, yani Anadolu
halkina ve Ttirke benzettlir.
1875. Kurt - Yusut Kiptl- Firavun. I. c. in
118h b^yfine ve Dihace'de Nil - Eli ve Kan bahsina bk,
1S77L Gelin. Kur'an-i Mecid'in HI. suresinin
(Ali Irnraii) 42 - 58i ayeNi kerimelerinde Hz. lsa h mn
babasi^ olarak dutiyaya geldigi, be^ikle konu§t.ugxi t
topraktan kits, geklinde yaptigi seylkre iifiirujioe
Tann izniyle ku$ oiup uctujj^ hastalan iyile^tirdi-
gi, olliyli dlriltti^U bildirildlkten sonra 59, ayet-i
kerimcsinde, isa'nm, Tann katmda Adem'e benze-
digi, Adorn Peygamber (A. M} t anasiz, babasaz ola-
rak topraktan yaratildigi gibi Isa Peygamber'in de,
Tann iradesiyJe baba&iz olarak yavatildtf* anlatil-
makta, 60. lyet-i kevimede, moalen, "Ger£ek, Kab-
bindendir, guphe edenlerden otma artik" buyurul-
makta, 61. ayetteyse, "Sana iyice bildirildikten son-
ra da gene bu hususta seninlc tarti^an olursa de kh
Gelin, otuJ3arjmi2i ve ogullarinizi, katfinlarimizi ve
kadmlarimz] sagirahm; biz bizzat gelclirn, Biz de
gel in. Ondan sonra da dua edelim ve Allah'in l^nc-
tini yalanciJava havaJe edelim" denmektedir. Bu
ayet, Hristiyan olan Necran boyu ve bu boyun ulu-
Jan olan Akib ve Seyyid hakkinda nfizil olniustur.
Bunlar, hici-etin onuncu ydmda, Hz. Feyganiber'le
(S, M), ls§. Peygamber hakkinda gtiviismuskr, ba-
basiz gocuk dofar mi; bundan da anlagihyor kl Is^,
3bn J Allah' dr dcmi^ler t Hz, Peygamber 1 e (S. M) r
Isa'ya SU yukanda arzedil&n &yctlor indikteD auni^a,
Gl. Ayettle, onlan mub^heleye, yani bir araya gelip
dufi edcrek yalancilart AUSh'in lanetine havale et>
nneye ^a£jrmasi emrolunniugtu. Rahipleri, bu giinluk
i^in isteyin, mubahele Igm ertesi gur^u gikin; ogulla-
nyla. Ehlibeytiyle gelir^? mllhaheleden sakinm; as*
habiyle g^lirse ]^uba!iele edin demis_tL Ertesi giinu
Rasul-i Ekrem (£. M), All'nin elinden tutmus ola-
rak giktilar. Hasan ve Huseyn onlerinde, Fatima
da arkalanndaydi (S. M). Rahip^eri, bunu gorun-
ee, Biuilar, bir dagicn yerinden sflkulmesinj Jsteselcr
Kabul edilir dennig, miibahelede bidunmami§lat ver-^
gi vermeye razi olmu^Iardu
^Miibahele ayeti" denon bu ayetle Hasan ve
Huseyn, RasulullWtn ogullavi olarak amlmakta t
f. 20
Sahife 161 - 397
m
MBSNEVt 5EKId VI
"kadmlanmizi" sfizuyle, kwdan Cenab-i F&tima kas-
tediJmekte, Hz. AH de Rasuluilah'la amlmaktadir
(Mecma'ul-Beyan; c, II, s, 451-453).
1882, Hclak olan - Kurtufctn. Kur h an-i Merid'-
in VIII, suresinin (Enf&l) 42. ayettnde 1 Bedir sava*
gindan bahsedillrkcn, dusmanla muayycn yerde bu-
lugmak iizes^ s5zlcgi!seydi, gene ihtilafa dusiilee^i,
fakat bu bulugmayi Allah'in, "Hetek olanm, apagik
bir delfj gGrerek belak o]masi h din kalanm da gene
apa^ik bir deli I gBrerek dhi kalmasj icin" tak-
dir ettigi bildirilinektedir; bey i tie bu ayet-i kerhne-
ye isaret edilmckte ve Syetten lafzi iktibasta bulu-
nu]rnaktadn\
■
1887. En btiyuk savag, I. ciltte, ArsJanin ku-
yuya dusmesmden ve Tav^anin, hayvanlara, bunu
miijdelemesinden sonraki bolume bk.
1S88 + Kadin-RUstem. L c. In 2441., n, c< m
1845, b, torinin ve L c. in 2436. b> inin g. e bk<
1889. Doit Sfeeittfti^ dost. QhRT Yar-i Guzin ve
Char Yar-i Ba safa da denen ilk dort halife, Ebu -
Bekir, Omer h Osman ve Alt
Utbe; Kureyg miisrikterinm ulularmdan olup
Bedir*de oldiirulen Abdu §ems Rabia'uin ogludur.
Ebu-Cehil de ayni sava^a oldtirijlmustur. I. c + in
7S7 + b. Inin £. e bk H Zfj'J - Ilim&r, e^kli adam, esek
sahibi demektfr. K&hin Esved b. K&Vchr. " Daim£
egekle gezdigf, rivayete gtfre bagim, yuziinii e§ek
postuyla wtiip giztedigi i^in bu iakapla anilmi^tir.
MBSNmW fRHHl VI
3OT
1900. Cebrail^Sidre, I. a in 1071. ve 1589.
b. tarinin §, e bk.
1912. Uyumadan gftriilen ruya. Sufilerln teri-
mlyle "Beyn'en - nevmi ve h l-yakaza J \ yfttii uykuyla
uyamklik arasinda gorulen riiyayi, yahut "Mura-
kaba TJ da (U, c, b, 1S9 un g. e bk.) gomlen geyleri
kastettili gibi butun alemin, sGfinin nazannda, &£-
fl variikla gftrunen, gellp ge£ici hay alter oldu^unu
da bu beyitte blldirmig oluyor.
1913. Hatif.II, c. in 513, b. inin 5. e bk. Me^k
kagitlan, Gusel y&zi yasinak igin, vm\k& haitler,
yazilar yazilmi^ kagiUara "Megk kaiilltui^ denir-
di. Yaai ogi^emnek, gteel yazji yazmak fein gengler,
cocuk]ar d kitgidin ust tarafma yazslmis olan bu sa-
tJi fc a beiizetrnek gaynetiylo alta, satir-satir, o yaziyi
yazarJardi. Eli yazilara "Karftlama" denirdL Bir de
bizinfl ^ocuklu^umuzda, gesitli mnklcrda, parlak ve
kaltn kagiOar vai^d], Yaz* hoca^i, bu kgLfjdm Ust ta*
t^afina bir satir yazi yaaar; yaiti ogrenmak isteyen,
alt tarafina ayni ya^iyi, l^gidin .sonuna dek yaz-
dikf.an sonra hocasina gtisterir, Hoca yanli^larim
Cikarir; onlan yazar. Yazr yatili^sizsa bu cii^^ ka-
gjt hafif isianmi^ sUngerle silinir; kurudukUm son-
ra gene yasti i^in kulJanalir; yipranincaya kadar bu
j$ surer - glderdl Eu t^it kag* tiara da ""me&k kaei-
di 1 ^ denirdi.
1919. Omit kcsmeyin, XXXIX, sQ renin (Zii-
mer) 53 - 54. ayet-i kerimelerindr?, mealen, tf De ki:
Ey nefislerine uyup hadden asm hareket t^den kul-
^inm, Allah rahmetinden utnit kesmeyin; ^Ltphe
yok ki Allah, butun suc-Jan orter; 5 nphe yok ki O r
Sahife 162 - 397
3AS
MBSNJTVl £lffifit VI
MESNE Y I *ERlit VI
309
suclari ortendir, inananlara aciyandir, Ve domin
Rabbin Ize ve teslim oluri O n na size az&p gelip gtit-
madan; sonra yardini edilmcz size" buyurulmakta,
IV. siirenin 48 > ve 116. ayetlcfmde, girlslen ba^ka
her su^iui bafislanacagi bildirilmektedlr. Beyitte
53, Syeiten lafzi lktibas vardtr, Mevlan&. h nin s "Ge-
ne gel, gene gel, her ne isen Gylece gene gel; ka-
firsen, Stfege tapiyorsan, puta tapiyorsan gene gel. H
Bu bizim ggigimiZ, urouteuzluk e$igi degil; yiiz kerc
tovbeni bozmussan gene gel" meSJindeki,
Buz <J Ms a ft^r ora£i fesft frcte a
£?er Mfer - o gelyr - o but - peresH bfiz &
fn dergeh-i mO- dergeh-i novmMi nUt
Red Mr eger tovbe gikesti M& &
mbatei, bu iki ayet-i fcerimenln meaIid[r H Farsga-
da "b£z tr", tekrar gelj gene gel anlamJarinadir.
Mevlana, hei 1 neysen ? iimtdmi kesme, yaptigim, jg-
leditim sue ba|ji$lanmaz deme; ]t§.fii , sen h ate§e ta-
piyorsan, puta kulluk cttiysen, imfma golinco, tfiv-
be cdince bagi^lamrsin; yaptigim, isledigini birak;
yuziinun karasiyla gel; yuz Here tovbe etmiq, tov-
beni bozmu^san bile gel; bu kapi, ba c§ik, umitsiz-
lik kapisi, umitsizlik e?igi degil diyor; son misra 1 -
daki "tovbe", Mevla\na/nin ne demek istedigini, ne
dedisini tamamiyk aciklumakiadir, Mevlana, kfifife-
sen, kiifrunle, ate^e, puta tapiyorsan, onlan da alip
taps - tapa gel ve tapmakta devam et riemiyor,
Tovbe hakkmda Hz. Muhammed'in (S. M) §u
badlsinE de yazalim:
"olumiindeti bir yd onee tovbe edenm tifrbe-
sini Allan kabul eder. Senc, cok, olumunden bir ay
once ttfvbe edenm tb'vbesini Allah fcubul eder. Ay
gok usunj 0" Him iinden bir gmi Once itfvbe edenin tdv-
besini Allah kabul eder. Giin de uzun; oliimtinden
bir saat once tovbe edenm tovbesini Allah kabul
eder." (Bundan sonra elleriyle bogazlaiini igai^t
ederek) "3aat da uzun. cam bozagma Rtflcn k:$inin
tovbesini dc Allah kabul eder." (SeffnefUJ -Buhar;
c I, s. 127) i§te tsluni'in hoggoitisti, bu derecedsdir
(Bu rubal icin "Rubailer" adb cevij'miize bk 1st
Remzi K. 1964; s. 23; A liarfinin 69. Rubaisi- Ayni
£. deki 2. not).
1937. Mus& - Avucu. L c. in 278-279. b ieri-
nin g. e bk.
1940. ilk yaratJton AkJldir. Bu hususta ee^itli
tarada rjvAyet edilen liadlslcr vaidir (Ahadi*-i Mes-
ne vl; s. 202).
1957. Define . Y , iari . n . c. in 850. b. inin g. e bk,
1976. FUtavvefe Erlik, gen^lik, yigitJik anlami-
na gelen aia Pea bir sozdiir. £ c. in DJbace'siniti sar-
dine bk.
19SS. 1 nsan, ancak ^aligtigmi elde edor HII
surenin (Necrn) 39. aj-eH kerimesidii-; ba$laki
"Ve in" den bai?ka r ayet, aynen ahnmi^tir.
• 1990. Lebbeyk. S73. b. in % e bk.
1992. Hatif, IL c, in 513. b. inin $. e bk. Ha-
ber cavusp.. padigahin buyixigunu, fermSnim vezh-e t
yahut ve^irin buyrugtmu valilei-e, kumandanlava Ue-
ten resmi memui>a denlrdl. Habcr Cii™*una "pevk"
de derlerdf. ' w
So/7//e 163 - 397
310
MttNEVt SEfiHl VI
1995. Hak isigi, II, III., IV., V- c. Icrin ba$-
langifilannda oldugu gibi "Zeya*iil - Hak" diye gc^-
mektcdir.
2002. Cebrail - Sid re. Isa-Hasta, L c. in 1071.,
15ga ve 1607, % lerin g ? e bk.
2006. Ney-ild agzi;. Ney t kamigtan yapiJan
malum mtoil* aletidir; igl bo^tur. Nefesle calinir ve
delikierine parmaklar basilmak ve kaldirilmak siV
retjyle ses tonu degistirilir, Pudaklara degen tara-
finda "ba^ - pare" denen ve kemikten, boymtzdan
m den.yapilmis olan yeri vardir, nefes cikan 6bur
tarafi aciktir, Mevlana, olgun insan), I, ciltte de
my& benzetir (I. c. in 18 beylinin §. e bk +
2011h Hangi yanmdan kalktm. Yatarken sag
yanina yatmaft, kalkarken sag yana donup kalkmak
Hlinnettir ve Islam dininin edeplerindendiv. Mevlevi-
lerde, yatarken yastigi opmek r yorgani da 5pup
uste £tkmek, II. sur&nin (Eakara) 255, ayet-i ken-
meslyle (Ayet'uUKursi) 256. ayet-i kerirnesini oku-
mak; ondan Spfflfy cvtuz dort kere "Allahu efcber",
ottiz tiger kere "El-hamdii lillah, Subhan' AMh T '
demek, en sonunda da blf kere Jl El-hamdij lillah"
Qeyip uyumak, tarikat cdebidir, Mevlevi'ye gore
hej^eyde can vardir; onun i£in p ne olursa olsuto ele
ahnir, yahut birine verilirken sat elle all nip opiiiur,
alan da 5perek alir. Atop verilen seyi opmek iste-
meyen bile onu oper gibi yapjp kendi ellni opmeye
mecburdur. Tahta ve ya tajg doserne ustiinde gezer-
kon bile ayak sesini gikamrnamaya, yeri incitmeme-
ye dikkat gerekdi\ Musliimamn, sol y&ndan kalk-
MKSNEVl 5Htf« VI
111
masi, kutsus "sayahr; bu ytizden de i§i rast gitmeye-
ne, yahut tersiik yapana^ sen bugun hangi yanmdan,
halktm deniv-
2012. "Rabbimc konuk olurum." I, c H in 37&S.
b. inin ^ e bk. Beyitte hadistcn lafei iktibas vardltt
2013. "Ey ales, sou, ?h I. r, in 551, b. inin ^
e bk. Ayetten lafzi lktibas vajfdi^
2014. Hak ifiigi ? din ve goniil HLLsam'i. <^elebi
Hus5mecJclin'e hitEb ederken i^ikta Husafetk am^j,
tiosam soziiniin keskin krfiQ arJaniina ^clmesi ve
k] lie m parlaniasi dolayistyledir, Aym zamanda be-
yitte h "Cennstp kiliclarin golgeleri altindadir" ha-
di^Ene de is_aret edUinek^dir (Cami J ; I, a. 122).
2015. AJi-Kuyu. IL ciltte get;ti; 1717. h, in
& e bk.
2019, Yusuf -Kuya. L c, in 113. b. inin §, e bk.
2029-2031. Pir-Gdru^ Kaba&akal -Pir, fars-
ya bir soadur; ihtiyar anlamina gtlir. YaglUik, teo-
rubeyi, gorgiiyu arttiraeagi cibetle^ iarsQada, gen-
cm aynada gordugiinB ihtiyar kerpigte goriir mealin-
de bif ataso^u vardir. Bu atasSziine i^ret edildigi
Sibi ayni zamanda pir d tarikat ulusu, olgun ve ger-
^ek er anlamina da geldiginden ger^ek erin mane-
vi goru^ii de anlatiimaittadir, Sakalin uzun oiu^u,
halk arasinda, ahmaklik al^meti Kabul edilmi^tir.
"Adamin, sakahmn az olusu, kutluJugundan r saa-
det^ndendir 1 ' mealinde bir de tiadis vardir (Cami p ;
IIj s; 1391 . Mevl3.n&, bir gijn Ura^ olurken, berber,
sakalmr^] nasil koseyim diye sonnu^, Mevl&n& da ?
Sahife 164 - 397
313
MESNtvt *i;hhi VI
MfiSNEVl $¥.R1\1 VI
313
oyle kes l;i erkekle kadin, fark edilsiu demisUr. Bir
gun de, sa^ sa^al, fc£§ v& biyifciarim asturayla tira§
eden KatertderJer hakkmda, Kalenderlere gipta edc-
rim; hie sakaHan yoktur dayip "Sakahn az olusu,
kisjiiiii saadetindendir; £uniiu sakalj erkegin slisu-
diir; gur ve uzun olu^u, ai&pnsf benltk verir, buysa
jnsam hel&k eden gcylerdcnJiv" meaJindeki had] si
akumustui" sonra da, sakalin £ok ve uzun olu$u su-
filer iQif\ hos bir seydif ama sufi snkalim taramak-
la ugra$irken arif s TarnVya ula^ir buyutmu^tur
(MaraUib'ul-Artfiti; c. I, k 412. Bu hadis h Feyz>-
ul-Kadir'in 6. cildinin 14. s T stndedir; Aym; IL k
1061 ) .
Ha]k arasmda p koseterin, akilli ve zoki nlduk-
larma inamlagelmistitf. 2031. beyrtte de bu inang
' belid.il tyor.
2037. MQgrik- Tann 1 ya ^ ko^an, y&ni Tan-
n ? yi bir ve her ttirlu noksan sifatfardan munezzeh
bihncyen, ona && ve artak taniyan ki^idir. Muslii-
manhkta §irk, ba£i$tanmayan (1919- b. in s- e bk.).
2044. Tan vi katindan verilmig bilgi. ,L Min Lfi-
■dun", XVIH. su>^rsin (KehdO f>5. ayctinden lafittn
iktibas cdUmi^tir (L c< m 223-237, b. lcvinm 5. e
bk-)>
2046h Ibrahim -Nemrut L c, in 551, b. inin
§h e bk.
2047, Nuh - Kavmi- I- c. in 1410. b. inin $< e bk.
Mevl&n&, bu belli mde, J 'Mesne vi" run en co§kun p
*n guzel, en icli parcalarindan birini sunmaktadir.
1850. beyitte. unntsizlige dusene, Tanri tapismdan
■'Gel" dendigini soyledikten sonra Mev]ana d hikaye-
yi bir yana birakmakfeL, kendi manevi alemine dal-
maktadir: Alem, yer ve gSk yiicdmekte, alcalmakta,
dunya, yan yi] govak]asmakta h yan yal yemyestt,
tertj it&ze bir hale gelmekte. Akip giden zamamn
yaiusi gijnduz, yansi geee. insan, kinii vakit sag -
esen; kimi vakit hasta, Kiflhk, bolluk h sava^ 1 bari^ h
insandaki korku, Urn it birbirine zit. Bunlar, alemin
iki kanadi ade^a ve bu, < ; Yeryliziji t ^iddetli bir dep-
remle aav^ilinca; ve yeryilzu agir3iklarjni gikinqa-j ve
Insan, nc oluyor ki buna d^yince; o gun, biitun ha-
bC]i(?rini anlatinca; gunku Rabbin, vahyetmigtir,
bildirmistir ona, O giin insanlar, gittikJeri ycitten
geliii^rj yaptiklarmi gormek j^in" ayetlerinde
(XCIX. sui'e; Zilzal; 1-6) anJatilan £raga, tnadde-
nin ananaya dondugu caga dok boyle surer, O ca£-
da tek renklilik, bfvlik, hakimdj^ Tnzlada, nasil
iv^nkli Jfeyin rengi kalnnazsa, toprakta taik-renk
insanlar, nasil bir renge boyanir^a, maiia a lemi ri-
de her]ces p hynidir, Yenilik, eskUifin ziddidir a ma
o yenilik aleminin ziddt yoktur. Mustafa'nin nu-
ruyla nasi J firkin zulmeti yok o]duysa 3 do^an, ^Lin
ortasina gelen batmayacak ^uns^le goJgelcr nasil
yok otduysa, mahgerde de tek rengc boy an is, hei^
kese apagik sorunur; anlam]ar n gekle, sOrete biiru-
nur, "Mektuplarin ya^ilan meydana gikar; astarlaf
yuz oliir. gimdi gizli §cyler, alacah oktize bonziyor;
eoz igi, pe^itli inanglar gudenlerin ellerjnde yiiz
renkli iplik cgriyor. gimdi yiiz i^nklilik, yiiz gonul-
lii olug eagj; Zenei h nin 5 kurdun r Kiptl'nin devri; gu-
zeller gi£li : gune^ geceye rehin olmu$; YGsuf kuyti-
da; Firavun hukiirn siiruyor. Ama arslanlar, or man-
Sahife 165 - 397
311
MBSNEVl £EftHt VI
"Gelin 1 * buyrugunu beklemedeler. O buyrute ve*
rildi mi, alacau okuzler kurban edilirler; ko-rkunc
bir kuvbun bay rami olan mah$er gij.nu, kiyamet gu-
nii s inanajilara bay ram \ okuztereyse olum gimtidur.
in&anhk sim, o gun karayi da kaplar, denizi de;
butiin £u Ionian, o kurban bay rami gunimdc, ge-
mfler gibi, detuziii ilstuncfo ylizer - giderler. Ve Mtav-
lana h adctu I, clltte anlattigi Zeyd'i temsil etmek-
tedir (3512. b. in 3* e blO< Cennet. cehcnnem, go-
zu oniindedir; rnahitfi'dedir dc hagredilenlerj Eeyret-
mekLedii\ Mevlana, bu bolumde, (l Divan-i Kebir"
inclekl gu ^Lirl, bir ba^ka tarala sOyltiyor:
"Ne de ^a^ilacak sey: Gita mevsimindeyiz, gu-
ne$ Hamel burcuna girdi. Kamm kaynama.ya ba$-
ladi; beden lnnagmda bir deve gibi oynamaya, beni
de oynatmaya koyuldu,
§u kan dalgalanmn oynaytgina. bak; Mecnun 5 -
larla dolu ovayi gor; §u gorikimeyen isretJi seyret*
oLum kilicmdan lam&raiiyle emin.
Le§ bile canlanmada; ihtiyat bile genglesmede;
bakjuf bile rnad^nden siztm^ halis altin kesilmede*
^efrrimizden gidcnin yerine da ha iyisi, daha giizcli
gelmede.
Bir gehir ki l^i h et.]e N boilukla dopdolu. Her &rr-
liosun clinde bir kadeh; hu ¥ l^net pe^inde; obiira
sihtiatte, afiyette; bu, silt Ufmagt, ftburu bal nehri.
§ehirde bir padi$ah olur; bu gehir ne acayip,
padi^ahlarla dolu. Gokytoiinden ancak bir Ay var;
bu gdkse Aylarla, Zuhallerle dolu.
MBSNUVI SlirtTil vr
315
Yurli yiiru, doktorlara, sizin or da isiniz yok de;
cunktt orda ne bir hastalik vardir, ne de kimsc ra-
hataizlik yijzii g5rftr\
Ne kad)*u var o sehrin, ne j&hnesi. Ne beyi
var h ne muh+esibi; d&va, dugmanhk, savas, nasi!
olur da deniz ijstttnde yiiriiyiip gidebilb?" (Terse*
memiz; 1st, Remzi K 1957; c. I, $ P 90)
Mevlana, bu beyillerfe "Yeryiizii zultirnle, diig^
manbkla dolduktsin sonraj EhlibeyUwid<Mi biri cikar^
zuliinile, du^maiiiiMa doldugu gibi yeryiizuiiu dtizen-
likle, adaietTe doldurur" me^lindeki hadise CCami';
II, & 102) ve Mehdi hadisterine de i^aret etm&ktedir.
Ayni zatnanda, insan, benlig[nden h bencilligin-
den g^erse viicud jklimindej man a aleminde bu
esenlige erer, bu zevka kavu^ur. Hip ^ijphe yok ki
buna da i^atet vardir.
*
Sahife 166 - 397
M E T I N
AMI] sirrmm kutlasm, §reyh Hasan-i
HiLmikaanjfrim nttirtdniHi hik&yesi
* Bir dervi§. Ebu>I - Huscyn-i Hairakaam'-
nin adini - sariifti duyup Talksin sehrinden
kalkti ;
* O gcrgek seyhi, o niyaz erini gftrmek
i^in daglan a^ti, uzun ovalarl gC£ti,
Yolda goixJufii £iiyetler, gektigi zah-
metJer, anlatilmaya dcget* ama b^n ks$a ke.se-
gene, yoldan g&lip gelire vannca p mak-
sadma ulasmca, o padigahin evinl sordu.
Eve vsmp kapinm halkasuu yuzlerce say-
giyla calinca kami, kapidao ba§im qikavdL
A ket-em sahibi dedl h ne istiyorsun? soyle.
Dervi^j gey hi ziyarete geldim dedi.
Kacbn bir kahkaba atli da, sakalma gu-
leyim dedi; bunuii igin yollava dUsUyorsuri ha,
$u ugradigin hale bak.
Grda i§in mi yoktu ki bog yei h e yollara
Bir ah magi gormek ozlernine mi tutuldun;
yoksa yurdundan usang mi geldi sana ? ■
MESNE Vl SEEtllt VI
Yahut da $eyta.n sana, bir boyundumk vur-
du da yolcuJuk vesvesesi mi saldi Sana?
Kotii laflnr ertti, stiylendi, s5vdu„ onlaufl
hepsini soyleyemem ben.
Kannin sayisiz orneklerinden h sayisiz gii-
lu^erjnden o niur]t gamlara batti, dertlere
diigttL
* D^rvi^in^ §eyhiu kanswtdan, §eyli ncredCj
nerode arayayim diye sommsi, kadinm da
ters eftvap vermes!
20G0. O dervigin gozlerindeii yaslar akmaya
ba^ladi; dedi ki: Blittin bunlarJa beraber o
adi tatli padi^ah nerde?
Kari, o gostevig£i, o bombos duzenbas, o
ahmaklann tutfagi, sapiklann kemendi yok
mu?
* Senln gibi sakalini degirmende agartati
yiizbinlerce ki$i, azgmhk yiAztmden ona du§-
musliir.
■
Gnu gomiez de sag-esen, yerine - yurduria
donersen sana daha hayirJi olur; oniin yuaun-
den azginhga du^memig, sa-pitmami^ olursun.
Lraf cbesidir, ^ H anak yalayicidirj hazir aof-
raya konar o; davulunun sesl gevredeki ^ehlr-
)ere yayiimig.
* Bu toplum^ Israilogullanna bender; oku-
ze tapar; boyle bir 5kuzc,el atarlar, sarilir-
lar i^te.
* Bu haEir honcu^ kor dilenciye kapilan,
geoelcyin legtir, gundijzleri i§siz - gii^suz.
Sahife 167 - 397
MESNBVI SFflUt VI
m
Bu toplum, yii&lerce bilgiyi, olguxilugu
birakmigtir da duzene, aldati^a sanlmigtir;
i^te had bu.
Yaziklav oJsun, nerede Mus&'mn soyu? Get-
se de ^imdiye dek okuze tapanlarm kanlarini
bir dokse.
* geriatu da ardlarina atmiglar, Tann'dan
Sekinmeyl de„ Nerde timer? nerde Tknrc buy-
rugunu sert-sert buyutu$7
2070. * Eu hergeyf miibah say 15, her yana bu
topluluktan yayildi da her kalles boaguncuya
da ruhsat fetvasi kesildL
* Nerde Peygumber'in ashabmm yolu-
yordami; nerde namaz^ tespih, nerde onun
edepleri?
Miiridin cevap vermes!, o kmayan kanyi,
sovnicsL, bos l&flar etmeai yiizimden
azarlamasi
O gene muritj yeter artik t kes diye ba-
gltdU; apaydin gun dcdi r bekci de ne diy<? p ner-
den geldi?
Erlerin i§igi doguyu da tuttu ? batiyi da;
gokler bile ^t^irdi da secdeye kapandi.
* Hakk'm giine§i h Koe burcundan gariui-
dti de bu gunes, utancindan perde ardma girdi.
Senin gjbi bir jblism sa^ma-sapan sozle-
ri beni bu kapmin topi^gindan eevirebilir ml
big?
Ben bulut gibi bir yelle geimedim ki bir
tozla bu egiktan ddncyim,
Okita bile o )§ikla kerem kiblesi kcsildi;
kiblc, o ssik bulonmadJgi vakit kafirlik oldu,
put sayildi.
* Nefis istefiiiiden meydana gelen ibahl-
]ik, sapikliktir; Tanrj/dan gelcn ibahilikse ok
guriluktui\
* O olciiye sigmayan igift nerde pariadiy-
sa orda kufur, iman kesJldi, seytan musluman
oldu.
20S0. * §eyh, yucdige mazhard)i\ Tanri sev-
gilisidir; bijtlbi kerubilercteil frndulu kapmi^tir
o.
Melcklerin AdenVe seede etoelert .
AdenVin onlardan ileri olmasind&ndir; deri, bo
yuna oze seede eder - durur,
■
* A kocakari, sen Hak mumunu sondiir-
mek i^in ijfJuyor^un ama r a agzi kokan, hem
sen yamyorsun, hem basin yaniyor.
Kasil olur da deniz, kopegin agzm^an pis-
lenir; na&il oJur da gunje^ d Iftlenflekfc sfiritr?
Goiiuiiige gore hiikiim veriyorsan, bu ay**
dinliktan daha da faala gGrunen nedir? Soyle.
Bu zuhdra Itar^i butiin goriiiien seyler,
pek noksan h pek kusurlu.
Kim Hann muinuna puf derse kendi agzi
yanar; € mum sonor mi hiq?
Senin gibi yaraaalar, dunyamn gunegben
yetim Icaldiguia diiir nice riiyalar goi"tirIer t
Sahife 168 - 397
324
MESNEYE SEUlll V(
* Can denizltfrinin oyle buyiik dalgalan
oluv ki Nuh tufamndaki dalgalardan yuz kere
iistundlir.
* Ama Ken 1 an* in gftzUnde kil bitrni^ti dc
o yuz-den Nuh 'la gemiyi torakti, dagi aradi.
2090. * Ama hemencecik yanm bir dalga, dagi
da agagihklanti ta dibine atti - gitti, Ken'an'x
da.
Ay, i^Imi sacar n kopek de havlar - dumr;
ktipek Ay isigmi otJak eflinebilir mi hie?
Geceleyin yol alanlar, Ay igigindaa yol-
da§Uk edenlcr, kopegin fevlamasiyla yolLanri-
dan kftlirlar mi hig?
Parqa-bucjuk n ok gibi lume ko$ar; her
kokmu§ kocakanya uyar da durur mu big?
* Ax-it t seriadia da camdir, Tanri'dan ce-
kinmenin de; mar if el, gecmig zamanlardaki za^
hjtligin mahsuludur.
* Tahiti! k, Inhurn ektneye eali§maktir;
marifeVse ekilmig tohumun bitmesidir,
Demek ki g^fig*nak h inanmak, bedene ben-
ziyor; bu elcigia caniysa bitkidir, devslrmektir.
Dogioiyu buyuimak da odui\ dogru da o,.
siriari aftm da odur, a^ilmis sir da o.
Bu guniimiizun de padigahidir, yarmimizm
da.. kabuk r daima guzelim ice kuldui\
* Seyli, Ben Hakk'im dedi, ileri vardi ama,
but tin korlerin i3e bogazlavmi sikti.
2100, * Kul, benliginden gefierse, kulun vartigi
kaltnazsa ne kaiir? Bir riiigunsen e a gifit
m£S^yI seriiI vi
331
Gozun varsa ag da bak; yok olduktan son-
ra gcriye ne kahr?
O Aya p gogc tukuren, dudagm, bogazin
agzin kcsilseydi ke^ke.
O tukriik, goge ulagmaz; ^iiphe yok ki do-
ner, tukurarin ytiziine gelii\
* Efru- lcheb'in camna, kiy&mefe dek na-
sil "Ellen kurusun" ilentisi yagiyorsa gogc
tukiirene de kiyamete dek Rabden tukiiriik ya«
gar.
Padl^ahin clavulu var, bayragi var; boy-
le padigaha hazir sofraya oturdtn diyen ki§i
kopektir,
Gokler, onun Ay'imn kullaridir" do£u da
iiimden onun ekmegini yer, bati da.
* Ctinkii onun fevmanmda "Sen olma-
saydm" yaziMir; herbes onun nimetlerme
muhta^tir, herkes onun rizik bobnesini bekler,
O olmasaydi gokyiizu, ne donerdi, ne 151k-
lamrdi, ne de melekLeiin yurdu oIui n du.
O olmasaydi denizler, ne heybet sahibi
ohirdu; ne babk gftrferiii; ne de padi^ahlara
My ik incllcr bulurdu.
2110, O olnoasaydi yeryu^u, ne i^inde define
bulurdu, ne di^mda yasemin bulunurdu.
Risiklar da onun nzik yiyicisidir; ]ney-
veler de onun yagmuruna susuzdur, dudak-
lan k^rumu^tur.
Kendinc gcl> bu dugum, ^r&ine diigum-
lenmi^tir; sana sadaka bagi*;Iayana sen sada-
ka ver.
r> 21
Sahife 169 - 397
332
MHSNpvt 3E*Ht VI
ME3NFVJ Sl-fttlt VI
323
Biitiin altinlarj biitun ipekli kuniaglar,
yoksuliuidur; a yoksul h sen zengine zek&t vej\
* Se-nin gifoi bir ayipli, o makbftl cana eg
olmus; Nuh f un nik&hi altmdakz k&fir katim
gibi hanL
Bu makbul canin adami olmasaydin $u so-
lukta seni pafampar^a ederdim de,
O Nuh'u da kurtanrdim senden; kisas
olarak beni de oldururlerdi; ouun ugruna 61-
mek yiiceligine ererdim.
Aina zamamn pa£i§ahlar padigahinni ovin-
de boyle bir kustahhkta bulunamam ben.
Yiiru h du& et kl bu yurdun kopegisiii; yok-
sa ^Imdi yapacagum yapardim ben.
Mttridm, SoyMji cniinlen dftnmegij JmJktan
sonuasi* hallun, tfiLan ormana gitti diyc
kiiber vermesi
■
Ondan sont^a herkcse geyhi, sormaya, Sejr-
lii her yanda aragtinnaya ba^LadL
2120. Derken biri&i, o iilkenin kutbu, odun ge-
tlrmek uzere filan ormana gitti dedi.
* O Zulfekaar diigUnoeli muritj §eyhin
havasina kapilip o ormana gitti.
geytan da aklma, sakm Ay, toz iginde giz-
lenmesin cl Lye vcsveseler getlrmedeydl
Din geyhi diyordu, ne diye bGyle bir ka-
dmla oluyor p diiglip kalkiyor?
Zit ziddiylfi trerden uzlagacak? Insanlann
fmairriyle maymiin, nasi* olur da urfasir?
* Derken atesli bir L& ha vie gekiyor, be-
nim onun i^ine kati§maiti> onu kinamam, k&-
firliktir, kin glidugtur;
Ben kim oluyorurn ki Tann'nin i^terine
kan^yorurv] ; neden i^imden boyle siipheler
geliyor diyordu,
Derkejn gene nefsE saldinveriyor, bu yuz-
den de kuyumcu potasi agzindan duman giki-
yordu.
■geytan'in CebraiHe ne ilgisi olahilir ki di^
yordu h onunla konu§up gorugsun, onunla yat-
sin - kaltain*
* Azer, nasil Halil'le du^er - kalkar; kil&-
vuz ? nasi! olur da yol kcscnlc U£la§ir?
■
Miiricl'iii, murium bulma&ij SJeyhla
ormana yakm bir y^rfle bulu^masi
2130, O bu dusuncedeyken iinffi Seyh, online gi-
kivcrdi; bir arslana binniigti.
Kukrcmig arslan, odununu ta^imaktaydi;
o kutlu §eyh de odunlarjn Ostune oturmu§tu,
Kamgisi da t yijcelik yonOnden bir erkefc
yilandi; yilani bir kamgl gibi eline almi^ti.
* Sen $unu iyice bil ki her §eyh p sarho§
arslana biner.
* O gOiijndii, buysa goriinmez; ania can
gSKiindcn de gn^li degildlr,
* Yiizbinlerce arslan, onlann oyluklannm
altindadir; gizli alemi bilen, gizli ^eylerj goren
gSrferin 5niinde : ona odun tagirlar,
Sahife 170 - 397
324
MESMEVi WittHi Vl
M£SNKVI ST^EJt VI
325
Adam olmayan da gfireun diye Tann/on-
iari bir -bir gosterir.
D padi^ah, muridi uzaktan gorurice f a §oy-
tana uyan dedi, o sozleri duyroa<
* O uiu 5cyh, gcmul igigiy]a muridin igin-
den gegeni bildi; evet, ne de guael kilavuzdur
O hungrier s&hibi P yolda miiridin gftnlun-
den neler ge^diysc bir - bir soyledi.
2140 + Gndan sonra da o guzd sozler soyleyen,
o gakiyip cileyerj geyh, kachmn inkanni anlat-
mak uzere agsani afidi da dedi fci;
O taliammtil, nefsin h&vasrria -uyma yiizim-
den degil; o, sertin nafsinin hayali, dunna
orada*
Ben sabredip o bad mm yukunu eekme-
seydim, erkeb arslan, nercden gekerdl benirn
yiikumu?
Biz de tindulii kapmak igin Tanv; yuklinun
altina glrmis esrik, kendindeti gegmis develeriz.
Ben, Tann buyruguna kai^i yan ham de-
gilim ki halkm kinama&tn] duguneyim.
Geri kalammiz da onun buyrugundadir,
ileri gidenimiz de,. canimiz, yuziistii kogarak
onu aramaktadir,
* Blzim tek olugutnuz da nefsirnizin ha-
vasindan de£il, gift olu^umuz da., eammiss miih-
re gibi Tann'mn elinda.
O ahmagin da nazim cekerim, onun gibi
yuzlerceslnln dc; ama bu f tie rente aski^'dandir*
ne koku sevdasindan*
Bu kadavi, bizim talebemizin dersi; var,
dustin artik; gamtniz, nereye varmada.
Nereye mi? Yere yo\ olmayan yere; Allah
Ay'min gozleri alan i5i£indan bagka bir^ey bu-
lunmayan yere.
2150. Her ttMU veMmlfcrtten, du^uncelerdeii
uzak; nQrun nuru, nQrun nuru h nurim nuru>
Kotil huylu arkadagla uzla^asin diye sfiztt
ugagidan aldifti.
* Sabir, genl^ligin anabiandir sirrina er-
rack iqin giilerck, hoslanarak onun yukunu £ek,
§u agagihk ki^jlerin a^agiliklanna dayana-
billr, onlarla u£la§irsan siinnetieriri igigma erl-
* Feygamberler a^agilik ki^il^rden t?ok
eziyet Qektiler; bu ge^it yilanlarm elinden eok
kivrandilar.
Suglan orten Tann'mn, ezekleki dilcgE,
buyi-ugu N gorunmckti;
HifibJr ^ey t ziddt olmadan gotunemez; o
e^siz padigahinsa ziddi yoktur F
ir
JS
Ben yeryiiiPUTide Wr halife yaxutatfftgim
sDziktdcki hilmiet
Bu yuzden de, padi^ahligina bir ayna o!-
sun diye, bir gontU sahibini kendine halile
yapti.
Ona, siniTsi^ ijildar bagigladi, anhklar
verdi; ondan sonra da karanliktan bir at ya-
ratti ona,
Sahife 111 - 397
336
MUSMEVl 5ERH1 VI
MISNEVl SFjtfrlt VI
ssr
* Iki bayrak diktl; biri ak> biri kara,, bi-
risi Adorn, obuiii yol azdiran IbltSn
2160. O iki ordu arasinda pek biiyiik sava§Iar
cidu, gegii - gitti*.
* Oylece ikinci dcvirde halife, Habil oldu;
onun tertemiz ]§iginin 2iddi da Kaabil oldu«
Boyleee ad&letten, auliimden ibaret olan
bu iki bayrak, devir - devir, Nemrftd'a dek yu-
rudti +
* Nemmd, ibrahim*In ziddi oldu, cna dus-
man kesildi; o iki ordu, bErbirijie kin guttu,
sava§ti - durdu,
* Sava^in U2amasi ho§una gltmeyince de
ikisinm arasim ate^ ayirdi.
O iki boltifitln zoru goziJlsLin diye atesi,
az&bi hakem yaptu
Dcvir^devir, zamarj-zaman, bu iki boliik,
Firavun'un> esSrgeyid Musa'nin zamamna dck
savagtu
Aralanndaki savag, yillaroa siirdii; haddi
a§ip uean£ verince de
* Hak, bu Iki btfliikten biri, tidtilu ka^
sin diye dentei hakem yapdL
Mustaf&'jiin devrine, onun zuhuruna dek
bu, b&yle sfirdu; derken o da, Ebu-Cebille, o
cefa ordusunun kumaridamyla sava§ti.
2170. * Tami, SemQd kavmi i£in bir bagnsi
azap olarak yolladi; onlarin canlarcm akverdi
o bagri§.
* Bcyitt^ "9^15-0 pcyg^r" diyt gttiyor. "C&ITS'V lilrk-
& tl £Jlh£'> lit*
* Ad kavmi igin tez kalkaii, tez giden bi-
rinl, yani ycli hizmertei tuttu.
* Kaarun'a da yeri musallat etti; yer,
halim olmakla bcraber kin gtittti, yutuverdi
onu.
Yerin yumusakkgi, tttmden kahir keslldi;
Kaarun'u da t& dtbine ^ekti, hazincsini de*
Hani, su bedenin diregi olan bir lokma
yok mu? Hani afiiik kihcina kar§i bir kalkan
gibidir o H
Hak, senin ycdigin ektnege bir kahredi-
cilik verdi mi, soluk alamamak hastaligi gibi
o ekmekj bogazmda durur, bogar seni.
tnsani soguktan koruyan §u eJbiseye Tan-
n, Ecmfteri soSuklugunu verir.
Guzelim elbise, bedenine buz gibi soguk
gelir, kar gibi zavar verir yana,
Kurkten dc kagai-sm h - ip^k ^lbiseden dej
onlardan kacjar da ssemhsriye siguuvsm hatta.
** Son 3ki dag tepc^i degilsin ki, bfr dag
tepesisin; ZulJe azabindan hai>erSn bile yok se-
nin.
21S0. gehre N koye Tann buyrugu geldi; evc T
divaraj onlara gtilgv vertne;
Ya^nura, gbne^e P engel Qlma dencli; um-
me1: ? ko^arak peygamberlcrinc gitti;
Olduk ey uluJar ulusu, arnan senden dedi-
ler] geri kalanini tefslrden oku.
O tc^ elU, sopayi yilan yapdli ya; aklm
varsa ibi-et olarak bu yeter sana.
Goziin var ama gdrdufiunii anlamiyor;
donmu^ bir kaynakj bir et pargasi ancak.
Sahife 112 - 397
328
M£SNlTVt SEHHl VI
* Bunun i£inclir l^i dusunceleri beseyen,
ey kul, ibretJe bak der - durur.
* Soguk demir dov demiyor; demiyor anna,
ft demir diyor, hie olmazsa Davud'uii £evres3n-
de don. dola§>
* Eedeniii olmiigse tsrafil'in yanma kog;
gbnliin donmugsa, yuriiyttp giden gunosin pe-
sine dug.
* Hayallerden Qylesine elbiseler giydtn ki
neredeyse ktftu fcanna du^en sof ist olaeaksm*
* So£isttc zati dogru - duz^n bir ak*l yok^
tu; bu yubden duygudan c3a o]du r varhktan da +
2190. Kendine gel, simdi s5z gcvelcme ga|ft
soylersen balka rezll oluvsun.
* lm p &n (Incelemek, dikkat etmek), ne de-
meklii 1 ? Kaynaktan suyu akitmak. Can da be-
denden gidince adina revfln (giden) dcrler.
Cam beden bagmdan £&up gay irliga - gj-
menlige gondeven hikmet sahibi,
Ya$ayi§la canm ayirdedilmesi igin cana iki
ad takti; Hferin bunu ayirdedenin camna.
BByJeco de Tann buyruguna uyamn, dilar-
$<■?, gulii tiken yapabttecegini-Etnlatt?.
(? E R H)
204S. beyitten sonraki bSJum. §eyh EbiJ'I-
Hasan-i Hairakaanip Kass&b-i Amiiirnin mtirididir
(Bk, Nafahat tare. 3, 327-329). Adi h All b. Ca'fer'-
dir r Eb-Yezid-i Bis^imi'nln rih&niyelirtfeii de fey-
Kuldigi soyJanir; nitekim MevlSna da, "Mesnevi" nin
IV. cildinde, Bayesid'm, yiJMca once, EbiTl - Hasan-i
Harrakaanryi mil] deled ifini, ayn bir bSlumde bil-
dinmek suretiyle bu rivayeti kabul edev. Hiri 423 .te,
Muharremin onuncu gecesl (1033) vefat etmi^tir
(Nafahat tore. s. 337-339).
Bu boiumdeki hikaye, Attorn '"TeEkiret'iil -
Evliya ? ' sinda gc£er; tercemesini sunuyoruz:
"NakledilmE^tir ki EbG-Alt Slnfr, §eyh'in 50b-
retini duyup HarrakaaiVa gitti; evine geldigi zaman
§feyh, odnnu gotirmeye gitmistL Seyh'in kadimna,
geyb rterede diye sordu, Kadin> yalanci zindsgi
nc ya[>aea.k£in dodi; hakkinda h bu fiefiit bir hayli
kotu coxier soyledi; kadin N onu inkar ederdi. .EbQ-
Ali, ovaya, ormanaj §eyb s I gormeye gidsrken g5r-
dli ki §eyh, bir yuk oduiiUj bir arslana yuklemig,
geliyor. Ebu-Ali n kendinden gegii; Ey gcyh, bu
n,e Ml dedi. Seyb ? evet dedi; biz oylesi bir kurdun;
yani o kadinm; derdini gekmezsek arslan da bizfm
yukiimusu cekraez." (Attar: Tezk ireful -Evjjyu;
Reynold A. Nicholson basimi; Ldde: 1907; c. II S
3. 206 - 207; nym basinndan Muhammed KaEvinS'jiin
onsjjzuyle 1321 H. Iran, Cap-H&nc-i Morkczi ba-
simi; c. II, s, 153-154)
Sahife 173 - 397
330
MfcSNEVi &£HHl VI
MKSNEVl SflfcHl Vi
Huysu^ kadinm cefasina katJanmak p evliya
menkabelarinde rastlanan birgeydir, Sozgelimi, Ak-
£3koca h nm kadini da kocasmi munkirdir; Haci Bek-
tag, onunfa bir gececik sohb^t elmek later; bir
adam gondcdr + TCer.d5si h tarlaya bur£ak yolmaya.
gitmigtir. Karisi, sizin clinizden rahatimiz ka^lU
Ak$a r yi bulmak istiyorsaniz tartaya gidin, goru^up
yolunuza koyuluri der. Tarlaya gidip Akgakoea'yla
goriigen Haci Bcktag'a Ak£a, buyurun, feve gidelim;
ten kirk yilchr, onun kahnni pekerim, sis de bit ge-
ceclk hatinmiz i^in Gttkin dcr (Vilayet -Name; Ma-
nakib-i Hunkar Haci Bektag-i Veli; Hazirlayan:
A. Golpmarh; 1st ix&Mp K. 1953; s. 37; Agilama;
s. 116).
San Abdullah (1071, H, 1660 M.), HL £emeFat'ul-
Fu£d" mda, Bayrasm Melarcrikrinden Ahmed Sar-
Mn'iii (952 H, 1545-1545 MO sevcesinm de, go-
rii^mck i£in gelentere soviip saydigiru, bu bunaktan
ne umarsimz da yol zabmetine katlanir, buralfira
kadar gelirsiiiiz gibi laflar ett.]gml h Ahmed Sarhan
gelince, konuklara h o kopecik sizi daladi mi diye so^
rup gonuUerlni aldigini P nihayet w&Sft ederken kadi-
runa, bunca zaTTtandir, bizden bir nasip alamadin;
bari humma igin bir k&gida ne gizersen gis, isteye-
ne ver, o yiizden gegin dedigini, kadinin, bu yuzden
gecindiglni, kiymetini bilememisjim diye yamp ya-
kildigmi anlatir ttet Matbaa-i Amire - 1288; s + 253-
254). Hayrabolu'da yatan Ahmed Sarban'in kansi*
mahalli rivayete gore, vasiyeti uzerine, tiirbe e§i-
ginin altina defnedilmi^tir (Vilayet - Mm£} Mana-
kib-i Hunker Hact Bekt&g-i Veli; A^ilama; « IJGr
Ahmed Sarban icin "Meiamil* ve Melamiler" adli
331
eserimize bk 1st Oniv + Tiirkiyat Enst Yayinu;
1931; s, 53-67). San Abdullah, S&rban Alimedin
hanmimdan bahsederken EbiVl - Hasan'in kadinmi
da anar ki bu rivayeti, Mesnevi ve Tes:kiret : iil - Ev-
liya'dan aldigmda guphe yaktur.
Arslana binmek de erenlerin menkabelednde
ge^er, * N Vilayet - Name", Seyyid Malimud-i Hayra-
Hi'nin^ bir arslana binip yilam kam^i gibi kullana-
rak Haci Bektag^ ziy arete gittigini, Haci Bekta^'m
da bindigi divan yiiruterek onu kargiladigim bildi-
rir (s. 49^50). 667 de (1268-1269) vefat eden Sey-
yid Mahmfid-i Hayrani, Ak^ehiv'de yatmaktadir-
Turbcsinin kubbesi ve bugun, Istanbul' da h Islam
Eserleri Muzesfxide bulunan sandukasi, Mevl&n&'jiin
turbesinhi kubbesinc vc somradan Sultan'ul - Ulema'-
lun Q&tUne konan sandukasjinii gok benzer. t>itade , -
nin OSS H, 15S0-X5S1) sohbetlerinin f Celvetiyy^
tarikatuiin kurucusu Aztz Mahmut HiidSyi (1033
H> 162S-1S29 M.) tarafmdan arapc^ yazihnasmdan
meydana gelen "Vakiat" ta p bu olay h Ahmed Be-
devi (675 H. 1276-1277 M.) ile Haci Bektag'arajsm-
da ge^er (Kendi elya^isi i^ueha; 1st. Selini Aga K.
Tasawuf, No. 574;' 53. varak). Kbu-Said EbQ'l-
Hayr da (440 H. 1049) Ebu*YeKid-i Eistamrden
btibsederken, onun arslana bindigi ni t yilam kam^i
■olarak kullandigini s5yler (Kelimat-i Kudsiyye-i
Ebu -Said Ebii + 1 -Hayr; 1st. Onfv, K. -Fars^a yaana-
lar; Mecmua P No. 1056; 11Q, b).
GorUluyor 3d ajm olay, hatt& zaman ve mckan
kaydi bile goKOti]rned&n bir^ok ki^iye Isn^d edile-
^elmigtlrH
Sahife 174 - 397
332
WKSNFVI SERHI VI
MES^EVt SEftMl VI
333
£048. Mevlana, bu beyitte, Ebiil - Hasan" All
l>. Ca'fer h m Ebii'l - .Huseyn diye de bir kiinyesi oldu-
gunu bildirmektedir.
£049. ftiyaz-Naz. Erenlerin kimisi, kendisini
kulluga verlr; aezinl biiir; benligini yok eder. Bun-
lara Niyaz ehli denir> Kimlsi de Tanri'yla pek igU -
digh olur; sozleri gatih vadteindedir (III* c* in 2600.
b. iniii &. e bk). Bunlara da Naz ehli derlcr.
2065, ter&jlQguUan-OMJz, I. c< in 2267. b. mira
§ r e bk.
2066. Bey it §udur:
Ctfet'iii - leyleal - b&iffiUti - neh&r
Her M o god garra4 in tab-h&r
"Tabl-har", bu c^^it kigiler hakkinda soyle-
negelen orf mecazim h 4< Hazir honcu, kor dilenci"
stizuyle tiirkceleg1:irdifc Ayni zamanda beyilte, "Bir
adama, £Ok yanilmasj, hilminin noksan, gergege-
ulasmamnm elz olmasi, geceleyin leg gibi yatmasi,
gibiduzun hi$bir i§ yapmayip tembel - tembel otur-
masi, bezginlige du§meai> derde ugrayinca aglayip-
sizlanmasj, pek ha sis olup kimseye bir§ey verme-
mesij tika-basa yemesij dininde noksan olarak yeter
de artar bile" mealindeki hadise de i^aret edilmek*
tedir; ilk rnisra'da bu hadisten J&fzl lktibas vardnv
2069. Seriati ardlanna atmi^lar. II. sti renin
'(Bakara) 101. ayetinde h Kitab ehlinin bir kisminin,
bilmez gib* All&h'in kiVabmi, y&ni hiikumlerini $0-
larma a.ttiklan p III. surenin (Ali tmran) 1ST. aye-
tinde de ardlanna atUklari hiikumled az bir paraya
kar^lik sattiklari bildirilmektediv; beyitte bu &yet-
lere Igarel: vavdir H
2070-2071. Her§eyi mubah saymaya H 'Ibaha",
bu yolu tutana ve tutania^a "ibahi-ibahlyyun", bu
yola da "ib&hiyye" denir. Vahdet-i Viteut Inaneinda
agin gidenlere gore her variik, Hakk'in zuhurudur.
Onlarca yapilan i^lerj P gergekte yapan, Tanri'dir
W ef &1, y&ni igler, sifatlarin zuhurundan ba§ka bir-
§ey degildir; sifatlarsa, tfatin zuhurundan bagka bir-
^ey olmadigmdan hergey O'dur; aleradeki tezatlar h
Tanri'nm esma vc sifatindaki tekaabulden (kar^ilag-
madan) meydana gelir; gunkii Tanri, bein aciyieidir,
hem kahredid; hem vereudir, hem vermcyen; hem
diriltcndir, hem olduren... Bu bakimdan hayif p §er p
lutuf , kahir, bep nisbi ve izafidft ve herkes, iatida-
dina, yani mashariyetine gore i§ yapar ve yaptigi
i$ t kendi mazhariyctine gore dogrudur, yermdedir.
Bu j nunc * &lemi Tanri tanimak bakimindan madde-
tili^in ta kendisi oldugu gibi her fei, yapamna go-
re dotru ve yorinde bilmek bakimm^an da ibanaya
varir. Bu a^u'i inanci ? §eriatcilair kabul etmedikleri
gibi Vahdct inancini ger'i bir gekllde kabul eden Ta-
savvuf ehli de reddeder, Bu agm inan^ta, emir, tie-
hisi kalmaz ve seriatin, alcmin ni^&i^i igin koiunu^
kanunlar oldugu kan^ati belirir. MevlSn| t boyle hi<;
(Ju^memi^tir* Yunan felsefesinin Islania taibiyki
gayfelinden, hatta\ dinl inan^ ve hukikrtlerS f dim gi-
bi gosterilen yoruinlarla yikmak gayi^etinden dogan
ve ismaililcvin B&tinl kolu tarafindan hayata da
uygulandmlan Hukema felEefesi, tasavyufa da tesfc
Sahife 175 - 397
334
MJlS^JEVJ SiiUil VI
MESNFVI SEftHl Vl
335
ctrni?, bu £C£il sQfileft Ibaha. yolunu tutmuslardir.
IVfevlana bu beyitlcvdc, bunlati kinamaktadir (B&-
tinilik ieiii JL Simavna Kadisioglu Seyli Bedneddin"
adli eserimizfn IH £unu^ bolilmuniin II. kismma; s.
12-30; Vahdet-i Vucut Jgin L c, in 18 beytinin ve
602-620. b. lcrin g, e bk.),
2074, Gtines - Kog Burcu, II. c in 1593, b« Mn
g. e bk.
2073-2082, Nefis isteginden meydana geleri
lbahilik - Taim'dan geten tbahilik, Nefis tetegitiden
meydana gelen Ibahilik, anlattigirmz ibahiliktir ki
bunda en £a2la t nefis diieklerinin teairi oldugu mey-
dandadir* Tanri'dan gelen lbahilik, Islam hukuku-
nun tennel csaslarindan biri clan "Egyada sifat-i as-
liyye ibahadir" hukmudiir; yani beyitte bu hukme
igaret edilmektedir; yokS!i t basi ki§flere h olgunluk]^-
ri yiizunden, har&m olan geyter miibah edilir deniru-
yor. Birfsinin davetine. icabet ecten mu'min o evde
aptest ahr, namaz -kilar, o klsinin yemegini yer, vev-
digi suyu iger, Ajcaba helal midir h h&]&l p&rayla mi
alinrnigtir du§llnces[ne ilibac edilmez. Nitekim te-
mifclik de boyledir. Pis oldugu iyice biiinmeyen $ey,
■temizdir; hararn olduguiiu gencekten bilmedigimiz
geyler, hel£ldit\ Ama buna "Ruhsat yolu" denir,
Bir de "Azimet yolu" vardir ki, bu yolu tutaniar,
5uphe ettikleri seyLerden gekinirler.
KtiiTun lman olmasij nefsi, cam korumak; \0n t
olumu, Muslumanhk lQln t Miislumanligin faydasi
i^in gerakli degUse kufrii niucip clan ^ey de ya-
pilabilm Me&ela Sahabedcn Ammar 'm anasi gu,
msyyc J ye girdigi dfnden, y&nl MUsttimanbktan dun-
mesi igjn eziyet edilirken, oradan gecjtaekte olan
Ebti-Cehil, bir mizrak saplayip gehid etmjgti;
babasi Yosir de §ebid edilmigti. Ammar, miigrikl&rin
sAyletmek istcdikleri s6zll soyleyip camni kurtardi.
Hz, Peygamber'e (S. M) Ammar dininden doridii
diye haber verd skier I zaman, gulurn^ieyerek (H NasiI
olur ki 1 * buyurdularj "Ammar^ tepesinden tiraagina
dek imanla doludur," Az bir miiddet sonra kendisi,
ag3aya - aglaya gelip olayi anlatti. Derkcn XVI, sie-
renin (Nahl) "Canlaj goiiulle inamiiigken ve yiiie-
§i inan^la yatigmisken, zorla, cebirie^ istemedigi
MIde dininden doiiduguiiti soyleyenden ba^ka h inan-
diktan sonra Allah J i ial^r eden, hatta kafiirlikle yu-
regi geni§Ieyen ? ondan hoslanan kigi yok mu; bu ^e-
^it ki^51eredSr AJiatVin gazcbi ve onlara pck buyuk
bir azap var hl mealindeki 106. ay&t-i kerimfisi nazil
oldu; Ammar, aglamaktan vazgecli (A. GoJpinarii:
Sosyal A^idan Islam Tarihl I t Hz H Muhammed ve
islam; MiHiyet K<iir Kulubu YayinJan; 1st 1969;
a 61).
"§eytan Musliiinan oldu ,p sazuyle^ "Sizden hie
birf yoktur ki ^eytanlardan biri, t>na yakin olmasm
buyurdular; Sana da mi ya Rasul* Allah dedikleri
zaman p Evct buyurduJar, ama AllaJi bana yardim
etti de o^ Musliiman oldu" hadisine i^Sret; edHmek-
tedir (Mijsned ve MUslim'den naklen Ahadis-i Mas-
nevi; s, 143).
2050. beyltteki ^JCerOblleT 11 fcin U+ c. in 2324.
b. inin ^ e bk,
2051. Adem, I c in 544, ve 1494-1495, fr
lerinin %> e Mc.
i-
Sahife 176 - 397
ittfi
MF.5NEVI J£RHt VI
2082. Hak mumuna iiflemek* IX. sutenin
XTevbe) "tsterler ki Aliah'm nurunu nefesleriyle
sondijrsunler, halbuki Allah, kafirler istemese de,
onlara zor gelse do nurunu yiiceltip itmam etmekten
ba&ka hi£bir geye razi degildir" me&lindeki 32. ayet>i
kerimesine i caret edilmektedir,
2098-2090. Nuh - inanmayan oglu. I t c, in
3415. ti. inin g. e bk.
£09$ -2096, §eriat - Ma'rifet. V. c. fn "DibS-
ee" sinln 5. e bk. Bu bcyitlerde irfan t itmtn ve .ame-
lin esasi sayilmaktadn\ §uphe yok ki kulluk imanla
■ve biJgiyle olm\ fctillukj tohum ekmeye d ma'rifet;
onu devgirmeyo bcnzetiliyor. Insan, ya^adikga, dev-
Slrebilmek i£in ekmeye muhtaqtir; §u halde akil
bag ta ve can bcdendeyken kimseden ibadet sakit
olmaz (L c, in 2872,, V, c* in 3130. b. lerinin §. fe-
rine bk>).
2099 - 210G + £ c- in 1S17. b. inin g. e bk.
2104. Elteri kurusun. IL c. in 421, b< Inin g.
e bk. Ayetten lafzi iktibas vartfir.
2107- Sen olmasaydin. IT. c. in 976. b. inin g*
e bk. Hadlsten iafzi lktibas var +
2113, Zekat. Muayyen geyler, muayyen niik-
tara ula^ir, bir yil r sahibinde kahr ve artavsaj yil
bittikten sonra muayyen mxktan yoksullara verilir-
l&l&min sartlarmdan clan bu maJi ib&dete 'fggjjtft£*
denir (I. c. in SS., IT. e. in 1025, b, lerlnJn §< lerine
bk.)! Beyitte, kendi varhgmdan geecnin geryek zen-
ginlige ulastigim, ona yoksul denemeyecegi bildiri-
MESNLVl S^RHJt VI
33X
yor; "Sen Eongine zek£t ver" token de gersek yok-
luga erismemig yoksul kaetcdiliyor.
2114, LXVL surenin (Tab rim) son &yetlerl
olan 10-12. ayetlerinin meallcri gudur:
"Allah, kafir olanlara, NQh'un kansiyla, UxVun
karisjni ornek getirmektedir; ikisi de temiz kuUa-
rimizdan ikisjnin nlktlhi altindaydi, darken onlara
kattgi hainlikte bulundular da o ikf temiz kul, hiebir
suretle onlari kurtaramadi All&h'm cczasindan ve
onlara girjn dcnildi atege, girenlerle berabei\ Ve
gene Allah, inananlara, Firavunun kansinj omek
getioncde; hani Rabbim demi^ti, bana cennutte bir
cv kur ve benl kurtar Firavun^dan vc yaptigi sey-
den ve beni kurtar zalim topIuJuktan. Ve tmran ki-
zi Meryem'le ornek gethtnede ki o, irzim korumus-
tu; derken biz, ona i^htunuzdan iifurmi^tiik ve
Rabbiniu aozlerini ve kitaplaruni gon;ckle^tirmi§ti
ve o, J|SM edenlerdendL" Bcyitte bu ^yetJet^ jgaret
edUmektedir.
2121 + Zulfokaar. II. & in 2306. b. inin % e bk.
2125. La havle, II h c. in 146. b. inin § + c ]>k.
212a A^cr. V. c. In 1239. b. inin ^ e bk-
2129, beyitten sonrakt ba^ik. JMurid -Murfld.
Bir $eyhe intiaab eden ki^jiye murid, $eyhe r mu^id
rfendigi gibi seyh h "murad" diye de anilir; i run 'da
mursid yerine murad eozu da ha faz^a kullaniiir.
2133-2135, §oyh-Sarho§ ar^lan, Bu bcyitler-
dt? nefis, sarbos arslana benzet]nektcdir. Ii-gad merte-
besine yuicelen ki§i T ntfsine hakimdir; nefsi f onun
Sahife 111 - 397
333
MF-SNFVI SERHf VI
M-KSMfEVt 3ERH1 VI
339
oyluldarmin altindadir. Ebii'l - Hasan'in bindigi ars-
]an, kerameti yuzunden goriindu, fafcat frsad merte-
lysine erenlerin. bind ik Jed arelan gorunniez deniyor.
2138, Gonul lgigi. Hadisten manevl lktibes
"vardir. II. c. in 14S0. b. inin s, e bk,
■
2147, Miihre. Dernirtf ve kazanci seklclne, bel
kemigine, boyun dugumune, ^atrang ve tavla oyna-
nan tabta, yabut madcnden yapilmig geylere ve zar-
lara denir; farscadir. SrarTda Keyler devrjnde §ah
bir yere gidecegi vakit buy 111? bir madeni tasm igi-
ne yuvarlak ve btiyuk maderii znuhre atilir; cikaj>
digi heybetli ses> §ehrin her yamrtdan duyulur ? g&-
hin, bir yere gitmekte oldugu anlagilir (Tibyan-i
Naff Terceme-i Burh&ru KaalV; 1st. Mat. Ami re -
126S; s. 580.), Mevlftiia, irade ve ihtiyarmi Tan-
ri'ya tesJSm cdtni, G'nun kudret elindelti miihreye
bemetmektedir.
2150. XXIV, surenin (Nur), "G&rmez misin
W A Hah ^ bulutlan surmede; sonra onlan birbirine
katip birlegtircnede, sonra da yigin haline getinne-
dedir. Gorurslin ki bulutlardan yagmur yagmada-
dir ve gokte dag gibi yigilmig bulutlarda <3olu var;
bunlan yagdimnadadir da diledigine Metier vcrrne-
dedlr; dilcdigine de is&bet ettirmemede. Sim^egin
panltisiysa nerdeyse gSzleri alacak/' Beyitte "SeM
bark-gim^egin pariltisi* Ifcfzt iktibai*tir>
2152. Sabir, Hadisten
in 36, b> in in g. e bk.
lufzi iktibas var. I, c
■
2154. Peygamberler - EziyeL Hadisten manevl
Jktibas vardi-ft IV, c> in 100. b. inin 3. e bk,
2156, beyitten sonraki baglik. "Ben yeryiizijn-
de..," II. surenin (Bafetra) 30- ayetinden aynen aUn-
mistir. I. c. In 544, b, inin 3. e bk. Halife, birinin
yerine ge^en ? onu temsil eden demektir, Hlgbir kul f
Tann'yi temsil edemiyecefii cihetle Syet-i kerime-
deki "haW yeryuzunde TannVnm hukiimlerinl ye-
rine getirecek, o hukumlere gore hareket ecfecek,
teltlifc, akli ve olgunluguyla mazhar olup kullul^ta
bulunacak f yery li?Am\i mamur bir hale getirecek
yaratilt: demektir. Ademogullai^na, ftlenlcrin yerle-
rlni, ogullari tuttugu icin (H haliI!e np denmi§tir tai-zin-
da yorumlayanlar da vavdir (Mecina^ul-Beyan:
I s. 72*74),
2159. Iki bayrak-Ak» kara. Beyitte ak, y^nl
tenila, gergek bayrak Aflem : kara, pis ? b&trt baymk
da Iblis^ir.
2161h Habil ve Kaal>il h Adein PcyEambei^in Iki
ogludur. V. surentn (Maide) 27^31. §yetlerinde bil-
dirildigi gibi H&bil'in kurbanmin kabul edilmesine,
kendi kurbanmin kabul edilmeme^ine kiaan ve U£-
bil'e based eden, onu sekeroeyen Kaabil s karde^inl
Sldiirrnus, Iblis^e uyjnnugtur. Habil ise Tann hukmii-
ne razi olniu§p ona itaat etmig, Adem Peygamber'e
halife sayilm^hr.
2163-2164, Ibrahim - Nemrut, ate§, L t 5S1,
b. inin ^ e bk,
2166. MCtea - Firavun, L c. in 278 - 279. ve 869*
b, lerinin § H c bk.
Sahife 178 - 397
340
MWNEVI SJBRBt VI
2168. Deniz - Hakem olug. I. c. in 8G9. b. inin
5, e bk.
2170* Semud kavmi. II. c, in 2946. b. inln 3.
e bk,
■ 2171. Ad, L c. in S5S - S59. b. Ieriiun 3- e bk.
2172h Kaarun* L c + in 181, b. inin §. e bk,
2179. Eulle az&bi> XXVI, surenin( §uai'a') 17E-
191. Syet-i kerimelerinde, Modyenlilero gonderilen
§uayb Feygarnbev'in, onlara ofut verdigi, dogru
ol^tip tartmalanni buyurdugiij hakka riayet etme-
lerinl, bozgunlukta buJunmamalarim buyurdugu, on-
lannsa, sen de biztm gibi bir in&ansm; seni yukmci
samyoruz, do^ruculardansanj gogtin bir pargasim
ustumuze indir dedikleri, bunun uzerine yedi gun
yel esmedigi, ^iddetli bir sieagin hllkum sgrtiugti,
sonra onlan bir bulutun kapladigi, kaga darken de
ustlerine atc§ yagdigi ve hcpsinin yandigi, o gunun
a^ibimn pek getin oldu£u h bu olayin da, bir delil
oldugu halde gok ki§ilerin inanmadigi bildlrillr ve
"Geneekten de Rabfrn elbette ustundur vc inunan-
lara aayicidrr" buyurulur, ' H Zulle" 189. ayet-i ke-
rlmede gc£cr; onlan kaplayip golgelendiren bulut
anlaminadir. ' Eeyitte aynen ge^tviektedir ve bu chi-
ya ig&ret edilrnektedii\
2185* LJX. sit renin (Ha^r) 2. ayet-i kerfmcsin-
de, UJiM savagmdan sonra Medine'dcn siiriilen Na-
dir ogullarindan. bahscdilmckte, evlerini kendi elleriy-
Je, faiananlann olleriyle yiktiklari antatilmakta, "Ar-
tik ibret aim ey cangozlerl a£tk olanlar" buyural-
rnaktadir; bu fiyettcn mancvi lktibae vardir.
-
MWNEVl SEBHl VI
Ml
Muse vi olan Nadirogullan, hici^tin d5rduncii
yilinda, Hz. Feygamber'e (S. M) bir suikast tertlp-
lemeye yeltenini§ierdir L Bu duyulunca, Hz. Peyga tu-
ber, on gun temde, nereye fefcerlerse gugnieJeilni bu-
yurdu; miiddet bitinoe de Islam ordusu, kalclerini
kugatti. Onlar da yurtlanndan gogtiiler; kimisi Hay-
ber'e, kimisi Sam h a gitti.
2186- Soguk demiri dovmek. Olmayacak, so-
nu$ alinmayacak i§e gjri^mektir; ori mecazidir. "^el
ol^up poyraas bigrnek" ve f< okuz sagmak" da ayni
anlarnadir.
2187. tsrafil, II. a in 1203. b. inin 3. e bk.
21SS-21S9, Sofist L c. in 552. b. inln s. e bk.
21S0. trn'an. Arap^a, segirtip gitmek, fa^lasiy-
la caligmakj inceJemek v H s, tmanalatina gcldigi gibi
suyun akip gitmesi cirilami da vardir. Revan, farsga
gidcn ve ruh anlamlanna geldiginden beyit, bu s5z-
Jerin anlivmlanyle orLilrnU^tUr,
**
Sahife 179 - 397
MUSJVEVT srsJifti VI
34£
M E T I N
* Bd&Jiin imligi eagda, inaJianlan knrtar-
mak J^in, e^enUk oiie, Hfid'un muoize
gftsteruresi
lnananlar p o zararh yelden ka^mi^lar, hep-
si de bir dairenin i£ine siginmiglardi.
Yel tufandi, gfeihi de onun Kttfu» i&te onun N
boylcsEne tufani vardir, boyle&ine gemisi.
Tanri N bir padisahi gem! yapar; hirsin-
dan saflara vurur kendini c padi§ab,
Maksadi, halkin emin olmasmi saglamak
dcgildir; tilke zabtetmektir.
Deginnen beygiri de kogar - durur; mak-
sadi dayak ycmekten kurtulmaktri ancak*
2200, Su sekmeyi, yhut susamdan girJagan ya-
gi cikarmayi aklma bile getirmcz.
okuz kagniyi £ekmek, esyayi goturmek igin
degil, dayak yeyip yaralanmak korkusundan
i§e koyulur, kogar.
Yalniz, Tann ona b6yle bir aci korkusu
v&rmi^tir de o yiizden igleT g8riUiir +
Boyleee her kazanan k1§t, de, dunyayi du-
zene sokmak icin degil ? kendisi igln diikkaran-
da oturur, caller.
*
Herkes, define blv melhern arar; bu yuz-
den de alem, ayakta durur; isler gdrulur gider*
* Hakj korkuyu bu aleme direk dikti; ber-
kes ? korkudan bir i§e sarddi.
* Ovii§ Tanri'ya ki korkuyu yeryuzfeS mi-
mar yapti, ycrytizunu onunla duzcne soktu +
Bunlarin hepsi de iyiden - k&tuden korkar-
lar; hi£bit* korkan, kendi kcndinden korkmaz.
* Derrick ki ser£ektcn p herkese buyruk bu-
yuran bin var; goruiimese de. duyulmasa da*
■
herkese yakin o.
* O, bir pusuda duyulur ama, bu evfn duy-
gulaiiyla duyulmaz,
2210. * Hakk'jii duyulacagi, gorulecegi duygu,
bu diinyanin duygusu, gorgiisu degildir; ayn
bir duygudur, ayri bir gorguttiir o-
* Hayvamn gftiiisu, o sekiflcri gorebilsey-
di, okiiale e$ek de zamamn Bayezid'i olurdu.
* Rcdeni, can .suhibi edcn, gcmiyi Nuh'a
burak yapan,
* A 151k arayan, dilerse gerninin huyunu
degigtlrir, l.ufan haline sokar anu.
* A yoksulj her solugun bir tufandir, bir
ge-midir.. seni gairia, sevince ulagtinr - durur
* Sniindeki gemiyle dtnizi gormuyorsan
blitun bedentndeki Utreyisleil gor-
* Gorier, korkunun sislmt gotracdiginden
insan, yegit-cc^it hayallcrdon korkar.
* Kor- kutuk bir saiiioa, kore bir ^aimruk
indtrir; k5r &ann b ki kejndisini deve teplL
Sahife 180 - 397
344
ME5TSFV1 5ERH3 VI
* Gunkii sirada devenm sesiiu duymug-
tur; korun aynasi kjilaktir, goz defil.
* Derkcn, yok dei\ bu bir tag olacak, bel-
ki de su guilayip duran kubbeden geldi,
2220. * O da de£il, bu da degllp $u da dcgil..
bunlan, korkuyu yaratan gosterEr - durur.
* A huziinlere bating kisyi, korku da mut-
laka bagkasmdandir, titteyig de; kigl, hig ken-
disinden korkar mi?
* O frIozoreuk t korkuya vehim der ama s
bu dersi ters anSami^tir o.
* Hig asli olmayan vehim olur mil? Go-
nttl, dogra olmayati bir yerc akar mi?
* Yal&nci, dogru olmasa yaJan soyleyebi-
lit mi? tki diinyatla da yalan dogrudan belirir,
* Yalanci dogrunun geger akga oldugunu
goriir de T dogru sanirlar iimidiyle yalan soy-
ler.
* A yalaneip sfiyledi&in yalan da dogru
yuz unden dinlcnmede; nimete fjukret, dogruyu
inkar e1:me.
* Filozofluk tasliyam mi sftyle.yeyim, onun
sevtia&mi mi] yoksa gemilerini mi, denizlcrini
mi?
* Haydi, gemiterinden soz edcyim, cunkii
bu sfizler, g5nul ogiidudur; tiimCi soyleyeyirn,
par£a-bu£uk (3a tiimde aUti.
* Her ereni Nuh bil, kaptan say, bu halk-
la gorusup konu^mLiyi tufan tarn*
■
2230. Erkek arslanla ejdcrhadan az kac <3a bil-
diklerden, yakmlardan gekin,
mes^fvI $mitf vr
345
Onlarla bulugman, omrijnu yi tirlr; oblafe
auTOan, gizll Stemden elde ctU£ini bitii-ir.
Susuz e^ek gfbJ her birinin hayali, bcden
kabindan dusuncc gerbelmi j£er, s&murur*
O kovucularin hay all » Ab-i hay at deflisin-
den elds ettigin eiy tanelerJni cm^r, kurutun
Dallardaki suyun celdlmesinin belirtisi,
dallann kurumasidir, oynamamasidir.
Hiir organ N terij tSze daldir; ne yana £e-
kersen, o yana egllii\
tstersen sepet yaparcin onunla, dilcrsen
gember yaparem onu,
Ama suyu £c i kildi de kurudu mil, dilcdigin
yana e^ilmeK.
* Kur'an^danp ^Namaz kilarlarsa bile iji§e-
nerek kilarlar f> ayetini oku; dal kokunden &u
em mi y or ki.
Bu J^ b atesllfliip, kisa keseyini dc o yok-
sulla definesjrii a5yleytyim p onuu hallcrini an-
latayjm.
2240h Her fidam yaJtan ato§f gordun ya; hayall
yakip yati^liran cun utegEni de seyt^et,
Boyksint, 1 bir ateg P candan yalifinlandi mi,
ne hayale atman verir, ne garget e.
* Her arslanm, her tilkinin diigmanidir
o; "Her^ey heliik olur, ancak onun hakiykati
ka]ir."
* Onun hakiykatlcrinin hakiykati no git,
harca kendini; ''Sistni" deki elif gibi katd ona +
* ellfi (l Bi£mi h> de gizlenmi§tir; hern
■■!Bismi" dedif r hem "Bi&mv" de yoktur,
Sahife 181 - 397
Boyiece bUtiin yok olup giden haifler,
sila i£in ha^fedildi mi, yok olur-gider.
* O elif de u]anrnEL i£Jndi'i*; "be" lie "sin"
birbirine ulandi mi, bu ulannia, ebTin variabi-
lis dayanamaz.
* Bu bulu$maya f bu bavu^maya bir eltf
bile sigmazsa artik sozli kisa kesmem gerek*
* Bir barf biJe -ffefr" yle "sin +? i ayinyor;
artik burda suemak gerek, hem de pek tfneml*
bir gerek bu.
* Elif varligmdan yok olmugtur, gizlennii^
tir anna, sin die be h yle* o yokken boyuna onu
soyler, elif . der - durur.
2250. * "Attifm zaman sen atmadm" ayeti,
Peygamber'in vailjgl yokken inmigtir; H Allah
dedi ki** sozii de Ix-ylece onun susmasindan
dogmugtur.
flfe^ durdugu gibi durdukpa tesir etoez;
ama igjiai de yok oldu mu, hastaliklan gidcrtr.
* Qrmandaki aga^lar k&Iem olsa> denlz
mQrekkep olsa gent? Mesnevi'ye son yoktur*
Toprak durduk^a, kerpi? dbken, dort tah>
tadan meydana gelmig kaliba balgik dokiip
kerpig yapdikga Mesne vi'nin §iirl de surer -
gider.
HattS toprak da katmasa, balgik da kuru-
yup tozsa onun dcnizi* co^ar, kopurur, kopiik-
lerinden toprak duz&r.
Qrman da kalmasa, agaglar tiikenip bitse r
bu sefer denizin icinden agaglar gihar, orman-
3ar meydana gelir.
MHjlVEVl SliHIlJ Vt
347
* Onun Igin o sikintilan gideren, o dar-
liklan a^an Peygamber, JH Bi2,im denizimizden
^ikanlan- soyleyin, vebal yok stec" dcmJ5tu\
Denizden gik r karaya don, yUzunu kuru-
luga cevir; oyundan, oyuncaktan soz &G, C">
cuga bu daha iyi.
Qocuklukta, oyun oynaya - oynaya, yavas-
yavag goeugun cam, akil deniziyle bildik olur,
ytizmeyi belles
Oyun h gorfinil§te akla uymaz ama goeuk,
oyunla akillamr\
2260. Deli gocuk nerden oyun oynayacak? Par-
ga-buguk gerek kl tume donsiin.
Define hikayusine domy£
l§te ^uracikta o yoksulun hayali, riyasiz
olarak gel -gel demekten bunaldi - kaldi.
Onun scsini sen duymazsm ama ben duya-
ilm; gunkli sirlar aleminde onun sirda^iyim
ben,
Onu, define a ray an birj gorme; define,
kendi&idir '/Ml. <tok, gepgekte dosttan ba^ka
kimdir ki?
* Her solukta kendisine secde ecier o; see-
ds ederken yuzunu gaitnek igin de oniine bir
ayna koymu^tur o H
* Aynada, bir habbecik gergegi gftrseydi,
ondan, bir hayalden ba§ka .birgey kaJmazdi*
* Hatta horn hayalleri yok olur - glderdl^
hem kendi; bilgisi de bilgisizlikte yok oiurdu*
Sahife 182 - 397
348 MtttN'EVl SKEItt VI
* Bilgisizligimizden, "gupbe yok ki benim t
ben" diycn bir ba§ka bilgi bag gosterir, mey-
dana £ikatdi>
* Adem'e seeds edin + * diye sce gelip duru-
yor; Ademsiruy: diyor, blr soluk hosga bakin
kendinize.
Bu ses, mdeklerJn gozlerindeki ^sisiligx.
glderdi de yeryuzu, onlara kcivert gokyiizunun
ta kendisi goriinriu.
2270. * Bu ses, "Yoktur tapacak" dedi, "AUalf-
tir ancak" detii; her^ey yok oldu, ancak Allah
var; birlik, a^ihp s&£ildi.
O akli basinda, o dogru yolu bulrnug sev-
gil\ t o dost, bizim kulag]tinizi cekecek; eagi gftl-
di artik,
Kuiagimm eckei'ek agzmi burcla, bu suy-
la yika diye kaynaga gottirecekj halktan giz-
ledigimizi sSyleme diyecek.
Ama saylesen de meydana cikmaE ki o*
yaltiiz sen, onu mcydana gikarmayi kurdugun-
dan dolayi suclu olursun,
Ben de igte, suracikta, halkm ecvt'esinde
donlip duruyonjm ama, bu stizu soyleyen de be-
lt im, dinleyen dc ben.
Sen yoksulun, definenin di$ yiiziinu soy-
3e; bu toplum, eziycte ahgirLigtir, eftiyetten
soz et.
Sag--esen kalis kaynagi, haram olmusliu*
onlaru: oMiirtJcii zehivi kadeii - kadeh i£ip dur-
madalar.
MESN£Vl 3EIUil VI
343
Eteklerine toprafe doldurup gellyorlar; bu
kaynaklara dokiiyorlai*; bunlari kuruimak, kd-
reltmck Istiyorlar.
Dcnizden su alip duran kaynak, %u biv
avug iyi-kotii kiginift cabasiyle kurur, kore-
lir m\ big?
Am a, size kurudum h akmayacagim; fakat
sirafr, o denizle sona dek birlm, beraberim ben
dei\
2280. Topium, istekte ters anlayishdir; m i^me-
yi birakir da toprak yer>
Halkin huyu.peygamberlerin huyunun ter-
sinedir; halk, tutar* ejderhaya dayanir, gtive-
nir.
* Hakk r m goz baflamasmi, goze muhiir
vurmasmi bildin ya; ama nedeft goz yumdun,
bumi bildin mi hie?
Ona kargilik da neye goz ugtm p neyi g5r-
dUnr Bir-bir bil ki ona kargihk goz a^hgin
^eyler^ pek kotii §eylei^ir P
Ama yardim giinesi dofmug, parlamig,
limit kcsenleri keremiyle i§itmi$1:ir.
* Eahmetindeii, i>ek gorulmemig bir tavla
oyununa glrj^migtir- kafirligin ta kendisinl
tovbe edi?, diizene girlg haline ^ctirmi§tir,
O comer t Tatiri^ halkin kotu bahtmi go-
riip ]klyiiz sevgi kaynagi akitnugtir.
O, goncayi tikenle siisler^ yilani boynUzla
be2er t
* Gec& karairiigmdaii giindLfeu belirtir;
yoksulun elinden zenginlik gikanr.
Sahife 183 - 397
359
MESNEVl SEMtf Yl
* Kumu Halil'e un yapar; Davud'a dagi
eg ■ dost eder.
2290, * Da£ ? o kapkara bulutun altinda yalmz
zsr, bem ijerdesinden sealer verii\
* Ey halktan usanmi£ Davud der p kalk;
halki biraktm ya, kargthgmi bizden al.
Define arayanm, bireok arastirmadan sdn-
ra yiice Tann'ya yalv&rmkya ba&laraasi,
frunalip zora diii^mft&i, fry glfcli ^eyleri mey-
dana eikaran, bn gizli defineyi de &en
+;ikiir deinesi
yoksul, ey sirlari bilen cledi; bu define
ytelinden emrifrmi yitirdim*,
Hir^ tamah seytam, tezlik veidl bana;
ne yavaghk kaldi bendc, ne cekinip sakmma*
Tencercdcn bir lokma bile yemedlm; yal-
niz avucum kapkara oldu, agaimi yaktim t
Degil mi ki bunu bilmiyorum, bari diifuni
gSzene ba§ vurayim da su dugumu gozeyim
demedim*
* A pek ySiE-lii, kendine gel, Tanri sfeii-
niip Tanri soziiyle tcfsir et; eacma-sapan &By-
" lenrne.
* O diigumii o baglach, gene o gozer; miih-
reyl atan kapat\
Bu cogit scwlcri anlamuk, sence kolaydir
ama "Tann katmdan" gelen anl&mi gizli sos-
lfcr, kolay anla^ihr im hie?
* Be}iltc #£$£u H v»vfi ,J turk^edir.
MF5NEVT jEfiHl VI
3r>t
Yoksul, ylmbbt dedi, bu tezlikten ttivbe
ettim; de|il mi ki kapiyi sen bagladin, sen a£>
2300. Bir kere daha bagimi hirkaya gekiyoxTjm;
dua da da bir hiinerim yokmu§>
Ben nerdeyim h huner nerde, dogru bir
goniil nerde? Bunlarin hepsi de senden vur-
rnada, hepsi de $ensin h
Her gecfi bir ige sanlmadayim, bir hunere
yaprgmadayim; denizdek! batmig gerniye don-
mu§um.
Ne ben kaliyorum, ne hiinerim kahyor;
bedense, hi^bir seyden haberi olmayan bir le§;
yerlerc s&rilmig,
* O yiice padlgah, her gece eehere dek,
"Rabbiniz degil miyim, evet RabbJmte&in"
* Ama evet, Rabbicnlzftin diyen nerde?
Herfcc&i sd goiurmiig; yahut da bepsini bir tim«
sab yemi^ hepsi &lmiis- gitmig,
* Seher ^agij karanhklar kimndan parlak
kibeim ^ekip, de
* Dogudan dogan gline5 P geceyl dtimnce
bu timsabp yediklerirjt kusar.
* O timsahin mldesinden, Yxmus gibi ei-
kam; rsnk, koku diinyasina yayilirw,
* Haik, o timsahin karn^nda, o karanlik-
Jar alemindc Tann'yi tcspih etti de o ylizden
rahatla^tL
2310, * Her bid, seher <&&, g«^ bahginm
kamjndan cikinea der ki:
r
Sahife 184 - 397
352
KE&NEVl SJIfitrt VI
E!y kerem saliibi, o korkung geeeye rah-
met delinesini gommugsun, bunca tad vcrmig-
sin geeeye.
* tlstQ yol-yol, pul-pul bir timsaha ten-
zeyen gtcc, sozlerimizi keskin, kuiaklanmizi
keskin bir hale getiriyor, bedenimizi cevikles-
tiriyor.
* Degil mi ki sesin gibi biri, bizimte; bun-
dan boyle korkiinc yiizlti dudaklardnm hi£
korkmayiz.
* MQs&, onu ate? gordfl ama jgrirti o; biz
de geeeyi bir zenci gSrdiik; oysa hurimig o.
Bimdan boylde denizi g&r-GopUtt Srtfloe-
mesi igin senden bir goz isteyelim, bir gGru§
dileyeJim,
* BuyQdilerin gozlerl agildi, ktMiikten
feurtuldulur da r bu el, bu ayak olmaksizm el
girptilar hani.
* Halkm goaiinii ba£Iayan p sebeplerdir an-
cak; scbebin ustune titreyen, Ashaptan de^il-
dir-
* Ama Ashabi Tann korudu; onlara ka-
piyi a£ti, odanm ba$ k&$esine gecinfli" onlam.
Tanri eline gore bak eden de kolelik ba-
gindan kurtulmu^tuu\ merhamet.Ie azad edilmifr-
tir, hak etmeyen de^
2320* Yoklukta, gu cana kavugmayi, gu bil-
giye eri^meyi nerden hak etmi§Un ki?
Ey yabaneilari y&r eden, ey tikene gill el-
biscsi bag^layan.
MESNITVl SliftLit VI
553
Tbpragimizif ikinci defa, bir daha ele dc
higbir gey olmayam, bir daha birgejr haSine
geiir.
* Ilk once de bu £uayi sen buyui'dun; yok-
sa bir toprak par£asinan haddi mi dua etmek?
Ey iginc gj>jgim, de^iL mi ki dua etmemi-
zi buyurdun; buyurdugun §u duayi da kabiil
et +
Geoeleyin, arilayig, duyu§ gemisi parcala-
iur-£idet b ; ne bar umit kali a ne korku, no de
yas.
Tanri'm, boni rahmet denisinfi* d&ldinr;
bakalim ne hiinerie doldurup gcri gflnderecek?
Birini ululuk i^igjyla doklurmug, otaurunii
vehimlcrie, frayalierle.
Bcndc bir karar, bir huner olsaydi, vc-
recegim karan da ben v&rirdim, yupaeagun igi
de teendi dilegimie yapardim.
Geceleyin, buyru|om tilmaksizin alriim -
filtrim gitmezdi; kuglaam h darmnun aiunda
tlinerdi.
2S30h U^urken d& can duraklanndan haberim
olurf3u, ketidinidcn ge^migken de : siiiamrken de.
Dcgjl mi ki buna eoziUp baglamak elimde
degil, gagilatjak §u ki bu ululajrmam kimden?
Gordugi'iinu gormermgim saudim daj gene
dua zembilini u^altjm,
* Ey kerem eahibi, e-lif gibi higbir ^eyim
yok benim; ancak mini' in gGzu gibi dapda-
racik bir ^onlum var,
* Bu elif'le inim, varhgimizin anasi; aria-
mvz olan mimln eli dar. olif 7 ^e ondan da yok&ul
■
Sahife 185 - 397
MESNEVl $U1UJ\ VI
t
-
Elifin birsjeyi yok demek, gaflete d(i£-
mcktir; mim ^ibi gonlu dar olmak> akiUikktir.
Kendimden gegtigim gagda hi£bir gey de-
gilim; akhm ba§imdayken de mihnetlerle kiv-
ramp durururcu
Boyleslne bir hi$c ? birgey yiikleme artik;
boylestoe kivranmaya. devlet adini takma sa-
kui*
Zati kendimi iyile^tirecek birgeyim yok;
5U yiMcree sikinti da zati bir geyim var vdi-
minden dogmacla.
Hicbir t$eyim yok, sen varllga kavustur
bem; zahmetler gektim, sen arttir rahatimi.
Goz ya$Ianna batum; ginl - ciplagini; ka-
pini gtfrecek goz yok bende.
Gozsiiss kuluna bir gozya^i ver de §u ot-
]akta, §u yaylakta bir yegillik bltirsin,
* Gozya^anm kurursa, Pcygamber'in yasj-
iar doken gtizlerl gibi goayagi ihsan et gozle-
rime.
* Onca deviate ermisken, onca uluykcn,
onca herkesi gegrnis, odulii almj^ken o bile
Hakk'in comerfliginden gozya^i djledi,
Artik ben 3m gibi el! bog, canak yalayanla-
rm kusuru, nasi] olur da kanli gozyagiru iplik
gibi salma^ yerc?
Oylc&ine gorfer bile gosya^ina dtigktin ol-
duktan sonra benim gozya$im t yiizlerce irmak
olmah.
Onun gfizyagtanmn bfr katresi, §u yiizler^
ce lrmaktaii daha iyi; tjunku o bir katre yu-
Kurtden insanlar da kurtuldu, c?l tiler de +
MESNEVl $ESH! VI
355
O cermet bahcesi bile yagcnur isterss, §u
Corak, §u glrkin toprak, nasi] i&temez?
A karde§im, kabul etmeml^ ettni^^ bu-
nunla ne i§in var? Sen elini duadan indirme.
Ekmek bile bu gozyasma engel oiuyorsa,
elini ekmekten yuniak gerek +
2350. Ceki-diizen ver kendine, Gevikle§j ayak
dire; ekmegim gfizya§larcnla pi^ir,
■
Halifm, ilefiite arayana se&Ienmc&ij
dcfincnin sirla*™ bildinnesi
O, bSyle dua e<iip dururken ilham geldi;
Tann onun irorluldrinm agti; ona dendi ki:
Hatif sana f yaj-ia bir ok koy^ at dedi; yaji
adain-akilh gek demcdi M.
Yayi pek gek demedi, oku yaya koy ? ati*
vcr dcdi; jjite kuiagma dek £ek denied! .
Sen, bo$ yere yayL celtmede, ok^uluktaki
hiinerini gostoi-meye ka^kigmadasm.
Eirak gu kati yayi; yiiru, bir yaya ok koy p
ativer, uzaklara a^up gitmesine bakina.
fiiistiigu yeri ka^ r dcf Jneyi orda ara; zoi-u
birak, Snleye - sizlaya altini ara.
• Hals, galid&marindan da yakmdir insa-
na, sense oka benseyen diisiinc^ni uzaklara at-
madasirL
Ey yayim kurup oteunu atan^ av yaktnda^
sense uzaklara ok atiyorsun.
Sahife 186 - 397
356 ME5NEY1 SEKHi VI
Kim ne kadar uzak atarsa, odur o kadar
uzak kalan; odur bGylcsine bir defineden daha
fazla aynlan, daha uzak du$en>
23(30. Filozof, du§unceden kendini oldiirdu; yli-
ru, ko§ de ona, z&ti define ardmda kalmig.
Kjo§ de; nc kadar hizh ko$arsa> gurtluniin
muradmdan o kadar aynkr h uzakla§ir,
* O padi g ah, "Eizim jj^In savagin" dedi; a
kararsiz kigi," bizden UKakla^maya sava^in. de-
medi.
* Ken 'an gibi hairi, o da Nuh'tan utandi da
o koca dagin tepesine cikti +
Kurtulmak ic.in ne kadar fazla gali^tiysa,
da&m ustune ne kadar gak tinnandiysa h kurtu-
lustan o kadar ayriKft, o kadar uzakla$ti k
Her sabah, d&fineyi, madeni bulmak igin
daha Kali bir yay arayan $u yoksul gibi hani.
Ne kadar kati yay aldiysa p defineden o ka-
dar usaklagti, bahtt o kadar kotulegtL
§u atasozU, dunyada soylenir-durur; Bil-
gisizlerin earn mihnette gerek,
C^irtku bilgisiz, ustasindan utaiiir; gider,
blr yeni dukkan acar +
A guzelim, ustana danigmadan actigm o
tlukkan, kokmu^^ akneplerle, yilanlarla dopdo-
lu bir dUkk&ndir.
2370, Tez yik o diSkkani da yesilliga, gill ftdan-
larimn, i^ile^ek sulann bulundugu yere don.
Ululugundan, tanimazligmdan, kurtutanak
iCin dagij kendisine genii edinen Ken'an'a
donme,
MESNtVl SEttlil VI
357
O yoksula da okculuk bilgisi perde kesil-
di; halbuki diledigi §ey, hazirdi, koynundaydi.
* Hey gidi hey,, nice bilgi, nice atoU edi§,
nice anlayi^ vardir ki yolcuya gulyabani ke-
silir, yolunu vurur - gider.
* Filozofun gerrindert kurtulrnalaii igin
cenneUiklerin gogu ahmaktir.
* Ostunlukten de soyun, sagma seylerde
de; Qirgiplak ol da her solukta ustune rahmet
yafisin,
* Anlayighlik, sinikligin, yalvanp yakar-
manm ziddidUr; anlayi^lingi birak, abmaklikla
uzlag.
* Anlayigi hire tuzagi, tamah faki bll;
tenliz kisj, ne diye anlayigli olmayi dilesin?
* Aniayislilar, bir san'atla yetinmiglerj
ahmaklarsa. sanati gormu^ler, sanati yaradana
yol bulmuglar,
* Cu^ku kiiguk cocugu atia^i kucagina
aUrj ona el-ayak olui% onu sa Far dan komr.
*
Sahife 187 - 397
(S B R H)
2194. beyitten sonraki boltim. Hud Feygam-
ber (A. M), Ad kavmine gGnderilmisti. O toplum
Imaiia geimemig, cetin bir yeJlc helfik edilmigti.
HQd ve inananJar, ovaya eikmiglar, ovada bir yere
toplanmi^lardi. Yel ovaya geltnee hafifliyor p toplu-
niun bulundugu vera esinue, deveyi bildi tistundeki
hoducle, adamla havalandinp yere garparak oldu-
riiyordu. Ad kavmi, Kur'&n-i Mecid d de onsekiz su-
refle anihr. XL! surenin (Fussilat) 16. , XLVL su-
renin fAhkaaf] 23-24., LI + surenm (Zariyat) 41. s
1AV. surenin (Kamer) 19. ve LXIX. su renin {Haak-
ka) 6-7. ayetlerinde, yetle he!ak edildigi bildiriJir
(L c, Jr> S5B-S59. b. Icrinin $< e de bk.)-
2205-2229. Mcvl&nS, padi^ahin, halkm esen-
ligi icin degil, iilkc iaptetmek hirsiyla savastigim,
degirmen beygirinin, dayaktan kurtulmak iqm Ko$?
titgunu, 5kuzun r gene bunurt i£in i§e koytfidugunu,
diikkamnda oturarun, ba$kalan icin clegil, kendi
menfaati i^in oturdugunu, her ya.pi Ian igte, bir men-
faat hirsi bulundugunu anlattiktan sonra bu beyLt-
lerde P imcnfaat hirginda, zarar korkusunun dai bu-
lundugunu, bu korkunun,, frdeta dunyanan mimari
kesildigini bildirmektedir; bundan da, kimsenin, ken-
6i kendi sJnden korkmayacaii tihetlc, gei^ekte h her-
MEEMEVf SERHI Vi
359
kese bir buyfuk verenin bulundugu, fakat onun, bu
duyguyla duyulamsLyacagi, bu gorgiiyle gflriifcme-
yecegi soflueuna varmaktadir.
2208. beyitte, "G'nu gtfzler idrak edemez, go^
remes; F (Wlgisiyle) g^leri idr&k eder; O'dur tftt*
fu bol olan ve hergeyden haberi bulunan" mealin-
deki ayct-i kerimeye igaret ediliycr (VI , l£n h atn;
103). 2209. beyitte "giiphe yok ki Rabbin, kullarmm
yollarmda, pusudadir; onian goriip gozetir" me&lin-
deki avet-i kerjmeniii dile eetlrildigini gormokteyiz
(LXXX]X; Fecr; 14). 2211, beyitteki Bayezid, EbQ-
Yezid4 Eistami'dir til. c. in 929. b + inin §, e bkj,
2212. beyitte Nuh Peygarnber'den (A. M) ve tufan-
dan babsettiklen sonm (I. c, in 406. b, inin 5. e bk.),
insarun her solugunun, Insani korku, dti^ince, ba-
yal, gam ve sevin^ deiyysma garkeden bir iufan,
aym zamanda da o tufandan kui'taran bir gemi ol-
dugunu soyleyip akla guvenenleri, yedigi yumnigUD
nerden ve kimden gcldtgini bilrneyen, gormeyen ko-
re ben^etcnekte, 2222. beyitten itibareii de filo^oriari
kmamaktadir. Akbn vcrdigi vchimlerdeiij hayaHer-
den kurtulan eren h 2229. beyitte Nuh + a : olguiiluga
ula§mami & ki^ilerle sohbetse tufana benzetitoektedir.
223S. Olgunluga ula^mayara ki^ilet l le ? akia gju-
venenlerle, bcolige iutsak etoSftxli tli^iJP kalkma-
nin, crtcek arslanla, ejderhayla dii^ap ktdkmaktan
da zararti oldugu, onlarm suyu - soli cekilmig kum
dala bended ikteri belirtildikten sonra, bu C^it ki§i-
leriji, irfandan dem vurmalanni, rnunafiklarm na-
maz kilmalanna, zekat verrnelefjne bcnzetiyor ve
IV, suronin tNisaO * - MtoWiklar, gergekten de A3r
5a/?//e 188 - 397
360
MESNEV* f ERHf VI
lah h i kandinmk isterler, O da onlann oez&lanni ve-
rir; onlar namaza tisenetek kaltearfar, halk gor^un
diye kilarlar ve AMh'i pek a2 anarlar" me&lijideki
142, ayetiyle IX. surenin (Tevbe), "Mai ha^ayis-
lannin kabuliine etigel de ancak onlann Allah'i ve
Pey£amb©rinl inkar edip kafir oilman, mmazi ui$e-
nerek kilisjan ve zorla, istemeyerek maHanndan
harcayiglandir" me£lindcki 54. ayetinden "KifeaJa^
t^nerek" sozu Iafean iktibas edlliyor ki bun-
iardan maisat da BatinJ inanelar giiden ve seyh
ge£inert kisJlerdlr;
2242. "Hergey hclak olur, ancak C^nuii hafeiy-
kati : gei-guk, kadra ve bSki olan O kahr" mealin-
deki ayet-i kerfrne, ikinei misra'dir (XXVIII; Ka-
sas, 88).
2242-2249. Hakiykatlcrimn hakiykati, srfat-
lariyle zahir o]an ve sifatlarinda batin buJunan Ka-
tidir, Zati faer^cyden mtinezzoh olmakla heraber, si-
fatlarinda z&tim gor; bu gorugii tahakkuk haline ge-
tir, variigmdan gee diyor v<* ornek olarak da gunu
veriyor:
Arapgada "ad - ism" sozQ, "AlEEt'm adi" anla-
mim veren tarkipte "ismYtlW iken "AU&h'in adiy-
Ia M dcdigimiz takdirde "Br&nVillah" olur; "ism*' ke-
iimesindcki "F harfi, "Allah' 1 sozijne ulamr; Arap
yazisiyla "^l^b" tarzmda flegil, sdyiendigi gibf
4*^1
tarzinda yazihr; " r r" sGziindeki "il 1 ,
yfini "i -elif" gjzlcnir - gider, &deta yak olur.
2250. "Attigm zaman" L c. in <&& b + tain § t
e bk. Beyitte Syet-i kerimeden lafzi iktibas var.
ME£N"TTVl SSiRhJ ¥1
3*1
"Allah dcdi W." Kudsi hadislei-, y&ni ilhain,
yahut ruya yoluyla ve mana olarak Hz. Feygam-
ber'e (fiL M} bildirilenlerdir ki Hz. Peysamber,
bu tn^na3an J " Allah dcdi ki, AllShu ta&la dedi ki,
Allahu la£f& der ki" diye nafileder* Bunlann bir
kiami da gec^LTii^ ]>eygambcrLGrin Alklh'a sozleEiiii ?
Allah 'in onlara buyurduklarmi hikaye edcr, lOid&i
hadisin, Kuv'an'dan farki sudur: Kur'aji, mullaka
Cebrail vasitasiyle ve lately la vakyedilir; bu bakim-
dan Kur'&n, mana lie laf^in UimUdiiri Kudsi had is,
ilh&ma dayanir ve mana olarak ilh^m sdilir. Ha-
disle farkiysa, kadiKin h LIII. surcnin [Necm) 3-4.
syetlcrindc, Hz, Peygamber'in (S. M) kendi dilcgiy-
le sos soylcmedisij ftGzlermin vahye dayandigi, yanij
Tanrrnm dileglne, n/a^icxa ay kin bir soz soyteme-
sine Imkan bulunmadigi unutuJniamak §artiyle su-
du^: Had^in hem anlami, Jiein sd^u, Tanri'nm d^Ie-
sine, riaiSsma uygun olmak iizere, Hz. Pcygani-
ber'indir; Kudsi hadi^inse, anlami Tann ilhamidir.
Bu yuzdendir ki Kudsi hadis okunarak namaz ki-
liramaz (Bk. Muhammod'ul -Mcdoni: El -ttMfat'Us-
Seniyye fi'l - Ah^di s ? il « Kudsi y ye; HaydaraMd - 1323
IL s. 335- 238 ) T Bu madden in sonunda, Kur'aii-i
Kemn'in II. siircsinin son ayetlerinin, Mi'ragta in-
digi hakkmda bir rivayetin bulundugunu, ffikat g^-
ne Allah tarafindan mana ve lafziyla vahyedildigi-
ni de «0yliyelim-
2252h Orrtiandaki agaclar kalem h denis murek-
kep olsa da ya^ilsa gene Mesne vi bitmez soziiyle,
XVTII. surcnin (Kchf), "De ki: Deniz miirekkep
olsa h yazilamaz Rabbinin kelimelcri tukenmeden,
Sahife 189 - 397
3BS
MBSNEVI fiat If t VI
tukenir deniz; hatta o daniz kadar bir deni£ daha
eklesek" mealindeki 109, ve XXXI. surenin (Lbk*
man) "YeryUztindc ne kadar aga<; varsa heps I fca-
lem, deniz de murekkep olsa ve bundan sonra da
yedi deniz daha o denize katilsa All&h'in sSzleri
yazilip tiikenmez; §uphe yok ki Allah ustundiir; hia-
kiim ve hikmet sahibtdir" mealindeki 27. ayet-1 ke-
rimeleiine igarot edilmektedir.
MevianS, bn M &yete is&rctle * 'Mesne vi" yi
Kur'an saymiyor; zati kiyasi kabul etmeyen Fir
(I. c> In 1085. ve 3408. b. lerinin g. e bk.) Km* fin 'la
"Mesne vi" y[ kiyaslamiyor. "Ft hi *n&-fth" te d&r ki:
"Bir hafiza soyledim, anlatUm; dedini ki: Tanri
Kur'an'da diyor ki: SAyie, deniz Rabbimin sozlerini
yazmak Sgin murekkep olsa o miirekkep, Habbimin
sozlert bitmeden tukenir - giderdi. §imdi bu Kur'an,
elli dirhem mtirekkeple yazilabUir r Bu soz p Tanri
bilgisine bir !s&rettir + " {Tercemexnii; IS. Solum, s.
72) Es&sen bu Syetlerdeki Allah 'in kelitneleri dc P
All&lVin takdif e.ttigi seyler, hiikiim ve hikmctle^i,
yaratniasim takdir ve irMe buyurduklan, hQfeum
ve hikmetlerindeki ilaidelcr ve anlamlar tarzmda
tefsir edi knitter (Mecma'ul - BeySn; c. VI, s, 498 -
499; c, VIII, s. 322). Mevlana, ' 'Mesne vi" deki ilahi
maarifin sonsuzlugunu bildirmek iem bu &yetJerI
hatiriatmistir. "Mesne vi" nin, Kur'an 7 ! n birgok kis-
salarini, hukumlerini, aniamlanni jhtiva ctmesi ba-
kmundan da bu beyti Eovtemigtlr diyabiliriz; fak&t
"Mesne vi" yi t Rur'&n, yahut vahiy eseri olarak ka-
bul etmesine imkan yoktur. "Manakib'ul - Arif in" de
§oyle bir rivuyet var;
m^JSEVT 5ERH3 VI
353
Hocalarm, MeEncvi" ye, Kur'an denniesini kina-
diklarmi, buna kar^i Sultan Veled 7 in, Kur'&n/m tefslrl
dedigini Mevlana'ya nakledince Mevlgto^ Neden ol-
masin? Peygamberte evenlerin sozlerinde, harf kap-
larimn i£inde s Uahi sirlann nuriarindan ba^ka bir-
^ey yolctur ki; AIlah + ui kelaim, onlaiun terteralz
goniillerinden cogar; dillerinin n-makJanndan tikar
dlyor (Tahsin Yaaici basimi; c. I, s. 291), Sultan
Veled'e atfedilen bu rivayet dogi\iysa ± Mevlanaj, bu
sozlerle, peygamberlerin vahye f ei^enlerin&e ilhSma
rnazhar oldugunUj bu bakimdan soderinin, Km bh an r in
hUkUm ve hikmetlerinl muhbevi bulundugunu kastet-
migtir, Ama Iiusam-i Divanej nainazda zamni-i sure
olarak *T)ivan-i Kebir" beyjt okuinug* her inan^ta
iJevi gldenler olur; her yolun a^irj basket edcnleri
bulunui" Hu&am'a "Divane" dendigine de dikkat et*
mek gerek (Ilusam-i Divane ve bu olay IqItl "Mev-
lan^dan sonra Mevlevilik nN adli eseri mize bk, 1st
Xnkilap IC 1953; k 217-213 yo 217. s/deki 41. not).
2256, Denizimizden gikanlan soyleyirij vebSJ
yok, Beytin ikinci misraidir ve arap^adir- "Bonden
duydugunuzu> bir £yet bile olsa halkci bildirin; tsra-
ilogullanna ait kjssalan da soyleyin^ vebal yok; ama
bile-bile h soylemedigim sozu bana atfeden, cehen-
nemde ot.uracagi yeri hazirlasan" mealindeki liadise
i^ret edllmektedir (C&mi J ; % s. 105-1C6). ^Ji^i-
zan-fer t "Denizden eoz et^ veb&II yok M meSJinde
urap^a bir ataso^ii oldugunu da soyluyor (Ah&dfs-i
Mesne vi; s. 204). Bu badisten ve atai*5?,unden l&izan
ikfibaa var +
Sahife 190 - 397
364
MJV5NEVI gEHHl VI
MtfltfEVl SERHl VI
3tf&
2264 - 22G& Bu beyitlerde, define avayanin,
gergekte, kendisinde aramasi gerektigi, fakat bu de-
frnoyi bulmak igin de varliktan, benlikten ge^mek
icab ettigi blldiriliyor, Varkgi kendisine vercn ki§i ?
kendislnc sccde eden, hem de oniine de, kendisini
gQrmck i^in ayna koyan bir adama benzetiliy or.
Aydana p kendi hakiykatini, yani yoklugimu bir zer-
recik goraeydi deniyor, hayalleri de, kendi de yok
oluvdu; bilgisi de bilgisizlikte erjv - gidcrdi. Bu bil-
gisizlikten, "Gergek var olan benim, ben" sesi du~
yulurdu. Beyitte bu sozlcr ayetten aynen alinmigtir.
XX. sO renin (Taha) 9-14. ayetlerinde Mitea Pey-
gambei'in (A, M) gb'lde bir ate§ gordugu, Eevuesi-
ne, flu run p ben gideyim or ay a; ya bir kor eeftiririm,
yahut birini bulur, yolu Bgrenirim dedigi, oraya
gidince a login £alilan yakamadigini gordiigu, kendi-
sine, §uphe yok ki benim sen in Habbittj &eni £C£tim t
vahyettigim sozleri cttnle; ayakkaplanni gikar; sen-
kutlu Tuva vMfcindesiti; ben oyle bir AUah ? im ki'
benden ba^ka yok tapacak; bana kulluk et p beni
anmak lein namas kil dendigi aulatilir. 22GB, beyit
i£in I. c. in 544. b. in in §, e bk.
2270. XL VII. surenin (Muhammed g. M) 19.
fiyet-i kerimesinde "Gercek olarak bil ki Aliah'tan
ba§ka yoktur tapacak" buyurulmaktadir; bu Syetten
Iafzan iktibas vardie*
22S2. Gifee miihfir vurmak. H surenin (Ba-
kara) 6-7, ayetlerinde ka.fi rlerin h kiifurleri, inan-
mamalan yu&unden, &deta kalplerininj kuiaklomun
muhurlcndigi, gjpzlerine perclc eekildigi bildirilir;
bu ayetlere i^arei; edilmcktedir.
22S5 + K&flrliH - Tovbe. T5vbe edenin, W& sag
iglememige donetegi hadiste bildirildig* gibi (Cami 1 ;
X Sk 112) H 'Sds ancak budur: Ameller, son ameBe
-ol^ulur" me&lindeki badise gore de (Kunuz'ui -Ha-
kaaik; I, £ 103), diuiniinden once irnan eden kufur-
den kurtulur; ancak sr ttnan-i Ye's", yani tam oliim
halinde Snian makbul d&^ildir; Firavun J un imSiii
■gibi; fakat "Tovbe-i Ye's" makbuldur.
228S. G€ce-.GSMtte + Jit surenin (Ali Imrcm)
^7, r XXII. surenin (Placcl 61. t XXXI. surenin (Lok-
nian) 29,, XXXV, surenin <Fatir) 13 >> LVII. surenin
(Hadid) 6. ayctlet l inde ? Allah' in geceyi u^atip guindu-
-zUn bir kismim gecOj gundiizu uzatip gecenin bir
kismmi gLjudiiz yaptigi anlatiluv III, surenin 27,
-ayetinde, diledigini de liesapsia nziklandirdigi zik-
redilir. Bcyitte biitun bunlara igaret cdilmektedir.
22S9, Halil - Kum. Ill, c. In 2520. b. inin
^ e bk.
2290-229L Davud-Dag. II. c, in 494. ve IV.
■c H In 2416. b. lerinin g. lerine bk.
2296. Tann sGsunii sozuyle tefsir. V. c, in
.3130- b + inin §, e bk.
2297. Muhre. 214T. b* in 5. e bk<
2298. Tann katmdan. Boyitte "min ledurt' 1
-olarak lafzan alliums. I. c + in 223-237, beyitl^rinin
gi e bk.
2304. Rabbiniz degil miyim? L e. in 1246. b,
.Inin §h e bk.
Sahife 191 - 397
3GG
MESNE VI SERH* VI
2308. YGnus, II. c. in 3136-3137. b. lerinin
§. e bk.
.
2314. Musa - Ateg. 22G4 - 226S. b. lerin g, d bk.
2316. Mu^-Buyuculer. I. c + in 278-279. b,
lerinin §, e bk,
2317-2318. Sahabc - Ashab. Arkadaglar arila-
mina gelir. Hz. Peygamber'j gorup inanaidara. He,
Peygamber'i gOrmese bile onun hayatinda Musluman
olanlara, O'nun hay&tmda, Musliiman ana - babadan
doganl&ra, Hz. Peygambetfje (& M) sohbet etmis
sayilarak Asliab ve Sahabe denmigiir. Bu sozun
mufre-di "Sahibi" dir.
2305-2329. Bu beyitlerde Mevlfiifi, "Yuce Al-
lah, kullarmin dftcklerini geciktirir; geeenin u£tc
biri ge^ince lQtuf ve icabetiui diiiiya gogune indirir
de kudret diliyle, gun igiymcaya dek a bir i&tigfar
edeu yok urn, bir tcSvfce eden yok mu, bir isteyen
yok mu p bir cagiran, dua eden yok mu buyunir"
hatfisine dayanarak (Cami*; I, & 65) geceyle gun-
dQzden bahSs buyunnaktadir. Tann, sehere dok,
Rabbin iz degil miyirn dcmekte; fakat yildizlarla,
burglarla suslu T iistii yol-yol, pul ? pul i^ildayan ge-
oe timsafri herkesS yutmu£. Araa gene de "uykuyu,
vakitH bir istirahat sebebi yapan, geceyi, hcjfseyi
tfrtem bir ortu P giinduzii gcgirn fcamaiu olaxak yara-
tan" (LXXVUI, Nebe'; 9-11) Tanri, sabah olup
giines, seherQagi, karanliklar kmutdan parlak ki-
Iicini cekinee bu tlmsah, yediklerini kusuyor + O tim-
sahin kstrnuida, Yunus Peyg&mber (A. M) gibi
Tann'ya tespih eden, rahatla&ip gukUrler etmede.
ME5MTV! SESMt VI
3G7
2323. "Rabbiniz dedi ki: Qa&jrm beni, dua
edin bana, icabet cdeyim size; siiphe yok ki bana
kulluk etmekten, ululanarak gekinenlcr, a^agihk
bir halde eehenneme gireceklerdir" mealindeki XL*
surenin (Mii'min) 60. ayetine isaret ediliyor.
2333-2334, Elif - Mim, "Elif gibi birgeylm
;yok" soziiyle §una i^atet edilmektedir:
Arap alfabesindej hem, harflerin gekillerine go-
Te>'hem kolay bellenmesi i^in terkipkr h&Jirtdeki ter-
-tipte * - elif r ilk harf tir ve yukandan a$a£iya dogru ge-
kilen bir gizgi halindcdir (l) + Ne noktasi vardiir,
ne bukuntusu. Bu bakimdan "Elifte bir^ey yok" sozu f
bir atasozii, bir Srf mecazi olmt^tur <L c. fn 1520, b-
"inin g. e bk.ln M harf in in yerini tutan f 'mim" sc-
■§u gekildedir: " r " GSrUJdutii gibi ba^inda ku^ti-
djk bir gozii vardir. Eliflt rnim harfi, " f l " tarzin^
da yan-yana yazihnca, arap^ada. ana anlarmna ge*
len "umm" s5zil meydana cikar. Elif in birgeyi yok-
tuir ama bir noklsclan, kalfimin kagida dokundarul-
■dugu zaman kagitta peydahlanan noktanin agagiya
dogru gekihnesinden meyddna gefmi^tir H Obiir harf-
ler de h elifin h ce^itli gekilde egilip bukUlmesidir; §u
halde bdiiin harfler elifte, elif do noktadadir; bu
bakimdan, elif 3 n bir^eyi yok demek, ^aflete duemek-
tir; hcle ben varfrgjmdan gecmigim deyip kcndini ol-
■^un sanmak, noksanm ta kendisidir. Boyle bir veh-
me dij^mektcnse mim £ibi gonlU dar otmak ? akilJihk
T^^meticlir.
Bundan iinceki beyitlerde "b" harfinin Ai ism" sfi-
siiyle birle^ip "AJlah TS adina eklenmesiyle JH elif ? har-
Sahife 192 - 397
3C&
HES^EYl iRRHJ Vf
M'ESMEVJ SEftnl VI
3G*
£mm girJenm^i anlatildigma ve bu beyilferdefei ^elif
mim" hari'leriniii, [f umm-atia" soziinii meydana ge-
tirdiginin beKrtilmesinia na^aran bu gegit bir yorum
da yapdabiJir:
^ SufiJere Jiasaran nokta, mutlak varJik olan Tan-
n mn ilk taayyunudur; yanf zatmda, bUttta" sifafc
larin, adlarim ve bunlarm zuhuru olan hukiim ve
eserierin mucmel olarak taayyiinudUr? -bunlann,
zatta, ilml subutudur. Bu subut P z&t ile daimidjr*
MSB ve ebedtdir; samanla kayitlanamaz; hpr an
bu boyle otaustur, boyledir ve boyle olacakt.ir ev-
yeli ve sonu yoktur. Bu ilk taayyita, Hz, Muhaun,
med'in hataykatidir (Hakiykat-i Muhammediyye) .
Eu duraktan sonra> gaftg zam&tu olmayip an! ola-
rak, varlik aiemi p kuwet hfrinde Bahir blitfj bu
melekQtl zuhurun madde haline geligi, Barlamyus
aazarlyyesme ve Hukema telakkiysine gore dokuz
£ogu ? onlarjn dgniislert dort msuru, bunlarm ya-
rn dokuz sbkle dort unswun birlegmesi, cansizlar
bitkiler to carihlardan ibavet olan % cocugu mey-
dana gctirir. Dofcua gok, bu % g^ga naaaran
babadn- baba stfi^i de arapga *W tfir ve bu scfr
"5 - elif " le basilar. Dnil unsursa ana savior Id "tfm"
sozu, arliugada ana damektir ve elif, mim harfleviy-
1% onco de bildirdigimlz gibi *j» sckJinde yazilir
UramrJa^ vartiklan, dokuz s bge nazaran yokluK
demaktirj bu analann ellerj vardir; doku* gok
olmadik^ buniar, blr§ey meydaM getlremeztar.
Elrfte birsey yok demek, gaflete dUgmelrtir; cttnkij o
zuhur, Mirtlak Varhlrtn z&ti ikta** olan bil-isinin
meJekutf menhir! kuwet haltafle zuhurudut Insan
tendindo oldukga, benligine iiMk bidundukca'
maddeye baglidn." vavligmdan gcgince butiin varli-
gmin, turn varlik'tan Ecldigini anlar, yokluga erer;
boyle bir varliga, boyle bir hi^e bir§t;y yufclemek
abestir; bu ^cgit kivranmaya devlet adi takilamaz.
Gersek varliga kavu^an, yoklugunu bilen ki^idir H +
c. in 19OT. b. inin g. e d& bk.).
2342. "Allah* im, bana iki aglayan goK ver ki
gozya^lannin akmasi, gonule gHft yerir senin kor-
kunla, senden eckinmek yuzilndcn; hem de gozyagi
kail olmadan, sikinti kor haline galmcden" mealin-
fleki hadisten lafzan lktibas vardir (Cami'; I; s. 50)*
2357. §ali damarmdan da yakin. L. surenln
(Kaaf) 16. ayetinin me^li ^udur: "Ve andolsun ki
bi2 msam yarattik vc nefsi* onu ne gibi vesvesele-
re du^livur, biliriz ve biz, ona, gab damanndan da-
ha y atonic" Beyitte ayetten l^fzi lktibas vardir P
Bu yakiiilik, bilgi ? tasavruf ve tedbir bakimmdan-
dir,
2362 + "Eisim i^Jfii bizimle sava^m" y&ni bi-
zim yolumu^da &ava§in. XXIX, s&renin (Ankebfit)
son ayeti olan 69, &yet>i kerimedfi, "Eizim igin sa-
va^anlarL yollafimiza sevkederiz biz ve §uphe yok ki
Allah, elbette berabci'dir iyilik edenJerle" buyuru]-
maktadtr, Bu 6yetteki bcvaberlik f lutufJa r J u,stunlilk
verrnclde, hidayet ihsart feylemeWedir; b^yitte l&tzi
iktibas vardir.
23G3. Nto- Kenyan. I + c, in 3415, h inln §,
e bk.
2367< Tiirkce, * s Seytanm cam cehcnnemde ge-
■rek h ^ atassfizUne uymakta.
F. 24
Sahife 193 - 397
37*
MESNFV* $ERUt VI
2373- Gulyabani. I, c. in 3G8. b. in in ^ e bb.
2374, Cennetlik - Ahmak. "Cennet ohlinin qo-
i^ ahmaktir 1 ' Jnealinrlcki hadise i^aret edilmektedir
{Caml'; I, s, 44)- Bu hadis ge^ti ve izah eclildi;
bu bcyitten boliimun soiiuna dek bu badisi §erh edi-
yorlar ve c&nnet ehli oian mu'mtnlerin, iflo^of gibl
akla dayanmadiklanm, bilgiglik taslamadiklanm,
anlayi§i hirs tuzagi, tamah faki saydiklanm, sa-
nati goriip ona degiJ, sanat sahibine yol bulduklarmi
anlatiyorlar.
*
M E T 1 N
* Biri Musliiman, birj . Kristiyaa, burl Ya-
Undit ii£ yoKiunun hik£ye$L Bir koimkta
yiyecek bulurlar; Hiri&iiyajila Yahudj tok
olduklaTiiidan bu yemegi yann yiyelim Ver-
ier; Muslumaiisa oriifhiydu* oidaila bn*ja
gikamadigmdaii ac kaldi,
2380. I£y ogul, §imdi burda bir hikaye dinle de
huncrinG kapilip smanmalara diigme, derde
ugrarha.
Bir Yahudiyle bir Mualuman, bir de Hirts-
tiyan, bilece yolcuJuk ederler,
* Bir inang ■ sahibi o iki yol asitmiga
yoldag olur; hani aklin nefisl^ o Ehrimen'le ar-
kadagligi gibi.
* Yolculuk bu ya; bir Mavagaliyla bh 1 Rey*
li yolda§ olur; beraber yerler, i^erlcr.
* Kuzgun, baykug, dogan bir kafese dii-
gebilir; hapishanede namaz kilan temis ki&iy-
le namaz kilmayan, e§ olabilir.
* Gece bir kervansarayda dofulu, batili,
Maveruuiuiehirlj konaklar.
* Agafiriik kigilerle yuce kigiler, soguk
yfizttnden, kar yilzunden, gunlerce bU" kervan-
sarayda beraber kalirlar.
* Yol a£ildi f engel kalkti mi, birbirlerindcn
aynlirlar; her biri bir yana gidcr.
—
Sahife 194 - 397
372
MEST^EVJ SERHl VI
Akil padi$ahi kafi^i kirdi mi, Kuslann her
biri, ba$Ka bir yana ugar.
Kafese du^meden once sevinerek, kendi
cSn&inin havssina uyup, geMifi yeri hatirlayip
oraya giderdi hani;
2390. Kaf esleyken do her solukta stg laya - inle-
ye ah sder, kanat £irpardi am a ti£maya yol da
yoktu, imkan da.
Yol a^ildi mi her biri p nereyi anarak ka-
nat eirpiyortiuysa oraya, yel gibi U£ar-glder,
Anarak agladigi, ah ettlgf yere ucar p fir-
sat buldu mu, o yana yol ahv +
* Kendi bedenEne bak, bydenin 311 parga -
buguklari nerelerden gcldi de bedende toplajidu
* Kimisi suya meti£up K kimisi toprctfa; ki-
ttiisi yele mensup> kimisi atege.. kimisi Arg'tan
gelmiSj kimisi Terpen; kimisi Rum ulkesinden,
beyaz mi, beyaz; giizd mi, guzel.
Herbh-jp geldigi yere donmek umudiyle kar
korkusundan bu kfcrvansaraya koiinuiji
* Qe^it-ge^il kar; her yan buz kesmlg**
adatet guneginden usak kalmi§ da doi>mu§<
* O goren goz gtineginin, aydm goriigun
hairareti her yam kapladi ml, o gorus* bir par-
ladi mij dag bile kimi vakit kum olur, hlmi
vakit ytin kesilir.
Can giderken betlen nagil erirsc agir can-
sizlar da oyle erir.
Bu Us yoldag, bir konaga eri^tUcr; devlct-
linirt birf, amiagan olarak helva getirdi onlara,
2400. * Bir bagis sahibi, "Gereekten de ben ya-
kinim" mutfagmdan o ug garibe helvs getirdi.
MESNE Vl JT-RHt VI
m
Sevabina eve rim UmldiyJe sicak ekmeklc
biv sahan balla ynpilmis hclva sundu onlara.
* Anlayi^, edep, sehirliLerdedir; ziya£et P
garip konuklamak koylul&rde*,
Rahman, aiyafet voraeyl, garJp konukla-
mayi koylulere vcrmigtir.
* Koylerde, her gun Tann'dan bagka kim-
sesi olmayan bir yeni konuk vardu\
* Koylcrde her gece, yuceler yucesi Al-
lah'tan ba^i^a kimsesi bulunmayan yeni bir
topluluk bulunui\
O M yabanci, fazjsi yentekten mide dol-
gunluguna ugramiglardi; Musluman&a o giib
oru^Iuydu.
Akgam namasi gaginda helva gelince mu-
minj pek acikmi^ti,
O iki adam, biz bogazinuza dek tokuz; bu-
nu bu gece bn^akahm da yarin yiyelim.
Eu gece ^ayanahm ? yemeyelim, yanna
saklayalrm dediler.
2410. Miiinin, bu gecc yiyelim §unu dedi; yan*
11a birakmiyalim, sabnn sirasi dcgil.
Qnlar, senin boyle demekten maksadin^.
ojnu ya]niz yernek detfiJer.
Miirnirij a dcstlar dedi, utf ki^iyiz; dc^il
mi ki aramizda fikir aynligi var, paylagahm.
Kim isterse yapina dij^eni yesin, yemek
isteineyen payioa du^eni saklasm.
* O iki kigi, paylagmaktan va^g^c; hadiste-
ki, "Pay eden ate^tedir" sozunu dinlej dedi.
* Bu ve bund&ii sonraki uc bey it arapc^r,
Sahife 195 - 397
tn
MliSTVEVl &£RHt VI
Miimin, ategte olan pay eden, havasina
uyan, Tann buyruguna uymayandir.
Sen de Hakk'm&in, onun payism; onun
payim bagkasma verirsen ona fkl demig, gerik
ko§niu§ olursun dedi.
O kotu damarklann gagi olmasaydi fou
ai^lan kftpeklere ust olurdu.
Eu arslan, o okuzlere ust olamadi; ffurikii
o oktizlerin, hem de zorlu oktizlerin cagiydi*.
Onlann maksatlan, o MiMumanin gam
yemesi, o geceyi at; gecirmeeiydi.
2420. Onlara altolmustu; bu yiizden razi oldu;
boynunu egerek pok\ arkada§lar dcdi, bas lis-
tune.
O gece yatip uyudular; sabahleyin kalkip
beisendiler, keiidilerine £ekU dijzen verdUer.
Her biri yiizunu, agznu yikadi; yo3Iu *
yolunca virdini okudu*
Bir zaman, herkes, Hak'tan lQtuf dileyerek
kendi -virdine' yuz tuttu.
MumJn ol&un, Hristlyan olsun, Yahudi
olsun, atege tsipsjin, yahut da Mug olsun; her-
kes o ulu padigaha ytiz tutar**.
Hatta lagm, topragin, dagm, suyun taile
gislice, Tanrj'ya bir gigimgx, bir duasi vardir.
Eu sozun sonu yoktur; tig dost, dostsa-
sina yuz yiize geldiler,
Birisi, herkes ne riiya gflrdiiyse anlatsin
dedi;
Bu bcjit mel3iide imntulmiis, ktriHTfi Faeilinifl.
MESNEVt SfftHl VI
SWp
Kimin ruyasi daha gu^Jse bu helvayi o
yesin; iMun olan, alt olamn payini alsin.
" Akil bakimandan en yuce olan kiginln
yemesi, herkrairi yemesi dcmektlr.
2430, * Onun lgikJarla dtopdohi cam, usttui ol-
mugtur; geri kalanlarm dertlerine o derman
oiui\ ancak.
* Akillilar, ebedt olarak oliim&uzlUge er-
nii§lerdir; bu yuzden anJam bakimindan bu
dunya da Slumsiizdur.
once Yahudi, gordiigu ruyayi anlatmaya,
^cceleyin canimn riferelerde gezdigini soylemeye
koyuldu.
Dedl ki: Yolda kar^inna Musa J^kti- evet,
kedi do ruyasmda yagli kuyruk goriir.
Musa'mn pe^ine du^tiim; Tuvdagi'na dek
gittEk.. ben de lgiktan gorunmez oldum, M0£&'-
da, Turdagi da gorihimcz oldu,
O gunegin yiizunden her ug golge de yok
otdu; derken lgikian bir kapi a£)ldi.
O l^igm ighidcn bir ba?ka 151k ^ikti; o ikin-
ci lgik pek yuceldi.
O ]§i|in panltisinda ben dc ylttim - git-
tim ? Musa da yrtti - gitti, Turdagi da<
* Ondan sonra g5rdiim fid dag yanldij fe
■
par£a oldu; cunkii Hak isigi> liftemisti ona.
* Hey bet sifati, daga tecclli ecHnce par^a-
lan da birbirinden aynldi; her par^a&i bir ya-
na gltHi
2440. Denize dof ru giden pargasmdan p eehir gj-
bi aci olan deniz suyvt, tatlila^ti,
Sahife 196 - 397
*?e
MES^EVt SERHl VI
MBSNEVI SEEK! VI
377
Bir pargasi yera ge£ti; yerden tilth sular
kaynadi; illetterl iyile^tlren irmaklar aktu
Boylece su f tertemlz vahyin kutluiugu yu-
ziinden button hastalann §ifasi oldu,
frbijr pai^asL da tezee U£tu, Ka'be yanm-
daki Arafat dagi olc3.u.
Dagan yarihginin sesinden kendirndeu gcg-
tim; kcndime gel i nee baktirn kl dag ycrinde;
ne bir fazlahgi var T ne bir eksfkligi.
Ama MOaa'ntn ayaklan allunda bus gibi
eriyor; ne gukuru kaliyor, ne tepcsi.
Dag, beybetten yerle bir oldu; o hey bet-
ten tepesl etek kesildi.
Gene kendlmflen gc^migim, kendime geJin-
ce gftrdurn Id Turdagi da yerlndc, Must da.
Dagin aitindaki ova da, ba^tan ba§a, yiiz-
lerj Musa'ya benzcyen ha Ik la dolu.
Sopalar da Musa'mn sopasi gibi ? hirkakin
da Musa'nin hirkasi gibi; hepsi de bir hogga
etek siiniyup Tur'a gidiyor,
2450, * Hepsi de cllerini duaya kaldirim§; hepsi
bir den "Gortin bana" demedc,
Derken gene kendime geldim, o BaygMik
tezce ge^ti; o haikm her bid, bir baska se^it
gorundii buna.
* Sevgi ve esirgeyis sahibi peygamberterdi
bunlar; b&tflece peygamberterin birliglni anla-
dim.
Sonra o ulu melekleri g5rdum; kardan ya-
radilmiglavdi.
Bir ba§ka melek boLufii de vardi ki Tan-
rTdan yardim dilemedeydi; bunlar da ttimden
ategti.
O Yahudij bu ee^it: soylenfp duruyordu;
nic^> Yahudi vavdir ki sonu iyi olur +
* Higbir kafire hor gozte bakniaym; Miis-
lliman olarak olmesi uniuiur giiakli.
* omrii nasi! bitecek? Ke haberin var ki
and an, bar ugurdan yuz geviriyorsun.
Ondan sonra HiristLyan soze ba^ladi; rii-
yatfa dedS, Mesth gorundu bana.
Onunki gogun dBrdiincli kabna, dtinya gii-
nesinin bulundu^u £oge giktrni,
2460, Gok karalannin, oylesine ^a^ilacak ^ey-
lerini seyrcttim ki dunyadaki geylerte kiyas-
lanrnasi munikiin dcgil
A oguliarin ovuncu, herkes de bilir ki : gok-
yusiinun bijner!^ yerden fasladir.
Bir deveyle bir tikiias, bir ko^*j yoirtsi bir
deste at baltlTjlaT; her biri^ ben yiyooc^im
dedi* bunuu hik^yesi
Bir deve, bir okiJz d bir kop, giderlerden
bir yol agzinda bir demet ot buldular***
Koq dedi teh Bunu arami^da pay cdersck*
besbelli ki hig birimiz doyinayacak bununla.
i^imiade han^imjz daba yaghysa bu otu
o yesin; bu daha dognin
Sahife 197 - 397
37S
MESNlVt 5Eflirl VI
* Cuiiku Mustafa'nm sunnetlerinde <Je
var; ululari one gecirmek stoneL
Gergi §ll a^agiHk device halk, yaglilan
iki yerdc one ge^iriyor:
Ya ata§ gibi sicak a^a buyur ediyor; ya yi-
kllacak kadar YiranLasnug koprude one siiru-
yor.
A^agihk halk, kotti bir fikir gUttnedik£e
bir yagliya, bir uluya, bir kilavuza saygi gos-
temiiyor.
Onlarm hayirlan bu : gerieri nedir, artik
sen dunlin., firkin i§lerini F var, iyi jgleriyle ki-
yasla.
* O r n e k
2470. Fadi$ahin biri, camiye gidiyordu; Cavu^-
Iar + eEi. sepal J la r, dagrtmak i^in halki dovtiyor-
lardi.
Sopa vuran, birinin ba^im yanyordu; obii-
runiin gomleginE yirtiyordu.
O arada a§ikin biri de, su^suz olarak, yol-
dan £eki]me£j iQ'm on sopa yedi.
Bedeninden kanlar akarak yiizunU paclisa-
ha dondli de dedi ki: Gorflnup duran zulme
bak f gMisini ne soruyoraun?
Hay r in bu sen in, cauiiye gidiyorsum ha,.
hay nn bu olursa a asgin, gerrin ne olur?
Eir ya^li yoktur ki agagilik bfrisinden bir
selatn igitsm de ondan, birgok zabmete ugra-
rnasin.
WESTSEVI SERHl vi
379
Bit ereni, kotu neftsH birinm bulmasin*
dansa, o ereni, bir kurdun kapmasi daha Syi*
dir,
Qunku kurt, ffok z&limdir ama s hig olmaz-
sa duzenl yoktur.
Olsaydi tuzaga diiger miydi? Duzen, tum-
den insan oglundadir,
Kog s o gttzle deveye, yoldaslar dedi; do
gil mi ki boylesine'bir nimet bulduk;
2480. Her birimiz, omriimuzun ba^langicim soy-
leycHm; bakalun, hangiKsiz da ha yagli; bu an-
lagalinca feusahm gayn.
Kog, baniin otlamaya haglayigim, Ismail'e
kurban olan Kosttri zamanianndan baglar dedi.
Gkiiz, ben kiiciik ya^tayken dedi, Adem'in
£iEt surdugii Gkfele e&tiiiu
Insanlann atasi Adem, yeryflg^il suriiyor,
ekin ekiyordu ya; I£fe onun cikiiziiyle eifttim
ben.
Deve o okiizle kogun bu sozleriru rfuyuncSj
hemen ba^im egdi n yenien o ot deinetini aldi;
Havaya kaldirdi otu; o esrik devcj hiebir
gey soylemoden otu yiylverdi de
Dedi ki: Benim tarih s&ylemetne Meet
yok; iK^ylesine bir cussem, boylesinc yike bir
boynum var ken t
Zail herkes de bllir ki a babasimn cani p siz-
den daha kugiik degilim ben.
Akh olan herkes bilir ki yaradiligsm, Bid-
den iistijn.
Hiristiyan da, herkes bilir ki dedi, ytice
Sahife 198 - 397
3S0 teESNEYt 5ERH1 VI
gokyiizu, §u darmadagan ycryuzunden yuzlei>
cc kcz geni^tlr.
2490- Nerde gokziiniinun genigligi, nerde yer-
yuzuniin koseleri, bucaklan?
Muslummrim, tfordugti ttiyavj, Yftbudi ve
Huristiyan dostuitft eliylemusij on I arm
ueikljiniualari
Derken MtisKiman 6r s dostlarim dedi f padi-
Sahim Mustafa yanima geldl de,
* Sana dedi ki: Onlarin biri r Tann Kell-
mi'yJe Tur'a gitti, a^k tavlasi oynadi.
* tfbiiriinu, aahip -kiran Is& aldi, dordun-
cu Mt gogiin jHiecsiiie cikardi.
Ralk a sarar gcrmus, arda kalmis fc^
bad o helvayla yahniyi sen ye*.
O hunerlerle dopdolu hunerli ki&iJer at
sikduler; devlet, baht mektubunu okudular.
O iki iistun kigi, ustunluklerinin layigiru
buldu; hunorlcri yuzfinden ikisi de meLcklcra
kangti.
A arda kalmig gSnlu s^f bon kisj, aklmi
ba^na si, haydi kalk, si^ra, hdva kasesinin
basna £0k>
Bu s&zleri duyan Yahudi ve Hivistiyan,
yoksa dodiler, hdvayi tcmlz-Iedln mi?
Musluman, o emrine itfiat edilen padi^ah
buyruduktan sonra ben, nasil olur da onun buy-
rugundan bas cekerim dedi.
l YiiE]r h * oZ-krek • g'ec^yot.
MESNEVl S£RI*I VI
3&1
2500. Son Yahudisiii; Musa'nm buyrugundan <>
kabilir mlsin? Seni hog bir geye de Qagirsa,
ho$ olmayan bir geye do eagirsa, mutlaka buy-
ruguna uyarsm.
Sen de Iliristlyansm; hayir olsun, §er ol-
sun f Mesihln buyrugundan bas pekebilir misin?
Ben de Feygamberlerin ovuneunim buyru-
gundan nasil gikabiiirim? Helvayi ycdirn - gitti,
gimdi de sarho^um i§tje H
Eunuti tizerjne otfar, vall&M dediler, dos-
dogru ruya r senin gordugun riiya; bu ruya, bi-
Eim ruyamtsdan yiiz kere iyi.
A ne^eli er, senin riiyan, uyaniklik; uya-
luklikta bile belirtisi goriiniip durmada.
Sen de iistunlukten, j§e sanlmaktan, bu-
nerden geg; jg hiztnette^ giizel liuyda.
* Tann bunun i^in. yokten v^r etti bi^i;
"tnsanlan, bana tapsmlar, ktdluk etsinler
diye y^pattim ancak" dedL
* Samiri'iiin hiinerjnln ne faydasi oldu? O
huner, onu, AJlah kapi^indart kovdurdu,
*" Kaarun, kimyadan ne ele ge^irdi? Yer r
omi yuttu, dibine ^ekti^gittL
* Ebii'l-Hakem, huner inden ne elde etti?
NankorlugQnden t kftf I rl 5gi nden r tcpe - taklakj
alev-alev yanan cehenneme di^uverdi.
2510. * gunu bil ki hUne^ ate$i apa^ik g&rtnelt-
tir; duiiianm tiitttigu yerde ateg var demektir.
AkiHi ki^inin katinda senin del?lin h geroek-
te, o hekimin delilinden daba da kokinu^ bir
deliL
Sahife 199 - 397
38»
MESNljVf SEHHt VI
Ey ogul, bundan taa§ka bir delilin yoksa
pislik ye, sidige bak - dur«
Dehlin sopaya benziyor haitf; kSrtuk yii-
ziinden onu eline aknissm; gdrmedigin geyleri
sanki onun]a aiitiyorsuii.
Sonra da bu gurultuyii duymuyorum, bu
kSLp-tutu gtfrmuyorum, mazur tut ben! diyor-
sun,
A
(£ E R H)
2379. .beyitten sonraki bftlEim p Sems'in <*Ma-*
feaalat" mda gecmektedit; terremesini sunuyoruz;
"Eunu soylemek hog degll ama a2icik soyliye-
;yim» bir ig&retts bulunayim:
Bir Yahudi, bir Hristiyan va bir Musliinian, yol
.Brkada^i olmuglardu Yolda bir altin buldular, helva
yaptilar; gimdi vakit geg, akgam oldu, sabah ye-
riz; hem de bu helva az; en iyi rtjya goren yesin
dedilex\ Maksatlan da o MiisKimana vermemekti.
Musluman, g£ce yarisi halktu Uyku nerde, a^ik ve
yoksul ki£ide uyku ne gezer? Kalkti, helvanin bep-
sini yedL Sabahleyin Hristiyan> fc& dedi, gftkten in-
di; benl de goge agdirdi. Yahudi, Mus&, beni cfcn-
ueti seyre goturdu; gagilacak §£y Id sen, dorduncii
kat g&kteydin; ama cennetteki ga^ilacak geylere
karsi bu da gagilacak sey itti dedi. Mlisliiman dedi
"kit Muham fried geld I, bana, a c&resiz de( ^ onlarin
birini Isa, derduncii kat goge, dburunu Musft cenne-
te gOturdu; sense BSiis^ mahrum bir haldc baka-
ted din; Mri kalk da helvayi ye. Ben de kalktim,
helvayi yedinn. Yahudi'yle Hristiyan, Vallahi dedi-
ler, rijya dedigm dc senln eordugun riiya; blzimki-
lofin hepsi de hayal, hepsi de asilsiz." (1st, SQley-
unaniye K Fat ill kltaplan; No* 27SS, 106, b)
Sahife 200 - 397
3*4
MESNE VI $£*HJ VI
£382. Ehrimen. I. c + in 3714. b. in 3, e bk.
2383 - 2386, Eu beyitlerde aitlar anlatiJmalcta,
fakat yolcufukta, 5r fieri, adetleri, inaiiQlari, hatta
dilleri ayn kigilerin arkaflas olabjleeekteri bildiril-
mekteJir, L c. in 288, beytinde de Nerv']iylfi Rey'li,
aym mikiasebetle tfrnek getirilrnigtJ, Bu yolculugu,
titinyu ya$ayi$ina da te^niiJ edebibriz, Hspimiz yol-
ctiyuz, her ncfesimiz, bir ad*m atmak. Nitekim Hz.
All, "Ingmilann soluklan, ccelierine dogru attiklan
adimlardir" bnyuvur (Nehc'til - Bel&ga terceme ve
Serhimiz; III, Kisnn, 3. Bolum; s, 407). 2384 beyit-
te, bapish anode, naraaz kilanla kilrnayamn es olma-
siyla da dunya hatirlatJlmakta, K D(inya r muminin
■zindamdir, kai'irin cenncti h? hadisine 5§firet edilrnek-
tedir.
2393 - 2395. Eedenin parca buguklanmtij Oli-
guria rd an meydana geldi£i, Ar^tan, yard golderden,
fasten, yani yerden- tetfekkiip ettigfi, alernin ve iii-
samn, birbirine zit par£a - buguklardan meydana gel-
mis bir vahdet manzumea* oldafu belirtildigi gibi
23S4-2485, ve 2394-2397. beyitlerde devrini de can-
landinyot\ Kar yollan kaplamis, geee doll olmakta,
gundua tipi ydiaft kapatmakta; daglar yol venne-
mekte. If&ya ihmncaya dek yofcular, kervansaray-
larda kalmak zorundalar, Bu beyitlerde butun bun-
lar canlanmakta, dJle gelrnekte.
240Q + "Gereektert de ben yakirum" Ayet-
ten lafzi iktibas vardir. II. auraim (Eakara) "Kul-
larim, Sana beiii sorarlarsa bilslnler ki ben h gergek-
ten de onlara pek yakmnn. Beni gagiran, bana dua
M£5^EVl SSiKJil Vl
38*
eden ki&lye, £ag)rdigi, du& ettigi anda icabet ede-
rirriH Artik onlar da benim gagirmama ko^sunlar,
ban a inansinlar da dogru yolu bulsunlar" mealinde-
ki 18G. ayct-i kerimesinden iktibas edilrn[§tir.
2402 - 2404. Kahman, Tann'nin adlarmdaiidir*
DunySda, herkese ve hcr§eye rahmet edici h aciyia
anlanrjimJarJir; Bu beyitlei^de, k5y halkimn konuk se-
verlif i, her ltfycte bir konuk evi biiJundui'-uldugu bil-
dirilmekte, "Konuk konuklamak, kbylulei'e, go^er
evlilere verilmigtir, gehirlilere degil ?> hadiaine de
i?acet edilmektetJir, (Cami 1 ; n, s. 44)
2414. "Pay eden, ale^tedir/^ Mevlana, ba s5zu P
lafzan ve hadis olarak aliyor. gSvih de hadis otdu-.
gunu kaydetniektedir (s. 30S) .
2429-2431. Bu bey I Herds t tiiinya nasil bir ee-
ssise, ruhu insansa, insanlar da bii T ceg^de benzetil-
mekte, ruhuysa olgun insan sayi3mi§tir P Aklin yii-
celigi sorguyle, bilgiyte saglanir. Bilgi de n Tann'ya
kar^i aczirnizi bildircn, biitun irsanlarm faydasini
saglayan bilgidir. "Biginlcr, Aflah'm halkina, Al-
lah err]]nler]d]r +J (Cami'; iii s. 57) , "BilginLer, i^ik-
laridir, pcygamberlerln halifeleridir, benim v&risle-
rimdir ve psyEarnberlerifi u^rkleridir", "Bilgi, feflj.-
mm hay^tidir, imamn direfidtr; kirn bir bilgi bel-
lcrse T AHabj onun eerini tamamhu h ; kirn bir bilgi
belietirsc, Allah da ona N biimecEitini belle tir" ha-
disleri, Jslanida bilgiye verjlen dnemi ^Qsteric (Ay-
ni; s. 58). 2431. beyitto akilliSar^ yani akillanyla
bilgilerini birfcstivenler (IV. e. in 1&60-196S. b. le-
rinin s.'e bk.), olmczler, onlarm yiizunden, mftnerf
F. 21>
Sahife 201 - 397
M£SNRVl 3ERH1 VI
587
W£SNiiVl srjJtHt VI
.yon-den bu dianya da dliimsiizUige kavu^ur demekle,
■"Yer yuzimde, Allah AJlah diyen kaldik^a jkiyamet
kopmas" hadisine jjaret ediyor. Hs h All de "Alirn,
jSIli olsa bile diridir. Calril dirl ojsa bile fi]iT ve
■?'BilgiyIe dlrjten olmez" buyurmuslardjr (Nehc'ul-
Bel&ya tctc. ve gerhimiz; III. Kisim, 4. Bolttm; s.
-418, 420).
2433 - 2439, Miisa - Turdagi, L c + in 25 - 26. b.
lerinln & e bk +
2450, G5riin bana< I, c. in ayni beyitlerinin 5.
4 bk. Ayetten Iftlzi Jktibas var.
2452. Peygamberlerin birligL Kur'an-i Me-
-citfln II. suresinin (Bakara) Eon ayetinden bit* tin-
ceki ayetinde (2E5), mealcn, 'T'eygamber de ken-
■divine, Kabbinden fndhilcne inanmigtir, inananlar
da. Hepsi de AMh'a, nieleklevme, kitapianna, pey-
-gamberleriiie inanmistir. Peygaaibcrlerinden higbirj-
.Tii + obuiiiiiden ayirmayiz; duyduk demiglerdir ve
it&at ettik; Rabbi mta p yarhganma d iter to senden,
varacagimiz yer r tapindir aeron" buyurulmaktadir.
Ayette, "Feyg&irnbcrlerindeii hi^birismi, obur linden
^ayirmamak", paygamberierin, Allah tarafindan gdn-
-derilmi^ ma'sum ve ger^ek oluklan, peygamberlik-
leri bakimindandir ve Islam dininrite birini inkar,
hepsini ink&r sayikr ve mk§r eden kafir o]ur. Fa-
kat gene II. surenin 253., XVII. surenin (Urh 1 ) 2L
ve 55. ayetlermde Tanri katmdaki deneceleri baki-
'mmdan bazi peygambcrler, bazil&tindan ustundiir.*
XVir, ^renin 79. ayetinde bildirfldig* gibi "Ma-
:kaam-) Mahmud" un, ySni kiyamette, su^Iulara §e-
fgtat edjgin, yalmz kendilertne ve ummetmin hay 11*
hJarina verilmi? oJmasi ve XZI< gflrenni (Enbiy& h )
107. ayetinde, butun aiemlere ruhmet olarak gon-
derildiklerinfn beyan buyurulmasi dolayisiylc de-
$iz. Muhammed tS- M) hepsinin, butun .yaradilnng-
larin ulusudur. 2452, beyithe, II. surenin 285, aye-
tine isaret edihyor,
2456-2457. Kafir -imaa, fJ fgIerde sonuna gci-
re htikijm verilir" meaiindeki hadise sore (C&mf-
1, s. 66) k^fir hakkmda da, ancak sonuna g5rfi bir
kanaat yuriltmek gerekh 1 . ^Bir ki§I r insanlara go-
riinen islerinc gore cennet ehlinin i^Joiirii i^ler, oysa
ki o r cebennem ehlindendir. BEr ld?i dc cehennem-
liklerin I^lerini is,ler; insaiJar, igledigi iglcre gore
onu oylt samr; oysa ki o p qtfSnetikterdendir" hadisi
de ay fii m^aldedir (Ayni *0-
2461. beyittcn sonraki bolutriH Fuiti^h - fer,
bu hikayenin ''Nesr'ud-Durr^ dc bulundugunu s&y-
luyor ve metin veiiyor (MaStbiz; s. 210),
Eu halk hikayesi ^Slndbad-Name 1 ' de de ge-
ger; turkc^yc ^eviiusini sunuyoruz:
"Yillar, aylar once bir deve, bir kurt ve bir
tilki bir void a ai T kada? olrnu^lav; konu^a -gorti^e yola
dagmugJer; fakat yanlarmda. yiyeeek olarak da bir
ynfku okmeginden ba^ka bir^ey yokmu^. Bir zaman
gegtiktcn sonra yolculvifiun yorgunlugu bunlara iyi*
ce tesir edcr; susuzluklavi artar, dilleri -dtimaklan
kurur; acbk, micielorini kemirtneye baglar, Bir su
ba^ina otui'urlar; aralannda, yufka ekmegl izin
du^majilik bclirir^ kavga\-a girigirier, Hsr biri, o
Sahife 202 - 397
31=B
ME5NEVI SiiRtrl VI
ekmege kendistain mustaliak oldugunu iddia eder;
buna deiil geth'meye koyutur. Sonunda, yfijfik en
buyiik olanlarmm bunu yemeye daha hakli oldugu
karanna varirlar, Kurt der ki: Yiice Allah bu dun-
yayi yaratmadan yedi gun once anam bcni do£ur-
mu§. TiJki dcr ki: Dogru s5yleclln r o geoe ben ora-
daydim; mum tutuyor h anana ya«]im ediyordum,
Beve f kurtla tllkmin bu pe^tt sO^Ierini duyunca boy-
nunu uzatir., ekmegi kapip yer; sonra da der ki:
Bcni goren h ger^&ktcn de bilir ki dun dogmamigini
anamdan; &izdt;n daha da bttyugftm; diinyayi da
sizden daha £ok Eormugum, daha £ok yuk tagimi-
§im H " (Muhammed b. AH b, MuhammecTIz - Zahi-
riyy'is - Semerkandi: Sindbad - Name b& Stndbad *
Name-i Tazi; Ahmed Ates'in tashih ve ha§iyeleriyle;
1st. Milli Egitim Basnnevi - 1948; s, 49^50.
Halk arasinda buna benz&r bir$ok halk fikra-
Ian vurdir. Meselfi, kendisine yagk bir at Ihsan cdi-
leu zarif biri r egilip atin kulsigiTia bir §&y soyler,
sonra kulagim atm agzina tutar H Bu hareketi go-
renter, ne dedin, ne dedi diye .aorarlar. Dedim ki
<ter, ey ruhumun rQhu, bilir misin Hazret-i Nuh'u? O
da, "Ne soylersbi be? hey kallas? Adem'c ben diktim-
di tas" dedl Fikrada soru ve cevap, manzumdur da,
3465, Ulular, yaglilar. "Kiiciigiimuze acimayan,
bUyugumiizun h&kkmi tanimayan blzdoii dcfiildir."
(Hadis: CamF; II, s. 166). "YasMavi ulidaym" diye
de bir hadis vardir (Ah&uls-i Mesne vi; & 125). Mcv-
lanft, bu beyitten sonra yaghlara saygi kalmadigim
soylsyip yakimyor; biz ne yapabm, ne diyelim?
MESNKYT 5ERIE1 VJ
3&9
3492, Kelim^Tur. I. c. in 25^26, b. levin $.
e bk.
3493, fea-DOrdtincu kat sok, I. c. Jn 853. b.
inin g> e bk. KLran ve S&hib - Kiran i£in II c, in
1094. & it* g^e bk,
2506. "hi&mlari, bana tapsinlar, kulluk etsin-
]er diye yarattim ancak." L%. sQrenin (Zariy&t) 56.
ayct-I kerirnesinde cinlcrin ve Jimniann, kulluk
etmcleri igin yaratildijti bildiiilmektedir. Ibn Abbas,
kullugun bilgiyle olacagina gore bu ^yettekl H kulluk
etmeleri ic^in" sostiinu, ^Bilrneleri, tanimalan i^in"
Urzmda tefsir etmi^lir (Mavzuatu Kebir; s. 62. I.
c. in 2S72. b, inin §. e de bk.). Bey tin ikinci mis-
ramda bu ayet-i keiime gegiyor.
2-507. Samiri + L c- in 2267. b. in g. bk.
2508- Kaarun. L c. in 1S1. b, in 5. e bk +
2509. Ebii J l-Hakem, I, e. in TS7. b, infn 5.
e bk*
2510 + Duflnamn tuttugd yerde ste§n Turkge-
miadeki "Ate§ olmayan yetvien duman Ifltmez" ata-
soztinii andinyor.
*
Sahife 203 - 397
M E T 1 N
Kim ii& ysihiit dori gttnde, filan onemM fe
l<jm Semcrkaiid^ ^kltbilirse bir kat elblsej
bir atj bir ktile, bir halaytk ve gu kadar dir-
hem verecefim ona dfy* TLrmiz pad^&bi
S&yyidln tella* bagirtmaa], Delkak'in, bu-
nti ktiyde duymagi, ata binerek* $ehre pe-
Ep padigahm huz&nma ^ikraasi, ben bn i§i
yapamam denies!.
Tlrmiz'li Seyytd T orada padigahti; maska-
rasi da hergey] htten DclkaktL
Seyyid'in, Scmerkand'de, miihim bir l§i
vardi; o J$i bagaracak b3r ulftk aradi*'*,
Kim be§ gimde gidJp gMii, bu 15I basarir-
sa h ona par alar verecegirn diye telleil bafirtti,
Delkak koydeydi; bunu duyunca atina
bindi; Tlrmi^'e dek ko$tu H
Einegini oylesine ko§turdu kl yolda iki
hay van sakatlandi,
"At" yerinc tilrk^* ^ttlat" soiii fc^iyDr, Fors^arla, e^rk
yerinc ttirk^Len secen "ulwg" ati*1i rie ku Hamlin fakat. bu-
tucUl Hl n)ok" Lfc ah rlcmck nlrtufru hem kn.rf[LtrlcTi anJnSiliyort
hem de £S2--t_ b^yitt-e "cend e^b-t tAzi" diye aciklnmyor.
'■ Sn beyitkkj "nlrtk" ai hajj-er fietirttJek adnm anlami-
■na-dtr.
MESNE VI S&Rtil VI
3*1
2520, Yoluii tozunuj pisini arrtmadan gece ya-
nsi, padi^ahi gormek igin saraya ko§lu,
BiiUm divan h fisiltilarla doldu; padisah
bile mer&ktanip vehme kapildi.
gehirdekl iieri, ilstun adamlavin da, a^agi-
lik kisifcriii de yQrekleri agiaflarina geldl; aca-
ba nc oldu h ne bi^im bir bela geldi, c&tti di-
yorlardl.
Ya zoriu bii* dayman bize hastetti diyoF-
lardi; yahut givAl alcmden, oldiimcu bir beta
geldi h gatti;
Her halde boyle bir&ey oldu ki Delkak
ktiyttnden kalkti, yolda bunca Arap atim cat-
Ia$ar#fi tez^e buraya gcldi.
HaJk, Delkak, neden b5yle tez cikageldl
diye padi^ahin sarayina toplandt.
Onun bu tezligi, bu lela^i yiizunden Ti-
rniz'do bir gurUltudiirj koptu.
BIri ellerfyle dizlerini dti^yordu; oburii
korkusundan eyvablar olsun dEye bafnyordu.
. Guru3J:uden p fitneden, bjr feluket korku-
sundan r herkcSj bir hayal kumiadaydu
Hirkamizu dii^cn ate§ ± nc bi^Im ate^tir di-*
ye herkos T kendi kiy^sinca birgey kuruyordu.
S530h Delkak, padi§ahm huKtiruna girmek iste*
d^; padijsah hemen gclsjn dedi, Delkak yer
Cpunce padi^ah, ne var yahu diye aordu.
Ewelca Dclkak'e kim ne sorduysa ekgl
suralli, parmagira duda^ina g&tiArliyor da sus
diyoj, h du,
5a/?//e 204 - 397
39£ MfiSNEV* &EEH3 VI
Onwi bu h&reketl, halkin vehmini arttin-
yordu; nerkes N onun bu haline sa§ip kaliyor,
kara dugiincek^ dahyordu*
Delkak h padisahm swusundan sonva, ey
herein s&hibi padl^ah, bir soluk birak da ne-
fr:s flJayim diye i^arct etti.
Bir soluk aklim baguna gelsin; gunkii $a-
gilacak bir aleme du^tum demi^ti o.
Padigah, biraz durdu; durdu ama vehim-
den, zantfan bogazi da acimi&ti, agzx da.
Cunku Delkak'i biebir zaman bSyle gorme-
migti; ondan daha hos bir nedimi yoktu.
Boyuna fikra anlatir, alay eder, padigahs
ne^elendirir, guJdtirurdil
Padisahi oylesine gulduriirdii ki padigah,
iki eliyle karnmi tutavdi.
Oyleeine gukrdi ki kahkahasi, terletirdi
kcjidislnl; kahkahakiHa yijz Qstii yerlere yiki-
llrdi.
2540, Bu gunse h boyJe beti-benzi sararmig,
surati ekgi; parmagmi agzina goturiiyor, padi-
gahim sus diyor.
Padisah, ne bela gelip catacak diye vehim-
lere dalmisti; hayallere kaptirmigti kendini.
* Qunku pad i^o hi n gonlu gamlara- tasa-
lara batmi^tJ; Harezm^ah h pek kan dokuciiydu.
O iufltci, o yandnki birgok padi$ahi ya dfife
zenle, ya zorla oldurtnru!§tu +
Tirmiz padi^ahi da ondan vehimteniyordu;
Delkak'in bu harckctiyse, vehminl busbutiUn
arttmyordu.
HESNWl SHIM VI
393
Daha te2 £oyle t hemen soyle decll, ne hal
vat'T Kimin yuzunden bu bale geldin, per -
perigato oldun?
Delkak, koyde duydum ki dedi, pad i sah,
her ana caddenin basmda tellal toagirtmi&.
Oe gunde Semerkand'e gidip gelecek ada-
ma paralar bagislayacagim demig,
Bu dilcgi yerine gelirse, salchgi haberden
bir sonuc elde ederse, karsihginda hazineler
baf^layacagini vaadcursi§*.
Ben de kogup sana geldim; bende bu giig
yok; bunu arzedecegim. ■
:2550, Boyle bit eeviklik, bcnim gibisimn hara
degil; bar! benden fimidini kcs +
Padigahj hay bu c^^it tezligine l&net olsun
dcdi; ?ehre yuzlerce korku dii^tu,
A hamhalat, bu. kadarcik birgoj i<?in ota
da ateg saldin^ otlaga da,
* Hani %u t davullu, bayrakh ham ki^il&c:
gibi; yokluk yoluna ulaklariz biz. derler**.
* §eyhlik lafini dunyaya yayini^lardir;
kcndilerini Baytizid gtisterirler.
* Kcndi kendilerine yoJa ginnlglerj kendi
kendilerine Hakk'a ula^mi^lar, d^vfl yurdunda
ivieclia kurmugiatxEir*
* Guvey evi s kavga^alikla, kfitulukle dop-
dolu; \nz taraftnin, bundan haberi bile yok, -
+ igin yunsi ^iizene girdi dediler; bi^e g&*
reken Martian, ye fine getirdik biz;
.^asilrnis^ir.
5a/?//e 205 - 397
39*
WHSJSEVl S£fti;| vi
Evierl supurduk, bezedik; bu heves yiizUib*
den sarhos bir halde, ho§ bii b haldc? kalktifc:
dcrler-
+ Peki p o yandan bir habev geldi mi? Hayir,-
O damdan bu yana bir kus gsldi ml? Hayir.
256Q, * Bu, boyuna uianip giden d£iliklere kar-
$1 o yartdan, sizin bulundugunuz yere bir cevap*
geldi mi?
* Hayir, gelmetiL gclmedi arna sevgili-
rniz bilir, £tinku mutlaka gmiiiMen gSntilo yol
var.
* Feki, umutlandignuz sevgiliden mektu-
bunuza bit cevap yok; neden yol bombo$ boyJe?
* Gislip agik, yUzlerce bclirti var; fakat
yeter, bu kapidaki §u pcrdeyi aerna-
Sen gene o ahmak DeJkak'm hikayesini.
soyle; bo§ 3gi ytisunden bagina jnasil bela ge-
tirdi; onu arilat,
Wzir padigaha dedj ku Ey gereege direk.
olan, &u asagilik kulunun bir soziirtii dinle,
Delkak, koydon bir ig igin geir3i; bir^ey
soyleyecekti; karanni degistirdl, pieman oldu,
soylemiyor,
Yagdan, baldan s#z ederek eskiyi yeni
gGstermeye; rnaskaralikla aOyleyecegi sozu giz~
lemeye gali^iyoK
Kim gosterdi, kihei gizledi; acimadan si
ki^tirmak gerek onu,
Fistigi, eevizl kirmadikea ne igindekiaL-
gtisterir, ne. yaf^ni vcrir.
£570, Onun bu sa^ma sozlerine bakma; titreyi-
§ine f yuziinun r engine bak,
MESNEYI ?£EHT VI
S95
* Hak, yaprtiklarip kuftiuklan, ytizlerinde
■goriinur dedi; cunkii yuz p gonuldeklni soyler,
kurulan du$u.nceyt gosterir.
* Bu gorulen §eyler, verdigi haberin ziddi;
^tinkij irisan, kotulukle yogrulimustur,
Delkak bii sozleri duyunca a vezir diye
ftag)i fe di; bu yoksulun kanina girmeye savanna,
A bey, g5nule dogru olmayan nice Eanlar,
nice vehimler gclir,
* Ey vctfir, "KineA zaniar da suctur", zu-
liun dogru bir is dcgildir, hete yoksula olursa.
Padf^ah, kendisini intitcn kulunu bile sug-
lamiyor t ceza vermiyor; kendisini guldurene
ne diye ceza vergin?
Ama vt^iviii sbzttj padi^aha isleHufti; bu
duzcni anlamak istedi;
Delkakl Kind.ma gottirijn dedi; onun yal*
taklaninasina, goaterisine pek kapilmayin.
Davu] gibi bomibo^ karnina vurun da da-
vu] gibi ncsi varsa baber vers in bize.
^3580, Davu3 da p dsrisi ya& yahut kuru elursai
i^l dolu, yahut bog olarsa ba^ka c&jit ses
verir; sesi, nc halde oldiigunu haber verir
bize,
Zoru g5rdii tnii sirrim agar da $u goniilTer
karar bidur, esenlcsir.
* Cunkii gcT-^Gk sos> aydmdir; gonul yati*
■■gir o softie., yalan sozle ^onul yati^maz.
Yalan saman ^opiine bonzer, ^oniilse a£i*
:za; saman ^opii, hi^bir vakit a^izda gizli ka-
lEimaz.
Sahife 206 - 397
3*G
MESNKYI SEttKl V[
£op agizda oldukea cEiJ h o yarn gidor, so-
nunda onu agizdan. dig any a at at.
Hele yd yiizundeu goze bir cop g&g&is&j g<te:
iiemlenmeye P kaparnp acdmaya ba§lar + "
Biz de bu £opu P agEimJsa, goraumuz& glr-
meden ayagimiEJn altinda czclim +
Dclkak, padigahmi d^di r yava§ ol; yuniu--
gakligirij yarligamanin yiiziinu pek tirmalama..
Beni cezalandirmak igtn bu kadar te dav-
ranmaya ne liizum var? Ku§ degilim ki uga-
yim; zati dindeyim senin.
Tann i£in vcrilcn C32ada tea davranmak
dogru degildir.
2590. Ama insan, kendi havasina uyar, o£ke-
lenir, gelip getfici kizginJiga kapihrsa, caymasira
diye tez ceza. verir,
Kar^ismdakinin yaptigina r&zi olursa kiz-
ginhgi gider Insanin; 6c almamn tadi da yiter-
gider,
YaJanci istek> yemege alar udaiiu; bu-
afilisji yemek yemekteki tadvn gc^ivcrccegin-
den korkmaktan dogar ki asil dert de tiudur
istek dogruysa tcz yomemfek, yavas - ya-
vag, sindire - sindire yemek h daha 3yi^jr; boyle-
yenen yemek, bogazda durmaz, midcye otur-
maz r iyice siner,
Sen f benini belftntn gidcrmck i^in dovdii--
recek; bdylece de gordugun gedigi kapatacak-
sin.
■
MSSNEVl $KRHl VI
597
O gediktcn bir bela gelmesin diyovsun
^ma } kaz&mn - kaderm, o gcdikten ba§ka daha
nice gedigi var.
Bclayi gidermenin caresi zulmetmek de-
giJdir; onun garesi bagigJamaktir, kerem et-
rnektir.
Feygamber, A yigit dcdi, sadakadir fr=-
]&yi suriip kovan; hastani sadakayla tedavt
ct".
Yoksulu yakip y&ndirmak, sadaka degil-
dir; yumugak davranmayi goriip gfrzeten gtfzu
kGr etmek, sadaka degildir.
Padigcih, yerinde yapilan hayir iyidir do-
dl; bir hayxr yapacaksan, y^iinde yap.
3600, * Ruh y&rine gain surmck, oyunu yik-
maktir; ^ah yerinc ati surmek de bilgisizliktir.
* Seriatta bagis da var, ceza da var; pa-
digah ba$ ko^eye ge^er, kurulur; at abira bag-
Lanir.
* Adalet nedir? I-Icr^eyi yerlne koymak,
ziilum ncdir? Bii^eyi yerine koymamak r ye-
rinden ba^ka bir yere koyrnak.
* Ofke olsun, yumu^aklik olsun, ogtii ver-
mck ol$un s diizen diismek okun; heps-i dogru„
Tann : mn yarattigi hi^bir s?y abes degil.
* Bunlann hicbiri, mutlak hayir degil-
ama hic;biri dc mutlak §er de§il.
* Herbirinin, yerinde faydasi var, yerinde
■.de issijr&ru. iste bu yuKdejidir ki bilgi eldc et-
mek vactpdir, fitjiikii faydalidir +
* YoksuTa verilen nice ce^a vardir ki, se-
** fi« bcyii ariti>^itlir.
Sahife 207 - 397
193
MI55NEVI SliRMt VI
vap bakimindan ckmckten de yegdlr, helvadara
da.
* OutikuL heilva d vakiteta yenince satta ya-
par; hclva yerine ona bir sille vumlursa bu sil-
ls, onu kotflluge duginiekten korijr.
* Vaktinde yoksula vur silleyi; o sille, boy-
nuiiun vundmasindan kurtanr onu.
* Gergekte yaraianan, kotii huydur; so-
pa kilime vurulmaz, tosa vuruluv,
2610 H * Her Behr&m'in media] de vardir, zir*
dam da., meclis dzu, temiz kigiycdir, zindan-
ham ki§iye +
* Y&vayt degmek ger&k; degecegin yerde
ustune melhem korsan, yarayi peki&tirmi?
olursun +
* Altindaki eti yemege ba§Iar; yari fay das*
oka bile elli de zarari vardm,
Dtlkak h beni birak demiyorum; ancak sor-
som&tur, aslini bir ara>
* Kendine gel dc sabir yolimu, agir dttv-
ranma yoLunu teapatma; sabret, birkag gun-
* Agir davranmakla gcr^egi bulursun; pe-
kcceksen bile dogru bit inangla cckcrsin Ma-
gimo.
* Necten yUz tistii suriinorek gflme den-
mis? Qunku daitna diiz ylirumek gerek.
* Temiz ki^ilerie da nig; Peygamber'e bi-
le, onlarla danjg fcuyrugu geiill,
tt "Interim dana^arak yaparlar ,h ayeti, bu-
nun icta indi; cunku damgatrak yapjlan Igte
yamlmak/ egri bit is gSmiek daha az olur,
3HESNEVI SI?RHl VI
399
§u akillnr, ay dm kandillere benzer; ylr-
ml kandil, elbotte bir kandilden daha artik
ay d mlik verlr.
^>620< OJabilir ya; belki de aralannda, gokyii-
zuntin i§igmdan uyaimrtS bir kandil buUinur.
Tann'iun gayreti, ortaya bir perde ger-
mi^tir; a&agihk kigilerle yuce ki$lteri birbirine
katmistir.
* Dunyayi, gczip aragtinn; bahtmizi sina-
.yui, rizkinm da arayin demigtlft.
Meclislerde, Peygamber'de bulunan akil gi-
bi bir akil ara*
* Cunku Pcygambei J den kalan miraSj bu-
rdur ancak., bu qegit akil, onden de gizU &ey-
jfirii gorily arttaii da-
Bu kisa sozlerle anlatilamiyacak gOzU de,
-gozler ar&sinda ara.
* l§te o uLular ulusu Peygamber, bu yfe-
■den rabipiigi s dasla^a cckilip yalnie^a kulluk
•-elmeyi mtn'eltl,
* Insanlar birbirleriyle bulu^Eunlar, goru-
-gup tanigsinlar diye rahipli^i kaldn-di; e«"kii
*0 bakis, □ goru§, bahttir, devlettir p ollimsiMuk
"iksiridir.
* Terniz kigil^rin arasmda, bir 1;ertemiz
"kiss vardir ki padigab, ona verdlgi fexmana
**soh" gekmi^tir H
* Onun (iuasi kabul edJlii" I^aanlarin t cin-
"Icrin en uiularmm iginde bile onun egi, d&ngi
;yoktur.
Sahife 208 - 397
400
MFSTUEVI JETltH VI
2630. * ister tatli olsun h ister ac?; ona karga
inada girigfinin Tanri'ya getirecek bir delilt
yoktur,
Ctinkii biz onu yiicelttik; aradan mtu de-
kaldirdik, deliU de>
Kibleyi, Tann'nin kudret el J belirtti, hal-
ka gosterdi; bundan sonra kible aramayi korii
biL
Kendine gel, aragtimnaktan ne yUziinil $e~
vir> ne basmi; dontip varacagm yer de meydan-
daj konup kalacagm yer de.
Eu Icibleden bir zarnan gafil oldun mu,
her bfttil kiblenin maskarasi olur - gidersin.
* Sana, ayirdedig duygusunu verene gfik-
retmezsen, kibleyl tamma yaradili^ini fla yiti-
rlrsin,
Bu ambardan bir^ey elde etmek istiyorsanr
bir bagi^a ermcyi arzuluyor&an dcrtdeglerden
yanm an bile aynlma.
* Bu yardimcidan bir soluk ayriMm mi N ne-
de kotii bir arkada^a e§ olursun; bir bilsen.
■
(? E R H)
2514. beyitten sonraki btftum. Delkak. II, c,
in 2333. b. inin §. e bk.
2542* HUreznigah, 'Adi geeen Harezm^ah h 59G
sewaiinm yirminci per^rnbe gunti (1200) hukum-
dar oJan h G03 te (1206) Horasan ve Sfganistan'i z&p-
teden, 607 de (1210) oralardaki ayaklanmayi basti-
on, Gor Han 1 in ordusuiiu aLtedip Maver&unhehirl
elde edcn, 611-612 de Gazne f yi de alan Muhammad
Harezmgah'tir. Mogol akminda Hazer adalarJnda.il
birine siginmig, orada 617 de (1220) vef&t etmigtir
(Halil Edhem: Duvel-i Islaraiiyye Tarihi; s, 257-
260- Fazla bilgi iciti Cihan-gusa'ya bk, c, I, s + 47- ■
120),
2553-2d63h Bu beyitlerde Mevlana, gene seyfr
gc£inenlcri kinamaktadir* Davuilu - bayrakh ham
Mailer soaundcn, hem kendilerini rrs&nevi atemin pa-
di^ahi saydiklarini kastctmckte, hem de devrinde-
ki "Abdalan-i Rum - Rum AbdalJari, Kalenderiler^.
Hayderiler, C£mi]er g[bi Batini inanglar gaden, bay-
raklaria, davullarla, kudumlerle gezen, yollanni ya-
yan gezginti §eyh ve dervj^fcri anlatmaktadif (Bk,
Vahidi: Manftkib-n Hscu-i Cihan ve Neticoi Can;
1st. Cniv. K. Tiirk£e yaz. 9504; 18. a - 59. b).
Sahife 209 - 397
3fl3
M£SMIiVl f£RHt VI
MeyMnJt, bunlann, geyhlik lafmi aiemc yay-
»diklaviri], kendjlerini EitecyM gosterdilderiiii (O. c.
in 329 H bi inin g, e bfc), Hakk'a ulasliklanni sandik-
larmi, adeta kendj kendilerine gelin - guvey olduk-
' Iarim aci bir dills kmamakladu\ Mevl&na, " Mesne vi"
de daima bu ee^it "sQret ugrulan" m kmar (L c. in
:22B1. ± IT, c, in 23tf4, b, lerinin 5; e cte bk,). 3561,
beyitte "Gonulden goniile yo) var* utasozune degi-
miyor; bu sfiz, tuvkcede de vardir.
2571. Yapi Ian i^ler yuzde gftmnur, 1J\ su renin
(Kahman) 41. ayet-3 kerimesirtde, meaJen, "Suglular,
. yiizleraideki alametten, belirtidcn tanimriar da per-
■■Seiiilerinden ve ayaklanndan tututuHar" buyurul-
maktadir. Beyitte bu ayetten Hfzl lktibas vardir.
*<3ergekleii de "Yus p kalbin aynasidir,"
2572 ; "Haber, g<Jrii§e benzemea" hadisinin
--mcalldir (Cami ? ; li N s> 112}*
2575- Zan-Sue. XL IX. sQrcnin {Hucurat) 12.
■ ayetinde, me&len, "Ey inananlar, sakmm fazla zan-
-dan, gupheden; gergeklen de bazi 7an ve siipheler
suctur" buyuruknakta ve khnsenin giyabinda, aley-
Wnde bumnulmamasi f gizli seylerin aranip guzetil-
mcmes] emredllmcktedii\ Beyitteki "Kimi zanlar
rugtur" sozii, la f ran ftyetten almmi^Ur.
25S2. Gergek s5z-Aydin. "Seni supheye scv-
"Teed™ sozu dinleme, gupheye salmayana bak; eun-
T*u dogm, adamiti gonlunu yatigtirii, insam inan-
^dinr; yalansa insani guphclendirir" had] sine i&a-
:Mt edilmektcdir (Cftmi'; II, s. 13} ,
MESNEVl SliAtll VI
■10S3
2597. Bey it arapgadir ve "Ycrinde ve ehline
vevilen sadaka, hayirb ve lyi I^Lerde bulunmuk, ana-
ya-babaya saygi ve yardim, akrabayi dola§mak,
gorup gozetmek, kutsuzlufu kutluluga gevirir, 5m ru
arttirir, adami ktiluiuklerden korur" hadistnden de
lafzi lktibas vardir <Aym; s. 41). Aym beyitte "Has-
taJanniKi sadaka vererek ted&vi edin" hadisi de aiw-
liyai 1 (Garni 1 ; I T E- 11).
2600. Rub n §ah ? at, gati-ane oyununun ta^la*
rinun adlaridir.
2601 ■ 2619. Mevlaiia, bu beyitlerde adaletixi t
her^eyi ycrine koyrnak, aulmtjnse, bir^eyi, gei-ektigi
yere h kendi yerioe koymamak oldugunu soyleyip
§eiiatta bagi^in da, ceza verigin de bulundugunu,
alemin dua^niniiij bu iki zitla munaJ^lin oldugunu
bildii-mektedir, 2^03. beyitte, yuimu^khgLn, ofkenin,
of lit veimenin, dii^en diizmenin heps in in dc dogru
oldugunu, Tanvi 1 nin higbir ^eyi ek& yai^atmadi£ini
anlatirken Kur'an'in XXIIL aCiresinin (Mu T minGn)
■115, ayctini hatirlatmaktadir. Bunlar vc her^y,
mutlak hayir olniadigi gibi mutlak §er de degil. Za-
tl hay iv ve ^er, iki i§in birbirine nispetinden dogu-
yor; ip£ bu yuzdeti, "tlnii aramak, bellemek, her
Miisiumana farz IJ [Cami'; II, s. 45. Bu & de bu ha^
sustu be? hadl£ var) ; buna 2G05. beyitte i^&i^et fet-
tikten sonva, 2606 + beyitte, yoksula verilen ceza-
nm, sevap bakimindan, ckmsk vcrmckten de, hei*
va vermekten de yeg oldugunu bildiriyor. Cuntiii
onu bagi§laniak t yaptigi su^un daha da buyUgitnc:
sevketmektir; kugiik su^ujoa, sucu miktarinca veri-
Sahife 210 - 397
40*
m^sxlvi SJiftm vi
len ceza ise hem onu sue i^lemekten ahkov, hem
££h§ip yoksuUuktan kurtulmasmi saglar. Veriten
ceza h yoksula degil, kotil huyadir; dovulen kilim de-
gild ir, tosdu^ 2fil0. feyitte Behram, buyruk alkhibi-
■dir vc hot buyruk sahibinin mcclisi dc vardir> Su-
dani da.
Seferam f Iran mitolojisinde Mirrih'in adidsr;
bir rnelektir, yolculan korur. Zcrtu^t'e gelen mclo
gin adi <3a Behrain r dn\ Gene tran'in nnitolojik tari-
bijide Jsfendiyar adit hukumdarm ogludur; asil adi
.Avd^ir'dir. Sasanilerden de Behram adb bir huklim-
■dar vardir, yaban e$egi avina m-erakk olan bu hlv-
kumdav bir av ej&nasinda oldtif Linden ve "gfir" so-
^u, fars^ada hem yaban cgcgi, hem mezar artfamma-
geldiginden Behram-i Gur diye de amlir, Nu^ire-
■vfin'iii oglu Hurmife'un kumandanlarmdan da bir
Behram varflir ki pek zayijE oMugund&ti, sftpten an-
lamina Qubin lakabi, ad ma ektenmi^tir.
2614-2615. beyitlerde agir davranmakla tSfr-
"15k amla^ak "Teenni lie hareket etmek Yiice Allah*-
tandir; acdeyse §eytan'duTi" hadisine ig&ret edil-
mektedir (V. c. in 53-59. b. lerinin §. e bk,).
2616. beyitte, LXVII. suremn (Mulk) "Artik
■yuzttetu surtinerek gklen mi daha ziyade dogru yo*u
bulur h yoksa yolda diimdite giden ttJ" mcaHndeki
'22. ayetJndcn lafti iktibas vardir.
2617. beyitte "§&virhum'\ 261 & beyitte, IIL
isQrenin (An imr&n) 159, ve XLII. surenin (Sura)
38. ayetlerinden lktibas var. 1593. b. in k, e bk.
MUSNEVl SE&Hl VI
ios
2622. SiruHGe^ia, III. surenin (Ali Ixm^il) 137.,
VI. surenin (En'am) 11, , XX VII. surenin (Neml)
36., XXIX, surenin (Anktibut) 20. , XXX. suramin
(Rum) 42. XXXIV. su renin (Sebe'l 18. ayetLerindfr
gecer. Son surcda emir, Sebe + kavminedir; ondait
onceki surelerde "geain" emri umumidir ve oneeki
toplumlann kahntilarmdan ibret almak Igindir*
2G24. Kz. Hasul-i Eitxiem'in mir^si olan ak-
lin p isin ondn^i, sominu gor^egini bildiren bu be-
yit ? ,L GecGleyin karanlikta, gundikiin i^ikta gonJiigiL
gibi gdriirdu" badisini hatirlatiyor (Cami p ; IT, s..
87), ^Gozlerim uyur p kalbimse uyumas, hadi&i d&
bu me^tdedir (I e. in 3554. b. inint & e bk.). Ancak.
bu aklm, "Akl-i Cuz 1 i 1h olmadigini da soyleyelim.
2626-2627. RGbiplik, V. c. m 1367-1373. b..
lerfnin & e bk. Iksir i^in L c< in 3129. b. inin §. o bk,.
262S. "Sab/* Eskiden, yazma kitaplarda bast
imia, yahut so£ yanliglan olurdu. Eu p ya ya^an ta»
K'afindani yahut okuyanlardan biri tarafmdan goru-
luncc o s£ze bir i^aret konur, satirm hizasma ve sa-
hife cetvdinin di£ina dogniEu ya^ikT; yanma da
nusha l : arki olmayip yanli^in dlizeltildiginin anla^il-
masi i^jn, Arap harfleriyle "Sab", yani do^mlandi r
dogiti^u bu sozil yazilirdi. Eski ku^akla H< Sah gak-
mek", birgGyin gor^ekligini be]irtmek ankimma ge-
Itr H Fermanlardaki "sah", ferman mazmflnunuii tas-
diykidir*
2628, beyitt&n sona dek "Kutb" u anlatiyor (II.
Ci In SI 7 -828. b. iGriniii §. e bk.
Sahife 211 - 397
40G
M£SMIIVf soma VI
2&30. Qna kar§i jnat "Bir dosta, benlm igin
dusmanliga kalki^aiia kar^L savaga girigmi^ olurimi
"vc kul buna, ona faMttigim geylerden daha sevdi-
:gim birgeyle yakla^amaz, NafileJere devam ettikge
?de boyuna bana yakla^ii 1 durur; nibayet onun duy-
■dugu kulaks. ," (El-llMfatj & S& II, & in 1737 +
b+ Inin § + e bk + )
2635. Kibleyi tammak yaratih^i tammak t in-
.samlik, bu yaratili^tan mahrum olu^sa hayvanlik-
ttr (IV + c, in 1522, b, inin 5. e bk.),
de kotii arkarla§. XLIIL sftrenin
(Zuhruf) 36-38. fiyetierinde, Hahm&n']! anmaktan
■yuz gevirenlere geytarfm c&-dost olacagi, bu gegit
ki^ilerj, §eytanlann azdiracaklan, boyle kigitiin, Tan-
ri tapisma gclince, §eytan'a ? ke&ke seninle aramda,
■doguyla bati kadar bir uzaklik olsaydi; gergekteii de
Tie kotii arkadagmig diyecegi bJldirUmektedir. Be-
jyitte +H ne de ktftii arkadag" 3S. aycM kerfmenin son
soziidur,
I
M E T I N
* Fareiiin kurbngayla arkada§ olmslBi, iki~
simn de ayaJdaruu tiapi bir iple baglama-
Ian j fcargaruri fareyl kapmasi, knrbagamn
yerle gok atusinda kalip ba^irmaya ba§la-
masi t kcrcdi cijisiiiden olmayau bijr U3L.yva.tila
dost olugutiEt pieman oLratifli
Kader bu ya; vef£Ii bir farcy le vef&li bir
kurbaga dere kiyismda tamstriar.
tkiai de bir bulu^ma vakti kararlastirdilar;:
hvv sabah bir bucaga gellyorlar;
2640. Birbiriyle goniil tavlasi oynuyorlar;
gonullerini yssveselerden antiyorlarch,
Bu bulusmadan ikisinin de gonlu ferahU-
yordu; birbirlerine hikaye soyluyorlar, soyle-
nen hfk&yeyi dinliyorlardi.
* Dille, diteiz sir soylc&iyot'lardi; "Toplu-
luk rahmcttir" hadisini yorumkiyorlaidi.
- O £Ok kotii yaratik, ne^eli korbag&yla bu-
lugtu mu, be§ yillik hikayesini hatirhyordu.
SftEun co§up uzamasL, dostluk alametidiL"
mttkun tutulma^i da uzla^mamaktan ileri geiir..
Dilberi goven gomil, nas.il olur da ek^i fail
haldc kalir? Gulii gbren biilbuL su^ar mi higr
Sahife 212 - 397
MESNE VI SEKHT Vt
* Kizanmg balik bile Hiziv'in lulfuyla <Ji-
rikli rle sigradi, denize alildi* orda karar kildu
Dost, dostla oturdu mu ? yQzbinlerce sit
levbi bHitcdi demektir.
* Dostun aim Levh-i Mahfuz'dur; orada
iki dunyanm da sirn bclirir.
* Dost h geli^Lyle yoia kikivuzluk eder;
Mustafa, bu ytteden, "Sahabem yildizlara ben-
der" dedi.
2650, Yildiz, kumlu colde de yol gosterir, efemfr.
de dc goKunxi yrtdiza dik h kilavuz odur<
GoEunu, onun yiizune eg et; onunla bahse
girlsip h s6&e kalkigip yoldan toz koparma.
* <£unku yildJz, tozla gizlemr, goriinmez
olur.. gozle gormek, elbette siireen dilden da-
ha iyidir.
Arna Tanri vahyi oJan P vahiyle soylcnen
sdz r tefz koparmaz, tozu yatigtinr*
* Adem, Tanri vahyine, Tann sevgislne
mazhar olunca sozu, "Adlan bildlrdi" sirrim
3iCt£
Her^yin adi neyse, o ad 3 gottul sahifesin-
<len diline akti; Adem de bunlan bildirdi.
Dili, gorduguriu apacik soyledi; hergeyin
liassasim, oziinu anlatti.
Hergeye hangi &4 ISyiksa onu soyledi; ah-
laksiza arslan adini takmacli.
* Nuh da, dokuzyiiz yil, dctedogru yolda
yiiaidu; her gun ummetlne yeni bir ofut Vfctfifc
MESIS'EVl ?ERHl VI
409
* Ne rieale okumugtu, ne Kuut'Ul-Kultib;
fakat laal dudaklan gBnirilcrin yakutundun
agilmadaydi.
2660- Ogurtlinu ni^blr §erhten flgrenrmennisU;
kcgiflcr kaynagmdan, canlar §erhindendi o
ogut.
Bir &arap Icmisti ki o gavabi dilsiz bile
igse sSz suyu, kaynar, kcipurur, akar.
* Yeni dogmug $ocuk i<?se fasih soz sdy-
ler bir bilgin kesilir; Mesih gibi olgunluk hik-
jnctlcrini dile getirir.
* O gai'apla dudagi hos. bir hale gelen dag,
D&vud Pcygamber'e yuzlerce gazel 5gretti.
* Butun kuslar : eik-cik diye QtEig3erini
birakmislar, padigah Davud'ladilde^e olmuglar,
ona dost kesilmi5lei' , dL
* Ka^un, ona bir sarho^ kesllmesine §a-
sahr mi J^i? Demit* bile omui clinin sesini duy-
* Kasirga, Ad kavmine oldumcii bir afet
keslldigi hald& Suleyniiaii 1 a kar^i bir hammala
dbndu.
* Kasirga, her sabab, her akgam ? o padi-
§ahin tahtini tegmm tistiine almi§U; tatu bir
ay lik yola golurmedeydl.
* Hem ona hammallik ediyordu, hem ca-
susluk; gizli sozJerjt dy^iTnadaydi ona,
* Gizli bir hafcier duydu mu p hemen gelir p
o padi^ahin kulagina soylerdS onu.
Sahife 213 - 397
410
MUSKS VI Sliftlll VI
2670+ * Filfrti derdi, simdi §oyle bir soz soyledii
Gy Suleyman, ey ulu sahib ■ kiran..
Farcnin kurbagayn, scut goratck isteybice
suya dal&miyorum; arajnizda bir bag g&rek
ki ben dere kiyi$jn& gdmee saua haber
verebileyim; son tie bt?nim deiigimin lmsma
gelincc bsuia haber vercbilfrsin demesi
Bu sozun sonu yoktur; fare bir gun kur-
bagaya dedi ki: Ey akil kandili h
Sana bir sir soylemeye geldigirn zanian^
senin su dihinde gezip tozdugun oluyor*
Dere kiyismda bagnyorum, gagnyorum
seni; ama sen suda h St^iklarm feryadmi duy-
muyorgun bifc>
A yigicUm* Seninle gtirusmeyt doyamiyo-
rum; bu tayin edilcn vakitlcr yeter gelmiyor
bana,
* Yol gostercn kulluk, namaz, be§ vakittir^
agiklarsa hep namazdadir.
Ba^lardaki o mahmurhik> ne be§ vaklUe
yatisir, geger, ne bo^yiiz bin vakitle*
* Beni as ziyaret et sdzii, ^giltJara. gQi^c-
degiL gergekterin can Lara, pek susu^dur.
Bern az ziyaret el: sSzu, bahklara gore
degil.. cunku onlarin canlari, deniz olmadikcja:
hiebir gcyle ittlagamaz.
Bu denizjn suyu pek korkungtur ama N b&-
liklarin toahmurluguna gore bir yudxuncuk;
aneak.
MESN£Vl 5ERH* VI
411
2680h Bir soluk ayrikk, agika bir yil gelir; bir
yil boyuna kavu^maksa, ona bir hayal goriinur*
Agk susuzdur* sususu arar; buniar, gecey-
le gtmduz gibi birbirinin ardina du§mu§tur.
Gunduz, geceye §giktir, garesiz bir agile*.
geceyi gtfrsen o t gunduze daha da fazla a?ik*
tir.
Onlax birbirleiini aramaktan bir soluk bi-
le ayriMailar; birbirinin ardindan kosarlar,
bir soluk bile durup dinlenmefcler,
O bunun ayagina yapigmigtir; bu p onun
kuIaEini tutmustur.. bu s ona dalmigtir; o da
bunun yijzunden akbni yiiirmi^tir, kendinden
ge^mi^tir,
* Sevgilinin g&nlunde ne varsa hepsi de
agifctir; Azra'nm gonlilnde, boyunu V&mik var-
dir.
A§ikm gSnlundc do s^vgiliden ba$ka bir*
§oy yoktur; sevenle sevllenin arasini hi^bir
kimse ayiramaz. ■
Bu iki pan,, bir devenin boynuna asi]mi^-
tir; artik bu ikisinin arasina, fl Beni az ziya-
ret et" sozii gfrer mi h\Q?
Hig kimse, kendine* beni az ziyaret et
der mi? Hi^ kimse, kendhine nobetle, zaman-
zan^an dost olur mu?
O birlikj aid in anlayacafi birlik degil;
bunu anlamak, adamm olumiine ba^li.
2690. Bunu aim 11a anlamaya imkan olsaydi, nef-
§1 ftldunnek vacip olur muycki hig?
Sahife 214 - 397
MESNi-Vi S£RHI VI
413
413 MBSNEVI 5-EBfJ* Vr
* Akiniarin-fikirlerin padigahi, bu kadar
merharnelliyken, Iuzumsuz yere nasil olur da
nefsi oldur tier?
Fareitluy yalvanp jakarmada, o sa
kurba^asiyJa bulugmak istemede
ileri gitmesl
Fare, a ustun, a sevgili dost dodli; senin
yuzunu gormedik#3 bir soluk bile kararim yok.
Giinduz i^igum, kazancim sensing gecele-
yin karavim, ne^em, uykum sensin,
Vakitli, vakitsia, kei-em eder de beni anar,
beni sevindirirsen, senin niuruvvitfindendir bu.
A brillkgi dost , yfrmi don saatte bir, bu-
lugmak i^in ku^Iuk sagmi lay In ettin.
Fakat bunu yeter bulamiyorum; senin h^
vana kapilmig bambagka, goriilmemi? bir ada-
mim ben*.
* Cigsrim yam y or; be^yiiz kere ausuzum;
he& susuziugum da okiiz aeligiyia eg.
A boy, benim gamimdan haberin bile yok;
mevkiinin zek&tini ver, yoksulu gor-gGset.
Bu edepsiz yoksul, bu lutfa layik degil
attia, senin herkesi kavrayan lutfum, bundan da
listun.
2700- . Senin heTkese g&stordigin lutuf, bir sebep K
bir dayang aramiyor; giines pisliklere de vurur.
Igigi, o pisllkten zlyan gftrrnez; ustelik a
ft Ski, kurur da odmi olur.
j
Bu be jit, me tinder imutulrnu.j; kM^ila^iLnilAda kcna**
Boylece bir kiilhana girer, lgiklamr, ya-
nar,< hamamin kapisini, divanm isitir.
Fisti, bezendi gimdk. giines, o afsunu na-
sil da okudu ona?
Gunes yeryuzunun midesLnt isitti da yer-
yuzil, onda kalan pislikleri yedi - gitti.
* O pislikler, topragm parga - bugugu ol-
du; bitkiler jbltti onlartian., S&te Allah t kotuluk-
leri boyle yok eder.
O ktftii gey olan pj&liklere bunu yaparsa
otlara, nerkislere, nesdnlere neler yapar?
Kullukta bulunan nesrinlcre nc v^falat eder
Tanri, o kulluklara kar$i ne bagi^larda bulu-
nui?
Pislerc boylesine elbiscler vcrii-se, temiK-
lei^e nelsr bagi^lar?
* H^k onlura, gtfzlerin gortnedigi, dile h 1Q-
gcite kigmafc 5cylet b verjr h
.2710. Biz kimiz ki? A sevgilim, sen gel de gu-
zel huyunla gunuirfcU aydinlal benim.
Qlvliinhgimize, kdtulUgUmu^ bakma; dai
yilani gibi zehirLerle doluyxiz biz.
Een lie Girkinim, biitun huykmm da $it-
kin; o beni Uken olarak ektij nasil gul olabJ-
lirim ki?
Tikene, guluii guzelli^iiiin ilk bahanni
ver; gu yilana tavusun bezentisinl bagli^la.
Qirkinllkte olgunlugum son derecaSe;
a ma senin lutfun da ustunlukto P batata sonsus.
Ey u^lu boylu selvinin bile hasret oektigi
guzel, bu ihtlyasta songuz kul o sonsuz lOtJa
tftuhtag; sen bc^e onu,
Sahife 215 - 397
414
MfcJiNKVl 5HKHI V[
ihtiya£tan munezsehsin aina, ker&mjnden^
gene d<? ben oltirsem lutfundur aglayamm.
Mezarimin bagmda £0k oturursun; o gti-
zel gozlevmden £ok yaglar akar.
Mahrum Qliujuma aglarsrn; gozlerini yu-
mar, rnazlumluguma gozyaglan dftkersin*
O Ifltuflardan birazcigim gimdi e.t; o soz-
leri $imtfi kulagima jkupe yap,
3720- Topragtma aoyley^egin sozleri, simdi §n
garnli kulagima sac?, gimdi soyte,
* Jleriye atmatfa, geoiktlrmede afttlor yar-
cUr; sfifi, Yaktin oglndur dive farcnin km-
fcagaya yaJvarmasi, babane djjsunmt% b«
ditogirai gelecege atma,, gocuk, baba&miu
etegiiLtitfi el jjekmeKj esirgeyen hir baba
olaii vakit do omi yanna. limlita^ etinez,
gOTiir-gozytir; licsabi kolay olaa kendi gill
bakpesiiwi gotuFiir, sffli, h&lk gibl ge(e*e£l
heldeinex, nehirdemtir o s dehijrilou dcgiL
Allah katmda nc sabali vardir^ Tie ak$ani^
orda ge^mi^, gclecck, ezel, ebed yoktnr.
Gghiug Adenine gcleeek DeceSl ygktur or-
tfa,, bujilar, par^a- bu^Jk akd iilkesirtde-
dSr^ bftyvfini rtth sJantfidadir; niekansizUk,
znmauszzhk sfcminde bulbar olainaz. De-
msk Ki o, vaktiniti agleifhir ^i/aitdcti^ ^a-
manin ftlmadigi aiilnsiln-; uitekinn Allah
blrdir soziin&esi dc, iklliiJin ohnadigi an-
lagilir; sayidaki birlik degil.
Gumu^ler sacan bJr zengin, sufinin bii4ne„
ey ayaklawmn alt ma da^endi^hn er dedi;
mesnj?vJ 3EEHt VI
<U5
Ey padlgahim, bugun bir gunalis para ml
jstevsta, yoksa yann u<; kuru§ mu vereyim?
Sufi, dun yarjni kurus verseydin dedi;
bugun vtTocegin paradan h yarmki yixz kuru§-
tan daha fazla razi ederdin benL
Pe^in sille h veresiye ba|i§tan daha iyidlr;
igte kafam friUnde, vur pogln sillcyl.
He^e silleyi vuran» scnin elm olursa,. yok-
j sulun kaiasi da senin sarho^vindiu , J sillesi de.
Kendine gel ey canmun caiiij ey yiizlerce
cihanim benim; §u fgindehf bulundugun zarna-
2ii ganimet bil.
O Ay yijzunii^ gece yolcularmdan gisleme;
a a^an su n §u dcred&n ba§ cekme.
Lutfet de dere kiyisi, Liu ^Qzelim akar su
yu^undcn giilsun; dei L e kiyi5arinda yasemin-
ler boy atsin.
Uzaktan, dere kiyismda ^at-^os y^illikler
gordiin trtti, bil ki orada su var.
^730- * t§Ieri onaran P "t^krmdcki, yOzlerinden
gGrtinur" dodi; yegillik die ya^muru, auyu bi3di-
rir.
Yafmur gece yagarsa klmse gftrmez; ^un-
kii herkes, hei^ey uykudadir,
Ama her guzelim giil bahgesimn taze.tigi ?
kimse gormedigi haldc yagmur yagdi^mi bll-
dirii\ i
Ey kardesim d ben topraktanun^ sen sufi-
sin^ ama merhamet padi^ahism, dilekleii veri-
cisin sen.
Su kadar bir bagigta buliui ki vakitli, va-
Ifkitaiz^ taplna gelebileyim.
Sahife 216 - 397
■
416
JrfiiSNEVl SliLtitE VI
ME&NEVI §£RHI VI
41?
■
Dere kiyisinda cantlan Gaginyorutn seni;
fakat merhameL edip cevap bile vetmiyorsun,
Suya dalmama frnk&n yok; ciinkii yaradi-
1151m topraktan] oradan yetigml^im ben,
Ya bir elgi goikter, yardmi et bana; ya bir
belirti goster de o, benim ee&imi duyursun
sana.
O iki dost } bu i$len soss a^tilar; sozun so-
nunda da 5U karara vardilar:
Bir uzun ip bulacaklardi; ipin gekiligi, sir-
ri acacakti onJara.
2740. Ipin bir uou d sana kar§i iki buklum cgil-
mis olan bu kulun ayaginu baglansm; obur
ucu da senin ay&gma dedi fare,
Eu iple biK n iki ki^i h can, bedenle nasil bir-
le§ti - kaynasjdiysa, oyleee bulusalim t kayna-
salim,
Beden de, eanin ayagma bagianmis bir ipc
benzer- onu gokynzi'mden yow c;ekcr.
Can kurbagasi, kendindcn g®^i$ suyima
dahnisken N hus alemde bedcn faresinden
kurtulmii^kcn,
Beden faresi, iple geker oniL H can, bu
Cekifjtcn ne kadar aeihklar tadar,
Beyni kokmu^ fa renin bu eekmesi olma-
saydi kurbagaj suyun igirtde ne zevkler edo-
cektL
Gerl kalanmi, guiidLiz oJup da uykudan
kalktm mi, ^ufiegin i$ik bagi^iridan duyarsm*
Evet, ipin bir ucu dedi, benim ayagima
baglansin; obur ucunu da sen, kendi ayagma
bagla,
Boylece de bu kupkuvu' yeryuziinde ipl ge-
keblleyim de sen de derdimi anla, seni gor-
mek istedigimi bil,
Bu soz: kurbagarnn ho§nna gitmedi; isin-
den bu pis paxatik dedi h beni baglayacak*
2750. tyi adarnin gonlune., bir§ey yuz\lnden bir
kfttumserlik geldl mi, bo§ degildir bu.
* anlayisi, Taliri anlayigi Uh vehim bil-
me; goniildeki 131k, onu tUm Levhinden oku-
mug, anlam!§tir +
* Fil sahibi, o kadar ^alisti, o kadar bag-
rip gagirdi da gene fil h Tann Evi'ne gltmedi.
* O kadar dayak yedigl lialde filin ayagi,
K&'be'den yana ne as bir adim atti, ne gok.
* Hani diycbilirsin ki ayaklari kurudu-
kaldu yahut da o her yana saldiran cam kal-
madi, oliip gftti.
* Ama bagjm Yemen'den yana dondiirdu-
lcr ini, o erkek fiJ, yLLz at tediginde adim at-
maya bagladL
* Filin duygusu, gi^Ji yarayi anlam^ti; fil
bile anlarsa illiama mazhar olan erenin duy-
gusu n^olur.
* Guzel huylu Ya'kub Peygamber de, kar-
dealer! Yusuf i^in izin almak isteyince,
* Kardesleri, bir zamancagis onu ovaya k
kira gc3tunnek ic^n babaJanna,
* Bir 3&rar gelir diye du^unme; baba, bir-
iki gunee^iz ona izin ver de,
2760, * Qayirda - Qimende oynayalim; bu C^ri§-
ta emin ki^ileriz, ona iyllik etmek istiyoruz.
F. 27
Sahife 217 - 397
416 M£&NEVt $ESHt VT
* Neden bize emniyet etmiyorsun; nedeo
Yusufunu biaimle seyre - seyrana gOndermi-
yorsun*
* Dedikleri zaman Ya*kup> $imu biliyorttm
ki dedi s omin benim yanimdan ayrclmasi P gon-
liimu yakiyor, i£ime bir dcrt, bir uzuntii gcli-
yor,
* §u gorQuin de big yalan soylemezj giin-
kii gonUlde, Ar§ nurunun panltist var +
* Ya'kub'un gSnltine gelen gcy P bu i^tekl
bozukluga kesin bir deHJdi; ama kazadan-ka-
derdem korunmasi da mumkun degildL
* Bu kadar belirtilex gordugu halde gene
Yusuf'u gonderdij giinkti kader neyse, olajcak-
ti o.
* Kdrun kuyuya. du^mesine sasjilmaz; asil
§a§ilacak §ey t yolu gorenin dugmesidir*
* §u kazanin, §u kaderm ce^t - ge§\l t renk-
renk isleri, gdz baglan var; Allah dilecfigini
yapar mi-, yapav,
Gonul kadcrin huncrini hem bilir, hem
bilmez; mubrunii basmak icin demiri bile mum
gibi yuinugatir,
G6nu] h sank \ riegil mi ki diyordu; Q s boyle
olmasmi istiyor; varsin ^ olsun.
2770. Ama bunclan da haberi yoktu; can da tak-
dlrin iplyle baglamp kalmigti.
* O yiice ki§i, bu igte mat olurea bo, alt-
o!u§ degildir; Taim'mn takdirine ugramaktrr.
' Bu bcrJt> metiiind* uctutulmufl, larfli(q£ttrmiMla keitatA
T*Mlmt5.
M*SNE\1 &&HI VI
U9
Bir bel&, onu yuz beladaxi kuvtanr; bir
kere in[g h onu yucelere griagfttti
Hani ham bir suhun £«*> igtigi garap, ken*
disini yuzbinleirce ham girkinin mahmurlugun-
dan Uurtanr ya; onun jgibl igte.
Soranda o da pi§rti P usta oldu; diinya tut-
saklismcian kurtuldu, azat oldu.
Zevali olnuiyan ^arabi i^ti, sarhog oldu;
iyiyi - kotiiyu ayird etmeye bagtadi, halktan
kurtuldu.
Halkin taklitle dolu gcv^ek inanglanndan,
gergegi g5rmeyen gozlerinin g6rdiAgu hayaUer-
den halas oldu.
I21 beliimeyen denizin kabari^ inlgi kar-
psmda acaba, onlann anlayislan ne i^e giri§ir f
ne yapabilii h ?
* Bu ytmilar, o goldea behrdi; sultanlik,
padi^ahlik, veaiiriik, hep ordan goldi.
* O yokLuk ^olunden^ &u goi-uneti aleme
ozlcmler t;cke-ceke, bbluk-boluk kervanlar
gelmede*.
2780. * Bu galdcn her akgam, her sabah ker-
van Ustune ksrvan geliyor.
* Gellyor; biz: geldik, nobot bizim, artik
sen git diye ycrtmizi- yurdumuzu aiiyor.
* <^ocuk h akil gozunu acti mi ? baba, tecze
pilismi-piTtisini kagmya yiikluyor +
* Ordan bu yana, bir ana caddc var; ora-
dati buraya geliyoriar, buradan oraya gidiyor-
lair.
tinde "covk covk" diye $ev?«r ki tiirV?t ll C^k fok" tundir.
Sahife 218 - 397
420
ME5NFV1 SERHi VI
* lyice bak da gor, oturmu^uz da oturur-
ken ^Jdljtfjfiiz biz; yeni bir yere gidiyoruz bis;
ama sen gormiiyorsun.
* Sermayeni bu^iin igin dcgiL, jleride bir
gey yapmak i£in biriktirir, hazirlarsm.
* A yola tapan, yolcu ona derier ki yd
ali£i t gidigi ileriyedir,
* Gonul perdesi ardindan da bikmadan,
usanmadan, soluktan soluga hayal surifleri gel-
mededir*
* O diigunceler, hep bir fidanliktan gelme-
seydi, nasil olurdu da hepsi, gonuJe yol bulup
erigirdi 7
* DugOnceleri, gtfkteki yildizlar bll; susu^
luktan hepsi de boluk-boltik, goniii kaynagina
ko&mada*<
279a * Testilerird doldurup giderler; boyurta be-
iirirler, meydana ^jkarlar; gizknirler, jj?i cr i be-
lirmez.
* DusLinceleri, gokyiteuniin yildizlari bil;
bir ba^ka gogun gewesinde doner onlar,
* Kutlu yildizi gordiin rnii, siiteret, bagi$-
ta bulun; kutsuz yildizi gordun ifatl, sadaka ver,
tovbe et
Biz kimiz ki a bemm padi^ahim? Sen gel,
sen taliimi iyilestir; bir den hele.
Cam, Ay lgiklanyla parlat, eunkii tutul-
ma yerinde, o yei in kutsuzluguyla kapkara
oldu*
* En d* HH eovk t<jvk" diyc ^ipor.
MESNEVl SERilt VI
421
Gnu gene hayaiden, vehimdcn p zandan
kurtar; onu gene kuyu dexvJmden, ip zahme-
tinden hal&s et,
Boylece de bir gonul, senin guselim g&nul
ahciligmin sayesinde kanatlansin, balgiktan
kurtulsun*
* A Misjr azizi, a ahdifide duran, mazlum
Yusuf, senin zindamndan
* Hay di p onu kurtannak iein tea bir rtt-
ya g6r\ £iinM "Allah, ihsan s&btbi olanlan se-
ver."
* Yedi tane arik, hasta. okiiz, yedi semiz
okiizii yiyor.
2300. * Yedi kuru, begenilmez ba§ak P yedi taze
ba^agi otlamada.
Ey aziz, gonul Misiv'inda kitlik baghyor;
aman c&5z gorme bunu,
Padigahim, senin zmdaninda bir Yusufum
ben, haydi h beni kadmlarin duzeninden kurtar*
* Ar$ katmdaydim; anarnin gehveti, "Inin"
buyrugunu duyuvflu, buraya dugfirdii beni,
* Derken o tarn olgunluktan, bir koeaka-
nnin duzeniyle rahim zindamna du§tiim r
4 Can J, ta Arg'tan bu y^irda gctirdi; h^sib.
l 'Kadm!arjn diizenleri pek biiyuktur/'
Ewel - &hir, benim ini^im kadin yiizun-
'ten; candirn r nasil da beden oldum?
Ya bu diiskiln Yusuf r un dertli - dertli a|-
layip inle^esini duy; ya o a^ik Ya'kub'a aci.
Beni Adc?m gibi cennetlerden surdurdiiler*
karde^l^rimden mi feryad edeyim^ kadmlardan
mi?
Sahife 219 - 397
43S
WFSKEYt SERHt VI
MBSNEVl SEftBt VI
4Z3
* K15 yapragi gibi saranp solmuguoi; t>u-
lu^ma eennetinde bugclay yernigim.
2810, Sen in Ifltfunu, afiirlaniam, bari§ sela-
mim, gOnderfllgin haberi duyunca,
Kem goz degmesin diye ate§<? gflreotu
attim; attim ama gorcotuma da nazar degdi.
Onceden de, sonra da, her k&tQ gozun
k&tulugunu gideren, ancak sen in mahmur goz-
lerindir.
Padi$ahim, kotii g%Jj guzcl gozlerin mat
cder; ne de guzel itagtir gftz]ei\
Platta gfrzlerinden kimyalar clde ediliv; o
gozler, kotii gozii bile iyi goz haline getirir.
Fadis&hm goEU, g5nul dogamnin gozime
degdi mi j onun gozierine pek tesirli bir him-
met, bir kudret vcrir,
bakigtan oyle bir himmet, oyle bir kud-
ret elde eder ki, artik erkek arslandan ba^ka
bir av tutntfrc.
Arslan da ncoUr ki? O yCice m&na doga-
liij hem senin avindir, hem &en r onun avisin.
* Cando^aniniii, din otlagincla lsligi, "Ben
dolunanlan sevmem" n&ralavidir H
Senin peginde U£an can dogamna d&i son-
suz lutuf Ian ndan bir lutuf erigti; gozlerin, bir
kerecik ona iligU,
2820. Burnu bit koku aldi sen den - t kulagi bir
ses igltti; her duygusu, sayiya sigmaa lutuf la t
buldu.
Sen hangi duyguya, gizli alenie yol ve-
rlrsen + artik o duyguya oliim yoktur, kocaltk
yoktur.
Mulk s&hibi sensin, duyguya oyle bingey
vevirsin ki duygu, padi^ahHk ed&r obtir duy-
sulara.
Sultan Mahroud'un, bir gece lursivAarin
arasuia du$mesi, onkurm ludLerim aulamak
i^m "ben d* *Lzden biriyim deinesi
SulUn Mafcmud, Dir gece yalniz bagina ge-
zerken bir suru hirsiza rastladi.
A vefali kigi dediler ona ± kimsin sen? Sul-
tan Mahmud, ben de dedi 3 sizlerden biriyim,
Iglerinden biri, a dtfzenbazlar dedi, herkes
hunerini aoylesift-
Herkes, yaradilisinda ne huner varsa, §u
gece vakti ^oylesin bakalim,
Birisip ey huner satan kt^iler dedi; benim
hOnerirrt, iki kulagimdadir.
* Kopek havladi mi s ne diyor, anlanm„
oburlei], bu d^^iler, bix 1 dinarin iki danki an-
oak.
Obtiru, a aimia tapanlai 1 dedi; benim M-
tiin biinerim gfizlerimdedir,
2830. Gtfee karanliginda kimi g6riira?m n ^iiphe
yok T ^undiizun de taninm onu.
Bir ba$kasi, benim hunerim kolumdadir
dedi; elimin gUcuyle dclikler delerimn
Ea^ka biri de, benim hiinerim bumum-
dadir dedf; i^im - gutitm topraklan koklamak-
tir*
* "Insanlar madcnlerdlr" sun clime gee*
mi^; Ffeygamber onu neden soylemig?
Sahife 220 - 397
4JJ!
MESNEVI SERlti VI
MESNEVl $FftHl VI
42G
Ben topragm tistundefi, i£inde ne Icadar
para var, ne m&deni var; bilirirn.
Bif rnadtTtde ol^usiiz altin vardu'; oburii-
riilnsc geliri, giderinden L artiktii\
* Meenun gibi toprag) koklanm ben; Ley-
l&'mn topragim, yanhssis, bulumtn.
* Her gomlegi koklanm; Yusuf'mudtir f
Ahriman^midir, bilirinr
* Hani Ahmed gibi; o da Yemen 1 den koku
alirdi ya; bu bumum, o nasipten bir htese elde
etrni^
liangi toprak, altina kom^u; hangi loprak
sfir, bayn yok, bunu antayiveririm.
2840, Bir bagkasi da, benirn hiinerim pengem-
de dedi; dag tepesine dek kemend atarini.
* Hani Abided gibi; O'nun cam da fee-
mend atti; kcmcndi onu ta goklere agdirdi.
* Hak da O'na, ey gSkteki Eeyt-i M&mGr'a
kcmend atan, onu benden bit "Attigin zaman,
sen atmadm" dedi.
Ondan sonra padigaha, a dayanihr kl§i de-
diler; senin marifetin, hunerin nerde diye sor-
dular.
Padi§ah, benim hiinerim dedi, sakalimda;
su^Iuiari cezadan kurtanrim,
Su^Iulan cell& tiara verdiler mi, sakalim
oynayinca cielJ&Uarin elinden kurtulurlar.
Aciyip sakalimi oynattim mi, onlan Oldui 1 -
meder, o du$iiiiceden vazgegerler.
Topluluk, bizim kutbumuz sensin dediler,
£iinkii mihnet gtinunde sen in yuziinden kur-
tulacagiz +
Ondan sonra hep beraber yola dfeulduler;
o kutJu padi 5 ahin ko^kiine dogru ylirudlller*.
Derken sag yandan bir kopek havladi;
kopegin dilinden anlayan, kopek diyor id dedij
Padisah siziflle.
2350, oburu topragi kokladi; bura&i dedi, dul
bir kadinm evinin topragi.
Kemend ustasi da kemend atti f o yuksek
divara ciktilar.
Toprak koklayan, bir ba§ka yerin tcpra-
gim kokladi; o tek padi^ahm hazinesinin top-
ragi bu dedi^
Delik delen N divara bir yumruk vurdu; di-
var deJindi.. her biri mahzeuden gerekli §eyler
aldilar.
Bir gok altin, altin airmail kuma^lar, de-
gerli mucevherler a lip gteledileT,
Padisah konakJadiklan yeri gordii, belle-
di; her birinin sekli : adi, sigmdiklan yer n git-
tikleri yol aklinda kaldi,
Kendisini gizledi on]ardan 3 gerl dondU;
gundtizun bu olayi divanda anlatti.
E^rik cavuslar gittiler; hirsizlan yakala-
yip bagladJilar.
Elleri bagli divana getirdiler; hepsi de can
korkusayla tir-lir titriyordu.
fesfflgahin iahci oniinde duranca gSrdiiler
ki o d Ay gibi padisabmi^ geceki dostlan,
2860. 'ciinku gcceleyin gozii ili^tigi klgiyi giin-
duzun soriince, big ^iiphe etineden tamyan,
Sahife 221 - 397
MKKEVl S£RHl VI
421
Fadigahi tahtinda gorunce, tau dedi ? diin
gece bizimle arkadaglik eden adani.
Hani sakalinda o kadar marifet, o kadar
hiiner vardi ya; bu tutulusumuz da onun mari-
feti, onun huneri,
Gozu padigahi tammigfti ya r bu tamgiklik
yuztinden agzmi a£ti r lesiiii bir tarzda
* Dedi ki: "Q sLKinledir" denen bu padi-
sahti igte; yaptigimiz i^leri gSriiyor, gizli soz-
krimizi duyuyoitfu,
* Goziim, geceleyin yol aldi, padi§ahi ta-
nidi; bulun gece onun Ay yuziiyte agk oyunu-
na girigtL
Ben ondan Gmmetini diloyccegim, gefaa^
tini 5&teyeeegim; o, kendisinl tamyandan yu-
ziinu hie cevirmez,
Arifin gozu> bil ki iki dutiyanin da. ama-
nidir; Her B&hram> ondan yardim gorur.
* 'Gozu padi^ahtan hie kaymayan, yaml-
mayan" Muhammad, bu yiizden her yBtep
daghya sefftatci oldu.
% Diinya gecesinde gunes, perdL 1 a rdind ay-
ken onun gozu r Hakk'i goriiyordu; umidi on-
daydi onun.
2870* * "Goisiinu acntadik mi" surmesiyle sur-
melenmfeti gorier I; Cebr&trin dayanamadigim
gondii
* Hakk'in stirine gektigi yetim, akU-fikri
ba^inda bir dKlrr-I yetim olur.
Onun isigip zeri-cfcrden Q&tun olur; oyle
bir jstenen kigiye Tann, isteyici kesilffi
* Kullarin butiin duraklan, gozu Bntin-
deydi de Tann, o yiizden "G5ren" kodu adim,
+ 'Tamk" adini lakti ona.
* Tamgm 13 gordtigu organ, dildir, kes-
kin gozdiir; gece bile uyaniktir; b5yle ki§inin
goztfne kargi gizli §ey yoktur.
Binlerce divaci bas kaldinsa, yargicin ku-
lagi tamktadir +
Yargicin nUkiim venmedeki htineri budur;
tamk, yargiglara iki aydin s^diir.
Taiugm sfrsu, eofu§ yerlne geger; sftnku
Op eS^uyle garezsiz olarak gizli §eyi gftrmu§tiir,
D&vaci da gSrmustiJr am a, garezle gfrr-
mu^tur; garezse can goisune perdedir*
Tann, boyuna z&hit olirsani isterj bfiylece
de gare?j birnkmani, tanik olmani diler-
28S0 + C^inkii ^u garezler, gozo perdedir; goffi
perde gerildi mi f
* Enine - boytina hergeyi goremesi; ' L Sev-
dif in ^eyler, seni kor eder, sagir eder."
* Gonliine ^une^ vuran ki^inin g3ziine
yildiz, degersLt gariiniir,
* SirJan perdesiz olarak goriir; miimin-
lerle k&firlerin canlanni seyredern
Tann'nin^ yenruziinde de, ytice gokte de
insanin oamndan daba gizli bir^eyi yoktur.
* Tann, kuru-yas P her§eyl a^ikladi da
cam "0 5 benim igirndendir, emrimdsndir" xnuh-
riiyle muhurled) +
gimdi o aztein gozU, o cam bile gSrdukten
sonra, artik ona hiebir §ey gizli kalmas.
Sahife 222 - 397
4£S IH-E&.NEYt SERUt VI
Her kavgada, mutlak tamktar o, kayda
bagl* degii; stfzu, her ba§ agnsini geeiriiv
* Tann'nm adi, Adl'dir; tanik da onun ma-
hdir; i§te bundan dolayi da sevgjJinin gtizii,
adaiet sahibi taniktn\
* Ifci dunya da Tanri'nm baktigi, goniil-
dur; padi^ah, eltette guzele bakar.
2890. * Hakk + m a§ki> Q*mh gurel SDvmesi, bu-
tun bu perdelerf kurmasimn sebebidir.
* Bizim giizel sevenlmiz, Mi' rag gecesi
FeygamberUe buhi^unca, bunun icin "Sen ol-
masaydin" demi^tir.
* Bu kaza, iyi kisiye de hukmedet; kolu
kigiye da. hem de kaz&ya §ahit olmaz, hakim
olur.
* Hukum verecek kigi de sahide tulsak
oldu; sevin artik ey Tann'mn masmi kazanan
klginin keskin gdzu.
Bilen, anlayan, bilinendeii, anla^ilandan
niyasda bulundu; ey bizi sicakta, sogukta go-
rup gozeten dedi;
Gonlumuziia buymklanndan haberimiz bi-
le yoktur da hayirda da sana ba§ vurutv scnin-
le danigiriz, gerde de t
Ey bizi gtfnduztin de goren, geceleyin de,
bizse seni gfipeftieyiz; sebebi gormemiz, goa
ba§i olmu§tur bizc.
Ama benim gozttm p gftzler lftinden segildi;
£unku geceleyin gune^i gondii gfeum,
MEST^fVl SliRHl vi
139
I
* A gUzeller gijzeli, yucelef yiicesi, a iyi-
ligin ta kendisi, senin umutan, bilinen lulfundu
bu, "Bagism olgurtugu, tamamlanmasindadir."
Yarabbip kiyamette de gozumtizim 131I™*
arttir; bfei kahredici kCtuluklerden kurtar,
2900. Gece doetiina, gunduziin aynl* vemie;
yatoriigi gormOs cana uzakhk verme-
Sendcn uzaklu$mak olQmdur, hem de
dertls, azapla oltim; helc kkvugtuktan, bulu^-
duktan sonra aynlmak, uzafclagmak,..
Seni g5reni gorcnemfe etme; boy atmis
yegilUge sen su ^m
Ytiruyu$te kustahlik etmcdim ben; sen de
pck o kadar Sncitme beni.
Bir ugurdan, turn olarak yiiztinu gorem,
yuzurtden uzakla^tirnna aman,
* Send^n ba^kasmin yuzttnfl gonnek, bo-
taza takilaii boyunduruktUF. "AlWtan bagka
hi^bir §eyin ask yoktur,"
Ash yoktur ama, bana var gibi goriiniSrler;
' ^iinkli ash olmayan, ash olmayam geker ken-
dine.
§u yeryiiziinde, gu gokyuzunde ne varsa,
zetTe-zerre, her^ey, kcndi cinsinl gekmede
kehllbara bender.
Mfde, ekmegi ^ker, siimurur; cigerdcKl
yanikhk suyu ceker, s5muiijr
Gi^ellerin canlar ecken gozleri de, gul bah-
<^sindeki guzGlim gullerin kokuJanm aimaya
bakar,
2910, Cunku goziiti duygusu, renk emer; beyin^
le burun, giizel kokulari duyar-
■
Sahife 223 - 397
430
MESKEVt SFJaHl VI
MESNEVl SERirt VI
431
Bu gekigled de gizli seyleri bilen Tann'dan
bil; lutfet yarabbi, bizi sen gek de bu eekigler-
tfen aman bulalun,
* Ey mu§terimiz- p sera bu cckislerden us-
tuneun; &eiz kalmi§ dugklinlert satin alsan t 'ya-
ragir sana bu i§.
Kadir gecesinde, o <3olun-Aya k&vugan t
pusuzlarm fouluta yiiz tutmasi gibi, padi^aha
gevircU yiizunU,
Ettti dili de onundu, cant da onun; 'onun
olaii p onimla kustah^a konugur elbet
Dedi ki: Biz, can gihl balgiga saplandik
ama, din gununde can giine^i sensin*
Ey gizlice yiktiyup giden padf§ah, kerem
edip bayjrla sakalim oynatma gagi geldi artik.
Her birimlz, huneriniizi gosterdik; but tin
o hungrier, bahtimizin kotulugunli arttirdi.
* O hungrier, boyunlarimizi bagladi; o
yuce yerlerden ba§ - asagi dti§tQk ? alsaldik,
* O htiner, boynumuzda bir hurma Ipl ol-
du; olum gunttj o hunerlerden medet yok*
2920. Ancak, gecelDyin g5zti padf^ahi taniyan,
duygulan guzel kiginin huneri i§c yarar.
tt Fadl§ahi tamyip bilen ki$inin gctoundeki
duygudan ba§ka, blitun htinerler, tiimden yol
azdiran gulyabani.
Padigah h geceleyin yiiziinu goren, onu ta-
my an ki^Iden utamr httktim gunil.
* O sevgili padijjahi bilen kbpege, AshatM
keftf in kopegi adini takmak.
KOpegin sesini duyup arslam anlayan ku-
Jaf in huneri de, iyi bir huner.
i
;
Kopek, bek£i EibS gecelerl uyaiuk oldu-
gundan, padisahm geceleri uyanik bulunan
kullanndan haberste olamaz.
Adi kottiye eikanlardan utanmaya lilzum
vok: onJann sirlarini aragtirmak, bilip ogren-
mek gerek.
Adi h bir ugurdun kotuye cikamnsa, artik
ad -san aramama&i gerek; ham bir halde kala-
kaldi o +
Nice altin vardir ki yagmadan kurlulmak^
ziyana glrm&mek i£in karartirlar orilari*
r
* Susigm, dentin dibinden fcimgirak tagnu,
gecelayui ^ikafir, ^teniz luyisma kor; onun
i^igiyJa otlar. l?acir, pusudan jjikar; sn»i-
^in, sum&iraktan cok uzakia^mig bulundu-
gtindaji o tfusi balgilila sivar, karatir, tirter;
kendisl ka^af, agaca e^ar, Somina dek Im
hikaye
Susagin, denizfien bir mucevher e ikaJir .
gayirliga kor; gevresinde otlarnaya lwyiilur +
2930. O rnucevherin igigiy^, fe-tez sunbulleri t
sussnleri otlar, yer +
Gidasi nerki^, nilufer oldugundan pisligl
de anberdir susiginmn.
Gidasj, ululuk igigi olanm dudaklanndau
belal sihir, nasil olur da dogmas?
* Gidaai, balansi gibi vahly olan IcEgMn
evi, nasil olur da balla dolniaz?
Sahife 224 - 397
433
MESNEVl 5IRHJ VI
MESNE VJ SliJlIIt VJ
133
O si£^, o miloevherin igigiyla aydirdanan
yerde yayihr, otla; derken mucevherden epiy-
ce uzakla^ir,
T^eir, sigmn otladigi yerin, o cayirhgin
kararnQasi i£in miteevheri bal^ikla orUr.
Kendi&i ka^ar, bir afata gikar; sigir, gu<>
lii boynuzlanyla ariaim susup Oldtirmck igin
aramr*
Diismamiu boynuzlanyk susmek fgin a
Cayirhgin ^ovitsini, belki yimii kere dolagir,
Ondan limidini kesirtce t q erkek susi^iri,
miicevheri kodugu yere gelir*
O padi^ahlara J&yik nuicevheriri balcjikla
ortuidugunu goriir; Iblis glbi topraktan ka^ar.
2940, IbJis bile topraga kar§i kor olur, sagir
kesilirse, susigm, toprakta mucevher olduf unu
nerden anlayacak?
* "trtin" buyrugu, cam su &§agilik yeryu-
zutie indirdi; o hayiz hali f onu nams^dan mah-
rum fctti.
YoIda§lar f bu dertten ceklnin; birajun §u
ISflari; sakmm havaruza uymaktan; eunku ha-
vasma uymak, erkegin hayiz gormesldU 1 *;
"Inin" buyrugUj cam bedene du^ui^u de
Aden incisl, lopfakta £izlendi,
T&tir bilir bunu, susigm bilemes; gonill
ehli bilir; her toprak kazan bMmrc.
Gonlunde inci clan topragm mayasi, ba£-
ka bir topragin da simni sSyler.
* ^tytitt ikinqi mcsr&i ftTap^attir.
Ainti Tann sacismdan bir i$ik elde cde-
meyen, bbyle bir l^ikla parlamayan toprak,
iginde inriler bulunan topraklarm sohbotini
anlamaz.
Bu sozim sonu yoktur; faremiz de dere
kiyilannda bekliyoi -1 ; kulagi da bizde,
Oere kayisinda kurbagayi gormefc fcteyen
fare hik&yesme doniis., far en in, kurmaf ayi
gonneye gcldtginden habcrl olaun diyc kur-
bagaimi ayaguia bagb ol&n ipin ucunii
££kmcsi
Fare P dogru yolu bulmusj kurbagayla bu-
lu^mak i^Jii o a§k fpinin ueumj ^ekCK-di.
Gonliinden, soluktan solufa, ipin ucunu
elime gegirdim diye dii^unur; bu du^inceyi
gonJiinden ^egirtrdi.
2950. Gonliiyle cnxvi ? dostu gormeye dabrtig,
ipin ucu, baiia yiiz gosterdi diye bir ipe don-
mu^tii sanki.
Derken bii-denbire bir alaca karga, fareyi
avlamak iQin suzulup indi; fare-yi yakalayip
havalandi.
Kat L ga havalanmca kurbagada fareye bag-
Ii oldugnndan m&im cikti;
Fare, kurbaganm gagasmdaydi; kufbaga
da ayagindart farcye bagh oldu^u it;in havada
asik kaldi,
Halk diyordu ki: Karga, na^il bir diiscn
kurdu da, sudaki fareyi avladi?
Sahife 225 - 397
434
M-E8NEV1 $Efiffl VI
MflSNflV] ^t:RHl VI
435
Suyun igine dalmi§ken nasil kapli onu.?
Sudaki kurbajta, nasil olur da kargaya av
olur?
Kurbaga da bu p diyordu; suda ya§amayan.
hayvanlar gibi a^agilrk bir yaratiga e$ clanin
layigidir.
* Feryadp cinsimizden olmayan dosttan,
feryad., a uiular, senjnle dugup kalkacak iyi
dost Lirayin,
Akh da, giizel bir yuzdeki girkin bir bur-
ns feenzeyen, ayiplarla dopdolu olan nefisten
feryad eder.
Akil, ona derler kl: Ayni cinstcn olu§, anlam
yolundnndir; suyla toprak bakimindan degil,
2960. Kendlne gel de gorthiuse tapnia; Gyle bir
soz soyleme; ayni cinsten olusu h gorunu§te
arama.
Goriintig, kihk - kiyafet, cansiz geylere, ta-
&a-topaca benzer; cansiz ^eyjn, ayni cinsten
olu^tan haberi bile yoktur.
Can, kanncaya benzer; beden ? bir bug-
day tanesine.. can onu, her solukta bir yundan
bir yana geker - durur.
Karinca bilir ki o kendi dnsinden olma-
yan bugday yenecek, onun bed-en 3 ne katilacak h
onun einsinden olacak.
Kanncamn birl h yolda bir arpa tancsi bul-
du; bagka bir karinca da bir bugday tanesi
bulup ko^a - ko§a goturmeye koyuldu.
Arpa kcndi kendine bugday] n yamna git-
inez ama karinca.j evet, karmcanin yanina go
m
Arpamn gidigi, bugdaya uymakladir, ka*
rincaya bak da g5t\ nasi! da dftnup kendi cin-
sinden olan kanncaya gelir.
Sen, bugday, neden arpaya gitmekte d*-
me; gozuiiii ao da duginanini gor; gidcn, £°"
turulen §eyi degll,
Kara bir karinca, kara bir kilimin iislun-
de.. karinca gizli ama, yol alip giden tane
meydanda,
Akil dcr ki: GoEunu iyi ac da bak; tane,
onu bir gottiren ohnadikca kendi kendme g[-
der ml hi£?
2970. I^to kopek r bu yuzden Ashab-i Kehf'in
yanina geldi. + bedenler, gekiller tanelerdir, go-
nulse karinca.
Isa da bu yuzden gdkte tertemiz melek-
lere kan^ti.. kafesler aynydi ama ku^ yavru-
lan, ayni cinstcn.
En kafea rneydanda da ku^ yavrusu gizli + .
ama bir got.tjren olrtiadikga kafes nasul gider?
No mutludur o goze ki boyi akildir onun;
i^in sonunu goriir, h-ei^eyi bilir, aydindir.
Ci' h kijT]i, gus:eli akslla ayirdedin* karadan^
aktan soa eden giizle degil.
Goz sldik birikintJ^mde biten yegfllige de
aldamr; ama akil ona der ki: Bir de bizim
meliengimize vur onu,
Dllegi gGrcn gfiz, ku^a alettir; tuzagi gtf-
ren gdzse kuf^u kurtanr.
Anna bir ba§ka tu^ak da var ki akd| onu
anlay^mas h goremez.. igte giili ^eyi gdr^n va-
hiy, o yiizden bu yana tec^tu, geldL
Sahife 226 - 397
436
WliSTSEVT SERHl VT
Aym rinsten olani, aytii cinsten olmayam
akilk tammak, biJmek gerek; hemencccift ^
killere ko^mak yarasmaz.
Aym cinsten olus, m betum igin sekiLEe-
dir T ne senin icin.. fea insanlardaiidi ama me-
lek cinsindendL
29S0. Kurbafiayi karganm havalandinnasi gibi
EokyiizU ku § « da onu gektj, su mavi kal'amn
ta ctesine afchrdj.
+
(?ER H>
2637. beyitten eoni'aki boliim. Furflzan - fer
merhum, irjiileveffa Kicholson'un "Mesnevi" ha^iye
ve agiklamasinda., bu bikayenin. Ezop'a Sit hikaye-
lerden oldugunu bUdiidigini soyluyorv Hikayoyi tiirk-
geye ceviriyor:
"BIr tarla fares], kurbatanm biriyle dost olu-
yor. Kurbaga, kuyunun kotuliigu ylizilndcn pcngesi-
ni fareye atiyor; su icmek Igln dere kiyisina gidi-
yorlar, Kurbaga suya atliyor, fare de onunla bera-
ber suya batip boguluyor. Derfefi bir kar^a, suyvm
iistunde fareyi gorup iniyor, gagasiyla alip hava-
laniyor. Kurbaga da pengesi rai^eye takili oldugun-
dan onimla havalanmi&tar, karga ? onu da yiyor,"
(MaShlz; B . 211)
2642, Topluluk rahmettir. "Topluluk rahniet-
tii\ aynlik azap/' (Hadis; Cam!'; I, s. 121) L&fcii
lktibas var«
2646. Hizir - Kjk anrns bahk, L c. in 223-237.
b. Icrinin s, e bk.
a bk.
Levh-I MahfQz, L c. in 1069. b. inin &
2649. Sahftbe - Yildizlar. 1160, b. in g, e bk
Sahife 227 - 397
«a
MLSNfcVl SFJlUt VI
MR5NEVI SEKHl VI
439
2652. Gozie gormek . Haber. M Duymak. igit-
mek, gormeye benzemez" me&lindeki hadise isaret
edilmektedfr (Cami K ; II, s. 112).
2654. "Afflari bildii-di.^ Lafzan lktibastm L
c. in 544. b. in g, e bk>
2655. Niih-Dokuzyiiz yil. 10-11 b. Jerin g. bk.
2669, Ris^le, Kuut'iH - Kulub. Bablara, fasilla-
j?a bfiKlnmeyen : boliinse bile bolumleri kjsa olan, bir
bahsi, nihayet a bah isle ilgili bahisleri ihtiva eden
kiieuk kitaplara "Risale" denir> l, Kuut*Ul - Kulub"
EbunTaJib-i Mekki + nln [386 H. 996) tasawufa ait
kitabidn\
2662 1 Soz ^ylemek - MesnY L a in 47 H ve IL
c* in 3205. b. lerinin $. e bk,
2664, Davud - Kuglar. II. e. in 494, b. injn 5,
e bk.
2665* Dfivud - Itemir. IJT. c. in 703 + b. initi s.
e bR.
2666. Ad-Kasirga. I. c. in 858 -853. b. Inin
g. e bk, Bu ciltte de 2194. b, te ge^ti.
2667-3670. Suleyman - Ye!, IIL a in 1015. h.
inln g. e bk.
2675. A^iklar-Hep namazdalar. Kur*an-i Mc-
cid'in LXX, suresinin {Maaric} 3.9-23. &yct-i kerf-
melcrinde, mealen h "Ger^ekten de insan haris yo-
ratilnn$tir; bir §erre ugrarsa bagirir, sizlanir; bir
hayir elde ederse vermez, ksskamr. Ancak mtistes-
nadir natnaz kilanlar; oylesine kilanlar ki namaz-
larini d&imS kilarlai b " buyurulmaktadir. Beyitte 23.
ayctton lafzi lktibas vardir, "Oyloaine? nainaz kilan-
lar ki namaztarmi dainia kilarlar" &yetini mufes-
sirkr, namazilanni hie birakmazlar, bir namazi kiJ-
dilar mi, obur naniaai bcklerlcr tarzmda iof^ir et-
mt^extifr. garth p "Namaz kilan ki&i, obiir namazin
vaktini bekledikce namazda fiayilij^ roeSIInde bir
hadis de zikrediyor (s. 332), Ayetin mealinden an-
la^ildi^J gibi arada bir nainaz kilanlar, ba£i
kcre kihp b&zi kere terkedenler defil, daima
kilanlar kastedilmektedir. Imam Muhammedul -
BSklft Bu ayelin, sunnetleri kiia nlar hakkinda na-
zll oldugunUp surenin "Ye oyle kigilerdir onlar ki na-
tnaKlarmi komrlar" mealindeki 34. Ayetininse fai-z
namazJan bildirdigini soylemigtir (Mecmn'ul - Be-
yan; X, s. 356-357). Metinde ilk misi^', "Peng
vakt amed noma2«o neh-nomun" tamndadir; rna-
rianm f "Naniaz ve namazdaki yoi gosieren : insani
gQVQBge ula^tiran huzur, beg vakit oJarak farzedtl-
di; a^ikltiraysa, onlar rtuima huzurdalardir; higbir
vakit, higbir an, sevgililerinden gaffct otmezier" ol-
masi gierekir; esasen mdm\ bundan oneekl vc son-
rakl beyitlerle tamamlantnaktadir. Bu beyitten on-
ceki beyitus a^ik, "tayin edil&n vakitler, bana kifa-
yet ctmiyor' dodfklcn sonra, nef.ekim diyor, "na-
niaz, namazin verdigi huzut fc F XXIX. surenin (Anke-
but) 45. ayetinde bildirildi^i gibi f namazm, insani
l^tiiluklerden, ho? ^5rulmlyect?k geylerden gekln-
diiTiiesi, agiklar Igin daimidir deyip 2676. beyitte,
"B^taki o mahniurluk N ne bۤ vakitle yat]$n\ gs-
ger h ns bc.^yuz bin vakitle" sozleriyle buna kuvvet
vcriyor P
Sahife 228 - 397
440
MF5XFVI SFRK1 V}
M£5N£Yl 5ERHJ VI
44J
Bu beyiin ustUnde bu kaclar dunnamizin se-
bebi gu;
Bazi yol ugrulari, bazi sCwst ugrulan, beg vakit
namaz, avaniadir, biK daima namazdayiz; Mevlani
bile bOyfe buyurmus. derter; dernier 3 duvduk, gor*
dlik, hepsinin de daima huzurda de£il, daima men-
foat ve sehvet kaygisinrfa olduklanni anladik; Mw-
lajift, boyle bir^ey demfyor; demesne de imkan yok.
CunkO Mevlana, geriattan ayrilmam^tir ve aynl-
maz h Namuzp "Evkaat-i ma'IOmede", yftm muayyen
ve nialQm vakitlerdc, muayyen sartlar yerine geti-
rilmek (faere, muayyen va.siflan haiz olan erkek
ve kachn Miistumanlann, eda etUkleri, Kitap ve Sun-
notle tesbit editen "Efal-i ma'lume* 3 dir. Jnsan, a§ik
olsun, niSsuk olsun, boyuna namaz kilamaz: ntekim
3§ik da, bir evde, bir gati altinda olsa bile, sevgili-
siyle boyuna bevaber clmaz; ama yanmdan ayriJsa
bile, a$ki devarn ettikge, her an, sevgjlisiyledir; tra-
desfni, ihliyanni Hakk'a veren t varligmdan ^en
mii'mi* de, d&ima huzurdadir; fakat daima hiaur-
dayim; bana namazm liizumu yok demez, diyemez.
2677. "Beni az ziyanet ct." "Beni az ziy&ret
et de sevgl artsin," (Hadis; Cami'; H h 23) Kiinflz 1 -
GKHakaaik, bu hadlst "Ya Eba-Zerr h az zivaret
et dc sevgi artsna" tarzinda aliyor (]T h Si 204) ~ tm-
daduimh, Ebu - Ilureyre'ye sdylendiglni (s. 223), §a-
rih Ebu-Zerr'e buyuruldugunu bildiriyor (s. 332 } h
Ebu-Zerr-i Gifari'nin adi Cundeb b, CiinSdc'dir
Wftmdan once, AUah'in fefrligme inanmiett; ken-
dinee naniaz kilar r kullukta buhtnurdu. H7, Fevgam-
ber'in, tebliyga bagladigmi diiyunca, boyunun ot.ur-
dugu yerden Medina 1 ye gelmlg, Miisliiman olmugtu.
IsISitii habul edenlerin dGrduncusudUr. Ha. Peygar^-
ber, boyunun bulundugu yere gEimesini, Islam kuv-
vetlenirice gelmcsini bu^iTiius, o da emx^e uyinus-
tu H Rasul-i Ekrem (S. HJ f ''AlJah bana db'rt ki^iyi
Bevineiiii emretti ve oitiari scvdigini bildlrdi; All
onlardandir, d'burleri do Ebu-Zerr, Mikdad ve Sel-
maii'dir" buyminustu fCami'; I, s. 57), G6k>-iteun-
de de, yeryuzunde de Ebu - Z^rr'den daha dogiu soz-
lu kiifisenin bulunmadigini bLldirmi^ti (Aym; II P 5.
121). Hz. Osman s 7 nu P Muaviye'niti vAli oldugu
§am'a siimitjg, Mu&vfye'nin haveketlerini kinayinca
da Medine'ye yollamig, bu sefer, Rebeze N ye gitinesi
Gmredilmlsti. Ilicretin oLuaikinci yilinda (652) ora-
da vefat etti (Nehc'iil h Belaga terceme ve gerhimizin
183^184. s, lerindeki l h nota bkj
Ebii - Hiircyre'iiin adi Abdullah, yahut Abdiir-
rabman'dir; babasimn admin Sahr oldugu rivayet
edllir. Ilayber'in fethi yilinda Musluman oldu, Bir
gun, yerindc, yahut eteginde bir kcdi yavrusu oldu-
gu halde Hz. RasuFun (S, M) huzuruiia girraig f Haz-
i-ct ona, Kcjdlcllt babasi buyurmu^lar, bu anlama ge>-
len EJbCi - Hiireyre lakabiyle anilagebnfetlr- Hz r Ali'ye
kargi olanlardan ve MuSviye've uyanlardandir. Hir:-
rettn 57. h yahul: 59, yilinda (676, B7S M.) Medin^do
6km CTafsil&t i^jn "Tenkiyh'iil -Makaal" e; II S s.
1S5; ve jr Raybane ,p ye bk. c. V, s, 195 -196} .
Beyitte had is in ilk kisim aynen aluimistir. Mev-
lana, ondan sonra, bu so2iin h asiklara olmadJgini, ba-
ligin suya kanmadigini, bir yil bulusmamn, ft^ika
Sahife 229 - 397
143
MESNEVl SERfrt YI
ME&NfVl SiFKIfl VI
143
bir an ve bir bayal gibi gortindiigunti p bir soluk ay-
nk£insa bir yil gddigini bildirmokte, llahi askla
costuk£a cosmaktadir,
2G85. Vanuk-Azra. Birbulerini seven bir de-
likanliyla bir geng kiz. Ash Ytmanca clan bu hik£-
ye Pehliviceye scvrilmi 5 , sonra Iran ^irlermden
olup V, yfeyilda {XI MJ ya^tyan Unsud, Katran,
X. yuzyil (XVI E) gairieriiiden Esiri, XL ytizyil
(XVII, M) sairlerintden Sarfl ve Nev'I tarafindan
mesnevi taranda yazilmigtir (Salt Nefisi: Tarlh-l
Naam-o New dei- Iran; Tehran - 1344 5 H c I
J 38 46, 48, 327-373, 519, 524), Turk saErlcrinden
lAtsm nm de bir "Vamik-u Azra" si vartfir.
2691. NcHs . (Jldurnick. II. surenin (Baka-
ra) 47-o3 r ayeUerinde, Israifofrdlarma cdilen IGtuf-
lar amlmakta, oguUanm WflUren, kadinlanm ki=da-
nm birakan, ortara zulmcdcn Piravun soyundan
kurtrmkhklari, oniara denizin yanldig! anlatilmakta
(I, c in 278-279, ve S63, b. Icrinm 5 . e bk.) r S q*-
ra MLi,a Peygamber (A, M) Tfcr'dayken yaptiklan
buzagiya taptikJan soylcnip 54, g^ettfc mcalen, -Ha-
ni JUuffi, kavmine, *Iz buzafiya tapnakla gerak*-
ten kondmize *j3tn*ttiniz; tertcmiz yamticimza
tovbe edm de nefislerinizj olrturun; bu, yaraticini*
Katinda stein i£in £ k haynlidir demigti de Allah
bu yuzthn i5vtenizS kabul etmi S a Supbe vok id
L tovbalerj kabul eden rahimdfr" buyurutaakiadir.
HarQnim, buzagiya tapmayan oniki bin M^Iyfe g^
lip buzafiya taptiklan icin n&dim olarak gusul edip
kcfenlere burden yetmi* bin kigiyi oidurtUflQ
em kalanbnn tovbelerinin kabul edildigi rivuyct
txlilmi§ih H [Buzagi i^En L c. In 2267, b, inin §. e bkj +
Ayni zamanda nefsi dldurmek* ona istedigini vcr-
memekten de ftin&yedir* Bey it, bu ayete i^arettir
(Mecma h ; I, s. 113-114).
2697. okuz agligi. V. c. in 2S55. b. inin g. &
bk.
2705. KotUliMer - lyilikler. VH surenin
[A'r&f) 9a, ^yctindt, Pepgamber gGnderilen kav-
min belalaria smandigi, sonra onlara kotiiluk ye-
rine iyilik verildig;l h XI, sQrenln (HQd A, M) 114.
ayctin.de, iyiliklerin kotuliikleri giderdigi, XXV. su-
renin (Fiirkan) 70, fryetinde, inamp lyl i^Ierde bu-
Junaiilann ktitultiklcriniii iyiliklere tebdil cdilete^L
bildirihnektedir; bnnlara J^ai^et ediliyor, V. C in
2225-2226. b, inin &, c bk.
2709, Gozlerin gormedif L Kudsi hadlsten lSfzI
iktlbas var. HI. c. in 3407. b. inin g. e bk.
2720. bcyittcn sonraki bagbk.
afetler var." Arap^a atasozu.
n
Gcciktimiede
*Su£i vaktin ogludur + " L c. in 132-133, b. lerl-
nln §, e bk,
Nehir-Dehir. Kehic, boyuna akar-gider; akan
sUt bir daha doniip akmaa; sufi de zamam ? gegini^i,
g&leccgi du^unmez; jginde bulundugu her an t huzur-
da bulunniaya dikkat edcr; dehre, yani zaniana ta*
bi' degildir. "Allali'in katinda ne sabah vardir, ne
ak^am. ,J Sftfilerce pek 5nem verilcn bu soz, ger^cgin
ifSdcsidir; zaman, olaylann p zihindeki nispet ve rnu-^
kayesesinden dogan zihni ve miiccrrcd bir meEhum-
Sahife 230 - 397
«4
ttESNEVl SHRHt VI
MESNEVl SU£Uf VI
445
dur; ezell ebedi oian, ezeli, ebcdi yaratan, her^eyi
meydana getcrcn ve her an yaratici, dldLirticu olan
zat^i Bari hakkinda boyle bJFgey du$tinulemcz; m<^
kan to zaman, mekansislik ve- z&mansizHk aJemin-
de degii, ancak bu alemde dugunulur,
DeccAl i^in 1. c. in 374. b. inin 5, e bk.
Bashkta, "Geciktirrnede... Still vaktin ogludur,
Allah katina... Zamamn olmadigi aniayilir, nitekim
AI]ah birdir" arapca olarak gecmektedir; bu son
sozde, "Allah birdir soz Linden de, ikiiigln o!mad]gi
anlusiJir, sayidaki bliiik degj]" demekle AUah'in bir-
lifinden, Kjfirdan fconra ve iki sayismdan onceki bir
ve birligin anla§Jamayacagini bildiriyor; eimkii bir
sayismdan once sifir, yant yokluk vardir; AUah'in
varhgiysa dafmidir; ewdine bir ewel du^Unulemez.
Bir 'den sonraki ikj P birin bir da ha tekerrurii ytizun-
den meydana gikar; AJJ&h'insa vartigi ebed? ve ba-
kiydir; ^erlki yoktur; bu bakimdan birllgl, ikilikim
5nceki birlik de dcgildir (TIT. c. in 1151. b. inin g.
e de bk.).
2730, Icterindcki yiizledndcn goiiiniir. Ayet-
ten l&fzi lktibas var (V, e. in 2082, b. inin § P c bk.}.
2751. Anlayis. Hadlse isaret ediliyor. II, & in
14S0. b. inin g. e bk h
2752-2756. PII olayj. I. c. in 1319. b. Inin g.
e bk +
2757 - 2766. Ya'kub - Yusui , I. c. in 118. b. inin
£► e bk.
2767 + AH ah dilcdigini yapar. HL sG renin (All
Imran) 40, XIV, surenin (Enbiya') 27. f XXI L sO-
renin (Haee) 18, ayctlerinde ge£ei\ L4fK lktibas
vtardir*
2771, Bu beyitte peygamberlerin ma'sum ol-
duklan, onlardan, bu aifati giderir gibi gorunen
seylerin zuhfirunda da bir hi k met bulundugu anla-
tilmaktadir (I. c. in 1494-1495. b. lerinin $ e bk +
2778-2791. Bu beyitlerdc, aleniin, her §n,
yokluk tun var oidugunu, tasawiif terimiyie "gayb"
aleminden "ayiT alemine geMigini vc gene o anda
"any" aleminden "gayb" alemine gittigini, alernln
her an, yeniden yeni ye ysratildigini, ]g aiemde de
bunun boyle oldugunu, yenl - yeni dugiincelerin, ye-
ni-ycni hayaUerin bolirdiginij adeta aturdutumia
haldc her an ycni bir yere, yeni bir yaratik olarak
gittiglmixi anlatiyor, surenin (Kaaf), "Ilk yara-
ti^ta aciz mi kuldik? Hayir; am a onlar, yeni bir
yarali^ta §iiphe i^indeler 3 * niealindeld 15. &y&4
keriinesini su filer, hem oltnnden sonraki dirili^e,
aluret Memine delil olarak kabul ederler, hem de
bu her an yaraUli§a i^aret sayarlar ve bu tarzda
yorunilarlar (I c. in 1147. & inin 5, e bk.).
2792, YildKlEir - Kutlu, kutsuK. Bu beyitte dti-
§unceier P ^ldizlara benzetilmektedir.
2797-2^00. Yusuf-Ruya. I. c .in 118. N TIL c.
in 160G. b. lerinin ve IV. c. in 1S5 + b. inden sonraki
bagligin ^ e bk, 279S. bey Hie HE. siirenin (All tin-
ran) 134., 148. ve V T au renin (Maide) 93. ayeile-
rinden lafzi lktibas var,
Sahife 231 - 397
«<*
MliSNi-Vl Slifllll VI
MESNlVt SERKt VI
447
2803. inin. L&fzl, iktibas wr, I c, in 931, b,
inin $, e bk.
2S03- Beyltle, "kocakan" soztiyle hern ebe
kastjcdiliyor, hem de diinya {300. b. in ej. e bk,)*
2805. Beyitte, "Cam ta Ar§ T tan bu ytirda ge-
tirdi* ? eiimJeslnde "yurt" diye £evirdigimiz soz "ha-
tim" diye gegiyor. Iiatim igin IV. c. In 918. b. inin
ge^hine bk> "Duzenterl pek buyiiktur" ayetten laf-
zan alinmigtir (IV. c. In 185. b. inden sonraki ba§-
hgin 5, e bk.).
2809. Cennet - Bugday. I. c. in 931, b. inin 3*
e bk.
2813. "Ben ddlunanJan sevn>em." I. c in 429.
b. inin g, e bk,
2828. Dinar. Ostune p devlctin resmi armasi
vo basildigi yer damgalanmig altm anlammadir.
Dank, altinm parga bugugu, Beyitte, "bir dSnarm iki
dank!' 1 denmekle, bir^eye Ghemtniyet vcrilmodi^i
anlatiliyor. Turkcedt "beg para etmez, bir pula de£-
mez" sflzti gibi.
2333. "insanlar madfcnlerdir " II. c. in 2074.
b. inin g, e bk.
2836. Mecnun - Topragi koklamak. Ley la 61-
dlikten sonra Mccnutt* onun kabrM gostgrmelerini
Jstemi^ gostermemi^ler; mezarliga gidip yeni kabir-
lerin topraklanm koklamaya baslarms, Nihayet
Leyla/nm kabrinin topragim koklayip kabrin LeylS.'-
ya Sit oldufiunu anlamis; "Onun haherini, onu *e-
venden gizlemek istediler; ama kabrin topragi ndaki
giize! koku, kabii bildirir +p mealindeki beyti oku-
mus (Maahiz; 5. 211-212).
2837. Gomlek - Yusuf. L c, in 118, b, inin &
e bk + H
2838. Ahmed -Yemen. Ahmed, Hz, Poygam-
ber'in (S. M) adlanndandir (TI, c. in 3210. b. inin
5. g bk.). Yeroen'fcn koku almakla Ovesy'til - Kara-
nVyl, ontm hakkindaki badisi hatirlatiyor (III. c. in
3,8l. b. inin g, e bk,).
2841, Ahmed - Goklere agmak. MFr&tfa igfi-
ret ediliyor (L c. 1589. b. inin 3. e bk,)-
2842, Beyi>i Ma N mur H Ctoanlrmg ev anlannna
gelii\ LTI. surenin (TQi b ) 4, ayetinde geger. DdrcHin-
cu kat gokle, K&'ta'nin tain hizSsinda olan ve me*
leklei-in kiblesi bulunan mltnevi ev ? d5rduncti kat
gokte bir nebirdir^ Hacc ve Cmre torenleriyle ma-
ne v\ onanma eri^en Z^'be'dir denmigtir (Mccma N ; c.
IX. s. 163). "Attigin zaman sen atamadm." L c, in
6 L£J H b, inin 5. e bk.
2864. "O sisinledir/' v. c, in 1072, b, inin 5. ebk.
2865. Geceleyin yo] aldL Mi'raca i^aret edil-
mektedir (c, l t 1&S9. b. in 5. e bk.).
2868. GozLi kaymayan, yanilmayan, II. c, in
3757, b, inin 5. e bk h
2S70, Hera nc^rah, XCIV, su renin (In^irah]
ilk ayetinden lftfrri Jktibas var. Sayetolanbu surc.'Se-
nin gogsiinij agip genigletmeciik mi" ayetiyle ba^lar
Sahife 232 - 397
44G
Mi:3MEVl SERHl VI
MKSJSEVl JjEftift VI
449
ki, "gogsiinii, yani gonlunii, peygambcrlikle, Jlini
ye hikmetle, vahye tahammiillc, Kur'arfi hifzet-
mekle, gejttUgin eziyetlere tahammul eylemekle ge-
ni^letmcdik mi" ardamina gelir (Mecma*; X, s. 508),
287L DttrM Yetim, Dogeri bifiUemeyecek ka-
dar yiikBCk olan tek inci. Maksat, Hz. Muhaimned'-
<Jir (S. M), Kur'an-i Mecid'in XCIIT. suresfnin (Du-
ha) 6. ayctinde, me&len, "Senj Mr yotim olarak
bulup da yer-yurt vennedl mi sana" biiyurulmukta-
dir. Hz h Feygamber*in babalan AbdulJalVin vefatii>
dan sonra atalun AbdUlmuttalib, onun vefStindan
sonra da amc&iba Ebil-Talib, o Hazreti bagirlarma
basmiglardi. Buna i$aret ediltflgi gibi aym zaman-
6a, sens e^sjz, geref vie tistujilukte tek olarak yara-
tip habiblmlz kitmadik mi> peygamberlik yurdunun
en yiice makamini sana vermcdik mi demektir. Se-
ni j^tfHilerin sigmdigi, kullarin sigmdigi gefaat s&-
hibi ctmcdik mi dive tefeir edcnler de vardir (Mec-
ma'; X & 505).
2871. §&tiid r Goren anlammadir, XXXIII. su-
rcnin (Ahzab) 45., XLVTIT. sureriln (Feth) 8. ayet-
lermde, Hz. Peygamber'in (S, M) p gahid, yani ta^
mk r miijdeci ve korkuiucu olarak gonderildigl,
LXXIIL surenin (Mtoemmil) 15. ayetinde da um-
metin* tamk oldugu bildirilmtiktedir* Hadiste cte f
Ummetinln, iyl, koUl but tin iglerinin kendllerine
gosterildigi bjjdli'ilraektedlfe [Cami 1 ; II. s. 55). Her
&tbah, her giiii, her gece k her per^ernbe gunii ak-
gami, her ay ba^mcta ve Sa'bftn ayinin on be-jinci
gecesi bir villi !:, Eimmetin iyi ve hu ui amdlerinin
Hz. Rasul'e (S- M) arzedildigine dair de hadisler
vardir (Sefmet'iil- Bihar; II P s, 177).
2874. Gece bile uy»nik. II. c T in 3554. b. inin
g. e bk*
2881. "Birgeyl scvmen, scni k6r cder, sagir
cder + " (C^tnT; I, c. 123) Hadis, beyitte aynen gt^%
mektedlr.
2882-2883. Mu r minlerl& kfifirlerin canlanni
seyredenler. A s raf erlerine issuret ediliyor (L c. in
316* b. inin ^ e bk/),
2S85, "O, benim emrimdendir."' XVII. surenin
(tsra) 35- fiyetinde, kendjleiitie ruh soruldugu va-
luta ruh, rabbimin emrindendir diyo cevap verme*
leri buyuruimakta ve r&ha d&ir pek az bilgi veril-
digi bildirilmektedir, Ayetin, "Rabbimln emrindcn"
me^lindeki kianu aynen ge^iyor (Emr ve Halk
alemleri i^In IT, c. In Dibace'sinin j P e bk + ),
2888- AdL All&h + m adlarindandir ve tam ve
mutlak adalct sahibi ardanimadir. Cami'us - Sagiyr'in
I. c, inin 79. sahlfesinde, Esina-yi Husna'yi bildireii
ilk hadistc 30. addir.
2SS9, Iladise i^aret ediliyor (H. c. in 1480. b.
inin 5. e bk.).
2890. ''Ger^ekten de Allah giizeldir; guzelligi
sever" hatflsinc I^rettir (Caml T ; I h s. 58).
2S91. Sen oLnaSiiydm. II. c. in 976, b, inin 5.
e bk,
■ f, as
Sahife 233 - 397
450
MESNE VI SEfll-rt VI
*i,
2892 -2893. Taruk anlamina gelen arapsa
S&hid" sozu, farscaya "§ahed" tarzinda geenife ve
guzel anlamini almi§tir. Bu foeyitlerde her ikl an-
lam da kastedilmektedir. 2B93. beyltte, Tann nza-
sim kazanan ki§i, "Murtaza" dfyie getfycr. Murta-
za P Hz, AlTnin lakaplanndandir. §&hid p Hz, Rasul
olduguna gore hitap, vasiysi Ali'yedir (II, c. in
927. b, inin g. e bk*L
2898- ihsflrn, tamami da eda ediliise ihsandir
mealinde arapca bir soz vardir.
2905 Allah'tan ba£ka hieUr geyin ash yok
489. b. to §, e bk,
2912 + n. surenin (Eakara) 207. ayetinde, Ak
Jah'm, itiii'minlerin canJanni, mallavmi, centict kar-
Siligi satin aldigi biidirilmektedir; bu Sycte i^aret
ediliyor.
2913- Kadir gocesi, II. c. in 2936. b h inin g.
6 bk>
2919. Himna ipi. H e. in 421. b. inin g. e bk.
2923. Ash&tM Kehf^ Kopek, I. c, in 392, b,
inin & e bk.
292a. beyitten sonraki baglik ve boltim. Da-
ifibla kiztmn, lskender 1 le savaslanni hik&ye eden ve
Men VI. yiizyildan (XII) muabhar bir devirde ted-
yin edildigi ania^an "Dirab - Name" de h deniz ki-
yis-daki cayirbga, geceleyin, deniz okiizJerinin,
agizlannda, parJak birer inciyie giktiklan, inciyi
yere koyup onun i^igiyla yayildiklar: hikaye cdil-
mekloJir (Maahlz; s, 212-213). G&wi Bahri, turk-
hesnfvt serhJ vr
*3l
cede "susigjrj" ve "deniz aygm* 3 diye amlir. Ge-
ce i§igi an[amindaki "§eb-cerag" da : tiirkeeye §im-
ijirak" ve ^irngirak tagi" taranda gegmlstir.
2933, XVL surenin (Nahl) SB. Syetinde, bal an-
sina t daglarda kovan yapma kaabiliyetlnin verildigi
bfldiriimektedir; bu aycte is&ret ediliyor (I. c T in
Dibaccsindc vahiy hakkinda vcriten bilgiye bk).
2941. "IhMtQ-lniii." L bt in 93l + b, inin s-
c bk.
2943. Aym beytin 5, ebk.
2946. "Yuce Allah, halki karanlikta olarak
yarattiktan sonra onlara nfirunu saldi; bu nut kl-
me vurduysa bugiin o, hidayete kavu§tu; kime vuiv
madiysa T sapiklila dii^tti" mealindeki hadfee fearet
edillyor (Cami J ; I, &* 58).
2957. CinsLrriizden olmayandan feryat "Yal-
mziik, kotii c?^dosttan hayidadir; temiz e^-dostsa
y^liUKliktan hayirhdir^' meSlind&ki hadise S^Sret
ediliyor (Cami'; U t s. 186).
*
**
Sahife 234 - 397
MJlSNKVl SliRNt- VI
153
M E T I n
ydJarca penforir, aras]nda j^ ^
dan sonra sef.raie, cocultfannin yanuia gel-
nieaif faitat ^3 bafcimindan periierden ol-
dlign igto, gom oalarta bfr bulandagu Ecu,
(layanamayip gene perils™ arasma glteuj&i
kuz 'fSfi&^J** <^*Mi perl gibi do
Kuz yd, gJ2hce kanat cirpip ugtu
S ^^ peeled, babalanmn S
dfi Jf a k w kapt1 ' para,ad1 ' ya desert dl-
s- ; dS^ birkuyuyad ^^^^
Dokuz yil sonra, gene de egret! d^t
meydana ^ ^^ ^^ <££
gUtfj, gqzlerden irizlendi.
Bir ay , cocukianna koimk oldu; ondan
sa !S » bedenden can * "^ *W
Cennetlik, cennot emsinden oldugundaii,
bu ayni cimten olu^ yiiziinden Tanri'ya tapar.
* Peygamber, "CoitiertHgi, hamdedigi, dun-
yaya uzanmijj cennet agucmin dali bU'* buyur-
tnadi nu?
2990. Eiitun sevgilete, sevgi cfnsindendir adini
k&k; butun kahirlari da kahir cinsindsn bil.
Kiistahhgi kiistah yapar; cunku akil baki-
rnindan ikisi de bir cin&tendir,
* tdris, yiidizlarin cinsindendi; onun Is in
de sekiz yil Zuhal yildizinda kaldi.
Dogularda da onun dostuydu Zuhal, bati-
lartia da; onunla konu^ur, goru^iirdu, onun
sirlanna mahremdi.
* Bu yitigten sonra diinyaya gelince, yer-
yttzunde Nucam bilgislnden ders verdi.
5niinde yildizlar saf kurup otururlar, onun
derslnde bulunmlardi.
Hatta halkin ilcii gclenlcri de, geri ica-
lanlan da yiidizlarin seslerini diryariardi.
Ayni cinsten olu§ f yiJdizlan yeryuziine
Cekmi^ti; yildialatj ona gorOniirdiL
Her yildiz, adini ? halinl ona a£ar p naal ra-
sat edileccgini ona anlattrdi*
Ayni cinsten 0I115 nedir? Bir ge^it baki£ -
goriisj,. fki ki§i^ onimla birbirine yol bulur.
3000, Hakj onda gjzledigl baki^i - gdrii^ii sana
da verdi mi s ontui cinsinden oldun-gitti.
Bedenl her yana $eken nedir? Goriig,. hi^-
hSr §eyden hr.beri oliTiayam, hergeyden haberi
olan, cekebHir ml hig?
Sahife 235 - 397
454
HESKEVT 5CRHT Vt
MESNE VI SfiRHl VI
455
Erkege kadjii huyunu verdi mi, o orkek
ah&ksiz olur, edepsizlik efler-durur.
Kad)na erkek huyunu veitfi mi, o kadin,
kadin arar, sevlcilik edcr.
* Sana h Cebrall'in sxfatlanm verirse f ku?
yavrusu gibi havalar iistunde yol ararsin,
Goalerini havaya diker, beklet - dururstm;
yeryuziinc yabanci kesijircm, gokyUziine a^ik
olursun.
Sana sgeklik sifaUan verirse, yiiz kanadm
olsa, gei^e ugar, ahira konarsin.
Fare, ^ekli ytounden agagihk bir hale
gelmedi; pisHginden, fare yiyen kargaya av
oldu,
Lokma pesinde kogan, ham olan, kararv
liga tapan kigi, peynirle, fistikla, p^Siexfe
sarhos olur-gider,
* E$siz kir do£ancia fare buyu oldu mi|
farderin kusuru Jur ( hayvaniarin ariandifa
bir hayvan kesife
3010. * Ey gu], o Hai'ut'Ia Marut'a insan hu-
yu verdi h buy km dondu de>
* "Eibette saf kuranlanz, biz" safmdan
ma kuyuaina dOjHiler; ba^-a^gi ass fi kal .
diiar.
Levh-I MahfQz, gbzlerinden uzaklagtr lo-
vihteri, buyu yapanla Uuyii yaptiran oldu.'
Kamqap □ kanat, ba§]ar o bag, bedenler
aym b?d*n P ama Mtaa Ar& (tottiiide, Phwun'sa
hoi^hakir.
Huyun pejjine du^ h giizel huylularla otur-
kalk; gulya^mm giil kokusunu nasil kabGl-
lendigine bak>
* Mezarm topragi bile filuden bir yifcelik
bulur da gonul, o oliiniin mezarma yiiz kor,
el siirer,
* Toprak bile tcmia bedenin fcomsuluJiii
yiizunden yiicelikler eJde ediyor,. devletii bir
hale geliyor.
* ttyleyse sen de, "onoe kom^u" dc, "son-
ra ev P " Gonlirn varsa yuru* bir sevgili ara.
* Onun topraginda bile can huyu var; aziz
Irigilerin gozlerine surme oluyor.
* Nice ftigiler var, kendlleri toprak gibi
mettarda uyumitg.. ama fayda vermekj feyiz
verniek bakonmdan, ytizlerce dlrlden iyi
3020* * Golgcsini almlg, gitmi§ ama p tppitigi
golge sajmada; ytkbinlerce diri, omm golge-
sinde golgeleiunede.
Sahife 236 - 397
HESMEVt 5ERHI VI
45?
(§ E R H)
2980. beyitten sonraki ba^hk vc bolum,
Mevl&na, bu bBIumde bir ha Ik hikayesini anla-
tiyor, Hikayeterimizde, masalJarirmzda pcrilerle ^v-
lenen, cinlere kan$atL insan ogullarindan bir eok ba-
hisler vardir. Bu fikra da onlardan biridir.
Abd'm-Gavs, Ga Win kulu demektir. Gavs,
feryad etfcrek yardim jstemek ve yardim anlamlanna
gelir; sufiler, yardim isteyene yardim etmcsi dola-
yisiyie Kutub'a da "gavs" derter (II, c H in S17-E2&
b. Jerinin & e bk.), Abd'iil - Gavs, Kutb'un kulu, daha
doirusu, feiyada yeti§en, yardim eden Tanri'nin
kulu demektir.
2989, "Cdmertlik, diinyaya uzanmis cermet
afacimn dah," Bu hadis, I. c. in 1276. beytintfe ges-
ti; e. e bk<
2932. Idris Peygaimber, Dirt olarak gogc agan
bu peygamberlerin, insajilara yildizlara kit bilgileri
bcllettigi riv4yet edihnistir, Eski Misirldarda, tril-
hassa rahipter arasmda £l Heramtec - Htirmiis fer"
mczhebi donen bir mezhep vardi; bu meshep evbabi,
yildizlann tfonlisterinden hukumier Qikarcrlar, a&t-
vonotn\ ile ugra§irlardi, tskJlora gtfre Idrts Ffcygairt-
ber de (A. M) bu Hiirmiis'lerden MrJydL Bu sozle
Zertugt dinindeki hayir meleklerinin ba^i olan
"HQrmiia - Ahoramazda" sozunlin yakinhgi da dik-
kate deger {Bu cildin 183-188. b. lerinin & e de
bk. Zuhal igin IL c- in 175. b, inin §, e bk.).
2994, Yildiz bilgisi i^in IV. c + in 1S52, b. inin
§. e bk.
3004. Cebinil. I. c. in 1071. b. in $> e bk,
3009. Kir gpgan, beyitie "b6z-i c^heb" diye
g&Ciyor, Kaadtri iarikati mensuplari, plrleri Abdiil-
kaadir-i Giylani'ye "Allah dogfin, Kir ve Kircil Do-
gan" anlamina "Eaz'ullah" ve daha gok da "B&z'ul-
Egheb, Baz-i E^hcb" derlcr, 561 de (1166 MO Ba|-
dad'tia vef&t eden Abdutkaadir'e bu l^kap P ihtim&l
bu beyti goren biri taraftndan takilmujtir. Bcyit.1^
Kir dogati ovulmiiyorsa da bcyit, Kir doganda oy-
Icsi bir h^ olama? tai'ainda anla^ihp, Mevlana'nm,
onu mujdeledigi kanaatini ■uyandnmak igin lakila-
bilir, K^adirHerin boyle bir idtlialan oldugunu bil-
miyoruz ama Mevlana'mn Rugeni ve GU^ni'nin,
Bah^edd i n Nak§ - bend' in gelecegini miij dclcdigi ,
Mevlana'nm bir gazelini tahrif^dCfck Ru^nl ve
^iql^enilerle Kak§- bondilerin iddtalarini hatirlayip
bu ihtimali scrdcttik ("Mcvlana Ceiaieddin" adh
eaerjinize bk. Ill, basim; $< 230- 231) ,
3010, Hailjt-Marut 1 a in 539- b. inin 5.
e bk P
3012 h Levh-i Mahfuz. I. c. in 1069. b. inin
.5. e bk.
Sahife 237 - 397
439
MF5NFVT St:]tll! VI
3015 ^3020, Bu beyitlerde t peyEamberlerjn,
erenlerin lHhSiaSyotterinin, ebedilige do^ttialarmdan
sonra da insanlara yardim edecekteri, onlann yat-
tiklan yerJeri ziyaretin, Jnsana ruhi bir temizlik
verecegl bildirilmektedir, Nitekim Hz. Peygamber
(S, M) r "Kabrimi ziyaret edene gefaatim vacip
olur" buyurmu§iar (Cami'; II P s. 155- 156) p "Kabir-
leti ziy&ret edin, bu ziyaret, size Shiretinizf hatir-
latir 1 * demise rdir (Ayni, s h 23). Istamin ilk zaman-
tannda, put -perestlTge yol agablleccgi doJayisiyle
kabir ziyareti men'edibiii^ Islam kuwetlendikten
sonraysa buna izin verilmtstir p yalniz bu ziyaretin,
Ser'i siniri da agmamasi ^erektir.
3017. Gme koms_u. VEvden 5nce komgu; yol-
dan pnee yoktas; gS^ten once azik," (Had is; Ga-
rni'; I, s. 121) Tiirk^de "Ev alma, komsu al" ata-
s&aii, bu hadisin me&lidir.
MevJ&na, bu txJIiimde e^-dost mtlnasebeUerin-
den bahsetmekledir.
**
M E T I N
* Bir adamDi, Tebriz muhtesSbinden mau^i
\ardi; o maa§a ^yvenerefe borclaximi^ti;
muhtesibin ottimitndrn haberl yoktu. Hafiilt
oniin bflreunu big kiinse vermirii, £*?nc o
olmus muhte&fp vcrdi. Nlteklm demiijlerdir:
YoksuLun biri, borglanmi^ eivar illerdcn
kalkip Tebritfe gelrnigtL
Dokuzbin altin borcu varfi; Tebriz'do
Eedreddin 5mer mublc&ipti.
* Oyle bir muhtesipti ki s5nlu denfzdi
sanki; bedeninin her kilinda H&temler vardi.
• Hatem sag olsaydi d onun yoksulu oluv-
du; ayagina bas kor, ayagmi bastigi ycre top-
rak kesilirdL
Susuz kiSjiye, an - duru suyla dolu bir de-
niz verseydi, kcreminden, o bagman bile uta*
nirdi.
Elr ierrcyip bir do£u haline getirseydl ?
hiinmctine bu da layik degildi bard.
Gaiiplere akraba olmn^tu, yakin kc&ilmlg-
ti de o garip de bu dmitle gelmi§tl.
Sahife 238 - 397
MESM-VI $tRt[I VI
ME5ISTV] ?£R]Jl VI
461
O garip, onun kapisiru tanimisli da onun
bagigma giivencrek son&uz borflara gJrmigtL
O kercm sahibinc dayanmisti da bore et-
migti; funkii adamcagiz, onun bafiglarina gii-
veniyordu«
3030. Bu yiizden aldirmamig, bor^lara girmigti;
huyu bagj§ o]an o uesuz - bueaksiz rienizin Jut-
funu umarak bu i§e girmisti.
Borclulann yuzteri eksiydi, oysa neseliy-
dl; o keremler bah cosine guveniyordu da yd-
zii> gm gibi gtiUiyordu<
* Arap Gune$i F nden sirti kizismigti; Ebfi-
Jeheb'in kizginhgindaii ne gam vardi ona,
Eulutla ahlUc^n, stfzlegefn kisj p sakalarin
suyuna muhtatf mi olur?
* Tajm elini anhyan biiyiicliler, bu tie
sanlirlar, bu ayagi direrler mi hio?
O arslatia dayanan tilki p bir yumrukta
kaplanlann kellelerini knar.
* AH&h razi oteon, Ca'fer'in, bir kaleyi aJ-
rnaya trie hagina gftimesi, o kalenin padlaq-
huun, onii ordan siirmek ]$m veziriyle da-
nj&masi, vezirin, sukin ha, bilgisbEligtnden
Gfkfiletimc, kaleyi testim ct; $tinkii bu ada- '
ma p Taan tarafimhtn kuwct vei-ibiii^tlr,
Hak katuida cftnutda pek kalabahk Hr
ordn vardir denies]
Ca'fer, bir kaleye gjttl; kaJe p anim susamjg
diline - damaging bir katnecik suydu ancak.
Tek bir atJlj at mi siirmus, kaleye dayan-
rnistij kaledekiler p urkmusler, kapiyx kaparnig-
lardi.
Kimsenin, kar^isina £ikip sava^maya gti-
cij yoktu; gemidekilcrde, timsahla savasmaya
yiirek mi olur?
Kalenin ba§i P yuzunu vezire Gondii de a
dam§ilacak ki§i dedi, §u gagda care nedir?
3040. Vezir, ululanmayi, hunerine dayanmayi
birakip kar^na kef en giycrck, cline kilifi ala-
rak gikman gerek p dedi;
Padigah, iyi ama dedf P tek bir adam de-
gil mi bu? Vessir, evet ama, dedi, sen onun
tuk bir ad am olus.unu hor gorme b
Gozlerini ag da bir iyicc §u kaleye bak;
omun kat^isinda civa gibi titrernede +
Atin egerine oylesine saglaw oturmu§ ki F
sanki dogudakibr de onunla, batidakiier de.
Bir kag ki^i fedaice at surrfOier; kendilo
rini onun on u tie attilar. ~"
0, her birini bir surz vurarak ba§-a^gi
atlarin ayaklanna ativerdi,
Tann?mn kudreti ona oylesine bir kaJa-
babk K dylesine bir topluluk vermig ki a tek ba-
gma bir iimrnete Ealdiiiyoi',
* Gozum P o Kubada diigiince^ sayjlartn
CokIugu T gozijmden dii^tu,
Yildizlar ^oktur^ guncgse birdir; birdir
ama ona kar§i yildizlarin yapjlan paramparca
olur, yjckikr - gider,
Binierce fare bag gikai^sa^ kcdi ne korkar,
ne pekinir.
i
Sahife 239 - 397
M!
ME5NFV1 S£HHl VI
ME5NEV1 5ETm) VI
463
3060. A filan, fattier ne vakit kedilere kar^i
korlar? Onbrin camnda topluluk yoktur ki.
GGrttnugteki topluluk faydasizdir; kendins
gel da, igleri onarandan anlam SJemindeki top-
lulugu iste<
Topluluk, beden qoklugxiyla oima^; bedeni,
ad gibi yel ustiinde duran bh^ey toil.
Far&nin gunliindc bir topluluk duygusu
otfiaydJp gaynete gelirdi de birkag fare bir ara-
ya toplanirdu
Miihlet vermeden, fedai gibi kedinln ttetu-
ne at ill r lardi .
Birisi gozimu pengelerv oyardi; tJburii di-
sjiyle kuiagim yirtardi.
Bir baskasi, yanim delerdi; onuti bu to-plu-
luktan kuilulrnasi mumkiin olmazdi,
Anna fa renin canuida topluluk duygusu
yoktur; kedfnin sesini duydu mu P cam, bede-
ninden frrlar.
Fare, diizenbaz kediye kur§i kaskati ku-
rur; isterse farelerin sayisi yiizbin oJsun-
Kalabalik surtiden kasaba ne gam; akil
COklugu; uykuyu glderir mi hi??
3060. Miilk sShlbi odur; arslana yurek verir de
yaban e$egi siinisune satdinr arslan.
£atalJi boynuzlu yuzbinlerce ylg It geyik P
arslanm saldmsina kar^i yoka doner.
Mulk sahibi GdiiE" giizelJik mulkiinu Vu-
sufa verir de r ak buluttafl siMilen tertemiz
ya^mura ddndiiriir onu.
Bir yuze p yildia panltisi verir; bir padi*
gah # o ki2a kul qIut, k51e kesilir.
Bir baskasinm yUztlne kendi lsigini salar;
gece. yammda her lyiyi p her k&Uiyii goriir,
YusuHa MQs&, Tanri lsigiyla igiklandilar;
o 151k yiizlerinde, yanaklarmda da parladi; gd-
nul]erlnde> goguslerinde de. ■
* Mus&'mn yuzti, oylesine bir igik sacti ki
o, yuziine nikap tutu urn uk zorunda kaldi*.
* Ytizunun lgigi, gb'sderi Sylesine eliyordu
ki P zumiiiduriH yilanm Iki gozunu k#r etmesi-
ne benziyordu bu*
* O p Tann'dan P o gu^Ui i§igi ortecek bir
nikap istedi;
Tami, nikabi, kilim[nd<?n yap; ciinkii o,.
emin bir arifin c L lbisesi> , di.
3070, • O elbise, i§iktan bir sabir elde etmi^tir;
arijjit ai^aci can nuruyla dokunmu^tur.
Boyie bir hirkadan ba^ka bir^eyle koi'Un-
manm iitildUu yok; bSzim l^igimiza ondan ba*j>
kasi dayanamai.
* Engel olrmak i<;in oniine Kafdagi gelse,
bu i§tk N onu bile Turd^gi gtbJ paramparga eder
dedi.
Tann, erlerin bedenlerine oyle olgun bir
gug veiml^tir ki, onlarp bu neliksiz -nitellksiz
igjga dayanabiiirler . .
* Turdagi, o i^igm ZieiTcsine dayanamaz
da Tajir^nins gijau, o igigi bir sirgaya kor.
-
5a/?//e 240 - 397
Kl
MRSIVEVI jEftHt VT
MESNIVf &EHHJ VI
4«S
* KandU konacak yerie sjr^a kandil, o
iSigin durdugu yer olur; B^te^ o l^iktan
Kafda£i da p&ramparca olur, Turdagi da,
* Onlann bedenlerjni kandil konan yer
bil, gonOJleruii sirga kandil,. bu kandiiin i^jgi
Ar^'a da vunnug, aydinlalniigtir, goklei'e de.
Ar^m, goklerin l^ikJan, bu i^iga bayi^n
olmu^tur; yildm gibi bu ftu§Iuk £u§inda yok
oltip gitmigtir.
* gerlat sahibi peygambcrlerin sonuncusu,
bunu zevali olmayan padi^ahlar padi§ahmdan
rivayet etmlg de demigtir ki:
• Tanri, "Bon" der, "GokJere, bogluga,
yiice akil!ara p nefislere sigmadim da r
3080. * Ncliksiz-niteliksiz olarak, miiminin
gonlUne sigdim bir konuk gibL"
Bu gonliin kJlavuzluguyla yuceler de ben-
den padjgahliklar bulsun, bahta - devtefce ka-
vu^sun, asagilar da,
Boyle bir g&iii] olmadik^a gtaelligimden
Wr giizellik, ne yeryiizundc pavlar, gorijnUr,
ne zamana sigar, goriinur.
iki dunyada da acunak atam ko^turduk;
genis bir ayna yaptik.
Bu ayna ytizunden her solukta el] I diigun
balk ma toy veriiir., aynayi igit, ama nasil bir
ayna oldugurtu sorma.
Hasili MQsft, hirkasmdan bir nikap yapti;
Ciinkii o Ay'in ne kadar tesirll oldugunu anla*
■
* O htrkadan ba^ka birgeyden nikap yap-
saydi, iki kat dag bile olsa yirtilirdh
Tann l^igi demii- divavlardan bile gegtik-
ten soma, o igiga kar§i nikap neye yarar?
* O nikap, atesjli bir firlfm cogkuniuk za-
m anuria giymi§ oldugu hirkaydi,
Kav, once yakikr, ate^e ali^tmlir da son-
ra gakrriak cakihr, kav ate^ alir.
3090* * O dogm yolun lgigmin havasina kapildi,
a&kina dii^tii de, Safura, iki goziinu de yele
verdi.
* Once bir gtelinti kapatti, Musa'mn yti-
sundeki l^iga bakti; o igigi goriir - gBrme g<5-
zuniin i?igi u^tu ■ gltti
* Ondan sonra sabri kalmadi, obiir gttzU-
nu actip bakti; o gozimu de o Ay ugmna bar-
cad),
* Sava^ eri de once ekmtk verir yoksul-
Jara; ama Itaat lgigi ona vurdu inu, can bagig-
lar artik.
* Kadinm biri, Safura'ya, o nerkis gibi goz-
lerin elden gitti, aciklanmiyor musun dedi.
* Safura, aciklaniyorum ama dedi t yilzbin
goziim ol&aydi da birer birer hepsini versey-
dim diye acikJaniyorumH
* Gcx£ pencerem, Ay T m ytiziinden yikildt
ama P Ay da define glbi geldi, bu yikik yeri
yurt edindlp
* Define, bu yikik yer sayvan miydi, ey
nilydl, hatirlamama ]mkan ml birakir?
* Yusufun yuziindeH i^ik, sokaktan ge-
e^rken bcr evln p^nceresinden Igeriye vururdu*
Evin ieindekller, Yusuf bu y^na gidiyor,
5imdi gegti derJerdL
Sahife 241 - 397
466
MESHFYl 5£*Ht VI
MESNEVl UPlHl VI
467
3100- Ko^edej bucakta oturanlar da, divarda ya-
JimlfiT, parilUlar gfirdiilcr mi, Yusufun gG£ti-
gini anlarlarxih
O yana pen^ereal buJunan ev s Yusuf'un
gegiginden lgiklamr, yticelik elde ederdi.
Kendine gel de Yusuftan yana pencere
ag; oraya otur da seyre da],
A^ik olrnak, o yana pencere acmaklir;
gifrikti g&nul, dostun yUzuyle aydindir.
Eoyuna sevgilmin yuzune bak; babacigim,
bu Benin elindedir; lyj dinle.
GonuJJere girmek i£in kendine yol yap; ya-
taancilan, bagka. seyleri dugiinmeyl uzakla^tir
kendinden.
* Kimyan var; derini iyi1e$tlr buminla; bu
sanat yuziinden dusmanlan dost et.
Guzelle^tin mi h o gtoele ulagirsin da o F ca-
nini kimsesizliktcn kurtanr +
Onun nemip can baheelerini gebgtlrir; so-
]u£u, gamdan olilp gideni dirlltir.
Adama yalniz gu a§a£ilik diinya miilkunii
vermes; Ustelik yilzbin]erce n gesft-geglt miilk
iar.
3110. • Kak, ona gitzellik miilkunu vermis, Us-
telik de ders vermeden, me$k ettirmeden dy^
yorma mtUkiinii bagi^l&mi^tL
Gutfclllk miilkUj onu zindana sekti; hilgi
mulkUyse Zuhal yildizmin bulundugu yere ag-
Ardi,
Bilgisi, hiinerl yttzunden padi§ah, kul - kqle
oldu ona; demek ki bilgi mlilktl h gttzellik rciiil-
kOnden daha listiin, daha fazla begenillr, ovul-
meye deger birsey.
&m-]aniiu> adamm hltcSLyesiiie dohag* O
muhtesjbc limit bagl&yip Ttfbriz'c gelmcsi
* O smamalara dibjmti§ garip, bore korku-
suyla yola distil; o esenlik yurduna geldi.
* Tebriz'e, giiJ bahceleri illne vardi; iimid],
agilip sacilnnis, her y*ni kaplamig gul fidaiila-
nnui altina serilmis, esenlikle uykuya dalmi&fc,
* O saltanat yurdu yUce h ay din Tcbriz'den,
umidini* aydinhk ustiine aydmlik vurmadaytii.
* Erlerln oturduklan o bah^eden, Yu-
suf p tan esip geten yeMen, kavugup bulu^ma Mi-
sir^iiidaii gelen riizgai-dan cam guliip duruyordu,
* Ely devemi siiren dedi; I hi a i devemi;
yanm geldi bana, yoksullugum u^tu-gitti*-
f Qok a devejmj igler gtizellesti; gergekten
Tebriz, gonullerin goktugti bfr yurt
Ey devenij bahgelenn kenarlannda yayil;
ger^ekten de Tebri-z T bize ne de giizel bit fe-
ylz yeri h
3130. * Ey keivan ba§i F develerden yukleri In-
dir; burasi Tebriz §ehri n gul bahcelerinin ci-
vari,
* Bu bagda h bu bostanda cennet parlak-
bgi var; bu TebriK'dc Arg parlakhgi var.
Her Raman h Ar^in yiicesind&n Tebriz'Ii-
lere F cana can katan bJr 151k sagibnada.
• Hu T« bunchn joriraki iki bcyit arip^adir.
Sahife 242 - 397
acs
MESNI-Vt $iRHf VI
MfiiNEVr SfjrnI vi
469
O garip,. muhtesebin evini aradi; halk, o
sevgili go£i,u dedi ona,
Otcki gun diinya yurdundan gogUt; onun
gSfugu yuziinden erkegin de yiizu sapsan, ka-
di nin da.
* O Arg t&vfrsu, Arsa gitti; h&tiflerden
Ar§ kokusuiiu aldi da uc.uverdi.
Golgesi, halkm siginagiydi ama gune§, o
golgeyj teacc duruverdi.
Gteki gun □ genii, bu kiyidan kalkti; za-
ti o ylu cr de bu gam yurrtuna doymu^tu.
Garip, bu stoleri duyunca bir nara. atti,
kendinden ge^ti, yerlere serildi, oldii sanki..
o da, obiirunun ardmdan, can verdi - gjtti,
YuzLme su serpUler, gulsulan dtiktiiler;
yolda^Jari onun haline agladilar.
3130. Geceye dek kentilne gelemcdi; geceleyin
yan olrnfjg bir halde cam, gayb alernindcn
dondu, geJdi.
* O g&ribui, muhtesibin oliimiinu anlaitiasi,
yarabga dayajidigmdan, yatatiguL bagi^uia
giivcndigiziden dohiyi tovbe ctinesl, Tann'*
nm nrmctlerini airman Tann'ya yiiz tut-
maai, sufuudaii tovbe etmcsi. "KAfirler>
bunca nimetl gbriirler de gone Eablerinden
diiiierler."
AkJi ba§ina gelince N ey igteri onaran de-
di; sucjuyuin, iimidlmj halka bagladim, dilegi-
mi halktan umdum.
O zengin adam, cok comertllk etti ama o
comer Uik ? &en3n vergine hig de eg it dcgildi,
O kulaJi ba£i§ladi, sense akilla dolu bag
verdin.. o birka bagi^ladi, sense yttc^e boy ver-
O altin Vd'di bana, sen allin sayan el-
vc-rdin.. o katir verdi ban a; sen ona bineoek
akil verdin.
O zengin, mum verdi barm, aydin goziiy-
se sen verdin.. o zengin meze verdi bana, sen
onu yiyecek agiz verdin.
* O rnaa§ verdi bana; sen omur verdin,
ya§oyi§ verdin r. onun vaEid ettigi gey altindir;
sen in vaad ettigin, l| Tertemiz §eyler/'
O ev verdi bana N sen gSk verdin, yer ver-
din; sen in evindc o da yagar, semirir, onun
gibi yiMe-rcesi de.
Alt in da senin, altini o yuratrnad]: kL ek-
mek de senin; ekmegi una veren sensin.
O bagigi n o comertlijti de sen verdin onap
cGrnertUk ettikge nesesini^ sevlncini sen urt-
tirdin onun^
3140. Eenae asil kibJe yapanimi bir yana attnn
da P onu kible edindim k^ndime*
O din hukiimlerinl kuran r balci^a akil
eke^rken neredeydik biz?
Yokluktan gdkyuziinii belirtmedeydi ; §u
lopi^ak dosemeyi yaymadaydi,
• Yildiz]ardan kandi]]&r diizmedeydi; ta-
biatlerden kilitlerlc anahtarlar yapmadaydu
Bu tavanla bu decerned e gidi, agik nice
yapilar var.
I
Sahife 243 - 397
MtSNFVT SlittHl VI
411
470
MF_srtEVt S^rtlrt VI
* Insan, yucelik vasiflarmin usturlabidir;
insanin sifati, O'nun &yetlerine f delillerlne maz-
hardir.
* Insanda ne goriiniirse onun aksidir; hanJ
Ay, nasil deredcki suda gor unur.se onun gibi.
* Usturlabinda, orumcek agi gibi naki§lar
van esel vasiflan, bunlaria aniasihr, bilinir.
* Ankebutu.gi2.il gokten^ cart gune^inden
denser verir; onlan anlatir.
* AJikebfrt da, dcgru yol usturiabi da hal-
kin eline munGccimsiz dti£rrLU§tui'.
3150. * Bu ge§it yildiz bilgisini Hak J peygam-
berlere verdi; glzli §ey icin gizliyi gorecek gftx
gerek,
Yiiz yillar boyitnca gelip ge^enler, hep
bu dunya kuyusuna dii^tuler; herbiri, bu ku-
yuda kendi aksini gordu.
* Kuyuda ne gorunu^se, bil ki digarda-
dir oj yokfeft o arslan gibi sen de tepe-taklak
du^ersin kuyuya,
* A filan, o kiikromis arelan, kuyunun di-
bincle diye lavgan, yoldan gakardi onu.
* Kuj-uya gir de 6$ al ondan; s£n ondan
tistunsun, kopar kellesini dedl.
* O taklidc uyan da tav^ana rnaskara ol-
du; kendi hayalini Eoriip co$tu h kaptirdti*
* Bu gfttiinen ^ekil h suyun boni, bana gfis-
termesi degil mi; bu, o her gey i dondiirenin £os-
terdigi blr hayalden ba^ka nedir ki di yenned i,
* Sen de bir dii^mana kin guttiin mtl r a
alti yone aitolan kigi, alti yonde de yanilrr;
yanlis idlers dalarsin,
Onda gorunen di^manhk, Hak'tan akset-
mektedir; Tann'nm kahir sifotlanndnn ture-
mi^tir o<
Ondakt suq, sendekj sugun cinsinden; o
huyu kendi tabiatinden yuyup gidermen gerek.
3160. * Qirkin huyun, , sanfa ondan goriindu;
gUnku o, sana kargi bir aynaydi.
Guzclim, kendi cirkin huyunu aynada. go-
riince, vurma aynaya.
YiXce yildiz, suya vurmu?, s£n de tutmu§ }
yildizin ak*3tie topraU saciyorsurL
Eu kutsuz yildtz say a girmis, kutlu yildi-
zimizi alt edecek diyorsun.
Ostunc p kapansin, g5i'i.inmesin dlye toprak
atiyoi^sun; cunkii ^Liphelenmigsin, onu yildiz
sartiyoi^un,
Yildizm aksi gizlsndf, yitti-gitti; sen de
o yildiz liahnadi sand in.
Oysa ki o kutsuz yildiz h goktedir; boynunu
o yulia kaldn'man gci^k.
Hatta goniiiu h yonsuzliik yoniine baglamak
gerek; <;unku bu yondeki kutsuzluk t ySnsUzlilk
alemindeki kutsuzluSun aksi.
Vergiyi Tani L i vergisi 1ani h bagi^i Tann ba-
gi§i bil; be^leki, altidaki vergi, bafi§, o vergl-
nin, o ba^igin aksidir,
A^agi]ik killer In ba^islan h kumdan da
fazla olfea. gene a?n oliirsiin, o ba|iglar, arda
kakr senden.
3170. Aksi, gozde ne kadar kalabilir ki? A egii
gortislii, ash gtimieyi hiincu cdin-
Sahife 244 - 397
47Z
KESNEVT SEKH1 VI
MtiSNEVl SEHKl VT
1-3
* Tanri, niyaz ehline badlands bulundu
rnup o bagi^larla beraber bir de uzun omur ve-
rjr onlara.
NImeti de olurnstlzdiir onun, nimet ver-
digi de,. ona bas vurun, Cliilcri dirilhendir o.
Kak verglslp ean gibi karisir sana, bir--
le§ir seninJe,, oylesine birlegir hi o t sen* clur*
son, o olursun.
Ekmek yemeye, su icmeye istahin kalmaz-
sa, bu ikisi olmaksizin da tertemlz bir gida vo
rjr sana,
§i^manligin kalnoazsa, Hak, ariklikta da
sana, o yandan, gizli bir si^manhk verirv
Cun-ku o P periye kokuyn gida etmigtir;
mGlege can gidasi veren odur.
Can da ncdir ki dayamyorsun ona? Hak
kendf agkiyla diriltir senl
Ondan a$k yasayisi isle, can istem^, seiij
andart, o mki iste d ekmek tet&me*
Halki, su gfbi ari-duru bil; o sudu ululuk
sahibinin sifatliui parlamadadir.
3180. Qnlann bilgileri dc, ad&Jetieri de, lutufla-
n da, gokteki yildiz gibi akar suda garunme-
dedir.
* Fadi^ahlar, Hakk'in pacligahligiinii maz-
harlan; bilgili, ijalun killer, Hak bilglsinin ay-
nalan.
* Yitayillar gecti t bu yuzyil, yepyenl bir
yiizyiL. Ay, hep o Ay, fakat su, o su degil,
* Ada Jet , o adalet, Ustun bilgi, o ustiin bil-
gi; ancak o yuzyillar, o uinmetlei 1 degj^ti.
* Ey ulu kigi, yiizyiUar, yiizyillara eg oklu*
geldi-gecti; su anlamlarsa hep yerlnde, hep
oyleoe durmada.*
* §u dcredekl su, kac kere degi^ti; ama
Ay'in, yildizlarm akteterl hep yerinde.
* Demek ki yapilan, su ustune kuiTJlma-
mis; gukyiizunun genig alanmda onlar.
* Bu sifatlar da manevi yildizlardir; bil
ki m&nalar gogiindedir bunlar.
* GUzel yiizliiler, O'nun giizelliiine ayna-
lar; onlan sevrnek, O'nu istemenln aksi.
* Bu gozj ka§, bu yilZj ben, aslma gider
aati; hay all boyuna kalir mi suda?
3190h • Butiin hayaller, dusuncel&r, dert
suya vunnu§ akislerdir; gSzlerlni ovu^turdun
rriu h Koruisun ki hepsi de o. -
Eferken, o garibin akli dedi ki: Vaz ge£
^u ^agibktan; sirke pekmezdir, pekmez de sirke.
O zenglni, kencli noksamn yuzundcn ajn
bir varhk saniyor, bu gegit iSfiar ediyorauii. A
^a^j, pok gayretl] padi^ahtan utan.
* Yucelikte csiri bile ge^mig olan zati, ka-
ranlikla ya^ayan gu farclcrin cinsinden sannna.
Ona can efendisi dc, afir beden deme;
onu oz bit iC tarn, kemik deine ona.
* Efendiye, laneUenmig lblia*in gflziiyJe
baknici; onu topraktan sanma,
* Giinegin yolda^ina, gece ku^u dome; ken-
dlsine secde edileni, secde ede^n bllme.
* Akislere benzer ama akis degtldir bu;
akis ^eklinde Hakk'm gBriiniJ^udur bu*
■i
Sahife 245 - 397
474
MESNEVl 3ERHJ VI
* Op bir giine$ gormiigtur, cansiz kalmamig-
lir; gulyaii olmustur, sirlagan yagUgi kalnia-
migtir onun.
* Hak abtiaHn* gc£ici varkklanni degigtir-
rnistin balktan degildir onJar; yapragi gevir.
3200. Eirlik kiblesij nasi I olur da iki olur? Top-
rak, tiasil olur da meleklerin secdc ettikleri
bir§cy olur?
Adam h $u dereye elmsnin vurugunu gtirdil
ama, bu goriiste eteginl etmayla doldurdu,
Dcrede gordugu nasil olur da hayal olur?
QiinkU onun bu gomiesi yuzunden, yuzlerce
guvali tlmayla doldurdu.
* Bedcni gorme &v gec^ek soylendl mi ya-
lanlayan dllslztere, sagiriara donme,
* Ahmed'e "Attigm zaman, sen atmadm"
dendi; onun gorii§u T ysradanin gorugU oJmu.^
Ona hizmet, Tamtfya hizmettir; gundiizii
gormek, bu pencereyi gormcktir,
* Hele $u p&ncorc, kendiliginden parlama*
da; onun panltisj, ^imesten, Ferkad'dan gelen
egreti igikla degIL
Fencereyc vuran i^ik 5 gene o gunestcn
vurttiu^tur ama bilinen, tamnan yoldan gel-
memigtir o i^ik,
Giine§Ic §u pence re arasinda bir yol var-
dir ki T pencerelerin haberlcri yok o yold-an,
Hatta bir bulut ge-lse de gogu kaplasa, o
gune§in isigip bu pence reden co§ar.
3210- Bu pencereyle guneg arasinda, gu bava-
rian, gu alti yijnden ayri bir uzla^ma, bir dost-
luk var.
MESNEV7 SWftHl VI
475
Onu Svsnek, onu tesbih etmek, Hakk'i 6v-
ntektlr, Hakk'i tesbSh etniektir; bu tabagin
meyvesi, kendinden biter.
Bu sepetten, dal - dal meyveler biter; hani
adini agu£ koysan ayip olmaz.
Bu sepcte sen, elma agaci de; giinkii ifcl-
sinin arasinda giz3i fair yol vat\
Meyveli afaclan ne biterse, bu sepetten
de o Qfrftit meyveler biter.
Oyleyse sei^ bu sepeti baht agaci gov de
bir hogca bu sepctin golgesinde otur,
* A sevgilif ekmek insana yumu§aklik ve-
riyorsa ona nicin ckmek diyo^sun? Mahmude
de,
Yolun topragu gozii h cani aydinlatiyosa P
topr^igi surme ^or, surnne- biL
O i|ik p §u yeryite linden doguyorsa, ne diye
ba^imi goge kaldirayim artik ?
A kern go^Ui> yo]t olmu^tur o, var d^me
ona; boylesine umakta kiwru kcipig nn kabr
hiG 7
3220, * Bu gune^s kargi Yeniay parlai* r g^i^u-
niir mu bi^ ? B5ylcsine Rustem'e kar§i Zalln
zoru frd nedir ki ?
* l^leri onaran Tarsrij varhklavm gonul-
lerini kaziyip yok etineyi hem diler, hem de
gttcti yeter onun,
Iki dcnic, iki bilme N iki gagimia... Kulu,
efendisinde yok olmu§ bil.
Efendi de, efendiyi yaradatun l^iginda yok
oLtuij^ obniis-gitmig, gdmulinustiir.
Sahife 246 - 397
476 MGS^EYl SESttrt VT
* Bu efendiyl IIak N tan ayn goPdiin mti,
metni de yttirdin^gitti, dibaceyl do.
* Gozu dc p gonlu de topraktan eevir, bu,
bip kibledir, iki kJble gormc.
* iki gordtin mii p Iki yandan da olursun-
ayakkabma bir ategtir diiger, hem de pek ya-
fcjici bjr ateg.
-fa*
(? E R H)
T?
"■
3020. Beyitten sonraki bagbk. Muhtesip. 5eh-
rin hesap i§ferine bakan, esnafi teftig etten t aym za-
manda polls vazifesini de goren inemur. Osmanogul*
tannin devrinde Tanzimattan sonra bu vaztfeye "Ei*
tisab Agal^i" T bu vazifeyi gtirene "thtisap Agaei
derimis., sonra "§ehir emaneti" ve "§ehir emini
diye amlmaya ba§Ianmistii\ Eugim "Belediye reis-
ligi" ve "Belediye reisi" deniyor.
"Oltip rabata kavu§an„." Arapea olan bu bey-
tin, Hakim Senai'iiin eddugu imadadullah soyliiyor
3023, H&tem, L e. in 2253, & inin ^ e bk,
3032. Arap giinesj, Hz. Muhammed 1 dir (s. n).
Ebft-Leheb igin IT- c* in 421, b. inin g, e bk,
3034, BuyuciQer* L c. in 278-279, b. leiinin
s. e bk.
3035. beyitten sonraki bashk. Ca*fer. I. e. in
490. s. fne ve II. c. in 3570- b H inin g. e bk,
3047. Kubad. Biiyiik padigah, ulu ki$l aula-
mina. IH c, in 1966, b. inin fr e bk.
3066-3067. RftM-Nikabp Yilan-Ziimrtit Mfisa
Peygainber 7 Tur'dan doniince, yuziindeki nura kim»
Sahife 247 - 397
4Tfl
MFJNEVT fERIlt VI
senin bakamadLgi h bu yijzden, yuzimii bir nikapla
orttugii rwayet edilmistir. Eskilevin inanclavuna go-
re yiJan, ziimriide bakarsa gozler! kor olunnug,
3069-3070, Beyittekl kilim ve arifin elbise-
sinden maksat, sufilerin giydikleri yim hirkadm Sfi-
ft1er h vecde gelip sem& J a kalktiklan zaman, sirtlann-
daki hirka r ycrc diigerse bir daha onu almazlardi.
O hirka, sema h meclismi tertipleyen kisinin olur s o f
diletse birisine vcrfrdi. Meviana a bu gclenege igfiret
etmekte ve zamamnda da bu gelenegin bulundugunu
belirtmektedir.
3072, Kafda£i< L c + In 1393 + b + In in g. e bk.
3074 - 3076. L c. in 25-26. ve 241-242. h. lerinin,
Dib&ee'deki Ayet-i Nur'un 5. e bk.
3078-3079, "Ben ye rime, gdgiime sigmadim da
inanan kulumun gOnlune sigdim" mealinde bir kud-
a hadis riv&yet ediJir (Ah&dis-i Mesne vi; s, 26}-
Tann'nin hikmet ve kudretini, bir mu'min kulun
idrak od&ce§ine p bu kaabiliyetin, ba§ka yaratiklarda
olmadigioa j#arettii\
14
3086. tki kat dag olsa. XJX. surenin (Hagr),
Kur'&n'j, bir daga indirseydik elbette gorurdun
ki dag, Allah korkusundan egilip eatlamis, param-
parya olmug..," mealindeki 21. 3yet-i kerirnesine 13a-
ret edUiyor. ifundan sonraki iki bcyitte, vecit ha-
lindekl stifinin, sarUndan du^en hirkayi, bir daha
almamasi gelenegt agiklaniyor.
ve
3090-3097- 5afurt+ Suayb Feygamber'm kizi
MQdfi Peygamber'in zevcesidir + Do§unca r Fia-
MESNEVI frERHl VI
4TT-&
vun'un adarnlari tarafindan oidijrulmesi kotku.suyla
anasinm, bir sepcte koyup Nil'e atUgi MQsa, Fira-
vun'un kansi Asiye tarafindan bulunup almmi§, sa-
rayda buyiiyiip yct3§mi? + birgiin, ter&jlogullarmdan
biriylo kavga eden bir Misiriiyi, bir yumrukta 61-
dlirmii^, olayin duyulmasi iizcrine Migir'dan cikip
Medyen tilkesine gltiziIstL Orada, g£§me beLginda
sira bekleyen iki kizm kaplarini doldunnu^ s o/ilar s
bu iyiligJ babalan guayb Feygamber'e (A. M) bil-
ditmi^ler! §uayb d Musa'yi Catirtmig, olayi dinlemig,
sekiz yil kendisine hizmet eder f bu hizmet mtidde-
tinl, kei^di dilegiyle on yda cikarn'sa kizlarindan bi-
iini ona vereceginl soylemigti. Musai hizmet miid-
detini doldurup bu ki^i &lxm§, kendine bir yuil bid-
mak k;in yola ciknus, vahyc mazhar olmu^tu
(XXVIII, ICasas: 7-32), ■
3098, YQsuf.
lerinin g. e bk.
I. c + in 118, F in. c. in l60SJt>.
3106. Kimya, I. c. in 520. b, Inin 5, e bfc
3110. Dii§ yorma mulkuntin bagi^lanmasi. XII,
sOrenin (Yusuf A. M) 4 - 5. ayeticrinde Yusuf Pey-
gantbei^in f gftrdu^ii Jiiyayi h babasi Ya h kub'a anlatti-
gi f oTiun da bunu kardeglerine sbylememesini tenblh
ettl&i anlatUdiKtan sonra 6, ftyetinde, Ya^kub'un
(A, M) r o^luna, "Rabbin seni se^^&k, riiyalan yor-
mayi saiia ogretecek t: dedigi biidiriimektedirp Beylt-
te bu ayet-i kerimeye igaret ediliyor.
yuruKan-fer raerhum, bu hikayenin, Ebu -
All Muhsin t>. AJiyy'lt - TenuhPnin "Kitab'ul - Mua-
tec^d Min Faalat'ul - Ecvad' 1 liida, "ihyau Uluin'id-
Sahife 248 - 397
480
MESNEVF SEBHI VT
WH5NFVI SLfcrtf VI
4SI
Din" ve "Kimya-yi Saadct" te bulundugunu kayde-
dlyor vg son kaynaktan metin veriyor; azetini 3U-
nuyoniz:
Adamin birinin oglu pluyor; higbEr$eyi yok; is-
tedigi ki^ilerden de bir^ey elde edcmiyor. Nihayct
birisine gidiyor; o* bu adaini bir kabre gotiiru-
yor. Kabrin baginda oturup, Allah sana rahmct et-
sin; yoksullaw dusunUrdun diyor ve kalkip yanin-
daki altinin yarisini kirip adama veriyor, elin genis-
lerse verirsin diyor* Altiiu alan ki£i, gocugu i^in
gerekcn §eylcri dusriip ko^uyor. O gece N kabrine git-
tikleri zat onu h oraya gbtiiren kiginin riiyasma gi-
rlyor; ona, evime giti cocuklanma soyle t fil^n yerde
bcgyiiz a It in var; onlan sana versinler diyor. Adam
gidip soyliiyor; cocuklan parayi veriyorlar, Adam p
Socugu olana gidip teslim ediyor; o da i£indcn bir
altm alip yarisini adama vererek borcunu bdiiyor;
yansmi kendisi ahyor; bana bu yeter; cbuvleritil
yoksullara ver diyor, Yoksulu kabre gottiren p pa-
rayi vcren adama Muhtesip derlermi$ ve olay Mi-
sir'da olmti§ (Maihiz; s, 213-214).
Biz, bu hik¥in de bir halk hik&yesi oldugu-
jkU ve MevlSn&'dan 5nco de soylenegeldigini aiibyo-
ruz. Mevlaria'nm naklinde, olen zat, Tcbri* Muhte-
sibtdir.
3113-3122. Bu beyitlerde Mevl&n& p gems'i
hatirlamakta, bu munasebetle de Tebrrz'i, Tebiizli-
leri ovniededir. San Abdullah (1071, H, 1660 M.) T
Mevlana/ya §emsi t zamSninm kutbu olan H&ce AH
adh bitinin gondendigini, §ems*ten sonra Mevlana'-
inn, gems'i aramak iizere Tebriz'e gittigml ve bu
zata ulastigim yazarsa da (Oevahir-i Bevahir-i Mes-
ne vi; 1st, Tesvir i Efkftr Mat, 1287; c. I, s. 43) ge-
rek SipchlaUu*, gerek Eflaki, b#y]e blrgeyden bah-
setmedigi gibi Sultan Veled'in "ibtida - Name" sin-
do do boyle bir gey yoktur; bu bakimdan San Ab-
dullah, ancak bir soylentiyi nakletmektefJii" (Mev*
ian4 GeJaleddin'e bk. s. S6-94 ve bilhassa s. 89}.
• 3130. beytttcn somaki ba^lik. 'Kafirler, bun-
ca nimetl..." VL surenin (En h atn) L Syetfnden laf-
Z5.n iktibas edilmtstEr.
3136. Tertemiz geyl^r -.Tayyibat. II. suz^nm
(Bakara} / 172^ V. sui-enin (Maido) 5,, VIL surenin
(A r raf) 157, &yet!ermde ve diger ayotlcrdi? : temiz
se-ylerin rizik olarak ve hel^l edtierek verildigi bil-
dirilir,
3143, Yildizlar kandillere bcn^ctiliyor; tabiat-
ler, dort un^urdaki sogukluk, sicakbkj ya^bk ve ku-
ruluktur.
3145-3150. Ustuidap i^in I. c. in 110, b. in in
s. e bk. Usturlabm ortasmaj ueuna findik kadar bir
tag bagSanrnig olan bir ip ilistirilir. Bu ip r ibr-c vu-
zifeginf goriir ve yildizlarin seyri, bumuila gosteri-
Jir. Bu ipc, oi-ibncek anlamina "Ankebut" dcnir.
3152^3157. I. ciltteki Tav^aii - Aivslan hikS-
yesini hatirlatiyor. Alti yon icjn II- c. in 614, b. inin
5. e bk.
3160 + II. c, teki "IbUs'in tekrar Muaviyc T ye
ccvap vciTiitisi" bblumiindCj bir Ilintlinin, beni Q\r-
kin gdsteriyor diye aynayi kuxJigi hik&ye edilmek-
tedir; ona atif van
F, 31
Sahife 249 - 397
488
MESNEVT $ERffl VI
3171. Bu cildin £049. b. inin 5. c bk*
3181-3190* Hk teyitte, buymk s&hibindeki
kudretin, Tanri kudretlnin tecelltei olduguriu, asi]
kudretinse Tunn'mn oldugunu bildirmektedir { Ga-
rni 'us- Sagiyr'deki "E p s- Sultan" la ba^layan hadis-
lere bk, c + II, s. 31 J. Sonraki bey i tier de m&na ale*
muiSn degismedigijiip fakat madde aleminin hig dur-
madaii degigmekte oldugiinu, deredeki suyun boyu-
na akmakta bulundugxinu pek guzel bir surette an-
lalilmaktadir.
31&3. Esir + Havadnn daha latlf olup l^igin ge^-
mesird saglayan vasat
3195-3199. Varhgim Tanri varligina, iradesi-
jU Tanri iradesine vercn ki^inin, Tann'da f^i oldtb
£unu bildirmckte, AbdaTm, gt^ici varhklarinin ger-
<jek varliga tebdU edilrnig butunduguna igaret edil-
mektedir (I. c + in 265. b. m g. bk.).
3203 + Bilsiz, sagir, IL surenin (Bakara) 18.
ve 171. ayetleri tides lafzan lktib^is Gdilmi§tir> Ikinci
misra'da VI. sarenin (En h &m) 5. Syetinden Mzi
iktibas vardir,
3204 + Attigin zaman, I. e, in 61 9 + b + inin s,
« bk.
h 3206. Ferkad. Kucuk Ayi (Diibb-i Asgar) do
nen kiime yildizlann iki parlak yHdJzina Ferkadan,
tckine Ferkad denir,
3216. MahmOde. Alindigi mikdara gore tesir
eden mushJl flacinin uduhr.
3221 - 3227- Eu beyitlerde de Tanrfda fani olan
Mgi tavsif ediliyor-
M E T 1 N
* Iki giVrflit, Kii^ sehriiue dU^eii garlbe ben-
aer; adi Omer , dl J bu yoMen de onu, bu
dukkandan dilkkana gflnderfyorlardi*
Aniamiyordu kl Omec J c ekmek satnuunak
i£ta biitiiii dUkkkanlftr blrdL DemiyoTdu ki
bir i£ edeyim de yanli& sdylediiai diyeylm;
benim adim timer rtJegiL ga dukkana gideiv
towe eder, bu s&zii d&raem bu gehrfn biitnn
diikkfrnlanndaii ekmek alabillrim; fakat
bona bag vutmaju da Omer adi btmde kalir-
sa bo dUkkatidsn obiirune gitscni dc mali-
nimum; ^a^iyini; bu diikk&jilan birbirinden
ayn bilmi^im.
*K&§ ^ehrinde adin Omer^se, istersen yuz
dank ver p kimse sana lavag satmaz.
Eir diikkana gittin de ftmer'iirt ben; bu
timer 1 e kerem edin de ekmek satin p dedin mi,
Diikkanci, obur dOkklma git, der; ordan
aJacagin bir ekmek p bendeki eBl ekmcktert da-
ha jyidir*
3230. Eger gagi olmasaydi, blrl iki gormesey-
di, begka dukkan yok derdi.
§a?i oknamanm lgigi parlasaydi da Kag-
hmin gcinlune vursaydi Onner, Ali olurdu.
Sahife 250 - 397
4B4
MERNEYJ SEK»T Vf
Bu dukktaei, burdan obtfr ekmek£iye ? 5 u
omer'u ekmek sat, a ekmek^i diye baginr.
O, Omcr adini duy<Su mu ekmekleri orta-
dstn kaldinr; adarni uzak bir dukk&nfl yolla.
Arkada^ diye de hagirir* Omer h e ekmek
ver; yani sesimden ne dedigimi an J a, dernek
istcr.
O da £utar p senj bir ba^ka yana yollar;
bom de ekmck almak i^in timer geilyor; an-
Jayiver diye bagirir.
Bir diikk&nda Gr^er oldun mu, yurii, bu-
tlln KasarTda ekmekten mahruni oL
Ama bir diikkanda Ali'yjm dedin mi h ora-
ciktan parasiz, zahmetsiz ekrneguii al +
Biri iki goren bile yemsiz, yiyeceksiz ka-
byor; sense bire on diycn bir sasisin a anasim
satan>
Bu toprak Kasan'da, su dunyada, degii mi
ki Ali olaimyoHiun, sagiligmm yijztinden Omer
gibi gez-dur.
■
3240, Bu yikik manastirda sa§iya yeniden-ye-
niye, bucaktan bucaga gorier var; haydi hayi-
ra karsi.
Ama Hakk'i tanryan iki gfe sahibi olur-
san, iki diiiiya alarum da dostla dopdolu goriir-
Su korkuyla, OmJtle dolu Kasan'tia, yerdcn
yere yolJanmaktan kurtuJursun.
MESNE Yt $EfUl3 VI
4SS
Bu irmak kiyisinda bir gonca h yahut bir
aga*; gftrdun mu, her irmakta oldugu gibi ha-
yal sanrna onu-
Bu akisler yiizunden Hak, soni gergege
ulastinr, meyve satici yapar.
G5z 3 bu su yiizunden sa§iliktan kurtulur,
htir olur.. akEs gorur ama sspet nicy ve vie do-
lar.
* Oyleyse bu su 3 .su degildir, gerqekte
bagdir, babgedir; sen de artik habbelcri go-
runcc Belkiys gibi pa^alanni sivama +
Egeklerin sirtlarindakl yuk h gegit-ge^it-
til 1 ; kendine gel de bu eseklcri bir sopayla
SLjUTLUX
Bir t?^gxri yQkii, laaldir h incidir; bir e§e-
gin yuku, tastir, mermerdir.
Her dereye ha hiikmu venue; Bu derede
Ay h i gor, oTia Ay'irt aksi dcrnc^
3250. * Bu Hizi^in igtigi sudur; haj'vanlann,
canavarlarni letikiert su degil.. orda nc yiiz
g(5sterh L 5s baktir, jjcr^ektir.
Bu suyun dlbinden Ay h ben Ay'im der r
Ay*m aksi dsgilim; seninle konu^anim, yolda^-
Isk edenim bf>n.
* ister h bu suyun iistunde olanlara el at:,
sari], ister igine vuran akisler ine,
Bu Suyu, obi.tr sulardan savirm; bu Ay
yuzlunun igigim Ay bil
Bu soziin sonu yoktur; o garip 3 efendinin
derdiyle pek agladu cok dertlendi-
Sahife 251 - 397
48G M'ESNBVl SEFHtf VI
* Tcbriz kethUda&uun, o garibiu borcunu
btttiin Tebriz gehrine pay etmesi, fakat as
bir para toptannut&i, Bunun iizcririfs o gari-
bin, ziyarct igia Muhtcstbin mesfiaruna git-
inesij bu halij onun rfihaniyetine fcevecciili
edcrek ona anlatmasi.
Onun borcUi aidugu duyuidu; Kethiida,
onun derdiyte dcvtlendi.
Borcunu halktan toplamak Jt;in §ehri don-
du-dola§ti; bir§ey umarafc her yei*de onun
halini anlatiyordu.
Fakat bu dilencilikle o para dilenen ada-
min eline yilz dinardan bagka bir pul bile deg*
medL
Gel i nee, garip, Kethudamn iki eline ya-
pigti; o kerernine gagilacak Muntesebih meza-
rma gflttf*
Dedi ki: Bir kuia Tann ba^an vedr dc, o
kul, kutlu birine konuk oSursa,
326(1 Ev £&hibl s onun yoluna nialini - miUku-
n(i basilar; mCTkiini, onun mevkiine verir -
gider.
* Artik ona ^ukretmek de> Tanri'ya ^ukret-
mektir gcrcekte; gunkii Tann, onu bagiglamaya
e§ etini^tir,
Ona gukretJTiernek,, Tann'ya sukretme-
mektir; guphe yok ki onun hakkij Hakk'a
ula^mi^tir, O'nun hakki olmustur.
Nfmetlere erdin mi, Tann'ya sUkret; Efen-
diyi de an, ona da gukret
MESNE Vt 5£RHl VI
t*7
Ananm meriiameti Tanrfdandir ama ona
kulluk etmek de cvlsidu hem farzdir, hem de
jferintie bir J§ P
* Hak, bunun igin "Ona salavat verin" bu-
yurdu; ^■tink.ti Muhamnied, inananlarm dftniip
bas vurduklan zatlir.
* Kiyamette Tann, kuia der ki: H&di &5y-
le p sana verdikJerimtfen ne getirdin bana?
Kul p Yarabbi der, canla-ba$la §ukt , ettirri
sana; ^dnkU o rizkin p o ekmegin ash sendin,
senden geliyordu.
Hak ona f hayir der, bana §Ukretmedin
sen; £unku o kerem sahibine gukretmedin ki.
Kerem s&hibine zulmettin, sitemde bulun-
dun; benim nimetim, onun elinden cri^medi mi
sang?
3270h Garip de o veli-rumetin mezarina erince ag-
layip sizJanmaya h inleyip yanmaya koyuldu da,
Dedt kl: Ey her yoksulun dayandigi, gii-
vendigi er s ey yolda kalrmslarin imdadma yc*
tigeii,
Ey rizikiarimjEin ganiini hatinnda tutan;
ey t>agi£i n vferl^, Tanri nzki gibi h&rkesl kap-
liyan, kavrayan,
Ey yoksul]ara asl^et olan, gecimde, hat^-
camada h borQ odeinede onlara ana t baba kesilen,
Ey doniz gibi yakinlarma inciierlj u^akta-
kilerine yagmurlan armagan veren,
Ey guneg, sirtimii senden k]Ki§madaydi;
her ko§kun parlakUgi sendendi, her yikik ye-
rin definesi si?ndc?n.
Sahife 252 - 397
MESNE VI SEP HI VI
MESNTVl £UtHl VI
483
Ey kaslari m gattiguu kimsenin gomiedi-
gi er, Ey Mi kail gibi comert olan T rmk veren.
Ey gonlu, boy una gayb deniztyle bir olan,
ey bagig, verig Kafdagmdaki gorunmez ankaa,
Vevirken, malimdan ne gilti diye aklma
bir$eycikler gelmezdi; himmet kogkiinun ta-
vam asl& gatlamazdi<
Ben, benim gibi yiislercesi, aylar, ^illtir
boyunca soyun - sopun gibi sana ehii - &yal ol-
mu^tu.
3280. Bizim pegin paramizdm, bizdendin, maJa-
miz - mulkilmttzdiin,* adimizdm bisirn, oviincii-
miizdun bahtimizdin.
Sen filmed! n, bizim nazlanmamiz, bizim
keeilm&£ rizkimiz oldii.
Sava^ta da ? keremde de bin er gibi bir
erdin; nimetter bagislamada Hatem gibi yuz
erdin.
H&tem iilli bii^cyi olii bir adama verirse,
Nrkag sayili ceviz bagiglarsa.
Sen, her solukta bir yasayi$ veriyorsun;
dylesfrie gtizel bir ya§ayuj ki guzeLligini anlat-
maya bir omUr yetmes.
Sen, silrdukge sureti bir 5mur verniedesiti;
. kesatoz, sayisjz pe^in aJtin bagi$lamadasin,
Senin tek bir huyunun bile varisi yok ey
mahallene gokyijzuriun secde ettigl er.
Ltitfun 1 halka gam kurduna kar^i goban
gibiydi; hem de AHah Kelim'i gEbi merbaj^eUi
bir £uban.
AUah Kelimi f nden bjr koyun kagti; pe^in-
den kogan Mu&a'nin tabanlan kabardi.
Geceye dek aragtirdi -durdu; &Qru P goziin-
den yitmigti.
3290. Sonunda koyun yomldu, gev$ekle$ti s bir
yerde durdu da Allah Kelimi onu yakaladi;
tuylcrindckl toalan silkti.
Sirtina, banana elini sijrmede, anusi gibi
onu sevgjyle, mei'hametfe ok§amadaydi.
Sevgiden, merhametten, gozya^mdan ba§-
ka yanm zerre kadar kizginligi, 6£kes( yoktu.
DedL ki; Tutalim, bana acimadin; nc diye
cunina zulumettin?
Tanri, o zajnan meteklcre, filan pcygam-
berlige yaragmaz mi dedi.
* Mustafa F gocukken, yabut gcngkcn, bcr
Peygamber eubanhk etmigtir buyurdu,
Qobanhk etmeden, o smanmayi gegirme-
den I-Iak, diinya ondcrligini vermedi*.
EIrisi r a pehlivan, sen de edbanlik ettln
mi dij^e sordu; iAt ?amaii dedi, ben de goban-
dim.
On la rm sabirlan, vekarlan gorOnstin diye
Hak : peygambertjktcn ewel goban yapmi^tir
onLan.
* Her buyruk sSiiibijiin de in^nlara £o-
banbk ederken Tann buyrugunu gozetoesS
gerek,
'^300. Mufca gibi stimsunii guderlten yimiu^afc
davranmasi, akil neyi buyurursa oyle hareket
etmesi gerek.
pitip dLtifltilioi?-
Sahife 253 - 397
490
MCSNEV1 SERHl V[
Boyle davranirsa Hak ona, Ay gngunuJtt
usttittde manevi bir £obanIik verjr.
Nitekim peygamberleri de bu suruyii gut-
mekten aldi, temiz kigileri sUmieye tayin ettL
Efendi, sen de cobanliginda oylesine dav-
randm ki sana bufsedernn g&su kor olur«
Biliyorum ki Tanri, orada da sana 5liim-
siiz bir" ba§butluk ba£i§ladj.
Son in denize benzeyen cline, avcuna, ge-
Cim veri§Lne p lutfuna gtfvendim de
Olur - olmaz yere tain clokttz bin altin bore
ettim; sen neredesin ki bu tortu durulsuii, sal
bir hale gelsin.
Sen ncredesin ki £ayir-£imen gi y ^^
sin de onu da al N onun on mislini de al bender
diyesin.
Sen neredesSn ki beni gulduresin; efendi-
ler gibi lfltfedesin, bagislarda bu]unasm.
Sen neredesin ki bcnl hasineye goturesinj
de borgt&n da kurtarasin bfcni, yoksulluklan da.
3310. Ben, boyuna yeter diyeyim de sen, boyu-
11a bagismi arttnasm, bunu da a], gonlurnQ>
yap, halmm i^in til diyesin.
Bir dunya nasil olur da toprak altina gl-
rer? Bir gokyuzu, nasil olur da yere sigar?
Vailahi boyle birgey olama^ hfi§S., seiv
hem sagliginda bu dunyadan di^ardaydin, hem
sirtidi di$ardasin +
Goninmeyen havada bir ku$ u£ar; ugar
aina golgesi yeryuzune vurur.
MEOTEVl tf»a VI
491
Beden, gonliin gulgesinin golgesinin golge-
siydi; beden, nasil olur da goniil mertebeMijjs
ulagir?
Insan uyumu§tur; camysa giineg gibi gok-
jyiiziindedir; beden yatakta, yorgan altinda,
Can, aralanmis pei de gibi bo^luklarda giz-
3i; betfense yorgan aitinda donup durmada.
* Can "Rabbimin emrindciidir"; bu yifeden
de gizlidir; o bakimdan ne Kadar omek verir-
' sem vorcyim, anlatmaya jmkan yok.
Acaba o sekerler yaidiran lasd dudaklann
nerde? O giizelim cevaplaxm, siriarm nerde?
Acaba a gekerfer £igneyen akik dudakiann
nerede; o bizim zor istarimlzin kilidinin anah-
tan nerde?
3320. * Nerde o Ziilfekaar'a bonze r solukJar,
sozler? O akillan kararsiz bir hale getiren
laflar?
Yuvasini arayan kurnru gibi niceye bir
ku-ka h ku-ku : no rde ■ nerde ; nerde - nerde
■diyeceksin? J
Nerde olacak? Rahmet sifailan nerdeyse
orda; giie - kuwet, temizlik - anhfe, anlayjg «
■du^'ug nerdeyse ordal
Nerde olacak? Arslaa, nasil yatagi elan
id-mam du5uiiui h se o da d boyuna gtinKmun dti-
suneesmin buJundugu yerde.
Nerde olacak? Erkegin, kadmm, dei% mih-
net zamani Limit ballad igi yerde.
NcrdG olacak? Bir ilJete utraninea iyiles-
me iimidiyle gozun seyirdigi yorde.
Sahife 254 - 397
MfiSNEVl SIRHl VI
493
4W
MESNfiVf SERHl V(
Bir kottiJugu gidermek igin yalvardigin,,
harm an savanna k P gcmiyi golurmek igin ycl
aradigirj yerde +
DrI Y£ Hu dedigi zaman gonlun igaret et-
tigi yerdc,
* Nerde-nerde demedcn de o, Allah'Ja-
dir; ne olurdu, culhalar gibi mekik desoydik
hep j nerde deseydik de arasaydik hep.
Akhmrz rcrdc kl batiyi da gftvsun, dogu-
yu da; canlara yiiz ^o^it simpler gaksiru
3330. Kopu^n co§kun denizter kab&rdi; kiyiyi
kapladi; sonra da denize £ckildi; eekiligl kaldi
onun,
Dokuzbin all in borcurn vai\ elirnden tuta-
nim yok; bu Imcce yardimdan ancak ytiz dinar
var bende.
Hak sun ! sekti; ben de by Gekismoler ara~
Binda kaldim- ey topragi gtoi, umitsiz olarak
Eidiyorum H
A yu^ii kuQu p elj kutlu, himmeti kutlu er r
hasretfnle dopdolu olan bu kuia bir himmet el!
Kaynagm, irmakiann kokune geldim; gei-
dfm ama arda su yerine kan buldum,
G<>k, gene □ gok, fakat o Ay i^gi yo k..
irmak o irmak, fakat su, o su degil
Vergl verenler, bagig bagi^layanlar var,
ama o tertemiz er neide? Yildialar var p ama o
Eiinei nerde?
A saygi degcr, sen Tann'ya gittln ya, her*
de T^nrfya gidiyonim artik.
• Yiizyillar boyunea gelip gidenlerin top-
landildtiri yer P bayxa£m dibidir; Tann "Hepsi
de katimizda toplamr" der.
Resimler p ister haberleri olsun f ister olma-
siii T hepsi de ressamin elindedir, o elden cikar +
3340, O iziritn tozu beljrnicyeiij soluktan solu-
ga 7 onlari diigunce sahifesine yazar, siler.
Afkeyi yollar, ho^nutiugu giderir; nekesli-
gi yoHar, comertligi giderir,
Aklim, fikrjm, aksam, sabah, bu yapip sil-
meden hali rtegil.
Testici, testlylc ugra§ir f onu yogurup ya-
par; tesli, hig kendiliginden gentler, uzar mi 7
Tahta h diil^crin eline sigmmi^tir, o eli
yurd edinmi^tir; boyle olmasaydi, kesilir miy-
di 3 bagka bir tahlaya eklenlr m*ydi?
Elbise^ bir terzinin elindedir; yoksa kendi-
ligind&n nasil dikiHr, bicilirdi?
A akilli, su kabi sakanm elindedir; yoksa
kcndiJiginderi dolar, yahut bo^ahr miydi?
Sen. de her soltikta dolinadasin, bo^alniada-
sin; oyloyse bil kij O'nun E=anat elindesin.
Bir gun olur da, gozundeki sir bagi c;ozii-
liir, kalkarsa, sanatin h $anatk&nn elinde ne hal-
lere girdigini goriirsurL .
Go£un varsa bir bak da gw t a ma kendi
goziinle bak; M^blr §eyden haberi olmayan bir
aktl&mn goziiyle bakma +
Sahife 255 - 397
4S4
MESNIVl 9EEHI VJ
3550. Kulagin varsa kendf kulaginla i§it; ah-
maklarin kulaklanna ne diye rehin oluyorsim?*
Tuklide uymadan bakmayi huy edin; ken-
di akbni kom, onu du§un.
*
**
(J E R H!
3226. beyJtten sonraki hi k Aye, gia arasmda
haia soylenen pek yaygm Mr balk hikayesidir. Bir
Siinni, K&#n'a gitmis; karni aeikmis; ekmck al-
ma k fcin bir dukkana gitmig. Adamin garip oldugu-
nu govcn tfiikk&nci, adim Gormug- Adam, Omer de-
yinqe. benim ckmeklerim bay at; sen garipsln; on
dukkan Stededaha taze ekmek var; oraya gjt de-
mi^; adam gidcrken de, yollfldigj diikkftn sahibi-
ne, Omer geliyor; iyi ekmek ver diye bagirmis.
Adam, o dtlkkSna varinca dukk&nei, taze ektnek
■geld! ama hemen taitti; be§ diikkan agagidaki bak-
kala yeni geldl, oraya git demig ve o da, Omer ge-
Jiyor diye sesJonini^ Adam oradan da mahzun don-
mu$, ~3u nninv&I uzere- ■ ak^ama dek dola§tni§ r Omer
geliyor diye o dukk^ndan obtir diikkana gitmig;
fakat bir iokma ekmek alamamisj. A*;, bS il^ do-
la^irkcn birisi hftline acirni^; yamna gidip kaidc£
.demi§; sen bu sehirde ekmck yiyometfsinj bura^ar-
da tamndm; kenar m&hallelere git de, adiru soran
olursa Ali de. Adam kenar mahallelerden birme
dalrms. tik vaslladigi diikkandan ekmek istemis.
Dukkajici adami garip gorimce, gene ad mi sonnu^.
Adainca^iz Ali deylnee dukkanci, adina kurban ola-
■yim demi^ fakat gozun omer 1 ! okguyor (Qmer'e
hetiyAy or) r
Sahife 256 - 397
43G
MES.VEVI £ERItf VI
^r (S. M) tarafindan halite ve Im^m olamk Hni-
mete bikJiriJtlisJjie liwnir.
Meviana, hikftyenln baslangicmda, iki gton
tasinln ,Kap ^hrjne dusen garibe bcnzedigim
mylemekle maksadim afiiMiyor. Nltekfm-
"Gene siitii bala kari|tirdilar; gene asiklan
WW* fa*** .atlaiyle ^^^3^
R 3f J Hem ^^ hem AlVyi W*W^ kattUar da
Ratal, panittgim dlgl eme ye koyuldu" dor (Divfiiw
meliv^n ml ^ f^ kUlUyU,n ' ^^eR sfc et-
S£i ft f " ^"^ *** **** **-
fier-i jMpf ^ fiMe ^ Eb . _ KvhSfe Jmm
#er-t Hurwi <^ we ptmM fl»-Tfctf& oftran
fc. H. s . ,303; beyit 16977).
^fctf 8 ?' Memna ' Senat ve Mi ™ gibi, bu cesit
bahi,lerde dtanmeyl, vahdeffl ^ < g B 53j
vift/f 7 ' J?* Kk ^ ^ hridir ; nitekim 3336. be-
yitte de ^hnn adi Kl^an clarak geciyor.
4
MUSNTV] S£HHt VI
49 V
3246. Belkiys, I. c. In 1587. br in in 5. e bk.
3250. Hizir'm ictigi su. I. c, in 223-237. b-
lerinin ^ e bk*
3252. Suyun iistiinde olanlardaii maksat, gii-
iiGg, Ay ve yildizlardir. Meviana, bunlarla Hz. Fey-
gamber'i (5. M), EMibeytini, ontara uyan, onlarla
jSiklanan erenlcri anlatiyor; suya vuran onlarin
akisleriyse, kendi varliklari kalmayaiij onlarin var-
liklanyla var olan kamillerdir. Y^ni, istersen Hz,
Rasul ve Ehliheytlndcn, onlara ula&anlardaa feyfe
al; istersen, onlarm varliklanyla var olanlardaii
feyiz iste; iMai de aymdir. Aki&, akscdeniti ayni rfe-
gilse cie, akscden olmadiksa o akis olamaj'acagin-
dan dolayi akis do seni Ete&eflene ulaglmi" o aksi k .
aksedenden ayn bilme dtyov.
3254. beyjtten som b a gene boi^Iunuii hlkayesi-
ne doniiyor. Kcthud& diye cevirdigimiii soz h metinde
"payumerd" diye ge^er ve yardim eden r ^ef&atte-
buluiian, H baganin anlamlanna gelir; §&rib de Ket-
hudA olarcik turkgelcgtirmistir (s, 396). Rethuda r
bir kiiyun, bir yerin f bir konagin igleriyle ugra^aii,
diizene sokan aiilamtna gelir.
3257. Dinar, attm paradir,
3261. Ona gukiir, Tanri'ya gukiirdiir sfeiiylfi
"Kim insanlara gukrettnezse, All&.h'a da §uki-etme-
mi!jtir" badisine i^ai^ct ttmektcdir (Cam! 1 ; II, &
167) ♦
32G5- Salavat veiin. fl Gcrcekten de Allah ve
melekleri, Pcygambesta sala\ r &t getirir; ey inananlar
F. 32.
5a/?//e 257 - 397
498
MESN6V1 5ERHI Vf
HF3NEVI &ERH1 VI
49*
siz de &na sal&v&t getirjEn, tam teslim olarak da se-
lAm verin " (XXXIII; Ahzab; 56) Hz, Feygamber'e
(S, M) bir kere salav&t getirene, Allah h in/ on kere
satavat getirecegine, on kusuiimuii balislanacagi-
na, dererasinin on kere yiireltileregine, ^efaate n&fl
oJaca^ina dair badjsler vardir (Camj p ; II, s , 159).
Namazda, birinci ve son ku'delertie saiavati farz hU
len mezhepler de mevcuttur,
3266. Ke getirdin bana? "Kid, kiyamet guniin-
■de f tistiin ve ulu Tanfi'nin manevi huzurunda durur,
.Derken, cebenneme goturulmesi buyuiulur. Kul p ya-
rabbi der, beni cehenneme gotunnelerini emrettin;
-ama ben Kur'&n okudum. Allah, a kulum der p ben
sana nimet verdim; sen nimctime gukretmcdin.'Ku] p
rabbim der, sunlavi verdin, ben de sana 50 vie %iik-
rettim; nimetleri sayar; $ukurlerini anbtir. Yuce
AUaii buymw ki« Kulum, dogru ajytedin ama rf-
metimi, eliyle, vasitasfyle sana veidigim kigiye te-
gekkur etmedin; ben, halkimdan Wriyle nfmetimi
verdtgim ki^i, ona te 5 ekkur etmedik^ bana edilen
■SUkru kabul etmem," ( Scf met 'til -Bihar; I r s. 710)
3295, Her peygamber gobanlik etrnigtir. "Allah,
hfcbir peygamber gondermedi ki cobanhk etmesin "
(HadJs; Kunijz'W - Hakaaik; II, s. 156) §uph<> yok
kJ hadiste mccaz? anlam da vurdir,
3299. Buyruk sahibi -Qobm. "Hepinfe C oban-
*miz r hepiniz de surtinUzfen sorutjilusimuz. Imam
Cobandir, emri alUndakilcrden sorumludur. Adam
^hHirin gobamdir, ehline kar$i sorumludur. Kadm
'fiobandij' kocasinm evinde, eiiriisumfen sorumludur.
ce'sinin 5.
3320.
332&>
Hizmct eden, cfendteinin maiinm sobamdir, o mal-
dan sorumludur. In&an, babasimn malina gobandiv;
o da o maldan sorumludur; M&1I1 hepiniz de Qoban-
Eimz; hepiniz de stfrunuzden sorumlusunuz." (Ha-
dis; C&ni'; H T s. 79}
3317. "Rabbimin emrindendir." H. c, in Diba-
j bk,
Zullekaar. II, c. in 2306. b. inin g. e bk.
Nerde-Nerde- guiha-Mckikn Mi, fars*-
ga biz, kQ, nerde demektjr; maku da mckik anlarm-
na gelir; "nW ve Ll ku hn so2lerinin anlamlariyJe bir
sanat yapilmaktadir.
3338, f 'Hepsi de katimizda toplanir/' XXXVI.
aui^nin (Y& Sin) 32, ayet-i kerimesinden lafzi lkti-
bas variir.
Bu bolumun, 3287-3294, beyitlerinde^ Muai
PeygamSwr (A. M) c^banlik edcrken suiiisunden
bir koyunun ka^masi, MQsa'nm onu kovalayip tut-
masi : diweccgi yerde sevmesi t tazlanm &ilkmesi
hikayesi, Bayhak'i tkrlhinde §6yte geemektedir:
HC Miisa : eobanlik cderken bir gece bir kuzu kac--
ti. Yagmur da yagiyordu. Mfis& ardmdan ko^tu, tu-
tunca 4ovecekti; kuzuya tuttu; gonlu ona acidi;
kucagma aldi, ba^ini ok^aniaya koyuldu, a gSresfe H
yoksul dedi; ardmda bir korku, dnundc bir limit
yoklu; ne dive a nam biraktm da ka^tin? Mus& T nm
peygamber olmasi ezelde mukadderdi; fakat bu aei-
masi yLizundOTi bu takdir daha da kuwetI^ndiH Ftn
(Maahiz; ki 215)
Sahife 258 - 397
MMNEVl SEW* VI
501
M E T I N
* Allah rahttKt etsin, Harewmgah, bir grin
ordrauyla gererken, orthida e$i pek sz bu~
Inimr bit at gorfU; g&nlii otia bagtandi;
omun giizeHiBiiii, sovikliginl |*k IxjgendJ.
ImM.'al - Miilb, padlgahj o attan soguthi ;
padigah da onun, soziinii kabfil etti; miiui
goriisiina kcndi gf6rii 5 iatden Ustfin buldu.
Nitekim ALaK una rahmet etein, Ha Mm dc
"Bahf - Name'* tfe buyurur;
"■E'slr wftm, fea^e* dili dkttsa
Y&suFu, bir ar&a beze alabmrsin,"
Kardeglerinin based! jTizUnden Tusuf,
ni« 5 fcerilCTbi gwiUHeriii^ o kadar ^a^ o( ^
dugo hafdc, guzelbgt goriinmcdi, eitkin go-
mnmeye (*$!**. "y« s „f a p^ kju]ar
ragbetlcrj yoktu."
Bit- beyin, secilmig, gQzel bir at. vardi-
padisahm >ilkisind a , ona e 5 ol aca k bir at yoktu
Bir gun o aCa bindi, alaya katilflr Ha-
rezm$ab da ansixm o at] g&dtt.
At m caiua,, rengit pacl j sah]n ^^
donunceye dek g&*j atta kaldi
Aaa&indan hang! uzva baksa o uzuv, obur-
terinden daha guzel gOrUnuyordu gozune.
CevikltKinden, giizelliginden, carta yakin-
ligindan ba^ka, Hak ona bir ds pek az bulunur
bir guzeDik vemnigtf*
Padi!jah ? bu nedir ki aklimi g&Idi, bu na-
sil t$ diyc arastmnaya, d&§tinmeye koyuliiu,
Boyle atlari gok gordikn; goziim toktur,
ganidir; yuzlerce eiinesin aydinbfi var gozle-
rimde.
Fadisahlarm loihlari, bence piyadeyken
nasil oluyor da yarim bir at, haksiz yere akbmi
^eli y or?
BuyueuyU yaratan bir buyu rnti yapti
yoksa? Bu, onun £ekisi, a tin ozeLiiglnden dfr-
gil bu, etiyordUi
* Fatiha okudu, cok LA havle, c&^ti; fa-
fcat okudugu Fatiha, gonlundcki derdi arttiri-
yordu.
* FatS ha, bir hayri elde ctmedc, bir §erri
gideamedc bii^e birdlr ama t zati onu ceken
F'atiba'ydi.
Goze bir ba^kasini gostorse bile bu, ^cnt
onun i^idir; gozdcn bagkalan yit&r-giderse,
bu da onun uyandiri^idir.
lyiden iyiye anladi ki bu ^eki§, o yandan;
Tanri'iim i^i h her solukta goriibnemi^ btr ^y
yavatniaktir.
* Tami'mn du^eniyle bir l)eladir t gelir -
Catar da tartan yapilma atla okiize secde edilir.
Sahife 259 - 397
*5<tt
MESNEVT ^ElUri VF
MESNEVl SUM* VI
5ftfr
■
Kafirs gore puluii bir ikincisi, bir e$i yok-
tur; oysa ki putta ne bir giizellik vardjr, ne bir
canlilik.
Nedir o eeken, kimdir o? Gizliden de giz-
li.. o, bu diinyaya, bir ba§ka dunyadan paria-
madadir.
Bu pusuyu akil da Eoremcz, can da, . ben
goremiyorum; gitetin vanja sen gfir.
Hai'ezm&ah, seyahattan riftniince kendi ya-
kinlarina sirrini actti
3370. Darken, cavu§lara, beyden o ati alip he-
men getirmelerine buynrdu H
Caviar, ate$ gibi ko§up gittiler; dag gi*
fai bey, erjdi, yiine dondu.
Derdinden cani dudagina geldi; tmad'ii] -
Mulk'tcn ba^ka derdine deraian olacak kimseyi
goremedi,
* Imad'iil-Mulk, her mazluma, her gam-
dan Blmiige bayrak gibiydi.
Ba^buglukta ondan daha sayili kigi yoktu;
padigahm katinda, bir peygamber glbiydi.
* Tarnahi yoktu, soyluydu, zahitti, ib&det
eHiydip gecelevi kaJkar, kulluk ederdi; comert-
likte de H&tem'di.
Karan pek kutluydu, tedbirliydi; fikrj h
karan + her hususta denenmi$ti.
Hem can vermede comortti, hem mal ver-
mede; yeni Ay gibi gayb aieminJn giineslni
jsterdi o.
BeyJIkte e§i yoktu ama o beylik, zindandi
*na; bey oldugu halde yoksullarm, muhtaglann
^huyJanyla huylanmigti.
Her muhtaca baba gibiydi; sutfuya, padl-
§ah kaUnda §etaat eder, ugrayacagi zarari, ko-
tiiiagiS eider irdi*
3380. Tann hilrni gibi k5tulerin kotuluklerinl
orterdt; huyu h hatkm huyundan ayriydi, bam-
bagkaydi.
Defalarca vezirligi birakrms, ibadct igifr
yalniz b^ina dagiara gitmigti dc padi§ah f yuz-
lerce y&lvangla onu geri dondflrmu§lu.
Her solukta yuz suca §eraat etse, padi-
§ah onu gorunce utanir, sughiyu bagislardi.
O bey, o ustun lmad'LU - Mulk'tin katina.
bas agik gittl; ycrlere serildi.
Haremde dedi p neyim vai^sa alsin; yagma-
cilara buyursun, neyim var, neyim yoksa yag«
ma etsinler,
Ancak bu, oyle bir at ki adeta benim ea-
mm; a hayirh dost, bu gJtti mi oldum - gittL.
Bu at elimden ^ikarsa, iyice biliyorum ki
ben yasayamam,
* Degil mi ki Tann : sana bo yakinlagi ba-
gi§lami^; ey MesshFi, tez )b&|ima sur elini,
Kadinim, uUmiin, geUrim gitae sabiederim
de buna sabredemem; bu, ne bo§ bir laf, ne-
de dli-wn.
G5niiimiin yani^ma inanm:yorsan n sozle-
riuv gikayetim dogru mu ? degi! mi h bir sina.
3390. Im&d ? ul-Mulk p aglaya - agtaya, gozunu-.
ova -ova, pei-pevi§an bir halde padi^ahin tapi-
sina kostu.
Sahife 260 - 397
504
MtSNEVl SERHJ VI
MESNEVt £F-RHl VI
5*5
Dudaklanm yumdu, padi^ahin kar&isinda
durdu; kullann Rabbi ne sirlar soyltlyordu*
Duiuyordu a ma, padi^ahm simm duyuyor-
du; iginden de gu di^ikiceyi ovmedeydi:
Ey Tanii'm, o gen^ egri bir yol tuttuy-
sa sen togigla; eujiktf senden bagkasina sigm-
rnak Byik degi],
Sen, sami Jayik olani yap, oziun suguns
bakma; o, her tutsaga ba^ vurrnakta, kur1:arrna-
iarjjii tetemekte ama, sen bafigla ona
• OiiikU yoksulundan tut da, padi^ahma
dek bu haikin htpsj de nmhtafe
Olgun gUnese kar^i bir imimdan, bir mum
alevinden kilavuzluk istemek p
Fanl-panj parlayan giine§ dumrkeu,
mumdan, kandilden aydmlik dllemek,
Wpixe yok ki bizc gtire edepsteliktir; ni-
rnete nankorluktiir; havamiza uymaktir.
Ama akillann <?ogu da, dii 5 tmceye dalmea
yarajsa gibi karanJjgi sever.
3400, Yarasa, geeeleyin bir kurtcagizi yes*
kurtcagizi M gib,**] taslemj,, yetistlrm^fr.
Yarasa, gecelerin bir kurtcagtzi veyip *ar-
haf olmu 5sa? o kurtcagizi giine? haretp geti»
mwjtir,
I^iklar aagan gtoe 9l dusmanma bile nimet
vennccle, dusmannj] bile doyurmadadir.
Ama yarasa olmayan, agik g<5zij r dogruyu
goren, aydm ohm id ciogaa,
Yarasa gibi E eee]eyin gcligniok istei^e,
edebmj tak.nmasi Icin guneg, kulagtm C eker
kulagim burar onun.
Ona der ki: O inubji yarasanm illeti var;
ama sana ne oldu?
Sugunrlan dolayi kulagmi burayim; cezaru
vereyim de bir daha ba^im, yuzunii giinegten
sevirme*
* Rahmetler olsun, Yusaf-i Sidihyk'iii Tan-
n'dan ba^kasmiu yardimim dilcmcsi, ^Be-
nt efendinc soyte" denicsj yifrUttden "Ycd*
-yil znidanda" mahpus klamiisi
Hani Yusuf da zindandaki birindcn yatva-
rarak h yakararak, yiiiregS yamp bogazi dugijm-
lcncrt^k*
Yardim istedi de, Qikitica dedi; padisahin
tapismda i^lerin diizene girer,
O a^izin huzutoiiida bcni an da sj\i hapis-
tan beni d-e gtku^in^
3410, Sikinti iginde kalmis? bir mahpus, bir
ba^a mahpusu kurtarabilir ml hie?
Dianyadakilerin hepsi do Kindandadir; §u
gegicl j^urtta olumlerini bekleiler.
Ptk a?, bulunur lek ki§i bftyle degil ancak;
onuii bedeni zmdandadir, cam Znhal y]ld]?.inda,
Yasuf, onu yardnnci gOrdilgunden cezasi-
ru cekti; isindanda tarn yedi yd mahpus kaldi,
?eytan s Yasuf'u anniayi unutturdu o ada-
ma; s5yleyecegi sozu aklmdau sildi-gittir
• O giizel huylu, bGylesine bir sue i&tedi
de adSlet sahibi, ona ka£ yil zindanda birakti.
Adalet £une£irtin ne kusuru var ki dedi p
sen, yarasa gibS karaJilikJara du^ersin.
Sahife 261 - 397
MG
JMSNiryl gERHl VI
MESNEYl 5ERH3 VI
SO?
* Kendine gel; denizle bulut ne kusur i^le-
di ki sen 1 kumdan, seraptan yaitfim dilersln.
HaJk yara&u huyludur, gel-geg tabiatlidir
ama, a Yusuf r sen in goztin agik, gtitftyorsun.
Yarasa, karaniJfa siginabilir ama, padi^a-
hm doganmm gdtferine ne oldu ki?
3430, Usta, bu sus yflziinden, cuifimu^ sopaya
dayanma, diye ders verdj ona.
Ama bir yandan da Yusuf'u, hapista kalK
Sindan drtiayi gonlu dertienmesin diye kertdi-
si yle oyaladi.
Ona, H&k'Ja oylesine bir uziagma, Cylcsi-
ne bir sarfao^luk verdi ki Hak T ne zmdani goiv
dii p ne karanligi duyda
Zmdan, rahimden daha agagilik, daha ko-
tu, daha karanlik, daha kank, daha pis fcokulu
degil ya.
Ama Hak p rahimde, sana bir peneere agU
mi, her solukta bedenin geli^ir, buyur.
O zindanda, kiyasa sigmaz bir tatla, yere
dfkilmis bir agaea benzeyen bed^ninden duy-
UuJar biter.
O rahlmden cikmak, pek kotu gelir sana;
ana nin kasi*indan geriye du&ru kucarndurursun.
Tadi icten bii, digtan degil; ko^kler, kaiv
alar aramayi ahm&klik say.
Birisj, mescidin bucnginda sarhc^tur, se-
vine Igindedir de, Sburii, bagda - bahgedc su-
rati asiktir, muradina ermemigtir.
* KS$k, blr^yy degildir, birgeye yaramaz bir
yapi; yik bedeninl; a benim beyim, define yi-
kik yerdedir.
3430. G5rmuyor musuii? ?arap meclisindffi sar-
ho^p yibilmca tad aliyor.
Bv, naki&larta, resimlerfc? siisIudUr ama,
sen onu yik, defineyi ara, bu] f sonra o definey-
le gone yap omi*
Re&imterle, difcuncelerlc, hayallerle dop-
dolu olan bir ev yok mu; ondaki bu Tcsimler,
bu nakjglar, kavu^ma definesine gekilmi§ per-
d&dir*.
§u gonulden resimler, hayaller oogup du-
ruyor hani, bunlar, definenin, altmlarm panl-
tjlarldir.
Yiice, guzel suyini ariligina - dumlu^unia p
suyun ustUndekl kopuk engel olmada, gazelli-
gmi gdzlei^en gizlemede,
Degerli canin guzelliglnc, co^t^UEci da in-
samn bedeni bir pecde.
* Atalar sosiidur, soylenir durur, ondan
omek ul: Biste gelen^ bisden gelir.
I 5 te §u kopuge tapan susuzlar, bu y9zden
an - dura sudan us:ak kalTTii^ardir,
Ey gune§ f senin gibi bir kiblemiz, bir ima-
mimi2! varken biz, tutuyor dei geceye tapiyoruz,
yarasahk edlyoruz.
Bu yarasalai-i, sen, buJundugun yana u^ur;
ey yardimi dilctien, seis yarasahktan kurtar
bunlan.
3440h Bu g^ng t bir sug yu^unden yol azitmi^,
seni yitfrmis; tuttu da liana geldi, ama sen
sui^unu bagi^la anun.
Onnanlardaki arslan ^ibi tmad r u1 -Miilk T -
tin gonlunden bu dil^unceler geeiyordu.
■
Sahife 262 - 397
MRSNEVt SEHHl VI
5*9
SiESNEVl 5EHM VJ
Gorunugte padi§ahm kargmnda duruyor-
du; uctin caniysa gayb bahc^lermdeydi.
* Metekkr gibi, her solukta "Etest" iilke-
sjndc icmedeydi; her solukta yeniden yeniye
igcrek daha da sarho§ oltnadaydi.
ICi seWnsti, digi gamla doJu; mezara ben-
zeyen bedendc, bit* ho S alem vatdi.
O, bu haynet aieminde, bakabm gayb ate-
niindeD, sufar dfyanndan tie belireoek diye
bekliyordu.
O zajnan, cavugar geko - gcke on Harezm-
Sahin tapisina getirdiler.
Gergckten de hem boy^poe, hem ko$up
seyn-taw bakmandan o bfclm at, 5 u gokkubbe
altinda yoktu.
Rengi her gozii aUyo^u; merfiaba c sim-
Sekten, Aydan dogmug ata.
Ay gibi, utarid gibi tez gitmedeydi- sank!
yedjgi arpa degfldi, kasirgaydi.
M50- Ay, bir gee* i ? inde gokyfea alanim agar-
bir gejee icinde g^uu bir yanindan bir yanma
gitfor.
Ay, bir gecede goktekj burtfari dolasirsa
neden mi'raoi jnkSr ediyoi-sun ya*
• O ? a § iJa t -ak guzel, iri, tek ind, yuzlerce
mSiJ ° nun bir iBareUyJe A * *&* **-
Sasilacak gey §u ki o. halkm duygUEU
ank oldugu igin Ay'i yardi.
Yoksa scriat issi olsun, olmaan, peygam^
bwlenn tjtori - guclerf, goklerden de Uisandir,
yildizlardan da.
Sen, §u donup duran goklerden di^an gik
da, o ttaman bak, seyret o guciL
Ku§ yavrusu gibi yumurtanm isindesm;
havadaki kuglaiiii tesbihlerini i^itemezsin.
Mucizeleri burada anlatmayi birak da ati,
Harezmsah'i, c olayi soyle.
* Tann'nm iutuf giJnc§i, neye vurursa
vursun h aydinlanan ister kopek olsun, ister at,
yiicelir, AsMb-i Ketaf'in kSpegine doner*
Onun l&ttrf panltisim da bir sanma; ta§a
da vurmustur, lale de.
La^ ondan define elde eder; tagsa sadece
i&jnjr, kiaar ancak*
Guneg divara da vurur ama f suya vurdugu
gibi divan panl-pariL parlatmaz, pinl - piril
titretmez.
O tek padisah, bir soluk ona hayran -hay-
ran baktiktan sonra yu^unu Im&tfQl - Miilk'e
^cviioli dt,
Ey ec& dedi; bu at p pek guiicl bir at de-
gil rni? Sanki yeryii?,unde dogma mi^ da cennet-
ten gdmig*-
dufiti pibi Luradft da clifin aJttina bi* e&rt kuiimki^tur. "Ifi"*
Bir tunlim v*r *btia iy derviflw «*ti
diye baflar (A, GtUpmarll UrafiiidaJl h*53rlatiftn VunUft DI-
vanii Tl3>kl bacLm, *. 361, L b*vit; Tiirk harfkrlylc; 6. 19 1?
CIJOL ^JLrin ilk bfjiii Hski^ebir TuriaJii tc Tanttulft JJcrne-
fli Ta 7 in: l, 1st, >06fl), Brih turkfriirtde bUyi3k ertck bardicf
So/7//e 263 - 397
510 MESNtVt &OJJ1 VI
Jmad'ui - Miilk, a paclisahlar padi^ahi de-
di; gunluniin meyll, sana seytani melek gib!
gosteriyor.
tytce dlkkat edersen gorursiin; pek gu-
zel, pek alimli ama,
Bagi, bedenine uymuyor, ba^i kusurliu
ba§i sanki ftkuz ba$i.
Eu soz> Harezm^h'a tesir etti; aU slrkin
gosterrii ona.
Alim - satimda gares tell&tlik ederse bir
Yusul'Up iic arsin taeze alabilirsin.
Cinm bedenden aynJigi sirasmda da gey-
tan, iman incisine tellal kesilir.
3470. * Ahmak, tezce s&twerir IrnSnini; hem
de o darlik cagmda bir ibrik suya satar.
Oysa o h bir hayaldir, ibrik defildir; O tel-
lalin maksadi, adami imamndan etmektir.
Sen §imdi sag - esenten, semfrip §i§man-
lagmi^ken gereegi, bir hay ale vermektesin;
Her zamarip m&dendeki inclyl, satiyor, ye-
rine bir £ocuk gibi cevjz aliyorsun,
O eoe! gununun hastaliginda da i^in bu
olursa p gftriilmemig, §agilacak bir 15 degildir
bu.
Hayalinde bir ^ekil belirml^tir, ama cevi-
ze benzer o, kirdin mi gorursun ki itf gurumiig,
kef.
Te ulw anl&ntma #ed*n bu sQz 3 AnadcJu h dit H 'crt w nlnivftur;
Ytinu^un en cgfcl dlTSmt olan ve tipkitaasjnti* Ural 1 miz<fon. ait-
nul-aci I'fitih nu^ki^Lntla! dtfin iifitijnd^j usiiiTi v-arflir. H)T1.
b. Kn JtOtuciA rj.n. bk.
MESNE V\ SERHl VI
HX
O hayal, ba^langicta dolun-Ay gibidir;
fakat sonunda erir t Yeni Ay a doner.
Senium Snceden gorursen seni, sonra por-
sutecck aldatigjmi kapiLntazsiri.
A ernin er s dunya, £iirumu5 P kof ceviz*
dir; pek sinamaya kalki^ma onu, uzaktan stfy-
reL
Padigah, o atl gortir gonnea, gcriinustine
kapildi; imad'ui-Mulk'se onun sonradan gir-
kinlegccegini bnteden ^Brdii.
3480. Padi§ahm gozu titredi de ancak iki ar-
Sinltk yolu gorebildi; sonu goreii gozse elli ar-
gmtik yolu gbrdu,
Tanri'iun, goze eektigi sllrme, ne siinne-
dir kl can, yuzJei^e p&rdenin ardmdaii dogru-
yu gbriir..
* Ulular ulusunun gozii, i§in sonoyla gift
olmustu da ? gozte diinyayi gordii, le^tir dedi
diinyaya-
Padi^ah, atm biri^ik kinanigim duyunca
gonlii sogudu; at so^uk goriindu ona,
Kcndi gozlerini birakti da onun gozfermi
3ldv kendi akhni birakti da ontm ^ziinii din-
ledi.
Bu da bahaneydi; kiyamet gunii h hergoyin
kargihgini vercn T^nn, at sShibinin yalvan§i
yuziinderit padi^ahin gonllinu attan sogutttL
Atin gQzelUgfni Rostermek s ^ in ^^P 1 ^ 1 %*$*
1ii; orlaya atilan soz, kapinin orttilurken qi-
^ardiRi scsti.
O sozijp porde ardindan Ay*m kara gonin-
mes? I^in padigahin g6zline bir perde yapti.
Sahife 264 - 397
513 MESNEVI JE&HI VI
Ne tertemiz mlmardir ki lafla, afsunla
gayb diinyasinda kalelcr yapar.
Sozii, sirlar ko^kunun kapisimn sesi bil;
kaplnin a^ihj sesi mi, kapani? sesi mi? Euna
dikkat et
3490- Kaplnin sesi duyulur da kapi h duygudan
d^ardadir; bu sesi gortirsiiniiz de kapiyi gore-
mezsLniz*
Hikmet cengi* bir ^ilsel ses cikardi m ^
dikkat et bakaltm, cermet bahc(?$inin hangi ka-
pisi agildi?
Kotu soz sesi geldi mi do, dikkat et, ce-
heimemin hangi kapi&i agildi?
Degil mi ki kapismdan uzaksiri t kitpmin
seaini dinle.. ne muiJu gozterj kapiyi da goren
ki^iye.
GorQyorsun ki iyilik ettik^e sag-esen
yagiyorsum rahat so]uk aliyoreun, ho^sun,
A ma bir ku^ur i^IedEn, bozuk bir i§ ettin
mi , o ya^ayig, o zevk gizlemyor,
Kendi go^unli^unu birakip a^ngilik ki^i-
lerin gtMislcrine uyma; ^unku bu akbabalar,
SGni lege gekerler.
Nerkis gibi gozlerini yurnuyor p ^u sopa-
rrn tut cy cce, kor&n l>en diyorsun*.
Ama gBraUyorstin ki yolculukta sana ye-
dekgilik yapniak icin segtlgin o ki^i, s^ncten
beter kor.
* Sen, korccsine elird uzat, Allah iplne
yapi$; T^nri'nin yap-yupma biiymktonnckm
ba§ka birs^yin ecvresinde don up dola^rna.
r —
M-ESNEVt 5ERHI VI
>1S
3500, * Allah ipi nedtr? Nefesin havasmdan gee-
mek.. sunkil onun havasi, Ad h a kasirgadir.
Halk, o havaya uymustur da zmdana gir-
mi^ oturmustur; ku$ o havaya uymu^Uir da
Kanatlarmi Qiipip ucarnaz bir hale gelmigtir.
Balifc o havaya uymugtur da kizgm tava-
ya dugmustiir; namuslular, o havaya uymu^
lardir da sonunda utatimi^Iardir.
* ^ahnenin ofkesi, o havadan kopan alexin
yalimidir; garmiha gerilmek, d&ragacina gekil*
s mek korkusu, o havadan belirir.
Yeryuziinde buyruklar §ahncsini gtfrdun
ya; can buyruklar mi buyuran sahneyl de g5r,
Cana gizlilik &leminde i^kcnceler vardir;
ama sen, si^rayip kurtulmadikca gizlidir bun-
lar.
Kurtuldun mu, igkenceyi de gortlrsun^ aza^
fa da, + , eunkU zit P ziddiyla gorunur.
Kuyuda, kara suyun i^lnde dogan n ovanirt
gfeelligiyle kuyunun zahmctini ne bilsin.
* Tanti korkusuyla havana uymayi birak-
tin im p Hak Teaniminden bir sa^rak sunulur
sana.
* Havana uyup dola^ma; birak o yolu^
T^nn kaprsma, SefeebiPe gel* +
3510. * Havana uyup ot gibi ycle kapilma; ger-
ceklen de Ar^ Etilgesi, Cctden - Ctfpten yapilma
kuliibcden yegdtr,
Padigah, ati geri verin, tez benl ha suliim*
den kurtann dedi.
^— _ ■
r s si
Sahife 265 - 397
■Mmtk
M£&NeVI 5Eftlit VI
Arsiani okiiz ba§iyla aldatma diyeeek ka-
dar blr goz bile soylemedi padigah;
JXueynlxy cjrteiya blr okiiz ayagi getirmede-
sin ama yiiru diycmedi; Hak ( ata okuz boy-
nuzu vermez;
Bu tamnmi§ f adi yayrimis m Unarm sanati
pek uygundur, yerli yerindedir; atin bedenine
okuz uzvunu vermez;
* Mimar, bedenlerij Szasi uygun yarat-
mi§tir; kogklcri, bir yerden bir yere goturulur
blr tarzda kurmusjtur.
* Ko^klerln arasina balkorilar yaprnig, bu
yandan o yarrn saimclar agmigtft.
* Iglerindeyse sonsuz bir alcm rardir; blr
kara cadirin i^ine biuiea genig alam sigdirnii^
tir.
O, kimi okir, Ay'i bir k&bug gosterlr; ki-
nd oluTj kuyuiiun dibini bah£e Eostcrir.
GSniil gozcmUn, ululuk issi Tanri'daii da-
ralip goni§Iemesi 3 Tann'nin, soluktan soluga
belal buyii yapmasi ■ yiizundondir ki,
3520, * Mu-Staffr, Hak + tan, cirkini girkin, gerge-
gi gergek gostcrmcsini istedi;
Sonuna dek yapragi £evirince f pigmanLk
ytMnden sikmtiya du$meyeyim dedi.
O tek Imad f u]-Mulk'un ; duzenl de Hak s -
tandir; o duzeni de ana, miilk sahibi ogret-
* Tajiri duzeni, bu duzenlerin kaynaiidir;
kalb, ululuk sahibinin iki pamicigi arasmdadir.
Gflnlune diizen vei^en, kiyaslama veren, es-
ki hirkani da ate§e vermeyi bilir.
3351 beyitten sonratu ba^ik, H&resmsah, Ha-
t^zm^ahlar devMlnin ilk hiikiimdan olup 491-521
H de (1097-1127 M.) T SeleukluJara tabP sayflmak-
la" beater, bagimsiz deitecek tarflda hukuro suren,
Huinu Emir'U^Mffifltotti y«nl Mu'minler Emm'-
nin (Bagdad, Abbasogullan halifesinin yarding) ,
Kutbud-dttnya ye'd-din (DQnyA ve dtnln tatta),
EbU'l^Feth tfutuhat sahibi), Cem&rtid-din (Di-
run guzelligi) ve Padi 5 &h Ekaplanyla anilan Kutb-
ud-dln Muhammed'dir (M. Fuat KBprUlu'nfcii "te-
]ftm Ansiklopedisi" ne yazdigi ^Hari^m^ahlar" mad-
defitoe bk. c. 5. I; *. mh 596^617 de (1129-1220
M) biikum suren, Mogol akiivinditn sonra penman
bir hsilde veJftt cden AJaeddin Muhammed-i SSul
olamai. OUM bu zatla Mev^na'nin babasi Sultaii'-
ul-Uleraa'nin arasi : Inai^ yuzunden agikti (A. Gol-
pinarlu Mevlana Celaleddin; HI. basim; s. 3S f 40 -
41)-
Ba^liktaki tuiatflil-MUlk, padi§abin votti sa-
yilan, yakitii oldu^ kflbuL edilen bir sat olaruk ka^
but edilmekte, ayni zamanda 3371-3382. beyitler-
de, eranlerjn huylanyla huylandigip gai'ipfero f yok-
sullara, muhta^ara yardiraci oldugu bildiriimckte-
dir. lmad f m-Mulk, miilktin dh-ugi aniainina gtl-
melrtedir kS bu da, ahl^kiyla ilgilidLr,
Sahife 266 - 397
MESNEVI SEKJrt VI
Ba^dttaki "Esir satan, haset dili <dursa„," bey-
% Hakim-i Seiiai'nLn "IBM - Name 1 ' sindendir; nite-
kim MevJan&'da bunu agiklamaktadir. Senai h nm
^Hadikat'iil - Hakiyka ve gerfot'iit - Tarika" adh
eserine, Fahr'iid-Devle Behram §ah adma yazil^
digi igin "Fahri-Mme" dendigj gibi (Miiderris Ra-
^avi baaimi; 1329 S^ H*; Muha mined b, Aliyy'ir «
Reffa'm Mukaddimesi; s, 16, satir. S ve ilk fotog-
rafya} "Ilahi - Name" de denmektedir; Mevlanii,
"Mesne vi s ' sinde "Hadika" y\ t daima bu adla anar;
-nitekim bu ba^likta da +l Hadika h± ya bu adi vermek-
tedir. "Manakib'ul - Arifin" de Sir&ccddin-i Mesne vi-
han rivayetiyJe, Oelebi Busameddm'in, blr glin p
MevIyjiaVa, "Iffi hi - Name" yani "Hadika" tarzm-
tia, fakat Attar'm "Mantik'ut - Tayr" m in vezninde
bir kitap yazmasim reca etU|i ve "Mesne vi" nin bu
reca Serine yaicilmaya bagJandigi bildiriLmektedir
;tTabsin Yazici basimi; II, c. Ankara, T + T. K. Ba-
simevi-1961; s. 740). Mevlana'mn aldigi beyit,
Kur^an-i Mecid'in m suresinfn (YQsuf A, M).
H< Ve onu degerslz bir kar, saydi birkag para kai-gi-
h&inda satmiglardi ve onu satarJarken pai'aya pek
o kadar ragbelleri de yoktu" mcalindeki 20. fiyet-i
kerimesinin if&desidir ve YOsuf Peygamber'i, kar-
degleriiiiri sattiklanni anlatir. Mevlana da bu Ayet-i
kerimenin son ciimlesini lafzan iktibas ettiiistir
(L c, in 113. b. inin §. e bk.>.
3361-3362, Fatiha - Lahavte. Fatiha, a ^ 5j bag,
Mngic anlamjna gelir; Kur'an-i Mecid'in ilk sunesi-
dir, Yedi ayet olan bu sCji^ye, her namazin ilk
iki rik'atindc okunan sureden once, baa mezheple-
M£SN£Vl SERKl >1
5 IT
n obe sou rik'atlerde de yaliozca okundugundan,
XV. surcnin (fflcr) S7. ayet-i kerlmesinde, "Sana,
tekrarlanan yedi ayeti ve kadri pek bw* olan
Kufan-i verdik" mealindeki ayetle zikredjldigl ji-
bl t "tekravtanan y^i ^yef anlamina "SefaUMe-
saW" "Hamd, alemlerin Rabbi Allah'a" mealmdekl
ayetle baglad.gmdan "Hamd", Bbiir surelerdet i one*
bulundugu gibi biitiin dint hukuinler, Rububiyy^t
ve uludiyyettc toplandigi, bu sure de bunlan cam
bulundugu eihetle, Kitab'm asli anlamina "Onun ul-
Kitab" adlanyla da amlir; on adi oldugu rlvayet
edilm^tir (Mecma'; 1, B. IT). Kuv'an okundukvan
sonra Fatiha verilmesi, dinle^n ve orada bulunaii-
larjn, Besmelt'yle bu sGreyi okumalari, Imamiyye'-
ye gore avdindan da Kufan'in cxn. suresinl Uh-
las, Tevhid) okumalarA gerektir ki Mevlevilentl
Sems kolu denen ve Ehlibeyl yolunu giidenleri de
boyle yaparlar. Ayiica, Siifiyyede, herhangi bir i§e
ba§lamrken, yahut bir dilegin olmasl icin, duasi
makbul sayilan, himmeti urnulan birinden, yahut
salikin mursidindon Fatiha njyas etmesi de Sdetllr.
Kendisindeo Fatiha istenen zal, goillunu Hz. Fey
gamber'e ve zamanm Imanuna baglayip, hayirlann,
fiJtGhatm aqilmasi, faelalann def'olmasi, gunahlarm
mahvi hacctlerin olmasi, dileklerin hayirlilarmin
ycrine gelmcsi, yarabb!, temiz ve Euaei buylan ter-
temiz bir halde elde cTinemiz, kbtu huylan gider-
memi!« Igin ey azi'^er, Kitab'in Fatiha sui-esim, sa-
lavatla beraber okuyalim mealindeki gu gitlhangl
ceker, yani okur:
"Feth-i hayrat^i futuhat, def'i bcliyyat, nnahv-i
seyyl'at, ber &ineden-i hacat, husul-i hayr-i mura-
■
Sahife 267 - 397
513
MtSNliVl SEBHt VI
MI-SNEVl 5EHHJ VI
Gl*
dat, y&rabbi idr&k-l pak-i ahiak-i hamid^ ve be
def -i ahlak-i zeraime bihanim aziaan Fatihatul -
kitubrS ma'as- Salavat."
Bunun uzerine bulunanlar salavat gelhlp Fa-
tiha sQresini Bcsmele'yle, sonra da Tevhid suresini
_gene Besmele'yle okurlar.
L& ha vie i^in IL a in 146. b. inin ^ e bk +
3365. e< Mekr" stfzUnu "diizen" sozuyle tiirkce-
legtirdik, Kur'an-i Mecid'de YTL surenin (A'raf)
#9 + ayetinde azap, XHL surenin (Ra'd) 42. ayeti ri-
de ig ve tedbii', XXVII. surenin INeml) 50, ayetin-
de, diizeidere kar§ilik verilen ceza anlarnlarmda ge-
ger t ba§ka ayetlerde do vardir. III. su renin (Ali
tmran) 54. ve VIIL surenin 30. ayetlerindc Allah ? m,
duzencileri cezalandiraiilarin en hayirlisi oldugu
blldLrtljr; beyitte butun bu aye tier e igarct edilinek-
tedir.
3373, Bayrak dibi s eminlik yen anlamina ge*
lir. Savagktrda, eskiden, ordunun bayragi en emni-
yetli yere dikilir ve bilhassa orasi korunurdu, Bu
yuaden "p&y-i alem - bayrak dibi" en emin yer an-
laminadn\ Bundan sonraki beyitte, ^padigahin ha-
tinda bir peygamber gibiydi" sozflyle "Ehli arasm-
daki gun gormuij ya§li kigi, iimmeti igindeki pey-
ffamber'e benzer" ve 4d Evinde f Ihliyar k3§i p ioplu-
mundaki peygamber'e bcnKcr" badislerine igaret
^dilmektedir (CamP; II, s. 36). Buradaki ihtiyarlik
da, ya^la degi] s bagladir da.
" 3375. HStem< I. c. in 2253, b. in in 5. e bk<
\ 3387, MesM - Mesftu Hz. is&'dir (A- M). L
■ c. in 47. b. Inin 5. e bk.
1
3395. Hepsi dfe muhtac XXXV. surenin (F4-
tir) 15, ve XL VII, surenin (Muhammed S. M} 38.
ayeilerinde Allah'in gam, hcrkesin, ona kargt yak
yoksul oldugu bildirilir. Beyitte bu Syetlere i^aret
edilmektedlr.
Beyitten sonraki baslik ve bolum. XII.
$&renin CYQsuf A, M) 23-42- &yetlerinde F Mmr
azizinin hanimmm YusuTa gonul verdigi, Yfeuf'u
gagirip kapilan kupataiak onunla bulu^mak istcdi-
gj h Yusufun buna razi oJmadigi, kacai^^u, Z^liha'-
nm l YusuPuii gBmlegEne yapi^tigi, ^omlegin, ardm-
dan yirtildigj, Aziz 1 in bunu gorunce, Yusuf : un sug-
suz oldugu anla^ilniakla beraber, soylentlJeri yatig-
tirmak i^in onu zindana attirdigi anlatiltr- Yusuf t
zindandaki iki kigmin ruyasim yorup T kurtulat:atmi
sandigina, ef en dine benlm sa^uz oldugurciu soyle,
beni liatirlat der; fakat Se^an p ona bunu unultu-
rur ve Y^Strf (A. M), zindanda nice yiUar kalir.
Yusuf-un ona soyledigi sto, Seytan'in unuttuiroasE "
ve nice yillar, tefsfre gore ycdi yil zindanda. kaldigi
42. ayette bildiiilir; ba^Iikta bu ayetten "Nice yil-
lar" ve "Beni efendlne hatir1at p> aozleri bu ayet-
ien lafzan iktibas edilmi^tir (I. c. in 118- P IH. c, in
160G, b. inin, IV. c. in 1S5. b, Snden sonraki ba§]]- ;
gin ve V. c. 3n 931. b, friin 5- lerine bk.}-
3415- Yusuf « Sug- Peygamber3er r akla ve nakle
en uygun inans sahiplerince^ peygamberlik odevi
igin yaratildiidanndan dolayi, dunyaya geldikleri
Sahife 268 - 397
530
MESNEVI SERIil VI
andan vefatiamia dek kugijk, buytlk, hiebir sue ig-
l&mezlcr; hatta onlardan yainilrnak, unutmak gibi
bir§ey sadir olma^ Sug gibi gor linen, anlatilan §ey-
leii, "terk-i evla 1 ' dir; yani yapJbnasi si 1 ^ obnayan,
fakat yapilrnamasi daha iyl olan binjeydir ve bu
da, bfr hikmetin bildirilmesi i^in olur (I. a in 1494-
1495. b. lerinjji 3. e bkj +
3417. Scrap, blih&ssa yazm k]zgin giinlcrinde,
kumluk c<)llerde s bozkirlarda, ufka yak in yerlerde
£51 vc den iz gibi gbrunen> gergekte olmayan goriin-
tudiir. Kuldan yardim istemcy] seraba Inanrnaya
bcnzctrnektedft\
3429. Define -Yikik yer. II. c, in 850, K inin
g, e bk.
3436. Bize gelen, bizden gelir. Farsgada J "E*
m&st kl ber iriSM*' atasozundcn alfcnmadn\ Turkee-
de de h "Bana bendeu gelir her ne gettrse; ba^im
I'-fihiit kiihr dilim durursa NI ataso/ii vardir Id "nie-
failin mefailun fteulitn" veznlnde bir beyittir.
Elest I. o. in 1246, b> inin $■ e bk.
3452. Ay-ikiye btil[)nme& L a in US. b.
Inin & e bk,
3458. Ash&J>i Kehf. I. c. in 392, b. inin §.
e bk,
3468 - 3470, Can verme gagi ■ geytan.
.su renin (Ha^r) 11-15. ayetlerinde, munafikliirui,
Kitatp ehline, siz yurdunuzdan cikarihr&amz, biz da
■gikanz dedikleri, fakat gikmayacaklan, onlara yar-
MESNEVt 5EKH1 VI
521
dun etmcyeceWcri, sava^a giri§meyecekleri, onlann,
bir topluluk olmadigi, goniillfirinin darmudagan oldu-
gu, onJara, ftncekilerin ugradiklan azabin verjlece-
gi biLdirildikten sonra 16-17, &yet-i kerimelerde,
ine&len, "Seylan gibi, hani insuna h kafir ol der de
insan kafir o]du muydu, &Uphe yok ki ben dcr, sen-
den tam&miyle uzagim; auphe yok bcn r aiernlerln
rabbinden korkanm. Derken ikisinin tie sonJfin §u
olur- Suphe yok kl ikisi de, ebedi kulmak iizere ale-
$e girerler ve budur zulmedenlerin cezasi" buyuru-
lui\ Bu ornek, Nadir ogullanyla miin&hkJar hakkin-
da f yabut Bedir ^ava^inda mU^rlkieri sava^a yelte-
ycnior hakkmda olmakla beraber, bir de, buna dair
JhikSye uydui"Ulmu§tur:
Isr&iloguUanndan Rirsisa denen bir Kablt var-
mig. Gece-gundijz, ibadetle me^gul olau bu ada-
ma p dolileri getirirler h kereiniylo akillanirlar, hasta-
lan getiririer, duasiyla iyile^irlermi^. Bir gun^ akii-
ni kagirniig bir kadin getirmifiler. BarsSisa bu kadi-
na tutu1mu$ ve onunkt huli^inus. Kadin g^bo kal-
mi?j. Gebelitini anlayan Barsisa, kadiiu oldurmiis,
bir yere gommu?, Barsisa'yi bu S^e sevkoden gey-
tan, gidip i§i ? kadinin karde^lerine haber verinig,
1§, o schrin padi^iliina akEctmi^H Barsisa tutuklan-
mxl, kadin, gomuIdtiKvi yerden gjkanlmi^, cinayet
anla§]lnug, Barsisa'yi caiimha genniglcr. §eytan
gelip, bana secd<^ edersen seni kui'tannm demi^.
Barsisa, ayaklai]in p ellerim Qivili p nasil secde ede-
yim demi§. §eylan f gonliinden gegir, bu da ycter
demig. Gonliinden, ^eytan'a seede etmeyl gecirip
im&iTiindan olunca da §eytan, ben Aliah'tan korka-
Sahife 269 - 397
MESNITVI 5ERHt VI
3-23
S22
MESNE VI SliRHJ VI
nm ( senden uzafim deyip cekilmis (Mecma 1 ; IX;
s. 264-265).
Halk bu hikay^yi §u taraa dokmtigtur:
Bir gun 5eytan r meyus bir halde giderken koea-
karmm biri ± ne aldu sana p nixten boyle mahzunsun
diye sormu§ + §eytan p Barjsa h yi p kirk yildir azdiF-
mak isterim, bir tlirlli basaramam; tunidiml kestim,
gidiyorum demi§. Kocakan, yirtik - pirtik ayakkap-
larini gSaterip, bana bir ayakkabi abnayi vaadet;
ben onu yoldan gikaririm dor, §eytan da vaadeder*
Kocakan, birtnin slit emer gocugumi salar; yanina
bir §i§e sarapla bir bigak alir; Barsis&'mn ihftdet et>
tigl m&bede gider; bir tarafa gizlenir. Mabette p iba-
det bitineCp niabcdin hizrnet£isi, #talifi temizler,
anahtan Barsisa'nm yanma kor p kapiyi £ekip gi-
dermi^ Gene aym tarzda hareket etmig; cikip gi-
dince kadin, firlayjp anahtari almi5, Barsisa'ya,
ya gamp fgersin, ya bu eocugu bldurursun p ya ba-
na tasnlM cdersin; bu lif 15 ten Mrini yaprnazsan
simdi, bu adam beni buraya hapaetti, lrzima ge-
cecek diye bagirmaya baglftnm dermic Baraifca, yap-
ma -ctmc diye yalvarlrsa da kadin h dilcgiiide is-
rar eder, Earsisa, bu ug i^ten, §arap i^meyi ehvcn
buJur, i§er. Sarhog olunea, kadmin Ljveleri adami
Cildlrtur; onunla bulu^raayi ister. Kadin, cocugu bl-
durmezsen aana leslini a] nam dcr. Barsisa, £ocugu
oldurur ve kadina tasallut edei\ Kadin p butim bun-
Jardan sonra peneereyc agip yetfein, beni bu adam-
dan kurtarin diye feryada ba^lar. DuyanJar ko^up
gelirler, Kapiyi kirip I^erl glrerJcr. Kanli bi^a^i,
kattlar i£inde yerde yatan cocugu, iistii - ba§i peri-
San kadim, §arap gise&jnt gorurle* Barslsa'yi, sue
ifcliaerini. kadiiu hftkimc gotiirtirtei\ tnkara mecal
olmadigindan hakim, Bar^tsaM idama mahkum
eder. Ba^isa, asilaca^i sirafla §eytan gelir, bana
Imanmi verirscn sen! kurtannm der. Barsi^ 3ey-
tan^a u>up imanindan olimca da, ben senden usa-
gim, ben AUah'tan korkarim deyip gekilir t gider.
Kocakanya ayakicabi alan §ej^taii p ayakkabim, ala-
blldigine uzun bir sopaya takjp ona uzatir. Kadm,
neden elinle vermiyoi^un cJcyince de p ne olur t ne
olnias, bona da bir is edersiit der; kadm ayakkabnu
almca da liE>men ka^ip surolur.
Fui^uzan-fer, bu beyitleiin mealine uyguri ola-
rak, Sems' in §u sozlcrlnl nakiediyor:
"Kiieukluk, gocukiuk gagimda bir kitapta bir
hikaye okumu^tum. %eyhin birt oliim ^ninda pen-
man bir MJe di^mife, Muritleri, ona inananlar qev-
resine toplanrmglar; gth^det geUmi^ini, Allali'tan
bagka yoktur tapacak demesini teklife ba^lami^ar.
Atfam, tcklifin gsldigi yandan, ote yana ceviriimi?
baginu O yana giderler, teklif cderlennl^ bu yana
CevirirniJ^ ba§irn 4 Onlar ismr ettik^e t yalvardikga
§eyh de isrftr eder, soylemezmi^ Nihayet p demeye-
cefim deini§. Miiritter, eyvahlar olsun, i§, asil bu
anda; bu nasil §oy f bu n& bi^im karanlik; bizim
halimlz ne olacak acal^a diye agjayip sizJanniaya
baslamislar. Dcr]ten §cyh, kendtne gelmig; ne oldu
feizfe diye sormug. OJani^biteni anlatmiglar; benim
bundan habcrim yok demi?; ge>^tan gelmigti, bir ka-
deh buzlu suyu karsimda evirip geviriyor, suifuz
musun diyordu, Ben cvet deyince, Tann'mn egi -
Sahife 270 - 397
524
MF5NEVI 5F.HHr VJ
ortagi var de p suyu sana simayim dedi. Ben, ondait
yitetimu cevirince o yana geliyor p ayni soEleri soylli-
yordu."
Fatih nushasinm 14- b-15. a yapraklannda
bulunan bu hik&ye, "Mafthiz" de 216. sahifededir.
Bu da beyitlerin me^line uyuyor; fakat bizce Mev-
ISnu, LDC surenm 16-17, ftyetlerine i^aret ctmek-
tedir.
-
3482. Diinya - Leg. V. c, in 1039. b. Jnil) s. e bk.
3499-3500. Allah ipi-Ad. HI. c. In 421L, L
c. in 858-859. vo 3319. b. Jerlnin §. lerine bk.
3503. ?ahnc. IV. c. in 10115. b. inin g. e bk.
3508-3509. Tesnim - Selsebil. LXXXOT. sQre-
nin (Mutaffjfin) 25-23. ayetlerlnde, cennet nimet-
leri anlatUirken, mealen, "Sunulur, ifirilir onlara,
jciminin sonu p^k hog bir tgki, sonunda misk kokar
ve ozleyip dileyenler, bunu bzlesinler, bunn diiesin-
Jer ve bu fckiyc Tesnim irmaginin suyu da kansj-
tmlimgtlr; oyle bir kaynaktan akar ki onu, mabut-
kmna (manen) yakmlastinlmis olanlar Igor" buyu-
rulmaktadir. Beyitte Tesnim, 27. Syetten almmistir.
Tesnim, kabi, agzina dek doldui-mak, bii^eyfn Ust ta-
raiina cikmak anlamina gelij-. Eu nchir, cennetin bu-
tfoi kosklcrine ograyip yukandan agagiya aktigin-
dan bu adla aniimistir (Tesnim ve Selsebil) j ? in L
c. in Dibce'sinin ve 324, b. inin §. e bk.).
3510. Ar§. L c. in 241 - 242. b. lerinin 5. e bk.
3515-3517. Bu beyitlerde insan bedenl anla-
tilmaktadir. Koliar, ayaklar, eller, yerden yere gj-
MESNEVl $E£HJ V\
5*6
^den kogklere, goz, kulak, bwim ve agiz h sarin glara
benaetilmekte, bir kara eadira benzeyen bedene, bu-
tun alemin sigdigi bdirtilniektedir; ayni zamanda
bedendekl dusuncenm, hay Bin, yaratici kudretin to
Kahurlerine de isaret edilmektedlr,
3520, Gergefi gei^ek gftstermeyi istemek, "jM-
}ab)m, her^eyi, nasilsa 5yle poster bana" ve "AJla>
him, dunyayip temiz kullarina gosterdigiit gibi gos-
-ter tona^ mealindeki hadlslere igaret ediliyar.
OJ^Ci'
"Kalbler, Allah' J n (kudrct) parmaklann-
-dai) iki patmagin amsindadir; onlari d5nduriir^du-
rur" (Hadis; Caml 1 ; I, s. 70)
Sahife 211 - 397
M-ESNILVl 5^KH£ VI
521
M E T t N
O ketbiida lie o bor^Iu garibin hiMycsine
domi^ Onlann, rnuhteftjbhi mftzanndan
donmcleri ; kcfhudania> ruyasinda
Muhtaftibi ^iirmesi
if
Ba^tan gegen bu glizeJim hikayenin de
sonu gelmedi; cvet, ga^ip, Muhtcsobin mezann-
dan donunce,
Kethuda, onu evine gottirdii; o yuz t\mkr\ t
miihurleyip ona teslirm cttl.
Yemek gikardi; hikayeler soyledi; garibin
gonliinde yuzlerce urnit giilij agildi,
* Kol^ybiirt, gtigliikten sonra geldigini gftr-
mugti.i; garibe o cegit hikayeler arilatti,
Vakit, gece yansini ge^tl- tiikfrye anlatip
dururkcn uyku, onlari aldi; ta can yaylasina
gotttrdu.
3530. Kethiida, riiyasmda o kutlu Muhtesibi
gordii; odamn ba$ ko^esfne kurubnustu.
Kethudaya, a tath kethiida dedi: soyJedfk-
lorini bir-bir i^ittiiti.
Ancak cevup vermemc izin yoktuj izinsiz
dudagimi atjamam.
tglerin nice oldugunu anladik da, o yftz-
den dudaklanmtza miihiir vurdular.
GizU gevlerin ortaya cikmainasim, yatja-
ji»n, gesimin yikdmamasim da bSylece sag-
ladilar. .,
Gaflfit pordesi tumden yirtilmasm; min-
nct tenoeresi yari ham kalroasm dediter.
Kulagimiz kalmadi ama biz, llimden kula-
giz; tumden soziiz ama iidafcnua yummusuz,
susuyoruz.
Ke verdiyscK hepsini bulduk aimdi; bu
diinya pordcdir, o dunyadn' gereek dtinya. _
Ekme guild, glzlemek, tohumu topraga
sacmak giinudUr,
Pev§iime guniiyse tohumun bittigt gun-
diir; karsdigin) balmak giinudttr,
Nnhtncftin, ™j-ada Ketliiidaya, K* imi 9
oian o bwrghi dostuii boretiim odeme jolimu
gosteiwesl giimiis definesinUt yemii bUdii^
mcsi, mirassdarma, adaiu ™ kat1iir aIirfia
alsin, fiok gonacBinler, geri almasinla*!
batti o verse, yahut bir tusuum Uabfil ct-
ineso bile onlar almasmlar; ne kadar diler-
se alsm; S «nku ben, beuim ve yakmlaruniix
o defia<Ml*n bir babbe bile aima^alatim
Tann'ya iuladim diyo Uab.^ K uiidermc»i
3540 §»ndi, o yeni konuga vergimi dinlc; lien,
onun geleccgini biUyorfuin, E 6iilyorduin.
Bortfu oldugunu da duymu§i,um; onun iQin
de birka? mucevher hazirlamistim.-
O mticevherlcr, onun borcuna yeter de ar-
tar bile; tek konugunum gonlu yaroli kalmaam.
Sahife 272 - 397
53£
MESNEVI 5ERHJ VI
ME5N£VI 5E*»t VI
5B^
Onun dokuzbin altin borcu var; ona h Lor-
curiUj bunlarin bir kisnuyla odemesini say la
Eu paranm bir g*)gu da avtar; soyle, on*
Ian da harcasm; beni dc duadan unubnasin*
Bu parayi ona kendf elimle vermek astcr-
dim; fiJan deftere de yazcnigimdir bunu,
* Anna Aden incilerini ona, gizJice ver-
memc ecel* miihlet vermedi
Borcu igin lallcri, yakutlan bir $eye sar^
dim; usttinc de onun adini yazdim*
Filan kemerin aUma gomdum; ben a
dostun gamin i dnceden yedim.
Gnlann degerlni padigahlardan ba^kalan
bilemez; de ki; Satarken dikkat et, aldatma-
sinlar seni*,
3550 + * Satarken aldanmaktan korltuyorsan,
Feygamber'in tigreltigi gibi tic gun, geriye al-
mada muhayyer olarak sat de.
Dcgerinin eksilmesinden korkmasin; £iin-
kii onlann degcri hig dusrnez.
Miras£ilanma da selamimi sGyle; bu is-
marici da bl-kil anlat onlara,
AttjnJann cokluguna kapilmasinlar; hep-
sin 1 o konugun online kaysunlar +
Bu kadanm istemem artik derse p al da de-
sider, diledigin kigiye ver\
Verdigimin zerresmi bile geri almam
ben; memeden aknn siit; bir daha memeye
donmas.
* Feygamber'in soztine gore verdigini gsri
alan k igi, kopek gibi kusmugumi yemig olur.
JBana bu kadan genekmez dev, kapisim or-
terse o bagigi, fcapisina dokstinler.
Kim oradan ge^erse, o alsui o altirian;
ozii dogru ki§iler t arnmganlarmi geri almazlar*
O defineyi onun i^ln gomdilm; ululuk sa-
bibins adadim; stfz verdim; ahdetUrn.
3560. O defmeden birgey alan, ylrmi kat fazla-
siyla ziyana dii^er,
GonJumu Srifiitmekten gekinmesierse, onla-
ra ytizlerce mfhnet kapisi agihr.
Tanri 1 dan hoglukla d Lie rim, umarim ki
hakki, mQstahak olana ulagtinr.
* Bu sozlcri soyledikten sonra Kethudaya
ikl §ey daha soy led i uina, bunlan bildirmek igin
dudaklanmi agrnayacagsm.
* Eu ikl sey dc $ir olarak kalsjn da Mes-
nevi P pek o kadar uzamasm.
Kethuda, si gray up parmaklanni gikirda-
tarak kimi gazel soylemeyo, kimi nglayip ba-
eivmaya koyuldu.
Konuk, a Ketliiida dedi, ne sevdadaamT
Sarho§, ho^ bir halde kalktin,
A yiice er, gpcv ne du§ gorduti ki, ne ^li-
re sjgiyorsun P ne ovaya«
+ Filin, Hindistan'i ml gordU riiyasinda
da dostlarin halkasmdan b6y1e iirktEl, ka^ti?
Kethuda, pek giizd bir rOya gordum; san-
ki g6nlumde ? gane^i seyrettlm dedi.
3570. O uyamk efendiyi gordumj q kavuiinak,,
bulugmak Ig!n can vereni gdrdtim.
- r. 34,
Sahife 273 - 397
5M
titUKZVl iPKftJ VI
• DiJeklerl veien efendiyi, bir i$ idn £a g~
rikncu bin ki S i gibi gelip tn-isen Muhtcsibi cor-
diim*.
Saiho ?J kendinden gegmig bir hulde boy-
leee sayip dokuyordu; derken sadiy^luk ak-
Jim tfa aldi, flkrini de.
Evin or(.isina distil uiiuzun uzandi* batik
gevi-esinc toplandi.
Kcndmc geiince ey guzeUik-ho § luk denfei
(Jcdilei-, ey kendinden geti^e afciltar - fikirier vc~
Uyamkhii uykuda gizlcdin; goniiLsuzliikt*
gonul uliciligi sidadin.
Agagikk yoksullukta zonginligi giziorsin-
dcvlet boyundurugunu da yoksuJluk zineiri y a !
pars in. J
Ziddi, addin Igine korsun; yalaei suya
atc§ nature tin! verirsirj.
* NemrwTuri atesinde bahfe gizHdir- ge-
lirlet, bivfi]?lardan hareay Cardan biter/ boy
atar. *
♦ O kurtulus padiguin Mustafa, bunun idn
domistfr ki: Ey nimet sahibi olanlar, comertlik
kazanptir**. '
-3580 * MaJ, sadakalar vermekle his eksilmez;
hayirlarda bulunmak, mali yitinekten km-ur
,- * ^? nin Cosup artmasi, zckat yfeundcn-
Jr; krtdukten, cirkin seylerden de namazla
korurjuisun.
^ftttlT-.
Bu teyun ]tll]CI fflBW?] fcun ^ n ■ ™
MfiSNBVl 5£RHl Vr
i31
* Sekat vermeil, kesenin bekcisidir; na-
maz kilman, kurtlara kar^i gotaanhk eder sana,
* Tath meyve, dalda, yaprakta gizlidir;
5lAJmsliz dirilik, Gttimde glzli,
Gubre, bir yolla mcyveye gida olmug; yer-
yuzUj o gidayla meyveyi do|uiTnu§ +
* Var olug, yoklukta. gizii; seede etfis ha-
murunda sectfe edilig yog ru] mug*
Demirle tagin <Ji§i karanhk^ lelermdeyse
bir i§ik yaFj alemin mumu.
Her korkuda binierce emirtlik var; goz
karaeinda onca aydunlik var.
Bedcn okuziuilin i£indt bir §ehzadc var;
defineyi, yikik bir yere gommu^sun.
Baylece de bir kart e§ek, o suzelim defi-
naien kagsm; y&ni tblis, okiiau goralin^ padi-
gahi go^mesin diyorsun.
+*
soninki bnyit nr*4r-
Sahife 274 - 397
($ERH)
3527, KolayLk - Gucluk. XCIV, sfcrenin (In-
.3! rah) 5-6. £yctlerinde, mealan "Artik suphe yok
ki her ^ugltikle beraber bir de kolayhk var; §up-
he yok ki her gii^liiklc beraber bir de kolayhk
var" buyrulmaktadir. Eeyitte, ayetlerden lafatf jkti-
bas da vardir,
3546, Atten-fnci. Inci, Aden kftrfezindo ci-
kanldifi \gh\ t gok defa Aden'Ie beraber anihr,
355tt Satis - tt<j giin muliayyerlik, Bu bahia,
XII. c. in sonlanna dogru 3492. beyitten sonra, ayn
bir boliimde seeti.
3556. Vendiglni geri alan. "Bagi^ladigi geyi
gen alan, kusan T sonra da kusmngunu yjyen kopege
bei^er." (Euhari ve Muslim'den naklen Ahadis-I
MesnevI; s. 217}
3563-3564. MevJ&na'run s^ytemedigi, Mesne-
yi'nin uzamamasi j^ aym zamanda beiki de agi-
ga vurulmasj gerekmedi£hideji sir kalmasi™ uy-
gun gordfigii bu ik] soz, hatirindan gesmij, sadrdan
satra Inmemistir,
3568. Fil - Hindistan. H. c, in 2232. b
5- e bk,
MESNEVl SEftHi VI
«3
mm
3571. Bir ki^i-Bin kiju Hicri 195, 196, 198,
199 ve 200 de (810*815 M) Bagtiad'da vefat eden
ve Arap edebiyatinm en unlii sairierinden bid olan
E3bu - Nuitis'm p Fadl fr Rabt'a yazdigi kasidesindeki,
fititttn tftent bir kigide topLansa
Bit isi Allah yapmaz denrmez ki
inealindeki beytine i§&iiet edilmektedir {Hadika'ya
Muhammed b, Aliyy-i Rfcffa'in yasdifi mukaddimo
vc Muderris Radavfnin 5, notu; a, 11. Ebu-Nuvus
iCin "Rayhanefiil - Edeb" e bk. c. V, CSphSne-I Sir-
ket-l Sehaml-i tab'-i Kitab-1373 H. 1332 §. H. $
186 - 188) . Bu cildin 22. b, inin ^ e de bk,
3578. Ncmrud - Ate$. L c. in 551. b< Inin $,
e bk.
3579. "Comertlik kazanctir; nekeslikso yom-
suzluktur/' (Hadfs; C&mJ'; I, s, 32)
3580. "Sadakayla rnaldan birgcy eksilmez; bi-
rinin su^unu bagislamakla Allah o bagi^layam, an-
cak yiiceltir; higbir kimse yoklur ki Allah igin go-
niil algakbginda bulunsun da Allah onu yticelt-
mesin/ 1 (Aym II, s. 134)
3581. Zekat-Namaz. "Mallannizi zek&t V£r-
mekle koruyun; Iiastalarinizi sadaka vci-crck tu~
davi edin; bel^ya da dua ile karai koyua" (Ha-
dis; Cfimi'; I, s. 124)
"Oku kilaptan ne verildly&e sana ve namaz
kil; §uphe yok ki namaz T insani firkin ve kotu §ey-
lerden ahkoyar ve ell>ette AMh'i anmak, pek bu-
Sahife 275 - 397
531
MESN£Vl SERHl VI
yiik Mryeydir ve Allah, nc iglcrseniz hepsini de bi-
ll r." (Kur'an-i Kerim; XXIX, Ankebut; 45)
'Tfrldigi nama^, birini kottl ve glrkin seyter-
dcji alikoyrnuyottsa o ki$i h Allah'tan uzakkt£tik£a
uzakla§jc" mealindekl hadis, adeta bu ayeti tefsk
etmektedir (Cfimi'; n, s. 166). Ecyit, ayet-i keri-
menin mealidlr ve ayette geeen "fahga' ve rntinker"
sozleri action alinmigtit,
35S3h Dirilik olumde gizli. ir. sflrenin (Eaka-
ra) 154., HI. syren in (Ali Imran) 169, Syetlerinde,
Allah yolunda oldurtijenlerin olij olmayip diri toulun-
duklan bildlrUlr, "Geldiniz, kademiniz kutlu, hayidi
olsun; en ku^iik savagkm (diamante savasmaktan)
en biiyuk sava^a geldiniz ki o da kulun, nefsiyle sa-
vstgidir" hadfeine gore varligmi, benllgini SJduren
de Tanri katinda, O'nun iradesiyle diridir (Cami';
IT, $> 72),
Varlik - Yokluk, Secde edi$ - Seede edi-
lif?. Ger^ek varhk, yckluktadir. Melekler, buymga
uyup Adem'e secde etmekle Tanri rHzilifnia erditer,
XCVL sfirenln (AJak) son ayeti olan ve "Secde et
de yakla§" me&llnrie bulunan 19. Syet-i kerimesi,
secdenin in&nevl yakmhga sebep oldugunu bildir-
mektedir, Beyjt, bunlara igarct ediyor.
*
M E H t N
* Bir pndisidun, o^ullanna, bu yolciiltikta
lilkenin ftlan ycrliri §u tarada diizeii* so-
kuii, filan yere* &u ^e^it hakimler t»yin
edifi; juiia AUfth ifilii fllsuti, Allah i^In* fi-
l&n kal*ye gitmeyin, $evttsindfl dolvsraa-
ym diy« vasiyyette bnlujimasi
3590. Mt parigahui ug oglu vardi; Qgll de an-
l&yi^li, iyi gBriisluydih
Her bid, comertlikte h savagta, sanda-§e-
refte oburiinden daha degerliydi.
g^hzadeler, bahalannin tapisinda toplan-
mi§ti; u£ mum gibi padigahin gdzunun igifcla-
nydi ii^ii de,
Babamn, btr agaca benzeyen bedeni s §u
Iki bag gozune gl^^i olan bir yoldan, o&ukian
su emer, gidalamr*
Bu kaynagin suyu, tezce ananin babanm
bah^elerine akar.
Anamn, babanm bahcclcri, o suyla tazse-
legir; onlann gdzyaglan bu Iki kaynaktan getir
de akar.
Kaynak, hastahk yuzunden bir illete ug-
rarsa, o afa^in yapraklari da knmr h dallan da.
Agacin kLiriilugu, ogullarmdan sti emme-
dfgini soyler * durar +
Sahife 276 - 397
53*
WESNEVl SEKUt VJ
A gaftet£ dalanlai*, bdyle nice gizli yollar
vardir ki p sizin ctminizla bitismi§lii\
* Gokten, yerden nice sular emdin de be-
denin, semirdi -gltti.
3600, * Bedenini, diinyanm pai^a - buguk-
larindan calmissin^ par^a - pai^a, §undan - bun-
dan elde etmi^sin*.
* Eedenine. canma p yer yiiziiiiden, giin&f-
ten, gokten parcakir dikniigsin.
* Sanayot musun ki kargihksiz, bed&va el-
de cttin bunlan; §u, bu, bir daha da gcri al-
mayatrak onlan senden?
* galinma kuma$, boyuna kalmaz adam-
da; hirsizi tftidaragacmin dibinc tfek goturiir,
* Ama egret id ir bu p pek o kadar siki^tir-
niamak gerek^ elde ettigim de birakmak gerek.
* Ihsam boL Tanrj'nm, "Adem'e rGhumdan
umrdiim" dedigi vailik kalir ancak; sen o cana,
o ruhu bak; bagkalan hep beyhude*
* Ama bu beyhude soziinu, cana nispetle
soyluyorum; her^ey! saglam olarak diizup ko-
^an, yaratip yapan san&tkara ni&petle degil.
Arttin, ebedi yaguyig kaynagiiidfrtt yardim
Istemcsij vefftsiz kaynaklara, vefiUiz &ula-
ra aldins ftmemesi; bunun belirtisi dej
"§o aldanma yurdu ol&n diuiyadan £flkin-
mektir.* 1 £Vank!& iiisan, o kayiiaklann yar-
diinina dayaniraa tiliimsiiz ebedi kajiia^i
tetemcktc gevsjek davramr*
* Bu vr Ij Linda A sonrftfci IS? bey it nieliirft jrok s kar^ikf-
tiriAfidi yerfcri JSAretlcncrek ktu*™ y*ixL)m]$.
MBSNliVl SET1HI VI
"Cantnttt ta ozunden bir i§e girigmgn gerek;
Bgreti $eyterden bir leapt agihnaz mna.
Evin igind&n teiynaya* 1 ffi testate,
Dt$arda akan trmdkian dafai iyidir* 3 *
Her^yin ash olan kaymk, cogar da scni
gu su yollanna muhtac ertmezse ne mutlu.
Sen, ytizlerce kaynaktan su Icmedcsin* o
yuz kaynaktan nc kadare azalirsa, senin ho§-
]ugun da o kadar azalir.
felen, yuc& bir ka^nak co§iu mu, ba§ka
kaynaklan ^ozlemektcn kurtarir sen!.
3610- GozuniiD i|igi + balfiktan oldtt mu, bu 151-
gin verecegi gey de ancak gtintH dendidir*
Kalcye ± di^ardan su gelirse emlnlikte art-
tik^a artar ama,
Dugman, kaleyl sanp kaledekilcri kana
garkedince,
Du^rnan ordusu; kaledekilerin, suya gti-
venleri kalmasm diye digai'dan akan suyu da
keser.
t§te o Eam&ii, i^crdekt bir aci su kuyusu s
di^arda akan yiizlerce tatli su irmagmdan da-
ha lyidir.
* Sebepleri kcsonle 61um ordusu p daJlan,
yapraklan kesmeye, kig gibi gelir catar.
O zaman oniara bahar da yai^dim edemez;
ancak candaki sevgilinin bahara benzeyen yii-
zii yardim eder,
* Gd^me guntinde adamdan ayagim s^ki-
verir de, o yiizden t?opraga, "Aldanma yurdu"
adi vcrilmigtiri
Sahife 277 - 397
mesne vl $r.&nt VI
533
-jo MTtfNEVl SB™* VI
Ondan once, senin yerine ben dertlenirim
derdi; saga -sola, ko^ardi; hani; dertlendi miT
Dertlcre du§ttigun P gamJandigin ^inkrdc,
gain, zahmet senden uzak, arada on dag vat
derdi.
3620. Zahmet ordusu, gam a£keri gelince ag-
21m yunidu, soluk bile akmyor; seni bir yeitfe
gormugum ben bile demiyor,
* Hak, geytan bakkinda §oyle bir 5mek
getirli" geytan, seni duzonle sava^a sokar;
* Ben Eeninkyim, sana yardim edcdm;
tehlikeli vakitleide sen Sn ominde ben ko§aiim;
* Ok atilmca ben siper olurum sana; dar
vakitte ben kurtannm darliktan scnJ.
* Du§up kalkarken caniim feda ederim
sana; sen bir RUstem'sEn, hadi P ercesine sava§
der +
* O duzen, o hUe, o geytanhk cuvali, bu
sozlerle adami k&firlige gekeiv
* insan, ayagim basti da hendege duijtu
mu, dudaklanm a^ai\ kahkahalarla gulmeye-
ba§lai\
* Insan, hey, gel yahu, umidim sende de-
di mi de, git -git der, senden bezrnigim ben.
r ' * Igleri onaran Tanrs'nin adaletinden, sen.
korkmadin ama ben korkarim; iki el inks s&-
nlma bana t cek ellerini,
* Hak da h o dei\ zali iyiliktcn aynlmig -
gitmig; sen de bu dllzenterle nasi! kurtulacak-
sin?
3630. * Azdiranin da hesap giinii yuzu kara,
azamn dan azdiran da taglanir, azan da*
* Yolu kesilmis de, bukum ve ad&let ba-
kimmdan uzakbk kuyusunda, o kotii yatakta-
dir, yol kesen de.
* Yolunu azitan ahmak da kurtuluglan,
muxada cri§ten umit kesmeli; yol azdiratt, aJ-
datan da.
* E§ek de burada balciga fiaplanmisiir,
&gek£i cte« burada gaflettedir onlar, oradaysa
dolunurlar, i§iks]£ kahrlar.
* Aneak kotuliikten vazgegenler, tiivbe
edenlei\ kurtulurlar; onlar giizden kagarlar,
lfttuf baharma gelirler.
* Tovbe ederier, Tanri da liSJvbcyi kabul
eder; O h nun buyrugunu tutarlar, O da, ne gu-
zel buyruk verendir,
* Pismanliktan inlemcyc bagladjlar mi t
Ai^ h su^Iuiann imltisinden titrer,
* Hem de anatiin^ evladimn ustiine titre-
mesi gibi tit re l- onluri ellerjjiden iutar, ytice-
lere ceker.
* Tann. der, stzi aldanmaktan korudu; i$-
te buracikta lutuf bahgelcri r i^tc guracikta sue-
Jan tiimden drten Rab.
4 Bund^n sonra &uyunuz da Hakkin hava-
sindan ebedi olarak g&lecek h riEkiniz da; oluk-
tan degil.
^3G40- * Deniz, gayretinden biitiin araglan kal-
dirdi; susuz da N balik gibi clindeki tuliiinu at-
u-gitti.
Sahife 278 - 397
510 MESNEVl &EKIf| V|
^ehzadelerui, babalariyU? vcdala^tiktan
^onra, frabalarmm tillcesiiiE gexmcyc eik-
malari* padi^aliui, oqIiit gidcrken vasiv-
yetitii tekntrlamas]
Her $q cocuk da, babalannin Lilkesmi gor-
mek, gehiflerini seyretmek \c t ln yolculuga ha-
ZLrlandilar.
Divan ve gcyim iglerinl duzene koymak
iQin lilkenin gchirJerini, kalelerini gezeceklerdK
Fadi^ahin elinl optuler, vedala^tilar; o
buyrugu tutulur padi§ah onlara dedi ki:
Gonluniiz nereyi isterse, oraya gMin; Al-
lah 'in amilnircda olarak ellerlnizi, kollarinizi
saJlaya-sallaya gidin.
* Yalniz XJ Hugrub&-AkU kanan" adli ka-
leye girmeyin; ciinku oraya giren kiilahhlara h
elbiselerJ dar gelir.
* Allah hakkiy^in, Allah hakkiycin o 2at 7 -
us-Suver kalesinden uzak durun, tehlikcdcn
korkun.
O kalenin yiizu, ardi, burglary tavam, do-
gemesij hep gitecL resimlerle bezennii§tii\
* Zelih& r run odasi da resimlerle doluytiu;
Yusuf'un da lip seyrelmesi itjin □dasini resim-
lerie bezemi^tL
Qunkli Ytisuf, onun bulimclu^u ytsre bak-
miyordu; o diizencl de evi kendi resimleriyle
doJdurdu,
MtfSNTVl 5ERHJ VJ
Ml
.
3650. Boylece de o guzel yuziiinun, nereye ba-
karsa, elinde olmatian, kendlsini gormesinl sag-
laniigti,
Gozleri aydm olanlara da tek Tann, alti
yontl, dd 3 Here mazhar kiJdu
Gozlcri ay din olanlnirin, hangi hayvana,
hangi bitkiye bakarlarsa baksinlai\ Rabbin gu-
zelliginin buhcelermden gidalanmalarini diledi.
* Bundan dolayi da a\§ikLara p "Nereye do-
nerseniz dentin' F ctedi; "Orada O'nun yiizu, onun
sifati vai ?.**
* Su&uzlukla yanar, bir tas su leerseniz,
bilin ki suda Iiakk f i gonirsunuz,
Ama a gozti agik, £$ik olinayan, suyun
iginde kentiJsini g5riir.
A^ikLn varhgi, O'nda yok olursa, suda ki-
mi gorurT Soyle bakalim §lmcU,
Ay ? nasil suya vurur, suda goriiniirse,
&§iklar da, gayret saliibi Tann yapismda p hu-
rl gibi guzellerin yiizlerinde p Hakk'm giizelli-
gini gorurler,
Tann'nin kcndisinden ba^kaj>ini gostcfme*
mesi, kiskan^ olmasi t 4?iklaraj Eergcklere kar-
$idJr^ Seytan'a kaUra kar^i degildir bu kis-
kan^hk.
Ama ^eytan da a^ik oJursa topu kapti*
gitli; bir Cebrail oldu, geytanli&i oldii arbk,
3660, * l^te "5eytan MuslLiman oldu' J sirn ora-
da belirdi; bir Yezid, onun lutfilyJa Bayezid
A toplum p bu Boutin sonu yoktur; kendi-
nize gelin de sakin o kaleyc ytiz tutmayin.
Sahife 279 - 397
54£
Mi:S3NF.V] ^ERHtt VI
MES^J-VJ SEHHl VX
543
Amain n, hevcslnia yolunuzu kesmesin; son-
ra kotulijge duger, ebedi olarak kurtulatmaz-
siniz.
* Tehlikeden sakinmak farzdir; benim bu
garezsiz, sozumu dinleyin,
Kur lulus ammada kcskin z,eka iyidir; bel&
pususundan sakinmak gerektir,
Babalan, bu sozleri sbylemcaeydi, o kale-
den sakinmalamu buyunnasaydi,
O kale bayallerine bile gelmiyecekti; go-
nulleri o yana hie akmayacakti.
Cijnku ta mining bir kale degiftji, hucra bir
yerdeydi; kalelerden, yollardan da uzaktaydi.
Fakat babalannm, gitmeyin buyrugu h on-
Ian gitmek hevesinc dugiirdu 1 bu hay ale ka-
pildilar.
Bu men'edis, kaleye gitmek hevesini art-
ftPdi; oranin simra aramak eerek dcdilcr.
3€70. * Men'edilcn $eyi yapmayan kimdir? e*in^
kU Insan, mcn'edikligi seyin Qstiine du^er,
Birseyi yapma derrick, TamVdan gekinen-
leri o seyln fetune dusiirmez ama, kcndi hava-
sina iiynnlan di.L5i.Irur.
Demek ki bu yapma dcyisjten biiyuk bir
toplum azrnada; gene bununla, hei^eyden habe~
ri olan goniM, dogru yoJu bulmada.
Abakan guvevcJn, sallanan karni§lan ka-
gar mi hiq? O kamigtan, gokkrdcn ugan, yere
ah^mamig olan giivercin tirker, kagar.
* Sehzadeler, babatanna, hizmetlcrde bu-
lunuruz; ^Duyduk da Staat ettik" an] am mm
cevreainde doneriz;
Buyx ugyndan yuz dortdurmeyiES senin ih-
sanindan gaaiil olmak, k&firliktb 1 dediler,
* Ama kendifcrine giivendiklerinden "iti-
S&allah" danekten ayn dugtuler; Tann'yi tes-
bih etmediler.
* in^aatlak demek, bu sozde gtell olan ih-
tiyata sanlmak, Mesne vinin baglangicinda
soylenrni?ti.
* Yuz kitap olsa, bir b&ptan ba^ka birgey
degil; yuz yondcn <te mihraba donulur.
* Bu yollarin hep&i N bir eve G*kar; bu bin-
lerce ba$ak, bir tek tohumdan meydana gelir.
3680. * Cegit - qe$lt y yuzbinlerce ycnecek gey in,
doyuvmu bakimindan hepsi de birdir.
* Birinl yedin de lyice doydun mu, elli
ycmekten de goJiin sogur,
Acken ga^iydm sen; giinku bir yemcgi,
yiizbiiilcroe yemek olarak gonnu^tun*.
* O htil^yigin hastaligini, hekimlerin anla-
yi^ta kusur ettiklerini BBylemistik lumi,
* Yulai'siz atlara benziyordu o hokimler;
ii&tundeki binlciden haberleri bile yoktu.
* Agizlan gemdcn yara, bere jgindeydi;
tirnaklari, yol yurtirnekten/ ttdim atmaktan
yavalanrnJ^ti.
* Haberler! yoktu M ustlerinde biri var;
derniyorlardi ki, ustiimuzde, ustalikiar gttet.eren
gevik biri var.
■ ■ ^
* E]rirH!l misra', tiielln^, "Dftr mwiat p« tu ahTcl
dSd^" <lir; kargiJajtirinada ll didei" nln tt^tiide "bftflfii 11 j»ti-
latafc diUc]titmi?tif.
5a/?//e 280 - 397
* Feri^anligimia, gu gemden ctegiJ P ancak
gemi kasan n bizi suren sevgili biniciden*
* Gul devoir mek igin bahcelere gittik aina,
bize giiL goriincn, me£er dikenmig.
* Onlarin hig biri, akil edip de. bizim boga-
zimisci ktui tekmellyor dcmedi.
3690- * O hekhnler, o kadar sebebe kul olmug-
lardi ki, Tann duzeninl gormemiglcrdi; peddle
ardinda kalmi§Iardi,
Eir ahira 5kftz bagta&an, okiiziin yeri fi-
de de e^egi bagli bulsan,
Uykuya dalmi^ gibi bilmezlikten gelniek^
egeklikten ileri gelir; ciinku bu igi gislice kim
yapti diye aramiycrsiin bile*
Okiizun yerine egeii baglayan kirn? Mey-
danda tfegil, yoksa gokJerden mi indi demiyor-
sun bile. i
Oku, dosdogru sag yam attin; okun, gcr-
dun ki sol yana gitiL
Avlanmak igin ceyl&iia at surdiin; derken
kendini bir domuza av ettin - gitti.
Bir kar etde etmek icin kasanea ko^tim;
kfrr elde etmek soyle dursun; hapse du$tita>
■ Baskalanna kuyii kazdinj bir dc baktin
ki o kuyuya sen dii^mussun*
Demek ki Kab t sebeplere -sanldin ama r
muradina eristlrmedl seni; peki t neden sebep*
ler hakkinda kotli bir zanna dfigmriin?
M^N'EVt 5ERHt VI
E45
Demek ki biri, bir kazang yifcunden hakan
oJmu§; oburu, ayni kazang yuzunden ^ir^iplak
katmis-
3700, * BiTisi, kadm aimi^, bu yiizden Kaarun
kesilmig, oburii, kadm alma yuzunden box^lara
girting.
Dsmek ki sebep, e§egin kuyrugu gibi oy +
iiar, doner - dururj oyleysc sebebe pek dayan-
masan daha iyi oiur,
Sebebe yap)§san bile pek gLivcnmemeli-
sin; eunku altinda nice afetler vardir,
l§te bu Ihtiyatli davram^ bu gekitus, hi-
Wallah, yani- Taiin iz\n verirse demon! n sirn-
dir; ciinkli ba kader, e^egl kegi gosteriv.
Adam t gilCiU - kuwetli bile olsa kader N gQ-
zunli bagladi ml, §a§ihldan egek, goziine keci
goriinur*
Dcmek ki, g5zlcri donduren f birgeyi ada-
ma, oldugundan bagka gosteren Tanri^lir; pp%
gonillterip di^Unceleri dondurijp deglgtiren kirn?
Kuyuyu bir guael ev gSriirsiin sen; tuzagi F
guzel bir yem sanirsin sen,
* Bu, suphedlik degildir, Tairn'mn degig-
ticmesidir; gereekler ne yanda, boyle-boyi&
gostejclr i^tc.
Gerg^klert inkar eden : ^mden bir hay ale-
dii^niustur, onuti gevrcsinde donor - durui\
Demei ki horsey i bayal sanait da bir ha-
yal olabillr ml? Goztinu bir uvn§mr da bak
hele.
So/7//e 281 - 397
546
MESNEVl SEftjtf YI
WESNEVl SERHl VJ
gi geytn ilsMiiie dii^er" hUkmibice gilmeloH.
Bis, kzmdi kuUugumuzu goaterdik mm
Benin kotu Jiuyun, teul mlm ahnaitfi btimiyor*
liabaJaruun tjutiin vasiyyetlerini, biitun
li^iitlcrbii ayaklar silfcma ahp o uuMt'vdiien
baJeye gittiler de belfr kuynsunsi dul-
ler, JSVfs-i LewameJtid, otdara, "SfctR bir
korfcntan gekujcdi mi" diyotdu; onlar da
aglaya- pieman ol&, ^itseydik, yahat; akil
vtseydik ccbennemiik ohrcazdik*' diyoriardi,
3710. Bu soziin sonu yoktur; sehsadder, o ka-
leye gitmek 3 gin yolu tuttular.
* Meyveslni yemeyin denen agaca yuradii-
ler; 6zu saghm ki^iJcrin taWasmdan Ciktilar.
Babalaniun men'edigi, oraya yonclmeyin
cteyfei yilzLinflen daha da kiztshlar; o kaleye
yus tuttular.
O se^ilmig padi$ahin soaimiiii inadma, sab-
n yakan Hu§ - riM kafeinc dek vardilar,
ogut dinleyen akbn inadina, gundlizii ba-
mktilar da kapkarankk geceye daldiktr.
* O Euzelim zariis-Suvcr [resimlerle
suslti) katesinin denize be$ r karaya be§ kapisi
vardi.
* Ec& kapisi, duygulamniz gib! renk, kuku
alemmc aphmsti; be^ kapisi da i£ dqygular
gibi gizU scyleri aramadaydi.
S4T
O binlerce rcsmi, o binleree bezontiyi sey-
nettibr; ycr-yer gezerek kararsiz h\v hate
geld f ten
Eii s&ret kadehlerinden pek sarhog olma
da put yonar, puta tapar bir hale? gelm&
* Surct kadehie linden gee, kapiLma onla-
ra; garup kadehtcdEr ama, kadehten meydana
H gelmernigtir ki,
3720, Agzim, §arabi verene a£; garap geldik£e-
kadeh eksik oJmaz.
* Ey Adem, gtinu] baglayan an] am benfm,
beni ara; bugdaym kabugunu da birak, scfcli-
ni do.
* Kum, Ha lil h e un olduktan sonra bil kt
bugdayin higbir degeri yoktur a akilli er,
* Duman, nasil ate^ten dogmugsa suret
de^ sursti olmayandan var o]ur.
* Sfli^tc biirunenin, huyu-husu bakimin-
dan en zz aybi gudur: Boyuna onu giirursen
usaij£ gclir sana, bt^ersin ondtui.
* Suretsfclikse, salt bir hayret verir .sa-
na; yiizkrce ce^it Met, aletsizllkten dogmu^tur.
* ETsizlik &Iemindf^ oiler dokur; o <;anlar
cam, insan suretini dtlzer - kogar.
* Nitekira ayrilikian, kavu^i^Man da,
gonuldc, ecrsit-gegit hayaller dokiuiur-dtirur.
* Anna bu e^cri meydana gstireiij hig esere
hvuwv mi? TCujjiri:?, [o.iynt edl^ h zurava benzer
mi hi^7
Aglayi^m, feryut edi^Jn bir sesi F Mr sureti
vardir p zararjnsa sureti yoktur; 2ararda Insan
elini dialer; zararin^a eii j-oktur kL
5a/?//e 282 - 397
£4*
MESNE VI ££RHl VI
3730* * Ey delSJ istey&n, fou otnek, yakisik bir
omek degil; ama ne yapayim? AnJayigi az o]a-
na nncfik bimu bulabildim,
* Suretsfr sanat, oh* stiret ekcr; bedon
duygularJa* or^gartlEirla biter, boHrir.
* Dilegine gore nasil ektiyse, bedende
Jyl-kotii, o biter.
* Ektigi, niniet suretiyse insan, gukiiDdici
olur; muhlet Euretiyse sabredici olur.
i * Aeima surefiyse insan yiicelir; yarala-
ma sfirettyse aglar, inter.
* §chir suretiyse yolculuga cikar; ok su-
retiyse one kargi kalkan tutar.
* Guzeller sOretinden goriinurse zevk eder,
negelenir; gayb sm^etinden gtfrtiriurse, yalnizli-
ga dalar, kuHuga koyulur.
Ihtiyag sGreti, insani ^i$ip kazanmaya
yuriitur; kolun £ui£lu - kuwetli ohisu, adami
CalJp cirpmaya a tar.
* Insam I$e - gUce sokan ge§tt - eesit ( rank -
renk hayaller, ne hadde girer, ne sayiya sigar;
haddi hesabi yoktur bunlaim
* Sonsuz inan-clarla giddier in, tutulan yol-
larin, sonsuz sanatlarla hunerlerin hcpsi cfe du-
gunceler sfiresinin golgesidir.
3740, * Dannn ii&tunde N bir guael topluin otur-
mus; ber biri, golgesini yerde gormede,
* Sag] am damm. iistunde oturan, du§tince
suretidir; o 15 de golge gibi agagida goruniir.
* t§, yerde, divardn corunur ama tcsir bti-
kimmdan, kavugma bakimindan ikisi de blrdir*
Mi-SNEVl stRHi VI
5*»
* Mediate glteel bir kadchten icilen i£ki su-
reUerinin faydasi, insanin k&ncUnden ge^mesip.
aklinm gtiinesidir.
* Erkekle kadinin suretinin, oynagmalan^
blrlegmderi euretinin faydasi, birfcpne vaktin-
dekl kendinden ge^isUr.
* Bir nimcrt olati ekmekle tuz sQretinii*
faydasi, sureti olmayan gtifr- kuwetfir.
* Sava$la t kils^a. kalkanin sureti de suret-
siz bir f ayda meydana getirir kl t o da tistunluk-
tur, ^ 1
* Medrese sureti, orada, oradaki sureUere
baglar adami; fakat insan, bilgiyle birle^ti,
bilgiye ula^ti rni, baglilik kalmaz.
* Eu suretler, sCretiizin kuluyken ncden-
nimet sahibini Inkar ediyorlar?
* Eu s&retler, sQretsiz varliktan var olu-
yorlarken ncden kendilerini var edenfi kargt
^LfitUga kalkisiyorfar?
3750- * Ama, orm ink&r da t gene ondan mey-
danii geliyor; bu 15 de onun aksinden ba^^a bir-
^y dcp. .
* Yapmin dwarlanni da, hor yanindaki.
tavani da, mimarin dU^uncessnln golgt^l biL
* Dustince zamanJiida ta^, tahta, meydan-
da yoklur ania bu P boyledir.
* Mutlak olarak i^ e^iren Tanri, suretsis:*
dir: suret, onun elindeki alete bcnzer.
* • Kimi vakit, o suretsiz vaxhk, yokluk gi2-
liliginden, kcrern eder de sQretlere yiiz goslerir.
* Boylece de Iter sGn&tin, olgunluk, guzel-
Uk^ gUg - kuyvet bakmimdan, ondan yatdim *
de etmesM saglar.
Sahife 283 - 397
MESNEVl S^ftl^ Vf
* Derken, o auretsiz vai'lik, yiizunii giz-
ledi mi, suretler, dilenmek iciti gone renk, ko-
ku Slemine ba^ vururlar.
* Ama bir stiret, baska bir suretten ol-
Eiuduk diler, ararsu bu* sapikligm ta kendisi-
dir,
* A mavasiz, ozsua ki^l, ne diye ihtiyaci-
ni ba$ka bir muhtaoa anlattism?
* Degjl mi ki subtler kuldur; atttk Tan-
rj*ya suret deme; 1 nu suret sanma; birgeye
benzetmeye kalkigma.
32G0, * Yalvar - yakar; kcndtnl yok etmeyc ga-
I13; cLinkii du^unceden, surotJorden baska birgey
mcydana gelmez.
* Suretten bagka bir geyle geli^miyorsan,
scnde, sejisiz olarak beliren suret, elbetle daha
iyidir.
* Eir sebre gidersEn; gittigin, o gehrin su-
i^Udir; a yolcu, suretsizligin tad] oraya gekmi^
tir seni,
* Anlam baknrnndan, mek&nsizhk alemine
de gidersin; £uriku ho^luk h mekandan., zatnan*
dan ayrjdir.
* Bir dostun yanma gidersin; bu gidJ^inr
o do si sureUnin seninle uz3a§masindan iterl
gdir.
* Demek ki anlam bakimmdan, gone stiret-
^iz bir ^eye gittin; o rnaksattan haberin b*le
olmadi ama bu, boyle.
* §u haldt r gcr^ekte, h^rkesin taptiit tlak;
yollarm gidigi de zevka gore-.
ME&FvEYl &ERHJ VI
551
* Ama kimisi yuzuiiii kuyruga cevirmis;
asil bagtir ama bunJar, ba^i yltirmisler.
* Ba?, bu sapiklarea yitmE^ - gitmi§; ba-
§m yardimi, kuyruk yolundan geliyor,
* O, bastan bulur bu yardimi, buysa kuy-
ruktan; bir ba§ka tophiluksa ba^i da yitinnis,
ayagi da,
3770, * Hergey yitti mi r her gey i buldular demek-
tir; her^eyi yitiri^ yolundan liime ko^ar, ula-
sirlar.
^hEadelerinj Z&tftfs-Suver kalesindeki
kogkte, tjln ivaiii§iihitiiii krajun re&mlni
gormeterij licuiLUJi de akiU&nnui foa^la-
rmdan gitmrai, lusndjleriiiden ge^melcEij
bu klmin rcsmi diye wastirmalftn
Bu sozun sonu yoktur; gctfizadeler, orada
pc;k giizeJ F per Edimli bir resim gordiUer.
Resimdckinderi daha guzel kiz gonnu^ler-
di gdrmesinG; ama bu resim yuzftntien derin
bir denize daldilar.
Qunku onlara, bu kaseylc sunuJdu afiyon;
kflseler gdrunur de afiyon gdrunmez.
Hti^-riiba kal^si, yapacagmi yapU; her
ugiinu de beia kuyusuna atti.
Bakig oku r Jaysiz olarak gotiulc saplan-
dt f ey amansiz, aman, ol-aman.
Ta§tan yonulma heykel, yu^yiHan yakti;
gelip ge^en ir^anlaim dlnlerini de bir pula
saiti, goniilterini de.
Bir c^rili olsa neler yapmaadi? Omin si-
namaaip zati her solukta bir ba>5ka gegittir.
Sahife 284 - 397
/
MGjSKEVl &ERHJ Y*
Resmin agki, gehzadeierin gonSjllerinu, bir
nuzrak gibi batti.
Her biri f bulut gibi E^zya^i dokuyordu;
ellorini kemiriyorlar p lsiriyorlur, yaziklar ol-
sun diyorlardi.
3780* Biz simcU gordiik; padi^ahsa bnecden gor-
mus- a e§siz er, bize kac tore ogut verdi,
Fcygamberlerin, bize, 15m sonunu haber
verdikleri iein h bizde £Ok haklan vardir,
Ektigin tohumdan, ti-kenflen baglta bircjey;
Gikmaz demi^lerdir; bu yam dogru u^arsao,
ugacak ycr bulamazsin*
Tohumu benden al ki mahsul virgin; be-
nim kanadimla, ug ki ok, o yana firlasm.
Sen cmun olmamasina irnkan bulimmadi-
gini, mutlaka var oldugutiu bilmezsiri asna so-
nunda, gertjekten de varmi§ dersin.
* O, sensin amti, su senEn malm olan sen
degil; eunkii bu scnlik, sonunda senden sikip
gidecektir.
* Sonraki sonligin, scni uyandinp ilk var-
liga ula§tirrnak igin gelmi^tir sana*
* Sende, senden ba§ka bir sen gizli; gergek
yarhgini gttrebilen kigiye kul - kole olayim ben.
* Gencin aynada gordugunu. lhtlyar* ondan
once kerpiete gbrur.
Padigahimizin buyrugunrian di^an giktik;
babamizin lutufJarina kar^ilik yagi olduk on a*.
3790, Padt^ahin suzunQ, oylesine bir sik saydik;
o e^sis - orneksiz lutuflari muhimsemodik*
■ Vftriu bozutmftyacAj?i h«lde "du^uitn 71 yerlue a tiirk^t
MESNTVt 5EBHJ VI
553
late buracikta hcpimiz de hendege du^tUk;
sava^siz yaraJandik, oldiik.
Aklimtza., hunerimize dayandik da bu tela,
geldi-catU bize,
* Inee hastabga iigranus kigi gibi biz de
kcndimlzl saglani sandik h hiir santfik.
Ba&lamp av olduktan soma gi^Ji hastahk
meydana £jkti.
Kilavuzun gblgesi, Hakk'i an^tan yegdir;
bir kan§at, yuz tabuk yemekten iyidir,
Goren goz, iieyuz sopadan iyidir; ciinku
ta^ta inciyi ayird edcn etfztiur.
Doillcr iglri[le h acaba diinya^a kiniin resini
bu diye aragtirmaya keyuldular,
Bir pok aTa^miadan sonra can gtteti agik
bir $zyh r bir gun yoldla o sirn agikladi.
• Ama soyleme yoluyla, Isjittinne yoluyla
degil, akla vahyel-ine yoluyla; sirlaTj ona kar^
§1 ortijlu h ^izli dcgildi ki.
380Q< Eti dcdi f t-lker yildizinin bile haset etti-
gj biT kizin h Q'm pudi^ahmin kizinm resmidir.
Can gibi, ana kamindaki ^ocuk gibi gizli-
dir o; sayvanda, perde ardindadir o,
Onun katimi ne erkek yol bulabilir, ne ka-
dm; padl^ah, onu fitnolerdon saklami^tir.
Padigah o kadur kiskanir onu ki r adim bi-
le tuid uiriaz; daminm iistiinden ku^ bile u^ur-
rnaz.
Eyvahlar olsun bByletine bir sevdaya dii-
gen gOniile; hig kimsenin ba§ina boylcsi sevdS.
Sahife 285 - 397
554
WESNEYl SERT-tf VI
Bilglstelik lohumunu ekene, o ogiidii mii~
himsemeyene, bos bulaiia layiktir bu.
Bon i$imi„ kendi' akhrnla bagannm, diye
kcndi tedbirine guvendlj
Oysa ki o yardiimn zerr&si, akjl tcdbiriyte
girisiieeek iigyife gozeti^ten, ihtiyatla hareket-
ten daha iyidir,
A beyim, kendi duz&nini bivak; yardinun
katina ayak at, orada ol - gilsin,
Bu duraga, say ill duaenterle ulagilamafc;
sen oknedikge bu duzenlerden fayda yoktur ves-
selam.
(§ E K HI
35S9 + bcyitten sonraki bolum, §ems-J TebrizT'-
fiin "Makaalat h ' inda bu liikaye, a^agida, aynen %e-
Virdigimis tarzda ge^cr:
"Bit padi^ah vardt; onun da Uq oglu vardi. Ogul-
lan, miihim bir i§ igin yoteuluga cikmaya nlyetlen-
diter. Babalari, onlara bir kere, iki kere, on kere
tenbib etti a vasiyyette bulundii da dedi ki: Bu yol-
da, filan yerde bir kale vardir; gu tarzda bir kalo-
dir. Gray a vardmiz mi, Allah icirt olsun, Allah igin,
tezce ge£in, gidin, o kaleye sakin girmeyin. Onla-
ra bu tenbihte bulunmasaydij bu ge^it tavsiyede
bulunmasaydi, o kaleye girrneyl akillarina bile gc-
tirmezlerdi; oraya baktnazlavdi bite; fakat bu tav-
slye, ba tenbih, acaba o kalede rie vau kj btel bu
derecede men'etti diye onlarda bir gagilacak merak
uyandirdu "insan, meaVedildigi gey in ustiine dus-
tukge diiscr," O kaleye eirdiler; hikaye maghurdur;
o divaixia h padlgahm kizinm regminj gorduler, a§ik
oldular. Qzresiz, o padigaha gi tiller, km istedilor,
Padi^ah, adamlanrta, gldln dedi, o kesik baslarla
<Mu bcndegi goslerin onlara; kim Kizi istedi de ona
&tt bir ni^ne gctirmedtyse hall no oldu ± gorsttaler,
Gittilei\ kosik ba^larJa cfolu bir hendek gSrdiiler.
-Buyuk oglan, ben bir ni^ane geHrtrim davasma (Ju^-
J
Sahife 286 - 397
5M
MESNEVi $ER]£I VI
Atf&NEVl SER>d VI
5W
til; &eiz kaldi r onu da oldiirduler, Ortanca oglanin-
bagina da aym hal geldi. Kueiik oglan geldii, kizL
Istedi. Padigah, ba$kalarmdan ibrct almiyorsan ken-
dl kardeslerinden de ibret aJmiyor muauit dedi h £o-
cuk detfl ki:
■
So&irZa &£?£ bir wada i/tdunamaz;
Sofrir d^fou feiyadina erigemez.
Setter ho$ ftir ildir amaj
Kimsexiin bwtfrugu cUhna ginnez*
§Sarh kabuJ etti p kizi Jstemckte ayak diredi, Ki-
zm dadisi eocuga acidi. Ona, altin, i£i bo§ bit 5kLia
hcykeli yapmasim, onun i^ine girmesini soylodh
Qocuk oylo yaptJ, bu diizenle kizm ktfgktine yoL bul-
du\ Geee oldu mu, hfcrkes rahatlagir; ancak S^ikJar
mustesnS; agk liigiyla, greeted kalmamigtir onlann;
a§kin tadi, uykunun tadindan almigur onlan, Ge-
ee olunca getaade, attan cikar, mumlann, igjlecek
geylerm yerlerini ttsgistirir, kizm saglarml ok^ar,
Grgulerini agar, kimi de orerdi. Sabah olunca orta-
liktaki karisakligi gorurler, fakat meydanda kimse-
yl goremezlerdi, Nihayet, kizm yuz ortu&unu aldi;
Istenen n]$ane de buy da zML Saraya gelip nigancyl
getirdim dedi. Halksa, ni^aneyi getirmcse bile orun
nuruna, gergekligine fnanmisti. Hatta p&disah, ona
kastederse p gehaadeyl oldilrtmeye kalkarsa, biz de
padigaha kaeteder, onu oldururiiz dlyorlardi; cunku
sehzade pck guzeldi P pek sevimliydi, Halka, buna
haoet yck dedi; ben nJ§aneyl gosterir g&slerniez.
padi^ab olur p siz ayagindan tulun, gekin, olusiinii
diganya atm, Padi^ah, butiin bunlurla beraber ni-
sane nestie ctedi h §ehzade, getirdim dedi; arna sen,
vezir ve ben, halvet olalim; sana b ni^uneyi oylesine
gdsleiecegim ki, kcndinden gegeceksin, aklin ba§u>
dan gideeek; inanacaksin, Jiigbir giiphen kaJmaya-
cak."HaIvet oldukJan zaman o ba§ urtlisunllj yuzii-
guntij daha bagka §eylerini gosterdi.
Gfom^ senin lutfunla iie^eleniT;
tknwTj senin Vtattt$mla eh&dite$ir.
Yel> senin civarmckm to@tt t t&pragt ceften*
Tterne goturse,
At&$ 7 tumdrniyle diM ftamt Jt&line geiir.
Ask, somanw beWstdir ama, ho§tur;
Bu $arapj pelt ba$ dondtiriku ama t hogtvr,
Benin git4 hir gii^eh 6$ik olduktan sonrcL,
(Faiih nushafti; 18* b-19. a)
Gene "Makaalat" taki su satirlar da aym hi-
My eye aittir:
"O padi^ahin tig ogiu vardi; onlara, sakimn,
saktnm, Allah i^in plsun, Allah igin^ fiian kaJeye
gitmeyin diye tavsiyede bulundu. Eu sbzu soyleme-
seydi onlara, hatirlarma bile gdmesdi bu, Sonuncla
t
Sahife 287 - 397
;5S
M-ESNEYl 5F]llrf V]
MJiSNl-Vl SJ^Mft VI
559
gittiler; bir resim gorduler ki vasfa sigmaz, ditte an-
Milainaz. Bu resim, tilan padi$ahm kmyimg, Adsm
yaiidilar; padi§ahtan istemeye gittiler. Padisah, be-^
nirn. lozim yok; kirn var diye iddia eder de ni^ane-
sini geti vein ease ba^im kestirlrim dedi. Qocuklar bag-
larmi yele W rdiler. Onlarin baglanru, kesik ba§la
dolu olan o h^ndege attilar, Bu olaym hepsini size
anlatarak ba^nizi agntmak istemem; yoksa bunun
anlatilmasitHn zimmnda, serhinc ait ayctler, Ha.
Peygarnber 1 in hadisleri vdi- hele o altin okuze, da-
diyi bulugunap kizi buLusuna, sonunda ni^aneyi goa-
termesine flftfcw" (Aym nuslia; 25, b-26. a).
§u salirlar da aym hikayeye §it:
*'ButUn ordUj padi§ah gchzadeye kastederse
mutlaka padi^ahi oldutftiuz dedi, feiirtu kararlagtn 1 -
di; elinku gcbzade pek guraldi, pek sevimliydi; ha-
cet yok dedi.../' (Tercemesini sundugumuz ilk me-
tindeki iki rub&fiun sonuna dek aym; 70, b. 74. b,
tie de, ikinci metnta.bag tarafi gegmektedir) .
Bu hikaycnin, gems'in anMigtna gore de, pek
ir.eghur olan, masallarda i^lenen bir halk hikaye-
si oldugunda hi£ siiphc yoktur. Turk masaUarmda
da N kizdan bir nl§&ne getirenu-yentarin olduL*uIm««i,
nihayet, padisahin kugiik oglunun, bir gamdan i^in-
tfe kizin odasina girip rdgafieyi alarak kizi oldie edi-
£i vardir.
"Sabirla a§k bir arada,,./' Mevlan&'mn bir ga-
zelinin flk iki beytidh\ "Gam ssnin..." ve "Ask, za-
manin..." diye ba^layan rfib&ilerm ^alrlcrini bula-
madik.
3599 - 3606, Ku beyillerde, bedenin, yerden bi-
ten scylerle, bitkileri yiyen hayvanlarin eileriyle,
gunesin lgigiyla, euyiaj hasili canlilarla, bitkilerlc f
eansizlarla, unsurlarla geli§tigi, olumden sonra ge-
ne beden in, bu aieme kangipp aldigi ^eyleri gert ve-
rc^e^i, beden bakimindan alem, nasil adeni olduysa
gene beden bakimindan ademtn aleni olacagi anJa-
ti3maklaclir (ID. c + in 3902-3907. b- lerjnin & e
bk,),
3604. fceyitte^ "Egrerti olarak a] man §eyin gerl
verilmesi gerektir; birinin, faydaianmusi Jgin egretl
olsrak verilenin de s^ahibitK verilmesi icab eder" me*
Slindcki hadise i^Elcet ediliyor {Caini h ; H, s. 556} .
3605. XV. surenin (Hicr) 29, ye TSZXVm*
sQrenin {Sk6) 72. kyetlzr'mde, Adem Pt>ygambor'e
(A, M), Allab T m N ruhundan ufOrdiigu bildirilmek-
te ve beyitte 5 bu ayetlerdekl "Nafahtu - lif urctijm"
■sozu aynen alinmakfAdir. BeyStte, Sltimden sonra
ruhun bakiy kalaeagi da bildirilmektedir.
3605 - 3606, Eeyhfide. Bu iki beyitte, insanm
ancak iTTibunun hakiy kaldigini, ondan bagka heiv
^eyin asifez^ beyhude oidugunu soylcdiktcn eoiub
bu &&.% cana njspctle soyledigini, her^eyi saglam.
olarak duziip yaratan sanatkara t yani Tann'ya nis-
potle soylemediginj bildii^rek t hl^bir^yin b&UI,
yhni bos ve abes olarak yamtilmadUgini bildiren
in, surenin (AJi Imran) 191,, XXXV1IL sGrenin
(Sad) 27. ve XXIIL sQr^niti CMtt'mlnOn). 115. Syet-i
kerjtnelerini hattrlatmaktadir.
Sahife 288 - 397
SCO
MRSNEVt SEHHl Vl
MESNtVl SEftfH VI
561
3606. beyltten sonraki ba^likta "§u aldanma.
yurdu olan dunyadan gekinmek" sozii, hadlsten \M-
zan ahnimstir. Kur'an-i Mecfd'Jn III. auresiniii
(All Imran) 1S5., LV1I- suresinin 20 + Syetlerinde,
diinyu yas.ayi£imn ? ancak bir aldaiug nretii'i otdugu
bildirilmektedir; Hadistc, "Goniile nur girerse go-
niil g&nigler, a^ilit 1 ' 1 buyurulmaktadir. Belirtisi ne-
dir denincc de "AJdaius yurdundan gekinmek, ebe-
dilik yurduna yonelinek, oluine, gelip gatmadan ha-
zirianmak 13 buyurmuglardir (Ahadis-i Mesnevi; a.
135). Imam Zeyn'ul - Abidin Aliyy b. Huseyn n in
(95 H + 713 Mh), Ramasan ayimn ylrmiyedinel ge-
cesi, "AUah'im, aldamg yutdundan eukinmeyi, ebe-
dilik yurduna yonelnneyi, firsat: kagip sitmetien olii-
me hazirlaninayi sen bana rizket, ihsan eyle" mek-
lindeki duayi bit^ok kere okudakJan riv£yet edil-
migtir (Mefatih'ul-Cinan; Tehran -1359 H + 1319
§, H. s. 236},
Bayliktaki "Canniin ta ctetinden" sozuylo ba^la-
yan rubai, Mevlana n mndir (KulliyyaU §ems ya Di-
v&n-i Kebir; c, VH1; Tehran t)niv. Yayin, 1342 §. II,
s. 140; 829. RubaL A, Golpmarli: RuMiler; Mevlfr-
na'dan ter* 1st. Rcmzi IC 1964, "D ft harfi; 217. R>
s, 92).
3615
oiijrn me
ne JBfcJ.
k Sebepksri kesen, tiliJmte aroldigma gore,
Mi Asr&ii'dir (L c in 2S7-2S8, sahifeleri-
3617, Gfttrur yurdu, 3606. bey i Men sonraki ba$-
ligm §erhinde bildirilen, ayetlerden alinnu&tir.
3621-3640. Eu beyitlerde, geytaji'ui aldatma-
sj p kliirlerj sava^a sokmasi, sonra, ben sizden de-
feiUm deyip Qekilmesi N IIL c. in sunlannda, $ey-
tan'in, Kureyg boyunu kundirmasi boluniunde an-
latilnn^ti.
3^24, beyiUeki "Rustem" igin 1. c* in 2436.
b, Inin 5. e bk.
3631. beyitteki, "kotti yatak" sazii, II. surenin
(Bakara), "Gna* Allah'tan sakm, kork dendi mf,
sugla, gtlnahla ulukmrnaya gijigir 1 , Cehennem gclir
onun- hakkindan; orasi ger^ekten de ne kotii, ne
pis yataktir" me^lindeki 206. Ilyet-i keJ h lmesinden
alinmi§tir ve fiyetlekl "Brs'eL-mihad" lafaan ikti-
baa udilmi§tlft
3635, beyitts IX su renin (Tevbe) 104, T XL.
surenm (Gaafir) 3., XLU. surenin (giura) 25. ayet-
l&rinde r AUah'm, tovbeyi kabOl buyuracagina dair
vaatieri hatirlatilmaktadir [IL c, in 656 - 657- , bil-
hassa Vh c, in 770. b. inin 5, e bk.J,
3638. "Gafar*', 3 irk ten bagka biit tin sutfan,
fazla^iyla orten anktmina gclir; esma-yi husnadan
okip ahirctlOp rnii'minlere rahmcti gamil olan anla*
mina gelen <l Raliini" adiyla, Kur h an-i Mecid'in yet-
ini? bir ^ystinde geger, Don &yeH:e h a2ap vermekie
aoele elmtycn anlamina ^'Halim" adiyla, bir ayictin-
do r v 'Rahmet sahibi" vasf]yla N iki ayetinde ustunlilk
sahibi,. her^eyd^n Ustun anlamina "Aziz" h iki &ye-
llndftj iyiligo mijkufatta kat^ilik verir anJannina "5e-
ltur", dort ayetinde suylairi afvedici anlamina
^Afuvy", bir Ayetinde huJlan seven anJamina H *Ve-
- F, 3&
Sahife 289 - 397
563
MISNEVI SEKJit VI
MESNEVl &ERHI VI
£G3
dud", bir ayetinde her yaratigi besleyip geligtiricip
kem&Je gotLirucu an lamina "Rab' 1 le P bir kere de
yalnJZ olarak ge£er* Beyitte "R,ab hJ ismiyle anil-
rnaktadir.
3645-3G46. Hti^-Ruba, yani "Akh-fikri ka~
pan kalo" ile "Zat'us* Suver' 1 , yani reshnlerle dolu
kale, masalJarda pek sik rastlanan geyJerdcndir,
JSehz£de r yahut sey&hata £ikan gene, ya boyle bir
kcilcdGp bir divarda bir kiz resmi gfiriir, yaliut, bi-
risi kendisjne bir resim verir; resrnt goLur-gormc^
vurulur; dem.tr £ank giyip eline demir bir "asa -
»opa nj alarak yola cluger. Aneak Mevlana, bu hjk&-
yede, "Gerijekten de eennetre bir car§i vat h dir ki,
orada ne alim vardir, ne satini; ancak o earsida
kadm ve erkek resimleri (suretleri) a limp satiln\
Eirisinin bir surete gonlu akti mi, o surete £irer p
o surete bttrtinur" me&llndeki hadlse de dayanmak-
ta ve misal alcmiiiij bu kaleyle canlandirmakta&ir
(Cami'; I, s, 77) + Mis&l aienrnni £U suretle anlata-
biliriz:
Cayb-i Mutlak denen ve bulun varbklarin p
Mutlak Varlik'm Eatinda ilmi suretler, A J ykn-i S&-
bite h&linde zahir olan bu alem p i^eh&dct &Jemi de-
nen bu maddi fileme kargicjir, Gayb-i Mutlak alemi-
ne en yak in olan alcm, Ceberut ve Melekut &Jemi-
dlr ki bunlar da aklif ve pasif kaabiliyyct olan Akil-
]ar ve NefisJer Slemidti 1 ; §ehadet alernine en yakm
olan bu aicmc Misal ve MelekOt Ulemi de denir,
MUlk, yani gehadet, maddc alemini „ Misal alemi,
yani Melekut Jzhar eder; bu alem Ceberut Slomiriin
zuhurudur; yani miictjrredler alemi, bu alemi rney-
dana getirir H Bu ak?mEc p A'yan-i Sabite Gemini
meydana gctirir. A s yan-i Sabite, AUSh'm Estnasina
mazhardir; buna V&hldlyyet alemi de denir; bun-
dan onceki alemse Ahadlyyct alemi dir ki her t&rMS
taayy Linden yucc ve munczzehtir (Ta'rifat; s. 90-
91 J, Bu isabi bu guniin anl^tyigma gore ^oyle hu-
l^jsa cdelim:
YisraticJi kudret, Mutlak Varlik, Allabu TaSla,
z^U ftibariyle, her an N biitun sifatlardan, kayitlar-
dan miuiezzehtir, Yaraticiligi delay isyilc her an s
biitun varliklar, ilminde s^bittiir. Bu subut s btitun-
varhklan, kuv^-et li^linde iKhar eder l^te Mi^ai ale-
mi, FTu5-Ruba ve Zat'us - Suver, bu aiemdiv. Bu
ttlemin niadde hSUnde zuhuruysa, ^ordiigumuz, ya-
sadifiimiz aiemdir vc insan, bu alemlerj, ruhuyhi, ak-
byla Uavrayan bir Alem-i Kebir'dir; fakat Zat-i Bari,
biitOti bunlardan munezzehtir- Her var ve varbk t
O'nun yarati§inm P sanatiniti, kudr*etinin p sifeUannin
ve adlflrmm^ hukumleriruii aynasi olmakla beraber
O, hepsindon de yuccdii" ve hicbir var ve variik O
degfldir ve olamaz. Gergek erler ve erenler p Minati O
say an ta$&wufa p sonu IbEha'ya varaca^i i^bi^pe-
ginden "Sumiiklii Tasawuf 1 demi^lerdir*. (L e. In
ilk IS b. inin ve 602 - 630. b + lerinin g. lerine do bk.)
Turk edebiyatinm en tinlD gairlerlnd^n olan
Gaalib Dcde (§eyh Galib 12J3 Iteceb 27 H, 4.1.1799
K), ^Hiisn-u A^k" ini, Sihal>eddin Suhreverdi'niR
(587 H. 1.191} "MQnis'iil . Us?aak* J inin P Ibni Sina^
Ilk olar^k bu dcytini > rottrebbEm, l^risuruHtlu IbrAhiic
D^dc'dm ftuvmu?tnm. Sonra Mani5^][ Zuhftri tlirAhlm D«de T -
Sahife 290 - 397
5G4
MESNE VI 5ERH1 VI
inn (427 H. 1935-1036) "Kisalet^t - Tayr" mm,
Nizami'nin (602; yahut 606 II. 1205, 1209) ve Fu-
zuli'nin (D&3 H. 1555) "Leyliy U Mecniin" jiuriun te-
sirinden siyade, kundi Itin&fiylc de sftbit oldugu gibi
Mevl&na'mn tesiriyle ibda s etmtstir. A§k p Husn'ii
eldc etmek i£in Ka]b ulkcsine gidip Kimya'yi getlr-
mek zorundadir. Bir hayli zahmetler ecktikten son-
ra FH Hii§ - RUbk" adli bir kiza rasllar Tipki Husn'e
benseyen bu kiza tuujlur; kiz Husn'u "Zut'us-Su-
ver" kalesine hapseder; nihayet A§k, Suha» in ir-
sadiyle o kaleyi ate^e verir; biitun suretJer yanar
(Htten-U Agk; Hazirlayan: Abdulbak! Golpmarh;
Onsoz; s. 32-37; 1st Altin Kitaplar Yuyinevi - 1968).
3G47 - 3652, Zcliha - Yusuf . Furfizan - fer mer-
lium, Zelih&'mn, Yusuf Peygamberin (A. M) a^kiy-
]a her yanda ami gordugunii, kigin, onu anmca ism-
digini, yazin, onu anarak rahatladigim, onun ya-
diyle doydugunu, susuzlu£unu giderdigini, Ahmed
GasalPnin "Bahr'uK Mahabbe" siyle "§erh-i Taar-
ruF* tan nak]ediyor (Ma&hiz; s. 219-220).
3653. Wereye donerseniz dentin. H surcnin
(Bakara) 115, ayet-i k crimes! nde meaten, "Dogu da
Allah'indir, bati da; nereye donersenia dontfri, AI-
Iah'a tHnmiig oiursunuz; Aliah'in lutfu boMur, her-
geyi bilicidir h ' buyunilmaktadjr H Ayin sftrcnin 141 -
142. ayetlerinde akli az clanlann, onlan ytfneldik-
lori kibleden dondiiren sebebin n& oldu^imu sor-
duklan, oysa ki dogunun da n bafcmm da Alf&h'in
oldugu, dilediginJ dogru yola hidayet edecegj,
Muhammcd (S, M) Gnimetinin, orta Ummti: olup
insanlara tamk olacaklara, Rasu] h iin da ortlara ta-
niklik ed&ccgi, namazlamun zayi r olmayacagi bildi-
MUSh'EVl S£JtHl VI
d&5
rilmekte, 144, Ayetteyse mcaten "Gerce.kten de yu-
ziinu gog<? c^vi^ip arandigini gomiektcyi^. Sent rt-
zi olacagm bir kiblcye y^neltecegiz. Haydi, yuttiinu
Mescld-i Har£m s a gevir. Sia de nerde oluisaniz oJun p
yiialcriniai o larafa donduriiiL Kandilerino kitap ve-
rilenler de billrlcr ki bu h RabLerinden goimigtir, ye-
rindedir, geregktir V e Allah p onlarin yaptiWarindan
gaafil de^ildir ff buyumlmaktadir, Bu ayetlcr, kibfe-
nin Kudiis'ten K^t'bo T ye ^evrlldikten soiira, MQaevi-
lerle munfifiklariii, Slice kildiklari namazlar ne oJ-
du gibi sdzler soylemeleri yuziinden na^il olmu^tur.
Beytin ikinci misrai arapcadir ve 115. ayetten ikti-
bas edilnii§tir T Bundan saxnuki bey [tier, hep bu Mye-
lin tefsiri mahiyetindcdir. Mevlan£ r susiizluktan ya-
nip Wr tas 3U Jcen &^ikin 3 o suda Tann lutfunu gone-
c^fini r fakat benTiginden g^meml^ ki^inin ancak
kendirii gorecegini bildiAincktCj 3^660- bey it, Hz*
Peygamber'irij t( Her insanin bir §eytam vardir; be*
nim gcytamm, Allah bana yardim etti de MUsluman
oldu" hadisine i^arettir (Cami'us- Eagi yr; II, s*
64), Hadisten lafzi lktlbas var,
36G3- Tehlikeden sakinniak. 11. sGrenin (Ba-
kara> 195. &yet-i kertmeslnde, insatiifl^ inanan kl§l-
nin, kcndisini, bilerek, kendi eiiyle tehlikeye atma*
masi buyurulmaktadir; buna i$&ret ediliyor,
366S-3670. "Gercekten de Ademoglu, men + -
edildigi ^eye diistUkge dil^er." (Hadis; Cami p ; !!>
s. 72) Hadis lafzan alinmi^tir.
3672 ► Yapma doyi^teti, QOeunluk aztnakta, her-
^eyden haberi olan goniilse dogtu yolu buJnnakta.
Lafzi lktibas var (I. c r in Dibacc'sinin ^ e bk.) P
Sahife 291 - 397
see
MfSNFVl SERHf VI
MR5NEVI .JhRH! vr
967
3674. Duyduk da itaat ettik. H surenin ag*
W, &mto (Nisi') 46., V. surenin (Malde) 7. ve
XXIV. surEnin < N Qr) 51. flyetlerinfte ge^er* teyte
aynen aJinmigtir,
3676 > 3677. Inga' Allah - Allah izln verirse
{I. e. in 4S- 50. b. lerinin $. 6 hk).
367S-36D0. Bu beyitlerde, tiirkeemlzde "ba-
«reli baflaiimak" deyjmiyle anlutilan ruhl Mlcte
dokunmakta, kendine, am a ya J mz ktralinc tfheiilp
manevi baglihjfa 6nan veimemenin, b u ruhi halett
meydana getlreccgini, bimun sonucunun da mahrt-
auyet olacEigini bikllrmekte. 3683^3690. beyitlerde
I. ciltteki ilk hikayede, hekimlerin bilgilerine eu-
vendiklerinden higbir gey ba^aramndikJarmi hatir-
iatmaktadir.
» w 369 ! " ?"' BU ^^^ **, bir J §e sanl-
makta, kendi ^jcune guvenmekfc beraber, manevl
bakundan Allah'a da dayanmayi gerekli g<J rai ^
te, yalnu sobebc yap]§mayi ^^ ^^ yatatana
da dayanmayi tavsiye elmekte, 3704. beyltte gdz-
tefi donduren maddi ^yjer oldugu rfbJ kalbJerj de
Tanruun dondihdusunCi soylenioktedh' nitckim
Hz. RasOJ-i Bkrem (S. M), iimmeti talim i cin c k
keiv, "Ey kalbleri balden bale (jeviren, kaltiml di
nmde sa blfc kii" diye dua buyumriardj (iCunuz'til -
Hakaalk- n s 207). 3707. beyitte de buni* gup-
hecilfkten busbikiin ay „ bulundugimu ihtar buyur-
moktariir ft c. in 552. b. j n ] n § , e b k.h
3709. beyitten soniaki ba$hk. "tnsan, men'edfl-
m^ i 'Cami'us - Sagiyr" de bu hadis, "Cer^k-
ten de Ademoglu" diye baglar {3668 ■ 3670. b. in.
§. itie bk.). Baglikta arapga olarak ge^iyor.
"Bis } kendi fctt&ugum-usnt goslerdik ama,
Benin Icotu hiiyiitij Tad, satin a'lmayi bilm\yor.
#
Bu beyit, Scnai'nlti, "Sevgili, simdieek, dudak-
lannla kul satin almuyi ogxen; saclarmla perde
yirtmayi ogvenmJjtfn ya, bumi da belle" mealindeki,
"C«Kd zi leb Smite kianai l/ende harden
Kez ztiif beyam&Ktei perde dsriden"
matla'li gazelinin son taeytidir (Muderris Rada\i
Basimi; Tehran -1320 S, H. & 707).
Nefs-i Lewume (L c + in 36S. b. inia g, e bk.)-
* + Size bir korkutan gebnedi mi? IgtUeydik..."
UCVIL sQrenin (Mfllk) 8-10. &yetierin(3i? p meOlen,
"Cchennem, nerdeyse higmindan patlayip dagilacak;
ona hei* b5Iuk atildik^a mubaf^ memurlan, onlara
si>rarlai" Size bir korkutucu gelmedi mi? Evet der-
let, andolsun ki geldi bize korkutucu da yaJanla-
dik onu ve Allah dedik, hi^bir geyi indimaemi§tir;
siz ancak pek buylik bir sapikliga du^mt^suniiz.
Ve eger derler p duysaydd^ yahut akil etscydiJc ya-
kip kavuran cehennem ohli olmaadik** buyrulinak-
tadir. Baglikta, 8. ve 10. ayetlerdtm l&fzi iktibas
vaixlir,
3711, Mtyvasim yemoyin denen agac (L c
in 544, ve 1494-1495. b. l&nnin ^ lerine bk.).
Sahife 292 - 397
3tf
MESNEYl JEHHl Vl
MBSNLVl $ERFd VT
MS
3715 - 3716. Zaf lis - Suver kalesinin denize ve
karaya a£ilan beger kapisi, zahiri ve batmi be§er
duygumuzdur ve bu kale h insan vtieududur (L c h in
3588. ve 3664, b. lerinin ^ lerine bk.).
§cyh Galih de bu kalenin blr yam denize, bir
yam karaya kargi oldugunu vc iki yamnda begcr
kapisi bidundugunu bildirlr CAltm KJtaplar; metin;
s. 166; beyit. 19SS-1&91; Nesre gevirisi; s. 261 -
262; A^lama; B^ kapa; s. 343; bcyit. 1389),
3719. Bu beyitte sureti, guzeUigl ve abmi ka-
delhe bejizrfmektedir; alrm ve gtizellik r bedende go-
rimmekteyse de bedenden var olmami^tir; bedcne
vurwn, bedende gdrunen manadir; bu bakimdan
madflcye degil, manaya bak, demektedlr,
3721-3723. Bu beyitlerde, Adem Feygain-
bcz*m (A. M), bugdriy yememesl emredildigi halde
yediginden dolayi cennetten giktigiiu Igaret ederek
terk-i evl&da bulundugunu (L a in 1494-1495. b.
lerinin § h e bk.), Halil Ibrahim Pfcygamber'e (A. M) t
kumun un halbie geldigini (c, m, 2520. b, in g. e bkO,
sebeplerin r onlari yaiatana tabi' buiundugunu, su-
retin t suretsizlik aleminden meydana gcldiginf, alet>
lerin, aletslzlikten z&hir oldugunu iaah etmektcdir.
u 3730-3770, Bu beyitfcr, Misai fiteminl, ay-
nl zamanda P her viicuda gelcn gey gjbi insan eliyJe
meydana eikon seylerin de, once insanm EtfcEinda,
rfiiguncesfnde vucut buldugmiu, sonra maddi aJern-
de yiiz gosterdigini fcah ediyor, Bu beyitlerde tak*
diri, cebir inancma gore istah cdi$ de anla§i1abilir.
Stiretsiz sanat, dilegine gore ne ekerse, bedende o
bitiyor- Nlmet ekerse insan ^ukredici oluyor; miih-
let ekersc sabredici. Guaellerden goriiniirse insan
zevka, neijeye, gayb frleminden gortinUrae insan iba-
dete koyuiuyor ve teah&t boylece suilip gidiyor. Fa-
kat, "Meiaevi" nin homen her cildinde v& defa-
larca cebri reddeden Me via nil 1 mn, .boyle bir kanaat
beslemesinCj def&larca ve etrafli bir sui-eti^ anJat-
tigi kanaatindcn r inancmda.ii d5nme&lne imkan yok-
tur + Mevmna, bu beyitierle, insaniii du^uncssine
tabi* oldugunu bildirmektedlr; nitckim 3740. beyit-
te, "Damin UsKinde, bir gu^el toplum otusnius; her-
bir!, golgesini yerde gonnedc" diyerek EflStun'un,
Magara divanna t disardakilerin g^lgelerinin vuru-
^unUj bir ba^ka tarxda if^de etmektedlr. Surety m&-
nanin g5rimu^udiir. Sai r P yazacagi $iti% rassam, yti-
pacagi resini, mimar, kuracagi ya^yi, once zlhnin-
de, fikxinde yazar, yapar ve kurar. Meydana gelen
^iir, i-esim vc yupi N zihindekinin suretidir; fakat
o suret, hi^bir vakit jiibindeki man&nm aym degiJ-
dir; bclki onun bir ak^idir. Nitckim eser, muessir-
den meydana gellr araa, mliessir, eserin aym ola*
maz + SfiratleTj Euretsizlik aleminin tecellisidir; fakat
tecelH, tecelliyi i-ihar edenin aym degildir. Med-
rese surcti r bilgiyi y/hhr eder; zar.ir, feryad halinde
belirir. Zihindeki, tasawurdalti airetsi^ligi meyda-
na getirense, bundan da yiioe ve miiiieszeh olan
Tann'dir; gu h&lde birbirme Kit gdriinen butlin sQ-
rctler t BOretsizlik aleminden meydana gelmekte ve
alemdc, gah birblrini tamamlayan, g^h belii-ten
bir vahdet manzQtnesi meydana getirmcktudir. In-
san, kendine varlik vermedik^e suretten kurtulur p
^ureii lzhSr edene yonclir, SOret, nasil suretsizlikten
Sahife 293 - 397
510
MESNBVl 5)iKiU VI
meydana geliyorsa, vadik da yokluktan meycfeiia
gtfmekUxlir; yok clan khjj, g^ ek varll g a ^^
Goriiliiyor kJ mevJana'nm bu beyitJerde iaah ctti-
g min "effil - i ma - kullann yapuktan get* Je
hJ^bir munaseheti yoktur.
3 y0- Beyitten som-aki bolt™. Mnsaltarunada,
daha dogru su d^ diinyasimn masallaunda, hem
Ufflkhgi, hem cegitfj inantfara, a$in zenginliklere
kaynak olugu, gldenbri saprtacak yonleri buluniigu
dir; U^uncu oJa^k Yemen, biros burlaw yakla$ir.
3785-3787. Bu beyitlerde, insamn mWiyati,
C Htemi kastedilmektedir; nitekim Yunus eW de
mi 1 giirtride, '
Bern Jtorww bona, bende dsjmven
8&rettim bo§ yurir tondan igeri
der va adeta, Mevlana'ya terceman oJur (Risalat'al-
Demegi y a yia fet 1965, s. 200].
37SS. Bu atasdzLi birkac? kere gecti.
(tfiberkuloz) vei-Uen addi, tUrkeeyo de gegen bu
adm, gtxmisiniii ne kadar ilerde oldugunu gosterf-
3799. Bu beyitte Hham kastedilmektedir Va~
Jny i£in I. c. in DMtGsfnin & e bk.
M E T I N
+ Bohar&'daki Sadr-i Cih&tt, kfiiidisiiideii
dill* birgcy i&teyenij herkesl kavrayaii aa-
dakasmdaii mail mm ederdL Bir yokaul bil-
gin, biinu uimttup fazla htrsmdan, to/lipi-
ilen agttrti ash da IstedS. Sadr-i CUion,
aliiyda* yitaiiiitt eevirdi ondaii* Oysa her
giin yftni bir diU^-ne bas vumyordu. Kind
kenditii kadm kiligma sokar, sai^al fflyer-
dij kimi kendini kor gosterir, gftziinup >il-
zttiiii baglardJ; fakat o, anlayi§la o bUgini
fonirdj*
3810. Euhara'da o ulu zatm huyu, istey enters
kargi iyi muamele etjnekti.
Gundiizun, ^eccye deX sayisis bagiglaTda
bulunur, comeiiliginden altmlar sac;cirdi +
Altinlan kagidara sarar da verirdi; sag
oldukca comort]ikle bagi§larda bulunurda
Gijne§ Eibiydi, tertemiz Ay 'a benzcrdi;
hani onlar da Tann'dan c]de ettikleri igigi gene
halka verifier,
TopragLi altm bagi^layan kimdir? Giincg*-
altin, onun yiizundcn madendedir, define yikik
yerJerrfe,
Sahife 294 - 397
572
MESttliYl SKRHf VI
M&5NFVI SER1T1 VI
511
Higbir yoksul, Umitsfelige diigmesin diye
her sabah, o da, bir boJlife bagigta bulunuidu.
Bir gim dcrde ugramislara verirdi: obur
gun dullaraydi comertiigi.
• Baska bir gun, yoksuliugii diigmu§ Alevt-
lere, bii£iyle 1#sgan yoksul fakiyhJere ihsun
ederdi,
Bir baska giin halkm eJl bo$ olanlanna, bir
ba§ka giin de bor^a glrenlere lutfcderdi.
Yalniz garti suydu: Klmse agzinj afip dl-
liyle altin isteraeyecekti ondan.
3S20. Gegecegi yoj boyunca mliQisIer, divar ribl
dizjlirlerdi. e
Kim dudagmi, agzuu aff ar da ansizm on-
dan birgey isterse, o maldan bir habbc bile el-
de eddneadi.
Yasasi, sizden him susarsa kurtuJdu so-
zuydii; kesesi de susanJanndi, kasesi de*.
Sir giin nasii oldliysu ihliyarin biri, asUk-
la esim, zekat ver bana dedi.
Ihtiyan men'eltiler ania fayda etmedi- bo-
yuna soyluyor, istiyordu; halk, ihtiyarm bu Ige
sai'ibsina sa§ti-kaldi.
Sadr-i Cihan, a baba dedi, pek tutanmaz
ihtiym-sm.. ibtiyar, sen, benden daha utan-
mazsm dedi;
Bu dunyayi somUrijp yedin de tamahkSr-
igJndiin o diinyayi da bu diinyaya takmak Js-
tiyo rsun.
Sadr-i CihSn'm bu soze giilecegi gGldlr
ihtiyar, bagiglanan o pek fipk mail yalniz ba-
§ina aldi, gotiirdu.
Bu jhtiyardan baijka hi£bir istcyen gik*
madi kf ondan bir habbe altm elde etsin, bir
zeire bagis edinsln.
Sira fakiyhlere gelince bir fakiyb, aftHi-
tan, hirsindan feryat ettL
3830, Birgok agladi, sizladi, Q&to&i yoktu; her
ne $e§i£ §Sz soy led Lyse faydasi olmadi.
Erj.efii gun, ayagim bagladi; kotiirtimler
arasina kangu.
Ayagina, sagdan, soldan tahtaktr bagladi;
bfiyl&ce ayagi kink sarulniayi istedi.
Sadr-i Ohan h ami gordu, tamdi; hfcblr
gey vermedi; daha eilesi giin, yiizUnix bit ki-
Lu^i parses ty la otltij.
O aziz, gene tarudi onu; soz soyleme suqu
yuziinden hicbir gey vennedl ona.
Yiiz c^5it dtizen kuidu h fakat faydasi ol-
madi; bunaldi, kadmlar gibi gar^ai giydi.
DuJ kacUriJann arasina girdi, oturdu; bagi-
m onune egdi, elirti glzlecli.
Sadr-i Ciharij gene taiudi onu f hi^bir sa-
daka vennedi; bu yoksunluk ytizundcn yiiregi
yandi adairuiL
Bir kef en saticiya gtttl; beni dedi s erltcn-
den bir killme sar p yolun bagma key.
HiC ag^im a^P bir^ey soyleme; otur f
Sadr-i Cihan + in oradan gecmesiLii bekle.
Sahife 295 - 397
fr*i
WESKEVI 5IRJU Vi
MtSNEVl $RRSlt VI
575
3S4£L Belki gftrur de Slii sanir; kef en parasn
yap diye altin atar.
Ne veiirse yansini saxia veririm. O adam
da para gozler bir yoksuidu; dcdigi gibi yap1i<
Adaim bir kiliine sardi, Sadr-i Clhan'in
ge^ecegi yola kodu; Sadr-i Cihan'in da ordan
gececegl tuttu.
Kili min iistune altini atti; hoca, tea davra-
mp elini ki]imden £ikardj,
Kefenclnin o paralan almasma, o tea cank
adarriin p o bajjigi gMcmesine meydan birak-
madL
01% kilimin altmdan elini qikattp paralan
alchktan sonra bagjni da CikardL
Sadr-i Cihan'a, ey bana kercm kapilarim
kapatan dedi; gordiin ya p bak ? jgagtl aldim,
Sadr-i Cfhan, a fnatci dedi t aldm arna 01-
medik^e de benlm e$]fjmden hi^bir comertiik
elde Gdemedm.
* Olumden Ence olun aim buflur igte; gun-
kE olumden sonra ganimetler eri§ir.
A diizend, Tanrfya kat^i SlUmden ba§ka
bir§ey ise yaramaz.
3850, Bir yardim eJde edi§, ytiz cegit cali^ip £a-
balamaktan yegcJir; giinku cabalamanin yuz
gegit bozguiia ugramasindan korkulur.
O yartiim da oKirtie baghdir; bu yolu, ken-
diterine giiveniiSr erler, smamislartiir,
Olum de onuTi yardimi oltnadifcQa ge]mra;
sen, sen ol, yardimsiz higblr yeitie durma, eg-
Je^ine.
* yardim, gu koearaig y liana kargi zumriit-
tUr; zurnvUt qlmadikga yilan, k8r mii olur hig?
So/7//e 296 - 397
MESNEVt $ERHl VI
5T7
(5 E E H)
3#09< beyitten sartraki ba^bk va bolum. Sadr p
arapgadir. GogtiSj her hangi bir^yjn 6nu P oniinun
en yiicQ yeri., odamn ba^k^si^ bir toplumun ulusu
uilanilanna gclir. EfBkrae §u hik&ye naklediliyor:
Konya'da, Cel&leddin Karatftyi medresesinde bir
toplanli oluyor. §emseddui-i Tebrizi Konya'ya yeni
gelinig oidugundan heJiilz tamnamiyordu; halkm
arasmda, ratgele bir yere oiurmu§tu. MevlSna ge-
linoe ona, sadr nereye derler diye sordular. MevJa-
na, bilginlere gtire sadr\ sofanin (oturulan yerln)
orta&idir; &rtfterin bagko^si, win bucagidir; fiMi-
lerin ba$ktf$esi, oriaiun kiymdiiL'; agiklarm baskose-
siyse sevgiljjiin yanidir demi§ ve gidtp gems'! n ya-
mna oturmugtu (ManaWul- Arifin; Tahsin Yazici
basimi; X, s r 122-123).
Furuzan-fer merhum, Sadr-i Cihan hakkmda,
f( El - CevahirTd - Mudia" dan, Mevlana'nm hal ter-
cemesinde, bir hikaye naklediyor. Tercemesin! gu-
nuyoruz:
"Mevian& CelSleddin dedi ki: Sadr-i Cihan, Eu-
hara'mri bilginiydL Medresreinden £:kar, bahgeye
eider ken yolda, mescitte konaklayan bir yoksul on-
dan birgey istemi& o da orui hi?bir §ey vermercil?-
ti. Birgok yol, bu* boyle olda Yoksul, adamlanna* us-
ttirne bir^ey ortiin, Sadr-i Cihan gecerken, bu adam
oldu deyin ve ondan trfr^ey isteyin dedi, Sadr-i Cihan
geeerken, efendim dediler; bu adam dldii, birgeyl yok.
Sadr, ona birkag kurug verdi. Adam halkip paralan
aldi, iistundekl geyi atti. Sadr-i Cihan da ona ? olme-
seydin sana bii^ey vermezdlm dedi (Ma&hiz; s H 219),
HiC suphe yok ki ' l Cevahir'iil * Mudia" sahib i,
bu hikay eyl "Mesne vi" den almi^tir. "Manakib'ul -
Arifin" de, Sadr-i Cihatfa alt de §u hik&ye var;
"Gene O'ndan (geyh SinSneddin-i Necc^r) rivn-
yet ediJmi^tir: Bir giin Kutbeddin-i Sirazi, AJlah
ona rahmet et£m f Mevlana'yi ziyarete gekni^ti. Mev-
lhn& t kerem sahibi baba^min Mauri fjyle megguldQp
Ansizin mcdrcs&nin kapisimn onunden bir araba
Se^ti. Topluluk, oniin sesine kulak verdi. Mevlana,
bu ses buyui'du, arabanin sesi mi^ yoksa zamamn
151 mi? Hepsi dc bas koydu, Ondan sonra Kuliied-
diit, sizin yoluniiz nedir diye sordu; Mefvliina^ bi^im
yolumuz olmek ve vanni - yogunu gbge gekmektir;
dlme<likee eri^emessln; nftektm Sadr-i Cihan da, 51-
medikce bir§ey eldc edemedin dedi buyurdu, Kut-
bt^tdin; ah, yazik dedi, ne yapayim? Mevlan^i, i£te
dedi h bu ne yapayim var ya h yeter, Sonra semaa ha?-
layip &u ruMiyi buytirdu:
Ne yapayim dedim; ne yapayim dedin ya %imdioek
dedi; yeter bu.
Bundan daha iylj dalia giizel bir gdr& sdyle^ £&remi
go/ henim dediTn.
Yii^ilnu l7<ma G&virdi ds^ ew din ist&klisi &&&i;
Boyuna $u m yapaywi*da dwr; 'boyuna i$£e +
Sahife 297 - 397
G7S
MESNE Vl SKflJd VJ
57&
MrSNEVl 5HRHJ VI
(Manakib'u^Arifin; T. Y. b. c. I, s> 176; Rubai ccs
virimiz; s, 227; 1764, R.)
Anlagihyor ki Sadr-i Cihan, Buhara bilginle-
rlndcn ve gehrin uluianndan bir zattir; fakat kim-
dir? Hgl tercemesini bilemiyoruz; biitun bilglmiz,
Mevlana/nm atiteitigi geyden ibaret "EJ-Cevahir le
"ManSkib" m vardjgi bHgi de onun tekianndan
ba^ka bir$ey degj].
2813. GUircg-Ay. Eu beyilte gunc§Ie Ay 'in
Tanri 'dan aJdiblan, O'nun lutfuyla elde ottikleii 131-
gi haJka vcrdiklerini, &leme sagtikkrini soylemekle
&dcta, sema'da sag etin goge a£ik ve dua vassiyetin-
de, sol elin, bifckten Itibaren, parmaklar acik ofarak
serbest bir haide ycre e £ik, niyte vaziyctinde dur-
masimn, Hak'tan aldigimiz feyzi haika veririz; ken-
dimize mal etmcyiz; bis varjigim yoklnga degismfg
bir vastayiz taranda yorumlanmasini hatnlati-
yor +
■
3817. AJevi. Baba soyu r Hz h Ali'ye £ikan ^
Siye Alevi denir. Atevilerin, Hz< AlPye Imam Ha-
san vasjtasiyla ulaganlaima gerif, ftri&jii Huseyn v&-
sitasiyte ida^anlarina Seyyid, tumiine de Seyyid
dfinir. Seyyid r kendisine ssokat ve saclaka vermek
ve onlann da almalan ha ram clan k]£i!erdir ki bun-
lar, soy bakimmdan Hz. Feygamber'in (3. M) ccd*
di Abdiilmuttalib'e u3a§anlardir t "Bir topluinun kiz-
kard^inln oglu da o toplumdttndir" Jiadfsine (Ca-
ift't; I, s. 4} gfin? ana tarafmdan bu soydan olatilar
da seyyid Sityihniglardir (H, Cw in 21(54. b. Jniii s e
de bk.). *
3S22. iL Kim susarsa kurtuldu." {Hadis; Ga-
rni 1 ; II, &. 159) Hadis, ay ne ge<;mek1:edir,
3S4S. "Olumtien once filun." (1. c. in 30-35,
b. lerinin s. c bk.)
■
3850. Yardim elde edi? ■ Qaligmak. Qaksmak,
bjfcj&yi elde ctmck i^in §art olmakla beraber Tanri
yardimi da bunu kolayla&tinr; bundan sonraki be-
yitlei b de t Tann yardirni I^in de, varliktan gc^nnejiin t
iradi ollimle 6lmenln ^art oldugu bildirilnnektedir.
3853. Tanri yardimi, zumrudc, mtfsin dilegi F
yilana b^nzetiliyoi 1 (IlL c> in 2549, b. inin- 5. e bk.).
A
Sahife 298 - 397
MfcSNEVl EERHt VI
HI
M E T t N
Blri kose, cblirii biyigi - sakah ^lkmatuig
dcHkanUp Ud kard^ VAtdi, Bir grw bir l>e-
kar evindc kaldilnr. DelikBnb* arkasma
terplgler yigdi* Gccenia bir vaktinde, be-
Mrlkrd&n bin Stalkti, y&va^-yava^, yiirii-
dtl; ty Jtcrpl^leri birer - fairer aldu Iteljltajili
wyandij Bu Isorpicleri nereye koydun^ ih^io
burdan aldin diye eekismeye basladi. Adam
d»j peki dedl T sen o kerplgleri nigiit
koyduii?
Biyigip sakaU terlcmcmig bir delikanbyla
bdr kosenin yollan, bir toplantiya ugradi; ge-
hirlerinde bir toplanti vardi.
Soze^sobbete koyuldu o se^kin toplum;
giindiiz gectl gHti t ak§am oldu; hatta gecenin
de ugte blri gegti,
* Ora&ip bck&r odasiydi; o iki kisi evleri-
ne gitrnediler; bekginin korkusundan orada kal-
ddar* p
Kosenin genesinde dort lei sakal vardi;
ama yiizii s Ay'm dndSrdii gibiydi.
Biyigi, sakah terlememig geng girkindi; ar-
dina yirmi tane kerpis yi^di.
Orada kalanlarm i£indc bir de ahl&ksi^
■vardi; o gSzft kizmis a dam, kalkti, o kerpigleri
"baska bir yere ta^idi,
3® GO, EJird delikanhya surunce delikanb uyanip
si£radi; hey dedl, kiinain sen a kopege tapan?
Bu otu^ kcrpi^i neden aklm? Adam, peki
dedi, sen a otuz kerpi£i neden oraya yigdm?
33el3kaJili h hasta^ arik bir cocugiim dedi;
buL-i3c3;i ynUsrkon [Eitiynf.la hareket ettiirL
Adam, hastasin da harareUn varsa ne di-
ye hastabaneye gitmcdin?
Yahiit esirgeyen bir hekime neye bas vur-
madm? Gftseydin haslaliktan kurtulurdun dedi.
Ddikanli dedi ki: Nor eye gidecegirni bSli-
yor muyum ben? Ncrcye varsam, orsda sinun-
madayim.
Senin gibl bir zindik, bir pis> bir dinsiz,
canavar gibl onume dikiliyor.
En iyi bir yer olan tdkkedis bile bir soluk
olsun, aman bulaniadim.
Bul^nr aiviyla ge<:in&it bir avug adam p
gozlerinden erllk suyu akarak, elleriyle onle-
rini siksirak batia yua tutar.
Namusiu oldun mu, gizli - gizli goz ucuyla
stiz^rler; elloriyle onlerini ok^arlar.
■
* Tekke boyle olunca halkin pasari nice
olur? Egek suriisiij. ham klgilerin divaru ne hal-
dedir.
Egek neredCp namus^ ceklnnie nerede?
E§ck^ ^ekiiiip korkrnayi p unmp diiemeyi ne bil-
sin?
Sahife 299 - 397
M£SN£VI SKRIti VI
583
582 MBS^FVI SERI^I VT
Akil, kadinin da eminliiini, ad&letb rnu-
amelesini ister, erkegin de; ama akil ne^de?
Ka^ar* kadinlann yanlanna giderscm,
YQsuf gibi sinanmalara dugerim.
Yusuf, kadin yuzihiden zindana du^tu : si-
kmtilar sekti; o bile boyle olunca ben., elli ke-
re daragacina giderlrn.
O kad uilar, bilgisaztikten bana saldinrlar;
erkekled, caninia kustederleiv
Ne kadmlardan rahatam var d ne erkek-
lerden.. ne yapayim, ne edeyim ki ne burdar-
danim ben, ne onlardan.
Bu sozlori soylcdiktcn eonra koseye bak-
ti da o dedi ? o iki kil yiizunden gamdan Jcur-
tulmus.
Keipicten de kurtulmug, kerplg kavgasm-
dan da, senin gibi anasim satan cirkin adam
azmamnda da.
Go&tcri§ olarak £cnodeki uc-dort kil, ar-
da yigilan otuz kerpi^ten yegdir.
3880. Bir zerrc y at dim da, itaate, ibadete giivo-
ncn kigilcrin binlcrce galEsmasindan yegdir*
Cunku §eytan, kulluk kerpicjini yerinden
allT, goturlir; Jkiyuz kerpig o!sa t gene kendine
yol agar.
Her yamn kerpi^le dolu olsa, sen koymiL^-
sun o kerptgleri; ama o iki-ug ki1 r o yamn
vei^isidlr.
Gergekte o killann her birii bir dagtfir;
gunkii padi^ahlar padj^ahimn a man fcrmanidir.
Sen, bir kapiya yuz kilit assan, sersemin
bin gelir-gatar, hepsini de soker - glder.
i
*■ Ama saline, bir kapiyi mumla kapatip
rnuhurlerse, pehlivanJarin bile o muhurden ytt-
rekleri oynar*
* O iki tig kil, yardim kdidir, daga ben-
zer; yiizJerdekl i$ik gib^dir; kotuliikie arana
girer, engel olur-
A yaradih^i guzelj kerpic. koymaya kalkig-
ma; ama cirkln geytandan da em in olarak yat-
ma, uyuitta.
Yuril, o keremden, o yticellkten M tane
kil elde et de, ondan &onra emln cdarak uyxi,
gam yeme artik.
* Bilgin. kiginin uykusu, kulluktan ye£dir;
ama instini uyandiran bilgiyi bilcn kiginin uy-
ktisu.
3890, Ytjznie bilen kiginin kipnv3amadan duru-
SU» acemirtin elte t ayakla c^bLilamasindan iyi-
dir,
Acemi eliQi salar^ ayagmi teper, fakat
bogulur - gider; yuzges ki^iyse direk gibi hi?
oynamadan ylirtir - gMer,
Bilgij sinin, kiyisi olmayan bir denisdir;
bilgi dileyense, denizlere dalan bir dalgic^r-
Binlcrce yil omrii olsa f gene de ara^tir-
niaya doyamaz,
* Taum elgisi, anlatirken demi^tir ki: 1^-
te §u iki ham F dayniaz da doymaz.
Sahife 300 - 397
5S4
JAESNEVl SUUfl VI
AILaJi'm salavati oq» oEsiuu Mustafa, *lki
liarla vartir** fcniyurdu, "ffi^ doymaz; dtln-
yayi tetejetip bUgiyi istcyeiL" Bu bilgi,
dluiya bilgisiridcn ba^ku olm&u kl futdistc
tekrar olmasin; giirtktt dibiya bifgisi de
diinyadir. iSuradaki bUgi, diinya bilgisi
oluraa hadiate, dijnyayi dilcyen, diinyayi
dileyeu dlye sok, tekrarkuuiug olur;
ayirdedj^ okinmft.
Dtinyayi, dunya bezentUerint cj[leyen, tailgi
elde etmo sebeplerini dileyen dendi\
Baljacigim, buraduki ayirdedi^e dikkat
edersen h anlarsin ki bu bilgi, dunya bilgisinden
bagka bir bilgi.
Diinyadan ba§ka$i ne olur? Ahiret olur;
ahiret bilgisi de senl buraakUui ayinr, kilavuz
kesilir sana>
*
llu bcyit arap£A<3lt.
(5 E R H)
3853. beyitten sonruki btilum, MevJanu'nm en
bariz hususiyetlerinden biri, onun diinyadan ve mu-
hitinden, devrinden kopmamasi ve gengekligidir.
O'nda, Hind - Iran, Yunan - JUim^ tai'ih ve tsl^ml
inanglar ve huktimlerle berate j*, gune^ten izerceye*
Ay 'dan babga kadar biitiin tablat ve aym zaman-
da, iyilik ve kdtulukleriyle, fazilet ve nedactiyJfi,
gahsiyetleri ve gahislanyle, sevgisi ve yergisiyle
devrj ya^amakta, kendt lleri, hem de devrinden gok
iteri gGruiiiyle tenkiydi cankinixmlrtadir, 0'nun r ka-
di na verdigi ehernmiyetij kiskaiigligin aleyhinde bu-
lunu§unu, kadin halifeleri olu$umi bildikten sonra
(bk. Mevlana Celajeddin; HL basim; s. 211-213)
bu boliimii okmsak fioriMws ki Mevlana, kadinsiz
bir toplumu, biiturt ignmslikleriyle, bu bolumde goa-
oniine sermektedii\ tlk bey it ten 3871. beyte kadar,
bek&r odalannm ve tekkelerin bftll te^hir £KJilmekte,
3872. bey iite aklin h kadmm da, erkegin de eminiik-
]e p adalctLe, e^it muaniele gormcsini buyururken er-
kek yuzii gormeyen kadinin ruhl haletuii de son-
rakj beyltlerde tahllle glrlgmektedir, jVEevl&n§. bir
tjckkL 1 kurmarnigtin fakat med^seyle ilgtei nasi!
muspetsej tekkeyle de iigisi muEpottir; dyle oldugu
haide O t hi^ gekinmedeii;, sirasi geldikge, medreseyi
-de, tekkeyi de kmamaktan gekiniTiea ve ger^ekcili-
f
s
Sahife 301 - 397
586
MESNEVT 5JF-RH3 VI
girti h biitiin agikLgiyla bdlrtlr. t§ bbyleyken, ro-
mEitif yaziyorum dayc tai'ihi ve gc^-cogi tahriC etme-
ye ydtenenlerln garezlerine gulunur ancak T bilgl-
eizliklerineyse acini r; GrKe bir iqkvet yeter.
3S56, Betel korkusu. Bekci, o zamamn d&yi-
miyle "uses" diyc ge£iyoi\ Tanziznata kadar Osman-
ogullarinda da ayni deyim kullamlmi^tir. Anlasphyor
ki f geoeleyin, vakitsiz do]a§anla:t\ ases tarafindan
tutuluyoi 4 , f^orguya cekiliyor.
3870. Divan, (T. c, in 969, b> inm £ e bkj
38854 Sahrift Doginisu ^ihne. Zaptiye niemu*
ru. onceden de gegmi^ti (IV, c< in 1015, b, min
g. e bk.).
38S5, Yita -Etelirti. 1 c* in 3X6, b, inin 3- e bk.
3tf#& Bilgin kisi-Uyku. "Bilgi sahibi olarak
uyumak, bilgisis olarak namaz kilmaktan hayirk-
dir." (Cami 1 ; II, s. 175)
3894- "iki haris vardir ki doyrnaz da doyinaz:
Bilgi isteyen* diinyayi isteyen. - " (Cami'; II, &* 169)
Beyltte l&M ikttbas vardir.
3894. Beyitten sonraki ba^likta hadls aynen
alinmakta, hem ba§hkta> hem ba^hktan sonraki
btilumde, hadistc tekrar oJatnayacagirca gore bilgi-
nin, dunya bilgjsi olmayip tnftncvl bilgl t llahi faa&-
rif oklugu izah edilmektedir.
* *
M E T I N
O dc gtihxadenin, <> oTayi dugiinmclerf, bir
karara varntaya yab^malan
Derde dugen, sintmmaya ugrayan o u£
§ehzade> yuz f yiize verdiler.. her ugUntin de
aahmcti birdl f derdl birdi, tasasi bir.
Her ueuiiun de du^uncesi birdi, sevdasi
bir; her ii^ii de bir zahmctlen, bir lltetten has^
taydi.
Susarken her iicU de ayiu Ichlikeye du§-
mu^tii; sbylorken her iigu de aym delile dayan-
madaydi,
Bir zaman : hepsi dc gozya^i doktuler; mtt-
sibct sofrasinm ba^inda kanlar sa£tilai\
Bir seaman, her Ucu de gonul ategiyle yan-
dilar; buhurdan gibi sicak-sicak soluklar al-
dilar.
I'-ijyiik liirtle^Iii sii7lcri
Euyiiklcri, a hayirh kardegler dedi; ba^ka*
larina ad am gibi, erkek gibi o^iit vermez jniy-
m bis?
Adamlanmizdan birJ, beladan, yoksulluk-
tan : korkudan, dopremden bize §Ik^yet etti mi,
s
Sahife 302 - 397
MESNFVt SKRHJ VE
sa
esb
M£SNi!V! STJRW. VI
* Sskintidan az agla derdik; sabret, cun-
kti sabir, darligm anahtaridnv
Peki; bu sab n- kilidi ne oldu gmidi? Yak-
sa o kamin bozuldu mu acabu?
Sava? zamamnda bile, ate§ iejnde, altm
gibi bir ho^ca gulmek gerek demez miydik.
Sava§m kizisjligi, nieydanm daraidigi za-
man, askere, renginiz aim asm derdik ya.
Atlariti, In$an kellelerinden ba^ka basacak
bit yer bulanicidigi caglaJ.vla t
3910, Ordumuzu hay - haylarla ylireklondidr;
kahrediei mizrak gibi tleriye saldir derdik.
Butiin aleme, sabredin derdik; giinku sa-
bir, hem lnumdur, hem gonttl igigi.
§imdl sir a M-re geldi; ne diye ba§imi£ do-
mlyor, sarsemlesiyoruz? Ne diye ejrkin kanlar
gibi cai^afa burunqyot'uz?
A goniil, herkesi kizigtinrdin sen; gEmdi de
kendini kizistir, kondinden utan.
A dil, herkose ogitf vcrirdin; sira sana gel-
di; neden sustiui?
A akJ] P nerde sen in gekericr eigneyen dgu-
tun? §imdi sua senin, ti&rde hey 'heylerin*
Ey gonuJden yuzlerce igkili, Earim gidercn,
sira Benin; oynat sakaJim.
Kahpelik eder de gimdi, saksJjni oynat-
mazsan, btmdan once do sakalma gulmi^sun
demektir.
Bagkalanna ogLJt verme zamamnda hay -
haylar ederEin; kendin gama dii^ttin mii, kar>
!ar gibi vay - vay demeye baglarsm.
Baskalannm derdine derman olurdun;
dert, sana konuk geldl; susakaldin.
3920. tsjin-giicun, a Skene bagirmakti; sesin ne
diye Kisildi? §imdi de bagirsan a,
Elli yitdir dokudugun kumagtan, simdi
kendine bir bagaltak bigip dik de giyin*.
Sesindcn do&tlar hoglanirlardi; dirndl eli-
ni gikar da kendi kulagim cek.
Boyuna ba$ttn, simdi kuyruk etme kendi-
nlf elini, ayagiru, sakalmi, biyigim az yoL
gu doseme ilsttirde oyun, senin gimdi; bo§
bir hale gel, ne^elen.
Bir padisah, bir bilj^ini zorla incclisc getirt-
ti t ottttftu; staid * ona gump snndu. BLlgiD
yiaiibiii ob^ltlp j^evirmcc, ieiuemtktft iiiad
edincc padi^ah, saldye, haydi, giuin Tie&e-
Ifiidir dedi, Saki, bEl^itilii ba^ma bir kae
kere vnrtip xoila i^rdk
Padi§ahin biri, ho§ bir meelLste aarho& ol-
mu^tu; kapisimn oniinden bir lakiyh gegiyordu.
§u a^tami mecllse getirin, o laal renkH ga-
rab\ sunun ooa diye emir verdi.
+ tmd&<luLllah §eiiiinde f "Kaba-yi bwgftl - bcn:l, kH]ab-i
dervJ5an ,? , yam kgltaklan yL-kan etbisc, flcrvigl&rin hialahi
Miami vei'NmSs (s. 315), SUJeyman Kfejidi, "LO&at-i ^a-
S-ita/ J mda, "Blt- n^v; 1 krifl^n, *»lb]se s dikkfc kiibi, abft.
gnkmon 31 anlamlarniL vtiriyor (.1st i28Sj s, 70) , Eurhan
terc. ba^a gsy^r gey]ere ve UL^lnlere maiisus dij kaftaim
dsndigini ktLydt^Jiyor, Fars^a koltuk anlnmina E^Ien **be-
^al Fh den ziyade tiirkve M ba£I&mak u ma^tany]a Ll^isi olsu
K
,-:
5a/?//e 303 - 397
EftO
MrSNKVl SERHi VI
Onu Korla mecllso getirdiler; hoca yrtan
zehiri gibi asik bir suralilfi modiste oturdu.
Sarap sundular; Igiwqfii; ofkeylc padigah-
tan da yuaunu cevirtfj, sakiden de,
Omrumde garap jgmedjm dedi; h&lfe zc-
hlr, garaptan daha ho$ gelir bana.
3930. Haydi, gamp ycrine zehlr sunim bana da,
ben de kendimden kurtulayjm, siz de bu igten
ktirtulun H
§arap iemeden gtiriUtuye bagladi; moclls
de oltim gibi, agir bir hal aldi,
NefLs ehlj h ^u balgik dunya ehll olanlar
da , diinyada goniil ehllyle oturdular nu, bu
haJc gelirlei\
* Tann, kendi has kullanna, hurlerm Ig-
tikleri gizli alemln §arabim sunar ancak,
Onlar da, perdo ardinda kalana o §arapla
dolu kadehi sunarlar; ama duygu, o sarabui
twzunu duyabilir ancak; kendisini gorernez,
Gozteriyle, ordarin yardiimiu gGremezier
de onlarm, dogru yola cagn^anni dinlemezler;
yiiz cevirirler onlardan.
Halkin kulaklarmdait bogazlanna bir yol
olsaydip dgUdiin sirn, goniillerine gircrdi.
Boyle itisanin cam, tumden ategtlr, 151k de-
gil; yakip yandiran atege de ancak kabuklar
dugeiv
■
tq, kabuktan cikti, sfrg kabugu go£ti -
gitti.. mtrte, kabuktan kisigir, geligir mf hi^Y
* Geheimem ateaft yalmz kabugu yakar;
ategin, ig]c hicbir 151 yoktur,
M£3NEVJ SEEUll VI
501
3940. * Ale^ igl yabrnlasa bil ki bu, p^irmek
icindir, yakmak i<jin dcgil,
* Tann, hukiim ve hikmet sahibi oldukga
bu i&reyi geGmi§te de yuriimug bil, gelecckte
de yUrUyecek bil,
* Gtizellm 15 de, kaftuklar da onun tara-
findan yarligannken i£i nasil yakar? Ondmi
uzaktir bu.
* Yardim eliylc ba^ina vursa \Ale> bu vil-
lus kizil wiraba igtah verir*
* Ama vurmazsa, o haca gibi agzini yu-
mar, otiirur tassin; saraptan da plur f bu pa-
di^ahlarin meclisltiden de.
Padijah, sakiye r a jzinin tozu kutla, ne di-
ye susuyorsun? Haydi T neg^lendir onu dedi.
Her* akilda h gizli bir yargis vaix^r; kimi
dilei-sG, dii'/cnle ba^tan gikanr.
Dogu gunegi i.k^ giine^in aydinlatmasi
da^ tutsaklar gibi oniin 2in^iriyte baglanmi^tir.
Bcynine yarim bir afsun okudu rnu, sSk-
\ajzunii bile, ssamanede garka sokci^ dondurilr.
Bir ba^ka akiJdan Ustiin olan aldiin z&n Y
ondajidir; tavla ustasidir o akal,
3950, S3ki, hocanin bagma birkag si lie vurdu
da al dedl h kadehi uzatti; o sill^nin korkusun-
dan zavalli, kadeht aldi, gekti.
* Sarlios oldu; bag-bah^e gibi a£ilip sa-
^itdi; negelenip guldii.. nedim!fge t giildurt^cek
s5zler soylemeye, alay etmeye koyuEdu.
* Arslani bil^ tutacak bir haJe geldi : par-
maciklarim ^ikirdatmaya ba^adi; sonra da &u
doknriek i^in ayak yoluna gittL
Sahife 304 - 397
*&3 MESNEVl 5EIU1I VT
Ayak yolunda, padigahin taniakJanndan
tor hal&ydccagiz varcU; pek Euzeldi*
Hbca, onu gortince ggzi agik Raldi; akJl
baguidan guti; kiza saMirdx,
Omiirlei'dJr bekarcli, ozlemliydl, sarho§tu;
iki eliyle kisa sanldi.
Kiz cuprndi, bafirdi narayl bask; fakat
faydasi olmadi.
Bulu^ma vaktinde kadm erkegin elinde,
ekmek^inin elindeki hamura <Ioner h
Kimi yuinusaklikJa, kimi sert-Bert,. yo-
£urui% yofurdukca elinin altmdaki harnurdan,
cak-gak diye sesler cikar fc
Kimi genigligine tahta iisttine yayar onu^
kimi derler, toplar, bir ymTiak h aline getiritC
Kimi su serper on a, kimi tuz eker; kimf
de tandira yayar, ate$ie mehen^e vmw onu.
iRtcnenle isteyen bu ce$it bUkffltip duru-
lur; ifet gelenle alt olan bu oyundadir, i^te*
Bu oyun, yalniz kocayla kai i arasinda ol-
maz; her sevilenle sevcnin bu huneri vardir.
online on olmayanla sojiradan meydana
gelenin, cevhcrle arazm arasinrfo, Vis'le, Ra-
mVnin arasmda oMuftu gibi bir sanli^ bir bag-
ra basis vardn- mukaekterdir bu,
^ Ancak ber Wrinin oyunu, bir ba$ka renk^
tedir; her birinin sanliginda, ba§ka bir himer
vardir.
MFiS^KVl skrhi vi
s&3
* Kocayla kanyi, koeaya, a koca, kanni
kotii tut ma demek kin ornek £eLirdl,
* Gerdek geccsl, yenge t onun elini hos
bir emanet olarak Benin eline vermedi mi?*
* Bu, a guvenilir kt$i, su tiertiektir: K6tii h
iyj T sen, ona ne yaparsan, Tann da sana onu
yapar.
Hasili o hoca da, orda kendinden ge£ti;
ue koiunmasi kaldi, no z&hltligi.
* O hutiden dogmas k^n iistune atlldi;
onun atesi, pamuga dlistii,
3970. Can, cana kavugtu, badenler egiJip bukiil-
rneye, ba§i kesilmis. iki ku§ gibl girpmmaya
ba§ladi . '
Hocanin akbuda, ne §arap kactehi kaldJ,
no padi^ab, nc aralan.. ne utanma p ne din, ne
can korkusu**-
tkisinln de g&dcrl, bigbir sey gormeK ol-
du„ burada ne Hasan gcjruniir adamin gozune
ne Huseyn.
Hotanin geriye dbnincsi gecikti; i>adisa-
hin bekleyi^l de haddt a^ti.
* Olayi gcmiiek tlzere padi^ahj kaJkti,
gcldi; oi-daki kiyamet depreminl gordli,
Hoca, korkusundan sicradi, ko§up mecllse
geldi; garap kadehinl ate^ gibi aldt.
Padigahsa cehermem gibi kiviLcimlar sa-
Ciyordu; pek ofkclcnmigti; bu kotii i^i isleyen
hocanin da kanina stisami^ti, kizin da.
• Be-yittfkS '^eivfck 31 ve "yonge" sO^eri tUrk^e olarak
ge^iy^r; ha^ti gerdck, ^klc'dok 1 ' tammJa hai-ekel-enm^.
** B^ r itteki "arslan" tiJT'k^ciir,
- F. 33
v
5a/?//e 305 - 397
594
MLANJ-VJ SERHl VI
MESN^Vt £EHfTl VI
53!
Fakryh, padlgahm yiizunu ufkeli, kendi-
sin! kahir doJu, aci p kanh bif haide + z< hir ka-
dehine donmu^ gorunce,
Sakiye bagirdi; Hey, tez davran> gagkin -
ga^kin ne oturuyorsun? Neselendir padj§ahi f
garap sun.
Bu sozU duyunca gulmeye bagladi padi^ah,
a ulu er dedi; ne^elendlm; o kiz senin olsun h
39S0. * Padi?ahim h j 51111 -gucUm ad&lettir be*
nini; sevgiliye cBmertltgim ne verirse ben de
ontl yerirn.
* TktLi-tatli ^imedigim seyi l nasi! o]ur
da sevgjlime eunar h i£iririm?
* KuIIanrna da, kendi has soframdr* ye-
digjm geyleri yediridm.
* Pigmig, ply, ben ne yerscin, kuUanma
da onu sunarini, onu yedlririm.
* Ben kiirk mii glyerjm, atlas elbise mi
giyerim, kutiarima da onu giydirlrlm; kara
SUl giydirmem.
* Ne giyiyorsaniz, kullarmiza da onu gfy-
dirln dedi; o hunerlcr sahitai Pcygamber'den
utanmm ben.
* Mustafa, evladma, ummetine bu vasiy-
yette bulundu; eJinizin altinda bulunonlara,
kendi yediginiz seylerl yedirin dedi.
Baskalarcni ne^elendirin; sabi'etmekte ge-
vjk bir hale getirin; sabra te^Vtk tttin.
gimdi de erlifcle kendini nogelendir; sab-
retmeyi du^unen aklini kilavuz edin.
* Sabir kilavuzu, s&na kanat olursa caiiiii,
Arg'in da yiicesine QJkar, KursFnln de.
3990, Mustaf&'ya bak; sabir, ona burak oldu da
goklerin yiicesine agdirdi onu,
ft
Sahife 306 - 397
MESNEVI ?£RHS VI
5S7
{g e a H)
3905. Sabir-Anahtar. I t c.
e bk.
in 9*6. b. inin 5.
3933. Gfrli Memin sarabi. fcifoan ahjimigtir
(IH. c. in 97. b. jnin §. e bk.).
3939-3944. Aleg - Pisimiek i c i n> yakrnak i^in
degiL Bu beyitterdeki kabuktan maksat, iman ehll-
Jiin suglnn, iqx^n maksatsa imftni ve Jhlasidir, Ce-
hennem, mu'minin, atesini stfndureeegindeii korkar
da, ge^ ey mii'min, ate^imi sondurseeksiti der (IV,
c, in 2709-2710, b. lerinin g, lerine bk<). Cehenne*
min, murine, harSrete ugramis gibi gelecegi hak-
kincfa hadisler vardir (Cami'; I, s. 127-128). Buna
na*aran cchennem, mumin igln bir tasfiye yurdu*
dur.
3951, Neflim - Nedimlik, Nedim, sohbet arka-
dagi anlamina arapga bir sdzdiir. Deyim olarak, pa-
d^ahiann, biiytiklcrin meclislerinde bulunan, nuk-
teli soztarle onlan, en iizunlulu, en Sfkeli aamaji-
lanntla bile gukliirup eglentiircn kigilcre denir. DaJ-
kavukla nediml ayird etmek gercktir; bunu da ar*
zetmeyi gerekli bulduk.
3952, Arslaru tutan * gir - gir. IV, c. in 2118.
b. inin §. e bk.
3965-3967. En boyitM\ MtvMna'nm kadina
verdi^i onomi bildirmek bakimindan pek degerlidii\
Burada, o^Iu Sultan Veled'e SalahaddirTin kizi Fa-
tima HatOn'u aldtgi, onu everdigi zaman, ya£di*i
mektuptan gu satirlan nakledelim:
"Allah, Allah, Allah h Allah, Allah h Allah, Allah,
Allah, Allah igin, $u babanm yiiuunu, kendi ytizii-
nii, butiiti soyumuzun * sopumuzun yiizlerlni ak e1>
rnek isfcrscn, onun hatimu aziz, hem pek sek tut;
onu p can ve gonul tuzagiyla avlamak i£in her gunii,
ilk gun, her geoeyi gerdek gecesi say,,. Hani bir gun,
"Ya AJi h ' buyunnustur Beygamber, ''Cigerimi yer-
yuztinde emekliyor gfesen nc yaparsin?" AU P * ( Bu
sujuya cevap veremem ey Allah Big i si" demi§tir;
"Ancak goz cukui-umu. yurd olarak ona foag^lanm;
yiiregimin iQine sokanm onu; buiiiari yapmakla
beraber gene de sn^Inlardan, kusuiiulardsm sayanm
kendimi.'* Bunun iizcrine Peygajnber, AHah'jn rah-
mcti ve eseriljk ona; "Fatirna, bedenimin bir par-
^asidir' f bujiinnugtur; "fiviadimtt, cigerlerimizin
pargaiaridir; buymtnugtiir; "Ehrl§dimiz r cijjerleri^
mtzln paryaJandir; ycrj^uziinde yUriiyen ciger-p&-
reicrimizdir^' {A. Golpinarli: Mcktuplar; MevlSna'-
dan tei^c, 1st Tnki3ap ve Aka K. 19a^; V. Mek, s. 14)
3969. Ate^-Piimuk. Turk^ede de erkeklo ka^
diti F ategle pamufa benzetUir ve "Ateglo pamuk bir
arada durma^" atasoziicfur.
3974. Depmn. CI. su renin (Kaaria) 1-3.
^yetlerinden Iaf2i iktibas vardir.
h
Sahife 307 - 397
MHiNEVl SfcRHJ VI
rm
538
MESNEVI SERHI VI
3980-39S6. Eu beyitlerde padi^ah, k&mll in-
sau ve gercek Muslumandir; tsl^rn'm, kole ve ca-
rt ye hakkindakf hukumlerini hatiriatmaktadir.
Ilk £aglardaki savaglar, esir kafrnlarm crariyc,
g&nc erkckleritip insan gufirujia ihtiyae gosteren i§-
lerde kullamlmasi igin k£lo olarak satilip alinrnasina
yol a£HH& bfiylcce bir esir sinifi meydana gelmi^li.
Zarftret yuzunden, savas olmadigi vakitlerde de ev-
latlanni sataiitar, yahut kiz vo erkek Eocuklan ga-
lunlar olmus, insan alun - satimiyla gecinen bir
z-iimre vucuX bulrnu^tu, Orta eagda Hirtdistan'da,
Irau'da^ Yunanlilarda ve bagka milletlerde bu tica-
ret me$nV gfiiiilmustu; hele RomaLQarda, eshier
sayismin, hurleri gececek hale geldigi bile olrnu^tu.
terftilogullari, esirlifin tadini tattiklan halde Musa
dininde kole ve c&riye hakkinda hukumJer koiirniL^
tu (Huruc; Bab, XXI). Hrtetiya&Iik da koleiSgi ve
cariyeljgi kabul etml$Ur*
MiislumanUk, hers*yden Once, insanlan, bir
anadan, bir babadan ge!ml£ kabul ederek *kardeg gd-
riir (Kur'an-i Mecid; XLIX, Huourat, 13). Zamanm
ve ftrfun tesirlyle bu muesseseyi kokuiiden kaldu>
mamakla beritber kokiinu kurutmak icln cok gid-
detli bir savag acrm^tir:
I. Yanhslikla bir Muslumam oldiiren, bir kul
azad edeoek, oldiirulenin yakuilarina da diyet vo
recektjr.
It. Bilerek bir mu'mini oidiiron, oLdurulenm
velileri diyet kabul cderlerse, diyet verecek, bir k&-
!e asad edeeek, altrrug yoksulu doyuracak, iki ay
da orac tutacafctir.
III. Yeminindc dumnayan, on yoksulu doyura-
cak, yahut giydirecek, yahut da Hr kole azad ede-
ccktir*
IV. KariEini, anasina beiize-tcn, kadmina yak-
lasmadan bir kole azad edecektir.
V- Yolcu ve hasta dcgiJken Ramazan ayinda
orucurm bozan, kole azad edccektir.
VI. Ahit ve yemin orucunu bozan, kole azad
edeuektir +
Bu cezalardan ba^ka, kole ve caviyeniiv hiir-
I'iyetine kavugmasi Jgin de vesileler hazirlamiugtir:
I* Esirlei^p hiiiTiyeitJefJnl satin alabiLmeleri
igin zckat verilir-
H. Efcndi, kulun h hurriyetini satin aJmasina
engel olaniaz.
TTT- Cariye ve koleleri evlendimiek gctektir.
IV. Hiir bir kadinla evlenmeyei^ sahlbinin ia-
niyle c^riyeyle evtenebiHr*
Hiir kE^inin, car iyeden dogan cocugu hiirdiir,
Gariyenin, sahibindcn <;ocugu olursa t sahibirun t3lU-
muutl&ti sonra e&riye hurdiii h + Yakin akrabadan bi-
rl Urafindan tomelkik oditon esir, hur oIui'p Bir
kin^s^j kuJuna^ olumunden sonra hiirsiki dei'so, so-
ziindtfii doitemoz, Kul» ef^ndifeine muayyen bir$ey
vererek hiiniyetlni satin alabilir. Kui, boyle bir i&-
tekie bulunurj&a, edendisinln V&21 obnamasi, caiz de-
gildir. Kul a kendisini a^ad edcnin akrabasi. sayiJir^
EhUbeyt tmyunlarina gtfre yai^atili^taki asil ve 50
ref, hurluk oldugundan kul, htii 1 bir kadin alsa, go-
ougu, ananin &ereline suhtp oiur ve hiirdur.
•
Sahife 308 - 397
000
MESNEVt Stftlll Vr
Biitun bunlardan sonra kul ve cariye alip azad
etmck de en buyiik sevaptir (Ah Golpinarli: Hz; Mu-
hainmed ve Hadislerl; 2. Baski; 1st Okat Yayinevi-
1962, 5, 99-101),
3980 - 3984. beyltlerde, "gevrenlzde, oniinuz-
de, yanmizda, karde§leriniz vardir ki Allah, onlan
sizln elinizln altina vermI$tIr H Kimin karde§i, onun
elinin aJtindaysa, ona s kendi yedigi yemegl yedir*
sin; kendi giydigi eibiseyi giydirsin; yapamayacag*,
giicunUn yetmiyeeegi ^eyi buyurtnasta ona; buyu-
rursa h ona yardim etsin, yardimct olsun^ meaiinde-
ki hudise is&ret cdilmektedir.
3985 - 3086. "Kullarinizi size tavsiye ederim,
kullanmzi; onlan, yedifiniz yemckierle doyumnj
giydfginiE elbisefcri onlara giydirin; onlar, isteme-
diginiz bir sug igterler de bagislamak istemezseniz,
ey Allah kuJlarj, onlara azab fctmeyin, satin." (Fla-
dis; Camr; I, s. 32) "KuUannjz, kardeslerinizdin
onlara ihsan ed)n; guc j§lerde onlar size yardim
etsinler; onlara gu£ gelen islerde de siz yardim odin
onlara/' fAym c. ve sj Her iki bcyitte de laizi ik-
tibas var.
3989-3990. Burak, Ats-KUrei. IL c, in lllk,
L c, in 1241-1242, ve IL c. in 3766. b. lerinln g.
lerlno bk.
M E T 1 N
§elixartelcrin bu konusmiuiaji sonra, miStn-
toiin oldugu kadar scvgiliyc yakin olmak
icin £Sn'e gitmeleri, K&vugma yolu kapaD-
nug ol&u trilfi s miimkiin o)du£ii kadar yakm
olmak, lyi hm^ydlr.
Bu konu^niadan sonra tezce yola dustuler;
i^le dostum, ne olduysa da, o zaman oldu*
Sabn sect iter, gerceklcrden oldular; on-
dan SOnra da Qm gebirierinin yolunu tuttular.
Analanni, babalanm N Ulkelerini biraktilar;
gizIJ sevgilinin yoluna yflneldlter.
* A^k, onlan Edhemoglu Ibr&him gibi
elsiz, ayaksiz etti, yoksul bir hale kodu.
* Yahut Ibrahim pcygamber gibi sarhofr-
luk haliyle kcfidElerinl ate^e atlitar,
* Yahut da sabivli, yuce Ismail gibi askui
oniine yattilar, han^erine boyun verdiler,
* Arap padl&ah] ola" ve pek gtbscl olup za-
mammn Yu^uIq bulunan tind'Ql - Kays'in
hikayesi. Arap kadimlarij Z^liha glbij onuii
yolunA iiliirlerdL {Jairdi drt.
nusrajyle ba^layan f^ ommditr, Biitiin
kadiiilar p canla-gonuJle onu dilemektey-
5a/?//e 309 - 397
m
MESNE VI SEtiEtf VI
ken, sa^ilamk gey gu ki a, bu gswell Itlme
yaadi, feiyadj itoteiuli? BUtiin huiilarin,
topraktflu yapilmis ta^tahtaJara risilmis
re&imkr oldugimu LUmi§ uJac&U her halde,
Somuida tmri'iiMCaysie bir bal ^cldi; g^ce-
yansj iilkesmdeifc, goluguiuliin - coctigundan
ka<jti: wJkcdtn miraczzsh oliun dJlem^k I^iii
o Ulkenden ba#ka bir iillwye gltti. "AJJahj
diledigine Terir rahin&tJiu/'
Ask, tmru'til - Kays'i, dudaklan kupkuru
olarak Arap ulkesinden gektf, aldi.
TebLik'G geltii; orada kerpig dokmeye ko
yuldu; padi^aha, Arap padisahlarmdan ban,
Imrii'Ul - Kuys, buraya, dilenmeye goldi,
a$ka av oldu, kerpjc dokijyor, amelelik ediyor
dedil&r.
Fadi&ah, geceleyin kalkti, yamna gJlti; a
gtizel yiizlu padigah dedi;
Vaktim Yusufusun; iki tilken de olgun,
hem gehirler ramelmus sana, hem giizellik.
Erler, kilicinin yucziinden kul olmu^lar sa-^
na; had Hilar da, bulutsus A^ina cariye kesil-
■■I
miller.
Bizim yammizda kalirsan bu, bahtmuzdan-
dir Wzim; cammi2, sonlrite bulugma yiizwiden
yuzlerce can kesilir,
Bert de kulum sana h u]kem dc ey himme-
tiyle [UErclerden g^en, padisahli£i birakan.
Boyle bir hay] J hikmetler savurdu; oysa
hep susuyorduj derkcn ansmn simn ortusimu
MJlSNEV] 5RRH1 YJ
<m
Padl^ahin kulagina a^kla, dertle ne sSyle-
diyse sayledi de omin basiiu, hemencecik kendi
bag* gibi d&ndiinliL
tmru'al - Kays'in eline ynpigti; ona dost
Dldu; o da tahttan, kemerden bezdi.
Eu iki padi§ah, ta uzak gchirlere gitti. Ask,
bu su^ii bir kerc l^lememjgfir ki,
* Ask p buyuklene baldir, kiicuklere stit; o,
her geminin son yukudiir, son agirligi.
4010. Bu iki padisahtan bagka nice padigaMari
a§k, padisjahliklanndan da etti, ulkelerinden de.
Bu u£ sehzadenin carilari da, Qln mkesi-
nin pevresinde, ky^lar gibi her yanda yem ara-
yip yemeye koyuMu.
Agizlarmi a^'P meramlarini ajilatacak yil-
reklcri de yoktu^ ^Unkii sirlan pck Onemliydi,
pek tehlikelL
A?k tifkeierunJsti, okunu yayina koymu?,
yayimn zihim gekmi^tl; boyle bir zainanda yxfe
ba§ ± bir pulaiydi**
Zati ask, kizgin degilken, hogluk, hognut-
luk halinde bile soluktan aoluga ank kigiyi 61-
diifiir; hu^oi budur onun,
Hognutken bunu yaiiarea afkelenincc, la-
Euica nclet* yapmaz? Ne soyleycyim ben?
Ama gene dec an yaytasi, feda olsun a§k
arslatiina; a^km oldurdiigu, agk kilicuun ke&-
tigi ere,
* Beyltte "poll" sflaQ, KJyle, tilrkce geci>>or.
Sahife 310 - 397
MESSEVl Se^ VJ
605
604
MESNEVI Sfiam "VI
BGylesme oldiiriiiU^ binleree dirtlikten
yegdir; snltanatkir, boyle kulluga kurban ol-
sun.
Sirlaniu birbirjerine, yiizlerce korkuyla p
yiizlerce torn eekhierek, kirayelerle, haf if sesle
soyleyebiliyorfardi.
Sirra, Tann'dan ba^ka mahivm yoktur;
Sfia, gokten o^ge solukba^ Mamfii
4G2Q, Eirbirleriyle haberJesebilmek i E [n araiann-
da terimler vaidi*
* A^agihk killer , gerqegi bUmeyenler, bu
km dilini o^rondiler de eaka sattilar, ba?hk h
bagbugluk tasladilar,
Oysa ki onJann soyledikleri sdzlci\ (tularin
seslerinin sQretidir aneak; ham ki&inin haberi
yoktur kusjann ha linden,
* Nes^e bir Siileyman ki ku§ dllini bilsin?
§oytan da salUuiat surer ama, Suleyman de-
gildir ki,
* §eytan, SUleyrnan gibl tahta otumr, ona
beiraer ania, duzen bilgisi vardir onda; "Tan-
n yoniinden belteUlnrijg'' bi]£isi yokiur.
* Sij toyman, Tann tarafindan guler yiiriil
yaratilnuigti; ku§ diliiri bilmesi de, "Tanri
taraftndaii bildirllme, belletilme" yoluylaydi.
* (i Tann katmdaki" ku$larc goremiyorsan,
i^ip su hava&tki kuglurdan ante.
* Zumrudiiankalarjn yeri, Kafdajjimn bu-
lundugu yordir, Kafflagidir; her hayal, oraya
Ancak o bulugmayi goren hayal, orayi gg*
rUr; gorur ama sonra araya gene ayrikk du^er.
Ama bu ayriiik, arayi ttimden kesen ayn-
kk degJIdir; fair sebebi vardir bunun.. gunku o
mertcbe, her ttirlii ayriliktajti emindir-
4030, O ruha mensup bodcnin kaUnasi icin gii*
neg, bir soluk, kardan gekilir.
Sen, oiilardELiip catiina bir divert ara; ken-
dine gel; onlardan terim galmaya kaJki&ma.
* ZcIHia, ftyle bir hale gelmisti ki gftreo-
tundan odagacma dek, her^eyin adi Yusuf'du
oiica.
Yusufun adim, baska adlarda giziemisti;
inahremlerinc do bu sirn soylemisti.
Mum d ate^ten yumusadi dese, sevgili, bizc
aliglx, yliz verdi demig olurdu.
Bakinj Ay dogdu deee s o sogiit agati yc§er-
dl dese;
Yapraklar ne giizel oytiamada dese; core-
ota nc hoj yanmada dese;
Gulp biilbiilG sir stfyledt dese; padi^ah se¥-
gjlisine sir soyledi dese;
B^ihtimiz ne de kutJu dese; kilimt, bahyi
sjlkin dese;
Saka au getirdi dese; gune^ dogdu dese;
4040, Dun gene bir tencfire yemek pl^lrdiler;
pigcn yemek r pek iyi pisti, helmclcndi c5ese;
Ekmekler tatsiK, tuzsu^ dese; felek tersi-
ne d^niiyor dese;
Ba^im agnyor dese; bagunin a^nsi gegti,
daha iyiyiin dese r hep ayn ardamlaii vardi bu
Birini Bvse onu overdi; bi linden ^ik&yet
etse p onun ayrilJgmi soylemis okirdu.
Sahife 311 - 397
MPSttEVT 5ERH1 VI
Yiizbinlerce geyin adim ansa, mak&acU da
Y&suftu onum, ditegl de Yusuf .
Aciksaj onun adim andi mi, o adla do-
yardi, o kadehle sarhoF? olurda
Susuzlujju bile onmi fid mi andi mi gc^er-
di; YfisuF'un adi, gorunmea, oz bir gerbet ol-
mugtu oiia,
Bir derdi olsa, o yilce adi andi nu> derdi
hemenceeik gegerdL
I£igm, o ad, kurk olurdu ona.. agkta sev-
gilinin adu bu i^leri yapar mi p yapar.
Agagilik kigiler de her solukta o tertemiE
adi anarlar aim, a$klari oltnadigmida o ad bu
igleri gormez,
4050. 5sa> O'nun adiyJa mudseler edstertii; ik
yaptiysa, O'nun adiyla yapti.
■
Can, Hak'la bulu^tu mu, onu anmak, bu-
iki aiunaktir; bunu anmak da onu anmak.
* Boylesi can, kendindcn, kondiliginden
bo^aJmi5tir p dostun a^kiyla dolmugtui" testmin
iCirlde ite varsa disuia o sizar +
Giilmek, kavu^up bulu^ma safranmm ko-
kusunu verlr; ailamek, uzaklik sovaiiinin ko-
kusuniL
Halkm her birlninse, grniliinde yuzlerce di-
lek var; a§Jc mezhebi bu dcffildir, buna ask de-
mezler*
Agkta giinduzun guneg, sevgilidir; guneg,
o yiize bir nikaptir sankL
Nikapla sevgilijiin ytizumi ayird edemc-
yen,, gunege tapiyor demcktir; £ek elini ondan.
MF-SNEVl SERHt VI
607
Agika gunduz de swgilidlr, nzik da,, agi-
kin gfinlu de odur, gdiiliirLu yakan da o.
BaJiklara pe^in o'Jarak sunulmu§ su, hefn
ekmektir, hem sudor, hem elbisedir, hem il£g-
tir, hem uyku.
Agik h gocuga benzcr; memeden slit cmer -
dumr; iki duhyada da siitten ba^ka bir^ey bil-
meK o,
4060. Ama gocuk, sutu hem bilir, hem bilmez.*
burada bir tedbire giri^meye imk&n yok.
* Eu Gird -Name, agaiu da, afilmigt da
bulmakhip ahmak etti cam,
Ama yuriirken kendmi yok ederse ahniak
Dlmazj o vakit, bu kagidi t^iyan r deniz kesi-
lir; sel, irmak degil.
Bu denize daldi nu F ucjsuz - bucaksia f dip-
siz - kiyisiz dtnlze dalip yok olan sele doner.
* Tohum yittl de onrian sonra incfr oldu;
ben de sen olmeden altin vermedim ya soku bu-
dur igtai
geli^iicl^terjxi, ^iii Ulkeshie vanp hiikumct
merkc^i olan ^chirde gialenmeJerip vakit
ujtayitica dai biiyiik kardc^leriTiiT* ^bn Ital-
may^fc; ben gitlim^ d-vedii? padigaha
lcendiml tamtacagim denarii
"A?/tf£/im, ya ptaksadima ulaqtmr b∋
Ya da gdftlvwi gibi baqimi da Uofim oraya."
"Ya timks&dmx^ muradma ayagim^i ba$ar 7
uta§rr\m;
Yahut gvTiturnii koydugum giM elimz ahr t
ba$imt da Icoyanm wraya."
Sahife 312 - 397
ttW
MESNE Vl J£RHt VI
MF^NliVl SEK^t VI
60»
Kwde^lorJiiin cma opt ver-melcri, verilcn
ogUdun, ona fay da vcrrneyfg].
<r
gosterebiJiTsinf
Buyiiklerj, karde$lerlm dedi, beklemekten
eanim durlagima geldi benim.
Hicbir geye Biding etmea oldum, sahntvi
kalmadi; bu sabir, ate^e aiU benL
Bu aabjrdan takatim taak oldu; diigtugiini
olay, 6§iklara ibret kraildi.
Aynlikla camma doydum; ayn olarak ya-
gamak n miinafi klik geliyor bana.
Niceye bir Bldiirecefe aynligi ben I? Kes
bagimi da agk, bir ba$ bagi^lasin bana,
«70. Dinim, bu agkla diri olmaktir; $u caula,
§u ba&Ia dhilmek, ayiptir buna,
* K1I1& agikm canindan tozu siipiirur;
Eunkii "Kilig, suclan kokunden yok eder.* p
Eeden touu kalkU mi, Ay'lm pariar; can
Ay'jtn, tertemiz h\v havaya kavu$ur.
* A giizel, omurlerdir* agkimn davuluyla,
"Ger^ekten de dlmemdedir, dirimim" havasim
Calmadayim,
* Can su ku^u oldugutiu soyluyor, bu da^
v&ya girigiyor; artik nasi! oiur da bela tuf&-
nmdan feryad eder?
Gemi pargalannug, kaza ne gam,, onun ge-
misS, suya ayak ba&maktir.
Camm da bu dav& yuziinden diri, bedenim
de; bu davadan nasil vazgeger de susanm?
Rliya goruyoiiim ama uykuda degil; da-
vaciyim ama yalatici degiliirL
* Eenim boynumu yuz kere vursan, mum
gibiytm, daha da parlanm, daha da aydinia-
tinm alani.
Ate$, ondcii, arttan, bUtun barmani, sarsa P
gece yol alan yolculava, gene de Ay harmani
yeter.
4080. * Yusufu, kardeslerinin duzens, Ya 1 kii£
PeygamberMen gizledi.
• Blr duzenlc onu gizlediler arna, sonunda
gdmlek r garnmazlik ettL
obur iki kardc^i, geceleyin masal soyler
gibl ogutler vcrdiler pna; tlli$ecegin tehlikeler-
den habersiz olma dediler;
Kendln^ gel, yuralanmisa Uk ekme; ken*
dtne ge\ y kabadayibk t^layip> zanlara di^iip
bu zehiri i^me.
Degil mi ki can gdziin a^k degil p gonul
^ozun gSrmiiyor, her^eyden hatet h i olan bir
^eyhin tedbMne uymadan nasil gidebilirsln.?
Eyvahlar olsun o ku^a ki, kanatlan c ] k-
madan yiicelere u^maya kalkar da tehlikeyo
dii§er-
Insanin kolu-kanadi akildir; akli yoksa,
ba^ka bir akli kilavuz edinmesi gei^k. ,
Ya ust ol, ya bir ilstttnti ara; ya gxirug sa*
hibi ol F ^a bir gorii^ sahibsni ara,
F, 33
5a/?//e 313 - 397
MESNE VI SERHt VI
611
€10
MJ&NEVl SEHHt VI
Akil anahtan olmadikga bu kapiyi a£ma-
ya kalkigmak, bo§ emektir; dogm degildir de,
Kendi liavasina uyma yuzunden, bUtiin bir
aJemi, ilac rengine boyajirrug yaralara batting
tuzin^a tutulmu§ gor H
4090, Yilan, olijm gibi gelip gatmig, gog^uue
£or<?klemni§ n agzina da Joij avlamak Igin bir
buyvik h bir guzel yaprak alimg da basim kal-
dirmig,
Otlar arasinda o da T boy atmis bir ota
benzer; ku& onu bir ot dab sarur.
Yeroek icin yapragm tistune kondu mu,
yilamn, olumiin agzma du§ei\
Timsah, agzjni agar; dialer Inin arasinda
nzun - uzun kuiUar vardir.
Yedigjnin artiklaii, di^erlnin amsmda
kalir da kurtlamr; di^lerinlti arasnvia kurtlar
beliiir.
Kuscagizlar, kurtlari nzik olanik goriir-
3er; o tabutu da yayla saniriar,
Agzi ku^la doldu mu, birdenbire agzuu ka-,
par, yutuverir onlan,
§u mezeyle, ektnekle doki olan dilnyayi
da o timsahin a£ik agzi biL
A nzik i£tn didlnen p kurt yemeyc, lokroa
elde etmeye cali^rkcn zamati timsahindan emln
olma.
Tilki : topragm alUim sfner; iistiindeki
toprakta da duzenli yemler vurdir.
4100. Buntfan ha3>eri ohnayan kuzgun p o yana
geldi ml, o dtbftubaz, dttaeniyle ayagindan ya-
kalar ojiu.
Hayvanlufda yuzbinleree duzen varkeu, en
buyiik canli olan JDsanin duzeni nice olur?
* KulLukta bulunanlarin susu - bezcntisl gi-
bi Mushaf elded ir; kulnrla dolu hangerse yenin-
de gizli.
* Giikrek a benim efendim dcr &ana; gori-
limdeyse buyiMerle, hunerlerlc dopdolu bir B&-
bil -var,
OldiH'ticii bir zchir, fakat gtiriinusii baldir,.
§ekerdir; kcndine gel, her^eyden haberl olan
bir pi re dam^madan gitiflfe
Nefis havasmdan dogan tatlarm tumii, dii-
zendir, gorunii^te hogrtur; ^ir^gek lgigi gibidir
ania, cevi'esinde karaniik var : iraani yakan bir
ate^ var,
Pftk az stb^en, yaJuti olan, sonup giden gim-
50k lgigi . sevresiiide karanliklar, Sonin de yo-
lun uzun.
Igiginda ne mektup okuyabilirsin; nc ko-
naga at kosturabilirsirL
Sim^ege rehin oldugundanda sue i^lemi?
sayihrsin; bu &ug yiMinden dogu i^iklari, sen-
den yiiz cevlrir*
^[m^egin diizeni, seni kilavuifisuz bulur da
mil -mil, gecenin kararQik bir gukuruna gc-
ker.
4110. Kimi daga garparsiti, kimi dereye du#>r-
pn., kimi bu yana yalpalarsin, kimi o yana yi-
kill rem,
Zati ey mevki arayan, ddill goremezslTi
ki sen; ama guriirsen de ondan yiiz cevirirstn.
Sahife 314 - 397
€12
MESNE VI SERHi VJ
Ben dersin, bu yofda altmig mil yol al-
clim da §u kilavuz, Mia bana sapik diyor\
Bu §a§i]acak soae kulak assam, onun buy-
ruguyla yeni ba^tan yola diigmek gerek.
Ben bu yola dmrOmii rehin koydum; ne
olaeaksa olsun, yurtf be adam.
Evet, yol aldin; aldin anna, 5im§ege ben-
zeyen zanmna uydun d* aldin j o aldigm, a§t>
gui yolun onda birinl, dogudan dogan vahiy
sune^ine uy da al.
* "Zm\ gereegi bildiimez" ayetJni okumu§-
sundur; 5yk oldugu halde neden bir glmgege
£il vend En de do£u lgigindan oldun?
* A gamlij a per-perigan adarn p ya bizim
gemfmize gir, ya o genii yi bu gemiye bagla.
Bu gtizu duyan, iyi ama dcr, bu buyrnk
sahibi olu^u rmsri birakayim? Kor ^ibi nasil
sana uy up gkleyim?
Koriin, bir kilavuza uyup gitniesi, elbette
yalniz gltmesinden daha iyidir; kilavu^la gi-
di^te bir ayip varsa, bund a yuz ayip var h
4120. Sivrfelnckten ka^iyor, akrebe sigEniyor-
sun; islaldiktan £ekiniyor ? denize daliyorsun,
Babunin cefalanndan ka?iyor f edc i psizlei b in
arasina, kotuliiklere, kdtij kigilere katihyorsun.
* Ytisuf gibl, bir dertten kaciyorsun, yiye-
)im-j^elim p oynayabm diye kuyuya du§[jyor-
sun.
Bu gezinti yQxunden kuyuya dU$uyorsuii
ama ona olan yardim, nerden sarta gelecek?
Onun bu guzintisi, babasinm izniyle olma-
saydi, hi gamete dek kuyudan Qikttmazdi.
MESMEVl SliHttf VI
R1J
Babasi, lek gonlu olsun cilye Izin verdi
cma; degil mi ki dedi, gonliin buna akiyor p ]ia-
yira kargi.
Mesih'ten bag <;ckr.n her kfir> gifit^asina
sapitir, doim yolu bulamaz*
Ktfr bile olsa p gdzuniin lgiklanmasi mum*
kiindlir; fakat bu gekinme, bu ululanma yuziin-
den kor olarak kalir-gider.
* tE& ? ona, a kor det\ ikl elinle sanl bana;
o Usttln kimya, o go£ agan tutya bende-
* Kor bile olsan benlm yuziimden lgikla-
mrsin; can Yusuf'unun gomle^lne kavu^ursun*
4130. Suukliktan sonra sana ula^an devlet, ay-
rtt zamanda yol da gostet ir sana.
A kart ayek, ayagi, ba§j o^mayan devleti
birak da bir pir al.
Pirden ba^ka ustan h ba^butun olmasm;
ama ya^ yasamig, gun gftrmti^ pir degil^ doeru
yolu gosteren pir.
O karanliga tapan, pire uydu p onun buy-
rugu altina girdi mi, aydinliga kavu^ur, goz-
leri agibr.
§arti da teslini olmaktir, uzun iglere gi-
rigm^k degil + sapikhkta yelip yortmada fay-
da yoktur,
Ben, bundan boyle e^ire agaeak yol ara-
imyruiini; pir anyoruin p pir anyoiTim, pir.
GokyUztiniiri merdiveni pirdir.. ok nere^n
firlayip u^ar? Yaydann
* A^ir govdeli Namrut, Ibrahlmln yiiziln-
den, akbabayla goge agmadi mi?
Sahife 315 - 397
fll4 MESNEYl £fcEtfrt VI
Havana, epeyce yiicelere afdi ama, akba*
ba, eo^uji yiicelerine figs mas? kl.
Ibrahim ona, a yo! eri dedi; akbaban beti
olayim, bu dab a giizcldir sana,
4140. Yiicelere heni merdiven edinirsen } U£mak-
sizin goge agarsm.
Nitekim gontil de, gim^ek gibi, yol azigi
almadarij biiicge binmeden batidan doguya dele
gidlyon
Nitckim ak§am, gun battiktan sanra insan-
larin duyguJan, onlar uykudayken §chirlcri do-
lasiyor,
Nitekim &rff hosca, oturdugu yerden h gizli
fair yoldan yttaleree dunyayi eeziyor.
Arife boyle bif gezinti elvermcdiyse o il-
den gelcn su haberler, kimden geliyor?
Bli haberlerde, bu gergek nvayetlerde yuz-
binlerce pir, ittifak etmis.
Bu EozJe gorulmus ^eylerde, zanla elde edl-.
len httgilerde oldugu gibi aykinhk yok t hem
de hit- taiio bile ayrjhk, aykinlik yok.
O arayi^ karanlik gecede kible aram^
ya benzer; buysa oyle? bir haldir ki, vakit gun
oiissidir, Ka'be de onde.
Kalk a Nemrut K erlerden kanaf; edin; $u
akbabalar N merdivenlik edenracz sana,
Yari-buguk akil P akbabadn* a muf)is P onun
kanadi, I?* yemckfr bitmi^tit,
4150. * Abdal'in akli, Cebr&U'ln kanadma ben-
zer; mil -mil, ta Sidre'nin eolgesine dek U£ar.
ME3NEVT 5SHlit VI
r>i ^
* Padigahin dogamyim, guzelini, mm in
tosu kutliL. !e§e aiding bile etmem, akbaba
degilim ki.
Akbabayi barale da senin adamin ben ola-
yim; benim bir kanadmij yuz akbabadan daha
■ ■ n j
iyidu\
Niceyo bir korcesine at kngturacaksin?
Kanata da usta gerek, kazanca da<
Cfn Ulkesinde rezil etme kendini; bir akilli
ara 3 aynlma ondan.
O ne derse, o zamtimn Eflttunu, ne buyu-
rursa ona uy, onun buyruguyla yiiru; birak &u
havana uyniayi.
^in iilkesindc berkes, hem de In^^arak,
padi§ahlan igin r 4l Anadan dogmamifjtir h? ;
PadEsahirmzin higbir oglu da yoktur; hat-
ta kendisino hi^bir katbn da yakla^tirmaz der,
Padi^ahlan hakkinda bu £e§it $?& soylemc-
yen, bojTiunu ktiskin kjlica eg etmi&tir,
Fadi^ah, o adama^ peki der p degil mi kl bu
sited styled in; kanm oldufunu ispat ct
4160. Kjzim oldugunu Lspat et; ispat cdebilirsen
ke^kin kilicimdan aman bulursuiL
ispat edemezsen boynunu keserim; can
sOffsinden hirkani ^eker 3 ahrim.
A yalan sozl^r syyl^yen, ba§im Tnliclan
hie nii hie kurtaramazsin,
Ey bi]Eisi£llkk! haksiz so^ler soyleyen, ke-
silmjif ba^Iarla dolu hendegi bir scyret.
Oyle bir hendek ki dibfnden agzma dek §u
azginlann ba^lariylu dopdolu.
Sahife 316 - 397
filff
MESNE Vl SiiRUt VI
ME5TVPVI SERKf VI
Bll
Bunlann hepsi do bu dav&ya du^tiiler; bo-
yunlanm bu dav£ ugrunda verditer.
Haydlj ibret goztiyle seyret de bu ge^it
bir davaya kalk 13111a, boyle bir stiz soyleme.
A karde^ boyle dav&ya gir^tin ^ma, tfm-
rumiizu 2ehir edeccksin biae.
Bins!, habed olmadan, ktfr koitine yta yi]
£itse p aldigi yol h yoJdan sayjlmaz,
Siiahsiz savasa gitme; korkusuzjar gibi
jtehlikeye atilma.
4170. Biiltin bu sodeii soylediler ama o sabir-
&12 ^ehzade, bu scaler dedi, tiksindirjyor twni.
G<5£siiin, mangal gibi ate*1e dolu h , ekin sa-
rardi, kumdu; orak cagi geId]H C atti.
Goniilde sabir vardi ama kalmacii simdi;
subrin duragina agk geldj, kotidu, ateg yakti
oradu.
A^kin dogdugu gcce sabrmi oldii, gecti -
gitti o; kalanlann baglan sag olsun +
* A sos soyleyen, ben stiz soylomeden de
gegtim, dinlemeden de.. soguk demiri doviip
durma,
Ba? Sgagi gidiymrun, birak benim ayagi-
mi; bedenimin parya - bU£uklannda T nerdc soz
anlayaeak duygu?
DeveyJm ben, guciim yettike* yuk taginm;
ama diisUp inlemeye koyuldum mu blduriilur-
sem da ha !ao£ gelir bana,
Kesik baglarla dolu yiiz hendek oJsa, t*>
nim derdlme karsi, gene de gulunocek bir^ydir
ancak t
Korkudan, bu ge^it davulu kitim altinda
calmak istemiyorum artik.
Ben, ^imdi ovaya bayrak dikecogim; ya
ba?im jglder, ya guzelimiti yiizunu goriirurcv
4180. O .^raba 1&yik olmayan bogaziri, kili£la t
handle kesikne&i daha iyi.
Ona kavusma p onunla buluEjma lgigiyla h\y-
dmlanmayan gmun aganp k&r olma&i daha
yet.
Onun sirrma layik olmayan kulagi kopar-
gitsin; Iculak, ba^ta iyi durmaz.
Ona sanlmayan elin, kasap satiriyla kesil-
inesl daha dogmdur.
Onun yiiiiiyU^uine canla-bafila uymayan,
onun nerkls bahges^ne canla-ba^la gitmeyen
ayak yok mu?
O ayagin t demir zlncire vurulmasi, daha
yerlnde birsuydir; ^Jnku o fiegit ayak, sonun-
da adatnin bagina derd olur.
v
Sahife 317 - 397
MbSN£Vl SERHt VI
019
tg E ft H>
3990. beyitfccn sonraki bolimidc Mevlana gene*
tic §ehsade hikayesme ddnmektedir.
3994, Edhcmoglu Ibrahim, L ft in 931. b. inin
§. e bk<
3995. Ibrahim Peygamber - Ates. I. c. in 551 +
b. inin g + e bk.
Peygamber. I, ev fti 228, £l inin
S> e bk.
3996. bcyitten sonruki baglik ve b<uiL lmrii p -
-Knys, CahiJJ yye h yani Mam'dan Sneeki devir
A rap sairlerindendir ye Arap edebiyatimn en bu-
yuk sairi, baltaL kurucusudur* Ondan once, yalnifc
"Recez" e, yani sava^lartla, kondi kabiiesintn ululu-
gunu, kendi yigitligjni ovmeye ait giSrlere istinad
eclen Atap edebiyalina kasideyi h sevgiyi -ve sevgill-
yi oven gazeli o getirdigi gEbi ondan sonmkr Air-
ier, bllh&ssa kafiye hus&sunda ona uydukrarindan,
nazim kaldclerini de o kurmustur denebilir.
Yemen Men gogmug olan Kende boyundandir.
Ad: Hunduc, yahut Cunduh, yahut d* Siiley man'dir.
Eabasmm adi Hucr b. Haris b. Amr'dir. Dedesi p
Necd'de bir emidik kurmug, fakat sonralun bt»
emirtik yok olmu&tur. Rivaycie gore babasi Hucr,
;onun a 5 )kane giirLeri, helc Uzraogullan boyuudan
Tjtaeyd kizi Fatima'ya yazdigi siirler yuzDnden pek
kizmis, yamndaii uzakla§timii§ f hatUl azaflli kole-
sini onu oldiirmeye memur etmistL Kule, onun yc-
rins; bir sigir yavrusumi keslp gozlerini bataastott
SWUnniigti. Dedesi Haris, Mctfek dinine uyan trail
hukumdun Kubad'm istegiyle bu dine girmis, bu
y linden de kendi sine Hive ve cevicesinin beyligi ve-
rikiugU. KubacTm oLumiindcu sonra oglu, Nu^re-
-vaTk t Mezdek dinine gircrueri oldiirtous, Haiis,
liey'le Komes arasmda otuvan KelpogulJari boyuna
siginarak kurtulmustu. Hucr, Tehame'de hukiJm
surerierken vergi yuziinden Esedogullan boyuyla
anisi aeiUnis, bu boya mensub olanlann bir kismiM
oldurtmiig, bir ki&nim hapsetmi^ti, Jrlsedogullari, bir
iiraat bulup Hucr'u, cartinnda oldurduler. Eabasi-
i«n blduruldugUnu Satn civarmda duyati tmru'ui-
Kays, Escdoguliarindan yiia ki§iyi oldiirmedikce,
^iiz ki^imn de tutsak olduklanm bildfrmek ifian alm-
lariru ^izdirmedikge et ycmemeye, sarap ifimemeye
yemin ettL Bekr ve Taglib boylanran yardimiyla
Esedofiullannin iistune yuruniii^ babasiniii ociinlt
alrm^ti. Imrii'ul -Kaysln biiyuk babas» Haris'o kin
ijudcn Hire hiikumdari MuiKir, EsedosuUanni hi-
mayesi alfcina alap tmrii'ul - Kays'e hucum etinig,
yonileccsirii ankiyinca da Nu$urevan'dan yardim is-
temig, onun gondci-digi Ituwet kar&jsmda Imru'ul-
Kays, mfiglub oknu§, sonunda Bizars imparatonm-
dan yardtm jstemeye karar vemiigti. Imparator Jus-
Linvanos'tan (483-56S) yardim vaadiili alip doner-
keii 565 M, de yolda olmugtur. Rivayete gore iiruv'-
Sahife 318 - 397
fiH)
MESNJiV! 51iRE*I VI
MESNEVl sou* vr
(til
iil -Kays, Imparatomn kizma a^ik olmus, bunu du-
yan tmparator, oris zehirii hir gftmlek aroiagan et-
m[§ H bu gdmlegi giyen Imii^ul - Kays'in vucudunda
yaralar, bereler peydahlanmj§ s derisl soyulinu^ bu
yiizden olmu§ r gene bu yiizden ona, y a rail, f ilxinh
anlamina "Zul-Kuruh PN lakabi v<*rilmi&tlr H Ancak
Justlnyanos ? in kizi olmadigi cihetle bu rivayetin uy-
durrmu oldugu da soylenmfstir. EbQ-Vcheb kilnye-
siyle amlan fmriiTil - Kays, Ankara'da 61mu& Anka-
ra kalesinin yanina gGmOlmu^tiir, Kayser, onun tab-
tadan bir heykelini yaptinp kabrine dlktlmdstfr kt
bu heykel, AbbasogulJariiidan Me'mun\in zamamna
kadar kabrinde kaJmi^tir (Prof. §eref&cldin Yaltka-
ya; Yedi Aski; El - Muallakaat'iis - £eb'; §aik - Islam
Klasikleri: 2; ML V, Yayircu; 1st. Ma&rlf Matbaasi -
1943; s. 11 -18 ; Rayhtaerul - Edeb; c. I, 2. Basim;
Cap-haue-f girket-i Seh&mi-j TabM Kitap; 1335 §.
H. s. 108-109; CI, Huart: ImrU'Gl-Kays; Islam An-
siklopedisl; c. 5, H, 1st MUM Egjtirn Basimevi - 1950;
a. 9S7-9S9).
Zellha. [HL c. in 1606. b, Itiin g. e ve IV, c, la
135h beyitten sonraki basliga bk.
"Dur da sevglliyi, konagmi anarak aglayakmj*
Imrii uJ - Kays'in Muallakasmm ilk beytinin ilk mis-
raidir (Yedi Aski; Arapcasi; sagdan; & 1; terc sol-
dan; s. IS; Rayli≠ s. 108).
+
"Allah diledigine verJr rahmetlni." II h sii renin
(Rika r a) 105- ayet-J kerimesinden Jafzi iktibas
vardir.
4009. Beyitteki buyuklerden maksat, kcmale
errcrts kigiler olsa gerektir; agk, oiitara baldir; yani
lezttrttir. zevktir, yaijayism tadi - tuzudur. Kueuk-
lerc, yard heniitf olgmiluga crmeyenlereyse &uttQr;
cocuk, nasi! stifle bedenfr, geligirse saJik de askla
beslenir, gcligir* Ask, gem i ye konan son agirliktir;
oiidan once yiiklenen yiiklerl gemi tape, gotiiriir;
fakat bu son yiik de t bu son agirlik da genii ye kon-
du p yuklendi mi, gemi de batar, icindekiler de, ylik-
ler de suya gai'kolur gide^ A^k, varlik gemisini,
yokluk denissine batiran, es&r]ni bile birakniayan son
ytlktto Bu jij^dendir ki MelUmet erleri, siiliike h zii-
hut ve esmayi d^gil, a§k vc cezboyl esas kabul et-
mi§Ierd3i b ; Mevlananin yo!u budur (L c. in 111*132*
1). lerinin g, lerine de bk,} +
Mevl&nA bu beyitten itibaren, hik&yeyi vesile
edcrck a§ki h askin, insanm l^hi hayatinda yaptigt
s_eyleri anlatmaktadir.
4021-4024. Bu boylUerfe, aski, kugdiline, o
dili bileni, Suleyman Pcygamber h d (A. M) benKet-
mekte, SlUcyman olmadigi, ku§diUni h Tann tarafin-
tlsm belletilip anlamadigi, bilmedigi halde SUleyman-
lik tsuslayanlan, IV. ciltte hiMyesi go^n ve Su-
leyman olmadigi halde bir muddet Siileymanhk tas-
layan gej r tana ben^eimektedir ki bu seytanlar, giip-
he yok h eri^mcdiklcri halde eristiklerini sanan f ya-
hut kendHerl de bildikleri halde, menfaatlan l^in
bu davaya kalki^n bilgisis P gorgusto ve yalanci
kigiler, kendilerini d^v aynasmda gbronler, §eyhlik,
bilginlik postuna buriinenlerdir, 4024. ve 4025. be-
yitlerde t Sti leyman Peygambcr'e (Ah M) kusdilinin
Sahife 319 - 397
633
MESNEVl &E£Hl VI
MMNTVT SFiftHl VI
G'i
belletildiginl bildiren XXVIL sQrenln (Neml) ItL
ayet-I keiimcsmden IftfcS ifetibas vardir.
4026, "Tann kati", XVJIL sOreain (Kehf>
65. ayetindcn nlinmujlir ve Musa Peygamberle Hi*-
zir N a CA. M) ig&ret edilmektedir (I. e. in 223-237..
b, lerinin g. e bkj.
4027. Kafdagi - Zuinruduankaa. (I. a in 1393.
ve 37G, b. lerinin ^ o bk.j
4032. Zelih£> III. c. In 1606, b, Inin §. e bk,
Mevlana, bu beyitten 4048. bcyte kadai' p a^kin, S£i*
ki ne hallere biiriidugutiii, a^iktaki "Heyeman" hale-
tmi aiOatmakta, 4049 - 4D50. beyitlerde a§ktan mak-
sadimn, gecici a$k olmayip goncek iv$k olduguiiu,
4051-4052. beyltlerde, her yerde h horsey de gcrcck
varlifin, yamtamn kudretini goi-en, duyan, O'nun
hikmetint, sun'unu seyreden, variigim O'na veren
klsinin, O'ndan bagkasiyla me$gul olmayacafimi,.
O'ndan ha^kasmi dilemeyecegl belirtmekte, bu
ruhi h£leti, en IqI], en giizel bir tarzda dile getir-
mektedir*
4060. Bu beyitte de geligecek salik Qocu£a,
asksa siito benzetilmektcilir; ancak burada Mevla*
na, birgeye daha jgaret ediyor; Cocuk sutc muhtap-
tir P siitten basjka bir§ey bilmcz; fakat siitu de bil-
mez. A^k da ? ama genjck a^ik, $chvet yii^unden
birisrni seven degil, giiaelligi, herseyde goriinerc
lutfu, hattA kahn, cemali ve celall seven, o sevglde<
kendini yitiren 351k, ovle bir ruhi halet i^indedir
ki tipkj r ewuk gibl, memeden sut cmer-durur
ama siitu hem bilir, hem bilmez, Siitten tx^ka bir-
.«y ^Umodigi MIde siit nedir? Ondan da hated
voktuv. Qunkii, "Bir dairc resmolunsa ve bu daire-
nin herhangi bir noktasmdan digor noktasma bir
hatt-i mustakiym CiKilerek bolunse daireniii iki
kisma ayniacagi ^erkardir. Bir Kismi milhih iami-
jni alir ? digtr kismi da mahbAb olur + Dai renin kutm
olan hatt-i mustakiym de mtihabbeti^n ibarcttir. Bu
hatt-i miistakiym^ daireyi iki kisma ayirdik^a itiu-
hib ile mahbiib, £§ik ile ma ? 5uk arasmda perdedlr.
Bu perdeyi -ortadan kaldn^igmua zaman N dairenin
her noktasi muhib a her noktasi mahbftb obinu^ oiur."
(Scyyid Abdulkaadir-i Belhl 2ade tbn f lil - Huseyni
_Ahmetl Muhtar; 1352 H. 1933 JHL Eisale-i Gavsiyye
§erhi^ bizdeki niisha; 13, b-14, a)
40GL Gird-NSme. ETendisinden, efendisinin
evinden kagan kble ve eariyetim, donup gelmrel igin
.yazilan dua Aiilaminadir. Bu duayi ve kacan ku]un
adini bir kagida yazarlar; o kEigidi, agir bir ta§m
altina, jahut Ku^Sn-i Kerim 1 de YOsuf suresinin
aiasina koyarlar, yahut da evin fair diregiEC mih-
larlar ve ka^agin, bunun tesiriyle danup geleee^i-
*ffi inanuiardi (Buihau terc, ve fcndadullah §erhi;
.s, 328), 5anh-i Ankaravi bu sozii "Geinc ^ N&me ►
Defineyi bildiran kairt olarak almig («♦ 480} . Fa-
kat tercememize esas olasa aali nushada v& aym niis-
hayi esas kabul eden Nicholson basiminda "Gird -
Name" dir (e. 90; snagidan 2, beyit; Nicholson; s,
•5<>S; 4050. beyit). fmdadullah gerhinde de boylcdir,.
§ai'ih f i yaniltan, gene bu dltte gecen, kubtenin al-«
tinda, kibleye kargi durup ok tajnasim, okun du§-
ttigii yerde bir define oldugunii bildiren "Genc-Na-
:me t: bulacagim riiyasinda gor^n, bir kagit£i duk-
\
Sahife 320 - 397
631
MESNEVT SERHl VI
katimda da o * f Gene - Name 5 " yi buJan kisinin hlka-
■ yasidir. Hz, §arih p Mevlan&*mn P bu hikayeyi telniih
ettigini sanmig, belki kendi nushasjnda da ''Gird -
N&me" iken bunu yanlig sayip "Gene - Name" yap-
mi§tir. MevlSna, a^iki gocuga benzetip ^ocugiin an-
cak sutie yasadigim, bu bakimdan sutii hem btldf-
ginl, hem bilmediglni anlattiktan, "Burada bir ted-
blre giri§meye de imkan bulunmadigmi soyledik-
ten sonra gene S^iki, sevdigi kulu kagan kigiye
benzetmektedir. "GJM - Name" yi yazznigtir, ama
tagan kul getaemistir; ahmaklasimg gitmi^tir apk,
Ama bu yolda kendlsini yok edersc "Gird-N&mc"
yi tagiyan deniz kesilir; aradifinda yok olur; onurt
yarligina kavu^ur*
4064. Mevl&nft, bu beyitteki, ''Ben de sen ol-
meden altin vecmedim ya" soziiyle, Sadr-j Cihan
hikayesird Jiatirlatmakta, yukamdaki izahatimizin
isabetini de beyan buyurinaktadir.
^64. bcyitten sonraki ba§bk.
"Ayagim, ya maksadima,.." Rubai vcznindc
okji bu arapca beytin rarsca tercemesi, "Ya mak-
sadima..." fcteyti, Mevmna'nm bir rubaislnin ikinci
bcytidir (KuUiyyat-i §ems f ya DivSrw Kebir; &
VHI P s. 1; Tercememiz, Rubailer; A harfi; 22. Rub&i;
e, 17). Buna nazaian arapcarun da Mcvl&na'mn ol-
dugunu samyoruz.
Bu arapca beyit p Arap gairlerinden Mutencb-
bi'nindir (354, yahut 56, H, 964, &67 M.) ve bir gijrf-
HESNEVl SlrttHt VI
62£
riiii matla p beytidir (NasJf Ul- Yaziciyy'il - Lubnanf:
Kitfip-ul-Arf'it-Tayyib fi §crhi Divani Ebi't - Tay-
yib; Bey rut - 1882 M,, k 4). Miitenebbi ism 'Ray-
hanet'iil - Edeb" e bk. e. HI, 1369 H. 1329 §. H, s.
440 - 442.
4071. Kilig - SusJar, Beyitte "Mahha'iiz - zi\-
nub" diyc gegiyor. "Kihfi f sucu yok eder do yuiW
me&lindeki hadisc Igaret edilmektcdir (Kiinuz'ul -
Hakaaik; II P s. 203).
4073. "Inne fi mevti feayaii" Ikinci misra'da
geemcktedir vc Huseyn b. MansQr'il - HaJiac 1 m P .
Hi A inandigim, guvcnd3t lm Wsiler, oldurun beni;
Eer^ektcn de olduiiilmeindcdfr benim hayatim. Ve
olUmiim hayatimdadir benim, hayatsm da oiutnum-
dedip" beyitlerine igaret edilmcktedir (Lc Diwan
d d Al - Hallaj; L-h Massigon basimi; Journal Asiatiquc 1 ;
Janvier - Mars 1931; ayn Imsim; s. 33- 341 ♦ H. b_
MatisCir Icto t c. in 1S17, b. Jnin !?. e bk. Bu beyitp
I. c. in 3940,, TIL c> in 4187*4188^ IV. c in 109.
b> lerlnde de go^-er*
4074. Tufan + I, c + in 406. b. inin 5^ e bk,
4075. Mum- Boy nu kesilmek, l]s;kiden mum
^amdana konur, yakilir^ o nun la aydinlik saglanivdj.
^mdanin yamnda bir de muni makasi bulunurdu.
Mumun fitiJi kiitlegince aydinli.li a^alir P fitllin ucu
bu maka^la kesilir, aydirQif jl fazlaJagfcinlirdL.
40S0 - 40S1. Yusuf - Ya ] kub. & c. in 118, h inin
g. c bk,
F. 40
Sahife 321 - 397
MESNtVl 3 ERE it VI
AST
8*e
MEJJVEVl SEJSI-it VI
40S2. beyitten itib&ren Mevlana, gene kendi
aklma uyanlarcn, can gcteii a£ik olan birini kilavua
ctmeden yola diisenlerin hallertnl tabiatten aldj&i
yilan ve tirnsah ornekieriyle anlatiyor. Yilaniii ku$
avlamasiru, timsahtn, di§Ierlnm arasmdaki kurtla-
ri kuslann temizlcdisini, fakat agzma giren ku^u
■ da, sonunda yuttugunu anlatip bir elindc Mushaf,
.yenindti hanger ta$iyaxi suret ugrularuu, ytize gu-
len, gonluyle Babil kuyusu gib J biiyulerle dolu olan
yalancilari 4102 - 4103. teyitlcrde canlandiriyor;
sonra da nefsm havasma uyup yol almaya ettli&ma-
iun, §im§ek i£igiyta t{imsekli h gukuilu yolda, gece
karanbgmda yiirttmeye benzedigfrii pek beliyg bir
T tarzda anlatiyor.
4116. Zan gergcgi bildirmea, LIU. surenin
\{Necm) 28. ayetindcn aynen aiuuni§tlr,
4117. GomL I. c. in 3415. b, inin &. e bk.
4122. Yiisuf. I, c. in 118. b. inin g. e bk.
4126-4128, M + I c + in 1607. h inin &. e bk-
4137- Nemrudn Ibrahim Feygamber'm Ggutlc-
irini dinlemeyen, Tamil ik davasi guden NcmrucTun,
Ibrahim r m Tannsiyla savaf=acagim deyip bir akba-
baya binerek gage agdigi, g^ge ok atUgi rivayct
edilmis1:jr; nitekim ba did in 375. beytinde de buna
3$&ret edilmig, 376. beytinde de p bu miinasebetie
Mogollarin da, birisi olumcii] clunea, tilQm mcleginl
korkutup kagirmak i£in g5£e ok attiklan anlatil-
uni^tir.
41tK). Ahtikl Cebr&i1 P Sidrc. I. c. in 265., 107.1,
ve 1589. b, lerinin 5. lerine bk.
4151. Bu b&yit t Mevlan^mn, bugun SuH&n f cl-
Ulemfi'mn ustundc bulunan sandukasimn alt ve fii-
ganya dogru yatkin kisminda oyulu bulunan beyit-
lerdendir (Mevlfrna Celalcddin; III. basmi; s, 134;
satir. 10-11)* +
4156- ' Bu beyte gtfre £in padi^ahmm, Tanri
tamndigt anlagilmaktadir. Bey tin ilrinci misramda,
dort ayet clan CXI I. surenin (Ihl&s) 3 + ayetinin
ilk kisrni aynen aliturugta,
4174, Soguk dcmiri dovmek* oknayacak §eyl&
ugragmak ycrinde soylenen bir tcrimdir.
4183, beyitten sonraki ba§ltk, "Tanri, onu
hesiiplamadigi yeitien nziklandinr." KSV, si^renin
(Talaak) 3. ayet-i keiimesinden aynen ahnmi§tir<
"Kui tedbirdG bulunui\ AJlah taktiir eder" sozii de-
arap^a gectyor.
*%
Yanhs oi-arak t. cikte gOstctilnu^fir.
Sahife 322 - 397
M1&NEVI SEHHl VI
63& 1
M E T I N
Tsun vcrgieijii^ ba$ka bir yondcn, baska
bir i§ sehebiyle eri^^e^in^ bunu $imdllik
vehmiiie bite gcfirmediginl bilmekle l»c«-
bcr gen« dfi <jali$ip cabaJamayi eliuden bi-
rakmayan, biitun umidtiti', vehmiui, belli
bir yoia bagLayait* boylcce ^ababiyip dur&n
ki$i. 0, bu kapiyi gabnadadir amsu belki de
Vuce Tmin, n rrzki, b;isk:i bir ka pi clan onsi
Tilagtinr ki ona dair hi^bir tedbirde huliin-
mamjgtir* "Tunn, onu ftesaplam&disi Y*r-
den riziklandinr." Kul tedbirde bulunur,
AHali t&kdir erier* Olalillir y&, kul, kulhigu
yiizitnden vflhmp diiser dfc ben, bu kapiyi
-fnhyorum ama, bana bu kapidan bagka bir
knpidoD nrcik verir dor; Yiice Tanrr onu
btt kapid&u da nziklaiidtrir; zati blitlin bu
kajular, bir sarayin kapilamkr.
Ya bu yolda muradima crerim; ya da do-
gan gibi yol abr, yurduma donerim.
Belki muradima eri^inem, yolculuk et-
meme baghdir; yolculuk eder de bulamazsam
belki oturdugum yerde bulurum.
Sevgiliyi o kadar ariyayim ki, sonunda
^ramamak gerektiginl anlayayim.
Zamanenin gevresinde dtinup dolagmadik*
ga o bilelik, o beraberlik, kulaguna glrer mi
bennn?
4190. Uzuu yolculuklarda bulurnnadikga nasal
olur da o bileligm, o beraberligin sirrim anla-
yabilirim?
* Tan n, "O, sizinle berabcrdlr" dedi ama p
bu beiaberlik, gSnlil kulagma aksetsin, o bera-
berllgi kendisinden uzakla§Urmasm diye d&
gonlii mitoiiriiedii
Insau yolculuklar ettikten, uzun yollar ag-
diktan sonra gonuldeki o muhuru astip
* Apaydin hesabtald Ikl yanJig kurali gibi
hanf; o da bu birlifii, bu berabcrlifi iki yanli^
tan sonra a^ik, ay din bir hale kor da anlar.
Anladiktan sonra da, bu beraberligi bilsey-
dim arar nmydim h]g der.
Fakat onu bilig T onu aulayis, ycleuluga
haglidir; o bilgi t dii^uncenin keskinligiyle elde
edilemez,
* Haul scybin borcunun odenmesi de o
^ocugun aglayigina baghydi.
* Helvaci ^otr^k, hay - hayla aglayinca o-
ulular ^eyhinln borcu 5dendE B
* Bu mane vi hikaye, bundan once "Mes-
ne vi" de soylenmisti.
O'ndan ba^ka senden b3r^ey umrnayasin
diye bir yerde^ gunlune bir korkudur, dUgef.
4200h Bu iiniide de bir bagka fayda kor; o dile-
digin geyi, bir ba^kasmdan verir sana.
Ey timid i ni pzktp bir ycre bagluyan, ben p
bu yiicc aga^tan rneyve yiyecegim diyen^
Sahife 323 - 397
MfidNEVl jEHItf VI
ear
^30 MESNJ-Vl ^BRIlt VI
Oradan umdugundan bir fayda elde ede-
mezsin de o vergi t bir bagka yerden gelir.
Pekl t o geyi sana, o yandan vermcyi dife-
rniyordu da o urnidi, o taagliligi jie diye yerdi
gonlime?
Gonliin hayrcte dalsin diye bir sanat gos-
tennek f bir hikmet belirtmek iein.
A faydalanmak isteyen, muradim nerdcn
olaeak, mevamima. nerden crigeccgim diye gon-
liinu hayrete daldirmak igin.
Kendi aczini,kendi bilgisizhgini biles Jn de
gi?Ji aleme iriancin daha da artsin diye.
Bu umitten ne meydana gelecek diye gon-
liin hayrete dalar,
Rizkiru tcrziKkten umarsin; terzilikle g&-
Gin i rim, yagartm dersin,
Derken kuyumcu olursun, rizkin kuyum-
culuktan gelir; oysa o kazan^, vchminden o ka-
dar uzaktl kh
4210. Degil mi ki o nzik, o yandan gelmiyccek-
ti; peki terzilige tamahin nedendi?
Tann bllglsSndeki oqsiz - dmeksiz bir hik-
met yuzundcndi; Tanri, ezelde yazmi^ti oniL
Bir de du§uncen §a^kin kalsin da tiimden
I$in-giicun hayranbk olsun diye.
SevgiDmle, $u galigip gabalamam yiisiin-
den mi bulu^unom; yoksa gu bedenle cali^ma-
dan di§an bir yol tutma yiizunden mi dcrsin.
Bu yolu Uilmakla muradima crisirim de
<3iyemem; cirpinir - earpmirim, bakalim ncr-
■den ks.pi aeilacak der - durursmi.
Bagi kesilmis kug, her yajia dtiger, cirpi-
mr; can bedenden ne yanda kurtulursa o yana
dek cirpintisi durmaz.
Ben de, ya bu cifci^a muradima ererim;,
yahut burglarla bezojimis gokyuziinde, ba^ka
bir bureau dilcgimi bulumm,
Bir adatn, nykusunda Mr rnya gordiL Ada-
nun biri, kendisiite, aradigin. Misir iiikesi-
liin sol y;u inula; orada, filan matmlledeM
f alaxi cvde bir define var rtfedi, Adam, Mi-
sir*! gelince iiirjsl, keruUhijnc p ben bir rilya
gordtim, Rugdufta, filan inafcaliede, fibut
evde bir define varmi§ dedl; xnahAHenin, ©v
sahibimii adini boyledi, Admn, bana, defi-
ne Misir'ti^riJiH drmelerinin sebebini aula-
dim; kf$ndJ evimden baf?ka blrinin evindc
deft no aramam gQrekmi^, bur sty a gtlim.in,
buna iyiee inatiniam ioiimii?; gor^ckten de
MisirMii ctefttiG bulamryaca^im dedi.
Maiden, akardan nice niirasn konniu§ bM'
vai^i; hepsini yedij eml-^plak kaldi; agbyip
siKlanniaya koyuldu.
Zati miras malimn vefasi yokfur; jinlrasi
birakam da muradma erdirmemi^ adam, gc<;-
mig - gitmi^ t o ma! da ondun ayrilmigtir.
Mi rasa konan da, o malm kadrini bilmez;
eunkii kolay bu]du; pek gallop cubalamadi; ka-
^anmak igin de pek" o kadar eahmete katlan-
madi.
Sahife 324 - 397
«3£
MESNIiYJ SEUHfl VI
MFSNtVl frERHi V|
«ai
4220. A filan N Tann'iun lutfu da sana cam by-
d&va verdi d& o ytizden, canimn kadrini bibni-
Hdeki para gitti, kumas. gitti, evler gitti;
yikik yerterde bayku§3ar gibi kalakaldi adam t
Yavabbi dedi, mad - miilk verdin; yiyeeek-
igegek ihsAn ettin; hep&i de gitti, ya gene ver p
ya da 51utnti gender.
* Eli bo§ bir hale gellrtce TannVi anniu-
ya r YSvabbi, Yarabbi, kurtar bem demeye ko-
yuldu.
* Peygamber,, Jnanan, uda bender; !gi bog
olunca feryada gelir demistite
IqI dolu oldu nfiu, cal^ici, onu clinden atar..
sakm dolu olrna; onun eiinden gelen :sarar bile
hostufi
i£i bo§ o) da h iki parmagmin arasinda ho$
bir hale gel; gUnkii mckan aleml, tnekansizlik
tUeminin garabindan sarhogttftt
Azginligi ge^tl- gitti, gozlerinden yag bo-
sandi; gflzlerinin yaglavi, din ekinini suladi,
* Inauanin diiasmni ge<j kabul
cditmesimleki sebep
Nice 5zu dogru kisjter- vardir ki ozlerinin
dogruliifiundan tuten duman, gtige agsiu diye
du&lar ederler, yalvanp yakanrlar.
Singular in iniltiterinden gikan Odftgaci ko~
ku&u ? $u guzelim gok kubbenin yucesine dek
agar.
4230, Bunun uterine melekler h Tann'ya yalva-
nriar; ey her duSyi kabul eden, ey kendisine
sigiTUlan derler;
inamnis, kulun yalvanp yakanyor; sendeu
ba^ka dayEinacak bir ki§i bibnlyor.
Sen yabancilara bile bagi^tarda bulunur-
sun; her istahh dile^ini sender dllen
Tann buyurur ki: Onu hor gordii&umden
dcgi]; dilegini vermcde geciktirmem, ona yar-
d^m rrtmenin ta kendisi.
lhtiyaci, onu gafletteri uyardi, benim ka-
tima gelifdi: ihtiyag, onu pergcminden tuttu da
siirudu, benim yamma cekti.
Ihtiyacmi gidcrtr, du&sini kabul cdcr-sem,
gene o oyuna dalar o.
CftnJa goniilden, gonlii kink t gogsii yarali r
aglayip inleyerek ey sifmilfin, ty yardimi di-
lenen diye yalvanp yakanyor ama
Onun sesi s onun o Y& rabbi dcmesi, sirla-
rem soylemesi hog goliyor ban».
Yalvararak, olayi anlatirken beni h aklmca^
her ^e§it kandinyor.
Dudulann konu^itialan, biilbullerin giizol
sesleri bcgenilir de bu ytizden^ kafes, geker on-
lan.
4240. Ama kuzgunla tjayku^u ne vakit, kirn
kor kafese? Boyle birscyjhif isitilniomistir.
<iiize] seven ki^inin yanina iki ki^i gelso p
bhi ihtiyar olsa t SbtSrii, gene topagi giizel bir
gen^ olsa n
Iki si de ckmck istesc, adam, hemcrt bir
somiin ahr h Ihtiyara, al der,
Sahife 325 - 397
G£4 ME5NEVI £ERHt VI
Boyu-posu h yuzii-gozii guzel olanaysa h*>
mencecik nerdem Yevecek soirtunu, dur hele
der, bekletir onu.
Birazcik otur, rahat et; cvde taae ekmek
pigiriyorlar der +
O sicak ckmek gelinee de gene d otur der
ona; evden helva da gelecek.
Bu diizenle onti gogiktirdikce geciktirir-
g\?M bir yoldan avlar onu.
A dunya guzeli der, seniiile bir i§im var
birazcik; hclc bokle +
Igte, inanankmn, iyi olsun, kotii olsiui, mu-
ratlarina errnemeleri bunun igindir; gergekteir
dc bunu boy lc? bil.
MLHirMa bir define var diye haber verdik-
Ieri ailamm hikaytsine dornvj, o adamm,
TanTi fcipramda yalv&tin sizlaiiniasi
Mi rasa konan adam r purasifl] - pulunu ye-
yip yoksul olunca, Yarabbid emeyc, afjlayip
sizlanmaya koyuldu.
4250. ZSti bu rahmetler sagan kapiyi ltim galdi
da, kargilik olarak ona yuzleree babar a^dip-
sa^ilmadi?
* Bir ruya gordii adam; b&tifln sflsini duy-
du; hatif h senin zenginlige ula^man Mi sir* da-
olacak diyordu.
Yiirii, Misir'a git, orada I§3 n dtizelecek;
Tann, dlleghii kabql etti; dileklori kabQl edere
odur.
tf-EtfS'EVl 5EKHI VI
t>35
Filan yerde pek biiyUk bir define var;
onun afdina du§rT\eii h ta Misir'a dek gitmen
gerek.
A penman olmug adam, durmttdan, dirileri-
meden kalk Bagdat'tan, Mjgir*&, geker kamig*
ligjna git
Adam, Bagdat'tan kalkti, ta Misir f a var-
di; Misir'i gtirunoe arkasi kizisti;
Ciinku hatif + o defincyi orada bulaeagim,
zahmeti gidennek Jgin o mall, orada elde ede-
eegini vaadetmi^ti,
Filan mahallede, filan yerde gSmiilti, pek
seQkin p pek nadir bir define var demi^ti
Ama az - (;dk, higbir yiyecegi, geginccegi
kaknami^ti adamin, halktan birgeyler dilenme-
yi kurdu.
Kurdu ama utanci, izzeti nefsi, ctegini
gekti; o da sabretmeye koyuldu, kendini sikti.
4260. Darken nefei, a^kktan gene eitp"™^ya
bagladi; dilcnmokteri ba§ka bir garesi kalma-
Geceleyin dedi, yava§-yavag eikar, dileni-
rim; karanlikts. gbrdiigumu se?emem p boylece
diLenciltkten utaimiamn
Gccc ku§u gibi gecekyin Tann'yi ajiar f
dileiurim; elbctte bir damdiin yarim pul atar-
lar bsna.
Eu dij^ijnceyk inahaDcys, geceleyin gikti;
bu dii^unccyle o y and an bu yana gidip ge3nifi-
ye Uoyuldu.
Bir ^amarij gene utanci» §erefi erigcl ol-
du; bir zaman da aplik, haydi dedi ona 1 iste
Sahife 326 - 397
MESKJIVl $EK]]t VI
B37
636
MGSNKVl SBKErt VI
Gocenin iigte fair gecmisti; o : haia Ssteye-
yim mi, yotea rludaklarim kupkuru, gidip ya-
tayim mi demcde t bir ayagtm ileriye atmatfa,
obiiriinu geriye £ekmedeydi.
* O actamm Misir'a varmasi, gece dilouelsl
gibi dilenmtk IqUi mahalleyc gikmasi; foek-
Einirc oim tutmasi; bek<jiden bir bayU kbtet
ycdikti-n sonra, £difc btthgi yilzunden mu-
radnu elite etoiEsi. "Nice gey tar vardir ki
onLardan tiksinirsliiiz; fakat »i"/ln kin ba-
yft-Ltdir." Gene yiicc Tann, "Gucluklci] ft*m-
ra kol&ylik verccrktlr Allah" dcr TO "Ger-
cekten gwsltilde Ircrabcr bir kolaybk var"
buyurur. Sclam otaon, Pcygamber de, "£e-
tinles, a£ilirfiin" der; Kur'aiiVla ve incn
kitaptarda frfc hep boylcdir,
Birdenbire bek^i yakaladi onu; a£liktan
safrasi kabarmi? olan Eavalliyi yumruklama-
ya, sopayla dSvmeye ba^ladi.
O kapkavanlik gecelerde halk, gece hir&iz-
lainrian gok zarar gormu^tii.
Korkung, kutsuz gecclcrdii bekgi de i§e
s&rilmigti, hirsizlan ammadaydu
QLinku halite, geoeleyin srikaklarda dola-
sanlari yakalaym; benim yak] mm bile olsa ke-
sin eHni demigtL
4270. Padig&h, ne diye hirsizlara aciyorsunuz
diye bekcileri sorguya cekmi^tip korku1:mu$tu.
Ne diye yalaniarina inaniyorsunuz; yahut
da Ji35]] oluyor da r onlardan rug vet aUyorsu-
nuz demfetL
* HirstfJara, eli 50m ki§tlcrc acimak, arik-
lan yurup dovmektir, onlara acimamaktir.
* AkJmi bagma al da birisinden dcalmak-
tan, birini incitmckten eekinme; onun ugraya-
cagj zahmete* eziyete pek bakma; herkesin du-
3eceg3 eziyeU t zahtneti gor<
* §err\ gidermek l-gin isirilan par magi k&s
at; bedenin ugrayacagi ktttttlUgtt, tedenin hc-
Ihte olacagini gov.
Tesaduf bu ya; o gunierde usta, acemi,
bifQOk hirsia turemigti.
t§te bekci, boyle bir vakitte gordii adami;
adam-akilb sopa atti ona; bedenindc sayisiz
yaralar h bereler peydahl»ndi.
O yok5uJ f dSvmc de halimi dosdogm soy^
leyey 1m diye? bagimiaya ba^ladi.
Bck^i, peki dedi; i^te miihlet vendim $rwi\
hadij soyle. Gece vakti ne diye diganya 51k-
tin? Aidat bakalim,
Sen burali dogll∈ belli ki yabanci bir
garipsin; dogra stiyte, lie dusen diizniedoain?
4280. Divan ehli, gimdi neden hireiislar fogaldi
diye bek^ileri kinamadar
Bu coklu]t sersin yE^Unden, senin ^ibilerln
yuzihiden ; once o firkin dostlarmi s5yb, on-
lan bana bildir.
Yoksa hepsinin ociinil sendon aftnm; boy-
l^ce do her zenglnin altjm ernin olur.
Sahife 327 - 397
£3g MESNEVl SBfiWt Vt
Adam, agiz dolusu yeminler etti de dedi
ki: Ben ne cv yakieiyim, ne kese garpici.
Ben hirsiz da degilim, zallm cle degiljm;.
Misii^iti garibiyim, Bagdat'li biriyim ben,
* "Yalau, insany, ^ilptra vurir, ger^eks*
man*;" hadis!
Adam, ruyasmi, o define i§ini soy led E; bek-
ci> onun dogm soyledlgine inancti; goiilu esen-
Adamin, ycniininden, dogruluk kokusu at-
ch; sftzunden, iginin yandigi, Qoreotu gibi tuttii-
gii Etnlagrtiyor, kokusu buvcu-burcu duyuluyordu.
Gontil, susuzun suya kavusmasi gjfefj dog-
ru sozii duyunca esenlegir,
Ancak perd<? ardmda kahiug gomil, iEet-
Jidir, dogruyu anlayamaz,. hattA o, peygani-
berle bir ahmagi bile ayirdedemez.
Yoksa tarn yerinden vcrilen o haber, Ay'a
bile vur^fii omi ikiye bolcr,
4290+ Ay yarilir da o perde ardinda kalmig go-
ntil, kipirdam^a bile; gtinku sifrulmus, kovul-
mugtur o gonul, sevgili de^ildif o,
Bek^inin gazleri ya§ardi T gftzya^lan ces-
me gibi akmaya ba^ladi; bu h&l, kuru &ozden
olm&migti, gomil kokusu nu duytnu$tu da rindan*
"Bir soz vardir, cehcnnemden kopai\ ^eiir
dudaga„ bir sb'z de vardir, can ^ehrinden kal-
kar ? dudak koyiine gelir, konai\
Cana can katan denizle eziyctler, zahmet-
ler denizi ant&inda bir berzahtir bu dudak.
MESNEVI gBUHt VI
619
Bu dil^ dudak r sehirler arasmda kdylii pa-
zarhgina benzer; her yandan alig-verig i<;in
oraya gelirler**
Ada mm bog yere kesesini bo$aItan, kalp
akgaya benzer kusurlu kuma§ da o pazardadir;
adania fayda saglayan, inci gibi degerti olan
kuma<? da orada.
Bu koyJu pazarinda,. kim daha artik ali^
ver Soften ;inlavsa t kim geeer akcayla kalp ak-
cayi daha artfk ayird ederge o, kftr eder**.
KoylQ pazan^ o adama k&r yert olur;
obunlncysc, koi-lugu yu/unden zarar ycri ke-
silir***,
Alomin par<;a - bu£ukkmndan her biri, ah-
maga dugilmdiir; ustaya dugiiin gozii^.
Birine gekerdir, oburiine zehir gibi.. biri-
ne lutufdur, obiMjnf? kahar gibL
4300h * Her eansK §ey, Peygamber'e hikayeler
arilatir; Ka'be, haciya taniklik eder ? sos soyle-
me huyunu ahr.
* Kamaz kilana da me&cid tajuklik eder;
o t uzak yollardan bajia gelii^i der T
* Ateg t Halil'e g^ildur T reyhandir; Nem-
nid'a uyanlaraysa 51umdijr ) dertfin
* Ey HFi^an n bunu defalarca soyledik airia
soyletneye doyamiyorum ki,
** Bu beyitte de ay^n.
"* Bu da tfyk
Sahife 328 - 397
MESNE VI 5ERHJ VT
«!
«4ti
M^SNiVJ &EHHI VI
Saranp solmamak j^in sen tie defakuca
efcmek yedin; hn } gene <? ekmek; neden usan-
rmyorsun?
Yersin, doyarsin; yedigin siner; derken ye-
niden tfcikirsin; boyiece de midenirt dolgunlu-
gu da gecer, o ssincin da.
Kim aclik define diverse, bedenimn her
par<?a - bugugu H yenilcgmeye koyuiur, gida la-
ter, geli&mek ister,
T&d, a^hklandir, yeni yemekten degil; ac-
bkta aipa ekmefi bile gekevden tatlidnv
tgte o usanc. da ag olmamaktan, tika - ba-
sa tokluktandir; so/Sin tekrarlanmasindan de-
giL
Nasi! oluyor da diikkanda alis - veH^ et-
mekten, o$ur, bat; almaktan, dedi - dokudan,
halki akfalmaktan usang gelmiyor sana?
4310. * Altims yildir, suiiun - bunun arkasindan
soylemekteitj adEim eti yemekten nasi! da usan-
madin?
Bir kadini aviamak jgiti onu oversin dc,
oversin; defalarca, usanmadari has sozler soy-
lersin, igvelenir - dumrsurL
Son stiy tedl gin so;;, blv oncekinden daha
da yakicidir, daha da i^veli; yiis ken?, oncekto-
den daha yanik so^ler soylersin,
Dcrt, eski iiaci yenileri; dert, her usan-
mi£ kurumug daU kirar-gider,
EsbLleri yeniLeycn kimya dertlcrdir; der^
din oldugu yerde nerede usang?
Kendine gel de P usanc yitaunden soguk -
soguk all etme; dert ara, dert ara, dert, dert:.
.
Faydasiz ilagllar., derde diizen duzerler;
onlai\ yol kesicllerdlr, ba£ diye para alirlar
adamdan.
tgildigi zaman soguk gelir ± hog gorunjjrse
de, aci su h susuzlu^a derrnan degllcUr.
Ama diizenci oLmu^tur, yiMerce sehze ye-
tigtiren talk suyu aramaya engel kt^jlmi^Hr.
Nerde bir guzel altm varaa, her kalp altm
da, aci su p tatli suyu aramaya engel oldugu gj-
bi N ayari tam allmi lanirnaya engtfdir.
4320. A dik?ycn p muradin lKnimj al bent idye
senin ayagim kesmi§ h kanadim yolmu§tur.
Derdinl ben s^erim demigtir ama zati
kendisi dct1:tir,. gorimtj^te sana mat olmu^tur
ama oyurtda matetmigtfr setii Q r
Vilrii, yalanci dcrnnandan kag da derdin
iyilegtikij sana mi skier damlalsin-
Bek^i, sen ne hirsizsin, ne dc k8tu adam-
sim dedi; iyl adamsin ama, bonsiin, ahnmksm,
Bir hayale kapihyor, bir riiyaya kamyor
da bunca yol a^iyorsun; aklinda, ddrt arpa agir-
hginca aydinlik bile yok.
Kas kea-edir, bayutta riiya gdruiiim; Eag*
dat'ta bir define var derler bana;
Filarj tarafta, faian sokakta gonf]uIU r , ama
soylcdigi mahalk> r bu ta^alara batmi^ kisinin
maballesiydj,
Evet, bck^i dedi ki: Filanun evinde gomii-
lu p ^it, ara df>r3sr. t o dugman, yoksuS adamm
e\ini h adini soyluyordu.
Evetp ben bu rllyayj ]^a^ kcredir gonnii^iim;
Eagdat^ta bir define var,
F. 41
Sahife 329 - 397
H2
WESNEYl S*M* VI
fcM-SSFVl ?EltHt vi
043
Bu hay ale kapilip yertmden bile kipirda-
madim; sens* bir riiyaya kapihyor, iiseninaden
buralara geliyor*™.
4330. Ahmagm riiyasi aklincadir; onun ruyasi
da kendisl gibi de£ersizd]r, higbir seye yara-
maz.
Kadimn, ruyasmi, akknm noksan, carunin
ank oknasi bakimindan, erke^ifi diiyasindan
Akli noksan adamm, ahmak ki^inin ru-
yasi bo^ttjr; pcki> akilnzliktan meydana gelen
? ey nedir? Yel gibi bir riiya.
Adsm> define benim evimde dedi kendi -
kenditie; pcki + orada nc diye yoksul oturmasum,
feryat etmigim?
Defincnin baginda yoksulluktan olmiisum
meger; sunktt gafletteymi$im s P^rde ardmday-
misim.
Bu mu$tuluktan sarho? oldu, detail kalma-
di; dils5z - dudaksiz, ytizbinlerce hatnd okuda
* Rizkim dedi, ba kotege bapyixtt^ Ab-i
Hayat, benim dukk&mmdaymis.
MufUs oldugumtt samrdmi, o zannin korlii-
pnun inadma, pek buyiik bir nzik clde ettim;
yttru; .
tster beni ahmak &ay h iater agagi bir klip;
o define bentrn oldu ya; sen istedigini soyle
rirtik
^uphesiz olarak dilcdlgimi g&riluin; a a&ei
pis bek£i h sen, ne istersin sayle bana,
4340- A ulu kisi, sen tana dcrtli de; senin
onunde dertliyim; kendi - kendime hogiim ben.
t§ f bunun teislne oteaych; Sana giil bahecs
si goruii&eydi de N bana, hor - hakiyr bir yer k&-
silseydi ne olurdum ben? Eyvahlar ol&un,
* drnek
A^agilik blri, bir gun bir dorvi§e p dedi ki:
Seni burada hie kimse bilmiyor.
Dervig ± ben burada yabanciyim, bflmiycbi-
lirJer beni f ama. ben, kirn oldugumu iy\ce bili-
yortini ya dedi;
Dert N yara, tersme ol&aydi, cyvaWar olsun..
ya o beni bilsaydi de ben h kendimi gormez bir
kOr olsaydim.
Ahmak say beni, ahmagim ama bahti gu-
zel bir ahmak,. iyi bir bahtj inaltan da yegdir,
yiizu pok olugtan dan
Bu sozij h sercln Kanmna uygun sSyluyo-
tum; yt>te&a bahtim, aklima da yai'dim eder
benim.
O adamuij Steviiitir^k, nmi-adma ererek^
Tajirt'ya ^iktirlcr edip sectlcler kilarak,
T&nn'iini c&i bulunmsiyim i^erin^, hl^blr
akliit, hlgblr rinlayi^ui eremtye^si bir hal-
d« a i^in, bir haJa-yala girisfnc ^asarak
^cri doTimesi
Adam aecdeler ederek, niku'a varai^ak,
Tfcuiri'yi Sverek, Tanri'ya ^ukurler ederek Mj-
sir'dan kalkti t ta Bagdad'a geldi.
Btltun yolda ri^kimn boyle bir tera taraf-
tan, diledlginden ayn bir ya^daii gehgine §a§i-
yor, bu sa^ilacak §ey yiizihiden sarhog olu-
yordu.
Sahife 330 - 397
Mi
MESNEYl 5ERHI Yf
Ben neretfen umuyordum diyordu, neneden
basima giimus saglitar, kkria* verdiler bam?
4350. Bu ne hikmet ki murat feiblesi olau evi-
mi biraktim da, yolunu yitirmis, fakat sevin^li
bir halde yollara du§tum,
SapikhSa ko^a-ko^a gidiyordum; oysa ki
her soluktap dilegimden blraz daha aynliyor-
Ama gene de Taim, o sapikligm ta kendi-
sini, comertligiyle dogru yolu bulu$, kar elde
edig haline koydu.
O, sapikljgi, iman yolu yapar; efrl gidigi,
ihsan ekininin dev^irme gagi kilar,
Boylecc de hieblr ihsan sahibinin korku-
dan emin olmamasini, hicbir h&Jnin de iimitsiz
kalmamasiTi] saElar*
GIzli lutuf sahibl densln diye o gozlcre
goriinmCE Tann P zehrin igine panzehir kor.
* O ululuk, namazda gizlerimemt§tir t apa-
Cik gOrunur; o agir elbiseyi gunaha giydirmi^-
iir, yarbgama elbisesini gunaha bagi&lamig-
trf.
lnkarcilar, giivenillr killed a§a£i]amayi
kurdular ama bu agagilayiSi iistunliik oldu, yti-
celik oldu; mucizelerin belirmesme sebep ke-
sJldi.
Onlann kasitlan, dini a^agilamakti; a^a-
gilamanm ta kcndisi, peygamberlerin ustunlu-
gu ? yiiceligi kesildL
Her kotii ktgi, inkara kalkmasa^di mucize
mi oiuido, delfl mi goriuiiicdu?
HFS?JBVj 1SERHJ VI
f*5
43G0- Inkarci du§man, stizun dogru olduguniin
ispat edilmesini istemeseydi kadi, tanik ister
miydl hig?
Mucize, d&v&cmm p daViteinda giiphesiz ola-
rak gergek oldugunu ispat eden, gergckligine
inanilmig bir tamktir sank).
Peygamberfcri tammayaidar, onlari kina-
dilar da, Tanri onlara mucize verdi; Qnlava lu-
tuflarda bulundu,
* O Firavun'un duzeni; ufiyiiz katti, yiiz-
lerce hile dfedu; ama hepsi de kendi&ini a?a-
gilatti, kendi kokunu kazidi,
* Musa/nm murizesin] yaralamak i^in jyl-
kotii, buyuculeri ttipisina toplad3 P
* Bfiylcxic sopayi bo$a cikarmak p rrail et-
mekj gftnulJerderi itibanm silmek istedi.
* Oysa ki bu h Musa'ya delil kesildi; sopa-
niJi itibari dahft da yuceledi.
* Muslin in, da om uyan toplumun da yo-
lunu kesmck i^in, vakltelz olarak Nil kiyisina
ordu yigdi ania bu is^
* Musa ummetinin emfnligini sagiad]; FU
ravun'sa, yerin dibine batti-gittti
* Mi!5ii- ? da kalsaydi da or ay a gelmeseydl,
tsraib&ullafmm korkusu, nasil gec^ei-di?
4370. * Gcldi de tsiTtilotullanni yakti - yandir-
di; bil ki eminMk r korkuda gfzljdir.
* Gizli lQtuf ona derter ki, o hlgbir §eye
ihtiyaci olmayan, att>s gost&rir sana; oysa
igiktir o.
Sahife 331 - 397
I
G4ti
MT&S r EVl SFfllll VI
MFSNFVl SfJUlf VI
G4T
* Qekinmcye, sultan sakininaya kar^ilikp
verilm sevap gizli degiMir; fakat sen, yuiiil-
malarmdan sour a buyuclilere veriten sevata
* Gelistirip yetistii'mede kavugup buJug-
mak gidi degildir; ama biiyiiculer, kavugup bu-
lu^maya, gekigip savagma yuziJndert eri^iler.
* Yuruyen ayaklarla yuiiinur, gidilir; gtz-
li birgey degildir bu; fakat huyuculer P ayakla-
n kesildi fle yurudulcr, sen bunu soy ret.
Arjfler, Kan denizini agmislardir da o yuz-
den, boy una emindirler onlar,
EmiEli Uteri, korkunun ta kendi sinden be-
lirmi§tir; hasili onlann cminlikleri, hor solukla
artar-durur.
Korkuda gizli olan eminligi gordun ya; a
terbcmiz cr, iimitte- gizli olan korkuyu da
gor H
* O bey, dOzenle tsa'iun ustune dusttt;
M ise evdc, yuzunu gtileyivcrdi.
* O da tag ■ taht EahLbi olmak is in eve
girdi; Isa'yu tenzedigindcn daragaeina las oldu-
gitti.
4380. * Sanlmaym, ben Isa degilim; ben yabu-
dileiin beyiylm, izimin tozu kutlu dcdi.
* Onlarsa, daha eabuk davramn, asm §u-
nu; Isa'dir o; bizl yanUtmak, kurtuknak tetiyor
dediter.
N3ce ordu vardir ki u-Stiin olmak, mal -
mtilk elde etmek igin gider; derken kendi ba-
$1111 yer; arda kalan ncsi varsa, baskaianna
nasip olur,
Nice taeir vardir ki kar elde etmck iimi-
diyle gider; bayrama erigtim sanir; fakal 5da-
gaci gibi kendini yakar.
DEinyada bu £ogit iersine I&lcr £oktur;
insan zehir sanir, oysa ki baldir o.
Nice ordu vardir ki erlerin goniilleri,
Sliimlerine fnanir; oldiifc arhk dcrler; derken
kar^ilanna aydinliklar, ustunliik cikiverir.
* Ebrehe, Tann evini a§agilatmak, diriyi,
olii gibi yere atmak icin gelmigti.
* Kabe'yi yikmayj, ordakilerin hepsini, or-
dan siiriip cikafmayi, ba^an 0&hQ$ bir hale
getirmoyi kurmu^tu,
* But tin zLyaf^tgilerin, ]:endi gevresine top-
lanmasini, onun kabaslnJ, hcrkesin kible edin*
mesini istiyordui
* Nigin benim kabenil ategc verdiler dfyor,
Araba kin gliduyor, Araptan ocalmak diliyordu.
4390. * Bu ?a]]§maf5i p Ka^be'ye ustunluk verdt;
o cvin biisbiiliin >ijcg sayilmasina sebep oldu.
* Mpkkelilerjn ustunlugu b*rdi, yilz oldu;
ustunliik ler I, gerefleri, kiyamrte dek de sui-cr-
gider.
* Kendisi de daha artik ? ycre batti - gilti,
k^besi de„ noden bu? Kaderin yardimlcirindan.
* Yirtici c^an aval's benzeycn Ebrehe'nin
mallanm ale ge^irdiler de n yoksul Araplar r j icn-
^in oldular.
* Qs saniyordu ki oi-dusuyla Mekke'ye
gidiynr; oysa, Tanrj evinin buiuadu^u sehir-
d^l^i halloa mal - tnulk h altin - gumii^ goiurii-
yorda
Sahife 332 - 397
HE
MESNEVI SERlti VI
O garip yoksul, yolda, her adimda, bu ge-
git §eyleri du§iinmode T nlyetlerin bozuldugumi*
cabalann tersine sonuc verdi§ini seyretme-
deydi.
Sonunda evine geldi, defirieyi buldu; Tafln
lutfuyla 151 dlizene girdL
^
*
(§ERH)
41S5. beyitten sonraki baslik. "Tann, onu he-
saplamadigi yerden naiklanchnr/' Da r ; TaJaak- 3,
ayet-i kenmeden aynen alinm^tir H 'Kul tedbirde bu-
lunur, Allah takdir eder" arapeadir.
41S9-4191. Beraberlik, V. c. in 1072. b. into
5, e bk.
4191. beyitteki "aks", aym zamanda t bir eo-
tfki, tersine okunusu, ayiu olmasma denir< Meseia
^bab h ' : yani kapi sozij, tersine okurisa da "Bab" sfr.
ziinii meydana getirir. Eeyitte buna da i^aret edi-
lerek birllk, lfMe ediliyor.
4193. Hesaptaki Iki yanli^la dogruyu bulmak
kurali. §arih-i Ankara vf, bu kurali, omcklerie uzun -
uzun anlatiyor (s, 491-494),
Mevlana, ayni zamanda, ger^ek yolcusunun,
kendEsine varlik vermes jni, Onu buhnak \&n mSne*
V], yolculuga diisme&ini Iki hata saymaktadir. So
nunda, ksndi varJigmm yok oldugunu anlai\ O'nu,
kendi yoklugunda bulur; fakat eergek do ancak bu
iki yanli^Ia elde edilir,
4196, H. c, t£ geyh Ahmed-i Hidraveyh'in
helv& almasi^ parasmi verememesl, helvacj cocu£un
aglamasi, bu sirada geyh'e birisinin nezir gondeiv
tncsi, §eyh'in F hem helvaci socugun parasini verme-
si, hem de bortfarmT ftdemesl hikayesJne atif yapil-
maktadir,
Sahife 333 - 397
CM
M£SN£Vt SiiRHl VI
MSSNEVl StRBl V!
651
4216. beyitten sonraki bdlum, Furtizan-fer
merhum, bu hlkayenin, VI, asr-i hicride (XII. M.)
tedvin edilmis olan "Artib-Namc" de bulundueu-
nu bildidyor ve metin Jterfyor. Cevirisiiil sunuyoruz:
"Blr adamm Zehmen dcrler bir evi vardi ; adam
p$j yoksuldu. Blr gcce ruyasinda, gam'da bir Re-
fine faulacagim gSrdii; faKat ruyasma inanmadh
Ayni riiyayi birkag ltere daha gDrdii. Nih&yet, yok*
sullugu yUz&nden, belki bulurum diye §am f a gitti.
§ehirde gezinlp dururken adamm biri P nerelisin di-
yo sordu, Rfef JiyJm dcdi; ncdon gcldln sonisuna da.
ahmaklwmdan, riiyamda, Sam T da bir define bula-
cagimi gordum. yollara dtf§iip seldim diye eevap
verdi, Adam giilmeye basladi da dedi Tsi: Bunca
yildir ben, Roy*de Zehmen denen bir evde define
oldufunu riiyamda gfcrUrum de aiding bile etmem;
sen pek bSn bir adammi^m. Yoksul, bu &ozu duyun-
oa hemen dSnclii, Rey'e geldi; eve girdi, yerl kazdi;
-rt.uz batman agirh*mda altm bir havan buldu ve
bu sftyede zengin olclu."
Bu hik&ye, "Rurhan-i Kaati'„ da da "ZehmeiV*
lQgatmda aynen ge^er (Tibyan-i Nafi' dcr Terco-
me-i Burh&n-i Kaati'; Misir-1268; s. 327-32S).
Bu bikftyemn, meshur bir halk-hik&yesi oldu-
gu arda^iliyor; gegitli tarzlardfc masalianmiza da gir-
migtir.
4223, XXXIX. surenin (Zumer) S. ayet-i k£-
timeflindcp insana bir zarar gelince, Rabbi ne yond-
digi, sonra bir mmete kavusunca, bunu iinutuver-
dJtl bildirilir; beyitte bu fiyete isaret ediliyor.
4224, "inanan uda benzer; igi bo§ olunca fer-
yada gelir/ 1 garihler boyle bir liadis naklediyorlar.
4225, Iki parmagmin arasinda. Hadi&ten laf-
zan alinnugtir fflL c. in 4260. b h Jnin §. e bk.
4227. beyitten sonraki bolfrm. "Gergekten da
Yuce Allah, isr&r ile dileyeni B0ve^; , (Hadis; Se-
finet ? iil-B]har; c. I, s. 44S)
'Mu'mi^ bir haceti olunca AHah T a dufi. e(Jer;
tJsttin v& Yiice Allah, scsine ve duasina istiyakjm
var p icabeti geciktirin buytj^-ur. Kiyftmiit giinu de
ona, Kulum, bana du& ettin, !>u-§u yiizden te&bette
ve sana scvap vermokte geciktim der. ,J (imam Ca 1 -
fe^uE-Sadik^m; aym s,} "Allah, blr kulunu se*
verse, onun sizlanmusmi duymak ister; onu bu sfl-
ret]e sinar.^ (Cami'; I, s. 13)
4251. Hatif. IL c, in 513. b. inin 5. e bk.
4265. beyitten sonraki ba^lik, "Nice seyler var-
di r ki ortlardan tiksinirainiz; fakat sizin j£to hayirh-
dtr." II; Bakara, 216. ayet-i kerimeden lafzan ikti-
bas cdilmS^tir.
*ifi
'Gii^liikten soni-a kolayhk TCrecektir." LXV;
Talaak, 7, Laizi lkUbas var +
1
"Ger^f;kten de gu£lukle beraber bir kolaylik
vai\" XC1V; In^irah, 6, Ayet, bajlikta unutulmug,
ycri isaretlenerek sol yana ya^ilmigtir.
"Cettnleg p iyic^ baglan, dutiimlen; efeiiliir, a^i-
brsm." Ha. Peygamber'in (S. M) saf eDerlniii par.
maklarini biUstirerck, giddet zamaninda sae disileti-
Sahife 334 - 397
G52
MES^EVl SERHl VI
MESNEVl S&KJd Vj
653
ne vurup parmaklanm agtiklan ve bu hadisi buyur-
duklan rlv&yet edilmi^lSr (£&ta#J I, 9- 35),
4272 - 4274< Mevl&na r bu bcyitlerde kotiiye, ko-
tuliigline kar^i ceza vermenin, geriai hiikumlerjni
yerine getinnenin liizumiinu, sorumlulugun fcalfc-
mamasi gerektigini bildirmckte, hcr§ey O'ndan gibi
miskinee ve filemln nizarmm bozacak inanelann,
Mkm'a ve InsanJiga uymadigmi anlatmaktadir. "Al-
lah iein seven, AUfth i^in nefret eden, Allah jgin ve-
ren, AMh igln vcrmeyen id§i P Im&nmi olgunluga
ulagtirmistir", "Kimin yanmda bir nrii'min, aleal-
tilirea ve o da, ona yardim etmeye gucti yeterfeen
yavdimda bulunmazsa Allah onu, kiy&met gunundc,
herkesin 5nunde algaltir^ "Kim sabahi eder de s*-
kintisi, duguneest Allah'tan gayn olursa, o kfci Al-
lah'tan uzaktir; kirn sabahi edcr do, Milslumanlarm
dertleriyle dertlenmezse, onlardan degildir" ve "Ya-
ratana isyani icab eden §eyde T yaratilmiga itaat et-
inek yoktur" gibi hadisler, bu husftsu a^iklar (Ca-
mi f ; I, s, 141, 143-144, 147; c. H, s. 193),
4284. beyitten sonraki bagliktaki hadis p IhS-
zan almmigtir (Bu c. in 2582. b, inin 5. c bk,).
4300-4301, HaTbe'nln, mescidin, Ramazan
ay^min, Kur + an r in P gehitterln, temiz Indian n<..+ se-
faat edeceklcrine dair hadislcr vardir (tmdadullah,
& 328; Cfunr; s. 35),
4302. Ates -Ibrahim. Nemrud. I, e. in 551< b_
inin g, e bk.
4303. Hasan, Qelebl Husamedditfc hitapto.
4310* Arkadan stftylemek - Adam eti yemck.
XLIX. surenin (Hucurat) 12. ayetinde p arkadan soz
soylemek* oiil karde^inm etirii yemeye benzetilmek-
tcdir. Bu ayete i^&ret ediliyor.
4£36. Ab-i Hayat. I- c. in 578. b, inin 5. e bk.
434L beyitten soniaki bolum, Tanmmak, bi-
Hnmek, pamiakla gosterilmek, 5vulmek p taninjp bi^
Jinene, tiviiliip sayilanaj hem beiJik verir, hem ken-
disinde olniayfui vasrflann <1-l kendinde bulundugu
Ktuinim belirlir* Sayan ve tfvenJerde de riyayi ? ya-
lanciligi meydana getirir. Gei^ek erenler, kendile*
linden bahsederlerken, N( ben" demekten c^kinirler,
^faki>T' J derler; yuceJigin p iistunlugon r TannVa ait
■o]du^unu bilirler. Hele Hz. Muhanmiev] 1 e p fl AUah r m
knlu ve Rasulti" dendiktcn, O'nun ilminin kapjr-
olan AU t Ib Ben Muhammed kuHarindan bir kulum"
dedikton sonra benlige dusmonin, ne kotii bir^ey oN
dugunu idrak ederler. Mev]M bu ornekle butiin
bunlan anlatmig oluyor,
4356. Bafislamanin, yarhgamanin t stica, sug-
luya b£r ]uttif s bir ihsan oldugu belirtJLnekte.
4SM-4S74. MQsa-Sopa H Biiyikuler, L c, fn
278-279. h. b&ylUerinin §. e bk.
4378-3481, Ahd-i Cedld donen kltaba gore
Isa Peygamber'i (A. M), havarilertnden Yahuda, ele
vermis, kimi opersem Ib& odur demi^ h ge]ip Isa'yi
upmii^p &&'yi hac;a germf§fefr olmu5 1 sonra dirilip
goge almi^tir (Mutta; Eabi XXVI -XX VI IT; Mar-
kus; R XIV -XVI; Lul^a; R XXII - XXIV; Yuha4>
Sahife 335 - 397
fi-54
MES^tVi ?ER1 ll VI
21a; B. XVIII -XXI). Islam inancmda, IV. sftrenin
(nW) "Onlsr < Yahudiier) , b)z AMh'm peygam-
beri Meryem oglu Meslh Isa'yi oldiirduk demele-
ri yii/Ainden cezalanm buldular; Qnu olduremediler
de, asamadilar da; ortlara 6yle BoriindQ, Zaten ihti^
ISfa dtistiikleri geyde de G N nun hakkmda zan iginde-
dir ontar, O'na dair bir biigileri yoktur da ancak
§upheye kapilirlar. Gereekten de apagik Sldureme-
diler O'nu. Allah. O'mi kendisine yttedtti; ustundiir
Allah, htikum ve hikmet sahibidlr" mealindeki 158-
159, ayetlerlne gore Yahuda, M Peygamber sanila-
rak carmiha gerilini§tir. Mevlank, bu bcyiUerde bu-
nu anlatiyor U. c. in 653- t>. inin g. c de bk,)-
4386-4394. Ebrehe (L c. In 1319. b. inin g-
e bk,)<
M E T 1 N
fiande^ej-ij), biiyiik kfirdc^leriiie tekrar -
tekrap ogiit vermeleii; onun bu sozler* ta-
hammttl (Hlemtyi^j; deli .» divine gibi ken-
dindcii ge^mig bh Mlde unlardaii l^ma^i;
izin bile istvmeden kciuimi paili^ahm tapi-
sma atmasi. Amu bu, kustalLbktan, aJdins
etmezlifrtfii dcgildi; a^kiii, w?v^iriiii
fatfliiJjginri&iidi
*%
O iki karde^ gtikte nasil ylidizlar varsa,
bizim ranirmzda da ogutler var dediler.
SBylemezsek zar, dogru ahlmayacak; soy-
lorsek o sozJcr* gordunu dermis dtigurocek.
S8z yuzunden h sudaki kurbaga gibi dertie
dugtuk; susareak da boguluyoruz, dertlere du-
§iiyoruz fc
4400. Soylemezsek, barcgm igigi yok; sSylersck,
o sozii soylemeye izin yok,
* On]ar p bnyle eOyleiiip dumrken o t fjrla«
di, kalkti; kardcglerim dedi p elveda; "Gergek-
ten duiiya da degfersft bir^ey aiicak, diinyada-
kilvi de/'
Derbeiip y ay dan ok firiar gibi firladi, di-
^an eikti; S 5 Z soylemeyH de pek giic yetrnezdi
artik,
Sahife 336 - 397
G56
ttFSNKVr 5£ftHt VI
mesnevT Stnftt vi
6ST
Sarhog bir b&lde Qm padigahinin tapisim
vardi, tezce, sarhosjcasina, ycri <3p(,u.
Onlarin halleriyse, ondcn sona dek padi-
gaha aciklanmigU; dertJerini de biliyordu, iis-
silne titredikleri §t?yi de.
Koyun, yaylasinda yayilmaya kt)yulmu§-
turj fakat coban ? koyunun halini bilir.
* "Hepinia de gobajnsiniz" diyen, suriiniin
halini bilir; hangisi otlamakta p hangifii savaga
dagmu^, bilir bunu.
Gtfrunugte o saften u^aktadm ama, def gi-
■ a in v ii lb ■ ■ m -i l
bi dugunun i£mdedir.
O suriiniin yamgim da bilir, alevini de;
ama <5ylece, kuruyup ka]ma$ gibi durmasi gc-
rcktir.
O yuce padisah, onlarin canlannin i£in-
cJeydl; ama mahsustan kendisini Uor etmigtL
4410- GSmnu^to atcg, tcncercnin altlndadir ama,
anlam bakimindan ate§, tencerenin eaninin
lgindedfi\
Gdrunii^u di§ardadir p anlamiyaa i£erde;
can sevgilislnin anlam i r kan gibi damarlann
igindcdir.
* §ehzade h padi^ahin tapismda dfr etiklu;
on tane muarr if > onun halini anlatmaya ko-
yuldu.
Padi$ah, onceden btitun h&lini, fazlasiyla
billyordu ama, muarrif de kendi i§tni gSrti-
yordu.
A temiz kigi, iQindeki bir zerned k an]ay]§.
)Siyij yuz muarrif ten yegdir*
Muarrife kulak vevmek, pcrde ardinda ka-
hga P gekinige, zamana du^e deliLdir.
Can gozti a^ik oian, herscyi apaeik go-
rtir, anlar.
Onun cam, haJkin tevaturuyle yetinmez;
omin tarn inanei, can gozunden gclir*
Muarrif, secilmig padi^aha kargi, onun
halini anlatmak k;in dudagini agti.
Padi^ahim dedi, &enin bagigma avlanmig;
padisahhk ct. di^an atilacak kl$i degil bu<
4420, Bu dcvletin terkisin& el atmig; onun sar-
ho§ ba^ini elinlc- ok^a*
Padisah, bu delikanh dedi, hangl mevkii
dilfirse, hangi iilkeyi isterse verecegim.
Ayraldigi maim, miilkun yirmi mislini ba-
giglayaeagim ona; ustelik daha artigmi da ve-
recegim.
Muarrif dedi kt: Senin padigahb^nt ona
a§k tohumunu ekeli, senin havandan bagka
bir havaya kapilmasina imkan nil varS
Sana kulliik ctmoyl oylesine benltDsemig
kf, padigahlik, onun gonlune soguk gelmig.
Padigahltg] da oynayip yutulmu^ ^ehzade-
ligi de.H senin izine du§mu^, gurbet illere gel-
mig.
* O n bir sufl, v^cdfi gelmig de hirkasim at*
mis; artib bir daha o hirkayi alir mi o?
Attigi hirkayi tekrar almak> pieman ol-
dum; aldanmi^im ben;
Arkada^ ver o hirkayi bana; ula§ti&jim
vecit, bu hiritaya degrnez deinektir. '
* F. 42
Sahife 337 - 397
^58
WiiSNEVl 5EKHI VI
MESNEVl SlftHl VI
659
A§ik n Uftaktn' bundan, boyle bir du^unce
EClenuez a$ika„ gelirse toprak sepmek gerck
bagiraL
4430, A§k p ylizlerce bcden hirkasina deger; hem
de diri olan, duygusn, akli bulunan yualerce be-
den hirKasina.
Hele gu sonu olmayan d tiny a mulkunun
hirkasi.. beg puJJuk sarho$lugu bile bag agnsi.
DUnya mlilkii* bedene tapanlara helaldir;
bivSQ Kcvali olmayan &$k mulkijnUn kullanyiz.
Padi^ahim, bu gen£ p a§k uLkesinin valisi;
i^inden ayirma onu; agkindan ba^ka §eyle oya-
lama onu.
Senin yuziine perde ke&jlftn mevkiin, adi
mevkidir; ger^ekteyse igtert ayrilmamn, i^sia
kaltnanm ta kendisidir o<
Buraya gelmekte gecikmesl, istidadinin ol-
mamasmdan-d], bedcninin ankligindaridu
IstidacUn olmadan bir madene bile varsan,
bir habbo biJe alarnazsin.
Erligi olmayan ki^ij bir kiz oglan-kiz alm)$;
hem de kiz gumug bedcnlf bir giizeL, iyi ama,
ona ne faydasi var?
Zeytinyagi konmainig P fitili olmayan kan-
dil, ne cok 151k verebilir h ne az h
Burnu koku almayaii biri giil bah^slne
giiTse, guJ kokusurtdan, reyhart kokusundan bir
ne^e duyamas ki.
4440. Bu r bir ahlaksizin evinde konuk clan gu-
zel bir dilbere, sagirin kargismda £ahnan Qen-
gG, berbata benzei\
Karada ya^ayan ku?, denize dalsa, helak
olmaktan, gtyana girmekten ba§ka eline ne
ge^er?
Bugdayi nlmadan degirmene giren kigij
sagirn - sakahm agartmaktan ba^ka bii^y elde
edemas*
Felek degirrneni de r bugdayi oJmayanlann
aneate sagini, sakalmi agartp*, belini ankla§-
tirir.
Ama bugda^ olanlara, miilk bagiglar, ulu-
luk verir bu degh men.
Onee, ccnncte girmeye islidadm olmali kl
cennette, ya§ayi$m arthkca artsm.
Yeni dogmus gocuga h ^araptan, kebaptati,
kosklerden, kubbclcrden ne tad • tuz gel!r?
Eu soac smir yoktoi h , sozu kisa kes; sen
ytiru, istidad elde eUrieye bak.
Bu delikanh da istidad elde Gtmek l^in
§imdiye dck oturdu h bekledij ozlemij simn a§ti t
fakat istidad c3dc edemedi.
tstidat da padi^ahtan elde edilir; carl ol-
mayan bcdende istidat mi olur dodi.
4450, Padi^ahin Iutuflan 1 onun gamin rim dUr-
dU t giderdi; padi^aln avlayayim derken padl-
gaha av oldu-gittin
S^nin gibi birisini avlamay a ^aligirken av-
lanaii a avim baglayamad.in baglamr - gider,
Beylik arayan kl^tj gergekten do bey ol-
ratadan tatsakliga rehin eder kendini.
* Dilnya dtb^cesinl tersine bil^ terslne
oku; her dthiya kiduiiiin adim diinya padigahl
talaiu§lar.
Sahife 338 - 397
MtfSttEVt SERHt VI
• A egri dusunen, tersine giden beden,
yiizbinlerce ki$iyi tutsak etmigsin sen.
• Btr zamancagiz gu duaeni torak da eccl
gelip gatraadan birkae soluk huv ya^a.
E§ek gibi, sana da hlirliige yol yoksa,
kova gibi kuyunuji dibine Inip £ikmaktaa ba§-
ka s&ren yok domektjr*
Yurii, bir aamancafpz benim cannm bi-
rak; yijrti, benden ba^ka bir arkadas ara ken-
dine.
Bfcnim siram gesti, beni azat et; benden
ba^kasim bill, anu dajnat et.
A yuzlerce ige dalmis beden F -birak beni;
Smriimu bitirdin, bir bagkasini am artak.
y
(§ E R H)
4401. Ikind misra' r "Inncma'd - cliinya va ma
fih6 mata p „ dir. Ill surcnin (Mi Imran), 14. ayet-i
kerimesinin ineali sudur: KJ Kadinlara h ogullara, yi-
gai-yiim, biriktirllmig altin ve giimUglere, giizel
ye cins a tiara, hay van! ara ve ekine kar$i insanlarm
sevgtsi vardir ve bii, insanlar i^in bezetilmi^ bir
scvgitiir. Fafcal bunlar, dunya ya^ayisma ait birer
matabtan ibafettir. Sonucu varilip gidilecek yerin
giizelligiyse ancak Taiiri katindadir." Aym su renin
185. ftyetinde aQnySnm f "aldani^ matahi, o!dugu,
197. ayetinde "az bir matah" bulundugu bildlrilir
ve diger sOrelerde de ayni anlamda ayet-i kerimeler
vardir; btitun bunlara i£&rei; edllmektedir (IV + ft
in 1334. b. inin §. e de bk.).
4406. Hepiniz de cobansmiK, Hadistcn laM
iktibas vardir [IIL c. in 4147. b. inin g, e bkj.
4412+ Muarrif. Tarif eden, anlatan anlamma
arapQa bir sdzdiir, Saray erkanmdan sayilan muar-
rif ve muarrifligin, nesml bir vazife oldufunu, pa-
til^ahin huTuruna eiren, yahut merasimde halka
tamtilmasi gereken ki$ilerj l&kapkirjyle tivcrek ta-
nitan ki^iye deniyor. "Manatab'ul - ArifT de "Ke-
mSl-i Maarrif" den feahsedilmekte (Tabs in Yazici
basinu; Ankara - T r T. Kuruniu B. c I, 1959, s +
Sahife 339 - 397
€42
ME5MFVI irnift V[
MUSNEVl SERIJl VI
S63"
152), Bu zat aym kilapta Kemaleddin-i Muarrif
diye amlan z&t olacaktir ki (I p 105) bugmda sa£ ol-
madigi igin kcndisine Kv) Kernel de denlyor (Ay-
nij s, 457) H Aym kitaptan, tairisinin reu^e to renin-
de Kemalcddin-i Muarrifiri, gelenleri, "Bismillah
(buyurun) Haoe Sadtcddin, MerhabU Ah! Bedred-
din 3 Bismili&h Emir Kemaleddin p Hos. amedi (ho§
geldin) MevJana Scyftridin, §&d ftiredi §eyh izzeddin
diye lakaplariyle anarak hem onlarin kadirlerini
yiioelttiginlf hem tammayanlara tanittigim anliyo-
ruz( I, s. 172-173). Sel£iik hilkQmdan RUUned-
din'in, Bab&-yi Manendi adli birisine intjsabi dola«
yisiylc tcrtiplcnen sernA 1 meoli£inda h mu&rrlflarln fa-
sillar okuduklanru da bu kitaptan flgrcniyoriK £1? s,
147), Kemaieddln-i Muarrif, ayni eserde, MevJana'mn
cenase tdreninde, herkesi lakabiyJe tan i tan ve SJcyh
Sadreddto! Kunavt'yi "Bisrnillah Melik'iil - Muhak-
kikiyn, Seyh'ul-tslami fi'l-aiemiir 1 ', ySnii "buyu-
run ey ger^egi gencekleyenlerin padi^abi, alcmlerde
Islftm di'niflrfn geyhi' 1 diye cenfrze iiamazina cagiran
ve Ekmcleddin-i Tabil tarafindan, SMuarvit edebe
riayet edEniz; ger^ek seyhlerin sultani Mevlana Idi,
rihlet buyurduf* {hF&njyla karsiJanan Kerealeddin
Emir-i MahfiVdlr (II, Ankara; T. T. K. B. 1961; s,
5E4; Midbat Babari Ilusami: Terccmc-i Risalr-i Si-
peb-salar be Manakib-i Hudavendgar; 1st. Selanik
Mat 1331; & 155-156, B&bfi-yi Merertdi i£in "Mcv-
l£n& Crfaieclclin" e bk. HI. B, s. 243 - 244).
Kalkandcbcnli Fakiyri'mn "Ta'rtfat" inda Mu-
tirrjflerj §u bey i tier le anlatiliyor:
Muarrifl&r Ttediir devr igre d&im
Geh% mtifafil - ni$in - ii gdh Jaiaiin
Hudd^/ile Rasidu yfid iderler
Am gu$ ideni dil-$dd wferter
Sal&ttrti gehl ta 7 Hf iderter
§&rlf i#min anwp t&tfrtf iderler (tet. "Cniv*
K. T + Y h 3051; 7, a)
Eu beyitlerden aniiyoruz kl OsmanogullarL dev*
rinde, bilhassa X. ylizyildu [XVT. M) muarrifler,
Etrtik resmi vazife gorenler dcgillerdirj ho§ - honlar,
meddahlar glbl halka kangfmi^ fakat ad tan kal-
mis bir taifcdir (261. b. in 5. e de bk.) .
4426. Sufi-Vecde gellp bukasini atmak. V. c,
in 100S. b. inin 3. e bk.
4453. Dibaoe. Dibac t ipek kunia^ aMlanuna
far sea "diba" dan firai^ala^mi^ bir sSzdtir. DibltCGj
bir kitabm ozetini verni onsosiine denir.
4463 - 4454, Bu iki beyitle boliitnijn sonuna
dekj padi^ablann, beylerin, gt?rgekte kul oldukJan-
m, egrj dij^unien, tersini? giden bedenin, yiizbinlence
ki^iyi tutsak ettigini aniatniaktadir , 1
*
* *
Sahife 340 - 397
wesmijvi sauti vi
CDS
M E T I N
* Kadi'itiiij Cuhruin kamma gonill vtrmo-
si, sandik iginde kaEraasu kadi Dubinin
sandi^i satin almasi. Ertte&i yil, £&cen yil-
ki oyium ovnamah iizore CiiliTnin karrauun
gene gelntesi, kadf nut, freni azat et> ba§ba
blrini ara dcmesi
4460, CuM her yil p yoksuLluk yUzikidcn dtizane
bag vurui\ karcsma yuaunii sevirir, a gfiniUIer
istegi gtizel kacfin,, derdi;
De£il mi ki silahin var, hadi, yurii, avian
da avmdan sut sagaUm,
Yay kaglarm, o bakislann, diizen tuzagh.
Tann bimlan neden verdi sana? Adam avla-
mak fein verdi.
Ytirii, bir yiice kusa tuzak kur; yemi pos-
ter, ama sen yenme.
Onti T muradina erdit'ccokmig gibi gcirun,
dillni -dainagmi tatsiz bir hale koy; tuzakta
mahpus kalan kug, yem yer mi hie?
C&hl'nin kansi, on gonuIlLi hercayi kocam-
dan fcryad diyerek kadiya ^ik&yete gitti.
HikSyeyi kisa kes, kadt t o giizelm sozune,
giizeUigine av oldu - gitti.
Mahkemede ugultu, gurultu var; Bu §ika-
yeti anlayamiyorum.
A selvi gibi usul boylu, yalmzca gelirsen,
kocarun ettigi cefalari anlatirsm dedL
Kadin iyi ama dedl, senin evine h iyi-k5*
tH, herkes §ikayet igin gclir-glder.
4#7G. Bag evi de> tttmden sevdalarla doludur-
nitekim goniil de vesvtsjelerle, kavgalarla dop-
dolu.
Geri kalan organlar, dugunceye dusmez*
sag -esendir; fakat goniiUcr, gelip gSdenlerm
yuziindcii yipramr gider.
Tanri korkusumui gu^urie, yetine kac; o
bildirki gakayikhri sac-gitsin.
Bu gakayiklar, yeni gi^eklerin bitmesine
cngeldir; gonijJ agaciysa onlar i^in bltmlgtir,
boy atmi£tji\
Bu du^ujicelere dalma, uykuya dal da
uyurken uyamldiktan ba§ poster,
* A hoca> 1:gz o Ashab-i Kehf gibi yuru;
sen uyanik o\ A gor enter uyuyor sansin seni,
Kadi, peki guzellm dedi; ne yapmak gerek?
" Kadin, bu halayikeaiiziri evi pek tenhadir dodl;
Dij^man koye gitti, bokci de yok; yalniz
kalabilm&miz \%'m t&m uygun bir ev.
Mban vai'sa bu g(?ce oraya gel; gece go-
rulen l§te ne duzen var h ne gostcFi§<
BO tun go7.cticile] n n uyku garabiyla sarllog;
gece Zencisi, hepsinin de boynunu vurmu^.
44S0. O ??eker dudakh, giizelim dudaklanyla ka-
diya 3 gagdacak afsunlar okudu.
Sahife 341 - 397
0SS
MfiSNEVl &ERHI VI
tttSNEVl SGRID VI
GG7
* iblis f kag kene masallar soylcri Adonfe"
ama sonunda Haw&, ye deyince yedi Adem o
meyveyi.
* Ziiliim ve adalct dihiyasmda ilk kan, Kaa-
bil elinden dokuldu; dtiktildii ama kadi in yti-
zijnden dokuldii.
* N"uhp tavada kebep kizartmak istedikgs
VShilc, tavaya tas atarrfi.
Kadmin duzeni, onuii igjni sasirtir, an -
duru ogut suyunu bulandmr - giderdi.
Topluma gizlice haber ycllar, bu yol yitiv-
mislevden dininizi sakmm derdi.
ofkcylc kapiyi calmns], kadi'niH kagip ]>ir
■
Kadinlarin diizenine son yoktur; gece oldu*
akilli - fikirli kadi, kadinla bu]u§mak (izere yo-
la du§lU, kadmin evine glttL
Kachn, Iki mum yakti, meclisin mezesini
diizdti; btz dedi, §u sfljyu iemeden sarhosuz.
Pcrken o solukta Cuhi geldi, kapiyi cal-
may a bagladi; kadi yerinden sigradi, korkuyla
sigmaeak bir yer anyordu*
Bir sandiktan baska bo.? bir yer goneme-
di; o eeng, korkusundan sandiga girdL
4490. Cuhl Igerlye girdi; a kadin dedi p a haha-
nn da bana vebal olan, ki^in da*
Ncyim var da sana feda ctmiyorum; ne
yapiycrum sana da her zaman bendcn f eryat
edor dumrsun?
Yoksul bir garibim; sense agzini aciyor^
sun, kimi miiflls diyorsun bana, kimi kaltaban.
Bende bu iki allot vavsa a benim eamm,
biri sendcndir, biri de Tanri : dan>
Beni tohmet alUnda birakacak, sen! §up-
hclendii'eceK bir tek sandi|im var; 311 sandik-
tan ba^ka neytm var kit
Halk, iginde alunlanm var saniyor; bu
^anlrir ytizUnden de aleyhimdc bulunuyor,
Sandik, goriintiste pek guzel ama, icinde
ne kumas var, ne altrn; tingir - tingir bo^ .
Gosterigci ki§inin gUzd, oturamakli be-
denl gibi hani.. o sepette yilandan ba^ka bir^cy
buiamazsm,
Yarin 5U sandigi alip gotuneyim de garsi*
nin ortasinda yakayim - gltsln - '
Eoylece de jnanan da ^oraun. ate^e tapan
da, eifit da. Bu sandtkta l^netten ba^ka bir§ey
oJmadigim lie rices W^ ! n.
4500. Kacliiij vazge^ a din eri dedi; oysa p bun-
dan ba^ka hifibir ^ayoik yapnrmyaeagim diye
and igti.
EH.es i gliiij einseher ca^inda yel gibi kog-^
tu, hamal gctirdi; hcmencecik o .sandigi hama-
■
lin sirtina verdL
Sand] gin iginde ^adi, eziyetler ^ekmektej
hamal, hamal diyo scslenmekteydln
Hamal, bu ses ne yandan geliyor diye sa*
gina-soluna bakindi.
Kendi kcncline, bcni ^a^iran hStif mi aca-
ba dedi; ynksa gizl!^e bir pir mi cagnyor beni?
Sahife 342 - 397
eca
MfcSMiVJ 5ERHI VI
MESfNEVt StRH3 VI
G69
O ses 3 iist, Qsfe geiince, daha da artinca
kendlne geldi hamal, bu hatif sesi degil dedi.
Sonunda ardadi ki bu ses h feryat, .s&ndik-
tan geHyor, sandigin ictnde tairisi g]/li.
Bir aj=ik bu, sevgttisine gitrnis; di^attiay-
ken sandigu ginnig, gfizlenmis.
OmrLmu, gamlar yiiziinden bir sandikta
gogiriyor; gunkii dihiyada, bir sandiktan baska
bir^ey £orrnemi§.
Goklerin yticesine yiicelmeyen ba§, bfl- ki
heveglero diigmUs, sandik icine girmi§tir.
4510h Beden sandigmdan disan pkinca da, kor-
liigundcn vanr, bir kfrriin yanuia glder ancak,
Bu sozun sonu yoklur; kadi, ey hamal
dedi ona, ey j&andik ta^yarr,
* Mahkemeye var, beni haber ver; hcrkes-
ten oncQ de tea naibime haber vei\
Sandigi altinlar saysin da §u akdsisdan
satin alsin; oylecc kapali olarak, agmadan bi-
zini eve gotQi'Sun.
Yarabbi, canli bir toplum gander dc, blzf
de 511 beden saadigmdan satin alsirt.
Feygamberlenten, ^erJat sahibi ekilenien
ba^ka kim kurtarahilir halki afsiin sandigin-
dan?
Binler ce ki^i arasmda, can gfcii a£ik bir I
billr ancak sandik icjnde olduguiui,
Bu ecsit ki§j p oraya varmadan o filerm
gtoi&tifr do, zilla bu ^ddi anlamigtir; bu
alarni apagik gormiL^ur.
* Bu sebeplcdir ki bilgl, mu'miniii yitik
maJidir; kendi yitigini daha iyi tamr t daha
iyi bilir 0.
Asia iyi bir gun gSrmemis ki§i, §11 baht*
sizLktan sikilir, kivrarur 11m?
4520, Boyle ki§i, ya eocukken tutsakhga du§-
mustiir, yahut da anasuidan kul olarak dog-
mugtur.
Cam, hurlugun tadmi tatmanugUr; Onun
meydani, suretler saitdigidir.
Akli, boyuna sQretlerde mahpustur; ka-
festen kafese gezer-durur.
Kafesten yticelere agacak bir geeiti yok-
tur; kafeslerin iQinde yandan bu yana gider.
* KurWda, guriintiz yeterse ge£in den-
mi ^tir; bu soz, in^anlara da O'ndan gelmistir,
ciiilere de.
Tanrij gokyiizunden gegimeye yol yok size
demi^tir; sneak gugle - kuwetlc, gtfkten gelen
yahiyle agabilii^sinis;.
Bir ki^i, sandiktan stindifa glderse, gok eh-
lindea degiklir, sandik adamidir o.
Sandigin yangi, yenidon yeniye sarho^luk
verir ama, sandik iginde bulunan, bunu artla-
yamaz,
Ama bu sandiklara aJdanmaaia t kadi glbi.
o da sandiktan gikip kurtulmaya bakar, bunun
earcsine ba.5 vurur,
Eu belirtiyi bil^n kigJ, Jgt tanir, bilir dc ne
ferj'^d eder^ ne korkar.
4530- Kadi gibi o da tltor- durur; bir soluk
cam nerde ne^elenecek, onu bcklern
Sahife 343 - 397
670
MESNE VI &ER[[( VJ
MFS^FVl 5EHH1 VI
r>n
EjuIi naibmin pasara gelmcsi, aandjgi
CuhTdan satiti alrcmsi
Na3p geldi, sandigm kaga dedi; Cuhi, do-
kuzyuz altindan fazla veriyorlar am,
Ben blnden agagi inmiyorum; satin ala-
caksun kesenin agzim a? dcdi.
^ Nafp, a \£m lurkah, utan dedi; sandigm
dcgeri zati mc?ydanda h
Culii, gormeden alim-satjm dogju - diizen
bfr i§ degil dedi; kilim altmda satmamiz dogru
olmaz.
A?ahm, blr gor de degmezse alma; sen do
ziyana girme babncigjm*
Naip, oy sirlan tfrten dedi, sirn ay ma;
kapali olarak satin alacagim, uyus benimte
* Art de senin de ayibim Srtsiinlcr, kendi-
e© ernin olmadikga klmseye gubne*
Nice killer, senin gibi by sandigm I^in-
de kalmigJardir da kendilerini belaya ugrat-
iflaislanflir.
Sana yapUmasim dilcdjgin, yapilirsa bes
gendigin eziycti, aaran bagkasma yap;
4540. * Qunkti Tann, gSzetleme yerinde, pusu-
dadir; cezayi, ccza guniindcn once verip aur-
madadii\
* Argi, pek uludur, hei-gcyi kaplanugtir;
adaletjn tahti, butfin cankira yayilmistir,
* Ai^imn blr ucu da aana uJa^m^tir; ken-
dine gel de diiu\ in*af a uygun olinayan bir-
5eye el uzatina.
Sen, kendi hallerinl gor-gozet; kisafh,
fid&Iete uygim, geylerin sonundaki tetUigi, go-
mil rahatligmij zulumden sonraki vicdati az&-
bini gor.
* Cuhi s evet dcdi, yaptifim zulumdur ama
§unu da bil k! ilk yapan : daha zalimdir.
Naip r bir-bir dedi, hepimiz de daha 2a-
limiz; yiiz karaligtyla da sevimnedeyiz.
Zend gibi sevingliyiz, ho^uz; ^uxikil kcn-
di yuzurtii o gSrmuyor ki; ba^kaiari goriiyor,
Abm - satinida ba^tan gegliler gogaldi,
uzadi-gitti; sonunda naip, yiiz dinar verdi^
sandif \ Cuhi*den satin aldi.
A kotii iglerini bcgenen* her solukta sai>
diktasm sen., hatifler, gorutuiieyen gizli alem*
dekilerj seni &atm ahnadadir.
**
Sahife 344 - 397
MLSNEVf SZJlHE VI
G33
(5 E R H)
4459. beyitten sonraki hikfiye. Furuzan-fer
meihum, "Binbir Geee" de, buna uyim bir hiMyc
nin farsga metninf veriyor. O^eti $u:
"Eir tadrin pek gifcej bir hanimi var. Adam
151 dolayisiyle sehir-sehir gezmekte, bir seferlnde
kadm, gene biriyle alaka peydahhyor. Gene, bir
gun birisiyle kavga ediyor; adam, cocugu v£liye
Sikayet ediyor; vali de delikanliyi baps* attinyor
Kadm bunu duyuneti valiye gidip o, benim fcarde-
Simdir; ondan ba^fta kJmsem yok; zati de sugsuz-
begUlayui dfye yalvanyor; bu huswsta vazdigi ka-
gldj da sunuyor. Vail, kadsni goriince akhtidan olu-
yor- bunu anlayan kadm, bir gece tayin Pdivor;
evini de tarjf edip beklcyeccgiiii soyluyor. Valinin
yamndan cikip kadiya gidiyor; ona da aym tarsda
sozjer soyltiycr. Kadi da kadma tutuluyor. Kadirt,
ayni gece onu do evino davet ediyor. Kadidan son-
ra vezfre, sonra da ulkenin padisahina gidiyor On-
lay da kadina gonul vertyoriar; oriara da aym gece-
deevino gslmelertni soyluyor. BimUrdan sonra bir
marangoza gidip: ferine adam sigacak buvukluk-
te, kaptlari ayn, beg katli bir sandik ismarliy^p Mfc.
rang™ da kadina meyiini bildirip para da almaya-
eagira soyleyijic? ona da ayni gece gelmesini soyfij,
yor. Yapilan sandigt, her gozun anahtartarim alip
evine donuyoi.*. Eski-pusku dort kat elbise alip bo
yaciya goturuyor, herbinm ayi h i bir renge boyatip
evine geliyor. yjyecek-iffeeek hazirlamaya bagbyor.
6nce kadi geliyor* Onu soyup libaslardan birini giy-
diriyor. Konu§urlarken Itapi gabmyoi\ Kadin, &yvaii
diyor, kocam geldi, Kadi ire yapacagmi, nereye sak-
lanacagmi sorup tcia.^anmca p .iste diyor, 5U sandiga
glr, ba$ka Qare yok ve Kadiyi en alt gdze sokup kl-
litliyoiv Gidip kapiyi aqinca vali igeri giriyor, Bir
muddct konu§uyorlar; validen, gene En hirakilmassna
d&ir muhiirlii bii 1 kagit da aliyor; 01111 da soyup. bo
yattigi libaslai-dan birini giydiriyor. Derken kaps ?a-
limyor. Tcla$Uman valiyi, sandigin ikinci katma so-
kuyot b . Kapiyi a^inca vezir g8ruyoi\ Onu da soyup
giyindirdikten sonra gent> Kapi vuraluyor H Vezir
de ii£ijncu goKc kilitleniyor. Arkadan padigah, ayni
tarada dorduncii go^ti mokan ediniyor. Bu sefer ge-
len ? marangozdui\ Ouzel kadin, marangoxa, istedi-
gim gcnl^tlkte obnadi gozler; bu d&rudk yere nc si-
gar ki diye siteme baglar. Marangoz, no sigar bil-
mem ama diyor, beniai gibi d5rt adam, rahat-rahat
sigar. Yok canim, igi buyiituyorsun dcyen kaduia,
dur oyleyso diyor ve hemen : kadinin agtjgi list gbze
giriyor; kadm o goeii de kilitliyor. Derkcn kalkip va-
linin kagidiii), hapJshaneye gotiiruyor; sev^ilisini kur-
tariyofj h«r;Lhc-"oc cvo g^LEyoriar. Sov^ilisino, yaphk-
lanm bit -bir anlatiyor; gulugtiyorlar. r Bundan boyle
bu gehii'rfe kaiamayiK diyen kadin, hepsinln agir lilaa-
larim ve nderl varsa hepsini toplayip sevgilisiyle sir-
ra kadem basiyorlar. Sandiktakl^ bu sSzleri duyai 1 -
iarsa da birbirlcrinden Qekindikleritiden birg??yL'ik de-
yemezler, seslerim bile ^ikaramaztar. Nihayet birka^
F. 43
Sahife 345 - 397
674
taHSNEVt ?EHH( VI
MESNEVl SEE HI VI
675
gun sonra, evden hicbir sos geJmedigini sezen kom-
Sidar kapiyi ealarlar. Acilmaymca zorla a C ]p kjerl gi_
rerler; ortada koca bir sandiktan bagka birgey gore-
mczler. Kom$ularm aeslerini duyan, ug gt^dur san*
dikta ac-W ilac, hareketsiz kalan zavalhlar, artik an-
namusu bir yana atop kom§u]ara sealenmeye ken-
djlerini tamtmaya ba^Iarlar. Once, bu seslerj cin
sesl sanan ve sandigi yakmayi d^imen kom§uJar
sonunda, gGzIerin kllltlcdjil birer-biror kirip a^ar-
lar ve marangoa:, padigah, vezir, vtlf ve kadi, birer-
birer o aeayip libaslarla gqrunUr, Kadmm sayesin-
de torbirleriyle viiz-goz olduklarmdan gulufjmeye,
aiay etmeye ba^arlar; kom 5 ular da bu ise sa S m
kaln-lar (Maahiz; a. 221-226).
Cuht icin IL c. in 3117, b. inin 5, e bk.
4475. Sen uyanik ol, gCrenter uyuyor sansm
seni, AshAb-i Kehf. XVIIL sGrenin (K H hf) 18. ayet-i
kenmssinden lafei iktibas var (I. c. in 332. b min
3. e bkj.
4481. Atfem - Iblis, I. c, in 544. ve 1494 - 1495
b. lerinin g, e bk.
4481. KaabiJ. IV. c . i n 1301 - 1.308, b. lerinin
5, e bk.
4482, Nuh-Vahile. Nub Pdygamber'in (A M)
tavada kebap kizartmasi, topiumunu im^na davoti
m4na bakimindan ciy kalmi? olan toplumu pisjr-
msye. oldurmaya, Irfan i gi gjyja aydmlatinaya, H&hi
a$cb yakip yandirarak varhklanm yok ctineve ue-
rasmasjdir; Vahile'nin, yan, avceunin tavaya tL
^■^^B>B1
F
atmasiysa, Nuh 1 u (A, M) yalanlayip tsbliyg i^ine
engcl olmasidir. LKVL surenfn (Tahrim) son ayet-
lert olan 10-12. ayctlerinde, iki temiz kulun, yam
Nuh ve Lut Peygamberlerjn nikahlatn altinda bu-
lunan iki kadimn da cehennemlik oldugu, Firavuti h un
kammin iman ettigi, Meryem'in irzmi korudu£u;
bunlann iman ehlliiden buJunduklan anlatilmakta-
dir.
4512. N&ib. Vekil anlaimna arapca bir soz-
dur. ger + i mahkemelerde, kadi'mn bir veya birkac
naibi bulunur, cok defa dftvayi, buiun aynntilanyla
bunlar dinlerler, taniklann aozlerini 5zetlerler, da-
vayi olgun bir hale getirtp Kadi y a arzederlcrdi. Is-
tanbul'da bugun, 1st. Ontversitesi Kutuphanesinfn
buJundusu bida, "Medreset J lin - Nuwab" ve (t MJedre*
set T ul - Kuzat" yani naip ve kadi yeti^tirmek, med-
rese mezunlanna bu hususlara yamyan derslcri
okutmak igin kurulmu^tu.
4518. Dalle, yitik mal demektir ve beyltte,
hadfsten aynen aDnmi^r. "Mu'mlnin yitik mall bil-
^idir; mU T min h bir so^u ys2di ml, bellcdi ml ora
bir baskasim da katmak ister." (C&mr; II, s. 43)
i( Hikmet, rnu'imiiin yiilk malidir." <Kuntz; II t
s. 27)
<c Nerde olursa olsun, hlknteti almaya bak; ctin-
kii hikmet, irttlnAfikin gonlundo, oradan $ikip ona.
s?ih[b olan mu'minin gonlune gliicrek karar cdin-
ceye dek s§kin olmas." {Nehc ? ul - Belaga terc. ve
gerhimiz; s. 413) <
"Hikmet^ mii f minin yitik malidir; isterse nifak
ehlitiden olsun, hikrneti al." (Ayni s.)
Sahife 346 - 397
titt
MESNEVl jEiflHJ VI
4524* Guciinuz yclerae. Kur'an-i Mecid'm LV.
s&resinin (Rahman) 33. ayt i W kerimesimn meilS
gudur: "Ey cin ve insan topluJugu, oiumden kurtul-
mak icin, gbkJerin ve yeryitaufltin bucaklarmdart
gc^ip kagmaya gucumus yeterse geein, kagin; fakat
gegemczsiniz bir kudret olmadikga" Mevlana, ka-
yitlar alemini, madde aieminl, varligi -benligi, san-
diga; kaiese, mana alemmiyse hurriyete bcnzetiyor
ve tutsakliktan, benlikten kurtulrruinin da Tann
giicuyle, insamn, kendi menfaatim gozctmekten,
benlikten, bencilHkten gegmekle murnkun oldugti-
nu bildtriyor. Eeyitte, OyeUen lafzi lktibas vaf,
4540. Gozetleme yeri-Fusu. Kur'an-i Medd'in
LXXXIX. su renin (Foot) 6-13. &yetlerinde, Ad ve
JSemfld kavmiyJe FiiavutVun sonu anlatildiktan son-
ra 14. ayelte, mealen, "§uphe yok ki rabbin, kul-
Jarimn yollannda, pusudadir; onlan gflrUp gozetir"
buyurularak bilgisinden higbir geyin gizli oknadigi
bey an edilif. Bcyilte, "Mirsad" ve "Yevm-i din"
iiyetlerden aliiunigtir. Din gunii igin I. c. in Dib&-
ce'sinin '§, e bk>
4541 - 4542. Argi pek uludur. IX, surenin (Tev-
De) 129., XX1I1. sur&nin (MU'minQn) 86. ve XXVIL
surenin (Neml) 26- &yetlerinde Av%, "azlm - pek bu-
yuk, uiuT vasfiyle tavsif cdilml^tir (Ar§ Igin In c.
in 241-242. b. lerlnin §. e bk.),
4544 + ilk yapan, daha zalim, Kotulukte bulu-
nan zulmctmig olur; f&kat bu kotultigti "Ilk yapan,
daha zalimdir 1 ' mealind^ki arapca atasozu aynen
alinmism.
m e a? i n
*Allah'«i aulav&ti oua olsuii* Mustafa, 'TBeatt
kimin mevlasiysam gtr^ektftji lie Ak\ onun
mtivlstaulir" buyurdu da miinMiklar, Ma
ona ifcaat cttik + kaJluk g&stevdik, bu yet-
miyor mil ki Jalia ^ocukluktan kurtulma-
inig bir gencc d* kul - ktfle olinannzi bu yu-
ruyor diye kmadilax; bu hodisin anJalilmaai
* Bu sebeple o ealigip sava^an Feygamber,
kendi adina da Mevla dedij All'nin ad ma da<
4550. Ben kimin Mevlasiysam t kimin dostuy-
sam, anrncamn oglu Ali de onun Mevlasidir
dedi.
Mev!& kimdir? Seni azat eden^ kulluk
pirangasim E^'agmdun ^o/jen,
Peygamberlik, hiirliik yolunu gtisterdigin-
den rnti^minlere, peygamberden hUrriyet veri-
L'r; peygamb^rler yuzundon hurlu^c? ka^^^ut*
onJar,
Ey inanan lopluluk, sevinin; selvi glbl, su-
aen gibi hiir olun.
Ama her soiukta da, guzelim renklerle h gi-
^cklerle bczenmig gill bahccsi gibi, dikiz-tiu-
daksi2, suj'a ^Llkrcdin.
Sahife 347 - 397
aCESNEYT Sl-Hffl VT
Selviler, gayirhk - eimenUk, dilsiz - dudak-
siz, Huya, ilkbahann adaJetine giikredip durur.
Agir d degerli elbiseJer giymiglcr, eteklerini
sQt uyerek, sarhos, hog bir halde oynamadaiar,
her yana anber kokulan saemadalar.
Her pa^ga * bucuklan, bahar padi&ahmdan
geb&; bedenleri, hokkaya dbnmus, inci gjbi
meyveterle dolmus.
* Sank! koca ytizii gormeden Mesih'e gebe
fcalmig Meryem'ler; susmadalar, lafettlkleri
yok; fakat fasih bir rfille sozler soyliiyorlar,
Bizim Ay'imiz' sozsiiz olarak ne de ho§
partainada; her s6eu stfyteyen dil„ bizim igigi-
mizi bulup igimada.
4560. * Isa'mn soz soylemesl, Meryem'in gticiin-
den-kuwctindendi; Adcm'in sSzu, o solugun
igiEindandi.
* Ey sBziine guvenlJjr ki^IIcr, Tann'ya
daha fazla sUkrcdiii; eiinkii bitkinin i£inde bit-
idler var.
Burada, "Yeter bulan tistun ohir" sozuntin
tersi hUkum sQrer: Yeter bulan alffaldi; bu yo-
rede hlikum gudur: Tamali tden yiiceljr,
Bu kadar da uyms. nefelne de, seni satm
alanlardan gaafil olma.
*
(§ E H H)
4548* beyitten sonraki baghk ve bolum<
H2. Peygamber (£. M>, hicrctin onuncu yili
butiin asMbiyte, haccetmek iiz^re Medlne'den ha-
reket ettiler. Gttneq Kog bureundaydi; mevsim llk-
bahardi, hac gunlerl Mart ay ma rastlamigfx Civar*
dakl boylanti hepsine haber verilmlsti, Medine'den
bar eketler i Zi J l-Ka'de ayinm sonlanndaydi. Hsf,
Rasul (S, M) h tslam'a d&vet igin Yemen'e gtinder-
digi Hz. AL'ye de p gelip kendilerine ' kavu^tnasim
bir mcktupla bildirmf$ti. Hz. RasQl (S. M), Mek-
ke^ye yakla§irken Ali : yamndakt askerle gelip ka-
vustu; Medine'ye gtdip agirhldarini birakarak gel-
rnesi emredildi. Emri yerine getircn A)i P Mekkc'de
KasQIullah'a ula^t.i, Hz. RasCiluUah (S. M), bu
hacci, son haecim saniyorum, hac t^renini benden
Syice bcUeyin buyurdula^ Her soranin sorusuna
cwap vermektc, "Yava^-yavag, huzOrla ey Allah
kullan, yava§-yava§, huzftrla" buyui'arak (Cflnri*;
II, s. 31) balk in birbirine ralyet vermeincsinl sag-
3iyorlardi. Zi'l -hiccenin onuncu gtinunden (Bayrain
gikiunden) sonra, iig ayct olan ve "AllalVin yardimi
ve fetib gelip £atti mi ve ]nsanlann s bnllik-bolUk
Allah dinlne girdifini gfirdOn mii ± artik Rabbine
hamdoderek tenzih et O'mi vo ba^i^lanma dile
Sahife 348 - 397
660
MESNE VI $ERHt VI
MESNEVl $LRtti VI
GS1
Ondan; §iiphe yok ki O p butiin tdvbeleri kabul
edev" inealindeki CX. Nasr silresi nazil oldu. Bu
sure f amicalan Abbas 'i aglatmisti. Sebebtal soran-
lara Abbas, Rasuluiiah'in vazifesj bittl, 6mru sona
ycttj demist! .
Hz. Rastil (& M), bu haotfa, Arafe giAnu bfr
hutbe okumuslar, kan davSIannm kaldinldigiiu,
aylarin, hilrmetl gerckcn aylarda sava^abilmek igin
degigtirilmesinin gectigini, kadinlara riayet etfilme-
sinl, kimsenin, bagkasimn sucu yiizunden suclu sa-
yilamayacagim, herkesin AdenVin evladi oldu£unu h
O'nun da topraktan yaratiMigini, at ay] a - babayla,
soyia-sopla ovjjniflemeyocegini, Arabin A rap olma-
yana, A rap oloiayamn Araba, bcyaz renklinin si yah
renkliyc, si yah renklinin beyaz renkllye bir iistijn-
liigu olamayacagini, iistunliigun, ancak AUah'tan £^-
kinmekle elde edilebilece&ini bildirmislerdi,
Sonra, Ey insanlar, bugim hangi gun diye sor-
dular. Ashap, hiirmcti gereken gun dedt Ey in-
sanlar buyurdu, bu ay, hangi ay? Ashap, hunneti
gereken ay diye cevap verdi. Ey insanlar, bu $e-
hir, hang] §chir diye sordular. Ashfip, hiirmcti ge- m
rekli §ehir dedi. Bunun tizerine buyurdnlar ki:
«
Us tun ve uJuJar ulusu Allah, buguniin, bu ay in,
bu gphrin ftfrrmeti gib! kiyamete dek kanferimzi,
maJlanmzi, lrzLannizi, birbinnke ha ram etmi&tfr.
Sonra koltuklarinin beyazhgi gtirununceye dek
ellerini kaldirip, "Burada bulunanlar, bulunmayan-
lam bildirsin. Ey Insanlar, ben size bir?jey buaki-
yorum ki o da Allah ^n Kltabidir; ona vapi^m da
sapikhga diigmeyin. Benden sonra peygantber yak;
sizden sonra da dm met yok; bu styled 5 klerimi siz-
den soracaklar; bildErdim mi" dediler. Ashap t evet
y& RasiUaliah diye bagnginca, "All&him" buyuitiu-
lar, '^Om oK bildirdim."
Hac loreni bittikten -sonra Medine'ye do£ru
hareket cdildL Yolda, V. surenm CMSide), JL Ey pey«
gamber, bildir sana Rabbinden. indirilcn emri ve
eger b\i tcbliii M etniezsen dnun olciligini yapma*
mi$ oiursun ve Alkih, sent jnsanlai-dan koi'm\ Slip-
he yok ki AJlah, kafir elan topluma h dogryi yola
gitmek hususunda bagan vennez" mcalindeki 67.
ayei-i kerimesi indi (Sa'Iebi Tefsiri; 1st. Cnlv, K.
Arapca Yaa. 1703; 23. a -34. a. Ba^ka rivayetler
igin de aym s. fere blc),
Zi'l-hicce ayimn ons&kizinci pei^cmbc gQnii,
Mekke'yle Med f lie arasmdaltl Cubfe denen yerde
Gadiru Humm* denon yere geldller Bur ay a inildL
Oradaki agaglann altina gittilcr ve sah^benin, ile-
ri gidcnlerinin donup gclmeLerini, ^eride kalanlarin
yetlgmelednl emrettiler. 1L Namaz 3 jnsanlai'i bir ara-
ya toplar" diys nida eitirdiler. Vakit 5Slcyd3; sicak
&iddctliydL Herkes toplamnca ogle namasi seferi
oJarak kilindi. Sic^ik ytoiinden i^azilari, Ostlerine
uldiklavi aba Jan yere sermisterdi. H^. RasCiFe (S.M)
deve hamutkirmdan ug kademe bir minbcr yapil-
nugti, Namazdan sonra o minbere piktilar; Ali : yi
* Gadfr h kuyu d^m^ktLr. Kumin, v^diin adidLt 1 , Cuh-
fc'ye ii^ mil me5afe<Je lMj]un£Ln bu kuyuyu Abdu gems b.
Abiiu M&ti'af ]t^i2anm^t]r (Ktiamus kert- c. Ill: Bula-Jc *
12150; 5, 446 J.
Sahife 349 - 397
6*2
MtSNEVl 5EHHI VJ
yaniarina gagirdilar* Gelince onu da minber'e cii-
kardilar; sag yanlanna aldilar. Sonra buyurdular
ki:
£J Hamd Allah s a s O'ndan yardim dileriz; O'na
inamni§iz; O'na clayanmigiz; kdttilukleiden! yara§-
mayan i^lerden G'na siginnugiz; yol yitirenlere
O'ndan ba^ka yol gosteren yoktur* O, kime vol
gostefdiyse o ld§i sapmaz, sapitniaz". gehadei ede-
rim ki O h ndaji ba§ka yoktur tapacak; Muhamnied
de G'nun peygamberldir ancak.
■
O p na hamd-ii sen&dan f birliginc sehadetten son-
ra ey insaiilar, aciyan ve hergeyi bilen Allah h hi 3-
dirdi bana, davet edildim batma; yakinda da da-
vetlne JcSbet cdeccgim; ebcdi yurda gidecegim..
Ben de uhdemdeki vazifeden sorumluyiun; siz:
de uhdertiEClcki vazifeden sornmliLstinuzH Eu husus-
ta ne dersiniz, ne<)3r dQsilncenlz?"
ME5NCVI JtRHt VI
ti£3
Ashap bagrigarak, $eh&det ederiz ki biklirdin.
ogijt vendin, vazlfeni ifa ettin; Allah sana ecirler
versin dedl
RasuM Ekrem sordular:
— Allah. h in barligine fc Muhammed'in, onun kulu
ve Ras&rft olduguna sehadet ediyor musunuz? Cen^
net, cehennem ve mutlaka Ropacak clan kiyamet
hakkmda Snancimz nedir?
Hepsine inaniyovus! dediler. Hz. RasOl (S, M),
Allghim, gahifl ol buyurdular,
Sonra buyurdular kf:
"Ahirctte havuz kiyisinda bana ula^aeaksinjz;
havuzumun boyu P San'S. lie Busra arasi kadar; ki-
yisinda, gokteki yildizlar kadar fie* kadehler var.
Ben once var&cagim; sis selinee de, aranizda birak-
tigim iki paha bieiknes §eye ne yaptiniz; sizden so-
racagim. Sizin aramzda iki pa ha bicUmcu gey bira-
kiyorum; biri, obtiriinden daba da biiyiik: AMb'in
gokten ye re uzatilrnis ipi; Allah'in keiarni ve Eh-
libeytlm. Bu ikisi, havuz kiyismda bana uLaipuca-
ya dek birbirinden ayrilmaz; bitnu Rabbimden hen
diledim. Bu ikisine yapi§ir p sanlirsaniz benden sort-
ie ebedi olarak sapmazsimz, yol yitirmezainiz,"
OndELii sonra sordular:
"Ey insanlar^ bilmez misinia kS ben, Inaamlann
uzerinde, kendil^rinden ziy&de ta^arruf ve vil&yet
sahibiyim ve bilmez misiniz ki her erkek v& her
kadui mii'min ilzerinde, kendisinden ziySde tasar-
ruf ve vflayetim var?"
Ashap, her birden evet yk Rasulallah diye ha-
ginp gcrgekleyince Hz. Rasul-i Ekrem t sag yanla-
nnda duran Hk- Ali'nin etini tutup kaldirdilar. Iki-
sinin de koltuklannin beyazhgi goriinuyordu, Yuce
sesle buyurdular ki:
"Ben kirn 3 n mevlasi isem, All, onitn mcviasjdir b JP
Ondan sonra minbere oturup ellerini a^tilar ve
su duayi ettiler:
■
"Allahim onu sevenl (vilayet in! kabul edent)
scv, ona dugman olana diigman ol; ona yardufl
edene yardim et; onu hor tulani hov-hakiyr ey-
Sahife 350 - 397
MESNE V] SERHJ VI
GS5
GM
WISNEYI SHUd Vt
yonelirse hakki onunla bcraber
le; nereye doner,
kil."
Aluned b> HanbcFe gore "Ben kimin mevlasi
isem..." soziinij dort kere tekrarlami§lardir.
Sahabe, AlFyl tebrike kosu^tu, Ilk olaiak Hz.
Omer, "Ne mutlu satm, ne mutfu ey Ebft - Talib-
oglu t bugunii benim ve kadm h erkck r biitun inanan-
larin mevlasi olarak sabahladin t? diye kutladi. Has-
san b. Sabit, buna dair bir siir irc§&d etti. Hz, Ra-
sul (S, M), "Hassan 1 ' buyurdu, "DilliBe bize yar-
dim ettlkcfc ftuh'ul- Kudus 'un teyidine mazhar ol"
Hadisteki "Mevla tf stizu, Rab anlanurm alina-
maz; buna, Islam dininde imka nyoktur. IV. surenin
(Nlsa*) 33. ayeiiyljc XIX, stirenin (Meryem) 5, ayc-
tinde, mirascilar (kalan mala tasarruf edccek fcim-
seler) fuilammda, gogul olarak "mevail", XVI. su-
renin (Nahl) 76, Syetlnde k5Je s&hibi anlaminda
"mevl&*?i XXC surenin (Hacc) 13, kyetinde tnus-
riklerin, kend Serine sahip sandiklan mevhum ma-
butlar, XXXKI. surenln (Ahzab) 5. &yetinde gene
cogul oJarak koleler arilaminda, "mevali", XLIV. su-
renin (Duhan) 41, ftyetinde do&t p yardimci anlammda
ge<;er + Mevla soziinii, arnica, arnica oglu, o^ul, kizkar-
des oflu p ortak, arkada?, kom§u gibi anlamlura
almaya da fmkan yoktur. Kaldi ki RasGlullah'in
(S. M}> but hadisten once, "Bilmez misiniz ki ben f
inartanlar u2etinde„," diye ba^layan sorulari,
XXXIII surenin (Ahzab) T F Teygamber p inananlar
uzerindo, kindlier inden ■ ziyade tasa^iuf ve vilayet
sahibidir..." mealindeki 6. Syet>i kerimesinin huk-
jnunii hatirlatmaktir + Bu bakimdan hadisteki iJ mel-
«v&" tasarruf ve vilay^ sfthibl anlaminadir. Nitekim
Mevlana da, mun&fiklarm, "ona itflat ettik, kulluk
.gasterdik, bu yetmiyorrnus gibi gimdi de r henuz el-
gunluk gagma gelmemig birinc kulluk etmemizi bu-
myor diye kinadiklanm soytiyerek bu anlami ka-
bul eUiklerini agiklamig oluj'OHar. Mevlana'run 1%&-
ret buyurdagu o3ay da ^udur:
Hs. Peygamber'in tS. M) t bu hadtel* ertrafa ya»
■yilmca liaris b. Nu'man adh biri de duydu; deve-
sinc binip Rasukillah'in tS- M) yanina geldi. De-
veden inip huy\'am iliiat.ti. Ya Muhanimed dedi, Al*
Bh l in bir oldu£una, sen in, 1 nun Rasulu bulundu-
guma inanmannzi buyurdum p kabOJ ettik. Besj va-^
"kit namaz kilmamjzi buyurdun, kabul ettik; zek^ti
emrettin, kabul ettik; Ramadan ayinda orug tutim-
mizt einfotLin, kabul ettik; haccctinemlzj buyurdun;
ojiu da kabul ettik. Soiira bunlara da razi olmu-
yorsun da ami^aniTi oglunu bize uftt ediyoraun- ben
kimin mevlasi iscm AlS, onun mevlasidir diyoa'sun;
bUj senden mi, ilstun ve ulu Allah' tan mi? Peygam-
ber (S. M), "O'ndan ba^ka tapacak olmayana ye-
min ed^rim ki HI buyui-dular; "OstUn ve ulu AUah r -
1an." Nu'man oglu H&rte P Allahim, Mubammed ger-
<^ek Edyliiyorsa gokten bize taj yagdir, yabut da
elemli bir azap ver" diye sfiylenerek gi darken ba-
?ina bir ta§ diigtu, oliip gitti. (SalebS Tefssri h yle
^Fe^ut-Kodir" den naklcn ^FadalFul-Hamse; c +
I ? s. 390-391; bu vc diger rlvliyeOer igin "Mecma'ul-
Beyan^ a bk. c t X, s. 3f>2).
Sahife 351 - 397
CBfl
ME5MEVI 5ERHI VT
n
Hadfs-i Gadir diye anilan bu hadis ve rivayet
edenJeri, yuzili olan tefsfr, hadfa, siyer ve tarih fci-
tapl&ra i$in bilhassa Seyyid Abd'ul - Huseyn 5e-
renil-din'in "El - Mur&caat" ma; VI. basim; Ne*
cef-13S3 H. s. 202^222 ve Ahmed EminTnin "El -
Gadfr -ffl-Klt&bi ve's - Siinneti ve'KEdeb" ine; I.
c. s. 14 « 158; Hz. Ali'nin ve bagkalarmin jhtieaclan
igln ayni c> Jn 159-213. s. lerme bk. Beyrut - Lub-
nan - 1387 H, 1967) ,
MwlanS, ba§1ikta, hadisi aynen alrnaktadir.
4549 + Feygamber^ kendi a-dina da mevla dedi P
Airnin adim da, Hadisc ve XXXIII, stimiin 6- Syet-i
kerimesine igarettir.
4558. Mtesih-Merycin. ts&'dn s5z soylemesl.
III. c. in 3205. b< inirt g. e bk.
4561. §ukiir - Nimet. IV, c. in 1195. b. inln t-
e bk,
4562, Yeter bulan ustun olur. V. c. in 1943 -
1944. b. lerinin g. e bk. Mcvlana bu beyitte, ycter
bulmanm, duny&ya, maddi hayata ait aldugunu,
Fakat anlam atemindc, Hakk'in feyiz ve Ihsamnm
soneuz oldugunu, bu bakimdan ist(?dikc;e istcmek
gerekti^ini bildlnnektedir, Ama diinyasim Shirete
tebdil eden ki§i ? dunya malum garkolsa bile diinyS-
ya tapmaz; niteklm I + ciltte t "Arslanin tekrar ca-
li^mayi dayanctan iistiin tutniasi ve caligmaiim fay-
dalanni anlatrnasi" boliimunde uzun-uzun nalai]]-
mi§ti, Mcvlana'nin, bu btilumiin 4550 - 4553- beyitle-
rinde mevla'nin, insana sahip olan kamilin, insam
MFSNEVl 5ERETT VI
fifflf
-tutaakliktan, benligine kul oimaklan azat edeccgl-
nt; hiirlugfrn, peygamber tarafmdan p y&ni onlara
tiymakla ve kulluk etmekle eldc cdilebilecegini bil-
dirmektedh'.
***
P
Sahife 352 - 397
MKSN'EVI SIRHT VI
&S9
M E T 1 N
Biklirki parayi uxnarak ertesi yil t Cutkfirttii
kadimnm, gene mahbcmcyc vitrip kadiva
ba§ vurmasr, kadi'mii oihi taiunia*i
■
Bir yii sonra Cuhi., gene sikmtilar i^ind©
kaldi; yiiziinu kansina gevirip a cevik, a akilli
kadin d&di;
Bildarki geliri yenile; kadiya git, benden
gikkyet et.
Kadm, bagka kadinlarla beraber kadi'nin:
tapisina vavd*; bir kadini da kendisiiu? tcrc Li-
man yapti.
Kadi 1 nin p konu^unca kcndisini tammamasi-
m, gegen yd ug^adigi belayi hatirlalainasini
saglainak istiyordu.
Kadmlarm siizgim bakislan fi tned ir; aima
sesi de duyuldu mu, fitne birken yuz ofur.
Sesini yukscltmedikce kadmin yalruz ba-
ki&imn bir faydasi yoktm\
4570. Kadi. CuhFnin kansina* git dedi> hasmi-
ni da getir de davani dinleyeyim, bir karat
vereyimn
Cuhi gelinec? kadj, hcmcncocik taniyainadi
onu; guTikii Cuhi geldigJ zaman sandiktaydi
kadi.
Ahm-satinida, az bulus* cok isteyi^ 2a-
maninda o p di^ardaji gelcn sssleH duyuyordu
anicak,
Neden dedi, kadmimn nafakasina tain bak-
miyorsun? Cuhi, geriata candan kuJum dcdi;
Ama 5lsetn kefenim yok; bu oy Linda seg-
bes derksn yutuldum gitti, milflisim ben.
Kadi, Cuhi'nin scsfai duyar - duymaz p onu
tanidi; bildirki duzenini h oyunumi hatirladi.
Dedi ki: Sen o gegi - be^i bildir, benimle
oynadm da nnars ettin beni.
Benim strain gegtl; bu yil o kumara ba?ka
biriyle oyna; benden clinl £ek,
* Arif F ^egten de gpegmigtir, beaten de.. bu
tavladan ^ekinmecfecB? o-
* O p be^ duygudan da kurtuknugtur, alti
yonrien de.. onlarin otesinden baber vermede-
div sana.
4580. Iqaretleri, ezeli igarelter olmu^tur; biitun
vehimlcrtJen @ecmi§tir p yapayalniz bir bucaga
cel*ilmi§tir*.
Bu alti yonlu kuyudan digarda olmasaydi,
Yusuf'u riasil kuyudan gikarabilirdi?
Bfr Gncudur ki direlcsiz- dayaksiz gdk*
kubbenin yucesindedir; bedenlyse kova gibi
kujTidadir, kuyudakinin derdine deimtin o\ui\
Yuisuflar, onun kovet^ma sarilmislai' r ku-
yudan kuvtulmuglar, Mssir'a padigah olmuglar-
dir.
* Bu L?yt[n Jkinei misrai arfipgadir.
F. 44
Sahife 353 - 397
*M
MESNE Vl SRRHt VI
+ ^
0&I
Bagka koval&r, kuyudan su geker; omui
kovasiyla suya bo§ veiir, kuyudakilcri aiar.
Kovalar, gida icin suya dalan dalgiclar-
dir; onun kovasiysa hem gidadir h hem bsligin
camna ya^ayi^
* Kovalar, yitce gokkubbeye baglidir; onun
kovasiysa guglu - kuvvetli birinin iki parmagi
arasinda. 4
Ey ec6 t bu #mek f pek gev§ek diigtu; kova
da nedir, ip de tie, gOk de nc?*.
Neden kirik - dokuk obnayan bir ornefc ge-
tireyim? Onun e$Ubenzerl ne gdmistir, nt de
gellr?
Yfebinlenec er, bir ki^inin varhginda giz-
11; yiizlarce yayla ok T bir okta, bir oklukta*
4590, * Attigm zamaji sen atmadm ftyeti, bir
. sinayi^. yuzterce harman p iki avue bugdayda.
Bir gune^, bir zerrede gizlL derken ansi-
zm o zerre agzini a^ar*
Gokler de, yeryuzh de h o gunes, pusudan
Ei^rayip fjkti mi> kargisinda zerre - zerre olut\
B5ylcsi can, nasil olur da bedene layik
olur? Kandine gel, akhni ba^ina a] da bu can-
dan iki elini de yu a bcdeti.
Ey cana ev kcsilmig beden, yetcr arhk..
deniz, bir tuluma sigabllir mi big?
* Ey iginde binterce Cebrail bulutian in-
san, ey e^ek kalibinda gizlenmfsj Mesih'ler,
* Ey kili&ede gizli binlerce Ka'be, ey if-
riti, tbUs'i yaniltan,
* "Ece" stiztl i<;in bu ciidln 1701, ve 3767. beyiUcrLnin
* Sen mekari aleminde mekansizlik secde
yerisin; Iblis'lerin dukkanlan, sen in yiizimden
yikilmi§tir,
* Ben niQln su topraga kulluk edeyim; bir
surete nasi] din adini takaynn derler.
* Sflret degildlr, gSztlnti iyioe ov da bak;
bak da ululuk ifiginm yaLmlaninasmi gor.
a
Sahife 354 - 397
(? B R H)
4578 -4379. §e$ f farsga alti demektir; alti yfin p
yani mckarL alemi kastedilmektediv. Bt>$ de, beg
z&hiri, be§ de b&tini duygudur (III, c. in 614. ve
X c, in 35SS. b. Icrjntn ^ e bfc
458E. Iki pamisigi arasmda, Hadisten lafzi lk-
tibas vardir (IIL c. in 4260. b, inin 5. e bk +
4590, Atligm zaman sen atmadm. Ayetten
l&fzi( lktibas (I, c, in 619. b. Mn 5. e talcj-
4595-4599. Bu beyitler, kamil ins&mn, yam
Hz. Muhammed'in (S. M> vasfidir dense caizdlr.
XXI. surenin (Enbiya*) 107, ayct-i KerirneEinde be-
yan buyuruldugu gibi o, alernlett? rahrnet olarak
gonderilmistir. Cebrail, Mi'r&tfta Sidre'de kalim&tir;
O, btittin hicaplan Eeymi^lir; kiyamette herkes, nef-
■51m -nef&im derken O, ummctim - timmetim der.
Mesih ile beraber amlan yaratik, hem insan olma-
yanlar ara&inda bulunan olgun kiginiii halini anlat-
makta, hem de IV, e. tc 2691. b, In $erhinde izah
efiilzn olayi hatirlatmaktadir. Kilisede gizli Ka'be,
gtiKinu^u bamba§ka okiugu halde gonlu, Tanri evl
kesilcn ki^idir ki zahjri h&U ifrlti, y&ni gercekten
baberi olmayanL Iblis'i yamltir, Oysa ki k&mll kl^L
mek&n aleminde mekansizhga ulagmi^tir; tblis T se
onu l.oprak gormu^p stiretirie kapilmis, Janete ugra-
mi stir (I, c, in 544. ve 14&4-1495, b, Ierln &, lerine
de bk.).
*
*4
M E T I tf
* Gene sehzadc hik&yestne cIlhius, S^hz4-
diMi'm. padi^ahui tapuundn kidma&i
4GO0, * gehzade, padigahin tapisinda, §una 5a-
$akaldi: Yedt gogii de bir avtie. toprakte gor-
muglLL.
* Hi^bir konuda ay^ini a£ip kortu^masina
imkan yoktu; ama cam, padisahin camyla ho-
yuna konu^madaydi ; hiv saluk bile susmuyordu,
* Hatirma pek gizli birgey geldi; bunla-
rin hepsi de. anlam* peki r suret nedendir, hik-
meti nedir?
* 6yle bir sOret ki senl sGretten usandiri-
yor* oyle bir u>-uyan ki hor uyuyam uyandin-
yor.
* SCKcun, sozden kurtanyor adamT; hasta-
ligm hastahklan gjderiyor.
* Demek ki i\$k hastahgi p saghgin - esenll-
gln bile cam; a^kin zalimetlerEn^ eziyetjerine h
her rahtvtlik, hasi^t qekmeda
* Ey beden t artik su can dan elini yu; yu-
muyon3aji s vtir p kendine bu canfian ba^ka bir
can ara,
* Hasih t o padi§ah onu pek agivlfidi; da r
ganegin kai^isinda Ay gibi erimeye basladi.
Sahife 355 - 397
6ft4
* Asklarin eriyi§I t geligmektir; onlar, Ay
gibi eiimekle taiiele§irler t giizel blr yuz elde
ederler>
* BUttin hastalar, iyiLe^meyi umarlar, di-
lerler; bu hastaysa, aman, hastaligimi arttjrm
diye diye feryad eder.
•Bu zebirden daha ho§ gerbet g5rmedim
der^ tail hastaliktan daha ho$ tadr sagiik ola-
:maz.
* Bu sugtan daha iyi bir giinah yoktur;
yiliar bile tau ane nisbetle blr andan ibarettir.
* Bir zaman, bu padisahin tapisinda, 5y-
Jeee kaldi; gonlii kavruimus da canmi tabaga
koymu^t tabagi eline aJmigU sanki,
* Partisan, herkesin taagini Mr kera keser
diyopdu; bense her solukta yen i den yeniye
kufbamm padisjaha.
* Altin bakimindan yok-yoksul birisiyim;
fakat ba§ bakimindan zenginim; ba§im kesilse,
yerine yuzbinJerce ba§ betfrir bende.
* iki ayakla ask yolunda ko§ulamaz; bir
Ix^la a^k oyununa giri§!Iemez.
* Herkesin iki aya£i p bir basi vardir; bin-
lercc ayagi p birierce ba§i okn beden pek az
bulunur.
* Bu yiiaden de btttUn olaylar, baga gelen-
ler, unutulur - gider p gelir - ge^er; fakat bu
olay, bu agte, her solukta biraz dab a kizisgir,
alevlenir*
* A§k T mekansralik aleminde lssibJt ma-
denidir; yedi cehennem, ontin kivilcimlanndan
bir dumandir ancak.
M-i-SNEVi gsnut vi
* tistiine Suat Kcpriiau kimiLmug plan
Ohennem, "Ey mii'min 1 * der; "Daha tez
£€£, daha lu?]i kos da i^iginin uluhigu bizi
sondurnicsiji. Ge£ 6y mii'minj fUnkU
i^tgui, ateginii aondiirecck. 1
TF
I^le ey tertemiz kt^i, bu yiizdendir ki ce-
hennem, finikin ate§inden arikla§ir t sdner.
4620. A ulu er der, tea gO£ p yoksa senin atcg-
lerin yiizunden atcgim sonijp gidecek.
* Cehennern ate§3nin ask olan kftfirlik bi-
le bir solukla soniiyor; hele bak p a^ikin solugu
onu bile sndiiruyor.
Tez var p sen de.ate^ini bu sevdaya tap§ir
da s ne cehennem sal^n^in satia p ne kivjkim
si^raEiin ustiine.
* Cermet de a^ika/yel glbi ge% der; yok-
sa neyirn var-neyim yoksa hepsi kesat olup
gidecek.
* Cunku son j harman sahibisin, bense ba^
§ak dcv§irc*nim; ben bir putum, sense Qin iil-
kesisin.
* Ondan cehennem de tir-tir titr&r p cen-
net d&* ne buna aman vardir ondan^ ne ona.
gehzadenin ominj geldi-gegtl de bir ft r sat
bulamadi-gittL sabir pek yakiciydi, canday-
sa dayanacak gu.Q yoktu.
Blsr Kaman, dialer ini sikarak dayandi, bu
derdi eekti; muradma Cimcdcn omrii sonuna
yetisti.
Sevgilinin sunetl, ondan gixlendi ama o f
gittip sevgilinin anlamina ^ oldu.
Sahife 356 - 397
MfSNEVl SFJSHl VI
MF5NEVI tfERUl VI
6S7
* Isterse dedi, elblsesi kildan dokunma, ya-
hut §uster kumasmdan olsun, onu dbisesiz ku-
caklamak elbette daha hos.
* Ben, bedenden soyundum, o, hayalden
soyundu.. kavu^up bulusmamn sonsuzluklarin-
da saalinmadayim.
* Bu konular, buraya dek soyknebilir;
bundan sonra gtinttie gelenleri gtelemek gcrek,
* Soylemeye ugras&an, yuzbinlerce cch-
detsen faydasiz; meydana gikmaz ki, ^ .
* A tin, ozenginin gidisi, denize dcktir; de*
n5ze vardiktan sonra bir tahta at gcrek sana,
* Tahta at da karada ige yaramaz; o, de-
ru'/jdekilere kilavuzkik eder.
» Bu susmak da tahtadan attir; denizdeki-
lere telkiyn, susmakla nJur.
* Seiri usandiran her susug, o yandan ati-
lan a§k naralandir,
* Sen, acaba neden stfsuycr der-durur-
sunj oysa, kulagi nercde acaba der- tiurur.
* Ben, nUra atmaktan sagir oldum; anun-
sa haberi bile ybk der.. zati kulagi keskin ki-
§iler bile ask naralarma kargi sagir kesilirler.
* BLrisi, riiyada n&ra atar, yOzbinlerce '
konudan scaler soyler, tjclkiynlerde bulunur;
\ * Onun yam ba^inda ouiranm haberi bile
yoktur; o gurtilLufcre karsi sagirdir; asil uyu-
yan da odur.
* Tahtadan ati kinlan kl$iyse denize bat-
mis - gitmistir; balik kesiitnistir o.
* Ailik o, ne susa^ nc soylet; misli pek az
bulunur onun; onun haline h sozde bir ad yoktur-
* O, bu iki boltikten degildir ama, pek ga-
^ll^oak sey t her Jkl bSJiiktendir fle., bunu anlat-
mak, a£mak cdepten digandir.
* Bu ornek de ank dii^tti, yersiz oldu; ama
duyurma bakmnndan, bundan daha iyi bir fir-
nek de olamaz*
* ^ckzadelerdan biiyiiguiiUn fltmesi, Kii^tik-
lerj h-Astn oldi^undan ortanca gelizadenin,
buy ilk karde^inin eenaze itif-enine gltmcsz;
l>ad]^abinj onu a£ir]&niH*i; onun da pitdisa-
lun b&£i£]na* n^irlayi^ma kapilamfc Lapiria
taihnasi. O pauisabiiL bukisi yiizuitdcii yuz-
binleroe ^irunm«y^n J goriinen ganimeiler
olde etmes)
§ch2adelerin kU^ugii ha&taydi; biiytik seh-
zadenln cenazesine, yalniz ortanca i^hzade
geldi,
Padi^aJi, onu goriince mahaustan, bu kim
dedi; bu da o denizden her halde ? bu da bir
bahk.
Muavrjf, bu da dedi, o i>abarun o£Iu; bu,
oienlii daha kii^Uk karde^i.
Padisjabj sen ondan atinaEansin bize diye
agiiiadi onu : - onu da bu soruyla avladi.
Padi^ahin .agirlasnasi yiizundcn, o ayribk
atestyle aglayip yanan ^eh^ade, bedenindekl
randan ba^ka bir can gordiii
Sahife 357 - 397
fiStf
HESNEVE SJiHHJ Vl
ME£N£Vl SEflHt VI
ess
4650. + Gonlundc, oytesine yUce bir ugultu^
oyle yiiksek bir giirultii duydu ki sfifi, yik-
lerce ciJc cikarsa, g^ n ^ ^ o h&li bulamaz,
O alan da panl -pari! pai'lamaya ba^ladi*
divar da d dag da, tag da., hepsi do ana kar^i,
sanki nar gibi satJami§ti P gulumseyip dum-
yordu,
Butijin zerreler, ona kargi kubbeto 1 *; dontt
yordu; soluktan soluga yilzlerce ge^it kapi aci-
liyordu ona.
Kapi, kimi pen^ere kcsiliyui'du, feJmi ya-
bmLar huline geliyordu., toprak, kinii bu&day
olmadaydij kimi de dJ^ekn
r * Gokyiizu, gozlerc pek eski ? pek kuru go-
rtinQp; onun gozuneyse, her solukta* yenidejt
yaratibyordu.
GiizfcJim can, be*3enden burtuldu mu, kaza-
ve karlerden, ona boyle bir gQz verlllr-
Yuzbinlerce gizli geyler, gftzune belirdi;
mahremlerln gozleri neleri eoruyorsa, o da
gonneye ba§ladi.
Kitaplavda okudugu soyler, suvetlere buru-
ntlp gozierine goriinmedeydi.
O erkek ar&lanm biggin in tozu, gdzJeriiie-
pek aziz bir siinne olrnustu.
* Eoylesine bir giil bahgesmdc, fttcgini
Eemreylp goziyortiuj bedenlnin her parga - bugu-
gu, "Daha yok mu" diye nara atiyorxJU.
4660. Yesilliklerdcn meydana gclcn giil bahge-
si P bir solukta solar - gider; akildan biten ^iil
bahgcsiyse saranp solmaz; boyuna kutludur.
f
Giillcrden meydana gelen guJ bahgesi, sa-
ranr- solar, dokiiltir-gidcr; goniiiden biten
giil bahgeslyse soJmaE, gulieri dokulmes o bah-
cenin; ne de ho^tur o babge, ne de bo§.
Eizim o tath bii^ilerjrnlz r bll ki, o goniil
bahge&inden iki-iic deste guldiir ancak.
O giil baheesinm kapismi, kendimize ka-
patnmsiz da o yiizden §u iki-iie deste gUIe ka-
pilmi^iK.
YaKikJar otsun, o bi£im gilt bahgesinin
anahtarlari, her soJukta ekmek yfeunden eli-
mizden du^mede.
Bir soluk, spiii ekmek derdinden kuiiarsa-
lar, o zaman da sen t gar^aflarin Gevresinde do-
lanmaya, kadinlara du§meye bazars m.
Dcrken gene aelJk denizin flalgalanmaya
baglar; o vakit de ekmekb t kadinla dolu bfr
gehrin padisabbgi gerek sana.
* Yilandm, §imdi sanki ejderha kesildin;
bir ba^tii vardt; §inidi yedi ba^m var. '
* Yedi ba^li ejdorba, eehennemdir; hii-sifi
yemdij-p cehennemse tuzak,
Tuzagi kir^ agi yirt, yenif yak; bu eve
yeni kapilar ag.
1670, A erkak yoksul, degil mi kl &§ik degil-
sln, bir dag gibi haberin olmadan ses verir -
durutsun aen +
Dag s kendili^inden ges verir mi h\Q? A
dayamlir kisU o ses> bagkasmm sesinin yan-
kisidir,
5a/?//e 358 - 397
MFSNfcVt SEREtf VI
T«
700
MG3NEVI 5EHHI VI
Senin sdziin de ba^kasimn aftztinun yan-
kisi; sbyluyorsun ama ne dediginden haberJi*
yok; butun halJerln de taklitten baska bir^ey
degil.
Senin of ken de, suclu ki^iye buyruk sahi-
tainin fcuyruguyla ofkelenip eziyet cden memu-
run ofkesine belter; zevkin de h araci kanroit
zevkme, sevincinc benzer; ne of ken p sendendir,
nc zevkin.
O memura o ank ki§l ne yapti ki onakin-
lenip eziyet etmededir, onu derde sokmada-
dir?
Ne vakte dek parlayan bir hayalin vuru-
§una kapilacaksin? QzlIi$ da bu olan gcyler se-
nin halin olsun, senin maUii - mulkun olstui.
BtfyJece de soyledigin sozj senin halini bil-
dirsin; u^usun, kendi kanadinla ol&un,
Ok da p bagkasmiri kunadiyia av tutar; bu
yUzden de ku^ etinden nasJbi yoktur*
Dogan da, dagdan av getirjr; fakat kendi
kanadiyla U£ar <ja avlanir; padigah da bu yiiz-
den onu kekliklc, gil ku§uyla besler.
Vahye dayanmayan soz, havadan soylen-
mi§ bir stizduv; topraktan tadan tos gibihava-
ya agar, dagtln 1 - gider,
46 SO. * Bu 5021, yanli$ goriinifo'orsa fl Wn -
NeenV 1 suresinin ewellnden birka£ satir oku;
* "Muhammed, havasma uyup &oz soyle-
mez; "O'nun stfzli, kendi sine vahiy yoluyla ge-
Jen soEdiir 7 ' aye tine dtk.
Ey Ahmed, degil mi ki fieri, vahiyden me-
yus dcgiJstn; aragtinmayin kiya5]amayi h bedene
baglanniig Riviere biralt,
* Cunku zcr yUiSurtden leg biJe hdfrldir;
ama vuslat Kabe'sinde kible avanmaz ya.
Am a dogru yolu aramayan, gergegl bul-
may a gabalamayan, kendi havasma uyup k3-
tii bir yol tutan, kotii bir ttire koyan ki^iyi de h
* Yel, Ad toplumunu kaptifi glbl kapar,
helak edet 1 - gider; Suleyman degil ki lahiini
tagissn yel.
* Ad toplumuna yel, al^aHici bir hama>
dir; ohur ki^inin ellndeki kuzu gitai huni +
Oglu gibi kuzuyu kucaklamigtir ama h g5-
turup kasap gibi kesecektif o«u f
Ad toplumuna o yel, ululanmak istedikle-
rinden geldi; onJat' r blldik sandilar o ye3i; oysa
yabaneiydi.
"O kot.U arkadas", ansisiin kurklinU ters
giydi mi ? OTilari kirar- g^girir; un-ufak eder.
-il690. Yel f seni Ad gibi kivip gecirmedon son
yati^t.irmaya bak onu; £unku yel, pek yaman
bii % sinamadir,
Hud p 8. ululamp dui-an toplum dlye ogiit
verdi; yel dedi r yapistilmia §eyl ceker, ahr
elinizderu
Tani'i ordusudur yel; birkag gun siKinle
kucakla^ir ama, ]ki yu^lulugundendi r bu.
O, \q yEizden, Yaraticiya kar^i dogril 5z-
li;dt)r; ec^lmi2 gcildi mi, eJini uzatir size.
Bilk da gor, yel, nasil da agisa giT h mede;
her solukta ululukta girip ^kmadan
Sahife 359 - 397
W2
MEStfEVl S&RHl VI
Bogaz da ondan emin, di^lev de^ fakat
Hak buyurdu da, di§e girdi mi,
1 Bir KetTe yel p agir bir dag kesilir; di§
agnsi, adami sizlantiirir, illetli bir Mle sokar.
Bu, emin bir huide ge^lp giden aym yd;
ekinin caniydi, Blumii oldu simdL
Suratim asmadan elini open kiginin ell,
ftfkeJenince bir topuz kesilir sana.
O n ey yardinu dilenen Tam? t sen su yeli
yatistir, aman yarabbi, aman yarabbi dcmeye p
eandan - goniilden sjzlanmaya ba^lar.
Ey agiz 5 bu gegip giden yelden haberin
bile yoktu; gimdi di^lcrini sik da yarliganma
dile.
Disi agnyarun o pek gozii d yaglar dokme-
ye> gozyaglari yagmur gibi danrdainaya baglar..
evet h de.rt h miinkirlere Allah detirtlr,
Erden N erlerin sozlerini kabul etmedin;
ban gimdi akhni bagina al da dert yuziinden
Tanri vahyini kabul et
Ye] der ki: Insanlarm padi^ahindan gclen
bir ea.vu§um ben; klmi bayir liafrer getiririm,
kirni de goin t kfttu haber*
Qunku, ba§ma buyruk degilim, buyruga
uyniugum ; senin gibi padi$ahtan gaOetim yok
beniin,
* Halm, Siileyman'm hali gibi olsaydi, Sii-
leymajfa hamalUk etUgim gibi sana da hamal-
bk ederdim,
Egrcti olarak eline geyerdirn, malm olur-
dum senin; sana sirlanmi da a^ardim;
ME5NEVI SBHHl VI
*im
Ama sen diismansirT, bense egrcti mahm;
iig - dftvt gunoegiz kulluk ederim sana.
Konra da Ad gibi ba$ a$agi ederim scni;
diigmancasina, senin ordundan f irlar, kagarim*^
Boylece de jnancin, gam mayasL olunca, o
zarnan gizli aleme saglam inamrsm.
-4710, Zati o zaman herkes inanir; zaman,
biitiin bus eekenler ba? eger,
zaman, daragaeinm dibindeki yol kesen
hirsia gibi, herkes, aglayip sizlamaya, yok -
yoksul bir hale gelmcye ba^lar,
Ama daha once, dogm-duzen inamrsan,
iki diinyamn da sahibi olursun, bagina buyi^uk
kesilirsfn.
Iki gunilik egreti, sakat padi^abbk dcgil,
ebedi vfiUUk, ebedi padigahbk elde edersin,
Sava5tan p dovugten kurtulur, kendf i^ine
bakarsui; padi^ah sen olursun; kendi davulunu
ndoversiru
Eu dtinya, bogaz gibi dar geliyor bize;
ke^ke ^u bogaz^ §u agiz toprak yeseydi.
Zati dc bu agjz topirak yer ama, rcnklere
boyanims topragi yer,
Ogul, bu kebap, bu ^ai^p^ bu geker, renk-
]ere boy annus, tx?2enmi§ toprakti^
Onlaii yedin de, bedenine et, deri oldular
ml, etimn derinin rengine boyanirlar;
DUsrnan 3&2U P ttirk^c "yogi'* olaiak ge^iyor,
Sahife 360 - 397
MESNE YT S!:lilrt VL
7fl*
704
MI-5XEVI 5BKHJ VI
Ama gene du topraktir onlar. Bir avuc
topragi diker-soker, gekillerc sokar; soma da
Lutar, hepsini toprak cdei 1 - gene,
4720, Hintli dc Kipsakh, Rum tilkesinJfi halki,
Habeg.» hepsi de mezarda, ho§ bir h&lde bir
renktediv.
Bunu gor de, tail ki biillin o renklerlru
o bezentilerin hepsi de yiiz ortusil, duzer^ eg-
reti, -*
* Kalan renk N anc&k Allah boysusi, AUah
rengl; bundan otesini, can gibi takma r bagJa-
ma bil,
Gerceklik rengi f gekinme, adam - akilli
inang rengi, kuJlukta bulunanlarda ebedi ola-
rak kakr.
§uphG T nankorliik, iki yuzliiluk rengi de,
isyan edenin canmda ebedl olarak kalir.
Asi Firavun'nun yiiz karasi gibi.. onun
rcngi ka)mi§tir p fakat bcdeni d yok oLnug - git-
misjtir,
* Gcvgeklerin guzcl yuzl&rinin gimgegU
i^igi p bedenleri yok olsab ile Din giiniine dek
kalir,
Cirkin, ancak o glrkintitir; gu2el T ancak o
giizel.. o p boyuna giiler, bununsaj surati boyu-
na asiktir,
Topraga renk verlr, huner verir, mllc^v-
her haline sokar; Coeuk huyiulai 1 ! da onu eldc
r Lk
etmek igin sava^a daldmr.
Hamurdan dove, arslan gekillerinde c5-
rekler pjgirirler haiii; gocuklar gorunce oaenir-
ler de ellermi dlftlerler,
4730. Fakat agizda y.rslan da. ekmek olur, deve
de; fakal gocuklara bu, anla.til.sa dinlcmtfdcr,
£ocuk b]Igi£izdir, $uphfflfedii , T sandadir;
Tann'ya giikur ki gUcti - kuweti aadir gocugun.
Coeukta yiizleroe sava$ h yuzletee afet var-
dir; gukurler olsun ki duzen btlmez, gucu yok-
tur.
Ama ass I §u edfipsiz gocuklam benzeyen
koca ki^iterden eyvnhlar olsun- kendilcrini
korumaU> kondil^rini sozolinok .Lslpyen herke-
se bcla olmu^ariitr,
Silalila bilg&lziik; bir adamda roplandi, bir
aiaya gfilrtt mi, o ndatn, zul'.'ujile ddnyayi ya-
kan bii J Fiinvun kssilir.
A yokstil, yokyullukla Firavunlnkt^n, ka-
firlikten kurtulciun: ^uki^U
^[jkret ki mazlumsun, ^alirn de^]]iijn; Fi-
ravtinlLiklyti da ainan bulmugaiin, hei turJu si-
nanmadap da r
Bos kann, Allahlik lafim ^Imez; sfinku
ak^ino odun nuiarak yardjni govjnez.
Bo^ kartn, S^ylnn'm zjhdamdji" t,"unku ok-
ine]^ fJC^rdi H diizen kurmasjt^a t^geldir.
Ama y^mekE-p doiu kann. biJ ki ^yta^in
paxaridir; $eyian laelrier baginp gaginrlar,
gurultu. yapariar orada.
47-10, IIk:bir degcn oltxmyan; hi^biv $cyc ten-
zr]-riDy?n mnllart salanlai h f gUrulJtiylp. patir-
tiyJa akiikm bul-anclinrlti;'.
Sahife 361 - 397
7flfl MISNEVt £HRUi VJ
■
Buyucu, biiyuyle kiipii at gibi yurijtmus;
Ay igigiyla sabaha kar§i beliren aydmhgi ku-
ma§ gostermig.
Buy tickler, topragi ibiiglm gLbi orerler;
ayirt edis duygusu buhinan ki^inin gozleiine
toprak serperler.
Yaban agacina ftttagaci kokusu vcrirler;
bl^i de bir kerpig pareasina dusuriirlor; bir ker-
pi£ par^asi i?Sn birbirimiae hosed ederiz*
Nok&in sifatlardan munezzebtf* o Tann
ki, top ruga i^nk verir t bir avu<; toprak i^sn
^o^uklar gibi savagtinr blzi,
Cocuklar gibi etegimtzi topraMa doldueu-
ruz; biz Em gozumiize, altin madleni gibi gorii-
niir o toprak.
Cocugun, erlene kar^i gucu yoktur; hi^
Tanri, gociliu crlerls bir tutar mi?
Meyva, ck^i bile oJsa, olmadikga ona bam
derler.
O ham, o ckjjl suraili ki§i de yuz ya^inda
bile oka, akli-fikri yerhide olana kargt gene
de goeuktur, gene de hatndir,
Sagi-sakali agirsa bile gene korkuyla
limit £ocuk]ugundad[r o.
4750- Kendi -kendine, acaba olgurila§ir miyim,
yoksa oljgttnlagmadan boylece kalakallr rniyirm
der; acaba o kerern, beni kizartir, oldurur mu?
Eoyle hi^bir geye yaramoz bir halde,
uz&klarda ml kali nm; yoksa lutuf edip bu ko^
rugu da uziim haline getirir mi?
MtSNEVt $ERHt VI
-iOT
* Hiebir y and an umidim yok ama t o kft-
r*m de bajia, boyuna, meyus olmaym diyor,
* Hakaammiz, boyuna bize toy vermede-
dir; "Omit kesmeyln" buyrugu, boyuna kula-
gimrai gekmededir*.
Biz, *u iimitsizlik yuziinden cukurdayiz
ama, bisi cagirdi mi, ellerimfti girpa-£irpa tfc
deriz.
O uzIa^tigmiiZp o hoslastigimiz yaylaya ko-
darken yoriik, terbiyeli atlar gibl adim atariz,
Adim atanz ama, adim yoktur orada; ka-
deh duzerSz ama kadeh yoktur orada ^
Qunku orada hergey, can aiemindcndir;
vardir; can gtbi g&riinnicz; anlam iginde an-
lamdir, Rabb'e menauptur**.
* Sekil, sQret s g51gedir p anlamsa gune^..
golge^iz 151k, yikik yerlerdedir.
QiinkU orada, kerpig ijstune kerpig bile
kalmami^tiv; Ay i^igina hi^blr girkin golgc
yoktui 1 orada.
4760, ' KeipiQ altJndan bile olsa sokiip atmak
gerek„ cunkli yerine vahiy gelecektir, aydin-
lik gelecektir.
* Da^, golgeyl gidermek igin paramparca
olmug, - zerre - aeriie dagilmigtir ama, bu isftga
kar§i degeraiz birgeydlr bu.
* "Haksin" v-e ziyafet anlamina gel™ "toy hr s0zleri F
b&ylo, t^rhrce oJarak ee^mekteriliF.
** ttainci misra/ mfttrundfi "Ma'nJ tnder Ittft'nj endw
rm'blypst" yaiilmig. kar5i]ast]r]]ma.(i&, son sozEin Us-
tUne "Rnhbanlyest 11 /aiilarak dQae]tilraL$tir,
Sahife 362 - 397
TOB
MESNE VI S&RHl VL
MESNE V[ $t:RJ:l1 VI
70S
4770.
* Higbir geye ihtiyaci olmayan Tanri'nin
rtOm h daj|in disjina vururtra, i^lnc de vursun
diyc d;i& parampar*;a 05du,
Ag adaimn eline bir somuri dugdii mil, he-
vesinderi gozii de agihr, agzi da.
Buysa, yuzbinlerce pargift olmaya deger M
ey yeryUzu, gugo kar^i dunna, kalk ai r adan.
Kalk da gdguii igigi, gclgeyi yaksin; a
criinduzun dusmani, gera N sen in goEgenden mey-
dana geKyor*,
* 3u yeryU^Lt, cjocuklara ucgik gibidir; fa-
kat ergeti ki^ilere mckan, ayiptu\ ai"dn\
Tanri, eocuklar i^ln, yeryijziiiie bc^ak de-
dl; o begikte d2 h gocuklara sut sa£ti.
?u be^ikier yiizundsn ev daraldi; padiga-
hmi, goeuklan tez ergenle^tir.
Ey bc^ik, ov] daraltma da ergenler, graip
tozabilatnler**
* Padi$ahm yii^uiiden ^ehxEulriim ftiinluii-
de bit ke^if beiirdi, higbir §eye atdirmaz-
Uk pcydaklandi; sUkretmemek, ba$ $ekmyk
vcsvesesine distil. Padigah iJham yoluyla,
sir yoluyta bunu habcr aJdi; gunli) sikiLdi;
kencltsijiin hsilrari olmadan cam,, gehzadcyi
yaraladi
■
Alim-satim olinaksmn, padigahm gon-
lunden sehzadeye fcyizter gelmeye ba^iadi.
■i *
Dil^man yenne tilrki£e a "yAg]" ^bsCi gfcijjiyafc
Metinde, "ty guvSnc hanera dayyik medSr" y^lmiis,
fra^ltostirmada, ken&ra "Han?ra Ey mcM ta dayyik
Mortar" yaiEJarak dlizeJtLlmi^tir.
Pad i gab m can i§igindan gidsiamyor, Ay,
mtsil giincgt(?ri 151k ahyorsa, onun Ay h a ben-
zeycn cam da pndisahm camndan aydinlani-
yordu,
Soluklan -soluga, s&rhog camna, o e^l -
Bfiiegt bulunmnyan pad^alitan, can geliri ge-
liyordiL
Ama Hristiyanlann, mugrlklcrii] yedikLei'i
yjyecek degiJdi bu; melekterin yediklari ye-
mekler gc)medey<ii.
leinde, hi^bir seye aWirmazlik duygusu Bt-
lirdi; bundan da, bir azginhk peydablantii.
Ben de bir padigsih, ben do bir ^hz?.dc de-
g'l miyitn k5 dedi , m^don ^utanmi bu padiga-
hin t>!iiie veimigtof
Bana yalim - yubm par3ayan bir Ay dogdu
ya; neden tosa - topraga uyacakn^gim?
Su, benlm arkajnda; nazlanmanDf] lam ca-
gi,. niyazsiz bir hair? gelmi^irn, ne diye ba^ka-
isimti nazini rjekcyini?
Ba^ agnsi kaJnnadi, nt? diyc bft$intt cata-
fisakmisim? Yiizumllii saranp so!dugu p gSzlori-
niin doldugu ^aglar s^egti.
Dudaklanm gekeL'e dondu: yiizusn Ay gl-
bi„ ba§k^ bir dukkan a^marn gerek.
47^0- Bu benliktcn r nefis geli^meye ba^ladi;
yuzbin]^i l ce sagma - sapan feozler soylemcyo ko-
yuldu,
Bukmdu&u dui^kki lues, hiset duraginin
arasmda yuzleroe go J var, yiizlci'ce ova., a ma
kem goz, oraya dek varir, deger.
5a/?//e 363 - 397
7E0 ME&NEVl S£RHJ VI
Her suyun akip varacagi yer olan padiga-
bin denizi, sele kapilani, dereye dalani nasil
bilmez?
Onun dusuncelerinCr kiz-oglan kiz, el do-
kunmannig vergilerine ^ukur etmcnKi&ine cam
sikildi.
A edopsiz, a a'gagilik ki^l dedi; benim ver-
gilerimm p bagi^larinim layigi bu muyrtu acaba?
Ben, sana ne yaptim P bu giizel mi, guzel
hazinelerden b^^larda bulundum; sense :i a^a-
fdik huylu r bana ne yaptin? ,-
* Bon Benin kucagina aylesine bir Ay ver-
dim ki sayi giinunc dok dalunmasi yofctui\
* O tertemiz 151k bagigina kargi sen^ gozii-
me diken attm, toprak serptin.
* Ben, goge £ikman Isin merdiven koy-
dum sftria; s^n, braEmte sava$mak 151 n oka,
yaya sarildm.
Padi^ahta, bir gayret derdi belirdi; bu
dert, ona da vurdu p onda da peydahlandi,
4790- Onun bu azan yuzundsn devlet ku§u,
girpinrnaya koyuldu; bit" bucaga gekilip oiui 1 -
mu? olan gehzadenin perdesini yirtti.
O guzel gen£ r yaptigi kotiiJuktcn delays
kendisinde bir toz tozdugunu, bir eser bclirdi-
gjnl gordii.
Ltituf, nimet bagigi azaltmgti; onun sevln<;
evij gamla dolmu^tu,
garabin verdigi aarho^luktan kendine gel-
di; o sue yuzunden bagij mahmurluk evi ol-
mustu*
r
MFSNPVt $KAHl VI
TIT
p Bugday ycmigUi cennet. elbisebil bede-
ninden cikmigli; cennet, ona issiz bir ova, bir
yol kesilmisti.
* GSrdti ki o gerbet, onu hastalandndi; &
blzlik - benlik zehiri, ona tesir etti>
* Tavus gibi naz gul baheesinde sail nan
cam, bir kuzgun gibi gelip gei-ici sevda vira-
nesine diigtii.
* Adern gibi c?nnetten uzaktagti; ekitj ek-
mek k;m yeryiizunde okiiz haydamaya bagladi.
* Gozyaglan dokiiluyor, ey usta Hlntli di-
■yoi'du; arslam, okiiz kuyruguna lutsak cttin*
* A solugu soguk kotii nefte t feryada eri-
§<?n padi§aha vefasi^Uk^.a bukmdun ha.
-1800. * Eugday hirsiyla tu^agi secjtiE demek;
fakat tuzaktaki her bugday, akrep kesildi saiia,
Ba^na p bialik, benlik havasi geldi ha..
gimdi aya^mdaki clli ba^manlik pirangayi sey-
Ncden padi^ahin dilegine aykiri Is gor-
dum diye bu ^e^ii feryad ediyordu p kendt hali-
nc agiayip sizlariiyordu,
* Kendine geldi; tovbe et.ti.. bu tevbeye
bir bcugka §eyi <le e<j etti.
* Inang azlitmdan meydana gclcn derde
aci; cunfe^ derdin dennani yoktur.
* Insamn guzel, diisgun elbisesi olmamah..
sabirdan kuxtuldu mu, bemencecik ba§ kfigeye
sigrar, otumr*
Sahife 364 - 397
712 MESNliVl SERill VI
* Insamn eli, timagi olmaya gor^tin; ol-
du muydu T ne din du^uEur, ne dogruluk.
* fnsaiuii, belalara ugrayip gebennesi da-
ha iyi.. nefls, nimete kar§i nankordijr^ yo]
azitmi^ sapiktir.
A
(§ E R H)
4599, bcyitten sonrakl bolijru, Mevlana, bu
bolumde, tasarruf ve irgfid sahibi ol^un insam,
<^in padS.^bi, iradcsini ona testfrn etmis s&]3ki de
??Chz3de olarak canlandinyor.
4600 - 4618. Mevlana, bu beySUevcle gchKadeN
niii, yarn salikin^ murgidin nazariyle ask ve cezbe-
ye mazhar olu^unu, cezbe ve a$k aiemindeki hal-
levlni anlutiyor. Asik, agzmi bile a^mamakta, ko-
Tiu^masir.i, halinl anlalmHsina ne mecal var onda,
ne de iinkan; fakat gcnul Meminde gerc^k .scvg3]iy*
le konu^up durmakta. Ugradigi hftller hep mana
alemine ait, suret, ancak surctten kurtulmak i£in
bir vesile. Ask, ayle bir hastahk k[ sag!) gin - csen-
ligin bile cam;, onun zahnncll^Hiie, huzdr ve ra«
hat, hasrot gekmefkte. fr-adesinden ge^en a&ik, ger-
-gek iraclc sahibinEn kanjiEinda erlyip gitmckte. 'Me-
kan da yok obiiakta, zainsm da, Ask, oyle bir ha-
rfiret madeiii ki yedl cchGnneni t onun kivilcimlaiin-
■dan fair du man ancak (I. c. In 3546, b, in in |; e bk,) h
4G1S. beyitttn sonrakl baglik^ HH Go£ ey mu'-
miii*.. 1 ' (IV. c. in 2700-2710, b. lerinin $ e bk + ).
Hadis, aynen filinrni^tir.
4621, Celiennem atEsinin ash -Kafirlik, TL su-
senin (Sahara) 24. ayetEnde, atc^i insanlarla ta^lar
oian CFhenuemden sakinilmasi emredilmektc, L*XVI.
5a/?//e 365 - 397
■m
MESNE Vl S£KH1 VI
sQrenin (Tahrim) 6. ayetinde aym emir tekrarlan-
maktadir. fnsanlardan maksat, bUhassa kafirlerdir
ki bunlann wkba ugramalari da kiifiirleri yuzimden-
dir. Tartan maksat, ktbril tu^dir; lagtan yotiulan
putlardir; kafi florin cesctleridir denmistir (Mecma'-
ul-Eeyan; I, s. 63-64).
4623-4625. A^ik, yanl Ilakki seven, kullugu*
Hak igin yapar. Ccnnete gimiek rchennemden kur-
tulmafc igin kulluk, adeta. bir ah$- verier; bu kul-
luk r Hz. Ali'nin buyurdugu gibi lacir kullugudurj.
korkudan dolayi kulluksa kolelerin kullugudur.
Allah ikzSsa icin, O'nu siikrefierek, O'nu sevefek
cUllen kulluk, hiir ki§ilerln kudlugudur (Ndic'ul -
IMaga Terc. ve §erhiml2; s. 391). ^JVhTmin, sev-
gisi AllSh fein, ncfreti Allah igin, almasi Allah
i^iti, birakma&J Allah i£in olan ki?idir." (Aym t s,
395) Mevlana, bu beyitLerde bum anlatinaktadnv
4G2&. giirter Kumasi. guster, Iraii T in N Fars de-
nizi korfezinde bulunan bir gehirdLr. VII. yiizyilcla
(X11I. M), oramn kuma$]arinin degerli oldugunu
bu beyitten anliyoruz.
4650, Bu bey it, Mevlana'nm, bugtin babasi
Sullan'iH-Ulema'riin ustiinde bulunan sandGkasimn
alt ki&mmda, disanya dogru yayilan yerinde oyulu
beyitlerdcndir (Mevlana Cel&Leddin; J3E basuftj s.
134, Satir. 24-25).
4631-4644, Zevka, negeye, a^ka, cezbeye Ait
bahisler, dile gelmez; an) at llamas; ankitilmaya ug-
ra^iisa da Smkana sigmaz. Meaela, Hz, Peygamber,
"Dflnya, ahirct ehline haramdir p Shirel, diinya eh-
MF-SNIV! 5ERHI VI
tl
:j
line ha ram; her ikisi de Allah ehJine harem" bu-
yunnu^lardir (Cami h ; II, s. 14) , Bunu anlamak igin
hem i7iaddeden p bem manadan gegmek gefektir;
^egen ki§i, X. surcnin tYunus A. M) 62. ayetinde
bildirjldigi gibi korkudan da azattir p umitten de.
Feryadi nasdandu; sesi duyulmaz. Gorusu, bir ba§-
ka ee§ittii\ E^lc gfirEUmcz; yuriiyugtf, bu. aleindedir
ama izi belirmez. Zaman ve mekan isindedfor; zaman-
sizhk, mekan&izhk ulkesinde hUkum i^uriitur, Deni-
se baimis, deniz olmu^tur. Ruhi T unanevi hal d tartf-
Lon de di^aridir- tavslften de.
4633. Tclkiyn, Olu gomiildukieri sonra, ba^i
meaheplsrdeyae kabm konunea Rabbi nin Allah, pey-
gambcriiiiii Hz. Muhammed, dininin Islam, kitabi-
lun Kur'an oldugunu ve ah i ret hakkindaki dini
inanglann. ger^ek balunduguuu birisi tarafmdan ytik-
sck s^sle sBylenip soru mekklerine bunlan bildiiTnesi
anlatihr ki buna 'Uelkiyn" dcrler, Banun Islamda
olup oknadigj hakkmda ge^itli soylcntilet 1 oldugu
gibi telkiynin, oluden 2lyade dirilere oldugunu stjy-
leyonlev dc vardir. Me vie viler, tclkiyni knbul etmez-
lei\ Onun yerine, olli defnediklikten sonra kabrEnln
^evLN^inde toplananlar "fsm-i Celal (Ailah) geker-
ler. Otidan sonra defin giil-bangi ijckilir ve eemaat,
kabirden aynlir (Mcvlevi Ad&p ve Erkani; 1st. Iti-
kilap ve Akft K. 1963; s. 131-132)-
4ti44. beyitten sonraki bfrlumde Mevlana, bi-
rincri ^etaadenfn P f^ni varligindan g^ctigini, iklnei
jjehzadenin siilukiinii Einlatmaktadir.
3650. Sufi-gllc. V. c. in 3610-3611. b. leri-
nin gi e bk.
Sahife 366 - 397
7 Hi
MfcSNl-VT SJiRH] YT
mtls^tvi ji:Riil vi
t
4654. Her solukta yen i don yaral.iii^ L c. in
1147, b. inin 5, e bk.
4650. Daha yok mu? L. surcnin (Kaaf) 30.
ayetinde, kiyarm.Hl.ts c&heMineme, doldun mu denin-
fcfe, daha yok mu diyecegi bJIdirilir, Ayetten lafci
iktlbas vardir.
4667-4668, Yilwn -Ejderha, Yedi bash yilan -
Cehennem, i. c. in 922. vc 354G, b, lerln & e bk,
4680-4681. Nccm suresi, Lin, sftrattr; beyitte
3-4* ayetierden lafzi lktibas vardir. +*
4GS3* Le$ bile. 11. surenin (Bakara) 173. r VL
surer! ?n (En'fim) 145. ve XVI. surenin (Nahll 115,
ayctlcrincte ulii ctinirt, kanm, domuz etinin, Allah 1 -
tan gayn, putlara v,b. ye kcsilen hayvankirin ha-
ratn oldugu, fakat zorda, isyam k&ste+memek vc
doya&iya yememflk ^avliylfi bun Linn da yenebilecegi
bildiciiraeklcdir, fiyotlerc? igarettir.
4685 - 3688. Art-Yel, L h> in 853-859, vo
S319. b. lerinin & e bk.
4689, Kurku tens giymekJ. c. in 3910. b. inin
i. e bk. Beyitte XLIIT. surenin (Zuhruf) 38. aye-
tinin sonundan lafzi iktibus vardir.
3705. Suleyman - YeL III, c r 3n 1015. b. inin
g. e bk. -
4720, Hepsi de mezarda bar ronkie. "Hup in fa
de Adem og!usunu* h Adem'sc topraktan yaratildi;
atalariyle oviinen toplumun bundan sakmmasi go-
rek; yoksa AJlah katinda pislik boccgindcn de a^a-
gidir onlar^ 1 (Hadis; Cami r ; IX s. 79)
4722. Allah rcngi. L c. in 771. b. inin §.
e bk.
4726. Din gunu. I, C; in Dibace'airtin %, c bk.
4752-4753, Omit kesmeyin. X1L surenin (YQ-
suf A. M) £7. ayet : i kcrfmefcinden lafzi lktibas var
(L c. in IIS, b. inin g. e bk.). 4753. beyltte XXXIX.
-surcnin [Zumer) 53. ayetinden lafzi iktibus yapil-
iniStir. Bu cildin 1919. b> inin $. e bk.
4758h GUne§ - Golge, 1. c. in 116, b, inin $- t? bk,
47G0-4762. Tanri lgigi-Dag. I. c< in 25-26.
b r lerinin £; lerine bk.
4766. Yeryuzii - Be^ik, LXXVTIL fcQrenin (Ne-
bO 5, ayetinde ye] n yijzu d bir yaygiya bcn^etilmek-
tcdir; bu ayot-i kerimeye i^aret ediliyor. XX. sure-
nin (Ta Ila) 53. vu XLIIL surcnin (Zuhruf) 10-
ayetJerinde de yeryuzu be^i^e ben^etilmcktedir *
4769. beyitten sonraki boltimde Meytan& p s&-
likin^ birazcik feyze eri^mesininj bizi kere k#ndi-
sino bir benlik vei^bil^cogEni, bu benligmse, onun
manon mahrum olmasiyla sonu^lanaca^ini anJat-
niakta, adeta. bir arakk vahiy katipiigindc bulunan
vc sonra, bana da vahiy geliyor davasina kalki^an
Abdullah b. Sa'd b, Ebi-Scrh'i halir]ai.rn&kiadir
(L c. in 3239. b P inin 5. G bk.).
4787-4789, Bu bcyitlcrle Nemt^ut haUrlatil-
inaktadir; nitekim biraz sonra da ondan bahEcdile-
<cektti\ Bu ci]dln 4137. b, inin 5. e bk.
4794-4800. I. e. in 544. b. Inin §■ e bk.
Sahife 367 - 397
718
MESWEVl SfcRHt VI
4E03. Tovbe - T5vbeye eg edilen §ey. Yalvanp
yakarmak, geriye donmemek> bir daha o su£U igle-
memck azmiyle mcd&inet olsa gerektir.
"■
4804-4307. XLIL surenin (Suva) 27. §yet-i
kerimesinde me&len Allah, maddl, manevi rizki h
kullanna yaysaydi, yeryuziinde azgmliga dii&erlerdi
buyurulmaktadir; bu ayeie j$&ret edtlmckledlr.
*
M E T f N
* Yiicc Tan n' inn, esenlik on a, AzraiTc,
50 yaratilclariu «anlanni alnken en fazla
lumc at^rein denies), AmuTin, Tanri
tapisina, oevnbi
Hak, Azrail'e, a ulu melek dudi; tau dertli
yaratiklardan kime acirmfl?
Azr&il, hepfcine gonliim yanar, dertlenirinn;
atna buyrugu ihmal etmekten korkacim dcdi;
4310- Hatta, kegke derim, ^u gencin yerEne Tan-
ri bciii kurban etseydj,
Tanri, kime daha fazla acirsm, gonlun ki-
me daha Fazla yanar, kavrulur dedi,
Azr&il, bir gun dedi, bir gemi h eo§up ko-
piiren dalgalar arasmda bocftlarken, buy ruga
uyup gemiyj paramparca kirdim.
Hepsinin de canlaram al buyurdun; yal-
juz o sijriidcn bir kadinla, bir gocu§u bivak,
otUarin canlanm aima, dedin.
Her ikisi de, bir tahta pargasimn tifitundi*
fifcia bir halde kalmigti; o dalgalar, tahtayi
siirijp gotuimcdcydi.
* Dcrken, anasman da eanmi al buyuvdun;
ol buyruguna uy da yalms gocugu birak.
Sahife 368 - 397
TOJ
MESNEVl SERK1 VI
MEiNEVl StlKHl Vl
'.21
Qocugu anasmdan aynchm ama, sen de
bilirsin, bu, ne de aei geldi baiia.
Pck act yaslarin dumanlan icinde kaldim;
o gocuga oylesine acidim ki aklimdan §ikma-
d] - gitti.
Tanj-ir o <;ocuga luiufetlim de dedi, dalga-
ya, onu bir ormana at dedim.
Stisenlsrle, reyhanlarla, gulleiie, tatli, yen-
meshie ftoyulmaz meyvali aga^larla dolu bir
Oi*majna f
4820. Avl-duru. tatli sular pi.^kjran k^ynakJai^
la dolu bir or m ana.. oradR, o <;flcuJ£U yftzlcroe
nazla, nimetle be&l&dim.
Orad£t p o bftheede yLizbimeree? guzel ses!L
ku^Iar otusmcdcydi.
Qiiay. agustos gdllerinden dosek yayditn^
oiiu f yiizleree smaniruidiiri emirs cttim.
Gunegc, incitrrie onu ttecfirsi; yate, ona ya-
va^-yava*? es dedim.
Bulutaj onun untune yagmus 1 yagdimm;
simple, tezce gakip giteunii alalia dedim.
Ey ki? dedim, bu qayiri - pjmeni soJdur-
ma; ey yaz h bu bah^eye el alma tfeditft*
* Ailuli si/iz ruliUiiu kutkism, ^yli ^eyhjLtL-i
Kauiin kerametferi
O Seyjjun t;ifoi ham; L-uma n*imui£ir,Ln vak-
ti geldi mi. inotgi kurt gfrmcsin diye sun 'tin un.
^ewe^inc bir daire cizei'di*.
hc.yV.n ilk misrstL '"Hcni^ti $cy!fcin Rai 07 gurk-i
pjilcI" ikcn karsikijrinnadfi k^nars, "H^racu on $?y l*un kff
*kc. ./' ya zilnrak cJSiizc L li 1 m j_^ Li "_
Ne koyunlar o gizgiden di^an gikarlardi;
no tie zarar verecek bir kurl, bir hirsu, o gfe-
gidon igcri ginerdi.
* Ilud'un oknyup Lifurdugii daire gibi ha-
ni; o kastrgadari^ soyu-sopu, kendisJne uyan-
lai\ dttimrin icindc amand&ydilar.
Sekiz gun bu £i*ginin igindc oturun da
Sl^ardaki azab] seyredin deml^ti.
4830. Ci/ginin di^iiidakileri kasirga, havaya kaJ-
tiUjftyot:, tasna gavpiyor, etlerim kemiklerinden
aymyordu.
Eir bolilgiiti[j 3 hft-vada bJrbirjne vuruyor,
kemiklerlni pa ram par©* cdiyor, ha^ha^ tane-
lei'I gibi yzvc dokuyordu.
GokLin bile tiU'Grtigj o azab^ o kaha-i \m-
latsam h VMesntivi" ye sigma^.
A soguk yel, bunu. kondi hu^ina uyuyor
da y^piyoi-.saii, HQd'un gizdigl datreye gir ba-
kalim.
A tabiato lilanan. ya tabiatlen fistLin olan
&nii saltfiFj^ii gor, yahul dtfi ge] H Rur'anVdaki bu
ayetclcri yok el.
Kur"Ptn oku.vawlara engrl ol, okumasinlaf,
mualllhie ya]var, para - pttl vert okulniafm-
Bun^liiiissiii, ^a^ivmi^m; bu j>una]ma du
n?:dtM Eeldi dfyorsun^ Kenin bunalman, kiyi-
met gLIniindon gclmcdo.
* A inatci, o:itinc]e tftlhafll^3i^ var; gizli
K-yTerin meydnna ril^aoagj nn goidi; fete sana
kayamet*
F. m
Sahife 369 - 397
IZ'l
Mt&NEVt SERH] VI
Ne mutlu, bu bunalis, bu §a$aka]i5, kendi-
sine gida kesilen ki§iye; ski alemde de dostun
gol^csEnde uytvrnaktadir o kl§i.
* O, is in onunde aeizligim gordii de oJdu,
kocakanlarm dinini din edindi*,
4S40. * ZelihS gibi ona da YusuFun istgi vur-
du da kocakanhktan genslige >'ol bufdu.
Ya§ayis, Sltimdedir, mihnettedir; Ab-i ha-
y&t, karanlik igindodiv.
Yiite Tann + nin, Nemrad'u t £oujJdu£und&,
anasmi., dayismi vasita Jubrtaksmn bcsleylp
y^ti^tlrmesi Jiiktiyesine doniig
Hasih, ariflerin ba^na benzeyen o bah^e,
samyelinden de am and ay di, kasirgadan da,
Bir kaplan, yavruJamisti; ona da sut ver
buyuixlum, buyrugumu tuttu.
Ona sut verdi, kulluklav etti; buy uy tip er^
gen oluncaya, arslan gibi bir delikanh ke&illn-
ceye dek ona bakti.
Slit ten kesilineo bir ponyo ? ona konu^ina^
yi, buyruk verip hiikum surmeyi ogret dcdim,
O cayirlikta, o gimeniikts btsledim, yeti$-
tirdini onu„ benim j§lenm n soze sifar mi faifi?
* Ben Eyyub'a bedemtie dugen k Lillian,
bir baba gibi sevrne duygusu vcvdirn; bir baba
gitai onlan sever, onlara fcattir verm^dL
H£SNfiVT SERKt VI
T5?
* Beytih ilk mi stat 1 ' "Hem tier -fibur hem dor frhir
rcz did" ifeen karsiiaslmlmada - Hem der evvel ac^- hod-
r& U bidll" t&rzinda dilEekilmij, kens pa yazilmigtLr.
Kurtlara da, evladin babasim sevmesj gibi
ona kai^i bir sevgl verdim, babalan gibi *c>ver-
lerdi onu,, i§to sana gug, i^te sana kudret.
Analara, anakk sevgisini ben ogrettim; be-
ntnrk yakip aydmlatligim liltuf nasil olur?
4K50. YiMerce inayttte bulundum; vasitasi&.
olarak lutfumu g5rsiin diye yuzlerce lutuflar-
da bulundum ona.
Scbcplere sarilip gcki^mclere dugniesin,.
her yardimi benden istesin dedim.
Boylcee de bana kar§i hj^bir Szurti ohna-
sm; hiQbir kotu dosttan sikayetlenmesin dedim.
Bu besleyi^i, yiizlerce lutfu gordu; onu va-
sitasiz yetl^tirdighni bildi + ftnladi da f
* A ulu ku]um btrnim, bunlara §iikur ola-
rak Ncmrut kesildi, Ilaliri yakmaya kalkigti.
Bu *?ehzade gibi hani., padl^aha ^ukrede-
cegi yerde ululandi, mevkiini yike g5rdu.'
Ben nu diye bagkasinin buyruguna uyayim-
dedi; ben de yepyeni bir mijlk Kahibi oldum h
yepyeni bir d^vlete eri^llmn
Padi^ahiTip anip g^tigiini^ lutuflarij ulu-
lanmasi yuzunden, goniil gozijne ortuldii.
NemiTtt da f onun glbt t IQtuflan, bHgisiz-
liginden p kSrliigunden ayagimn aitma aldi.
Simdi kafir oldu t yol vurmada.. ululanma-
da h Tanrilik davasina kalki^mada.
48€0. * Yiice go^e, iic akbabayJa sikmig da be-
nimle sava^a kalki^mig,
* Ibrahim'i bulup 5)durmek i^in yisbin-
lerce su^suz gocugu oldijrmu§.
Sahife 370 - 397
TU
MHKEVX BEPHt VT
MF3NFVT S£Hirt VI
125
* CUn^ti mimeccim, yilin lalime bakmig,
seninle savagaeak blr dayman doiaeak;
* Aklini baijina al da onu ortadan kalchr-
mak iQin ihtiyatk davran demi^ti; o da delice-
sine, kim doguyorsa oldurtuyordtL
O k5r olasicamn inadma, vahye mazhar
olacak £ocuk kurtuldu; Sbtlr gocuklann kanla-
rinin vebali de ? Nemrud'un boytiundy kalriL
O miHkUi o padi^ahhgi acaba babasmdan
mi bulmu^tu da gururu, onu soy -sop karan-
hklavma atti?
Ra^kalavina diyelim ki ana, baba pcrde ol-
du; oysa bizim yllzumuzden koynunda inciler
buhnu^tuL
Ger^ekten de kotii nefis, yirtici kurttur;
her arkada^a nc dtye bahane bulut-sun, ne diye
onlan tohmet altina alirsin?
Sapikhkta, yuz keie bile kLilah bulunur..
firkin, kafir, sagkin nefis diyorum ya;
A yoksul kill, a her kele bir kiilfih bulur,
■
giydirir; bu yiizden diyorum i^te,. sakin tas-
mayi ktipegin boynundan g&zme.
4S70. * TerbiyeH jbjsjft bile h bu kopek, gene de
kopektir*. onu al£altanlardan ol; gdnku kotii
damarlidir o.
* Taif sahtfyam gibi, sen de bir Siihcyl
■
yildlzimrt gevresinde tavaf edersen, farzi yerine
gctirmi^ olumin*
Bdylece dc derindeki pisligi Siiheyl yiidizi
giderir; sevgilinin ayagina giydigi meste do-
nersm.
Biitun Kur'an, nefislerin pisligini anlalir;
Mushafa bak da gor„ Ama o gfizler net^dc* sen-
de?
Gilo - kit wet bulup, peygamberierlo savgg-
mada kill kirka yaran agagihk fcjgiferi anlatir-
durur Kur'an.
Zaman - zaman, edepatz, kotii netis yUztln-
den, anei^n. dimyaya yalimlar vurmugtur.
**
Sahife 371 - 397
MESN£VI SfcftHl VI
w
(£ B R H)
4307, bcyitten sonraki ba^lik ve bolum, "Aca-
ib-Nane" deki kissanm cevirisini veriyoruz:
"Gegmis zamanda bir palatini halayigi ^zina
etmi^ti. Gebe kaldi k padisgahtan korktugu icin Go-
cu*unu dDguruiica ovaya gitii, gocugu bit yana
birakip dondih Ditf bir kaplan gelip pocuga sut
vermoye bagladi* Cocuk bEiytiyiince nasil yeti&tlgi-
-ni haber tilan padisaTi onu sarayina getirttl, adiiu
Ncmmt koydu. Coeuk iyice biiyUyiince padi$ahi ol-
dtirdii; onun yerine gegtl, aiemi zaptettl, g^e ok
at tip salat-tt selam olsun, Ibrahim 'i at.ege attirdtf"
(Maahiz; s< 226)
"Cev&mi'ul - Hikayftt" in 13. babinin IV. kis-
mmda bu bikaye soyletiir:
"Hivayet etmiglcrdlr ki bir eiin Mustafa £S. M)
oturnrken Azrail, ft ulular ulusunun sdy&retinc gel-
di. Hazret, kardeg, binlerce yildir bu i^tesin, bin-
lerce kj^iyi camndan ettin; b! tiler ce gocugu yetim
buaktin; his kimseye acidni mi, hi£ kimscyc yil-
refin yandi mi diye sordu- AzratJ, ya Rasutallah
dadi P bunca zaman iGinde iki ^igiyc gonltirn yandi:
"Bir gun bir gemi n denteitl dalgalarma, suyun §idde*
tine dayanamadi, paramparga oldu; gem idek iter bo-
guldu; yalniz gebe bir kadm> bir tahta pargasinin
ustihide cliri kald), Kimi p dalgalarla denizin dibine
inmede, klrni yclin kuwetiyle gogi? ate§ sacmaday-
di. Bu arada kadm ^ocugunu dogurdu. Zahmetten
kurtulup CACUguna bakti; -denizin r».uyu bile o £ocu~
gun y(ta Linden annmadaytii; o kadar jjuzeldi. Ka-
dm, memesini cocu^un agiirta verip onu emzlrmek
isterken, o kadinin canim si, cocugu da denizin da.1-
galan arasina birak dlye. ferman geld J t Kadinin
canim aldim; amu huzunler zmdanmdan ka£ip U£-
suz - butaksiz denizin dalgalari arasuida kalan o
C&rcsiz poeuga acidim. Bir de Ad oglu ^eddad'a
acidmi. Yillai-ca bir bag-bah^ bir ceniiet yap-
maya ugra§t3; butilti &Iemin malini ^arfettL Hik&-
yeciicr derler k\ bagmin ovasi altmdandi- salkim-
Ian incici&ndl t misktendi; gakil talari degerli mii-
eevherierdcuidi ; agaelari mercandan, dallari zilmrut-
tendi; suyu ickiydi, topragi Qin fihularinin £obek-
]erinin kflnu BiJian misk kokar T yelinde amber
tiiterdi + O bag - bahgt tanu^mlaninca gldip sey ret*
meye T canina can katmaya niyell&ndi, Atindan insr-
ken, sag ayagim ozengiden gikarrni^t.i, sol ayag:
heniiz ozengidsyd] ki bu mel'unun canim al n ^u din*
stei attan a^afnya at diye ferman geldi; canim al-
dim ama gonlum de yandi hani. Ei^Sre, biitiin om-
vilnu umitle gecirdi, mevki' drill tarn mcyve verme-
il, ^ozij gtiremedi glUL Tani bu konu^ma sinisinda
Cebi^il geldi ve Ya Muhammed dedi, Tann'nin sa-
na SE^arni var; buyuruyor Id: ystunliigUme, ululu*
^uma and olsun U\ t o u^sliz - bucaksia denizde, o
sonsua dalgalar arasinda, anasiz olai^ak g<*iijp ^o-
zett[gim > senra da padigahhga. ula^tirdigim cocuk r
Sahife 372 - 397
1*8
MUSNBVT sehhS vr
MiaNirvl EfJBHi vr
T2fl
Ad oglu gcddad'di; nimctleriicne kar^i kiifrandii bu-
Hindu; tertik bayrai™ yuceltti; akimlara, kaflrle-
re muhlet verdigimiK, fakat ihmal etmedigimiz m^-
lum olsun diye onu suyun aribmdan kurtardim:
{Ayni;s. 226-227)
4S15- Ol buyrugu. I.c . in J 797. b. 3m" 5 e bk,
4825. bey it ten sonraki ba^hk vc boltim. §ey-
ban-i RaS. L c< in S6l. b. inin 5. e bk,
4S28- Hud-YeL L c. in S55-S59, b. lodmn
g. e bk.
4837. Kiyamet Yarat&f daiirtl oldugundan,
alem, her an gaybden ayna geld5gi, her an ayndan
gaybe gitllgi, daha a£ik bir deyimle, her tti^ bu-
tun diziHeriyie degismekte, batiin ciizuleriyle tie
yeniden var olmakla bulunrtu£u c. ihe tie her an, bir
an onctaine nazaran kiyfimettir ve kiyftmefc her
an kopmaktadir. Ayin zamanda XXX. surenln
(Rum) 41. ayet-i kerimetfnde, mealen, "Bozgun be-
ll rdi karada ve denizde, iraanlarm ellerlykr kazan-
diklan, suclar yUzunden; bu da, belkl vaagegerler
diye yapUklarma kargihk gckeceklcri cezamn en
3 z bir kismiru onlara tattirmak i^in tJ buyumlmak-
tadir. lyilikte bulunan, huzur icindedir, Kendine bir
vartik vevmedik^ gonul safasiyle sukreder-*duru£
KdtUlukto bulunansa h vicdan afc&biyle kivranmak-
tadir. Bu iki balet N iyiligin, kGiulugun karsiligmdan
bSr tadimdiv; kiy&metten bir gfijrUniudur, Aym za-
majida kolUlukte bulunan, o kotuJilgiin diinyevi ee-
zasma ugramak kotkusuyla da bunalim ieindedir,
Hasili, yapilan isin karsiligi, bu Slemde de goruliir.
Bahsij *'Yapljgi iyllife kimi sevindirir, kotiililgu de
yerindirirse o ki^i mu'mindit 1 " mealmdeki hadislc
bitirelim (Cami'; II, s, 157. I. c, in 1147. b. inin
§► e de bk.).
4838, kocakanlai'in dini. J Kocakanlaiin dinlnf
tavsiye ederim size'Ve HJ Ahir zamanda, dilekler ay-
nbr, birbirine aykiri olur; bu aamanda, gollerde otu-
ranlarla kadmlarm dinlerini tavsiye ederlm" me&-
lindc iki had is ve bu anJami v^ren had isle v rivSyGt
edilmi^se de rnuhaddislcr, bu hadlslerin mavzu 1 , ya-
ni uyduiTaa oldu^unu aoylemi^loiidLr (MavzuStu
Kebir; s. 55). Mevlana da beyitte bunun hadis oldu-
gunu soylemiyoi h ; ac^ini idrak edt?n ki^inin h iki alen>
de dc, sevgilinin, Hakk'iti golgesiiKle emin oidugu-
nu bildirdikten Rt>nra b6yte kt^iniu, kocakanlar,
ikcizler gibi varlifinj, bcnlitini gdrmedigini anlati-
yor.
4839. Zcliha - Yusuf . Misir azizinin zevce.^i 2,e-
liha, Yusuf peygamber'e gonUl venniisti. Kocasmin
Slumtinden wonra onunla cvlenmek istedi; fakat pek
sayifti, pek ihtiyardi; giicu - kuvveli kalmamigti;
o![i mii, diri mi; ayu^dcdilmez bir hale gebni^ti. Ceb-
T'ailp Yusuf'a (A. M)^ Allah buyuruyor kE tjedi f onu
£enctestlreee&im h ^engin cdecc^im r giteleri gotecek,
otia \ man nasib e-deceginr.; gunkii o, hicbir vasitaya
ba§ wuraiadan, biz[:n sovdigimiz] sev]yor ve onu
sivazladi; ^am&nimn en guzel, kiz-oglan kiz bir
hammi oldu. tmana geMi; Yusuf da onu akli (Eahr'-
til-Mahabbe'don naklen Maahiz; s. 223),
4847, Eyyub. I. c. in 2105. b. inin & e bk.
Sahife 373 - 397
7AC
MI:SNL-.VT ST-.ttl[t VI
dS54, Halil-Ateg- I c. in 1G36. b> inin 5. e bfc
4&>Q. Akbabaylu gbge cikmak. Bu clitte gegll
4862 -4$53. Nemrut da Ibrahim Feygamber'in
dogumunu engellemek icin dogan erkefc Qocuklan
oldiirtrougtu.
48?0. "Ne mutlu bir aybl, as=agili|i olmadigi
haide g5nul akjakhjjinda bulunana; yoksul olmadigi
halde kendhii &Jt;altana, alcalmi$ say ana; Iwlftlirden
kasandigmdan yoksullari doyurana; fifcih ve hit-
met ehliyle dii<]tip kalkana, agagi bir hale gelmiE=
yofc-yojcsul kitten? aciyana. Ne mutlu kendini a?a-
gi gornne, kaEaocim tcjrtSz kilning gonLunti avrtana,
goiiinuguini duz^t™e h balktan scrrini, kotulugiinu
gklerene. Ne mutlu ilmiyle am el edene; ma hum ■
faslasiyla yoksullari doyuvana, ihtiyatfanna ko^ana,
sozimun fazlasmi da soylcmeyene." (Camf; II, s.
46)
4871, Taif Sahtiyani. IV. c. in 101. b I:
5, e bk.
*
+*
M E T I N
SehzMDimu o azgrohk yiiztindtMi, pacUs&h-
tan mnncvi bir yara almus^ ba^ka Itetlin-
lukler elde edemeden diinyadan gitmesi
Hikayeyi kisa kes; kor nefsine uyu^, bir
yil soma ^ehzarleyj mesara goturdu* +
* FadEgah, yokluktan varlik alcmtne ge*
lineeye dek, MirrilVe beiizeyen g<KU d karu
dokmUgflh
O e§siz padigah, okluguna bakinca, gordu
ki bir ok eksik H
O ok nerde cfedi, Tanri'da o oku tekrar ara-
maya koyuldu; Tann, onun bo^azina eapJanan
ok, aenin okun dedL
4SS0. * O derya gtinullu padi$ah p onu bagigladi
ama, ah oku K oldiirecek yerine saplannusti.
* Sehzade okliUiildii; padigah, onun ya-
siyle o^dadi r f cry at etti; olduren de o dedi h
akJurulen ereri de a
* IkiBi de o o)masft p turn olamaz; halki hem
oldtiren D'dur, hem yas lutan O.
* Mctinde - "hirijncl misra', rJ Ktssa kfcteh kun Id re$k-i
on gayQr H| jtccn kar&ilastjnlmada, ustiine, "Kissa ".kQteh
Join ki r^v-i nofs-i kur" vcs]2mak va flltm "Sab u denmefc
So/7//e 374 - 397
732. MESN'EVl 5ERHt VI
* O benzi sararmig phlj de, oku bedeni-
me sap]adi, anlama saplamadi ya diye siikre-
diyordu.
* Gili'ttnen bed en r a&ii sommda gidecek;
cbedi oiarak kalacak olan, nc*eyle yasjayacak
olan> antamdir.
* O azaF daj g&dK- gegti ya, deriyeydi;
dostsa, incinmednn dostf an yana uqtu - gitti.
* 5^hzadfe 3 padi i ;&hlar padisaluiun terkl-
sinc yap^irt'i|f] ama. sonunda goze geldi, yolu
:utup gilti. -*
* tjcuniin d-j en tembeli olan U^imcU $eh-
zadcye gelince: Surcti dc ttimdcn o kapti, an-
lami da. *
Eix adamm, tfliimiiudcn sonra lie egliiim1;iii
en tambeli kimse* mafrrriE a alstu diye
vasiyyatic huhubnHsi
Ole&eginji anl&yan Mr adam, olmcdcn on-
ce israrla vasiyy^tts} bulunmu^tu.
Selvi boylu u£ oglu vardi; bedouin i de on-
lata vakfetmisjti, cental da.
4390. Elinritfe, avcumda, kumagfAn, altindan he
varsa, ii^unun de en tembeli kiinse, o alsin dedi;
Kadiya bu sozlevj soyledi; ondan scrnra
ogutler vevdi (Hilar a; ondan soma da olum gara-
binin kadrtiin: n\di t iotl,
^ocuklar kadiya, ey ulu er dedilev; biz tic
yetim h bab&mizin buyrugundan tjikmayiz.
Duyduk f il&at ettik; buyruk rmum.. o> ne
buyurduysa biz h ona uyaiiz t buyrugu y&rtfe
-vr.sNtvl Stitn] vi
733
* Biz Ismail gibiyjz, & da Ibrahim; Ibra-
bJm'lmlZi bizi kurbtfn biie etse bas eekmeylz.
Kadi dedi ki: Her bfrinta, aklinca tembcl-
[i^ini bildiren bir hik&yc sdylesira,
Goi-elim, bakahm, her birinizin tembel]5gi-
nl anlayalim da hallerinlzi gcksiz - siiphesiz bi-
Jelim.
•Arirter, iki dimyudan da gegmis, en tem-
bel erleadir; cunku onlar, nadassjz harman
devgirirler.
Onlann iglerini Tann goriir de p bu yiiz-
den onlar, tern bell ige dayanmislardir,
Halk h Tanrc j§ini gormez do o yuzden ra-
hat.-huzur nzdU\ bilmez r sabah, ak^am dilenir-
dui"ur.
-1900, Evet t haydi, te^b^lligmizi soylcyin de
siiTinizi anlayayitn, o tembeJllgin sunni bil&*
yim.
* §uphc yok kj her diJ, gonllin perde^S-
dir; psrde kimildadi mi d suiafa idasihi\
* Kebap obnu 1 ? bii 1 par^acik et, kara bir
kli^tik perde, yltelerce sune^in yiteunu drter,
* So^le anJaUlan gey, yalan bile olsa k ko-
kusu n gergek oldugurm da haber veriv, yalan
oldugunu da.
* f^jiTliJiUrt - ^imeiiliklen esip gelen yel,
kulhandan golen ufunetii yelden ayjrt edilir.
* Gergek kokusuyla ahrtia^J kandiran ya-
lan soziiii kokusup miskle sanmsak kokusu
gibij sdz soy ley ^ni ii soIuguti<lan anlagilir.
Sahife 375 - 397
Atl&KEVl SJiRHl VI
TC5
1M
MESNKVt serhi yi
Dostunu, on gonullu olugundan. anlami-
yorsan, kendinin, koku alma dugundaki bo*
zukluktan §ikfiyet et; koku alamadigmdan
yakin.
AMaksizlarm bagn^iyla, yureklS yigitlerin
naralan, ttlkiyle arslanm sesi gibi meydanda-
dir, anlf-.gilir,
Yahut da dtl, tenter enin kapagina beiizer;
1 kipirdadi da kokusu duyuldu mu, nc yemek pi-
§iyor h anlarsin^ ^
Akli keskin ki^i, tencerede tatli yemek
rni var> sirkeli, $$$\ yemck mi; dumanindan,
kokusundan anlaiv
4910. Ylgfct, bir yeni 5&n*JeE mi alacak h alirken
eliyle vurui\ cikardi|i sexton catlak oUip ol-
madigim anlar.
Qocuklann birfj ben dedi, bir insane s^z
stiylerken agzuun bilziiHip agili^indan anlar rni;
soz sfiylcmezse, ancak tf§ gun iginde anlayabi-
lirim onu.
Ohiirit, ten dcdi n soz soylcrse, anlanm o
adami; soylemezse siki^tmrtftfc, soz soylGtirim,
Kadij sen in bu dijzonini duymu§sa, agzjni-
r!udagim yurnar, susarsa ne yaparsin dtfdL-
K NEK
■
Hani ^ocuguixa anasi, geccleyin sana bir
hayal goruniirse demigti;
Yahut mezarlikta h korkulu bir ycrdc pusu-
dan gikan eirkin bir hayal goriirsen*.
YUregini saglam tut, atil ustiine; hemen-
cerik sendon ylta dGndtiriir o.
Qiinkii kim korkmadan tistune atildiysa,
o geytana benzeyen hayal, hemenceelk kagmi§p
ttr ondan",
Cocuk, ya dedi, o gcytana benzeyen haya-
le de a nasi boyle demise..
Ya iistiimo a1;ilu\ anasimn fruymgunu tu-
tar da boynuma sarahrsa ne yaparim ben?
4920, Sen, boyuna <jev!b dur diyor, bana bunu
ogretiyorsun; o £irldn hayal In de bir anasi
var elbet,
* gey tana da ftelkiynde bulunan bir tek
Tanri'dir, insarQara da., yoksul bite olsa, onun
yardimiyla padi^ahlara ust oIur*** r
ifcinti
misrfl
r M
Tn hayal J b^ni esttd pur si kin" ya-
***
^llni]^ bfjir^ikstinlmada^ iisie "zi^t bittX et kemfn" yaailaTftk
dUieltilml^ir...
** Bu bevjt kEiT^ai^tttilmiHlii ktuara yatjEmi^tir,
MutLiVtej 1iey3t M s^ytaTia <la ? ni&anlara da telkiynde
tnjturian o, bir tek varhktir; stz olsa, siku - kuw^ti
olmasa b51^ o yardim eflince tHlgj^itina Qst ^li^^**
mcflllrwifr, ?u ^ckildeclir:
Biv-it merrftw?xrA mtttofefcwt on y^fctst
T£ar£ila5t]rmaclfl kenara ?u bfiyit i^ffiJiajra^ d&wlttl-
mi^tirr
■
Sahife 376 - 397
736
MI-SIVEVJ S*KHt VI
O yavas kigi, ne yandaysa, ne yana yar-
dimeiysa, Allah i^in oteun, Ailah igin, sen de
o yandan ol*.
Kadi, diizcni anlar da soz Eoylcmezse dedi,
o ulu ki§3 senin duzenini billrse,
Onun si mm nasil aiilarsin? Dogm soyle.
Qocuk, onun kargmnda sut&r, otururum dedi;
* Qikacagirn yerc, S0rt merdiven edini-
rim; bGyLcce de geni^ligin, sevintin damma
Cikarim**.
Ama kar^ismda otumrtceii, ]>u sevi listen,
bu gamdan dv^xvt bir aoz, gonlumdm co^atvsa,
* Bilirim, an Ian m ki o stizii, Yemen @t
kesindeki Suheyl yildmna benzcycn gtirJiindeii
ponder en odur.
492 Sh Gonlfimden koppp sclen o ^ r o feuttu
yandandir; gusiku goniiidsn gonitle police re
vardir***.
*
*#
*■ *
Boyittc "yavas" sozii "boyiE, tiirk<;e pe^iyur.
.Metiiide. ikioc: n^sva", hh Th be ray em sabr miftah'uL
fci'L-L" 1 " ya^ilmis, feiivpilastsrmada. i\ste r
"Per ser-i bj&nrt fcree" ^arjWak UUrtGHi tinier.
*** 13 u son beyLLn>n .win* klLab] tezhlty odomn adi, on-
dan sonra da ketcbc var: burilan '"Onsoz" 1 ric T jsz-
(5 H R B>
4875, beyitten sonraki bolum. Mevlana, bu
bolumde ilriiici geh^adenin, yani gergek yolcusunun^
kcndisine varlik, benlik vermes!, uJulanmasi yti-
fcunden mur§idln gtinlunuii kmknasim, bu yuzden de
fani varligpmn yok olmasim anlatmaktatiir.
4877. Mirrih-Kan dokueiilqk, L c + in 753, b.
initt 5. e bk.
4SS0-4&S6, Bu beyiUerde, HI. surenin (Al-i
imr&n) 143, 7 XXI. surenin (Enbiya J J 35., XXIX, su-
rentln {Ankebut) 57. tyetlermdelu hericesin oltiniu
tadacagina ig&ret edilmkte, III. surenin 145. Syetin-
de bildirjldi^i gibi herkesin; Taim izrtiyle Slcee^
olumunun zamanimn 6a yazih buiundugu bildiril-
tnekte, VIII. sftrenin (Enfal) 17. ayetinde beyan
^uyuruldugu gibi oldllrulenin de Tanrj iarafindan
oldii r Lil-dugu anlaliltnak tad ir +
Eirinci ^elizade, agkin dalgcisina kapilip kendin-
den geciyor, scvgiliye surette ula^niatnakla bei-a-
ber onun ugruiida can verjyor* "Fent. - Yokluk 1 ' ma-
kaamina variyor; fakat o duraktan, Tanri v^rli-
giyla var olu^ (Bakaa) aiemine dflnemiyor. tkinci
^ehzadcyse miir$idin fey^ioi kendinden saniyor,
bcnli&e du^iiyor; mursidin kahrina ugrayip oJiiyor-
Bu kahir, onun suretincdir, manasma clegil; iakat
F f 47
Sahife 377 - 397
73*
MESMEVt SFRHl VI
bu &Iemde, dosta kavusmaktan mahium kalmigipfe,
Samyoruz ki MevlanS, sulukun bu iki haletini an-
latmaktadir.
4
48S1-4SS2, beyitlerde oldurenin o oWugunu
bildirnriGSi tabiidir; olduvuleu erenin ve yas tutaran
da o olmasi, oldiirutenin, yas lutamm da o eren
olmasiysa, salikin mur^idinde fani olmasi bak>imn-
dandir.
Meviana, "Mesne vi" de u^iincii §ehz&denin hi-
kaycsini anlatmaniaktadir; fakat ewclce Sen^i
Tebrizi'nin "Makaalftt" indan terceme edip sundu-
gufnu^ hik&yede bu anlatilmi§tir; ilcride bunu ar-
scdcccgiz.
4SS7. beyittcr; sonraki hikayede de Mevlana,
u^iincii gociigun kadiya soyledigi sflzii a&latnna-
:maktir +
4894 Ismail I, c. in. 228. b. inin 5. e bk.
4895-4905. r 'S'&i, soylemezsen senin hukmiine
t&bidir; ama soylemeye bagladin mi sen ona mah-
ktim olursun> Param - puiunu nasil gizHyorsan s6-
ziinu de gizlc; nice soz vardir ki ntmcti giderir,
zahmeli, rnibneti getirir," (Nehc'ul -Eolaga Terc,
ve gerhi; s. 429)
"Konugun da tam§Jii; pijrtkii insan 3 dilinin al-
tinda gizlkJEr." (Ayn sj
Kadi'nm, bu hikayede, gocuklara, konu^malari-
m ieklif etrnesi, her clilin, soniiL perdesi oldufiunu,
perde kimtMayi nrja, ?.^ihnca h ardmdaki gizli §eyle-
rin gorunecefmi bildirnnrai, Hz. Airnin bu sozlerini
hat;rlatsnaktadiK
MESNEVl SERKI VI
733
4897 -4899. beyitlerde, ariflcrin, iki dUny&-
n da gecmis olduklari, bu yuzden irade ve ihtiyar-
larim, kendi varliklanm gofmediklerij adet& gemi-
de giden kigi gibi yol aldiklan aTrtatiliyor; bah&i ge-
£en tembcllik budur; bilinen tembeMik degiL llaJk,
kendisine varhk verdigi i£in didiiiir, itauHlr; Urifler-
se t O^nuTi giieijyle i§e koyulurlar, huzur i£indc £ah-
girlar.
4901-4905- beyitlerde, sazijn, yalart bile olsa T
Eoylenjginden bilineceji, gcr^ek sftzun, insana inanc N
yalaxunsa §uphe vereeegine dair hadisi hatirlatiyov
ki bu cildirt 25S2, beytinin gerhinde gegmigti.
4921 - 4922, Bu beyf 1.te, iyilikte bulunan ki^i-
nin de iyiligi, Tanri'mn verdigi gug ve kuwetle yap-
tigi, kfitulukte buliinanin da ? kotuliigu, Tann T nm
verdigi kudretle i^lcdigi, Tanri'mn mutlak bilgisi-
nin h ikisini de kavradigi, fakat ccbir inancimn b6til
bulundugu t bildivilnn«kte f ,r jiavag, ne yandaysa^ ne
yana yardimciysa, sen de o y and an ol" sozleriyle
"Ha Jim' \ y&iii ceza veimekte acele ctmeyen Allah^n
emrine uyana uymak IGziimu belirtilmektedir.
Esma-yi Plusnadan olati Halim, II. surenln
(Eakara) 225., 235., in. suienin (All Inntn) 155 . T
V. sureiiin [MSide) 101., XVII. sqrenin (isra) 44 . T
XXXV, surenin (Fatir) 41, ayeUtrinde, butiin sug-
larj Brtucti h sirkten ba?jka gunalilan yarLgayici an-
lamina gelen "Gafur" adiyla ge^er, H. sQrenin 263,,
IV, surenln tNisS.') 12, XXII. surenin <Hac) 59, ,
XXXIK. surenin (Ahz^b) 51. ayetleTinde H Alim",
y^ni hei^eyi bilen adiyla, U, surenln 263. ^yetinde,
her^eyden mustagni anlamina "Gani", LXIV. sure-
Sahife 378 - 397
740
M-ESNEVI £ERWI Vl
niii (Tagaabun) 17. ayetindeyse, iyilikte bulunanla-
ra fazlasiyle muklfSt veren anlamina "gekfir" adiy-
la amln\
4925. Sabir- Genial ik. L e. in 96. b. inin §. c bk<
4997. Siiheyl - Yemen, §imal kutbunda ir Bl-
ji&riin-Na'H Sugra" denen yedi yitdizin ortasinda
bulunan parSak> fakat pek kiic;uk bit- yiLdizdir ki
bu yildizi £orcnin gtteiiniin Tie^kin oldugu anlagilir.
Bu yildiza H< Sliha" da denir. Yemen uJkesinden iyi
gtiruldti£tt i£in Yemeni izafetle "Suheyl-i Yem&nl"
de denmigtir. Elma glbi kimuzimsi rengi clan mey-
veterin ve akiykin bu yildisin teslriyle rent; aldigi-
na inamlirdi; hatta kirmiziya boyanacak sahtiy-irt-
]an p bu yildizin dogdugu anrta boyaya koyarlarmig
(Kaamus Terc. Bulak^ 1250; c. I, s, C78; in, s* 251 -
252. I, c, in 1130, b, inin ve IV. e. in 2540. b. inin
§. e de bk,)-
*
**
Cenab-i Mevltea, VI. c. e,
* H Ey gomiUerm h&yati Husameddiiij gonlun,
Coktandir, aTtinci b&Iuine akmaktan
Ilus ami - Name, merlin gibi bilgin bir erm ce-
kl^iyle dunyayi dola^makta.
Ey m$x& eri ? Mesne vi'nin tamann olan P soiiu
foulunan altsnci bolumii de sana armagan sunmada-
yim.
Bu alti kitapla alti yana i$ik ver de dunyansn
^evresinti dolanmayan da geztln, dolansm 1 '
beyitleiiyte b&slamakta, iiguncii beyitte bu cil-
WEI5WKVI S^RHl VI
Ml
din, Mesnevi'nin tam&mi, son cildi oldugunu agiklu-
niakUp dtfrduncu bcyitte, her cismin alti yam ol-
dugiuiu, ba$ka bir yam bulunmadigiiii, bu son cil-
din de, ftlewin alti yamna i^ik verecegini bildimiek-
te p bu son cildi,
"Gonlumden kopup gclen o sdz, o kutlu yandan-
dir; Gunku gonulden goniile pencere vardir^'
beytiyle bitlrerek kitabmm Uh&mla yazildigim an-
latmaktadir.
tmdadullah nushasmda, bu beyitten sonra*
"Goniil peneeresinden guncs, vurunca soz ta-
rciamlandi; Ve Allah dogruyu daha iyi bilir" mea-
linde §u bey it vixi
**■,
Qun fotdd es revsewA dil dftdh
Hami^teyse *=u iki beyit mevcut:
""Hest bakxtf §erh-i in le#ki% derm
Beste %od cfiger new&fiyed hirun
gun be ia$h> HaJc res^d incd hit&b
Hatm Jvum V'Allfihu tflem hi's-savfibJ" (Aym s.)
Bu iki beytin turkgesi (fe §u:
"Bunun gerhi var; ama gotiulde; artik kapan-
di, diganya gikmiyor. Hakk'ni lutfuyla kitap buvaya
eri^ti; artih bltir; Ve Allah ; dogruyu daha 5yi bilir,"
Teixeme ve serhjinjze esas olan asli niisha-
da bu beyitler olmadigj igin metne almadik. ^unu
Sahife 379 - 397
742
ME5N£Vl SFAHl VI
da arzedelim ki asli siuaha, alttnci ciltte, "Tam&-
met-i Kitab'iil - Muvattad'il - kerirn" hagligim tap
makta ve bu cildin, Mesne vi'nin son cildi olduguritf,
kitabin, bu ciltle tamamlandigini apacik bildirmek-
Masallanmizda, dftim& en kiitjuk olan u^uncu
gocuk, ddimeyi bulur; yahut k]za kavugur, Og seft-
zade hik§yes5nde de, ilfiLincii ve en kucijk gehza-
denin, igi bo? bir at yaptirip bunun icine girerek
kmn odasina vardigim, istencn ni§aneleri P fazla-
siyla alip padi^a-ha arzetligi boylece de kiza kavug-
tugu, padi^ahm niganeleri gorunce oldufii, sehza-
denin padigah oldugu "Makaal&t" da anlatilmakta-
dir ki bunlan eweke araetrni§tik.
Stilukiinu tamamlayan iieuncii socuk kemaJe
crince, |d bir ijlkede iki padisah olrnaz" atasosimde de
belirtildigi glbi, padisah, fani varligcm da Hakk'a
veriyor ve vucut ijlkesme schzade, hakim ve hu-
klimdar oluyorv
Omek" ten onceki hik&yede de, birincf gocuk,
insane saz soy lerken ag&inm a^ilip kapamgindan
anJanm; stiz soylemeye tic gun beklcrim demist! ,
ikind goeuk, soylerse sozunden anlanm; soylemezse
zorla soz soyJetirim doyip sozii kesmtgti; Allah bi-
lir ya> en ku£uk gocuk, ben insani, s«2 soylemeden
anlanm, i^inden gegeni bilirim diyecek; "Mu'minin
anlayigindan sakmin; giinkii o, iistiin ve ulular ulu-
su All&h'm nijruyla bakar, goriir" hadisini dile ge-
MES^EVl 5EHl-fl VI
145
tii'ecektt CCami'; I, s, 7} ve babasinin mir&sim ala-
cakti.
Mevlana'ya atlf ve isn&d edilen VII. cilt, bil-
hassa VI. eiltten yuzleite beyit almarak, I, ve III.
ciltlGrfteki hik&yeler tasarruf edilerek ve bu ara-
da, IsmaiKyye inanclanm telkiyii eden sttzler ka-
tilarak meydatia gotirilmfep yanh^ sozlerle f kink-
dokuk iffLdelerle dolu du^me bir esei^ir (LQtfen
<L Mevlana Mu^esi YazmaJar Katalogu" adli eserinni-
zin i. c. inin 171-173. aahlfcteriyle; Mill! JC^itim
Bakanhgi Eski Eserler ve Muzel&r Mu(3urlugi3 Ya-
yinlat; Sei h i^ III, No. 6; Tuit Tarih Kurumu Ba-
simevi - Ankara 1967; II. v. inin 96-103, s + lerine
bakmiz; M h E. B. Eski Eserler ve Muzcler M. Y,
Scd: III, No. & T. T. K. B. Ankara ■ 1971),
+
**
Sahife 380 - 397
M E T I N
SULTAN VELElVlN TAMAMLANMASI'
* Bu Mesne vi, bir muddet babam gibi sus-
tu; Vclod, ana dedi ki: A solugu diri a t
* Ne yttoden artik sflz sfiylemiyorsun; ni-
£in Ledun bilgisinin kapisim kapattin?
* gehzAdelcrin hikSycEi, basa gikmadi, ta-
mamtaninadi; ueuncu sehsadenin incisi delin-
meden kaldi*. -f
* Babam, bundan boyle dedi f sdzum, deve
gibi ihladi, uyfcuya daldi; artik mahsere dtek
kiinsoyle konugmayaeaf irn.
* Bu soztin, bu hikSyenin kalan boliimu
var ama gonliin kapisi Srtuldu; artik diganya
Gikrmyor soz\
* Soz soyleme kaabiliyeti, deve gibi gok-
tti, uyudu; artik o soyler; ben p sfize. agaimi
yumdum 5 +
x Bu tarnamlama, Konya ftOsJiastiida yoktur; fakat di-
ger MeaievS nushalarimn goguntfa vardir.
E "Veted ona dedi M" sfrru. h bir#ok nCah^lirda irardir
kE onkrctan lriti do IX, asr-i hJrcrlde (XV) Iraii n da ya-
EiLftujp hatti ve tehibi pek miikemiriel, pek gfezel olan vc
1st Oniv. K, tun MOze kismmda 1220 No. da kayilli tu-
luxiaa hatiati meehul nilshadir, trndMuUfih nCis-hasinda
"gafte$ Yeled" yerine Hl goftem v^r&" air E$ r 3&4).
a 1st Urav r ntisiiasinda u O bir tek sebzScfedn sirn
dolinmemH? SaKli" tarattdadir; imdadutlah ttiishasmdaki
tam tertfh ettik.
* Bu bey it, 1st, Univ. nushasmda yak.
1 Bu taeyit de Gyle.
MI^NlEVJ 5-EBHt VI
MS
* G&eme eagi, derfccten sigrayip gikma sa-
gi P geldi-eatti; "Heresy helak olur-gider> an-
cak onun hakiykati kalir/'
* Bunun geri kalan boliimu, cam diri olan
ki^inin gQiiIune, dilslzi sossuz g&llr.
* Dedi-kodu da &ona erigti, Gmur de:,
gamdan* kurtulacagim zaman geldi diye muj-
de verildi.
10. * Cim cUinyasinda dolasacugim; #u islak
yerden get;ip denize dalacagim*
^iinku bu dunyu, islakkkla diridir, bo§-
tur; bir dsnizden islaklik clde etoji§tir de o
yu^Ocn gQzeW'ir, aevimiidir.
Ctiii, toprakla islaklikta h bal^ikta diii olur--
sa dejiis aleininde ne hale gelir, nasil o3ui'? Ar-
tik seyret,
Deniz^ §ehre benzei^ islakliksa kapiya; is-
lakLk, katre gibi^irj bunu bfiyle b)l; denizinse
ucu-bucagi yoktur; simrsizdir.
Cana benzeyen su lslakligi birak da sev-
gilinin denizina da J; oliimsuziute bul,
Degil mi ki wlaklik, bu yandan, am deni-
al nden rncyduna sclmigtir; sen de o yiiccligi can
yolunda ara t iste^,
tste de seni alip bulundugu 11 yerc gStur-
sun; toprakla dcniz aramak , beyhude bir^ey-
d tmdilmllali niishosirtda N tenderT (5. 3^5 J.
~ lit Oikiv. K T
s GetdL^i: 1st tlhEv. X +
* Topralktan can ararnak: Ayia.
Sahife 381 - 397
71C
MUSIVEVI S£RH| VI
Topragm her parsa - bu^ugu, adami topr&k
alemine goturiir; ama can denizinln dalgasi,
S£vgiliye goturut insani.
Oyleyse sevgiliye k&vuymayi, candan istc;
dudaksiz, damaksiz Rabbin adini anadur da,
Su gecici diinyadan kurtul; can aleminde
ebedi olarak kaL
■
20, omiir tohuralanm corak topraga ekmede-
sin; sonunda da hei&k olup gideceksin.
Boyle aziz, boyfe dsger bfcilmez qmrii,
her solukta, hi£bir kar^ilik elde etmeden, niein
yitirirsin?
A 3? erl, gill baheesini veriyorsun da <Ji-
kenllgi aliyorsun; bu, sence-aldanmn de&il mi,
ziyan etmjyor musun?
* Dunyaya harcanan omiir, biter - gtder;
ne mutlu o ki^iye, Hak, kendi katina $zgmr
onu,
Say ill 6m ru Hak yo]una vertraen, o omur,
sonsuz olijr.
Ibadetle p itaatle g$Q&ti ifti 10 giinluk dmur,
sayisiz, bir hale gelir.
Haydi, bu pa^arda a]i£-veri§te bulun; bir
dikenden yitabinlerce gul elde et,
* Ektigin bir taneden, iglerl duzup Ifosaft
Tann IQtfuyla yuzbinlerce tane devoir irsia
* Zati sayi burdadir, eiinkU say i Jan m so-
nu vardir; o yandaki tohuznun, meyvamn sa-
yisi SSpSEfur, sqnu yoktur.
■=■ _i
" On: Aym.
i
MESNFVl JERHl VJ
747
A askndan aynlmi^ pa^a-bucuk, benli*
ginden, varligindan ges de tiimune dogru var,
Tann'ya kac.
30. Tesiiye {fenzeyen bedende su gibisJn sen;
efedi - kodun, bangm, savagin da habbeler sanki*
Bu sekiller, bu sureties akar 11 suyuti us-
ttindeki hahbelere benzer a unlii er.
Yahut da, igteki sir, di^a ^lklncaya dek i£
denizln ustyndeki kopiiklerdir.
Issidan, k5pukten r pis kokudan dolayi da
y^necek ^eyler, tandir icinde gorunmede,
T&tb midir, ek^i mi, ihtiyara da nasilsa
oytecc goriinUr, gene© de h
Tipki bunun gibi insanlarin canlan da na-
silsa h jgletinden, eBsderinden belli olur,
Insanin cam, mertebe baknmndan nasildir,
nedir? Miimin midir, kafir rni, yoksa erenler-
den ini? Isinden, .so2;anden anla£ilir +
Testldeki suyu rteniadcn ayirma da, 15111-
deki tatii su, kokmasmj igilinez bif hale gelme-
sin.
Cunkii durgiin, (kn'^An yardimindaii mah-
rujn su, bog olmaz; gu^ol rengi de gider h gu^el
kokusu da, gu^el tadi da.
* Ahmed, "Iki gtinii aym olati ki§i w dedi p
"Aldanimgtir, gtiphuye difemQgttfr."
40. Tarn bir injuig elde edemeden ahmak]ik-
ta ya^ar; bu ^d Kigi, yelle dolu; lei bo* bir
tuJuma benzer d
Her solukta, on saftan gende kalii" an-
Lgi - duvulugu, boyuna kopuk gibi tor tula nir.
1 , .
11 1?: IiVidadulla]L ( s . S#o).
Sahife 382 - 397
748
M£SNl:Vl SEKHt VI
Esiyeti, her solukta biraz daha artar; her
solukta biraa daha £irkinle$ii\ biraz daha kti-
tii bir hale gelir 13 .
O t kapidan surulimi^ ki^i, cehenneme dog-
ru gider-durur; deniz azabim gekmez de ate$
azabina duger.
tgin buraya 1 * Yarmadan, her solukta gaf-
letj seni biraz daha geriye atmadan,
• Yurtl, Hali) gibi asUna var; yildizdan,
gGkkubbeden vasgee*
Himmet ayaginij gunegin de ustiine kfly,
Ay'rnd a.. ba§im 3 o sayvana, c kapimn engine
koy.
gu benlifi, varligi Tarm yoluna harca da
tblis gibi ayri kalma.
Can suyunuj can denizine dok tie simrsiz,
ucsuz - bucaksiz bir denis kesil.
* Altinci (Mtei H bu anda, kerniklere can we-
ren Tann yardimiyla tamamlandi", ■
50. Hikayeyi kisa kes h perde ardina gh'dim
bon, soz tamamlandt; Allah dogrusunu da ha
iyi bilir,
gukiirlcr olsun ki kilap taimanilundi p diba-
cesi yazilacak hale geldi; yitip gittnedi, pe^iu
akpa oldu, kardeglere erigLi 1 ^
Gtikyuzunun merdivenidir bu soz; kim bu-
nunla gikarsa, gtikyuzunun damma agar.
J2 Bu beyit, 1st. (Jni. N. tfa yok,
» Oraya: t W (s. 397).
Mf Eu b^yit, 1. N. da y&k.
M Bu bey s l ve bund&n aonralu tjg beyit, L N, da var
M]$IS?EVl SlittHt VJ
74»
Ania su g&kkubbenin damma degil; gok-
lerden daha da yiice olan gogun datYiina.
54. Gok kubbeye o gfikyctettnden IGtuflar ge-
Ur; gokkubbeninr donugii, boyuna o gogiin ha-
vasiyladir.
23 Rebiulahir 1381
3 Ekim 1961 Sah
Sahife 383 - 397
MESNE Vl SFKUl VI
751
(§ E R H>
1-10. Mesne vi'n in 656 dan (1258) unce ya^
zilmaya baglandigini, I. ciltte, Bagdad'da, Abbas-
ogudlan hiJafetindefl bahsedilmesinden anladigimiz
gibi II. cilde 662 Recebinin 15, gunii" ba^landign?*
(1264] faizzat Mevlana brldiriyor, V, ciltte, Mi&ar
taalifelerinden bahsedilmekte. Bunlann, F&timi'ha*
lifeleri olmasimt imkan bulunamay^ea-gina gore bu
cilt, Misir'da, Abbasogullanmn golge halifeligi dev-
rindc, yam 659 - 701 (1261-1301) de yaailnrajtir.
Mevlana 672 de (1273) ebethyete gOgmOgtur; buna
nuzaran VI. cilt, vefatindan pek az bir zaman once
bitirihuigtir (Mevlana CeIaleddin T e bk + s. 118 ~ 123).
Mevlana, Qetebi Husameddfti'e gBnderdigS bir mek-
tupta "Ancak ^u beden binegi, illetlerte dopdolu. Ki-
mi hastadir, kimi sag, Kimi kaplan kesilir, kimi ak-
sak merkep, Gonul dilegince hie nri, his rahvan
yurumez. Kimi seke-seke gstfer; kimi duge-kaika,
Kimi ytirur - varir; kimi sinar - dtiner. Ne tiliiyor, ne
sag - esen oluyor' 1 ciimMeriyle son zamanlardaki
halini bildirir (Mektuplar; CXXX. Mek + s,, 194.
CXXXL mektupta da halsizliginden babseder; t
196-197}. MevJ&na, hicri yila gore doksan iki, gli-
nts yilina gore seksen dokuz yaginda ebedilige gos-
mugtilr (Mevlana Celaleddin; Eklcr; s. 300- 303) +
MesnevTnin, beyit sayisi bakinmndan ilk be§ cildini
de gegen bu son dtt, i#te bu futur devi'esindep ii£un-
cii E?ehzadenin macerAsi bjrakilarak tamamlaiunis
sayilmistir r Sultan Veled de bu bcyjtlerde, bunlavi
anlatmakta ve altmci cildin, bu kadar yazilmasim
yeter bulduguiiu vc az bir miiddet sonra da vefat
ettigini agklamaktadir.
2. beyirte Lediin bilgisinden bahsediliyor (I. c
m 223-237, b, lerinin 5. c bk,)*
5, bey it, imdadullah gei-hinde, hami^e yaiila-
rak metir.den sayilmigtir.
7. beyitte, XXVITT. surenin (Kasas) son &yeti
olan S8. ayet-i fcerimesinden iafzi iktibas vardir*
23. LXXXIX* su renin (Fecr), fi Ky iyiden
iyiye Inanmijj, silpheden kurlulmug can, don Eabbi-
nc O'ndan rflzi olarak ve nz^sint kazaiim^ buluna-
rak; artik katil kullanmin arasina ve'gJr cenn^timt;"
meftlindeki 27-29. ayetlcrine igaret ediliyor,
27. IL sui^cni]! (Bafcara) 261. ayct-i ksrime-
^ine> igaret edilmektedir CIV. c, in 1762. b. inin §.
e bk.).
28, XIV. sS&onEn (Ibrahim A, M) 34. ve
XVI. sft renin [Nahl) IS. ayeUerinde, Allah 1 in nimet-
Jsrinin sayjya y^madiKi bildirihr; bu &yetler& i^a-
ret ediliyor,
39. "Kimin iki giinii aym olursa", yani bu
gunli^ dune nazaran maddi, manevt jlicelige yon&l-
m^mi^ kemale ermenii^ olarak gelir - patarsa, "O
kigi, aldEinmistir/' (Hadis; ImcladuIIah; s, 3%)
-
Sahife 384 - 397
753
M££N£VJ SEJtHl V|
45. Halil - GOktcn, yilchzdan vazgteig, I, c, in
429. b. info §. e bk.
49 h XXXVI. surenin (Y& Sin) 7S-79, £yet-i
kerimelerine i^aret edilmektedtr.
50. "Allah dogrusumi daha iyi bill?" cumlesi
arapcadir.
*
1392 H. **
31 Temm^ 1973 Sab.
SON
"MeGnevt" rrin terceme ve $0? hinder "Sun us" bolurnund*
de flraeHigimlz gib], MevLSnl taraftfldsn soylenon, Qalebi Hus£-
meddin tarafindsn ya^iFan nrujsveddel&rd&n istirrsah edIFen va
Cr HusSmeddirHa Sultan Valed'in hvnjrlsnnda karsila^tsndp <?u-
zeitilen asIT nushayi esaa tebOJ ettifc. Bu nuahada, bazi atlaTKirc
bey I tier, ba^liktercfakf sozEer, sahife a^alanna, kenarlara yazil-
nms. vaitli? yazilan sozter diizeJtilmi?, bunrarm btr fcismi "Sah"
kflydivle d& b&NrtilmiptEr, Somadan vaziTan ' r Me$nevf' J nusha-
larmm herncrt hepsinde "Asli, Asl F fcadTnn" vg "NOsna-i NSzrrrt"
otarak belirtilen bu ntishada, L ciltte 4017, iklnclda 3819,
u^Onciido 4311, dSrdunctide 4S55 r be?indde 4240, sltmcida
4923 be^-lt vardir. Eoyleco "M&snevT" beyitJ&nnin tutan 26670
bevi-ttir,
Eu terc^me vs $arhin bssilnnasina sobab tflanla-ra, Ba?bakan-
fit Kult'jr Mu!it?5ar|[gina, M.E.G.E. M ftdTriy I a mermif lariife, hasa&-
tan dizen, duzeltan aztz morettip karde fie rims cand^n r gc-nyl-
d-en tB^ekkur etrneyi bir bor^ bilrfigimi ds afz£derirn r
A. G.
I N DEKS
SOY-BOY, MEZHEP VE TARfKAT
ADLARl DAHlL
— A —
Abhiitfiyyt Boyu: II, 50 B, GIG
AbbAa (h, AfacVliE-MuttalLb):
t 473. II, 322, aos. v, CO,
vi, eso,
AbbAa-i Deba (Ogri Abbas):
Vj 4&i, 42*1, 4i£ d -m,
Abbn* qiqJWi; I, S3, 23> 3iJ&,
302, 50&, 50D, 34G, III, #15,
IV, 33, V, 182, SAO, 228, g&g,
VI, 9S r 515, G20, 7ff0.
AbdH, AbdAlter, Abdilin-i
Sftm; 1. 117^ itSj llfl, 3J{> N
a&Ji, ^35, S-tO, nij, 542, II,
l.*ft 111, 1Q 7 U> 2i5I, SOT,
4-07, B32. Vl d (.01. 41£|, *3G
Abrfanjteoh^ I, 2^2.
Abej*: 1, 22 EJ,
Abtd (^mEr Ce^bJ); I r XIX.
AlJilullttb: IV, ac-K
AbduJluh b, AIkHl] - MuttalLSi) s
IY, 1M, \% 4;*&
Abdullah h, ^ulciLfrft'; I, 28 i,
2&2.
Abdulhb bl Sa^d b. Ebl-Strh:
I* 53fi* SIS, 54S?, 555, VI, 71T r
Abdull&h-T Ans^rJ (l-Llce): I.
11*. n T lot.
Abdullfiln I-Iububayk t 11, ^3C r .
AbditllAJi-i Majubt: IVj 07.
Abdullah (ttavfihn iglti>t 1^
Abdullah (Sari): I, XVII, Sll.
Vl^ aao, 33i tfio h 4si.
A^dullah-1 Hrtiiil (Eeref OglEt>:-
13, 4&7.
Abdullah (SdhabI); II, 2i?4 H
AtKluIlah-l Tiistcrit IV, S09 P
AbduIUb (Ubayy 0^(u)j I, 132..
Abdullah ((JjnniLL MektQm 0^*-
lu): II, 335, IV* ^05. VI t l£f r
AMuHflh (ZUbe^r O&luJ : I,
WJJ. II, 313, V, 120,
Abd'uJ-AsIm (SaIl): III, 521.
VI t 4S.
Akt'tiJ - Aalar in, a^t.
Abd'til-Geu-s: VI, dW^j 156.
Abd'iil -HiiKyn .^VyetK: II F 151.
Abd'Ljcl-KfiadLc (Se T vyid, ?cyh>c
I, X^Xlt
Abd' [d - Kaadi j-i Eelbl ( Sty^
yid>: 1, 77, 536. VI, SG3.
Abd a Ul-Ka4sdlr4 GlyEiciSr VI,
■tar.
Abdti M*naf j III, Siff.
Abd : ul-Muttidibi II, 212, fllS.
JV a I+S a M2 a 153, JftO ( JIUl.
F. «
5a/?//e 385 - 397
BiBLlYOGRAFYA
1* Knr'ifl-i Kmm
3* Abtafi^ Kuttimi (HaCC.
5^0
d.
fi.
Abbn^-L Kuoinii (IlaCC.
Abdullah (Sam)
7, ALduIlo^ (San)
"9. AbdulLah-i Airari
0. AkdtiTSnh'il-Mamaltaaiu
(Helm. Snyh)
10. AI:il'u!
Aziz b. Omer'-
5«£}rtcVul - Bihar tb Me<G-
aet T i±l - Hfcemi ye*] - AlAV
{NeceiM E^ttf, Mfirtbaat h iil -
Iliniyy^; iki tilt, Tfl^jljasma-
M&fatih'u.L - Cin^a (Tehran-
Bakiy£t'us - S£|ib£f (Mef4-
tih'ul - Cinan h&^csindc),
Covabir-i BcTAliir-i JMe-xtte-irf
(trt, Tusvir-1 Efkfi. Ma.L
Semt^t'iil - Fi*ad Fi'I -
McbdVi Wl - Maul (jtst*
Mat. Atnlre - I3SG).
KaUndor - Name {1st Sti-
lly mi niyc K- ?*Md All Pa?*
Kltaplari; McOmiia, Nq,
Tenhjh'u) - Makaal fE Afc-
Vnl'ir - Rica] <3 cift, Nrccef 1
Matbaat^l - JfyrLfiHAvI^^ftj
Ta^basm^i - 1<H&- 1 3S5 H-S-
Mnhit'til - Burh™ v* Nnh.
betMl - Mrzh^b'ia - Nn'mS*
nt (ffit h ttafv. ft, Arap£*
"Sc'Afc. No. 550£>:&30ij.
7&4
l&!BLlTOGRAFrA
BttldYOGlMFlfA
ll> Abdulfe*^ GSlpmai-h
tH, AbJuJl.iaki Golpranrii
13. Abditfbaki GHpmarii
14, Abd^baki GSIpinarh
15. AbdiilbakL Gftpiittrk
1 fT, Abdulbftki Golpimarli
1T+ Abdiilbaki Galpinarli
W. AbAulbati GeipiMirh
f", AhJiilljaki Golpinarh
SO. AM.iilbikJ Galpianrli
: MtUmFUk *e Melimiler (1st
On.iT. Turktynt EustitUsti
Yayjmi. JD*vl*t Witt- 1W»>,
i Tip ilmi ve- mefl-hur bekim>
L«rJn m-ebartttari (Jst h Unir-
Tip Tarihi Hat T. 1M6).
: JWcsn™ T*rc OiiftSjE tk; her
cllttc AgiJama (Maarif V +
Sark - islam Klasiklcri T.
fct. 1B*E-I94ffj atti ct*t),
t I*1&HI tc Turk iJl-erinde Fit--
tuvvet Tcqkilati t« K*ynak*
Jan (1st, tfjiiT, iktisrt Fftfc.
Mccmilasi; C: XI, Sftjlf I«*J.
1st. Ismail Akgun Mat.
19fl2)_
: Miii-ak lL-1 Hblci B«ktai-G
Veli-ViEayt* - NS™ (iat
Srikilap KStabcvi - 1SS&).
: Mtvlatti'ditt coiira. Mrrkvi-
lik (1st, Infcllap K. 190S).
I Hayyam, Rubifler, SilsiltC-
vit - Tcrtib Klialeii « Ibiai
Sina'nin Hutbcl'wt - Teren
Rcmzi E, 1953).
! 5^7li Seyyid Gaybi *r1w
5*rb Scyyid Huwy^in F5-
ttiwet * Name^i, Futuw*+-
N5Tn»=-i 5«1i&il n Fiitumrt
bnkkmda bastf nOt|<i? (IjtL
tW. lk h Fak. Mee, C r
Xvir t No. J-*3 i&rsa-ise*^.
: Kuf'sin 1 -! Kc-rim ^c Meal**
(tat. Rem si K. i#T7H 1358).
i IHevlana Cc-tfligdrfin (111.*
Bosim; 3&t. tnkilap K r Jfl££}„
70S
HL Abdulbfti Galpiotth
JEL AW\iIbaki GoJpiriarh
'2& Abdftbaki Golpirunli
£4. Abdulbalri GalpLUat-h
SB* A3}t£ulb£ki tiolpraarh
M. Abdiilbak? GStemarli
2*. AbdKLiki GSIp™rii
2S. Abdnlbaki C&pinark
2S. Abdulbaki C^bnb
30, Abdulbald GolpiaaHl
. AMiuJVi^ki Gftpmark
32* Afjdulbaki Golpmarh
33, AfcdSIbak; CSIpinark
3+. Abctulb&ki GoIpHia^h
;$S, Afcwlulbaki GSlpMMrtkl
: F3ii ma - f3i T^^ceUKH (IsL
Eecoti K 19B9>,
l 100 So™ da Ta&4VYlz£ tJstr
Oercek Tftj^ne vi - 1 SCO) .
* Dlvan-i Kebir T«rcem«4E {If
cilts tst. Remti K. I95f •
19^0).
; Yhdub Erttra ve T^tavrttf
Cist Tiemsri K. lSfil).
: Hs. MuJinnitipftd vt HEid^lnn
(1st. Okat YavTTicTi ^ 19«3)*
i Htii-& A*k (1st. Aliin Ki-
tftpiar - Meaj,
isea).
luplnr (Is*. InkilAp K, 1S&3> +
f MqtIoti A dab to Earkim
(fet. tnVtiip K, 156J),
* WTerlftJl*; Ry bailor Tttrc
<lfl^ Rcmri K. 1SS-I).
t Mcrlani; McLriljs-i S^Va
Tcr& Kon^n Turism De**
tucffi T + K, Yeinikrtib&vi -
■j t(5Ii!i - Nam* Twfc 1, ve II.
<v I, ** TT + B* lit M .^B.
3&4T, 19CT),
So/7//e 387 - 397
796
TtffitJYOGRAFVA
3tf, Abdiilbaki G&lpmarh
31T, AbduJb&ki G-plpinadl
3S, Abdiilbaki GblpiTrttrii
3$. AbdutUki GalpxiurJx
40. AtcJiilbSki GoJprtatU
41* Ahdiilbaki Gfllpma?]!
42r At-tltSlbiki Golpinarl*
*3, AbdiJlbaM G£l|>ltt&rli
H k Ab4iilbaLd Golpinarfi
«D. AbduK£1et CSIpinFirli
Ca*f*ri Mezhabi Esa*l:in
(ht. Miuneto£fe V* 13 fift).
Haliz Divani Tare (JI, »,
ht. M. E. E. LSG9).
100 Soruda Turkiye'do M«-
btpTtr va Taritatler (fcfe.
Gcrfek Y. 1060),
S*syft3 A^idan Jdlftra Tariti-
i. Hi. Mmh^mmod t* Itl&n*
(MiLLiyet Ga&etesi Kullttr
Klttbil V. l&fitt).
KonyEip McvSS-rt-S- MuEesi Yntf-
matan KalalopU C 3 ^Idi
pkh. M, E. B. Mijaelet tct
Esfct Ksorltt M. Tf, Ankara*
T. Tarlfi Kiirumu E. 19G7-
1971),
Nrhc'iil * EalSpa TeTtfritw
Ta ^flrhi (1st K^Tiyat Ymv
du - Yeni §ark Ma^rif K.
1G72).
MerJAlia: Dtan, VI. fc Tcrc
MHHyct; LTD. $Tt Ya-yia-
Ifljfii Pttnya Klaslklerit lj
MilliycE Mat. 1971 ),
Seyyld Kurhaned<ft!i'I Mu-
hakkik-i Tlimirfnin "M*i-
rtf" Tart. 1? Brtllfeasi, KUL-
tur Klasikleri Y, Ankara *
1£73) P
MeilflnA; DivSni Kebtrr
son dldii fet. Inkdnp to
Aka Yp 1374).
Imam Ala EuyrugTi {NT-eh^ 1 -*
til * Eclig* Tft pivenMfta
segmeler, Ankara, Emck
fSrksim - Yiyinevir TCa-Tih lon-
mamiS)-
BlBLlYOGRAFYA
49.
49,
-BE.
53.
737
Abdiilbcrint-i Ccyli
Ahmet Am
Ahmed b. Abdu EaL
tih'ii - Enddiui
{EM -timer)
Abrntd Kfradiyam
KG, Ahmtt Sabiri-i Merne-
dani
Airoicd'wJ - Ermni Ab- i
tTuUHu^syn (II ice.
All Eniir h iil - Mii'minia
(A. M,)
All b. Js-niairi! ■* A^axi
{lib ill - Hasan)
J4, Atiyy'Sl - Kaan
Jff. AJiyy'£l - Kaari
■
El - lusan'iil ■ K5.mil ii
Mt'c-ifei'il - Arikin vc + l *
EYiil {Mlsits ftf&t AiaiTfi -
330+) .
M4<LT?vi h n.in. GnsBkiz baytj-
nin minasi (Fuat Kyptiilii
ATma^ani; l!)il, Xarih ve
Cdgrafya FakyiLesi Yayiftn
Aynba^im^ igt h Osraan Yal-
Ctii Mat. 1&53).
E[- Ikdxil - FerZd (XsHLtq .
13^5. Ifl-iG),
Ktlwfflt'ui - Uftui'ii » iiii-
Hiiyya ev^jL - HUsb'ii - Co-
lli (^airt - lDC7) r
MuIiurLina4 t* ZtftjJitiJ^r^ii
dcr piramuti--i Feyambar^-
ialim re iip tnelin-yi P<^
yambar u i lalam bs zurnam
darfin fKumiiL - 134ft $.).
Kl - G*dir fil - Kitabi W*-
Siinnati ifa'l - Edal, (J. C
III Easiui, 1387 I-L I&67.
Btynii - Liibnan-' 3"ll h C*
'r^hi-an - 13 7"S II. ).
DivAn (fculak - 1251).
Jttllif'iil - MuuJliD flL
Mat. 1929).
Mavzuatu KebTr (I^b Mat
ArnSm - 32&9) +
S*rb 5 fl| - £i£a p (1st. Mat
5a/?//e 388 - 397
BiBLlyOGRAFYA
M. AttjJ ul - Kaari
Hangari
£S, Ankara*! (S^k Rn-
69. AxtbuT Dori»t«i«n
60. Aum (Mutcreitu)
6I T Abhu
■
62, Attar (FcrideddSa)
63, Altar (FcrtdeddJii)
G* L Attar (Fcridedfftn)'
Gin Attar (Fcrldefldtn)
G£ r Attar ( FeTftMriln)
fff t Atfar (F*^edJjn)
, RU£Ut'H - MAdi (ifft. OniT^
K Arapc* Ya*, T*can4^
No. SCSI).
I Gura/uL ■< Hikem (M, H..
ftei-M; 6 cttt* Tehran Untt.
Yayiim; 1383 H + 1*42 &>■
- F3.fiK F nL ■ Ebyat (Mesne*!
§erhlt MifiLr, DAr^ut -Ti-
baa- 125.1).
: Ace* - Nam* (Edward G.
Brwae ftdma? Cambridge-
1322),
j El - Oky&nuB E I fercemet J il~
Ka*mui (S eilh M^*
? Tibyan-i Nifi T der TereemG-B
BurbaM Koati + (MlHr -
if Ij&hi - Name (H. flitter ba-
«imi; tat. Maflrif Mat 1S4#)*
-- Miifetbet - Nam* (1st. t)nlr,
Farsca Ya*. No t 314=).
t Muaflbrt - Nam* (tst Cfilv^
K. FftTSt* Yftt Miize Ins-
ion No. 13*5, 649 H- de
^CLhfin - glr'us - SuItanST t»-
rafrndAll yawhtug *KiiU5y-
yit").
i E*™* - Name (Ayni Ktiltfy*
* Gnl ■ o Howav (A3TU JM1-
iir*t)>
:: Matitik*ut - Tayr. Mailtik
uttair on Lc LattgftJtKa des
OJsciutl (M. irHrreia de
Tuuy b»nni; Faria - ISS&V
BlHLlYOdRAFYA
799
48, AttiV XFnrideditta)
■0* AtXar CFttMfcdBn)
^»L A«Sr (Ftrideddhi)
2L. Avti
% Ayoti AJjtTul - Hoieya
73. Azer
74. Bain Tahir-i Urym
W. Browne, Edward G.
■;
Tczkif Bfiil - Evliyi' (Rey-
nold A. .Nicholson baaimj;
Leiden- iHiy.
T«0tir*t h ul - Evlfra* (Mu-
hamined 1>. Abdii]vehliib-i
Kafcrtnfnin OnsoVtijlc (Teh-
raiij C&f»-McL«^ Merkeai -
DSvaiw Kataid'-o Gutlly-
jtt-t Attar - j Nijabiirf
(Said NtftsS bosun:; Teh-
rAn-I3I9 §,}.
Cam^Bt j. HJfcajat (1st, Sft-
leymanlye K r Ayawfra ki-
tnplans No. 31 SG),
Kft^ful , Hiy«l <L gilti 7,
bafl]m d 1S40; 3, y*. 3. tfiltle*
ri TV. bjiaim; Tehran - 1340*
Blimixileki nuwhanin 2. t*
3. Clltlerindfi tarfli ? dt> r
Garbi Asyi ve Anadolu Ak-
Yam~] Kb^imeaiiLin Din 7a-
rBii (Kojiya Mccmrtaar- V,
yil; Sftyij 34, 33*0),
Divin (Vithtd-i J>egt - gerdi
basimt; 'JTehriii - Mii J cas^se-l
MatbiUt-i EmfrH Kebit^
JL3J3 g,).
FapaJfet et the Mathh^vi of
J^aLn'd-dm Rfimi; of the
Jevjsh Ktng Wliopeirt*:cTi-
tt<I the Ckn^tinns (Isla'mi^a,
EditHr. E. BrauTiHcbs Yolu-
meia SocMndEin, Eiw. I. Le-
ipsig*: fn ft^IibuA qiie A^Ift
Haior APPfrftUAN. TUR.
A!t, MCMXXYI).
5a/?//e 389 - 397
800
BtBtrvOGRAJFYA
fti. Bubari Mohammed b*
Ismail
Tiwmrf (Scyyitl)
*fl. E T Ii T a Celtbi
79. Cuuasjti da Pertwvat
A. P.
SO. Celal-eddin Mohammed
(Merlin^)
St. Ctftleddin Mubnwm ed
(Mevfcana)
82L CcfaWdin Mlihammed
(Mevl-ana)
83. CelSl^ddin Muhammed
(Mariana)
84. Cd&leddin Muhamined
(Movlana}
*-
8G. Com? led din h> Abmed
A-K h- Hnseyn b„ AJi
b. Miihcnna
: Cami'oa - SaWh (BuL*t p
1311-1313).
r Ma-irif he fcenr - ran*] Tcf-
Feth. (3Bcdi 1 LEK- za-man Furii-
z&rt - fcr'in ftnsu&U ve hA£i-
yc! pri y J a ; Yr.h ran - £ap - 1 1 n\-
; Siyakat - Name (C: I, Ah-
uied C^tdet basunu 1st Jk-
dam Mat, I3l£),
E^E^it mr L'HiBtoire des
Ardoea ( Far is -1 SI 7).
: Metnevi (Nil&halnr ve tar-
£iy*]<srl I. dldln "Sunu^*
bttliimtidc Bctftij I-XXKVIL
Kalslf-elurine bakima).
Kiilliyyat^i Scms ya\ PivAn-^
Kebir (B^fui-Mmfin Fu-
rtlzan - for basiCll; T^iran
tlniv. Tanm]! a dlt, Teh-
Tan, 13U-134S 5) r
r FHii ma -fib (BedTus - ish
mSn Fur&Ean - fcr tia-Hiini;
TdiTan, £fip - lifinfc-i Mce-
i Rubaiyyat- 1 ! tlazret-j MfcV-
|£*& (Veletf Cc^bi'nin "En*
atis" iiylc. tst. Abler Mat.
: tocsnwl (Reynold A. N^chol-
flon'iin "Otieok 1 * ii ve tiaht-
hiyle; Leiden, I9S5-I&S3),
; Uindet'ut ■ Talib G Ensabi.
Ali Ebt - Talib (Necei;
Mo rtasaviyyij K> baaimi^
Ha/deri?ye Mat, 1358).
ItfBtiYOGKAPYA
SOI
ftd. Camaleddin Eb&'l - Ha-
*an F il - Kifti
S7. Omftltddin-L Heuiufj
$9. Cevclct Ahmed Po^a
S3. C5v#7hl
50, Davud b, VMBuf'il -
Hatib
fif. DevleLf£h V^Flif
SG r lihi - Abdullah b. Ah
meJ'il - Artilirijy'il
93. Ebu - N^it Serrac
St. Ebu - Nu*ym*i Isfahan?
m Eh& Nu*3* (I-Iatfiaft b.
9B. EfJaki AIiihrJ lWn
: Enba r ur - Rwat {Malinri]-
inci:! Ebii'1-Fadl itr^tiirn
baSLmi; KaMre- 13F4) .
(Tehran t?nlv. Yayiirta. 1393
H. I34li § t ),
: Kaias n u] - EnhiyA >u T«va-
rfVul - Hulvfa (laL Kaniat
Mat. 1E1J>,
i Tarlb-i Ciban - ffuf^ (Mu-
bainmed b, A bdHJ rehMb-i
K^avtn? tashlh tc ha-jiyclc-
riylft; Lc^tlcn - 1334 PI.
I9IC),
; F*trtva-yi Ciyaiiyyt (Sll-
: Terceme-L VSfcnaye (Man-
trttm. BalLkriair; Vatan K.
: El - Cimi' bi Ankam'il •
Kur T an, cEca' : XV (Kahlrej
Mat. Dar ? ilUKTJtltb'L] - Ara-
biyye: 15S5 H. l^-IC).
: Et - Lumt fPt - Tniavruf
(R. A. Nitiho] Son ba^imi;
Londra - 1JH4),
i Hilyet'ul . E^Iiya' tc Taba-
Iiaat'ul - Asfiya.' (Xahire -
liST li 153fl).
= D^an (Kfihtre-iaSfl).
: Manakih 3 ul - AriFm (S cllL
Pp&f llr, Tabsin Tn«ci tas-
hih ve h^iyeTeri ve OnsSa'-
y]e, Ankara; Tilrk KvmiDfl
Tayimn T. T. K r MAh 1S5&-
19-fil).
F. 51
Sahife 390 - 397
SOS
BIBLIYOGRAFVA
97- Emrnrddin Mahal^u! -
Amilf aii<i;e. SeyK
SeysrJd)
98. Fa3k Rejit CWi
99. Fnkiyrl (KaLknndeleWH}
100, Fait k Hatin'it - Tat
10 L F*rit Kim
KKh Foyz {Mu.is.la Mullein)
103, F^iabadl
10i r Fnaxi AbdOjLiki Mb-
Lammed
10F. Furuzan - f*r Eedftix-
xaman
ZADlk
■
Hiurl tarihlari Mil&dE tarihe
^eviruis Kit?ivuiu (Ankara-
T. T. ^- B. 1D5&),
TVrzfitt (1st. ttn3v. K- Tiirk-
t;e Yaa, No, S0J51- MiieEJiln
NjwuEi b. Hawaii yjumaKO.
M&cma'ul - Bey an fi Tef-
sVit - Kur'an (lfl "It. ?Lr-
ki^t'ti] - Maflrif h n ^Islftimy-
yei Of set ba&ki. Sr^yyJd II tV
?lm'iir - "R^ALl ** Seryid
F.ldSullAh h it - TsibrHt,-il]LJL>T F -
i! - Ye^ff tajdwTi ve J^si-
y ftlenylc ; Ttli run -1375 H-
1335 S. >.
Dar T iil - Filrvun, Ectehiyat
Fakulteai "Serh4 Miitun"
notion*
?*Ni# Safi (Iran - ifcU
Burliaji-i K*ali p (Dr. feti-
hrtrtimed Mutn'iii ta.??!hih, lit-
$Lyc ¥e ilfiTclcriylt i Tehmn,
£ftp-Hanfr4 fb"t Sana -
IflSl 5- )■
E] - Mu h cim*ai - Muf«tir*:t h
ElfttfiT - Kur'iin'il - Kerim
(Kali ire -13G-1)-
AhadiE-i Metnfivi (Tehran -
1334 $- ).
Maalnz-i K??.Tft." a Temsplit-F
Memevl [Tehran, Cttj> - Hfir
ne-I Jfleclis, 1335 S-V
StllLtYOGBAFVA
so?
1GT.
3Q&
111.
11?,
J J3.
Furusan - for Bedl'm-
zaman.
Galib Et'ad Dad* (Serb)
Gaxilr Muhunimed
HaleH All b r Burha,
n-eddifi
HsKl Edh em
Halift Muhamme^Tiil
KaiLirf (Styyjd)
114. Ham dull iVil * MustftvfZ
lift. Hn&an B**ri £aatny
3 IS. ifftTiboglu
117. Hayyam - p-fie
119, Httwyo t. Maissut'i!
; 5*t4i-| Mcin,e V ti Cue'-i N*-
hoatin ui Defter- F Ewel
(TeFtrin - $&p - Hanc-i M^e-
hs t 15JC 5.).
: hTiiBJi ii A f k (A r Ottlpitiarli'-
mil "ftns&sii v& EaOtlariyler
GalElj 1 iii elyaziai ntiihahii*
fotokopiFiini h^vi; ! fl t, Al-
hn Kilaplur V?iyjncvi-lS6fl).
i Ihfin LlliWi^ - Din <M]«r-
iaoe) .
t E'a - Sinrct'iil , H^Ubiyye (I-
HI? KjiKitr:- I3€fi>.
± Dilvel-L tslacniyyo Tai-JhJ
(tst. Mi(JT Matbaft-134-C R
192^).
T* KSfriyyat-i Ir^ad'ul -
fas dar Jran (Yessd, 1367).
b Tarih-I Cuzide (E r J r TP^
GibbL I^ndea-1910).
: Kx*r d an^ Hak:m T a WtoaH
Kerim (tat 13ra H. 1&D3),
t Han Bckta^'in "MakaaTJt"
kt utifiha,
: Netr'tid . PSrer [I^t. Nilru-
osmkni K, No r 1403. Ah-
med b, Sutayh tarafjndait
T31 CnmftdEl^hirada yaiji-
mif nuslia).
■
Sahife 391 - 397
EtBLtYOGRAFYA
OT£
mi
IitllLlyC>GRAF¥A
113. Husayn b. MacB-ur'iJ -
Hall
A.
AC
120. Hqhtii 1?, Manrirfl -
Hall&c
'131* T£teddin"iil - Bagdadi,
Ibn. Zcnci h Ibn Scl-
in-i Ibu Baku^e
1KB, Huuyn (Styy^
123. Hu**ev (Munla)
124 frakir
(Ahmed b, All)
125, Ibn Hi^am (Mulmmmed
b, Abrttilmclik)
327. Ifcn^l - Ce^rf fCemJl-
Icddtn Efoi'l ■ Fer£<5
Abdurrahman)
1S& Will - E^r (Atf b.
Muhammed'iL - Co-
wrt)
12B. Jbn Ail - E*r (AH b-
M«h. Cczcrf)
£>jw^d d'nl - Haltej (Loui*
Masgignon m*§ri; Journal
Asiatic ii* -j Jinvier - Mar*;
Paris -J OS 1, Ajti basim).
Kitab-BiL * TaT-aiJn; I - II
(hr Ma&signon ne£rJij Pa-
ris- IfllE).
Akhbar Al - Haliaj (L. M,
ve Paul Kraus ne?rU ^ran-
sizcu tcrccmcseytc; Pi-fis -
IJ>36). .
KaLflndcr - Name" jjtst, Sil-
leymaniye K. Ayssofys Ki-
taplan; Meerufia^ No, l#-\ 3
Dii^r^iil - HukJrim ft 5**i
C^iir«r1E- AJikfim (M]fiir -
Mat Velibiyye? l£4?>,
DtvAi* (1st. t!niv. K, Fare-
$a Yaz, No. II 45).
E- [sabc ft Tumyiz'is ■ Ss-
lanbej (3 cilt; Mwir-lSBS-
Strtffen - Nebi (Kriier Pcof,
larmdaii Muliarnmed MuJh
yEdtfto h&Jiyelcxiylc. Knhire-
1SBG H. 1937).
Telbiau Jhlia (Kalnre -1*25).
EJ ~ Kamilu EFt-Tanh (IS
eilfc; G, J. Tornbnre bciSi-
mi; E. J. Brill -19GS).
Csd'ul - Gaabe fi Ma T nfel'U-
130-
tbii Nedrm (Muhammecl
b. Ishak)*
ML
Ibu 5a.' d [MllIiULeii tiled
b. iSR>d)
132.
Jbr*birti {S&lnnUT $c.y-
hi)
X33,
tbrahbit b. Maaaflr^ri, -
NiaSburc:
13-Jk
Ibr^iLRi Hakki
13$.
IbrabicH Oltfim - Gem*
aid Drahf-RQ
13G.
Imdaduliah
137.
tree Ef^ar
136.
Urtn^xl Fenni
135.
IsmSil Cilib
140, IsmSil Pa**
3 -H . Ka^anl Abdiirriu-zak [
1+2. Kagant Abdwl**W*ak :
143, KMip £elebi
1*4. KaxLm HdE*Tn K*Jri
£1 - Fibrin (Mien's Mat
llahmanivyc - lci4S).
TWkft*t'yl ■ Ktbtr (9 cilt;
JoKcf HoTovitp, basini; I^-.Tl
Brill. Leiden; 1505-1508).
DSvin (1st. 0niT t Turks*
Yaz. No. MSI),
Kaeaa'til - Enbiya' (Kotiya,
MevlHiiu M«kcsI? N v o. 11S0),
Ma'ritet - Name (Dulab -
L2S0).
Far&9^ * Tiirktc Soxtuk (S,
FaslkWL: Ankara "Qniv, Ba-
asTicicvi - I 067),
5crh-i M-c5nti:i (Ta§basina-
si; KanpuT-1321).
Yad-dastbA'!fi KaEvJui ft
YI, Tehran ti"niv. YayittiL;
liil 0.).
Lujjjatge-i Fc!sof& i\%\. Mat*
Amire-13^1),
Muxa-i Huniayun M(*kti-
knt-i Islnixilyye Kafcalogu
flat. Mi Hi EjEiiijn Bnsiraerf
Jim),
K-iriJ el - Zunun Z^yii (^
Cite M. E. B. I*3fft.
T^viiat'iil , Kiw T an (2 eilt;
Eulak"l2e3. TefgSrv Mnh-
ynl^Tri adiyle baa]I]nk5iir),
Iatilahftfiis ■ SvGyye (I&t +
tJnjT. K. Arapgu Yfti. N'-O-
155).
Kef f el - Zunun an E.*^rni l l fc
KiJtnbi tcT - F^nnft (S cHL
1st. M r E. B. ISTl-lSre),
Tiirlt Luenti (I -IV; Jflfc,
Maftrlf Mat. I^i6^1&45>-
5a/?//e 392 - 397
TnfO
BlcHJYOCAAPYA
JJtflttYOGRAFYA
SA7
145.
146.
147.
Kac*m MukamuseJ-i
Kaaviui (Sfcyyli)
Kazun-J gtrfat - ra*d*rf
(Scyyid. Hici)
Ktmileddtn Ahmed
(Hariri - zide)
148.
Stijf.
Ku;ada T h Ibrahim
(Seyh)
JCugoyri AbdulkeTzm.
I
YaTcub
JUamii
MB, M*k™4 (Hitdayi AstU)
-
1*6,
Mahmud-] Kafpari
hfakrisu
165. Matiifrmiir Louii
AiLyyun mm h c] -mtltcki ^
Hulatat'al - Ahkam (II. bfr
wen; c. II, Tehran - 19 B3)+
Tibyanu Vrt&iliil - H»fca*ifc
ft B^yalli S*l£sU%t - Tariik
(3 dlt. 1st, SulevnianJye
IL tbralilm TBffiTidl kitap-
Ian; No. 23G-£tf2),
K*hU y* Dininc (1318).
M«ktubat (Bizdcki yazma.)..
■
Riulct'ul - Kupyrfry* (Bu-
u*$im - sift (t™o3n*
Tervlhi Knlub'il - MiijaLU
E±in (tfafilMt T*Ffl r fet
vikiai, E r i . Tibial - m«-
duk bayri'es - Siliki vc'l -
M«lvtk ft 1 * - Siiluk (Oftfi-
de'nin iobbetl eri itl arap^a
yftsmtf far. Kerul i elya&Tsi
niJH, Is-t, 3^3 tm A£fi K, No.
Divanu L-u^aaVit - Turk
<lsL Mat. Amire - 1333).
Kitab'iil - Ms-vatm yb'I -
TtptSr hi ZJUr'il - Hptnh
Wl - Aiir {E ciEt; ftulak -
127ft).
La. Paiaion d'al - Hosayn -
ibn h Muuovr J - Haling-:
Martyr Mystique da L'talazn;
0-11* Ffttis-I&S£) t
1ST. M-a^aum Ali^STn
J0&
15k
100.
Mccliai Muba mined
Bakir
Med is! Muhniturtfcd
Bakir
161. Midkat Bfcliar! Hueaini
1G3. Mehinet Ondoi-
163, ^uhnininieiZ Abduh
164, Muhammad Abduh
l$fi r Muhammad All Mvdtrm t
1(?C. Muhammad b. Ali b-^ :
Muha.mmed F iz ■ Za-
hln y *' js-S^mtirk art J?
1G7. Muhammad b d El ■- Mil- s
newer bn Ebi-Snid
Teu-mVuJ - H^k^ik {J fill,
Tehran - Kiitiib - Hiwt-E
Barant - 1345 H, Ca 1 fc;r
Mftkcub ha^iye vc ta&hthiy-
Bihar'ul - Envir (10* aide
basaldi i Tchran-1 37 d-13 8&> .
Za^iil - JVUH {TcbriE-137i.
Mecmua (Kenya, Mevliu^
Muxcsi; A. Gi>lpmftTii Ki-
taplftri; No. fl+).
Terccmc-S Riaale-i Sipwb-s-a-
ISr he Majiakib-i H"r*l-i
Mat. 1331).
Mevlina §ehri Kenya (Kon-
ya V^liliiPS Vjiyimi; K. Ye-
jiikitnp BELSitrt^vi - lSGEj*
Scrtru NeKt'il n BelaircL (I1L
bafiicni, MlSir-lr^l).
5*^111 Nahc N iT - B*Ue!i fMii-
*£fiflsei 1 (H - AMcmi li'l - Mat-
bflut^ Bey nit - I.iibrutn).
Raj-Siatiatu] - Edtb B Te-
racinnM - Ma'rufiit bil-Kiin-
yeli ev'il - Lnkab ji Ku*
nty-* Alkaab (« cElt^ Teb-
rk, Tehran^ 1335- 1335),
Sindbad - Nam* fe*. Sirtdbad-
N^m«-l Tail (Abintt Ataxia
ta^hih ve liA53y*]er]y]p; l*t-
M. E r H r IDie).
Eira^ut , T«vbid B M^ftfr
iuati Etf - S^d (V. Zhn-
kowsk] nc?ri; St. P^t^rsburg-
lft^SJ.
.
Sahife 393 - 397
SOS
BLEU VOCE AfYA
BrROVOGKAFTfA
yo&
1*8. Mub»rnmtd'ij| - Mederit
1C9. MuMar (ficyytd, ilm h iil-
170. Mum MuKai^mcd
171. Mum MuKa.in.meiJ.
172. Muft-azft*! - Hiiseyniyy "j
173. Munarf Abdurrauf
174, rvlutfiS-vf AbdurraiiF
1T5i Munavi Abdurraiif
1T7. N£*<fnl - Tazict
ITS. Na«r-* Henrtv
JT&. Wecati El pin
MO. N*vb*MS (Ebft ■ Mu-
hsmmcri Ha&an b.
Mflsa)
El - ithafat'ut - Sertiyy** tl%
Ah^diVil - Kudsiyya (liay-
dara bad -1353).
(Kt-mli cl.j.'fijfilnrnstla.n iatin-
sah clti£[mia' nlLstiA. Ely.fr-
zitanmn fnttf - Jropisi-, Anfca-
ra M-ll] K. sindciiir},
MandiyiiHi t* lt J *ir-i 4b
dcr Edebiyyat-i Pari si ('Fch-
ran Univ, T. ISSff, 5.),
(Tehran Univ. Y. ms £.).
E! - Fadairiil - Biftmse itii—
ne'a-Sik£h'i ¥ - SEttP (& cllt.
El - Keva.lt ib- 1 u J - Dtij j i4yyifr
fi TerneinVia - Sfifiyye (Ka-
hin»-I3&T H. 1938).
Fey^'ul- KdJSv (Ml»r - 135G
H. 10SS).
as - Suj^yr ha.]]ii*inrfe U32).
El - -CimE'ua - SiiEiJh fS cilt.
fret. Mat. Ata-iLre p IS35M33+).
El - Orf'ut - Tftyyib f? £t r -
hi Divam ELi't » Tayyib
(MLitcncbhS U. lit in Serbia
BeyrLit-lS£2>.
Ru^u&vS - N^nte (KillUyylt;
Mu debit Mmtjvi bafi]mi;
Tehran -1301- 1040 $. >.
G6". Yp I'd a nil mil rule MevIanA
(Konya, VeniJtitap E. 106(1).
Kitabu Fu-nVi* - &■« (Al-
man Mtjate^nkL&r CemSye-ti
T + tot. Devlet Mat. IS3I).
m,
Nijrami
362. N]zi
jzami
ifta. NiEHim
I-B4. Nizami'i Aruxi
ISC. Nfrsit M. fetm
16-5. Osman Erg in
3 ST. Om^c K^kk^lu
ISS. 0$tp^ti K*skio £'lu
1-83, Otto Gtcmaiun.
190. Omtr Karat** •- Stado
1*1. Pur - DGvfid
Uuarev - p §mn (1st. t^ClJF+
FarSC* Yjm. No, 380, 90*
H, de ya3ttlN]i5 niifl.) b
Hot^v^ Sirin (1st UniT.
F. Y r No. -S49. Seyyid Tct-+
hullifth taraf]ndaTi 1002 H.
de yaaiJEin^ nils.).
M^hzcn'ul-Eairar (1st, t^nir.
f. Y h i^o. jto>.
b, Alidiil - Ychh&b-i Kasvt-
nt t.ishfh ve li i^iy^lcriylt.
Ei. J, W, Gibb VafcfLi
Leiden - iniO).
Kenya KiittiphanolGrindekt
Eitci YnzniBLlat (1st, OnlT.
5ark]jrAt iVl^cTuflss^ N"-t>.
IV, frt, Ed«biy«t Fair. Wa-
Sadr - al dJn al - K«na^t t^
rawrleri (^Artiiy&t Meem^*
a?i h II, 1st. Ctemnn Yalfiir
Ebu ^ HariLfe ( KTiiJi ATnmtd
i;i]il - ifitsljr Wan Tcrc, iat
Octfal Yayiim, II. BrisiHi5=
Tatili Mat, me).
Jmam Safli (M. TCLti-Zch-
r4 a dan Terc. Ankara - Ay -
yiklia Mot 19f?9).
MytclogEfc Dei- G> rech^n Ui«i :
Renter (Lrfi3ps] E - 1S95).
Kurd! . H^^ |[ mcn'iTitedi
(let Tas^ririefkAr M,tt.
G£tKu (hoinfrav ve IranZer-
tUftileti Enciimeni Y, 1&27)*.
Sahife 394 - 397
310
BIBLIVOGHAFYA
mBilYOGRAFVA
Ml
1P2. Palmar E, H«
1S3. Ris^-i Ijfahani
134- Hapb ] IiftiK&ni
.195. Dart Filaaof
JSe, Rifat Ahmed
1&7. Ritt^ H.
19S r RC^cnt Omer Dtdt
200. Sadife Gc.Wf*
£01, S^'Jcddin (Muni ft. Sftjd
Em re)
SOS. Sa'iff-3 Sirazt
t?03. Sa'dT-j Sfrari
Th» Koran (Oxford- 1 0JJfl) +
£1 - Miifrodat ft Ckrtb^L -
Kur'an . (Mmr - Mermrnry-
■ye Mit. 1324).
El - MuJWit fi Garib'il -
Ku^in (Tehran - Murtazi^
yid-i CLylrlnf Bmjqju Of-
*et buski).
Resailu Jhv«n j ]* - Sflfft* vt
Hull^n'il - Vefc' (1st, Atif
K. >fo r 1GSL 577-373 de
Mevdfttf b. Osm&n b. ttintr'-
it - tfairtb'te - SJrfant ya^
2151).
Mir'at'iil - Makaaaid ft ft*?.
it - McfSflld (1st. V>*Lr-
hfl-m, Haci Ibrahim T>est-
Ney - Name (feL tW. K.
TiJrkte Yaz r (KlHliyat) No.
1915).
CotsRn * Namfl (Aj-ni K.
Aj'nT ft.).
Ftrk«if-i Lujf.iat - o Ta'bJ-
rat-i MeincvV (Tehran Only,
Yay]n & HI^ 1V d 1339 -
1340 g^
fVIaStaalii-i Haci Bekt£?-i
VolS Terc. (Mnnsfir. tit
13*S).
CuListan (ML3*r - 1B&1. Ta£-
bas. ) .
Button (Bombay - J38fi.
t.tt. pirknt-r Hftyr[y> r e-i Sah-
Wffiyye has. I3G3J.
"2K>4. 5*dred^n4 Kunavi
■200. Saduk {?eyh)
30C, Said Nctftf
307. Said Netfri
-30S. Sa'lobi (Ebti - lihnk
Ahmed b, Ahmed' J n.-
Ni5ibOTJt)
SlQ r Salary
-31L S*nai
■21o. Seyyid Sorit-i Cifrcarf
314, Sultan' tf - Uleffli Ba-
baeddin Velcd
31 o\ Sultan Velcd
■£lff. Siib**] Ouver
lryri]Mye> K, Ayasofyit Ki-
tapl£n h SictiuQ&j No. *849.) r
: Riaatet'iil - t'likaadat (hflTi-
1317 T.aKtias,.).
Iran t* d*r »eban-i Ffirpsi
t& fhiyan-i karn-i dehum-i
Hicri (Tehran - FurfleLy
K. 134-1 80-
: Zii h l - Karneyn 7a K*niJ-i
K*Wr"(Ebii"l - KrfAm Azud'-
d-^n terc, Tehran- 13^3),
i El - K^Fu w'l - Beyfin (1st,
t'nlv, K, Acup^a Yajt, No.
IY03).
t AcwVil - Mualia (Misir -
: U Kor*ft (Paris - 1951).
: Ha^iyknt'vl - ttafciyka ve
^kit'iit - Tnt-Eka (}t1iderrii
RQtSavi bajgimi (TuhrEtn -
CJtp - M4ne-i Sipihr).
: Dfvan (Mtiderria DarifivS ba-
siin]; Tehran - lBEQ ^.).
t TiVifat (1st. Mat Amir* *
1249 Tafbaa.).
: Ma^riF {^edfua - zftman 1^1*
Tftsan - fftr fcttS]IfllJ Tchran-
2S33 SO-
: lbtida - Name (Jfii Unit-
K. FarS^a T. No. 12B0) +
: Fa*ati ve Musiki M?k±mlari
<Tii^k Mu3ik[ Dcr E ]tii; JsL
Marmara EjL&imeYh SayL:
5a/?//e 395 - 397
812
ttlBLiYQGRAFVA
SI7 P Siilfijmfln
21 8. Suleyman^ Btftii
£l9 r Suyut: Celaleddii
2&0. Shjtjl; Colaltdd
in
221, $em p t §om\t|]ah
3E& $rRia«dd?]i MuJianimtd-i
Tobnti'
SS3 r ^etnroddin Muh.immed-i
TVbrTasi
SS*. ^einEcddin Multnmm &d-\
Tebrm
££ff, $em**ddii4 Sim?
3Sfc ^^feddrn Yallfcay* M
333.
m
■ *
Tabarf {Ebfl Cfl'f CT
IVTufiammcd t>. Oetftej
T^ari (End - Cn'fer
Mu hummed b. Cfl-
Tfr)
* LugaM £a B atay (1st. IBSS)..
: Vp flbr«] -i Mcvcdtle flst r
girket-i franiyyc Mftt. 1302.
fcL fknid liagim; Alitor Mat
1310).
: Caftii'm - Sagiyr fi AhadV-
Hay riyyq Mat. IG21) t
t E3 ■ Lesli'i - Mosaua £F] -
AhacIiVjf - MrteQ,i (Mjsjtv
Ed^bjy^ Ma*. 131T),
: Serfa-i Mc-Bntvi (1st. t?Ei*\.
K. r nirk$c Taa. Wo. SBort -
SffOr, S2.!J4) fc
: M.ikaalat (Knayu, MevlAnai
: |VUEe.iAlat (1st. \)nW r F, Y.
No. <?r!>) L
t Makaalat (1st. STJlcymari^c-
ft Pa (Hi 'kitflplari, jSfe
: Kaamus'iiF - A'lftm flkditiiT-
Mat. 1300- 13 JO).
Ytdi Aakis E| - Muallafcaat'^
«* - Set' (Sfttk - fcfAm.
Khibiklerj; ^mrif V. Ya-
yiiri]; isi. Mprj> Mat 1D1-31,
tefiJp {Jfftsir - MrymeniTj-e-
ttfik 13il).
Tarih'ul - Oinfrmi ve'J - M&^
Juk (M- J. Dfi G^nje; lijj,
fffld. 13 at, R L I. ft r i|j + 1SSN
1*63, M]sir - Miitbaat 1 *!! -
TabarS Te™m*« (3 cj[tii
lit Izzet th Ali Mat, 12 90).
BlDLiVOGRlFYA
fil?t
^30. Tahir. Bunali
-231, TahsEn Yazmi
"233. Tnjitupru. - z?ld* Ke-
mfdcffrlln. Muham-
mtd
-233. TahaTitvi Muhammad
Ali b. A IS
-2S-4, Ubcyd-i Zakani
Alt)
^SS, Vatidi
337. Yeled Qckbi
23& Vural Sbzor
3&D. YaktfUM Hamav?
£40, Yenrfti'i (Mu hammed b.
Abdliteebb&T)
341 r YiLmas tixtuna
Q«manli Miw]lifl*ri (kt,
Mat Amire- isaa- 1333),
Artflerin Msnkibejtri (2 dtls
A]ikaru - Ma-irif B, T«rb
Tarits Kurumu Mat. I&+C -
Mavsuitiil , Ulvim (ist Ik-
dam Mftt, iar,?tj*
Kc^^fu lfrtiI£hnt T il - Fittiuia
(KaEktte. 1S59-ISG3).
Dil - a^^a (tst pjmtV* K.
F, Mccmua. No. 123. I&aS
-cLel yaviilmi-S niiiha),
Eftba^iin-NUtiiai <tst Ofllv.
K. F. Y. Mccniu.iL, N"o. 133.
MsnaTiib-i Hacc-i Cuanri ye
Netice-i Can. (tstt t)niv. K-
Tiirk^e XfUi M*>. 5504. 1031
rifl ynK.ilnu-5 ftiis.),
E'* ■ Seyf'iil - KaaU'fSV *
Reddi Ala'l - CilJ'ii - Sabi*
Muiik v* MiJ=jayeiiIer AnVik-
Idpiidifii (ht, Atlaa. Kitahe-
Mu'eem'u] - Biildail <10 cilt.
^]S]r - SaAdpt M^t. 152CT-
S^E ihi eLldi MHhfunniud
Ejiltn'til - Hanr^nrn ztyl]-
%t$m Yaniiiu (1st. (JwT".
A. Y. No. e^O).
Turk M\ifl]lii A?i*itk)padiii
(M. E. Baaimcvi-lEtSfr).
5a/?//e 396 - 397
m
24t2 r Ymiua Emns
DEBLJVOGRAFYA
*+3. Zabfjr^dir, Mfltaifimtd'-
ur - R™
*44.
£*2
£*0. ZaWiyyi'J p Anaarf
**?> Zihm MuL atnm <:d
D^rn^i YEiyJiH!, Sbieymfi.
■^ K Ffttih kftkj&.fcji
- SS * No - rf ^ki niinJiHmn tip-
1321).
K*$j£F {Mcsir „ I2fli)_
Ah^rs'il - Cami'h . S,jbifa
ttnir, K, A, Y, No rtife
1327. HI. fiiajuayi
iJ
P
o
e/J
13
«■
A
4
da-l
*
ET
In
a
4
H
4
c
s
t&
«-3
=5 tf
^
ri
o s
n
S*
■— i
1— 1
1 — 1
si
£3
r
H
E * -J
<d C* g J
rTl O ^ L--
<M » T L-
a*
r4, jj. • 2
^
5 3
d
Id
V
C3
i
k
fcr-
4
4*
1.-
"J
K
£*
«
*
^
•A
tri
X
■
j
■^•
■
h- 1
v
LJ
-J
■
5 ES B fc - i>
■"* "* 1-4 ITJ
k>
■Ci
1 t
H sS
r^
IE
i3
Th ^
k
3 R
i&
rt
kJ Id
a ^
— _l
LMJ M
& **
E ig
^ tl*
.Ff rf_,
4J .
E
S
.s
I
^n
|g
A
* jj
■■
«
ri
X
i-i
1
is
■3
s
44
E
--
s.
^
i
5
s
■71
'1
3
8
h fi
li Lu
■
■i-l D3
■ft io
iE
■u
3
■H
%
l3
£
13
E
Ik
y
■3
4
^
a
n
G
c-
e
iii
"3
1
rrd
rrH
4
1
^
fl
&
>
|£|
^
^*
+
S<^
c£ h"
■^
T
<d
& 3
a;
p.
1(5 CO t» C^ C5
■n i.i itj l; n
(4 «m oa H *J
So/7//e 397 - 397
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11