Full text of "Mesnevi Serhi - AbdulBaki Golpinarli"

See other formats

MESNEV1 



TERCEMESI VE 
5E2HI 

L-ILxilt 



baajm 



aeduleAkI GOLPINARL! 




Sahife 1 - 320 



iglNVEKtLEB 



MtLIi EfciTiM GENOME YE SFOR BAKANLIfcl YAY1NLAR1 : SSO 

MUM VE KV1/1XIK KSBRLER1 THZJSt 1 81 







A1|H| KAiMm {inn?3lk vb Spar Bakanligi Yaynnlai Dslresl Ba§hanh|min 
4i,IINi'i (mlh vi> Ml sayih yazisi lie. Ik.nci <Iefa 5-000 adet basilmi^tir, 



Sayfa 



V. Clldln DTljAcesI , 

BJbActnin ^crhl ......> 

Da?]Lji)B(t . . 

!S : - l"l I . ', ....... 

L, DHrt kuj al ..." Ayfttmln tefsiri . . , j . . . 
Serii . 

MiiE.tofa'iim "K4fir y*dl bagirsakla r^..." tkinisi 

n'vii sefaebi 

MusUlfi'iHn odn kailismi WP kcntlisini ;$-izleTll«3 L 
KiomL^un iniiJ CYTtJi /.atagim yik&rktr'L OllUH geriyc 

(luntnesi . , 

^ustiifi'nin o kouuk Arab 1 ! yatijdrrnnai .... 
!Naria.i!£, nr W£t wJfitUiii kiiHtikl&r, Lfteki D^r.i ta- 

mklik edi.'r, ............. 

Siiyun pisliblcTL nntutaii, ionrn Taim'wn °J l « 

tetnMemnsi. - . . . 

DLfsmJ» Brunei) 'iijin .(ct<?M ljipa tantktifi . . . 
T^ikh kisinin L(-m(lckL 1.51k, n(]»imii iijskh oidu&LiTifi 

toiuktik wler. ............ 

MiifitniA'nin, komifrmn. fdiAdet j^tLrtmeFiL . . . 
Cm rhIS-ii clan i;ikj crcnk-rin sQslerine ^* G 11 ^ 

olur * * . . . <■ . . . h + 

Y.-ilvarl? , , ■ 

$erli 

Levh-i Mahffiz'urt ijrifie£l ..... 

(' i;-.^ i " I \ :L"kv-hr: 

:: YrtEltd&r olSDH kiillara" Avctiriin tcfairi , 

Scrh 

FerecSye. ffirecT ad.inin ¥criLnciiiiiJn Scl>tl)L 

r J'«vus kiL^unun Imyii - 

Serb - 

Tanri'nm HUfimu ija lierkcs liilir, kid) mil tfa 

Strrh ...... 

Mu'te.&Ue'ye ciflrc flkitlar TjirtUr .... 

§crh ..... 

Kopcyi acliktrir uleii,J<li> : . : .i - ..- : ;h -, '-,'■.:■ ■■'■'•■■ =:J: i tv _'\ : 

tcisana, kchctini lc Sril J JfSjfEnVit'dcrSiiViv tclilLi.«li k>JrtT 
fjijs yoktur , . 



3 - 

3 — 

10 

13 - 
15 - 
IS - 



4 6 

B 7 
12 10 

14 11 

15 12 

31 14 



S2 - 


24 


16 


25 — 


SO 


17 


2(1 - 


31 


18 


31 - 


32 


20 



Si 21 



36 — 


37 23 


37 - 


sa 23 


38 - 


to 24 


■10 - 


42 25 



42 - 

■U — 
4<? - 
5ti - 
59 — 
CI - 
63 - 
C5 - 
(W - 
TS - 
77 — 
SI - 
8B - 
ss — 



44 


26 


15 


27 


67 


28 


fifl 


34 


61 


34 


€2 


35 


C4 


36 


63 


37 


71 


39 


IS 


41 


m 


43 


B4 


45 


97 


47 


SO 


49 




Sahife 2 - 320 



IV 



gftyia 



■"Az ferial tftfirlcr, acni jtfalerlyle ycre..." ftj-ctiniti 
tefatri 

Serb 

(jflffflfiij'l* tuylerini ynlan tnvuj kitju 

H"efs-i Miitinairine ■ ■ 

"MiMtolAuflktft kc?i?lilt yuk" hiietisi 

Agifem scvAbi t, 

■"tiHlmUnll dilcyeii...." llJMJisini anlatis , . - 

Hirat- Atari!* Akil-Can , . . 

Tavu&i;n cevap vermes! .,.,.,,... 

mtnerfcT, nkjlb - likirJi olu^j matj tarusun k&natlii- 
rino, benser ■ . , , . . . 

Scrh . 

GUndtlz., jnirtialann giin<r¥te yok olduklBTi gibi . 

flerh ■ - - 

Alah'tan bfi^kfl. tierjey, yiyendlr, ytnehdir . . 

Serh 

llnltrin kutgUllU tt) rtlirmcsinin i^ireti 

Yakari? 

tfc kijiyc aciyrki badisi . . . > 

Ceylsnci e$tfk nhiriTifl diigmes] 

Strb 



flcbuvailllar - Ebflbekir 
3S$e<k) (iTin arftsmda dcy3an 

Stvh 

YcdL «it!i!i yed[ utik inek . 
Halfl'in horaju kesniesi 

Serb 

Bin ijisadi en KiLzel SekUde yarttth 

Ap.ivik inananlar 

ijfrh 

Yok K&rilnen (SUnra-Vjir olan dilnya 
Sana, Mcninle gomiilccek dust Jjerek . 

O* si&tnJedir 

Serh - , , , , 

Derllerini bir dert ya-pan 

filr beyti anlati£ . . . , * , 
So* i 



94 

97 

100 

102 ■ 
104, 

lt'D 

106 

ioa 
no 

in 
tut 

IBS 

128 ■ 
183 

137 
139 
140 

144 ■ 
1*5 

147 ■ 
U3 

1ES 
161 ■ 
Ili'T 
106 

16? 

US 

i« 

183 

iss 

187 
IB9 
193 

1S4 ■ 
196 - 



9« 52 

■ 39 53 

- 102 55 
103 56 

-IOC 57 

• 10fi 57 

■ 10S 58 

- no 59 

60 

113 60 

■ 122 62 

- 127 66 
131 69 

- 130 71 
138 73 

- 140 74 
144 75 

■ 145 77 

- 146 77 
US 2 78 
ISA 81 
160 84 
164 85 

87 
168 88 

- 171 89 

- IT3 91 

- 177 91 

- IW 94 

- 1#5 96 

- 1ST 97 

■ 188 98 
- 1S3 99 

- I'M 101 

■ 1SS 102 

- 197 103 



V 



Sayfa- 

Peyg&mberlik dAyisiha jiiri&eji Kji . , ; - IBB — 200 104 

Tann crlcTinL yabnnci pflrliJiLn scbcbi , .■ . . SOI — 202 105 

KSlii isle iyak direyen .■ , . 203 - 205 106 

YakaTif SOS — 20T 107 

Bear?aii - Yalina iwyjjamb*; - 207 - 20fl 108 

Serb - 210 - 215 HO 

X?ik - Sov-ffiHai . 217-319 113 

Nauiftzda ftfflayis , ... .. 213 - 220 114 

Scyhc iiyup aglayan tniiril 220 - 530 115 

Swh 227 - 234 118 

Hnnorn - Halayik ve efck .., 23 G - 243 122 

$cyhin in u rittcrc, pcygairiberleri.il ilmmete telkiyni ttfi — ?■!■& 126 

Kai)ek encekleriniiij iina kftvmpfla hsvlamalHTn . . 54S — 24.T 127 

§erh 248 - 254 129 

Darvanblar hikaycai SSS - 2CO- 132 

Swh. 261 - 252' 135 

Tam-1 Tftrsrist - KAibbLij*et . . . 308 - 3fifr 136 

Serb , ., > -, 260 - S67 138 

Aderti'Jn yapjltiijC^Si. JSmar Cflbrnil'p rcrilcn 

buyruk . " 2CS - 270 139 

Mikatl'i gBndcrmesi . 270 - 27S 140 

Yxums Payfi Am ber we kavm" ,„,.,.. 272 — 278 141 

ItrafilV buyu»-ua 273 - 57S 141 

ABi-AN'i giindprmcsi 273 - 27S 142 

Serli 279 -98? 144 

Sana mlmedfin gcr^tktc bir JiTettir 2S4 — 2S(? 147 

AsT&il'e cernp Eelm^s! 2SS — 289 148 

BUtiTftnui j'*£b - bfilli ^cylerin! 269-233 149 

Nc hostu bii diinya, Sliim olmasaydi ..... 201 — 292 150 

MuRlahak nlmadan ^ilejicn ^sjrltr .... 292 — 399 151 

Serb 300 - 30G 155 

llva^'in £arigivLs posiunn bir odada &»klanid£i . . 30ff — 303 158 

Anlfttilan, hikJlyenln di?ytk«(J(ir 809 - 311 159 

"tnaann bak, nedtn ynra-fJidi™ 811 - »12 160 

Cinlcp dnmanaiK alcj alcrandcn yaratildi .... 312 — * 31ff 161 

Serb 317 - .1M 163 

"Ilerjc^i, nHsilsa oylc gSate»" 324 - 320 167 

Yab'ans, ynlparreiftyi?jn -ziddidir , , , . t , 326 - S2S 168 



Sahife 3 - 320 






VI 



Say fa. 



eezfliandir 



c.. r ] enfiirmyi 



NasiLli'iin NJvbesi .,.,.. 
Tattri'ya. (ilu^Wisg Jlrifin <1uiUl . 
\ t -" i, " 1 1 -"> iirasmm Nafl-ll'i'a /-■:- 1 r< 1 1 - : L 
InciriLTi liuhmmnsi ...... 

2\ T asiS!i'u lekrar fellaklii* tfigimiasi 
Tdvbc - Pi^manlijp miutu? . . 

Kiitup 

gerh . . 

U chin Cumin ■ "-; fj": i ...... 

!E3egsn, kisTiictiTri c ffisiyim dirratsl 
E^fiin tilkiyc cet-ubi . . . r . 
"1'ilkiniis ccvabi ....... 

EJregtn cevap vermtsi . . . 
Tann'j>A clji-yinittKik . , , . . 

Tilkiniri ocvahi 

Bir dertatten h&ber ver«n ktsi 
Oljiin geyh - Oku y up ojtrftneh 
Allah jivriaincgl Ac SrnrSt gctid 
TUkinii) esefii eotiir'mwf - , , 
Esek ttjplaya.nlardan lie^An 

I&ftk - ArsiiLTi 

AMJL tOvlbeyi Loistiiak . , . 
Tilkiniti ikinci dcfa gcltncsi . 
t!\^f.gin cfiTabi ....... 

TiUdnin cebavi . , * . , . 
fjt-rh . . . , . * - , i - 



Sevgiliyl* uaik , 

Serb ........... 

Eyass'm ortasuia plrmeleri .... 

KflTndulynri clJcri hri? (ikmnlnrt . 
Padijjahii), oniaxi Eyait'a hfli'.tle fltmsRl 
Padi5s!]]Ti. isttrScn ba.ijL$la> ist«rsen 

d^rndfli, . . _ + . 

Bu Isi geeHstJmie, tea bitlr rtemesi.; Ey.ia'm cir?abi 
Bunen EamaTitflir sbylcctik, hiraB 

Sinn y.iJ 1151 

Hill, siJattiie uyma.yau . ... 
Sera 



S2S - 331 169 
382 - M3B 171 

.sat —ass 173 

339 - 34,0 174 

340 — 3+1 175 ' 

345 - 34* 176 
344 — 343 177 



345 > 
S4S ■ 
3H3 ■ 

3S7 ■ 

SGO - 

SCI ■ 

3fi3 

SS5 

StfB 

8G7 ■ 

37(1 ■ 

STB 

BS.1 

383 

8SS 

RS2 

sss 

ass 

1387 
390 
393 

S394 
3SS 

ww 

400 
401 
40S 

405 
408 



34*3 177 

■ 353 178 
3SS 181 
358 183 
361 184 

- 362 185 

- 365 186 

- 3GG 187 

- 367 188 

- afl9 188 

- 37fl 190 
. 381 194 

195 
196 
196 

- 3S3 196 

- 8J9« 196 

■ »Hfl97 

- sno 198 

- SSI 200 

■ 334 201 

- ago 202 

- gas 203 
. +l >0 204 

- 4m 205 
. 40a 205 

- 405 206 
-4D7 207 

- 4119 209 






$ry\i Muh»mme<l-i Ssrretl ...,...,, 

DiltnmcsL T . 

"S™. olinassydin." ... 

Seyli'iit, dort ktre bir cts gitmesi . . , , . , 
Bcyin, §cyliin a£(L<J(Lnden ojiiiimftsi . . . . . 

Artlb yer, Aim A dlyc ilham grclme-si 

Scyh'i^ bir scy istcycectt ki^inln iate£lnL bilrneai . 

lliiniin sehebi 

TJEkiEiin iist olmnsi . 

Omck . 

T!!r jfiylitn. mtiridln hirsim n.n]nma&i 

BEiyiik hi; allaila bir iilriis vifinij 

Avsi.-inm c^e^S airlftirmsi . . 

Serh . . 

GilndUaltri Generic fCE^rt rihip . ■ + ..■. 

Mu fl H!xnaxit!i: M«e 

Rallmdij'in bnpismds ,?tvt.i]i ..,.,, 

$=rb . , ......... 

Ce-brl lie SUnnl . 

Di:yjruj-hi ay lt(1 ctii f ........... 

KjizA. yie (<ed«rlji Ditiyftn BklerrriediJIne <Hir luklvn 

tli'.iyiirs isn-i-i cdi? 

Ail ah' in dilcdigi olur stintiniln in'iiitii R , , . 

Kalem ynsclk... !#*(! tie bByledir 

^'j riL .■■ + ■■■■.. 

Hflrnsan -Amfd'J - Yckswl . 

Cebri'nln eevap vepm*st 

Vni.ljfR^ - My*?, i > 

Mecnun - LeylA , . 

Si'Hi .....,.„ 

fiuhryn ait tiik^ye . . 

PftJiffth - EjNiis .......,.,.,.. 

BAycskVLn saraanmda bir kMirC M iislii liluft ol de- 

.'in.'lf'ri ..... ,.,.,,,,:.- 

^r.si firkin r.i ik's.-^n. - 

F,t - Ketii 

3ci-h 

WJr beyin, Jtitl^simr farap grfii> demtsi . . . . 



Vlt 

Sayfa 
4U0 - 421 215 
431 - 4S6 215 
420 - 437 218 
427 — 429 218 
4BS - 430 219 
430 — 492 220 
+3S - 4£3 221 
433 221 

+S4 — 435 222 
435 - 43 S 222 
43(5 - 43T 223 
437 — 438 223 
43S> - 4*0 224 
441 - 4E0 225 
AKL — 4ff3 230 
4*3 - +5S 231 
4ff5 — B4T 232 
43 B - 4(!1 234 
464 - iW 236 
467 — *T0 238 
471 — 472 240 
+73 - 476 241 
47fi — 478 243 
478 — 481 244 
48S - -687 246 
4BS — 492 249 
1D2 — 4SS 251 
4»fi - 499 253 
4Bfl — 502 254 
503 - 509 256 
510 - BIB 260 
513 261 

513 261 

5113 - 1517 261 
$17 - fisn 263 
521 — 528 265 
527— 530 268 



Sahife 4 - 320 






VIII 

Sayfa 

Ziy^y, Dal* - .T*e-i Belh ■ ^^ 270 

Ucyin Kfthldc £&&l $32 - 533 271 

Delkak'in Seyyid ,^»h-l TSrmiz'i qtiCi rtmcsi . - 583 — SSfi 271 

JHuatafiVnin kcndinl dagdan ntmaj-n bftlkTiiaai . - 5B6 - 537 273 

Heyin, stfuat kabul etmflm dcmesi &9T - 536 273 

Sef4fl4H«ki yftl¥*rmalan ......... B3S " S1 ° 274 

Scrh S*1-MS 275 

Bey in, gene onlara e&fap ycrmesi ...... 544 - SAB 277 

"Bilsekmil..." nj-eti«in ttfalri . 545 - 54fl 277 

Fadisahin Eyaz'm sSyleme-iini Utemisi , ... 549 279 

tnsamn bedenl lfoniik cvine be™** cso 280 

Konuk - Et aaliiblnfn ka.nsi . . 6S0 - 553 280 

nn^lintelei't K»nvga tseiusr 553 - 55 e 281 

Pad If* lnu Ey6»'« lULfati 05 (J 283 

eiteb ./, ssr- «82 283 

Babanin, kijm, ketitlirtl b?m demwl S&3 - CGi 286 

KendSni gSetermefe lalcyen silfl . , sue - 667 287 

Sau; - SAVf (68-569 289 

ftyyflii'ye Sit lukfiye 5GS - B72 289 

Totbasindan her g&ri K*infe8e- para alan er . ■ SW — ST3 291 

Scrh *M - m 292 

Mi»it Halites! - Musal beyl S7S - 579 294 

Musfll padi*4-himn halsyitfl Hnltteye ba^IamaSl 579 — 6S4 294 

■KumfttMarann pi?man olmnsi S84 - fiSC 297 

AWti inkfir efenler BBS - 5 ST 298 

Haltte - Halayik , . ■ ■ - - ■ 6«T - 1588 298 

Halayigin giilmeye bajtamasi . . - G88 — 5BS 299 

Tlajaj-igin O 5irn Hatftfepe a$mnSi . - - . . S9B ~ B'JS 299 

Paai^hin, hnlayilh fcumandana vermes! . . - . 6flS — 69* 301 

e^ , 595 - S09 302 

"HiKikktrt bis taksim ettiV* 000-601 305 

r*ai*m - l„ri sot-rassos 

W - Ey*S ■ ■ 003 -60S 306 

Beylerin ILyWt liinnmAliifi . - ...... 60S- 60T 308 

FadLsaliir, Ijcvlfri ithUlrmcys kftlVmasi . . ... 00 T - CIO 308 

Serb ■ ■ m- 61* 310 

FijatTOl - BiiyticdifT 6J5-61T312 

Kvis'ih jsftst ctcn^li , . ■ ■ ■ 618 — 6BS 314 

#& ■ ■ ^C-tB0318 



MESNEVi §ERHI 



Sahife 5 - 320 



RAHMAN VE KAHIM ALLAH AlHYLB 



Ondan yaribm tlikriz; ona dayamrsz; goiiulh Tin 

aEiahtsirlarj (Viiqii katmdadir. Raltmet, yarattik- 

[arinui en hayirbsi Miihammed'e, eoyuna vu 

biitiin arkudaJjIarina 



Bu Mesnev? defterlerinin, manevl anlatiglavin 
bcsincisirtir; §umi anlatir: §eriat bir muma benzer, 
yol gost.erit. Ama eJe mum almakla yol alinamadigi 
gibi* eline mum almasan t!a yol alinmig olamaz. Yt> 
la dugtiin mu |U gicli^in, Tarikattir; diledigine eri§- 
tinmi bu, Hakiykattir. Eunun Igin, "Hakiyyatl&r 
meydana gikarsa gcriatlar batil ohir" dcmisterdir. 
Niteldm bakir altm olsa, yahiit da bir nssns, temel- 
den altin olsa, kimya bilgisine ihtiyaci yofctui' onuiL.. 
Kimya geriattirj bakinn klmyaya stirunmesine de 
ihtiyaci yoktur; bu surtunme de tarlkattir. Naeil ki, 
kilavurfa vanlacak yere ulagildiktaii soni-a kilavuz 
aramak, girkin bir i^ydir**; fakat kilavuzla van- 
Jacak yere ulagrimndan kjlavuzu bjrakmak da ko- 



"At(tn clc tnttBJ iilriiakJd yol almamntSlsi tfibi" diiintesl 
metiisde unittnlnnij, iC ri iifiiretlenerclc kena™ jPftzit 

"UlaJildikiM wn?&" jrikij de salirm *jtia% 'tirm jfe. 
rlnt yajiilini$lir. 



ME3NFVT SERHl V 



MESNFVt SERTIJ V 



5 



tudur, dtwi§lerdir. Hasili gerM, kimya bilguine 

benzer; hocadan, yahut kitaptan kimya dgrenintik 
gibidir. Tarikat, ilaclan kullanmak, bakin kimyaya 
surtmektir. Hakiykat kimyayla bakirin altm olma- 
sidir. Kimya bilenler, biz bu bilgiyi biliyoruz, diya 
kictiya bilgisiyle &ev mirier. Kimya yapanlar, biz bu 
Ce§it i§ler yapiyoruz, diye scvinji'ler. Haklykati bu- 
lanlarsa, biz altin olduk, kimya bilgisinden de kurv 
tulduk, kimya yapmaktan da kurtulduk; Allah azat- 
Liariyiz, diye hakiykatie sevinirler. "Her btiluk, el* 
de ettigi geylfi sevinir, cvuniir." Yahut da serial,, 
tip bilgisini ogremneye benzer; tarikat., tip bilgi- 
stne* gore pehriz etmek, fl&g yemektir; hakiy- 
katAO, ebedi olarak saglik -esenlik bulmaktir, iki sin- 
den de kurtulmaktir. insan oglu, §u ya§ayisjtan gu£ 
ti, oJiip gitti mi, tmda seilat da kalmaz, tarikat da; 
fakat hakiykat kalir. Hakiykate ulasmiijsii, (J Nc 
olurdu, toplumun, RabbirnJn beni ne yiizden yarli- 
gadigini bilseydi" diye nar&lar tar; ulasmarmssa 
"No olurdu, kitablR] verilmosoydi; hesabim nedir, 
bilmeseydim; 61um, bir daha dinlmeyesiye Bldur- 
seydi beni; malim-mulkum fayda vermedi bana, 
kurtaramadi beni; giiciim - kuwetim bitti" diye ba» 
ginr, geriat bilmektir, tarikat tutmak, hakiykatse 
Allah' a ulagmak. "Kim Habbine ulagmayi umuyor- 
sa, iyi' i£ler i§lesin; Rabbine kullukta, hicbir kirn- 
seyl ortak etmesin," Allah'in rabmeti, yarattiklan- 
nin bayirlisi Muhammad 'e, soyuna, butuirc arkada§- 
lanna ve boyuna; bol-bol esenlikler ona. 



uiin Ustimc yaxihiblgtir. 



"D3ba*e' r nin serhi 

Kalblerin, gonuUerin anahtarlan O'lran katinda. 
Kalb, gbgiis boglugimda, sol tarafta bulunan malum 
UKUVflur, Ekkiler, duguncenin bu uzuvla oldugunu 

sanmi§.lardi ; ancak beynin duguiice merkezi oldugu- 
riu bilenler dahi, insamn dusuneclerini meydana 
getiren, manevi varligirn tsinsG eden nesneye "gd- 
nijl" demiglcr ve "kalb" 50k defa "gbniil" yorine 
soylenegelmigtir. Hadiste "Ademogullannin kaible- 
i-i, bir iek kalb gibi Rahman'in iki (Kudret) parma- 
ginin arasindadir; onlan diledigi gibi sevirir" bu- 
yurulmusjtur (Cami'us- Sagiyr; I, s. 78); hadisteki 
kalblerden maksat da goniilterdir. Aym Kamanda 
bu sozde, "Gayb anahtarlan O'nun katindadJir, on- 
lan ancak O bilir; karada, denizde ne varsa bilir; 
yapragin dligtugunu, nasi), neneye dustugUnii de 
bilir; yerin karanbklawnda bir habbe bile yoktui*, 
kuru, ya§, birgey bile olamaz ki onun bilgisinde sa- 
bit olmasm" mealindeki VI, suvenin (En'am) 59, 
ayet-i kerimesine de i^aret edilmektedir, 

§eriat, Tarikat, Hakiykat §eriat ( lugatte, neh- 
rin su icilebilecek yerine derir. Terim olarak, inan 
ea, mail, bedeni, yahut hem mali, bem bedeni olan 
ibadetlere, yapilmamasi emredilen geylere ve diin- 
yevi muamelelere ait llShi hiikumlerin tumiine der- 
ler (I. c, in "Dibaoe" sinde "§er' - geriat" hakkin 
daki iKaha bk.) Tarikat, yol anlammadiT. Terim 
olarak insam, bir olgun ki§iye uymak, onun yolunu 
tutmak sartiyle Hakiykatej Gze, varumasi gereken 
duraga jotiiren yol manasina gelir. Mevlana, agila- 



1 



Sahife 7 - 320 



g MESNE Vt $SJjQ V 

cak yolu, kar-anlik, dereli, tepeli, yarh, gukuriu bir 
yola benzeterek bu yolun, igiksi? asilamayacagiru 

anlatmak maksadiyle gerl&U, bir muma, yol goste- 
ran bir i$iga, o isjikla yola dugmeyi, yol olmayj ta- 
rlkate,- vakilacak duraga iilagmayi da hakiykato 
benzelmektedir. "Gercsikler meydana eiksaydi col- 
lar biterdi" so^uyle de, yola diismeden, gereege ula- 
gilamayacagini, yola da ancak lsikla, yani geriatla 
girilebilecegirii, o vaattayla yol aJinabilecegini anla- 
tiyov; tartkalin ^eriatsiz olamayacagini bildiriyor. 
Bir kimse, §eriat fciMimlerini geregi gibi bSlse, fakat 
hakiykat yoluna yurumese, yani geriatin gaycsane 
uymasa, amellerfnj, ya zcrla yapar, yahut amelleri- 
ni riya ile bulandirabilir, yahut da bu amellerini 
yapmasi dol&yisiyle kcndini btiyuk goriir, bagkala- 
rini ku<jiimser, benlige dijger; hatta geriat hiikumle- 
rini dunya geglftiine alet bile edebilii/. Bu cegit iba- 
det, riyasi yoksa, belki borcu odemektir; faakt bu 
ibadette ne huzur nlabilir, ne vuslat; boyle namaz, 
"Mii'minin num, iinanin diregi" oiamaz- (Cami'; 
c, II, s. 42). Varhgini, iradeslni Hakk'a veren kisi- 
nin namazi, eibette bu namazla s.yta degildii". §u 
halde gercege eren kisinin kulfugu, Tanri iradesiy- 
leclir, onun kullugu, adeta Rabbiyle vuslatidir; ciin- 
ku kendisi, ir§dJ oiiiimle olmuijtur (L c. in 3688. bey- 
tinin serhine bk.). Mevlana, bahsi biraz daha acik- 
lainak itjin geriati kiniya bil£isine, tarikati de bu bil- 
giyle baku'in altm hatine gelmesine, altm haline gsl- 
meyi de hakiykate bcnaetmekte, gosterileu, varil- 
masi gereken §eye ulsgtiktan sonra delil istemenin 
Siskin bir $ey oldugunu soytemekte, fakat ulasina- 
dan delili birakmanm kotulugunii de i§aret etmek 



MJsWEVl SEKILl V 7 

tedir. Ostaddan, yahut kitaptan kimya bellemek 
seriattir; o bilgiye gore amel etmek tarikattir; ba- 
kinn altin olmasiyaa hakykattir. Meviana, kimya 
bllenlerin, bu ilmi biiiyoruz diye scvindikJerintj o 
bilgiye gore i% gorenlerint biz kimya bilgisine go- 
re is yapmaktayiz diye negelendiklerlni, hakiykate 
erenlcrinse, biz aitin olduk, kimya bilgisinden de 
kurtuldtik, kimyaya gore ig iglemekten de azad ol- 
duk; biz Allah 'in azad ediJmis kullariyjz diye ne§e- 
lendiklerlni soylemektedir ki (Kimya icin I. e. 520. 
b. nin §. bk.) bu takdirde seriat ehli, amelleriyle Al- 
lah yoluna girer, tarikat ehll o yolu agar, hakiykate 
ula^ir, hakiykate ulaganlariri kulluklariysa, mevhum 
varlddariyla degil, Allah iradesiyledir diyor ve 
XXIII. srenin (Mii'mmOn) 53. ayet-i kerlmesinin so 
nu olan "Her taolijk kendi ellndekine razi oldu; onunla 
ovonmeye, koyuldu" moalindeki kismim sSaledne 
ettliyor. 

Bahsi biraz daha aci.klamak icin geriati, he- 
kimlik ogrenm&ye, tarikati hekimlik bilgisine gore 

pebriz etmeye, ilac kulanmaya, hakiykatiyae sagli- 
ga, esenlige kavu§up ikisinden de kurtulniaya ben- 
zetip insiui bhlnce, geriatla tarikatln kalmayacagini, 
fakat haiaykatin kalacagmi bildit'ei'ek gerhettigi- 
miz gibi iradi olumii, mevhum varbktan kurtuJiKa- 
yi kastettifirii agildiyor. Oten kiginin hakiykate 
uda^miijsa, "Kavmim de bilseydi ne yusden Rabbimin 
beni yoiligadigim" diye namlar attigmi (XXXVI; 
Ya Sin, 26-2T), ula§rnayarunsa "Kegke verilmcsey- 
di kitabim; keskc bilmeseydim nedir hisabim; kc^ke 
blumle bitseydi her bir i§im; bir fay da verrncdi ba- 



Sahife 8 - 320 



S 



MESNE VJ SERHt V 



ME5NEVI SERHt V 



na malkirim; helak olup gitti gucum - kuwetim* 
diye feryad edeceginl tjfldfriyor (LXIX; Haakka, 
25-29), Mevlana'ya gOre §eriat, bilgidir, tarikat 
kulluk, hakiykatse Tann'ya ulasmak ve ondan son- 
ra "Artik Rabbi yle bulusjmayi uman, iyi iglemde- 
bulunsun ve Rabbfnjn kullugunda higbir kimseyi 
es lulmasin." miMlindeki aye1>i kerimeyle Dibane'yi 
bitirip (XVEU; Kehf, -110) butun yaraUlniiglarm 
hayirlisi Hz, Muhamtned'e, Ehlibeytine, soyuna ve- 
sah&besine salat-ii sclam. vcrenik asil metrie giriyor, 

Bu Dibace bize, Hz. Ali'nin gu sSzlerini hatnv 
latmaktadir: 

"Bir bollik balk sevap if in Allah/a kulluk eder; 

bu kulluk tacirlerin kullugudur. Bir boluk de Al- 
lah 'a korkudan kulluk eder; bu da kGlelerin kullu- 
gudur. Eir btiliikse, AUah'a giikrederek kullukfca 
buluunr; i§te hut' kisileriii kullugu budur," 

Not (A. Gb'lpinarlt: Nehc'ul - Belaga tercemesi; 
1st Ne§rjyat Yurdu; Yam §ark Maarif K. 1972; 
I. Bolum, 3. kisim* a 391). 

DIbace'nin serhinde s.uiiu da arc: edelim ki: 
Klifur ve Iman, var olan vc mukellef bulunan ki- 
3i n in iki sifatidir ki inkar ve lkravla, em re uyma- 
mak, yahut uymakla sabit olur, Olen ki§iye bun- 
lann kargihgiyla bag ba§a kalu'; ncdamete, yuhut 
SiSkF etmeye ulagir. Hayattayken alert, Iradi ve 
ihtiyarf olumle (I c. 3.0-35- h. in serhine bk.) 
olen ki§i de tamamlyle yokluk alemine vanr. Fa- 
kat bu alem, dunalatak bir alem degildir; ^unkii 
sttlukuti gayesi, yok olmak, akil dairesinden ve 



tekliften kurtulmak degil, Muhammedi ahlaka bii- 
runmek, alemlece rahm&t olmaktir. Boyle bir, du- 
rajja varan kisfiyi, mur§idi, hemen o duraktan <je- 
ker. O vakit salik, hev^eyde Tanri kudretlni, suif- 
unu, hikmetlnl gavmekle, halta lutfunu, kahrini 
seyretmckle beraber tckllf daircsinde ve tain rnu- 
tabaatte bulunur; hakiykatten geri donlip gerlata 
gelir ki bu duraga, ai'tik "MaVifet" denir ve bu 
duraga ulagan ki§iye "Arif" adi verilir; nitekim 
Mevlana da 3277^3285.. beyitlerde aklin ebemmi- 
yetini anlatmakta, bu halin, gegici bit* hal olmasx 
gerektigini bildirmektcdir. 

Dibaceyi bltimneden once gunu da soylcmek 
zorundayre: 

Bu dihaee, tezhipsii: bir kagida yazilmigtir. Ya- 
Z1S1, metnin yazislndlan ayn. Bu neaih, hicrt VOr- 
DC. f belki de X. asiM hicslnin (XIV -XVI) neshi. 
Mesnevi ciltlexirun hepsinde dibace var; bu clldin 
de bir dibacesi oldugu myhakkak; lakat ayn ve 
yenl yaziyla yazilmi§ t>Ian bu dibace, V. cildin df- 
bacesi, sonradan bulundugu Igln ml yaziJip cilde ek- 
lenmigtir; yokga sonradan biri tarafindan ml ya~ 
zilmi^tir? Bu hususta kesin bir aoz soylememize Im- 
kan yok. 



Sahife 9 - 320 



'■■ 



Iff 1 « t N 

Allah sirniu takdis etein, Mevlaiw/Tun 
Ki1:ibiniii bes-iud cftdi 

* Yikhslarin lgigi oian padigah Hussmed- 
din, bcginci cildin baglan'masini istemektfi, 

* Ey Tann igigi eomert HussLfiieddin, ey 
tertemw ttstadlanu iistadi, 

* Halk perde ardmaa olmasaydi, yogun 
bir halde bulnnmasaydi, anlay;slar dar, arik 
bir halde durmasaydi, 

Scni ovmede anlamtn biittin guciinu verir 
dim; bu sozlorden baska sozler soyJeyecek du- 
daklar acardim. 

Fakat (Jogainn lokmasim yont kusu yuta- 
maz; girndi gate, suya yaga katmak ancak. 

Sent zindandakilere ovmek yaziktir; seni 
ruhani erterfn toplulugunda 6verim ben. 

Seni anlatmak, dijnyadakileri sarara 50- 
kar; ask sun gibi ginlecim seni ben. 

ftvufi, an!atis.tir, perdeyi yit'tmakfir; gti- 
negse anlatilmaya da rnuhtac degildir, tarife de. 

Gune§] oven, kendini over; ikl goeum de 
aydm, gitelerimde fapak da yok, agri da der. 

10. Dunyadaki giinesj kmaniak, kandini kmo- 
maktir; iki goziim de k&rrtiir, Uaranhktir, ko- 
tudiir demeklir. 



SfFSN'EVl SKRHt v 



11 



1 1 Dtinyada, niuuadina ermi§ gtine^e haset 
eden kisiyi sen bagi^la, 

i 2 Kigi, gBzlerden giinesi gizleyebUlr mi; 
onun taseligini sorputebilir mi? 

I J Simrsiz i§igini eksUtebilir mi; yahut onu, 
bulundugu yerden giderebilir mi? 

Ululara haset eden kisjnin hasedi yok mu, 
zaten o haset, sonsuz, ebedi bir oliimdur. 
t5 Kadrin, akillarla anlasjlacak dereceyi gee- 
ti; akil, seni anlatirkcn sagma » sapan soyleme- 
ye koyuldu. 

It Akil, anlatmada bunaldi ama btmala-bu- 
nala gene de oynaratisi, anlatmaya ca]is,masi 
gerek. 

I * Gercekten de tiirnii anlagilmayan jeyin 
tlimunu ativennek gerekmez, boyle biliti bunu*. 

* Buluttan yagan ttif&m ieemezsin ama, 
iemekten de nasil vazgesebilirsin? 

Sim ortaya dokemiyorsan, bari onun ka- 
bnguyla anlayi$lari tazele. 

20. So'zter, sana gore kabuktur ama bagka an- 
layjglara gore giize! bir i^tiv. 

* Gokyuzii, Ar&'a gfrre agagidir ama, top- 
rak yigimna gore yiicedir, 

Seni yitirdiklerind&n, firsati kagindikianri- 
dan dolayi basnet gekmesinler; ondan once 
oveyim seni de yoJ bulsunlar Sana. 

* Tanri lgigism, canlari adam akilli ce- 
kersin Tanni'ya; halksa vehim karanliklann- 
dad]i' h janlar igindedir. 



Sahife 10 - 320 



12 



MtSMEVl SEHHl V 



%M * Bu gozsite, gbrugsiiz kiislerin, §u igigi 
siirane gibi gozlerfne pekrneleri icin §art h onit 
litiilamaktir. 

* Kulagi keskin istidat sahibini bulur o 
igik; eUnkti o ate, fare gib J karanliga agik 
degildir. 

* Aina geceleri db'niip dolasan cipiller 
nerden, nasi) inang me§'alesinin cevresinde do- 
niip dolasacaklar? 

* Din igagindan karanlikta kalanlaTa, an- 
lami gizli ince sozler, tabii bir bag olur glder, 

* Kendi htfnerinin argacini, ari§mi Gr- 
mek, bezemek igin gozlerini giinege agamaz 
o £e$it kigi. 

* Hurma fldani gibi dal, budak salamaz 
da kSstebek gibi yerde delikler daler. 

SO. * Insamn fgjiii sikan dort §ey vardir; 
bu dort gey, akla carmih kesilmjgtir. ' 



{§ E R H) 



1-3. Me&nevi'irin yazdinasina sabep clan Qefer 
bS Husameddin'i, "yildizlarin igigi, yildizlara i§ik 
veren" ve "Hak ziyasi" diye tWittefete, ona "temiz- 
Iik ustadlavwa listad" demektedir, Kur'an-t Ke- 
rim'in X. suresinin (Yunus A. M) 5. ayetinde, "O, 
oyle bir mabuttur ki giine§i ziyft, Ay*i our olarak 
halketti" buyurulmaktadir. Mevlana bu ayele iga- 
ret ederck Celebi'yi giinege benzetmekte, ayni za- 
manda beginci cildin baslaninasimn da onun dile- 
giyle oldugunu bildirmektedir. Meviana, Mesnevl'nln 
III. cildinin 1. beylinde de ayni benzetigi dile getiiv 
mcktedir. I. cildin 42B., 2934., II. clldin 3., 1123., 
2282., III. cildin 2110., IV. cildin 1,, 754, 3075., 
3423., 3824,, VI. cildin 1S3., 1202., 1991. ve 2010, 
btiyitlerindc de Cclobi'yJ "Kate ziyasi" diye anar. IV. 
cildin 2077. beytintte ona, "Ulululs sfihibi Tann zi- 
yasi", VI. cildin 90. beytinde de "gunes" vasfini 
verir. IV. cildin 16. beytlndeyse OeJebi Husamed- 
din'c, sen giinegsin, bu ikisl, y&ni "ziya" ve "Hu 
sam-kihg" sozleri, sana verilmis, vasjflardir demek< 
tedir, 

17 -IS. Bu iki bey it, arapca, "Tumu anlagilma- 
yan §eyin tilmti de torakrirnaz" mealiiideki atasS- 
aune igarettir va 17. beyit arapcadir. 



Sahife 11 - 320 






14 



MES^EVI SEANl V 



20-21. Soz-Anlam. Bu beyitierde s5z, kabu- 
ga, anlam ige benzetilmekte ve herkesin anlayi§ta 
aym olmadigi belirtilmekte, gogun Arga nispetle 
a§agi olmakla beraber yore nispetle yiiee oldugu da 
sOzU izah icin beiirtilmektedir; nltekim 5. beyitte 
de, dogamn lokmasmi sersenin yiyemeyecegini Mi- 
di rerek herkese, anlayisina gone soz sSylemek lu- 
zumunu hativlaur, 

23-30, Vehim ve §iiphe - Karanlik, Nur-Silr- 

rne. Bu beyitferde vehim ve supheyj kaTanliga, nu- 
ruysa siirmeye benzetmekte, sonraki beyitlerdeyse 
nuru, Sman ve din olarak aydmlatmada, tabiatiyse 
karanlik olarak aciklamaktadir, 30, beyitte gecen 
"^hau -mih", turkcede carmih tarzmda, sBylenir, 
Char-mih, dort rnih, ddrt egser demektir. Eski- 
den mahkum, "T" harfine benzeyen ve birbirlne 
mihlanmig olan iki tahtaya, kollan gerilip avucja- 
nndaii, a§agi tarafa da, ayaklar birblri Ustiine ge- 
tirilip ayaklanndan mihlamr, boyle gci'ili olarak 
olunceye dek birakdirdi, Bu cezaya "carmiha ger- 
inek" denirdi. A^agidaki hiltayede carmih fzah 
edilmektedir. 



** 



iMEltN 

"D&rt kug al f onlan katinda topla" 
iyetiniii t*fsiri L] 

j>J A gune§ akilli, sen vaktin Halil'ism; gu 
yol kc.sen dbrt kugu kes, oldur, 

3% Qinkii bu dort ku§un her bid, karga gibi 
akillilarin akil gSalerini oyar, cikanr. 

lr-, Eedenin dOrt huyu, Halil'm ku§lan gibi- 

dir; onlan bogazlamak, cana yol acar, 

j. Ey Halil, iyiden, kStiiden kartulniak icin 

onlarin ba^laiini kes de ayaklar engelden kui> 

tulsun. 

35 TUm sensin, heps! de senin. panja-bucu 
gun; cdz ayakjaniun bafini, onlarin ayaklar i 
senin ayaklaiindir. 

Si, Alern, senin yuzimden can yurdu kesilir; 
Mr a tli, ytMerce orduya arka olur. 

Qunkij §u beden, dort huyun duragi ol- 
mugtur; orilarjn adlari, Htneler arayari, diizeii- 
ler kuran dort ku^tur, 

\ Halkin oltimsuz dirilige kavugmasuii 
istiyorsan, bu gom, bu kotti dfirt ku^un kes 
hagiarun, 

Ondan sonra bir bagka pe^lt dirilt onlaii 
da bundan bflyle, onlardan bir zarar gelmesiii. 



Sahife 12 - 320 



m 



MCSNEVl SB8B1 V 



ME5NEVJ SEfiHJ V 



17 



40. O yol kesen manevl deft ku?, halkm gon- 
lunti yurd edinmistir. 

j, | Degil mi ki biitun dogru - duzen goniille- 
rm bey is in; bu eagda Tan.n halifesi sensin. 

gu diri dort ku$un baslanni. kes de diri- 

ligi Ecgicl olan §u halki oJumsualtige kavustur. 

Bu d6rt ku§ kazdir, tavustur, kuzgundur, 

horozdur; bu dordunttn tnsanlardaki drnegi de 

dort huydur. 

. , Kaz hnstir, horoz sehvet. Mevki' tavusa 
benzer; kuzgunsa dil<*ge. 

.-" Kuzgunun dilegi §udur: timitlere du§er, 
oUimsuzlugu, yahut da uzun bir omrii urmar. 

- Hirs kazi, kuru olsuii, ya§ olsun, yerde 
ik bulursa yere gomer. 

' : * O bogaz bir an bile ycmslz - yiyeceksiz 
kaltnaz; "Yeyin" buyrugundan baska higbir 
sfiaii jgitmez. 

;d Yagmao gibi evi kazar; eabuk - eabuk, 
dagarcigiru doldurur durur*, 

: tyl, kotu, ne bulursa dagarcigma tikar; 
irci tanelerini de o dagarciga a tar, nohut ta- 
nelerini de. 

50, Bir baska dugman gelmesin de der, kuru 
yag, bir seyler tiki§tirmasm euvala**- 
, i Vakil; dardir, firsat pek az; oysa korku 
iCindedir; durmadan, ne bulursa tez-tez kol- 
tuguna kistirir. 



* "Yajjinaei" s0*il, biiylc ve Lttrk<;e seciyT. 
" DUSUian, bu bcyitte ve Si. ve fi, liiyitLerfle Elirtee 
"yap" olapjit k iillanjlmigtir. 



1% Bir bagka dogma m buraya getinnez diye 
padigahina da giiveni yoktur. 

<63 Fakat inajian, o ya§ayi$a guvenir de, bu 
yiizden bir zaman aman vererek yava§ yavas, 
miihlet vew - vere yagma eder, 

nii O, padigahin du§mam kahrettigini tarur; 

kahredecegini bilir; bu yiizden de hem iirsati 
kagnrwayacagindan emindir, hem du§mandan 

emin. 

Kapi yoldaglarmin da gelip ona zahmet 
vermiyeceklermi, elindekini almayac&klarim 
biHr; onlardan da amniyet in£indedir. 

5i Padi$ahin teb'asim adaletle Idare ettigini 
de g^rmustUr; itianmistir ki kimse, kirnseye 
zulmedemez. 

6 3 Hasili tez olmaa, gtinlii yati^migtir; zevki- 
nin ; payimn yok olmayacagina emindir. 

t& Pek yava? davranir, dayanir, sabreder; 
gozii toktui', eline geceni ba^kalanna bagislar; 
yeni - yakasi tertcmiKdir: 

5 ? * Qunktt bu yavas davrani§j bu ihtiyath 
hareket, Eahman'in i§igidir; tezlikse SeytaiV- 
m dUrtmesinden meydana gelir. 

CO. Ciinkil Sej'tan onu yoklukla, yoksuilukla 
korkutur; sabir beygirini keser, CldUrUr. 

■ ' * Kur'an'dan duysan a, geytau, ba§ma 
gelecek kotulukleri soyler; cetin bir yoksuiluk- 
la korkutur seni. 

■ F. 2 



Sahife 13 - 320 



lg MSSNFrt SERHl V 

Sen de pis seyleii yer, pis seyleri elde 
edersirij t£Z davramrsiri,.. Ne adamhgin kaliiy 
ne ihtiyatin, ne de sevap diisunean. 

* Soz §u ki: Inanmayan yedi kannla ye- 
mek ycr; dlni de anktir, gGnlii de ank; fakat 
kami buyiik mu, buyuktur, 



L 



(SERH) 

30, beyitten sonraki hikaye. Kuv ! an-i Mecid'in 
n. suresinin (Bakara) 260. ayet-i kerimssinin meali 

gudur: "An o zamam ki hani Ibrahim, Rabbim de- 
mi gti, oliiyu nasil diriltirsin? Allah, inantmyor mu- 
sun demi$ti de Ibrahim, evet, inaniyotum una kal- 
bim tarn yatigsin demigti. Allah da demigti ki: Dort 
ku§ al, onlari kesip paramparga et, par^alanni bir- 
birlne kat, sonra o kangik pargalardan li&r birini 
bir dagirt iistune koy; sonra da onlari gagir, koga 
rak sana gelecekler, Bil ki Allah, siiphe yok, pek 
yticedir, hukikn ve hikmet sahibidir." 

Ihrahini Peygamber'in, canavaiiar tarafrndan 
pargalanmig bir Je$ gordugU, o le§i, kara, hava ve 
deniz hayvanlarinin yemekte bulundugu, Ibrahim 'in, 
Yarabbi, biliyorum ki bu hayvanlann kannlaniidan 
bu le§i toplar, diriltirsin; nasil topladigmi gormeyi 
istiyorum dcdigi rivayet edilmigtir. Baska rivayet- 
te,' tbrahim'e, Allah h m cnu, kendisine HaMl (dost) 
edJindigi, duasimn kab&l ediJecegi mujdelenince dun- 
si nm kabul cdildigini gormek i£in bunu istemigtir. 
Baska bir rivayetteyse, rvemrfld'a (I, c. SSL b, g,) F 
Rabbim oldiirur, dirjltu' demis, Nemrud, hapishare- 
den iki ki§i getirtmig, birini oldiirtmiis, oburiinu 
salivermi§ t igte ben de oldururum, dirjltiritn demi§, 
Ibrahim, benim Rabbim oliiyij diriltir demi§ ve bu 



Sahife 14 - 320 



20 



MESNEVl SERHl V 



mueizeyi gostentit&tir. Dorduiwu bir rivayetse §u- 
dui-: Ibrahim, Allah'm, cliiyii diriltecegme inanmak- 
la beraber bunu apacik da gSrmek istemigtir; bu, 
en kuwetli rivayettir. Ayetteki "inanmiyor miasun" 
sovusu* sOzgelimi, birisine, bir insana, "insan degiT 
misin" tlemek gibidir; yoksa peygamberlerde $up- 
he olamaz. lbrahim'in (A. M) kestikleri, tavtis, ho- 
roz. kaz ve kargaydi. Bunlan pararapai^a edfp 
parcalarcm karistirdilttan sonra civardaki dort, ya 
hut yedi, yahut da on dagm ustiine hirer tutsan 
koydu; cansisin gagnlrriasi dogm olmadiii cihetle 
"onlan cagir" ernri, ben dirilttikten sonra adlany- 
la sagir demektir. (EbU-A13 Fadl b. Hasan' it - Tab- 
risi: Mecma'ul - Beyan ft Tefsir'il - Kur'an; girket'ut- 
Mairif il - tslamiyye basim; Seyyid Hagim'iir-Rasu- 
li ve Seyyid Fadlullah'it . Tabatabaiyy'il - Yezdi'iun 
tashih ve ha$iyeleriyle; Ofset baski; 1379 H. 1339 
S. H. Tehran; c. II; s. 371-373). 

Meviana, bu dort kusu, sonraki beyrtlerde en- 
fuse tatbiyk ettnekte, dordiiticiicleki ustiiri huy ve si- 
fa ta gore kazi hirsa, a£ gbzlulijge, horozu §ehvete, 
tavusu mevki' ve rutbeye, kendini begenmeye, ulutu- 
ga, kargayi da d liege, doymazliga bcnzetmekte, bu 
manevi ku^ann kesilmesiyle insaiida kanaatin, sab- 
rm, goniil afcakliginm vc guwncin dirilecegini bildir- 
mektedir (Halil icin I. c. 1636. b. s. c bkj. 

41. Tatin halifesi - Artem. I. C- 544. b. $ e bk, 

47. Yeyin. "Yeyin, igin, israf etroeyin; gersek- 
ten de Allah israf edenlevi sevmez [Kur'an; VII, 
A'raf, 31). 



MESNE VT $SBHi V 

48. Yagtnaci, Bu tarsda tiirkee geeiyor, 



21 



53 - 59. "Yavas, tedbirli is Allah'tan, aceleyse 
Seytan'dandir (Hadis; Siiyuti: EI - Cami'us - Sagiyr 
fi Ahadis'il - Besir'in - Nezir; Kahlre - Hayriyye Mat, 
c I, s. 112), 

61. §eytan - Yoksuiluk. "Seytati, siei yokaullu- 

■ga. ve kOtuluge caginr, Allah, lutfuyla, yarhgama- 
ya, ustunliige davet eder; Allah, lutfu bod olandir, 
hergeyi bilendir." (n, 26S). 

63. "Inanan, bir bagjreakla yer; kafirse ycdi 
bagifsakla yer." (Hadis; Cami'; 11, s, 170). 



M 



Sahife 15 - 320 



MESNEVl S£R[][ V 



£3 



HETtN 

Allah*™ salavata ona, Mustof&'nm, •'Kkth: 

yrrti karlnla. yor. mii'inin bir kaiinJa" 

damesinin sebela 

^■■•' Katirler, Peygamber'e konuk oldular; ak 
5am ea£inda mescide geldiler. 

Ey padigah dediler, buraya konuk geldik, 
ey tan yerinde duranlari bile konuklayan*. 
bL YJyecegimiz, iijeuegimis yak, uzaktan gel- 
miijiz; haydi, ba§imiza isiklar sac. 
t,:- Mustafa, doatlanm dedi, buiUan pay edin, 
evlerinize golLiruil; ciinkii si Zj benimle, benim 
huyumJa dopdolusunus. 

Her ordudaki askerln bedeni, padisjahla 
doludur; yu^den padigahin duragina d%itan 
olanlara kilig vururlar. 

Sen o kiliei, pac]i§ahiii Sfkesiyle vurursun; 
yoksa karde?lere ne diye kizaeakstn? 

70. Padigahin ofke&i sana vuruyor da on bat- 

mankk giirzii, sucsu? kardesine vuruyoi'sun. 

Fadigsh bir candir, fakat asker, hep omn- 
ia dolu. Can, su gibi, bu bedenlers? dew. 

Padis.ahin canlrun suyu latllysa biitiin- 
dereler tatli svtyla dolar. 

* 'Tionut,, aiizti, biiy't, Tiifkje ge^iyyr, 



* C&nkil hukme uyanlar, ancak uyduk- 

lan padigahin dinindedir; kendisiiie Abese su- 
resi inen o partisan boyie buyurdu, 

Her dost bir konuk secti; aralannda &$% 
benzeri Glmayan semiz, iri bir adam yards, 

Fek lri bir bedeni vardi; bu ctisseli ada- 
mi ktrnse alip gtitttrmedi; kadehteki tortu gibi 
mcscitte kalakaldi. 

■ Herkesten arda .kalmca Mustafa aldi, go- 
■turdu onu, Stiriide yedi ba§ But verir kegJ 
vardi. 

Kegiler, yemek vaktl sagilmak i^in ev- 
deydi. 

* Guz o&Ju Uc'un kiUifiyla dolu kisL 
■ekmegi, &§i yedi; o yedi keeinin sutunii i'gti, 

Butun sv liaiki oikeleiidi; ciinkli hepsi de 
keeinin sutiinij umuyordu. 

■SO. O obur adam, karmm davul gibi §i§ir- 

di; onsekiz adamin yiyecegini yalmz bagina 
yedi. 

Uyku cagi gelince odaya cekildi; hizmct 
eden kizeagiz, kizgmligindan kapiyi iistiine ki- 
Jittodi. 

D].jardan sui'gusuria siirdli; qurikii ona pck 
Tazmi^u, pek dc.ctScnmisti. 

Gece yarisi, yahut seher pagi, kafirin ap- 
testl geidh kaiiin bvirmaya ba^Jadi. 

. Yatagmdan firlr,yip kalkti, kapiya ko$tu; 
■e]ini atinca aniadi ki kapi kiJiUi. 

dusenci, kapiyi agmak igin ^e?it ge^it 
dQaonler duzdli; Jakat kapi bir tu^lii agdrnadi. 



Sahife 16 - 320 



24 



ME&NEVl SEBHt V 



WE5NEVI SEIWl V 



25 



Siki^tikga sikish; ev daraldi kertdifie; §a 
girdi kaldi; tie dermarii vardi, ne rahati. 

Sonunda, bir baska diizcne bag vurdu; 
uyumaya, bu buruntuyu geciktirmeye kalkis- 
ti; uyudu da. Dtiste kendisini bir yikik afanda 
gOrdU. 

I HaUrinda yikik bir ev vard:; du§te de 
orasi goriindu kendine, 

f.°\ Kondisini issiz biv yikik yerde gorQnc& 

oracikta aptestini bozuverdi. 

90. Derken uyandi, bir de bakti, gordti ki ya 
tak pislik igmde; sikmtismdan deli-divane 
oldu. 

73 Boyle rezilligi toprak bile Srtmez diye 
i£irtden yOzlerce jiaralar eogmaya basiadi. 

Uykum dedi, uyanikligimdan beter; burda 
pislik yiyorum, orda igeyip gidiyoruni. 

9; * Kafir, meaann dibSnde nasil baginrsa 

do Gyle, nolaydi gebereydim, nolaydi gebe- 
reydirn diye bagirmaya basiadi. 

1 gu gecc ne vakit bitecek, kapi ne vakit 
aeilacak diye kapi sesitie kulak dikmis, bek- 
leyip dumyordu. 

} '' Kapi ajiliiica oktan yay firlar gibi firla- 
yac&k, kimsecikler gSrmeyeseefeii onu. 

% Hikaye uaun; kisa kesellm: Kapi a^ildi, o 
da devtten, gamdan kurtuldu. 



Sel&m ylsriin, Mustai&'nm oda kapi sun 

ap»ftSi> komignn, af-artm kai-altisini gQr- 

incmesi, ntanniamasi, istcdigt gibi ili^iiri 

f;iktn;isi it,in kendisini gizfcmcst 

V Sabahleyln Mustafa geidi, oda kapisim 
a£ti; seher eagi, o yolunu yitinnise yol verdi, 
*g Mustafa, o belalara ugrami^in utanmama* 
si icin kendisini gizlcdi. 
3^ Kapiyi a^anm onunii, aidini gormemesi- 
ni, istedigi gibi cikmasmi saflamak istiyordu. 

100- Ya birgeyin ardinda gizlendi; yahut Tanri 
ctegi, onu orltu, ondan gitfledi. 

10' * Allah boyasi kimi vakit gizler onu; ba- 
kamiti online neliksis;, niteliksfz bir perde do- 
kur da geriveilr. 

Diigmaiv yam ba^indayken bile gbremez 
mm; Tann'mn gucu, bundan da artiktir, bun- 
dan da ustiin. 
- 1 03 Mustafa, geceki halini gOriiyordu oniin; 
fakat Rabbinin buyrugu engel olmii|tu. 
\GLf Yaptigim kendisi de anlamadsm ona yol 
verilnnesini, o kotUltik j-uzunden tmtm, biv ku- 
yuya dugmestni Tann istemiyoi'du, 
J? Onun, kendisini o halde gorraesi gerekti; 
bunda hikmet vai"di; gokten inen buyttik 
buydu, 

10 '■* Nice diigmaiiliklar vardir k! dostluk o}ur; 
nice yikintilar vardir ki yapim olur. 

$% Pislikle buiarmug yatagi, bir kendini bil- 
rnez, inadina Peygamber'iti katina getirivevdf* 



Sahife 17 - 320 



S£ 



MESNliVl mmi V 

* Sank! bak diyordu, konugunun marife- 
tini gor; alemlere rahmet Peygamber, bir giil- 
du de, 
|Q5 Hele dedi, o matrayi bana getir de, hep- 
sini kencU elimle yuyayun. 



110. Oradakilerin hepsi de sierayip ayaga kalk- 
t], Cammiz da sana kurban olsun, tenimiz de; 

t }{ Sen birak, bu pisllgi biz yuyabin; bu is, el 
iSitur, goriiil i§i degil;; 

[(2, * Tann sana, Qmrtin hakkiyein dedi, 6m- 
rilne and i£ti; dmiir dedi sana; kendisine hali- 
fe etti seni, kQrsuye oturttu seni. 

I b Bis sana kulluk etmek icin yagamaktayiz; 
pekl, sen hizmet edersefl biz neyiz diyorlardh 

||L Mustafa, biliyorum bunu, fakat gimdi Gyle 
bir an. ki, hunu yikamamda bikmet var dedi. 
\\% Hepsi de, Peygamber'in sozU bu; bakakm, 
ne sirlar var, bir belirsin diye. beklumeye bes? 
ladl. 

1 1' *. Peygamber, o pisligi carta - basla' yika- 
makta; Tann buyruguna 6"zd£n uymaktaydi; 
tuklitle, gosteris olsun diye defiL 
Un GtJiHunden, yika sunu diyordu, yika; 
bunda kat kat hlkmetter var. 

Selaui olsun, Mustafa, fcouuguri mUlswes 
yatagim k^ndi eliyle yikarkeaiv ornsn gficiye 
dooinesiirin, busa* gtfrttp utanmasmnt, 
yenini - yaka&mi yirtarak h&Jfre, aym za- 
manila &rdigi kutlukiga a-glamasimn sebetol 



ME*NIIVI SEKHt V 



•it 



\\%. * Kafircegizin, kendisine armagan eclumis 
bir putu, bir muskasi vardi; muskanin yittlgtni 
gordii, kararj kalmadi*. 

1(3 Haberim olmadan dedi, gece kakbgmi oda- 
da unuttum muskayi. 

120. Utamyordu ama utancini hirs aldi, gotur- 
dii. Hire ejaerhadir, kuciik bir sey degil 
H I Muskamn peginden kogtu; Mustafa'nm 
odasinda muskasini gordii. 
i. j Gordii ama, kendisinin pisledigi yalagi, o 
AJlah eline maahar olanm bir hogfa yikamak- 
ta oldugunu da gordii. 

Muskasi aklindan sikti; onda fiyle bir 005- 
■ kunluk bclirdi ki yenini - yakasim yjrtti. 
tli Elini yuziine, ba^ina vuruyor, bagim di- 
vara, kapiya caipiyordu. 

[J'S Hem de eylesine vumyor, earpiyordu ki 
liurnundan, basmdan kanlar akiyordu. uhi- 
lar ulusu, h&llne acidi onun. 
I lb Halk ii&ralar atarak ba^ina toplandi; ka- 
firse, a insanlar, sakimn benden diyordu. 
1 J.^ Bajina vuruyor, a akilsiz ba| diyordu; 
golsiine vui^yor, a isjksiz gfigiis diye bagvi- 
yordu. 

I e If ^y yeryuzLiniJn tumii, su a^afdik parga - 
buguk utamyor senden diye secdeler ediyor; 
/ J 5 Son biitunken diyordu, 0'n.un buyruguna 
bag egiyorsun da ben, bir parc;a - bucukken 
zulroediyorum, firkin, azgin bir hale geliyorum. 



"Y^ve did - KayTx>]mu§ gBrdll" sCt^I, yiHrniek anlBiiutia 
tUrkgio "Yavi kilmak" sfizllndendir. 



Sahife 18 - 320 



2fi 



MESNEVt 5ERHI V 



130, Sen biitunken Tann'ya kargi alealnoada- 
sin, O'ndan titremedeslu; bense parca - bucuk- 
ken O'na ay kin igler gormedeyim, taskmlik- 
lai etmedeyim. 

k2\ Her sin yuaunu goge geviriyor, ey dtinys- 
mn kiblesi diyordu, yuzum yok Sana kargi. 

!3i. Hadden asin titredk <;arpimp eirputdi; der~ 
ken Mustafa onu bagiina basti. 

1 33 Cc^kunlugunu yatiatirdi, bir hayli okgadi; 
gdzUrtU act) oiiuji, kendisini tanitti ona, 

|Jti Eulut aglamasa gayir-cimen Basil guler; 
£dculs aglamaaa siit cc§ar mi hie? 

! Bir giinlufc eocuk bile yolunu biliyor, ag- 
layayim da diyor, esirgeyici dadi yetigsin, 
gelsin 
-lit Sen bilmiyor miisun ki dadilnnn dadisi da, 
aglamadikca bedavaca a? verir siitii. 
131 • @ok aglayin dedi; bu soze kulak ver do 
ijleri onaran Tann'nm ihsam stit versin sana, 
tZi Bulutun aglayigi, gunegin harareti, yaki- 
gi.., Dunyanin diregi, bukulniu§ §a iki iptir 
iSfc. 

1 33 * Gune§in yakigi, bulutun aglayisi olma- 
saydi cisimle araz, nasi] geli§ir, semirirdi? 

140. Bu hararetle &u aglayig temel oLnasaydi, 
bu ddrt mevsJm, nasil olur da mamur bir hale 
gelirdi? 

Ii,.f Gtinesin yaki§i, diinya bulutunun aglayi- 
gi, dunyanin agzim tathlagtirjyor, diinyayi gul- 
diiruyor demek. 



KEEHEtfl SBRHl V 



US 



JUJL Oyleyse sen de akil gunesini yak, parlat; 
gozlerinden bulut gibi ya§lar sag. 

I^i Sana, ku^ucuk cocuk gibi aglayan goz ge- 
rek. O ekmegi az ye; gikiku ekmek, yuzijnun 
suyunu giderdi, 

Beden, gece-gundiiz, onuiila gelismekte, 
daJlamp yapraklanmakta; ama can dak da 
onun yuzunden yapraklanni dokmekte, guz 
mevsimine girip sararmakta. 

Beden azigi, hemencecik can azigwi ke- 
ser; bunu azaltm&k, obiirunu gogaltmak ge- 
refc 

! !.' * Allah 'a boiv? verin; bore verin §u beden 
azigindan da kargibgrnda gontildeii £ayir»ci- 
men bitsin. 

!u * Bor? ver, gu beden lokmasim azalt da 
bicbir gozun gomiedigi yiiz belirsin, g&riin- 
stin sana. 

U I Beden, kendisini pislikten kurtanrsa, mlsk- 
lerle, ululuk inciJeriyle dolar. 

* §u plsligi verir de anligi akr; bedenh 
"Sizi tertemia bir hale gethfrneyi diler" sirnn- 
dan faydalanir. 

150. Ama geytau seni korkutur; sakin ha, 
saktn der; bund an pieman olursun, Iqiti sikilir. 
\-5f &u hevesleri bedeminden gidei'Ir, atar, su 

heveslerden gecersen, 50k pigman olursun, gok 
gamlanirsin. 

1 51 §unu ye, sicaktir bu, ilacti-r sann; fay- 
da]anmak, iyilesmek igin gunu iff. 



Sahife 19 - 320 



g MFSNhVl SEHHl V 

• Hem dfr §u nfyetle ye f ig; bu beden, tair 
bincktir; neyi huy edindiyse, neye ali§tsysa 
onu vermek daha dogrudur. 
(<(., Kendine gel; huyunu degigtinme; sagligin 
bozulur; aklmda, goitftinde ytfzlerce hastaliklar 
dogai\ 

iZ'$!'Q al£ak Seytan, bu ce§it korkntur adami; 
halka yiizlerce afsun okur. 
i 5 \s * Senin hasta nef sini aldatraak iein ken 
difiini, ila^lar vereu Calinos gostedr, 
£&■* Eunun faydasi vardir sana, dertten, gam- 
dan kurtarir seni der... Adem'e de bugdayi ye- 
dirmek tjgjft boyle dediydi ya. 
i*jl£ Hey - heylerte, heyhatlarlar belirtir; asgin 
atm, nallanirken afiim iki tahta parcasiyla 
kistii'diklan gibl dudaklarini kistmr senin, 
i5^At nallanirken, dudaklarirn kistirdiklari 
gibl senin de dudaklarmi kistinr da agagilik, 
Sx3t ff5gi la'l gostermek istei* sana. 
160, Atm kuJakkumi tutar gibi senin de ku- 
iaklarini tutar da hirsa, kazanca eeker seni. 
\ k>\ Ayagim §uphe nakyla nallar; derfle yol 
dan alikoyniak Ister seni. 
jfcl Onun vurdugu ftal, Iki is arasinda S^kile 
du§mendir; bunu mu yapayim, onu mu de- 
mend if; heading gel, aklim bagina al. 
' £i * Secilmis Peygamber'in yapUgi i§i yap; 
dellnin, kiicuk eoeugun yaptigim yapma L 
*i t ^ * Cunnet eevdlmistir, kaplanmislir; ney- 
le kaplanmi$tir? Begenilmeyen, hoglamlmayan 
geylerle; gunku ekiti onlarla geligir, yeLigir, £0- 
gakr, 



MJJSKEVI SERTit V 



31 



\f§S Seytan'in, karsisinda ejderha bile olsa, onu 
tutup sepete kapatmal; l$ri duzenlerden, akil- 
hca duziilmus geylerden nieydana getirdigi yijz- 
lence afsunu vardir*. 

I; Insan, akar su bile olsa, onu baglar; za- 
mamn en akilhsi bile olsa aldatir da guler ona. 
• Akli, bir dositun aklina dost et do, "3g- 
leri damgarak yaparlar" ayetml oku, ona go- 
re \% yap. 

SeJmn oLsim, 3IustafS,'nm « konuk Arab'i 

oksamasi, sikmtiyla, aglaysp foryad ederck 

<*irpiimn, utaiKuiidaii, pigiuanligmidaii, 

uifjitslzlik ate^iyle kavrulD&tasi peTisaii 

olan o adaini yatigtirmasi 

itS Eu s5zun sonu yoktui'; o Arap, o padi^a- 

hin lfttuflanndan gagirdi kaldi. 
It^ Nardeyse deli olacakti; akli, iiei"dey&e u^a- 

cakti; MustaJa'rnri akil eli tuttu da gekti onu. 

170. Gel bu yana dedi; adam, agir bir uyku- 
dan uyanir gibi uyandi, o yana eeldi. 
, ^| Mustafa, bu yana geJ dedi; akkm baguia 
al h kendine gel; oiinku bu yanda senin birgok 

i§in var, 

1-il.Yusunc su serpti de adam, soze geldi, ey 
varligini I-Iakk'a feda eden dedf, bana gehadet 
keliroesini soyJet de 

* "Akithc* (3LlBlilmllf seyleraen" dije ccTirflisiinlz ettis* 
tfine "hfi" yRiilirak "dehft" Stye (lilafcttitml^tir, 



Sahife 20 - 320 



32 



MEStOEVl SE11H1 V 



MEBNEVt SERHt V 



33 




'7 | Taruklik vereyim, disariya cikayim, o so- 
le dalayim giisin; varhga doydum artik. 

iHj * Biz kaza kadisinm gu dehlizir.de Elest- 
Belli d&vaai ipin durmaktayiz zSLtL 

i Jf * Degil mi ki evet dedik; dav&ya, sinan- 
maya dustiik derwek; isjimiz, sozumli?:, bu da- 
vlya getirdiginiiE tamklardir, davayi anlattg, 
bildirigtir, 

!<*6 Neden kadi'mn dehlizinde susup duruyo- 
ruz; tantklik etmeye gelmedik mi biz? 

I \ ) A tamk, niceyebii 1 kadi'nin dehlizinde mah- 
pus kalacafcsin? Vaktinde tantklik ediver, 
( H' Scni buraya, tarakhkta bulumnar, inat 
etmemen 15m cagirdilar. 

**g Sense inadindan, §u daracik yerde otur- 
mug, elini baglami$, dudagim yummussun. 

180. A tamk, tanikbkta bulunniadikga bu deh- 
liKden nasil kurtulabilirsin sen? 
!g> Bu zaman, i$ bagarma zamanidir, i§i ba- 
^ar da kuitul... Trace ba§arjlaeak igi uzatip 
durma; eglenip kalma, 

ji'L Ister yiiz yilda olsun, ister bir anda; de- 
gil mi ki sonuada §u emaneti veveoeksin; §im- 
dicek ver de kurtul giisin. 

Namaz da, or-oc da, biitun goiiincn kulluk- 
lar da, fctebi nGm tantklik eiler 

*.i?, gu namas da, orue. da, hac da, sava§ da, 
hep inanca tamkhk eder. 



^i-j §m zekat vevmek, acmaian sunmak, ba- 
setten vaz ge£mek de kjteki gizli geye tamk- 
hk etmektir. 

i $f Sofra yaymak, konuk gagtrmak, a uliilar, 
bizim ozumuz, sise karsi dogrudur demektir; 
bu 8z tcmizligini belirtmektlr. 
^b Hcdiyeler, armagan verifier, birsey sunus- 
lar, kime veriliyor, sunuluyorsa ona, benirn, 
senile aram ho^tur demektir; buna tantklik 
etmekl.ir*, 

Kim bir mal elde etmeye.bir afsun belle- 

meye ugragiyorsa, bu, ne demektir? tginde bir. 
inci var deme-Mir; 
Ivk 1 Tanri'da cckinmek yiizunden, yahut co- 
mertllk yuaunden bir Inclm var; gu zekat ve- 
rjgimin, oruc tutugumun ikisi de buna tanik- 
tir demektir bu, 

Jfe^f Orug der ki: Bu kigi, hel&lden bile pekin- 
di; hai'ama nasi! el atar? 

190. Zekat der ki: O h kendi malindan ayirdi 
da yoksula verdi; din chimin malmi nasil calar? 
t3\ * Ama bunian gosterig icin, insanlan al- 
datmak igan yaparsa o iki tanigm tamkLgi } 
Tanri'nin adalet mahkemesince kabul edilmez. 
H t Avci yem sa^arsa, bunu, acimasmdan, eo- 
moi'tliginden sacmaz; ku$ avlamak icin sacar, 
H i Oruc ayinda yemek yemeyen kedim'n oru- 
cu, gaflete dalmig bayvam avlamak igindir, 
bu ^lizden J^endisini uyur gosterir kedi. 



Keyittt ' < n^lll^ga]l ,, uiizii, btiyU, t!lrk?e gc^iyr. 



— Y. 3 



Sahife 21 - 320 






3* KESJfVl SEBtfi V 

1^ Bu egrillk yliziinden yiMerce toplum kotli 
Baniliuistll'; bu is, cSmertlarin, orilc tutanlari?3 
adlanni da kotiiye gikarmi&tir. 

Ama Tanri'nin JulCu, egri iglerle ugra$ani 
da sonumda biitun pisliklerden antir, tertemiz 
eder. 

i^ : - * Rahmeti, onun hjySnetitiden iistundur, 
dolun - Ay 'a bile vemicdigi igifi ona vermi^tir. 

Taim, onun calis_ma£im bu kofiHuge bu- 
Iamaa, yikar - antir; rahmeti, onu bu yaiuli£- 
tan yur-temizler, 

\^i * Bttylece da O'nun, sutjlan JyJden iyiye 
orttugu meydana eikar; bagina giydirdigi mig- 
fer, onun kelligini orter gider. 
'$5 * Yagmur, pislerin pisligini teitiizterndk, 
onlan antmak icin Simak burcurmn buHmdiigu 
yerden cogar da yerytizUne yagar. 



Suyuu, biitun p&Hktejri uTitraa^; soma 

gene Ylice Tbjh-i'jut,, suyu pi&l/ktea ktir- 

tawp temiEkanesL, h&aiii Yiicc Tain, 

noksan. sifaKardAn auandir 

200, Su durdu mn, pislenir; ttyte bir hale geKr 
ki duygu, tiksinir ondan. 
l£ , Derken Hak, onu gene dogruluk denizi- 
ne goturUr; onu yikar, asrittr da Iutfuyia su, 
gene su olur, 

Ertesi yil, etegini ceke - siiruye geiir; hej; 
nerdeydm sen dense, ho^uklar denizinde^ini 



MTSXTTVi JJiBHt Y 



35 



2.0 'i> Burada pislendim ama gene temiaienip 

geldtm; yeni libaslar giydim de topraga yag- 

dim. 
;." l, A pisler, hadi, gelin bana; Tann huyuy- 

la huylandim ben. 
l\i- f j Senin biitun pisligjni, girkinliginl kabul- 

Jenirim; ifrite bile melek gibi blr temizlik ve- 

ririm. 
?0*> Ama piskmince gene oraya giderlm; tcmiz- 

liklerin temeline vanrini. 
Is Kirli hirkami soyunurum, basundan pka- 

rir, atari m; bana gene temiz bir elbise verir. 
i&t * Omui i§i budur, benim Isim de bu. Alem- 

lerjn Rabbi, alemlerl beaer dunir, 

. Bizim gu pislanmemiz, §u pisliklerimiz ol- 

masaydi, suya bu igi yapma yetkisini, l>u buy- 

rultuyu nerden verecekti? 

210. Sn, birisinden altin kesclcrini galmi^, htw 
yana kogup nerde bfr muflis cliye aranan ki?i- 
ye benaer. 
,; / \ Ya yen! bitmig cayira - cimene, ekine ya 
gar, ya blr yiizii yunraamisan yuziinu yikar. 

Yahut da eJMz - ayaksiz gemiyi, bammal 
gibi ba§mm ustiinde ta§ir, donizlerde yUriitur. 
Onda yiizbiiilerce ilag gizlidir; eunkii her 
Hkg, oldugu gibi ondan biter, 
i|t,j Her inciiiin cam, her tanenin gonlil, bir 
eczahane gibi i-rmakta akar durar. 
, I YeryUzti yetJmlerini besleylg ondan; kuru- 
yup kalmi§lann ayagim cBeus, onian yurutiis. 
ondan. 



Sahife 22 - 320 






3G MlSNEVt SEIlHl V 

j_| t Ariligi - durulugu kalmadi da bulandi mi, 
yeryiizunde bizim gibi §a§inp kaldi mi, 

Suyuti, bulturiUfctan Botua, ululandikfa 
ululajiasi Tarni'dan yardim bstfimc&i* 

jl~ tgten ige feryada ba&jar, ey Tann der; ne 
verdiysen verdim; yok-yoksul kalctim. 

Ziv * Sennayeml temize de dbktiiin, pise de; 
a sermaye padisata, vcr, "Daha da yok nm?" 

. t'!- Tann buluta, onu I105 yere gottir der; gtt- 
ne§e de, ey giineg der, eek yucelere onu. 

220. Onu gcgit eegit yollara surer; soiiunda 
sunn olmayan denize ulagtinr. 
j.11 Bu sudan maksat da, erenlerin camdir; 
sizin bulanikbginizi; iyice yur-yikar, temiz- 
ler sizi. 

YeryuzundekHeri yikaniak** yuziinden 
bulandi mi, Alfa, temizljk b&gislayanin katma 
doner. 

^. 3 Gene yandan eteginS sliriiyerek gelir; o 
ugsuz - bucaksiz denizin temizliklerinl anlatir, 
yerylizundekilere- ders verir. 
-fcf*>4c ill, Herkesi teyemmiimden kurtanr; kible 
arayanlan, arayigtan halas eder***, 

* E^ltkj karsilastirmada, cctvrtiH di^ma yanlmijtjr. 
*' McHrxU "sadr" yazdnupfceii kcuara "gasl" yazdarak 
dm Lltilrdij. :;;]]-, 
*** Bu beyit, metinde S2T. bej-ittij\ Ka^ilaflinnada, S23. 
beytstcn Boara. iasrrt konmuf, kcnara b« beylfc yasil- 
nii?. bu bcyitten tif bejii soura yaziluuf of an bu be- 
yit -<3e 5ki[::iL?trr. 



MESNLVl SEfiltf V 37 

ii^ * Fakat gene haJkla kangip da bulandi 
mi, Peygamber'm, Ey Bilal, bizi ferahlandir 
demesi gibi gene o yolculugu arar, 

21 u, * Ey sesi hog, nagmesi hos. Bilal der, 
ezati okunan yere cik da gal davulunu. 
iX> * Can yolculuga £i km) stir, bedense ayak- 
ta... bu yiizden namaz bitincs selam verilir 
ls». 

ilS * Bu ornek, stiz arasinda bir vasitadir; 
halkin anlamasi icin de vasita §arttir, 

2.Z") * Bir bagdan, bir bafkhktan kurtulmus 
olan somenderden ba§ka, vasita si? olarak kim 
atege atilabilir? 
330. Ate^e aligman, ate§ten hogQanman icin va- 
sita olarak bir h&imam gerek sana, 
IB} * Degil mi ki Halil'in dayandigi gibi ate§e 
dayanamiy&rsun; etei olafak bamam geldi sa- 
na, su da kilavuzun. 

i-32. Tokluk Tanvi'dandir ama tabiat ehb, na- 
sil olur da elrnieksiz doyar? 

23 J Lutui: Tann'dandir ama beden ehli, cjayir- 
eimen perdesi oimadikca o lutufa ercmez. 

2 Sl< * Fal^at bcden perdesinin Yasita olugu 
kalkti, can, perdeden si y nidi ra, o vakit MQ- 
sa gibi Ay 1 in iidrunu koynunda bulur iiiisan. 

i^f.Bu hutierler, suyun gJJnluniiii, Tann lut- 
fuyla dopdolit olduguna tamktir, 

l>isanii;j goriinen igln, aii/im, goiiiiMis 
oIbihi, 1ftek[ igiga tsmktigi 

2^t,tsle soz, goniile tamktir; bu ikislne bak, 
ifii nasildir ki§inln r onlardan auk. 



L 



Sahife 23 - 320 



jg MESMIVl SERIH ¥ 

2#3 leini seyredDmiyorsan hastanm cikaidigi 

idranna bak. 
?J3,^ J J§fe soz, hastalarin idrandlir ki bedeni iyi- 

legtirmcyc cahgau beklme delil olur. 

' Can hekimfyse, camna girer de can yolun- 

dan, iriancina dek gider. 

240. Onun, i§e, soze bakmaya ihttyaci yoktur; 
sakimn onlardan; onlar, gomiUeriii casuslar- 
dir*. 
£jj Bu isle sozti, dere gibi, daha denize? ulag- 
ntamig kisilei'den aru, 

I§ikb kifllnln ieintJeki isils, bir 13 yapmndati, 
Wr sofl! soyletneuen, o adamin isikh okhi- 
£una tanikhk eder**. Ant kisiaiii Birtuida 
parlay uJi nur, bir i£ yapinadan, bit sax soy- 
leinedcn, i&le sozden belireoek nurdan daha 
da fazla olarak belirij; haul gunej yiteeHnce 
horoji sesiue,, inii'eiExiiiln haber vermesinc, 
bagka belirtilere hauet kaimadftu gnndiis 
oldugu anlagihr ya; onun gibi 

li, \ Yolcunun isigi, simn asti rni, o i$ik, ova- 
Jan, colleri doldurur. 

' Giizellifi, tamklara, anlati^aia, uanla- 
bagla oynayiga, coanertlige aiding bile etmez. 

im O Jneinin i§igi, panltisi, disanya vurdu 
imi, §u bivbiiine ulanan, §u blrlsi, oburunu be- 
Hrten taniklara bos verir o lgik, 

* Bcytiti Iklncl mtsj-ft'i arap?<idir. 



MESMEiVl EERHl V 



39 



2.L '■ Artik ondan i§le soz tamgini arama; cliti- 

kii iki ditnya da onun yiisunden gul gibi acil- 
wigtir, 

J_Li i. Bu tamkkk nedir? Gizli §eyi a^iga vur- 
mak; ister stale olsun, Ister igle, aster bun- 
lardan bagka bir geyle 

2l*t* Cnukii maksat, cevherin gizliligini iney- 
dana cikarmaktu*; kalan sifattir, §u ai'aasa 
geeicidir. 

2j,(| Altmin, mehenk tagindaki belirtisi kal- 

maz; ama altin, iyi bir adla- sanla r §iipheden 
an olarak kalir. 

m e ] Bu namas, bu savag, tou orug da kalmaaj 
geper gider; fakat can, iyi bir adlft- sanla kabr. 

250. Can, boyle igler gosterdi, boyle sozler soy- 
ledi; buyink mehengine kendini siirttiL 

triancim gereek, igte bunlar da tamk dedi; 
dedi ama tamklar guphell, 
; ' Bil Id tamklan antmak gerek; d&vaii, ta- 
niklann jjeroek oWuklarini ispata bagli. 
; < S6s tamgmin, soziinun gereek olmasi, i§ 
titnigimn da ahdinda durmaKi gerek. 

Ciinku sfiz tanigi, egri soz soylersc, ig ta- 
nigi, egri yolda yelerse, kabul eciilmcz. 

S5zde de, i§te de bir aykinbk obnaiTJali 
ki bu tamklann tamkligi kabul edilsin, 

* "Caligmaniz ayn ayri"; aykinkklar 
Jcindesiniz; gundiiz dikiyorsunuK, gece sSkli- 
yorsunua. 



Sahife 24 - 320 






40 MESNEVl giiEH! V 

%5~4 FekJ, sozleri birbirtni tutmayan tamfi kim 

dinler? Meger ki Tami, lutfuyla bir yumu- 

sakkk gostersin. 
I5is t?le soz, i^indeldni, gonliltideldni stgiga; vu- 

iw; her ikisi de gizli §eyi meydana kor. 
2_"j;*} Tamgin gergekligi anla^ildi mi, sozu Jta- 

bul ecUlir; gereekligi anlagilmaasa ycrinde sa- 

yar ducur. 

260, * A inatgi, sen ayak diredikee enter da 
ayak direr; "Onlari bokle; onlar da beklerler." 

Selum ona, Mu&fcsifa'nujj koiNigtina 
sjehadet getirtmesi 

■ 

2b) Bu soziin sonu yoktur; Mustafa, ona, !ma- 

na gelmesini soyledi; o gene de kabul etti. 
2jfa* 1. O kutJu sehadet, baglanmis baglan cozdii, 

acti. 
U>3 Imana geldi; Mustafa, bu gece'de dedi, 

konugumuz ol blzim, 
L& L 1 Geng, vallahi dedi, nerde olursam olayim, 

nereye gidersem gideyim, ebedi konugunum 

sen in. 

^.0-- Sen dirilttin beni, aaadli kolenim, kapici- 

nun senin; zaten bu diinya da senin soframn 

baginda, obur dijnya da. 

i&t Bu se£ilmig sofradan baska bir sofra se- 

oen kisinin bogazim, sonunda kemik dele if. 

lb+ Kim, senin sofrandan baska bir sofraya 

otururaa geytan, bil ki bir k&se yemek yer 

onunla. 



MES^SVf PRHi v 



41 



JUsS Kim, senin komgulugundan kacarsa gey- 
tan, his siipbc yok ki komgu olur onunla. 

2,<o A , Kim, sensiz uzun bir yolculuga diverse, 
kotu seytan, ona yoklaa. olur, onunla bir sof- 
vaya oturur, 

270, Yiice bir ata bile binse, de£il mi ki Ay 'a 

haset etmede; seytan arkadag olui' ona, 
1^\ * Onun nazli - nazenin kansi, ondan gebo 

kalsa da bir eocuk dogLirsa, gey tan, soyuna ka- 
nsi r, soyda ortak olur onunla, 
13- 1 Kur'an'da Tanfi, ortak oi onlarla, hem 

mallarinu, hem evlatiarina ortak ol demigtir 

a csirgeyici dost. 
V*J3 • Peygamber, All 'ye soyledigi e§6i2 so'zler 

arasinda, gizlilik alcmindon apacik sb'ylemigtlr 

bunu. 
':'u. * Konuk, ey AUah- elgisi dedi, bulutsuz 

bir giineg gib] peygamberligi i§ittm f tamam- 

ladin sen. 
V*"^ * Bu senin yaptigini; lk| yuz ana yapa- 

mudi; Isa bile afsutiuyla bunu Azer'e yapmig 

degil. 
tLXs * Senin yuxiinden canim, liemencecik ecol- 

den kurtuldu; Azer, o solukla dirildi; diiildi 

ama gi?ne 5Jdu, 

1"* - O gece Arap Peygamber'in konugu oldu; 

bir .kegiden sagilan siiliin ancak yarisim i^e- 

bildi; agzim yumuverdi. 
i.\t Peygambor, sijt ic, yufka ckmefi ye diye 

ustune du^tiiyse de, vallahi dedi, gergeklen de 

doydum. 



Sahife 25 - 320 



' 



JS MESMVI SEKHl y 

Eu, ne agiz yapmak, ne utanmak, sikil- 
mak, ne de duzen, Dun gece doydugumdan da 
daha fazla doydum. 

3S0. .' c Eu kandil, §u bir liatre zeylin yagiyla 
msil doldu diye bittiin ev halki ga^ti kaldi. 
2&I Bir cbabil kugunun gidasi, bdylesi bir fi- 
lm karmm nasil doyurur djyorlardi, 
■■2tt K&din, ex'kek, herkes, o fil bedenli, nasil 
olur da, bir sinegin yiyecegiyle doyar diye 
fisildasiinaya koyuldular. 

Kafiri k hirsi, kafirlik vehmi, bag asagi olun- 
ca ejderha, bir kanncanin gidasiyla doydu 
gitti. 

L?t< Kafirligin at; gozIuJtigu gllti ondan; inane 
gidasi, onu doyurdu, semirtti. 

* Okuz Eiglif lyla eirpinan adam, Meryem 
gibi, cennet meyvasim gordii, 

Goaiine cennet meyvasi iligti; cehenneme 
benzeyen midesi yaUgti. 

ti ) Ey Inancin lafini yeter bulasi kisji, inane, 
zati Miyuk bir nimettir, zati biiyijk bir gida, 

* Can gidaei olan i^k j erenlerin giklerke 

do gida ohir da eana dost kesllir; "§ey- 

tsnim, iKiiim elimda MiWiiitmn otdu 1 ' 

demtiistir 

■ can gidasidir, g6?; gidasidir ama. bede- 
nki do ondan bir payi vardir ey ogul. 



MESNIiVr SEHHI V 



i'i 



j.%^ Beden seytam o gidayi yemeseydij Fey- 
gamber, "§eytanim MuslOman oldu" buyur- 

mazdi, 

390. .'■'- 3 §eytan, oliiyii dirilten o gidayi yemesey- 
a% o garabi icmeseydi, nasil olur da Mijslij- 
nian olurdu? 

geytan dunyaya ujiktir, kordiir, sagirdir... 
Ajjki giderse giderse, bir bagka a&k giderir. 

Qizli inane, yurdunda $arap icer, o gara- 
bi tadatsa, ucun - ueun a§k pilistra - pirtisim 
oraya geker, 

i^ i A karnina diigkun, boylece yiiccl; ger£ek- 
ten de yol, o gidayi degigtirmektir*. 

A gonul hasfasi, ilaea sari]; yapilacak 
tedavlnin ttimu, mizaci. degigtlrmektir. 

A yemeye, icmeye rchin olup hapge dii- 
§en, siitten kesilmeye dayamrsan, yakinda kur- 
tulureun, 

Gercekten de a^kkta bir eok yemekler vat; 

ey onlardan tiksinen, asil onlari ara, 

V.-l | I§ikla gidaian, g&z gibi haul. A insanlann 
hayirlisi, meleklere uy. 

Melek gibi Tann'mn noksan sifatiardan 
an oldufunu anmayj gida edirt de nielekler 
gibi zalimetten, e^Iyotten kurtul. 

1 Cebriil, leg gevresinde pek dolagmaz; gii^- 
kuwet bakmnndati, Hi? akbabadan a§agi olur 
mu o? 



Bu bts'jit Tt bmidun flnr^ki rtJrl be^ii orapc«<Jir. 



Sahife 26 - 320 



44 



MJiSNEVI 5*RHI V 



300. Tann, diinyaya nc de ho§ bir sofra yay 

mi$tir; ama a^agihk kisjlerin gozlerinden pek 
gizlidir bu sofra. 

5O1 Diinya, ntmetlerle dopdolu bir bag olsa 
fareyle yilan, bunlara benzeyen hayvanlar, ge- 
ne de toprak yerler, 

Eedeti vliliiiin, can gjd&auti inka-r etmeJeri 
ve asagilik yiyecefclerixi ilstiine titrancleri 

— 301 ister fci§ olsun, ister yae, onlann yiye- 

cekleri topraktir; fakat sen, varligin be-yisin; 
nasil oiur da yilan gibi toprak yersin? 
3 3 . Tahtamn ieindeki kurt, kimin boyle gii- 
zel helvasi var der h 

; L i Fiskimn i?indeki kurt, dully ada pislikten 
bagka bJSr yiyccek bilmez, 

Y a ] v a r i g 

:Xj A e§j h dengi olmayan Tann, degil mi ki 
bu sozU, kulaga halka yaptin; ban dok-sug. 
3i ■-■ Kulagjmizi tut da o meclise gek; haul 
o esrikler, sonin an - duru sambim igarier; o 
meelise gottir bizi, 
2© 3 * Ey Din Rabbi, degil mi ki bunun koku- 
sunu duyucdun blze; o kiipuu afzim kapatma. 

■ Etfsek olsun, kadm olsun, herkes, esir- 
genmeyen vergiyi, kiskamlmayan bagi^i sen- 
den yer, senden I^er; liitfet cy sigimlan Tann. 

lEy Tann, dualari, dua edilmeden kabfil 
ederain; gonlile her solukta yualeree kapi a$ar- 
sin. 



MISMEVl S£RHt V 



45 



310, Eirkae harf gizip yazdin; ta§lar bile o 
yaztrun savglsiyle mtima ddndu, 
3'.' * YQzleree akla-fikre Mr fitne oian ka§ 

"nun" uuu, goz "sad" ini, kulak "am" mi 

yazdin. 
3fl. Senin yazdigin o ftarfler yuzunden akil, 

ince efeyip sik dokumaya koyuldu; a Ingada esi 

olmayan yazisi giizel, sil o yaziyi. 
j i': Soluktan soluga, yokluga, her dugtfnccye 

gore bir guzel hayal r&smi yapmadasm; 
31^ Hayal levhine gcriibrtemis gozler, yanak- 

lai'j ytizlerj benler gizmedesin. 

S'l*j" Sense yokiuktayim, varlikta defll* fiinku 

yokluk sevgilisi t daba vefabdir, 

;Il- Akla o yaziyi okuttu, o resimlerj belletti 

de bbylece o tedbiricrin diirulup devgirilinesini 

diledi. 



* 

Ml 



Sahife 27 - 320 



MHSMEV1 SEltllt V 



11 



(SERB) 



63. beyitten sonraki hikaye, Ibn Hi§atn']n "Si- 

yer" inde 511 sretle gccer: 

Surname adh bid, kafirken, bir tiirlii doytna- 
digi halde Musluman olduktan sonra pek az bir 
§&yle doymug, bu hal Hz. Peygamber'G haber veri- 
lince bu hadisi buyurmus.tur, 

"Nevadir'Ul - Usui" deyse bu olay soyle anJa- 
tilmaktadir. 

GifSrogullari boyutidaii otuz ki§i gelmisti. Hz. 
Rasul (S. M), ashaba, bunlan taksim etenrig, konuk- 
lannialanni, agirlanmalarirn buyurmustu. I^lerin- 
deki Ebu - Busayra ath, iri cuss-el i birini dc Hx 
Peygamber, konuk olarak goturnrm§tu. Bu adam, 
onune kortan yemegi silip supiirmug, kondisine- su- 
nulan yedi c&nak siitu de icmisti. Ertesi giinii Miis- 
luman oluncu Onuno kortan yemefcten birazok ye- 
yince doymutg, Hz., onun omuzuna vurarak" "BiH- 
rlm, bildirlrim ki Allah'tan bagka yoktur tapacak, 
ben de Allah'in elgisiyta; sen dun kafii'din, bu gtin- 
se inandm; gercekten dc kafir yedi bagirsakla yer, 
mti'minse bir bagirsakla" buyurmusjardi. 

Zerk&ani'nin "Muvatta',, §&rhlnde ve Ahmed b. 
Hanbel'in "Miisned" inde de bu hadis vardir (Maa- 
hidden 5?*t cdarakj s. 159-161). 



73. "insanlar, baglanndaki buyvuk sahibinki 
dinine, yoluna, yordamina uyarlar" mealinde hadts 
olarak nakledilen bir soz vardir, Bu sQzun uydurma 
hadis oldugu soylenmigllr (AhSdls-i Mesncvi, s. 28). 
Ancak iasanlann cogunun, ba§]arinda bulunanlann 
yoluriu tuttuklan dusniilurse, anlam bakimindan 
hadis sayilabilir; netekim Hz, AJI, "Buyruk sahibi, 
buyuk bir nehre benzet 1 ; arklai-a ondan su gider. 
Nehrin suyu tathysa. arklardaki su da tatti olur, 
tusJa olursa, tuzlu blur" buyinur (gerhu Nehc'il - 
Bclaga'dai], Ahadls; el 2S). Ebu-Miislim-i Havlani'- 
nin "Hilyet'ul-Evliyu" sinda da bu mealde bir soz 
vardir (ayni s.). "Abesa suresi", Kur'an-i Ke- 
rim'Sn LXXX. suresidir, II. e, 2064 b, in IV. e. in 
2072. b. §. e bk. 

78. Guz glu Uc. n. ciltte, Uc b. Unakun serhl- 
ne bk. Beyit. 2269 ve 230G. 

93. "Ellari boyunlarina zincirlerle baglanarak 
ategiu dar bir yerine atildiklan zauiau da hdftk 
olduk, bittik diye bagrigaeaklar, Bugijii, bittil^, he- 
lak olduk diye bir kere bagirmaym, bircok kere ba- 
ginri bittik, hel&k olduk diye." (Kur'an-i Mecid; 
XXV; Furkaii; 13-14) Her jjki ayetteki "heiak ol- 
duk" s6zu, beyitte, "v^ stibUra va siibiir" tarzmda 
lafzen lktibas edilmistin 

101. Allah boyasi. Sibgat' Allah, 1. c. 771. b. 

s. c bk. 



Sahife 28 - 320 






48 



MESNIVI SEHHl V 



108. Alemlere rabmet. XXI. surenin (Enbiy&') 
107, ayet-i Kerimesinde, Hz, Muhammed'in, alemle- 
re rahmet olarak gBnderildigi bildirilmektedir. Ikixi- 
ci misra'da bu soz, ayetten lafzen iktibas edilmistir. 

112. XV. su«;d(i (Hscv), Lut kavminc ait olay- 
lar snlatihrken 72. ayet-i kerimedej mealen, "6m- 
run hakkiysin onlar, adeta sarhostular, gaflet 
Sginde ^agksn bir haldeyditer" buyurultnaktadir; bi- 
rinci misra'da "Cmriin hakkiy^in" sozii, "Le amruk" 
tarzinda ayetten lafzen iktibas edilrnigtir. 

118, "Put" ve "muska" diye geyMii!mla s#z, 
metindo r 'heykcl" diye gegiyor. Heykel, bugunku 
anlamda heykel degildir, eni dar, boyu, adamin bo- 

yunca olan bir kagida, yini bu sekilde kesilmig, 
hazirlanmis kaflda, yabut ince dcriye yazilar, je- 
killer, harfler v.s. yazilir ve kagit sonundan onli- 
ne dogru tistuvani tarzda duriiluv; kueLsciJk bir yu- 
varlak olur, Onu raugambaya sararlar, ustunc bez 
kaplarlar, yahut tenekeclen yapilmis bir mahfaza- 
ya koyarlar, Adarnm bcyunea yazilan bu muskaya 
"heykel" detiir. Turkeede buna "Boy Muskasi" dcr- 
Icr. Muska takmak v.s. lslamda men h ediirnis.tir; bunu 
bir cok yerde.soyledik. 

137. Qpk a£]aym,. IX. surenin (Tevbe) 82, 
ayeM kerimesinde, mealen, "KazancUgwiz su^lar 
yiizunden az giiluo, 50k aglaym" buyurulmalriadir. 
Ilk misra'da, "Qok allayin", ayetten lafzen iktibas 
cdilmigtir. 

139. Cisim-Araz. 1. cildin 2119. b, 3. e bk. 



MESMEVJ SEKI31 V 



49 



146, Allah'a bor£ verm. II. surenin (Eakata) 
245., V. sQrenin (Maidc) 12 ve IS., LVII. surenin 
EHadM) 11 ve 1&, LXIV. surenin (Tagabun) 17, 
ve LXXIII surenin (Muezacmmil) 20. ayetlcrinde 
Allah'a; giizel bir subtle borg verilmest buyurul- 
ffiakta, bunu yapanlann multafata erecekleri bildi- 
rftmefetiecp'' Allah'a verilecek gUzel bore, zckat ver- 
mek, yoksullara yardim etmek, muhtag olana, tor 
karsriik beklemeden, hatta ummadan bore vermek- 
lir, Beytin ilk nnsramda, LXXIII. surenin 20. aye- 
tinde Iferz^n iktibas vardir, 

147. Bu beyitte, borg vermeyi, ayni zamanda, 
insanm, kendi dileklevinden de gepmesi taainda tef- 
sir etmektedir. Beyitte, "Yuw Allah buyurdu ki: 
Temiz, gorgek kuilanma go^iin germed i^i, kulagin 
ttuymadig), insamn gonJiine bile gelmedigi nimetler 
hazirladjm" mealindeki hadis-i kudsiye de isjaret 
vardir ve "gozun gormedigi" sozij bu hadisten laf- 
wn iktibas edilmigtir (Cami 1 ; II, s. 68). 

149. "Si^i tertcmiz bir hale getirmeyi dilor." 
XXXTII. surenin (AllS&b) 33. ayet-i kerimesinin 
moali isudari "Ve evlerinizdo oturun ve ilk eahiliy- 
yct dcvi'inde oldugu gibi sokaklai-a (;ikmayj.n ve na- 
maz kilin ve zekat votia ve itaat edin AMh'a vc 
Peygamberine. Ancak ve aticak Allah, ey Ehlibeyt, 
sizden her ce§i£ pisligi, sucu gidcrmek ve sizi tam 
bir temizlikle tertemiz bir hale getinnek ister," Bu 
ayctlen onoeki ayctte, Hz. Peygamber'in (&. A) ka- 
dmlanna hitab edilmektijdir, Bu bakimdan Ciibeyr 

- F. 4 



Sahife 29 - 320 



so 



MESNEVI SW-Bt V 



MISNEVl-S£RHl V 



SI 






L 



oglu Said'lii Ibn Abbas'tan rivayetine gore Ehli- 
beyt, Hz. P. in zevceleridir. ikreme ve Mukaatil die 
bunu kabul eder. Ebii-Said-i Hudri, Malik oglu 
Enes, Valle,. Hz, Peygambcr'in zevceleri Ayige ve 
tTmmu Selcme'nin rivayetlerine goreyse Ehtibeyt, 
Hz. Muhammed, All, Fatiina, Hasan ve Suseyn'dir. 
Hz. Fatima, bir giiri babasinm y anuria gelmis, bir 
rivayette Hz. Muhammed, Fatnna'nm evine gllmis, 
Hz. Muhammed onu siyah abasmm altma almi§, 
sonra gelen Ali, Hasan ve Huseyn'i de abasimn. al- 
tina alarak "Allah im, bunlar Ehlibeytimdir, sen on- 
lardart pisligi gider, onlari ant, tertemiz et" buyur- 
mustur. Ommu Seleme, ya ben ya Rasul' Allah de- 
dim; sen do hayra kargisw buyurdu dtemigtir. Ar- 
kam oglu Zeyd'e gore Ehlibeyt, zekat ve sadaka 
alma3an haram clan All Muhammed'dir ve Ali Mu- 
hammed de Akiyl, Cater, Abbas, Ali ve soylari- 
dir (Kur'an-i Kerim ve Meali; Acilama; II, s. XCII). 
Bcyitte, tirnak icindekl s6z, ayetten lktibastir. 

153, Beden-Binek, §arih, "Nefsin binegindir; 

ona yumu§aklikla muamele et" maellnde bir haclis 
oldugunu bildiriyor (s. 23). 

156, Calinos, I, c. 24, b. g. e bk. 

157. Idem - Bugday, I. c. 544. ve 1494 -1495. 
b. lerin &, e bk. 

163. Sesilmis Peygamber. Beyitte "Muhtar" 
dive gecmektedir ve "Mustafa" kargihgidir, 

164. Cennet hoslanilmayan §ey]er]e kaplannus- 
tir. II. c. 1835, b. |. bk. 



167. islerl damgarak yaparlar. XLII. surenln 
<§ui h a) 38. ayetinde, Inananlavin, islerini, damsarak 
yaptiklan bildirilir; beyitte ayetten lafzl iktibas 
vardir. 

174, Elest - Bela. I. c. 1246. b, e. e bk. 

175, iman - Amel. Iman, Tanri'mn varhgma, 
birligine, peygamberlerine, meleklerine, kiyamete 
ve ahirete, peygamberlere inen kitaplara, Kur'an'- 
daki btitiin hiikumtere inanmaktir. Amel, bu hu- 
kiimlere gSre harekct etmektir. Mugtehitlerin bazi- 
lanna gore amel, imandEuidir ve iman, gonulle ger- 
ecklemek, dille ikrar etmek ve Tann buyruklarmi 
da yerine getirmektir; yani amel, tmanm rUkun- 
lerinden birdir, Mu'tezile, bu yolu tutmug, bazilaTi, 
biiyuk giinab isleyenleri, kiifurJe iman arasinda 
saj-inis, bazjlan, bazi giinahlarm Uufrii icab edece- 
gini, bazt giinahlan yapanlarmsa sucju sayilacafi- 
th soylemig, Mui^ie ise, ldifuile sevab i^lemenin 
faydasrz oldugu gibi, imanla su? i^lemenin de, $u$, 
ne kadaT k5lu ve biiyiik olursa olsiui; tmana zaraf 
vei'miyeeegini hiikmetmigtir. Islam mezhepleri Igin- 
de, igienen su&. he&l demeycnin, tutulmayan buy- 
rugu inkar etmeyenin, dinden gikmayacagmi, fakat 
gunahkar oldugunu kabul cdenler, buyi-ugti tutnia- 
yarnm, imamnda noksan olacagim soyleyenler, su- 
cun kufiir oldugunu hukixiedenler vardir. Mevl&na, 
adeti gevhile, bu ihtilaflara girmemekte, fakat bu 
beytin bulundugu ve buntlan sonraki boltimde ibk- 
detiu, inanca tanik oldugunu bildirerek Hz. Ali'nln, 
"Iman, gbnullc tanimak, dille ikrar, aza ile de kul- 
lukta bulunmaktir" sGzuiiti hatirlatmaktadir (Nebc'- 



Sahife 30 - 320 



MESXEYt SEftlll V 



53 



.52 MESNEVF SERHl v 

ul Belaga; Metnin Tcrccmesi ve Serhi; Hamlayan; 
A. Golpinai'k; 1st. Nesriyat Yurdu; Yen! §ark Maai'if 
K. 1972; UL KJsim, I. Solum; s. 391 Kftflir, tman 
ve amel hakkindaki gesitli inanglan, anlamak icin 
Eb'ul - Hasan Ali b. Ismail' il - A§'ari'iiin "Makaa- 
lat'ul - Isl&miyyin" ine bk. H. Kilter basimi, 1st. 
Devlet Mat. 1929; c. I, s. 73-74, 132 ve Devami). 

191. Gosterig. Inanmadaii, yahut inandigi halde, 
inanci tarn bulunmadigmdan, ibadeti, gosteris; Jgin 
yapan kisjnm ibadeti fefiMefor. II. surenin (Bakara) 
264., IV. surenin (Nisa') 38. ve 142., VIIL surenin 
(Enfal) 47. ayetlerinde, bilhassa, CVIL surenin 
(Maun) son ayetleri olan 4-7. ayetlerind& riyadan 
bahsedilmekte, LXIII. suredeyse (Miinafikun) riya, 
yani inanmactan amel ve ikr§r, nlfak aJatneti ola- 
rak bildirilmektedir. 

196. Rahmet - OstunKik, TV, c. 2427. b. g. e bk. 

198. Gaffar - Migfer. Gaafir, suclari orten, ba- 
gislayan dcmektir; "Esma-i Husna" dandir; yam 
Tann adlanndandir. XL. surenin (Gaafir) 3. ayetin- 
de, Allah'ui, sueu cirtucij, tovbeyl kabul edicl, azabi 
Setin oldugu bildirilir. GafGr, yani suclari tarn ortucij, 
bagislayici adi, Kur'an-i Mecid'de yetmi§ xig ayet-t 
kertmecle, ahirctte, inananlara rabmet ediei 
anlamina gelen "Rahim" adiyla, be§ ayette, 
azab etmekte acele etmeyen anlamina "HaISm" 
adiyla, tic, ayette, bagi^Iayiei anlamina "Afuw" 
adiyla, tic ayette, iistun anlamina "Aziz" le, iig 
ayet-i kerimede, mukafatlan fazlasiyta veren an* 
lamma "gekur" adiyla, bir ayet-i kerimede, 



gok seven anlamina "Vedud" adiyla, bit ayet- 
te, ratamet sahibi anlamina "Zu'r ■- Kahme" vas- 
fjyla, bir ayette de, hergeyi yetistiren, hcr^cyi gc 

listiren, kemaline eristlrew, hergeyin sahibi olan an- 
lamina "Rab" adiyla gecer, "Gaffar", suclari ziya- 
dcsiylc BrttieU demektir ve bu da Esnia-i Husna'dan 
dir. XX. sujCenin (Taba) 72., LXXI. surenin (Nub) 
3.0. ayetinde gecer. XXXVTIT. surenin (Sad) 66. ve 
XXXIX. surenin ffiumer) 5. ayetinde, "Us tiin, yii- 
ee ,! anlamina "A2J2" adiyle geger. XXXIX. surenin 
53, ayetinde, Tann'nin biituii su^lan bagiglayacagi, 
sLicIulann, O'ndan limit kesmemesi gerektigi bildiril- 
niekte, 54. ayctteyse, azap gelip catmadan tfjvbe 
eclilmesi, oliimden once tovbe Ibzumu bildirilmekte, 
tovbe edilmedigi takdinde, tovbe etmeycnlere yar- 
dim edilmeyecefi buyurulmabtadir. IV. surenin 48, 
ve US, ayetlflrinde de, Tann'mn, girkten bagka bii- 
tun auclan bag i§iayaeagi bildirilir. 

Migier, koruyan, orten sey anlamina gelir. Sa- 
vaslaiida ba^i korumak iyin, basa giyilen ve saltan, 
pirincten yapilmis tasa denir ki tih'k£ede adi "Ta- 
goiga" du. Beyitte "Gatfav, tmgfer, Gaafir" soale- 
riyle bSr "nem'iyj'et-i el£az", ayni ktikten gelen, ma* 
nalan uygun so?!ler-in bir araya getiribnesi sanati 
ve bu stizlerdeki oi'tuculiik anlamma zit olarak sa- 
bir-g6ii."inen" s&zuyfe de tezat yapilmistir. 

199. Simak, Yagmur. Simak igin I. c. 591. b. 

s. e bk, Yagmur, geriatta bem temiEdir, hem de ta- 
rn isjeyicidir. 



Sahife 31 - 320 



w 



54 



HtSNHVt $ERHI V 



mesneyi serhI v 



35 



208. Alcmlerin Rabbi. I. surenin (Fatiha), Bes- 
meledcn sonraki ilk Syetindert lateen iktibastir. 198. 
beytiu serhinde gegti. 

218. Dsha da yok mu? L. surede, cehenneme, 
doldun wu dcnecegi, onunsa bu somya, daha yok 
mu diye cevap uereccfi bildirilmekledir (30). Be- 
yitte bu sdz, ayetten lafzeii iktibas edilmig ve su, 
doyraayigi bakimindan atege benzetllmistir. Ayni 
zamanda, suyun, pisleri temizlemesi dolayisiyle, 
ategin de, miiminJerin sLujlarmi temizleyecegi de ha- 
tirlatilraaktadir. 

225 - 229, "Kalk ey Bil&L bizi ferahlaridlr." (KU- 

nuz'til - Hakaaik; II, s. 205). 

229, Semender. Ategte yasayan, ate^ten gikin- 
ca olen mevhum bir hayvajidir, 

231. Halil-Ateg. I. e. 551, ve m. c, 4216-4219, 

b, lerinin s, e bk. 

234. Miisa-Aym nfirunu koynunda bukis.. I. 
t 27S-279, b, g. e bk. 

247, Araz-Cevher, I. & 2119, b, §, bk. 

256. Calismaiuz ayn ayn. XCII, (Leyl) 4- Ayet- 
ten Iafzf iktibas vardir, 

260. "Onlan bekte-." XXH, surenin (Secde) 
28-30, ayetlerinde, Mekke'nin fetfti hakkinda giip- 
heye dugenter hakkinda, Ha. Peygamber'e, "ArUk 
yiiz cevir onlardan ve bekle; stiphe yok ki onlar 
da beklemedetev" buyurulmaktadir. Son ayet oiati 



30, ayetten iktibas vardir. Mevlana, bu ay etc iga- 
retle, goniilLerin Halt tarafindan fethini de kastet- 
mektedlr. 

271. XVII. surede (fai*> IbHs'in, Adem Fey- 
gamber'e secde etmcmesi, Tann'dan, kiyamet gfi- 
niine dek yasamayi istemesi, istegi kabul edilirse 
Adem'in soyunu azdiracagini soyJemesi anlatildiktan 
sonra Tann'mn ona, gitj onlar, Sana uyarlarsa hep- 
siniii de iblis'le beraber cehenemde cezalandinlacak 
buyurdugu biiniji'iiniekte ve on a, kinie gucli yetci'se, 
ona seslenmesinin, emu yerinden oynatmasmin, atli, 
yaya, btttiin ordusuyia ustlei'me yiirtimesmin, malda, 
evlatta, onlarla ortak oknasinin, onlara vaatlerde 
bulunmasmin emredildigi buyurulmakta, seytanm 
vaadiriin, aneak yaian o-Idugu bildirilmektedir (61- 
64.) . 272. bey tin ilk misrainda, 64, ayetten lafzi ikti- 
bas vardir. 

273. Peygamber - Ali'ye soyledigi e§si2 Eoz- 
ier. i( Ya All, ehiinle bulu^urken, AUahwn, beni ^ey- 
tandan uzaklagtir; bana nzik olarak vendigin gey- 
den de ^eytani uzakla^tir de. Sizden bir cocuk olur- 
sa ona zarar veremez" buyurmuglardir (MUstedrek 1 - 
iil - Vesail'den naklen "Ahadts-i Mesnovi"; s. 147). 

274. Gune§ - Peygamborlik. XII, surenin (Yu- 
suf) 4. ayetmde YOsuf (A. M), giine^in, Ay'in, on- 
bir yMiziiii ketidisine kafgi yere kapandigutii riiya- 
sinda gorrnu^tu ki gtine^le babasi Ya'kup Peygamber 
(A. M), Ay'la anasi, onbir jTldizla da kardegleri 
kastedibnig, riiya boyle yoruralannnstl. Bu' takdii'- 
de pcygamberlik giinose benzeUImekte, Hz, Mu- 



Sahife 32 - 320 



so 



MESMfVf SBfiljt V 



HESNEVt S£RFt V 



sr 



hasnmed'm (S, M) de, gunegiri igigim tamamlarh- 
gi. bildirilerek son peygamber oldugu anlatilmafcta- 
dir. 

275-276. Isa-Azer. Yuhanna incinnde !sa 
Peygamber'in, Leazer adli blr kadini, oltimunden 
dort gun sonra dirilttigj araatihr (XI, 1-56, XII, 
1-11). Aym kitapta olecek bir genci iyile^tlrdigi, 
Matta'da ve Markus'ta bir kizi (IX, IS - 26; V, 23 - 
43), Luka'da gene bir erkegi dirilUigi yazilidii* 
(VII, 11-17). 

Km J ai>i Kei'im'in III, suresmin fAli irmHrO 49. 

ayet-i kerfmesinde de Jsa Peygamber'in, mudseleri 
arasinda, Sluyii, Tann izniyte diriltfifi bildirilmsk- 
tedir, 

385. Meryem - Cenn&t mcyvagi, I. c. 1935; n r 

99, IE, 3205. b. g. a bk. 

387. Beyjttan sonraki baslik, ijeytanim Miislii- 
man oldu, IV. c. 1143 - 1144. b. s, e bk. 

307. Din Rabbi. I. c. Dibace'nin. §evhinde gectf, 

311. Ka?-Nun, G(5z-Sad, KuJak-Cim. Nun, 

Arap aifabesinin yirmi feegjnd harfidir; bu harf ya- 
ziligta bir canaga benzer; bag ega|l eevriUnce mum- 
hanl tarzdaki kaga benzotilmektedir. Bu barf alfabc- 
inizde "N" hafififle karyhktir. Arap alfabesinin 
ondorduncu harfi olan ve alfabemizde "S" yerini 
tutan hail, yaziligta, bagmda beyz! bir yuvarlagi 
bulunan bir ganak §ek!indedir; bunun ondeki yu 
varlagi da goze benzetiliyor. Dorduncii barf oJan 



ve "C" harftnin yerini tutan harfse, i£inde bir uok- 
tasi olaii, diiz cekildikten sonra icl aeik ve sagdaru 
sola kivnlan bir ganak $eklindedJr; bu haif de ku- 

Jaga betxzetiHyor. 

MevJana, bu beyitte, guzellerin, g&derinin, ka§- 

larimn, giizelliklerinin, yuidence akji, fikri seldigi- 
ni, oysa bunlarin hepsinin de yokiuk is yuwiundan 

tielirdigini bildirdikten sonva, bu bolurnun, igaret 
edilen beyitten "sonraki beyitierirjde, iz-afi varfiJdara 
degll, varhklari meydana getfren Yaratici'nm yok- 
iuk 15 yurduna baglanmanm, izafi variiklardan ve 
kendi vadigimizdan vaz£ecmenirj daha dogru.yol 
oldugunn bildirmekte ve bu arada, iiiEana varlik ve- 
benJik veren Kahiri bjlgiden de irfana yonelmenin 
gereklignii soylemektedir. Bu yokiuk, yok oiug, 
vnistik bir ateme dali^ degildii; kendi varbgindan. 
yok olan, gei^ek varfikla var olur; ferdiyelten ge- 
ger, topluma yayihf; benligirji, bencilli^ini yok 
edeP( toplum icin ya^ar; gi.i3e]dert kesilir, gtVMlikle- 
birlc§ir. t^tekim bilgiden gecen de biltnetu'gini bi- 
lir, irfana ula^ir, 



'$ 



Sahife 33 - 320 



MSSSa*1 {EHHt v 



Sff 



METl3f 

* L*vh-i Mahf iVan oriregi, hcrfcesJa giinSiik 
payi ne kudarsa o levh'e, akJmui # kadar 
«ruifc9i, o aliilai uJubu Levh'i, CebraiTin 
lier gibi, daha ba$ka tiirlil aJUamasuia 
henzcr* Akd, Cebr&il gibklir; „ gimtiiik 
iUcmini dii^Uumeyc da far; huyu buttar 
Ciinku. Ailin da, dijaridakl gegim diigiin- 
<swi, gtinliik i$!ere baking CebraiJ'ln 
Levh'e bakm*suia ve ne kadat mumkunsB, 
o kadar AiHsum^ma, benzer 

3i/ Akil, melek gibi hei* sabah, Levh-i Mah- 
fOzMan dersini ahr. 

Yokluga, elsiz, parmaksiz yazilmis jiflzi- 
Ian gor;oylesine yanlar ki katrasevdalilar bile 
o kara yazilan gorUnce ga^inr kalrr, 

= Herkes bir hayale dalmis, birgeyi egele- 
mede; bir define elde etmek sevdasiyla bir bu* 
eagi esmede, 

320, Birisi, bir hayale da]mi$, ulu Mr erken, 
tutmus, dafdaki madenlere yiiz gevirmig. 
9M ObUrii, aei cabalaria inci iirmdirte d^miis, 
bir hayale kapi hp denize yOnelinig. 

IWd an itits™ ^^^ yoIf , fc arstlnjtlrmajB , h 







1VL Bir baskasi, ke§iij obnak i?in biliseye, bir 
ba^kagiysa hirsla ekin ekmeye sarihmg. 

31^3) O yd kfissn, kurtulug hayaline dalmis, onu. 

kurmakta; obtir hasta, derdine derman bulma 

hayalini tasarlarnakta ; yarasina melhem eldfr 

etnie iimidine dalmakta. 
SIX*, Birisi, peri cagirmakta gonlunii yitirmlg;- 

oburu yildiz bilgisine dusmug, aiinm naUru yi- 

dizlarm iistiine koymus. 
%%*> Bu gidi§ler t iperidekl renk rank hayaller 

yuzltnden, dig yiizde de e«§it - tje^it^ bii'birine 

aykiri gb'rijnur, 
%li, Bu, oria §a§inni^ f ne bicim iste demektc; 

bu garaptan her tadan, (jbiirunun i§ini bo? 

gormbkte. 
li.^ O hayaller, birbirine uysaydi, nasi] olur 

da dig y[jzde, su gidigler, aykin olurdu? 
JlS Can kiblesini giKlemi^Ierdir de o yUzdeii' 

h&fkes, yuztlnii bir yana tutmu^tur, 

fkigltli giilisler, ar^ymilarJii ajrajj^lariudald 

aykiri davraji^lai-, naiiiaz vakti, karattUkta 

iabteyi arajTunlaiin arayjgfarma;, denii 

dibirulcki dal£«clarin iiici aramalarma 

benswn 1 

VJ\ Hani bir toplum kible ax'ar, kible hayaliyle 
her bin bir yana doner, 

330. Ama sabah gagi kible, yuziinti gSsterd? 
mi, kirn yolunu yitirmistir, nneytJaria gikar. 



Sahife 34 - 320 



«8 MssNEVt 5SRB1 V 

53 I Yahut dalgielar gibi hard; deniz dibine 
dalarlar; herkes, tezee eline geceni devtirir. 

33 ■; liici iimidiyle, degerli ind elde etmek Iiay- 
gisiyla torbalanm, gu geylerte, bu §eyteiie dol- 
dururlar, 

£3.:} O ussua - bucaksiz danizii] dibinden gikti 
lar mi, paha biQilmez incJye kirn sahip olmu§- 
tur, meydana gilcar. 

i-it, Birinlii kiisiicUk bir inci, obUHinuitee ca- 
kd tagi, boticuk eikardigi belli olur. 
J^Sftjte onlan uyandiracak kahredid, kotii- 
ltiklerj agiga vurucu imtihan da boyle gelir, 

Satwr*. 

-■ Bdyleee her toplum, dunyada, pei"vancler 
gibi bir mumun gevresinde kanat girpar. 
33 ? Herkes, kendini bir ate^e atar; kendi mu- 
munun cevresinde doner durur. 
23 & Alevlnde.n, agacm daha da yegerdigi bafet 
Musa'sinm ategini Ulnar herkes, 

'! Her surii, o atesin IQtfunu duymustur da 
bepsi de, her kivilcimi, o ateij s&nir. 

340, Slakat sabah oldu da Slumsiizlttk igigi be- 
lirdi mi, herkes, ne bisim bir mumun gevresin- 
de donmug, dola§mi$ h goriir. 

M Anna kim, o ustiinliik ateglyle kanadini 
yakmissa, o mum, o ki&iye, seksen tane eiize- 
lim kanat verir. 



MJESNEVt SEBHI V 



St 



3Jrf'l Nice pervane vardir ki gftzitaU yummug- 
tur da, kotii bir mumun dibinde kanatlan y an- 
nus olarak kalakalmi&tir*, 
|tw Pigmanhga dii§er r yenip yakilarak cirpi- 
nirj o goa; baglayan hava yuziinden ah eder 
durur, 

_ .; -j Mumsa, zati yarumsim ben der, seni yan- 
maktan, sitemlere dtigmekten nasil kurtarabi- 
lirim? 

3U1 Ben, zati yaninis, - yakilmig bit mumken,. 
artik ba§kasini nasil aydwlatabilirim? 

* **Yaaikl&r olsun knltara" ayetlnln iefsiri 

%U l Haline bakttm da igkUlere diigtiim, aldan- 
dim; halini geg anladim der. 

i^l Mum yanmig, bitip sOnmug, garap tuken- 
nil§, goniiUer alan sevgliiyse, bizim egri gSrii- 
sUrouzden utanmig, dalgalara batip gitmi§. 
%it Faydalar, zai'arlarin ta kendlsi olmug; ar- 
tik korlukt&n §ikayet ededur**, 

* Ama inanilan, inanp sahlhi olan, kui- 
luk eden, Tanri'ya dayaiian kaixleglerm canla- 
n ne de giizeldir. 

S50. Herkes, bir yana yuz tutmu§tur; o ttstiin 
ki^ilsrse higbir yanda olmayana yonelmiglerdir* 



Bu beyJt jiTipiadir, 



JGcvittc "Mies pttYAtit'" diye ((virdiiiiinlE sSBf "wV* 



Sahife 35 - 320 



«z 



MESNEVI SERHI V 



■■: - i Her guvercin, bir taraf a yuz tutmustur; bu 
guvercinse, yonsiirluk yonune, Kansizlik yanma 
yijz tutmu^tur; o yam uemaktadm 

3 "SI Biz ne hava kusuyuz, ne.ev ku^u; bizim 
yemimiz, yemsizlik yemi< 

3^2 Onuri Jgin rjzkimiz, bol - bol gelmcde; bi- 
slm Kaftan dikisimiz, kaftan yirtigimizdir. 



* 
+ * 



(§ E H H) 



316, beyltten soorakl 
ICin I. c. 1069. b. §. 6 bk. 



boliim, Levh-i Mahfuar 



Bu bahiste Mcvlana Levh-i Mahiusi'u, Tanrt 
takdirine, Tanri'mn kula verdigi kaabiliyet ve isti- 
dada, kulun akhmn, gevEederij yeti§me tarzindan,. 
elde ettigi bilgiden, gorgiiden elde ettigi <;aba, gii- 
ciine, ige - gUce yoneli^ine, akhysa Cebr&il'e ben- 
zetmektedir, Bura.da> bcsiwetileniii, benaedigi, ben- 
KCtildigi geyin ayra olmadigim, olamayacagim once 
soylememiz gerektir. Alemde herkes, kondisini *bir 
s§e kogmuslux". XXIII. surenin (Mii'minum) 52. 
ELyet-i kerimesinde, diinyadaki ijmmetin, bir tek 
ummet, Eabb'in de bir Rab oldugu bildirildikten- 
sonra 53. ayettc, mealen, "I^akat din husGsunda ay- 
nldilar ve aynlanlar kendi kitaplarjfidari bagka ki- 
tapdan jnkai* ettiler ve her boliik, kendt elindekine 
?&•& oldu, onunla ovunmeye koyuldu" buyuvulmak- 
tadir. XXX. sftrenii (Rum)' 31. iyetinde, irtsanlara f 
girk koganlardan olmamalan eirinedildiktcn sonra 
§irk koganlann, dinlerinde ayoliga diijtlukleri, bo- 
liik boliik olduklan, her boliigiin, kendisinde bulu- 
nana razi oldugu anlaWmaktadir (32 J. insanlaiv 
inan^ta oldugu gibi i§te-£iigte <3e boyledir, Her- 
kes, bit* i§e koyulmugtur; Iginden gikayet cdenin si- 
kayeti bile bir nazdir ancak. Genjekten de §arap 



Sahife 36 - 320 



m 



MESNEYT SERBI V 



Uv saraptir; fakat her igeii, kaabiliyetinoe sarho$ 
oknutur da obiirunun sarhogiugunu kinar; ciinku 
hevkfisin hayali bagkadir. Can kiblesi gizlidir; her- 
kes, kible hayaliyle bir yana donmlistiir. Anna sa- 
*ah igiyinca herkes, na yana ^ondugunu anjflr, 

345. beyitten sonraki baghktaki ayet, XXXVL 
^urenin (Ya Sin) 30. ayet-i kerimesitiin iJk kisim- 
dir ve aynen ahrtimstir, Bundan Snceki ayette ki- 
yametln kopacagi bildiriimekte, bu ayetteyse, "Ya- 
aiklar olsun kuUara; ontara, hi£bir pcygamb&r gel- 
medi ki onunla alay etmesinler" buyurulmaktadir. 
Mcvlana, bu bflliimde, aynliga, aykinliga dusenle- 
tin aai'ardan bagka birgey elde edemeycoeklerini, 
sneak yonsIMiik, yaraizhk alanine yUz tutanlann 
kurtulacaklarim bildirmektedir. 

349. Arapga olan bu beylin ikinci misra'i, 
LXVI sur^nin (Tahvlm) 5, ayetinden aynen aim- 



*** 



METtN 



* Fercciye, f erc*t adimn 
vcrilmesinin ilk scbebi 



3*vtj Sufinin bin, is sikintisindan cilbbesini 
yirtti; yirttiktan sonva da fevahladi. 

O yirtik cubbenin adim fereci takti; iste 
bu ad, o kurtUlmus, erden sonra yayildi. 
j r j(. Yayddi ama durusunu o $eyh aldi; hal- 
kaysa tortulu ad kaldi. 
!l -f Hiylece hergeyim bir duru yctou var; adi- 
niysa tortu gibi halka birakmig gitmig. 
y$% Toprak yiyen, tortuyu ahr; sufiyse daya- 
namaz; dumnun buJundugu yere vanr, 

Kesin olarak tortunun bir de durusu var- 
dir der de, bu kilavuzlukla gonlu, an- duruya 
gider. 



360, * Tortu guclugUdur, an - durusu, koiay- 

ligidir onun; an -duru, olmug hurniaya ben- 
zei", tortuysa olmamig hurmaya. 

* Ama kendine gel, iimitsizlige dli§me; 
kolaylik, gii£lukle beraberdir; bu olumden son* 
ra dirilige bir yolun var. 

* Genislik istiyorsan cubbeyi yjrt ay ogul; 
yirt da o temizliktcn hemencecik bag cikar, 

- F, S 



Sahife 37 - 320 



6(> 



tttSNEVt 5EEHI V 



MHSNEV1 SbUHl V 



61 



* Sufij temizligi arayip isteyen kisidir; 

sufilik sof hirka giymekJe, terziiikle, yavag- 

yavag ytiriimekle olraaz. 

-t'- * Fakat su agagihk ki§ilere gore sufilik, 

terzilikten, sof elbise giymekten, oglanciliktan. 

ib&ret vesselanx 
— Jt- * o anligin, o Iyi ad-£an sahibi olmanin 

hay aline kapihp iyi bir renge buriinmek de iyi 

ama, 

1 1 1- * O hayalle asla dek gitmek, asla ulasm&k 

gartiyle; kat-kat hay ale taparuar gibi degiL 

3-6 - * Guzellik otaginin ^evresine girmene en- 
gel olan gayret cavugudur hayaL 
■'-y Her arayanm yolunu kcser, yol yoktur 

der; hayali geldi mi, dur der sana. 

Ancak kulagi keskin, akli-fikri yetkin ki- 

§iyi durduramaz.; £unku onuii yardimiyJa co§- 

mustur, kijpurmugtiir o. 
370. * Boyle kigi, ne hayallerden taker, ne 

padisahlik satar, £avusa, padigahm okunu gos- 

terir, yol alir-gider, 
' - 1 * Tanrim, §u basi donmug g6nule bir ga- 

re but, bir yol goster; gu iki biiklum olmug yay- 

Jara bir ok bagigla. 
3 s _ * Brtevln, yuce kigiledn ictikleri o garap 

kadehinden fair yudumcuk yeryi.]zimc aerptin. 
i * O bir yudumcuk garap, giirellerin sac- 

larma, yuzlerine sigradi*; saclannda, yuzlerin- 

de belirtisi var; padisahl&r, onun iciri topragi 

yalar-dururlar. 



* Mftindc "licst" v^ihnLj, liarfLls^tcrmatU, altjna "test"* 
yaiilftfak cUisclillini.;. 



\33t, Geoe - gundiiz, yuzlerce gonul vererek opiip 
durdugun o gijzelim toprakta, giizeHigirt bir &er- 
resi var; onu opmedeain sen, 
3^ Toprakla kanlrni? bir yudumcuk sarap, 
seni deliye dndiiriirse, onun ari-dumsu neler 
etmez sana? 

3*i* Herkes, bir kerpic pareasina kargi yemni 
yakasini yirtiyor; oysa ki o kerpic, guzclli- 
gin bir yudumcugunu iemis. 
3?} * Ayda, gunegte, Koc. burcunda giiaellik- 
ten bir yudumcuk var; Ars'ta, Kursi'de f Zu- 
bal'de guacllikten bir yudumcuk var ancak. 
i>? * O bir yudumcuk saraba, bir yudumcuk 
§arap mi dersin, yoksa §a$ilacak sey, kimya 
mi dersin? Ona bir surunUgle, bir surtuhiisle 
butica deger kaiiamyorlar. 
$fi3 * A hunerli cr, ona siirtiinmeyi canla, go- 
niille iste; ama ona 'da "Ancak temiz olanlar 
dokunabilirler." 

380. Altmda, la'lde, incilerde bir yudumcuk 
var o" guzellikten; garapta, meaede, meyvada 
bir yudumcuk var. 

i$[ Alimb guzellerin yu^Jerinde o guzellikten 
bir yudumcuk var; o suzulmiis. jarap nicedir; 
aftik sen dtisun. 

St : - §U lopraga kanlmis bir yudumcuk sarabi 
yalayip duruyoi'sun; onu tozsuz, topraksiz, ari- 
duru gorunce ne hale geluceksin? 

tw Olum caginda a temialik yudumu, olum- 
le gu bedenden, §u beden kerpi^itiden aynliyor. 



Sahife 38 - 320 



MESNlVt slant V 



£u Kalan bedeni tezce gOmlip gidiyorsun... 
Boylesine clrkin bir leg, onunla ne hale geli- 

yonnug? 

Can, gu leg olmaksizin giize))igini bir gos- 

terse.., O kavugmamn gQzeliigini soyleyemem 
ki ben. 

Ay, §u faulut olmaksizm 1.51k saiga, bus 
ululugu, bu gtizelligi kimsecikler anlatamaz. 
. Ne giizeklir o serbetlerle, sekerlerle <k)lu 
mutfak; padigahlar bile o mutfagm kaselerini 
yalar - dururlar, 

Ne giizeldir o din ovasmm harmam; her 
harman oradan ba§ak devsirir. 

* Ne hostur gamsiz omur denizi; yedl 
deniz de, o deniaden bir Qiy tanesldir sneak. 

390.^ * Elest safciyei, $u agagilik gorak topra- 
ga bir yudiimcuk garap serpti de, 

Toprak da esridi, coem, biz da esridik, 
costuk; fakat pek tembeUe^tik simdi, kala- 
kaldik, bir yudumcuk daha. 

Caiasc, yerirdeyse, yokluktan feryad et- 

tim; degilse, bunu soylememek gerekse, fete- 
dudaklanmi yumdutn, sustum. 

Bu anlat^, iki kat lurs kaaiydi; HaliP- 
den ogren, o kazi kesrnek gerek, 

Kaada, btindan da baska hayirlar, gerler 
var ama baska sozlert sdyieyemem diye kor- 

kuyorutn. 



MESMfVf SEHHl V $J 

Ta,vus kusumui huyu, tabiati, sclam okiun, 
IbraliSni'ui fwm kesmeslnia sebebi 

J}*'5 gimdi iki raikli tavusa geldik. Adi-sam 

.duyulsun diye cilvelenir - durur o. 
3*ffc BLittfn sabasi, halki hayir yonunden ol- 

sun, ssi' ytfnunden olsun, bir g$&t avlamak, 

kendisiyle iigrastirmakUr; ama sonucunu, fay- 
dasim o da bilmez, haberi bile yoktur. 

5^' Tuzak gibi, haberi olmadan av tutar; tu- 
zagin, o Igteki maksadi biimesi mumkiin mii? 

JrJ Tusaga, bu tutusian ne 2arar var, ne fay- 
da; iste ben do onun, su bsiyhude av tutma- 
sina sajanm ya. 

i^° A karde?, yuzlercc gonul alicilikla dost- 
lar edinctin; sonra da hepsinden vazgectin gitti, 

■400. IJofdugun gunden beri igin-giicun bu; 
sevgi tuxagiyJa msanlan aviarsm. 
JtjOi §u avlaiimaktan, §u kalabaliktan, §u bag- 
liktan - bagbugluktan el eek; bunlarla birgey 
orebildin mi, bunlardaii, eline bir^ey gegtl mi 
his? 

Onu'Un cogu gegti, gun akgama yakla§ti; 
■sense canla - bagla, hala halki avlamak sevda- 
. .&indasin. 
i. ,i Birini tut, dbiirunij tuiaktan azad et; der- 
.ken agagibk ki&iltir gibi bir baskasini avla. 
vi^U Derken gene bunu birak, bir bagkasmi 
ara; igta budur higbir geyden haberi olmayan 
^ocuklann oyunu. 
^<3^ Oece olur, tuzaginda bir tek av bile yok. 



Sahife 39 - 320 



MEJNEVI SERHl V 



71 



70 



MES«EV[ SERHi V 

Tuzagin, sana aneafc bag afnsi, ayak bagi; ba^ 

ha birgey degil. 

4(?t Demek ki sen, boyuna kendini avladm - 

durdun; kendini hapsettin, rnuradina ermek- 

ten de rnahrumsun, 

liCl Diinyada, kendi kendini avlayan, bizim 
gibi bir tuzak sahibi ahr^iak var rm hi£? 
LOJ * Asagilik kiginin avladigi av domuz; son- 
suz zahmetfer ceker; sonra da avladigi ni ye- 
mak, haram. 

1,^1 Avlamaya deger gey, asktir ancak; ama 
c da nerden herkesin tuzagina dugecefe? 



410. Meger ki sen gelesin dc av olasin ona; 
tuzagi birakasm da onun tuzagina gidetin, 
H |l A§k der Id: Ben yavag-yavag calisirim; 
barta av olmak, avciJuktan daha hogtui'. 
It 1 1 Bana kargi aptal pi, aldanma, uluianma- 
guneslikten vazges, zerre ol. 
uij Kapirnda yurt edin, evstz kal; mumluk da- 
vasma kalkigma, pervane kesil. 
■ ■ ' ■ i Boyle ol da dirilik tadini al; kulluktaki- 
gi^li sultanhgi seyret, 

■h ! ' * vakit, diinyadaki tersine cakiknis nal- 
lan gdriir - antersin; tahtaya baglanmi§ tut- 
safcJara. pa'djgah adi vedldigini bilir - duyarsm. 
Ufj Bogazmda nice ipler var, daragatrimn tact 
olmu§-gitmis; bir yigin halksa ona, :§te tac, 
teht sahibi padJgah diyor. 
l»»? Kafirlerin mezarlan gibi hani; disansi 
siislu, ^indeyse iistun h ulular ulusu Tanrj'jim 
kahn var. 



m$ Mezarlar gibi ustunu klresle eivamglar; 
zan pcrdesinSyse yiizlerine ortmugler. 
L, 1 1 * Senin de yoksul huyun hiinerle sivan- 
idais; rnumdan yapulrms nab.il gibi hani; ne yap- 
ragi var, w? meyvasi. 



A 



Sahife 40 - 320 



MESNEVl SERHl V 



IS 



(5EEH) 

352, beyttten sonraki baghk ve bahis, Ferecl 
Fere, arapea, birtnin gam]m , mssamm gidem , ek at> ~ 
Jamina gdir. FerrGc, gocuk gomtegi Ve msesindon 
yirtmacb kaftan demektir, ilk samanlarda yirtmaei 
ajfea tarafta oHirmus (Kamqs fero. j, s 429-430) 
Far^ada "fered", geniglemek, g^niJl ferahligi iffi^ 
anJamina kullamlir; onii ag] k, yakasiz, bo| koJiu 
gem$ ve ayaklara kadar uzun cijbbeye tlenir m±- 
Cede, kadmlarm giydiklerf ontj a^ik ve iyke fca- 
vu$turabiiecsk dorecede geni§ ciibbeye "ferace" dc 
negelmislir ki "fereef? den bozmadir. ge ms -i T cb- 
rizrniii "Makaalat" inda $u sosleri okumaktayjz: 

"Ctibbeyi yirtti, Va terse! dedi; ylni bana go- 
«ul ferahhgi bagigla; bu yijzden o eftfseye, o ctlb- 
beye fereci adi vwildi." (Fatih ntishasi; 100. b) 

Sufiler arasuida meghur olan hiltaye §udur: 
Sufinin biri, giddetli bir gSniH sikintisna ug- 

rami§, &U kapaii olan cijbbesini, etegine kadar 
yirtmis ve genislemis. Buiidan sonra da tfhfe*, genis 

cubbe giyer olmuglar. 

Meylevilerde buna "Itesim (Resm - ayin, atfet) 
hirkasi demr ve mukabeiede, xesml KSrenle^ gi- 
yUir. geyh, kolknm da giyer, dervig ve muhipler 












kollanni giymeslor. Sokaga cikar, bir yere. gitterken. 
giyilen, yakasiz, onsu agik, kollan nisbeten dar cub- 
beyeyse "hirka" denir. 

36Q-367. Mevlana, bu beyitlerde, hirkaya, sik- 
keySj giyJrne, kugaraa tortu demekte, 6z temizligi- 
neyse, arilik - duruluk adini vertnekte, adetin, gele- 
nek ve gorenegin, yirtilip atilmasi gexektigini bil- 
dirmekte, sufiligin, giyimle, kugainJa, karineayi gig- 
nemekten cekinir gibi yavag yurtimekle, go-steri§ie- 
hie bir ilgisl olmadigira anyatrnakta, hay ale kapi!- 
mainak gerektigini bildirmaktedir. 3&4. beyitte, a^a- 
gilik ki^ilerin, geyhlik ciavasina du^enlerin ahla!;s)3- 
liklarina da j^aret etrnektedir. Bui'ada, Mcvlana za- 
mainnda, geyhlei'in, homoffiksijel zevkte pasif rakle 
bulunmakla golinet kazandiklarirti t bu yiizden de bu 
rQhi has1;aliga "UJet-i Me^ayih - Seyhlerin hastjili- 
gl" dendifini kaydedelim; 'rtetekim bii\;ok muridi 
olan, eseri bulunan, Sadreddin-i Kiinevi Be ayni <X&-. 
recede sayiJan ve Mevlana : yi begenmiyen $tyh Na- 
sir'ud - din de bu illete miiptela imig (Manakib'uJ - 
Arifin; Tabsin Ya^icn'm tashih ve ha^iyeleriyle; An- 
kara; Turk Tarih K. Mat. 1959; c. I, s. 18S-189). 
Mevlana, bu £e§it ^eylere dugenleri, teraiz olsalar 
bile ho§ gormez ve &lddetle kmar (A, Gb'lpmarli: 
Mevlana Celaleddn; HI. basim. 1st. Irlalap K. 1959; 
s. 208-209). 

361. beyilte, sekiz ayet olan Ipgh'ab surcsinin.,. 
"Artik gereekten de gliglulde beraber kolayhk var;- 
ger^pkten de gticlukle bei'aber bir kolaylik var"" 
mcalindeki 5. ve G. ayet-i kcrimeleri, lyelierflep 



Sahife 41 - 320 



'74 



M*&NF,Vl 5EBHI V 



MESNJEVI SIEHI V 



IF 



""gUfluk, kolaykk" anlamina gelen "usr, ytisr" soz- 
leriyle ve mealen izah edlmcktedr; 360. beyiL de 
.aym gyejtere igaTfetfir, 

365 - 3&7. beyitlerde, temizlik, an - dum hale 
.geljij hayaline kapilip iyi bin- range burunmenin, an- 
cak asla uia§mak gartiyla hog gonjIebiJecefini, aksi 
takdirde hayalin, ger^ek gftzellik otagina girmeye 
■ engel olan gayret <;avu$u kesilecegini bildirlyor ki 
bu beyit, I. ciuteki, ruh aleminde hay a] in, yoka 
benzer bir vavlik oldugunu, biitun ulemin bir ha- 
.yaMe kapjhp gitmekte bulundugunu, alerndekiierin 
barislannm da, sava§Iarjmn da, oviiriglerinin de, ye- 
ringlarinin de bir hayale dayandigim bildiren beyit- 
lere (70-71) pek benzemekte, hele bimdan sonraki 
.beyitler, "Velilere 1uzak kesilen c hayaller, Tanri 
baginm, hostammn gul yuzlulertnin akisleridir" 
.meattndeki beyti cok hatirlatmaktadir. 

I" 

370 - 373. Ilk beyitte, hayallere kapilmayan, ben- 
:iige dligup padisahhk taalainayan kigirrfn, asiL padi- 
gahm, padigahlar padisahmm, tamnmasi icin, ken- 
■flisine verdigi oku, ni^an olarak gosterip yol aJaca- 
;gim soylemektedir. 371. beyitte ikl buklum olmu^ 
.yayJar, mihnetten buk01mij§ h yahut riiku'a vamii& 
bedenlerdir, 372. beyitte, "YUce, buyiik kigilerin ka- 
-dehinden" s&zli, arapgadir ve- "Yeryuziinun, yuce, 
buytlk ki^ilerin kadehinden nasibi vardir" misram- 
dan abnim^r. Atasozu olarak kulJamlan, dillerde 
jgezen bu misra' 530 da (1135) oldiirulen Dflbeys'- 
:indir. Hariri, QUKdokuzuncu Makaamede bunu anar 
*{Muhanimed Zihni: M-Kavl'ul-Geyyid; 1st. Dar'- 






I 



ut-Tiba h at'jl-Ainirc-1327; III. basim, k. 19 ve ay- 
in s. nm notu}. 

Bundan EQnraki beyitlerde erlerin ictikleri agk 
ve neg'e sarabinm serpintilerinin, sa£intilannin, gu- 
zellerin yii^Lerine, saglarina, Aya, gunege, yslch'-i- 
lara, saraba, mezeye, meyvaya, mucevherlere isa- 
bet ettigini, bu yuzden padigahlarin, asli toprak 
olan giizellere, halkin, aldatici §eylere dugtugiiiiu,- 
oysa ki guzelin, insani dpIi-divaiHE cdenin, olura- 
den sonra bir leg olup gittigini, pek giizel, pek can- 
It bir tai^da anlatiyor. 

377, Ay igin I. c. in 3823., Gunes igin aynn 
c. in 3TSS., Ar? icin 2dl - 242,, Zuhal iqin H, c, ill: 
175., Koe Bui.icu (NovruE) icin 1788., Kimya icki f 
I. e. in 520. b. lerinin gerhlerine bk. 

379. "Ancak tcmia oianlar dokunur." LVI. su- 
renin (Vakia) 79. ayetinde Kur'an'a, ancak temiz 
kigilerin dokunabiiecekleri bitdidlmektedh'; ikinci 
misra'da llifzi iktibas vardu\ Bu ayet-i keiimeyi, 
zahirt inanasini kabOl ebnekle beraber, Kur'an'in 
gefcefini, ancak digi oldiigu kadar ici de tertcmiK- 
olanlar bilirler, anlarlar tarzinda te'vil edenler de- 
vardir. 

3S9. Yedi deniz. II. e. in 1612. b. in 5. e bk. 

390. Elest. I. c. in 1246. b. in §. e bk. 

408.- Domuz. Kur'an-i Mccid J in II. sOres-irjiii' 
(Rakara) 173,, V. saresinin (Mgide) 3., XVI. sii- 
resinin (Nah) 115, ayetlerinde domuz cti, olU hay- 



Sahife 42 - 320 



76 



M£SN£Vt SEKlHr Y 



vanin eti, kan ve yenmesi helal hayvajilardan ol- 
«3ugu halde Tanri'dan haskasi, soz gefimi puttar igin 
kesilmis hayvanlarm etleri haram edilmektedir, An- 
cak Bakara ve Nahl surelerinde, zaruret halinde, 
isyan kasunda olinamak vg doymamak eartiyle yen- 
-mesine cevaz verilnicktedir. 

415. Mahkumlara, kollari, ayaklan tahtalara 
gerilip baglanarak igkenoe edHirdi. Qamuha getmelc 
■do bu ee§it bif isksneeydi. Padisahlann, mevki', sal- 
ianatj hukum yiirutmek, dusmanlardan korunmaya 
■£ali§mak gibi gegitli tahtalara baglaiimj$ tutsaklar- 
dan baska birgey olmadiklarim anJatmaktadir ki 
Mevl&na'nm Mrriyet agkjni dile getiron beyitlerin- 
•den biridir. 

Tersine nal i£in I. c, in 2491. b. nin §. e bk. 

419. Nahl Eskicten, dugun alayinin oniindc, iis- 
tiine kumasjkr ortulmug, kum&alara cigckler, mii- 
oovherler iakafeu| iki, yahut daha fazia, hususi 
■olarak balmumundan dSkiiknug mum gotUrtilurdu; 
bu mumlara "Nahl", halk deyimiyle "nakil" denir- 
cli. fstanbuFdaki Nakilbent mahallesi, nahl dokenle- 
rin dukkanlarimn bulundugu vermis. Gene Istan- 
bul' da, siislij - pUslii seye, yaprak ve meyvayla do- 
M afaca "pQr nakil" denirdi ki bu benzetis de 
"nahl" adetinden dile gegmigtir. "Nahl" in, iptidai 
inariQlardan clan Falizm'deri kaldigmi saniyorui:. 
Konya'da, gene ve evlenmemig erkeklerin eeiiazele- 
rinin oniinde goturUIen kesllmis iki dal da, bu mane- 
■tan kabna bir gelenek olsa gerektir. 




METtN 

* Tiuin'nm latfunu da herkes bilir, kahrim 
da; nerkes Taim kaaruHlan ka$ar, liitfuna 
sigimi-. F&Usit yiicc Xanri, kahn Ifiliifta 
gblemigtir, Eutuftari da katurda, Bu, ter- 
sine cakilous nuldir; Tann'mn mekridir, 
Uoylece de [$i ayird edenlerle Allah i^i- 
giyJa bakanfarla, ajieak t>u)u»duklan hall, 
igin dig yuziinii gortnler, birbirlerbiden 
aynhrtar; "Hanginiz daha iyi l§ yapa«ak 
diye sizi sinanz" buyut-ttlmustar. 

420. * Br dervis, ba^ka bir dervi^e, Tann'yi> 

naail gSrdun, soyle dedl. 
, A 2. | Dei-vi^;, neJiksia, niteliksiz gordtim arna; 
dedi, bii-§ey sfiylcyebihTiek fgin kisa bir 5mek- 

Is anlatayim. 

till * Onu ^oyle gtfrdum; sol yanmda bir ate§. 
vardi, sag yanmdayaa bir Kevser lnnagi. ' 
<lS-!" Solunda dunyayi yakip yandiracak bii- 
yitk br ateg; yanmdaysa gHael bir irmak, 
1*2^ * Bir yjgin halk, atese el atmjg, bir yjgin. 
halksa Itevscr'e ulagaeagiz dlye sevincli, esrik. 
k&> * Fakat bu, her k6tii kisiyle bahti yaver- 
olam ga^irtaeak, pek tersine bir oyuiidu. 
Ul<f* Atese, kivilcimlara giden krgi, sudaif> 
bag ciltflriyordu. 



Sahife 43 - 320 



"?8 



MlSNtVl SERHt ¥ 



MKSNfiVJ £BRH[ V 



1^ 



■, A li * Kim suya gidiyoisa, artadan yitiyor, he- 

mcncecik ate§ iginde kaljyordu. 

CJS * Kim sag yana, o an-duru suya gidi- 

yorsa so! yandan, a1e§ iginden ba§ gosteri- 

yordu. 

■ilfl * Fakat o atelier iginde buliman sol yana 

giden, sag yandan bag eikariyordu. 
430. * Bumm sirnni pek az kigi amliyor, o ate- 

ge* pek az ki^i atihyordu. 
Uit * Ancak bagma devlet kusu konan kisi, 

suyu birakiyor, at.e§e kaciyor, kendisini ate$e 

att yordu. 
U3l » Balk, cldeki pesin parayi mabut edin* 

mistir; hasih halfe, bu oyunda aldamp git- 

migtir. 

Lll * Boliik-boliik**, saf-saf, hirslanndaii, 
-tez can la ate§ten ka^inmadalar, suya ko§ma- 
■dalar. 

uSt, • Sonunda da ate^ten ba§ cikarmadalar; 
-3l bitgeyden haberi olmayan, ibret al, ibret. 
1,35 * A teg, a akilsiz ahmaklar diye baginyor- 
<du; ben abe§ degilim, makbuJ bir kaynagim 
ben. 

bl& * A gdzsu.2, gor tissue, bar gbz bagidir, yap- 
miglar; baiia gel, krvilcimdart hie ka&ma. 
iufi • Ey Halll, burada kivilcim yok, duroan 
yok; bunlar, Nemrud'un buyusiinden, duzenin- 
den ba§ka birsey degil. 

-* Mfttiaite "fitc?" Fazilmi?; kiirSL^tirmatto, itijiiiii tlstfl- 
ne "foer" ywiUrik ddMftilmistir. 
J *» "BoliiSt - b&lillt" 3! ye fcvLraiSJnr.il s&2, metinde "wvk- 
covk" dur: (ok-cok" 1a IJEE^s-i apscikBe* 



M'f * Halil gitai akli ba^inda bir ersen ateg,. 

suyundur senin, sen de pervanesin, 

LiM * Pervanenin cam baginp durur; ne olur 

der, yuzbinleree kanadim olsaydi da, 

440, * Bu sirn bihneyenlerin guzlerinin, g5nul»- 
lerjnin korJugijne ragmen amansiz bir halde 
atc§\a yaiup Uavrulsaydi. 

,/f^i * Bilgisiz kisi, esekligindcn acir bana; fa-- 
kat ben de, gorgiim oldugundan ona acirnn. 
UkL * Hele gu sulann cam cJan ates.,.. Perva- 
nenin isj, bizim islmizin tersine. 
k.U3 * O igik goriiyor, atese atdiyor; gb'nijlse 
ates. giiniyor, i§iga atiliyor. 
inl( * Khndir Haiti soyimdan; bunu goresin- 
diye ulular ulusa Rab, bbylesine bir oyun. oyv- 
natiyov, 

tH^5 * Ate§e su §eklim vermigler de, ate?in 
iginden bir ktiynak figkirtmi^lar. 
UW" " Biiyucunun biri, biiyusuyle pirin^ pila-- 
viyla dolu saham, toplulukta, knrtla dolu bir- 
sahan gosterir. 

l\W * Eiiyusuyle akrcplevle dolu gosterir evi; 
oysa ki akrep dGgildir onlar. 
t-kf * Euyijeij, bu E?e§it yiizlerce §eylei' gSste- 
rirse, bUyiicuyu yajtatanin masali nice olur? 
la/' * Hasih Tani'i'nm gozbageihgi yuzunden 
nice - nice erler, kadm gibi alta tJtfsthtts ■ git- 
mistir. 

450. * Biiyucliler, onlar a kuldlu - koleydf ama.-. 
yont kuiju gibl tuzaga dugtuler. 



Sahife 44 - 320 



•M 



M££NJ1V1 $JiRHl V 



:>':' * Hadi, Kur'an'i oku da daglar gibi dtl- 
zenfcrin nasil bag asagi geldigini anla; helal 
bijyiiyu gor r 

* Ben Firavun degilim ki Nll'e yoneljp 
gideyim; HaliJ gibi atese gidiyorum ben, 

" 0, ateg degil, an - tluru su ; Gburiiysa 
diizen yuzunden ate§ gibi bir su gSruntiyor. 
5^ * lyi i^lerl cMz goren Peygamber, ne de 
guzel soy led I: Aklinm bir zerTesi, ontctan da 
yegdir, namaiidan da, 

* Cunkii akhn cevherdir, bu ikisiyse avaz; 
bu ikisi, onun tain oluguyla farz olur, 

■■ I Boylecc de o ayna cilalamr; kulluktan go- 
mile bir anhk gelir, 

ifil Ama ayna, kakimden bcrauksa cila tutmaz; 
tutsa bile pek zor, uzun bir zaman zarfinda 
cilalanabflir, 

:'Cila kabul edecek seeflmi§, gijzel bir ay- 
nayaysa, azieik bir cila yeter gider. 



* 
** 







(g E K H) 



419, Beyittcn sonrakl baslik. Herkes, IQtfu, 
ka&n> bilirj fakat kahirda . gizlenen lutfu, lutufta 
■gMl olan kahn herkes gBremez. II, surenin 2! fj, 
■ayet-i kei'imesinde, sava^in farzedildigi anlatihrken, 
'"Nrice istemedigimiz, hoglanmadiginuz geyler var- 
•dir ki size onlar, hayirlidir; nice sevdiginiz ^eyter 
de vardir ki sjzln igiti gerdir, kotudur; Allah bilir; 
sizse bilmezsiniz" buyurulmaktadir. Gercekten de 
Onee kahir sfcfflfen bir cok seylerden, sonucunda 
lutuflar meydatia gelir; lutuf sanilan bir eck seyler- 
den de kahirlar belirir. Fakat bunu, bu sonucu, ati- 
■cak sezi§, anJayis sahibi olan inart^li ki&l anlayabi- 
lir, Hz. Mvthammed (S. A), "Mu'imnin anlayigin- 
dan sakimn; ciinkti o, ustun ve ulular ulusu Al- 
lah' in nuruyla bakar, gb'rur" buyurmustur (Canii ! ; 
II, s, 7). 

Tersine eakilmig rial jgln L e, in 2491. b. in 
-.§, e bk, 

Mekr, arapgadir ve aldatmak, dtteenlc birini, 
maksadindan gevirmek anlaminadir. lyi maksattan 
■cevirmeye, kotu dijzen anlamina "mekr-i mezmum", 
V5tti maksattan eevirraeye, ovulen, ovulmeye degen 
<diiz*n anlamina "mekT-i memduh" denir. III. surenin 
iM\ tmran) 52 ■ 54. ayetlerinde, Isa Peygamber'in 



Sahife 45 - 320 



WESMEVI SERHl V 



MEgNfcvf JfHHl V 



33 



{A, MJ, toplumunun kafirbgini anlaymca, Allah 
yolunda, bana kimlerdir yardim edenler dedigi, Ha- 
varileHn, biz-iz, uiandik vc gahid oi ki islama ge- 
letileria dedikleri, Rabbimiz, biz, neyi indirdiysen 
inandik, Rsgai'e de uyduk, biai de tamkiardan kll 
diye niyaz ettikleri biJdirJldikten sonra 54. ayette, 
israilogullarmm, M'yi oldiimiek i<;in duzenler kur- 
duklari, All&h'msa, onlanti dLtonterine karaflik, OS- 
za verenlerin, onlann duzenlerini bop £ikaraiiIann F 
kullamia yardim edenlerin en hayirhsi oldugu bil- 
didlmektedir (Mecma'; I, g, 446-449), 

"Hanginiz daha iyi is; yapacak..." LXVU. su- 
nenin 2, ayetinden aynen alinmistir. iyi fg yapam,. 
sinayip anlamak, hergeyi bilen Allah i^irt degii, gay- 
bi bilmtiyen kullara bildirmek igindir. Hacijsteki 
"Allah i^igiyla bakan" sozii de hadisten aynen aim- 
mi§tii\ 

420. Tann'yi gormek. Di'biM Yemani, Ha, 
Ali' ye, "Babbfni gordtfn mil" diye sormus, Hz. AIL. 
"Gormedifim Rabb'e kulluk mu ederim" buyurun- 
ca, nasil giirdun demig, Hz. AIL bu soruya jju ce- 

vabi vermigtii" 

"Onu g&ler, apagiU gdriJ^le goremez; fakat 
goniitler, irnan gergekligiyle gOriir. 0, het-geye ya- 
kindn>, fakat onlarla birfe^itk degil, Hergeyden. ay- 
ndir, fakat onlara zid olarak degiL Soyleyicidir, fa- 
kat diigunerek, dille, damakla degil trade edicidlr, 
kasitla, azimle degil. E§yayi yapandir, yaratandir, 
aleUo degi], Latlftir, gizlih'kle vasfeditemez. Buy til:- 
iiir, iriLikle degil. GbriJeUdui*, duyguyla tavsife im- 



Itan yok. Aciyicidir, gonUI yumugakhgiyla tarifine 
'imkan yok. Ytizler, onun ululuguoa kargi egilmiijtlr, 
alcalmistir; goniiller, onun korkusuyla dolmu$t.ur, 
titrcr i durur." (A. Golpinarli: Nehe'ul- BelSga Tero. 
■ve §erhi; s. 47). 

Hik&yedc, dervisin gorusti, Tann ] mn azamet ve 

'Kudret tecelifsini gb'imesidir. 



421 - 455, Sol yandaki aleg, diiyada, adami 

yakip yandiran, zevklerden, isteklerden, benlik- 
ten, bencillikten alikoyan, sikintilara du^ui-en 
Titikumler, gerlat hukiimleri, insanlik kurallan- 
dir. Onlara uyanlar, zahmet cekerler araa an - 
■dura kutfuluk lrmagindan bag gosterirler, kuS 
Juluga ereder; bu sol, ger^ekte sagdir ve o ate^ 
■§e atllanlar, "Sag taraf ehli*' olurlar, "Dikensiz se 
■dir aga^lanyla, meyvalam birbirine yaslamp Ist3f ; 
lenini§ niU2 aga^lanyla dolu, uzayip giden bir gol 
gelikte, gaglaya - caglaya akan ■ sulann, bin;ok may 
valann, ardi kesilmeyen, men'ediljrieyeniiimetlerin..,^ 
bulundugu bir kutluluk diyanna ererler (L.VI, Vakia ; 
27-40). Sag yandaki irmaksa, duny&daki csenJik 
sevk ( sefahet, §chvet v.s. dir ki gergekte bu sag yan : 
soldur, bu irraak, atagtir, azaptir. Bu yana gldenlerj 
^ibklere kadar f§leyen bir sam yellne kargi, kay- 
nar sular i£lnde, katardik^a kararan bir dumanm 
golgesindedirler; orada ne bir serinlik v&rdir, tie 
bir gQzellik." (Aym sure; 42-44). 

Rahmetli Bcdi'us - zaman Fuitlsin - ftr, bu bo- 
lumii, Deccal'in yanmda su ve ates olacagma, ate- 
■ginin su, suyuaun da ate& keyfiyetini alacagina dair 
Ihadisle izah etmigse de hicbir miinasebeti yoktur; 



Sahife 46 - 320 



Si 



taESNEVl SERfct V 



eunkti DeccaTden de£il, Tann tecellisinden bahse- 

dilmaktedir (Ahadis-i Mesne vi; s. 149). 

437. Halil - Nemrud. I. c. \n 551, b. nin $, e bk. 

450. XIV. syren in (Ibrahim A. M) 46. iyet-i ke~ 
rlmesinde, mealen, "diizenlerini yaptilar, cJuzduWeri 
hDelerin ceza&jysa Allah katinda, hatta hilelerinden,. 
daglar bile yerinden oynasa" buyurulmakt&dir. XI. 
s&renin {Hud A. M) 42. Syetitido de, tufan juilatihr- 
ken, dalgalar, daglara benzetilmektedir, Bu ayetiere- 
isiret ediimekte ve ikinci misra'claki "Ke'1-cite] - 
Daglar gibi" stati, XI. surenin 42. &yetinden alin- 
maktadir. Helal biiyii (Sihr-i helal" !cin EI. c. in> 
3600. b. nin 5. e bk. 

452. Firavun - Nil. I. c. in S6B. b, nin 5. e bk. 

453, "Sozdeki siirsmeleri hog gormem emjnedil- 
dj; sGzdeki suvsmeyi caiz go'rmek, hayjflidir." (Ha- 
dis; Cami'; II, s. 103), "Adamm dini, akhdir; akli 
ohnayanm dini de yoktur." 



A 






M E T I N 



* Mu'texile, parea-huf^uk akilEar, twnHcle 
birtiir; bu iokluk, bLrbirbtden farkb, olu§, 
belleirtek, ugrasmak ve defloinektea iney- 
dana gciir derler; oysa kl akjllardaki lark, 
onlarut iddiSJaima ragmen yaratiligtandir 



if^'J lyi bil ki akillardaki bu ayrihk, bu ayki- 
r'llik, mcrtebe ve rierece bakimmdan, yeryii- 
ziinden gokyuzune dektir. 

460, * Akil vardir, giineg degirmisine benzcr; 

akil vardir; 2tikra yildizindan da agagidir, 
akan yildredan da asagi, 

Lffaj Akil vardir, sarhos kancliline benzer; akil 
vardir, ate? gibi paril-paril parlay an bir yib 
diza benzer. 

' J « Oniinden bulut kalkti mi, Tanri tecellisi- 
tu goren Mr Jjik ke&ilir; akillara faydalar ve- 
rlr. 

■j i " * Ama parca - bueuk akildir ki aklin adim 
Itbtttye cikarmigtir; dunya dikginin, insam di- 
leksiz bir hale getirdi gibi. 



Sahife 47 - 320 






ss 



MTS.VEVI $EKHJ v 



L,y, t O, bir avdan, avcimn gdaeiligim gdiinligr 
tiir; buysa avcilik ytiziiiiden, bu> avin derdine- 
du^mijjj gitmigtir. 

trW * O, kuQuk ede-ede, kendislne kulluk 
edili? dereeesine yiicelrnis, niyaz ehliyken naz: 
ehU oknugtur; Sbiiriiyse, kendisine kmiuk ediJ- 
diginden dolayi, ^imarmi^ ijstunlukten ters 
yiizii geri gitmistir. 

? * O, Firavunluk yuziinden suya tutsak oh- 
mugtur; tsrailogullaimdan olan buysa, tutsak- 
lik yuzutiden yuzlerce Suhrap kesilmigtir. 

* Terslne bir oyundur, vcziri bagiayan- 
saglam bir bagdip... m^cne az bag vur; i& baht 
igidU', devlet igl, 

LtS • Hayali ar. or, diizeni az doku; ciinkiV 
Gaiii Tann, diizenciye az yol verir, 
& I * Duzen kuracaksan, iyi hizmet edig yo- 
Juna yonel de bir iimmet iglnde peygamberlere- 
dOn, 

470. * Diizenden kurtulinak icin diizen kur; be- 

benden saynbp tek kalmak igin dpzeti duz, 
4^1 * Bir diizcn duz de en agagi bir ku] ol; 
kendini asagi gor, o tarzda yiiru; bb'yle yiiriir- 
sen cfendl olursim. 

M A kart kurt, tllkiljge kalkisip da o yolla 
efendiljk elde edecegini hip umma. 
. Ama pei-vane gibi ko?; atege atll; bu oyun- 
dan keseni biizme; tertemiz oyna; kurtul. 
: ■ * Zoru birak da aglayip fefemeye saril; a- 
yoksul, aciyig, aglayip interne yuzunden mey- 
dana gelir, 




MCSNEVI SEHIil V 



SI 



L^*S Zorda kalmi? susuzun aglayip inleyi&i ger- 
-cektir; yaJatiCJktan souk - souk aglayigsa, a aa- 
gimn aglayigidir. 

L|9(* * Yusufuu kardesleriiiin ag!ayi§lari du- 
sendir; i£leri hasetle, illetle doludur onlarin, 



*** 



Sahife 48 - 320 



(5 E R H) 

458, beyitten sonraki bahis. Mu'tezile ve akil 
iiakkmdaki inancjan igiti n. c. in 61. beytlyle HL 
c. in 1540- b. nin s, e bk. 

Anlayis., sezis, hatta anlatigta, muhitin, gorgii- 
nun, -terbiyenin, biiginin, tecrubenin, temrinin tesirl 
olmakla beraber verasetin, hatta anayla. babamn 
bulugma vaktindeki ruhi haletlerinin tesirleri de 
Inkar edilemez; bu kadareik sozii yeter buluyoruz. 

460. Giineg, Zuhre, Gtines. igin I, c. 3TS8,, Ziih- 
re iein 539. b. ,5, e b. Yildiz akmasi, gOk taglanmn 
hava tabakasindan g«jerken partak bir tarzda gO- 
riinmesidir; III. c. in 4534. b. in §erhine bk, 

463. Parsa-bueuk akil. Herkcsteki ayn ayn 
gorunen Ciiz'i akildir. I. c, 1907. b. in 3, e bk. 

465-467. Buyiiklukj yiicelik, halk tarafindan 

buyuk tanmmak yuztintien smi'n agan, Tannlik da> 
Vasiha gMgeft, makbulkein merdud olan nice kissiter 
vardir; Fjravun, Nemrut, gcddad giM. Bunlara kar- 
gibk, kullukla sultanhga erenler de vardir. 466. be- 
yitte ge^en Stihrap Iran'm mitolojtk tarihindeki 
miilf kahraman RUstem'ki ogludur. Riistem, Efras- 
yap'la savagirken biimeden onu vurmug, Stihrab'in, 



MTSNEVl 5EBHT V 



83 





olmeden. once, babam Rustcm, benim ociimij sen- 
den alir demesi iizerine oglunu vurdugunu anJamig, 
ona yamk - yarnk agitJar yakmigtir ki "Sen - Name" 
nin en guzel ve dokuhakli yerlerinden biri de bu 
agidin bulundugu boliimdur. 

Bundan sonraki beyitte ge^en "vezir", satrane. 
oyunundaki baslardan birinin adidir. 

468. GaEi. Her^eyden mttetagnf, hicblr seyemuh- 
taq oLmayan anlamma gelir vc Tann adlarmdandir. 
Kur'an-i Kerfrn'de on yerde, hamde layik anlamina 
gelen ve gene Tann adlanndan olan "Harold" adiy- 
Ja, bir yerde gok kerem sahjbi, l&tuf issi, yuce an- 
lamina "Kerjirt" le amlir. Bir yerde, cezi vemnekte, 
azap etnaetete acele etmeyen anJamina "Halim" le, 
iki yerde yalmz olarak, Ikl yerde, alemlerdetij yarat- 
ti'gi kullardan gani ve mijstagni anlamina, bir yei> 
deyse "rahmet sahibi" vasfiyle anilmigtir, 

469. "Ehli ipinde geyh, ummeti igindeki pey- 
gambere benaer" ve "Evi iginde geyh, kavml, icin- 
deki peygambare benzer" hadislerine igarettir (Ca- 
mi'l n, s, 36). §eyh, iQgatte, ihtiyar anlamina ge- 
Ur; fakat tiirkcedcki, "AkiJ yagta deglJ, ba^tadir" 
atasbzunij diigiiniirsek hadistekS "§eyh" sSziiyle yal-. 
ms ihtiyar anlaminin kastedllmedigini hilkmetmek 
gerekir samnz; zati Mevlana da IV. cildij] 2154. 
beytinde plrin yasja olmadigim bildirlr, 

470. Bedenden tek kalmak sSziiyle, bedenin is- 
tedSgi zevliJerden ayrilmayi kastetmektedir. 



Sahife 49 - 320 



$G 



MESMEVI SKRHl V 



471. Agaiiikta efendilik. "Toplumun efendisi 
onlara htzmet edinidir, onlara su vereni de, en son 
su i<;e«idir", "Yolculukta toplumun efendisi, onto- 
ra hizmet edcnidir; onlara hfzmette ilerl giden ki- 
■§iyl, hie kimse derce bakimindan gecemez, meger 
ki gehadetle geee", "Toplumun efcndisi, onlara hiz- 
met edcnidlr" hadislerine igtret edilmektedir (Ca- 
mi'; II, s. 29). Sufi geyhleri bu yuzdon mubiirieiine, 
"Yok-yoksul kisileiln hizmeteisi" vastmi kazdinr- 
lar, irozalanmii ustiine de bu vasfi, yani "Hadim 1 - 
Ul-fukfira" sozunii yazartar. Beyitte, XXV. sftre- 
Tiin (Furkan), "Rahmfin'in kullan, yeryifeltade, ha- 
ffi btr tarzda, goniU yumu§aklig]y]a geozrler" diye 
baglayan ve 63. ayetiyle baglayan, bu £esjt kullarin 
vasiflaom bildiren va 76. ayetine kadar dev&m 
eden ayeUere de igaret ediimektedtr. 

474. "Aciym, siae de acinsin; bagislaym, sJz 

de bagi s lanjif (CamT; I, s. 32), "Yiicc AJJah, MQsa'- 
3?a, aci, sana aein&m buyurdu" ve "Ben gSniilleri ki- 
nk kullanmlayim" hadislerine j 5 aret edilmektedir 
KM - Ithafa'us - Seniyye; s, 29). 

476, XD. e&ranin (Yusuf A. M) 16. ayetinde 
Yusuf'u kuyuya atar, kardeslerirtfn, yalanciliktan af- 

laya-aglsya babalnna geldikleri bildirflir; beyitte 
bu syete I§aret edilmektedir. 













M E T t N 



Kciiifi&i a^hktan olen, dagamgiysa ekmekle 
dolu olaii, fakat kt>pegine bir lokma bile 
vermeyen, sonra da kOpek filunce otia 
aglayaiij agitlar yakan, basma, yiiziine 
\uran cJJ] Arabimu hikayeftl 



tfl-* O kopek eiuyordu, Arapsa aglamaktaydi; 

yagmur glbi gozyagi ddkmekte, vay ba§ima ge- 

lenlcr demekteydi. 
i.r'f Bir dilenci gegiyordu, Araba, nedir bu ag- 

layig, kimin i^in aglayip bagfriyorsun dedi. 

, -i Arap, iyi huylu bir kSpegim vardi dedi; 

i§te, yolun ortasinda oliiyor. 



Giinduu avcimdi, gece bekeim; gozii pek- 
H, av tutardi, hirsizi kacirirdi. 
L& t Dilencl, derdi ne, yaralandi mi diye sordu? 
ATap, kopek agligi, onu zai'i-zan aflatarak bu 
hale get.irdi dedi. 

tttl. * Adam, sabret §u dcrde, dayan gu mih- 
mete dedi; Tann lQtfu, sabredenlere, yitirdlk- 
lerinin karsihgini bagiglai*. 
U**3 Ondan sonra, a Mr ba^bui dedi; elindeki 
§u dolu dagarcikta ne var? 



Sahife 50 - 320 



32 MfiSKEVl SEEHI V 

4 ■-. Arap, dim gerad&n artan ektnegim, azigim, 
yiyecegim; bedenimi kuweUendinnek igin ta- 
giyorum onu dedi, 

;-*-" Adam, peki dedi, nedeu kbpege ekmek 
azik vcrmedin? Arap, o kadar da dedi, insa* 
fim, merhametim yok. 

[**(, Yolda, parasiz ekmok ele gesmez; ama fki 
gozden akan ya§ bedavadir. 
(^3 Adam, a havayla ddu Mum dedi, toprak 
bagira; demek ki sence ekmek, gozyaaindan 
yeg- 

US1 Goeya§i kandir, gamla su olmu§; toprak- 
tan meydana gelen ekmek, bog yere kan dok- 
meye degmez. 

". Arap, Iblis btilun bedeninl, biitun varligi- 
m a&agilatmisti; bu ttlmiin parsa-bufugu da 
ancak egagilflc birgey olabilir. 

490. Ben, varlifiru KKtif sa hibi, o c^mert 
padigahtan bagkasina satmayan ki§iye kulmn- 
koleyim. 

U°i) Boyiesine er, aflarsa, gokyuzti de aglar; 
teryad ederse, gokyiizu de yarabbi demeye ko- 
yulur. 

* Ben o himmeti yuce bakira kulum-kc- 
teyim ki kimyadan ba$kasina egilmez. 
(if 3 * Dua ederken, kink bir gonttUe el as* 
Tanri'mii lotfa, kink gCntile U£ar-gelir. 

Eu darauk kuyudan kurtulmak istiyorsan 
yurii, dui-madan - dinlenmedeji atege yiiz tut a 
kardeg. 




MfSN^Vl SERHl V 



5* 



i^ ; : * A dUzenine kar§i h diizenciterin duzenleri 
bile utanan, Tatin duzenini gBr de kendl duze- 
ninden vazgee. 

jj^f; Senin duzenin, Rabb'in diizeiiinde yok oldu 
mu, sa§ilacak bir siginak acihr sana, 
Lrt* siginagw eii degerslz vasfi, 6lurri£iJzlUk- 
tur; oradan, boyuna yucelirsin, boyuna yilcete~ 
re agarsin. 

* fnaana, kpttilini gOriip begetien kendi g6- 
KiVtidtn daha tehlikeli hifbir kem goz yok' 
tur; ancak gozli, "Beuimle duyar, benimle 
giiciir" sirnna erer, varligi, -varlik&z bir 
hale gelir, gozii, goru^ii dcg^^irsii, o ba$ka 

i\M * Tavus ku^u gibi kanadmi gorme, ayagiiu 
gor de kem goz, sana pu£u kurmasm, 
'ift] * Cilnkii kbtiileiln kem gfizlerl, dagi bile 
j'erinden oynatir; Kur'ati'dan "Gdzleriyle seni 
yerinden oynatacaklardi" ayetini oku. 

500. Dag gibi Ahmed'in bile na^ardan ayagt 

kaydi; yolda camur, yagmur yokken stirctu. 
50 1 Eu surgnie de neden, bu halin bog oldi^u- 

nu sanmam dedi de 5a§ip kaldi. 
_^j1 Derken ayct geldi de, kotu gozden, inat» 

Cllarin inadindati o hale Ugradin diye haber 

verdi, 
i^J; Senden bagkast olsaydi, solukta yok olup 

glderdi; kem gGze av olur, erir, yok olurdu. 

S°ti Fakat koruyu^mn geidi ds eteginl ffeKtif 

SU suvsmeji, bunu sana btliilmek igindi dendi. 



Sahife 51 - 320 



9* MESKEVJ $EHHl V 

5 06 A saman gdpunden asag* kigj, sen ibret al 
da daga bak; kendi yapragmi, kendi huneri- 
ni gostermeye kalkisma, 

* "Az kaWi hi kafirler, ami gSzleriyle yere 

dtigiirecokler, heJak edecekl&rdi" &yetlnin 

tefstri 

&04 Ey AJlah eleisi, o toplumda oyle kLgiler 

vardir ki kem gozJeriyle akbabaJari bile eritir 

yt»k ederter. ' 

^ Nazarlarmdan, kuki^mig arslanlarm bile 

keltfelarl yarilir da inleraeye baglarlar, 
5 Of Deveye, ulum gibi bir bakar da, sonra ar- 

duidan koleyi yollar. 
^og Var, git der, bu devenin yagmdan birsz 
satin aL. Kole gider, goitW* ki deve, yrfda sa- 
katlanmis. 

510. Yiirlik atla ba? basa ko§an devenin ba- 
gini, hastaliktan kesilip gitmig gtiriirsun. 
. r ^i Hie Siiphe yok kl hasetten, kern gdzden, 

gokyuzii bile donugiinij degi^tlrir. 
Sit Su gizlidir, dolap meydanda... Fakat i§in as-. 
linda gudur donen. 

il^ Kern g&On iiaci jyj gozdijr; iyi goz, iyi 
goriis, ketn gozii ayagi altinda ezer, yok eder 
gider. 

i 1 ^. * Iyi goz, iyi gSrii^, rahmetin, kahirdan 
daha ustiin omguntfandir, rahmettendir; kern 
gozse kabirdan, lanetten meydana gelir. 



MESNE VI SERHl V 



95 



. 






515 * Tann'mii rahnoeti, kahrmdan ustiindur; 
bu yUzdendir lii her peygamber, kendi ziddina,. 
kendi dd§manina list clmugtur, 
.■; 14 Qunku rahmetin sonucudur 0; ziddi clan. 
girkin suratliysa kahrin sonucudur. 
^ Kazm hirsi bir- kattir, birnunsa tam eUi 
kat; sehvet hursi. yilandrr, mevM' hirsiysa ej- 
derha. 
*i(g Kazm hirsi, bogaza, a^agi yana duskun- 
luktendir; fakat ba§lik, basbugluk hirsmda, bu 
diigkunlugiin tarn yicmi rnisli toplanmi&tir. 
5$ * Mevki sahibi, Allahliktan dem vumr; 
Allah'la ortaklik timid ine du^en, nasil olur da 
bagiglanir? 

520. * Adem'im ehemmiyetsiz bir kusuru, kar- 

nma, gehvetine duskunluktendi; tblis'in suguy- 
sa ululanniaktan, irievki' sahibi olmak yuziin- 
den belirdi. 

r : .! 1 * Bundan dolayi da Adem, tezce, yarligan- 
ma diledi; o lanetlenmigse, ululugu yikunden 
tOvbe etrnoye tenezsul bile etmedl. 
Rj i Bogaza, gehvete du§kunluk de kotii da- 
marldiktir aim mevki' du§l<unliigii gib) degil- 
dir bu; gene de insana bir kinklik ^verir 0. 
$2,3 gu basligin, bagbuglugun kdkunii, dalla- 
rim sbylemeye girissem, bir bagka defter' ge- 
rek, 

$ZU Arap, serkes ata scytan adini takti; yay- 
)ada, yazifla yayilaii ata degil, 

£5* Seylanbk, lugatte bag gekmektir; bu 
huya da lanet ediise dcger. 



Sahife 52 - 320 



M MfSNEVl SERut V 

• Sofranm gevresine, yiiz kigi otumr ' ye - 

mek yer de, bag clmak, btigbuij dmafc isteyen 
iki ki$f, dnuyaya sigmaa. 

• Birisj, obui'iinun yeryiiziinde kalmasmi 
istemea; padisah, padisaMigina ortak olur di- 
ye babasmi bil? olduriir. 

'■- * §u sozu duymu^sundur ya; padigahhk 
kisirdir denser; p&djgahbk arayan, korku- 
sundan, yakinhgi bile keser atar. 

• Cunku padisahlik kisirdir; oglu yoktur 
onun; ateg gibidir; his kimseyle baglantisi 
yoktur. 

530. « Neyi bulur, kime 5 atarsa yakar, par. 
ealar; hie kimseyj bulamazsa kcndini yer pa- 
disah, 

Hig o] da dl&indejn kurtul onun; demird 
orsUne benzeyen goniurtden aa merhamot um 
onun. 

* Ama hie oldun mu, brsten korkma; her 
sabah eaginda, kayitsiz - gariste, tnutlak yok- 
luktan ders al. 

; i * Allah J lk, ululuk sahibinin libamdir; o 
Jibasi kim giyinirse, vebal olur ona. 
53V« Tap onurtdur; bizim hakkimiasa kemer 
kusanmaktir; vay haline haddird ngan kiginin. 
§u tavusluk kanadm, bir sinamafctir sana; 
imtihani vemnedin mi, Tann'ya or t a k olmaya! 
nokean sifatlardan an olduguriu dava etmeye 
kalki$insin. 



*** 



* (SER H) 

482. XXXIX. surenin (Zuimer) 10. ayetine i§a- 
ret edilmektedir; ayette, sabredenLere, ecirterl, sa- 
yisiz olarak verilecefi bildiriknektedir. 

492. Kimya. L c. in 520. b. e bk. Beyitte, Tan- 
n'dan, O'nun buyrugunu buyuvandan. bagka kimse* 
ye egilmeyen yiice himmetli ki§i ovulitiektedir ki 
Mevlana, hem 5iiderjn.de, sozlerinde, hem husOsi 
hayatinda, bunlarin biridir (A. Golpmarh: Mevlana 
Cdaleddin; HL basim; 1st. inkilap K, 1959, a 218- 
231). 

493. 474. beytin serhindeki son hadise bk, 
4915 - 419. beytin serhinde "mekr" mad. e bk. 

497. beyitten sonraki baghk, "Benimle duyar, 

benimle gorur." Hadis-i Kudslden lafzen iktibastir, II. 
<;. in 1737. beytinin p. e bk. 

498. Tavus ku§u, cennet bek^isiymii; Seytan, 
omj kandinp cennete girmi§; Adem'le Hawa'yi 
kandinp yemeroeleri buyuaiilan agacjn meyvasim 
yedirniig. Tann, onlarla beraber tavus'u da cennet- 

ton gikarmi?; ayaklarmi tirkin ve Qiplak bir hale 
gctirmis. Her yam suslu - puslu olan tavus, ayakla- 

• F, T 



Sahife 53 - 320 



US 



ACESN£Vl JEEH1 V 



■ 

nni gorijnce, eski zamanim hatirlayip aft edermi$. 
B% yaygin bir hulk soylentisidlr; hatta bu ylfe. 
den, tavusu evde tutmamn yomsuzluguna da mam- 
hr (Seflnet'iil -Bihar; II, s. 93-94). Tavus, kendini 

bcsrenmeye, kibre bir timsa] sayiJmi^tir; Hz. Ali'- 

nm, tavus'u tarif ve tavsif eden bir hutbesi vardir 

(Metin ve Muhammad Abduh §erhi* MiteftseseTiil - 

A'lemi li'1-Matbuat-Beyrut-Lijbnan; II, 3, 70 . 
77), 

.499. LXVHI. surenin {Nun, Kalem) son Syet- 

len oian 51 -52, ayetlcrinin meali sudur: "Ve m 
kaJmisti ki kafjrfer, Kur'a^'i duyduklan zamati go*' 
leriyle ayagim -kaydirsmlar ve derlordi ki: £iipbe 
yok, bu, bir deli elbette. Halbukt a, sneak Itemfere 
bir ogiJUur." BeyiUc "YUzlikunek" 51. ayetten Iaf- 
zl iktibastin Bu ayetlerin, iiazar degmesi hakkuida 
mdigi, Esedogullarmdan, "nazarcilar, nazarJan de- 
genler" anlamina "Ayyanun" denen bazi kimsder'n 
bulundugu, Ha. Muhammed'e (S. M) ? kaflrlerln na- 
aarlarmin, Tanri'nm koi'umasiyle degmedigi hak- 
kmda gegith rivayetlor vwdir; hatta nazar degme- 
sini, kokundon inkar edenler de mev^uttur ' (b'k 
Mecma'; X, s. 340-341; Selinet'ul- Bihar* II s 
302-303; Ankai'avi, V, a, 71-72. Gtiz degmosi Kak. 
klndaki Iladisler {gift Cami'us - Sagiyi-'e bk. II, s 59) 
Her iki ayotte de, kafMerin, Kur'an okunurken Hz! 
Peygamber'e kinle, hasette baktiklan, eUerinden 
gelse, O'nu helak etmek, gozteriyle yere semwk is- 
tedikleri, hasfi, deli dedikleri, oysa ki Kur'an'in, 
alemlere ogUt oldugu anlatilmaktadir. Birgeyi ee- 
kememek, bir^eye haset etmek, gormekle oiacagm- 




MESNEVi SERHI V 



SS 






dan bunlar, daima "gdz" le andir, "g6z" le soyle- 
nir. Terim olarak gijz degmesine "ayn'ul - kemaP 
denir, 

505. bey Uteri sonrakl baglikta 51, lyet-i kerime- 
den iafzen iktibas vardir. 

514 - 515. "Rabbin Iz, halki yaratmadan once 
kudiet eliyle, rahmetim, gazebimden ijstiindilr, ag- 
kindir diye yaadi; bunu takdir etti." (C&mi'; II, 
s. 75) 

519. 'Yiioe Allah buyurdu ki: Ululuk, ustiiti- 

iuk, benimdir; bunlardan birinl ediiumck isteyen, 
azabima ugrar." {Cami', II, s. (>9) 

520-521. Adem-lblis. I, c. Pi vc 1494-14&5. 
beyitlerin g. e bk. 

525-534. Bu beyitlcrde, padigahlavin, kcndile- 
rini biiytik gonnelerini, mevki'leri i^in ofullanni, 
yakmtarini oldiirdiiklerini aci - aei kinamakta. 528 - 
52&. beyitte, arapga, iL SaHaaat kisivdir" ataaS^unij 
hatirlatmakta, 533. beyitte, 519. beytin fzalnnda 
mealini suudugumus hadis-i liudsiye i^aret et- 
mckte, 534. beyilfeyse, gorgek saltanutm, Tann'ya 
alt oldugunu, bizims& h hizmet, kultuk kemerini ku- 
^anmfimiz gerektigini bildirmektedir. 






Sahife 54 - 320 



MESNE VI SEKHt-V 



101 



METIN 

* Bir hakinoin, kendi gagas[yla kendi ttiy- 
lenni yolup a tai), Jwdenini IteL girkin bir 
bare setifen bir tavus kuspnu gOrtin §a S ir- 
masij tavusa, Jtondine acinuyor musim diyt 
sonnasi, tavusun da, aciyorum ama can, 
nine katmttan d&ha asialii-; bti kanafea 
eajiima diismandir bcnlm diye cevftp 
vei-mesi 

Ovada bir mm ku§u, kendi gagasiyla ken- 
dj tuylerini yoluyordu; hakimm biri, oraya ge2 . 
meye gitmisti. 

A tavus dedi, boyleaine gibe] tiiyleri, aci- 
madan, nasi J oluyor da kdkiinden yoluyowsun? 
ZSi Bu bszentilerJ yolup eamura atmaya gdn- 
]Qn nasil rtoi oluyor? 

) * Hftfisslar, her Uiyiinu, hep Icanadini Us- 
tun £3ri)yortai>, begeniyodar da mushaf ara- 
sina koyuyorlar. 

540. * Halk, bavalanmak, serinlenmek icin ka- 
nadindan yelpaaeler yapiyor. 
%4 Bu ne nankMiiktlir, bu ne korkmazlik... 
Sen bilmiyor musun, seni bezeyen, seni'vesme- 
den ressamin, nakkasm kim? 




f Lr' : Yahut da buiyorsun da nazlaniyorsun; 

mahsustan yoluylorsun o tuyleri. 
ijfi Fakat nice nas; .vardir kl o naz, sue olur 

da kulu, padi^ahin goziinden dustirtir. 
•■ii Nazlanraak, gekerden de tatlidir ama a? 

<jigne; etinku yuzlerce tehlikesi vai\ 

■jt Yalvans yolu, eminljk yurdudur; sen ona 

nazlanmayi birak da o yolu tut, p yola dbzel. 
Stl-i Nice nazlananlar vardir, kol - kanat guv 

par ama; j§in sonunda bu nazlamg, nazlanana 

sue clur. 
■'. .,-". Nazianmadaki hogluk, bir soluk sana yu- 

celik verse, seni yilceltse bile ondaki gizli 

I"orku, yakat\ erltiT seni. 
t-.u* Yalva'rip yakarmaya gelinco: Sent ank- 

lagtirir ama gonlu.de dolun - Ay'a flevliffo 
<iU^ * Degil mf ki oliiden diri qikanyor; oyley- 

se kim olurse, dogru yolu a bulur. 

550. * Degil mi ki diriden de alii cikarmada; 
did nefis, Slumtin gevresinde donijp dolasma- 
da, eiume yonelmede demektir. 
s > * Olu ol da, higbir §eye muhtac oknayan, 
her^eyi meydana getiren Tarrn, §u oliiden bir 
diri cikaisin. 

* Kjs olursan, bahann neler cikardigim go- 
rursun; geee kesilirsen, giindtizun, geccden na- 
sil meydana gcldliinl seyredersin. 
f^jj O kanatlan yolma, bir daha yer£ne yapig- 
maz onlar; bir guzel yuzlunun yasiyla yiizunu 
yirtaia. 



Sahife 55 - 320 



1<K MESNBVt 5ERH1 V 

Kusluk gunegine benzeyen oylesine yiikii 
yirtmak, oylesine yiizil yaralamak, yanbs bir 

- r Oytesi ytizd timakla yaralamak, k&firlil*. 
tir; giinku Ay'in yiizii bile o yikUn ayiihgiyja 
aslama&idii'. 

}£ Xok^a yuzijnii gonntiyor musun sen? Bi- 
rak inatlara diismeyi dugunen, ayak diremeye 
kalkigan huyu. 

* Wefs-t Mutmainnt'nin durnlngu, ternizligij 
diistincelerle bulanir; netekim aynsya da 
l>ir$ey ja^an, y^t bir resJm y4psatlp 
stteeii, tembJcsen bile geJ , e bir ^ kalu . 
bunu antatig 

0J Eedende, Nefs-i Mutmainne'nin ytizUntl, 
du£unee tJmaklau tirmalayip yaralar. 
5^1 Kotii dusiinceyi de zehirfi tirnak bil; de- 
rinlesaikce canm yOzunii tJiraalar. 

) D%unce, cozulmesi zor diigUinlei'I eaztne- 
ye eahgir ama bu, altin kaba aptest bozmaya 
b&nzer. . 

560. A i§in sonuna varan, o dugumu cfizuimus 
say; zati o dugiim, bos keseye vurulmu$ sag- 
lam bir dugiimdiir, 

&L\ DUgiimleri cike-gSae kocaldin gitti; var, 
bir kac dugiimO de sSzulmiJs say. 
^L'Bogazuniza dUgumlenniis sagjam diigum 
suflur: Sen kendini bil, bakakm, asagibk biri 
misin, yoksa jyi bahta erniis biri ml? 



M*$N£V1 JERUt V 



103 



*5kS insansan bu gozulmmesi zor dugumli £oz; 
insan solukluysan, solugunu buna, harca. 

*>§U * Tut ki mana alcmindeki varliklari da bit- 
din, cisimterle beliren variiklari da bildin; ne 

Sikar bundan? Sen asil kendi haddini bil; 
qiinkii bundan kagip kurlulmana imkan yok. 

Sf»"5 A topragi ejoleyip eleven, kendi haddini 

bSJince de bu &inirlanmi§ alemden ka£, sinirsiz 

aleme ula§. 
c ^t» * Omrun, mahmuldur, mevzu'dur derdiy- 

le gegip gitti; can geztin kapah olarak, hep 

soylenip duyulan §eylerle yttti. 
$fc? * Sonucu olmayan, bir iz bitakmayan her 

deb'l bo$lur; sen kendt sonucuna bak. 
c .t.^ * Yapani, ancak yapilanla gordiin, lktira- 

ni kiyasla yetindin. 
6r. Q Felsefeci, vasitalan ' coga ltlT dunjr; te- 

miz erse, tersine, delilieri pirafeir gider. 

570. Ecylesine kigi, delilden de kagar, perde- 

den de: delille bildiHlenin pe^ine duger de 

basini, yakasinin L^ine ccker. 
5?! Dutnan, onun iein ategin varligma delil- 

dir ama, bizim icin duraani gormeden o atese 

atilmak daha da hogtur, 
5 } i_ Hele yakinlikian, sevgiden meydana gelen 

m ateg. dumandan da daha yakindir bize. 
A'^3 Demek kf cana goriinen bayallere kapihp 

dumana dogru gltmek, boylece &e candati ol- 

rnak, kbtti bir igtir. 



Sahife 56 - 320 



101 MESNE VI jEEHl V 

hkUi It^k ^fc^, s8KUnii ^^^ 

' -Vu Kanadim yoJma, gdni^ ^ M . jt 
Cunku b u SEivag i C jn h dugmanm bulunmasi L rt ' 

yaktui; sehvetm yoksa, sehvetten C ekinin buy- 
ruguna uyman miimkOn degii 
*H Birgeye gonlun akmaddcca sabretmenin ne 

man&si var? Dugmao y0 ksa orduya ne iM 
var t 

W * Kendine gel de kendini hadxm ettirme 
kesis olma; C rinku temizJik, gehvete baghdn- 
W Havalanmak, hevcse uyaiak clmadikca ha. 
vdwimaraayi, hevese uymatnayi buyurmaya 
™k a n yok; oltilerfe sava^.p da gazilik elde 
eailme<; ya_ 

V'L* Muhta e ]ari doyurun demi 5; by, kasan 
da doyur demektir; ^eld en beri bir gelir olma- 
dikea hareamaya da imkan yoktur. 

580- * "Muhtafifen doyurun" buyurmu Sj M 
sk bur buymk ama sen, onu, kazanc elde edm 
de sonra muhtatfan doyunui diye oku, 
3S i * Gene boyle Padigah, "Sabredm" buyur- 
du; bir istek olaeak ki sen, ondan yiiz cevire^ 
eeksin. 

.- * Demek kf "Yeyin" buyrugu, gehrete bir 
tuzak; ondan sonraki "tsraf etmeyin" buvru- 
guysa temizlik. 

m ?ehvet olmasaydi, ondan kacmroamn im- 
kani mi olurdu? 





MESNEVl SlEHl V 



IK 



5 $ !,. Sabretmek zabmetine dilamedikce, karsi- 

kgmda bir sevap elde edemezsin. 
5g*^* Ne ho$tur o gairt.* ne hogtur o kai^ilik; 
hem. de gontil acan, eana can katan kargihk* 

* Asikm i^liriigi 5§Iii scvabi, Tajiti 

tarafindan verilir; ba ka.rsilik da 

Tann'dir 

(54 Agiklann sevineleri de O'dur, gamlan da; 
el emekleri de O'dur, hizmetlerinin kargiligi 
da. 

Asik, sevgilisinden ba$kasini seyre dalar- 
sa, ask degiJdxr bu, bog bir sevdadir. 

A§k o yalimdir ki alevlendi ml, sevgili- 
den baska ne varsa, hepsini yakar - yandmr, 

* La kilici, Tann*dan bagka biitiin varhgt 
kescr, Oldilrur; bir bak da gtir, Li'dan sonra 
ne kaldi? 

590- * in* Allah kaldi; hepsi de gitti; a e§Iigi f 
ortahgi yakan uJular ulusu agk, savin. 

$5 J Zati once gelenlev de oydu, sonra gelen* 
lerle geleceklev de o; ancak gagi gfiz iki gOriir. 

^5"_ Onun panltisimn vuro^ondan bagka bhr 
gijzellik mi olur? ga^asin bu ige„. Beden, can- 
dan ba§ka bir^eyJe harekete gelemez. 

5«3' Caran da bir illet olan bedeni, bala garket' 
sen, gene ho§ bfr hale gelmez. 

^jU Bunu bit' kac giincegiz olsnn diriUp §u ca- 
na can kesilenin elinden bir kadeh kaparak 
icjen bllir. 



Sahife 57 - 320 



-m 



KESNjiVt $EltHl V 



tjCf^ Ama o giizelim yanakJari, ytaleri gonne- 

yen g5ze, gu dumanm harareti, can gcirunur. 
$Afc * Abdul -Aziz oglu timer' i gormeyen ki- 

§iye gore, Haccac da adatet sahibidir. 
5^ * Musa'ron ejderhasini gormeyen ki§i bU- 

yiicUtarin 3p!et*inde can var sanir. 
^f\t * Ari-duru suyu icmeyeti kug, aci suda 

kanat cirpar. 

5* Aylan $ey, ona aykiri olan geyte tam- 

m r; insan, yarayi gSr dii mii, iyi]e$tirme care- 

sini arar, 

600. * Hasali, JEIest Ulkesinin kadrini bilcsjn 

diye diinya one siiriUmttstur. 
— io\ Buradan kurtuldun mu, oraya gidergln; 

dliimsuzluk seker yurdunda gukredersin. 

b C: Orada dersin ki: Diitiyada toprak elemek- 

teydim; gu tertemiz atemden kacryordum. 

bQ- : Yazildar olsun, ne olurdu, daha once 51- 

seydJm de o baleikta cektigim zahmetier, bi- 

raz daha az olsaydi. 

+ Selam olsun, Peygaraber'iii, "Olmofcn 
&Umimii dUeyun, tyi kisiyse, iyllige njas- 
maya acete ctmSg, kottt ld§iyse, kiJtuliigU- 
nHn azalmasnta evmi^ kl$i sayilir" sozunUn 
snlatilmasj 

£>GL f o hergeyi bilen Peygambcr, bunun igin- 
dk ki, 8lup bedenini burada tnrakan, 
lc* G6$tiigune hayiflanmaz; hayn aa yaptigi- 
aa, finsati yitirdigitie aciklamr. 



MESN'FVl SEHEII V 



ion 



^06 ^ leri > ke§ke der, bundan once olseydim; bu 

dilekte bulunur, 
t> .^ Kotii ki^iye, kottilugum daha aa olurdu 

der; iyi kigiyse, evime - yurduma daha da tez 

gelii*dlm der buyurdu. 

yj^ O ktHU ki§i, meger habeHm yokmug der; 
^soluktan soluga perde ustune perde geriyor- 

musuni ben. 
q5 O gefittcn daha cabuk gecebilseydim bu 

#rbjm, §u perdem, daha da az olurdu. 

610, Hirsa diigup ycter bulug ytiziinu az yirt; 
ululamp asagilanma yuziinii as; berele, 
£|| Gene boylece, nekeslige girigip comertlik 
yuziinu, Iblislige kalki^ip secdelere kapanan o 
gtizelim yiizij az turm&Ja, 

i\1 Q cenneti beaeyen, o yollar alan, beller 
a§an Itanatlan yobna, 

^ )? Tavus ku^u, bu ogiitleri duj-unca, bu soz- 
leri isitincc, once 6gutciiye bir bakti; ondan 
sonra da hay - hayla agiarnaya koyuldu, 
b}i, O dertli kuijun aglayip bagirmasi bylcsine 
nzun surdii Id orada olanlar da aglamak ol- 
dular. 

t ! _■) Neden kanallanm yoluyorsun diye scran, 
cevupsiz kaldi; sorduiuna pieman oldu da ag- 
lamaya bagladi. 

QL leinden de, ne diyc bo§ yere sordum bu 
soruyu; zati gamla doluymu^, ta^irdim, co§~ 
turdum onu diyordu. 

tit'r YagJi gbzlerinden tnpraga damlayan ya^- 
lann her katresinde yuzlerce cevap var. 



Sahife 58 - 320 



108 MESNEVI $HBHJ V 

£t$ Gencek aglayi& canlan iizer; gaklijzUnu, 
hatta Ar§'i bile a£latir, 

;/9 His gQphe yok ki akillarla gonuller, Av%'- 
tandir; perde ardinda, Ar$ J^igiyla yagarlar, 

* Harut'la Marut'iin Bai™i kuyusiraida 

raaJipus olduldan gibi, §u bakjjk akilla 

can da gu biifgik dlbryada maiipustiir 

£20. Hani Harut'la Marut, o iki temiz melek, §u 
dunyada, korkunc bir kuyuda baglanip hapse- 
dihnigtir ya, 

f Asagilik ddnyaya, gehvet dunyayna du> 
tiiler de, saqlun yllzunden bu kuyuda bagla- 
nip hapsedildiler. 

t:l t iyilerle kotiiler, kaderlerinde varsa, biiytt- 
yii bozan gcylerle biiyuyii bu iki melekten bg- 
reiiirler, 

3 Am a onlar, once, kendilerlne bag vuran 
kigiye Qgut verirler; bidden buyij ogre-time, bu 
sevdadan vazgec derler; 

.-.?:, A filan, biz buyuyii, seni belaiara ugrat- 
mak, imtibanlara dugih-mek icin Ogretirlz. 

-. Smanmsk icin de insamn gucu elinde ol- 
mali; §art budur. Gtic. elde cknadikga diledi- 
gini yapmak miimkiin olamaz. 
&■££, tstekler, uyumug kCpeklere benzer; onlar- 
da bayirlar, verier gizlidir, 
t'^- Gueteri, ellerinde olmadigindan bunlar, 
odunlar gibi yertere yatmislar, susup uyumus- 
lardir. 



MESNWl SElftHt V 



109 



4>1$ Fakat ortaya bir leg atildi ml, kcVpeklere 
birs sftru ufiiriilur. 

O sokakta bir e§ek oldii, legi yere seril- 
di mi, ytizlerce uyurrjus kopek, bu leg yuzun- 
dsn uyamr. 

630. Gayb gizliligine gitmlg olan hirslar, yen- 
lei'inden, yakalanndan bag cikarnlav da saldiv- 
maya basiarlar. 

tl< Her kopegin her kill dig kesilir; duzen Icin 
de hepsl kujft-uk sallar. 

Jt Kopegin yan belden asagisi dtizendir, yu- 
kariEi Gike; sonmcye yiiz tutrnuij ate§ gibi ha- 
ni; bu cesit ates, odun buldu tnu, 

""^33 Mekansrzhk aleminden yalim-yakm alev- 

lenir de dumam. yabini, gtige agar, 

§u bedende de yuzleree bu gegit kopek 

var; yal-ini^-uyumuglar; avlayacak avian ol- 

madiglndan gi^lenmj^ler. 
£J^ Yahut da dogan kuglanna benzerler; g6z- 

leri ki'ilahla kapanmi^; Mr av &vlama sevda- 

siyla yamp yakilmadalar. 
£34 Kulahlannin, baglanndan aJinmasini, avi 

gormelei-ini beklemekteler. vakit, dagi - beji 

doiamrlar. 

^.3+ Hastanin sehvieti yatignugtir, hatin sag- 

hkta, esenliktedir. 

;, i, ; Ama ekmegi, elmayi, kavunu, kai^puzu 

g5rdu mu, onlan tatmak dilegiylc safliga erige- 

memfik korkasu savaga glr^ir, 



Sahife 59 - 320 



no 



ME5NEVJ $EJUII V 



g.^j Dayamrsa, yemezse, onlan gormesi de 
kendisirie bir fay da verir; o heyecana ddgtig, 
solpuk tabiatine iyi gelir. 

640. Dayanamazsa, gormemesi daha iyidir; 
okun, zirhi olmayan adamdan uzak olraasi da- 
ha yeg. 

Tavusun, soru soraua cevap 
vermesi 

i k f Tavus, aglamadan ke&Uinee, yuru - git de- 
di; giinkii sen rengc kapiknissin, kokuya al- 
danmigsm, 

bh\. §vnu gormiiyorsun; bu kanatlar yiiziinden 
bana, her yandan yuzleree bela geimede. 

£u3 Nice merhametsis: avci, bu kanatlar igin, 
her yanda tuzak kuruyor bana. 

d^U Nice ovular, bu kanatlar icin bana ok 
atiyor; nice oklar, bana saplanmak igin hava- 
da uguyor. 

^■j5 Degil mi ki bu kazadan, bu beladan, bu 
imtihanlardan kagip kendiml kurtai'anuyoriim; 

giicUm yetmiyor buna; 

6 U h Qirkin, tiksinti verir bir hale glrmem da- 
ha yeg; boylece §u daghkta, §u ovada beladan 
emin olurum. 

b ii-r- A yigit, bu, ulularumma kargi bir silah; 
qunkii ululanmak, ululananlan yiizlerce bel&ya 
u|ratir. 



' MESNEVt 5EEH1 V 111 

HUnejrfcr, akdli - f ikirli ohi§, diinya mall, 

tavus ku^unun kan&tlan gibi can 

dU^manidir 

falt& tste buner de, martfet de ham Ki^iyi 81- 
diirur gider; yem pcgine dij§er adam, tuzagi 
gormez, 

^(. j * Diledigini yapmak, "Sakimn" buyrugu- 
na uyup kendini zaptedebilen ki?iye iyidir. 

650. Kendini koruyamazsan, ketukikten 
eekinemezsen, araci uz&klagtir kendinden; di- 
ledigini yapmak giicunu at gitsin. 
^.i Benim de eilvdendigim gey, dUedigimi 
■ bana yaptiran, o kanatlar. Onlan yolayim git- 
sin; cunkij basima kastetmi? onlar. 
u$l Sabirk kigi, kan&dini yok sayar da, kanat- 
Ian onu kbtiHuklere du§iirmez. 
££3 Boyle adjima de ki; Yolma kanadmi, sana 
ziyam yok ki. BGyle atoma ok bile atilsa, oka 
kalkamm tutar. 

(,'$LJ&m suslii kanat, bana dusman; eunku 
cilvelenmeden duramiyorum, sabntn yok. 
£ 5< Dayanabilseydim, kendimi koruyabilsey- 
dim, bu huylar, kilavua: olsaydi bana, diledigi- 
mi yapmak yoniinden ululugum, arttikca ar- 
tardi. 

^^Ben cocuk gibiyim, yahut sinayipara dii§- 
rniis bir sarhoga benziyorutti; elime kilig 1&- 
yik degiL 
i § f Aklim. ol^aydi, kStuluge engel kesilseydi 
kihc, elimde Ustiinluk aleti olurdiL 



Sahife 60 - 320 



112 



MEBWEVI JERHi V 



MtSNEVl SERHI V 



113 



GUneg gibi i§ik mgm bir akil gerek ki, 
ancafc dogru yolda, gergek olarak kih e Raisin. 

Beniinse panl-panl parlay an, i§in dus- 
gUnlinii gtfren aklim yok; peki, ne diye sflahi 
kuyuya atmayaymi? 

660. ?imdicek kilici da kuyuya atayim, kalka- 
ni da; eUnku bunlar, dii§mamma sillh olacak. 
Ui Degil mi ki zortim yok, yardimcim, da- 
yanam yok; kilici o alacak, onu bana gala- 
cak. 

: Su kotu huylu nefis, yuzunii ortmuyor; 
ben de onun inadma, yUaumu tirmaliyor, yir- 
tiyorum, 

_-" BfiylHce de gu guzellik de kalmasui, §u ol- 
gunluk da. YUz kalmadi mi da vebale a? dii- 
jjerim. 

i^t, YQziimu bu niyetle yirtiyomm; bunda su$ 

yok; gibikii §u yuziin, yarayla - bereyle kapan- 

masi, kaplanmasi gcrek. 

Ui GonJUmde gizlenmc huyu olsaydi, giizel 

yuEiimdeki parlakhk artar dururdu. 

tyi. Kendimde ne giie gordiim, ne sanat, ne de 

bir duzgilnluk. Bu yuzden de du§tnam g^rdum, 

silahi kirdim, attim, 

Kiliciiiuji, ona bir UstunlOk vermemesinl, 
hangerimiti bana bir vebal kesilmemeslni sa&- 
Jadim bOylece. 

bii'Damanm oynadikga, camm bedende ol- 
dukga kagmadayjm; insanin,' keiidisinden kac- 
inasi kolay olur mu hie? 



&0 Baskasmdan ka^an, ondan kurtuldu mu, 
kagmayi birakir, oldugu yerde karar eder. 

670. Bense oyle bir diigmandan kaciyoruiri ki, 
kagtagim, benim kendim; demek M i^lm, ki- 
yamete dek, boyuna kagmak da kafmak, 
fat Adamin golgesi, kendisine duginan olui^sa, 

ne Hind Qlkesitide amari biQur o adam, ixe Hu- 
ten ulkesinde, 



*» 



f. a 



Sahife 61 - 320 



MESNE Vl SEElil V 



115 



(S E R H) 



535. beyitten sonraki ba§hk. Hakim, Mkmet,. 
yani felsefe bilen kigi, filozof anlaminadir, flshi 
bilgide, daha de-gmsu irfanda ileri sayilanlara da 
hakim dendigi vardir; Hakim -i Senai gibi. Eedi'uz- 
zaman Furuzan - fer merhum, bu hikayeye kaynak 
olarak Sa'dedctin §eref iil - Hukema KafTl - Buhari'- 
nin beyitleri oldugunu soy ley ip m-ealini sunt3ugumuz 
§u ug beytij "Liibab'ul - Elbab" dan naklediyor: 

"Tavusu gordum, kanatlarim yoluyordu; senin 
kanadin pek suslu, pek parlak, yapwa dedim. 

ZErj - z&n agladi da bana, ey hakim dedi: senin 

haberin yok, benini dusmarum bu karat. 

A t&eJrj bil ki senin kanatlarm da altimn; ctin- 
kii senin o tertemiz variigin da bir bagka tavus ku- 
m" (Maahiz; s. 161-162). Bu beyltler, Edward 
G. Browne basirnm 380, s, inde, bir beyit fazlasiyle 
var (Leiden -I&30), 

Tavus kusunun kanatlarimn, earona dugnian ol- 
du£u, halk arasmda pek yaygindir; ayaklanm go- 
riince agladigi, ah gektlgi gibi. Bu bakimdan yuka- 
ndaki beyltlerde, Mevlana. da, bir halk inancim, bir 
halk s&ylentisini dile getfrmektedir. 



539 Tavus tiiyii -Kur'an. Bu &det, bizim co- 
euklugumuzda da vardi. Kur'an sahifderinin ara- 
sina tavus kusunun tuyimti koyar, hatta, her neden- 
se, tuy parlakUgmi korusun dLye ekmek i£im Sig- 
net m> tarahm o gignBtimJs ekmdsle sarardik. Her 
halde, mushafin tezhibl ve yami bozuknasm diye 
tavus tiiyii, rmklap, y^ni sahifeleri s*viren ale* 
olarak kulamlmis, sonradan da mushaf iglne kon- 
masi, adet olup kalmis olsa gerek. 

540. Tavus tiiyiinden yelpaze yapildigim da bu 
beyitten ogreniyoruz. MinyatUrlextfe de bu yelpaze- 

leri gormekteyiz. 

54S-552. Ill surenin (M Iffiran) 37 ., XXIL 
Edrenin (Hae) 61., XXXI. surenin CLokman) 29., 
XXXV surenin (Fatir) 13. ve LVH. surenin (Ha- 

did) 6. ayetlerinde, AUah'in geceyl kisalttigi, bir feis- 
mini giindiiz yaptigi; gunduzu kisalttigi, bir kisimm 
gece yaptigi bildlrilir; beyitlerde bu ayetlerden ma- 
nsvi iMLfeBS vardir. 551. beyitte, Tann adlarmdan 
"Hayy", y&ni daimi diri ve "Sarned", yarn ihtiyac- 
' siz, fakat her§ey ona muhtat; adlan gegmektedir. 

556. beyitten sonraki ba§lik. Nefs-i Mutmainne. 

I. c, 360. ve 2T6S. b. 5. e bk. 

564. Maria alemindekl varhklar, beyitte "a'yan" 
diye Eefiiyor ki varbklarin, Tann bilgisindeki siibu- 
twna i§arettir. Cisimlerte beliren varhklara, "aiaz" 
denir. L cJ in 2119. b, riin g. e bk. 



Sahife 62 - 320 



hg 



MESNl-Vl JERRI V 



566. Mevru'-MahmtiL Mevzii', vaz'ediimig, koh* 
mug; mahmul de yuklenilmig anlamma gelir Man- 
tikta, "fllan ayaktadir" gibi bir sozde hah sekli 
vasf; bildiren soze "mevzLi',, , hiikme "mahmul" de- 
iiir . Yukardaki hiikumde "filar,", me^Q'duiV'ayak- 
tadir" sozu "mahmul" dur. 

567. Delll, bir^yin, bajka blrgey hakkuida 
nukme sebep ohisuna denir. 

56S, Eir kiyasta, neticenin aym, yahut ztddi 
arolmazsa, o kiyasa "Iktirani" denir. Alem degi- 
$ir; hor de|igen gey, sonradan meydana gelmistir- 
§u halde alem de sonradan meydana gelmistir gibi! 

Mevlana, felsefeye kargi oldugundan, bu beyit- 
lerde de felsefeyle ugrasanlari kinamaktadir, 

571. "Ates olmayan yerde duman olmaz" ata- 
sosiimijzu hatirlatmaktadir. 

573. beyitten sonraki bagllk. "Isl^mda Icesi&lik 
yaktur." (ibn E S ir>ln "Nihaye" sinden naklen Aha- 
S- MesM : s - 1S 9>- Osn^an b. Maz'un'un oglu 
<ta, eleminden evinin bir bucagiru mesdt hiilri „ 
gatjrmjs, ibadeto koyulmugtu. Ha. Peygamber (SM) 
bunu duyunca ona , ey Osman buyurmutfardi, Allah 
bize rahzptigi farzetmedi; anpak Ummetimin rabip- 
Jigi, AJlah yolunda sava&tir (SefinefiU- Bihar; L 
£ o40). ''Her peygamberin blv rabipligi var- bu iim- 
metJn rahipligi de AJlah yolunda savagtir" hadisi 
de aym mealdedir (Cam!'; II, s , l 05 ). g| r gav ^ ta 
kadma mtiyag duyan sahabe, kendikrini hadim 




MJSNTEVI SERHt V 



in 



oUirracyl dusunmii§ler, fakat Hz- Pcygamber (£. M) 
tarafcnri&i mcn'edilmiglerdir (Kitabu Tecrid'te-Sa- 
rih H Ahadis'il-C&mi'is-Sahih; Misir-1323, Ki- 
lab'ut-Tefsir'il - Man; c. II, s. 101). Gene Os- 
man b. Maz'un, buna niyetlennu*, Hz. Peygambcr, 
cngd olmustur (Ayni; KitSb'un-NMh; s. 133). 
Sclman, Ebii'd-Derda ile bardes edilmi§ti. Kardes- 
Ligini dolasmaya giden Selman, otam oeugIu oldugu- 
m anlayinca £ikardigi ysmegi yememis, oriun n& 
file orucunu bozduvmug, gecoleyin kilaeafi naiile 
iiamaza da engel olinu§, onu yatirmi^, sabahleyin 
uyandimiig, sabah namazini kilmiglardL Bu hall 
Hz. Pcygamber'e anlatan Ebu'd - Derda"ya Hz. Pey- 
camber Selman'm hakli oldufiumi suylem^ti (Ay- 
m; Kitab'us ■ Savm; C I, s, 126). "Ben Tanri'dan 
en faate karkammz oldugum halde otu? tutuir-oiiim, 
f&kat yiyo[tim da, Namas kikyorum, fakat yatip 
uyuyoi^m da. Kadinlarla da evlonlyorum. Isledigi- 
mi igter^yen, benden degildir" hadisi de bu husus- 
ia buwiulmustur (Ayni; Kitab'un - ttikah, c. 11, s. 
133) "Sakinm, dinde a§in gitmek^n; gtjnku siz- 
den bncekiler, dinde a$in davrandiklanndan heiik 
oldalar" hadi^i' de m^hurdur (Carnl'; n ( s. 97). 
Kur'an-i Mfidd, Hristiyanlava tahipligin (arz^il- 
mediEini, onlann kendilildeTinden bunu icad ettik- 
lcrini fakat hakkma da riayet edemediklernii, oniar- 
dan inananlara eciderlnin verlldiginf, ama w&nyrn 
kotu i§lerde bulunduklanin bildimektedir (LVn, 
Hadid 27). Tabiate uymayan rahiplik, Islam da 
^ktur Islam'daki tlhiplik, hem din dugmanlanyla 
savastu*; b^m de asil buyuk savast^; yani nefisle, 
Islam'in ve inaankgin men'Gttigi, hog gorxnedigi, lop- 



Sahife 63 - 320 



IIS 



JtfFWfEVI SERlU V 



HESNEYi SERB! V 



llfl 



luma zarar veren geyleri terketmekle savajjmaktir 
kl Mevlajna, bunu L did In Tavsanla Arslan hikaye- 
sinin sonunda, "En kuguk savastan an biiyiik sava- 
Sa donduk" basllgl altinda anlatir. 

579-580, ''Doyurun" sSzu, ayetten lafzi ikti- 
baetir, Kur'an-i Mecid'in yedi ayetinde, yoksullan 
doyurmak emredilmektedir. 

5S1. "SabretUn", ayetlen lafzi iktibastir. IH. su- 
renin (All Imran) 200., VR surenin (A'raf) 87,, 
128., VIII. surenin (Enfal) 46. ayetlerinde ge^er. 

582. "Yeyin, Igln, Israf etmeyin" sozleri, VII. 
surenin (A'raf) 31, ayet-i kerlmosinden lafzen ikti- 

bas edilmdstir. Ayetin meili gudur; "Ey Ademogul- 
l&n, namaz kilacaginiz her vakit, elbis&nizi giyin, 
bczenin ve yeyiti, icin, israf etmeyin; §uphe yok 
ki o, IspaT edenled sevmez." 

585. beyitten sonrakl ba§lik ve bGlum. A§k - 
A§ik. Agk, dogrusu ifk. Bu st»z 3 sevgide cok ileri 
gitmek anlamma gelir. Hz. Peyeamber'in, "Cenriet:,. 
Selmari'in t>na a§ik olugundan daha da faala ona 
a$iktir" badisinde geger. Hz, AJi'nin, Kerbela/dan 
gegerken aglayip, burasi, derece, mertebe Lakimin- 
dan, onlardan once gelenlerle sanra gelenlerden hi£ 
birinin, onlan geeemeyecegi a§ikJarm sehid olaeak- 
Ian yerdir buyurdugu rjvayet edilmi;tir. Imam 
Ca'fer'us - Sa<hk, "Insanlann en dstumij ]<ulluga 
&$ik olani, gonluyle onu seveni, bedeniyle de ona 
k*yulamdir; hem de oylesine ki, dunyada gunfmii 
giicliikle mi sabahkdi, kolayhkia mi, hafcsri bile- 



olmasm" buyuvmustur (Sefjnet'ul - Bihar; II, s, 
.107). Bivlsine, mala, miilke olan sevgi, ho§ goriil- 
mcmekle beraber, bu sevgi, temiziikle olursa, arifler 
katmda, Tann agkjna bir kopru sayilnii§tir {L a. 30- 
,34. vc 111-132. b. nin $. e bk,). "Cami'uE - Sagiyr" 
■de, ''Kim agik olur, agkim gizler, iffetini gozler, gS- 
2&#r dc blurse, gehid olarak olur" jnealitide bir ba- 
dis, Hatib-i Bagdadi'den almmistir (II, s. 160). Mev- 
lana^in bahsettigi a§k ve a§ik, Tann sevgisi ve 
"Tanrl : yi sever ki^idir. 

5S9 590. La -Ilia. 14, arapsada nefye, Ilia, 
■ispata delalet eder; tevhid kelimcsi, "La iluhe - Yok- 
tur tapacak" soauyle ba§lar; "tll'AUah", ancak Al- 
lah'tir" sbauyle biter; bu suretle Allah'tan ba^ka, 
mevbum, yahut elle yapilmig higbir seye tapmamn 
.ger^ek olmadigi bildirilir. Her§ey, her vartik, O'nun 
yaratiginm, kudretinin eseridir; hergeyde O'nxm 
:hikmeti, sanati gorunar, fakat zati, herseyden mii- 
:nc--aehtir; buna bilgisiyle eren, bilgisi goriig, g&rii- 
■%u de buiug ve olus haline gelen ki^i, s;a5iliktan kur- 
tulur, her.jeyde O'nun hikmetini gSriir; fakat her- 
-geyden de O'nu, O'nun zatiirn ten^ih eder. Varhk 
;alemini, O'nun varlignna kar§] yok gGrdugu de olur. 

596. Abd'ul-Aziz oglu Cmer, Emevilerdendir 
ve Mervan'm oglu Abd'ul- Azia'in ogludur. Hicrf 
S3 te (682-683) Medine'dc dogmu^tur. Babasi Mi* 
rsir vaiisiydir ana tarafindan IL halafe Omer'in so- 
yundandir. goculdugu Medine'dc. gecmigtir. Sonrtt 
§am'a gitmis, Hicaz valiliginde bulunmus, Haccac'- 
^n dilegiyle bu meinuriyetindati ahnnii§, Abdtilme- 



Sahife 64 - 320 



1£B 



MESNEVI SERlll V 



lik'in blijinu uterine 99 Saferinds <71T) halife ol- 
mustur, Zamamnda, Muaviye'nln emriyle baglayan 
ve cuma hutbelerinde yiirtitulen Hz. AS. ye, EbQ- 
Tiirab Iakabiyle lanet etmek seyyiesitii kaldjrdi; 
bunun yerine, Kur'ar.'iti XVI. sQresinin 90. ayeti- 
nin okimmasini emretti. He. Eba-Eekr'in zamanin- 
dan beri elden ele gee-en ve esasen, Hayber fethin- 
den sonra Hz. Peygamber tarafindan Hz. Fitima'ya 
verilen Fedek liurmaligmi, Fatima evladma iadc et- 
ti. 101 nitride (720) fildii {Se£ine; H, s. 271-272. 
islam Ansiklopedisi; c, IX, s. 462-465; K. V. Set- 
ters ttten'in makalesi). 

Haceac-i Zalim dive anilan bU adam, Sakiyf 
soyundan Yusuf'un ogludur. Hicretiri 41. yilinda 
(661) Taii'te dogmustur. Mekke ve Medine, Yema- 
me ve Irak valiliklerinde bulunmu§, Ziiber oglu Ab- 
dullah 'la Mckke'delrt savagmda Ka'be'yi yakmis., 
yikmi§, Abdullah'm naa§ini daragacma astirmis, 
Irak valisiyken Ehlibeyt taraitarlarinin bir fogunu 
§ehit ettir-mistir kl Kanber, Kttmcyl de bunlardan- 
dir. BU' adama amdik, kafir deseler, AJi taraftau 
demelefmdgn daha sevimlidir bence derdl Kadm- 
laria erkeklert bir arada hapishaneye koydurur, on- 
lara kum ve tuzla yoiruhrm§ arpa ekmegi yedsrir- 
df. Hapishancsmiu tavani yoktu; mahpuslat' sicak 
ve soguk yuziinden kararirlardi, 95 yjli Ramazan 
ayinda Bldij (692). Olijmijnde, hapishanede elJibin 
erkek, otuzbin kadm vardi. Adam oldtfo-mekteii SKVk 
alir bir sadistti. Vasit'ta gomitfdu (Seflne; I, s. 223 - 
225. Islim Ans. de H. ' Lammcns'in yasdigi madde 
hayli tarafgiranadir). 



MnSNEVI SEHHl V 131 

597, MQsa - Bjderha. I. e. 869, b. &, e bk. 

59S. Ari-duru su-Aci su. Bu beyit, Seyyid 

Burhaneddin Muhakkik-i Tirmizi'nin "MaSr-if J inde 

Mcrgvy M briber md&red ez Sb-i mtdl 
Mtnkaar der <H>-i f&r dared heme s£l 



beytinin, "Mesne vi" nin veznlne cevrilmis tarzidir; 
Meviana'run bir mektubunda da geser (Mektuplar; 
A. GSIpltiarll tere. 1st. Inkilap ve Aka K. 1963 T 
s. 95). 

599, "Hersey ziddiyla meydana eikar" mealin- 
deki arapga atasoziinu hatirlatmalttadir, 

600. EEest, I. c, 1246, b. s, e bk. 

603. Eeyittcn sonraki ba^lik. Had is arap^a ge- 
eiyor; "Hlctiir- kimse blniGz ki Slijmijnden sonra pig- 
man olmasin; iyl ki^iyse, ihsan eahibiyse ne diye- 
daba fazla iyilikte bulunmadim, daha fa^Ia ihsanda 
bulunmadim diye hayiflanir; kotuluk yapmissa ne 
diyc Olmedim, ne diye vazgecmedinci diye acikla- 
hit" mealiadekl hadisin mealindedir (Caml'; II, s. 
127), 

619. ijeyltteii sonraki baslik. Karut-Marut I. 
c. 539. b. s. e bk. 



Sahife 65 - 320 



133 



M1SNEVI {EftjHl Y 



649. Sakinin, Kur'an-i Meeld-in yetmig tie aye- 
tinde cegitli miinasebetlerle geger; "vaky" kokuniin 
CegitH sigalanyla da amlir. Mevlina bu bahiste, sk- 
im - fikrin, huneriij ■ bilginin, tavus kugiuiun kanat- 
lanna benzedHglni anlatir; bunlara giivenmeinek 
gerektigini Bgutler. 



# 
** 



MEIIN 

Gibidiiz, yddizlann gtoe§t* yok olduklari 
gibi Taim varkgmda yok otaa, keftdi ser- 
rindon de, hiiiieriudeii d* aman bulan., 
kEndilerinden gej*H kiaikrjn sif stlan. Yok 
olana ne Met korlrasn vardir, n« sarar 
korkusu 

fri'l * Bir kisji yokluga ula§ir, yokluk o ki$iye 
siis olucsa, o kiginm, Muhammed gibi golgcai 

olmaz. 

,.',:j'- * "Yokluk ovunciimdur" soznlin bezenti- 
'^sf yokluktut; yokluga area, mimiun yalmoi 

gibi golgesiz Mr hale gelir. 

H Mum, baatan ayaga dek, tUrnden yalimdir; 

gOlge, onun gevxesine ugrayaniaz. 

Mum keiidinden de kacti, golgeden de; 

mumu clokene uydu, i§iklafa sigindu 

f}/ Mum dbken, muma der ki: Ben seni yok 

olman i£in doktum; mum da, ben de dor, kag- 

tim, yokluga sifindim. 

£9g gu olunisuz jgildar ebedidir; ge£ip gidici 

mumun isiklan gibi egreti degil. 

£W Mum, atesle tiimden yok oldu mu, aruk 

ne belirtir gortiratin ondan, rte igik- 
£H Goriineti ates, karanligi gidermekte mum 

geklinde bclirir. 



Sahife 66 - 320 



124 



ME9NEVJ SHiHt V 



MES^SVl SEKHl V 



135 



630. Beden mumuysa, bu mumim aksinedir; 
bedenin gttcU, istegi azaldikga can mumu £o» 
; galir, lgikJaiur. 

b?J Can i§igi, gecip gidiei, soniip gegici i§ik- 
Iardan degildir; beden miimunun igigiysa ge^ 
cicidir; can rnuniiuida Rabdert bir igik, bir ya- 
Iim vardir, 

PJ Bu ate? gibi yahm, nur oldugundan yok 

olug golgesi, uzaktir ondan. 
£,$■} Bulutun golgesi yere duger ama golge, 
Ay'la dijgijp kalkamaz ki. 

(ft it Kendinden geci§, a iyilik dileyen, bulutsiK 
bir hale gelmcktir; kendinden geci$ alemfndc, 
Ay degirmisine dbnersin sen, 
64* Ama ye], gene bir bulutu surer, getirirse, 
Ay igigi gider, i§iktan bir hayal kakr ancak. 
£$£.BuIut pcrdesinin yiizunden, Ay'in igjgi za- 
yiflar; o yUce dolun - Ay, yenl Ay'dan da igife- 
siz bir hale doner. 

^J Bulut yiizijnden, toz yiiziinden Ay, bir ha, 
yal gibi goriinur; beden bulutu da bizi hayal 
dusuncesine siirukler. 

> Ay'm lutaina bak he3e, bu da onun lut- 

fundandir; £unku o, bulutlar diigmandir bize 
demf§tir. 

5 Ay, buluta da aiding etmez, toza - topm- 
ga da... Gogim yQcesmde doner duntr. 

690. Eulut, asil bize dii^mandir, hern de can 
dusmam; cunkci Ay'i bizim goziimuzden gialer. 



{.-)! Bu perde, geng siUiin ku§unu bile kocal- 
tir; dolon-Ay'i bile yeni Ay'dan daba 151k- 
siz bir hale kor. 

b*t£ Ay, bizi yucelik, iisturiluk kucagina oturt- 
tu; bhim dugmanimiza, kemdl dusmamm dedl, 
f,T, Bulutun i$igi da gu Ay'tJandir, guzellift 
de; kirn buluta Ay dense, pek sapiktir, pek yol 
yitirmiglir. 

ythAy igigi buJuta vurdu mu, onun kapkara 
yUzunii, kendisint; dondlhw. 
£9<j Bulut, o catda Ay'la bir renktedii', dep- 
lete kavu§mu§tur ama buiuttaki Ay isigi, eg- 
reiidir, 

i-. i>r- • Kiyamette gtine§ de kalmaz. Ay da; goz, 
lsigin asbyla oyalanmaya ba§lar. 

- * Boylece temelli miilkun egreti nuilktcn 
ayi'i oldugunu bildirir; ®i gecip gidici kervan- 
sarayi, Karar yyrdu'udan ayird eder, 
i-v- Dadi egretidir, ilc-dort giin igindir; ey 
ana, sen kucagina al bizi. 
^ * Benim kanaditri da buluttur, perde (Jir, 
hem de yogun mu yogun; ama Tanri lutfunun 
vuruguyla guzEllesmis, incelmi§tir. 

700. Kanatlarimi yolayim, kanatlarimdaki gii- 
zelligl yok edeyim de Ay'm guzelligini yoldan 
da seyredeylm, Ay'dan da. 
?£ f * Dadi istemem be.fi, ana daba da hog; 
Musa'yim ben, dadim anamdir. 
■v:.. * Ben, Ay'in guaelfifini, ba&ka bir §eyde 
syretmeyi istcmem; bu, ba§ka bir§eye baglan- 
mak, toplurnu oldurmus-gitmigtir. 



Sahife 67 - 320 



136 



-MTSNSVr HStHt V 



MESNEVI SEBHl V 



137 



Oi * Yahut da bulut, yolda yok olur da, ar- 

tik Ay'in yiiiune perde Olivias. 

?£*4 * Ancak kendini yciklukla gij&terir; hard 

peygamberle erenlerjn bedenleri gibi. 
9cf * O bicim bulut, perdetik etincz; mana ba- 

kimindan perdeyi yirtar da faydalar verlr, 

P$ * Hani apaydm seher ga^inda yagmur 

yagar, ama yucelerde bulut yo-ktur. 
^©9 * O yagmur, o yeri sulayig, Feygamber'in 

blr rmicizeeiydi; bulut, yo&lukta, gokyuzunu'n 

rengini afonigti. 
^0% Buluttu ama, onda bulut huyu kalmamig- 

ti; igte agikin bedeni de sabirta bu hale gelir. 
-■c^- Bedendir ama bedenligi yok oknu^tur 

onun; dcgigmigtir, ondan renk de gitmtgtfr, 

koku da. 



%l& * Mamur yerde ya&ayanlarm, buna ali- 
sanlami tamahindan kurtufeun diye defineleri 
yjkik yevlete gomerler. 

■ri.; Kanaduu yolamiyorsan yUrii, yafcuzltgi 

see <te kanatlarmi §una-buna harcama, 

Wf Gunk™ sen hern lokmasm, hem lokma yi- 

yen; a benim camm, aldmi bagina. al; hem yi- 

yensin sen, hem yenen. 



A 



710. Kanat, ba^kasi Isindir; bag benim icln; du- 
yug, gorijs evi, bedenin diregidir. 
~itl * Ea^Kasi i£in, baskasini avlamak i£in can 
feda etmeyi mutlak kafirlik bil; hayirdan limit 
kcsmek say. 

+ 'i * Kendine gel, dudularin, Snlerindekl §e- 
kcne donme; zeliir ol da 2iyandan aman bul 
?|3 • Yahut da tferin stteiinu duymak i^in 
kopeklerm onQndeki lege benzet kendini. 
l'(| * Jgjte Hieir da gemiyi, alip capanlardan 
kurtulsun diye deldi. 

^5 * "Yokluk ovuncumduf" sdzij, bu ytlzden 
yiioe bir soz oldu; tamabkfulardan, Gani Tar- 
n'ya kaciyomm anlamim verdi. 



Sahife 68 - 320 



ME9NJLV1 SEKHl V 



1S9 



(5 E E H) 



672, He. Feygamber'in (S. A) golgesimn yere 

dugmedigi rivayet edibniijtir (Serine; II, s. 105). 

673. i; Yokluk oviincunidur benim, obur pey- 
gamberlare, onunla ovuniiruTn," (Hadis) ; Sefine; 
H, 378) Bu hadisteki yokluk, yoksulluk, Tann vai k - 
Iigma kargi duyulan yokluk, yoksulluktur; bunu, 
Obtir pcygamberlGrin hepsinden daha fazla duydu- 
gum icin onlara, bu yokhikla ovuiiurum demektir; 
yoksa dunyabgin yoksullugu degildir; punkti onun 
iiakkinda, "Yoksuliuk, az kaldi kf kittiir oluyot^du" 
buyumlmu^tur (Ayni s.). HadJsteki yokluk, Tan- 
n varliginda kendisinj, FanI varugim, irsde ve ih- 
tiy&nni yok etmektir. Mevlana, bu bolumde, gevre- 
sini igitan mumu, yanip varligim, feyzini aleme ve- 
rai olumsuz i§igi, Ay'i gune^i, varligmi Tanre'cla 
yok eden kigiye, golgeyi, bulutu, bu dereceye erine- 
yenlere, cam, gergek :^igina h bedeni, maddc kayit- 
larina, bu dereceye perde ot&ft diisttncelere benzet- 
mektedir. 

696. Kiyamet-Ay, Guneg. LXXV, surede (KJ- 
yame), kiyimet kopunea, g&slerin §a§inp kalaca- 
gi, Ay'jn tutulup, gunesjle Ay'm birlegeeegf, insa* 
mil kagacak yer arayacagi bildirilir (7 -10). 



LXXXI. surede (Tekvir) gune§in durulecegi, yildiz- 
lann kararacaklan, daglann yuriitiAlecegL- bey an 
edilir (1-14). LXXXII. ve LXXXIV. surelerde de 
kiyamet anlatjlir (Iniitar, 1-5, tn^ikak, 1-15). 
Beyitte bu ayetlen? ig&ret edilmektedir, 

697. Karav yurdu. XL. Eurenin tGaafir) 30. 
ayet-i kerimesinde ahiret, Karar yurdu olarab va- 
siflandirilir; o ay eta i§aret edilmektedir. 

699. Bu beyitle gene tuylerini yolan tavus ku§u 
bikayeEine ddnufrnektedir. 



701. Dadi-Ana. II, c. 1647. ve 29TO : 
777. ve 1062. b. term 5, e bk. 



m. c. 



702-707. Ba'gka bii^eye baglanmak, beyitte 
"rabita" diye gegmektedir. Bag. ve baglanmak, bag- 
lams anlamliiTina gelcn bu sb'z, tasavvutta bir tcrim- 
dir. S&Ilfc, gOzlevlni yumar, diz ustii otuwr, mur.51- 
dimn yuziinii iki kagi arstsinda hayal eden*, ondan 
gclecek fey^i bekler ve gbnliinden hcr^eyi qikarjna- 
ya, gonlunii tasfiyeye ^1^. Bu muddet i£inde rie- 
fesini de t.utar, yam dayanacagi kadar bir zaman 
nefes almaz; buna [, Rabita, Kabita yapmak" denir. 
Hamzavi - MevJamilcr, boyle rusume ha^et gormeb- 
sisin kalbini, kutup tamnan a:ala baglamaya, "Go- 
niil bcklemek" derler. Mevlana, bu beyitte, dc£ru- 
dan dogmya bir§eye baglanmayi kastetmekte, 
"Ay' in lutfimu vasrtayla istemedigini, Tann'dan bag- 
ka bir§eye gonul baglamamn, topjumun belakine se- 
bep oldugunu" bildirerek hei' feyzi, her lutfu, O'ndan 

- F, 9 



Sahife 69 - 320 



130 



MESNEVt SEKHt V 



ME5NPVI SfiHHl V 



131 



bekkmek gerektigini bildiriyor. 703-705. beyitler- 
de, bulutun, yani fani varhgin yok oldugu, artik 
perdelik etmedigini bildirmck suretiyle peygamber- 
le erenleriii bu duraga ula§tiklarini r onlai'la Tan- 
n'ya tevessul edilmesi lUzumunu da anlatarak sGzu, 
bahsin bagmdaki "Yokluk ovuneumdur" hadisine 
baghyor. 

706-707. Yagmur -Mueize, §arih-i Ankara vi, 
bu beyitieri, I. ciltteki, "Ayige'nin, Hz, Peygamber'e, 
bugiin mezarliga gittin; yagmur da yagdi; elbi&sn, 
nasil oluyor da islak degil diye sormasi" bGlUroiJnU 
tekrarlamak suretiyle gcrhudiyor (S. 96); imdadul- 
lah §erhinde de aym foolume Igaicet ediliyor (s. 64). 
Ancak beyitlerde, bu kissaya hi^bir atif ve i§§ret ol- 
madigindan, bu beyitieri n, dogrudan dofruya Hz. 
Peygainber'm zaniaiM saadetlerinde, dualanyla 
yagmur yagdigini hatjrlatUgi fikrindeyiz, Netekim 
Siyer ve Tarih kttaplannda Ha. Peygamber'in, Mu- 
dar boyuna Medtnelilere, Mekkelilere, mtiracaatlan 
uzerine dua ettigi ve yagmur yagdigi bildirilir; bat* 
tS, Medine'de, dualanyla yagati yagmurun bir tlir- 
lu duimemesi iizerine sahabe, tekrar Hz;. Peygam- 
ber'e bag vurmu?Iar, Hazret de, Allahim, cevremize 
yagdir, bize dftgil buyurmuglar, bulutfar ggvreye 
dagumifj, yagmur, civara yagmist!, Yagmurun yaf- 
maei icin kihnan namaza da-"tstiska", yani yagmur 
istemek rtamazi denir (Serine; Saky mad, I, s. 635 - 
636). 

MevMna, bunlan hatmlatmakta, kamil kijjmin 
bedenini, varliguu buluta benzetmekte, fakat bu bu- 
lutun, letafet kazandigmi, Ay'a, giine perde olmadi- 



gini, dileyeiilere feyiz yagdirdigmi, bu milnasebetle 
varbgim Tann'ya vwenin, Tann varligiyia itemlere 
rahmet kesilecef irtl bildirmcktedir, 

711. Tann'dan bagka bir varhk igin, mesela nut- 

lar aduia kesilen eti helal hayvan, haram olur, ett 
yenmez; bu i§ de kafirliktir. Insamn da, .Tann'dan 
baskasi.icin kendini feda etmesi aym bufcme girer. 

712-715. Bu beyitlerde, insamn, kendisini, 

rast-gele bir maksat igin, rast-gele bivine feda et- 
memesiiii, hele kendisine hie guvenmemesiiii, var- 
ligindan gesmesini, yokluga yonelmesini bildimiek, 
te h Htzir'in, gemiyi, zaiim padigahtan kurtarmak 
iein deldigini hatirlatmakta (L c. 278-279. b. lerin 
§. e bk.), msanin, kendisitii, yalmz yiyen, yalmz 
tedbir ve tasarrufa sahip olan bir varlik olmadi- 
gtm bilmesi gerektigini buyurmakta, bu arada defi- 
neledn de korunmasi icin yikik-dokiik yerlere 
kondugunu soyleyip bir bagka babse gecmektedir. 



*** 



Sahife 70 - 320 



vmsmen ?imnt v 



133 



METtK 

All&h'tan ba^ka. lter$ey f yiy^idir, yenendir; 
Iiaiu c&klrge avlatfiaya- koyulan, fakat 
ardmda bulunan, onu avlamayi giizeteti &$ 
uogan kiisundan haberi biJe olmayan ku£ 
gibi, §jmdi ey avtanip yiycn Ademoglu, scni 
avlayacak, ytyocek avcidan emin obm ; onu 
g&ziiule gbrmtiyorsun nma delil goziiyle, 
Ibret goziiyle gtfr de gbauft a^dsm 

~:/^ Bir ku^cagiz kurt avlamadaydi. Kedi fir- 
satim buldu, onu kapiverdi. 

720. Yiyordu, yentyordu, ama kemdi ava dal- 

mi$ti da ba§ka bir aveidan haberi bile yoktu. 
Ijj Hir&iz, bir kurnagi gatmaya. caiigir; fakat 

§ahtie de hirsmn dugmanJanyla beraher onun 

pe^indedir. 
+£.£■ Hirsizm akli, pni - pirtidadir, kililte, ka- 

pidadir; $ahneden, seller gaginda ah edeccgin- 

den, ehvah deyip hayiflanacagmdan haberi bile 

yokt.ur. 
%13 0, daldigi sevdaya oylesine batmi? gitmig- 

tir ki kendisini dileyip arayandan haberi bite 

olrna*, 

^j2(.i Evet, eayir - eimeri su i^r, hava alir ama, 

bunun ardtndan, hayvanm midesi de onu otlar. 



1XS O ot, hem yer, hem yenir; Allah'tan bas- 
ka varhk boyledir, 

nb * Sizi O'dur doyuran, ana birgey yedinle- 
mez" sozEl, Tanri vasfidir; Tann rie yenir, ne 
yer; et-deri degikUr O. 

"^7 Ycyen, yenen, nasd olur da pusu Kurup 
orda yerlegen bir yeyenden emin olabilir, 
3i« Yenan §eylerin emin olmalan, soiiunda 
yasa du§melerine sebep olur; yltou, kendlsine 
birsey yedirilemeyen zatm tapisma vai\ 
US Her hayali, bir baijka hayal yer durur; o 
duguneeyi, bir bagka du$unce otlar. 

730 Sen bir hayalden kurtulamiyorsun; uyu- 

'yarmyorsun ki sicrayip uyanasiri da o hayal- 

den getjesin. 
*3J DLisunce bal arouUr; uykuiisa su; uyan- 

dm itn, basma gene ai'ilaf ugu§iir. 
^5^. Nice hayal ansi ugar durur; sem bu ya- 

na-o yara siiriiyup si der - 

■11 Bu haval, yeyen nesnelerin en a^gisidir; 

baskalanmvsa uluiuk sahibi bilrr, tamr. 

anj . Kendine gel de, o kaba hayaller bolu- 

iiinden kag, "Seni b\z koruruz" diyenin tapisi- 

na sigin*. 

■ O koruyanm katina varamiyorsan, bu Ko- 

runmayi eida edenin katina var, 
ii Elini, ph'den ba§kasma verrne; onun ehoi 
tutan, Tann'diT. 

gP Ci?oT; "cok" la ilglsi d«sii«tfl*1JJttr. 



So/iz/e 71 - 320 



ME&MEVl SFKUI V 



13S 



134 



M£9HEVl SKBtai V 



Senin kocalmis akkn, fiocuklugu buy edin- 
mistir; ncfis yanmda bulundugundan bu huyu 
teazantnistir; perdc ardmdadir, 
1 3 i Olgun bir akh, aklma eg - dost editi de 
aklin, kolu huydan gecsiiL 

Elini, onun eline verdin mi, yiyenlerin el- 
leiinden eikai', kuvtulursun, 

"740. * Hani "AJlah'm eli, ortlarin elleriniu us- 
tundedir" denmis. ya; igte senin elin de o bey'- 
at ehlinin eH olur. 
>jif * Elini, plrin eline, o herseyi bilen, o ulu, 
o hijkum, hikmet sahibi plrin eline verdin mi, 
liurtulursun. 
" ; u,2 * QtinMi o, ey iradcsini venen, vaktinin 
peygamberi demektir; ondan, Peygamber'in 
jj-igi lsimaktadir. 

* Boylece HudeyMyye'de bulunmus olur- 
sun; orada Peygamber'e bey 'at eden sahabey- 
le eg -dost olursuti, arkadag kesilirsin. 

vn, * Cennetle mujdelenen on kiijiden olursun; 
sai altm gibi halis blr hale gelirsin. 

* Boyleee bu berabcrlik gei^ektlr; cunku 
insan, kirol severse onunla estir. 

■ i r t * Bu dtinyada da onunladir, obiir di'mya- 
da da; bu sb'z, huyu gfize] Ahmed'tn hadisidir. 

* O, dedi ki: fnsan sevdigiyledir; ganul, 
dileginden aynlmaz. 

V<i Nerde tuzakla yem varsa, orada az. otur... 
TuriJ, kotururnltigu, koturUmlerde seyfiet, 
-? ' i v J * A koturiimlerirx kotiirijmu, sunu bil; su- 
nu anla a gene arkadag, el, elin ustiindedir. 



750 - Ne ^lacak §ey ki **■ elden- ayaktan 

*ArfW hem eklen- ayaktan dl****™ 

ellerini tutmak istiyorsun. 
-*, * "Onlajin Snlerine, artlarina set" olma; 
du§mam gormezsin ama o du S man, apa^ik or^ 

JjfSrf* **>. insam, avdan fagM* b* 
hale getirir; o, guaeilik satax, dlvelemr arna tfti 
agik olan, kendisidir, 
,,,-i Istekte, bir ku§tan da a$agi o^a; sert* 
bile &niine, ardma bakimr. 

Yemin bulundugu ym geldi mi, nc kadar 
da onttne, ardma bakar, dSner, dola 5 ir. 

, Acaba der, cnunerflde, arditnda bte aj« 

mi? varsa onun korkusu yiiziinden, su lokma- 
dan el fiekeyim ml? 

KOtiiluklerin masallarmi dime; dostunun, 
' komsunun oliimiinebak da ibret al, ^g,g; 

cnlan; o h Se i>in de yanindadjr; hem de ne hal- 

,'?- tS S-oe yapar ama ^ £ 
' yapar; oyie^ bU ki Tann, elsSz - W W- 

ruk yuriitur, is g&mr. 
- Tann vaisa, nerede diyer. yok mu? Dara 

diiBtt mil, da !krar eder, evet der, vardu, 

Cdur beni buna ugratan. 

760 Bu is, ataldan wall, gagilacak gey dlyen, 

benden yakin olan der durur. 



So/iz/e 72 - 320 



130 MliSfcEVl SEHHt V 

£$ Tuzaktan kaemak, gerekli bii^cy ama se- 
niri tuzagin kanadma yapi^jk. 
?bl Bari 5 u yomsuz tuzagi kokimden sokeyim 
gitsin de bir dilege ula^ma pe^ine dusup agzi- 
min tadi Uacmasin, 
^u> Bu cevabi, senin akhnca vevdim; anla da 
arayip taramaktan yuz $e.vh-me. 
3feM * §u bagi coz; eunku jju bag, hirstir, ha- 
settir; "Guzelim boynunda da hurma lifinden 
orO)me bir ip var" ayetint hatirla. 



(§ E R II) 

Mevlana, bundan dnceki bahiste, tavus ku^imun 
suslii kanaUanna benzeyeii mevki', mal, ba§])k - ba§- 
bugluk sevdalanndan vazgecmeyi egutledikten, ken- 
dini 5tma-buna haroamamak gerektigirti anlattiktan 
sonra insamn, hem yiyen, hem yenen oldugunu soy- 
leyip bu bahse geger. Kersey yer ve yenir. Ku§, bit- 
kiyi yiyerek gceinen kurtcagia avlarken kedi de 
firsat bulup onu avlar. Hirsiz, IdJidi acmaya ugm- 
sirken polis, onu koEamaktadir. Bitki, yerdeki su- 
yu estner, fakat cnu da bit hayvan otlar, yer, Bu 
yemek ve yenmek, yalmz madde aleminde hiikUm 
surmez; mana alemtnrte de hukiim surer. Du§Unce, 
dusiinceyi yer; hepsi de insam yipratir - gider. Bun- 
lai-dan kurlulmak, ancak Tann'ya, Tana 'da laid ol- 
mug pire sigtnmakla miimkiindur. 

726. Bundan onceki beyitte, Tann'dan ba?ka 
herseyin, yiyen ve yenen oldugunu bildirmekte, bu be- 
yitte de VI. surenin (En'am) 14. ayetindeki "O ye- 
dirir, lakat O h na yedirllmez; O'clur doyuran, fakat 
O doyurulmaz, bundan munczzeMtr" mealindeki 
kismim dclil getirmekte, ayetten d? lafzi iktibasta 
bulunmaktadir. 

734 Haffe, yani adam-akilli koniyueu, Tanii 
acUanndandir ve XI. stirenin (Had A. M) 57., 



Sahife 73 - 320 



13S 



MESNF-VT SEWtt ¥ 



XXXIV. sQrenin {Sebe 1 ) 21, Syetlerinin sonunda ge- 
cer. Beyitte de "Hafiz" olarak gesmektedir. 

740-750. AMh'm eli-Bey'at. L c. in 227. ve 

2&84, b. in $ e bk. Ikinci misra'da, ayetten lafzi tk- 
tibas vardir, 

744. On kigiden maksat, cennette mtijdelenen 

EM - Bekr, Omr, Osman, Ali : TalM, Ziibeyr, Av- 
oflu Said ve Ebu-Ubeyde'dir. {Cami'; I, k 5). 
Said ve EbO - Uteydc'dir. (Cami'; I, 3. 5). 

T46-747. "Ki§l, sevdigiyledir". (Hadis; Cami'; 
H, e. 172) 747, beyit arapsadir ve hadifcten laf^i lk- 
tibas vardir. 

751. Onlerine, artianna sat. XXXVI. surenin 

(Ya Sm) 10. aytrtinni meali §udur: "Ve onlerine bir 
set selrtik, artianna blr set, gozlerini bagladik da bu 

yilzden onlar, gormezler." Bu beyitte ve 753. beyitte 
bu ayettcn IsM iktibas vardir. 

764. Giizelim boynunda. CXI. surenin (Tebbet, 

Mesed) son ayeti olan 5. ayeti, aynen ikinci misra'- 
da ge^er. II. c in 421, b. §> e bk. 



Seiam ana, Halil'in kuzgunu oldiirmesUiin, 

miiriddeki ktftU vc oLdiiriictl sifatlardan 

hangistnin giderilmiHsiiie isarct oldiigu 

^VS Bu sozun sonu yoktur; bitip tttkenmez; a 
Tann Halil'l, sen kuzgunu ne diye olduidim? 

Buyrugu yerine getirmdk iein degil mi? 
Peki,. buyrugun hikmeti neydi? Onun sirlarmi 
biraz apmak gcrek, 

Kara kuzgunun gaak-gaak diye bagn§i, 
boyuna bedeniyle yasamayi dilemesidir*. 

: * Iblis gibi, tek ve temiz Tann 1 dan, ki- 
yamete dek yagamasini ister. 

■ Wik, beni kiyamet giinune, herkese yap- 
tiginm karsihgi verilecek gune dek ya§at dedi; 
lie olurdu, Rabbimiz, tCvbe ettik deseydi. 

770. * TGvbesiz omur, tumden can gekismek- 

cetir, gelip gatan, adami yagayan olii yapan 

oHintse, Tann'dan Tiabersiz olmaktir. 

:, i Omiir de Tanrc'yla hogtur, oliirci de; Tan- 

rL'ya kavu§tiiadiktan soma Ab-i hayat bile ates* 
tLr. 



* Matlnde "be dtifiyA" yamlnaiS. Jrargilf^tirrnftila "Jiyl" 



Sahife 74 - 320 



110 



ME&NEVl SEREit V 



MESN£Vl 5?KHt V 



141 



p?"2 Iblis'in Bmur istemesi de lanetin tesiriydi; 
dyle bir tapida, tm.uyor da omiir istlyordu. 
•$\% Tann'dan, Tamo'dan baskasini dilemek, 

istenen gey in artacafi zamuni- verir ama, 

tUmden o seyin ekEilmesidir o dilek. 
-:?L HeLe insam yabancmga daldmp giden 

ornik, arslanm kaiigismda tilkHik taslamakUr, 
■ -j^jj Dana fazla omiir ver de daha geriye gide- 

yim; muhletl uzat da daha a^agihk bir hale 

geleyim demekVir, 
-1U BSylece de o adam, lanete hcdef olur; J&- 

nete ugramayi dileyeti Kigiyse, kotii kigtdir. 
-jW Ho?, giizel omiir, yakmlik &leminde can 

beslcmektir; kuzgunun omruyse fi§ki yenieye 

yarar. 
y^Baria daha fazla omiir vet' de pislik yiye- 

yjm; boyuna bunu vcr bana, yaralihsim pek 

pistil' benim demektir. 
^"h agzi kokmus, pislik ycmeseydi, beni kuz- 

gun huyundan kurtai" derdL 

Y a k a r l 5 

780, Ey topragi altina geviren, bir ba;jka top- 
ragi da insanlarjm babasi haline sokan t 
'""i' Senin i§in, hevseyi deiislit'mek, dileklcri 
vermek; benim iijimse yamlmak, unutmah, 
yanhg yola gitmek, 

■7 t 2. Yanli^imi, umitmami bilgiye cevjr, tiim- 
den ofkeyim, tiiradcn tagkinlik; beni sabirdan, 
hilimden ibarat kd. 



Yt 'i A corak topragj ekmek haline getiren, ey 

dlii ekmegi can haline sokan, 

%■%() * Ey $a£!mni§ cam kilavuz yapan> ey yol 

yitirmigi Peygamber eden, 
-}&S * Yeryusimun bir kismiro gok yaparsin; 
yeryuzijnde, alemi bezeyen, i§itan nice yildiz- 
lar halk edersin. 

; )%l- * Kim, bu diinyadan Ab-i hayat elde cder- 
se, ona, ba§ka]arindan tez getip satgr oliim. 
-}g} " Su alemc goiifjl gftziiyle bakan, gorur ki 
huvda, her solukta bir diiziiliip bozulvna var, 
} I £ • Baden hirkasmin ignesiz, ipliksi'^: dikil- 
mesi, varliklann gekilden gekile, halden hale 
girmesindcii, her§eyi kapiayan, altin haline ge- 
tiren iksinn tesirinden b-aska bifgey degildir. 
"3^* Sen, ele alindigin giinden beri ya ates- 
tin, ya yeldin, yahut da topraktin. 

790. * halde kalakalsaydin, bu yticelige ner- 
dan ula^acaktin? 

-'^J * Seni gekilden gekilc sokanin yiiziinden, 
ilk varhk kalmadi; onun yerine, ondan daha 
iyi bir varhk getirdi o. 

4^1* Boyleca binlerce varliga buriindiin; her 
biiriindiigun varJik, ilkinden daha da iyi, 
-^ J Bunlarin, degi^tirip duvanm i§I oldugunu 
gbr de vasitalan birak; zaten vasitalar yiiKiin- 
den, onun ^slindan uxakJastm. 
jj?.^ He^edc vSsita cogalirsa, ulagina yiter - gl- 
der orada; vasita ne kadar azalirsa, kavugma 
aevki, o.kadar gogalir. 



Sahife 75 - 320 



l« 



ME9NEVI ?FRT!l V 



MESNE vt SEFHt V 



113 



.;'. Sen, lier§eyi sebepten biliyorsun da b ytiz- 
den §as,irman az; oysa kf o gaginp kalman, o 
t.apiya yol aear sana. 

^3t Su varliklart, yokluklardan buldun; peki, 
neden O'nun yokluk ftleminden yiiz cevirdin? 

: A kostcbek, o yokluklarcian ne ziyan gor- 
diiii ie vatilia y&pisip kaklm? 
- ] ? Degll mi ki jkincisi, ilkinden daha iyi Sa- 
na; oyleyse yoklugu era; gekilden gcklle, hal- 
den hale dijndurene top. 

■—■ * VarJigin basjlangicindan gimdiye dek 
yiiablnleroe ftasir-ne§ir gordun a inatgi. 

S00. * Hicbir geyden habari olmayan cansizlar- 
dan, geli^ip boy atan bilk i ye, bitkiden yagayig, 
dertlerc ugrayis varhgina, 
i'cl * Sonra giiffilim akil-fikfr, ayirdedi^ var- 
ligina geld in; ondan sonra da bu beg duyguyla 
alti yoniin di^ina varaeaksin, 
£0S_* Bunlar, deniz kiyisina dek ayak feleri; 
fakat denizin icinde ayak izi yok olur gider. 
_ Sit"'. * Cunkh karada, insaiwn kendini koruma- 
si igin kbyler vardir, yurtlar vardir, kervansa- 
rayiar vat'dir. 

■?=.,■ * Denis konaklanysa, deniz co§up dalga- 
landi mi, artik ne alani vardir denizin, ne ta- 

vam. 
ft>«3 * o konaklarm tepeleri de goriinmez; ne 

izleri vardir, ne adlari, 

f. * Bitkiden iiiiicerred cana dek, bu iki dn- 
rak arasinda h bunun gib! yuzlerce gecit var, 
yuzlerce durak. 



»£'•} * Yokluklarda §u varkklan gGrdun de, 
ne diye bedenin kalmasina yamandin - kaldin? 

%i$$ * Hadi a busgun, §u cam ver de dosan 
kesil; Taiiri'mn, sekilden §ekile, balden hale 
dondiirmesine Kargi sen de camnla - basmla 
oyna. 

&j^ • Yeniyi al, ver eskiyi; ciinkii her yihn, ge- 
een yildan lie kcte daha ustundur, daha fazla, 

810. HilEBja fidam gibi vergili, bagisli olmaz- 

san, var, esklyi eskiye kat, yig ambara. 
& I I Eski, kokmus, eurumtig §eyi, gormedik 
bi§iye armagan gotur. 

Fakat yeniyi goren, seni satin almaz; o, 
Tani-i avidir, sana tutulmaz, 

A aci ael, nerde k(>r ku§ varsa, b6liik« 

boliik, senin baginda toplamr*. 

i i Eoyleee de h aci sudan kfirluklei'i artar; eun- 

ku aci su, tuzlu su, kdrlugii arttinr. 
vj j Diinyaya goniil vei-enleriii, bu yii^den can 

gozleri bordiir; ciJnku onlar, bal^iktaki aci, 

tuzlu suyu icei'lfir. 
■> I,. Degil mi ki gizli bir Ab-i hayatm yok; diin- 

yada aci, tuzlu suyu ic, kb'rldgu satm al. 

||j Bu halde de ebedtlik istiyorsun, amlma- 

yi diliyorsun ha„. Sen zenci gibi yuziiniin ba- 

ra olmasina sevinmedesin, 

Si§ Zenci, zenci olarak dofdugundan, temel- 

dcri zsnci oldugundan, kara rcnkten sikilmaz, 

esendir o. 



* Eu feyitte de n ?b*V' sEiau gefij-or. 



Sahife 76 - 320 



144 MESNfVl SERH] V 

%S € \ Ama guniin birjnde guzeJlegSr, yuzu ahm- 

li fair hale gelirse, gene karanrsa, buna tair 
5are aramaya, gene beyazla§maya galigir. 

820. Ugan ku§, yer yuzunde kalsa tasalamr, 
deitfe duger, aglayrp inlemeye Koyulur. 
'$,§_) Fakat ev kugu, kumes hayvam, ycryiizun- 
de sevingle yiirlir, " yem toplar, nejjeyle kogar 
durur. 
B£.t Cunkii o h aslmda da ucmazdi; obui'Uyse 
u^an ku$tu. 

* Selani ona, Peygnmber, "ft$ kigiye 
ajctyni" dedi; "Bir toplumim iistiiit fcisisi, 
asagilik bit halo diverse, bir tophimun 
2£HgiriL, yoksul fthirsa? bir d* biigisiil&r* 
oyuncafa olan bilgin." 

S'vL3 Feygamber, zenginken yoksul dugeniii ca- 

nina aciyin dedi*. 
S'3 '■ * Ostiinken agagilik bir bale diigen kiijiye, 

JVTudar. boyunun arasina dti^mu^ tertemiz bil- 

gi.ne aciyin buyurdu. 
$0? Peygamber dedi ki: Bu Us b51Uge, ta§ bile 

obamz, dag bile olsaniz aciym. 
Sit, Biri, baqliktan, bagbugluktan soni'a ajjagi- 

lik bir hale dfi^en ki§i; oburu, parasiz - pul- 

suz kalan a*rtgM; 
§£3 Ocuneusu de, ahmaklar arasiiia dii^en, 

diinyada, akilsizlar arasinda derde dtigen bil- 
gin, 

'* Be/titl iftflicl EULtra'i, Slk sctzJen sura tc bllnilnn Mfl- 



MBSMBVJ SEHH1 V 



145 



%%$ Ctinkii ustunliikten agagihk bir hale dus- 
mek, §erefliyken hor-hakiyr olmak, bcdenden 
bir ofganii] kesilmesme benzer, 
f& Bedcrjden kesilen oi'gan, oliir gider; yeni 
kesjldigi zarnan oynar ama bu, siirup gitmez, 

830. * Bildir, Elest kadchiyle Tanri $erbetini 

kjen kijinin, bu yil da ba$i doner, bu yil da 
mahmurdur o. 

££J Kopek gibi, yaratiligtan samanhk yaratigi 
olan kigide padigahhk hirsi ne gezer? 
831 Tovbe ctmeyi, sug i§leyen ister; yolu yi- 
tiren, ah eder durur. 

* Ceylau yavrusutUHi, csekltfri/i ahiraua 
diismftsi; egeklerin kusti sava§araU, kjmi 
alaya ul*rak oim Umamalari; gi<l&si ol- 
rnayan kurn ot yemeyc mecbur kaligi. Bu, 
Tann'mii has kuhina ben7*r ki diinyaya, 
gljnal vcrenlwin, dilekierLne uyaiilami 
arosina diismii^tur, "Musltimanlik, garib 
olarak ba^iadi, garib olarak doner; n@ 
miithi garlptftrc" ilenmiijtir. AUa.'in el^si 
do^ru soylemi^tir. 

f?Jj Bir avci, bir ceyla'ni avlamigU; aeimadan 

da 1 onu ahira hapsetmi§ti. 

^V^ Zulmedenler gibi, o ceylani, okiizlerle, 

egeklerlt* dolu bir ahira kapatni&ti. 

&*{ Ceylan, Uvkerek her yana kaeip duruyor- 

du. Geceieyin avci geldi; egeklere saman ver- 

mcyc koyuldu, 

F. 10 



Sahife 77 - 320 



IM 



MESN'IIV! SERHl V 



git 6kiizlerle egekler, achklanndan o samam 
§eker glbi yiyoriardi. 

Ceylansa, Icimi bu yanrian oyana kae,i- 
yordUj kimi dumandan, saman tozundan yuzii- 
nij ceviriyordu. 

■. Kimu ziddiyla bir araya korlarsa onu, 
tiliim aaatona ugra(,mi§ olurlar, 

* I-Iani Suleyinan da, Huthiit, burada bu- 
luninadigini bir uygun, bir kabul edilir oziir 
getirerek bildirmezse demisti; 

840. Ya Qldudirttm onu, ya da azab ede- 
rim ona p hem de sayiya sigmayacak kadar 
getki bir azap. 

f{,t A Inamlir, gtivanilir ki§i, billr rnlsin, han- 
gi asaptir o asap? Cinsinden ba$ka bir ku§la 
kafese koymak onu. 

A insan, bu beden yiizunden azaptasin; cart 
kugun, bagka cinsten bir ku§la kafese hapsedil- 
rai§. 

gt* 3 Cari, dogan kugudux', tabiatlerse kuzgun-' 
]ar; cariln, kuzgunlardan, baykuglardan dag- 
lanpaig, 

>]t^i0nlarin arasmda zari-zan aglaya - inleye 
kalmig can; Sebzvar gehrindeki Ebubekir gibi 
hani. 



$ 



(S E R H> 



Mevlana, bu bo'Kimde, ilk kissaya d5niiyor ve 
Ibrahim Peygamber'in kesmeye memur oldugu db'rt 
kugtan birinin, kuzgunun, dllek, islek, her xifr pa- 
basina olursa olsun, yagayiga baglibk oldugunu foil- 
diriyor ki karganin omruiiiin uzuri oluguna da iga- 
ret edilmektedir. 

TjSS - 769. tblis - Omiir. I. e. in 544., IT. c. in 652. 

b. nin serhlerine bk. Beyitte ayet-i kerimcden lafzi 
iktibas vardir. Iblis'in, "Rabbim, beni kiyamete dek 
ya§at" darnesti, VII. surenin (A'raf) 14., XV. sure- 
nin (Hicr) 36. ve XXXVUI. surenin (Sad) 79. ayet- 
leiinde gejt?r. 

770. Tovbo-tfmiir. Hz, Rasul-i Ekrem (& M) t 
son hutbelcrinde, "Oliimunden bir yil <jnce tCvbe 
edsnin tovbesini AHah kabul eder" derni§Jer, sonra 

11 Sens gok; dlijmunden bir ay once tovbe edenin tov- 
besini- Allah kabul eder" buyurmu^lar, Soma, "Ay 
da gok" deyip "olumiinden bir an once tovbe ede- 
nin to'vbcsini kabul eder" demigler, sonra "Bir gun 
de c°k" dey'ty "Olumundsn bir an once tovbe ede- 
nin tovbesini Allah kabul eder" buyuvmuslardir, 
Sonra, "Bir an da cok" demi^ler, elleriyle boga?.Ta- 
iim i;aret edip "Cam bumya gelen tovbe &tse, Al- 



Sahife 78 - 320 



143 



MESrfBVl SKHHl V 



hh tovbesini kabul eder" taiyurmu S lardir (Srfine, 
I, 5, 127 }, Kotuluk edcn, yaptigmin ccsasmi tovbe' 
etaiemlgse, ahinette gekeeek, "Ke 5 ke verilmeseydi ki- 
tabmi, bilmeseydim, nedir hisabim, kegke olumle 
bitseydi her i§j m " diyecek (LXIX, Haakka; 25-27), 
W&ffe, "Kegke fcppraS olup gitseydim" diye acikia- 
naeak (LXXVIII. Nebe', 40). Fakat biiffln bunlan 
bu eezalara hak kazanmayi, diirtyada elde ettigi 
iein, dunyadaki tcivbesi;;, Taiin'dan habersfe omru 
gergekte oliiin, hatts Slumden de beter bir hayattin 

784. Yol yitirmjg. XCIH. siirede (Dulla) Hz 

Peygamber'e, "Ve seni yol yitirml§ bulup da yol 
gostermedi tni sana" buyurulmaktodir (7). Bu ayet 
SBSiUi Burette fefsfr cdiimistir. Mevtana, IV. ciltte' 
bunlai-dan S u rivayeti kabai etmekte vo anlatmak- 
ta; 

Hz. Feygamber'in (S. M) siit annekri Halime 
onu atasi AbdiJ!muttaiib J e teslim etmek uzere Mek- 
ke'ye eetirirken yolda yitlrmig, ferysd edip aramr- 
ken ihtiyar birisine rastlaimg, onun delicti vk> put la- 

m b «^dugu Ka'be'ye gfoalg, ihtiyar, putlardan, £Ez 
Muhamm&S'in bulundugu yeri sormu§, putlar Ha 
Muhammcd'in adi amlmcu yew yikilmislnr, AbduJ- 
muttalib, Ka'be'de Tam-i'ya yalvarmi§, nihayet, Hz. 
RasQl'u, bir agac altmda, agacm yapraklariyJa uy- 
narken btilmuglardir (beyit. 913 -» Mecma'ul- 
Beyan, X, s. 505-5063. 

7S5. YeryiMi-Gok. XXI. surenin (Enbiva') 
30. ayetinde, "Kafir oianlar gfitmefler mi ki ger- 



MESMITV1 "S.ERH1V 



149 




gekten goklerle yer birdi ig biz onlan aymdilc ve 
herseyi sudan yarattik, hala mi fnatunazlar" buyu- 
rulmaktadir, Birinci misra'da bu ayet-i kerimeye 
igaret edilmektedir. Ikinel misra'daki yildizlarsa, 
hem, yol gostenen, yol bulmayi kolaylastiran yil- 
distlardir; jietekim VI. surenin (En'am) 97. ayetiy- 
1g XVI, surenin (Nahl) 16. ayetinde, yildizlann, yol 
bulmaya yaradig) bildirilmektcdir; burtlar, aym za- 
man da ger^ck vg dogru yolu bildiren, gosteien ger- 
eek bilginlei'dir. Alf Muhammed'in, yildizlar oldu^u 
bildirilmig (Mecma'; IV, s. 339), Imam Ca'fer*us - Sa- 
dik, "Ve alametlet' var ve yildiala dogru yolu bulur- 
lar" ayetini (XVI, 16). "Alametier bfeiz, yildiz, Ra- 
^Mlah'tir ve gercekl:en de RasOUuliah, yildiiilan 
gok GhH ifin amana ulagma vesileleri kildigi gibi 
EbJibeytimi de yeryiizundekilorin amana tUa^raa- 
lan i^in vedle kUdi" cfemlgtl r (Ayni, c. VI, s. 354). 
Hz. Peygambftf, "Kim, bilgi elde etmek Igin yola dii- 
§erse, AjJah ona, connGte hir yol apar; mtelckler, 
ilim Ogrenmek iateycne, razilikla kanatJanm yayar; 
ilim isteyene, g5kte, yercle bulunanlar, batta de- 
niadeki babk bile bagisJanma diler. Bilgin ktgfnin, 
kulluk edon kigiye iistiinlugu, Ay'm ondorduncii ge- 
cesinde Ay'm, yiktolara ustiinlugu gibidir. Bilgin- 
ler, gonffGkten do peygamberlerin miras^tedirj pey- 
gamberler parayi - pulu miras birakmazlar, llmi mi- 
fas birakiflar; kirn bu mirastan alirsa, pek $ok gey 
elde ctmig olur 1 ' biiyunnujlardir (Sefine; n, s. 219. 
Farkb olavak, Camf; II, s, 45). 

7S6-S10. Bu beyitlerde, alemin Kevn-U Fesad- 

Olup bozulma" alemi oldugunu, var olan styLerin 



Sahife 79 - 320 



ISO 



MESNE VI SERHI V 



yokluktan, yoktan meydana geldigini, her vann, 
daima yenilenmekte oldugunu, yenilerin, boyuna da- 
gilip gittigini, yerine daha yenlsinin, daha guzdinin 
geidigird, bu ha§ir - ne§irin (toplamp dafilmanin) 
surtip gittigini, bcdenin, unsurlardan, tabiatlerden, 
cansizlar alemine, o ilemden duyguau, geligmesi 
olan nebatlara, ondan da, hem duygusu, hem hareke- 
ti, hem de sesi olan capillar alemine geldigini niha- 
yet, ananin, bdbanin yedigi, ictigi cansizlar, bitki- 
ler ve canlilardan suziilup insan oldugunu, her ne- 
air ve hasdrin sonunda miitekainil bir varhk elde 
ettiginj, bu varhkta "Latlfe-i Rabbaniyye" olan, 
Tatui emaneti bulunan "Insani RGh" a kavugtugunu 
anlatmakta, devri i2ah etmektedir. Yalnnz $unu tek- 
rar edelim ki Mevlana, gereek erler gibi "Tenasuh" a 
hicbir suretle inanmaz (III. c. in 3902-3907. b. le- 
rinin g, e bk.). O, bu alemde de, mana bakirmndan 
her an iyiye, daha guzele yuriimek, bu beyitlai'de 
de bildirildigi gibi bedenin, nefis ve tablatin penQc- 
sinden kurtulup yiicelmek suretiyle manevi kcmale 
ulagmayi, bu alemden g<5c.unce de ahirette Tanri 
Mtfuna kavugmayi tavsiye eder. Netekim bir rubai- 
sinde, "Su gibi salt.olarak didenler, an - duru akan- 
lar, garap gibi halkm damadannda, beyinlerinde 
akav - giderler.., Ben ayagimi £ektim h upuzun uzan- 
dim, yattim; gemide upuzun yatarak gidilir" der 
ve lu alemdeki sulukun, gonijJle olabileccgini anla- 
tir (A. GSlpinarh: Kubafler; 1st Remzi K. 1S64; 
s. 68; D harfi, 11, RuMi; Kiilliyyat-i §etns ya Dt- 
yin-j Kebfr; B, Furuzan - f er'in lashih ve hasiye- 
leriyle; Tehran - 13-12 §>, H. Tehran tlniv. bssimi; 
c. VIII, 732. Rubai, s. 124). Bir hagka rubalslnin 




JrffJNIVl 5lRHl"V 



151 



meali de gudur: "Her gun bir yerden gocmek, her 
giin bir konagi birakmak, akar su gibi donmamak 
ne hog.,. Dun gecti, dune ait s& de dun gibi gecti * 
gitti; bugtin yepyeni bir soa soylemek gerek." 
(A. G. N harfi, 103. R. s. 179; B. F. basiml; s; 242; 
1438. E). Bu rubai, Mevlana'mn tekamule, yeniligc 
gercege, ne kadar bagb, hatta bundan ne kadar 
iknitli oldugunu gosterir. 

788. beyitteki "tksir 1 ' ichi 1. c. in 3129. b. ran. 
g. e bk. Bundan sonraki. beyitte, unsuilar anumak- 
tadir. S00. beyitte n itibaren devirdeki merhateJer 
aikredilmekte, bu insan suretinden sonra ruhun, 
ebedl varhk alemine, abirete gideeegi aniatiknak* 
tadii. 

309. garifcter, "her yilin, gegen yddan tig kere 
daha fiizla" sdzunii, mubalaga oiarak anlairaslar, 
aym zamanda, insamn, cansizlar, bitkiler ve canU- 
lardan, yani bu iig varliktan ustiin oldugunun da 
kastedildigini soylemijlordir. Bu anlayi? ve tevctb 
yerinde olmakla beraber, her varlikta zat, yani <&, 
sifatlar ve fiiller oiduguna gore, her a^ilan durafin, 
bundan bncekl duraktan, zat, sifatlar ve Igler ba- 
kunindan listun oldugn hirdirilmektedir samyoruz. 

822. beyitten sonraki ba§hk. "Cc kigiye aciyin." 
"J&a-La'ali'l-Masnua fi*l - Ahadis'il - Mavzua" da, 
"Og ki§iye actym: Bir topiuniun, alearnng olan us- 
tiin kislsine; bir toplutnun, zenginken yoksulluga 
dugenine ve goluk - eocugun oyuneagi olan bilgine" 



Sahife 80 - 320 



153 



MES^EVt SIX III V 



ve "insanlardan iig kigtye aciym: Toplumun QstO- 
niiyken algalan kigiye; toplumun zenglniyken yokul- 
luga dU§ene, bilgisizlerin oyuncagi olan fakiyhe" 
mcalinde iki mevz&' hadis nakleder; ayni mealde 
bir hadis daha nakleyler ve bu snzijn Fuzayl b. 
lyaz'in oldugunu da bildirir (KahJre - 1317, Ede* 
biyyc Mat e, I, Kftab'iil - tlm; s. 110) . Gergekten 
de yiicelikten alga Jan, zenginken yoksulluga dUgen, 
hale bilgisizlere oyuncak olan ki^iye acinir; "Aci- 
ym, size de acitism" hadisi dusdnUlUi'se me&len ha- 
dis olarak kabul edilebilir (Cami T , I, s. 32), Hz. 
Ali'nin, "0$ kigiye acinir: Bilgisizin hiikmtl all ma 
giren bilgin, giiglii zalimin eline dusen zayif, a§a- 
gilik kijlye muhtag olan ve kavminin ustunii olan 
ki§j" mealinde bir sozii de vardir (Ahadis-i Mesne- 
vi; s. 156). 

824, Mudaf boyu, ahmakhgiyla tamnmis. bir 
boydur; sebeple beyitte arulmi^tir. 

830, ELest. I. c. in 1246. b. nin §. e bk. 

832, beyitten sonraki bashk "Gersekten de Is- 
l&m garib olarak ballad J, girib olarak doner; ne 
mutlu garipJere." (C&mi'; I, s. 65) Basliktakl hadis, 
arapca olarak ge£mcktedir, 

S39, SQleyman - Hiithut I. c. in 1587. b. nin 
5. c bk. 






M 1 T I N 

* HftUu tamlmfylB Rafizj olan Sehaevar 
sehrini Muhammed Iia4*Km S ah'm s»va$l a 
almasi., JiaUcui, canlarmi bflgi^amaauu 
dUeme^ O'ftan da, bu gehirdrai EbuS^kir 
adh birini bana setlriit; size anutn ver&yim 
demesl 

&' * Ulug Alp Muhammed Harezmgah, sigi- 
naklarla dohi Sebzvar §ehrine savaaa gitti-. 

Onlarin ordularmi sikigtirdi, askerleri de 
dugmani kirdi - gecJrdi. 

■ Halk, huzuruna gidip yerlere kapandi 
aman diledi; kulagimiza halka tak, blzi km- 
kole yap, tek caninuzi bagigla. 

Sana geroken haraci, bacj, her mevsimde 
arttirarak veririz, dile bizdert dlledigini de- 
diler. 

! ■/ - A arslan huyJu, canimiz senhi; buyur da 
blade bir zamancagiz eminet dursun. 

850, Harezmsah, bana dedi, EbubekJr adh bt- 
rini getJrmezseniz canuuzi kurtaramazsiim. 

A Qrkekler, gehrinlz hallurtdaii EbObekir 
adh birini bana armagan olarak getirmezsoniz. 



Sahife 81 - 320 



J5J WE&NEVl SERHI V 

A asagibk killer, sizi ekln bicer gibi toi- 
ler im; ne harac nil rim sizden, ne afsunumuzu 
dinlerim. 

Bunun iizeiine, biiyle bir gehirden Ebube- 
kir adh birini fsteme diye yola, altin do5u bir 
CUVal getirdiler, 

Sebzvar'da, nasil olur da Ebubekir bulu- 
nur, yahut da derede, kuru kerpig nasil o'iur 
dediler. 

i^f\ • A muglar dedi de ytizunij cevirdi altin- 
dan, bana Ebubekir sffli birini atmagan olarak 
getirmezseniz dedi, 

Higbir faydasi yok, ben gocuk degilim ki 
altina, giimu^e kapilayim, aldonayim. 

A dugkuti, mescidi, arthm stirte - siirte fir 
donaen secdc etmedikee gene kurtulamaissm. 

■■ Soldan, sagdan, bu yikik yerde, ncrde bir 
Ebubeklr var diye haberciler, arayicdar yot- 
ladilar. 

Og gtin, ilc gece arayip taradilar; sonun- 
da zayif, bitidn bir EbQbekir buldular. 

880. Yolcuymus, hastalanmis, bir yikintinin 
bueaginda kuruyup kalmig. 

Yikik bir ko§ede uyuyakalrrog; onu gorur 
gormsi, aman, eabuk dediler; 

Kalk, davran, padi§ah seni istiyor; §ehri- 
mlz, senin yuzsinden oldtirulmekten kurtufa- 
cafe 

Adam, ayagrni olsaydi, yurtiyebilseydim, 
diledigim yere gitniGm mumkiin olsaydi, 









MESM-VI ?ERH! V 



155 



Bu dOsman sehritide kalir nnydim hie? 
Yuriir, dostfarin gebrine giderdim dedi. 
5t'. ; * Salacayi getirdiler; o Ebubekir^i kaldi- 
np Listiine yatirdilar. 

Harezmgah gfr'sun diye hamallara yuk- 
leyip yollndilar. 

Bu rtiinya Sebzvar'dir, Tann eri burada 
yitmig gitmi§tir; akdsiz-fikirsiz sayilmigtir. 

Ilarezmgah, sanki Tann'dir; bu rezil top- 

lumdan boyuna gonul ister, 5z dogitilugu diler. 

■ * Peygamber, "Tanri gOrunu^ieriniae bak- 

maz; Iginizi, gBniil dogruluguyla, O'nun razi- 

llgini diyleyerek yapin" dedi. 

S70. Tann, ben der, secdpnln gskline de bak- 

mam, altin bagislamana da; bir gonul saiiibinin 
goziiyle bakar, gortiriim seni. 
_ ^3 r Sen gciniunu gonui sandin da gonul ehlinl 
ai'S^ttrmayi biraktln, 

• Goniil, byle bir varhktir ki, ^u yedi kat 
gok gibi yediyuz gpk, orada yiter - gider, g5- 
riinmez olur*, 

Bu ^e§it gonii] lurmtifarma, gonij] dokiin- 
tiilerinc goniil deme; Sebzvar'da Ebubekir ai - a- 
ma. 

~?s)[, * O&itll suiiibi, alb yijjdu ayna kesiJmig- 
He] Hftk, alti yandan da, o aynadan bakar. 
j . Ama alti yanda bulunanlara, o goniil sa- 
hibi oimadikga bakmaz Hak. 



* ■'Yiter - Bti\tt" iliy e fevirtlijfiiiila &Oe, inrtinrjc, "vAve 
■.'ft nLiinn'' tarsinch gt-.qiyTi "\nv&*\ t^tJcci^Bj ki'yflk*] BtflKj kqy- 
I -■ f i : i ■ ■ I . (HOnmiJl* "Jiiv-jViirmak, yfiv;bili]iak ,n tan peine pc;K.;tjr. 



Sahife 82 - 320 






JSfl MESNEVt SEtaii V 

■. • H;tk, birin] tapismdan sQrerse, onun igin 
surer; tapi S1 na ahrea, geno o kigiye dayanmis- 
tir o da o yii2den makbul olmugtur. 

Hak, o olmadikca hicbir kimseye nimet 
vermez; j 5te ben, ulawi, kav^an kiginin halin- 
den birazcjgmi soytedim. 
>'^ Tann, ve^fyi, hafisi, onun avucuna 
koyar da, acinanlar^onun avucuyla vcrir ba- 
Sigiar. ' 

g-y Onun avucuyla turn denizl KrleamigHr- bu 
Wflik, bu biMik, neljfcsizdir, nlteUksizdlr? ama 
boyuna da artar, yucelir. 

SSO- 6y]e bir birlfktir, oyle bli- bilcliktir ki 
soze sigmaz; zati soylemeye kalki^ak da ken- 
dim ytmnaktir, olmayacak birgeydir vcsselam 
= ti A sengin, sen yiiz yuval aitin getirirsin- 
Haksa, a yiikten iki biiklUm olniug ki 5 i cler 
Sana; bana goniil getir, goniji, 

Goniil mtiext raziysa ben de raziyinv 
amn g6ni3 sendcn yiiz g^J&nigae ben de vijz 
ceviririm. 

Sana bakniam ben, gSnule bakanm; ey 

can, armagan olarak kapima onu getji-. 

* O seninle nastlsa ben dc oyleyim; "Cen- 
netler, anaiann ayaklan altindadir." 

" Halkin ana S1 da odur, babasi da, as u da 
No mutlu o kigiye Ui bedcnc bakar da eo- 
nulu goriir, E 

:, Am ^ «" fei= fefe buracikta, sana 
■TOWi getirdim; cysa, kutu. bdyle g<5nij]lcr- 
le dopdolu der; 



KFSHCTI 5EBHf V 



157 



Stf 3 O gdnlilu getlr ki alemin kutbudur o; iti- 
sEtnin canimn canimn camna da candir o. 

j^ O goniiller sultani, o nurfa, hayula dop- 
dolu goniil beklcmektedir. 
£&*■) Sen, gunlerce Sebzvar'da gezer de gene o 
Qegit bir goniil bulamaasin. 

S90. Sonunda, solmus, cam porsumus, guru- 
mug bli' gbniil budur da r salaeaya kor, o yana 
gottimi'sun. 

-S3 1 Padi^ahim dersin, sana gSnvn getirdim; 
Sebzvar'da bundan daba lyi goniil olamaz. 
^j^O da sana, a kiistah der, buras) mezarkk 
nil kl buraya dltt goniil getiriyorsun. 

: Yurii, git; padigah huylu goniilu getir; o 
gonuJQ getir ki vadik Sebzvar'i, onun yu?Un- 
den amana ka\-u§ur. 

S*)\< goniil, sank) bu dilnyadan giKlentni^tir; 
zaten de karanlik, aydirdigin ziddidir, 

;:" tj s Elest guniitiden beri tablat Sebzvar'] ona 
diigmandir; bu diigmanlik da mii'astir ona. 

Sf^i Ciinku o, dogaii ku^udur, diinyasa kuz- 
gutilar §cbri; bir cinsten olanmin, kendl cin- 
slnden obnayam gdrmesi, gonlunii daglar, 

Ona yuinu§aklik gostcrse bile miinafiktik 
eder de gtistevir; omunla u7Ja§irsa, bir§ey elde 
etmck icin uzla§ir, 

& ; : Evet deae bile, bu, ona yalvan^, onu ger- 
i;ek bibg yuziinden degildlr; bgut^uniin h bgii- 
du uzatmamasi igindir. 

>;e^ Cunkii bu leg arayan ajagibk kuzgunun 
kat-kat, yuzbinlerce duzenl vardir. 



Sahife 83 - 320 



158 



MESNE V J SCllHl V 



900- O iki yiizliiJUgii benfmse^c kurtumr-ei- 
dS-r^ ymiilim ' f:iyClEi vereJ1 bh ' serteg* 

CfinkH o ytke, o (tetOn gtmiji sahibi bi~ 
zim pazarjnuada e$eklerin uyipladigi bir erdir. 

Cansiz Segilsen, goptU sahibmi am; padi- 
gaba zit degilsen gonul cinsinden ol. 

Gostei*$(, dnlk»vufci«gu tfoguna giden ki- 
Si, sence scnin dosttin, ama Tann'mn &t kuJu 
dostun degji. 

Senin huyunu c^an, tabiatinee giden kitf 
senw ercn, seflca poygamber. 
i Vtirii, islegj birak, havana uyma da bir 
koku al, o etizeiio, koku da sen i arasm, bulsun 
I Havana uyclugUmtejidir ki beynin Iwkue- 
mus; irttflkle anber kokusu bile kolu g e ij yor 

3P; Bu Scfeto somi yoktur; ceyJammEsa ahir . 

da, timdan tuna kasmada, 

Aiittla, isjckbrw ai-asmd* ]< a i an 
eeylan Jukayesinln ] ittJiin m&mii 

^,° ^ eIirn gfibogi misklerle dolu ceyJan 
^inlerce eseklerin ahmnda igkence igindeydi 
. ■ Karaya vurmug telik g Jb i can ^kisjp 
grpimycrdu; sank] pickle misk, bir hokfcaya 
bir kutuya konmugtu, 

S10 E&egin birl, ha diyordu, bu hawan- 

lann babasinda, padisahlarm, .teylerbi huyu 
var, onJar gibl susmakta. 



\ 






MESNIVt SEEHl V 



159 



.S,i j Obiirii, onun bu yandan o yana, o yandan 

bu yana gidip gelmesiyle alay ediyor, bir inci 

elde etmi§ diyordu, pasil olur da ucuza verir? 

I ; Bir ba§ku. eseb, bu Inceliklc, bu kibatlikla 

padigabin tahtina eikip kurulsun, sCyleyin oiia 

diyordu. 

■ . Bir baska e§ek de gok yemi^ti, midesi ek- 

gfenigU; ceylani. da saman yemeye cagirdi. 

i , Ceylan ba$ini gevirdi de git a e$ek dedi, is- 
tahim yok, halsizim. 

,J Esek, evet dedi, billyorum, nazlantyorsun, 
yahut da anna gldiyor da gekiniyorsun. 

Ceylan, n, senin gidan dedi; o gidadan, se« 
nin bedenin dirilir, yenilesir. 

Ben bir gayidigm egl - dostuydum; an- 
duru su kiyilai'inda, baglarda - bahgderde ra- 
hatla§irdim, 

Kza - kadcr, bizi a^aba ugratU ama o huy, 
o giizel tabiat geger - gider mL big? 

Yoksul olduysam yoksul yiJzlu de olabillr 
miyim big 7 Elbisem efikidiyse de ben yonl- 
yirn. 

920. Ben sunbulU, laleyi, reyham bile nazla, 
iat&meyerek yerdim. 

'I I Esek, evet dedi, laf ededur, laf el, l&t\ 
gurbet ilde bo? sozler cok soylenir. 

Ceylan dedi ki: Zati gobegim tamklik 
ediyor; bdagacma, anbere bile rolnnet etmiyor. 
32J Ama o kokuyu duyacak burun nerde? Fi§- 
kiya tapan e^ege bu koku haiamdir. 









Sahife 84 - 320 



J 60 



MESNEVl SERHl V 



Efcek, yolda egek pialjf inl koklarj bu egels 
topluluguna, nasil misk sunayjm bon 7 

* SunuTi k;indir ki o $efaali dilenen Pay. 
gamtaer, "isJam, dwiyada gariptir" remzini bu^ 
yurdu. 

11 CUnkU MUslumanla, meleMer S olukta§tir 
eshr-dosltur ama, yakmian, hisimlan bile on- 
Elazi kacarlar. 

Wfl HaJk, ona bakip k en ^i dnsierinden sa- 
mrlar ama ondaki kokuyu oiiyamazlar, 
LS okuz postuna biMinmujj arsJ.in gibi ha- 
m; uzaktan soUirsen gor; faakt postunu al ma - 
ya kalkisrna. 

9J3 Postuni, almaya kalkigacaksan beden okU- 
zBnd*B v*ge$ eUnk a o arslan huylu, beden 
okuzunti paralar, 

S30 oktoliik maiM siyinr, cakanr ba Sln - 

aanj hayranlik huyuna eeker-ahr senden. 
3j i Okuz bile olsan, onun yanmda ai-Hlarj kesi- 
Hi-sin; atna sen, fckOzIc diigiip talkmaktan 
ho$lamyorsan, aralanlik a rams. 



(S E H H) 

844, beyitten sonraki ba$nk. RMizi. Terkeden, 
birakan anlamina arapga bir soiriur, Ehlieiinnet'e 
gSre, ilk olarak Lu s6z, Imam Huseyn'in oglu Imam 
Zeyrfiil-Abidin Ali'nin oglu Zeyd'in, teraftarlanna 
verileo bir lakaptir. Zeyd, Ali'yi, biitun sababeden 
Ustiki saymakla beraber Ebubekir ve Omei hakkin- 
ad da kotu bir inans beslemezmis. Taraf tartan, 
2eyd J flen f EbObekir ve Omar hakkiitdakl kanaatini 
sormuslur, Zeyd, onlar hakkinda kotii bir Inane bes- 
Jemedifin scyleyiirce, bagmclan dagilmislar, o da, 
bcnl terkcttiniz detnl§, bundan sonra da Si a hak- 
kmda Raiizi s5zu, tamim edilmiatir (Ebiil - Hasan 
Aliyy b, ismail'il- As'ad; MakaaJat'iU - tslamiyyin 
ye thtilaf 'Ul - MusalJin; H. Ritter basimi; tst. Dev- 
let Mat. 1929, e. I; ft 64-65. CcmfUeddin Ahmed 
b. Ali b. Huseyn b. Ali b. Muhenna: Umdefut - Ta- 
lib ft Ensabi Ali Ebi-Talib; Kecef. Murtazaviyye 
K. Hayderiyye Mat, 1358 EL s. 246) , Zeyd, 121. yil- 
da (738) Emevjler aleyhme kiyam etmis, ayni yil- 
Hn, yaliut 122 hicri Saferinde (740) §ehid ediknis- 
tST <Ayni, s. 248). §ia, Mesnevi'iiln son dldinin son- 
larmda 4537. beyittcn sonraki bahiste zikredilan ha- 
disi, Hi. Ali'nin hilafctine delU bmp ilk iic halife- 

vi, halife saymaz. 

■ F. 11 



Sahife 85 - 320 



162 



ME5NEVI SERHt V 



845. MuhamiriEXJ Hareismsah, 56S de (1172) pa- 
digah olmu§, 582 de (1186) JSebzvar'i ku^atmi^tir. 

Kaledekiler, ona soviip saydiklarmdan pek kiziyor; 
sonunda Sebzvarhlar, s&filerden Ahmed-i Bedill ge- 
faatgi g5niclerml§ler, Hare?,m§ah, onun gefaatini ka- 
bul etmig h onliinn su^larmdan ge^migti. Sebzvarh- 
lar, sufileri, bu arada Ahmed Redil'i de sevmezler- 
di; hattfi. ona ok bile atimglardi; o da, bunlai'dan 
daha miinkir bir toplum olsaydi, sjeyhim belli oii- 
lani> sehrifie gonderirdi derdl. Bu ?Mm giirleri de 
vardir (Tarih-i Ciimn - guga; Muhammad b. Abdi.il- 
vehhab-l Kazvini'nin hasiyekri ve diizettmeleriyle; 
c. H, Leyden - 1334 H. 1916; s. 24-25). Cihan - 
gu§a bir rubatsini ahyor (Ayni a. ler); aticiik bu 
rubai'nin bilhassa ikit>ei beytl, Mevlana'nm bir ru- 
balsine cok benzer (B. Furtaan-fer basimi; c. VTI1, 
"Y" harfl, 1930. rubai; tercememiz: "Y" harfinin 
16. rubalsi; s. 199). 

Mu'cem'ul -Buklan, "Kum" ijehrinl anlatirken, 
halki gii olan bu $ehre h bir Stinninin vali oldLigttiui, 
Ebubekir, yabut Cmer adii blrixii bulup getirmez- 
seniz, ne yapacagimi twin bilirjm dcdigini. onlara Ue 
gUn milhlet verdlgini, halkin, arayip taradiktan 
sonra, prgiplak, §agi bir garibi bulup vail ye g5tbT- 
duguiiu anlatir, Vali, onlan snviip bana en firkin 
birim getirdiniz deyince Iclerinden biri, efendim 
diyor; Kum'un havasi, bund an guzel bir Ebuhekir 
yetigtinemez. Vali, bu s5?-li duyunca gulUyor ve on- 
lan bagi§liyor (e. VTT, Kahire-1324 H. 1906; s. 
159-161), Anla§iliyor ki bu hlkaye do halk hika- 
yelerindendir ve nakledilirken sehir adi degigmek- 
tedlr. 



MESNEVl SEttHl V 



1G3 



847. KGle-Kupe. Eskiden kdMcrin kulaklanna 
kiipe takibr, kole olduklan bu sujetle beOirtilirdi. 
Fars^ada "Gulam-i halka begug-Kula^i kiipeli kul" 
tabiri, bu adeUen kalmadir. Bektagilerde, mucer- 
redlerin, yani evlenmemeye ikrar verenlerin sag 
kulaklan delinir ve o kulaga "meng-us", yani buyijk 
Mr halka takilir ki bu da ercnler yolunda kul oldu- 
gunu gosterir. 

855. Mug. Atese tapanJarm rahiplerine verilcn 
addir, 

865. Salaca. Metinde "Murde - ke§an", yani 51U 
cekenier diye geper; tiirk?esi "salaca" dir. Hala 
Anadolunun bir^ak yerlerinde kullandan dijrt kol- 
]u bir tabtadir. oluj-u bu tahtanm iistiine yatinrJar, 
usl.ijnii §alla f ortuyie Orterler. mezara bununla go* 
turiirler. Istanbul'da, Oskiidar'dlaki Salacak, oratia- 
ki saraydan, olenler, o iskekden kar§iya gegirildi- 
P igin bu adla adl&ndinlmlgtir; netekim, gene o 
civardaki Harem de, sarsyin harem dairesi o civar- 
da oldugundan bu adla aniJrm^tir. 

869. "Gcrcekten de AJlah, Euretlerinlze, irtalJa- 
nniza bakmaz; fakat ancak gOnulIeriniae, amelleri- 

nize bakar." {HadiE; Cami 1 ; T, a, 62) 

S7S. 'Gergekten de AUah'm oyle killari vai> 
dir ki onlan, kullaiin faydalanna memur etmi^, 
kul!ara gereken §eyleri ohlara vermigtir. Kendileri- 
nc verileni kullara vermediler mi, onlardan ahr, 

ba§kalarina veriT." "Gci'ceklen de Allah' m oyle kul- 



Sahife 86 - 320 



164 



MESNSV1 SIRHt V 



Jan vardir ki onlan, halkin ihtiyaglanru Eiderme- 
ye memur etmistii'; balk onlara ba§ vurur; onlar, 
Allah 'in azabindan emindirler," (Cami'j I, s. 78) 

884. "Cermet ana! an n ayaklan alljndir." (Ca- 
m¥; J, s. 122) AUah'a ve RasHlune ilaattan sonra 
kimin hakki vardir, kime itaat gerektir sorusuna 

Hz. RasiiT (S. M), "Anan" buyumnuslar, sonra so- 
rusuna gene "Allan" demigler, soru iieuiieii de*a 
sorulunca gene "Aran" buyurmugJar, ondan sonra 
denince de "Sonra baban, sonra da "yakinlfgi ba- 
kimindan yakindan yakina" buyunnuglardir, (Ga- 
rni"; I, s. 55), Bu hadise nazaran insandakl hakkin 
d&rtte lieu anatiin, bbi babanmdir. 

895. Elest L c. in 124G. b. 3. e bk, 

025. "Sefaatim, timmetJmin, biiyiik giinah I§- 
leyunlerinedir." (Cami'; U, a, 33) 



++ 



M E T I N 

* "Ben yedi semiz Iubkl yedi arik iiu-gin 
yedigini gorduin" ayetjnin teisirt; Tann, 
o yedi ank incgi, ac arsbm huylu yar&tti 
da o yedi semiz iitegi L*t:ililit ycdller; o 
inek hayab'nl, rttyada in*k geklinde 
g&sterdilcr ama sen, iinl:uua batt. 

331_ Misii* azizl, glzli alemi gorcn goze kapt 
agildi da, ruyasmda, 

gj^ Yedi tane scmiz, besili in^ii, yedi tane 
ank inegin yedigini gordil 
3jL O yedi arik inek, igin is yiizijne baki- 
lirsa arslatidi; boyle olmasa inekleri yiyebilii- 
Jer miydi? 

«3«5 Ig, eri de gortinUgte insandir ama onda, 
insanlan yiyen bir arslan gizlidir. 
93L Adami bir giizelce yer, onu tek bir hale 
sokar; tortusunu suzer, aritir, derdini giderir. 
JJIJ9 * Bir dert yuzUnden butiln dertlerden kur- 
tulur, ayagim Siiha yilcUzirun iistiine kor. 
$2>% Nieeye bir yomsuzluklarla dopdolu kuzBun 
gibi so'ylenfp duracaksin; ey Halil, hoxozu ne- 
den kestin diyeeeksin? 

*_■ i L J Haiil, buyrtiga uydum da kestim dcr; iyl 
ama buyruktaki hikmet tic? S5yle de Tann'- 
yj, kildan kila liesbih edeyimt noksan sifatlar- 
dan miineaseh oldugvtnu sByliyeyim. 



Sahife 87 - 320 



i<::. 



MESNEV] SIHul V 



MBSNBVt JSJtHJ V 



1$7 



Seism ona, Halil'in, horozu kaamesudn, 
miiridm Jdndtfci kotii, oldiiriicil 
Hitatlardfui hangistniii aokubne- 
&be, gJdcrilnifsmtj fcjar&t oldu^ii 

Horoz, gehvete diiskimdur, gehvete pek 
tapar; o zeliirli, o kotti gavapia sarhcstur, 
1 «J gehvet, a tavsiyede bulunan kigj, soyu -so- 
pu Uretmek k;in lazim obiiEisaydi, Adcm, utan- 
cmdan kendini hadim ederdL 

* LanetJenmig tblis, ey herkesin nzkim 
veren dedi, gu avi avlanabUmem igin bir bu- 
yiik tuzak gerek, bunu Isterim senden. 

j * Tanri ona, altiru, guraiigii, at surusiinu 
gosterdi; bunlaria yaratilmiglan kapabilirsin 
dedi. 

■'. * fblis, gok guzel dedi; dedi ama sura- 
tim da ekgltti, sikiimi^ tuning gibi dudaklanm 
sarkitti, 

* Bunun uzerine Tanti, altini, Ineiyi, gti- 
zel madenlsrf, o arda kalasiya, o geberesiye ar- 
magan sundu, 

'""■■ * A Janetlenmis dedi, al su tuzap da, tblis, 
a giizel yardunci dedi, bundan daha fazlasini 
ver, 

* Yagh - balli geykr, degerli garaplar verdi 
ona, ipek kuma§]ar sundu, 

:'- I * iblis, yarabbi dedi, imdad et, bundan 
fazla istiyorum; onlan, hurma lifinden oriil- 
miis bafla baglamak iein bundan da fazlasmi 
istiyorum ben. 



gwl ■ Eoyleee de senin er olan, yurekli olan 
sarhoglann, ercesine koparsinlar o ipl. 

950. • Bu tuzakla, bu heves ipleriyle de Benin 
erlerin, adam olmayanlardan ayrilsin, 
~~> • A tag.taht sahibi padigah, insani bag 
agajji dii§tirecek, adam aktlH aldatacak baska 
bir tuzak Istiyorum. 

r . * garabi, cengi getirdi, Online koydu; fb- 
Its, yari gulurnsedi, yan sevindi buna. 

| • Ezelt azgudiga, yol yitirpieye dair ha- 
ber verdi de haydi dedi, sinay)? denizinin di- 
blnden toe kopar. 

?*>L * Hani senin kullanndan bid Musa, degil 
iniydi ki dcnizde, to^dan - topraktan perdeler 
asnustt; 

* Su, her yandan dizgin kasmt^ti da de- 
nizSn dibindcn bir toztfur, kopmugtu. 

* Derken Tann, erkeklerin akillanni, sa- 
birlarim alan kadin guxelligini Ibbs'e goste- 
rince, 

* Iblis, pannaklarim ^Jfirtarak oynamaya 
basladi ; onu vor, onu dedi ; onun yiizundcn tez- 
ce mur^dima kavugtum gitti. 

* O akli, fikrl alan, kai-arsiz bir hale 
getiren mahmur gdzJeri goriince, 

* Goniil alan gUzellerin tertemiz yanak- 
lanni, gonlii corotu gibJ yakip kavuran yuzle- 
rini. 



Sahife 88 - 320 



I«S 



W£SNFV1 StRHt V 



960. * Yiizlerincteki benlerj, kasianru, akiyka 
benzeyen dudaklanni seyredince... Hani der- 
sin kl Hak, inoe bir till perde ardlndan teceUi 
etml§. 

:jbi * nan, o edayi, o kivrak kintal go- 
runee; Tanri'nm, tul pernio arduidan teceUi- 
sini andiran bu giizeJllgl st?yredi«ce Iblis, ag- 
radi da hemenoeeik oynamaya koyuldu. 



* 









(§ E R H) 



931- beyittai sonraki baijlik. Yusuf Feygamber 
(A. M) f kendisine gOnul kaptiran ve Misir azizlnin 
haninii olan Zeliha ytfzunden hapse atilnns, hapis- 
hanede bulunan iki kisjnin riiyasim yormus., toa^m- 
da ekmek oldugunu, kuslarin o ekmefi yediklerini 
gorene, sen asilataksin, ku§lar bagmi didikleyecek- 
ler demi§, ewela Aziz'in gerbctcisl olup, gene Aziz'e 
gerbet verdjglnl gorone de, sen gene eski hizmeti- 
ne almacaksin; Aziz'e bcnim sugsuz cldugumu soy- 
le demisti. Ewelce iman leklif edip onlan hak di- 
ne hidayet ettikten sonra rijyalarini yommlayan 
Yusuf un yorumu ay men Gikmis, fakat §erbetej. r 
Yusuf un tenbihini unutmus, Yusuf zindanda ye- 
di yil kalint§li. Yedi yd soma Misir Azizi, yedi za- 
yif inegin, yedi semiz incgi yedigini, yedi terii ta- 
ze bagkla yedi kurumus. bo§agi ruyasinda gormug, 
rtiya yorumculan, buna asli olmayan bir dus de- 
mi§Jer, serbetQl, Yusuf' u hativlayip soylemis, Zeli- 
ha da, (|te gimdJ hak yerine geldi demisU. Zindan- 
6an eikardan Yusuf bu rijyayi, yedi yil bol- 
luktan SQtwa yedi yil kitlik olacagi tarzirtda yo- 
rumlaims, Mi sir Azizi de onu Misirin mali isjerine 
memur etmig, Yusuf, yedi yil erzak ve bugday bi- 
riktiirais, kithk yiHannda, bas. vuranlara yardrni 
etmisti. XII. surenin (Yusuf) 40-56. ayellerinde 



Sahife 89 - 320 



MESNFVl SERH] V 



171 



1M 



MESNFV] JIRHl V 



anlatilan bu oiayda yedi ank inegin, yedL semiz ine- 
gl yedigi 43. ayette geger; haghkta ayetten JMzI 
iktibas vardir (I. c. in IIS., IH. c. in 1606. b. kri- 
rtin s. e de bk.). J 



937, Bir dert-Biitun dertier. 
b. s. e bk. 



IV. c. in 312S. 



939, beyitten sonra gene bu ciltteki ilk hlka- 
yeye dOniiyor ve Ibrahim Feygarnber'e (A. M), 
kesmesi emnediten dort ku§un birinin horoz o]du- 
sunuj buridan da gehvetin kastedildigini soyiiiyor. 

942-961. Bu beyltlerdc, Iblis'in, insanlari kan- 
dinp dogm yoldan saptirmak igin Tann'dan istck- 
lerde bulundugu, kendisine gosteTilen btitiin geyleri 
kuftimsedigi, kadinlar gtisterilince oynamaya ba§- 
ladigi bildirilmektedir, Hz. Peygamber (&, Mj h "Dun- 
yadan sakinm; kadmlardan sakinin; giinkii iblis, in- 
san!an avlamak ifin pusurJadir, Teiniz ve eekinen 
klgileri aviamak iyin kadwlardan dab a fazla guven- 
digi yoktur" buyurinuglardir {Cami'; I, s. 7), An- 
karav!, bu hadisten ba§ka, kadiniarin, insanlan av- 
iamak iein §eytan'in ipleri olduguna dair bir ha- 
disle, "Benden sonra sizin if in en korktugum $ey, ka* 
dmlarm fitnesidir; onlann yuzuuden ugrayacaEiniz 
imtihandir; kadinlardan sakinirj" meaJinde bir ha- 
dis nakicdiyor (s, 124). Aynca, IbJis'fn, yarabbi, 
Ademogullarinin evleri var; seni o evlerde aniyor- 
Jar, benim evlm neresl dedigine, Tann'nin, senin 
evin hamamdir detlighus, yarabbi, sen cmlara Kur'- 
an verdin, benJm Kur'amm nedir sorusuna, senin 




Kur'anin gilrdir buyurduguna, yemeglnin, Tann 
adiyla kesdmeyen hayvanlaim etleri, Igeceginin, 
sarhogluk veren §fiyler f av aletlerinfnse kadmlar ol- 
duguna dair de bir hadis nikrediyor (s. 122). 

Burada bilhassa §wiu kaydetmemiz gerekiyor 
sanmz: 

Mevlana, bu hikayede, bit geTgefii anlatmakta- 
dir. Eircok cinayetler, kbtulukler, einsi meselelerl 

hailed ilmemis toplumlard;!, kadin ylizunden meyda- 
na gelmektedir. Pakat Mevlana, bu yuzdcn butiin 
kadinlari suclamamaktadn ■; hatta o, kadinlafa hu- 
susi bir onem de verir; mcscJa I, cildin ortaklann- 
da„ "Kadinlar, akilh kigiye ust olui-lar; bil^isis ki- 
§iyse onlara ust olur" hadisini serhederken, cahil- 
lei-de, hayvan kabaligi oldagunu, onlarda incelik, 
lutuf, scvgi olmadigini, scvgi, yumu§akllk sifatla- 
nnin, insanlxk vasiflan, ^ehvel ve ofkeninse hayvan- 
bk vasiflan buiundugunu sSyleyip bu bahsin son 
beytindc, "Kadin, Tann i§igidir t EevgiH degil; san- 
ki yaraticidir o, yaraiilmi? dcgiJ" buyurur ("Mev- 
lana CelaJcddin" adli escrimizin "Mevlana ve Ka- 
dJnlik" bahsine bk. s, 211-213). 

948, beyitte "Hurma lifinden orukntts bag", 
CXt. surenin son ayeti olan 5. ayetten l^fzi iktJbas 
var (H. c. in 421. b. in g. e bk). 



.\ 



Sahife 90 - 320 



MfSNEVl SEFHI V 



17S 



ME1IN 



/ 



* "Biz imam en guze] bir gekilde ayaga 

kaidiparak yajmttilt; »<Mira da onu, a§a- 

gdann en AaaJjisMta attEk" ayotleriyte 

"Kimi yn^atirsak glkiinll aialtanz" 

ay^tiniii tcfsiri 

31, J. Giizellige brnek clan Adem'e melekler see- 
ds etti; ama Adem'den bu gtizellik, bu iMiin- 
liik alinmca 

& .: Eyvahlar olsun dedi, varliktan sonra yok- 
luk ha. Tami, sucun su ki derli, cok yagadn* 
■'.'l- l, Cebrail de pcrseminden tuttu da, su ebo 
dilik yurdundan cik, su giizeller toplulugun- 
dan ayril diyc sekip surtimeye Icoyuldu*. 

Adem, peki dedi, iistUnJukteii sonra bu 
alcalma da ne? Cebrail, o lutuftu dedi, bu da 
adalet 

5db Adem, a Cebrail dedi, canla-goniilJe sec- 
de etmigtin bana; simdl nasil tiennellcfden sti- 
riiyoraun beni? 

1t,J Guzlin, yapraklai'in fidand^n dbkulmesi 
gibi su imtihan bagmda elbisem, bedenimden 
«eup gitliyor. 



* B^Itte "Ir.pluluk" dlye (CTlfdishnl* 
"cork" dij-e gtfij-fif. 



meEijtde 






.<Hs Pavlakligi, Ay 'a bsnaeyen yuz, koealiktan 
oturii kertcnkele sirtina dbndii. 
3i,a o panl - pattl parlayan bag, kocalik cagm- 
cta girkinle§ti; saclan dokiildii, dazlak oldu 
gittl. 
970. O mizrak gibi saflar yaran, o sauna -sa- 

hna eflalanan diimdtiz boy, kocahkta yay gibi 
bukuldii, iki kat oldu. 

!/<■ Lale renk, safrana db'ndii; arslan gUeii 
gdtti, kanlar gibi gU?suz kaldi. 
3** Oyunla adar..i koltukiayip yere yikartoen 
Simdi onu koltukiayip kaldiriyorlar, koluna 
gii'ip yurtUUyovlar. 

9 ■"■ Bu, gam beiirtisidir, porsuyup solus, be- 
iirtisidir; bunlarm her biri de oliirniin elcisidir, 
habersicidir. 

* "Ancak inaiitUilai', tyi i^ler yapaidar 

ba§ka; onlara, basja kalalmaz ecir var" 

ayetinin tefsirl 

i 1 Ama adamin heklmi, Tann nuru olursa, 

ona koealiktan, hararctten bir eksiklik gelrnez. 
* Onun gevsekligi, savbo^un gev^ekligine 

benzer; o geVgekllkte bile Riistem, kiskanir 

onu, 
C J I '.- Oliip gitse bile komikleri tada batar; bu- 

tun varligi, zorre-zerre §cvk i§igimn pan!1;i- 

lanyla ortulur, 
;: jV* Alimsiz kigi, meyvasiz bagdir; guz mev- 

simi, f>nu alt-iist eder. 



Sahife 91 - 320 



174 



MJiS^EVl SERHl V 



Giilii kalmaz, kapkara dikenleri kalir; 
saman yigini gibi sararir, ijzsiia bir hate di>* 
ncr. 

\'v% Ey Tann, o bag ne kusurda bulundu,ki 
" gu giizelim elbiseden soyundu? 
9S0. Kendisini gondii o; kendini gormek, a 
imtihanlara ugraimg kigi, adaim oldiiren bir 
zehirdir. 

-■!>, I Agkiyla biitiin filemm agladigi guzeim ne 
sueu vartfir ki biitiin alem, onu kendinden 
uzaklagtinr? 

Sugu §u ki, siisU eg retiymis.; oysa, bu sus- 
ler, bu elbise, benim mulkuin diye davaya gi- 
rismigtir. 

Onu alalirm da iyice bilsin, anlasin ki bar- 
man bizimflir; giizellerse o harmanda tanaler 
devgiririer. 

Bilsin ki o elbise egrctiymi§; onlar, o gil» 
zellik, vadik giine$ind<m vuran bir i§ikmisj h 

giizelik, o guc;, o ustiinluk, o htiiier, 
giizellik gunesindenmis, bu yana vurmug, 

j Derken yildixlar gibi, gune§in igigi da, 
gene §u divafJardan gecer gidtr. 

Giine^in igigi, gunege gitti mi de her di- 
var, karanlik, kapkara kalakalir, 

* GiizeUerin yuKlerindeki seni gagirtan 
gOzeUik, iig renklj camdan vuran giines. igig> 
dn\ 

Renk - renk canilar, o i§igj bfre boyle renk- 
renk gosterjr, 
990. » Renk * renk c&mlar kalmadi mi, o za- 
man da renkslz igik §agirtir sent. 






MESNEYI JEBBt V 



1M 



I^igi camsiz gormoye ali§ da cam kird- 
di mi, kfir olmayasin. 

* 6grem'lmi5 bilglyl yeter buluyorsim; 
g5zun{j, baskasimn mumuyla aydinlatmi$sin. 

* da, egreti mala sahip giktigim, er ol- 
madigini bilesin diye mumitnu, Sntjnden kapi- 
verir. 

■ * Ama gukreder, cahgirsan, cabakrsan, 
gam yeme; bunun gibi yu'/lereeainl verir sana. 

* gttkretmediysen, artik kan agla simdi. 
Qunkii gttzslllk kafirden gegti gitti, 

* Kafir toplumun "I^leri bc§tur" tnanan 
toplumunsa "Ozleri diizgilti."*. 

* giikretmeyig yuzdnden gijz&llik da gitti, 
huner de. Hem Sylesine gitti kl izi bile goriin- 
inez oldu. 

tlf • Hisimlik, yabancilik, sevgi safho^lugu, 
oylesine bir gider ki, bir daha hatira bile gel- 
ftjez. 

^M" • A kafirler, "Igleri bostur" demek, inn- 
radma erl^meye ugra§an her ki^inin elinden, 
o muradin gikip gitmesi demckliii*. 
1000. Yalnn giikredenlerle vefada bulimanlaj; 
bagka. Devlet, boyuna peglerindedlr onlarm. 

Geeip gitmi^ devlet, nerden gilc - kuwet 
veiecek? Insana giic- kuwet, geleeek dovletten 
gelir. 

* "Bore verin" buyruguna uy da su devlet- 
ten borg ver; ver de goziin, ytizlerce devlet 
gorsuti. 



* Dcyit iTap^adlr. 



Sahife 92 - 320 



17S 



WESNEVI 5ES.Ul V 



MlSKFVl SERIII V 



177 



i-- " • §u igklyi, haynn i^in azalt da Heride 
Kevser havuzunu bulasm. 

Itc Vefa topraftna bir yudumcuk dtiken ki- 
giden devlet avi, nasil olur da kacar? 

IU'. • Tann, ordarin gonulletini ,ho§ eder, 
"ttzlerini duzgiin bir hale getirir'*; onlara 
verdigi seyleri, yok olup glttikten soni'a ge- 
ne verir*. 

{qc{ : A ecel, a koyii yagmalayan zalim, bu 
giikrcdenlerden nder aldrysan gerl ver. 

K:; Ecel, aldiklarim geri vei'ir ama onlar 

" kabul etmezler; cunku can nimetiyle nimetlcn- 
mi^lerdir, 

I teg* Bizlcr sflfiferiz derler, hirkalanroizi at- 
ilk; degiJ mi ki oynadik, ututduk, geri almayiz 
artik, 

lOCj Biz, verdiklcrimizin karsdigini aldik; biz- 
den ihtiyag da gitti, hirs da, garez de. 
1010. Aci, tuzlu, oldurucu sudan ciktik, ari- 
duru suyu, Kevser kaynafmi bulduk. 

IC'I A diinya, bagkalanria gosterdigin vefasiz- 
ligl, dtizeni, agin nazi, 

| Oil Yaptigina karsihk bagina ddkeriz Benin; 
cunku savajpta sehid olmus erleriz biz. 
i,; I: Boylece de bil ki tertemiz Tanri'mn 6y]e 
yiirekh, Oyle ayak direi' kullan vardir In, 
(CI i Dunya diizeninin biyigini yolarlar; yar- 
dim burcunuun Ustiine cadir kurarlar. 
|W*3 Bu sehitjer, yeniden gazi oldular; bu tut- 
saklar, yeniden yardim buldular. 

• DeytlJT iltinri minm'i arapcadir. 



[Oh Gene yokluklan bag gosterdiler de, anadan 
dogma kGr degilscn duller, gBr blzi. 
I0f» * Gor de bil ki, yoklukta gune§ler var; 
burada gune§ olansH, orada Siitia yildizi ancak, 
ifilf A kardeg, yoklukta varMs nasil olur, Zit, 
ziddin kjine nasil sifar? 

' - ' ■'■ * Bil ki "Oliiden tfiri cikanr"; siinku yok- 
luk, kuUuk edenlerin umididir. 
1020. Ainban bos ekinci, yokluga bagladigi 
iimitle sevitimez mi? 

\GH Yoklukran tohum bitecck, basak vtrec?k 
demez mi? Manayi biliyor, duyuy organ dtigiin 
de anla. 

Itj Sen soluktan soluga, yokluktan bir*ey an* 
lamak, bir tad almak, esenlige erismek, nime- 
te kavugmak umidinden; bunu bekliyorsun. 
UL; * Bu buti a£maya izin yok; yoksa Ebbaz'i 
Bagdad yapar gidedm. 

I ... Derrick ki Tann sanatinin haifnesi yokluk- 
tur; aoluktan soluga vcrgileri, bagiglan ora- 
dan gikanr. 
\Ci-i Tann, e§siz - orneksiz yaraticidir; egslz- 
omeksiz yamtici da byle bir zattir ki, pai^a- 
bucugu, temeli, dayanagi olmadan meydana 
getirir. 



* 



F. 12 



Sahife 93 - 320 



ME3NTV1 SEBHl V 



118 



(5ERH) 



/ 



961. beyitten sonraki baglik. Km^n-i Mecid'irt 
XCV. suresi olan ve sekta ayetten ibaret bnlunan 
Tin Surcsi'nin 4 - 5. ayetlerinde, insanm, en gijzel 
sGrette yaratildifi, sonra da oriun a$agilarin en aga- 
gisina atildigi, suruldiifu bildirilmektedlr, Ayette 
"Ahseni takvim" diye gecmektedir, Takvim, egHyl 
dogrultmak, en guzel tarzda dump kogmak anlami- 
na 0m, Sure, '"Tin'e, Zoytim'a, Turn Seyna'ya ve 
bu Emln §ehre andolsun ki" diye baglar, Tin, incir,. 
Zeytun da zeytin demektir, Incir ve sseytin, rayda- 
iari bakimindan anilmigtir diyenier cldugu gibi Tin, 
Damask" in iistijne kuruldugu, Zeytun da Beyt'iil - 
Mukaddos'm kui-uldugu dagdir; Tin, Damask mes- 
cJdidif, Zeytuti da Eeyt'iil - Mukaddes'tir; Tin, Mes- 
cid'ul - Haram, Zeytun da Mescid'ul - Aksa'dir di- 
yenlei- da oltnu^tur ki Turn Seyna ve Mekke anildi- 
gina gore Tin ve Zeytun hakkindaki bu teveihlerin 
daha dogfu dmasi geitkir. "Absmi Takvim", boyu 
duz, Iki ayak ustiiiide yuruyen, obilr canlilar, vuz 
Ustii, yahut dtift ayakl a yiirUrfetken fosan, beyu 
diiz ve iki ayak iistundc yurijr sekilde yaratilnn§- 
tir tarzmda tefsir edildigi gibi insamn, diUjiinmek, 
an] am a k, aymtefcaiek, soz soylemek gibi ozdlikler- 
le yaratilmig olduguna da deiatet eder taizmda. da 
trtsir odilmigtir. tnsanm reddedildijji ir a$agi)ik]arin 






asagisi" isc, ihtiyai'lik ve kufri! ytiztin cehennem- 
dir denmistir (Mccma 1 ; X, s. 510-511). "Kiml ya- 
$aUrsak gUctinu azaltiriz" XXXVI. surcnin (Ya Sin) 
fi8. ayetldir. Her iki ayet do aynen ahnmigtu*. 

973. beyitten sonraki bashkta geten ayet, aym 
surenin 6. ayetidir ve inananlarin, iyi islerde bulu- 
nanlann, asagibklann agagisi aleme reddedilmcye- 
cekleri, onlara, ba§a kakilmayan eel Her verilecegi 
bildirilmckle, agagiliklann en agagm aiemin, Tann 
azabi oldugu anlagilmaktadir. Mevlana ( bundan on- 
ceki hahiste ve bn bahistc, koeahgi, ihtiyariigi anlat- 
itiakla beraber 1000. beyitten sonra, varliklarina gii- 
venmcyerilerin, Tann yoluna, variiklarim feda eden- 
Jerin, gercek gehadeL makamina erenlerin, bundan 
mustesna olduklarmi da bellitenek bu kocaiiktaki 
mecazi anlami da izah cdiyor. 

975. Riistcm. c, in 243S. b. nin §. o bk. 

98S, Ug renkli earn - Giineg i§igl, Cansizlarin 
cam, vafliklanm uzun muddet muhafasa etmeleri 
kaabiliyetidir. Eitkilei'de, bu kaabiliyetten bagka 
bir de tireme ve biiyuyup geli^me kaabiliycti var- 
dir. Hayvanda bunlardan ayri seslenme, duyma ve 
hareket ctme kaabiliysti mevcuttur. In&anda bu iic 
icaabiliyet oldugu gibi ayi'ica da anlamak, du§Un- 
wek f soylemek, hatta giilmek ve aglamak sifatlari 
var; fiikat butijn bunlar, gercok guneginin, Yar^ti- 
ci'nin irade ve kudi-eUnin tecellisidir. O guneiji gor- 
meyip, insani, cansizlar, bitkiler ve hayvarJardan 
PuKiUip gelen bir varlik g5ren, Insarun yalmz mad- 
■!?sinG bakan ki§I h omi, i\g renkli cam ardmdan go- 



Sahife 94 - 320 



M1SNFV1 SERHl V 



181 



180 



MISNEVf SKRlll V 



rur, o renkslz )§igi gSrmekten mahruindur; Mevlu- 
na'mri ' r Uc renkll cam" dan kasti bu olsa gerektir. 
Yahut da insamn islermi, jsifatlarini, satini g&ten 
kigi kastedilmektedir. Oysa igler, sifatlann zuhuru- 
dun sifatlavsa zat lie kaaimdir; aina zat da Tan- 
ii'run halkidir, kudret ve Ibduinwi bir deliiidir. Bu- 
nu gonnoyip, yalniz insarti goren, guneg igigini do- 
gil-j o i§:gin ( tig renkli oamdaii vnrugunu goriir an- 
cak. 

990. Renk renk carniar. Kamatla ve insanla be- 
Ilren, ikt yokluk arasindaki izaft varliklardir, 

992-993. Ogienilmig; bllgi. Bilgi eide etmek Igln 
cali§mamn, ofrenmenin, belleiiienin gerekli oldugu 
inkar edllemez; fakat o bilgi, insamn istidadina uy- 
gun defilse, adamda cgretidlr; hatta biJgJn bile onu 
sevmeiS, ortdan gjfefiyet eder durur. Fakat bilgi isti- 
dada uygunsa, sahibinde egreti okn&s. Hz. ASS, 

"Akh t iki aktl olarak gorium, 

Biri t sakibmin taUatine uygun; dMrti, d\n- 

Imip side ediimi^. 

Dirilenip elde edilen faytta vermes, 
Tabkite uygun degilse. 

Netekim gune§ de bir faydc venwz; 

Gosiiii tstgfi yokm, adamm gotU kdrse" 

buyurur (Ahadis-i Mesnevi* s, 124). 

MevlariH da bu beyitlerde, ogrenitmig bilgiyi, 
ba^kasimn mumuyla aydinlanmaya benzeterek eg- 
leti saymaktadir. 



994 - 999, Bu beyitlerde, XIV, surenin {Ibra- 
him A. M) 7. Syetine igaret edilmektedir. Bu ayet- 

te ^ukrcdertlerln nimetlerinin cogaltilacagi, kiifran- 
da bulunanlaraysa azabimn £Gtin olacagi bildlrll- 
mektedlr, 99S. bey it arapcadir. XLVIII. surenin 
(Muhammed S M) 2. ayetlnde inananlarin kusur- 
larindan geciJecegl, ozlerimn dtizgiin olacagi, kafir 
olup Allah yolundan sapanlaniisa, amellerinin bos 
oldiifu. blldirilmektedir. 996., 999. ve 3 005. beyit- 
lerde bu ayetten lafzi iktibas vardir. Ayni surenin 
8. ayetinde de kafSrlerin amellerinin bos. otdugu 
bildirilmektedir. 

3002. "Bor^ ver!n." LV1I, surenin tHadid) 
IS., LXXI1I. surenin (Muzzemmil) 20. ayeUeritide 
g^cer; Amh'a giizel berg vermok emredilir ve kat 
kat kar^ih&inin verilecegi mUidelenh'. Ea^ka ayet- 
lerde de pact v.s. siygalanyla gecer. Atiah'a boi^ 
vermek tabiri, kargiligimn kat kat verilecegi teb- 
gir edildigi cihetle bir mecazdir ve Allah nzasi Ifin 
yok - yoksul kisilere vermek kaEtedilmekl.edir {146- 
beyitte de gegti). 

1003. Kevsor. I, c. in 1909. b. in g, e bk. 

1005. 994 - 99!}. b. lerin gerhine bk. Beytin ikin- 
ci nnsra'i arapgadir ve XL\T1I. suienln 2. ayetin- 
den lafsti iktibas vardir. 

1008- Sufi-Hirkayi atmak. SuJIlerde bir adet 
vannis. Vecde gelip aema'a kalkan sulinin hirkasi 
sivUndan du^erse, o hirkajo bir daha almazmig. O 
hnka parga ptirtja kesilir, o pargalardan seccade ya^ 

pilirmis. Mevlana'nin bu beytinden, o namana, oodan 



Sahife 95 - 320 



133 



MESNFVl SERHI V 



onceki zamanlara ait bfo gelenek oldugunu anhyo- 
mz. Ba^ka metirderde de bu gelenege rastlamak- 
tayiz; Ankaravi de bunu belirtiyor (s. 130). Son 

zamanlaida ulkemizde b3yte bir §ey yoktu. Hatta 
mrkasini atari, yahut hirkasi du§en sufinin hirkasi, 
sukurj haline geldikten sonra sirtina konurdu. 

1017. Suha. L a, 1130. b. nin 5. e bk. 

1019. "oliiden diri cikattr." VI. surenin (En'am) 
95., X, surenin (YOnus A. M) 31., XXX. surenin 

(Rum) 19. ayetlerinde geger. Beyitte, ayctten lafiii 
lktibas vaixJir. 

1023. Ebhaz- Bagdad. Ebhaz, Kafkas daglarm- 
da, Zu'l - Kamcyn (bk. c. U, b. 45) tarafindan ya- 
pilan, Babul -Ebvab denen sedde bitisjk fair yer- 
dir. Hleri 515 te (1121) Hristiyanlar burayi ele ge* 
CirmJsler, sonvadan Tiflis'e kadar inmfsler, 621 de 
(1224) Ceiaieddin Harszm^ah, Hiristiyarjlann zap- 
tettikleil yerleri ellerinden almi^, onlar da Ebhaza 
CekilmigleidSr (Mu'cem'ul - Bulaan; Kahirc - 1323; 
1906; c. I, s. 72). Bagdad, bilindigi glbi, Abbasogul- 
larinin hilafet merkezidir vc Islam gehridir. Bu mii- 
na^ebetle, Hiristiyanlardan ba^ka bir din ebJinin 
buJunmadigi Ebhaz ! Ja Islam merkezi olun Bagdad"! 
katgila^tirjyor ve "bu sim acsaydim, Ebh&z'i Bag- 
dad haJine getirirdim diyor. 



A 



METlN 

Yok gorttuen vht diiyala var goriinen 
yok dttnyajun opnegj 

Yoga, ytice bir var gosterdi; van da yok 
Seklinde belhttl. 
I Denizi orttii de kopiigu meydana fflkM&i 

yeli orttti de tozu gSsterdi sana. 
iCiJ Toz-toprak, minare gibi havaya biikule- 
kivrila yOkselir; toprak, kencUligmden nasil 
oluir da yticelere agar? 

I A illetli, topragi yiicelerde gortiyorsun; 
yeii gormUyorsun ama bu garug yele delll olu- 
yor ya, 
1030. Kopiigu gtiriiyorsun, her yana gidlp du- 
ruyov; deniz koptfzsuz olamaz ki. 

Knpugij gazunle gorttrsun, denizi kopuk 
delaletlyle bilirsin; hani dusunce gizlidir de de- 
di - kodu meydanda. 

Biz, yok demeyi, var oldugunu ispat san- 
rrn^iz; demek kl yogu goren biv goaiimiiz var- 
mis, 

Uykulu gfe, hayalden, yok olan §eyden 
ba§ka ne gorebilii' ki? 



Sahife 96 - 320 



JS4 



MfiSslETt 5£HHt V 



JL) Kasik sapikhk yiizunden, yol yitirdigimiz- 
den ba^iimz donmiis.,. Ctercek gizlemiiis de ha- 
yal ortaya cikmis. 

Bu yogu, nasi) oldu da goziimuzun Sriiine 

dlkti? O gercegl nasi] oldu da gozden gialedi? 

) i ATerin a buyuler dokuyen usta, yuz gevi- 

renlere tortulu suyu an - duru gosferdin. 
\C 3 _ Buyuculer, taclrlerin goeierl oniinde, Ay 
igiguu blcei'-biQerlor de satarlar, kar ederler, 
/, Bu se§it olcup biemeyle para kazanirlarj 
aldananinsa, elinden para gider, kumag da hit 
oluverir. 

1 * Bu duya buyucudur; bizse olgulmOg Ay 
lSigitn satin alan o taciriz, 

1040. * 0, buyU yaparcasina Ay isigim tutar, 
tezce besyiiz arsm ol^er. 
> Lf I A tutsak, giimfiij paraya benzeyen omrunii 
alir. Para glder, ortadaki kumag yok olur; ke- 
se de bom bog kabr, 

* "De Hi siginirim" 1a bagtayan eureleii 
okutian, ey bir Tann, §u ufiirtiklerden, gu du- 
giknlerden am&n, dernen gerek. 

• O buyifcU kanlar, dugUmlere ufiiriirtcr; 



\L 



a irndada yetigen Tann, $erlerinden sana sigi- 
ninm. 

'^'■i * A™ ey aziz, bu surelei'i, i^ dUiyJe de 
okuman gerek; £UnkU soz dlli gevsektir, 

* Her cagda, senin tig yotdasin vardir; 
bfrisi vefakdir; ikisi gaddar. 

■ * Onlarin birj dostlardir, obiirii maJ - 
miilk; iisuncUsuyse vefilidti ki o da iyi iglerdrj. 



MESNEYt JESDI V 



185 



* Mai seninlo gelemez; evden di§anya 
bile cikamaz; dost gelir ama, mezara dek. 

[ * Sana i&elin gelip gattigi gun, dost, hal 
dlliyle der ki: 

1 1 ' * Bundan oteye yoldas olamam sana; bir 
zamancagiz. da tnezanmn ba^inda dururum. 
1050. • Yaphgm j§tir vefali ohm, ona aaril; o t 
mezann dibine dek seninle gelir. 

* Selam ona, Mustaffnuj, "Sana diri olflu- 
£n haltie, seninJe beraher gomiilecck bir 
dost gorek, O, seninlo gomiililr ; ser olvi 
oklugun halde o, diridir; iyi isft, 3ana iyi- 
Hkte bulun.ur; kotiiyse, sen! kotiilu&i tap- 
girfr; Iwi es-dost^ yaptigin istir^ gucUn 
yettisi ku/lar dUzcit isLni - glicQnii" hadt&i- 
jiin smla til m ii*i. Dogm soyleml^tLr Alliih'm 
El^isi 

I £1 1 Peygainber dedi ki: Bu yol Igin, yapilan, 

g5riilen isten daha vefali bir yolda§ yoktur. 
O t§ iyl bir issc, eljedl olarak dost olur sa.- 

na; k&ttSyfie mezarda yilan kesilir sana. 

i , Fakat babaeigim, dogruluk yolundaki su 

i§, su kazatis, usta olmaksizin nasi! kazanihr, 

nasil f?lda edilir? 
I '■ DEinyadaki en asagilik kazans bile ustasiz 

elde edilemiyor. 

' Once bilgi, ondan sonra ig gerek, boylece 

de i§ bir zaman sonra, yabut Blumden som^a 

fayda ^'ct'ir. 



Sahife 97 - 320 



186 



MESNEVI SBKHl V 



MESNEVt smii V 



1ST 



A akillitar, saratlar elde etntieye bakin, 
bunun igin yarchmlagin; ama her sanati, ehli 
olan temi^ bllytik bir ki^iden ogrenin*. 

A karde§im, inciyi sedefin iginde ara; h\i- 
neri sanat chlinden iste. 

Ogutculeri gftrdiinuz mu, insaf edin; og- 
renip ogretmeye koyulun, eeklnmeyin. 

Adam deri tabaklarken ldrli bir hirka 
glyse, bu hirka, kendisi zenginsc, genginligini, 
uluysa uluiugunu azaltmaz ki onun. 
1060. Demirci, demir dover, koruk kilreklerkcn 
bir hirka giyse, halka kar§i ululugu azalmaz 
ki, 

1 Sen, ululuk elbisesini usttinden at, bede- 
ninden eikar; birsey ogienmek i£in asagilan- 
mak, alealniak elbisesini glyin. 

Eilgi beUemenin yolu, sozdiir; bu, sozlc 
olur; sanat bellemenf n yoluysa jgtlr, 

Yokluk elde etinek istiyorsan, bu da soh- 
betle olur; bunda he dilln ise yarar, en elin. 

Can, yokluk bilgistni bir candan ogrenir; 
ne deftci' yoluyla Sgrenilir o, ne dil yoluyla. 

■ Yoleunun gonlune, ben de bu remfzleri 
biliyorum gibi birgey gelirse a yolcu, hemiz 
temiz bilme hunerint elde etmemisUr. 
; . (H * Yolcunun gorJu acilir, o i^ikla istfjlamr- 
sa Tann da "Senin gogsiinii agmadik ml" bu- 
yumr. 

.Lt! GSnliinde a^tik, yaydik onu, onun agili- 
fim gonliine goyduk senin, 

" Bu « bundnti Eonr&kt iki Nrft «rap?adir. 



Sense haJa di§arda ariyorsun onu; slit 
sagilan yer sensin de hala bagkalannin siit 
fiagmasiru istiyorsun. 

Sende, dibi-kiyisi olmayan bir siit kay- 
nagi var; ne dlye tulumda siit arar - durur- 
sun?*. 
1070. A su cekenj denize bir gegidin var; got* 
eukten, kuyudan su gokmekten utan, 

' * "Gogsiinii agmadik mi" suresinde dendi- 
gi gibi gfinlun actlmadi mi ki? Nasil oluyor da 
goruuniin agilm&smi ariyor, yalvanp da bunu 
istiyorsun? 
i Q ; * Gdnluniin a^ikligiru gdr, goinlUne bak 
da "Gormezsiniz" kmamasina ugialna. 

* '<€►, sizinledir" &yetinin tofsiri 

. Eagjnm ustiinde bir scpet dolusu ekmek 
var da sen, haiA suraya - buraya kosup okmak 
istiyorsun* *. 

: : " KJendi basma dolan, sersemligi birak; ne 
diyc her kapiyi f;almadasm? Yttrti, g^niil lta- 
pialnl cal. 

Su igindesin,- su dizine eikmis; seninse hii* 
berln yok; ^undan-bundan su lEtlyorsUi^ 

* Oniindc de sum kandiraeak su var, ar- 
dinda da; kaynaklara varamiyorsun; ciinkii 
dnnnde de engel var, ardinda da. 



"TiiJum" iOiiJyle ?evir<li£l mi e, irEttindt "liigjir" diye 
Bevllte "Stiped" dive BefTii*l;tr. 



Sahife 98 - 320 



188 



MEBflEVT SERHI V 



|DVy • At, ata binenin oylugu aJUnda, ata bi- 
nertse at anyor; bu nedir? At desen-e; ama 

o, at nerde diyor, 
fC*'i Xendine gel, altmda eorunen at. elegit mi? 

Evet diyor, ama ah kim gormus? 
JO^ Susamtg; siiysa gozunUn oniinde, Su iginde 

de iikar sudan haberi bile yok. 
1080. Inci hani; de-nizde de deniz nerde diyor; 

sedefe benzeyen hayal, ona divar kesilmis, 
tCii O, nerde dcmGsi, perde olmu^ ona; giine- 

gi orten bit bulut kesilmi§. 
IC?'< G&unii baglayan, gone kendi kotu goztt; 

engeli kaldirdim gezuniin oniinden d&me&i, en- 

gclin ta kendisi olmug ona. 
■ . Akli-Jikri de kulagmi 1ikami§; a Tann 

§a§kim, akhm - f ikrini Tann'ya ver. 



(§ERH) 



1025 ten sonraki ba^lik ve bahis, I. ciltte, "He- 
kimlerin, halayikcagizi iyilestirmektekl acizlerinin 
raeydana ejkmasi,.," b&^ligiyla baglaynn ilk bahis- 
te h Tann tarafindan gelen hekimin, Tanvi erenin 
geli^i anlaUlirken, onun, uzaklan, yeni Ay gibi, 
hayal seklinde, horn yok, hem de var gorunmesi, 
goniilde de hayilin yok glbi var olu^u, butiin bir 
alemin, bir hayal ile yurijyup gidigi, alemdekilerin 
banglannin da, savaslannin da, oviinmclerlnin de, 
ayip gorup yermelerinin, yeritim^lerinin de bir ha- 
yaldcn meydana geldigi, bu bahiste blraz daha et- 
rafhca anlatilmaktadir, Toz-toprak, ye)!, kSpuk, 
denizi gostermez; sonuclar scbepleri, scbeplerse, ae- 
bcbi yaratam brter, Izafi olan, gercek varhgin kud- 
retiyle, iki yokluk arasmda beliren varliklar, gene 
ayni tarzdaki varhgimizi oyalar - durur, Sanki Ay 
igigini alinz; sonunda bmur kesemizdeki hayir ser- 
mayesi yiter - gider; aldigimizsa ortada yoktur; ka- 
lan, bir pigmanliktir ancak. Ke almamiz gerek, ne 
yapmamiz gerek? Bunu, bahsin sonundakl hadisle- 
bildinnektedir Mevlana. 

1039. "DUny&dan sakimn; nefaim kudret elin- 
de olana anddolsun fcJ o, Ha rat' la Marut'tan daha 
da iazla buyuciidur." CHadts; Cami', c. I; s. 7. Ha- 



Sahife 99 - 320 



190 



MESNEVf ?nflHl V 



MESS'EVI SEHHI V 



m 



rut-Marut lein I. c , te, 539. b. in g, e bk.) Bura- 
da, m*m&m g™e, dlinyamn, adamm, kendisl, 

ailesi, toplumu ve Jnsanlik icin caL S masi r kazan- 
masi, harcanmasj, yasamasi ve yagatmasi olmayip 
benlige, bencillige dugmcsi, ferdiyetinden ba§ka 
birsey tammamasi oldugunu, tek s3zle, Hak'tan 
gaflet bulunduyunu bir daha bildirmcmiz gerektir 
(Mcvlanl CelSlcddin; s. 174-177). 

1O40, Besyiiz a rgt» Ay igi^iru tutup begyiiz 
arjfin olsmek; ash olmuyan $eyl bezeyjp be 5 duy- 
gumuzu aldatmaktn\ Yiiz, mubalaga icindii'. 

1042, ,L Ku euzii-Slginmni de." Kur'an-] Ke- 
rim'in 5 uyet dan "Falak" ve 6 ayet ohm "Nas" 
sureleri bu sozle basilar ve KurWin CXni. ve son 
sG]>csi olan CXIV. siireleridir. Hz. Peygamber'e ve 
MQsILirnanlara Yahudilerjn buy[j yapip bir ipe onbir 
dugum diigumledikleri, bir kuyuya attiklan, Hz r 
Peygamber tarafkidan buldurulup hainliklerinin 
meydana cikanldigi dvfiyei edilmistir, Hz. Pey- 
gamber'in, bu biiyu yiizilnden hastaJandigi rivayeti 
BeddedKmiitlr (Mecma'; X, s. 567-571). Mevlana'mn 
bu ve bundan sonraki 10-12-1043, beyltlerdek! biiyu 
ve biiyuciilerden kasti, insara aldatan jeyterOir. 
1042. de her iki surenin ilk ayctlerinden ISfzi Ut- 
tibas vardir, 

1044. Tann'ya siginnianin yalniz dille degil, 
yapjian i 5 le, hayirla, iyiiikle olabiteeegi anlatilmak- 
tadir, 

1045 - 1050. "Glen klgiyi iir t k?si tnezarma gSiii- 
Hir; ikisi doner, biri onunla kalir, Bu ue ki^i, onun 



ehlidir, mabdir, amelidir. JEhliyle man, onu bira- 
kip doner, ameli onunla kalir," (Hadis, Muslim, 
Buhari v.s. don, Ahadis-i Mranevi; s. 159) 

1050. beyitten sonraki ba^hkta geccn hadis, 
ayni hadisin mealindedir. Furfizan - fer f §eyh Sa- 
duk'un "Ikmal'M - Din" iyle "Hilyet'Ql-Evliya" ve 
"Acayib-Name" den, bu husiista metinler nakledi- 
yor kl her uc met in de, bu hadisin mealinden mey- 
dana gelmig hikayeleidir tMalihSz; s. 1G4-16S). 

1053 - 1065. Bu beyitlerde her sanatin, ehlln- 
den Sgreniimesi gerektigi, sanatin a^agisi, bayagisi 
olmadjgi, figreiiiTiekten gekinmemek ic&b etti^i, sn- 
eak hemen dgrendim T bildim denrnemesini, bildim 
diyenin, "Kim ben biiginim derse, o kisi cahildir" 
hadisi genegince (Kuzuz; II, s, 174-175) bilgisis 
kalaeagi anlatilmakta, yokluk bHgislnin de olgun 
biilsiyJe sohbet edilerek elde edileccginii bu bllgi- 
nin, defterle, dille degll, a^kla, gbnulle eldc cdilc- 
cegi bildlrilmcktedir. 

106S. "Sen in gogsiinii agmadik mi?" HI. c. in 
2357. b. in §. e bk. Bu beyltte ve 1071. beyitte ayet- 
ten lafzi lktibas vaitJir. 

1072. Gtfrrnezshnz, LVI. surenin fVakia) f?5. 
ayetinin meali ^udur: "Ve biz, ona, sizden daha ya- 
kiniz, fakat goremezsiniz." Aycttcn (Jncekl iki ayet- 
te, bluniii ge]ip catan ki§inin yanuida bulunanlann, 
ona bakip durduklan bildlrilmektedir. Beyitte, 5ye- 
tin sonu aynen lktibas edilmistir. 



Sahife 100 - 320 



Ifti 



MESNitVr SERlll V 



/ 



1072, den sonraki baslik; O, sizinledir. LVI1 
stir cram (Hadld) 4. ayetinin meali gudur; "Oyi G bir 
Riabuttur ki gokieri ve yeryuzunij alfc giinde yarat- 
niistir da Arga hakim clmugtur, bilir ne glrerse ye- 
re ve ne eikarsa oradan ve ne yagarsa gokten ve ne 
agarsa oraya ve O, sizinledir nerde olursaniz ve Al- 
lah ne yapursamz goriir." Bashkta, ayet-i kerime- 
den JafzE iktibas vardir (Ar§ ipin I. c, in 241-242 
bevtmin, alti giin igin II. c. in DIbace'sinin s. e bk.)! 

1076. XXXVI. sunenin (Ya. Sin) 0. ayetincte, 

inanmayanlarm, adeta onlerinde de, artlarinda da 
"sed" buUmdugu, gezlerinin baglanmis olup gerce&l 
Eormedikfori bildirilir. Bu ayete igaret edilmekte- 
dir; "sea* sozii, ayetten ahnmistir; "engel" diye cc- 
virdik. 



tryor 



1077. "Ata blnmig, at arar" atasoztinii hatiria- 



** 



METIS 

* Selam olsun, Musiaf i'mn, "Dertierbij bit 
dert Tapani Allah, baijkft dertlerdcn knrta- 
rir; ama darmadagan derttere ngrayani, 
hangi ovada gcber*celtse f Allah, orada ge- 
bertir, hiij kayirmai" hadlsinf anlatiSj 

aS 1 .. AkJuiT, fikrini her yana dagittin; oysa ki 

o sagma - sapan dusunceler, Nr tereye bile 

degmez. 
[i)£5 AJul-fikir suyunu, her dikentn kbkii 

emer-durur; artik nasi) olur da meyvalar 

verir? 
\Ci Kenditie gel de kdttt dali kes, buda; 

gu giizel dala su ver. de yesert. 
$$} §imdi ikisi de yeshdir ama sonuna bak; 

bu yok olur-gider; ondansa meyva biter. 
Jt i -, Baheentn suyu buna helakhr, ona harainr 

aradaki aydligi ftonunda goriirsun vesselam. 
lC>1 * Adafet ncdir? Aga^Ian sulamak. Zulum 

nedir? Dlkene su vermefc. 
1090. * Adalet, bir nimeti yerine koymaktir; 

su emen her kokii sulamak degil, 

1 # Zuliim nedir? Birgeyi, konmamasi ge- 

reken yere koymak; buysa, belaya kaynuk 

olur ancak, 

J ' Tann nimetlnJ cana, akla ver; is agnsma 

ugramis, diigiimlerfe baglanmis tabiate degil. 
Gam savasim bedenine yakle; o can eekis- 

meyi goniile, cana az ver. 

- F- 13 



Sahife 101 - 320 



194 



J«ESNFrt 5EKHI V 



\&M YUk dengini $&*& ^^ k 

■ jest ■**-* • 5 «£%£ 

tej • Goniilsen, yurii, na^ hod k 

" &?&**< 5erbet *»* z ^S S: 

man ^f!!^ hammah oi ™> ° d «" &u«- 

1100 S M * # £ y ^' itj ikisi rte * e SMir a™ od^ 
*** 4ia«A araamdaki aynLil Jg <^ a 

' sli , . .. Mk[i yedilld l»t goktedir bu 

to koku ates tendfc du^d^d^ ' bU 

■■_ Gdmnugte birbirterine bc^rjer; ettUft 

IS- Cabala da £<3il ul(in bulundufu Sana JS 

?u beytbi Albumin anlntt^ 
* Yo ^ W&ltefy yol acctrlar saw; 



MESNEV1 SEHHJ V 



195 



ii! Kilft acildi, kapi agildi, yol goriindu; Yu- 
suf'sa, Tanri'sina dayandi da sicradi, kurtuldu. 
Iff J Diinyada da bir yikik, bir yarik goiumnu- 
yor ama gene de YGsuf gibi garpinip - girpimp 
kogmak gerek. 

.. Kosmak gerek kl kilit acilsm, kap! gorun- 
sun, size, yersiziiktc bir yer hafciriansin, 
1 1 .'"A sinamglara ugraynn, bu diinyayu geld in, 
geldigin yolu big goriiyor musun? 
1110- Sen bir yertfen, bir yurttan geldin; gel- 
digin yolu hie biliyor musun? Hayir degil mi? 
if.' 1 Bilmiyorsan, bari yol yok deme; bu yol- 
suz yoldan gidecegiz biz. 

, RUyada, seving iginde sola -sags, gidiyor- 
sun ya; o meydamn yolu nerde, hig biliyor 
musuii? 

Yum gozunii, kendini teslim et de o eski 
^ebtrde gor ozunti. 

j j j i Ftikat gozuny nasil yumabilirsin ki yuzler- 
ce mahmur goz, seni aldatmada, gozuliu bagla- 
mada. 

i<l*5 Sen kendini satiyoi'sun; miisterinin agkiyla, 
buyukltjk, baglik - bagbugluk iimidiyle de dort 
acmigsm gdzilnil 

(i ■ Uyusan bile tliyada mtiiteri gorityorsun; 
kotu tiayku;;, ruy^sinda yilak yerden batka ne 
gorebilir? 

, J ' ■ Qirpimp rirjnnarak her solukta muster! 
istiyoi-sun; fieyln var ki Eatacaksm? His, hi?. 

i JI " GonliJnde bir tad-luz olsaydi, ahcilara 
verir miydin hie? Bog verirdin onlara. 



Sahife 102 - 320 



MEJNjfVt SERHl V 



197 



(SERH) 

- 

1084. ten fineeki batfik. "Dertlerini, sikintilan- 
in bir d&rt. bir sikinti haline geUran ki 5 injn butiiii 
dunya derUerini, sikintilarini, Tann, bir tek deit bir 
tek sikinU haline gelirir. Dertlerini, sikintilanm 'dar- 
madagan eden kimseyi duny* hangi ovada SldijrQr- 
se oldUrsiin, Allah fcayirmaz." (i^kitn'm "Musted- 
rek" inden "Ahadis-i MesnevI"; s, 136). 

Hadis.mal-mUlk, mevki' v.s. hirslanyla istek- 
Jenni darmadagan etmeyen kisiye, Tann rOsdigmi 
katenitoflSa amae edinip bu yolu tek yol se ? ene bcn- 
likten, bencillikten gegene, Tann'nin yai-dim ede . 
cegim, o ki^lnin herkes tarafmdan sevilecegini fe. 
lednde ba^iri eJde edecegini, aksi yolda gideni'nse, 
tstefc yolunda yok olacagim bildirmektedif. 

1089-1091, Adl, adalet, her i$in geregini yap- 
mak, herein tarn kar^im, tarn layigmi wrmek 
hurcrun Iki hegbesini dengeye getirmek, egrjyi cJoff- 
rutmak anlamlanna gdir, Zulum, birgeyi, kendi ye- 
nne koymamak, hasta va JUetsizken hayvatu fees, 
mek, sayutt, aktigi grktan bagka bk yana sapma- 
a anlamlanna gelk. Zulmu, Tanri'ya, insanlara ve 
refse karg! yapilan zu]Um olarak Ugc a ym™ S )ar- 
dir Tann ya kar§i yapilan aulum, kufiir v e 3 irktir* 
mfak da bu kisunlardir, KUfiir, imanta bagi^lamr- 



^irk koganiti sugu, t6vbe edip Imana gelmezse ba- 
gi$lanmaz. Insahlara yapilan zulum, ancak zulijm 
gSrenln hel&l etmesiyle bagi§lamr. Muslibnan oima- 
yanlarla' hayvankra edilen zuliim bagiglanma^ ve 
zaJim, cezasini mutlaka t?eker. Nefse edilen zuliim, 
insanin, Tann emirlerine uymamasidir; tovbe ile 
bagi^lanir; ijefaatla da bagiglanmasi umulur, 

Bu beyitlerde sonraki boyitlcr, adaletJe zulmlin 
Izabidir. 109G - 1093. beyitlerden, insanin daima ri- 

yazatla ugra§masi gerektigl anla^ilmamalidir. Bu 
beyitler, §eriat hukumleritie uymayi, nefsln a^iri ia- 

tekleririe uymamayi ogutlemektedir. 

1009. Beyitte Ebu - Leheb'in adl ge^mektodir. 
H. c, in 421. b. nin g. e bk 

1100 - 1101. Kokii gbkteki agae - kokii ategteM 
agag. II. c. in 2699. b. nin g. e bk. 

1114. beyitten somaki bagbkta gegen beyit, 
JtfevJ&na'nin, 

"Ydla dii$er - gidersen^ yolu uqarlnr sana^ 

Yok olitrsan varftya ulastmrlm- sefti 

At^ahrsanj diinyatara sigmasmn; 

Ondan sonra da seni f sensiz olarak sawn 

goxterirler" 

mealindeki rubaisinin ilk beytidir (KuUiyyat-i l^ems 
ya. DIvan-i Kebir; c. Vni, 742. Rubai; A.- GoJpmarli; 
Rubailer; "D" harfi; 53. R. s. 73). 

115. ZelihL III e. in 1606. b. nin &. e bk. 



Sahife 103 - 320 



METlN 



* Peyff&mberUk davasina girisen kiginin hi. 
fcayesi. Ona, ne. yedln. de alimakJagtm, sa^- 
ma soyliiyorsun dediler, Dedi kl: Rirsey 
bulup yeseydJra ne aJimaklusirdim, U o &a$- 
ma sdylcrdlm. Her 3yi soeu, ehllnden i)s$- 
Icusinn soylcseier, g S o Ze sarin a (tenir; 
liatta sbytey enter, soylemeye memur 
olsalar bile 



MtSNEVl seam v 



199 



i.i Siz de uyuyen gocuklar gibi gelmedinhs 
mi; sJzin de yoldan, duraktan haberiniz yok 
degil miydi? 

Konaklardan uykuda gestiniz ancak; yol- 
dan, yoku§1an, ini&ten haberiniz bile yoktu. 
l(r Ama biz d bes duyguyla alti yon alemin- 
den uyanik olarak yola diizuldufc, ho§ bir hal- 
de gene beg duyguyla alU ybne geldik. 

Konaklari, temelinden gordlik; Sti&ky kl " 
lavuzlar gibi haberimiz vardi, yolu taniyorduk. 
I1J Fadi§aha, buna I^kence etttr de dedjler, 
bir daha bu geglt srta soylemesin. 

^•Padigah, onun pek bllkin, pek zayif oldu- 
gumi gordii; bir silleyle oluverecekti nendeyse? 



Blrisi, ben pcygamberim dlyordu; hem de 
btitun peygamberterden iisturi bir peygamber. 
1120, Rcynunu .bagladilar, padi§aha giiturduler; 

bu dediler, boyuna, ben Tann elcisiyim diyor, 
i I-Ialk, bu ne (Mzendlv, bu ne tUBaktir, bu 
ne faklji' diye karinca gibi, cekirge gibl bagi- 
na iSpa%tR* 

Bu adam da diyoriai-di, yokluktan el^i ola- 
rak gdmi^se hepimfz de peygamberteviz, ulu- 
lar ulusunuz. 

Biz de oradati buraya garip geldik; a 
edepl i kl§i, neden sana mahsus oluyormug bu? 

* Beyltte "tuzuktu" dire c«rir4i£infe tbz, "tflevirCjt" 
ml?; fcv?iLR#tKffi*fr altiria "Mtfiett^ pauUrak diizdfilnit?. 



1130, Onu sikjstuwaniti, dovmenln miimkunii 
yoktu; CLinku bedcni sir cay a donmugtu. 

i ■ I Ona hoglukla s6z sSyliyeyim, ne dlye inad 
ediyorsun, bcyle biiyiik sozler ediyovsun di* 
yeyim. 

■ * ScrtJik burada hie tf* yavamaz; yumu- 
gaklikla yilan bile Ininden £ikar dedi. 
it^l Halki, onun cevresinden uzaktegtutil. Pa- 
di^ah iyl bir adamdi; zjkri de j^rnugakhkti, 
vii-di dc. 

: Onu kar^isjna dikti; yerfni - yurdunu sor- 
du; neyle gecinirsin, kime sigimrsm dedi. 
N * Adam, pacttgahim dedi, Dar'tiS -Selam'- 
danira; oradan eiktim, yola dugtiim, gu kinan- 
ma yui'duna geldim. 



Sahife 104 - 320 



200 



MESNEVI SERHI v 



MEJNEVI SEHHI V 



Ne evim var baiim, as benimle du$up kal- 
kan , bir eghn - dostum, Hi S Ay, yeryu/iinde ev 
sabibi olur nm? 

Itn Padisah gene, onunla sakalasavak, ne y e . 
dm deili, kugluk yemegin ngydi? 

ki boyle sarho^un, fctflw atl yo re uQ, yd s ibi 
esip tozayorsun? E 

Jf-.-i Adam, taze, bayat, ekmagim olsayd! dedi- 
peygamberfik lafi mi ederdim? ' ■ 

1140. &, topluma kar§j peygambedik davasi- 

iU,l H (C bir kimse, tagta, kayda akl{ , g6nm ara- 
ma* , «J bir sd^ anlamay,, bdlemeyi ummaz 
It - Dag, sen no soytersen, ancak ot]U s0 fc 

alay edgier gibi SCri ini e sanki alay cder 

letmek nerde? Carafe* kim u^ can? 
" t An,a **- ^ kadmdaa, bir ultindan haber 
??a ° W hep,! * gumusunu SSZ 
gar, oiiiinde yere ba 5 koyar " 

iuj Fflan yerde bfr giizel var, ^ gaW^ 

■«■« «*** gd a ahdl gU2el; Tflnri k , ahra 
1 1', j OUimlU diinyadan aakh fffcyW yiiru 



aar 



FtiiSliirj, fcendilerini T&nn'ya, oJumsiizjuge 

ksvusturan Ah-i hayafa sagirari Tmin 

ercnlerini yabajici gbrmcsinin, onlora 

diVsman oimasnun sebcbi 

lln^l Hatta eve - barka yamamp kalmalanndan 
delay i bu anlati§, bu stfzleri duymak sen gellr 
onlara. 

1150. E$egin yarasma bir capit sarsan da yara- 
ya yapi$sa, ortu eekip almak Istesen e§ek, 

l*5j Acismdan, dumiadan cifLe atmaya baglar; 

ne muUu o kigiyc ki boylo bir ise girismez. 
|l'';l Hele egegin clli yarasi olur da, her yara- 
da bir ^apit bulunursa, balgiga kakiimig-git- 
jnigtir o. 

•''-'; Ev - bark capita benzer, bu hirs da yavadji" 
kim in hirsi fazlaysa onun yarasi fazladir. 
I n\* * Baykugun evi ancak yikik yerdir; o, n& 
Bagdad 'in ovulmesine kulak aaar, ne Tabes' in 
ovulmesine. 

',J'/- Padi^ahin dogani yoidan gelsc de §u bay- 
kuglara, padi$tfhtan yuzloi-cc haber getirse, 
1 ' '■' L Ba§ gehi'i, bag Ian, bahQeleri, dereleri an- 
latsa, yitelcrce dugman, vah- vah deaf ona. 

1 15+ * Dogan derler, ne de eski bir masal g&y- 
liiyor; olmayacak geylerle tic faflar dokuyor. 

I! . : -. Oysa ki eski, onlardir; hem de cbedi fii- 
riimu§tur onlar; yoksa o soz, o soluk, eskiyi 
bile yeniiestirir. - 



Sahife 105 - 320 



202 MESNBVI SfiUHt V 

rr Eskl iUiiler can veiir; akil taci, Inane nutu 
bagi^lar. 

1160. Seni yagiz doru ata bindiren, can bagi^- 
layan, goniil kapan giizelden eairg&me gonkinii. 

Tac bafjglayan bagi yiice etiJen bagim esir- 
geme, gonJun ayagmdan yiizlerce bagi cozer . 

Ama kime soyliyeytm; biitun kijyde ner- 
de bir diri? Ab-i hayata dogru kogan nerde, 
hani? 

■ Bir horluk goi-Qr gormez aijktan kagiyor- 
sun sen; agkm admdan ba§ka ne bib'yorsun ki? 
1 1 Mi A§kin ytolerce nazi var, yuzlerce uiulugu. 
Ask, yiizlerce naza katlanmakla, yiizlerce niyaz 
etmekle elde edilebilir. 

Agk vefabdir, vetali kigiyl satin abr; ve- 
fas& i§ erjne bakmaz bile. 

Insan bir agaua bertzer, kokii abdinda dur- 

maktir; kokii saglastirmaya, kokii ee!i$tirme- 
ye adam - akilli gah^mak gerek. 

Bozuk - dtizen ahit, gurumii? koktur; boy- 
lcsine agac meyva vermez, 

i lb J ; Bldaiun dab, yapragi yegil bile olsa kSk 
ffiirub olduktan sonra faydasi yokhir. 

1 Anna ycgil yapragi olmasa da kokii saglam 
olsa, sonunda yialerce yaprak, el acar, has gos- 
terir. 

1170. Qmi biJIyorum diye ululanma, aldanma; 
bilgl kabuga benzer, onunla ettigin ahdi tut- 
maksa i?tir, &zdik. 






M££N£VI SERB} V 



36S 



* Kotii iste buhuian, kotiiliikte ayak diredi, 
iyi igte buhui&iil&Ttri dwtefe eri stable J"bil, 
gortfii mii, $eytan olur; hasedinden uayrft 
cngcl Ueslllr. Hani tiannani yannng Id^E 
gibi; bannani yaiion, herkesin harmanmin 
yn musts mi istcr, "(jiiirdUn mti naitia/ lula» 
knhJ itamaz kildrnniunaya ugra^ani?" 

1 ■ Ahdina vela edenlerin f aydalandiklannt 
goriince seytan gibi haaed edersin sen. 
I |- i Sag- esen obnayan kigi. kimsenin sag- 
esen olmasmi istemez. 

* I i ', Iblis gibi haselci degilsen dava kapisindan 
vefa tapisina gel 

H'}L,Vefa etmiyors&n bari stis; eunkii so?, biz- 
ben demek, cok defa davaya girigmektir. 
; i r Goniildeki soz, gonlii &2le?tirir, geli^tliir; 
susmakla canin bzQ T yiizlerce getigmeye ulafjir, 
'i'-. Ama soz dile gcldi mi oz hansanir-gider; 
az harcra da giizelitn oz, cide kalsm. 
, ■ ' Az soyleyon ki^inin 6z dufjUncesi vardiv; 
faUat kabuga benzeyen soz cogaldi mi oz yiter- 
gider. 

",'i I Kabuk kalinla^h nn, lc anklagir, a^-Uir; 
ama ic guaelleitbj geli^ip irilcgti mx kabuk arik- 
lagir. 

] Hamliktan kurtulan §v. iic §eye, eevtee, ba- 
denie, fistiga bir bak da g6r. 
1180. Ea§ cekun, buyi-uk kiran gey Ian olur; iyi 
ki§ilerin devletine liitKb^t eder. 
I .'v Tann ahdma vefa ettin mi, Tann da kerem 
eder, senin ahdim komr. 



Sahife 106 - 320 






MESNEvt SEHHJ V 



MjSNEVl SEEKl V 



Wtf 



t- * "Beni anm da sizi anayim" ayetini duy- 
madin mi kl Tann ahdina vefa etmeklen goz 
yummugsmi. 

# Kulaijm ver, "Ahdina vefa edin" ayeti- 
JiJ duy da sevgjlicteu, "Ben de sizfn ahdmiza 
vefa edeyim" mujdcsi gelsin, 

S l, A tasah, bizjm ahdimiza vefa etmemiz, bi- 
Kim bore vcrmemiz nedir? Kum tohumu yore 
ekmeye benzer bu, 

■ Ne yeryu^ij, o tohumdan bir parlakjik elde 
eder; ne yer sahibi zengmle§ir. 
i ,'- Bu ancak, bana §u gerefej zati ashni da 
yoklijk aleminden sen vei'din demeye bir isa- 
rettir. 

n S. 3 Yedim, belirtisi olan tohumu da getirdim; 

bu nimetten gene ver bize demektir. 
USfflyleygp a lyi bahth, kum duayi bnak, 

agae isteyen, tohum cker, 

I Tohumun yoksa, o dua yuzilnden Tann 
sana bir fidan itflftft; hem de ne iyi 5^5. 
mig da yeti§tirm[s bunu dedirtecek bir fidan. 
1190 • Hani Meryem gibi; onun da derdi w- 

fc, tohumu yoktu; ama kudret sahibi fidam 
yegertiverdi. 

u c jf Cunkii o ulu kadin, ahdina vefa etmfeti- 

Tann da o istemeden yiizlcrce murudun verdi 
onijfl. 

IfSj AJwtoa vefa eden topMuk, vefanm ce- 
sidim gfisterciJgtip, 

Ml 93 Denied' de onlann buyruklarma uymu*. 
tur; dort unsur da onlara kul^kole okm^tur. 



lt%Ba da, inkar edenler, belirtisi ni apagik. 
gb'rsiinler diye bit bagi§tir. 
i^Qnlar, oyle gizli bagislar elde etmiglerdir 
ki ne duygular duyar onlan, nc anlatilabilir. 
11% Zati i§ de boy una gelip duran, ne kesilcn,. 
ne tukenen bagi§tadir. 

Y a k a r 1 5 

UlrEy bize nimet veren, direnme bagi§]ayan r , 
sen halki gu kararsizliktan Iturtar. 
I l*jg § u ^*i biiklUm nefse, ayak direnmesi ge- 

reken igte bir direnme ver. 
'. (*33 Sen onlara dayanma gucu ihsan et, terazi- 
lerinin hayir kefesini agiriastir; gekiller diiziip 
halki aldatanlarin diizenlerinden sen kurtar on- 
Ian. 
1200. A kerem stmibi, sen onl&n hasede du^u) 1 - 
me de, haset yiiziinden taslanmig geytana don*- 
mesinler. 
...c I Halk, ge^ip gidecek mal, ciJruyup- erlye- 
eek beden yiiiiiindcn haselle boyuna yanmada. 
1 lt=\. Padi^ahlara bak, ordular cekiyorJar; haset- 
lerinden yakinlanni bile oldiirtiyorlai'. 
I j.c-; Pislikle dopdolu duzenci a^iklar, birbirlo- 
rinin kanma, caruna kastediyoi'lar. 
1 , 1 ■ • Vise'nin, Ramln'in, Husrev'in, §irin'in 
hikayelerini oku; bak, ahmakkr, hasctlcriri- 
den neler yapml^lar. 

lif^Aifik da yok oldu-gitti, mSguk da- Ea- 
ten onlar da birgey degillei'di, agklari da, oz- 
lemleri de. 



Sahife 107 - 320 



206 M£Shrirv[ shhhJ v 

O noksan sifatlardan munesseh Tann, yo- 
ku yoka vurur; yoklugu yokluga agik eder. 

Gon lilde neler bag gosterir, neler. Gonijl 
Soyle dursun, bedenlerde bile ne olmayacak 
seyler belirjr; var olan, yok olani, bu fiesft zora 
kc§ar, girpindini-i-dunir. 

* ?u kadinlar, herkeston fazla esirgeyici 
olduklan haldo ikl ortak, birbirini yer. 

Artik, zati tag yiirekli olan erkekler, ha- 
set yteiinden hangi dufaga konartar; sen" du- 
pin, 

1210. geriat, serri gidormelc iein bir giizelce 

okuyup tiflemeseydi herttes, i§ arkadasim pa- 
rampar^a ederdi. 

2.t« §ei'jat, gem gidermek fein bir karardir, 
venr de, §eytaft'J f r&adedlkmez delil 5 isesine 
sokar. 

Tamkla, antla, audi bozujjla neyler, eyler 
bogbogaK geytan'i 5 i§eye tikar. 
. ^ tkf ad&a da hosnud eden bir terazidir gg. 
rjat; boyleoc asli olmayani da, oJam da bir 
araya getirir. 

1 Gorcekten d G bil kj §9 riat, kileye, terazi- 
ye benzer; onun yiizu'nden iki duginan da sa- 
vagtai], kind™ kurtulur. 

■- ' Terazi olmasa o diisman, aldatilmak veh- 
minden n&sil kurtulur, eefc^nekten ftasa vaa 
geger? 

" * Demek ki §u cfrkin, m vcfasiz le§ dQn . 
yada tumden haset var, dUgman var, eefa var. 



MESNWI SERHt V 



3ff7 






Cinler de, insanlar da hasede dugtiikten 
sonra, artik 511 diinyada nasi! olur da ikbal olur, 
nasil olur da devlete erfcjilir? 
. h" O seytanlar, z&ten eskf hasetsilerdir; bir 
zamati bile yol kesiciligi birakmaalar, 
\1\5 Asi olan Adem ogultan da haset yuzilnden 
seytana donmiiglerdir, 
1220. * Kur'an'i oku da bak; insan §eytarilan- 
ju da Tann carpmigtir da seytanla aym cf lis- 
ten □lmu§lardii\ 

. ■ ' * §eytan, duzende acze du$tii, bunahp kab 
di mi, bu insanlardan yaTdirn istev. 
1 . . * Sia dei', blze dostunuz, yardim editi bize; 
bizden yanasiniz, blzim tarafmnzi tutun. 

Diinyada birinin yolunu kestiler, birini 
yoldan cikai'ip azdirdilar mi iki ge§It ^eytan- 
lar da sevlnirler. 

■ Birisi inaanla can verdi de dindeki derc- 
cesi yiiceldi mi, o iki haisetei de feryada ba§- 
lar, aglayip siziaraaiimaya koyului', 

Edcpli biri, bir kimseye akil verdi mi, 
ikisi de haset diglerini gicirdatmaya baglar. 

rttdissihitt, pijygamberlik davafttna balkigan 
Idgiye, gerock p«ygamber ofan, peygaiil-. 
berli£l gergekten anla§ilmi, in$ana tie b&- 
£ig)ur; y&hut onualt gorii^en, ona hlzmet 
eden ki^ilcr, dillc verilen ttgutfon ba^ka, 
ondaii ne bagi^ elde odcrlcr diye soriviasi 

. . Padigah, adama, bari §unu sfiyle dedi; 
vahiy nedir, peygamber olan, ne e!de eder? 



Sahife 108 - 320 



308 



MEffiNEVl 5ERHI V 



ME5NEV1 5iaHl V 



203 



Adam, ne vandir ki dedi, peygamber ami 
elde etmesin; yahul hangi devlet vardir ki 

peygamber, ona erismemis olsun. 
Zti * Ttitahm, poygamberin vahyi, hazlne de- 
til; bal &rasnm vahyedilenden de a§agi degil 
ya. 

"Rab, bal ansinu vahyetti" ayeli gel- 
mistir de onun vahiy evi, latlilarla dolmu§tur, 
12-30. O, ustiin ve ulu Tann'nm vahyiyle cUin- 
yayi 3 tnumla, balla doMmmu$tur. 

* tnsan fcime, "Biz yttcelttik, ululadik" 
ayetl var, degeri yifcelere agmada; artik ona 
selen vahiy, bal ansina gelen vahiydcn a&agi 
olur rnu his? 

* "Gersekten tfe blziz Sana Kevsw'i ve- 
ren" ayetini okumadan mi sen? Pek{, okuduyn 
san bdyJe kupkuru, bSyle susuz katais&m, ne - 
deti? 

* Yoksa a iUeUi, sen Firavun'musun ? Kev- 
ser, Nil'e mi donmiis dc sana kan kesJImig, pis- 
legmls? 

. . , Tovbe ei, her dii§mandan kesilj eiinku on- 
lann kabaginda Kevser suyij yok, 

Kirnjii betinl - benzinj, Kevser'tJen kizar- 
mj&, al-al olmus gqrUrsen, odur Muhemmed 
huylu, ona ah& onun hnyuyla huylan. 

1 * Efiylece de "Allah kjln sever" steii, se- 
mn hakkinda da feasfa, sen de o £e§it kisiler- 
den sayil; Ahmed'in agaandan biten elma, on- 
■dadir. 

il Kimfai dudagim Kevaer'den kuru gorursen 
onu, olum gibi, sitma gibi diigtnan biL 



iL5>> Eaban da olsa, anan da olsa, gerg&kte, ka- 
nim Hjendir o. 

il3^ * Bu huyu, Tanri Halil'lnden ogron; o, 
6nce babasmdati bezdl. 
1240, * Boyle ol da, Tanri katinda, "Allah icin 

nefret eder" denenlerden ol; a<jk gay^ti de se- 
ni kirtamasm*. 

J- 1 -* * Allah'tan baijka yoktur tapaeak deme- 
dikce bu yolun ixini - ugragirn bulamazsin sen. 



% 



* Jlfylill ikinci misra'i, "Tfi jicgfrert ber tu rflfk-I 15k 
flak" t]r; mi^ra'ttaki "dak" turkcedllr; 

ly (cli kilnptar okuyan icti kim tuUrsin tana dak 

Ctfunus Divilni! l-ipkl - haaim, 5, 302; TUrk hai-fjpriy] ei t 
74, Dakj ItUSUf, nukinn b nlny e^lif Qnlaiminadir Tt lUrkfcdir; 
Ayui Socliik; 5. 215). 

■F. 14 



So/ii/e 109 - 320 



MESSJEVl SBHHi V 



3L1 



(§ E R H) 

HIS. beyitten sonraki hikiye, Me§hur bir 
haJk hikayesidir ve agizdan agiza §u talis ddkill- 

mu$tiir: 

Abbasogullarmdan Harun'ur-Resid'in zatnamn- 
da birisi peygamberlik davasma kalkismig. Harm, 
adanun diri olarak tululup getirihnesirii buyurmus; 
buyrugu yerlne getirilmis. Harun, adamm, svurdu 
avurduna gGkniUg oldugunu gonnu§, Sarayda ayn bir 
daire veriknesjni, her giin kendlsine verilen yemek- 
fc?n ona da Vlq ogun verilmesini, bir koJeyle bir 
cariyenin de hizmetlerine bakmasmi emreder. Emir 
yei ! ine „ gelir - Adamiri - bu davaya aslik yuziinden 
giri5tlgijii anlayan Harun, bir mijddet sonra onu 
batirlar; huzumna cafirtir. Adam gelinee, araJarm- 
da su konugma ge^er: 

Harun — Peygamber tnisin? 

Adam — * Siiphe mi odiyoimin; clbette pey- 
Eamberiin. 

Harun — Vahiy geliyor mu? 

Adam — Geliyor. 

Harun — Ne dlyor melek? 

Adam — §j;rndi tarn yerini buldun; kipirda- 
ma dlyor. 



Bircok halk hikayelevi gibi Havun'un Kamanm- 
da oldugu sbylcnen bir hikaye daba vardu: 

Adamin blii, peygamberlik davasina kalki^ir, 
tutulur, Harun, her iimmelin bir ibadeti vaniir; 
sana uyanl&rin ibadeti nasil diye sorar, Adam, ken- 
disine uyanlara igaret eder. Hepsi de dort ayak olup 
amrmaya ba§lar. Harun, t)u ne bkjim lbadet deyince 
adaiti, boy is egeklere peygamberlik taslarsam eok 
mu der. 

Agizdan agiza devredlp gelen bu Jki halk hi- 
kayesinlii, bu hikayenin kaynagi oldugu iddiasm- 
da defiliz; ancak Hartin'un zamamnda oldugu soy- 
lenen bu ge?it hikayelerin bulundugunu belirl.tnek 
igin bunlari naklettik. 1135, beyitte, bu olay aifina- 
sebctiyle Dar'us - Sel&m'm, ySni Bafid;id T in amlma- 
si da dikkate deger, 

Latife ber-taraf, Hz. Peygamber'den [S. M) 
earae peygamberlik davasma kalkisanlarin hemen 
hepsi, diinya ve dunyahk i&n, ge^itli nedeolerle bu 
ige gfxiSBlig, inanmamig kisilerdir, ±lk zamanlarda, 
tasavvufu perde edincnle-r, Batinilere alet olmu§Iar t 
dinin birligini, Muslumanlarm birligini bozmak i<;in 
bbyle d?tvaJara kalki§rmglardn\ Son zamanlardaysa 
bu davalara girijjenler, hatta kendiierini, kurmak Is- 
iRdikleri uydurma dinin tannsi llan cdenler, Eomur- 
Eftcilere masalik eden ki§lerdir. Bunlan ayn -ayn 
anlatmak uzun surecegi icin bu kadareik igareti ye- 
ter gSrecegiz. 

1132, Bu bey it, "Taili abz yilam ininden, ka- 
firi dininden cikarir" atasozumiizu hatirlatir. 



Sahife 110 - 320 



*" MESNEVT SEHHt V 

1135. Dar'as.Sel&n, Bagdad'a verilen $#&. 
*,„* U f ■' **£? E &«&»'ta Isfahan ve Kirman am . 

«, 2?* ICur ' an - 1 Kei ' ini ^ VI. suramin ( E n'&m> 
■4a., VIII. SLiresinin fEnfil J ^1 wt - - / 

wvm. as s™, art^s** 

SSSSSaSS 

SSL™? kUj " namaz "S«nwBW l«t»8tttt>" 
t**? 8 ^? S " reni " f^^ra) 152. ayeU w™^ 
d™e vefa edm de ahdi^ze vefa ed , yiin ve '^ 



MlSKEVI SEfU±l V 



315 



benden korkun" buyurulmakt&dir, Bu sLyetten lafzj 
lktibas yapjlmishr. 

1190. Meryem - fidan. n. c, in S9, b. nin §. 

e bk. 

1204. Vtse-Eawln, III. c. in 228. b. nin §. e. 
Bab&si erkek evl&t birakmadan oten ve babasinm 
ycrine hukmutkir olan Mibin Banu, kizkardegi $i- 
rin ffiin yaptirdigi kogkii bczeyen Bihzad adli res- 
samiJi kardegi FeiMd, Jgirin'i sever; fakat Banu 
da FerMd'i gurrnus., ona tutuimugtur; kendisine tie, 
^irin'Jn kQ§kune kargi bii' kosk yaptinr ve gehrlci 
digmdEiri akan suyun koske getirilnriesini later, Ara- 
da bir dag vardir. Ferhad, ko§k bekciligine tayin 
edilirse bu i§.i basavacagmi soylcr; beklicige tayin 
edllii'; buytik bir gayretle dagi delmeye koyulur, Bu 
sirada, bu capt'usik scvdayi duyan. Hurmtiz adk bir 
padis.ah, Sirin'i Ferhad'a almak i£in Banu ile sava- 
$a girigir. Fakat bu sefet\ Hunnuz'un oglu Husrev 
de EJirinl gorijr ve a§)k olur. Ferbad dagi delmeye 
■Ugra^irken, onu ortadan kaidirmak isteyen Husrev'- 
in d&djsii gidip §irin'in aldugiinu Ferhad'a haber 
verir. Bunu duyan Fei'had, elindeki kuliitigii beytii- 
ne vurur ve fclur, Bonu isiten girfn, ko^up gelir, 
FerhSd'in ccsodine kapamp aglarken cnun belindekl 
hant'eri sorur, eeklp l<endi kalbinc saplar, o da oliir- 
gider. 

Bir haJk bikayesi olan bu hikayeyi, 592 H. de 
<1195-11G6) vefSt eden Nizami, ondan sonra Hus- 
rev-i Dihluvi (826 H. 1422-1423), Hatifi (91S H. 
1S12-1513J, Vah^i (992 H. 3534), Aaaf Han (1021 



Sahife 111 - 320 



814 



MESNEVl }BfiHJ V 



Hesrevr sefhI v 



21S 



H. 1612) gibi Iran sairleri mesnevi tarzinda yazmi^ 
lar, Tiirk §airlerindem §eyhi {826 H. 1422 - 1423] 
AW (623 II. 1517), CeliH (071 H, 1563-1564) ve 
daha bit-eoklan bu hikayeyj islemiglordir; hatta za- 
mania Karagite ve Orta Oyununa bile konu olmus- 
tur. ^ 

Mevlana, bQtun bu. mccazl sevgiled bu ve bun- 
dan sonraki beyiUenle yermektedir (Mecaat ve ge&- 
Cek ask iein I. c. in 111 - 113. b. inin s, e bk), 

1208. Bir kocaya varan kadmlara "Ortak" de- 
nir. Anadolu'da ilk kildindan sonra aknan kadinlar, 
ilk kadina nazaran "Kuma" dir ki bu stfziin eklenti 
anlamma "koma" dan bozma oldugunu saruyoruz. 

1216. "Dimya bir tegBj:; onu dileyenlerse ko- 

peklerdir." {Ahadis-i MesnevI; s. 216} 

1220-1222. VI. surenin {En'am) 112. ve 121. 
ayettet'inde, geytanlariii, birbirfcrini vo dostlanni 
kandinp azdirdiklari blldirilfr; bu ayetlere isaiet 
eddmekledir. 

1228 - 1229. Tann'nin, bal ansma, daglarda ko- 

van kurup bal yapmasmi vahyettigi, XVI. surenln 
(Nahl) 68, ayelinde bildirilit ki buradaki "vahy", 
ona veriien kaabiliyettir (Vahy Igin I, c , in "Dlba- 
ce" sine bk.). 1229. beyitte bu ayetten lafzf iktibas 
vardir. 

1231. "Biz yucelttik." II. c. in 3778. h. nin 
3. e bk. Beyitte Jaftd iktibas var. 

1232. Kevaer. I. c. 1909. b. §. e bk. Lalzl ikti- 
bas var. 



1233. Nil - Kan. I. c. in 869, b. nin 3. e bk. 

1236. "Kim Allah J sin sever, Allah isin sevmez, 
nefrct ederse, kim Allah |j$rt verlr, Allah igin ver- 

mezse gengekten die imanlni olgunla§Urrm§tir. n (Ha- 
dis; Cam!'; XL, s, 141) Hadisten lafzi iktibas vardir. 

1239. VI. surenin (En'am) 74. iiyetinde, Ibra- 
him Peygaraber'in (A. M) babasi Azer'e, putlara 
Uipligi i£in, onun da, kavminin de sipiklik icinde oi- 
duklarim s6yledif|i blldlrlllr, XIX. surenin (Mer- 
yeni) 41*47., XXL suresinin (Enbiya') 51-57,, 
XXVI. surenin (guara') 69-86., XXXVin. surenin 
(Saffat) 83-87. ayetlerlnin meAJled de budur. 
XLIII. surenin (Zuhmf) 26. ayetlnde, putlara kul- 
luk ettikleri igin babasindan da, kavminden de bez- 
dfgi, LX, surenin (Mumtahine) 4. ayetinde babasi- 
nin baiislanmasim dlledigi, IX, surenin (Tevbc) 
114. ayetindeyse bu dilegin, bir vaad ijzerine oldu- 
gu beyan edilir. Ibrahim 'in babasinin adi Aaer di- 
ye gefmektjedlr; fakat bazilan, tbrahim'in babasi- 
mn adi Taneh'tir deml^ler, Itazilariysa bunun, bir 
soylenig favki oldugunu sdylcmislefdii". XIV. sure- 
nin 40 - 41. ayetlerinde O'nun, kcndisine, soyuna, 
anasina - babasma, inananlarla beraber dua edi§1, 
anasiyla babasinin inanm)§ olduklarma delil de saytl- 
tmgtJr, Daylemi'nin Ibn Abbas' tn tahjfc ettlgt bir 
badiste Hz. Rasftl (S, Mi, soj'unu sayarken Ibra- 
liim PcyEambcr'in (A. M) babasinin adinl Tareh 
diye anmif^tir (Seyyid Murtaisa'I -Fhuzabadi: Fa- 
dail'ul ■- Hamse mi'as- Sihah'is-Sitte; c. I, N'ecef- 
13S3 H. s. 5. Kenz : ul - Uiiimal'den de naklcn), Adem 
Peygamber'e kadar soylarinda kufik bulunraadigi. 



Sahife 112 - 320 



E1& 



MESNEVI STktU V 



nikasizbk oLnachgi hakkinda da sahib hadisler var- 
dir (Ayrti; s. 5-S). Arapgada "eb" sozu, annenin 
babasina ve amcaya da denir; bu bakimdan Azer, 
Ibrahim P. in anasmm babasidir. Bu takdire gore 
Mevl&nH "ez peder - babasindan" sozuyle, ancak 
Kur'an-i Mcscid'deki "eb" kelimesine uyinu^tur. 

1240, "Allah igin nefret eder," 1236. b. in §&*■- 
hinde gegti. 

1241. Tevhid kelimesine l^Sxettir ve beyitte 
"La" ve "Ilia", bu s&retle geger. 



MEIlN 



* Bir a^ikin, sevgUisine etttgl Mzmetleri, 
oua giisterdigi vtffayi, uzuu gcctslerde, "ya- 
nuun yatak gSrmedjguu", uzun giinlerdekt 
aziksiTJigiiiij susuzliigunii anlntip bundnn 
fazla birgoy yapamiyorum, ba^ka bir biz- 
met varsa goster; ne buyurarsan yapayim, 
hatta, aiJam olsim, HalLI gibi atege atila- 
jimj Bcltini olsuii, YiLnus gibi kenttimi de- 
niz caiiavanmn iiRz-itia atayim; yetmig ken* 
oliltiriilni^m gerekirsc, sclam olsan, Cineis 
gibi tilcHtiiileyfm; aglamaktan kwr obnain 
gerekse, selam ol&im, §aayb gibi tor ola- 
yim deinesL.. Peygamberleriii vefalariin, 
fl&tilanylfl oyitamalamu s&ymaya iivikan 
yok ya; hepsifti sayip dokmcsi; seygillnm 
dt* ona cev&p vermes! 

't^i. Agikin bid, sevgilisinc hizmetlerini, yap- 

tiklanm sayip dokiiyor; 

hl; Senin icin gulSu yaptran, bunu yaptitiij bu 

sava§ meydanmda oklar, fahglav yedim diyor- 

du. 

<u^ Mai gitti diyordu, gikj-kuwet gitti, ad - 

san gltti; askindan nlee muratsizhklara u|wi- 

dim. 



Sahife 113 - 320 



31H ME5-NEVI SFSld V 

Hicblr sabah, beni uyku&a buknadi, giiler 
germed i; hicbir akgamim, duzgun bir halde 
bulmadi beni. 

• Ne acilar tattiysa, ne dertier <;ektiyse, 
bir - bir, uzun uzudiya sayip dokiiyordu. 

Bunlan da, onu minnet altina almak icin 
sSylemiyoj-du; sneak sevgisinin dogrulufunu 
yltelerce tanik getiriyordu. 

Akillilara bir i§aret yeter ama agiklarda- 
kl o susunluk nasil geeer-gider ki? 

A§ik, usanmadan sozdnu tekrarlar durur; 
balikj bir igaretle an-duru suyu yeter bulur 
mu hie? 

1250. O u§ik da □ eski des'di anlatirken yiiz- 
leree soz sdylijyor, soma da $ik&yetlen geli- 
yor da bir soz bile soylemedim ki diyordu. 

Bir ates fcindeydi ama ne bicim atesti a 
ate§, bilmiyordu ki. Ama o ategin hararetiyJc 
mum gibi aglamaktaydi. 

Sevgilisi, evet dedi; butiin bun I an yaptin; 
ama kulagim ac. da iyi dinle, 

A$km, sevginin temelinin temeli neyse onu 
yapmadin; biitun bu yaptiklarm, parca - buguk- 
lar. 

O a^ik sordu da temel dedlgin nedir dedi, 
Sevglll, a§km temeli dedl, olmektir, yokluktur. 

Biitiin bu yaptiklannda dirilik gosterdin; 

haydi, caniyla oynayan bir a§iksan 61 bakahm. 

■ k- A§ik h o solukta uzanip yatti, can veriverdi; 

Eiil gibi ba§)yla oynadi, sevinerek, gulerek ges- 

ti gitti. 



MliSNEVl SKKHt V 



219 



,-^i O gulussse arifin, zahmet nedir, bilmeyen 
cam glbl, akli glbl, ebedi olarak <mda kaldi. 
. ,; Ay'm i§igi, her Jylye, her koltlye vurur 
ama hi?bh' vakit kirlunir mi? 
,.j|^ O 151k , gene tertemiz bir halde Ay'a do- 
ner, gidar; aktm, camn igiginm Tanri katina 
vardigi gibi hani. 

1260. Ay i§)£i, yoldaki pisliklere vursa da tft- 
mizlik, onun dalmf vasfidir. 
"liwl Yoldaki pisliklerden, bulagiklardan hie kir- 
lenmez 151k. 

<■ * Gune&in i^igi, "Geri don" buyrugunu 
i'jtir de tezce kendi ashna dtfner, 
tt>i Ne kiihanlardan bir ayip kaiir onda, ne- 
gUl baheelerinden bir renk. 
<i v. Goz lgigi da, ]§i£i gormus kigi de doner 
gider; ovayla c61 f oniai sevdasiyla kalakalin 

* Bmsi, arlf bir Nlginden, biri, ntiniflxda 
sesla aglarsa, ah ftder^ feySd tderse na- 
iiKi/x bozulur mn dlye sordd. O arif bilgin 
dedi ki: Akaa >asm adi gostya^idir; aiifali 
o aglayan i»' gvrmU^tiir, onu hilmeb gcrek. 
Tumi suvkiyla a^hyos^a, yahut su^una plj- 
maji otmu§ da {fowyast doltuyorga nfimazi 
tKy^nlmaz; hatta dalia da olgiuila^ir; (iiiikii 
"Namnx, gonilt huzilru oimadikca namass de- 
gildir," Ama bodenitvdelfi hastakktaa, ya- 
hat oglnmui aynhgnidaii aghyorsa, i^mazi 
iMKiiliirt (uitkii namaxin temeli, bedenden* 
«vlattan vaz^^mebiSr; lbta^him gibi, na- 



Sahife 114 - 320 



MESS2V1 JERHI V 



221 



320 MTSKEVI SEHH1 V 

maziD olguidugu i£bi flglumi kurbau etinck, 
keikiim atege afcmaktir. Selwn oteun, Mas- 
■ tufa'ytt, Ijil huylarla huylanmnai I^-Iti emir 
gielmi§, "Ibrahmi'iii stst-Litum uy; Ibrahim'- 
de sLiin igin nyulacak fti^d hiiylar vardir" 
dcrujii^tir. 

i^-ti * Birisi, muftiiye gizlice sordu da dedi Rl: 

Birisi nama/da feiyad edip aglarsa, 
•IjUl. * Acaba numazj bozulur mu; yoksa bu caivs- 

dir de namazi bozulmaz mi; daba mi olgun- 

]a§ir? 

tj*3) Muftil, gozya§i denen, o ya§, nu icin aki- 

yor? Ona bakman gerek dsdi; o, ne gordii de 

agladi? 
im.^ Gizlice tie gordii de gozyu§lan co§up kay- 

nagindan akmaya bagladi? 
iLi>5 O yakanglaula dolup bo$aian kigi o alemi 

g&rmu$jse, narnazi o aglayis, o feryad edig yu- 

ziindum daha da fazla parlaklik clde cder- 

1270. Ama o aglayi§, bcden zahmetindcnge, 
bir yastansa ip de koptu, if do kmldi. 

* Kir miirid, §eyhiit tapisma gitti; bu §cyh 
stiziiyle, yaf^a biiyuk anlaniim hitdirmck 
istcriiyyrimij aJulca, auJayj^a biiyilU dts- 
mok istiyorum. Isa. da gocuktu. Selazn oma, 
Cfieuktti ama bc^ikte k<inu$tu, l'ahya da, 
#!w ona, cocuklann mektebiits gidlyor- 
du. Miirid gotdU ki feyh agkyor; da 
ona uydai; aglamaya koyulflu. §eyhin ag* 



lamast durunca miirid di§an <;ikti. §oy- 
blii nalini nndan dalia iyf trilen bir l>a§ka 
miirid, ardindan tax 51 kip a kordcs dedl, 
Allah iHjiii olsun, bumi. sana soylsyeyim; 
hftfli s*yk agliyordn, ben de agladim diye 
akkns bSrfjOy getirme sakm. Ottiz yil ciya- 
zat geknick, hem do gosteri^sb! nyiizat 
cekmek, tohlikeii donemeclenlen gc^mck r 
timsahlarlii doki denizlm, arslaiilarla, kap- 
lanlarla dolu daglan agmak gerek ki §eyhin 
agladigi gibi aglayabilfcsin. liiitun bimlarla 
beraber o aglayisji e!do edememek de var. 
O duragft yrt^ftbllirseQ, "Bana yeryuzU dii- 
ruUra" diye $ok gukretmer g«ek 

1. "' Murldin bin, pirin tapisma geldi; pir af- 
Jaytp feryad edlyordu. 

- O miirid, §eyhi agkyor goriince aglamaya 
koyuldu; g5i;ya^ari akmaya baslfldt, 

• Bir dos>t, bir dosta alayli, gijlijnecek bir site 
stiylerse kulagi duyan, bir kerc giiler o soze, 
sagii^a iki kere guler, 

■ -i, Birinci gulii^U, loplulugun guldugunu go- 

riip onlara uymak, onlan taklid etmck yoiuy- 

ladir. 

QiiO anda, o da onlaria beraber giiler ama 

giilenloritt, neden guldiiklerinden haberi bile 

yoktur. 

itil Sonra, neden giildunuz diye sorar; duyup 
anlayinca ikinci def§, giiler. 



Sahife 115 - 320 



222 misnfv! $Eirni V 

1 ■ Taklitci de sagira henzer; kendisindekl se- 
v'mg, saginn sevinci gibidir, 

• fjjeyhin 151&1 vurur, miiritlere bir feyiz 
rte^esi gelir; ama bu, geyhtendir, muritten 
degil, 

; Su i^indeki sepetin suyla dolmasi gibidir, 
cana vuran igigin pari ama si gibidir bu; bu 
hali, kendinden bilenlar, noksanlanndan bi- 
lirler*. 

1280. Sepet sudan Cikanldi mi o ina^i ki$l, 

onun lelndeki o gusel suyun, irmaktan oldu- 
gunu atilar. 
nil Can da, o panJUIarin, panl-panl parla- 
ysn guzelim Ay' dan oldugunu, Ay battnca an- 
lar, 

■1CL * "Kalk" buyrugu, goztinii acti mi, seher 
Sag] gibi ikind defa giiler. 
'If 2 Hem de bu scfer, once halka uyup gUl- 
dUgune de giilesi gelir. 

. '. ' . Bunca uzun, bunca uzak yollardan gel- 
dim der; meger gercek, bu ger^ekmig hep, sir- 
lar, hep bu sirlarniij, 

\£t*i Oysa ben, kdrlijgumden, ovada sevlni- 
yordum; hainligimdan, ta uzak tay ken, 

v !u Ne hayaller kuruyordum; halbuki neymis. 
o? Ters anlayi§iffl, meger bana ters seyler 
gosteriyomius. 

t <; Yoldaki coeufun diisuncesi nerde, erlerin 
dt)§unceleri sS nerde? Onun kuruntiisu nerde, 
do&dcjgru gereek nerde? 



MESNEVl SERHJ V 



323. 



f "Scpnt" aBiii, mctindc bQvlc, "jejjed" <liye jyctljr. 



■tfcl Cocuklann diigunceieri ya dadiya yama- 
mp, ya slite; ya kitru uziimle ceviz kurarlar, 
ya da bir aglamadir, tuttururlar, 
j'O taklitcl de Illetli cocuga benzer; ister- 
se ince konulara dalsm, delil gijstersin. 

1290. Del 11 bulmakta, zor konulara glrmekte de- 
rLnle§mesi, listelik can goziinden de eder onu. 
IT - 1 Sjrnnin Eurmesi olan gey I birakmistiir da 
zor kotiulardan soz etmeye girt§mf§tir. 
, liiW * A taklttci, sen BuMra'dan don dehorluga 
git, horluga ulas da bu yuzden bir arslan er 
kesll. 

1 - ■. * Kesil de icinde, 5yle bir Buhara gor ki 
saflar yaran erler bile oradaki mediate, "Hic- 
bir gey aruamaz" bir hale geJrnl§lerdir. 

* Haber cavu§u da karada pek yiiriiktur 
ama denize geldi mi, daman kopar - glder. 

* O, "Elz orilan karada yuklendik" hUk- 
miindedir ancak; ;iuia "Denizde 11 yiiklencndir 
er olan. 

I Ey vehme kapilan, resme, gdrtimu§e alda- 
nan ki^i, ko§, padi^ahin bircok bagistetn var, 
tl4 O boil miidt de taklit j-uzunden iistiin 
ere uydu; bircok agladi - si '/lad 1. 
.■'■"■ O da sagir gibi bir aglayjs.tir f g5rdii; gor- 
dii ama sebebinden haberi bile yoktu. 

* Bir hayli agladiktan sonra niyaz edip 
di^ari cikti; orda buhinan bir has mUrlt de, 
ates gibi arkasindan kostu, ena yetisti*, 

* "InijfJli: cdiji" diyt $eTLrdijji]nl£ Hit, B0fltin(Je r "litd- 
met ktid'' uir; l>e>tin gtrlilnu bk. 



Sahife 116 - 320 



224 



MESNEVI SERB! V 



MliXVEVl JO HI V 



1300. A birgeyden haberl olraayan buJut gibi 
aglayan, a goriig sahibi geyhe uyup tiglama- 
ya koyulan dedi; 

laol Allah icjn, Allah igin olsun, Allah icin a. 
vefah mtiril; taklitten de faydalanabilirgjn 
araa, 
i^O v O padisahin agladigini gordijm, ben de 
onun gibi agladim dcrae sakin; elinku bu d mun- 
kirliktir. 

<io3 Bllgisizlikle, taklitle, zanla dolu olan agla- 
yig, inamlir, guvenilir erin zghiyipna. benze- 
mcz. 

i*lL« Omui uglayigiru, kendi aglayi^inla kiyas- 
lama; bu aglayiijla aglayigin arasmda uzun 
blr yol var. 

<jfiS O aglayi§, otuz yillik savagtan sonraki ag- 
layig... Akhit oraya erraesine imkan yok. 
UPt Orasiyla aklin aiasinda yiiz konaklik yo) 
var; oraya giden kervandan aklin haberf var 
sanma. 

I3C1 Onun aglayisvne gamdandir, ne genislik- 
ten. Tadm - tuzun, ahmln - Euzelligin ta ken- 
disi olan aglayigi, run bilir aneak. 
IK'S Aglayi§i da o yandaiidir onun, guiugii de; 
akbn vehmettigl j aklin vehmettigi seylerden 
mijnCKisehtir o, 

*IQ9 Onun goayasi da gtatine banzer; bir§ey 
gbrmemi$ goa, goren gdz olur mu hif ? . 

1310. Onun gordilgtinu elle tutmaya Imkan yok; 
aklin kiyasJamasiyla anlagjLnaz, duygulann 
yollanyla da. 



(W I§ik uzaktan geldi mi gece kacar; Liyk'yse 
:gece karanligi, i§igU) halini ne bilir? 
lilt. Sinek, yeldcn, kasugadan kacar; peki, 
halde smek, ydlcrin zevknn nasd bilebilir? 
'113 Online on olmayan teeelli edince sonradan 
var olanni varligi abes olur; o halde sonradan 
var olan, oniine 5n bulunmayam nerden bile- 
cek? 

i\Ht * Sonradan yaratilana, online on olmayi- 
sm i§igi vurdu mu, onu da kendislne dcng 
eder*; hefc onu yok etti mi de, kendi rcngine 
boyar-gider. 

iji5 Dilersen, bunun yuzlerce benzerini bulutv 
sun; ama bence gerekli de dcgil hani a yok- 
suh 

il't * En Elif Lam MJm, Ha Mim, bu harfler, 
anlayis bakimindan Musa'nm sopasina benzer. 
C)^ * Gb'rUntJste obiir harfler, bu harflere 
benzer; benser ama bu harflerin sifatlanna 
kar§j aciKdir obtir harfler. 
'-'1 • Sinamak icin eline bir gopa alan ki^f- 
- nin sopasi, yaptigi, yapacali 151 anlatiga ge- 
lince, Musa'nin sopasina benzer mi? 
¥}k*l * Bu soluk, I^a'nin solugudur; her yelden, 
her soluktan meydana gelmez ki ferahtan, ya- 
hut gamdan belirsin. 

"1320. Babacigim, bu Elif Lam Mlm, insanlann 
rahbinden, Jnsanlarin sahibinin katindan gal- 
mistir. 



tinofcletiir. 



JBeyittc "dcns ;l a-Sstl. "dcnjwf tuned" f.aranda i^i<i- 



F. 15 



Sahife 117 - 320 



236 



MfSMBVl SERHl V 



titl * Hsr elif, her lam, no diye bonswsin buna? 
Canin varsa, onu bu gbzte gorme. 
t*lL* A ulu ki^i, L>u da harflerden meydana 
gfelrnJ^t er; iisleJik halkin sozlerine de bender. 

* Netekim Muhammcd dc ctten, deriden 
meydana gelmigtir; diiziilup ko-jjulma bakimin- 
dan her beden, c-nun cinsindendir. 

1 ilU * Onun da eti vardir, derisi vardir, kemi- 
gi vaidir; ama bu bedenlere bensser mi o his? 
" O bedendcn mucizclcr belirdi; hem de- 
bylefii mucizeler ki biitiin beden sahipleri, ona 
mat oldu - gitti. 

\%%i * tste bunu gibi, Kur'an'in Ha JVu'm'I de 
pek yiiccdir; Gbiir harflerse, ona kar§i a§agi. 
ml, asagidir. 

I J19 * Qunkii bu dtizuliip kosulmug terkipten, 
aciz zamanmda, stir iifurulmug gibi dlrilik mey- 
dana gelir; oliiier tHr-Uir. 

* Ha Mim, Tanri'nin ihsaniyle, Musa'nm 
sopasl gibi ejderha olur, denizi yarar. 

1 * Gdrunusu ba$ka sozlere benzer ama de- 
girml somunla Ay degirmigL 

1330. * Onun aglayisi da, gtflUsu de, sozu de 

kendinden dcgildir; hepei de, ancak O'nun ih- 

sanindandir. 

IJftJ Fakat ahmaklar gijruniise yap]§tiiar da o- 
yUzden q ince seylec onlai'a pek gizll kaldi. 
iW- * Ha sill garez yuziinden perde ardmda 

kaldilar; yermeleri yuziinden de o ince §ey yit- 

ti ■ gitti. 

* 



(§ER H) 



1241. heyitten sonraki ba§hk. "Yatumn yatak 
^rmedigini." XXXn, su renin (Secde) 15-16. ayet- 
lerinde, inananlaiin, kendilcrine ayetler okundugu, 
ogtit vetiidigi saman yerlere kapandiklan, ^ seeds 
edip Rablerinc hamdedcrek onu noksan sifatl&rdan 
tenzlh ettikleri, ululanmadiklan, yanlanrun yatak 
gormedigi, korkarak, utnarak RablerLne dua ettik- 
leri, Tann'mn, kendilerini nziklandirdigi geylerden, 
yoksallan doyurduklan, Tatin ayetlerine inananla- 
rin, gercekte bu eesit kigiJer oldugu bildirilir. Ba^ 
Ijkta, "Yanlan yatak gormedigi" aozii, 16. ayetten 
lafzan iktibas edilmigtir. 

Hahl-Ates, Kurban. L c. in 228. ve 551. b, nin 
§. e tak. 

Yunus. U. c. in 3136-3137. b. lerinin s. e bk. 

Circis. Js& Peygamber-Ie (A. M) Hz. Muham- 
med'in devrinin arasinda gonderJlen ve Isa dinine 

■davetgi olan poygambsii-lerden biridir. Havariler aa- 
mamnda, yani miladin L jiizyitmda yagadigj, Fi- 
listin'U oldugu, alim-satimla ugfagtigi, Jiv&A hU- 
kiimdanm davete memur edildigi s5ylendigl gibi, 
M. ni. yu?ydda yasadigi, Remlede dogdugu, 303 M. 
de, Nikomedya'da vefat ettigi de rivayet edilml§tlr 



Sahife 118 - 320 



m 



MBSh'SVi SEHHt V 



ki bu takdirde, Havariler devrine erigmesine im~ 
kan yoktur. Musul hukUmdan Dadan'i dawto me- 
mur oknug, 5u hiikiimdar larafindan dtfrt kere, is- 

keiicelerle gchid edildigi halde gene diriimis, Cirris'in. 
davetine uyan huKUmdarm zevcesinin idimmdan 
sont~a §ehid edilmigtit', Hiristiyaniar, bu peygam- 
bere St Georges derler (Kasim Kufrall: Islam Ansk. 
c. Ill, s. 195). BiMr'ul - Envar, Circi&'I, Filiating 
kabul eder ve Sam'daki bir hukiimdan da vote me- 
mur oldugunu bildirir; kissasim ibn Abbas'tan nak- 
lctfer (Sefinat'iil - Bihar; I, s. 149). Hz. AJi'iiin og- 
lu Imfim Hasan'in oglu Hasan'uI-MustnLna'rim oglu 
Davud, Abb&silerden Mansur Sarafmdan hapsedildi- 
gi zaman, iman Ca'fer'its -Sadik'm, Dswud'un kur- 
tulmasi icin, annesi Habibe'ye, Recep ayinin onbe- 
ginci gunii (Istiftah gUnU, If. c. in 1-16. b. nin ?. 
e bk.) okumasin ta'Iim cttigi ve bu ytizden de "Om- 
mii DavCid Duasi" denen duada, Feygamberlerin ad- 
Ian arasinda, M'dan soma "Sem'Qn" ve Cutis'' in 
de adi gecer (bk. Umdet'ijt - Talib fi Ensab-i AH 
Eb; - Talib; Necrf - 1358 H, s. 87, 1. not. Seyh Ab- 
bas-i Kummi: Mefatih'ul -CJnan; Tehran - 1360 S. 
H. s. 145) . Halk Inancma gore bu pcygambor, yet- 
mig kere §cliid edilmig, her gehadetinden sonva Tann 
tarafmdan diriltilmi§, yetmisinei gehadetinden sonra 
bir daha dirilmemistir. 

,p> Suayb Peygamber. II, e, 1647. b. in 5. e bk. VII. 
surenin (A'raf) 85-93. ayetlerinde Suayb Feyganv 
ber'in Medyenliklere gonderildigi, emu dinlememdwi- 
yUzunden helak edildikteri, bunun uzerirte Suayb'tn- 
mutccssic olttft ben Rabbiniin ermrkHni bildirditiv 












MESNJTVl S5HHI Y 



•bgut verdim; k&fir olan toplum igin nasil hayiflam- 
■yim dedigi bildirilir; bu sOzler, 93. ayet-i kerime- 
dedir. Buna isaret ylsa gercktir, 

1262. Geri don. L c. in 360. b. in 5. e bk. 

1264. beyitten sonraki baslik. "Namaz, ancak 
giinui hti'^umyla rnakbuldur" mealindeki soz hadis 
■■olarak zikredilcgelmi^tii'. "Suraya, buraya donen, 
btikan Id^lnin nama?4, namaz dcgildiv" mealindeki 
badfse benzer (Caini'; II, si 192). 

Ibrahim - Kurban. I. c. in 228, b. nin g. c bk, 
tbi ■ahitn - Ateg. I. c. 551. b. nin g. e bk, 

"IbrahinVin §e^atina uy." XVL sOrenin ENahl)' 
123. ayet-1 kerirnesinden $M lktibas vardir, 

" Ibrahim 'de sizin igin uyulacak giizel buylar 
vardir...." LX. suvenin (Mumtahjne) 4, ayet-i keri- 
.mesinin bas tarafi aynen alinmistir, 

1265-1266, Miiftii-Fetva. Muftii, dogrusu 
Mufti, fetva veren kigi aulamina arai^a bir sozdiir. 
Ifta' fetva vermeb, fetva da, sorulan birgeyin, ge- 
riata gore hukmtinii bildiren soz, yahut ya'ii arttam- 
larina gelir. Fetva.mn yazib oljicak verilmesi, gabis 
adJatinin, erkeks& "Zeyd, Arar", kadmsa "Hind" 
yaznmasi, mesele nruhimse, mezhep mOctehidinin 
admin ve Miknluntin, hatta buStmiin yazih oldugu 
kitabm admin anilmasi, sonuna, hijktimden tinoe, 
yahut sonra, "Dogruyu Allah daha da iyi bilir" 
mealindeki s&2un arapcasinun kaydedilmesi, en sona 
•da irr.za atilinasi, bir gelenekti. §eriat iglerine ba- 



Sahife 119 - 320 



MES^EVI SHE HI V 



B30 MESNEVI SERHt V 

kan ve din adamlanmn bagi bidunan kisjye "§eyh*» 
ul- Islam", fetva veroieye memur okuia "Emin-i 

Fetva -Fetva Emlni" denlrdi, 

Striata gore bar is,in yaptlabilccegi, "caiz" so- 
ziiyle belirtilir, caiz gorQluse "cevaz" denlrdl. Gayr-i 
caiz olan, yani yapilmasma seriatea hukum vcriime- 
yen §eyin, hukum kesinse haram r siipheliyse, mek- 
ruh oldugu, yani yapHmamasinin daha yerinde ola- 
cafi anlasriimg olurdu. 

1270. beyitten sonraki baglik. Miirid - §eyh, 
Murid, dileyen, isteyen demektirj tasawuf yoluna 
giren, bir tarlkate intisab eden, bir geyhe uyan ki- 
siye den iv. geyh, arapca ihtfyar, koca kt$! ve ken- 
dislne uyulan adam anlamlanim gelfr ki burada son 
anlam kastedilmektedir. Iran'da, geyhe, daha yay- 
gm olarak "Murad" denir. 

Isa ve Yahya icin I. c, in 1942,, II. c. in 1674. 
ve 3203. b. in §. e bk. Kiyazal;, az yemek, az igmek, 

as nyumak, ibadete koyulmak suretiyle nefsi ter- 
blye etmeya dentr. 

Aglamak. inanan kigjniri aflayisinin, gonlundcn. 
geldigine, rahmetten oldufuna {Cami'; I, 105, 107) , 
Tano korkusuyla aglamaya higbir geyin e^it olma- 
digina, bir katre gozya§imn, eehennem ateglni $0n- 
diirecegino, peygambcrlerin aglayiglanna dair birgok 
hadisler vardir (Sefine, I, s, 94-98). 

"Eana yerytizii, dogulan, batilarryla, tamarmy- 
Je gostedldl;^ gosterilen yerlorin heps! de ummeti- 
min olacak." (Had Is; Ankara vi; s, 162). 



E31 



1278. §eyhtn igigi vurur. Akis. I. c. 3239. b. nin 
.-§. e bk, 

1282. Kalk. LXXllL sQre (MiJezzemmil), "Ey 
-elbisesine buninen, goeeleyin kalk namaza, ama gece- 
nin az bir kismincSa; gece yarisinda, yahut ondan da 
biraz sonra; yahut biraz once ve oku Kur'an'i, barf- 
leri sayibrcasma, tane-tane ve yava§ - yavas" mea- 
lindeki ayetlerle bagOar (1-4). Hi tap, Hz. Muham- 
med'edir (S. M). LXX1V. suresi de (Muddessir), 
"Ey elbisesiyie basmi orten, halk da korkut" diye 
baglar (1 - 2) ve insanlan, tevhide caginnasi emredi- 
lir. Beyitte, "kalk" sflsu, ayctten, lafzen "kum" 
diye almmi§tir. 

1292-1293. BuMra-Horluk. Fars^a "hortuga" 
sozii "be bari" dir; bu sozle "Buhara" so-tuniki ya- 
kmligi bakimindan bir keJime oyunu yapildigi gibi 
Buhara'nm mannurjuguyla horluk kargilastinlaTak 
bir "tazad" sanati da yapilmaktadir, "Hicbirgey an- 
lamazlar" VIH surenin (Enfa]) 65., IX. siren in 
(Tevbe) S7„ 127., XLVIH. surenin (Feth) 15., UX, 
iurenin 13., UKIH. surenin (Miinafikun) 3. ve 7, 
ayetlerinde ge^er; ikind musra'da bu soz, lafzi lk- 
tlbastir. 

- 1294. Haber cavugu, MetSnde "pej'k** diye ge- 
?iyor. Tiirkcesi "ulak" olan "peyk", bir yere tez 
babci' ulagtirmaya memur olan ki^iye denir. 

1235. "Biz onlan karada p danindc." Ayetten 
lafzi iktibas vartlir. II. c. in 377S. b. nin §, c bk. 

1273. beyitten itibaren kulagi duyan sagin anlat- 
makta, tlereyle sepete dereden dokin suyu, Ay'la, 



Sahife 120 - 320 



832 



MEStsTVl SERHf V 



Mliivtvt SiKnl V 



233 



cama vuran Ay lsigini, tocugun dugimcesiyle olgun. 
kiginin diisuneesini, mukaUitle gerpegS temstl yoluy- 
la omek veimekte, bu suretle sabir bilgisiyle, ada- 
ma varhk - bcnlik wren, yUk olan bilgiyle insana 
yoklLigunu bildiren, biJmedigini belirten bilgiyi izah 
etmektedir, Bu bakirndan karada cevik yuri'iyen 
babes* cavusunun, denize geliitec §a§inp kaldifim 
misal vcrmek surctiyle zahir bilgisini bOsnla ger- 
Cek bilgini anlatmig oluyor. 

1299, Boyittciij "niyaz edip" soziiyle cevirdigi- 
miz, metinde "hiclmet kerd" diye gegiyor. SCtfilerde' 
niyaz etrnek, §eyhln ontinde, parraablar agik ola- 
rak, sag kol llste gelmek tocre, kollarini, aYUQlar,. 
omuz baglanna gb'turiip sag ayak parmagi, sol 
ayak parmagmm iistune konarak bas, hafifge egil- 
mek suretiyle yapihr. gey hi n dizini, elfni dpmeye de 
niyaz deni*'. Mevlevilerde el, sag elle tutulur ve yas, 
mevki' farki gozetilmeden her iki kigi, aynl zaman- 
da birbirlerinln ellertni operler ki buna, "gdru^mek" 
denir. Niyaz eden, yuzttnu donmeden eglge basma- 
dart sol ayagiyla kapidan cikar. 

1314. Oniine Gn olmayan - Sonredan yaratdan. 
Online 5n olmayan; sonradan yaratilmayan, yara- 
tan ve yaratacl olan Tanri'dir ki terim olarak vaafi, 
"Kadim" dir, bu sifata da "Kidem" denir. Tann, 
ayni zamanda dfiinnl "Hayy-dlri" oldugunrian "Ba- 
kiy" dir, yam sonu da yoktur, O'ndan haska buUin 
varliklar hadistir; yani sonradaii ve tek yaraticl 
olan O'nun tarafmdan yaratilmistir; varliklan, 
O'nun lutfuyladir ve iki yokluk arusindadn. Fakat 
bir kul, bu izafi varligmi, O'nda tamamiyle yok 



ederse, iradesini Tann jradesine verirse, demirtn, 
ate§te, &te$ haline geli§i gibl, Tann'nm kudreti,. 
iiadosi, ondan tecelli edebilir; ancak had is, yani 
sonradan yaraliJrms, biitun manasiyla Kadim olmaz 
ve kul, daima. kuldur; kuhugunu bildikge olgunluga 
erigir, makbul oiur, benlige du^ttikge ^eytanlagir, 
Flravunlagir, Mevl^na, bii'gok defa bunu anlattigi 
i?tn sozii uzatmayi gerekslz buluyoruz. 

1316-1332. El If Lam Mim, HS MIm. Xur'an-i 
Mecid'in yirml dokuz sQvesi, "Huruf-l Mukattaa - 
Bitismemis. harflcr" te ba^lar: II, ni, XXIX, XXX, 
XXXI. ve XXXII sureleri "Elif l&m Mim" 1c, X f 
XI, XO, XIV ve XVI. suielGii "El if Lam Ra" ile, 
Xin, SLiresi "Elif Lam Mim Ra" ilc, XXVI ve 
XXVTII. sut-eleri, *'Ta Sin Mim" He, XL, XLI, XLnl f 
XL1V, XLV ve XLV1. sureleri "Ma Mim" le, XIX. 
suresi "Kaf Ha Ya Ayn Sad" la, XX. siiresi "Ta 
Ha" He, XXVII. aui'esi "TS Sin" te, VII, sfcresi "Elif 
lAm Mim Sad" la, XXXVI. suresi "Ya Sin" le, 
XXXVIII. surcsi if Sad" la, XLI1. suresi "Ha Mim 
Ayn Sin Kaaf" la, L, s&resi "Kanf" la, LXVII1. sCl- 
resi "Nun" la baglar. Bunlar hakkmda 5e§itii yorum- 
lai' yapilmistjf. Bunlara, "Mutes&bihat - Cogitli yo- 
rumlai'a benzetilebillr" deyip yorumlarmi ancak 
Allah ve Rasdlu bilir; bunlar yorumlanamaz diyen- 
ler oldu£u gibi, bunlan, surelerin adlan olarak ka- 
bul edenler, Elif, Allah ad ma, Lam, CGbrail'e, Mim f 
MuhammecPe ijarettir; Ha Mim, ne olacaksa ve ol- 
duysa, takdlf edilmistir tai'zmda yorumlayanlar, 
her harlln, Allah' in o haiile basliSyan adlanna 
delalet ettjgini soyleyenler de olmustur. Hatta bu 



Sahife 121 - 320 



334 



MESHEVl 5ERHI V 



harflerin, Ebced hisabintfaki tutarlarma gore kiyti- 
mete dek olacak olaylan, bunlardan gikarmaya ug- 
raganlar bile gikmigtir, NItekim daha Asr-i Saadet- 
te, Yahudller, "Elif Lain Mini" i duyunca, Ebeed 
hisabma gore, Muhammed ummetinin fimrii yetrnis 
bir yil olacak dcmiglcr, sonraktlerl duyuncaysa ssgi- 
np kalmi^lardi (Mecina'; I p s. 32-34, VHI, s, 513). 
XX, ve XXXV. surelerdeki hitabin, lis. Fey ga ru- 
ber's (S, M) okiuguna nazarsn digerlerinin do ayni 
tarzda Hz. P. e hitap oldugunu sdyleyenler de ol- 
mu$rur. 

Mevlana, bunlao tevile gitmemekte, burdari 
Kur'an'dan eaymakta, bu harflerin, blzim sozleri- 
mizde, yazilarimizda kullandcgimiz harfJeme benze- 
medigini belirtmekte, ele abnan. sopanm, Musa'nm 
sopasma, abnip veriten solugun, Isa'nm Eoluguna 
benzemedigini, Hz. Fcygamber-'in de etten, deriden, 
kemikten olmakla beraber, alcmlere rahmet oldu- 
gunu bildirip bu babse son vermektedir. 



A 



M E X I ti 



* Hattmufbn egegtyie rurfsiai koJrleten 
liala Jigin hikayesi. Haiiumn da buna dene- 
yiji rczillikle almesi. Ilalayikragizin, ansi- 
zw gelip hali gOrunce, a beiiim canon, a be- 
nim itydin Iki gdxum, ne diye gormedin de- 
yip iery&da koyulmasi. "Her nuksan, la- 
netlenmtatir." lani nokaan oJan her goriis, 
3ht ;nihiyi<j iiiuf'tlfiimistir! liiiyli. 1 ofmasay- 
di. I hi! en baklmmdan noli sain dunlin ;i 
acmmauk; oysa kl aciniyor. "Kftre ivhi! 
yok" ayetiiri okusari a; bn ayct, kordim 
ireb&li de, lanett de giderdi, korii azarla.- 

ma-yi da ; fc$re Utzmayi da, 

• Bir halayikcagiz, §ehvetinin Goklugundan, 
hirsinw fazlaligmdan, bir egegi kendisine ak§» 
tirmigU. 

: ' E§ek bunu huy edinmi^ti; insana yaklag- 

mayi Sgrenmigli. 

'.• ■■ O dtizenci halayik, bir kabak peydahla- 

misti; onu kuUanirdl. 

.'■'- O kart kar), kabagi,,. 

i Qi'mku.... rahim de paralamrcli, damarlar- 
la bagirsaklar da. 



Sahife 122 - 320 



MESNEVJ SKAJil V 



23T 



288 Ms3?jnrf SEHHI V 

ft^-S Egek, boyuna zayiflar dururdu; ham mi da, 
bu e^ek neden boylc thy gibi zayifhyor diye 
duguniir, scbebini bulamazdi. 
vb$i lllcti nedir de boyle zayifliyor diye e§egi 
baytarlara gos1:ermi$lJ. 

1340, Fakat egekte hig bir illet gorunmedi; hie 
kimse, o zayifligin sjmndan haber veremedi. 

&M Hanim, bunun sebebini arashrmaya adam- 
akilli koyuldu; soluktan soluga scbebini aras- 
tuTwaya bagladi; 

>1 * Canin, galisip rabalamaya iyiden iyJye 
kul « kole olmasi gerek; giinku lyiee arayan, 
elbette bulur. 

t3Ul Esegin" halini aivigtinrkcn o nerkiscigi 
gordij Id nraakla yatmis, kendinden gepip git- 
mi§. 
I2w ( Kapi gatlagmdan o hali gordti; bu yolda 

kai'lalmjg kadin, bu iije ijasti kaldi. 

(^iO Erkeklerin kadinlara yakJasfiklan gibi 
*§ek de halayikcagiza yaklagiyoi'du. 

ijt^fe Hanim, bu igi kiskandi da, degi) mi ki 

bu da oiuyormu§, egek benim mahm, benimle 
olmasi daha ycrinde dedi. 
<i(,n E§ek absmigti; sofra dBsenmisti, mum da 
yakilrmst). 

"i(ii Gormezlikten geldi de alnrin kapismi vur- 
du; a halayikcagiz dedi; ne vaktu dek ahin sii- 
purhp duracaksin? 



13^ Ben geldim, kapiyi ag. Ama bu s&zu, igi 

ortmekmek icin soyliiyordu, 

1350. Halayikcag)^ gbrdugiinU soylemcdi, ken- 

disi de o i§o tamah ederek fgi glKledi. 
i?l i Derken halayik, butun o bo^gun aletlerini 

gizleyip ilerledi, kapiyi agti. 
! 3£"L Y&zunii ekjitti, Iki g&iii de ya^iydi; du- 

daklarim oynatiyor, orugluyum demek isti- 

yordu. 

Ijij Elinde sapi eski bir supiirge vardi; de- 
mek istiyordu ki derraler yatsm diye ahiri su- 
purijyorum, 

1 I ■ Halayik, elinde sijpiirge, kapiyi acmca 
hamm, iginden, seni gldi usta, seni dedi, 
ii : ,--- YU?vUiiu eksjittin, siipimge de elinde... Ama 
o yetnden, ottan kesilmis egegin hali ne? 
fg^, I§i yartmda kalmig, kizgin,,., gfalori kapi- 
da, seni bekliyor. 

i;sj Bu sozleri dudafmin ucuyla sSyledi; kjjn- 
den g&ciral; halayiktan gizfedi; o solukta onu, 
sucsuzruug gibi agirladi, 

jvt Ondan sonra da, badi dedi, car^afim giy, 
filan eve var, bendefi haber gotiir. 

f^VI S^yJe sdyie, bcyle yap.., Kadinlarui raa- 
sa]im kisa kestim ben. 

1360. Kaksadia neyjse dxiinii sbyle, O kart kan, 
halayigi yola saldi, 

isfol Sehvet sarhoslugtiyla sevinmekteydi; hem 
kapjyi orUiyor, hem de diyordu ki: 



"Ii?ck" FHliii tiirkfe eetfyOT:. 



Sahife 123 - 320 



238 



MES^ITVI SFRItt v 



* Yalniz kaldim, tftfira - bagira §ukrede- 
yim; dOrt denk kaygusundan da kurtuldum, 

ikl denk kaygusundan da. 

Oylcsine seviniyordu ki, sanki kecileri bini 
bulmugtaj e§efin ozlemiyle karamz bir halo 
gelmisti. 

Keci de nedir ki? O istek, zatJ otiu kegi 
haline sokraugtu; ahmagm kecile§m&siiie de sa- 
siimaz hani, 

GSnlun f&hvete aki§i, oeu sagirlagtirir, kor 
eder; hem de Gylesme kor ed«r ki egek ona, 
nurdan dBkOtofug, ategten duziilmus. bir Yusui 
Borijnur. 

Nice atesle sarhog olmug, gene de ate$ 
arayan kiai vardir ki kendisinl rautiak *iur 
samr. 

* Ancak Tanri'mn gekip <^virdig] h yahut 
yola sokup yapragi gevirtUgi kul, bu atesten 
kurtulur. 

* Boylesf kul, biJir ki o ategten meydana 
gelen hayal, yolda, egretidir aneak, ash yoktur 
onun, 

HJrs, t'irkinleri bile giizel gosterir; yo! 
afetlerl i^inde gehvetten betori yoktur. 
1370. YUzbinlerce [yi, gUze] adi-sam kottiye q-i 
karmistir; ytteblnlerce akilh - fiklrb' kigiyj gag. 
kina cevirmjglir sehvet. 

■ Bir egegi Misir Yusufu gtteterirse, YG- 
suf'u nasi] gosterjr o cifit? 
I#* Afsunuyla figkiyi bal gSsterirse sana; ig 
inada binerse ball ne gfisterir artik? 



HESNRVl SERflt V 



m 



t41 * gehvet, ycmekten, icmekten meydana 
gelir. &z ye, az ic; yahut da bir kadwla ev- 
len de kftttuuklerden ka£. 

>'l\ * Yedin, .Ictin mi, sehvet hareme £eker 
seni; gelire, elbettu glder gerek. 
■ : ■■ " Demek ki nikah, §eytati'm, seni belaya 
diisurmemesi k;in "La havle" eekmeye benzi- 
yor. 

i.r-*t • Yemeye, icmeye du§kunsen, tez bir ka- 
dinla evlen; yoksa kedi geldi, yagli kuyrugu 
kaptJ demektir. 

\-y. Sicrayip cifte atan o^ege agir yiik yiikle; 
□, sigramadan tez yuku vur sirtina. 
taft A Etoguk kigi, atesin no yaptigmi bilmez- 
sin sen; bu cegH bilgiyle ategin c,evresisde db- 
niip dola§ma. 

{^omlegi ate#e vunip corba pisirmeyi bilmi- 

yorsan, bil ki atesin, kivilcimm yiiziindcn ne 

cQmlek kakr, ne ccrba, 

13S0. Su ha^ir oimah, asciligi da bilmeli ki Com- 

luktcki gorba, dokulmeden, sagilmadati pfgsin. 

<i\ i DcmircUfgl bilmiyorsan dcmirci ocagimn 

yamndan geeerken sakalm da yanar, sagm da. 

I g O kadin, kapiyi SrttU, sevinerek esegi qok- 

ti; sonunda da cezasim tatts. 

Onu geke-geke ahinn ortasina getirdi;.... 
ftb . *•... mui-atiina ermek icin halayjgin yatti- 
gun gordUgil sekiye yatti, 

i: kadin geixJi gitti. 



Sahife 124 - 320 



?i(t 



MESNEVt SSRffl V 



MES^EYI SERHl V 



341 



,_j|a ..... damartun koptu, bU'birinden ayrildi. 

ijsS Kadin, soluk bile alamadan geberdi gittl; 
seki bir yana dtigtu, o, bir yana yikildi. 
i^n * Ahum igl kanla doldu; kadin ba§ agagi 
yere yikildi; kotli bir olumle can verdi. 

1300. Babacigim, yuzlerce rezillikle bir okim 

hani; sen c^ek,.. §ehidi gtirdun mil hie? 
(i^l * Sen "Horluk azabi' J m Kur'an'dan duy 

da bcyle bir rez-ibikle can vermc. 

pfi; Bil ki bu hay van i nefis, erkek e$ektir; 

ona alt olmakfia, ondan da daha ayip birgeydir, 
tja; Nefis yolunda benlikle GKirsen, gercekien 

de bi) ki o kadina benzersin. 

(j*f^ Tanri, nefsimiise e,$ek kiligini ventjigtir; 

kihklari da huylara uygun olarak yaratir. 
i|"}'^ • Iste kiyamette, gizliliklerin agiga vuru- 

kigu budur; AMh ieln olsun, Allah ieln, gu ese- 

ge benzeyen nefisten kac. 

iML * Tann, kafirleri atc§lc korkutmugtur; 

kafirlcrse, a teg utangtan da ha yegdir demig- 

terdir. 

1^1 Tartri, hayir dcmistir, o ate?, utanclarm 

temelidlr; $u kadmi oldiirup yok eden bu ates. 

gibi hani, 
t^ifS Hirsindan, bogazwa gore lokma yemedi; 

kotu Slum lokmasi bogazina durdu, 
13^ <1 A haris ki^i, agzina - boga'-sina sigacak 

lokmayi ye; o lokma, Jsterse helva olsun, palu- 

ze olsun. 

1400, * Yiice Tann, teraziye dil vermistir; halk 

da Kur'an'dan Rahman siircsmi oku. 



|uo!j Sakin hiiisindan tcraziyi birakma; hirs, 

tamah, dijgnnandir sana; hem de azdiran, yd 

azittiran bir diigman. 

Ml * Hirs herseyi ister; hercjeyden de mah' 

rum kalir; hiraa tapma a tuijj oglu tump. 

IW;l O halayikgagiz hem gidiyol'.ht'm de ah ka- 

dinim diyordu; ustayi yola said in sen. 

\v,u, Bilgisizce ustasiz bir i§ gOrcccksin, camn- 

la oynayaeaksin, 

lyo? Beiiden, tarn olmayan bir bilgi galdin, tu- 

zak nedir, nicedir, sormaya utandin. 
Jif«jt, Ku§, hem onun harmanindan yem yetne- 

llydi, hem de ip, boynuna gesmemeliydi. 

!«*&1 T Bu kadar pisbogaz olma, yemi as: ye; 

"Yeyin" buyrugunu okudun ya, "Israf etme- 

yin" buyrugunu da oku, 

n,of Oku da yem ye, ama tUKaga dusme. BO- 

gi de bunu icab ettirir, yeter bolus da vesse- 

]ani. 
fuel Akilli, diinyada ntmet yer, gam gemez, Bn"- 

gisizterse pigmanliklara dligerler, mahmm ka- 

hrlar. 

141 D, Bogazlanna tuzagm tpl gecti mi, tumiine 
de yem yemek haram olur gider. 

Tuzaga dii§mug kug yem yiyebilir mi? Ye- 
se biJe yem tUMtkta whir kesilir. 
\<ji t Ama gamete dLi5on kug, tuzaktaki yemi 
yer; hani dunya tiizagindaki gu a§agilik ki§i- 
)er gibi. 

'.- Hergeyden habed olan akilli kugiar, yem- 
den adam - akilli gekinirler. 

■ r. te 



Sahife 125 - 320 



B4E 



MKJMEVl SEHHl V 



MESNEVI SEEHi V 



343 



fl rL, Ctlnku tuzagm icindeki yem zehirlidir;: 
fakta yem dlleyen ku?sa kordiir*. 

11,1 fi Tuzak sahib], ahmaklarin ba§Ianni keser; 
guzel akdhlanysa meclislere <?eker. 
i Life QiJukii ahmaklarin etleri ise yarar; guzel- 
Jij-rLij.^o otiiglerij feryatlari dinJenir, hosa gider. 
iul% Darken halayikcagiz gcidi, ahir kapisinin 
caUagindan bakti; gbrdii ki kadin, ... blmiis 
gitmig. 

rU'? A ahmak kadin dedi, bu ne hal? Sana us- 
tamn gasterdigl geyin 

■ Dig yuziinii gordiin; ici gMiydi senden; 
sen usta olmadan dukkan agtin. 

1430. Bal gibi, paluze gibi... gordiin de o kaba- 
gi nasi] gormedin a haris. 

* Yoksa (sscfin askina o kadar mi daldin, 
gittin de kabak, gozunden gizli kaldi. 
tilt UstEidan, sanatm dig yiiziinu gordiin; Se- 
ville - scvine ustalik yapmaya girigtin. 

* Hey gidi hey; nice anlayissiz ahmaklar 
vardir ki erierin yolunda, sof aba giymekten 
basjka birsey gormemislerdir. 

■. Nice isi alaya alanlar vardir kl padi^ah- 
lardan azicik bir sanat bile ogrenmenii§leixHr 
de ancak bos lafJar ogrenmemiglei'dir, 

Herbirinin elinde bir sopa; Musfi'yim ben 
der; ahmakJara, ben Jsa'yun diye ufurur, sa~ 
vururum. 



■ Turkic tusak nnlanima «elen "fat" iitiG, beyilte,. 
A i - . :".*:<■' _ ,i :.:;;ir:' ilUijitc ■'tiJi" turunda grjn- eJttedlr. 



i j- 1 ^ • Ah o gQnden ki geroekJerin gereekligi, 
■senden de mcbeng tasim isteyecektir. 

ivil Gerl kalamm, Glijmsuz ustaya sor; hirsa 
d(l§ejil&rln hepsi de koi-tSur, diMadir. 

u,l$ Hepslni aradin, ama herkesten de geri 

kakhn,,. §u ahmak fctirtt, kurtlann avidir. 

H#l*i Bir sekildir gordiin, onu anlatniaya ko 
yukhin; ama duduiar gibi kendi soziinden ha- 

berin yok. 

* ^eyhin, mttritlere, Peygsunbcrui, Um- 
mete telkiyni, dudu kusuna, ancak ayna 
ardindan Siflte bdlettneye benzer; cunkii 
dudu, bis&rm ali$mami§ttr; mliiitlwle iim- 
metm de HaWm telkiytiinc takatlan yok' 
tur; Yiic* Tann, seyhi,, miirulin oniine bir 
ayna gibi koyar, duduya ayna ardindan soz 
belletildigi gib) ■ mi rick- gcyh vasitsusiyle 
tulkiyn eder. "JJilini oynatam" ve "SoaFeri, 
kendisine vaJiyeUsJen sozlerdir ancak" ba- 
ji i nil must wr: i^te bu, sunu otmayan rricsc- 
Icnin ba$]&ngi{|]dir. Dudu, aynada ^ordugii 
duduya gaga^m oynatir. Sen <jj*a hayal 
dcrsui ya; b\i gaga oynali^, duduouu dile- 
giyte tb onuu tarafmdan dcgildii; o liare- 
ket, aywa ardinda si)z fffr*:tcn ki^inin degll, 
ayiia,ya Itarsii sftz bgr*ii*n dudnnun ithsiu- 
den mcydana gelir; ama ayna Oniiml^kj du- 
dunun okuyujju, stiyleyisl, ayna antindald- 
ogrcteniii diJeguie bagbiln*; bii da bir 6r- 
mektir ancak; onnti c^idi dc£iJ- 



Sahife 126 - 320 



144 



MESJTOVI SEEHt V 



1430. Dudukugu, aynada kendini gGriir, kendi- 
m yuz tutar. 
\i,?t Aynanin ardindaysa usta gizlerurrigtii" gii- 

zelim bir dille, edeplice aos sdyJer. 
iL[3t_ Duducuk, bu yavas - yavaij, hafif-hafif 

soylenen sozleri, aynadakl dudu soyiuyor sa- 

mr. 
ivil eski kurdun diizenlnden haberi bile ol- 

max; kendi cinsinden site og^nlyor samr ken- 
dini. 
■u'jij Usta ayna ardindan Ggretit ona; yoksa 

kendi cinsinden oJmayandan soz ogrenemez o. 

tit O hiinerli kug, soz soylemeyi bgrenir ama,. 

anlarmndan da haberi yoktur, sirnndan da. 
rij^t- Soz soylemeyi bir -bir, Insandan tjgnenir; 

fakat dadueuk, bundan ba§ka, insandan nc el- 

de edebilir ki? 
1L,H * t$te noksantaria dopdoiu murit do ken- 

disinl, erenin, beden aynasinda gbrur, 
[LIS * Fakat sbz soylenir, olaylar olurkan,. 

aynaran aidindaki Akli KQU'u nerden, nasil 

gorecek? 
. i * O, samr ki Insan soylUyor; oysa bir 

ba^ka sir v&r ki ondan haberi bile yok. 
1440. SBz belletir ama online 6n olmayan sir- 

dit* belloten; oysa bilmea burin; dududur siiti-- 

ku, ona e§ degil. 

li^itl * Halk da kualaran otuglerini taklid eder; 

cunkU bu, agzan, bogazm yapacafi bir j§tlr. 

»U4L • Fakat kuslarm diUeriKdaB, kadri yuce r . 

baki§i gdiklu Siileymaii'dan baska, kimse bir- 

§ey anlamaz. 



Sahife 127 - 320 



MESNE Vl 5SHffll V US 

'■W'-il * Dervislerin sozterini nice kisiler beDe- 
"miglordir; tnlnberleri, mcclisleri o socle vJe ay- 
dinlatmislardir. 

'Li«*1 * Ya onlann sodden ba^ka nasipleri yok- 
tur; yahut da sonunda rahmctc ugrarlar, Tan- 
n rahmet! yol gdrterir onlara, 

* Gonul sahibuun biri, gefce bir kopefin 
harnmdaki yavrulanun havladiklaruii duy- 
du; kopegtu havlamasi, bekiQiiik ttmektir; 
ana kurimidaM yavntlar, bckfilik edenicz- 
\or. HavlamaJ;, yarflim Istompb, silt iste- 
mek ve bUfNin gibj ^ftjler t^bidir, ana kar- 
ninda. bf uilar da olamaz illye ^a^rdi - kaldi. 
Jtendisine gciinc* Tann tapi&ina yOneldj de 
"Yoniminin ancak Tatin bllir" fy&L, Cevap 
gokti; dendi ki: Bii, pvrdwten iiliiiJiwlHii, 
g^ntll gozlerl a^iLnadan gbrii^ sahibi f)l- 
dukJ iii' urn dwvR rthjjj. biinuii iishiiw' biflur 
stjylem&ye knyulan toplimnm balidir. I)a- 
Viiya j;Iri jiiit It'i iitden ne bir giic elde «dcr- 
ler, ne yardima ugrarlar; nc de dinleyen- 

Jeri dogru yola, geri^e ula§tirirlar. 
.J 

IU.5 * Birisl giledeyketi uyudu; liiyasinda, bir 

yolda gelse bir kopek gordU. 

■'V'iu Ansizin kopek yavmlarjniii seslerini dtly; 
du; yavrular, ana karmndaydi, gdrunmuyor- 
]ard). 

[(t;j O sesler pek tuhafina gittl; kopek encegi, 
ana karjnnda nasil havlar? 



346 MKNEVI SEJLHl V 

\ ut Kopek enccgi ana karninda haviasin?" 
i Dunyada hig kimae gorinug mii bunu? 
rLiL,^ Uykudan uyanip kendine gelince, sa§kui- 
]igi, soiuktan soluga aruyordu. 
1450. Qilcdc kimst yoktu ki bu dugiimti coz- 
siin; ustiin ve ulu Tamu tapisindan cdztUurdu 
ancak bu dugiim, 
\u'ii Yarabbi dedi, bu ze-r i§, bu sea - sada yii- 

zUnden, cildeykein seni anmaktan kaldim. 
\\^l_ Kanadiim ag da ugayim; seni ariig bagl- 
na - bahgesine, seni zikredis. abnaiiklanna ko- 
nayim. 

l^ta * Derken hatiften ses geldi; dendi ki; Sen 
hum i„ bUgisizlerin laflanna ornek tut, 
k/:.;, Perdeden digaii eikmami§lar; gcizleri ka- 

pali, bo§ laflar etmedilei". 
ii.;/, Ana karnmdaki kopek encefinin scsi fay- 
dasizdir; o, ne avlamnaya yarar, ne gecc bek- 
Siligine. 
i V- fa Kurdu gormemistir ki onu kovsun; hirsizi 
g6rmemi$tir ki onu siirsun, haydasin. 
I,. ■ '- BLrstan, bashk - basbugluk havasandan 
goru^ii kor; fakat laf ebesi mi, laf ebegi, 

■ - Musterl bulmak, aldayip earpmak hava- 
sina kapilmi§, gozsiiz - gorgusija ayak diveme- 
de, igc giri§mede. 
,,ii. ; 5' a Ay'i gormeden bellrtJIerini scylemekto; 
koyliiyii, laflariyla egri yola salmada, yolunu 
azitrnada. 
1460. MUsteriyi avlamak iyin Ay'i gormeden 
ovmede; bir inevkl elde etmek igin yuzlerce 
belirUsini soytemede. 



ME53UEV1 SERHl V 



34t 



i : j Kar vecen mtisteri, zati bSr tanedir; araa 

onlar, bu musteri hakkinda ku§kuiai\ sttpheler 

ifindeydilet\ 

i, j.i. Hicbir degeri olmayan ihijgf)fc*Jftin hava- 

siyla asil mtisteriyi yele venm&ti bu topluluk. 

(usd * "Allah satin aldi" diye bUdirilen rnuste- 

ridir bMm musterimiz; kendine gel de her 
musberJnin gamina dalma; kurtul - gitsln. 

. : Seni araynn mu&teriyi ara; odut sento 

baslangicmi, soiiunu bilnn, 

It,^ Kendine gel; her musteriye el atip $skme; 

m dostia agk oyununa giri^mek kbtudiir. 
.,,'.1. O, saun aJaa bile ondan bir kar, bir fay- 
da elde edemeasin; aklm-fikrin dsgerini bil- 

mez o. 

i,^', Onda, yarim nal alacak para bile yokketi 

sen tutuyor, ona yakut, la'l gosteriyorsun. 
i.L,bt Hirs seni kor ediyor, mahrum birakiyor; 

geytan seni, kendi gibi taslanmig bir hale so- 

kuyoE. 

, u ^ * Hani Fi) ashabiyle Lut kavmi gibi... O 

azgin, onlan kendi gibi ta§latti - gittl. 

1470. Mii§tjeriyi, sabi'edenlcr buldular; gunkti 
her mugtetiye kogmaz onlar, 

Kim o mijsteriden yiia cevirdiyse baht, 
devlet, oliimsU2]uk ondan uzaklagti. 

Harisler, ebedi oiarak hasrette kalddar; 
haset yuzunden Darvanlilar ne ha]e dtisliUerse 
onlar da o hale diiftuler. 



* 




Sahife 128 - 320 



MBSNEVI SERJi) V 



(SEHH) 



1332. beyitten sonraki baslik ve hikaye, Bu 
hikaye, halk hikayelerindendir ve farscadaki "Kir 
bini, kedu nebini" atasCKii, bu hikayeye dayanir. 
Hlkayenin konusundan alinan ibret, sonucunun ha- 
tirlattigi mesdeler bakinundan, tain bir halk ada- 
mi olan Mevlana da, balk gibi bu ee^lt hikayelerl, 
ban kere anlatmakta hicbir be is gormemektedir; 
netekim, gene bu ciltte, bu bagliktan sonraki 44, 
bashkta, Hakim -J Senai'nm, "Benim beytim, beyit 
degildfr; ulkedir, Benim lit. If cm, latlfe degil, blr- 
geyi anlatistir, bejlctistir*' mealindeM beytini de 
zikreder (Muderris Eadavi basimi Hadika; mis- 
ra'lfirm takdim ve te'hiriyle, c. U t g, 718; beyit 
9). Es&sen Mevlana, bu bahiste, bilhassa sehvete 
dugkunlugun kStuIiiklerini ilk plana almaktadir. 

"Her noksan, lanetlenniigtir." II. c. 1536. b. in 
§. e bk. La-fzT iktibas var, 

^Kore veMl yok. XLVTIL surede CFeth) savog* 
tan cekincnlerden bahscdildikten sonra, 17. ayet-i 
keffteede, "Kore vebal yok ve topala vebal yok ve 
hastaya vebal yok ve kirn Allah'a ve Peygambcre 
Ittet ederse onu, kiyilarmdan imiaklar akan cen- 
netlere sokar ve kim, yftz cevirirse onu olemli bir 
azapla azapla ndinr" buyurulmaktadir. "Kore vebal 
yok" ayetten ahnmi§tir. 



1342. Arayan bulur. Ankara vi, "Kim arar, ara- 
maya Jyice koyulursa buluc, kim bir kapiyi calar, 
day amr da gitmezse acilir" mealinde bir sozijn ha- 
his oldugunu bildiriyor, fakat hadisin kaynasim 
bildinniyor (s. 170). Arapca bir atasozti de clabilir, 
Netekim, arappa olmakla beraber, eski nesilde, 
"Talebena vecedena" sozu, atasBzu olamk kuliani- 
lirdi. "Arsiyan, Mevlasm da butur, belasuii da" ata- 
sozuyse taala soylcnir, 

1362. "Denk" diye gevirdigimlz stfz, metinde 
"dank" diye geemektedir. Bu soz, hisse, pay anla- 
mina gebr ve birseyirj, emsalint; nispetle iki mis! in - 
den kin&ycdir. giinku dinar, alti dankiir, dank de 
dinann altida bir panfasidir, Eskiler, parayi, hat- 
la cvi, mali-muIkEl altlya bolunmu^ sayarlardi ve 
beiiimc denk, daha dofrusu "dang" derlerdi; bu 
sO^farseada bugiin de kulianiliT. Me-tnin anlamij 
* J tamim bulrtum, dort hisseden, iki hi.ssodcn kur- 
tuldum" demektir (Dr. Seyyid Sadi]t-i Gevncrin: 
Fevheng-i Lugat ve Ta'birat-i Meanevi; Tehran thiiv. 
Yayjm. c. VI, 1341 §. H. s. 8-9). 

1367. Tann'nin gekti^I kul, cezbeye tutulup 
sonra s(UQk goren "Meczub-i Salik" tlr; Tanri'nin 
yola koyup sonra yapragi a^in c^virdigiysc "Salik-i 
Mficzub" dur. IH. c. Jn 4722-4725. b. nir 5. e bk. 

13G8. Ateg - HayaJ. I. c. 69 - 72. b, in s. e bk, 

1373-1376. Hz, Easul (S. M), evlenmeyi emir 
buyurmuglar, ijmmetinin cokluguyla oviineceklerini 
soylemislardir (Cami'; I : s, 91). Kendisini ibadete 
vertnl? dan Osman b. Maz'uii'Lin, hatummm sika- 



Sahife 129 - 320 



25fl 



MESNE VI SBRHl V 



MTSNEVI SEMd V 



35J 



yeti iizerine ona, "Allah benJ rahiplikie gSnderme- 
di; dogru, kolay ve gergek, mtisamahali tair dini 
blldirmek fcta yolladt; om£ tutuyorum, namaz ki- 
Jiyorutn; ehlimle de buluguyorum; bent, benim ya- 
ratihgimi, diniini, huyumu seven, benim sunnetime 
uyar; nikah da benim sunnethndir" buyurrnu^larclir 
(Serine; II, s. 574). 1375. beyitte "La havle ve )*" 
hadisten lafzi iktibastn*, IL c, in 146. b. nin 5. e bk, 

1389. Kotii bir Slum. Metinde "ftayb'el - me- 
nun" diye geeiyor. III. Eurenin (Tur) "Yoksa onlar, 
bir §air ki olmesmi, zamanin kotuluklerine ugra- 
masiru gozetiyoruz mu diyorlar" mealindeki 30. 
ayet-i kerimesinden laTzi lktibas yapilrmstir. 

1391. Horluk azabi. X, sQrenin (Yunus A, M} 
9S. ve XUL. surenin (Fussilat) 16. uyetlerinde go- 
cer; aynen alrnmitjtir. 

1395. "O gun gizlilikler, gizli seyler meydana 
vurulur." [LXXXVI, Tank, 9) Bu ayete igaret edil- 
rtieklcdir. 

1396. MOsrlkler, Hz, Feygamber'in davetine 
kar^ij biz ytice kiilleriz; Abdulmuttalib'in yetimfne 
uyup utanacak bir asagiliga diignieteuse atege gide- 
riz derlerdi; buna igaret cdiliyor. 

1400. Terazf. LV. suraiin (Rahman] 7-8. ayetn 
lerinde, "Ve gogii yueeltll ve ei^iiyti koydu; olciide, 
tartida insafsizlik etmeyin" buyurtdinaktadir. Bu 
ayettere j§aret edilmektedir. 

1402. Hits, birgeyi elde etmek fell), butiin gilc* 
le iistiine dusmeye denir, Hz. Pcygamber (S. M), 



"insanlann en zengini, hirsi olmayan, hirsa tut- 
sak bulunmayan Ki^ldlr" buyurmu§lardif, Hz. Alf 
de, "Hirs, hisana yoksulJuk verlr" buyururlar (Se- 
rine;" I, s. 244), 

1407, VH, surenin (AYaf) 31. ayetinde, "Ye- 

yin, icin, israf etmeyin; gercekten ds O, israf eden- 
Jeri sevmez" buyurulmaktadir; ayetten lafzi kti- 
bas vardir. 

1423. Ssf aba glyinerek siifi getjinen, sozle yeti- 
nen suret ugrilarim yermektedir; 1434, beyitte de 
bu ge^it ki^ilerin, ellerindeki asalari bildiriyor. 

1426. V. sarenin (Mafde) 119. ayetlnde, kiya- 
mettc, yalniz gerceklerln gereekliginin fay da edeoa- 
gi bildirilmektcdir. Beyitte bu ayete i^ai^t cdiliyor. 

1429. beyitten sonraki baslik, Dilini oynatoia. 
LXXV. surenin (K)yame) 16 - 19. ayatlerinde mea- 
len "Vahyi acele edip okumak i^in dilini oynatip 
darma; §iiphe yok ki onu l.oplayip unuttuiTmamak 
da bize duger, okumak ve tertib etrnek de. Onu 
okuduk mu, uy okuyiigiina. Onu anlaUp bildirmek 
de gupheaiz bize dugcr" buyurulmaktadir. He, pcy- 
gamber (S. M), vahyi unutmanaak ifin acele eder- 
lordi; bu ayetlor, bunun i§in inmigtir. Baglikta 16. 
ayetln bug tarafi, aynen alinmigtir. "Oniui sozleri, 
k end isine vahyedilen sorfordir ancak" Ull sureniti 
4. ayetidir; aynen alinmigtir. 

Mevlana, bu bahiste, insanlann, ancak Lnsan- 
lar tai'afindan olgun bir bale getirilebilecegmi, ya- 
ratjgta, daima ileriye, hayra, dogruya> guzde ve 



Sahife 130 - 320 



362 



ME5NJWI ST.HW V 



giizelligG dogm bir gkli$, bir ilerleyi$ bulundiiguua 
ve yaratamn, Rab, yani, olduran, yeti§tiren, teifcye 
eden, hei^eyi, herkesl, yaraUligina nazaran kemale 
ula^Uran btilundugima gore peygamber gondemie- 
mn, bu iktizaya gdm bir lutuf oldugunu, Hz, Mu- 
hafflmed'Ie (S. M), peygamberlik biltigi $#&, o'n- 
dan feyzalan ei ■enlerin, vahye mazhar oLnamak tize-. 
re, Dmin yolundan giderek insankn ir hS ad ettiklerini 
anlatmaktadir. Bu anlatigta dudu ko 5 una siiz teflfe. 
tfgi ornek getiriyor. Dudunun Qnune, bijyuk bir ay- 
na korimasi, cna aife bellcten kiginln, gorunmemek 
yzere bu aynatiin aidmda bulunmasi gerektir. Ayna 
ardindaki, soz soylGdik CG dudu, uynadaki aksinl, 
kendl gibi bir ku§ sanarak soyledigini tsfcsfei bag- 
lar; boylece bazi sozleri, manasim bilmeden soyle- 
meye aJigir, Peygambeder ve erenler, ummete ve 
muntJere birer ayna ftiesabesmdedir. Peygamber 
Tum-i vahyini, eran, pcygamberin yolunu-yordami- 
ni ummete ve miiritlere bildirir. O ayna vasitagjyja 
kemale gelcn, geisegfe erer; gelemeycnse, dudu gibi 
papagan gibi, manSsini bilmedigi sozlerj tekrarta- 
maktan ileriye gidemeycn biv mukallit oJur gider 
Bu ayna temsilinde, "fnanan, inanamn eynaaidlr" 
liadisi de hatirlatiLnaktadir (Cami'; II, s. 170). 

1437 . 173S. Bu bcyitletde inanmayanlarm vey- 
gamberJcri, dam*, siz de bizim gibi bir insansmiz ft. 
y* kinadikian da haUriatilmaktadir. ikfafc bcyitteki 
Afcl-i KuJJ i^in I. e 1907, b. in g e bk. 

ediliy 1 ^ 9 ' LIIL SQrCnin JSiW "* Bj 4 ^ etine is&ret 



MliMiKVl SJiRHl V 



ssa 



1441 - 1444. Bu beyitlerde, olgunluga eriginedeti, 

rtuydugu, belledigi gecse&| govus, g&runiiiju de bulus 
haline getirmeden irgad divasma gidgenler anlatil- 
maktadir kl $erhimi2dG, munasebet dtiglukge bunla* 
ra dair a6zler soyledik, bilgi yerdik. 

1444. ten sonraki baglik. Gtinul sabibi, metinde 
"Efthib-dir diye gscniektedir. Bu terkibin fiogulu, 
"asbab~i dLl" dir. Gonlu temia, uyanik, mana ale- 
minden habevd&r ki§i ve kigilcr demeKtir. 

"Te'vilini ancak Allah biiir." IIL surento (AJi 
lmr&n) 7. aj'etinde, nianaJan ^e^itb yonunlara ge- 
lcn ayetleri, manalan kcsin ve apagiJi ayetieii bira- 
kartikj bozgunculuk icin yommlayanlardan bahse- 

dilmckte, bunlann yorumlariru, aneak Allah'in bil- 
digi beyaii edilmektedir; "Tu'vJIinJ.,," bu ayettcn 
aynen allnmi§tu\ 

1445. Qile - Qihld. Kirk giin demcktir; arapcacta, 
kirk anlamina "E^baln" denLr. Kirk giin, yalniz ba- 
gina, bir yerfle, dar bif odada, az yemek, az igmek, 
■Xi uyumak, zikir ve ibadetle me§gul olmak, klm- 
seyk 1 gijruamemek iizcre rxyazafa koyulnmktir. Bum 
"yilcye girm?k, erbaine girmek" denir. Esma ile sU- 
luku kabul cden tarikatierde -vardir. Mftvlana, esma 
He suluk edenlLjrdon olmadigi igin, klmseyi gileye 
de sokmamiitir; bu husustaki rivayetler, sonradan 
uyclurulmu§tur. MevIevOik kurulduktan sonrakl ciie, 
yard binbir gun hizmet de MevJana zamaiutnda yok- 
tur tbk. A. Golpmarh: MevlevS Adab^ve Erkam; 
lukilap ve Aka K, tst. 1963; s. 135-136; Mevlana'- 
dari sonra Mevlevibk; 1st. Inkilap K. 1953, s, 391-398). 



Sahife 131 - 320 



aH Meswpvt smut v 

1453. Hatif. m m in 513. b. mfc g, «, <> k . 

1463 "Allah satm aW i.» fc gfe^ (Bak 
207. «kM T^mVmn, , enne t W^gmda ^. 

^*»M*J beyitte bu s6z , ay ettetl ]Mzan gj 

1469. pa olayi, L c. in 1319. b. ni n ft ebk 7 fit 
*Jta de tt e . b, 2635 v, 2663. fc lerin \ 3* 

* 
• * 



(§ERH) 



DarvaiibJarui hiM.yesif babannx, bonliigiit:- 
den, haliceiiiii gelirhti yuksullara vierlnti; 
Uttim oldu mu, ond birbii, kuru iizllmiin on- 
da liirini, p ill f lata $ ;i|illiin ;i ondu birini, Hi in 
yigilmca onda birini, harman doviUunoe on- 
da liirin 1 suvrulup tiu£day samaudon siyn- 
Intca on da birini, o^iinup un haline gelinco 
oh da birini, yogrulup hamur oluiica <mda 
birini, ekmck pijirilincc, gone onda birini 
yoksidl&ra verirdi dcyip yoksullara haset 
ctmeleri. Yiioe I'&nri, o baga , o okine, Syle- 
sine bir bereket vermi$ti kj biltun ba# sa- 
hipleri, o bagui saJiibhic inu!itu<: ohirlanjt; 
oihIliii hem meyra isterierdl, hem para; ona 
g*Jin<!«: OnLatin. hi^Mrine muhtag oltna#dj 
Ogullari, voriSsn onda birleri bh>bir gornii- 
ler (If bn^daki borcketi gonnedikr; hani 
o talihsiz kadm gibi; e§egl gordii de kaba- 
gj gfirmedl. 

'«■!■' Bir temia kigi vardi; Tann eriydi; olgun, 
iglerin sonunu biJlr, olgun bir akla sahipti. 

<VH* Yemen yakinlarmda, Darvan kSyiindc otu- 
rurdu; sadaka v&ri§iyle, giizsl huyuyla tanui- 



Sahife 132 - 320 



SB M2SNEVI SSHHI V 

■rtli Mahallesi, yoksullann Ka'be'slydi; muhta C 
killer, hep ona ydnelirler, otia gelirlerdi. 
:-,-;- myasuca, hom daha saptayken ekininin 
onda birini verirdi; hem bugday samandan 
aynlinca onda birini verirdi. 

Ogundij de un oldu mu, gene onda birini 
verirdi; pigtj, ekmek oidu mu, tuLar, ekmegin 
de onda birini verirdi. 

Her gelirin onda birini verir, ektiginin oxt- 
da birini, dorr kcre bagislardi. 
M Her zamanda, eocuklarimn hepsine de ve 
siyetlerde bulunur, 
1480. Allah icin olsun, Allah icin derdl, benden 
sonra hirsa dij§ijp yoksullann maliarim, hak- 
lanni yemeyiti; 

IkSl Onlara bagigta bulunan da Tann kormun, 
ekinintz, meyvalanniz, ellerinizde kalsin. 

- Gfllirlerljiiia, mcyvalanmzi, hie guphe yok 
ki s\z tasarlamadan, gizli alemden, tijmden, 
Tann gondermigtir. 

l^Sj Gelir gelince harcar, batata bulunuraan 
p4i, fayda kapisma yoneli^ir; sen kar edersin. 
u,?^ » Turk, tarlasina ektigi tohumun cc-gunu, 
gene okcr; elde edilccek kann aslidir bu, 
il**5 Cogunu eker, azmi yer; ciinkti ekligmin 
biteceginde hie gtiphe yoktur. 
M* • Turk, tohumu eliyle yere serper; eimku 
Glde ettigi okin de o yerden bitmlstir. 
IU? J Kunduraci da ekmeginden arttirdigi paray- 
la kjmifip alir, gon alir, sahtiyan akr. 
IkSfi Golirimin l^melleri bunlar der; kapanmi§ 
nzkrni, gene bunlarfa acdacak. 



MESNCVl &ERI±t T 



357 



jt^^ Gelirj ondan geldi ya; eltne geceni de ge* 
ne otaya harear. 

1490. §u yeryiteu, 5x1 sahtiyan, aneak bir perde- 
dir; tliikin askysa, her solukta Tann 'dan gelir. 
[i^i Dogil mi ki ekiyorsun, asil ekilecek yere 
ek de blrine yilzbin versin. 

i^l Tutakm ki §imdlj tohmniu, bitmeslne sebep 

sanchgin yere ektin; 

^"r) tki, ile yil bitmezse neylersin? Yalvanp 

yakarmaktan, Tann'ya el aemaktan bagka. ne 

gelir elinden? 
i^t, Tann tapisinda eiini ba^ina vurursun; igte 

bu el, bu ba§, bu yakan?, riKki O'nun vcrdigine 

taiuktir. 
iL^*' Btiylecii bilirain ki niskin temehnin temeli 

O'dur; rizik arayan da O'nu aval'. 

u,ii T Rizki Cdan ara; 2eyd'tlen, Anir'den ara- 

ma; esrikligl O'dari dile; esrardan, fckiden de- 

gil. 

Iih-: Zenginligi O'ndan iatej delinsden, maMan 
Jsteme. Yardimi O'ndan dile; amicadan, dayidun 
dileme. 

Mt" Sonunda but.ijn bunlai^an olursun; Jiendi- 
ne gel de bir dQ^iin; o Kaman kimi ^agiracak- 
Ein, kimden ne isteyeeekain? 

1 * Eli solukta da O'nu eagn 1 , O'ndan ist*, ge- 
ri kalam birak. Birak da diinya mLUkiine mirais- 
ci ol. 



1500. *lnsan, kardeginden ka^r; gocuk, 

babasmdan iirker denen giin gelince, 



sun 



F. 17 



Sahife 133 - 320 



33S 



M£SN£VJ SE*Hl V 



i O gun her dost, bir anda du^man kesilir; 
eunkii dost sanction, putundu senin, yoluna 
engeJdi o. 

OV Yu3iinu resmcdenden ytis cevirmistin ha- 
ni; cunku bir resme dalmi§tin da onunla gon- 
liinij cfliyordun, 

Bu solukta dostlarm, sana aykiri davra- 
mrlar, sendeti vazgeccrier, sana diisjnan olur- 
Jansa, 

Kendine gel de, igte de, $imdicek ganiim 
aydm oldu; yann n.e olaeaksa bugun oldu igte. 

Euradakiler aykin oldular bana; kiyamet- 
te olacaklar, simdiden oldu gitti. 

OmrUniii geeirmeden, omi-uniu, onlarJa so- 
na erdirmeden, nelar olacaksa oldu, 

Oimasaydi bu, kusurlu kuma§ almig olur- 
dum; §ukurler olsun ki o kumasin kusurlu ol- 
dugunu onceden ankdim, 

Siiflnayem elimden cikmadan anladim; an- 
lamasaydim, sonunda gene kusurlu olduguntt 
anlayacakUm ya. 

A soylu - boylu er, mal da gidecekti, ornilr 
de, Ku.su flu bir kumasa malimi da vereeektim,, 
eanimi da. 
1510, Mali mi, mulkUmii vereeektim de kalp bir 
altin nlacaktim; sonra da sevine - sevine evi- 
rnin yolunu tutacaktjm 

Stikiirler olsun ki altinui kalp olusti sim- 
diden bellrdi de Smrum gecip gitmeden anla- 
dim bunu. 

41 Yoksa kalp, ebedf olarak boynumda ka- 
lacakti; omiumii yitirdigim de yanima kala- 
cakti. 







WBSNEVl 5EKHI V 259 

' ■ DegO wi ki tezce kalp oldugu belirdi; ben 
de tea-tez ayaginu cekeyim ondan. 
1 I '. Dostunun, sana duginanligi beiirirse, kinl, 
hasedi meydana cikarsa, 
'iP 1 ; YUz cevir ondan, feryad etaie; kendinl ah- 
mak, bilgisiz bir bale sokma. 

f 't Onun guvalma glrip kalmadigin, eskimeSi- 
fin, yipranmadigm i£in Tann'ya sukret yok^ 
su]]ara ekmek dagit. 

l\>- Ger$ek, ebedi bii' dost aramak iein omin 
guvabndan tea giktin. 
,jj' Ne nazh, ne nazenin dosttur o dost kj dost- 

lufu, senln olumUnden sonra, birken iig olsiui. 
'■ 1* Ya kadri yiice bir padigahtir o; yahut pa- 
digahni katmda §efaatcidir, psdigahm makbii- 
liidiir. 

1520. Diizend, gosteriijci, yalanci dosttan kur- 

tuldun; onun yaJam, ecclinden onoe meydana 
Cikti. 

Dunyada halkin sana gu cefasi, bir bil- 
sen, giali bir nltm definesidir. 

Ilalki, sana kargi kotii huyin bir hale ge- 
tirir de seni caresi^ birakir, gc^iinu o yana 
cevirfJr, 

■ Bunu iyice bil ki sonunda heps I de sana 
diigman olaeaktir; bag kescn du^man kesile£?ek- 
tir. 

Sense, feryatlar icinde, mezannda, "Ya- 
rabbi, beni tek birakma" diye bir Tanri'ya 
yalvaraeaksin. 



Sahife 134 - 320 



8*0 



MESNEVI SfRHt V 



■■^1*3 Ey cefusij vefa edenlerin ahitlermden, vc- 
falarindan daha iyl olan tliyeceksin; voir eden- 
lerin vefalanndakl tad - tie da senden. 

t$lL A ambar sahibi, gu sozii aklmla duy: Bug- 
day mi, Auah'in yeryiiziine ismarla. 

"-/.. Ismai'Ia da lnrsizdan da emin ulsun, bug- 
day bitinden de; tez oldui' geytani da, geytan- 
cagm, nefsi de; danaburnunu da, tirtili da. 

'is? A erkek cakirkusu, o seni her solukta yok- 
sullukla.korkutuyor; bir keklik gibi avlayiver 
onu, 

i^3i ttstiin, muradina ermtg padigahin dogaaL- 
ni keklik avlarsa, ayiptir bu i§. 

1530, Adam, bu cegit bincok v&siyetterde bulun- 
du, dgiit tohuniunu ekll ama ektifi yer sorak- 
ti, fayda etmedi, 

Mr Oglltgu, yiizlerce tfefa ealujip cabalasa 
fayda yok; dinleyende, duy an, ogiidu kabul eden 
kulak gerek. 

"i21 Sen yljzlei^e Juiuflairda bulunup ogiit ter- 
ser], kulagma bile girmez onun. 
tMj Duynmyan bir tek inatgi, yuzlerce Ogut- 
ctiyu iioiz birakir. 

Soluklan taj=a bile te&lr eden peygamber- 
Terden daha fazla ogiit veren, daha gtizel soz 
soyleyen kimdir ki? 

51' Dag, ta§ bile onlatm sMerini duydu da 
bahti kdtii kiginin bagi ^oziilmedl gitll 
iHiL *Benlig<?, bizlige dii^en gonuller, "Tagtan 
da kati" diye aniatildi, 

* 
** 



(§ E R H) 

1472. beyllten sonraki baglik. Darvanliiar. J1L 

c. in 281. beytinden sonra bu kissa gecmisti. LXVIII. 
sQrenm (Kalem) 17-33. ayetlerlnde, bildiiildigi gibi 
bah?e sahiple-ri, Tann Izln verirse demeden, ertesi 
gUnti, mahsullerini devglrrrjeye, yoksullara hkjbir gey 
vermumeye karar verml§lerdk Ertesi giinu yola du.3- 
muglcr, 'fakat baheeye vannca mahsuliin yanmis,, 
kupkuru bir hale gelmig olduftunu eSrmuslerdt. §a- 
§mp kalmisjar, yol yitirdiklorini sanmislar, darken 
gercegi anlamigOar, iglerinden bazilan, b&zilarini ki« 
namaya koyulmugtu. Ayejtlfirde bunlar anlatildik- 
1a 9 sow* 33, ayette, aliiret azlibinin, bundan da ce- 
tin olacagi bildiriJir (Mecma'; X, s. 336-337). Dar- 
van r Safari ^eklinde de rivayet edilmigtir. 

1484, I486. Turk. Her iki beyitte de Turk sdzii, 
ekin eken anlarfiim vcriyor, Mevlana'nm rafinda 
ekincillkte bulunnnlara da Turk dsndlginL arjliyoruss. 

a49t), xxi. surenin (Eubjya. 1 ) 105. ayet-i kcri- 
mesinde, yeryuzuniin, temiz kullara Irtiras olacagi" 
bildirilmektcdir. Beyitte bu ilyete igaret vardir. 

1500. Bu bey it, bir tek sdz jTiustGsna, arappadir. 
I.XXX. surenin (Abes) 34 - 3G. ayetlerinde, kiyamet 
gunii, insanin, kardegirtdcn, anasindan, babasindan, 
eginden, oglundan kacsicagi, herketir, ba^irun kaygi- 
sina dij^ecegi bildirilir; bu ayetlenJen lafzl iktibas 
vardir. 



Sahife 135 - 320 



HG3 



MtSNEVl SJEHHI V 



1524. "Beiii tek birakma," XXI surenm sa aye- 

tinde, Zekeriyya Peygamber'in, "Rabblm, beni tek 
birakma, miruscdann en hayirlm sens in" diye dua 
ettigi bildirilir ve bundan sonraki ayelte ona, Yah- 
ya'nin verildigi anhitibr, Beyitte lafzi iktibas vardir. 
1527, Beyitte geytan, "div" diye gegiyor; "gey. 
Umcagisu, nt'fsi, dunaburnu, tirtih" diye sevirdj^ 
gimizjtfzde "divce" dir. Div^ kuguk dec, §eyta^ 
eik, kueiik seytan, aym zamanda aga£ kurdu, suliik 
anlarnlanna gelir. Ankaravi, bu sSzii, ncfse uyan- 
Sann £ayif akli tamnda yoiurnhyor (s, 188 J. hn- 
dadullah gerhincfc, bugday kurdu, siiluk diye ma- 
nalandmliyor vc nefis olarak yorumlamyor (s. 132). 
1531, LXIX. sQrenin (Haakka) 11, ayet-i keril 
mesinde tufana igaicBt edildikten sonra 12. ayetinde, 
inealen, "Bu, size bir ogtit ve ibret olsun ve beJle^ 
yip unutmayan kulakiarda kalsin diye" buyuruimak- 
ladir. Mana, umutni olmakla beraber, bu ayetin 
inrnesinden sonm, Hz. Peygamber'jn (S. M), "AI- 
lahrai. Ali'nin kulagim, beiieyip unutmayan kulak 
kir buyurdugu, Hz. Ali'nin de, "RasuluHahtan duy- 
dugum hi^bir sozii utfutmadim dedigl rivayet edil- 
mLstir (Mecma'; X, s, 34S-346). Beyitte "Uzni" ve 
"vSiye" sozleri 12. ayetten alinmigtir. 

1536. "Ta 5 tan da kati." II. surenin (Bakara) 
74, ayotinde, ta^lai-dan bile kaynaklann costugu, 
Tann korkusundan yertsre yuvarkinan ta§lar bu- 
lundugu, fakat Tann'mn kudretini goj-duklerj hal- 
de itfiak ctmeyenierin gbnulleriiiJn "tartan da kati" 
bulundugu biMirilmektedfr. Bu sb'z, ayetten ayneri 
alinmistn 1 . 



M E T IN 

* limn vergisi, Tajin gilcii, halkin vergisl 
gibi kaabiliy^Ui bagli depdirj oiiuku T&Dn 
vergisinin oniims on yoktur; kaabiliyK^tso, 
soujTidaii otmadir. Taun'mii ihsini, flaairi'- 
tun sifatidir; kaabiliyet&e; yajratilrnig olauui 
sifatidir. Oniutc an obnaysui, evveli boliin- 
riiayaj], soiii-adau inejdana g<dene nmhtin; 
olainaz; boy]# olsaydi, sonriudan- moytlanu, 
gelmeniii de imkani olamaxril. 

* O gonliin taicesi, insam halden hale so- 
kan Tann'mn lutfudur, vcrgisidir; O'nun ver- 
gisini elde etmek igin de kaabiliyet, §art de- 
gild ir. 

J* '! * Mattft kaabiliyet §arti da O'nun vergisi- 
dir. Verg:i, ih«in, ictir, ozdtir; kaabiiiyetse ka- 
buk. 

* I|tiS guracskhi sopa, Masa'ya yilan olu- 
yor; avucu, bir guneg gibi pariiyor. 

1540. Peygarnbei'leHfi yiJ2binleree niucizeleri 

var- ki toizim aklimiza ■ I ikrimize sigmaz, hati- 
rlriu^a bile gelmez. 
i« i Bunlar, sebeplere bagli dcgil, Tanfi'nm ya- 

ratmasiyla otrnu^; yok olanlara kaabiliyet rer- 
den geliyoi'? 



Sahife 136 - 320 



MESNE VI SIZKill V 

\%t Tanri Jginde kaabiliyct §art olsaydi, higbir 

yok, vai'lik alemine gelemezdi. 
■r<ii) ArayanJar i^in su gokkubbentn ardimla bii* 

adettir koydu; scbcplcr yaratti, yollar acti. 

'^Uit Bir^ok geyler, yolunea - yordaminea olui'; 
olur arna Tann giieii, kimi vakit de yolu-yor- 
dami bozuvermig igte. 

n(,< Bir hog, bir tatli, yol-yordam koymug 
ama mucize de o yolu - yordami boznjug - git- 
mis. 

'^UfYucolik, ustuiilijk, sebepsiz olinaz biwe; 
aim Tann'mn kudreti de, o seloebi ortadan kal- 
dirmaktan adz degildLr. 

"i. ■ A scbebe kapilan, sebepten di^an uijitih; 
ama o sebebi yaratanin, sebebi oi'tadan kalds- 
ramayacagmi da satima. 

"iUi Sebebi yarafeui, diledigini meydana ge(.I- 
rir; mutlak kudret, sebepleri yirtip par£alayi- 
verir. 

ifjtrft Ama arayan, muradina ersin diye £ok de- 
fa, i^leri Ktbeplerle yiiriitiir. 






MISNEV] 5ERHI V 



26S 



/Vjl Sebebi yaratam, mektosizlik aiemlnde 
gorsuni galigmayi, ka^anci, diikkani bog bilsin. 
i*,hli Babacigim, lier hayir, her §cr, sebebi ya- 
ratamian meydana gelirj-sebepler, vaatalar, 
i<-,* t f > Gaflet cagi, bir zamancRgiz kalsm, yurii- 
yuj> git«n tYiyty anayolun ustune oriilmLis. hayal- 
lerden bagka birgey deglldir. 






1550. Cunku sebep olmasa, diteyen ne arayabi- 
Jr, nasil arar? Demek ki sebebin yolda goriin- 
mesi geiiek. 

if>5< Bu sebepler, gozlere, gorilijlere perdelerdir; 
Curikii her goz, onun sanatini gonneye layik 
degildir. 

*?&■ Sebebi delen bir g6z gerek ki perdelerl 
kokuoden, temelinden yirtip atsin; 



Sahife 137 - 320 



MESNEVI SERHI V 



3fi? 



{§ E R H) 



153& beyitten sonraki bah is. Kur'an-i Meoidin 
50. ayetfnde, Musa Peygamber'in, Firavun'm, sizin, 
yani Musa He Harun'un Ilablerlne <3air soi-usuna, 
"Rabbimiz, hergeye yaratibgini veren,sonra da yo- 
lunu gofilerendir" dedlgi, XI. surenin (Hud) 108. 
ayetinde, bitip tijkenmesi olmnyan bagig sahibi bu- 
lundugu, XVIL stireflin (Esra) 20, ayctinde, Tmin 
vergisinin, kimsedeti men'ediinieyeceli bildirilir, Bu 
ayetlere JtlKaran Allah, vergfier veren, ibsanlarda 
bulunan mabuttur, yani "Mu'ti - Veren" de O'nun 
guzel atDarmdandir; netckim, had is to de, bu ad, TYtn- 
n adlarindan okrak zikredilmi$tir (Cami', I, ». 79). 
islam filozofkmna gore, Tann'nin vergisi, istidada, 
kaabiliyele baglidir; hergeye ve herkese, o seyLn, o 
kimsenin kaabiliyetine gore bagjsta buiumir. Bo 
Inane, Tanrirun kudretinin mutlak ohigu Inancina 
Zlttir. XL s&retiin 107., LXXXV. surenin (BurQe) 
16. ayetlerinde, AllSh'in, diledigiru yaptigi bildiril- 
m 5 stir. Iradesinin taalluk etttgi geyiti olacagm da 
bir^ok ayetlsfde bildirilir (I, c. fn 1797, b. In 
5. e bk.) . Biitun bunlara nazaran AJlah, "F&tt-I mee- 
bur-Htr hangi sebep dolayjsiyle yapamayacagi bii-- 
say olan" degil, "Fail-i Muhtar - Diledigini yapan" 
dir. 



1537 - 1538. Bu beyitlerde, Tanri lutfunun. Tan- 

n vergisinin, kaabiliyet gartma bayli olmjtdigi, kaa- 
biliyeti de Taim'nin yaratligi bildirilmcktedir ki 
§eyh Galib'in, 

Miistaid kil ^Ofjisa liitfwia isti'dddtm, 

Bona g&Qliik tnii var ey $ah^i k&rem-mu'tMim- 

beyttni halirlatiyor (Divan; Bufak-i 1252; KasJde 
ve Musamatlar; s. 75-76). 

11539. Musa-Sopa, El, I. c. in 27S-279. b. in 
g. e bk. 



A 



Sahife 138 - 320 



me&NEVJ Seem! V 



2C3 



11 E I t N 



* Sciam olsun, Ailcin'in bcaeimuii ilk ya- 
ratibsmda, T&nrt'nm, Oebrall'e, Git, yoryu- 
ziiiuleji bir avuc topmk al liuyinnmsi; bir 
rtvajfctc £oreyse, ber yaaidan avu^ - iiviis 
loprak ft I huyiirtnasi 

; J - [ * Sanat s&hibi, insam, hayiria, gerle si- 
namak i^in yaratmayi irade cdince. 
'.' :, * Ozti giT^ck Cebraire, yufii buyurdu, yer- 
yiiziJTiden, odiins olarak bir avue toprak al. 
r'^4 O da bclini bagJadi, Alemlerin Rabbi'nin 
buyrugunu yerine geth'mek igin t& ycryu'ziine 
dek geldi, 

i-',M O buyruk kulu, 'topraga el atmca toprak, 
kendisfni cekti, cekindi. 

1560. Dilini acti da yalvarmaya koyuldu; tek 
Yaratici'mn Mirmetiyein dedi, 
rtfer Beni bltak, git, canimi bagisja; yiirijk 
yagiz aljmn yulanm qck benden. 

Yaraiilacak ki 5 i, tek] if cekismelerine, teb- 
Hkeli cedeHcsmelere ugrayatak; Allah k;in h\- 
rak beni, toprak alma benden. 
>Sl' Tann senl scgti; Lnvihteki biitun bilgjyj 
sana belirtti; o lutuf hakkiyc-in... 



Kit, Meleklere koca oldun; boyuna Tann'yla 
konusuyorsun. 

j#j Peygamberlere elci olacak&in; bedenin de- 
gll f vahyin eannia cansin sen, 
■ . , * Israfil'den UttUnsiin; cUnku o, bedene 
can verir; sense cana can verirsin, 
s^m 0, sdru tifurilr, yalniz hedenler canlamr; 
sen in ufurugunse can Sari canlandimiadu tektir. 
<-. ii, Redendcki canm cam, gSnluti dmligiciir; 
demek ki serin vergin, onun vergisindcn de tis- 
tun, 

|5»^ * Mikail dc doben mkmi verir; scnin ca- 
lismansa aydm goniilc rmk bagiglar. 
1570, O, etegini kiMcrle bajja^larla dolduxmus- 

tur; senin nzkinsa, senin rizik bagisjamansa 
kileye sigmaz. 

i--i' * Kahir sabibi, getin Azrail'dan de yegstn 
sen; cunku rah met, gazepten ustundiir, fazla- 
dir; sen de buna benzersin. 
■! , * Aivj'i, bu dort melek tagir^ sen, onlann 
padi^ahisin; uyaniklikta ddrdunun en iyisi, en 
yucesisin sen, 

• Mahler guntl, gfli'ursun ki Ar§'i sokiz 
melek tasir; o zarnan da o sekiz meLegin en iis- 
tiinii olursun sen, 

YpryiiKii, boylece sayip dfikiiyor, agiayip 
duruyovdu; ^iitiku. bundakl maksattan bir ko- 
ku aknigtl, 

' -- Cebrail utanc madeniydl, o antlar, yolunu 
bagladi onun. 

ru- J{ , Yer^Tizu, o kadar yalvardi, o kadar ant 
verdi ki Cebrail dondii; ey kuUarm Rabbi dedi; 



Sahife 139 - 320 



MEKXEVt SEKHt V 



270 MEiPiEV! 5ERH1 V 

Scnin buyruguna kacgi kendi dilegimi ya* 
pamam; ama aramizda ncler gecti, daha iyi 
biliyorsun sen. 

A hergeyi goren, adlarmdan oyle bir adi 
andi ki, o adin korkusundan yedi g$k bile don- 
mekten knlir. 

■ Adindan utandim; yoksa bir avug toprak 
alip getirmek kolay. 

1580. Ctinku sen, meleklere byleslne gu$ ver- 
migsin ki §u gSklcri bile yirtablliner. 

* ScEslth (tna, insanlar atasi, Tann halif est, 
melfiktcrin secde ettikleri, cmlann hocaai 
Aclem'iii kutlu bedentirf yspjp yogunnak 
tgln TajiTi'nm, yeryualintfen bir avui; toprak 
aJmsisi i^in Mikail'l gondermteai 

S l Tann, Mikail'e sen yere in de dedi; yer- 
yiiziinden, urslan gibi bir avue. toprak kapiver. 
Mikail yeryltziiiie inip bir avuc toprak kap- 
mak icln elinl uzatmca, 

■ ! Toprak titredi, kacmayn koyuldu; yalva- 
xip aglamaya hagladi. 

Goniu yawyor, yalvanp yakanyor, kanli 
gbzya^Ianyla antlar verlyor, 
■'"■' Diyordu ki: Lutuf sahibi egste Tann j^m 
olsun.., Hani kadri yiice Ai'§'j sana yttkledi. 
&i Dunya rmklarimn kilesine memursun; 
UstUnltik suBUidarina avuc-avuc su verirsin, 

" * Cunku Mikail, klle s&siinden turemis- 
tlr; o yiizden de nzik veren kilecidir. 



371 



<t : >' Bna aman, ver, azad et bent; bak da gor; 
nasi] kaijliini bulanmigim da sOk soyJuyoruim 
sana, 

rt/f Melek, Tann merhametinin madenidir; 511 
yaraya nasil tuz ekebilirim dedi Mikail. 

1590. Hani §eytan da kahir madenidir; Adem- 
ogullariridan feryatlar kopartir, 

■ "'' * A yigit, rahmetj gazepten ustiindiir; 
Tann srfatlanndan lutfedig, gazepten daha ag- 
kiadir. 

rfil * Kullarda da elbet O'nuii huyn oJacakj 
onlarm tulumlan, O'nun umagimn suyuyla 
dolu. 

■ * O Tann elgisi, o gercek yolun kilavu- 
zu*, "Insanlar, padigahlann dJntndedir" dedi. 

■ "i- * Mikail de Din gUnlinftn Rabbine gitti; 
eli de dileneti geyden bo$tu, ycm de. 

Ey gizlileri bilen dedi; oy tek padigah, top- 
rak aflayigiyla ejjjjsj -kolllmu bagladi, 

Gozyaginin, senin katinda degerl var; ig.it- 
niorlikten gelemezdim. 

■ Ah edifjin, aglayisin, katinda bUyuk bir 
degsri \iardir; hukuktan vazgegtfmecljm, 

''■'■•' Katinda ya§L gSziin biiyuk hir dclei'i var; 

artik ngsul inad edebiiirim, nasi] dayanabilirirn 

ben? 

^■H Gunde bes kere, kuk, namaaa gel de ag- 

la, sizlan diye aglayi^ gagrm var. 

1600. Milezzinln, Haydin kurtiUu§a diye bagir- 
masi var ya; kurtulug, bu agJayip £izlam§tir. 



■KiUths" tiirfc^e olarak Jf&jlyor. 



< 



Sahife 140 - 320 



(ttfj Sen, kirni gamla hastalandirmak Istersen, 
cnun gdnlune agiayis yolnnu baglarsm. 

Bdylece de sunsn, kovan olmaz; bir bela- 
dir, gelfr - catar; eUnkij sizlanma sefaatsisi 
yoktur. 

Fakat beladan kurtarmak istedfgin kiginin 
canma, da sizlams verirsin. 

to(, * Kur'&n'da, get in azaba ugrayan ummet- 
ler ifin dedin ki; 

■ * O solukta sizlanniadilar kl bela, onlar- 
dan dOnslin, savugup gitsin. 
i&t • Goniillerl katilagmistt; yaptiklari su&Iar, 
kulluk gorimuyordu onlara. 
!W9 Inatsi ki$l, kendisini su?lu bilmedikce go- 
zljnden nerden gSzyagi akacak? 

* Sel£m olsun, Yftous'un toptitnmiwn hik&- 
yesi; sizlanip nglam&nin, gokiejt gelecek 
foel&yi glderdiguie d&lildir, onu bikHrir. 
Ytioe Taim dliedigjjni yapar; demstt ki 
sifcJamiiak, O'jiu idulamak, C^nuii katmda 
faydaJrfir. Ftloawflarsa, Tann, labiate, ge- 
bebe gyro is gflriir, dUftdigini yapmaz; su 
liaida sizlajug, tabzatj degistirmez derler. 

S Yunus'un topluluguna bela gorundii; gok- 
yuziinden atesle dolu bir bulut aynldi. 
K . §im^k gakiyor, talari bile yakiyordu; 
gok giirluyor, herkosin betini - benuini yf uvu- 
yordu. 



MESKIVI 5EEH1 V 



373 



1610. Hepsi de geceleyin damlardaydi; gece vak- 
t tl getin bela, yucelerden belirmigti, 

■si Analar, evlatlarini kendilerinden ayirdiiar; 
boylece de hepsi aglayip sizlanmaya koyuldu, 
riiY Ak$&m niunazi sagindan sehere deli o top- 
lum, buglanna toprak serptl 

n. Hepsi de ses sese vemil§, agJa^yoixlu. Der- 
ken u ina.ts3 topluma Tann aadu 
i^ Omits izlikten, sabirsiz^a ah cdi^ten son- 
ra bidut, yava^-yava? dagitmaya basjadi. 
Milia Yunus'un hikayesi hem uzundur, hem et- 
fafli; simdiyse topragi anlatma, feyia venme 
safe- 

<ii'- DegiJ mi kl aglayip siilamsfin Tann ka- 
tinda degert var; ondaki dcger nerde var? 
rtJ ■ Haydl ey iimit, giindiicek ba^la belini* 
kalk ey aglayan, gul boyuna. 

■ * Cii^kii ytice partisan, gffeyaslra, ustiin- 
Ittkte, gchldin kaniyla bir tutuyor. 

Selara oua, Adom'in bcdcninl terkib ctmck 
tixore bir avnq toprak alniast f<;j)i Tann'nin 

Ji+njfii'i goiidi-uiiis: 

lfi20. Tanri'miz, tsvafil'e, git dedi, yerptisitnden 

bir Eiviie topmk al da gel. 
it? j isram de yoryitBune geldi; geldi ama yer- 

yuzij gene figlayjp inlemeye bagladi, 
ib -l'. Ey S(ir mdegi, ey yagayjg denizl dedi; 

Qlmu^ler, scnin solukannla can bulur, 
,^'t Stir'a bir Uf-uriirsun, pek yiice bir scs $i~ 
kartirsin; mahser, ctlrumus kemiltlerle dolar. 

■ F. 18 



Sahife 141 - 320 



274 MESNEYl SERHl V 

* Sur'u iiflersin, haydin dersin; ey Ker- 
beJa gtthitlerl, si^raryin, 

Ey oliim kiheiyla dlenler, dallar, yaprak- 
lar gibi yerden bag pikann. 

Scnin rahmetin, sen in o yuce solugun yti- 
zCindon su diinya, didlttigin canlarla dolar. 

Rahmet melegisin, acirsin sen. Ars'i ta$i- 
yansin, (Welder kiblesisin sen, 

* Ar§, lutuT madenidir, adalet madeni; 
altinda, yarligamayla dopdolu doit ninak altar. 

Siit irmagi, ebedi bal irmagi, garap rrmafi, 
akip giden su; Dicle. 

1630. Bunlar, Arg'tan cennete akarlar; onlann 
birazcik belirtisi die yeryijzundc gortiniir. 
m O dort lrmak, burada bulaniktir ama, ne- 
den, neyle bulamk? Aci yokluk zehirfyle. 

O diirt umaktan bir yudumcuk, 511 kap- 
kara topraga ddktuler de, bir fltnedir kopar- 
diiar. 

Su agagilik ki§i]er dediier, bunJanti asliru 
arasiniar, Ams adam olmayanlar, dunyadakini 
ycter buldular. 

Tann gocuklann beslenip get^niesi i$in 
siitU verdi; hor kadiiun gogsiinii sut cegmesi 
yapti. 

ib*i §arap jrmagini, gairu, kederi gidermek, 
d(i§im«?yi atmak; insajia giig vermek icin 
iisumden akitti. 

\y ■ * Hastanm bedenine Whs olsun diye bal 
ansinm icinl kaymak haline soktu, 



MFANFEVl {EHHj V 



Z1S 



Suyu da teinizknmek, Iclp kanmak igin 
herkese lutfetti, sundu. 

Bunlari izteyip tameUerine varman icin 
bu lutuf; sense a bcsbogaz, bunlari yeter bul- 
dun. 

1 §imdi topragm bagina geJenleri dinle; 
bak; Isr&fil'e ne afsun okuyor hekt. 
1640. Jsrafil'e kargi suratini asti; yuz ce^it gekle 
bOrundu, yiiz eesit yalvari^lara giri^ti 
«.-.! Ululuk sahlbf Taim'nm tertemiz zatiyffin 
bu kahn bana helal sayina dedi. 
I, Bu evjrip Qevirmeden bir koku atryomm; 
kotii bii- zandir, baginid;L eizginip duruyor. 
li ■ Rahmet melegfsin sen, aci bana. Devlet 
ku§u, hicbir kugcagiai incitmez eOnkii. 
', :. Ey dertlere ^ifa veren, ey dertlilere rah- 
met olan, o jkl iyi i§li meiek ne yaptiysa sen 
de onu yap. 

tsrafil, tezce padi$iihin tapisina geldi; Tan- 
n'ya Oziir gotirdi; olup biteni BtdftttL 
>!,.- Son gdriinUgte toprak al buyurdun ama 
dedi, icime onun aksini ilham ettin. 

Kulagima toprak al diye buyruk verdjn; 
aklimaysii alma buyui'dun. 

. * Rahmet, gazebi agmigtir, iislUndur on- 
dan ey i§]erl omtiksiB, ber yaptigi gilEel Rab. 

Settiiii ona, ^evlk Adum'in bedenini yo#ur- 

nmk if in, l^e iji sanjan, ihtiyaila davranan 

inelegi, selarn ol»im, Azr&U'l gtindemncsi 

Tunn, Azr§il'e, tez var dedi, o bayaliei 1 * 
kapilmLs topi'agin hidini gor. 






Sahife 142 - 320 



'/ 



27G 



MKJNEV1 SEIHU V 



1650- O ank, o kart zalimi bul, tez, bir avuc 
toprak al da gel. 

It- , Kaza ve kadur cavusu Azr&Il, igi basarmak 
icin yurttdii, gitti. - 

fe' j Koprak, adet edindigl gibi gene fexyada 
baslii-li; ona bircok anfjar verdi, 
1*53 Ey fiz kid dedj, ey Ars'i tagiyan; ey Ar§'ta 
<3a, yeryLiKiinde de buyruk tutan, 
u.l, Tek roerhametlinin rahmeti hakluycin git; 
sana lutuflarda bulunanin hakkiycin git; 
»*$ Kendisinden bagka tapacak olm&yan padi- 
$ahm hakltiygin... Oniui dergahmda kirnsenin 
sizlumsi reddedilmez, 

WO* Aarail, bu afsunlaria gitmem; bunlara ka~ 
mp gizli, acik, buymk sahibinin buyrugundan 
donmem ben dedi. 

■* YeryUzu, O d«Ji, yumusak davran dav- 
ranmayi da buyurmusnir; ikisi da buyruk; 
hilgiyle a buyruga uy. 

ik¥$ Azrail, o dedl, ya te'vil olur, ya kiyas. 

Apacik buyrukta te'vili, kiyasi as ara. 
I(#l Kendi dugunceni teViJ etniea daha yeg; 

bu, hlcbir bagka buy ruga benzemeyen buyru* 

gu ic'vi] etmemden daha iyi. 

1660. Yalvarmandan icim yamp duruyor; aei 

gtteyasianndan, gbnlume kan doldu, 
tt*> Acimam yok degil; derUinin derdine, o tic 
temiz melekfcn daha da fasla am rim. 
iH Bir yetime bir sille vursam; yufka yii- 
rekli biri de onun eline helva verse, 




musmvI SESMl v 



277 



KtJ Benim gu stUem, onun helvasindan hostur; 

eyvahlar olsun onun helvasma aldanjrsa ha- 

line. 
HMi Feryadindati icim yaaiyor; fakat Tanri, 

bana baijka ces.it bir iutui ogcel/ni^. 
t^ GizU lutuf, k;ihir ipindedir; deger bifiil- 

mez akiyk, pislik i^inde gizleiunistir. 

I rfcb Tann'mn kahn, benim yitaloi'ce lutf umdan 

daha iyidir; Tanri'dao can sakinnuik, can c.e- 

ki^rnektii*. 

St*F3 Onun en beter kiihri, iki duny;.min da lut- 

fundan iyidir; fle gtlzeldh' o AlemfcHn Rabbi, 

ne gUzeldir O'nun yardimi*. 

Ufrt'Kahnnda lutuflar gizlirjir; O'nun ugnina 

can vermek, crna can kaiiir, 

ibtfl Kotii zanm birak; kendine gel de sapik- 

lasmiii; degil mi ki gel buyurdu, bagini ayak 

yap. 

1670. O'nun gel deyisi, yticelikler verir, sarhoj- 
luk, eg-dosl bagiijlar, yaygilar yayar, sofralar 
do^er. 
\y*\ O yiice emre kargi hie mi : hie yuvamp 
girpinamam ben< 

\b'-\ Aijagi ycryiiziJ, biitiin bu sozlcri duydu; 
fakat o kotii Kan, kulagina kfip* kesilmi^tl, 
k V) A^agihk toprak, gene bir ba^ka ffegit yal- 
varmaya, sarho^ gibl secdeleir etmeye koyukiu, 
W-.a, Azrall, hayir dedi, kalk, bundan bir zi- 
yan geimez sana; ben sana ba§inii cammi re- 
bin vcrcyitn, 



* IkLad mitra 1 arft^adtr. 



Sahife 143 - 320 



378 



MESNEVI 5FH.HI V 



Yalvarmayi du^unme; o aeiyan adalet, 
ihsan sahibi padisahtan bagkasma yalvanp 
yakarma artik, 

jL-Vt-Ben buyruk kukiyum, buyruktan gege- 
msra; O'nun buyrugu, dsnizden toz koparir, 
i, O kulagi, gozii, ba§i yaratanm buyru^un- 
dan ba^ka, kendimden bii^ey yapainam, ne bir 
hayir soz dinlerlm, ne bir §er sb'z. 

ii-^f Kulagim, O'nun soziindenb agka severe 
sagir; O, bana tatli eammdan da Eat.1i can. 

ft 5 ? i Can, O'ndan gekH. O candan degil; O, 
bedava olarak yiizbinlcrce can verir. 

1680. * Can da ne oluyr>r ki tutayiru, o kerem 

sfihibi dururkcn cam segeyim; pire de nedir 

ki onun ic-in kilirai yakayim. 

't.v I Ben, O'nun hayfindan bajka hayir bil- 

mem.' O'ndan baskasina kargi saginm, dilsizim, 

kortim. 

\ ■• , Kulagim, feryad edenlere sagirdir; cunkii 

ben, Sdeta O'nun elinde bir mizragim. 



** 



IS E K H) 

1555. beyltten sonrakl bahls, Tanri'mn, Adem 
Peygamber'in cesedi ic-in, yeryiuiinden toprak si* 
mat? icin Cebrail'l, soma Mikail'i, sonry da Isra- 
fil'i gdndcrdigi, ucunun de yerin sizlanmasitia daya- 
namayip ellerl bog dcndiigii, Azrail'jii, yerin sizil- 
tisina aiding elmeyip emri yerine getirdigi, bunun 
(iaei'ine Tamimn, onu, can aim ay a memur ettlf! 
pek me$hur bir ha]k hikayesidir. Furuzan - fer, bu- 
na kaynak olarak Sa'lebi'nin "Kasas" fyle Tabari 
tefslrini eosteriyoi'; alriigi metinde yalniz Cebrail ve 
MJkail geciyor [Maahiz; s. 170-171). 

1556. LXVII. su renin (Mulk) 2. ayetinde, mca- 
len, "Oyle bir mabullur ki yarabnigtir oliimu ve 
diriml, hanginiz daha gutel i§te bulunacak, sinamak 
icin sizi ve O'dur iistiin oJan ve suclm or ten" buyu- 
rulmaktadir, Ayctteki sinamak ve biimek, bilgiai 
email ve ebedf olan Tanri icin degil, bizim icinflli\ 
Beyitte bu iiyete igaret tdilmektedir, 

1557. Cebrail, I, c, in 1071. b. nin 5. e bk. 

1563, Levh. L e. in 1069, b. nin 5. e bk. 

1566. Israfil. H, c. jn 1203. b. g. e bk. 

1569, MIkail. II. surenin {Bakara) 98, ayetin- 
de, "RCkSJ" tarzinda gegmektedir, Bu ayette, AJ- 



Sahife 144 - 320 



seo 



MESNWI SEHHI V 



lah'a, meleklerine, peygamberlerine, Cibril'e, Mt- 
kaire dusman olanlarcian bahsetttlmefctej Allah' in da 

kafirtoiin dusmanliklarma £&$[£ kargilik vcrecegi 
bildhilmektedir. Bu ayet, Fcdek'li Yahudilerin, Cib- 
til, daima savagla gelir, o, bizim dii^raanmnzdir; 
Mikail, bnllukla, ferahhkla gelir demelerinden do- 
layi inmf^tir. Miykal .tarzinda soylenen bu sfiz, slir- 
yanca, kulcagsz anlamina gelen "miyk" sb'iiuyle Al- 
lah demek olan "11" soziinden meydfrna gelmigtir 
vo Allah kulcagizi anlamj nadir (Mecma'; I, $, 166- 
168). Mikail, riziklann taksimine, buluUann idare- 
sine d yeilerin esmesine, §imgek, yildinm, yagmur 
gibi fievvl olaylat-a mcmurdur (jSefme; 11, s. 545). 

1571. Azrail. III. c. in 113. cii b. $. e bk, Ayni 

beyitte "Rabbin iz, halkL yaralmaden once, (kudiet) 
eliyle, rahmetim f gazebimi agktndir diye yazdi" iBfr. 
allndeki hadise do i§ar&t vardir £Cami'; II, s. 75). 

1572. Aug, I. c. in 341-242. b. inin & e bk. 

1573. Arg. Sekiz Melek. UOX. surcnin (Haak- 
ka) 17 - 18. ayetlerinde, mealen, kiyamet gununde, 
melekletiri, gSgiln gevresinde toplanacaklari ve c gun 
Arg'm sekiz melek tarafmdan ta^inacagi bildirllir. 
At§, Tann'run bilgisi, tedbir ve tasarrufu olarak ka- 
bul edilirse, kiyamete dek Arg'i tagiyan dort rnelek, 
Nuh, Ibrahim, M(M ve Jsa Feygamberdir; Kryamet 
devri olan son devir, bu "Olu'l-Azm" (bk. I, b. 406) 
neygamberlerin en biiyiigii ve son peygamber olan 
Hz. Muhammed'in devridir; O'nun devrlnde, Tann 
bilgisinirt, tasarmf ve telbirinin maahan, Muhain- 
med, O'nun varisi All, Hasan ve Huseyn'dir, Bu yo- 




JrtEftWFV) 5 DISH I V 



281 






nun, Ehlibeyt lmamlanndan nv&yet edilmlgtlr. Bu 
suretle, kiyamet devrlnde ve kiyamette Ilk dort 
TJlu'l-Aan Peygambsr'lc Hz. Muhammad, vasisi ve 
iki torunu, Tann Arg'im tagiyanlardir ki sekiz olur, 
Bunlara melek tfcnmesi, kandilerinde meleklik vas- 
finin iistiin olu^undandir <§eyh Ssduk: Risalet'UI - 
I'tikaadat; 1317; tagbasmasi; s. SI -82). Bu ayet- 
lerin tefsirJndc, Tann emi'toi icra eden meleklcrin 
sekiz $af olacagi da sGylenmistir (Mecma'; X, s, 
M6>, Beyitte bu ayetteixlen m&nevl iktibas vardjr, 

15S0. Eeyitton sonraki ba^lik. Tann Hallfcsi. 
I. c. in 544 b, g. e bb. 

1587. Mikail -Kil&. Mik&i], nzikktra memur o)- 
duguntliin arap^a Olfjek anlamma gelen fh keyl" £ii- 
zuyl& de ilgilidir. 

1190-1593. Rahirsct - Gazep. Rabmetin, gazen- 
ten Ostun ve a^kui olduguna dair Kikredilen hadlso 
igai-ettir (CamF; n ( s. 75). Insjinlann, ba^larmdaki 
buyiyk sahiple-rine uyacakJan, onitn diniride bulun- 
duklan hakkjnda bir hadis aikredilrni|tir. Beyitte 
lafzi jktibas vardir. 

1594. Din glinti, I. c. In Dibacc'sinin §, e bk. 

1604 -1606. VI. sQ unjoin (En'am) 42-^5, ayot- 

lerine i$xe£ edilmektedir. 

1607. beyittpn soni'aki bahis. IT, c. in 3136- 
3137. b. nln 5, e bk. 

1619, "inanan hifibir kaul yoktur ki iki gozUn- 
den, yiice Allah korkusuyle, bir 3! nek bagi ka- 



Sahife 145 - 320 



ess 



MTSN T EVl SSRfTf V 



MESMVl SBEHl V 



383 



dar ya? giksin da yiizune cehennem har&reti diiF}- 
sun, bu s ebedl olarak o kuldan giderilmistir." (Ha- 
dis; Cami"; II, s, 132). 

1624. Kerbela. III. c. in S31. b. e bk, 

1625. DOrt Iimak, MJ'ra<; hadlsieri arasinda, 
Hit, PeygEimbcr'in <S. M), cennette, TGijfi agacmw 
altindan kaynayan bir rtehir ve bti nehirden, bc&u- 
lup kokmayan su, tadi bozulup degigmeyen siit, icen- 
lere li?zzet veren sarap ve sQzme halis ha] lrniagi 
olmak ijzere dort irmagin aktigini goruduguoe dair 
hadis vardir ki (Meclisi; Bihar'iil-Envar; Tehran - 
I>ar'ul - Kiitub'i] - tslamiyye yaynni; c. XVIIL, &. 
400) bu hadis, XLVIL sufenin (Muhammed 3. M), 
"Cekineiilere vaadedilen ceimet, sjoyledir adetat Ora- 
da su irmaklarc var, bozuhip kokmaz ve slit irmak- 
lan var, lezzetleri bozulnnaz ve §arap lvmaklati var, 
ieenlere safi leszet ve bal irmaklari var, siizme..." 
mealindeki 15. ayet-i kerimesinm mealini vermek- 
tedir (Mi'rac igin I. c. in 15S9., TubA i<;in 1&85. b. 
in 5. e bk.). MevianA, "Divan-i Kebir 1 ' jnin, "failatun 
ifflifflbi failatiJn faiiat" vezninin "N' hafiyesindeki 
bir gazelinde de bu dort imnak+an bahseder ve bun- 
Ian "Kcndinde ara" buyurur (Tercememiz; 1st", 
Remzi K c. IV, 1959, s, 28; B&hrin CXXVIIL gascli, 
1. bey it). 

1636. Bal-SLEa. XVI. surenin (Nahl) 69. aye- 
tinde, balda gifS oJdugu blldhilmektedir ki beyitto, 
bu ayetten mfutevi lktibas vardir. 

1648. Rahmet - Gazeb. G&;ti. 



1657. Yumu§ak davranmak. XVI, surenin 
(Nahl) 125. ayctinde, Hz. Peygamber'e fS. M), 
Tattri yoluna, hikmette, guacl Gg title gagirmasi, inan- 
mayanlarla, iyi bir tarzdti tai"ti§ma&i emredilmekte, 
m. surenin (AH Imr&n) 159. ayetindt;, onlara yumu- 
gaknkla ' hitap ettigi, kati, ha$m muamelede bulun- 
saydi, gsviesinden dagilacaklan bildirilmekte, onlan 
bagislainasi, onlar icin yarhganma diiemesl.buyu- 
rulmaktad.ir, BeyJtte, bu Syetlere igaret edilmekte- 
dir. 

1630. Pire-Kilim. "Bir pire icin yorgani ya- 
kar" atasozurnuzil hatirlatmaktadir. 






I 



Sahife 146 - 320 



MliSVEVl jERIlt V 



385 



M E T t N 

Sana zulmedeji, gerfickte bir jtkttir; o, 
Nr aietc bonascr, Artf ona tterier kl Tann'yi 
ff&rttr, nlcti dflgil. Alet* haksa bile gortinqg- 
te bakar; bUgislzligtiideti degildlr hu \x%- 
ki§; ijyle gerekmtgtir de oylc bakmEjtir. 
Netekim Allah simm Lull asm, Eb& - Yczid 
<!<:' misfit i t - ; Ben bunco- yddir yarahlijnya 
boss soyjememijini, yaratiliiugtart &i>z duy- 
maimpnii; tuna hoik, oulara site aoyliiyo- 
Tvift, OiiliLim eoKlcriiti duyuyprum samr; 
cilnklj onlarj b*z sbyleneeek uln zkfo gor- 
mczler. Oritur, bcnce, birlmn sissinc sos ve- 
ren da£a benacrJer, Akiih ki§l sese bakar, 
Hani Atasoziidur; Bivar giviyo, beni 
kakam goraen-* demis. 

li-i'i AhmakeaEm, mizi'aktan aciyig umma; 
mizragi dinde tutan padigahtan urn. 
.'t^.Mizraga, kihca nastl yalvanyorsun? O, bir 
yike kisinin eUndefci tutsak. 
i'l[' Sanat bakimindan o, Azer'dir, benso pu> 
turn; ne yaparsa beni, p olurum ben, 
;,>, Sagrak yaparsa beni, sagrak olurum; han- 
ger yaparsa hanger kesilirim. 

Kaynak yaparsa beni, $u veririm; ateg 
ederse beni, hararet veririm, lsilinm. 









H SK Yagtrjur yaparsa beni, yagaram, harmana 
bereket veririm; term-en yaparsa beni, bedeue 
saplarim. 

*&&*) Ydan yaparsa beiil, zehirlcrim; dost eder- 
se beni, hizmelte bulunurum, tapi kilanm, 
3G90. *Ben, Iki parmak arasmdakl katemim 
sanki; kuiluk safjnda 15 kill i degllim ben. 
.'*■"},' Top tag i sbuie oyaladi; o eski yel-yiizunden 
bir avuc toprak kapti. 

/■':-' I Euyiicu gibi Mr avuc toprak kapti yerden; 
yerse kentlinden gEi£mis£esirje soze kapilrrus, 
gitmigti, 

1 1 '■'-. Yeryuztl, raai obnadigi haide bir avuc 
roprak aldi, Tamxya gotiirdti; mektebc gitmek 
isnenifiyen, trcrisin geri ka^an cocugu zoria 
me&telW gotiiriir gibi, toprafi Tann'ya ula$- 
tirdi. 

'lyTann, apaydin biJgiinle dedi, seni bu hal- 
ka ceUat yapaCiigltn. 

i.-.HI^ Azrail, yarabbi dedi, halk dusjm^n olur 
baryi; Bliim gaginda Eifilkin fjogaJim Siktim mi, 
ftorkes dii§man kosiHr b;ina, 

A yiice Tani'i, hallun bsndDii tlksinmegirti, 
herkesiia bana diigrnan olmasni revil gOriii* 
niusiin? 

J,'f : Tann, ben dsdi, silma, hiimma, kuiimg, 
bag d&nmesi, yaralanma gibi HCbepler ineyda- 
na getiririm. 

■ OnJalln gozlerini senden cevirir, haslalik- 
Ia, sebenlere aata^tinnm, 
,'i ->■ Azrail, yarabbi dffcll, sen ustiin Tann'sm; 
Gyle [{Hilar da vardrr ki scbopleri yirtarlar. 



Sahife 147 - 320 



3S6 MSSNEVl SltElll V 

1700- Gozleri sebcpled agar; Tann lutfuyla per- 

deierden geemistir onlar. 
"J^td HSJ g<Jz hekhninden birbk siirmesini eefc- 

mI§Jerdir de sebepten de kurtulmuglardir, lllet- 

ten de, 
X^X. Ne hummaya bakariar, ne kulunca, ne ba- 

sura; gonullerine fau sebeplerin girmesine yol 

vermeslcr. 
| n } Cunkii bu hastabklann herbirlnin ilaci 

v,iit3it; ilaci olmayan hastalik, kazadir, ka- 

derdir. 

I >^ Sogugun, kigin ilaci nasi! ktjrkse, her has- 

taligin da ilaci vardir; bunu get-eek olarak iyi- 

ce tail. 
IH5 Ama Tann, birlslni sikigtirmak istedi mi, 

soguk yiiz kat kilrkten bile geger. 
t*4Cb Bedenine oyle bir titreyig verir ki ne el- 

biseyle lyile§ir o kl§i, ne evlri-yuvayla. 
):jt,} Kaza geldi mi, hekim aptalla§ir; o J lac 

da fayda veri§ bakimmdan yolunu yitirir. 
Ilfli Ahnnak ki§iyi avlayan gu sebepler, nasil 

olur da can gfizii acjk ki^iye perde olur? 

tk-1 Gok olgunlasti mi, temeli, ozii gOriir; ama 

kigi gagi oldu mu, parca - bucugu goiiir anciak. 

* TannMan, Ey A.wa,i], aeteplerle basta- 
Iigi, kibe yurftsmi Eomityen, aeui de gi>r- 
mez; t;ii:ikii sen, O sebeplerden daba da 
gizlisin ama gene de sebepsln; hatt£ o 
hasfcayi* "O, size sizden (labia y&kutrtir 
iima si/ gomiezsiuiz" sim bile gizli k&l- 
maz diyn oeva|) geLmesl 



ME*wnvr SEftHl V 



887 



1710. Tann dedi ki: Asb bilen ki^i, nasd oJur 
da scni arada gortjr? 
I 'J fj Kendlnl halktan gizlemissm ama aydin 
gSzlulei'in kar^jsinda sen de perdesin. 

| "i f |_ Ecel, onJara geker gibi tatb gElirkcn g5z- 

leri devleie, bahta kar^i sarhog mu olur? 
\"X^ Bedenin olmesi, oruara aci gebnez; £unku 

oniar, kuyudan, zindandan sikiyorlar, yayirh- 

ga - clmenlige gidiyorlar. 

i Hl tnsani ezeri, buzen dunyadan kvirtuluyoi 1 - 

lar; hiphir klmse, yak olan, olmayau birgeyin 

elden gikigi yuKuniion aglamaz. 

| ^15 Padisabm adanHarmdan birl, zindanui 

burcunu yiksa, zindandakinin gQnlU, bu yuz- 

den kirilir nu hi^;? 

Ult Yamklar olsun, bu ma'mer tagi kirdi da 

canimizi, tenimizi zindandan kurtafdl; 
|\ /i O jjuzelim menuLT, o yiico tag, zindanm 

biu'cim^ ne de yakisiyordu, ne de giixel bir e§ti; 

i'-ni Nasi! oldu da kirdi, ^mdandakini de ha- 

pistan kurtardi; bu suca kargibk elini kliTnaii 

onun der ml? 
I'li*! Hapistun cikarihp daragacma gotiifulon 

kigiden ba§ka higbii' rnahpus boyle soz sbyle- 

raez. 

1720. Ririslril yilanlarin zehirinden kurtanp 

iekerin buluiidugu yuro gotuiseler, bu i§, liic 
aci gelir mi ona?, 

j<l Can, beden kavgasindan siynlmi^* bedon 
ayagi 0]makHi2in gotiiil kanadiyla ucyyor. 






Sahife 148 - 320 



3*8 



MtiNEVI StRHl V 



HEKNIVl SKSHl V 



2S& 



i : -"-Hani zindamn dibinde niahpus olan ki§i- 
nln, geeeleyin uyuyup riiyasmda, giil bahcesin- 

de gezdigini gordugii gibi, 
\>T_, kisi, Tannm der, beni tekrar beden Ul- 

keslne gonderme de bu giil bahgesinde gezip 

tozayim. 

-_:, Tann da ona, clua kabul oldu, d5nme ar- 

iik der: Allah dognisunu daha da iyi billr*. 

)!'. Bu ce^it rtlya, bir bak da gbv, ne hogtur; 

olumii gonnedeii cenncte gldiyor a dam. 
I^?i ftylesine kigi r zmdanin dibinde zincirlere 

vwulmug bir halde uyamnadigina hasret geker 

mi? 
i;i} ±nanrni§SEin artik savag safina gjr* fiinkii 

senin meclisin gokyiiztindedir. 

I i ■ A ogul, a fcul, mihrabm dnundeki mum 

gibi yucelere agmak Umidiyle kalk ayaga. 
\±2*\ Ba§) kesilmis mum gibi butiin gcce agla, 

arayig yolunda gozyasian dok, yan-yakil. 

1730. Yemekten, lennekten agzini dudagim ynm; 

gokyiizii sofrasma varmaya tez ol 
(43/ Soluktan soluga -gokyiMine agmayi um; 

sogiit gibi gugOn havasina uy da oyna-dur. 
U2 Soluktan soluga, gokyiiziinden su gelme- 

de, atss goknede sana; rizkin arf.ukga artmada. 
Hi_j Seni de oraya gdttiruree gagilmaz; acizli- 

gine bakma, fstegine bak. 
\t%l Qiinku bu istek, Tann emanetidir sende; 

ciinku her isteyen, blr istenene KyitetH* 

* Snu oijtnlc nrrL|>p^clir. 



1-4*; Cabs ■ sabala da bu istek arfcstn; artsin da 
gDnliin, §u beden kuyusundan ciksin. 

H.3J- Halk, filan zavalli bldii der; sense a ga- 
filler dersln, diriyim ben. 
: : : * Bedenlm, yapayalntz. uyumus ama g5n- 
Itimde sekiz cennet acilip sagUnug. 
■-. 3 £ Can, gizllce gUlliik - giillstankkta seyir - 
seyran ediyor; beden o Ijgkimn icind&ymig, ne 
gam. 

| Uyuyan canin bedenden ne habexi olacak? 
Beden, ister gul bahcesJnde olsun, ister ktil- 
handa; ona ne? 

1740. * Can, gu su rengindeki alemde, "Ne 
olurdu, toplumum da biJseydi" diye nara ata- 

rak gEKiyor. 
I-lJ Can, $u bedensiz ya^amak iatemezse; peltl, 

gokyijzU, kimin sayvam olacak? 
1j:-i* Cansn, bedensia ya§amayi dilerniyorsa 

'*Rizkimz gokledir" diye bviilen nzik klme na- 

sip olacak? 

* Diinyanin yagli - bald ijeylerlnl yernwiin 
teKlikcsi; itiiU'.rin, Allah yemegino cugcl 
oiuFjlan. N«i«klm, "A^Jik, AUah yerae^idir, 
Allah, gfii^eklerin bwlenlerini onunla dirtl- 
tir" buyumui^tiir; yani afhkta Allah ye- 
me£i viir. Gene, "Rabbime konuk ohirum; 
buni doynrur, soya Itandirrr" buyurmnstui, 
Tajin da "FaraJilattarnk nziklamrliir" 
bnyunnu^tnr. 

- R 19 



Sahife 149 - 320 



£30 MESNEVl SECHl V 

$t<3 Su kaba rizik kirintilanndan kurtulmv 

yiice, giizel nziklara k&vu$ursun. 

! . .,., O giizc] yemtrkten okkalarla, batmanlarla. 

yssen, gene de peri gibi tertemiz, luy gibi ha- 

fif bir halde yi'iruv - gidersin, 
itii^, O yeinek, ne yel yapar sende, ne kulung; 

ne de kann agnai verir sana. 
J j-t.i- Dlinya yemeglnden az yersen karga gibi 

ac kahrsin, c.ok yersen miden ekgir, gegirme- 

ye baslarsin. 
- - Ak yersen huyun kotule^ir, kabalasir,. 

nobranlasirsin; cok ycrscn mide eksimesine' 

ugrarsin. 
I -i ., I- Ama Allah yemeginduti, o tatll, o gu^o] 

sinen yemekten derrizler kadar ye; gene de 

geml gibi yijzer - gidersin. 
RLi'i Dayan, omca. sard; soluktan soluga Tan- 

n rizkim bekle. 

1750, Gunku o i$i - B$$i giizel Tsxtm, bekleyen- 

lere armaganlar verir. 

*, I Tok kisj ekinek bekJernez; yemisk jjabuk 

mu gelecek, sofra gep mi dosenecek, umurunda 

bile deglldlr. 
i¥ Ama yanegi, azigi olmayan, bar- solukta 

yenieh nerde der; achkla yemegi gOzler - durur. 

t^£ O yetmi$ kat devlet nevalesi, sen bekle- 

medikge gelmez sana. 
f i^i, Babacigim, yUeelerden gdeeek yemegi, 

adamca bekle de bekle. 
I- a : , Her a?;, sonunda bir nzik buldu; devtet 

giine^i, sonunda igidi, vurdu ona. 



MEiNEV] SfKMl v 



391 






* w :L- HImmet sahibi konuk, az yerse, ev sa- 
hibi, ona dalia gttzel bir yemek sunar. 

)t-j'4 YalniE yoksul, nekes ev sahibi ba$ka. Sen 
kerem sahibi olan rizik vcriciye kolu zan 
gutme. 

I J$J Ey dayamlan, guvenilcn er, dag gibi sen 
de busim yiicclt de giuiesin, ilk lsigi vursun 
sana. 

* H*i ^iirikli o yerinde duran yiice dag basi, se- 
bcr giinc^ini beklemededir. 

* Ne ho&tu bu diinya, fillim ulmasaydi; ne 
lio^tu diinya mulkii, z«»l bubnasaydi uiyen, 
bu fcijit lafl&r eden gaflet sahJbino eevnp 

1760. Birisi, ne hogtu dibiya der, oltim cikip 
geirncseydi, iiyagim basmasaydi. 
\ibt Oburii de oliim olmasaydi der, biai ezip 
blizen $u elemli diin^'a lilg ctkilmezdi. 

Hfc-i Eklni samanindan ayribnadan bicilip ova- 
ya yigiJtnis, ddvKrile ezilmcden oyicce birakil- 
mis bir harmana benzei'di, 
/ Hs3 * Sense cjiumii dlrilik sandin da tohumu 
gorak yere ektin. 

11**,* A ahmak, yajtoci akil, horgeyi tevs go- 
liir, diriligi de olum samr. 
I k : . * Ey Tanri, sen gu duzon yurdunda, her- 
^eyi, nasalsa oyle goster, 

frti; " Hitjbir old, oMugiine yanma/, aziginin 
azligma yanar, 

H63Cifriku 0j bir kuyudan kuftulmugtur; bir 
■ovaya du§irjti§, devlcte kavu§mug f ferahliga er- 
mistir. 



Sahife 150 - 320 



ggg MTE'.JKHVl $EHl!t V 

i ■ i ' * Su yas konagmdan, su kusurlu deve ya- 
tagindan, genig bir c-vaya gocmiigtiir. 

i-<'i * Hem lie gcrceklik duragi, yalanci say- 
van degil... Halis §ara,p, ayranla sarhog olmak 
defil bu. 

- 1670; ! " ' * Gergekh'k durafuia vanms, Tann'ya. 
kavusmus, §u ate? tapinagi olan balgiktan kur- 
tulmu§tur. 

1 1 - j Aydm bir ya§ayi§a eremediysen bir - iki 
soluk kaldi; dayan da ercesine 61. 

* Knl, nmsLihiik iilniadaii nlmctier veren 
Allah'tsui dileneti geyler. "Oyle bir mabut- 
tur Id kullar, omit kestikten sonra yag- 
mur ya^dinr.'* Nice maklik vsxdir, ya- 
kuiEigi getirir; nice, kutln sug varthr, itioe 
kutluluk vardir ; kotiilak dUegintfan mey- 
(tnim gdlr. Riltiiii bunlar, "Gcrccktcn ilc 
All&h'ui, ItfttiliMerl Syiliklere dondiltdU- 

ijHMJi]" blllnmesi icliidir. 

* 

I • Hadiste gelmistir; kiyamet giinii herkese 
halk diye buyruk gelecek. 
i ' - -i Sur'un ufurulmesi, tertemii: Tanvi'dan buy- 

ruktur; a zerreler, topraktan bag £)k&rin. 
i.. u, Sabah Qaih> nasil her bedene akil-fikir 
gelii-Hc her bedene, lekrar can gelecek. 
. p. O giin can, kendi bedeaini taniyacak, defi- 
neler gitai canlar, gdmuldiikleri yikik yerlere 
girecek. 



Mf-SJNFVI SISHl V 



3P3 



IQ'-l Ui'i' cnii, kendi bedenln! taniyaeak, o be- 
dprn< jfinvck; kuyumcimuii cam, terziye gider 
mi Ituy; 

llllgini'n cam bilgine, zalimfn cam z&lime 
Ktfkftk, 

Sabah cagi kuzu f anasini, koyun, kuzij- 
kuiiu nasi] tamr, Tanri bilgisl do carJara be- 
dcnterini tanitacak. 

Ayak, karanlikta oisa bile ayakkahisim 
tamr; peki, a giizelim, can, nasal olur da be- 
denjnl tanimaz? 

17S0. • A Tann'ya sigman, sabah, kilcjik mah- 

Serdi; buytik mahgori onunla luyasla. 
\*ii Can, nasil topraga do'gru u^arsa amel def- 

terlerJ de saga - sola usacak, 
la i Nekeslik, comertiik defterinl, dun hyy 

edindigl sakirup cekinmenin, yahut kotuliikte 

bulunueun yaEildigi deftei'leri kulun avucuna 

koyacaklar, 

Seher gagi, uykudan uyandi mi, kula, yap- 

tig] hayir, ger, gelrp catacak. 
1ML Riyazat) huy edinmigse, uyandigi zaman, 

triune o gelecek 
\h%; Diln hamhalat kaimi^sEi, girkin igler yap- 

mig, yclunu yitimiisse, dtfteri, ba^saghgi mek- 

tubu gibi, sol yanmdan verilecek. 

', Ama dUrt temiz kalmigsa, sakinnn§ ( dinine 

savdmigsa, uyandigi vukit, deger bigilmea inci- 

yl tide edecek. 

yD Bizini uyumamiz, uyanniami^:, oliimle 

■oJurnden , sonra didlmeye ikl tanik. 



Sahife 151 - 320 



294 M$«*iSl S^HHt V 

13-Ufc Kii<jtik mehger, biiyiik mahgerl gosterme- 
de; kikjiik oliim, biiyuk dlumii ayrnnlatmaiJo. 

/-iw*j Ama buradaki ameJ ttefterlerj, hayalde 
-rar, glzil; btlyElk mahserdey,se h iyiden iylye 
meydana sikatiak, 

1T&0. Bu hayal, burada gizii, belirtisi meydan- 
da ama oiada §ekillere buruniir. 
H 1 ; 1 ' Mimara bak, yere tohum eker gibi gonlu-- 

ne bir e\ kurma nlyeti koyar. 
t&\ Yerden tohum. biter gibi o hayal, digarr 
vurur, belirir, bir ev olur. 

GomiMe yurt tutan her hayal, mah^er- 
giinii bir gekle biiruniip gariinur. 
fl^L/ O mimarin hatirmdaki hayali, tohum bi- 
tireeek yere ekilmig bir tohum say. 

r Bu iki mahserin Czetmi vermekten mak- 
sadim, inananlarm anlayip hisse almalarcdir. 
If 1 ] i. Kiyamdt gurtiiniin gunegi dogunoa, firkin, 
gttze], herkcs, lopraktaii bew;c si gray ip kalkar, 
't 'if Herkcs kaza vc kuder dlvamna ko§ar; ge- 
<jet ak£i da potaya gir*tj kaJp ak£a da. 
s"i^\ Guzelfm geger akfii sevincHdir, nazlnndik- 
§a nazJamr; kalp aksaysa yamp erlmeyn ko- 
yulur. 
I $* Soluktan saluga siimmalara gatar; gonijl- 
lerdek! glzli geyter, bedenlerde gcrunUr. 

1800. KaTidi], nasi! suyu, yagi ortaya koyarsa, 
toprak, nasil ekileni bitirirsc, i^intickitii belJr- 
tinse, 



MESKI^Vf SKI? Hi V 



2S5 



Baharin cli, warn, prasayi, haghagi nasi I 
meydaiia eikanr, simni a£iklai*a, tipki 6yle. 
f*0; Biri, tertt taze, yemyesll, "Ejz cektyeiite- 
rix" demede; obitrii, menek^ gibi bagmi eg. 
mede. 

t»0 Tehlikeyt 1 ugramak korkusundan gfaler, 

^Tivrtlarindrjri fir lam is; sons Liz azap yuzLinden 

her goz, on kaynak kes Minis. 

,«. : .. Amel dafterleri, sol yandan gelmesin di- 

ye gozler dikiimjg; herkes bektesip durmada. 

I': 1 Gozler, sagi-solu gozlUyor; ajmel defteri- 

nSn sagdan ^-erUm^i de kolay dtigil hani. 
I^i: t; Bir kulun elhio amol defteii verillrj sup- 

!arla h kotiilukleile dopdo)u h simsiyah, 
1 ■ I Bir tek hayir, bir tek bagaii yok o def- 

terde; ancak gergek &rin gonlunu kirdigi yazili. 
\i\CV, Ba§tan stma dek gSi-kin i^Jorle, suglaiia, 

yol ehliyle alay odi§le h isJilt ealisla dolu. 
J Bi:H O diizenbiiKlikJari, o hiraiKltklan, o Flra- 

vtmlar gibi, ben - biz dtlyi^leri yazili, 

1S10, O kaki kigi, detterinl okuyunca arfar- 

bihr ki zandandan bJiska gogttleeek yer yok. 
i-j.r Amk hirsizlar gib! daragatzma dogru yii- 

rilmeye baglar; sug meydanda ciinkii, otiir 

yoJu da bagh, 

L O binlerce delf] getirmesi h o binlerce kotti 

soz sSyleyl^i, agzma kotii bir civi kesilir de 

dudagim ;^jip birsey scyleyemoz. 

| Kjfi (Taldigi geyler tlstiinde r evinde gikmig; $u- 

CU meydanda, masah yltmis-gfbsdg. 



M««EVI SEUHl V 



'].(■. Kavurucu atesje dogru yOrumeye baglar; 

ftinkii dikenin ategten ka^masma care yoktur. 
/■»j. Meleklcr de memurJar gibi ttnune, ardjna 

dilsjerlBr; once gfrllydi onlar, gimdiyse bekcj gi- 

bi nieydana cikarlai 1 '. 
|^( L Yurti a kopek, gir sam&nhgma diye siirer- 

ler onUj ellerindeki mizraklarta diirterter. 
1 y ,f:i Belki o kuyudan kurtulusum dfye her yol 

ha^mda ayagini geriye ceker. 
f£K Bekleyerek dumr, susup dirtier; bfc UmlU 

1b ytizunii ardma cevirir, bakar. 
liH GiJz yagmuru gibf gozya^lan dSfeer; umidi 

kumtnug - gitmi§tir artik; ondan bagka ne ge- 

Hr elircden? 

1820. Her zaman, yiizunii ardina cevirir; o rau* 
kaddea dergaha yfinelir. 

Derkon Taimdan, o i§ik ulkesinden buy- 
ruk gelir; a Clplak tembel deyin ona denlr; 

A ser madeni, neyi bekliyorsun? A ser- 
senij yUzUnu ne diye ardma cevirmedesin? 
i ; | A Tann'yi ineiten, a gcyUwVa tapan, amel 
defterin, eltne verilen o defter i§te> 
| ., Degil mi kl yaptigm islerin yuzildigi def- 
teri gordun; ne dlye ardina bakarsin? Yapti- 
gin is in kargiligini gftr. 

Bosj yere ne diye cmekliyorsun? Eoylesine 
kuyuda aydinkk umidi mi olur? 
'-., Smin no digyuzde bir kullugun var, ne 
Icinde bir iyi niyet. 
1 Ne geceleri kulluk ettirt. natnaz kildin; nfr 

gilnduzlcrf riyazatta bulundun, orug tut Inn. 



MESNEVf SERHI V 



297 



1 Ne kimseyi iracitmemek igin dilini tuttun; 

ne ibrctlc oniine, ardma baktin. 

ftniinde, olumiinu anmaktan, can cekig- 
mekten, ardlnda, dostlannm senden once b'lme- 
sinck-n bagka ne vardi ki? 
1830. A bugday gosterip arpa satan azgin, zul- 
miine pieman olup asmadm, coga - kopiire tov- 
be de etmedin sen. 
%{ * Azgmhkla terazin egriydi; peki, kargilik 
olarak, nasi I dogru terazi istersin ki? 

HaJnlikte, eksik tatinnada .sol ayak kesil- 
miiftin; naail oiur da amd defterin sag dine 
verilir? 

A boyu ikl buklilm oimu§ klgi, kargilik ola- 
rak verllen §ey p g&lgcyo ben«t:r; boyun egri, 
golgen de fintine egri diigoeek elbct. 

Bu ^e§it sen sexier gelir Tanndan; oy- 
leairte stizler ki daf bile duysa beb" egrilii\ 
fb'3J Kul der ki: Ne buyui-duysan yiiz kat da 
beterim ondan h yiiz kat da beterlm, ytiz kat da 
beter. 

>• ; ,i. Daha beter igleriml, lutfunla Orttlin; yok- 
sa bilgin, kotiiluldertml kavrar^igtir. 
/dV Ama kendi aava^raami, yaptigtm igieri, 
hayirdan da, serden de otedeki kufiiimii, yolu- 
rnu - yordamimi h 

f ; . ; , Bunalmi^casuia yaivatigimi, benim de, be- 
nim gibl yiizlerce kulun da hayalini, vehmint 
hh" yahi\ bnakabni; 

• . ■ Kendi ger^ekligime, kendi isyanima bak- 
madim bile; umidim, aneak ve anc'alt s^nin lut- 
fimdaydi. 



SSfi 



VtESCsEVt 5KHHt V 



1840. Sen, kargihk beklemeden lutuflarda bulu- 

nursun; bagi^tan, Jutuftan ibanetsln sen ey se- 

bepsiz, ittrtsiz kerem kilan, umidim, lutfuray- 

di, keremirteydi. 
i$itt Ardrnia doniip o mutlak kereme, o sonsuz 

lutfa baktim; kendi yaptigim iglere degil. 
fft*J Yiizumu o limitle ardima favlrdiin; gUnkij 

dneeden de varhgi sen verdin bana, 
iSid Varhk elliisesinl bedava verdin bana; ben 

de boyuna a lutfa gttveniyordum. 
li^t, Kul f sugunu, hatasim sayjp dokiince, o 

bagistan ibaret alan da ihsana baglar, 
tt'L5 Ey melekler der, onun goniil gozij, yalva- 

ris ytjjiun<3&; gctirin onu bize. 
fStti Higbir sugiuia bakmadan azad erJelim onu; 

butun yanlislanni bit 1 cizgiyle siziverelim. 
(St/* Birisine, birinin kfltuluiti 2iyan vermez, 

du^gunliigii fay da etmezsc o ki§iye, onu bagis- 

lamak miibahtir. 
t*t#3 Keremjmlzle hog bir ate§ yakalim da 32- 

cok, ne kadar sucu, kiisuru varsa yansin - git- 
sin, 
lit* 1 } * Oylesine bir &te§ yakalim ki s?n oneinsiz 

kivikiirn, su<*u da yaksui, cebi'i do, ihtiyari da. 

1850. Insan ag-rhklai'inm kondugu yore bir ya- 
lim salalim da dikentigi, ruhani bir gill bgh- 
cesi haline getirelim. 

I >>'■ ' * Biz, dokuzuneu kat gokten "lglcrinizi dii* 
zeltsin" kimyasim gdnderdik. 

■ I* Artik, o sonq olmayan igiga kargj, Insan- 
larin Atasinm jgigi nedir, debdebesi ne? 






HESNEVI SIRH] V 



399 



f J5J Suyleyen ttzvu, bir et pargasi; gtfren ixtvu, 
bir yag parcasi, 
J#5(, Duyan kulaklari, iki par£a kikirdak; an- 

layan imu, iki katre kan, yani kalb. 
(£■>*- Sen, pisliklerle dopdolu bir kurtcagizsm* 
fakat gene de dilnyaya bir gUrulttidur, salmig- 

sm, bir undllr, yaytwssni, 
MH- Erlik suyundan ge"mi§tln; crilgi birak, 
bunlikten gee; a EyaK, o carigL o postu hatirla. 



Sahife 154 - 320 



(S E R H) 

1682, beyitten sonraki baslik. Bayesid igin II. 
c. in 929. b. n in §, e bk. 

1685. Azer. Bu ciidin 1239. b. in 5. e bk, 

1690. tkl parmak. "Butiin Adcra ogullanmn 
iaJptfe&fj Rahman'm iki (kudret) parmagimn ara- 

.Bindailn'; onlari, bir kalb gibl ve dilegince sevlrlr" 
"mealindeki badisa isarettir. "IsbLayn - iki parmak" 
hadisten alinmiijtir. 

1709. beyllten sonraki ba§hk, "O, size sizden 
daha yakmclir..." LVI. sutenin (Vakia) 85. ayet-i 

kerimesidir; aynen alinmigtir. 

1737. Sekiz eennet. IV. c. in 2506. b. e bk. 

1740. "No olurdu, toplumum da..." XXXVI. six- 
renin (Ya Sin) 26, ayeti aynen aknmistir. 

1742. "Riakuiw goktedir." LI. surenin (Zari- 
yat) 22. ayeti, Aynen. 

1742. beyitten sonraki bashk. "Achk Allah 
yemegiclir,.," ve "Rabbhne konuk olurura,.." hadis 
olarak alinmigtir. Birincfsl, meaJeti hadis olabllir. 
Hz. Kasul'un {S. M), mi'rac geeesl Yarabbl, arnel- 
lerin hangisi dalia ustiindur diye sordugu, "Bence, 



MESNEVT fERHl V 



301 



bana dayanmaktan, ona kismet oiarak verdifim 
I'jzka ram olmaktan daha tistiin amel yoktur; ya 

Ahmed, achgm tatlihgim, susmamn, yalrudigin ta- 
dmi alsaa ve oniarin insana neleri mii-as verdlgini 
bilsen buyundmu^, achgin ncier vej'digi sorusuna 
da.; hikmet, kal-bin korunu$u, bana yakinhk, daitni 
bir hiizun, insanlar arasmda ho? ve iyi ge£im ve 
dogru s3e; kolaylikla, yahut gurtukle yasayisa ai- 
ding etmemek denml§tir; sonra, ya Ahmed, kul Al- 
lah's ne vakit yaklasir, bilir misin buyurulmug, 
Hz. Feygamber, hayjr yarabbi deyince de, A? ol- 
dugu, yahut secde cttigi zaman denmistir (Scfine; 
I, s. 194-196). Furuzan-fer, ^erhu Taarriif" ten 
"Achk, Hak yemegidir; onu ancak has ktdlarina 
verir" meaJinde bir hadis nakiedlyui- (Ahadis-i Mes- 
nevi; s. 148), Ikinci hadis, bir guniin orucunu Sbiir 
gUnc, if tar etmeyip ulayanlara, '\Sak-1n1n, bir gtt- 
nUn omeunu, ertesi giine ulamaktan; (junkii sj2, bu 
huausta bana benzemezsiniz; gcrsekten de ben, Rab- 
bime konuk olumm, O Iwni doyuiur h suya kandi- 
nrj siz, takatimzca ibadette bulunun" mealinde 
soyienmistir (Cami'; I, s. 97). Bu bahistekl a<Mm, 
yoksulluk yiizUnden, yahut nefse eziyet vererok faz- 
la nyazat yUziinden ve zorla meydana gelen achk 
olmadigim, yeniek, Ipftefc hususunda, a§m davran- 
mamak oldugunu da bildirelim. "Ferahlanarak..." 
III. surenin 176. ayctinden aiininijftir, 

1759. bey It ton sonraki ba$lik, "Ne hogtu bu 
dunya,.." ImdaduUah gerhinde, bu soziin, Ctdinos J a 
atfedildigi, "Allah daha iyi biiir" kaydiyic bildirili- 
yor (s. 153). Ankaraavi, bu sQeiin kime ait oidu- 



Sahife 155 - 320 



302 



MPKMEVl ?EKHI V 



MESNEVl rtKHl V 



303. 



£u hakkinda bjr^ey soylemjyor. Furuaan - fer, 
Tanya h Muaz-I Rasf'ye (258 H. 871) , diinya, oliim 
nielegi varken, bir habbeye bile deginez dendjgirU, 
■onitii da, yanlig sbylediniz; Mum melegi olmasaydi, 
hi^bir geya degmezdi deyip ftlumlin, bir koprii ol- 
dugunu, o koprLioita, dostu dosta ulastirdigim soyle- 
diginl blldirjyor (TcKkijret'ul-Evliya'dan naklen; 
Maahlz; s, 172) ve Firdevsi'niii, "Alem, renk ve fco- 
kudati moydana gelmi§ bir cennet olurdu, t>nda oluni 
ve ihtiyailik oJmasaydi" mcalindeki beytini, "Seh- 
Name" den naklecbyor (Aym s,), 

1763. Oliim -Dirilik. Beyitteki oliim, big Ktm- 
seye faydast clokunmadan yasayistir ki bu ce^it ya- 
gayig, gencektc olumdiir. 

1764. Yalanei aki], Insani aldatan, hirsa, benii- 
g>, bencillige baglantra§ akildir; boylesine akil, adfi- 
ma hergeyi ters gosterir. 

1765. DUnen yurdu. VI, surcnin (En'am) 32., 
XXIX. sGrenin (Ankebut) 64,, XLVIL suvenin (Mu- 
hammed S, M) 36, ve L,VII. surenin (Hadid) 20, 
ayetlerinde, diinya yagayiginin, bog ve oyundan iba- 
ret oldugu bildirilli"; bu ayete S§aret vardir. Mevla- 
na'ya gene diinyamn, kuma?, para - pul, ehil - evlat 
olmayip, Tann'dan gaflet oMugunu, I. clltte, "Ars- 
Ian ve Tavgan'- 1 hikgyesmin 9. bdlUmtlndekii 

Qlst dunya ez HoM gaafil beden 

M kutnas-o nukm-vii ferzend-Q sen 

beyti, pek gifte! anlatir. 



Beyitte, "Allahim, hergeyi nasilsa, b'ylece, oldu- 
gu gibi bize goiter" hadisine tie i§aret edihnektedEr. 

1766. "Hicbir kimse yoktur ki olsiin de nadim 
olmasin; iyilik eternise, ke§kc duha fazla iyilik et- 
seyclim dor de nadim olur; kotiiluk etmi§se kegke- 
yapmaHaychm diye nedamete diiger." CCami'; n, 
g, 172) 

176$. Deve yatagi. Develerin lhlattirildigi yer f 
£Ok dofa tjukur, kuytu, cevresi goriinmez bir yer 

ylarak sesiiir. Dunyayi, bu bakimdan, deve yatagi- 
na benzetiyof, 

1769-1770. Gei^klik duragi, L1V. suraiin. 
(Kanier) eon ayetlci'i olan 54-55. ayetlerlnde, ce- 
kinenlerin cennctlerde, irmak baglarmda, gerceklik 
durafuida, cok kudretli padlsahm, Tann'nin niane- 
vi huzurunda olacaklan bildiiilir. Son ayetteki 
"Mak ! adi sidk" her Iki beyte dc aynen alinmistir. 

1771. beyitten sonraki bagllk arapgadir. "5yle 
bir mabuttur kl..." XLII. su renin (Sura) 28. aye- 
tidir, "Nice uzaklik vardir, yakmligi getirir; nice 
kutlu sue vardir, nice kutluluk vardir, kotuluk di- 
leginden meydana gelir." Hz. Ali'nin, "Seni gam a, 
gussaya sokan kotiiliik, Allah katinda sana benlik 
veren iyillkten daha hayirlidir" mealindeki sozlei'i- 
ni hatit'lalmaktadir (A, G. Mehe'ul - Belaga terceme 
ve serhi; fst: Negriyat Yurdu Yenl §ark Maarif K. 
1972; s. 422). Cen;ekten de oyle sue ^^ v ki, yapam 
merlametc dii^iirur, tovbeye sevkeder; oyle hayir 
vo ibadet de Vardtf ki adami benlige sevkeder, Tan- 
n katinda en kOlu bale sokar. "Kotulukleri iyiiik- 
lexe d5i'diirdiifunun.' J XXV. surenin (£\irkan) 70> 
ayetinden lafzi lktibastir. 



Sahife 156 - 320 



art 



MESKrVl SERH] V 



1X72- Beyitle baglayan bah is. Bu bahiste Mev- 
lana, C3*i2 bir belagatla, Kur'an-i Mecid'dc, bfr^ok 

yerlcrde gwan SlUmden sonra dirihneyi, amel dsrf- 
terlerinin vei'iJigini canlandirmakta, "Mcsnevi" sinin 
gergekten de "Magz-i Kur'ari" oklugunu beiirtrnek- 
tedir. Uyku ile blumu, dogan gijnegle kiyameti, 
uyanigla mahgeri karsilagtiran, biitijn bu temsiller- 
de Kur'an-i Haklm'i ve hadisleri el<? atefc, benzeti?- 
lerinde, "kuyumcu, tem, ayakkabi, mimai', tohum, 
ekin, gecee ak<?a, kalp para, Uandil, vag, su, bahar, 
sovan, pirasa, ha§ha$, hirsiz, evden CJkan, tistte- 
basta bulunan $alinmig egya, bu^day gfisterljp arpa 
satan dtizenbaz, egri ter&zL." gibi halk unsutlan, 
nihayet Tanri'mn sonsuz - ssnirsiz rah met i, MevJS- 
na'mn sarsilmaz imanmi, Islam! oldn^u kadar da 
insani dehasmi, soyleyig kudretini belirtir. 

Bu bahsin, "Hilyet'ul - Evliya." v c "Uivfe" da 
bulundu^unu bildiren FurGzan - ter mcrhum'un vev- 
difi metnin tiirkge ozcti gu: 

"Kill, kiyamel: gunu, Tann'nm manevl huzu- 
rundadii'. Tann emrjyJe yaptigi iviliklere baklJir; 
higblr gey bulunamaz. Kottilukleri arastmlir; tU- 
men - tumen. Cehenneme goturulmesi buyuralur. 
Kul hem glder, hern doner -doner ardina bakaf. 
Emir gclir; baktigi, umdugu seye ybneltin otiu, Kul r 
yarabbi der, senin hakkindaki zannim bu degildi, 
sender] bunu ummuyordum ben- Tann, dogru £&y- 
ledtn der; cermete goturulmesini emreder." (Maa- 
hiz; S, 172) 

Bu sozler, "Ben, kulum, beni na&il samyor- 
sa byleyim, artik hakkimda diledigin zanm baste" 



MESNEVt EERHl V 



305 



ve "KuJum, beni nasil saiuyorsa, benim hakkimda 
nasi! bir zan besliyorsa, byleyim; zanni hayirsa da 
ona, gerse de ona" meallerlnddd kudsi hadislere 
dayanmaktadir (El - Ithaf at'us - Seniyye; s, 22). 

1780. "Uyku h oliirniin kardejidir; cennet ehJiy- 
se 61me2 ,( hadisine i^aret edilmektedir (Csmi'; H, 
s. 176). 

1781. Amel deftederi. Sag ve Sol taTaf Ehli. 
I. c in 2462. b, fi, e bk. 

1831. 6lgegi, teraziyi dogru olgrnek, tartmak, 
VI. surenin (En'am) 152 „ VII. surenin (A'raf) 85,, 
XVII. surenin (Isra') 35. ve LXXXIV. aQrenln (Mu- 
taififin) 3- ijflptierjn.de emredilmektedir, 

1849. Cebir-thtiyar. I. c. in 620-S43,, 1502- 
1512., H. c. in £1 - 62. ve III. c. in 1369. b. lerinin 

H. e bk. 

1851. XXXIIX surenin (Ahzab) 70-71. ayet- 
lerinde, mpalen, "Ky inananlar, Allah'tan cckinin 
ve sbzun dogrusunu sbyleyin de iglerinizi duzeltsiii, 
SLielarinizi yarhgasin ve kim h Allah J a ve Peygam- 
berine itaat ederse ger^ekten de pek buyuk bir 
kurtuluga nail olur, muradina erer" buyumlinak- 
tadir, Beyitte, 71. ayetten lafzi iktibas vardir, 



A 



T. 30 



Sahife 157 - 320 



mitin 

* Eyaa'rai canjjiyla postnnu bir odada sak- 
lamam, kapi yoldaslarimii, o odaiun kapisi- 
nui saglnni ve kilitll nldugmiH gJirerefc -oda- 
da d>f1»e oldugiiiiu saiuualan 

($t'j Eyas, pek akilli, pet fikirli oldugundare 
postuyla earjgim bir odaya Xoymugtu. 

(V .;s Her gun o bombo:* odaya glrer, earigin bu 
i§te, ululanma derdi kendine. 

1$%^ Padisaha, onun bir odasi vat; o odaya al- 
tinini, giimugiinii, altinla dolu kupunu koymus. 

I860. Hie kimseyi o odaya sokmuyor; kapismi 

boyuna kilitli tutuyor dediler. 
l<t 1 Padi$ah, acaba buyurdu, o kulun bJzcien 

gizledi ni5si var ki? 
li L Bir beye emir verdi, geoe yansi git docli, 

odaya gtF. 
H£3 Ne bUklnsan yagmala; giztodigl ?eyi de* 

yakinlanma acikla. 
fiti, Bu kadar iftsana, bu kadar ikvama doymu- 

yor da ag goalullikle altin; giitnug sakliyor de- 

mek. 

jWi* Vefa gosteiYnede, seviyorum demede h 

cosup kopiirmede... Hey gfdi bugday go&terip 

arpa satiti hey. 



MESNE VI SERHt V 



307 



bag- 



tttbL A§kta dirilik bulan kisiye, kulluktan 

ka bir i§c glrismek, kSIirliktir. 
{ZSA Gece yarjsi o bey, oiuz giivcnilir erle oda- 

yi acmaya gilti. 
fffc.fi Bunca yigit, megale yaktilar, sevinerek 

odaya dogra yuriiduler. 
;fe'f Padigahm buyrugu diyorlardi; odayi aca- 

cagiz, her biiimcz, bir altm torbasmi yuklene- 

eegiz, 

1870. l£lerinden bid, altin dedlgin de ne dedl; 

sen akiyten, inciden ha'ber ver. 
im Fadisah haznesinin en has kulu o; batta 

§Imdi, padi|ahm cam da odur, 
\tVi Boylcsine sevgiye kar$i la'l nedir, yakut 

ne... Ziimrut ne oluyor, akiyk ne? 
\&*'± Padi§ahin, onun hakkinda kb'tii bir zanm 

yoktu; fakat bu gakayi, onu sinamak icin yap- 

madaydi. 

jH^Onu her turlii kotiilukten temiz biJiyordu 

araa gene de vehimleniyor, yttregi oynuyordu. 
jj^f Olmaya ki diyordu, rledikleri gibi giksin; 

onuii utanmasim hie isiemem. 
Iff 4 Boyle bii^ey yapmamigUr ya, yapsa da ye- 

rindedir; degil mi ki o, bizim gevgilimia, ne <H- 

lereen yap de ona. 
It,- 1- Sevdigim ne yaparsa, ben yapmigimdir; o, 

benim, ben de oyum; ona bir perdeyim ben. 
it}t Sonra gene, hayir diyordu, b&yle huylar 

uzaktir ondan; bdyle bir zan, bo§ seydir, ha- 

yaldir. 



Sahife 158 - 320 



3W 



MESNFVl $FRHI V 



Boyle gey, Eyaz'dan uzakur, olmayacak: 
§ey bu; cunkii o, oylosino fair deniz fcl dlbl gC- 
riitimez, 
1880. * Yedi deniz, onun bir katrcsi, blitUn var- 
lik, onun dalgasind&n bir dainla. 
f'CSJ BUtun temizUMeri, o denizdan elde eder- 
ler; o dsnizin k&treleri, bir - bir, noksam ol- 
gunlagtiran, bakiri altin yapan kimyacidir. 
til Padisahlar pa^Sisahidir n t hatta kulu da 
padi^ah eedndir; am a kem g6z degmesin diyc 
adi Eyaz'dir. ancak. 
It£_) lyi gozler bile haset edflr de ona nazar 

degdiiir; giinkii guzelliginin siniri yoktur, 
ffi£v r Gok kadar genis bir agiz isterim ki o me- 
leklerln bile kiskandiklan, haset cttiklcri gil- 
ze)i oveylm. 

Araa o ee#tt, hatta. ordan da yijz kat ge- 
ni§ i>ir agiz bulsam, gene §u aglayip inleyenin 
fecyadana dar geiir, 
tf&L Fakat a giiveneim bentm ( bu kadar da say- 
lemescm, inceliginden gSniH si§esl kinhr- 
gider. 
)££• Gbnul sisesinin incttligmi gorniusum dc, 

yiiregim yatissin diye elbiscmi yirtrrjgmi, 
j>£>, Hjg gijphe yok ki guzelim, ben, her ay 
ba$mda iig gun deli - divane olurum. 

* Kendine gel ki buglm, a lie guntrn ilk 
giinu; kutlu b!r gun bu, hem cle kutluluk, fi- 
rfrzenin kutluiugu de£!l, 
1890. Pad] gab in gamma dalan her goniil, soluk- 

tan soluga ay bagindadir; her soluk, ay ba§i- 
dir ona. 



MKNJiVT SERHJ v 



309 



L" / Qldirdim da Hah mud 1 un hikayesinin dij- 
zeni boauldu, yara kaidi-gitti; hlkaye de yan 
kaldi, ovijsler do. 

* AnJatdon, hlkayenln dtgyiiziidlir; bu da 
hikayeyi dinley enler in anlayisJarina, rtii- 
stince ayn£ilannda,ki goriije gore soylcnir. 
I'/u hiliii^ritin ioyiiziltsdehi Uutsalnkt&n soz 
acaam si'y.t, bu in f sin™ utanir; bu utan^tan 
bag da ytt h er -ffider, ft&kftl da, kaiem de,., 
Akittiya bir iijaiet yeter. 

* Cunkii benim fil, ruyasinda Hindistan'i 
gSrdu; artik harastan iimit kes, koy yikildi - 
Sitti. 

Aklim-fikrlm yitip glUikten sonra nasil 
5iir sbyleyebillrim, nasil kafiye diigunebilirim?* 

'f. Dertler Iginde dcJiligim bir degil ki; bel- 
M delilik i^inde de delilik var bende, delilik 
ieinde delllilt, 

i ' Yoklukta varhgi gGrdum goreli bedentm, 
gizli anlamlitr yijzuudeii eridi - gittl. 
f£*?^Ey Eys2, agkinla kila dondiim; hiklyeyi 

■soy lemek tern kaldim; artik senj benim hika- 

yemi s5yls. 
H*)i A§kla senin masalnii gok soyledim ben; 

ama artik ben masaJ oldum; sen oku beni, 
?g*)ii * Zati de ey uyulan er, sen okuyorsun; 

ben Turdagi'yim, sssise Mus^'sin; bu ses, 



** Bu ve Ltind.iti snratl Lki bey it Brap??<hr. 



Sahife 159 - 320 



; * Kim in sesidir, zavalU dag ne bilain?" 
CUnkii dagda klmsenin olmadigim bilse bilse,. 
Mtisa bilir. 

1900. Dag bilse bile, kadrince bilir; bedende,. 

can guzelliginin pels azi vardir. 
f^u Bedan, hisaplarsan, guinea benzeyen canin. 

bir delilidir; usturjaba benzer hani. 

Gdzii keskin olmayan miiiieccim, e&resiz 

uslurlaba bag vurut, 
^f} Giinegi usturtapla hisaplamasi gerektir ki 

onun nerde bulundugundan, ne halde oldng-un- 

dan bir koku alsin. 
Ht'^ Gercegi usturlapla arayan can, gokytizunii 

ne kadar bilir, gunc§i ne kadar goriir? 
1 10$ Sen de goz usturlabiyle geruyorsun; bu, 

boyle oldukca da alemi pck dar goriirsun. 
,'fft k , Dunyayi, gozun gorebildigi kadar gormug- 

stin; oysa dunya nerde, sen nerdesin? Ne diye 

biyik buruyorsun? 

Ariflerin bir sUrmesi vardir; onu ara da 

irmaga benzeyen gu gSzun deniz kesilsin, 

- , . Zerre kadar aklim - fikrim varsa bir dii- 

§umneJiyim: Bu ne sevdadir, bu ne dagmik soz 

s0yleyi$Y 
ffl&f Ama bagmida aklim yokaa, duguncem. yok- 

sa, bimda ne sucum var benim? 

1910. Bcnim sucum yok ya, aklimi alan sevgi- 
linin de su^u yok; gunkii butun akilhlarni akil- 
lari, ona kargi olmtig-gitmJ§; 



MESMEV! $EHH! v 



311 



tQ.f( A akiliari §a$irtan, fikirleri imtihanlara 
dugurten, gene de akillarin, senden Gage sigi- 
nacaklan hip kimse yok*. 

/5/L Eeni deli ettin edeli akli ozlemedim; beni 
iwsedjB bezeyeli giizeUige haset etmedim, 
/fl/j Senin havana dii^iip cildirmam iyi degil 
mi? Allah hayirlai' versin sana; evet de. 
{10) SfttSP arapea soylesin, ister farsga, nerde 
bir akil - fikir ki o stizu anlasm? 
/<?/5 Onun garabim igmek, her aklm harci de- 
gil; onun kupesi her kulaga takilmaz. 
ttlL Bir kere daha deiieesine geldiin; yilrij- 
yuru ey can, tez bir Slincir getir. 
I-' .: Ama benim gSnlumu alip giden o guv-elim 
:sa^indan ba^ka yiizlercc zincir getirsen, hcp- 
siiti de kirai'im ben, 

* "in sana bak, neden yaratildi" hakmtUuje 
carikla pt>sta baki^ia scbebi 

i 1 ?'!! Gene don Eyaz'm agk masalina; giinkii 

o masal, sirlarla dopdolu bir definedir. 
fQfif Eyaz, her gijn, canglyla postunu gormek 
icin o guzellm odaya giderdi. 

1920. ^linliii varhk, pek iistiin bir sarhogluk ve- 

rir; akk bagtan ucut'ur; utanei goniilden gide- 
rir. 

t<\ll Varhgin verdigi aavhoglult, bu pusudan 
gikirji^tii' da boylece bizden once gelenlex^den 
j-'u^binleiicesinin yolunu vunmugtur. 



lin rr. bimclan sonraki Lki beyit fi.rrtp^>H[]T r 



Sahife 160 - 320 



312 MKSMVI SEHH] V 

Wl'l • Azaail, bu sarhoglukla, nicin Adam bana 

bag olsun, bagbug kesUsin demig de tblis ol- 

mu§tur. 
.•—,}_. * Ben demigtir, hem uluyum, hem ulu og- 

luyum; yiizlerce hiiner gelir ellmden, hepsftii 

de yapmaya hazmm. 
t9U • Hunerde kimseden agagi degiUm ki diig- 

manm <3n(inde hizmet Igin el -pence divan 

durayim. 

&i5 * Ben ategten dogmusum, oysa balciktan. 

Atiege kargi bal£!gin degeri mi var? 
fttl ■ Ben alemin ulusuyken, soman benimle 

ovuniivken nerdeydi o? 

* "Clnleri a.tc$i[t dumansiz alcvbulen ya- 

ratti" ayctiyle Yiicc Taiin'iim, Ibiis haJi- 

kuidn, "Gersekten de a, cbilerdundi, Sab- 

binin Iniyrajjhuidait $ikU" luiyiinilmasi 

'''•'• * geytan'in can ategi atevlemede,,. Oyle bir 

ates ki, "Q|u] F babatim sirri," 
''■!.• I-Iayir, yanlig soylcdim; Taan feahttydi o 

ates; buna sebep gostermeye dc haeet yok, 
Sebepsiz olan, sebeplere dayanmayan 1$, 

ezelden beri boyura i§lenip duruyor. 

19G0. O'nun, sebebc dayanmayan tertemlz sana- 
tina, ne sonradan yaratilan bii^eyin sebebj ai- 
gar, ne sonradan meydana gelen bii^y. 
h*--. 1 Babamn sirn.da ne oluyor? Babamiz, 
O'nun sanah, O'nun kudreti; sanat fQtir, &r,, 
dUr, babaysa kabuk. 






WESNITVI 5EBH1 V 



31 S 



Ey bodcn findigi, bil ki ctostun agktir; 

camm arar, diler de o yitaden kabugunu kirar, 

I'hj * Dostu kabuk olan eehennemliiinse Tan- 

n, "Derislnl degi§tiririz*' der de degi§tirir - du- 

rur. 

Aniarmn, 5zUn, atese Ust olur, dayamr; 
ama dcrin, kabugun, atese odun olur - gider. 
''•'."■ Atesin giicu., icinde irmak suyii olan 
tahta testinin di^na yeter ancak, 
'^ • tnsaran anlami, atesten ustiindur; ce- 
hennemin Malik'i, ate|ten helak olur mu hie? 
i'VJ ' * ftylcyse bcdenl semirtme, anlami kuv- 
vetlendir de Malik gibi sen de atese ba§ ke- 
siL 

Sense deri usitine deriye biirutimede, post 
iiatune post giymede, posteki gibi is-toz icln- 
&e kalmadasin- 

." Atesin yiyecegi ot, ancak deridir; Tann 
kahnj o uluJamsm derisini yiizer. 

1940, Bu uUuawg di^yli^Un, derinin sonucudur; 

ama bu ulularoga sebep olan mal - mulk, riitbe^ 

mevki'de o dosttan gelir. 
|**U / Bu uhilani§ nedir? Gzdeti, Jcten gafil olus; 

buzun gunegten gafiet edenek donup kalisj, go- 

gUs gerip duniiju gibi hani. 
fit . Ama giinesten haberi oldu mu buz kalmaz; 

goziiliir, lsimr, tezce erir-gider. 
:v * Igi gordii mii, biltun beden, OmSd olur, 

tamah kesilir; hor bir hide gelir, a.gik olur; 

clinkii "Tamah eden alcaldi gitti." 



Sahife 161 - 320 



3 |4 MlSNEVT SERKI V 

r-iL. * lej gormezse de deriyi, kabugu yeter bu- 
lur; *' Yeter bulan, iistiin oldu" bagi da onun 
zindanidir. 

{'&$ Eurada Ustiinluk, yiieelik, atege tapistir, 
din bakimmdan alcaligtjr. Ta§, ta§liktan cikip 
yok olmadikca, mueevher olup ytizuge takdir 
ira hie? 

M*^ Sea hala tasjsin, bir de benim ben diyor- 
sun; oysa ki senin yoksuUagmanin, yok olftsa- 
mii tarn ^gl. 

iHbl Ululams, boyuna mevki' is(or, mat - miilk 
arar; CTJnkll kUlhan tezekle kirtiglr. 
t%i Bu ikl dadi, bu inevki'le mal, deriyl se- 
mi rtir, kalinlaglirir; icine de yag T et, kibir, gu- 
rur doldurur. 

lei gdrmeyenler, i£in icine balirnayanlar, 
oku guremedller de o yuzden doriyi i<; sandi- 
lar. 

1950. Bu yolda kilavuz Iblis'tir; cunkii mevki' 
luzagma ilk avlanan odur. 
tH'- i * Mal yilana berezer, mevki'se ejderhadir. 
erlerin golgcsi dc bu ikisine kai^i zumrijttur. 
f^>i * O zumrutle yikmm goiu kaniagir, kor 
ohir; yolcu da gerrinden kurtulur. 

; O kilavuz, bu yola diken ddsemistir; bu 
yiizdenm'r ki her yaratanan, l&net tblis'e der. 
t^ii Yani bu dci't, bana onun duzenlnden oldu; 
duzende ilk 6n-ayak elan odur demek ister. 
t*ib{ Ondan sonra nice yQzyillar geeti, nice ki- 
giler geldi; hepsi de onun yoluna ayak basti, 



MESMEVl $E*HJ V 



315 



t*" t • A yigit, kim bir kotti vol - yordan kor- 
sa, halk da ondan sonra o kbtu yola - yordama 
korliifunden diiserse, 
Z^'' 2 * Bu kotulugii isleyenlerin tiimuntin gii- 
nalu, o yolu - yordami koyanmdir; ciinkti o, 
bastir, obiirleri kuymk. 

)"-',i] Ama Adern, gangi, postu onceden one sijr- 
dij; yani ben topragim dedi. 
(95f * Eyaz gibi hanl; o da cangim one stir- 
dQ lie sonu Mahmud oldu - glttl 

1960. Mtttlak Varhk, yoklukta is goriir; yogu 

var edenin isyurdu, yokluk dcgil de nedir?. 
f^tj Hicbir kimse, yazibni^ kagida yazi yazar 

mi? Yahut fidan dikilmij fidanbga yeniden bir 

fidan diker mi? 
Mi I Yaii yazmak i^in ya?ilmaml§ bir kaglt 

arar adam; bir^ey dikilmeniis yere tobum eker. 
/V^i A kardcs, son dc birsey ekilmemis yer ol, 

yazi yazilmamis beyaz bir kagit kesil de, 
t%if * Nun ve'1-Kalera yazisiyla sereflen; o 

kerem sahibi de sana tohum eksin. 
fin- Su paluzeyi tatmanms ol; gbrdiigun mut- 

fagi gdrmezlikten gel. 

/"i' t Qiinku bu paluze insana sarhogluklar vc- 

rir; postla cank aklmdan gider, hatinndan t;i- 

kar. 
I Tl - ■ Can cekismCj olym cagi gellnce Ih edersin; 

hirkanla cangin o vakft aklwa gelir. 
)<fii Cirkinlik denizinde bogulacak bale gelrne- 

dikpe, siginacak bir yer bulunmadikfa 



Sahife 162 - 320 



316 



Kfi&Wtf SERHl v 



W(-'] Gerseklik gemisine binmek aklina bile 
gelmez; sangi, posteklyi gormezain bile. 

1970. * Ama yokluk denizinde acae diigtun mti, 
sevgiyle tutar, "Rabbimiz, kendimiae zitlmet- 
tlk" demeye koyulursun. 
I'M ' • Seytan da, §u hama bak hele der; ke- 

sSn gu vakitsiz titen horozun ba§im. 
j'H; Bu huy, Eyaz'dan uzakbr; o, ozu temiz ol- 

madik^a, ihlasa ulagmadilwa namaz kilmaz. 
ft?j * Oneeden de eokyuztinijn horozudur o; 
onun Stttgleri, hep vaktindedlr, zamnmndadir. 



(5EH H) 

■ 

1856, beyitten sonraki hikaye, Eyaz, Uirkge 
Ayaz &bztinden bozmadir, Ayaz, parlak, ay din, guael 
ahSamtarma gelir, Kig gecelerlnde hava bulutsuz 
olur, hele bu geceler, Ay' in, dolm Ay oldugu gece- 
lere de rastlarsa, gece aydinhgina ve soguga da 
"ayaz" denir< "Hava ayaza. oekti" soell erf mecazi 
oHiugti gibi bftyle geceler anlatilirken "Ayaz Paga 
kol gc/iyor" sGzQ de atasbzU gibi sSylenegehnlstir. 
Turklerde ve Osmanhlarda Ay as ve buntlan bozma 
Ayas adina rastlamr. Ayaz, meshur Gazneli Sultan 
Mahmud'un (360-421 H. 970-1030 M.) sadik ve 
guzet kolesinm adidir, Sadakati dolayisiyle S, Mah- 
mud'un bu kOleye bagliltgi yuzunden, gark- Islam 
edebiyatnida bireok hikayeJcr meydana gelmlgttr 
<Ist r Aiisk. de Mahmud Gaznevi mad. ve bk. Ibra- 
him Kafesoglu'un. c. 7, s. 173-1S3). 

Bu hikaye, pek yaygin bir halk hikayesidir. 
Sarayda, Eyaz'in dalresinde, dalrna ktlltii tuttugu 
bir oda vardir, Aradu bir odaya girer, kapiyi arka- 
6&n kihtler, bir zarrsan orada kalir, sonra cikai 1 ve 
gene kapismi kilitlex, Ayaz'i eekemeyenler, bu oda- 
da bir hazine bli'iktb'digini samrlar ve padigaha 
bunu duyu,i'ur],iiF. Padi^ahin emriyle oda acibr; kje- 
ride bir eankla bir postekiden ba.$ka hi^blr §ey bu- 
luronaz. Bvuilan nedcn sakladijhm soran Sultan. 



Sahife 163 - 320 



3ia 



MKNEVI SEHHl V 



Mahmud'a E yaz, ben, saraya bunlarla geldim; se- 
nifl sayende bu devlete ulagtim; fakat aslimi unut- 
mamatn, varhga - b&nlige du^tnemem icin de bun- 
Ian sakladim. Acacia bir odaya girer, bunlari sey- 
rcdcr; sen buy dun, bunlarla geldini gene busun, 
erdigin devlete aldFtnma dciim, kendimi ve tief si- 
ma terbiye ederim diye cevap verir. 

Attar, "Muslbet - Name" de biz hikayeyi anla- 
token, Eyaz'in ayri bir evi oldugurtUj postekteinl 
orada sakladigim; o yan evi duyan, Eyaz'in arada 
bir oraya gittigini igitcn Sultan MahmQd'un, evi ac- 
tirip icinde yalmz bir postekinin bulundilgunu gd- 
runce bumm sebebinl Eyaz'a sordugiinu, onun da, 
geldigim zaman, sirlimda bu posteki vardi; buraya 
gelir, bunu gOrurum de haddimi a§mam dedigini 
anlatir (1st. Cniv. K. F. Y. Muze Kismi; S4fl H. 
de Cihangir'us - Sultani tarafmdan yazilmjg "Kul- 
liyyat"; 57. b). 

Rahmelli Furyzan - f er, "Esar'ut - Tevhid" Is 
"Hilyet'ul -Evliya" dan iki hikaye nakledenek, bu 
hikayunin kaynaklannin bunlar olmasi ihtimalini 
soyliiyor. "Esrar'ut - Tevhid" deki hikaye §u: 

Qulhanin blrl vezirlik riitbesine ulasiyor. Her 
sabah ovine gldip bir miiddet orada yalnizca kaJ- 
dlgi, sonra cikip emirin huzuruna gittifi haber ve- 
riliyor. Emir, bir gun, vezirin ardindan habersizce 
gidiyor. Veziiin, icinde iplik, v.e. olan bir scpete 
ayagmi koydufunu goriince bu nedir diye soruyor. 
Vezir, evvelce ne oldugumu unulrnayayim, no elde 
ettiysem, sayende elde ettigirni anlayayim diye bu- 



I 



MESNE VI S£BKl V 



319 



nu adet edindim diye cevap veriyor. Emir, pek hog- 
ianip, parmagmdaki yuziigu, onun pacmagma taka- 
rak, gimdiye dek vezirdin, simdi emirsin diyor. 

"I-Iilye" deki hikaye de Emevi HalifeleriMen 
fimer b. Abdii'l - Asiz'e (Hilafeti, 99-101. II 717- 
720. M.) aittir vc onun, her geee, sabaha karsi, 
bir odada, kbbne bir hirka giyip boynuna bir zin- 
cir asarak lecre kadar ibadette ■ bulundugunu, dua 
eltigini bildirir (Maahiz; s. 173-174). Her iki hi- 
kaye de, Eyaz'a ait hikayeyi aiidinrsa da buniarin, 
Eyaz'm cank ve posteki hikayesine kaynak olduga- 
nu sammyoruz (EyaJt icin II, c. in 1051, b, nin s. 
e bk.). 

Mevlana, bu hikayeyle, insamn, onunvi ve so 
nunu anlatmakta, varliga - bcnligu kapilmanm pek 
bog birgey oldugunu bildimiektcdir. 

1S65. Bugday gSsterip arpa satan. Fars^ada 
duien vc dU?cnbaz bakkmda kullatulan atasozu. 

Sa'di-i §itaiii, "Bustan" da bir kadimn, kocasi- 
na, kiiy bakkabndan birgey almamaslnl, onun p "bug- 
day gosterip arpa sattigim" gu beyitle anlatmaktadlr; 

Be Mzdr-% kendum - furu$an <jeruy 

Ki in cov - for&§est - o ketidom - nem&y 

ttst, §iPket-i Hayriyye-i Sahhafiyye basimi, 
1303; s. 50) 

1880. Yedi Deniz. H. c. in 1612. b. nin %, e bk. 

1HSR. Ayba^i - Delilik, Halk Ittancma gdre de- 
li lerin, aybagiatinda dclilikleri artar. Bu inane, ka- 
dmlarin, adet gorme zamanlannda sinirleriiun bo- 

/uJraasindan ileri gelini^ oJablllr. 



Sahife 164 - 320 



3S0 



MFSNfcVt SEKni V 



MEMEVl JERHJ V 



321 



1889, Firuze. Faraoa. "Hruze" nln arapgalag- 
inasi. Ma vi bir ta§tir; yuziik ta$i olarak kullamlir, 
lyisi Nigabur'clan gikar, Firuzeyc basi bassalar da 
atfedilegeirnistir; bu hassalardan bill, Firuzeye ba- 
ln$m, goriig kabiliyetini arttirdigi, goze kuwet ver- 
digidir (Burhan terc.t st 1368, S, 3.68). Mevl&na, 
aybagmi ve aybaslanndaki lie gunluk deling!, tecel- 
Jiye ve iiahi askin coskunluguna benzetmekte, AyTa 
da il&ht, m&Jievt itijru kasietmektedir. Esasen 1S76. 
beyitten itibaren hikaye, ged planda kalmigtir ve 
Mevlana gertjek sevgiliyle, Tanri'yla miinacata bag- 
Jaimgtir. 1888, beyitte, Tanri cezbcsine igaret etmek- 
te, bugi'in, Firuzeye, zahiri geylere dabg gunij degtl, 
kutlu gUn, zafer gilnu diye izaf? varligina gcreek 
vartigm list oldufu gun oldugunu sbylemekte, bun- 
■dan sonraki beyitteyse, olgunluga erenlerin, her an 
bu m&kamda bulunduguriu bJldirmekle, b&liLmuji son 
beytindeyse, bu iiahi cczbeylc hikaycnin duzensiz bir 
bale geldigine isaret etmektedir. Esasen O, henien 
her hikayede, bir an gelir, sozii kendisi ahr ve su- 
filerin "Maarif-i llahiyye" dediklerl bahialere da Jar, 
beyitler, hirer alev, birer gtizyasji faaJirw gelir. At- 
tar gibi htkayeyi kisaca anlalip kissaya, sonuca gee- 
"mcz; hikaye, boliirn - bdliini boluntir, bu boluiituler 
arasmda riihi haletler, aijilmasj giic. vadiler, dagla li- 
beller vardir. O yollar, goniil kaninm izleriyle Jzle- 
nir, ilflhi agk Itauachyla a§ihr, Bu, Mevlana'ya has- 
ur ancak, 

1891. beyitten sonraki ba^ik. Bu baglikta, yu- 
kanda anlatrnaya cah^tigimiz ^eylere Igaret ediJ- 



mektedir; basliktaki "Akuliya bir i§Sret yeter" sdaii 
arap^adir ve atasosiidiir, 

1892. Fil-Hir,distan. n. c. te 2232. b, in §, a 
bk. "Artjk haraetan limit kes; key yikildi -gitli" 
Uirkgedcki "Yskik koyden harae annmaz" tfaitod 
nii hatirlatmaktadir. 

18S8-18S9. MOsa - TflrdOBL L c. in 25-26. ve 
S69. b. Jerinin g. e bk, 

1901. Usturiap, I. c, 110. b, s. e bk. 

1906. Biyik bunnak. Kendinj begeiiniek, begen- 
dirmeye ffaligmak, eaka satmak anla^ilanna, turk- 
Cede dc kullamian oit meca'ijdir. 

1917. beyitten sonraki basbk. "Arfak inasan, 
bir baksm neden yaratudif YaraHidi sierayjp akan 
b ir sudan; belden GJkar ve kabiu^ga kemiklerinin ara- 
smdan." Kur'an; LXXXVI, Tank, 5-7. Baskkta 5 
Syet-i kerlme aynen alinnngtir, Mevlana, insan be- 
deninin, ^eriatta pis oian meniden yarEitddigim 
rtunco de bir pi 3 i cs olacagini, t^mizligm ancak 
raanevi temizlik oldugunu ha*irlatmak1a, Ey^'in 
tarigiyla postekisini unutmayismi bu munascbetle 
anlattigjru acndamaktadir. 

1922-1926, Azazil flblis) -Adem. I. c in 91 . 

92., 1085. ve 3408. b. fcrinm $ c bk. 

1926. beyitten sonraki baslik. Cinier LV sQi-e- 
m fa^hnian) H-15. tyet-i kerimeierinin meaii ? u- 
dur: "insani, iyice pjgnii s gM kupkum balcikian 
balketti. Ve elnleri, t ^ up kaynayan ate^ten yarat- 
«■ 15. ayet-I kerime aynen almmaktadir. Iblfs, 



Sahife 165 - 320 



MISNEVI $*RHl V 



3SS 






MESNEVl SSlfU V 



XVIEL suremn (Kehf) 50. ayet-i kerlmesinde, cin 
t&ifesindcn olarak amlmakla., bu yjti&flm Tann'mn 
emrirte kar§i durdugu bildirilmektedir. Ba^iUta bu 
ayet de aiulmaktadir. 

1927. "Qgul, babamn sirndir." Hadis olarak 
raklediien bu sbzuii, mevzu' oJdufu bildirilir (Aha- 
dia~i Mcsnevl; s. 135) Babanm oguls, veraset ve ye- 
tistirme, ijrnek olma bakunindan tesfrl diiguniilur- 
se mealen hadis olarak kabul edilebilir. 

1932-1933. Deri-Kabuk. IV. surcnin (Nisa 1 ) 

56. ayetlnde, mealen, "Ayctlerimizl inkar edenlcri, 
yakinda, atese atariz, Derileri yamp ettdifege de 
azabi tatiinlar diyc yerlerme yeniden rteri bitiriiiz. 
§tiphe yok kl Allah Ostiindiir, hufcum ve hikmet 
sahibidir" denmcktcdlr. Bu ayetten lafsi lklibas 
yardir. 

1936 • 1937, Malik. IV. ciltte 3179. b. In 3- e bk. 

1943-1944. "Tamaa dti§en algaldi; yeter bu- 
lan yueeldi." beyitlerde ayncfi geeen bu sBztt garih 
hadis olarak kabul ediyor (s. 230). 

1951, "Mai yilandir; mevkj'se ondan da zarar- 
lidir" mealindeki bir EtJzii Sarih hadis olarak ali- 
yor (s. 230). 

1952. Yilan-ZUmriJt. Yilanin gozU, ziimrut 

goriince kaniasirmis.. Bu nritnaaebetle yilun, deft- 
neyle oldugu gibi aUmrutle de geger. 

1956. Kim blr kotii yol-yordam korsa. 1, c- 

39, b. g. e bk. 



1964, Nun V'el-Kalem, L c in 1069. b. nin 
§, e bk. 

1970. Kabbimiz, nefsjmize aulmettik. I. c 544> 
1259 ve 1495. b. lerin 5. e bk. 

1971. Vakitsiz oten horozun basi kesilir. Ata- 

sbzu, Birsey olmadan, oldum dlyen kilter hak- 
kinda soylenir. 

1973. Gokyuzii horozu Vakitsiz otmeyen, vak- 
il gelince, insarJari davet eden kamil kisj. "Horoz, 
namaza caginr; beyaz horoz edlnen, her seyt-anin, 
buyucunun, gaybden haber vcrmek davasim gude- 
rdn serrinden korunur" mealinde bir hadis dc var- 
dir (C&ml'; T r s. 15), 



*** 



Sahife 166 - 320 



METtX 



* Herseyi, nasitea, Wze 6j]b grater" ve 

"PertJe ft^tTsaydij yaJoynuu artmaz<b" 

oztorinin aniaini vr 

"Kime kotU gdzle txcJeiyorsGn, kivii kotu 

gdruyorsan^ 
Kendi vcarltginm dcteig%n&m talayor, 

gdriiyorswn" 
beytinin manasi. 

"Egri ayagw golgesi de egri&ir." 

('•■"J||Ey horazlar, otmeyi yem icin degil, Tan- 

n icin fltenden ogrvnln* 

W ^ Yalanci sabah gelir ama aldalamaz onu; 

yalanci sabah, ona iyilik, kotulfik alemidir. 
j<JJ t . Dijnya ehlininse akli noksandir; yalanoi 

sabahi, sShici sabah samr onlar. 

'•.•■. Gunrluz oldu Kamrlar da yola duserler; bu 

ytizden yalanci sabah, kervanlann yollanni vu- 

rur. 
im% Yalanci sabah, halka kilavuz olmaya gor- 

siin; ciinku q, nice kervani yele verir - gider. 
Hm Ey yalanci sabaha rehin olan, gercek sa- 
bahi da yalanci gorme sakin. 



MESNE Vf SEPLHl V 



335 



1980, Iki yiizlulukten, kotiilukteri aman bulma- 

diysan, ne diye kardesin hakkmda da kotu 

zanda bulunuyci'sun ? 
[fl t 1 Kotii zanna du§enin isi-giieu cirjundir 

hep; sevgilinin hakkmda da kendi kitabitu okur 

o, 
(4£i * Egriliklerde kalan asagihk kigiler, pey- 

gamberlere de biiyucii dedtfer, egri dediler. 
1 9 S3 O kalp akca basan agagihlic beyler de 

Eyaz'in odasmda altin, gumus var sandilar. 
itic Orada define var, hazino var dediler, Bag- 

kalanni kendi aynandan gorme. 
,'»k' Padigahsa onun temlzligini biliyordu; a 

aragtimiayi, beyler in ha tin igin emrettnisti. 
.'"l Beyler demi§ti, haberl olmamasi icin oda- 

nin kapisini gece yarai agin da, 

ffff-3 Ne dusiindugii, ne yaptigi meydana C)k- 

Hn... Ondan sonra cezasjm vermek bize diiger. 

| ■ ■ j O altmlan, mucevherlcri de size bagisla- 

dim; yaJmz ne cikarsa haber veiin buna; ba^- 

ka bii-gey istemlyorurn. 

fti*! Bu sozleri soylviyordu ama o e§i » orin*|l 

olmayan Eyas! icin de yiiregi earpryordn. 

1&90. Bu sozleri ben mi stfyluyomm diyordu; 

bunlari, bu I§1 duyarsa ne hale gedlir? 
\W\ Ondan sonra da gene, dini hakkiycin di- 
yordu, onun akli-flkr| h onun dayanci - guvenci, 
boyle seylere aiding cdecek dereceden cok tis- 
tundiir. 

Benlm gu cirkin sitemimden luzar mi, 
JCimdekinl anlamaz mi hie? 



Sahife 167 - 320 



336 MESNEVt SCRHl V 

MhJ Bir belaya ugrayan, ces,itH yorunilarin 

zahntetine diiger de o bel&mn zahmellnl unu- 

tur. 
[Viii SabirU Eyaz da yorumlar bunu; cunku 

o, herscyin sotiunu gorur. 
(W) * Yusuf gibi §u zmdandakilerin ruyaJarini 

yorar, bu ruyalai'm neye delalet ettigini apa- 

gik goriir. 
Wt Kendi ruyasim hayra yoramayan. kigi, bag- 

kalarmin ruyalarim tia&il yorabllir? 
ftf^} Ona, sinamak iein yua kerc kilig ga]sam T 

o sevgiljnin sevgisi gene eksilmez, 
itHi biltr ki kihci kendime vuruyoruni ben; 

gunkii gergekte ben oyum, o da ben. 

Yalvnris. yalvarmayigui ziddidir ama gcr- 
c»lit>:i, seventy sevilen birdir; netekim aytia- 
da higMr gekil yokfcw*; §£k11 olraayi^ da 
§cldin ziddidir ama gergiekte aynayla $e- 
Ml arasmda birJik vardir; bunu anlatmak 
da uraui surerse de akh olana bir i^arct 
yeter. 

Mecnun, gektigl dert yiizunden, sevgiiisin- 
den ueak bulundugundan ansizirt hastalandi. 

2000. Szleyis. yalimindan kani kaynadi; sonunda 

soluk alamayis, tikanikhk hastaligi belirdi. 
ioc/ B&s vermek igin hekitn geldi; kati almak- 

tan bagka care yok; 
10OL. Pis kani akitmak icin hacamat gerekiyor 
dedi. Oraya hunerli bir hacamatgi geldi. 



MESNEVl 5EB.H! V 



337 






2x>o3 Mecmin'un kolunu bagladi, negtert eline 

aldi, Bu sua da huyu - husu a§k olan Mecnun 

bir nara atti, 
lac | Paraiu al da git dedi, birak hacamat et~ 

mfcyi; olurseni olcyim; bu koealmig can varsin- 

dlsiin. 
lpe£ Hacarnatgi, sen dedi, kukremis. aralandan 

bile korkrnuyorsun da bundan ne> diye korku- 

yorsun? 
jcofc Geeeleri, arsJan, kurt, ayij yaban e^egi gi- 

bi yirtici hayvanlar, Qevrende toplamyorlar. 
jiW}- Askin goklugundan, kendinden ge^ip gi- 

diginden dolayi, onlar, senden insan kokusu al- 

iruyorlar. 
£fi*S Kurt da as_k nedir, bilir, ayi da, arslan 

da, A^ka kar§i kor dan, k5pekten de agagidir. 
J-C*"-! • Kopeklc agk damarx olmasaydi, Ashab-i 

Kehf in kopegi, gonQ] ohlini arar miydi his? 
2010. * Taninmamiglaiidir ama dunyada, §eki) 

bakimindan ona benzeyen, onun cinsinden olan 

nice kopek vardir. 
i-Oi) Sense, kendi cinsinden olan insanlardan 

bile bir koku alamamigsm; kurttan, koyundan, 

nerden g6nUl kokusu aiacaksm? 

*Ji • Agk oJmasaydi varlik nerden olurdu? 

Ekmek nasil olurdu da kendi sin L sana verirdS, 

nasil olurdu da sen olurdu? 

2-i>\ J Ekmek kendinl sana verdi, sen oldu; ne- 

den? A^ktan, ozleyiijten. Yoksa ekmegin ean 

olmasma yo) var midir hig? 
/' A$K fllii ekmegi bile can yapiyor; gegip 

giden cam olumsiiz bir hale getiriyor. 



Sahife 168 - 320 



3£B HESNEYl 5fRHf V 

Mecnuti, bir yaralanmadan korkmuyorum 
dedi; safari m talari meydana gelml§ dagdan da 
faeladir, 

JO 't Okcuj-um, yaralanm&zsa esenlesmez bede- 
nimj yaralara asikun; kosa-koga yaralairniaya 

giderim, 

lOt$ Ama bedonini Leyla iJe dolu; igiinde Ley- 

Ja'dan ba§ka bir varlik yok; bu seder, o ind- 

nin sifatlariyla dolmu?. 
l£\$ Hacamattfi, korkuyorum, benj hacamat 

ederken nesteri, ansizin Leyla ya yurursun, 
J.th? Gonlfl aydm kisinin akli bilir ki benimle 

Leyla 'nin arasmda iark yok, 

* Bir sevgilinio, asika, bcnl mi $olt ^Tpr- 
Biiij kcndint mi diyt s«maasi; asdun, bett 
hemlimden ofmt^um, setunle dlriyim; ken- 
dimdcn, hendl sifnttBi-imdfin ge$uu$3m. yok 
ohnngum, s«iiiir c dirtlmjgim; keiulE bilgtm- 
den ge$mi 5 :m, s*nin (.ilginte bilgiit olmu- 
sum; kimdi gUoiimtl akumdan fliliarmigim, 
senin fitfeimle giic - kin-vet sahibS ofmusum. 
Kendimi sevsem, seni sevrnlg oluram? seni 
scversem de, kendiml sevmig sayihnm diye 
cevnp T#itncsi 

"Tarn iiumQ aymsi Tee&Uert Jfi^ 

Kendini gdrm Ule, Tanriyi g&rmii§ olwr"- 

"Sifatlanmla haJkima guriiti; S (;nJ gfrcii, 
beni goim^ olurj aentnle btfingmftk iste- 
yen, seninle btdusan, benimle buhigmus 
tor" denmistir. Bu, hep bdyle olutr - gider.. 



MJSVFVT SERHl v 



329 



2020, Bir a§ik f sinamak idn bir sabah gafij 

asikina dedi ki: Ey filan oglu filan, 

"£>£J A dertlere dugmBa ki§i, acaba beni mi da- 

ha fazla sevjyomm, kcndini mi? Dogru soyle. 

A.f i J;, ben dedi, sends oylesine yok olmu- 

§um ki bagtiin ayaga dsk seninle (loluyum. 

j Benim varhgimdan, bir addan bagka hig- 
bir gey yok; a guzel istekli, varligimda senden 
bagka bii^ey, bir var yok. 
loSl^ Bu ytizden de sende, bir bal denizi olan 
senin varbginda sirke glbl erimig, yok olup. 
gitmigim. 

, : t%5Hani tag, tilnriden la'l olur da gunesin si- 
fatlariyla doJar- ya. 

^D2L Artik onda taglik kabnaz; 0nu de siine§ln 
vasiflanyla dolar, aidi da. 
102.% Bundan sonra kendisini scvse bile a yigiU 
bu sevgl, giincgi sevmektir. 

,,;7<V GUne§i candan sevmesi de, hie §Mphe yok 
ki kendisini sevmesidir, 

J-Dlfl Hails Ia*I, ister kendini sevsJn, istcr ■ gii- 
ne$L; ikisi do birr] if. 

2030. • Zali bu iki sevgide fark yoktur; her iki 
yanda da dogu isigmdan ba§ka birgey yok ki. 
W>3J * Ama tag r la'l olmadikca kendine dp rJti|- 
manthr; cunkii orada bir ben, bir berJlk yok- 
tur; iki ben, iki benlik vardir. 
2*31 * QUnkii tag, karanlik alemdendir; giindu- 
zijn bile gfa'su gorrnea; karanlik alemden olan, 
gei^ekten de i$igin zididir. 



Sahife 169 - 320 



MESNEVl $E*Hl V 



loa'*, • Kendisini sever, kaflrdlr; gunku ulular 
ulusu gihiegi orter, gormez de, gOstermez de. 

U&j * oyleyse ta§a, ben demek yaklgma?.; o 
tumden karanhktir, tiimden yokluktadir. 

$&jfi * Firavun, ben Hakk'im dedi, altjaldl; Man- 
sGr, ben Hakk'im dedi, kurtuktu, 

lo^u * o, ben demenin ardinda Allah lairati var; 
bu, ben demenin ardana Allah rabmeti var a se- 
ven kigi. 

1°!& * QunkU o, kara tajjti, buysa akiyk... O, 
iSigin dtigmaniyd], buysa isjga agik. 

1d3£ ■ * A bogbogaz, bu ban deyi§, i£ yuzde O de- 
mekti; hem de hulul yoluyla degil, lgiklaiw bir- 
lesme&i yoluyla. 

2p3^ * Cah§ - cabala da tagbk vasfln azalclikga 
azalsin; la T l 0IU5 ysizunden ta^Uk vasfin, paru- 
paril aydinlan&in. 

2040. Savaga katlan, zahmete dayan; soluktati 

soluga, yoklukta varlik gor, 
i^V Tas olusun, her an azaldikca, la'l olugun, 

daha da kuwetlenir, 
\SAA Bedeninden var3ik sifati gitmeye, baginda 

sarhogluk vasfi artmaya baglar, 
la -«\ Kulak gibi bir ugrdati duyyg kesll de la'l 

bir ktipeye sahib ol. 
JSPt^L, Adamsan kuyu kazan gibi boyuna gu top- 

rak bedenini kasr da bir suya erig. 
l&Lfi * Aftia arJ - duru su, Tann cezbesi eri^lr- 

se, kuyu kazmadan da yei'den f]§kirir. 
fcftjL • Fujkirir ama, sen buna kulak asma; i§e 

girls; yavag-yavas, azar-azar topragi kaz. 



MESNEVl SERHt V 



331 



1£V * Kim bir znhmet cekerse, bir define beb- 

rir ona; kirn eahgir - cabalarsa bir devlete ula- 

gir elbet 
iooS * Feygamber, riikCi* etmek, aecdeye kapan- 

mak, Tann kapismin varhk halkasini calinak- 

tif dedi. 
jsufy * O kapmin halkasini calana, elbette dev- 

let ba^gosterir. 



& 



Sahife 170 - 320 



(5ERH) 



1873. beyitten sonraki baslik. "Hergeyi nasi- 
la..." garih-i Ankara vi, bu sozii, "Egyayi, nasilsa 
oyle gb'rduk" tarzinda ahyor va "Ashab-i mijgahe- 
deden birisi" ne atfediyor {s, 232). Bu sife, bii^ok 
tasawuf kltaplannda had is olarak nakledilir; "Ku- 
jiQz'Ql-Hakaaik" tft, Deyleroi'iiin tahric ettigi, "Al- 
lahim, salih kullanna gosterdlgifi glbl goster bi- 
ze dunyayi" mealindeki liadis, niana bakimindan 
bu sbsse uyar [I, a. 51). 

"Perde agilsaydi, yakynim artmaydi 1 ' sozii, rfz. 
AH'nindir (Nehc'ul-Belaga terceme ve serhi; A. 
Golpinarli; tat. Ne^riyat Yurdu Yenl§ark K. 1972; 
s. 402), Hadis ve bu soz arapea olarak gegiyor. 

Bashktaki bey it, vubal veznindeyse de Attar, 
Serial ve Mevlana'mn rubaileri arasinda bulamadik, 

Misra', "Hadika" veznindedir ve o kitaptan 
alliums olsa gerektfr. 

1932. Kur'an-i Meeid'in V. suresinin (Maide) 
110., VL sQresinin (En'am), 7., X. surestnin (Yu- 
nus) 76,, XI, screginin (Hud) 7. ayetlerinde ve da- 
ha blrgok surelerin ayeuerinde, inanmayanlarcn, 
peygmuberlere buyuclij mOcizelerine biiyti dedikleri 
bildirilir. 



M<-SNJ..V[ SERHf V 



333 



1995. Yusuf ■ Zindan. Yusuf Peygamber, Zeli- 
ha yuzunden, yedi yil zindanda kalmi$ti; hatta bu 
raunasebetie hapishaneyc "Makam-i Yusuf" denir 
,(L c. 118, 125. m. c. 1606. b. Ierin §. bk.}. 

2009-2010. Kopek - Ashab-i Kehf. I, c. 392. b. 
io a. ebk. Necmedd!n-i Kiibra'nm (618 H. 1221) 
dogan kugunu ve bir kopegi bakigiyla teshit* ettigi, 
"NafaMt" ta hikaye edilir (Lamii terc. 1289, s. 

475-480). 

2012. Ask. Bu beyitten itibaren Mevlana'mn 
dvdligu a^k, sufilerin "Hubb-i Zati" ve "Nefes-i 
Rahmani" dedikleri a§ktir ki Allah'in, zati iktizasi 
olan zuhura meylldlr ve bu zuhur, zatmda. zati 
sifatlan, varlik aleminde de fi'Ji sifatlari izhar eder. 
CI c. in 30-35. ve 111-132. b. lerlnin g, e bk,). 

2019. beyitten sonraki baglik. Tarn inamg ay- 
nasi... Bu beyit "Hadika" dan olsa gerektir. 

Sifatlanmla. §arth, bu s3zun, Baytssid-i Bisth- 
mi'ye sdylendiglnl bUdiriycr ve "FiitOhat" ta da bu- 
lundugunu kaydediyor (s. 237). tmdadullah, Ha- 
dis-1 Kudsf oldufunu soyliiyor (s. 174). Boyle bir 
Ha^lfs-i Kudsi bulamadik; ancak Tanri'nin, sevdi- 
gi kulun gozii, kulagi.., olacagina, yani Tan^'ntn 
sevgifiitie nail olan kiginin, iradesini, Tann'ya ve- 
recegine, O'nijn ltslisma uygun olarak gorecefSne, 
duyacagina, s5yliyeeeiine, alacagma, verecejhne 
dair rivayet edilen Hadis-i Kudsiye, meal itibariyle 
uymaktadir (II. c. 1737. b. in 3. e bk.), 

Mevlana, "Flhi ma -fib" te f bir sohbstinde, 
Tanrrmn, peygamberlerle erenlere, "Sifatramlti hal- 



Sahife 171 - 320 



334 



MBSJVI^t 5ERH1 Y 



ka gariin" dedlgjni, onlarin, Tann igigim elde et- 
mlg klgller olrluklaritn sfiyler (Tercememiz; 1st. 
Remzi K, 1959; 17. Boliim; s. 68; satir. 27-28). 

Mekluplanndan XIX. mektupta bu soztin, Ebu- 
Yezid-i Bistami'ye stfyiendigi acjkJanmaktadir (Ter- 
cememiz; 1st lnkiklp ve Aka K 1963; s. 32). 

Furuzan-fer mer-hum, "Fihi ma-fih" haijiye- 
sinde "Eflaki" de de Mevlana'mn dilinden ikl kere 
nakledilen bu s5ziin, ''Risalet'iin -Nur ,p da gectigini 
bildirmekto ve ibare naklebnektedir, Naklettigi iba- 
renin turkeesi gudur: "Sonra Tann dedi ki; Birli- 
gimle bir ol r tek oJu^umla tek bir hale gel, btiyuk- 
luk taclmla basim kaidir, yucdigimle yiicel, ululu- 
gumla ululan, halka sifatlanmla goriin; beni h serde 
gastcr; seni goren belli gormus olsun, sana ySoelen, 
bana yonelml§ bulunsun." (Tehran; Oniv, Yaymii; 
1330 §. H. s. 293) 

202&-2039, Eskilere gore, tularin bir kismi, 

kaalibiycti olanlan, yildizlarm, Ay'm, bilhassa gii- 
ne§in i§ik]ariyla mbcevher baline geJir. Mesela 
akiyk, Suheyl yildrzinm lgigtyla o rengl ahr ve bu 
yildiz, Yemen ulkesindcn en parlak gbruldugu iein 
"Suheyl-i YemanJ" diye amldigi glbl en giizel akiyk 
de Yernen'de bkiugundan bu tag, cok defa Yemen'le 
amhr (c. IV, 2540. b. in §, e bk.). La'l de, gene 
eskilere gore gunegln t.fisiriyle o rengi alan, o de- 
geri kazanan bir tagtir, 

Mevlana, bu beyitlerde, ger^ek a^kla ge$ici a§- 
ki anlatmakta, kendi varligma, benliglriic buriinup 
bir kamile uymayam, gune&ten kaginan, kendisini 



MKNKV1 S£RHi V 



Wi 



giin.es sayan ta§a h varuginl birakan, bir kamitin 
iradesine uyan klsiyl de guncge kendini wren taga 
benzetmektodir, 2033- beyitte, "kafii 1 " soziinun, lu- 
gat anlaim, brten demek oldugundan, gilnege kendi- 
ni vermeyen, oniin feyzinl bilmeyen tagi, gunege en- 
gel gostermek surctiyle, soziln lugat aniamini kas- 
tetmektedir. 

2935. beyitte, Firavuii'un Tannkk davasma gl- 
rignicsiyle Mansur'un. Ben Hakk'mi deinesini anlat- 
makta, Firavun'iiTi, varkgindan gdjmedigi ic;in lu- 
nete ugradjgini, Huseyri b. Mansui''uri33, bunu Tan- 
ri eezbesiyle soyledigini bildLrmcktedil.■ , (Firavun. 
ielrj I. c. in 278-^79, SS9 ve 2462. beyitlerinin, Ii. 
b. MansOr i^in ayni c. in 1817. b. inin §. lcrine bk.). 

2045-2047, Cezbe - Kullnk. Cezbe, eekig anla- 
mina golir, Tann'nm, kulu, bir lutuC olarak ken- 
disine cekmesinc, kulun varhgmin gei^ek varJikta 
yok Qimaslna denii' (III, c, in 4722-4723. b. Leri- 
mn §. e bk.). 

204S - 2049, "Namazda oldukca, padisalnn kapi- 

sim calmaktasm; padigahin kapisim calana, o kapi 
apilir." (Ihya hadisJwinden; Ah&dis-i MtsnevJ; s- 

105) i 






Sahife 111 - 320 



WfSNIVl S5HHJ V 



33? 



M El IN 

gelip Kyna'in odasinft girmesd, po^ G*" 
ngi juiili gBiiip buim Atom sanmasi, cda- 
r m her bucaguu liazdirniasi, suphetendl- 
K i verier! flesmesi, knyii kazarfan getirfr- 
nu^l, djvarlan deldirmesij It^r 5*y 

bulamftW «**»»** tim ' diDi keW5M5st 
Netekkn kotii silpbelere duller, hayalie- 
re kapdanlar, peygnmberl* crenleriii fgle- 
rhide uilplie etroiflcr, bufliar biiyiieu de- 
rnier, bu ise liDndibklenndcn ginsmisl&r, 
uluiu); eldft etmek istiyftriar deyip igin iey**- 
ziUin ara^tinmiya glrigmJ^l*?* sonunda da 
Btaiiiiu&lardir ama bit fiiyda da tide 
edemetfuglerdir. 

2050 O emin adamlar odanin kapisina Sui- 

ter; define, aRin, kiiplerlo miicevherler bulacak- 
tonni uirmyorlardi. 
2a* Birkac Ulsji, yuzleree hunerle, isteWi Mr 

halde kilidi agti. ,j rtt » 

; Ciinktt kapi, lyfcc kilitlenmigb; kfltt pek 
'saglamdi; kffitler iginden segilmi§ti. 
Itfi Ami bu, giimtfee, malfi-mUlke, ham alt> 
na diiskuiiWkteit degildi; o sini aga^dik tasf- 
lerden glzlemek fcindl. 



i> '--- : i Bir boluk halk, hakktnnda kotU bir hayale 

dUsef demisti, bir ba§ka bdliik de gosteri^i der. 
itfb5 Him met sahibi erlcrin oylesine can sirlan 

vardir kl onlan, asagibk ki^llerden, lS'I made- 

nini giztemelerindcn daha da fazla gfcterler. 
^-inAttin, ahrnaklarca eandan da iyitfir; padi- 

gahlarm katindaysa carta goniile altin sacihr. 
'ii53- Ahmaklar, hirsla aitira, ate§ gibi kosarlar; 

akilteriysa, helc, yavag gidin der onlara. 
:oiS Hirs, bog yere seraba ko§ar; alolsa, iyi 

bak der, su degil o. 
205*1 Ama hire ustun olur, aten can kesilirse 

o vakit akhn n&rasii duyulmaz, isiUlmez, 

2060, Bunhrjii da hirsian, hirs yiizilndeii dogan 
guriiltuieH, patnliJan yita kat artmisti. Akhn 
hikmeti tie gtzlenniigti, igareti de gbriinmea ol- 
mugl.u, 

.Jll: BSylcce Fddiinma kuyusuna dii^eceklerdi 
de, hikmetin kinayi^lanni o zaman duyacak- 
lardi, 

%otl* Insan ttKagin jpine ayafim kaptinp dQ- 

giinw, bumu kinJinca o vakft Kefs-I Lewame, 

o adaina rt atar. 
.^J Bagi bcla divarina vumiadikga o sagir ku- 

lagi, Eonllin ogiHiinu duymaz, 
,x, ■ HeK-a, geker hirsi, eocuklann kulaklanm 

ogiitiene sagir cder. 

. ; Ama ciban eikarmaya bagladdar mi, ogUt- 

lere kulaklan agdir. 
10 Hf O bfrkae kl^i, yuz gegit iimJtie, hirsla oda- 

yi a^tdar, 

f. sa 



Sahife 173 - 320 



33ft 



ME5NEV1 SERHl V 



;l>" Suiekler, ekgiml§ ayi'aioa nasil usugiirse 
' onlar da Wibit'lerini ite - kaka odaya dakhlar . 
■ ■ic-fate SinekJer, agkla - suvkle ayi'ana ugu§iirler 
ama ay ran kasesine dtistifler rm t Icemezler de 
M kanatlan da island, ayraiim ieinde can ve- 
rir - gidevler. 
jjDt^ t^eri gtdenler, saga -sola bakindilar; yir- 
iik blr gankla bir postokLderi ba$ka birgey sa- 
remediler. 
2O70. Burasi dediler, bo§ olamaz; tank, burada 
bir perde ancak, 
^£>qp Keskln kazmalar getir de yeri kazalim, 

bakalim, ne var? 
^lO topluluk, her bueagi kazdilar; derin de- 
"likler agUlar; her yam arayip taradilar. 
Ijpiy Onlar cukur kazartarken o gukurlar, a 
kokmuslar diyorlardi onlara, bombo§uz biz. 
'i.c+^Sonunda birgey bulamaymca irtanclarmdan 
kazdiklan yci'leri doldimmaya koyiddctlar. 
3JCrt$* Her goiiDlde sayisiz La havle donup do- 
la§maya bagladi; hirs kuslan yemsiz kaldt - 
gitti. 

B VLDuvai-larin, kapinin o yanklan, dc-liklen, 
onlann sapikhklarmi soyluyor, onlarm bo$u 
bo§una cabalarina tanikkk edfyordu, 
Zff^- Divarkn sivamaya imkan yoktu; o delik- 
ler, yaptiklanm Eyaz'a soylcyecekti; yaptikla- 
nni inkar edemeyeccklerdi. 
,. .: I Sugsuz biri lohmct altina girerse divar da 
tamk ohir ona, o bos, geni? yer de. 
M-M To3 icinde, betleri - bentzleri sapsan, uta- 
narak padigahin yatiina vardilar. 



.vreavFvl s?rhj v 



339 



* Kovueulaiin, torbalari bog oiaiak, utantp 
sikilarak padisalnn yamna varmalnn. Ne- 
teldm, sciam onla™, peyganiberler hakkm- 
da kljlii zanua du^nlf-r de "Agarir ORiin 
yiizler, kararnr ogtln yiizler" ve "Allah 'a 
yal&ji isiiud edeiiieri gtfrUnsiui ki yiizleri 
kapkara olmus" &yetler£nde dendigi gibi, 
peygamlhirlcrln. temizli£l f zanfardan mu- 
nuzzeh olduklan meydana cikiit^a utaturlar 

20S0. Pat1i§aii m^hsustaji, soyleyin bakabm de- 
di, ne haber? Koltuklannizda altinlar, dagar- 
cikJar yok. 

2SS0I Paralan, agn- kuma§3arj tutabm, gizledi- 
nii!; yuzleciniade seving bf^littisi nerdc? 
ii:£^ * Kok, gizllee iirer ama, "Bslirtisi yOzle- 
rinde gSriinur"; yapragi yemye?0dir. 
iofij Kok, 7.ehir mj ijti, geker mi, yttce dal, blr 
tellaUi gibi belli eder onu, 

ZfiSlf Kdk, yemsia - yiyeeeksdzse, asigi yoksa, 

daldaki ye^i] yapiaklar nedir ki? 
£o£5" t Toprak, kokun agzini - dllini miihurlerse 

eNayak dallan, tamkhk eder. 
I£>$1* O em in kigilerin tiimii de 6aur dilediler; 

Ay'in iiniindekj golgs gibl pudigaha kar§i sec- 

deye kapandilar. 
'LCfc^ O luzginliga, o ben - biz laf larma ozvir ge- 

tirmek ictn padigahm buauruna kihgla, kefente 

gittller, 

o«J Utangtan hepsi de parmaklanni digljyor, 

her biri, ey dunya padJ^ahi diyordu; 



Sahife 174 - 320 



31$ MESNE Vl .jJiim: V 

5o6*3 Kanimizi dbkersen hel&ldir, hem... Ama 
bagiglarsan bu da gen in lutfundur, senin ih- 
sanin. 

3090. Bis, bize yaragam yaptik; a ytice padigah, 
sen de ne buyruk yiiriitursen ytirut 
2£-3J A gonulleri aydinlatan, sugumuzu bagiglar- 
san, gece gaceligini yapmig olur, gundiiz de 
giuiduzliigund. 
1&S% Bagiglaraati, iimitsizlik gider; ama bagig- 
lamazsan da bizim gibi yiizlercesi, padisahimi- 
za feda olsun, 

2so33 Fadis&h, bayir dedi, bu yanip yalalmayi 

istemiyorum ben; vann, gidJn, Eyaz'a yalvann. 

Padigahin, kovnculann., odayi a^anlarui 

tovbelerJnin kabufunii Eyaz'a bnvale etme- 

s|; yam bu kotuliik, bana degH, ona yapildi 

demesl 

S.O? L , Bu kotliluk dcdi, cna yapildi, bu hakarete 
. o ugradifi; yaralanan, o izinJn Uizu kutlu giizel. 
I-O^ 1 Can ylieundim biriz ama gorunuste, bu 
kardan da uzagim ben,, bu zarardan da. 

IxflX' Bit kulu tohmet altinda birakmak, padi- 

gaha ayip degildirj bu t ancak padigahin lutfu- 

nu, keremini bebrtir. 
Iffl - Tohmet ■ altina almam padigah, Karun'a 

ievirlr; arttk su^sleu iih bale kor, onu sen 

dugun. 



MBSfttVl ■ SHSfJ v 



Ml 



}£&% Padigah herkesin ne yaptigim bil|r h gafil 
sanma omi„. BDir ama yumusakbgidir onu 
meydana vurmayan. 
iC^ft • Kimdir burada, o bilip dururken gefaat 
etmeye kalkigan? Onun nilminden baska, per- 
vasraca sefaat eden kimdir ki • 

2100. O sue, once onun hilmi ytiziinden mey-* 
dana gikar; yoksa onun korkusu varken kim 

sue i^leyebtlir? 

_.-! o J • Adam oldurenln vemecegi kan paragi, 

onun hllmjne ha vale edilmigtir. 
11C2. Nefsimiz sarhogtu, kendinden gesmisti, o 

hilimden haberi bile yoktu; SJeytan da, o sar- 

hogken, bagindan kiilahim kapmijjti. 
KC5 Hjlim sakiysi sarap sunniasaydl §eytan, 

Ademle savasa girigebilir mtydi hig? 
Ilex, Adetn, meleklere bilgi belletlrkert ne du- 

rumdaydi bilgi hocasi, onlarin ayarlanm bil- 

direii er. 

;-rr^Ama cennette bilim garamm Icti de $ey- 

tan'm bir oyunu yiiziinden beti-benzi savardi. 
]J0irQ bela, sevgi veren, sevijen Tann'mn bel- 

Jfitig ineileriydi; c belaya ugrayi§la onu, an- 

layi§Ii, bilgin, c^vik bir hale gctirmigtL 
S40T Gene onun o keskJn bJlim afyonu, htrsizi, 

Adem'in pilisina - pirtisina dofru surmugtii. 
Akil, benim sBkiym semsin, tut elimi diye 

gelir, onun hilmine sigimr. 



Bm ttyjt, fare^a v& *rap^i, mfll«mma'dir. 



Sahife 175 - 320 



S 4J MESNEVt SEftHl V 

* Padigahm, Eyaz'a, istersen bagislii, Ss- 
tersen eezatandif; cezaJandlrtrsaji da do£- 
rudur, bagislarsfcn da; hor blriiide fnyda- 
l»j* var; glinka adaleti yerine gftirmekte 
fotiileroc Kituf gizli. "Kisnsta sizln icin 
ya§a,yig var." Kisaatan ho^laninayaji, 
adam oldiirenln, tek bir Idsiain yagayiguu 
gormiis olar da Sldurnlme korknsu jiiztiii- 
deQj yiUbinlerce kiginln yagajiga. 
kavugtu^unn gormez, 

2J03 Ey Eyaz, ey kotiiliiklerden yuzle-rce Qeki- 

nige sahip olan bertemiz Eyaz, suslulara buy- 

ruk yttrUt, 
2110. Seni yuzteree def& potaya koysam da 

kaynatsam, gene de kBpiigiinde bir tek duzen 

bulamam. 
^1H Sayisiz balk, sinanma yiizunden utanca 

diiser; butttri sinayi§larss senden utamr. 
. . 1 n Eyaz, dlbl olmayan bir denizdir, yalroz 

bilgi dcgiL Bir dagdir, hatta yuz dagdir, sa- 

dece hilim degU, 

:il' Eyaz, bJUyorum ki dedl, bu, senin ihsa- 

nm; yoksa ben, ancak o saxikla posteklyirn, 
2|jk * Peygamber, onun Icin anlatti bunu; Ken- 

djwt bilen, tamyan dedi, Tann'yi bilir, tanir. 
j H^ Senin cangin da, erllk suyudor; kanmsa 

postun, postekin; fieri kalam, onun ihsamdir 

hocam. 
2^1^ Eu bu kadardir ancak, bundan fazlasi yok 

demeyesin, daha fazlasitn arayasin diye ver- 

mi§tir sana. 



MESNEVt fPHHt V 



343 



%\t% Babgivan, bostandaki fidanlarc, bostanda 

bulunan §eyleri bilmen is in sana, birkag elma 

gosterir. 
j j IS Bugdayci, akciya bir a vug bufday verir 

ama ambarindaki bugdayi bildirmek i£in verir. 
J 1 1") Ellgisinin ne kadar gok oldugunu anlat- 

mak ifin tistat, o gerhin birazcigini soyler. 
2120. BiJgisi i§te bu kadar dersen, sakalindan 

ger-gdp gilker gibi silker, uzaga ativerir seni, 
iJl| Ey Eyaz, .^imdi gel de adalet g6ster; dtin- 

yaya, az rasUamr bir adaletin temelinj at 
j lil Sana kar^i bus i§leyenler, OldUiiibneye la- 

yik; ama Uinitlerinden gene bagiglamamn fiev- 

resinde doniiyorlar, hibnini gozlilyovlar. 
^f23 * Bakalim diyorlar, aciyiga mi iistiin ge- 

lecek, bfkesl mi? Kevser suyu mu uat olacak, 

alev ml? 
2(21, * Elest ahdindan beri insanlan kapmak 

i^in ikisi dc var; hilim dali da var, ofke dali 

da. 
2JjfT • Bu yiizden de o apayik Elest sozunde, 

o bir tek sozde hem nefiy var. hem ispat. 
%t%. * QvnkTi bu soz, ispati bildiren bir soru; 

ama "Leyse - degil" s5zu de c§ olmu^ una, 
till Birak da bu ham anJatig kalsm; has ki§i- 

lerin kfisesinl, unlamaz, duymaz kigilerin onle- 

rlne koyma, 
'lill Kahivla lutuf, seher yeliyle ufunetli yele 

benzer; birisi demiri geker, oblinj saman §5- 

punli. 
JJ2^ Tann, gerceklert dogruluga ceker; batd 

olanlar da batillan eeker. 



Sahife 176 - 320 



344 



MESNEV! SEBH) V 



2130. Mide helvayi severse belva ister adamm 

cam; mide sirkeyi sevense sirke 6zter adamm 

cam. 
Hl\ Sicak doseme, oturamn souklugunu gide- 

rir; souk doseme, insaniti hararetlni alir. 
j.\y. Dost gorQreen sevgin kaynar; diisman g3- 

riiraen 5fken kabanr. 
%M% Ey Eyaz, by jgi tea bitir; gunkii geciktiiv 

mek de bir ce$it oc alistir. 

Padigahin Ey&a'a, bu igi gcciktirmc, tez 
(rftir; giinler, aramizda gc^ip gltllyGr de- 
nse; cimkii bekleyig kizd ommdiir diye 
emir vermesi; Kyaz'm padi$alia cevaln 

243^ Eyaz, padisahim dedi; tUmden buyruk 

senin; giines varken yildiz guiiinmez, 
X>35 * Ziihre, yahut Utarit kirn oluyor, yildiz 

atitiasi da nedir ki gime§c karsi gdriinebilsin. 
2JJt Hirkamla cangimdan gesseydim his b<5y- 

le kmanma tohumu eker miydim? 
, 1 3 I YUzterce hay alter kuran hasetgiye oda ka- 

pisiiii kilitlemek neydf ki? 
%lSf Onlann her biri, irmaga elini daldirnug, 

dibinde kuru kei'plg aramada, 
J_i'~) Hie irmakta kuru keiplg bulunur mu; bis 

balik suya Isyan eder mi? 

2140. Eu yoksulu cefaci samyorlardi; oysa ki 
vefa bile benden utanir, 
., ii H i Mahretn obnayanlardan cekinmeseydim 
vefadan birkas barf soylerdim. 






WESNEVt 5ERHJ V 



345 



I i Araa diinya dolusu $upheci var, kugkucu 

var; biz de dig yijzden sQz soyleyelim barl, 
. r ,j Sen varhgmi kirar da &z olur, is kesilir- 

sen guzelim ic alemin dostaniru duyarsm. 
; 1 1,,, Cevi2in kabugu yiizunden gakirUsi var- 

dir; fakat iQindc, yagmda ses nerde? 
; M-iS Bir scsi vardir ama kulugm duyacagi ses 

degil o; onun sesini giizelim kulak alamaz. 
liiit Icin sevilen, giizel mi, giizel bir sesi ol- 

masaydi kabuklann §akirtisina kim tahammul 

ederdi? 
J't+ Susarak igl elde etmek icin o kabugun 

gakirtisma dayamyorsun. 
jju^Bir zaman da dilsi? -dudaksiz oJ, kulafina 

birgey glrmesia de ondan soma, dudak gibi 

tatlilara e§ ol, 
, i;.,-] Niceyo bir nazun, nesir soyleyecek, sun 

aciga vuracaksm? A hoeam, bir gUn Ae sunu 

sina; dilsis ol-gitsin, 

Hnnr-it zamandir sii.yicmcyi smrnTik, biraz 
da sabri. susmayr ^inayalun seziinU aitJatis 

2150. Eunca zamandir, aci, keskin, Vabiz 
vericl ijeyier pi^frdfk; bir kere de sinamak igin 
olsun, fath blifgcy pi§ir, 

ilij Bb; kijl, kiyametfe uyamr; eline kapkara 
ameJ defteri vcrilir. 

.. I'-.i * Bas sagligi mektubu gibi Ustii kapkara^ 
Jci de su^la dolu, kiyisi da, 
ll^?Ba!jtan ba?a kMKUkJei'Je, suglarla dolu; 
g'iVag yeri gibi kafirle dolmiis. 



Sahife 177 - 320 



SXjt MBSNEVI $ limit V 

i'5'u, O ge§it pis, suela dopdolti defter de sag 
yandan verilecek dcgil ya; sol yandan verilir. 

£155 Oyleyse burada da defterine bak; so] yan- 
dan verilmeye mi Myik, sag yandan veribne- 
ye mi? 

3-ftta DUkkanda sol ayaga giyilecek bir i.ek 

mes, ayakkabi buhinsa, bumi, deneniGden de 

anlarsin. 
1*5} Sagi oltnayinca sol otdygunu blHrsin; ars- 

Ianla maymunun sesleri, apayik anla^ihr, 
2!5# Ama gulii, gUzel gorUnusM, guzel koktflu 

yaratanm Jutfu, her solu sag yapar. 
in'] Her sola bir saglik verir o; denize, duru- 

tatii suyu bagi$lar o. 

2160. Onun tapisinda snlsan, sag ot da, IfltGf- 
larim, Ihsanlarim seyiet. 
SJfcj Reva giiiiir musUn ki §u agagilik atnel 

defter], so] yandan donsiin de sag yana gelsin* 
■JddSucIarla, cefalarJa dopdolu olan boylesine 
defter, nerden sag yana. layik oJacak? 

* Bir soa sHyfeyen, fakat h a ]i, stfyJsdigi 
sirac, giristigi d&vaya uymayan ki$iyj an- 
Jatig. Netekhn "KiJIHere de gSkteri, yer- 
yiizunti kiiu yaratti diye norsan, elliette 
Allah derlei," tyi Bra a gflklerfe ycryiiziinii 
yaiatan, dnyan, giiren, hlzir - naaar o[an 
gozeten, gttcii y*tea bit Allali'itt oldugtura 
bQen kisi, nasil olnr da camm, mabm, tag- 
tan yomihntig bir puta feda eder, nasrt olur 
da ona fcapar? 



ME&NEVI SlfftHl v 



341 



3.(1*3 Zabidln birinin pc-k kjskanc bir kansi, 

bir de huri gibi gUzel halayigi vardi. 
jlJ-l, Kadm, kiskanckgmdan kocasiru gozctler, 

halayikcagazla yalniz kalmamasina dikkat 

ederdi. 
t r <S Kadin, bir- zaman, ikisim de goriip gozet- 

ledi; onlam, yalniz kalma firsatmi vermedi. 
2J (fU Fakat Tami hiikmii, Tanri takdSri gelip 

gatti mi, gd'riip gozeten aklm bagi doner, ser- 

senile^ r, yok olur - gider. 
2\&> Dump dinlenmeyi bilmeyen Tann takdtri 

gellverJnce, akil da kim oluyor? Ay bile tu- 

tulur - gieter, 
,, IKE Kadin hamamdaydi; birdan aklina geldi; 

ha mam tasmi evde xmutmu^tu. 
JJtfl Halayikcagaza, hemen dedi, kus. gibi var, 

evimizden o giimii^ tasi getir. 
^.IVO 
1370. Halayikcagaz bu sozQ duyunca dirildi; i$- 

tc dedi, gimdi efendiyle tarn bulusma gagi. 
i I'M Efendi simdii evde yalniz, Bunlari linden 

ge^i^ip sevine - sevjne eve kogtu, 
%Wi Halayikcagaz, beg yildir, efendiye vurgun- 

du; ah bir yalniz bidabilsem deyip duruyordu. 
Tezce, ugarak eve vardi; efendi yi evde 

yalniz bulctu. 
ll^-L tki a^iki islek, ozlem, oyleslne kapti kt ih- 

tlyati elden birakUlar; kapiyi kapamayi bile 

unutlnlar, 

;i-. tki si de negeyle kuoaldagti, o kavusma 

aninda iki can bir oldu - gitti. 



Sahife 178 - 320 



348 



WESN£vl SEHHl V 



MESNE VI SERill V 



S49 



; i '. O sirada kadimn akh basma geldi; nasil 
oldu da dedi, onu eve yolladini ben? 

. Kendi eJimle pamugu ate§e attim; tavli 
kosu koyuna s;ildn*L, 

2j*S Basmdaki kih yudu; cansiz bir halde kog- 
maya busaldi; hem gidiyor, hem gaiigsfitH ba- 

gina gekiyardu. 

1 O, can a&kiyla kogmu§tu, buysa korku- 
dan kaguyordu. Ai?k nerds, ltorku narde? Ara- 

da bijyijk fade var. 

2180. Arif, her so'ukta part^alim tahtimn ayak 
ucum dek yiirtir - gjder; zfchltBs her ay, bir 
gunlijk vol ahr. 

* Zahidin de kadri yike bir giinu vartur; 
vardn" ama onun gtinQ, c ]ii bin yillik gun olur 
rau hig? 

WW tg erinm her gunii, dijnya yiBanndan el- 

ii bin yildir. 
2 J £ I Akillar bu sirra crem&a; bu sir, vobmin 

odiinu patktusa, ko patlatein. 

llU A$ska dij§en kl^ide zerre kadar korku 

yoktur; a$k mezhebinde horsey, aska, kitrban- 

dir. 

11 v A^k, Tann sifatidir; korkuysa, karmna, 
alt yamna mdptela olmtUj kulun sifati, 

M£( * Kur'ftn'da, "Onlai' severer" seaiinu oku- 
dun ya; "0 da onlarj sever" sozuyle eglir bu 
soz, 

JJ8-) Oyleyse mahabbeti de Tann sifati bil, as- 
ki da; korku, Tann gif% olamaz askrn. 



Tann sifati nerde, bir avuc topragm si- 
faU nerde? Sonradan meydana gelenin stfaU 
nerde, tertemlz, onu - sonu olmayan Tann'mn 
sjfati nerdc? 
j igg Aski anlatmaya kalki$ir da boyuna soy- 
lersem, yiiz kiyamet kopai', gene de soz ta- 
manilanmaz. 
2190. Cunku Hiyametirj Kopacafi bit- zaman var- 
dir, bu dunyamn bir gun sonu gctecuktir; fa- 
kat Tann sifatimn sonu •■* siniri ncrde? 
[J", Askm be^yiiz kanadi vardir; her kanadi, 
Ar^'in vucesinden yer altinu dek her yam kap- 
lar. 
. . i_. Korkari zahit, ayagiyla ko§ar; agiklaiisa 
§im§ekten, yelden daha yiiruk ucarlar. 
I<j ■ gu korkaklur, nev&e erigeceliJer agkm to- 
zuna? Agk dei'di; gokvuzunu bile do^eme ya- 
par, 

. r l ?L r Meger ki Tatiri lgigjmn yardimlari erifje 
de zahide, bu dunyadan, §u yuruyu§ten azad 
ol; 

i-" • Kendi kugundan, kendi dijjjundan kur- 
tul densin; o koca dogan, o VAkit p&digah ka- 
tina vol bulur*. 

.''^V* Bu ku§, bu dii^;, cebirle ihtiyardir; sev r - 
gilinin ccki§i, bu ikisinin jirdindan Eelir t *. 
;.'ifl) O kadin eve gdip kapryi aeti; kapinin se- 
sini ikisi de duydu. 

; i 1 ' 'i Halayca^az peri^an bir halde gekildi, adam 
da firladi, namaza durdu. 



" [Ui hryiltc dp iJyle, 



Sahife 179 - 320 



aw 



MtSNHVl SMLHl ¥ 



21"^-? Halayikcagaici, darmadagan, gaskittj so- 

irvurtkan bir halde gOrdii. 

2200. Kadin, bir de kocasma bakti; adam rsama- 

2a durmustu; aula titreyisinden kuskulandi. 
2JJi\ Hemen ko§up kocasimn etegini haldirdi; 

gordu kl her yam bunlanmi§. 
%H£H Yarn - dizi ya§, her tarafi pis..-. 
2±&> Bagina vurda da a asagilik adam dedi; 

bu hal, namaz kilan kiginin hali mi? 
Hou Su yan - bei, Tann'yi anmaya, namaza 

durmaya layik rni? Bu £e§tt pislikle namaz 

mi kilmir? 
33M §lmdi sen de insaf et, zulumle, kotiiliik- 

It, kafirlikle, kinle dopdolu amel defterinin, 

sag yandan verilmesi l&yik mi? 
lijct* KaEire sorsan, su gogii, diinyadakl su 

halki kim yaratti desen, 
i.5i5% " Bunlar der, Tann yarattiklan, yarati§ 

Tann'ya layik. 
J^cflPeki, onun kafirligi, katulugu, o haddi 

a§mi§ sitemi, bu £csit xkrarma layik midir? 
1;1P*| Su G^ 1 * ikrara o kotiilukler, o kusurlu 

igler sigar mi? 

2210. Yaptigi is, sozunti yalanlamakta; baylece 
de o, korku azabma layik olmakta. 

11\l Manger gunu her glzll, meydana cikat'; hei' 
suclu, kendiliginden nezil - rusvay olur-gider. 

y'j; EI, ayak, dile gelir de tamkltk eder; yar- 
cUroi dil^nen Tanri'mn tapisinda, onuji kOtiiUt- 
giinu sdylcr. 



MRiSEVl SEBHl V 



351 



L5..I3 El, ben der, bu ee^it caldim; dudak, ben 

der, bu cegit sordum. 
1 1 1 u Ayak, §ehvete kogtum der; edep yen, zi- 

na ettlm der. 
£W5 G&z, ben harama baktim der; kulak, ben 

kBtii sdti dinlcdim der. 
211 ip BGyleee de adam, ba^tan ayaga dek yalan 

kesilir; ciinkit azasi yalanlar onu, 

■| : Netekim dogru-diizen namazin yalan ol- 

dugu da yaam - belin tamkbgiyla meydana 

eikti hard. 
'jl\$ Oyieyse, bylesine la gSr kl o Jg, diJsiz- 

dudaksiz, tamklik edevim demenin ta kendisi 

oisun. 
i.U°[ BOylecc de a oglum, biitiin bedenin, be- 

deninin her uzvu, faydada da-zai^arda da bili- 

rim - bildiririm desin, gergekligine tamkhk et- 

sin. 
2220. Kulun, efendiainin ardjndan gitmesi, ben 

buynjk altindayim, efendimiz budur demesidir. 
1ZU Omur defterini karai'Uiysan, Once yactik- 

larina tovbe- ct, 
jilt, ftmriin gcctiysc, yipi^andiysa, solduysa, ko- 

J:u, bu soluktur; susuz kaydiysa tovbe suyuy- 

la sula otiu. 
T2.V1 £>mur kfikiine Ab-i hayat vei* de ya§ayi§ 

agacin ye^ersin. 
i'J. U| Biitun gecmigler, bunuhla iyilegir, guzelle- 

|ir; bildirki zehir, bununla §eker kesilir. 
20$ * Tann kotiilukfcrinl degi§Urir de biitun 

o gesmisjte yapuklarjn iyilik olur, ibadet ke- 
silir -glder. 



Sahife 180 - 320 



I 



352 misncti 5£ni}| v 

r * Hoca, Nastih'un tovbesine bir hog^a 
dikkat et; canla - tenie dlnle cm. 

>2i'i §u Nasuh tovbcsim benden duy; inannv$- 
sindir ya, yeniden inan. 



A 






(5 E R H) 

2062. Nefs-i Lewame. Kotlilugii fazlasiyla 
kinayan liefis. I. c. in 36S. ve 2768. b. Jerinin §. 

e bit. 

2075. La ilavle. II. c. in 146. b. in g. e bk, 

2079. beyittcn sonraki ba$hk. III, surer in (All 
lii: ran) 106-107. ayet-i kerimc!ei*inde, kiyamet sH- 
niiride yazl^iin agaracagi, kararacagi, yiteJeri ka- 
L^i-ananidi-a, inandiktan sotira kfifir mi oldurmz, 
kafir otmanjza kargjlik tadm azabi dcnecegl, yiia~ 
ieri agaranlarmsa, ebedi olarak Allah'in rahmetire? 
mazhar olacaklan bilcljrilmektedii'. Bashkta 106. 
iiytrt-i kerfmonin ba$ tarafi aynen almitmjtir. 

Ba$liktald ikind ayet, XXXIX. surtmin (ZU- 
mer) 60. ayet-1 iterimesinin bas tarafidir; ayetle, 
kiyame* giinijnde, Tann'ya yalan isnad edenlerin 
yuzlsrhitii kararacagi, bunlann yei'lerinin - yuitlan- 
mn cehennem olacagi beyan buyui'iilmaktadir. 

20S2. XLVni. suTfltiin (Fetli) 20, ayet-i kerf- 
mesinde, inananlarin yiizlcrinde, seede belirfisinin 
Stii-ulecegl bildirilmektedir ki bey me ayetten lafzi 
iktibns vardlir. 

2085. KiySmctte ellerin, ayaklarm. insartin yap- 
liklanna famkiik edecefi XLI. sflrenin (Fussilat)' 
21, ayefjrido bildiriljr. Beyitte bu ayete is&ret edil- 

mektedir, 

F. 23 






Sahife 181 - 320 



364 



MESNEVl SEHHl V 



2099. Bilgi - §efaat. II. surenin (Sahara) 255,. 
ayetinde (Ayct'ul -Kursi), kiyamet gunii, gefaatin, 
ancak Tanri izniyle olacagi bildirilir. Eoyitte lafzi 

iktibas vardir (gefaat ieifl DX c. in 1684, b. in 
|. e bk.). 

2101. Kan pahasi. Ser'I deyimle "diyet" denen 
we olduren, maKur gorulebilecekse, oldiktilenin va- 
riglei'i de razi olurlarsa, olduren kiginin onlara ve- 
recegi para ve maldir. 

2108, beyitten sonraki baghk. Kisas, yapdan 
suca karsi, dunyada, seriat hijkmune @B?e, verilen 
ceza ve bilbassa, adam oldlirenin, okluriilmesldir. 
IL surenin (Bakara) ITS. ayetinde, kisasta hay at 
oldxigu blldirilmektedir. Baglikta ayetin bu kismi 
almmaktadir (I. a in 3902. b. nin s. e 6? bkj, 

2114. Kendini bilen, "Kim nefsini bilir - tanir- 
sa, Kabbini de bilir - tanir" meallnde badis oiarak 
nakledilen bu sozti, AliyyTd - Kaarj, rnevzu' say- 
makta, sufilerden, Yahya b. Muaz'in (258 H. 871. M.) 
sozii oldugunu bildimiekte, ancak, Nevevi'nin, nefsini 
yoklukla, acizle, kudrctsiuliklc bilenin, Rabbini varh- 
gi, kudret ve kuvveti yonimden tamyacagim bildirdi- 
|ini, bu ciheUe, anlam bakiimndan hadis sayilabilece- 
£ini kaydetmektedir (Mavzuat, s. 83). f; Kunuz'ul-Ha- 
kaaik" te "In&an, nefsini biliffee, Rabbin i bilir" tarzin- 
da Deylemi'den aliiimaktadir (s. 26), "Bihar'ul - En- 
var" hadla olarak ahyor {Sefinet'iil - Bihar; H, s. 
603). "Nehc'ul - Belaga" da bu sbz, Hz. Ali'nin oia- 
rak kayiibdir (Terceme ve gerhimiz; s, 419). 

2123. Kevser. I. c. in 1909. b. nin ?. e bk. 









MESNEVI sbbsi V 



•?55 



2124 - 2126, Elest. I e. in 1246. b. nin s. e bk. 

2135. Ziihre, Utarid. L c. in 539. ve H, c, in 
1598. b. nin §, c bk. 

2152. Bas saghgi mektubu, Beyiiten, bu se§lt 
mektuplann ustiinun siyab renkte oldugunu ve bu- 
nun, zamana ait bir adet bulundn^unu anliyoftcs. 

2162. beyitten sonraki bashk. Bagliktaki ayet, 
XXIX. sui-enin (AnkebQt] 61. ayetinden ahnrmgtir, 

2181. Elli bin yil. LXX. surenin (Maarie) 4. 
ayet-i kerimesinde, meleklerte Ruh'un, kendilerine 
em redden yero, elli bin yd suren bir gttnde eik- 
tiklan bildirilir. "Elli bin" ayetten Iafs:an lkfibas 
ftdilmfftlr (II. c. In "Dibace" sine bk.). 

2186. Severler- Sever. VI. surenin (Maide) 
54. ayetinde, mcalen, "Ey inananlar, iginivden kim 
Cikar da dininclen db'nerse Abah, on lava bedel oyle 
bir kavim getii^eeektir yakinda ki O, onlan i^ve- 
cek, onlar da O'nu sevecekler; inananlara kar^i al- 
Cak Eonullij. kafirlGre kai^i yude olacak kavim. 
Allah yo) unda savasjacaklar ve hi^bir kniyyanin ki- 
nanjiismdan korkinayacaklar. Bu, Allflh'in lutfu ve 
inayetidir ki diledifine verir ve Allah'in Iiitfu bol- 
dur, O, *hei^eyi biJir" buyurulmaktadir. Ayetteki 
"Oniar Ee\'er]er" ve "O da onJarj sever" lafzan ik- 
tibas edj]rni!?tir (Bu kavirn hjikkinda bilgi edinmck 
igin, "Kuf'an-i Kerim ve Meali" nin "Acilarea" sma 
bk. n, s. LViii-LiX). 

2194-2195. Kus-Diig, Vesvew, didinti, gerek- 
siz du^Lince ve i;aba yerine kullanilii'. Eskiden kal- 



Sahife 182 - 320 



MJiSNFVl SEHHl V 



malar - blzim gibi-, hala bu deyimi kullanirlar. 
"Kus" stteliyle iki gey kastedilir ki bid, havaillk, 
uganlik ve hayaldir; dti§ de ruya anlamma tui'kce 

sordiir. Mtevl&na "kitg - dug" le, ceblr ve ibtiyar 
inancim diJc geUrdigini 2195. beyttte agikliyor. 

22Q6 - 2207. Baglikta gegert ayete is&i-et edil- 

mektediT, 

2225-2226. XXV. surenin (Furkan) 70. ayet-J 
kei'imesmcte, tb'vtx: edip iyi i^lerdlc bulunan iman eh- 
linin kotUluklcrinin, Allah tarafmdan lylliklere, eu- 
zellikkre dtindurulecefi, Allah'in, safari tiimamiy- 

le brten ve inananlara, fuzlasiyla aciyan bir ma- 
but oldugu blldiriknektcdlr, Beyitlerde bu ayete 
i =aret edilmekte, ondan sonva da NastJh tovbesinden 
bahsedilmektedir. 



*** 



M E H I ftf 

* Memerten akait siit, bfr dsiba memeye 
gtreracK ya; i$fcc Nasiiti Uivbesi de btiyte- 
•Jirj aitiJi a $wsu, be£eit|«r<:k aktuia bile 
gefirmcz; hottft iter gnlatta ncfrati artar. 
Bu n?fret de tvvkesinin luibul edMJgijic dc- 
JaM eiler; (-iiiikii finetkl ozlemi tuteiz oldu, 
omin yertoe nefret ge^tt. 

w 4#rt, bajta bir afkt&ft ba^ka hi^bir gey 

geciremez; 

Ne dips ondan daha gii&sl bir dost 
(trarmyorsun ?" 



G6nl«n gen* d sutja 4*ktrse liti, tovbenln 
knbul edilmcdigiiiK alamettir; kabft] e^Iig 
tadi, o s^fun tad m in yerine fjepineiriiigtir. 
"Kolay ^cyteri kofaylastinnz ona" JHikmii 
meydana &kmanii<;t!i-; "One seyiw-1 kolay- 
lastiinrtz ojw" MMira hftti vardir. 

Ji Eundan onco NasCih adh bir adam vardi; 

kadinlsr hamammda teUaklikla gecinirdi. 

Yuzii, kadm yuzUne benzerdi; erkeklifini 
boyuna gtztet'di. 



Sahife 183 - 320 



S5R 



MESMBVf SERHt V 



2230. Kadinlar hamaminda tellakt); azgiitbkta, 

diizende? de pek cevikli. 
*j£i) Yillarca tellakhk etti; hie kimse onun ha- 

linden, hevesinden bir koku almadi. 
liSl. £unku sesi de kaditi sesinc benziyordu, 

yUzti de kadin yustutie; fakat sehvette pek ol- 

gundu, pek uyarakti. 

Zl3i C& 1 "? 31 Eiyer, ba|im orter, yijzune pege 
takardi; ama gehveUe pek azgm bir genets 

222^ Bu yolla o asik gene, p&di§ahlann kiz- 
larim ovar, yikardi. 

j'i."') TbVbeler eder, o islen ayagmi sekmeye 
ugragu-, fakat kafir nefis, tGvbesinl bozdurur- 
du- 

2-3.5L O kGtti, clrkin igleE eden bir arif kiginin 
yamna gitti, bfai dedi, bir dua ile hatirla. 

U3~1 O hUr er, onun gteledigi gayi anladi; fa- 
kat Tann hilmi gibi o da aciga vurmadi. 

2 WE Arif in dudaginda kilit vardir, gSnltinde 
sirlar,., Dudagim yumar, gonliindeyse sirlar 
var. 

2«u-"]Tann kadohini ieen arifler, sirlan bH trier, 
fakat ftrterler. 

2240- Kime J^in sirlarmi ogrettilerse agzim mii- 
hurlediler, dudaklanm diktiler, 

llJUl O arif de bir tuhaf guldu de ifinden, a 
kotu huylu dedi f a yaratiligi kotu khji, bildigin 
§eyden tovbe iiasib etsin Tanri sana. 



MB5NEV1 SEHHf v 3BJ 

* Tanri'ya uLa§mis artfiu duasi, Tann'dan 
bh^ejr istemesi, Tann'tiui keudlsinden bir- 
$tfy istemesine bertsstr; cwikii "Ona kalafe 
uluruirij goz oJut-unij dil olui-um, el o]«- 
ruin" denmisiir, "Attigm zamaii sen at- 
madm, fakat Allah attT ayeti, daha da 
liiinuji iijitiine bireok iiycfler, hadisler var. 
Tann, bfr sdjep dtUcr de Iraki kulagtmlttn 
tutar, Nasub'uii tvvbesbifi st>ker, giJturiir. 

nul O dua, yedi gogtt gegtl de sonunda o yok- 

sulun i?i guTGlie^U. 
tl.Lj QUnkii o geyhin du&isi, her riuaya ben- 

zemez; onun varligi yoklur; sozti, Taiui s0- 

zijfltjr, 

2,i.i^ Tann, kendisinden birgey istese, dilejse, 
Itendi dtlegfni nasil reddeder? 
.-...■. fi Ululuk sa hi bin in jji, bir sebcp duzdU de 

onu ileniriedcn de kurtardi, sultan da, 
j Hi,, Nasuil, hamamda tasi doldururken padi- 

gahin kiKinm bir incisi yittl, 
7.V*1 Kupesiiiin halkalanndaki incilet^en biri 

yitoii^ti; her kadim aramaya ballad liar. " 
^lUfHamamm kapisini simsiki kapattilart her- 
kesin bohcasim, e^yasmi aramaya koyuldular. 
HUft Bolivian, libasiari aradilar, bulunmEidi; 
inciyi ealan da ve&$} olmadi, 
2250. Bunun iizerirte ustiJii kSrti aramayi btrak- 
tilar; herkesin agzim, ktUagini, bedenlndoki de- 
liblerj aramaya giris^oeklerdi, 
3.15 t O guzelim sedefin incisinj yttkan, agafi, 
heryandaki deliklerde arayacaklardi. 



Sahife 184 - 320 



MIHJ^JtVl STRIll V 



MESVRV1 SERHI V 



363 



13-51 Gene, ihtiyar, kim varsa soyunsun diye 

bafii'di birisi. 
-jlSil, O degerli ineiyi bulmak ifin sultamn hiz- 

metgileri, bir -bir berkesi aramaya baijladilar. 
."''■ Nasuh, korkusundan beti - benzi sarartnjg, 

dudaklari govermi$, yalnizea bir yero kapan- 

-..ir'.''' Oliimii gOzuniin tiniindc goruynr, yaprak 

gibi tir-tir titriyoi'du. 

I ' I Yarabbi dedi, tovbeler ettim, ahitler et- 

tim, fakat nice defa tovbemi sidmi, ahdimi boz- 

dum. 
lib'A Ben, bana layik olanlari i^ledim, sonunda 

da boylesine bir kasa sel aktt - gcldi i^te. 
/I :i Arama snasi bana gclirsc, eyvahlar olsim, 

camma ne getin §eyler gelip catacak. 
;/."-': Cigeiime yiizlerce kivilcim du^tu; yakar- 

mamdaki dger kokusunu duy. 
2360. Boylesine derde kafjr bile ugramasin; 

rahmet etegine ysipi 51.1m; mei'hamet - m n rha- 

niet. 
JlH Ne oturdu, anam beni dogumiasaydi: ya- 

hut d;i beni bir arslan paralayip yeseydi. 
ISIbL A Tanri, sen, sanu layik olam yap- cf.nkii 

her ddikten bir yilan sokuyor beni. 

IA"_ Ne de fas tan caium varmis; ne de de- 
mi rden yuregim; yoksa boylesine dei'tle cok- 

tan kan olur, erir - giderdi. 
iSi>L ^ar zamana cattim, bir soluk padi^ahlik 

et de feryadima yetis, 
y ^ : Bu defa da sucumii orteraen, artik her 

yapilmayacak scyden tovbe ettim ben. 



-.;■;- Bir daha tovbemi kabul et de boamamak 
icin yiiz kemer ku^anayim, 
e - Bu defa da bir kusurda bulunursam artik 
bir daha duami ftattil etnie, soziimU dinleme. 
; ' Hem aglayip mlemede yuzlerce katre goz- 
yaslari ddkmcde, hem de celladin eline, hain 
ki§i)erin ellcrine dugtum demedeydi. 

' * HJcbii 1 Freng bu ce§it olmesin, hicbir 
dinsiz bu Mle dimmest 11 diyor, 

:270. kendine aflayip yamyor, iiimeden Azrail'- 
in yuziinii gdruyordu. 

' 1 O kadar yarabbi - yarabbi dedi ki o kapiy- 
la divar da ona eg oJdu, dile geldi. 

■; O yarbbi. - yarabbi derken, aragitmna sira- 
Miidfi bir ses+ir duyuldu. 

* Aram a, susiamin Nasuh'a jn'kiicsi: her- 
kesi ni'adik, Nasuh'u da arayui dcninesl. 
Nasiih'un, korkudan kcn<liiiden gecniiesi; 

son ik'JTLT b:i:;?l!fU(;!!i BOffFS isiii !ii;ilintLsi. 

Netekim, salfit-li sfllim m:a. 3i!LsSlu!lnli, 

kendixine bir sikmii geUi mi, bir hftstnli^u 

tigradi m), "Cetinlog, a^lirsin, gidersui" 

bnyurdu. 

:";3 Herkesi aradik, ay Nasuh, ijeii get diyor- 
du bu sea; Nasdh, kendlnden g^cti, earn uc- 

tu-gitti. 
■ i j£t Yiki]mi§ divar gibi yeco yigildi; akli - fik- 

ri gltti; cansiz bir^sye d(5ndu 
jl$% Akli-Fikri basindan gidince sirn, o an- 

da Tann'ya ula^ti. 



Sahife 185 - 320 



K& JMTSNEVJ SEHHt V 

iWi. Varliktan bo§atinea, varhgi kaJmayinca, 
ontin can dogamm Tunri, kendi tapisina fia- 
glrdi. 

- Gem i si, muradina erismeden delinip dagi* 
knca, rahmet denizijnin kjyisina vurdu. 

---"iAkh bainndan gidince cam, Tanri'ya ulas- 

ti, I§te o zaman da rahmet denl2j costunka- 
pitrdii. 

'11^-Ca.m beden ayibmdan kurtulunca, sevine- 
sevine ashna vardi, 

22S0. Can, dogan kuguna tenzer; beden, ona bir 
tuzak,.. Ayagj bagli, kanadi kirik bir kul ol- 
mug can. 

J5.gr * Ak]l gJdfp aya £ inin ^ C fEuJUtice o do- 

gan, gene uear, Keykubad'm bidurtdugu ycre 
gider, 

-2.&%Aci$i% denizleri co§tu rnu, taglar bile Ab-i 
hayat i£er, 

^Ank zer*>, degerli, agir bir hale gelir; 
toprafc doseme, atlas olur, atlin sirmayla do- 
kunmug bir kumas kesilir, 
::SL, t?te yuz yillik am mezurdan cikti; laiiet- 
lenmla §eytan, hurilerin bile kiskanacaklan 
bir giizel kesildi. 

22J85 EUtiin gu yeryuzu yemyegil oldu; kuru 
&£ac; clgek acli, yemis. verdi. 

2L£t Kurt, kuzuyla bir sofrada §arap icmcye 
koyuldu; iimitsizler, ho§ bir hale gddiler- iz- 
lerinin tozian kutlula§ti. 









MfcSNWl SEKHl V 



3*53 



Inoinm buliuunasi, aultanin hizmeisUeriylo 

TmbyLklarmui, NaMuh'tan hellallik 

dilpnuileri 

s.m Cam belak eden o korkudan scnra, i§te, 

kaybolan inoi diye mujdelei' geldi. 

■ Birden bire korku bittl, o kaybolmusj de- 

ger bigiJmea inci bulundu diye ses duyuldu. 

:S°I Bulundu, fcrahladik, mtijdelik ver, inciyi 

bulduk diyorlarch. 
'1200. GUrultii, naralar, el cirpmalar, andolsun 

ki mahzun olma <jagi gecti diye bagriglar ha- 

mami dolduruyordu, 

;^i Kendinden gecml§ Nasuh, gene kendine 

geldi; gSzleri aydinlandi ; goziine, gelecek yiiz- 

lerce gUn goriindu. 

; Herkes ondan helalhk istiyordu; hoyuna 

elini Spiiyorlardi. 
. 'I;. * Hakkmda kotti zan beslemistik, jUey- 

hinde bulunmus, etini ytimi^tik diyorlardi. 
; 19 1 h Herkes, bu isj, daha ftizla ondan ummuj- 

tu; cunku yakinlikta hepsinden de Ileriydi o. 
^^^Sultamn his lellagiydi NasOh; ona mah- 

remdi; hattst M bedende bir tek csndi onlar. 
^j.^ttaciyi ^ald) yon t> ealmigtir; suJtanla on- 
dan fazla kimse gttHi|m.e^ demiglerdi. 
■ ;<j*> Hatta once onu aramak istemiglerdi ama 

saygi posterdiklorinden geriye birakmiglardJ, 
21*^ C a,di ysa demi^lerdi, bir yere biraksin da 

bu zarnan iQinde kendini kurtarsin bari. 

v^° Onun i?in ondan helallik diliyorlar, bziir 

dilemeye kalltigiyodardi. 



Sahife 186 - 320 



36-1 



MESNEVl 5£RHI V 



MTStKKVr SERHi V 



365 



2300, Nasub, icincleri UUuI sahibi Tann'mri ih- 

sam bu; yoksa halim, soyienerjlerden de beter 

olaeakti, 
j5,qj Eenden helalhk istcmck de nedlr? Ben 

diinyadakilerin en suckiEuyunn. 

Eana s&ylenen sozler, yaptigjm kOltfiukle- 

vin yiizde bid; birisi hakkimda kotii dese bile 

bu, bir zandir; ama ten i m kotUliigum, baiia 

apaeik goriimnede. 

: Azicik bir kusurumdan bn$ka ne yapti- 

gimi kim bilebilir? Bilse bile binlerce iueum- 

dan, binlerce kotuluguLr.den biridir aiieak, 
iioi, Suglar-imi, Itotti islerinii bir ben bilirim, 

bir do onlflrj frrten bilir. 
i^e^S 6nce tblis, data olmugtu bana; derken 

Iblis, benim katimda bir yel o!du-gil'd. 
; , L ,c ■. Biitun bu suclari Tann gordu de gorniez- 

Ukten geldi; utandirmadi beni, kotulukkTim 

ytaiindert, ytiztimu aarartmadi. 
j.j'C"-i Sonra da Tann rah met 1, gene de kurkii- 

mil dikti, can gibi tatli olan tflvbeyi naslb etti 

bana. 
23$ Her ne yaptiysam hepsini de yapmami§ 

saydi; yapmadigim ibadetleri. kulluklan yap- 

migim tuttUi 

•-. ■- ScM gibi, siteen gibi azad etti beni; bah- 

tim. gibi, devletim gibi gtfnliimu g§d eUi benim, 

2310. Adimi temizler defbcrine yazdj; cehen- 

neinliktim; bagigladi, cennetlik etti beni. 
%$&\ Ah ettim, ahim ip kesildi; du§tugum ku- 
yuya sarkti. 



O ipe pm$tim, di§isi'i pktim; sevindjm, ge- 
iiglitn, yuccldim, giiS beniaK oldum. 
313 Bir kuyunun dibinde (jare&Jz kalnustim; 
gimdiyse biitiin duriyaya sigamiyorum. 
31^ gukiirler olsun satm yarabbi, ansizm gain- 
dan kuitui'dni beni. 

., Bcdcnimfleki her kilin bir dili olsa tin suk- 
retse, gene dc §ukrunu yerine getiremez. 
■ill • §u baheetei'de, §u irmak fetyifearJEdfl, 
"Ne oluidu, topluinum bilseydi" diye naralar 
auyorum. 

i-iiiltajiiii NasiTn'u tckrar telbhliga qiiRir- 

mas', oimii da, tovbfcsiain ItabGliindi n son- 

ra baiianekr diiztrek gitincilissl 

,.'\ Bundiin sonra birisi gebp Nasdh'a dotli ki: 
PadicahnniKin kizi iltifat buj'uruyor, scni ga- 
gircyor. 

!■■; Haydi a Kithit kadin, pad!s.'ibin kizi cagi- 
nyoj 1 seni: simdlicek gel de ba§im yika. 

l,<t\ Gonlli, senden ba§ka teilak istemiyor; ba- 
§mi fettle yikayacak, viicOdunLi ovacak baska 
birini gonlii oekmiyor. 

L(320. Nasfih, yiirii - gH dedi, ellm isten kaldi; 

senin bu Nasuh'un hastalandl gimdi. 
,U Ko§, tez bir bagkasini ara; vallfihi elim ig- 
ten kaldi. 

1% Gonliindon de, sue fledi, sinjri aijti; o 
korku, o yanig, gdnlumden nasil gider? 



Sahife 187 - 320 



ttti 



MfiSNEVl SiRW V 



2^?3 Ben biyol tildiim, ycniden divildim, diin- 

yaya geidim; olumun de acisim tattim, yok- 
lugun da, 

2.SS.L, Tann'ya toVbe ettim; canim bedcnimden 
tjikmeaya dek tovbeitii bozmam artik. 

UfS O mihnetlen sotira fair kere daha tehli ke- 
ys kim ayak atar? Meger ki insaii, e$&Y, ola. 

Tdvbc edlp pigmau olan, gene o pismttnligi 
unutur, ainanmii; g^yi smamaya kalEtigir^a 
ziyan edat, cbt*l£ oiaiak ziyana dii$er, Tiiv- 
besinde ilnriimyi!. pi^tn&nkkta giijf Hahihj 
olmaya, bnndan, bit tad (luyinaya ha^ari 
eldo rdeme/se,. tovbesi tabid odihnezsWj 
Allah'a sigmmz, kubsiiz ft^ap gibi her gtin 
biraz daha sttf-enr, biraz daha kuriir. 

%S.tL Bir gifts! vardi; onun da, sirti yarah, kar- 

m ac, ank bir egegl vanJi. 
ji5> Giindttzlerj, geceye dek taghk - toprakbk 

yerierde yemsiz - yiyeceksiz dola^ir-durlii'du. 
I.343S Orada icecck sudan bagka birgey yoktu; 

egek, gcoc - giinduz o yas yurdundaydi, 
;^^Oralan kaim$hkl.i, or-mandi; igi-gucu av- 

lanmak olan bir arskin da vardi oralarda. 
2330. ArsJau, bir ei-kek fille savagmig, yoru!mu$ h 

avlanmaktan kalnngti. 
2. li. i Bir zaman o ariklik, o yorgunluk yuziin- 

den avlanamadi, yiyeceksiz kaldi; #bUr cana- 

varlar da kugluk kahve altisi edemediler. 
i-iSl- Qiinkii wiJyt- arslamrt artigiyla gecinirler- 

di; arslan hsistalanmca onlar da dara (iugtuler. 



ME3NIVT ?ERH! V 



3«7 



^^Arslan bir tilkiye emir verdi, git dedi, be- 

nim icin bir e§ek avla, 

39L C&yirhkta W^ e$ek bulursan git, bir af- 

sun oku, kandir, onu buraya getir. 
J$% Egegin etiyle gii?-kuvvet bulursam gider, 

bir bagka av bulur, avlanm. 

33 u Eirazcigim ben yerim, art arm sizln olsun; 

sjaiti de yiyecegJnlzl side etrnenize scbop olu- 

ruro, 

;.33'^Benitn iein bir e$ek ara, bir okuz ara; 

bQdigin afsuxiLir) oku, 
^23% Afaunlarla, guzel soKlcrle aklmi ba§inclan 

al, sek, buraya getir onu. 

* Halka, Tinri iihamiyle, ihsanda butunan, 
hi-rkestj rrn?rtclx>sinc« yarliganma ve rah- 
met gidfoi \eren, Tann'ya nlagims olan 
irif lmtbu, yakmliklan d«r*ffisitM!(j jirtigiy- 
la hayvanlan da gecindirun arslana bi^tiie- 
tisj- Ama bi) yaknilik, yer bakimindan d^sil, 
sifat dahrmindandir; bunun etrafbea anla- 
tihnasi UTTim shrer; bu hnsnstn xlrt poktur; 
Dogru yula liidayct eden AUuh'tir, 

;J3^ * KuLup ai-slandir, onun i§i-avlanmakUr, 
Geri kaliin bu halksa, cnun artigim yer. 

2340. * Elindcn geldikee kutbu vazi elmeye ca- 

li§ ki kuweilensin, vah§i liayvanliin avlasm. 

i.'i*- ' * O zahrneJe dii'jtu, incindi mi halkj gida- 

siz kahr; cunku halkin nziklanmasi, akhn 

eliyle, avueuyla olur. 



Sahife 188 - 320 



368 



WKWEVl SfRHj V 



MESNTiVf 5FHT-1I V 



369 



*2 '.> 1 ? alkln elde L ' fti i<- an ^k onun a^gid.r: 
Gonlun av fctiyat> sa burn] gor-gfrtet. 

. O, akla beflser, halksa ixtitofa kztew 
bedemn tedbiri, akla bagbdir. 

^i J l-r KU ? U " W 6 ^ ^ «W«»#i*Wa 
olabikr, in* zayifbfmdan olitw; curiikliik ge- 
mfcte olur, Nuh'ta olnw. 

3J^ - • Kutup, ondur Id, kcndi gevresinde do- 
ner; goklcrse onun gevresinde donerler 

l£*M%8 fias bir kul feedWfcsen gemlsirii Qjm.v 
mada yardim et cna. 

degil. Tana "AMh'a pwfen «&&&* y ar . 
aim ediUr s i z? buyuj-du. 

1^'Tilki gibj mm, avini ona feda et de 
Kargijjfirda binlerce av olde et 

^tttiOrtifti ftlfc&i tiU^oaw ai m mate. 
sirtlansa !<?$ avlamr. 

2350. Oltiyii c-ker, kutbun onune getiriraa, di- 

riHr: bostana dokuk™ gdbw, mahsQlti jftftftrfe 
I Tilkl, arslana hj zmet edeylm; diiaailer ku- 

myim da avin akfcm basjndan aliiyim 
j.3Sv DiJzen kurmafe, afsun ckumak, beniro i.inr 

2ati isim-gUctlm masaj okumak, a vj voMan 

Cikannak dcdi. ' 

Dagui bagmdan koptu, dereye dogru kos- 

maya baeladi; darken o arik e^gi buldu. 
_-,■, Dostca bir S eJam verdi ona, yani ns gfftj; 
■o btin yoksula yakla$ti. 
M?ffel kupkum ovada, bu t^bfe, bu g^ 

yerde nasijgm, ne haldesin dedi. 



i£5<» * E&ck, kimi gamdaynn dedi, kimi lifim 

bagmda; kismetimi Hak vermis, o yuzden de 

O'na silkradiyorum. 
j35^ Dosta hayi r da dn siikuwdiyorum, §erde 

de; ciinku kaaanm, kadcrin betci'den beteri de 

var. 
1St& • Defjl mi ki boliigturcii, pay eden o, §i- 

kayet nimcti inkaidir, kufrandir; sabir gei"ek, 

subir; sablr, ulagmanm analgia ridir. 
i.3i^Tnnn'dan bagka herkes dtljinandiri O'dur 

dost. Di'igmana dosttan ^Ucayet etraek iyi bir- 

§ey olur mu big? 

2360, Eana ay ran verirsc bal istemeKi; ciinku 
her nimete de bir gam egtir. 



F. 24 



Sahife 189 - 320 



WKT<EYl SERHJ V 



3T1 



f§ E R H) 



2227. beyitten sonraki bashk. Nasuh tovbe&i. 

LXVL surenin (Tab rim) 1. iiyelinde inanatiJarin, 
"Nasuh tovbesi" [la tovbe etmeleri emredilmckte, 
bu lakdirde, Rablerinin; kotuluklcrini. bagjglayacagi, 
kiyilarmdan lmiaklar akan connate glreceklerL. bil- 
dirilmektedir, NasQh tdvbssi hakkmda Muaz, Ibh 
Abbas 'tan, Rasulullah'in (S. M), t&vbe edeniri, me- 
meden akan stitiin, bir daha memeye ghmesme im- 
kan olmadigi gibi, yaptigi suga bir daba donmeme- 
sidir. buyurdugunu rivayet elm i stir, ibn Mjes'fld, Na- 
suh tovbesi nin, buttin sufJari bagiglatacagim edyle- 
mis. ve bu ayot-i kerimeyi okumustur. Makbul tov- 
be olan Nasuh tovbesi hakkinda zikredilen sozlorin 
hepsi de bu mealdedir (Mecma'ui-Beyan; X, s. 3 IS), 

Halk arasinda Nasuh., teghis cdilmis, hakkinda 
da bir hik&ye uydurulmus.tur ki Ssnis bir sohbetin- 
de bu hikayeyi §6yle anlafir; 

"GHz ncrde, goKis nerde ki Nasuh tovbesini go- 
resin; ncrde ki "Allah r a Nasuh ttivbraiyle tovbe 
edin" buyurulmustur. Bazilan, Nasuh tovbesi, suca 
bir daha donmemek uzcre edileti tovbedir demis- 
lerdir; bu iyi bir sozdiir, dogm tefsirdir. Bazilan 
da demiglerdir k|; Bir adatu vardi; yUzii kadin ytt- 
zuzdii, ama erkokti, erkekligi de tarn yerindeydi; 



ne bir hastaligi vardi, ne erkeklikten kesilmesi. Ka- 
di nlar hamamitida tellakhk edei'di. Otuz yd bu is I 

yapti. Derken gunuci bU'inde, hamamda, padisahm 
kizmw kulagmdaki buyiik bir inci kiipesi kaybol- 
du. Hamamda kayboldu, herkesi, burun deliklerine 
kadar arayin dediler; SRVUglaj hamamin kapisim, 
damim tuttular. (Rubai): 

Her i$in zamam gelmedik£G r 

Her dostum diyemn dostlu&u fayda vermes 

soma. 
TtikfRTf 0?esi? ugmncisctk her ttoz&da, 

Her ttyamk gdnlU uyutur - gider. 

Adam bir halve!*, teoM bir yere sigmdi. Bana 
da aranma sirasi gelecek diye lir-tir titremekteydi. 
Bir birl ardinca secdeler ediyor, bu sefer kurtulur- 
sfl-tn, blitijn omriimce bu hareketi yapmam diye 
Tanrj'yft abitta bulunuyor, Allah im, bundan boyle 
kadjn tcllakligi yapmiyacagim, Tanri'ligini ikrar 
ettim; bu isi benden giderirsen, bir daha Nasuh ( bu 
suca donmiyecek diyoi'du. 0, bu yalvanp yakarma- 
daydi ki, herkesi aradik, Nasuh'u da arayin diye 
ses geldi. Akh bagindan gitti; camm - bagim tlakk'a 
tejslim etfni^tj Ul, bulundu diye bir ses duyuldu. 
La ha vie dcdiler; onun hakkmda kotii zanna du§- 
tuk; gelsin de padigahin ktzini ovsun; o, Nasuh'un 
o\'masmi ister; tjagirm Nasiih'u. NasOh, elim bugiin 
ise vamniyor; yolda sitma nobeti geldi bana dedi. 
Sahab(* t tovbe ederter, sonra tovbelerini bozarlar- 
di. Nasuh 'an tOvbesi gibl tovbe edin; o, bu olay- 
dan sonra otuz yd daha yagadi, a&la bu ise ddiimc- 



Sahife 190 - 320 



37? 



MFiNEVl SFRH! V 



MESNtVl SEBHi V 



di buyurdu." (Makaalat; tSt, SLileymaniyc K Fa- 

tlh kitaplan, No, 2788; 37. a-b). 

Semsuddin-i Tebriz-i, bagko bir sohbeUnde de 
gene, hatta, ayni sczlerlo ve mbainin ilk beytini de 
zikredsrip sonunda, sahabonin Itivbesiiiden, NasQh 1 - 
un, bu olaydan sonra otuz yil yagamaswdan da bah- 
sederek bu hikayayi nakletmigtir (Ayni Nsba, 
83. b). 

Mevlana, "Meealis-i Set> T a" nin IV. meclislnds, 
Nasuh tovbssi riolayisiylu IVIukbil-i Tcmniar ve 
Sa'lebe'den bab-wrter: Mukbil adli bir hurma sati- 
cisi, dLjkkanina, hui'i»a almak is in gelen bir kadi- 
na garkintihk ediyor. Soma nadim olup tovbekaf 
oluyor ve hakkinda, "Onlar kdiii bir is. iglediler, ya- 
hut nefisterine bir zuliimde bukmdular mi, AHah'i 
amp sudarinm bagirianmasini dileyenlerdir ve Al- 
lah' tan baska kimdir gunahlan bagiglayan" ayeti 
inlyor (III; Ali Imran; 135. Mecalls Tercememiz; 
Konya Turizm Demegi Yayim; Konya; Yeni Kitap 
EasimevI - 1965; s. 74-75)- Bu ayctin, Sahabcdcn 
bazilarinm, Hz. Peygamber"e, fsrailogulan bizden 
daba mi sevgiliydi ki iclerinden sug igleyen, *abah- 
leyjn, kapisinm t^iginde, ust.un.fe, burnunu, yahut 
kulajjim kes > sucuna kefaret olsun yazil biv kafit 
bulur, (jinu yapar, suglan kurtulurdu diye sormalari 
iizerine jnrmslir. Ata'nin rlvayetine goreyse Nebhan 
adb bir hunnaci, hurma almak uzerc dukk&mna 
gelen kadim, gwfe daha tazelerl var diye ovine gi> 
turmu?, sarkintihk etmig, sanra nadim olup Hz. 
Peygamber'e (S. M) basvurmug, t.ovbe etinis, hak- 
kinda bu ayet nazil olmugtur (Mecma'ul - Beyan; 



3?3 



II, g, 506), Ad dcgiajkllgi mustesna, bu rivayet, Mev- 
lana'nm hlkayesine uymaktadir. 

Sa'leb b, Abdurrahman da sahabedendir. Bir 

gun at;ik bir kapidan jgsilys bakiyor; gozu, yikan- 
makta ol&n bir kadma iligiyor; bir zaman onu sey- 
rcdiyor. Soma, benlm hakkiinda Psyganaber'e va- 
liiy gelirse dugursc^ffine kypiliyor; utancmdun Me- 
dine'den gikiyor; Mekfte'yle Mcdine ai'^smdaki bir 
dagda afl^yip Inlsineye koyuluyor. Sa'lebe, Hz. 
Psygambcr'e hizmct edenlerden oldugu icin Hz, 
Poygamber, onu arayip sorujtuvuyor; hal anlagihn- 
ca Omcr'le Selman'i, onu ea^irmfian i£in yolluyor. 
Pakat bagislandigma dair de kirk gun vahiy gsl- 
miyor; hatta kltfirl^r, XCIII. surcnin (Duh^) 3. aye- 
iinde fcildiTildifi gibi, Rabbi, onu tcrketti diyorlar. 
Sa'lebe, Omer'e, beni Bilftl ezan okurken, yahut na- 
maa kdmirlteti Peygamber'e goiur diyor. Peygam- 
ber'in huztiruna varinca. Hz. Peygambcr ona, "Rab- 
bimiz, diinyada da iyiljk giisellik ver biac, ahirette 
dc i>'ilik, gijzellik ve atcgin azsUindan da koru bizi" 
ayetini oktimasiiii buyuruyor {II, 201). Sa'lebe, bo- 
nim ELtcum cok bUyuk diyor. Evine gidip ii<; gun, 
uq gece cikmiycr. Peygamber, Sa'lebe'nSn bagiglan- 
digim mujddemek Lizere tvjne gidiyor; bapia, dizi- 
nin ustiine koyup mujdclcyince de Sa'lebe vef&t 
ediyor fAi-'n!. Merits; s. 75). 

Sa'Iebe'ye ait olati ve XCIII, surenin 3- ayeti- 
nin, onun hakkinda indtfln^ dair bulunan rivayetin 
zayifbgt da sbylenmistir (Tenkiyh'ul - Makaal'e bk. 
c, I, s. 195). 



Sahife 191 - 320 



biBSNZVl SERHt V 



375 



ST4 



ME5WEYI SERKl V 



Rahmetli Furuzan - fer, "Maahiz" de, "ihya" 
da da bu mealde bir hikaye bulundugunu bildfriyor 
ve ibare veriyor; fakat o hikayede, Nas&h adi yok 
fs. 175)- Ayrica, lsrailofullanndan Nasuh adJi biri- 
Einin, boyuna sug igleyip tovbe ettigini, sonra tov- 
besini bozdugunu, nihayet blr gun sahraya eikip 
gcmlegini yirttigiru, ba$ina toprak serptigini, kac 
kertdir tovbe edlyorum, gene sue igliyorum; beni 
korumazsan gens de $U£ i§liyecegim, gene de t6v- 
t» edecegim dediginl, bunun iizerine de, sen gene 
sue i§lersen ben dc rahmetirnle karsjilanm o su^u 
sesini duydugunu "Ravnak'ul-Mec&lfe" ten nakiedi- 
yor (s. 176}. Bu hikayede Nasuh adi varsa da konu 
ayn. 

Hasih Nasfih hikayesi de blr halk hikayesidir; 
biz de cocuklugumuzda bu hikayeyi defalarca duy- 
duk; suphe yok ki bu hikayenin yayilmasinda, Mes- 
nevi'nin tesiri pek buyilktiir. Turkgede "NasGh - 
Nusuh tobesi" sdzu de bir Brf mecazi olarak sOyle- 
nir. 

Mevlani, bu hikaycyi, gereekten de pek buyuk 
bir kudrefle, halk tan ve yasayistan aldigi bercetig- 
lede canlandimi]$, egslz bir halde, adeta yeniden 
ibda' etmi^tir, 

"Agki, bagka bir a;ktan baska Mpbtr sey geci- 

Meviana'nin "Fihl mi-fib" inde 3B. BoKlmde 
bu beytin, yazdigimiz ilk uusra'i geger {Terceme- 
miz; s. 124; satir. 7), Fahdeddin-i Gilrgani'nin "Vis- 
o Rami" indendlr (B. Futuzsh - fer baslml "Fihi 
ma-fih"; s. 320). F. Gurgant'nin vefat yiJi belli 



degildir; ancak kitabim 1032 - 1051 M. de tamam- 
ladigi rivayet edilir. 

"Kolay seylcfi kolaylagtinnz" XCIL surenin 
(Leyl) 7. ayetindcr alinmi§tir. Ayetirt meali, " Ar- 
t)k ona, en kolay yolu kolay lajjtinnz" dir. "Gu? 
seyleri k-olayJasUnriz" mealhideki ayet de, aym su- 
renin 10. ayetinin mealidir; hcv iki ayet de laf* 
zan tktibas ediimi£, yalmz ilk ayetin ba§indaki "f" 
harfi alnimarmgtir. Kolay yol, din ve ibudei yolu- 
dur. 5 - 6. ayetlerde, Kur'an'a, tevhide inamp sug- 
tan gekinenler, yoksullal'a ihsanda bulunanlar aml- 
makla, din ve ibadetin, bunlara kolaylagtinlacafi 
bildii'ilmekls, S-9. ayetierdeysc nckeslik edip zen- 
^inlcgmcyi latayen ve guzel sozii, yani tevhidi, irna- 
m yalankiyanlar am lip 10- ayette, bunlara, guc elan 
eehenemin daha da kolayla§tinlacagi beyan buyu- 
lTUinaktadir. 

2241. beyitten stonrakl baglik. "Ona kulak du- 
rum... " H, c. in 1737. b. g- e bk. 

Atdt ir i 2aman sen atmadin. I. c. in G19. b. nin 
§. e bk. 

2269, Freng-ftlum. Hash sava^Iannin tesiri, 
Freog siiziinun, (iliim ve dinsizlik sSderiyle §ark- 
islam edeblyaia girmesine sebep olmugtur, 

2272< btiyitten sonraki basbk. "Cetinleg; aci- 
lirsin," Hadis (CamP; I, s. 35; Kiinuss, s. 37). 

2251- Keykubad. III. c. in 1966. b. in 5. bk. 

2293. Aleyhte bulunmak-Etini yemek. XLIX, 
sQiienin (Hucur&t) 12. ayet-i kerimsyinin meali gu- 



Sahife 192 - 320 



37$ 



MESKgvl SFRHJ V 



dur: "Ey inamnlar, sakimn fazla guphe etmekten 
§uph c yok kl bazi tan ve §uhe suetur ve ayiplan- 
nm, gizli igteri arayip gozetrneyln ve bir. kismimz, 
bir kismuiizm giyabmda kotiilLigunt, de soylemeshr 
biriiuz, oJu kardc^inm otini yemeyi sever m p Tik . 
sindiniz, degil mi? Ve ^ekinin Allah 'tan, guphe yok 
W Allah, Kivbelcri kabiil oder, rahimdir," Bcyitte 
qu ayete tgftret edilmektedir. 

rv* S?' , Ke§ke kaVmini biIseyffi ' XS^Vl sQrenin 

1*3 s>mj 26. ayetinden Jafzan lktibas var Bu ayet 

Jte** kcre ge^, Bu sdzii, Firfetiy ai ,i,i, Kabul odip 

Isa Peygamber'e inandigi icin oldurtUcn jfobib-l 

Necar sdy^mistir. 

2338, beyitten sonraki baslik. Kutub. II. a j n ' 
si 7 - S2S b. lerinln § L e bk, 

_ 2339. Ktitup, ai-sJana henzet:i!erek igfnin-gu- 
cunun avJanmak oldugu, ondan baskalannm, onun 
arupyla g^indigi aritaafoak sflretiyte kutbun, fe- 
|MM saMpIerine feyiz verdigi, kendisjninse, Hak'lan 
Icyiz alditi MMirftalg oluyon Bu bahsl, bugijnJriJ 
anlayisa gore, ^yie acikliyabiliriz: 

Diinyada bircoU hekim vardir; Eakat bunlarm 
tand* bi Pj , ftp WIgisM t^ti etmek[edir Q 

bir^k bul us lari varflr; butiin hekimler, onun ki- 
taplarmdan, onun buluslarmdan faydalanmaktadir 

hekimlarm, hekimligki kutbudur; hekimlik Ve hc ; 

zaahk mrmarhk, m uhendl slis ,.„ hadis. tefefe^fcg 
■**■* dU v.6. do d e bu, boyledir- yani i?g 



MBMBvt SEftral V 



m 



giyl, her sanati temsll eden biri vavdir, llahi feyze 
mazbar olui?, insanligi, insandaki manevi yonii tem- 
sil edl^ do, insanlann birl taradndan temsil edilmek- 
tec31r; bu ki$i, peygamberlik, Hz, Muhammed*le 
(S. M) biltigi Iqin vahye degJl, fakat ilhama maz- 
haxdir ve Hz, Muhatnmed'in {S. M) vadsfdir. Bu 
zat t kutuplann kutbudur, Imam'dir. Ilabi foyze imaz- 
har olanlar, ona uymuglardir, Bu bakimdan o, ars- 
landir; bagkalan. onun yuziinden nziklanmaktadir- 
far. 

2S40. Bu beyitte, XLVII. surenin (Muhammed 
S. M] , "Ey inananlar, siz yardim ederseniz Allah'a, 
o da yardun eder size ve ayaklannizi diretir, size 
sebat verir" iHcalindeki 1. ayet-i kerfmesine t^fiiret 
edilmektedir. Allah'a yardim, Feygamber'e, Allah'in 
ve Peygamber'lnin emirlerine itaat etmekle, Tann. 
anritie uymak, O'nun yolunda din du§nianlariyla. 
ve kendi nef siylo savasmak, inananlara dogruyu bu- 
yurmak, nnlan kotuJiiklerden cekindirmek, malmi- 
canim, varhgim Tam-i'ya vermek anlamlatinadir 
yoksa, Allah'in, yardima Ihtiyati yoktur (Mecma'; 
IX f s. 98). 

2341, Bu beyitte kutup akla, sosnraki beyitler- 
deyse balk bedene, bedendeki or^anlara benzeti- 
liyor. 

2344, Nub - genii. I. c. in 406. b. in §, e bk. 

2345. Kutb, degiimen ta^inin mili anlamma 
gelmektedir; bu anlama i^firet ediliyor. 

2347. XLVlt, sOrenin 7. ayetinden lhfzi iktibas 
vardirj 2340. beytin §. e bk. 



Sahife 193 - 320 






3W 



MESMFVT SfiKHl V 



235S. tr&n bagi. n. e. In 3737. b. nm 5, e bk. 
Beyitte, XLm. siirenin (Zuhrtif), "Onkr nu Rab- 
binin rahmetini pay edecekler? Bizfz gecInHerJni, 
dUnya. yagayiginda, aralarcnda pay]a$tiran,.. ,J mea~ 
llndeki 32. ayet-1 kerimesine igamt edilmektedir. 

235a "Sabir, ukgmanin anahtandir" sqzU amp- 
<* getfyor. "Sabir, kurtu]u S un, een]$ljgm anahtan- 
dir, sekSnmekse, ebedl zenginlik" meallnde bir hadis 
vanbr (Kunuz; H f s. 103). 



* 
•* 



M E T I N 

* Oduncunun egc^inin, has ahirda arap at- 
larim, elde ettikterl nlmetterl gonncsi, o 
tEevleti (Hlemftai. Bu bikiyeye uygun ola- 
rak da aitcak yarligaranayi, yardirai* \e 
dogru yolu bulmiiyi dJlemcniu gerekli oldu- 
gunu niilatig vts ogUt verts, £unku yiiit (*- 
§it zahmet, yarbgnuiiiah gibi tatb olsn, 
Ijcpsi de tattidir; fakat denMuivemis olan 
her dcvleti istemen, dcvfete csj olan bir 
zahmcti de dilemendlr, ania sen a zaluneti 
gtiremiyorsun. Neiekim her tuzatctn yem 
vardir da tuzak. gizlidir. Sen bir tussalita 
kalmigsm; oyla oldug-a hatde keske o yem- 
lere dogru gidebilseydim diyorsuu; o yem- 
lcrin tuzaktn otdu^iuia ski in a Ml* 
getirmlyorsun. 

^,-jtsJ Bir saka vardi; bir de boyu, mihrtetten 
member gibi iki bukllim oimus. bir e§egi vardu 

*j t ^irtinda f afir ytikteti, ytiz yerde yiiz ya- 
ra a£ilm]§U; oliim guniine agikti; gUnii ara- 
madaydi. 

23t)3 Arpa nerde, kuru otla bile kann doymu- 
yor, s.uritur. bile bulajniyordiL Sixtmda yara 
vardi; bir yatidan (3a saka, demjr sigle noduilu- 
yordu ena 

* "Iniyet" sHitij ksrfil»slirmada Janlmtf. 



Sa/7//e 194 - 320 



380 



MISMTV[ JERHJ V 



M[S>fEYl SCEULt V 



381 



astu • Imrahor onu gSrdu, haling aoidi; egegu, 
salnbiyle de dostlugu, tarusikligi vardi, 

Selam verdi, hal-hatir sordu; sonra ne 
den bu egck, dal gibi iki bukliim olmu§ dedi. 

h> Adam, benim yoksullugumdan, benim ku- 
surumdan dedi; su agzj -dili bagb mahluk yiye- 
cek birijcy bulannyor ki. 

31 b^ tmrahor, birka? giin bana ver de [fcdi- 
padi§ahin ahmnda geligsin, kuweUensin. 

MAdam e.^gi ver*; p merhametli kigi de 
onu padigahin ahmna gottiriip bagladi. 
!3WEgek, her yanda gidasi boi, semiz, gd- 
2el P Seng arap auaruu gordii. 

2370- Ayak bastiklan yerler sufenxnig, supijrul- 
musm; vaktJnde samanlan veriliyordu, vaktin- 
de arpaJart. 

Atiarin timar edUdiklerini de gorunce ag- 
sam yukanya tuttu da, ey ulu Tann dedi; 
ISA. , Tut ki esegim, senin mahlfikun degil 'mi- 
yim ben? Neden perSganim, neden sirtjm ya- 
rail, neden angim ben? 

:_iv.'Gece]eri sirtimdaki yaralann smsmdan, 
karnimm a^mdan, soluktan soiuga olumUmu 
istiyomm. 

, Bu atiann haJIeri bu, gidalan yerinde* 
«&P. beta bana mi mahsus, ^ei, bu , 

mi Derken sava$ Besi duyuldu; arap atianna 
egerfer, gemler vuruldu, ige kosuldular 

IW ^pUgmandSui yer-^r okiar yediler, yara. 
landjJar; bedenlerine yer-y er temrenlet batli 



2.19-} Savajtan doniince o arap atlarmin hepsi 

de bitkin bir balde ahira girip yerlere yigil- 

dilar. 
23#S Ayaklan saglnm iplerle baglandi; sLra-si- 

ra nalbantlar dizildL 
33^3 Hanceilerle yaralarim yariyorlar, yarla- 

rindan temfenlcri cikanyorlardi. 

2380. Egek bunlari gorunce ya rabbi dedi, yok- 

sulluguma, fakat bu dertlere ugramadigima ra* 
siyim. 

;.-■■'■ ' gidadan da bezmiglnij o firkin yaradan 
da. Kurtulug dileyen, diinyayi birakti -gittL 

E§egin, ben kismetbne r&wyim itemeaini, 
tilkinjji begenmemcsi 

i^&L Tllki, buyrufa uyup hclal rwik ararriak 
farzdir dedi; 

1.3 £S Diinya, sebepler alemidir t hi^bif §ey ( se- 

bepsiz elde edileme2; oyieyse aramak gerek. 
;58Lj * "Allah'm ihsanmi, lutfunu dileyin" buy- 

rugu var; binia uymak, kaplan gibi ibtia galip 

kapmamak lazim, 
iiiS * Peygamber, nzik icin dedi ki: "Ey ylgit, 

kapi kapanirugtir, kapida killfJer vardir, 
2.S^t» O kDidin anahtan, bizirn geLip gitmefniz- 

dir, biBlm kazanmamizdir, 
.'i^S^ * Anahtai'siz, bu kapiy: acmaya yol yok; 

kul istemeden ekmek vermck, Allah'm adetl 

degU. 



Sahife 195 - 320 



3*2 



MESVFVI SFRHI V 



Egegln tilklye ccvabi 



Egek, bu dedi, diiyancin - guvencin zayif- 
hgjndan; yoksa can veren, ekmek de verir, 

Oglum, padigahlik dileyen T ustunluk iste- 
yen ki$iye bir lokma ekmek, az gelmez. 

2390. Tuzak kuranlarla canavarlann hepsi de 
nzik yemede; ne kazane p?slnrie bunlar, ne 
nzik tasimada. 

1 Rizik veren, herkesin nzkmi verjyor; 
herkesin rizkini onune teayiiyop. 

Kirn sabrederse mki gelir, yetigir; cali^ 

ma zahmctine dugmen, senin sabirsizhgindan- 
dir. 

Tilkmin egegA oevap vermesi 

TiM o dayanc az bulunur; az ki§i dayanc- 
i.a Mner sahibidir. 
23 Az olan, az buiunan geyiti ccvresinde don- 
mek, bilgisizliklendir; herkes nerden padigah- 
liga yoi bulacak? 

• Peygamber, yeter buluga "define" de- 
di; herkes, nasi! olur da gizll dofineyi bukir? 
. . jV Haddini bil de yQcelere ucma; U£ma da 
kStuldk cukitruna dugme. 

E§egin tilkiye cevap vermesi 

E§ek, bu sSzii, Ml ki tera BiiyNiyorsunj 
kofijluk, caria tamaMan gelir. 



MESNFVl SFR1U V 



383 



2j=£ Yeter bulugtan kimse, camndan olmadi; 

hie kirase de hirs yuztinden padigahllk bulmadi. 
. sv" Ekmek, domuzlardan, kopeklerden bile 

csirgenmlyor; buluttan yagan gu yagmur, in- 

saniarm kazanei degil. 

2400. * Sen nasal nzba dugkiin bir ggiksan nzik 

da, nzik yiyene, sana Sgiktir. 
.'•' r -i * Sen pe§inden kogmasan da o senln ka- 
pina gelir; fakat kogarsan bagmn dert olur*. 

Tann'ya d^yanmaian uiltimttil ardatma lm- 
sdsunda sebtjideri birakip gehirdtsn, balkm 
gelip gtesecegi yerlerden cokllip kimsenin 
ugramudigi biJinmez, taiiuimnz bir dagifl 
etegine e*ktlip &c kalun, ar,ljktan ba^im bir 
taija dayayip uyuyan, yiirnbbl, senln sebep 
yaratmtiTtn, rizik vermene dayatidim ; se- 
bepleri birakbm; sana dayanmBtiin aebep 
yaratmasmi gorejim dijen ve dayanct dte- 
neyen zahidin htkayesi 

• Zahidin biri, Mustafa'mn, gereekten de 
kttia nzik Tann'dart gelir, 

• tsrtesen de, istemesen de nzkm, senin 
a$kin& diiser de ko§a-ko?a gelir decUfini duy- 
mugtu. 

^LObSinamak Jcjn kalkti, ouaya diistu; bir dag 
etegme gidip gSnlU yanarak yatti, uyudu, 



* Bu hzyit, metinde yoks k.irS:Ja;t-rrn:im, btfUiib 1M 



Sahife 196 - 320 



*M MESNEVl 5EBHI V 

;,i.,c\- Rizkimm geldigini goreyim $ c diyordu, 

nzifc hakklndaki zannim giic-kuwet hulsun. 

U*Ob Bir kervan yolunu yilirdi, o daga tlugtii; 

o sinamaya kalkjgmig cri uyuim^, uykuya dal- 

mi5 gordu. 

l^: ( Birisi, bu adam nedea boyle yoldan, gehif. 
den uzak, buralara diismils, hem de circip^k- 
2W>fl Acaba bin mti, dirj mi? Ciinku ne kurt- 
tan korkuyor, ne dtigmandan dsdl, 
^u". Kervan halki bagina i^asm oraemi, bu- 
rasini yokladilar; adam, mah&ustan duymae- 
Iiktan gcldi, tinmadi bile. 

2410. Ne krmildan<ii T ne bosun kaJdn-di; gBzmiQ 
smayiga dikmigti ya, guziind bile aemadi. 
j.l,I| Bu rnui-alsis ank dediler, agdiklan bayil- 
mig, kendinden gecmig. 

W*lt Agzma verrnek icin ekmekle bir cotnlek 
yemek getirdiler. 

lt,i j Adam, inadina di$lerini siktJ; o vaadin 
gercekJifini gormek istjyordu adam. 
iM\U ZavaJh pek ag dediler; achktan oiup g&», 
cok. Acidilar, 

tUtf Bicak getirdiler, dislerinin arasina sekup 
zorla agzini ashlar, 

j^i u Agzma corba doktuler; ekmek parcalan 
soktuiar, 

UJ - Adam, ey g&ntil dedi, susuyorsun ams s*m 

biliyorsun da nazlamyorsun hanf. 
i.L,i£ Canlfi, blliyonjm ama dedi, mahsus susu- 

yorum; biliyorum ki cam ma da nzik vej^n 

AJiah, bed?nlme de. 



MESNE VT TEX HI V 



385 



2t|l3 Bundan fazla sinayig nasi] olur? Rj/ik, 
dayananlara bir ho§ca ko^ar - gider. 

'1'ilkiiiin eg*£e cevap verm™, onu 
knzanca tegvik ctmesi 

242f]. Tilki, birek bu hikayelcri dedi; az bile 

olsa eJini kazanca vur. 
£UU Tann el vermis sana, bir i§ gor; kazan 

da bir dosta yardim et. 
%\jXL Kim bir kazanca aynk atarsa, obur dost- 

lara iostlukta bulunmug olur, onlara yardimi 

dokunur. 
2jjt3 QtlnkQ biitun kazanci bir ki?i cJde edemez; 

hem dlilgcr, hem saka, hem tcrzi olanaaz bir 

adam, 

j-b'lLj Dtinya bu karar iizere kumlmug; herkes 
yokluktftn, yoksiilluktari dolayj bir i§ sec^i^ 

ken dine. 

21, If Ortada bedava sofraya otump yemek yok; 
siinnet yolu, bif i§e sanimak, bir kuisanc elde 
etmektir. 

ESegin tilkiy.fi cevap veilp dayftncin, ka- 
zanelarui en . jyis! oLdugunu^ h*r kazan- 
cid diijarn-a muhtaf bulinidugiimi, kulun, 
ey Txnrij bn r$i bana rast g*tir diye dua 
ettigini, bit duada dayanctn gixlmdigini, da- 
yancin, ba^ka bir dayanca mnhtap olmayan 
bir hazanc oldngunu svylemefii, t'aha bii^ka 
sSEtere de gi nacsi 



Sahife 197 - 320 



Egck, iki dunyada da Rabbe dayanctan 
daha iyi bir kazang bilmfyorum ben dedi. 
'iuV- * O'na gukretme kazancinin egini gomie- 
dim ben, O'na gukredig, nzki da arttinr. 
lulA Aralanndaki tarti§ma uzun surdii; ikisi 
de sorudan - cevaptan kakli. 
H/lfl* Eundan sonra tilki, e§ege, "Kendi eHe- 
rinfrle kendinizi tehUkeye atmayin" buyrugu- 
nu soyiedi. 

2430- * Corak, ta^lik bir ovada sabretmek dedi; 

ahmakliktin "Tann'mn diinyasi gents" 

Buradan bir gayirhga gO\;, orada, innak 
kiyisinda otla. 
SUll Cennetler glbl yemyegil bir gayirlik; ora- 
da, tS bele dek cimenler bitmis. 
. • . Ne mutlu o hayvana ki orada bulumir; ye- 
slllikten, (jayirdan-glmenden deve bile gorun- 
mez orada. 
;■-.. ;*. Her yanda bh- kaytiak akmakta, ovadaki 
hayvanlar amana kavusmuslar, hepsi rabat 
.l'ij.-".. Esek, egekUginden, a lanettenmi?, sen ora- 
dansm da neden boyle zayifsm diyemiyordu. 

Nerede sevincin, semis! Igin, nerede nurun- 
pirin; zora du§mu§ bedenin neden boyle zayif* 
Anlattigfin bahge yEdan dogilse o bag - bah- 
C& yuzunden nifin mahmur degil goslerin? 

. Bu aff gMiiluk, bu gbrmezlik, senin yoksui- 
lugundan; beylerbeyi oldugundan degil*, 

• "Bejlerbtyi", btlylec* turtle gtslrr. 



MFMtVl SSHfJl V 



387 






J J-/* Hani kaynaktan gelmistin, neden kurusun? 
Misk ceylanimn gobegindensen iterate misk 
kokusu? 

244(3. A yilco er, soyledigin, anlattigin geylerin 
bir bellrtlsl neden gftrUnmtiyor sende? 

Bir devLetieii haber v'ereii kigide, o dcvlotiii 
bellrtlslni gikmczgen, onuii, buffer verdJgi 
devletic tnukullif oldagutts hlikmetmek ge- 
rektir, Bunttu fiatiine bir deve hlkSyeslnJ 
ornek getirls. 

;_ 4 / Bidsi, bir deveye sordu, hey dedi, a izi 

kutlu, nerden geltyorsun? 
2imi- Deve, senin mahallendekl o sicacik ha- 

mamdan gcliyorum dedi; adam, belli dedi, be- 

Jirtisi disinde g5i'urjmeltte. 

j. ,!.•;■ lnat£J Firavun, MQsa'nm ejderhasim gor- 

dii de, yumugaklik gdsterfll, mtthlet istedi. 
:.hw H AkilJiIar, daha fazla sert davranmahydij 

hani ya, din guniimin rabbi yd i bu dediler, 
jAttfjj MCteize, ister ejderha olsun, ister yilan; 

nonedc tanrilik ululugu onda, ne oldu tanriltk 

gaiebi? 
I . * Tahta oturunca, ben en yuce rabbini- 

zim demekte; pcki, bir tahtakurdu icm bu yal- 

taklarunasi ne? 
. ,«■ Nefsin. hunna sarabiyla, mezeyJe sarhcFg 

olmmssa bil kl caiun, gayb aleminin salkjmuu 

g6rmemi$tir. 



Sahife 198 - 320 



38S taps>revr ^BRHT V 

2M«S * £unku o igigi gdrenlerin bellrtileti vai> 
dir; on] tii" bu aldanijj yurdundan uzaklagiriai 1 . 
iiiL-i * Aei suyun cevr&smrle dGnen, ucan kug r 

tatlj suyu gormemigtir, t&tmamistir, 

2450, Hatta onun inanci bile taklittir; cam f 

inancm yuzilnU gOmicmigtir. 
i'-il Mukallkte yolda, yol vurucu taslammg §ey- 

tan'dan pek buyiik ten like var. 
OiiSt Ama Tanti i§tgi,n] goriirse amana stut; 

kugku carpintilsri, kuruntu cn-pintilan yatigir- 

gider. 
2j^52 Denizin kopligu, ash clan topraga kavu§- 

madikca calkanir-durur. 
„ki' L :0 kopiik topraktandir, suda g&vipfjr; ga- 

riplikte de carpirup girpinmaktan fc&ska care 

yoktur, 
iL,^^, Ama g5zu agtldi da o §ekll gordu, o ya- 

ziyi okudu mu, aitik Seytan, bir da ha el uza- 

tamaz ona. j 

jju^Esek «fc tilkiye eirlar soylwji, soyiodi ama 

gagkinca, mukallit gibi soyledl, 

2uT-> £u >' u ovdu ama suy* 1 ozlemcmisti; yuzu~ 
nti, elbisesini yirtti ama a§ik degildi o. 

,',.'lkE yiizlunun dztir getirrnesi kabul edii- 
mez; glizc] de degildir zati; eiinku o oziir, di- 
lindedir onun, gonliJnde degih 
;.i.i I "j r ! Elmamn kokusumi alrmgtir ama parga - 
bucugu bile elinde degiidii" o koku alisi da 
ona ancak zarar verir, 

2460. Savasta kadmin saldirmasi, dli^mam safim 
yaramaz; belki de L§i bUsbijturi bozar. 



;, i( : -.1 Onu safta arslan gibi giirijrsun; kilic elin- 

dedir ama eli tir - tir titrer. 
;_ M bI Eyvahlar olsuii akli kadm oJana; cirkirt 

nefsi kadm olup talibamis bulunatia. 
lL/^2 Hasili onun akli alt olur; gOgmesi de ancak 

zjyanm buJundugu yanadir. 
liifcii Ne muttu akli erkek, cirkin tieM kadm 

clana; nefsini alt edene. 
iuu 1 ! Fai*£a - bu<;uk akh er olur, Cist eikarsa di§i 

nefsini akil alt eder. 
Ziftfc. Gortintisjje dlijinin saldirmasi da kuwetli- 

dir ama onun ugradigi zarar, e^ekligindendii'; 

o egek gjbi hanf. 
J-l,^ Kadmda hayvanlik sifatlan eoktur; cdnkii 

I- ;id mm gdnlii, ronge, kokuya akar. 
iinbfi O esek de cjayiriigm rengini <3uydu, koku- 

EUnu aldi da butiin deliller, gSnlUnden kacti- 

gitti. 
J ..r" Susuz, yagmura muhtag oldu, bulut de- 

gil; nefiste dkiiz agligi peydahkmdi, sabrr kal- 

madi. 
2470, Sabir demir bir kalkandir babaclglm; Tan- 

n knikana, ustiinluk geldi - gatti yazJsini yaa- 

mig. 
^.u"i' Mukallit, birgeyi anlatirken yuzleroe delil 

getlrir; fakat kiyasla si>y]er h gorevek degit. 
1M"$% MLske bula^mistir ama misk degildir; misk 

kokusu v^rir ama kendlsi pis bir seydir ancak, 
2U13 Ey miirit, pislSgin misk olabilmesl icin pis 

kiginin yiHarca o bahgede oCamasi gerek, 
lit - * a* Egekler gibi arpa yememek gerek; cey- 

lan gibi var da, Huten'de ergavan yc. 



Sahife 199 - 320 






5» MBSNTVt JERHl T 

J i' J ° *° plumla Hut ^ ovasina git de eras* 
karanfilden, yaseminden, gijJden ba^ka birsey 
yeme. J 

; ■ ..- ■ MJdeni neyhana, giiJe ali§t ir da peygamber- 
lerm elde ettikleri hikmeti elde et, onlann «« 
dasmi bid. 6 

,.. Mideni satnania, atpayla doJdunnayi bi- 
rak; artik reyhanla giil yemeye ba. 3 Ia 

,i,«- t Beden midesf seni samanliga, gGniU ml- 
aesiytse reyhanliga cekmekte. 

U*-J Samanla arpa yj yer , h kurban olur Tann 
iSiginj ylyense Kur'an IcesiUr; 

24S °\- t ,* ¥* yantl 1TlisktSr - ^ rjl1 agagiLk pi S H 
Iik; kendme gel de plsligl arttirma, Qin mista- 
m arttir. 

I O inukallidln yMerce delili vaunr yu^ 
lerco Jaf eder; agzindan yiizJerce soz cikat ama 
cam, ozu yoktur. 

Sayleyeniii cam, czli olmazsa, sifcuntia yap- 

ragi, meyvasi nasi] olur? 
;■.,£: Ealki kUstah^a yoJa vurur ama kendJsi 

saman cSpiinden de daha fazla titter. 
2\SL S^ii pariak olsa bile gene □ S tfzd<> bir tit- 

* Olgun ve Tann'ya „ra S mi S goyhm day*. 
, dMr "deriy!* okuyap bilgj kazamm* 
feusurlu kisllorin sfe^j araamdaki fark 

I?ik sacaa geyh, losana yol u biMrir- s5- 
ze num da yoldng edei\ 



MESMEVl SEUHl V 



391 



. ,*,; gaJ 15 -cabala da sen de sarho$ ol, ndr 
kesU de soziinun peginden o sGziin ntiru dog- 
sun, soze eg olsun. 
'„\,i\ Pekmez i£inde ne kaynatihrsa kaynatilsin, 
pekmez tadmi akr. 

: ■; Havuc, elma, ayva, ceviz... Hangisim kay- 
natirsan kaynat, ondan pekmezln tadnu alirsm. 
,' Bilgi de nurla kangir, kayna§irsa inatci 
kigilet* bile bilglnle aydinlanir, 

2490. Ne sciylersen soz, aydm olur, 151k verir; 

cunktt gok, ancak tertemia yagmuv yagduir. 
^ifli Sen de kokyiizii o\ t bulut kesil, yagmur 

yagdiT, Oluk da yagrnur yagdmr ama bir ige 

yaramaz. 
Ut';l Oluktan akan su efretldir^ bulattakl, de- 

nizdeki suysa yaratili^tandir. 
li,gj Dusiince, Hugku, oluga benzer; vahiy, ke- 

glf ve Uhamsa buluttur h gdktiir. 
jjyanC) * Yasinur, bag) - bahfieyi yiizlerce renkle 

beiser; oluksa, komguiuri blrbiiinc dusimir, 

kavga kopanr. 
V-M Esek, tartigmada tHkiye iki, ii? kere sal- 

dirtU ama mukaUittl; sonunda onun duzenine 

kandi-gittl. 
ji^v-GSrgUsu, anlayi?! yoktu; tilkinin diizeni, 

onu aldativerdL 
Uft] Yatiek - icmek hirei, onu dylesSne ak;atti 

kl, besytk delili varken gene de tllkiye alt 

oldu, 



So/ii/e 200 - 320 



393 MHSNEVI SEfiHI V 

* Adamin bir], bir gencte foulusurkcn, btt 
hanger tie oe i^in dlye sordu, Gftnc, birUi, 
kftklaiudfl k&tii dtfsliiitirac, onunla karmni 
yaranm dedi. Adam, h«m.,. t liem de, Al- 
lah'a hamdolsun tHyordu, ben aenin hakkln- 
da kbtii bir dii$unceye kapimiadim. 

Benim beytvm, beyit dsQil, ikMmdirj 

Benim afayim, §ak&m, dkiy t §aka degil, 

dyretigtir, 

"Oercettten de Allah, sivrisinegi de ornek 
getirmekten gekinmox, ondan iistibi hay- 
vanJarj da," Yanl, "Allab, bu ornekle ne 
dcuiek istiyor" deyip inkar* du^erek gv- 
puIIitI in ml :i nl u n da ornok getirir, Bu 
soaij soyJeyenli?ro cevap nlarak da, "O 
tirnekle cogumi azdinr, pegijmi da dbgru 
yola getirir" buyurur, Ciinkil her smayig, 
teraziyie bcnsser. £ok kisjiiin, bu smayi? 
yiimnden beti - bemzj knsanr, geK$ir; fiok 
Idsi de muradma cremez, mahnun olur. 
Bu hiisusta biras (Ulijiiniirafin, jniee bonug- 
■anna tlafr eok geyler elde edersln. 

lJ,?S Genglere dtigkun biri, geng irisi birini evi- 

ne gottirdii 

J.LiSJ*"' O lanet.lenmis, gencin belinde bir hanger 
gordii; beljndeki bu da ne dedL 
2500. Gen?, kdtii huyhmun bir I dedi, hakkim- 
da ktftti bir dLigilnceye saparsa, onunla karmni 
degerim. 



ME5NFVJ JERHI V 



39S 



j'iisl Adam, hamdolsun AUah'a ki dedi, ben,. 

gergekten de sen in hakkmda kotij biv du$iin- 

ceye sapmadim. 
: . Erlfk, erkeklik olmadiktan sonra hange* 

rin ne faydasi var; yiJiiek olmadiktan sonra 

migfer fay da vevmez ki, 
SSftJ * Tutalim, AJi'nln Zu'l -fekaar 1 ! miras 

kaldx siujh: Tann Arslani'nm kolu - eli varsa 

sende, goster kerdlni, 
.-■ . * Tutalim, Isa'dan bir dua dgrendtn, o duS. 

akhnda; ama nerde sende Isa'nin agzi - duda- 

fi, dili -dial a clrkin? 
i/ef * Kazan? clde etmek igin dtyeiim ki bir 

gemi yaptin- Nub gibi bir gemi kaptam ner- 

de? 
;~Cl* Tutabm, Ibrahim gibl put kirdin; be- 

den pul.unu atese atip feiKi etmek nerde sen- 
ds? 
. cj Bir dclilin varsa meydana cikar, gSster; 

o delille tahta kilici Zii'l ■ fekaar yap, 
i'lof Seni kulluktan alikoyan del 11, yamdamn 

gascbidir sana. 
2$t?\ Yolda korkanlan yUreklendirdin ama giz- 

lice hepsinden de faala titremedesin. 

2G10. Herkese ( Tann'ya dayatima dersi yei-iyor- 
sun ama, hirsindan, havada u^an sivrjsjnegin 
damanni emiyor, kanim iciyorsun. 
; j N A askerin ijniine diisen aftlaksiz, sakabraq 
yalamna, edep yerin tamk. 
. $.'.J1. Go n Li I, adam olmayigla dohl oWuktan soo* 
ra sakalina, biyigina gulerler. 



Sahife 201 - 320 



394 MESNEvt ?ER1U V 

211% TOvbe et, yagmur gfibi gBzyaglan ddk de 
sakahm, biyigim gul{i§ten fcurtar. 
;•.!■•, " KuJIuk ederek erlik ilacmi ig de Kbg. 
burcu'iidaki guneg gibi isin. 

Mideden vazgec, gondle dofru yUru de 
TamVdan, perdesiz selam gels in Sana. 
;•*,. r._Kenduie eeki-dtizen ver de bir-iki adnti 
at, yiini de sonra agk F kuiagitii tutsun, gel de- 
sfri sana, 

Egegia, dayanca sanlmasina, w&inip ka< 
CuimaaiDa, fcilkLnln, dtizenlo list olmusi, 
tilkiyi ormana, arskmm yamna 

Tflkl, dUzende ayak diredl; egegln saka- 
luu tuttu, onu cekip goturdii. 
. > - * Nerde o buytik tekkenin mutribi ki agk- 
]a tef calsm, e5elc gjuj-e^ gitt j nag™^ 
tutturaim? 

• Bir tav^an, arslam kuyuya atarsa, Mr 
tiiki, tiasil oiur da ejefi cayirhga cekmez? 
2520. Kulagim tika, afsunJara kanma; ancak o 
bagig sahibinfn, o erenin afsiinuou dinte. 
■' '■ Onun efsunu helvadan da tatUdir; 5y] e 
Wr erendlr kt o t ayagint bastigi toprak bile ytiz- 
fence tada sahip olur, beiva kesillr.gidiw, 

Sarapla dolu koca kiiplw, onun dud&Wa- 
nndakl saraptan mayaJannugtir, 

Ama onun Ia'l dudakiannin sarabim gdc- 
weyra, didan uzak olan kisinin cant, garaba 
iflaktir. 



MESNEVI SERHI V 



3W 



0L, : * K3r ku?, tatli suyu g5rmezse, nasiJ oJur da 
aci sa kaynaginin cevresinde dolagip durmazT 
IS fc^ * Can MCisa'si, gbnlii Sma balino getirir; 
kor dlidu kuglannin gb'zlerini acar, 
j.-> X *Can Ijjirm'jiin Hussev'i nobet ealmakta; 
hasiii gahirde se-ker ucuzladi -gltti, 

* Gayb Yusuflan ordu cekiyorlar, seker 
kami^i denkleilni geiirfyorlar, 

3S&* 1 * Misir'dan gelen develerin ylizter] blzim 

yana; a dudulai', genii k seslerlni duyun. 
j.^i'S Sehrimiz yann gekerle dolacak; sekei' ucuz 

ya* daha da ucuslayacak, 
2530- * A tatliya dti^kijn O^anJar, §eker icinde 

yuvarlanin; safrahlann kfirii&lerlnln inadina 

dudulai' gibi §ekerleie batm. 
j<5.jjj • D&wttpj &An geker kamisint, yapdacak ig f 

ancak budur; cardar safin, iscvjifin gey ancak 

budur. 
l5ii- Si nidi gehrimizde bir tek ekgi yialu kal- 

madi; gunkii §Iriii, Husrevlcri tahta gikaTdi. 

• Ya hay mi ya hay.. Meze iistiine meze, 
sarap iistiine ?arap. Yurii, min^reye gik, sala 
ver, hetkesi cafir. 

L5ii, Dokuz yilnk sirke bile tatlilagiyor^ tagla 
mernier la'l oluyor, altiii kesllfyor. 

;• * Giineg, gokyiiziinde elcegiiderini gitp 
makta; zerreler, a§iklar gibi oynasmakta. 

Gozler, ye^illikten niahmurlagmig; giil, dal- 
larda ^ief:k!?i' imjiul.'j. 

■ * Devlet g5zU, kayibjiz - §artan buyii yap- 
makta; can, Mansur olmug, Enel-Hak diye 
bagirmakta. 



Sahife 202 - 320 



306 



WESNEVI SERHt v 



MKNfcvt 5FHH1 V 



39T 



KSS« TUki, bir e^egi goturuyormu §I ko gtftur- 
sun. Sen e§ek olnia da gam yeme. 

Yii2ii safraji gibj saramu^ dndakJari go- 
voriuig, elleri agac yapag, ^y jj^^ 
to flan bir adamm, keadini bE r eve atmasi, 
Ev saiubi, hayrqla, ne | du aiye sorilriK1 
dJSanda flakier] tutuyorhr demed; ev sa- 
hJbinni, a miil>4rek f e§efc degilsin $&, ne 
korkuyorsnn demesne jtiu-fihft; da, i§e fcvle- 
sine saribn^lar, oj-lesfoc girijoii^r jj fe 01 ._ 
kamn, bugiin ben| de «jek suuiu-lar d a 
tutarlar demesi 

9 Adamm hiri, kactl, bir eve sigmdl; yusii 
-TOriydi, dudaWan goyermigti; beti-tenzr 
atmigti. 

2540- Ev sahibi, hayrola dedi, ihtiyar adam E ibi 

cllerm titrjyor, 
*5y Ne var, ne oJdu, neden kagtm; neden be- 

tm-benzin atti bdyJe? 
iiul Adam, salim padigafa eglendirmek Itfn 

bugmi cgekJerJ tutuyorlar dedi. 
£«lfj Ev sahibi, a atncasmm cam dedi esek- 

tan tutuyorlarsa gant, ne gam V ar bunda' Yii- 

rtl'git, e§ck degllsin ya. 
JSU Adam, e^ek tutmakta oyle kiasmislar jse 

oyle sanlrmslar ki dedi f beni d e e?ek sayar- 

n v \J^ *?*f* SyIesine SW*&Waii i5e 
ayird edjg duyguEunu almig - gitmjg. 



3>6«ji Basimizda, ayird edemeyertler oldu mu, 
egegin sahibini ahr - giderler, 

;. c .ij h • Ama bizim sehrhnizin padi^ahi, bog ye- 
re birgey almaz; onun, ayird edi§I de V&rdir, 
duygusu - gorgiisu de. 

i ; iL,£ * Adam ol da e§ek tutanlardari koi'krtia; a 
zaroariin. Tsa'si, esek degilsin sen, korKma. 
;„■;. .'; * Dorduncu kat gok bile senin ijiginla 
dolu; haga* vallahi duragin ahir degil. 

2550. ESr I§ yiizunden ahii'dasin ama kadrin, 

guikyuzundcn de yiice, yildizlardan da yiice. 
j^f.i tmrsfaor baskadir, esek ba^ka; her ahira 

giren e§ek degildir ya. 
2f'^'L Ne diye bGyle egegin kuyruguna yapjgtik^ 

Gul bah^esini aiilat, terii taze giillerden bahset. 
i*&$ Narlardan, turunclardan, elma dallai'in 

dan, garaptati, sayisiz giizelJerden $&4 aQ. 
y;< : \., Vahut dalg^si bile inci olan, incisi sQa sSy* 

leyen, goren dcnizi bildir. 

2'^z Yahut gUI devsii^eii o kugEan, altin, gumu^ 

yumurta yumurtlayan ku^lan anlat. 

-,. : :.£Yahut da keklikleri besleyen, hem ytiz iis- 

tii, hem sirt (istu ugan doganlardan suz et. 
j^'-i AJemde gizli merdivenler yar, basamak- 

basamak, tfi gOkyuaune dek. 

j •'/. % Her bolUgUn bir ba§ka merdivenl var; 

her yuruyii^un, h&r gidisin Wr bagka gogii, 
j/jO Her bin, obtfrunun halinden habersiz.,. Bir 

miilk ki geni? mi genig; ne kojiu var, ne ba^L 



Sahife 203 - 320 



393 



MKIS-EVr SERHl V 



£560- Ba, o neden boyle ho§ diye sag] rip kaJ- 
mis.; o, bu iwden boyle sagmiug diye salmis- 
kalmig, 

'..-i * M^fetj "Allah'm genig yeryuzu." H&r 
agag, bir yerdert bas vermis, yucelmis. 
j^ul Agatfardaki y-opraklar da, ne guzel mulk, 
ne genig alan diye sukretinckte, da liar da. 

BulbuUer, igtigin $araptan bize de sun df- 
ye krvnm - kivrim giecklerin cevreslnde donlip 
ottigmekte. 

SM, Bu EosiJn sonu yoktur; sen gene den de o 

tilkinin, o arslamn, o hastaligin, o agligtn hika- 
yesJni anlat, 

Tilkinin, e^cgi axslaniii yanma gotiirmesL 
i^egln aislanda^ kacmasij e§ek daha iizsik- 
tsyken tic diy« aude fitlrn diye tilkinin nrs- 
Jmu jiaylamasi; arslanm, hayfli, bir flaha 
gft do omj haudii-, jfetir ilije tilkiye 
yalvantiasi 

y. Arslan, ona siddirsin da paralasm diye tD- 
ki, esegi daga pfea^ cayirliga goturdU. 

- Esek, arslandan uzakti; fakat arslan e§e- 
gin yaklagmasma sabredemedl; hirsindan, 
.1 Korkunc bir tarzdn kiikredi; fakat ton- 
dayacak giicij de yoklu 

E^k, bunu uzaktan gordu, nalitii sokeras 
sine ta dagin dibine dck kaeti. 

Tilki, a padisahimjz dedi, sava§ vaktin- 
de ne diye sabrettnedin? 



Mesmvl SERHl v 






aw 



2570. Sabredeydin de o sapik, sana yaklagsaydi; 

o vakit, azicik bir ssldmgla iist gelirdin ona. 

Si -i * AceJe etmek, §eytan h in diizenidir; da- 

yarimak, igi hesupJamaksa Rahman 'in lfitfu. 
■_■■ -•; Uaaktaydi, saldiracagim anladi, kacti. Se- 
nin de zayifhgin mcydana ffikb; yuzunun su- 
yunu ycrlere doktii. 

' ■ Arslan, gueum yeifinde sand mi dedi; bu 
kadar halsiz dustugiitnu bilmiyorniusum. 
-+Z. j., Afligim, ihtiyacim simn asti; a^liktan 
sabnm da yitti -gitti, aklim da. 
n'- ■■■ Gikiin yeterse aklini kullan da bir kere 
dnha onu buraya getir. 

:■ . Duzeninle onu buraya getirebilirsin; liele 
bir £ali& bakalim; getir irsen sana kars.i minnel, 
§ukran duygulan duyanm. 
i ■ Tilki, peki dedi h Tann yardim ederse onvm 
goniil gozQnii muhijrler, onu ]«jr eder, 

GordLjgijnden kocktu ama korkusunu unn- 
tur; bu da e§eklikten uzak birsey degildir, 

Yalrjiz, getit-irsem gene tea davranma da 
eline ge^ecek nski yele verme. 
2580, Arslan, evet dedi, ^inudim, anladim ki 

pek hastayim, halsizim, nerdeyse bcdenim da- 
gikp gidecek. 

I Kendimi uyur gSsteririin, e§ek yanima 
gelinceye dek kirruldamum. 

Tilki yola diistii; padigahim diyordu; sen 
bana yardim et de akli gafletle ortUlsiin, 
a." i . E§ek, her i§e yaramayan ki^iye inanma- 
mak iein, igleri onaran Tann'ya tbvbeler et- 
migtir. 



Sahife 204 - 320 



400 



MfSNsvl SERHJ v 



MISNBVI SERJJl V 



401 



j/iSi ; Duzenle tovbelednJ bosdurayim; biz ak- 
Jin da dusmaniyiz, aydm ahdin da, 
K«5 Efcgto kelJesi, c^uklanmum topuqur- 
du^n^si, akU-fikd, ma Sa nar,m]z a karp bir 
oyttncaktir, 

*2!? ^ ? MlZimri *®&m& saatte mey- 
dana gelen aklm, Akh Kill ka^ismda hiik- 
mu mm&Si esamisi okunamaz. 
2^9 *>0 akil, Utfirit't™ biJgi beUedj, zUhaT- 
** bfc, l »hjbl oldu; bizim biigimizee, huyu- 

-'.::■• "Insaiia belief!" & yet j, tugrannzin klv . 
™ar, "Allah katindaki bilgi" yi eIde etmck . 

ur maksadimiz. 

2590. O sim ti bizi ama, bmun bunJaria bera- 
cer gene de diizenimiz, yOzlcrcc smayisi kj- 

4 2i ^T Jlm kJ ° ^ V5ek hU ' VllJ ' ^vbesini ba- 
zar da bunun somluguna ugrar. 

* Ahdi, tfivbeji bo*mak, Insam bclSya „*- 

£«nu bir ig fcfcmeweteri buyurulanlaria 
Isanin duas^a kendUettne gftkfen w ,f ra 
inenler, sarpildilar; "Oaiardat, baalanm 
mayimm, dom UJ! y 4pt! ," ^ s imiJ , Btte de 

_tab£uia g1t* Fr Allai' B siguHrB* 



S™ stiz, kar-sjijurih^a eltltnmijtir. 



a*% Ahdi, tovbeleri bozmak, sonunda lanetJen- 

meye sebep olur. 
iHTi Cumartesi gunieri 1$ yapmamalan buyu- 

rulanlar, tobeterini, ahitlanni bazduiar da £ar- 

pildilar, k£tti bir oliimle oldiilor. 
%H*\u Tam'i, o toplulugu maymun kiligina sok- 

tu; gujikU ayak dirediler, Tann ahdini bondu- 

lar. 
afirtfBu Ummette beden bukiniindan carpilnia 

yoktur ama a akilk-fikirli er, gomiller car- 

pihr. 
1.53tAdamm gCiilu, maymun gonliino dondu 

mu, bedoni, maymun gdnlunden d$ agagi plur. 
1$ft% GbrilUrtun bir^yden habei'i olsaydi, bu 

hiinerl eld* etseydi, o cgekj e^ekliginden do- 

layi hor bir hale ctQ$gr miydi? 
S'^** Ashab-i Kehfin kopeginln huyu guzel- 

di; kopek kihginda olusu, ona bir kusur vei> 

di mi? 
i'JH'i Cumartesi gUtiii i§ yapnianialan buyuru- 

lanlar, halk, azabi gozlariyle de gorsun diye 

cai'pildilar. 

2600 Tobeyl bozmalan ytizunden, yibbinlerce 

ki§i, iff yUzde ^arpibmgtir da domuz olmugtur, 
es-ege dfinmiistiir. 

Tubing tandirmak isan Ikitiel defa o 
ka^an ejegin yajiina ^Emvsi 

2-toj Derken tilkl, gene esegin yanma geidl. 
E§ek, senin gibi dosttan saktnmak gerek dedi; 

V. 26 



Sahife 205 - 320 



403 



iTESNEVl SERHl V 



MESNPVf SEftHl V 



403 






A adam ohnayan, ben sana ne yapUm da 
tuttun, ejderhanm yamna gStiirdun beni? 
2te I Canima kin gutmen de ne; a inatci, buna, 

Benin yaradiliginin pisliginden taagka bir sebep 
mi var? 

7^0^ Hani akrep gibi. Ona bit* zarar vermemig- 

ken tutar, yigidln ayagini sokar. 

. ■ * Yahut da geyfcan gibi, Bizden ona bir 

zarar gelmemigken o, bizim can dusmammszdir. 
y—.'U, Huy bakimindan insanin canma du§man- 

die; insam hciak etmelde sevinir, kuttu bir hale 

gtlir. 
Uo} Insanm peslni hig birakmaz; onun kotii 

huyu, firkin tabJati, birakir mi onu hio? 
■ w \i^{- Qunku onun kStii huyu, sebebi yokken 

tutar, zulme, d(j$manhga seker onu. 
2tc3 Her solukta, seni bir kuyuya atmak icin 

bir otaga eaginr. 

2510, Filan yorde suyla dohj bir havuz var, 
kaynaldar var der; bu sozii, seni bag a$agi 
kuyuya atmak jcjn soyler, 
--' ■'! * O lanetlenmis, kendisine vahiy gelen, 
gozu acik, gcirugii gercek olan Adetn'i bib §e» 
re ufratti, zarara diigilrdu. 

* Bir sucu yokken, bir gecmi&i yokken, 
ona bir zaran dokuronamisken, Adem, ona 
haksis bir Js. yapmairu§ken bu |§.j yaptj, 

1 * Tilkl, Benin gfiziine arsjati kiiigmda gjj- 
rtinen, bUyiiden meydana gebnig bir tilsimdi 
dedt 



! Yoksa ben, cussece senden kiigugum; oyle 

oldugu halde gene de gece - gondii, orada ot- 

luyorum, 
i : . 5ylesinc bir Ulsim yapmasalardi, her kar- 

mna duskun, oraya at stirerdl, 
JH** Fillerle, ejderhalai'la dopdolu, ag, aziksiz 

bir dunya varken SyJe bir ova, tilsimsrz, yem- 

yesil kahr ml hie? 
iU^ Zati ben, dyle korkunc birgey gOrursen, 

sakin korkrna diyecektim sana, 
ji '■■ Fakat gonliim, ball tie yandi da daldim, bu- 

nu sana belletmek, akllmdan Clktt - gitfci, 
1 Seni aziksiz bir halde kopek aehginn tu- 

tulmuij gbrdiim de derdine bir derman ola- 

yim diye acele ettim, 

2620. Yoksa sana tilsimi anlatirdim; o, bir ha- 

yaldir, gb'mniir araa ash yoktur derdim. 

Esegin tilklye cev&bi 

ll; J E§ek, git go^umuti onunden a dtl^man 
dedi; git de ytiziinu gormlyeyim a girktn su- 
rath, 

Seni bahtsis bir hale sokan Tann, firkin 
yuzunii de pok kotii yaratmig. 
.U-'.' Hangi yiiale geliyorsun bana; gergedanda 
bile bu kadar kahn sagn yok*. 

Seni gaylrhga gotiireyim diye apagik ka- 
mma giriyordun benim. 



"Safin, sOid, bUyle t0rk«e oUriik geciyar. 



Sahife 206 - 320 



404 



MESNEYl SERHt V 



att5 Azr&il'in yuzibiii gBzlerimie gSr^m; aon . 

ra da gene gelmi^sin, kandirmak istiyorsun 
benl, 

bU. Ister egek olayim, ister eseklerin kusu- 
ru; nihayet benim de canim var; sen In laf- 

lanni nasi! satin a J mm? 

■ Benim gordilgiim, benlm ugradifim o 

amansiz kcrkuya cocuk ugrasa, bemen fcoca i lJV 

2t-;£ O Jforkudan cansiz, gSniilsun bfr haJde 

ketidiml dagtfan a§agiya bas asagi attim. 
:UT,g O perdesfc azabi goriincc korkudan aya- 

gim baglandi, 
2630. Lutuflar, ibsanlar sahib j Tann'yla ahdet- 

tlm, sen dedim, ayagimdaki §u bagi Qfa de, 

l*3| A benim yartimcun, bundan bdytc ahdtm 

olsun, kimsenin sosiine kanmayayim dcdim. 
2fcS ! Benim o duam, o sizlamsiin yiizunden, o 

solukta Tanri, ayafimdaki bagi gozdU. 
;,,^ Yoksa o erkek arslan bana erisjrdi; ars- 

lamn pen^esi altinda kalan e$ek, ne hale gelir? 
itSt, O ktlkreyen arslan gene sen! yolladi ba- 

na; a kStii eg. dost, gene bom kandirrnaya 

yolladi seni. 
2L-15 • PIcrkesin, herseyin, kendtsine muhtac 

oldugu ihtiyacsiz Allah'm tertemiz zfitina an- 

doJsun ki kotii y,ian bile, kotii dosttan yegdir. 
Zb%KMp yiJan bon kistnin canmi alir; fakat 

kotii dost, insani atege atar, ategi yurt e der 

insana. 

:lnsan r o soylemew bile kotu arkadagtatt 
huy kapar; goniil, giztfce onun huyuyla huv- 
lamr. 



MESNEVl sikhi v 



405 



?_fr*>? sermayesiz, sana golge saldi ml, senin 
sermay&ni alir-gider. 

U.V% * Aklin, bir ejderha bile olsa, bil ki kfittf 
dost zumruttur, 

2640. Aklimn gSzlerini karnagtinr* onun kina- 

masi, seni t£un illetitie ugratir. 

Tilkinm egegc cevap vermcsi 

2A<n\ Tilki, biKim saf gonlunnuzde tor-tu. yok; 

ama vehimden dogan hayaller dc ku£umsene- 

mez. 
%&b% A saf goniillii, biitiin bunlar senin vchmin; 

yokea sana kargi gordiimde ne bir kotiiliik du- 

^Unoesi var, ne bir diizen. 
%JU*& Kendi sirkin hayaline uyup da ona gore 

gorme beni; seni sevenlere ne diye kbtii btr 

zan beslersln? 
2tuu • Temiz karde^lere lyi zan besle; onlar- 

dan, gi5rUnli|te ce£a bile g&rsen,ho8 gor onlan. 
jb^5 Bu kbtu hayal, bu kotii vehim belii-di de 

yuzbinlercG dostu, dosttan ctti. 
SMtU Esirgeyici biri, cefa etse, seni sinasa bi- 
le, aklin, onun hakkinda kotu zanna kapilma- 

rnasi gerek, 
XU^ Hele ben, hi? de kotu kisi degiHm; senln 

kdtli gordHgiin, ancak bir talsimdi. 
l<ci,t Ugradigm sey, kotii bile olsa doatlar, boy- 
le bir ys.nl 1 51 bagiglarlar. 
ihi(3 Vehim, umtt ve korfeu hayall, ytikvyz ild 

biryiik engeldir, 



Sahife 207 - 320 



406 



MEWFVi SEElif V 



MSSNEVl SIRRl V 



*07 



2660. ■ Hayalden dogan by gekiJIer, bu gorii- 

iiiig, bir daga benzeyen Haul's bile zarar vevdi. 

ALfi\ • CSmert tbrahim, vehim alemlne diisun- 
ce 'Bu, benim Rabbim" dedi. 

StU^j Te'vil indsini delen bile yildm andi da 
boyte bir yorumda bulundu. 

Gti/Jeri baflayan vehimle hayal, oyle bir 
dagi bile yerinden oynatti. 

h * O bile "Bu benim Rabbim" derse, ar- 
tik trl kaz p&laziyla e^egin halj ne olur? 

Daflara benzeyen akiUar, vehim denizle- 
rinde, hayai girdaplarinda gaikolur - gidcr. 

* Bu kotiiltik tOfani, daglari bile asaiken 
Nuh T un gemlsine girendcn baska kim uman 
buiabrlir? 

* * Bu gerjek inane yolimu kesen hayal 
yiJ2unden din chli, yetmig ik( boliige ay nidi . 

i * AiK9.lt gercek er, tam inanmig ki§i, ve- 
il Imden, hayalden kurtuidu; kasmm kilina Ye- 
ni Ay demedi o. 

• Kigi, Omer'in l^igma dayanmadikt;a ka~ 
ginin efri, kivrilmis kill, yoJunu keser onun. 

2660. Yuzbinlerce koskocaman gemi, iirkerek, 
korkarak vehim denizinde, tahta-tahta parca- 
lanmis-gitmistlr. 
IfctJ I Bunlann en a^agisi, akilli, fllozof Firavun'- 
dur; omin Ay'i bile vehim burcunda tutulmug- 
tur, 

-ib. Hie klmse, namussuz kadui, hangi kadin- 
dir, bilemea; bilense, artik zanna dligmez. 




; i:i. Degil mi ki vehmin, zati bagjm dondttr- 
mu§ h gasirtmig seni; pekl t ne diye bir de tu- 
tar, obiir vehmin cevreslnde dolamrsm? 

Ibi-L, Beni, kendi bcnllglm aeze diigiirmiis; sen t 
me diye varlikla, benlikle dopdolu bir halde 
gecmis, kargima oturmuggun? 

ifabi Eenlikten - biilikten kurtulmuij birlsini 
canla-bagla aramaktayim; bulup da o gti- 
zelin cevgenenine top olmak istiyorum. 

; it-.. * Kim benllglnden, varhgindan kurtulduy- 
sa, biitlin benler, odur zati; kendisine dost ol- 
mayan, herkesln dostu kesilir, 

Xi^Ayna, ustiinde birgey yoksa, tertemizse 
<3eger kazamr; ciinkii hepsey, onda gorunijr. 



** 



Sahife 208 - 320 



JtrSNtVl SERHt V 



409 



(S E R H) 

2360. beyitten sonraki hikayc. "Kettle ve Dim- 
ne." den ahnmigtir: 

Arslamn biri uyuz olur, halsiz kabr. Kendisinc 
hizmet eden bir tltkj vardir. Arslana, bu illetin, >bu 
halsMigin, egek ytincgiyle kulagmi yeifse geceeegini 
soyler. Arslan, tilkiye, b!r esegl kandinp getirmesi- 
ui buyumr. Arslan gidip zayif bir esek bului" onun- 
la konugmaya ba<jlar; zayifhgmm sebebini sorw 
E$ek, sahibim $ok yuk yi'ikliiyor, ylyeccgimi de az 
veriyar der. Tilkj, seni bir sayirbga gotiireyim de 
orada ye, ic, canlar deyjp esegi kandmr; ars- 
lamn yanina gotUriir. Arskin ona saldinrsa da 
basarnmaz ve esek kacar. Tilki, arslamn halslz- 
ligine sasar, sebebini sorar. Arslan, halsizligini 
soylemekten utanir, kullar der, padlgahlann js- 
lerindeki hikmeti bilmezlsr; sen gene git, o egegi 
kandir; buraya getir. Arslan tekrar e^gin yanina 
gtder; gtirdiigun arslan degildt, orada otlayan, kuv- 
vetlenip arslana donen bir egekti deyip onu kandinr, 
arsl?qa gotUriir. Arslan, btj sefer esefl para- 
lar; ben der, gidip bir yikanayim. O gidlnce, tij- 
ki, egegin kulagiyla yureginl yer. Arslan gelip esc- 
gin yiireliyje kulagim bulamayinea, trlkiye, bunun 
yurefiyle kulaklan nerde der, TJlki, yokta kl der, 
kulak, duyma organidir, yiirek de diisiince oiv 






gam; onuii yiiregiyle kulaklan olsayi, ilk saldmyi 
gordp kurtuQduktan sonra tekrar bana kamp buraya 
gelir miydi big? (Or, Irvdu Shckbar: Pan^atantra; 
Tehran Univ. Yayimi; 1341 & H. 1961. s, ITS -ISO. 
Hikaycde tilki yerine cakal ge^iyor.) 

Saevlana, adeti eevhile to hiksyeyi, ccgitli lasar- 
ruflaria nakletrnektedir. 

2364, Imrahor (Emlr-l ahur). IV. c. 2005. b. nin 
§> c bk, 

2384. LXII. sQrenin (Cumua) 9-10. ay eflerl ti- 
de, euma gunii ezan okununca naina^a gidilmesi, 
all? -verism bu-akilmasi, namazdan sonraysa dagilip 
AMh T m lGtfunun, insaruwn dilenmesi, ^aligilmasi, 
Allah 'm gok anitmasi buyurulmaktadir; beyitte 10- 
fiyetteki 'Allah'm ihEanim dileyin" ciimlesi, lafaau 
lktibas cdilTTjigtjr, 

2385 - "Rizik anahttirlan. Ai-g'a dogrudur; Al- 
lah, inBiitilai-a, nafakalan miktanncst indirir; nnfa- 
kasini, ge^im nesnelerini artbranm nzkmi da artti- 
nr; azaltanln t'izkiru da azaltir." (Hadis; Cimi, I,. 
s. S21 

2387. Allab/m adeti. Kur'&n i Kcrim'in XVII- 
suresinin (Esra) 77. a>Ttinde "s^nnetimiz", XXXIII. 
suresinin (Ahzfib) 62., XXXV, sQresintn (Fatir) 43., 
XL. sijresjnin (Gaafir) So. XLVIH, sQresinin (Feth) 
23. ayetlerinde "sijnnet' Allah" diyc ke^er; peygam- 
Iwrleri, yurtlarindan cikaranlann, pck az bir za- 
man sonra helak olacaklan, miinafiklarjn, olume 
mahkium okluklan, ululuk Eatanin, diizene bag 
vnranin, kendistnin ziyan edetcgi. azap gelip flatin- 



Sahife 209 - 320 



410 



MTSNEVl SEHHl V 



ca imanin fay da vermiyeeegj vo kaflrlerin, mutla- 

ka alt olacaklan hakkmda, "Allah 'in dcgi$mez tak- 
diri" bu sozle jfade edllir, Din bilginleri arasinda 
"Sunnet'ullah" diye amlan bu "mttbrem takdir" 
halk arasunda "Adet'ullah" diye soylenir. Beyitte 
"Siinnet' Allah" lafzl iktibasUr. 

2395. "Kanaat, tUkennies maldir." (Hadls; 
Cami'; II, s, 74) "Kanaat, bitmez detinedir." (Kii- 
nife; n, s, 128) Beyitte bu hadislerc igaret edilmek- 
tedir. 

2400-2403. "Ri^jk, kulun onu arayismdan da- 
ha fazla, kulu arar." (.Hadis; Cami\ II, s. 21; Kii- 
nuz, II, 78} 

2401. beyitten sonraki hikayc. Furuzan - fer 
merhum, "Maahiz" cte, buna benzer bir hikaye nak- 
lediyor, & 178-179) 

2427. §ukur-Riski arttmg. Xl\', surenln (Ib- 
rahim A. MJ 7. ayetfnde, mealen "Hani Rabbiniz 
size, andoLsun ki nimatlerine ^Ukrcderseniz arttin- 
nni ve andolsun ki nankorluk edcrseniz, s.uphe yok 
ki BZfifjim pek cetindir demsgtir" buyumlmaktadir; 
lieyitte bu ayete igaret edfliyor. 

2429, "Kcndi eJlerinizle kendirtizi tehtikeye at- 
mayin." IT. surenin (Bakara) 195. ayetindcn laf- 
si iktibas vardir. 

2430. Tann'mn dunyasi genis. IV. su renin 
(Msa') 07. XXIX. surenin (Ankebat) 56. ve 
XXXIX. surcnin (Ztimer) 10, ayetlerinde gecer; be- 
yitte bu ayetlere isaret edBmelrtedir. 



MESNEVI SERHl v 



411 



2446. En yiiee rabbinizim. Firavun, Tannhk 
davasma girigince bu sozii soylemi$ti. LXXIX, sQ- 
renin (Nazi at) 34, ayet-i kerirnesinde gecer. Beyit- 
te bu sow, "Rabbi Ala" tarzmda ge^iyor (L e, 278- 
279, 869 ve 2462., II. c. 2466. b. lcrin 5. lerine bk.). 

2448, Aldamg yurdundan uzakla^mak. Hz. Fey- 
gamber'in (S. M), XXXIX. surenin (Ziicier), "Al- 

lah'm Islam igin gonliinu agtigi ki§iye kini benzer 
ki o h gergfckten de Rabbi nden bir i^Jga, bir aydinhga. 
nail olmu-jtur; yazildai- J suit Allfsh'i anniaya kar§i 
yurekleri kaskati olanlara, onlardir apacik bir sa- 
pikbk iginde olanlar" mealindeki 22. ayet-f kerime- 
siri okuduktan sonra, "Nur kalbe gii'ince hatb, a£l- 
hr, gentler" buyunnusl&r; Ey Allah Elcisi. buntm 
belirtisl nedlr somsuna da, "Aldanma, gurm' yor- 
dundan u«akJagma]i, 2vvk ve ne^e yurduna yonel* 
mek, Glum gelip gatmadan oliime ha2irlan:nak" ce- 
vabilU vennisjlerdit' (Ankaravi; s. 274, iradadullah; 
s. 211. Ahadis-f Mcsnevj; Serhn T\ianjf, Ihya ve Jt- 
hafu d us ~ SSdet'il -Muttakiyn'den nukbn; s, 135). 

2449, Aci 5U. Seyyid Burhaneddin-i Muhakkik-i 
Tirmizi'nin Suiie-i Muhatnmcd tefsirinde, "An - dui*u 
sudan haberi oknayan ku?, biitun yil, gagasini aei 
suya daldirir-durui'" meaiinde farspa ve rubil vez- 
ninde bir beyit, kiyasa dayanan bllgl karanlil^lann- 
dn kalanlar, agiklann manevi zevklerindcn habeileri 
ohnsyanlar an'latilirken irad edilmektjedir [B. FurO- 
zan-fer tashih ve iiaslyeleriylu "Maarif ', Tehran 
Cniv. lxiS)mi T 1339 H. s, 87). Bu beyit, MevJAna'nm 
bir mekutbunda da ge^er (A. G. Mektuplar tevc 1st. 
tnkilap ve Aka K 1933; IJgL mel; . r s. 95). Bu beyit 



Sahife 210 - 320 



11* 



MESNEVI SERHl V 



de aym mealdedir, 598. beyitie de gegti (B. in 5. 
e bk.). 

2474. Huten. TurkJstan'm dogusunda Yarkend'in 
300 kilometre giineydogusunda Tarim irmagi kiy*- 
sindadir. Bu sehlr, gtaelleriyle, misk ceylanlariyla 
amlagelmijjtir (Mu'eem'iil-Buldan; c. III, Mislr; 
Saadet Mat. 1324 H, 1906; s. 401-402; Kamus'iil- 
A'lam; tst. Mihran Mat. 1308, c. Ill, s. 3022-2023). 

2480, Yarin mlsfc-varm pisL'k. Bu bcnzetigle 

insanin iyi ve kotii huylaruu, camm ve bedenini, 
hayra ve serre yoneli;inj bclirtmektedir. 

2484, bcyitten sonraki boliim. Okuyup ogren- 

mek, bilgisizligi giderii'; fakat insani ulgunlastirniaz; 
batta, ben biliyorum diye insatia varhk - benlik ve- 
rir, bilmeyenleri ktigiimsetir, hor gosterir; hele fcil- 
digine kargilifc, bilmediginin simrsjHltgiiu hie gijster* 
mes. Bu cegit bilgi, adama mal olmaz, yuk olur. 
Olug haline gelmecUgi fcin de, sahibi, bu bilgiye 
uymaz; bildigini tutmaz. Hz, Rasul JS, M), bu ge- 
§it bilgiden, "Allah im, fayda vermeycn bilgiden, 
korkrnayan gb'nuldeTi, duyulmayan, kabul ed Lime- 
yen duadan, doymayan nefisten... sana siginirim" 
buyurmuslardir (Cam]'; I, s. 4S), 

2494, Insana ma] olmayan bilgiyi-gtfrguyii, 
oluga, olttktan akan suya, insana mal olan bilgiyiy- 
se yagmura benzetiyortar. Yagmur, baga - bahgeye, 
ekine-tohuma bereket verir; oluktan akan yagmur 
suyu, bazi kere, akUgi yere rarar bile verebilir 
(IV. c. in 1960-1968. b. inln 5, e de bk,). 



MESNBVI fERHl V 



113 



2497. beyitten sonraki baslik. "Benira beytim..." 
Bu bey it, Senai'nin "Iladika" smin bir beytidir 
(Misra'Iarda takdim ve tehirlc Mikterrls Radavi ba- 
siml; II, a. 718; 9, beyit). 

"Gergekten de Allah..." II. suronin (Bakara) 
26. ayet-i kerimeddh', 

2503. Zii'l - fekasr. II. c. in 230fi. b. In g. bk. 

2504. Isa-Dua. I, c, in 166ft b in 5. e bk, 

2405. Nuh - Gem I. I. c. in 406. b. in £r. e bk. 

2514. Koc Burcu - GiJneg. II, e, in 1593. b. in 

§, e bk. 

2518. Buyiik tekkc, Metinde, "Hankah" rauhaf- 
feSi "Hankeh" diye gegiyor, Bu soz, iarsqa "Han- 
gah" sezaniln arapgaya ge£mesinden, arapcalagma- 
sindan meydana gelmistir. Bviyiik tekkeye dcnir. 
Hankah yedne "atsane" sozii de Itullanilir. Konup 
gocen dervigler Ifiin kurulan tckkelcre, arap^a bu- 
cak anlamina "zaviye'' denir. Tekke, umOml ola- 
rak den-'i^lerin toplandiklan, otui-uklan, zlkiv ve 
mukaabele yaptjklarj yerlerdir. 

Mutnb, arapca bir sozdiir. Zikir ve mukaa- 
bele esnasinda ilahi okuyanlara, zilsis tef T kudiim 
galanlara verllen addir; zovk ve nege vercn r eg-k:ii- 
diron anlamnm getir. Mevlev'Oerde, "soma 1 - bfint?" 
denen vo sema' edilen ycrde, §eyh makammin kar^i- 
sinda ve ytiksek bir yerde mutrip heyeti, yani ncy 
ve kudum galanlalte "ayin" denen ve <?ogu Mevlana'- 
nin olup bestelenmis bulunan gase! ve rubailerini 
okuyan H! ayin h han' 1 lann bulunduklan ypre "Mut- 
nb - hane' 1 denir. 



Sahife 211 - 320 






m 



HE9NEVJ SlSHt V 



Eu beyitte, MesnevS'nin II. c. de 12. bolumii olan 
hiklyeye, igftiet edilmcktedlr. "Egek glttJ-Egek git- 
ti" o ciltte 536 - 537. bcyitlerde geser. 

2519, Tav^an - Arslan va kuyu. 1, ciltteki. tav- 
sarun arslaui aldatarak Uuyuya atlatmasina ve bu 

rtiUriasebetlG Timn'ya dayarop guvenmekle galismayi 
mukayese edett hlkayeye isaret edilrnektedir. 

2524. K5r kug-Aci su. 598, ve 2449, b, lerin 
g. e bk. 

2525. Musa -Sina. I. c, in 25-26. b. inin §. e bk. 

2526. Husrev - giriU. 1204. b. in g e bk 
2527-2528. Yusuf - Misr, Misir - gckerkamisi. 

2530. §eker-Safra. Eski tibba gtfie safrasi tts- 

ttln olana, geker ziyan vcrir, Aym bcyitu? dudu ku- 
gunun sekere dtigkunlugii, sekerle beslendigi de ha- 
ti rlatilmaktad ir, 

2533. Saba vermek, Umumi cagn anlaminadir, 
Curaa gvinlerS, ogle ezamndan once minai^lerde, Hz. 
Peygamber'e salat-u sclaui verilerek nam^z vakti- 
nin yaklagtlgi, Musliimanlaritl, namaza liazu'larima- 
si bildirilmis olur. Gene cuma gunleri, sabah eza- 
nindan once, "'dilkes;! haveran" makaamindan sala 
verilerek, cuma giinUnun kutsalligi bildirllirdi ki, 
esefle soyliyelim, bu sala ve beste unutuldu- gitti. 
Vilayet ve kasabalarda, bir rnahallede, birisi vefat 
edinee, namaz vakti olmasa da sala verilir, olilflie 
ait ayetler okunur, cenaze oldufu halka duyurulur 
ki bu adet, Anadolu'da heniiz riayet edilen ve unu- 



HESNEVl SERHl V 



415 



tulmayan adetlerdendir, Eskiden, padiyah ftliince de, 
Istanbul' un buyuk camilerinm minarelerinde saia 
verilir, dcfin merasimi sirasmda da sala tekrarJa- 

nli'dl, 

Sala vermek, bu adetten abnarak edebiyatta, 
bii'goyi halka yaymak, duyimnak anlamina kiiL!;i- 
tiilmjgtir. 

2535. Guneg - Zerre, Guneg, galgelik bir yere, 
bir noktadati vurunca, golgede meydana getirdigi 
liuzmede ucugtuklan, dondiikleri goriilen tea tanele- 
I'inin her birine ''zerre 1 ' denir. Eskilere gore, cis- 
min, boliinemeyen en kiictik parcasi, zerredir, Gu- 
nege nispetle kugiiklugij doiayiaiyle, bijyu^ - kij^uk 
yerine ve biitiin varhk alemi kastedilerek guji^le 
zerre, edebiyatta beraber anLlagelmistir. 

2537. Rlansur^Ene't-Hak. 1, c. In 1SI7. b, nin 
g. c bk. 

253 8, bayltt&ft sonraki hikaye. Csmel, yani de- 

ve diye alBlah biri, bir gun korkuylaj telagla kagar- 
ken scbcbi soruiunca, develeri topluyorlar; bu da 
duvedir derlerse, kim Eje£aat eder de kurlanr be til 
diyor {Zeylii Zuhei^U - Adftb'dan naklen Mafihiz; s. 
179-180). 

Bu koiiuda "Gulistan" da da bir hikaye v&i 
TiJkinin birl du§e - l^alka kagarken sebebini so- 
rana, devcls^l topluyorlar diyof. A sagkin, suiiin 
dcveylo nc ilgin var, ne benzerligin diyenleiT? tilki, 
haset^iler diyor, bu da devedir dorler, toplayanlar 
da ben I tutarlarsa, kim kUrtanr beni. SaVli, 
bu hikayeyl, "Irak iilkcsiiiden psraehir geiinceye 



Sahife 212 - 320 



416 



MfSNEVl 5ERH] V 



MfSNFTl 5ERH1 V 



417 



dak yam sokan kisi oJur - gider" mcalindeki a<:asO- 

ziiyle bilb'iyor (Misir-1261- Tagbastnasi, £ok giizc] 
bir ta'liyle. s, 28). 

Bu halk hikayesi, tijrkcedc de vardir ve "Tilki, 
tilkfJigini bildirinceye dek post elden gidoi 1 " ataso- 
zii, bu hikayeye dayann*. Eskiden bu gesit atasoz- 
ferine, "mebni ale'l - hikaye" denirdi. 

2547. Duyan, goren. Tarn 1 ! adlarmdan o]up be- 
yitta, "Semi'„ ve "Basir" diye gesiyor; siibuti sifat- 
lardan "Sem" ve Basar" m ism-i failidii 1 ; Allah'in 
ilminin, duyulan ve g&riilen seylerj kavradigma de- 
lalet eder. 

2548-2550, Isa - Dorddneu kat gok w tisek. L 
c. 653. ve IV. c. 2691, b. lerin 3. e bk, 

2561. Allah'in genig yeryuzu. IV. surenin fNi« 
sa'} 97., XXIX. surcnin (Ankftbut) 56. ve XXXIX. 

aumiin {Ztine^J 10. iyellerindc geger; ayctten laf- 
zi lktibas vardir. 

2571. Sabir-Acde, Hadise i§aret edillyor (III. 
c In 3493. b. In 5. e bk.). 

2586, Zuhal, Akl-i Kiill. II. c. in 175. ve 1 c, in 
1907. b, in 5. e bk.). 

2587, Utarid. II. c. in 1598. li, In e. e bk. 

2583. Insana ogrettl. LV, sCirenin (Rahman) 4. 
ayetinrten iSfzan, Allah katindaki bilgi. Bu da oyle. 
I. c. in 223 - 237. b. lerinin 3. e bk. 

2589. "Rabbim en yucedir" sozii, beyitte arap- 
£a gefciyor. "Tenzih edsrjm yiiceler yiicesi RabfeJnii 



noksan stjatiardan" sozti, bazi mezheplerde "Ve 

O'na hamdederek" cklentisiyfe, namazda, secde zik- 
ridir. 

2591. beylten sonraki bajlik, V, surerun (Maide) 
60. ayct-i kerimesindc, inealen, "De ki: Bundan da- 
ha fena olanlari, Allah'in azabina Ug^ittllg bulunan- 
lan haber vereyim mi size? Allah'in lanet ettigi, ga- 
zebine ugt'idtigi, iglerinden bir kismini maymun ve 
domuz sekline soktugu killer ve §eytan'a tapanlar. 
l$fe burilardir yeri daha kotu olanlar, dogru yoldan 
daha fa2la sapmuj bulunanlar" buyuvulmakta, H. 
surenin (Bakara) 65. ayetinde, IsrailoguIIui'ma, cu- 
martesi gtinlori, dijnya igleriyle ugra^malan harara 
edilmi^ken bu cmri tutmayanku'in, maymun goldine 
sokuldulilan biJdMlmekte, VII. surenin (A'raf) 
163-166. §yetlerinde de, Israilogullanmn, denia ki- 
ymnda bulunanlarinjn, eurnartesi giinU balik avla- 
diklan icin maymtin kiligina sotoilduklsra aniatil- 
maktadir, Baijlikta, V. surenm 60. ayetinden lafzan 
iktibas va^ir. Bu hayvan kiligina sokulmaya, arap- 
<;ada "mesh", tUrkgedc "carpi lma" donir tCarpilip 
hayvan kiligina girenler vs bunlara ait rivayetler 
igin "Seflnet'ul - B1M1-" a bk, II, B. 539-540), "t)m- 
meUm, rabmctt mazhai' olmu§ ummettir..." hadisl 
geregince (Cami'; I, s, 54) Muhammed iimmctinden 
bu iizap, diinyada haldndmijtir. 

2598, Ashab-i Kehf- Kopek, L c. in 3SJ2, b. In 
g. e bk, 

2695. geytan-Can dii^mani. ^eytan'in, insanla- 
ra dusman oldugu bir^ok ayette bildifilmektedir; 
bu ayetlere igaret edilmcktedir, 

■F. B7 



Sahife 213 - 320 



41S 



MES^JEVt S£BHt V 



2611 - 2612. Idem - £eytan. I. c. in 544. ve 1494- 
1495. b. tetin 5. bk. 

2613. TiJsitn. ir, c. in 850. b. In §. e bk. 

2635. Her^ey, her-kes O'na muhtae, O'nun ib* 
tiyaci yok, Samed. CXH. surenin (Ihlas, Tevhid) 
2, ayctinden Iafzan almmigtir. 

26 39. Yilan - Zumrijt HI. ft in 2549. b. in §„ 
e bk. 

2644, Temiz kardegler (ihvan-i Safe). I. c, in 

3915. b. in 5 , e bk. 

2650-2651. Ibrahim - Rabbim bu. I. c. in 429. 
h. in g. e bk. 2651. ve 2654, beyitlerde Jafzi lkti- 

bas yar. 

2656. Tufan-Nuh.. I. c. in 406. b. in §. e bk. 

2657. "Miisa'nin kavmi, ondan. sanra yctmis 
bir boluge ay nidi; iclerinden bir bdliigu kurtulmus- 
tur; yelmi§ bb'lugu cehenemdedir, IsS'mn ummeti, 
ondan sonra yetmis iki bb'luge ay nidi; iglerinden 
biii kurtulmugtur; yeimis bit" bSlUgu cehenemdedir. 
Benim ummetim de ben den sonra yetmig tic. boluge 
ayniaeak; bunlardan bir bcflugu kurtulmu§tur, yet- 
mig iki fcoliigu cehennemdedir." (Hadis, Sefinet'iil- 
Bihar; ir, s, 359-360) 

Mcvlana. 2656. beyitte, Nuh'un gemisfnc ghren- 
lerifcn bagkasimii aman bulamayacagim soylemek 
suretiyle, "Ehlibeytim, Nuh'un gemisine bcnzer; ona 
binen kurtuldu; binmeyen boguldu - gitti" hadiaine 
i&aret etmekte (Cami 1 ; II, s. 136), kurtulan bJgQgan 
Muhammed ve Ali Muhammed'c (S. M) uyanlar 
oldugunu belirtmcktedir. 







MCSNEVl SliRlll V 



ni 



265S-2G59. Omei'-Kas. II. cildin ilk hikaye- 
sine Issaret edilmcktedir. Omer J In zamamnda, Rama- 
zan ayirun hilaiini g3z]eyenlerden biri, ka§imn g5- 
zii iistune du^en bir kiliron hayalini hilal sanmig 
(II. e. b. 112 ve devami). 

2G66 - 2667. Bu beyitler, Mevlana'mn, 

P%ter & pfyter oon& ezin reh - semi 

0kt tii mem men tuem cend tuyl vu irim% 

yani "Biraz daha beri gol, birai daha; niceye bir 

bu yol kesiclik? Degil mi ki sen, bensin, ben de se» 
nim; .niceye bir bu senlik, benlik" matlaiyla basjla- 
yan gazelindeki, 

Hin #j metil htskv/n M heme fimtskun 
BA hod-t hod habbel M heme gun ma'derit 

Qend luQat der cifian ciimle be mn'tii yeM 
Ab ysM ge$t Qun h&biyehd hi^kenlj 

yani, "Kendine gel de vazgec benlikten; berkese 
kansf, herkesle uzla^; kendinde kaldiksa bir habbe- 
sin; ama herkesle uzla§ir, birle=iraen midene db'ner- 
sin. Dunyada nice dil var; hepsi de anlam bakimm- 
dan bir; tcstilcri kurdin mi ; su, bir olur'- gider" 
meaiindeki bey i tleri batirlatiyor (KUlliyyat-i §ems 
ya Mvan-i Kebir; B. Furu3fm-faf biiiimi; c. VL 
1340 g. H. Tehran ttniv. Yaynm, s. 243-244. 3020. 
Gazel; bcyit. 2105, 2107 Divan-i Kebir Tercememia; 
e. IV; 1st, Remz! K. 1959; s. 423; b. 4088; 4094 
ve 4097), 



Sahife 214 - 320 



MTSMEVt SJiRWi V 



431 



M E I t X 

* AJIa.li sirijui takdls ctsin §eyh 

Muh&mmed-l Serrezi-i 

Gazuevi'nin hikayesl 

2&,t,& Gaznin'de, emercesine bttgilere sahip oJ- 
mug, biJgiyle yetiijip geHsmig bir zMiit vardi; 
adi Muhammed'dl, kiinyesi SerrezPydi. 

ibi-.^ Her gece iizUm eotufuiiun ucunu yerdi; 
yedi yil, hep bu haldeydL 

2G70. VarUk padi$ahindan, cok giorulmemis gey- 

ler gbrdu ama onun maksadi, padigahm yil- 

zunii go'rmekti, 
2 t- J O camna doymu$ er, blr dagin tepesinc 

Cikti da ya gfriin dedi, ya kendimi agagiya 

atacagim. 
pfii Ona ses geidi, dendi ki: O Iutfmi eagi gel* 

medi daha; a$agiya dugsen de olmezsin, oldiir- 

mem seni. 

3 O, agkla, coskunlukla kendiiti asagiya at-. 

fa; dei'in blr saya diistii. 
ife^ Olmedi o canma doymu§ kigl; oJUmden 

ayrildigi igin haline aglayip feryad etmeye ko- 

yuldu, 

; [-c giinku bu yagayig, ona olUm gibf giirun- 
medeydi; i 5r onca, tergfno donmustu. 



ib*fe * Gayb aleminden aliim dileniyordu; "Ger- 
^ekteii de diriligim oJumiimdedir" diye nitTa- 

Jar atiyordu. 
itJtOlumtl, dirim gibi kabullenmekte, canin- 

dan olmaya gSnijl vermekte, gonliiyle aym dile- 

gi isternekteydi, 
■2&A$ * AH gibi kilicla hanger, ueyhan olmusjtu 

ona; nerklsle nesrixi de, can du§mam kesiimigtl, 
1L.V} Aeakliktan da Bte, gizliiikten o'te, tuhaf 

bir ses gcldi; yurii dendi, ovadan §ehre git 
2680, §eyh, ey kildan ktfa btittfn gizledigim 

§cyleri bilen Tanri'm dedi; gehirde ne hiztnette 

bvdtfnaynn? S5yJc. 
i.L-i I * Tann, hizmctin §u dedi; nofsini algalt- 

mak i^in Abbas-i Debs gibi dilen. 
Ijjtjif Bir zaman, zenginlerden pai'a aL da yok- 

suHara dagit. 
^.t>t1 * Bir zaman hizmetiit bu; $eyh, duydum 

dedi a eanimm siginckgi Tann, duydum, itaat 

■ettim. 
i.vi{\ O zahitle mamukatin Rabbi arasinda bir- 

cok sorular, binjok e&vaplai', birgok olaylar 

ge£t£ 
at^^i Hem d$ Byle ki, yerydzij de nurla doldu, 

g#kyu2u de; bu sfeler de dillei-e dsstan oldu, 

2-tfc*6Ama ben, her asafilik kigi, sirlan duy- 

niasin diye, sozleri kisa kesiyotnm. 

^eyh'iit bunca yil soura gaybden aJdigi 

b«>T«k1a ovadan Gaztiln g^hrine gelmesi, 

KembiJ gczdirjp diJeiimefiTj d^v^irdigin! 

yoksuLara (Ingitmaw. 



Sahife 215 - 320 



4S3 MjjSSffiVl SEKHI V 

Sui/wr SDgwww ^fSB^ &u ^ticefffje ei-en 

CflWlfl, 

MeMwp ustiitie mektup gelir, haber 
usiune hctber, 

Hetekim evin penccresi agrfdi mi, gtbi d^ 

viinir, Ay ttjigi da, Yagmtir da girejr i(seri- 

ye; iiiLiiitiiiJ da atdir; daha foagka seylcr 

de... buiilnnn arth-arag] da ke&ibiieo, 

- O buyruga uyan er, yuzunii genre tuttu; 
Gaznin §ehri, onun yuzuyte aydmlandi. 

, ; ' Bir boliik halk, ferahla, negeyle onu kar- 
gllamaya gikti; fakat o, bllinmeyen bir yoldan, 
teace §ehre girdi. 

■ I Biltlln Heri geleiiher, ulular kalktilar; onun 
kalmasi, konuklanmasi ifjn kinkier! d6§eyip 
dayadilar, 

2690. Oysa, ben dedi; kendimi gostermeya de- 
gil, horlamaya, dilencilik etmeye geldim. 

; . ■ 1 Dedi - kodu etoeye niyetim yok; kapi - ka- 
pi, e3imde sembO, gcsip duracagim. 

It- j Buyruk T&tin'dan, ben de buyruk kulu- 
yum; dilend olmami buyurdu, dilenecegiro, di- 
lenccegim beti. 

Dilencilikte de, 5yle duyulmarm§ srafer 
soyleyecek degilim; dilencilerin a§agilik yo- 
lundan - yordamindan eikmayacaf !m. 

. °\ BSylece, tamamiyle algaMiga batip gtdece- 
§18? de ilerl getenlerdeii de koto sozlei* duya- 
cagim, geri kalanlardan da. 



MDSNEVI sirhi v 



435 




j :. '■'' * Tann buyrugu candir; ben o buy ruga 

uymn^um; o, tamall hakkmda, "Tamah eden 

algaldi - gitti" buyurdu. 
2{-<V,; Din padigahi, degil mi ki tamah etmemi 5s- 

tiyor; bundan boyle kanaatin bagma toprak. 
^tji O, alcalmami istiyor, nasil oJur da yiiceli- 

giti cevresinde cizginir-Jm? dilenci obnami is- 

tlyor; nasil olur da bcy]ik ederim? 
i±l£ : t Bundan sonra a benim camm, i§im- 

£uaim dilencih'k, alcab 5... Dagamgimda yir- 

mi Abbas var, 
-'-/-f' * §eyb, eline bir zembil along, dolagiyor, 

hocam, Allah icin biigey; bagista bulunmaya 

basarin var mi diyordu. 

2700. * Sirlari Ars'tan da yuceydi, Kursi'deti 

de; gene de Igi - giicu, Allah. i£in birgey, Allah 
icin bijr^ey demekti. 
X-,c.\ * Peygamberlei'in her biri, bu igi gorur; 

halk muflistir, onlarsa halktan isterler, 
z^c'S L . * "AHah'a bone verln, Allah'a bore verin" 
derler; ters gibi gOrunctr bir i§e girigirler de 
"Yardim. cdin Allah'a" derler. 
250'* Bu 5&yh de kapi - kapi gezip yalvariyordlu; 
fakat eokyiMkide, Seyh'e yuzlerce Jtapi acikti. 
Ji^teL Onuri canla-ba§]a girigtigi d51encink„ 
■Tanri ifirtdi, bo'gaj;i iciti degjl, 
- ■. : Anna bogasi i£in diletise de ne gikar? O 
bogaz, zati Tanri niirnyla doluydu, 
jjlty, Onun ekmek, bal p silt yemcsi, yuzleree 
yoksulun tjilesinden, tie giinde bir iftar ederek 
orui; tutmasmdan yeg, 



Sahife 216 - 320 



m 



KfFSNEVi SERHT V 



MESJMEVr SERHl V 



i^j r H Nur i^er o, ekinek yiyor deme; goriitiU§- 

te otiamaktadir aim, lale dikmektedir o. 
l.lci Kandilin yagim yiyen a lev gibi o da, bu 

yeyi^Je toplumun nurunu arttirir. 
XTC3 " Ekmek yeyi;j hakkinda Turin, "israf ei> 

moyin" dedi; fakat nuv yemek hakkmda, ar- 

Ink yeter bulurt demedi. 

2710. bogaz, belalara ugrayis bogazidir; bu 
bogazsa israf tan da amart bulmugtur, ilerl gidis- 
ten de. 
23 1 1 Buyruga uyustu bu; fairs, tamah degilj oy- 

le bii* can, 2ati hirsa uymaz, 
fML Kimya bakira, kettdini bana ver derse bu 

soz, tamah yQsiinden soylenmemigtir, 
i,L^ Tann, yei-yOzunfle deflneleri, ta ysdmd 
kala dek §eyh'e ' gosleimigti. 
AiU * Seyh, a beni yavatan demisti, ben agi- 
kim, senden bagkasim ararsam kdtu kigiyim. 

1 * Sekiz cenneti gdztime ah ream, yahut 
ceheniierti korkusundan sana hizmet edersem, 
25 it ■ Kendi esenligini arayan bir inanmi§ kul 

olurum; ctinkii bu ikisi de bedene aittir. 
r- * Tann askiyla gidalanan a§)ka ytizlerce 
beden, blr dut yapragi degcrinde bile degildir. 
2i >i O anlayigli ^yJi'm m bedeni, bambagka 
bir§ey oknu§tu; ona pek beden deme artik 
3 .-■(:) KendimI Tanrc a§kjna vermig asik* ondan 
sonra da iicret isteylg... Kendisine emniyet edi- 
tor Cebrail, ondan sotira da hirszlik edi§. (Ola- 
maz boyle gey.), 



i 



2720. yasfers batmis Lcyla'nin a§ikma 

bile dilnya saltanati, ancak bir yaprak gorundu. 
SSU Onea toprakla altin bir olmu$ru; altm da 

nedir ki? Canmi bile tehlikeden esirgemiyojrdu. 
j_'fV : . Arslan da, kurt da, yirtici canavarlar da 

burnt anlai*ii§Iardi da bisimlarmi$ gibi gevre- 

sine toplanmigiardi. 
jij-vBu dsmi^lerdi, hayvan ar>nmi$, asjkla dol- 

mus, eti de zehlrli, yagi da. 
i|.ji Aklm §ekerler dokmesi, baliai 1 £izirmasi f 

canavara aebif olui" ?unkii iyinin de iyisi, ko- 

tijnijii ziddidir. 
J.^l< Canavaf, a^ikm etlni yeyemes; a^ltj Jyiler- 

ce de samnan birgsydir, kStiilcrce de. 
fl_q-ii.Tutabni ki cana^var onu yedi; a^ikm eti 

zehirler, oldurur onu, 
i^l^Agktan bagka ne varsa a§k T hepslni de 

yer, aomuriir; a§k gaga^inin onunde iki diinya 

da bir yem tanesidir ancak- 
j.'^i Blr yem tamesi ku^u hie yiycbilir mi? 

Samatllik, hie ati otlayabilir mi? 
14£3 KuJluk et de, olur ya, belfci sen de agik 

olursun; kulluk da ibadetle dde edSlebilen bir 

kazanctir. 

27S0. Kul, tank - baj;la azad olmayi dilep; 
agiksa, ebedi olarak kulkikta kalrnayi ister^ 
asad olivtayi hig istomez. 
i^ii Kul, boyunca elbise ister, Jjagig arar; &51- 
kin elbisesijise, boyuna dostu gormektir, gev- 
^iliyle buiusmaktir. 

j'-j-vj Ask, sttofr sigmaz, i^itmekle atilagilmaz; 
a§k, bir denizdir ki dibi yoktur, g6funmez. 



Sahife 217 - 320 



426 MESNTVf $Hiirt v 

^f?^ ***** «#**■; W»l denk, 
agk denize kavgi kiieuciik bir goJdur 

5i, A bag, bu sozim sonu yoktur; yttru d<Jn 
gene zaiiianm Seyhi'jiin hJkayesine. 

* "Son oIina^jTim gcM ftri yantmazdun" 
soziiniui anJamma driir 

Mi^ 8 '^ *# mahaII ^^ha]le di- 
lenciLk edcr birf oldu, a 5kj jservWa geltf . 
Catti, sakmin. 

"'t,'!.'' A f' d ! aM biIe b * *WW^e gibi kayna- 
tir, ask, dagi ezer, kuma denduxur 

fflefeftS '"* -■??** *** a?k ' seb *P^ 
Hfetsiz olarak yeiyijzunii titretir 

Tann, a S k yuzundan on a , " 3en olmasaydm „ 
■ ; ■■.:''"* 1§iil sonu-ozu su: 0, agkta tefctf- o 

**«* J5KT 1 01mas3ydi dedfj *«« - 
: i™^H— ^ s ^' a§km ^ caii ^ ni «* 

layasm diye yiicelttim. 

^ C ' L G61tten ba § ka S^daJar da eI a e «jilii" o 
«ya ta^ ^ eivdv gibi _ ^ 

^ ? it te " horlu^undan bir koku ai asin di- 
ywmim, agafi bir hale getirdim. 



MPSHEVl SEBHt V 



427 




2Hl Topraga ye§iUik, t&zeJik verdim; agkla 

yoksul, nasi] degi§ir, venilentr, t&zelenir, bumi 

anlamatt icln yaptim bu i§i. 
3$ lj £ • Sana, s.11 yerlerindcn kimildamayan dag- 

lar, fi^iklaiin nasi! ayak dirediklerjni soyler, 
j H^li Ogul, bu, bir gorunu^tur ancak, oysa ma- 

n&(Jir ama, sbyleyigler, son in anlamana daha 

da yaklagtirrnak icjndir hani, 
l$l, ^ Garni, kedei-i, dikene benzetirler; diken de- 

giidir ama, uyarmak kjin soylci'ler; bu beiize* 

ti$, anlatmak ieindii'. 
^qujiKati yurege tag derler; yiiregin ta§Ia bir 

mAnassbeti yoktur ama, bir Srnektir, verirter, 
i%ug Bu, diigunceye sigmaz, tipkisi olamaz; 

ama boyle §ey olmaz deyip de inkar etmeye 

kalkis?ma; kusuru, betwett^e, anlatisa ver. 

§eyh'in, gayb alemindefi gelen ilhamia, bir 
gQn kiiHTt doit here, dfl<wim*jk ictti ))ir be- 
yin evinft gitmcai; beyln agif s^zierle onn 
azarlamasi ^eyh'in beyttett ifcrilr dilcsmesl 

2750. geyh.bir giiii, doit kere, bir yoksul gibi 
Jlir beyin evine dilsnmeye gittl, 
1*3 J Elinde zembil, dilinde, Allali icin, cam 
yaratan, sizden bir lokma ekmek vermenizi is- 
tiyor Eceleri vardn. 
il z A. * Ogul, bunlar, tersine gakilnug nallardsr; 
AkI-i Kulli'nin. bagini doncliidir, akbni sagirtir. 
2 h j : Bey onu gSrUnce, a cii'kin dedi; Sana Mr 
sHz soyleyeoegim, yalnia adira nekese $ikarma. 



So/ii/e 218 - 320 



438 



MBSNEVI Sl>RHl V 



■£%tiLf Bu ne sagndiv*, bu nasil ytiz; bu, naml 
igtir Is! bir gunde db'rt keredir geliyorsun. 

JSKS Burada kim var ki scninle ilgilensin? Se- 
nin gibi kiistah dilenci gormedlm. 

l*5k Bu cegit kCtii bir Abbaslik meydana $i kar- 
ri m da dileneilerin bile yiizlerinin sularmi yer- 
lere doktuii, 

;.-;■: -Abbas-i Debs, sana hizmetSl bile olamaK; 
boyle som nefis, hipblr dinsizde olmasin, 

2 <MS-8 §eyh, bey dedi, sua; ben buyruk kuluyum; 
bu kadar cosma; atesimdeu haberin yok senin. 

216*3 Ekmek iejn kendimde biv hirs. gorseydim. 
ekmek isteyen kaminu deger - giderdim, 

2760. Yedi yildir, su beden, ask atcsiyle yandi, 
kavi-uldu; yedi yildir, ovalarda uziim yapragi 

yedim ben, 
£>M Kuru, ya§ yaprak yemekten bedenimin 

rengi yegerdi. 
2^1 * tnsanlar atasimn pefdesi ardmda olduk- 

ea, insan suretinde buluadukca, insanlara, basi 

donmtls bir halde bakma, enlan kofU gdzle 

gorme. 
■pn,j Kih kir yaran akilli -fikirli killer, eatrta- 

ba§la hey'et bilgkini ogrendilcr. 
^feLplsim, buyij, felsefe bilEilerini, geregl gibi 

bikmediler ama, 
2M£ Gene de, ne kadar mumkunse ogrendUer, 

butun akranlarim, emsallerini gectiler. 
2Kc*"akat a§k, kiskanyligindan, kfindislni on- 

lardan $ekti; gyle bir gun eg, orilara goiiinmedi. 



I 



MESNEVl gERHl V 429 

ifcS>fc^ GCiiiddz bile yildizlari goren keskin gozden 

bir gilne§, yuzunu nasi! glzledf? 
0_>k& Sen gundan gee de kendlne gel, 6gMu- 

raii dink; a§)klan sen, ask gftztfyle g6r, 
l&bS Vakit dar, can da kuskuda; bu solukta 

sana oziir getiremez artik. 

2770. Aula- da o sozij soyletme; a^iklarm go- 
nijllerbii az Urmala, 
i^Hi Sen bu ne^eden, bir zan bile elde edeme- 

migsin; bari agir ol, ihliyaU elden bn-alana, 
i'j.1 % Yapulmasi gtrekon is var; yapilsa dsi olur, 
yapjlmasa da olur ig var, bir de yapjlmasi. 
murakun olmaj'aii is var.., A topluma son fa- 
dan katilan, ihtiyatli ol da §u ortadaki i§e 
sanl. 

Bftjili, §eyh'ln ogiidiinden aglamasi; 
^eyh'irv gftrgpkljginui, beyiti gimliine 

:i.liselin!»;i, o kiisi-iihkktaic muith 1ia.ii- 

iiftyi §eyh'e bifegialiutiftSi, Seyh'iti, buy- 

ruk vEiilmedikce harcayitmam deyip 

kabul ctmemcsi 

l.^-'rl Bu sfizlevi soyledi de hay - haylai'la agla* 

maya koyuldu; gozya§Iari yer-yer, yanakla- 

TMidan akmaktaydi. 
2%K, Gereeklifi de beyin gonliino vuirJu. Zati 

asik, her solukta gorulmemig bir tenoere kay- 

natir. 
2^^' Asikin gercekligi, eansiz birseys. bile te- 

tir eder; bilen - anlayan bir ki^inin gonlune 

vurmu§, sagilacak ne var bunda? 



Sahife 219 - 320 



MK5-NHV1 SEUKt-V 



431 



430 



MiSKEVt SERR1 V 



2$W* * Musa'nin gercekligt sopaya, daga vurdu; 
haUa o sonsuz denize bile tesir etti. 

1$ft% * Ahmed'in gergekligi, Ay 'in yuziine vur- 
du; hatta apaydin gunesin bile yolunu kesti. 

I*r"^,i ikisi de yUz yliste verip aglamaya koyul- 
du; hsm bey agliyordu, hem yoksuh 

2.:} 3*! Bir saattan fasla aglacblar; bey ona, halfc 
ey ulu ki§! dedi; 

2780 Hazineden ne dlliy organ s£Q; bunun gibi 
yiiz kat bagisa hakkin var ama sen ne diler- 
sen aL 
2-'-£' Ev semn, gonlun neye akarca seg, al; zS- 

ti SU dunya. da verilse azdii' sana. 
JlVfJ §eyh, hayir deffl, clinle birsey seg diye 

izin vermediler batia. 
2^?S Bu kustabbgi kendilifimden yapamam; 
bir topiuina snnradan katilanlar gibi tutup da 
bu eve giremem. 

f(-< * Bunu bahane etti, miihreyj kapti. Engel 
olan da s-uydu; a bagig gercek degildi. 
iVf'-Bey gengek degildi do diycmeyiz; dijzen- 
den, ofkeden temizdi; ama Seyh, her gergege 
bakmaz kf. 
; ; -£ : Tann, bana b3yle buyurdu; d Handler gibi 
£it; ekmek iste dedi. 

* Gaybd&B geyh'e buyruk geMi, denfli ki: 
$« iki yildir, buyrugtumizla aldm, vordln. 
Km Kin ji fcoyle ver, alma; elirai hasrtin a!ti- 
n* sokj biz o hasiii, Ebu-Hureyre'nm da- 
g&reiguijt. dimdiirdEik; tie ditersen bnlursim; 
boylece <1e diinyadaMer iyice inansmJar kf 



bn aJemin ardmda bir Cilorsi dab a var; ora- 
da avueana toprak alsan aftin olur; o aJe- 
me ftlu getee dfrilir; en biiyiik yoinsiiK yil- 
diz kusilir; o aleme kiiftir gelse irnati olur; 
zebu- glrse panzehir halmc golir, O sUem, ne 
bu ft) cm in i£iitilcdir» ne drsinda; ne ultm- 
darfir, no ustunde; ne bu aJeme biiisiktir, 
ne bu filemden ayn; ncliksizdir, nit^liksiz. 
Her froUikta o alemden binletcr beJirti foe- 
Hrir, binlci-ce oniek gbriiuur; hani clin 
yaj>fci^i eanitt, gozim hak^i. dil«it guEel soa 
s&j'Jcyisi, elin, giJzUti, diiiii ne ierndedir, ne 
tfsjuida; ele, gijaej uilft ne bitisiktir, ne de 
elden^ gozden, tlilslRii ayn, Akiihya bir 
i^&net yftter. 

;■...; : .. O i§ eri, tarn iki yd bu isi gordii; ondan 

sonra iglcri dilzijp kn^an, oriarip yapari Tan- 

n'dan ilham geldi, 
2fr$j$ Bundan sonra ver dfndi, kiinseden bir§ey_ 

alma; sana gaybden bu tezgahi biz vei'dik. 
. ■ ■. ■ Scnden kirn, birdcn bine dck istei'se, elinl 

.hasinn altma sok. 

2790. Hcmcn bu zahmptsiz ha?jncden ver; avu- 

euna toprak alsan altm kesilsin. 
;: ■■!<■■:( Ne isterlerse ver, his dugunme,., Tann ih- 

sannu 50k tan da cok bil. 
Ji l 'yL. fliEanimiKda ne tiikenmak vardir, nv azal- 
mak; bu ib^n yiizabidaR ne pis?Enan oluruz, ne 
yanar - yakilinz, 
i^'JS A dayang sahibi, eiirsi hasrin altma sok; 
bunu da, kolii goz gijiincsin diye yap, 



Sahife 220 - 320 



*33 MKNUVI SITRHI V 

2%3it Hasirm alfcnda avucunu doldur; Mi kiril- 
m;§ dlletrciye clinle sun. 

2^36 * Buadan sonra ba§a kakilmayan Shsandan 

ver; gizlenmi? inciter bagjgla dflcyenlere. 
2W t » Yiiru, "Alia^in kudret eJi, onlann elle- 

rinin ustundc" su-nna sabip ol; Hukk'in eli gi~ 

bi sebspsiz nziklar sac. 
r>^ + Eoi-glulan borcJarmdan kurtar; yagmur 

gibi yeryiizu do§emosinj yesert. 
I^SSeyh'jti b|? yil da i$i-gucu btiydu; $k 

RabbPiiJS k&sesinden. altm vei-ir-dururdu. 
i^ 3* Kara toprak, avueunda. gJtm kesilirdi; 

onun safinda Hatem-i Tayiy bile bir yoksuldu. 

* Seyh'in, Vn§sy dileyecek ki$i, dflegfai 
Stjylsineden, mhui g^nliuidekuil bi[mesi f 
iwrcluforin halterir.i, ne kadar borslan ot- 
<lu*ium anlamasi. Bu, "Haiku sifiitJanmla 
£«ruii" sirnnui l^lirtisidir. 

2800.^ ^ Yokeul, ihtiyacim soylemeden bilh-di o; 
ifiinden gegeni anlardi. 

■{ O beii bukulmujjun goamnden ne gectiyse 
arfak, eksik okamak foere onu verirdi. ~ 
AfyA Ona, arnica, ne hildin ki 0j bu kadar is- 

tiyor, bunu atiguntiyor dediler mf de, 
iS03 GoniH evl derdi, bombog; orada vabanci 

yok, orasi tipki cennet. 
2ga,Orada Tann agkindan bagka bir ig-gug 
gorijlmuyor; wrada, O'nunla buatgmak hava- 
linden baaka birgey yok. 



MtSMEVl SERHi V 433 

iEc> Evl iyiden de sildim - supurdum, kotuden 

de; evim, yaknz Tann a§kiyla dolu, 
a.£Oi Orada Tanri'dan ba§ka ne gorursem, benim 

degil; ayri gey, betiden degU, isteyenden ak- 

sediyor. 
siOr* Bit suda huvina fidani, yohut frunnanm 

egilmis, yeni Ay' a dGnmug dah guvunse, di§ari- 

daki fidanui, digandaki dahn aksidir. 

!&&& A yigit, suyun igindo birisirti gOrsen, o, 
di§anda bukman ki^inin aksidir. 

2.^05 Ama suda pisligin bulunmamasi igin de, 
bcdendcki huylan antmak gerek, 

'2810. Suda bulamklik, get' - sop kaJmamali ki 

Snsanin yu^U goninsun o siuda. 
jfif f A aclamcatiz, bedeninde toprakla bulanmig 
sudan bagkn nc var? A gdniil dii§mani f suyu 
iopi'aktan ant 
2 Si 2- Sense her solukta uykuyla, ycyip icmckie 
^u irmaga, boyuna toprak serpnekte, buJanlk- 
ligim arttirmaktasm. 

a.TilAyjs>nJ« i&btH 

l^i'i O suyun i^inde bunlar yok dn onun i?i« 
digandaki yiJEler, ona viiruyor. oiida g6riinu- 

/2.%t\j Senin icin temiz degil; ev ^eytanla, may- 

munla^-eanavarla dolu, 
j^ji A e§ek, inadinla egefelHsSe kaldik^a Mesih'e 

mensup ruhlarin kokusunu ncrden alacaksin? 

F, 2S 



Sahife 221 - 320 



434 



MESNE VI JEKHI V 



' 1 1 Bir hayal ba§ gosterse m Q hayaIjft ^ 
^ n , pUS bni ^kardigmi nenlen anlayacak- 

2.g^ HayaiierJn icten silimp siiptiriilmesi &&* 
bedemn, zahitlikle hayile donmesi g^rtfe 

THIdniii duzeninin e#uge 

Ust olmasf 

Mii Egek blr hayli jja^ tiIki j kovd 
kopek aeligi da «ga olmugtu ona 

3W3 Hira, Ustiin ge i d j, sabri anklagH; yufka 
efcmegi sevgisi, nkc bofazlan kesmfctlr. 
2820. » o nun i0n> kendi£i)ie gei ^ ek b . 

ritafc olan Peygambsr, "Az kaldi ki yDk i uk . 
yoksulluk, kafirlik olacakti" dedi. 

O e§ek de a£lrga tutsak olmugtu; bu dii- 
2fH bile oi Sa dodi, tut ki bfr yoJ oldiim 

H-c olmazsa §u aghk azabindan lmrtulu- 
rum; ya S ayi$ buysa ®bw daha iyi beiicc 

esokJigcnden tdvbsaini de bosdu, andim fla 
L V L ! . inSIini kGr eder - ^ilM. eder, bil*i- 

terir k ° r; Uhr ^' klam dlUm,;i koJ ay gSs* 

2jtf Slum, egeklerm ctffl&aft koky bir^y &* 
gddir; filmkQ ebedi can yoktur amardj 
jft ; Ebedi cam olmayansa kotu ki 5 idir; oiiun 
Mumu isteme* de ahmaldiktandir. 



mesne?! sEJint v 



433 



C&, 



_Cah§-cabala da canm ebedllagsin; filiim 



Biiuii de Bir azigtn olsujtx 



£il£ Egegin, mils verene dayanci - guvcnci de 

yoktu ki comertlik, gayb aleminden rizik sa£- 

sin ona, 
^19 Kimi valdt, bedenine aelik verdi ama §im- 

diya dek de Tann'mn lutfU, nziksiz birakma- 

cb onu, 
283G. Ackk olmasa bile mide dolgunlugundan, 

mide eksimesmden soma sende, yttelerce has- 

talik ba§ gCsterir. 
%£%\ Aghk zahmeti, hem guzelik, hem hafifliii, 

hem de tesir bakimmdan o hastaliklardan yeg- 

dir. 
iiiL Aghk zatroretf, obur siahmet]eri3en daba te- 

,-nizair; hele bit de aghkta, yuzlerce fayda var- 

(hr, yuzlerce hunet h , 
jjgil Kendine get, a<?hk, ilaelann padigahidtr; 

acligi canla-goflulle benimse, onu hor gorme. 
tSJL * Elitiin hastaliklar t aclikla iyile^ir; bu- 

tun giizel yemekler, afi olmadikfia ho§a gitmez. 

r n e k 

• t .yS-\ Adamin biri, kiiflenmifj elonek yiyordu; 

birisi, ne diye bu kadar igtahlSj bu kadar hirs- 

la yiyorsun diye soi-du. 
' XiV* Adam, sabrin sonunda, aglik, ikf mlsli ol- 

du mu dedi, arpa ekmegi helva kesilir bence. 
•jjl-iu Oyleyse bojULtna heJva yiyebilirim; ctfnkfi 

sabjrjiyim, sabrGderim ben. 
<2 _tf2*i Anna aphk, lierkese zebun olmaz; berkes 

onu elcie edemez; cunku agfifej simrsis bir ot- 

laktir. 



Sahife 111 - 320 



MISNIvr $ERHI V 



437 



436 MFJKJiVI SEKHt V 

J*:i? Aglik, gueiu, - kuvvetli arslanlara donsiin- 
ler diye Tann haslanna verilmigtir. 

2S40. Asligj, her agagJlik yoksula vermezler. 
Ot az degj] ya, adamin oniibe yigiverirleiv 
i£Ut Ye derler, buna ISyiksin sen; su ku§u de- 
gilsin, ekmekle besfenec kusjsua sen. 

Bir geyhrn, mtlridjii hirsuu aniftmasi, ona 

dille flgtft wimesi; Taiin buyrugnyla da bu 

ogiit yuzundeii ona, Tatm'ya da.yattss 

giiaunii bagifjlaznasi 

2&<x'LBiT geyh, muridiyfc durmadan, dinlenme- 

de-n bir sehre vardi ki orada ekmek sikinUsr 

bag gostermisti. 
mu$ Muridin gdnliinde, gafleti yiiziinden, her 

sokikta kit.lik, aplik korkueu artip durmadaydi, 
2SiA< §eyh bunu anladt; ona, ne vakten dek 

sarpinip pirpmacaksirj dedi. 

itrS Ekmek derdiyle yamyorsun: sabir goninij,. 

Tann'ya dayanma goztinu yummussun. 
£St(H Son o nazeninlerden degiJsin Ui soni eev?z- 

siz, kuru (jziimsiiz biraksinlar, 
2$Ut AeLk, Taiiri haslannin eankirjna sunulan 

nziktir; Benin gibi ahmuk dilenciye naslfe olur 

my bi^? 

SgVS Kederlenme, sen onlardan degOsin ki su 

mutfakta ekftieksiz kalasm, 
£€\4§ Su agagihk oburtara, boyuna kase Us tune 

kase sunuJur, ekmek iistune ekmek verilir. 



2S50. Bu cesit adam iildu mu, ekmek, ey a^kk, 

aziksizhk korkusuyla kendini Slduren der de 

jleri - Iters gitrneye, 
l£5\ Sen geglp giltin, ekmek kaldi; hadi kalk 

da al ekroegi a kendine kiyan demeye ba$lar, 
%$■%%. Kendine gel; Tann'ya dayan, elin-ayagin 

titremesin; selSfn mkm, senin ona a§ik olu§un- 

dan tla ziyade sana agikhr. 

i.g^3 Agiktir a bo§bofaz r sabirsizkgmi bilir de 

sana, emekleye-emekleye gelir. 
:j;'jt. f Sabrm olsaydi, nzkin gelir, agiklar gibi 

sana sarilirdi. 
iSS'^ A$ik korkusuyla bu tilreyi§ ne? Tann'ya 

dayandiktan sonra pek |!& tok yasanabilir. 

* Riiyiik bir adada Mr $kiiw varmigj Yiice 
Tann, okuz otlaam, nziktaii^ui djye o bu- 
yilk adayj, nebatl^i-lH., £i(jefc]er]e doldur- 
mug. iihUr., gUtidiiTuii hepsiin de otlar^ se- 
mirir, bir da£a doneimj^. Gcce, biitt'ut ot- 
lati otkidvn, bitirdim, yarin ne yapaea- 
%(m dij'B dcrdlndeii uyuyamaz, zayiflar- 
nnj. QiiTidliz olup kalkuuui gene udayi, da- 
ha da yesik dalifl. da bol ncbatli bulnr, ge- 
ne hepsiiij otl&r, spnurirraig, Ydlar boyunca 
bu, tkjyle gittni^; o oknze bir turiii bir 
giivenc gebnemig, 

ilS'S"t DunyS.da yemyeijil bir ada var; o adada 

da tek basina yasayan, gutzeJ agizb bir Ckuz 
var. 



So/ii/e 223 - 320 



438 MESNE VI SEEHI V 

js-<\ } Geceye dek ovada otJar, yer^kjer, iri -ya- 

n, semiz bir hale gelir, 
2i$$ Geceleyin, yarm ne yiyecefim diye dert- 

lenir, derdinden, duguneesinden zayifJar, bir 

feila doner. 
,.*■■' Sabah oldu mu ova, gene ye§erir, gayiv- 

Cimen, bele dek boy atar. 

3860. Okiiz, okuz aghgiyla yegillige dalar, Las- 
tan ba§a ne varsa hepsini akgatna dek otlar, 
s&ttiii'ur, 

ifi6f Gene scmteler, irile§.ir, bedeni yagla dolar, 

kuvvellenir; 
iM-C Geceleyirij korkudan titremeye baslar, ac- 

llga dugmek korkusuyla gene zayiflar. 
S£t>3 Yarin, otlamak cagi gelince ne yiyecegim 

der. Yillar yih o okiizun halt bu. 
3£kU Bunea yildir, su yegillikte otluyorum, kar- 

mmi doyuruyomm; 
.'<f S Higbir gun nzkim eksilmedi; bu korku, bu 

icimin yarusi de ne diye dilgunmez bile. 
J2iu Gene ak§am oldu, karanhk basti mi o koca 

fikiiz, eyvah, nzkim bitti der, zayiflar - gider. 
x£ O Sktfe nefistir, o ova da &u dUnya. Ne- 
ils, ekmek korkusuyta boyuna zayiflar. 
2.it-i Geleeek giinlerde ne yiyecegim; yannin 

ylyecegini nerden elde edecefim der, 

YiRarca yedin, yjyeeegin eksHmedl; bSr 

de gelecegi birak da gecmi§e bak, 

2870. Yedigfi) geyleri hatirla; gelecege bakma 
da az sizlan, as keder]en. 



MFSNEVl S£EBl V 



* Arftli'.Tiii'!, o e$egi avlamasi; cakijip saba- 
[arken :(i>sL!iiia<ii. su icniek icfji kayn&ga 
gitmesi. Dortiitujeye dek tilldntn, kayvamn 
eit giizcl yerleri olan cigeriertyle yiiregini, 
bobrcklerini yemcsU ArsJan geliace eiger- 
le^ni, ytircgiiii bulam&yip tilkiye, nerrte bu- 
mm tiger iylo yiiregi diye sormasi; tllkSninj 
ortda cigerle yilrek olsaydi, o yetin igi glir- 
dtikteTij o gtln binleree diizenle eaniitj kur- 
tardiktan sonra gene doner de buraya gelir 
miydt diye fievap ermesi, "Biiysaydik, ya- 
!iut :i1i.il eiseydik cehennemlik olmazdik," 

ifi* I Tilkicegiz, eesgi arslanin yanina dek g6- 
tDrdii; o yiglt arslan e§ege saldirdi, onu paranl- 
parga ettj, 

L,£44, ; canavariar padi§ahi, savagtigindan yo- 
ruldu, susadi] su I^msk igin kayriaga gittL 

, JS ! ! TilkicegiJ:, o zaman^ firsat bildi; e^egiti ci- 
geriyle yuregini ycdi, 

iJTtt. Arslan kaynaktati dOnup egegi yemeye ge- 
lince eigeriyle yiiregini aradi; fakat ne yiifek 
vardi, ne eifer, 

2tH% Tllkiye eigeri nerde, yiiregi ne oldu de- 
di; cunkti canavarlara bu iki uzuv kOtti gel- 
men; hatta bunlan severer. 

.' ^ i Tilki, onun cigeri, yahut yUregi olsaydi 
dedi, bir kere daha gelfr miydi bui'aya? 

',;£■'; ■'- O kiyameti, o korkuyu, o ka£igi ( o dag- 
dan atlayisi gordukten sonra, 



Sahife 224 - 320 



m 



MESXEVI SERllJ V 



2&fy£ Cigeri, yahut yiivegi olsaydi, gene kalkar 
da bir kene daha senin yamm geJir miydi? 

l&Yj I^inde gortUl i&gl bulunmayan goniil, ge- 
nii] degildir; can olmadiktan sonra beden, top- 
raktan bagka bir§ey degildir, 

£880. igfnde can lgigi bulunmayan sirsaya kan- 

dil deir.e; i^ine sidik konmug bir sigedir o, 
£$SI O Sirica, o kap, halk yapisidir ama sirca- 

nm tiuru, ululuk sahibi Tanri'nni ihsamdtr. 
2£ £<L H&siJi, kaplarda sayi olur ama alevJerde 

ancak bidik bulunur. 
i&&1 Alti kandilin igigmi bir ataya gelirseler, 

onlann lgiklatinda sayi ol&m&z. 
£ U O cifit, kapiar ytiziinden miigrik olmn§- 

tur; o unU'minse- igigi gormiis;, birlifi anlamig- 

tir. 

2GS*i * Camn gozu, kaba diverse §5s'le Nfth'u 
iki gorur. 

££Sk Arkin suyu varsa deredir; insan da ona 

derter ki cam vardir. 
Si Bunlarsa adam dcgillerrtir, adam kiligina 

bUriininuslerdir; ekmek oliileridlr bunlar, geh- 

vet gehitierldir. 



A 



(£ E E H) 



2667. beyitteit sonraki baglik. geyh Muhammed-i 
Serezi, Bu zatin adi, "Fihi ma-fih" te $u suralerie 
ge^er: 

"§eyh SerrezI, muritleHnin ai-asmda oturmug- 
tu. MiiridLn birinde kebep olmus ba$ i§tahi belirdi. 
§eyh, fiiana kebap olmu§ bag getirin diye emir ver- 
di, Dediler ki: A seyh, oziun kebap olmus ba§ is- 
tedigini ne bildin? §eyh dedi ki: Otuz yiidir ki ben- 
de istek kalmaitugtir; kendimi biitiin isteklerden 
arittim; hepsinden de munezzehim; ayna gibi tejie- 
mizim, safim. Hatirima kebap c-lmus bag g'eldi; ke- 
hap olmug baji icim cekti; bildim ki bunu isteyen 
filandir. Aynada hi^bir §ekil yoktur, blr $ekil gorii- 
nufse aynadan degildir, bir bagkasindandir o" (Ter- 
cememiz; 10. BOlum; g. 34, satn. 12-19) 

Bu zatm adi, Sultan'ul - Ulema'nm "Maarif 
inde de ge^er. Sultan'iil - Ulema der kU "Hace Mu- 
hammed-i SerrezI, T^c-i 2eyd*e dedi ki: Ben filana 
balla ekmek getirin dedlm ya: ormn bal ve ekmek 

fstedigini anladim; huzura ermesi icin getinpeleritii 
emrettim. Yirmi yil oldu ki ben, dilegi - ist*gi dl- 

diUxJum; bende dilek kalmadi. Yamma kim gelir^ 
sg onini dilegi bende belirir; bilirlm ki o istiyor 
bunu. Bu Muhammed-i Serrezi, cuma namazina hie; 



Sahife 225 - 320 



442 



mbsnevi seRui v 



gftaieadi. Once derdi; biz?. MuslUman olun da mesci- 
<Jinize geleyim. Musliimanhk kolay gey degiL" (Be- 
di'uz-zaman Fuvuzan-fer bas. Tehran -1333 S U 
Fasil: 156; a, 264) 

Sultarfiil - Ulema*nm ( bu $eyhJe cafdag oldugu, 
bu bakimdan Mevlana'mn, cezbeli bir zat olan bu 
§eyhi g6rdiigu, yabut menkabderini, babasmdan 
duydugu muhakkaktr; ancak tahkiye tarzi, gordii- 
giinij belirtmektedlr (Fihi ma - fib terc. in "^fflk* 
ma" ssna da bk. s, 248). 

2676, "Gai^ekten dc dirilifini olumumdedir." 

Bu sSss, Huseyn b. Mansur'l -HallEie'm bir beytinin 
jkiiici mmraindan ahmmstir (L, Massgnon: Lo Di- 
wan d'al- HalJaj; Journal Antique; Janvier - Mars- 
1931; Ayri basim; 32-33. H. b. M, Halite igin L c, 
in 1817. b. nin $, c bk.), Bu beyit, I, c. in 394S-, 
HI. c. in 4187-4188. ve TV. r.. in 109, b. Jeviudc 
■de ge^er, 

267S. 

otvttn tierkise, riiersin agaciivt. 

dti$riwtnra.i&m fctfaia&i.' J 

Hz. AH'nin bir beyti. Bu bsyitten manen ikti- 
"has var (A. Golpinflih: tmam-i Ali Buyrugu; Anka- 
ra; Emek Basra - Yayimevi; s. 24S}. 

2681, Abbas-i Bcbs. Tilrkgede Ogru Abbas diye 
anilan ve dilencilikle ijn yaprms oksti biri (Ircc Af- 






sar: Yada§tha*yi Kazvini; e. VI, Tehran ttniv, Ya- 
yim; 1341 §. H, s. 21-23), 

2683. Dilenmek. SufUerin bir kisnn ve bilhassa 
Esma lie sulukti kabul edenler, dervisin, nefsini asa~ 
gllatmak igin, dilenmesini de siiluk vasitasi olarak 
kabul ctmislerdir. Dilenrneye "Selman etmek", dilen- 
rneye £ikisa, "Selmana gikmak" derler. Bu soz, Sel- 
man-i Farisi'nln, Hz, Ali'nin emrjyie dUendigine 
d&ir hicbir asla-esassa dayanmayan inanettm mey- 
dana gelmistlr. Dilenmeye eikan dervis, eline kegku- 
lu alip yola. duger, Keskfil, iistu, biraz iceriye dogru 
kivnk kalmak uzere kesilrnis, igi oyuJmuj Hindis- 
tan cevizidir. Iki tarafma halka takilmiij, bu hal- 
kalara, da zincir geclrilmi^tir, B^kirdan, piringten f 
hata giim^ten, aym sekilde yapilmiglan da vardir, 
Dervl| h ilahl okuya-okuyu gCTer ve birsey urndu- 
|u ki^iye, "Allah igin bif§ey" anJsimma "§ey'en 
li'llah" deyip keskulu uzatir. Bir§ey verilir, kegkulc 
bLrgey atilirsa da, atilmazsa da "EyvaEah" deyip 
uzakla^ir; bu muTiasebetle dilenmeye "^ey'eti lillah'a 
cikm&k s5ziinden bozma "^ey'unah'a", daha da yan- 
lig olarak "Seyd'uHah'a cikmak" da denii'. Esma 
yoJu olmadigi halde Bektasilerdtf de dilenmek var- 
dir, Aks,ama kadar gezen, dilenen dervig, akjtim 
x?2anJiidan tinoe tekkeys doner -ve ke^kulUndeu, kendi- 
si hipbir gey almadan ke^kullinil gey&ta online ddker_ 
§eyh toplanan parayi, meyva v.a, yi matbaha yollar.. 

Mevlana, bu adeti kabul etmemi?, borJfesinf 
emegiyle geQinmesini, yolunun esasi saymigtir; bu. 
bakiradan Mevlevilikte dilenmek yoktur (bk. Mevla- 



Sahife 226 - 320 



444 



MESKEVI SBHHt V 



na Celaleddin; III. fcasim, ist fnkilap K. 1959' s 
188), 

2686. beyitten sonraki baghktaki beyit, "Hadi- 
ka" vezninde; fakat Miiderris Radavi basiminda 

bulamadik. 

2695, Tamah, "Sakimn tamahtan; o, gelip cat- 
mis oJan bir yoksulluktur." (Hadis; Carni'; I, s. 98) 

Ankara vi, "Kim tamah emerge alcaidr mealmde bir 
hadis naklediyor (s, 204). Beyitte bu soz aynan 
gecmektedir. 

2698-2700. Abbas. Abbas-i Debs'tir, AJlah icin 
birsey, Izahi gesti. Her Iki beyitte de "gey" lillah" : 
aynen boyle ge^mcktedir, 

2701-2702. Feygamberlerin halktan istedikleri, 
inane, ihlas, kendi tiefislerine ve insarilara iyilikte, 
Tann'ya kullukta bulunmaktir. Fakat, beyitlerde 
bildirildigi gibi halk, bunlardan mtiflistir; zaten, 
peygamberler de onun i£in, onlari, bu diinya ve 
ahiret zengEnligine kavugturmak Sgin gonderilmis- 
lerdir. 

2702, beyitte "Allih'a bore verin" sqeu LVH, 
suresinin (Hadid) 11 ve IS. "Yard™ edin" aoztt <3e 
XLVII. su renin (Muhammed S. M) 7. ayetlerinden 
nynen alinnu§tir, Allah'a bore vermekten maksat, 
Allah nzasi i^in yoksulllara yardicndir. AJlah 'a yaT- 
dimdan maksatsa, Allah dinine, canJa, mafia, elle, 
dille yardimdir (146. b. de geeti). 

2709, "tsraf etmeyjn." Vn. surenin (A'raf) 31. 
ayetinde, "Yeyin, i#n, israf etoieyin, gei^ekten de 




MESNE VI SFftHl V 



445 




AJlah, israf edenleri sevmes" buyuvulmaktadir. Be- 
yitte, ayetten lafzi Jktibas irardir. 

2714- 271 G. "Bir bdluk balk sevab Itjin Allah'a 
kulluk eder; bu kulluk, tacirkt-iu kullugudur. Bir 
bdluk de AHah'a korkudan kulluk edet'; bu da ko- 
lelerin kulluguduv, Bir bolukse, Allah'a gukrederek 
kullukta bulunur; isle hiir kigjlerin kullufu budur," 
(Hz. Ali'nin sCzleri. Nehc'ul - Belaga; terccme ve 
Sediimlz. 1st. Yeni Sark Maafif Kutijphanesl -1972; 
S. 391). 

2717. "Siz de anlarm^siinzdir ki §u dunyam- 
zin degeri, bir digi ke£iniiti askmgindan da deger- 
sizdir bence." (.Hz. AIL §ik§ikiyye Hutbesinin sonu. 
Ayni; s. 169). 

2734. bey it ten sonr&lei bagkk. "Sen olmasay- 
din..." Aynen ahnmi$1;ir, II. e, in 976. b. nin §. c bk. 

2735, Sakmm, Ayetten laM lktLbastir. 

2738, Ba§likta geeen hadisin ilk kelimesi aynen 
aunnii$tiT, 

2739. Paygamberlef icinden onu segti. XX. su^ 
renin (Enblya'), "Seni aneak alemlere rahmet ola,- 
rak gOnderdik" mealindeki 107. ayet-i kerirnesine 

igaret ednrndtbedir. 

2745. Yerinden kimildamayan daglar. "Rasi* 
yat" soaiiyle vasfedilmektedir ki bu soz, XXXIL 

surenin (Sebe') 13. ayetinden ahnmigtir. 

2752, tevstree cakilmig nal. Akl-i KUil. 1. c. in 

2491. ve 1907,, IV. c. in 2178., 3259. b. lerinin §. 
e bk. 



Sahife 111 - 320 



446 



MftSNEVI SSHH1 V 



WESNEVI SERHl V 



2762. Insanlar atasinia perdesi. insan, madde- 
si bakimindan, hayvandir; yini canh bir yaratik- 
tir. Dofar, yagar, cinsini Ljretir, 51ur. Insani insan 

eden, Oliir yaratiklandan iMiin kslan, minasidir. 
K&tti&ta nizam veren, yaratilig sirlai'iiu cozen, y al- 
ma kendisi icin degil, butun insanlar, insanlik ve 
■a Jem igin yagayan ve yagatan insana insan derfeT; Bu 
beyitte, insanlar atasinm perdesi, irtsamn Ejekli ve 
suretidir, Yalmz bu surett yeter bulraa; agiklari, 
kendinle kiyaslama; onlara kotu gosle bakma. On- 
lai', iradelerini terketmls_ierdir; insan sureti, on Jar 
icin bir libastir aneak; sen de onlara uy da fani 
varligmi oliimsiizluge ver demektedir (I. c. 3992 
b. in ve IV. c. 1496. beyitten sonraki balisin g, e bk.}. 

2775, MQsa, I. e, 278-279. v H 869. lerin jf. e bk, 

2776. Ahmed -Ay. Guneg. Hz. Peygamber'in 
iS&retiyle Ay* in ikiye bolunlugU rivayet edilmistir 
(L c, IIS. h in s. e bk.). Giinegin yolunu kesmesi 

■de "Redd'tig, gems" m&cizesine isaret olsa gerektir, 
Netekfm Ankaravi de bunu kabul ediyor £s. 312). 
Imdadullah da ayni fikirdedir (s. 237). Furuzan- 
fer merhum da "Maahiz" de "Bihar'tiKEnvar" dan, 
bu mueizeye alt hadM alarak bu beytin ikinci 
misrmni tzih etmektedir (c. 172-173). 

Hz. Peygamber, bir savagta, yahut vahiy esna- 
sinda, ba$lanm Hz. Ali'nin dizlerine koyup uyumus- 
lar, giines battiktan sonra uyanip Hi AJi'ye, ikin- 
di namaaim kijin kilmadigini sormuslar, kilmadi- 
£ini 8grenince, Yarabbi, Ail, senin ve Rasulunun 
taatmdaydi, sen giinegi ona dogdur buyurmii^Iar, 
gune§, batidan gorunmLis, etraf igiklanmis, Alt na- 



44T 



rtiazi kilmca birdeti ve sur'atle batmis,Ur (FadaiTul- 
Hamscti min'es-Sihah'iE -Sitte; Necef - 1384 H. c. 
II, Fahr-i Razi'nin Tefsir'inden, Sa'lebFnin Kasas- 
tndan, Kenz'iil - Ummal'den, E'r - Riyaz'un - Nadira'- 
dan, Mecma' ve Savaik'tan naklen, s. 119 -122J. 

2784. Miihre, Dcmirci ve kasanci cGkicine, bel 
Uemigine, boyun dugumune, gatrang ve tavia tasja- 
nna denir. MiJhneyi tasa atmak, Xeyler devrinde, 
laukiimdantf harekeiJni hildirmek itjin bijyiik ve m§.- 
deni bir tasa gene mildeni bir miihre atilmasi adet- 
t.i, Beyitteki "muhreyi kapmak"i oyvinu kazanmak, 
ta§j utmak anlannnadir. 

27S6, beyitteti sonraki baglik. Ebu - Hureyre'nin 
dagarci^i. EbG - Hureyre, saliabeden Abdullah b. 
Sahr'id -Dewi'div; admin Abdurrahman oJdugu da 
sSylentnigtiv. Hayber'in fethedUdlgi yil Mjisliimari 
olmus, ^jmer, onu Balirejii'e tayin etmi§, hakkmdafei 
rivayetler yiizunden azletmig, Medinfi'ye C'd&)ritil§ t 
mahm beyt'ijl-itiale tesiim ettirip kendisini dovmiig 
ve dGvdurmu^tur. Hi cretin elll yedinci, yahut elli 
sekizinci yjhnda MedJno'de tilmu^tijr. Osman'in seha- 
detinden sonra MuavJye'niri hiameUne glrmfsjtir 
(P&zla tafsilat icin "Tsnkiyh'ul - Makaal" e bk, u, 
II, Necsf, 1350 H. s. 165). Kendisinin, (is musSbele 
ugradim: Peygamber'in vefati; onun sahabecigi. ze- 
lil bir hiametcisiydim, Osman'in oldiirulmesi ve da- 
garcigimin yitmesi dedigi; neydt o diye sorulunca 
da ^unu hik&ye ettigi rivayet edUml§tfr: Rasulul- 
lah'la {S. M) savagtaydik. Halk acikti, EasQl, bana, 
yaninda bir?ey var mi dedi. Evet dedim, dagarcikta 
hurma var. Getir buyurdu; gatirdini. Elini sokup 



Sahife 228 - 320 



ilLiMVl SehhI V 



MESNFVI 5ERHI V 



419 



hurma eikurdi, huzurundaldlere dafitti. Soma ba- 
na, on ki§i eag]i> dedi, Qagirdim, Onlara da dagitti. 
BOyle-boyle, biitun ordu doydu. Sonra dagarcigi 
bana verip, elini, istedigin saman sole, avu^la, 51- 
kar buyurdu. RasuUullah'in hayatinda yedim; EbQ- 
Bekir'Je Omer sagken de bu de'vam etti. Osnian 
oldiirijldugu zaman evim yagma edildi, dagarcik 
da yitti (Delairijii-Niibiivve'den naklen B. Furu- 
zan-fer'in "Kulliyyat-i S^ma ya Divan-] K£bir" 
inin VII. e. f; Tehran Oniv. Yayim; 1345 §, H. Fer- 
heng-i Nevadir-i Lugaat ve Ta'birat-o Mustalaliat 
boliimti; s. 1SS-199. Enban-i Bu-Hureyre mad.). 

Bu hikaye dolayisiyle "Ebu" - Hiireyre'nin da- 
garcigi, heybesl", ne aramrsa. kjinde bulunur §ey 
olarak dile ve edebiyata gesmigtir. 

2795. Baga kakilmayan eeir, muksfat. XCV. *u- 
miiti (Tin) 6. ayetinde, inanan ve iyi iglerde bulu* 
nanlara bitmez - tukenmez, baga. kakilmaz mukafat 
vaadedilmektedir; beyitte ayetten lafzan iktibas 
vardir, 

2796. Allahin kudret eli. I. c, in 227. b, in 5, 
e bk. 

2797. Diinya dogemosi. LI. suretim (Zariyat) 
48. ayetinde yeryuziinun dosendigi bildirilir; bu 
ayete igaret edilmektedir. 

2799. Hatem-i Tayy, I, c. in 2253. b. in 5. e bk. 

2709. beyitten sonraki baglik. "Halkima sifat- 
larimla gtiriin." Bu eiltte 2019. b, ten sonraki bag- 
hkta gegti. 






2807. Huimamn egiJmis dali. XXXVI- surenin 
(Ya Sin) 38-39. ayeUerinde, gUne$in h feapfe ede- 
oegi yere dek glltigi, Ay' a da, muayyen zamanlar- 

da konaklar takdir edildigi, sonunda, eski h kuru ve 
egri hurma salkiniimn copune dOndligu bildirilir. 

Beyitte 39. ayetten lafzi Iktibas vardir. 

2S20. "Az kaldi ki yokluk - yoksulluk, kafirlik 
olacakti." Hadis (Cami*, II, s, 74) 

2834. Eimme-i isna -ii§er'in (Oniki Imam'in) 
dokuzuncusu Imam Muhammed'iJt-Takiyy'il-Cevad 
(220 33. 835 M.) "Aclik, mideyi doldurmayig, ilacin 
ba^idir; mideyse hastalik evidir" buyurmustur, Bu- 
na igaret ediJmektedir. 

2S34 beyitten sonraki bolumle bundan sonra 
gelen boliim. Furuzan - fer merhum, bu bolumtere 
kaynak olarak §u satirlan kaydediyor: 

"Birisi, Ciineyd'e acliktan, giplakliktan gikayet 
etti. Ciineyd, yiirii-git dedi, korkma; einin ol; O, 
acligi, ciplakligi, onlan kansyan, diinyayi gikayetle 
doiduriU) kJ.tiye vermez; sen gikayet etme; O, bunlan, 
Itcndi ger^eklerinc, dosdanna verir. (Tezklret'ul - 
Eviiya'dan naklen. Maahiz; s, ISO), 

Fuaay] h, Iya?,, nefsine, neden korkuyorsun; ac 
kaiacagindan kofkuyorsan, kot'kma bundan: sen 
Tanri'ya bu kadar degerli dcgiJsin; Jluhamnjed'i ve 
sahabesini ag birakmigtir O dedi." (ihaya'dan nak- 
len. Aym s.) 

Cuneyd, 297, yahut 299 da (909, 911 M.), 
Fuzayl, 187 de (802 H.) vefat etmijtir {Nafahat 
tere. 1st. 1289; s. 131-135, 91-92). 

- E 39 



Sahife 229 - 320 



4S0 



MESNEVr SERHl ¥ 



2S55- beyitten sonraki hik&ye. Attar, "flahi- 
Name" de, Horasan'li olan, yahut Horasanilerden, 
yanl Melametilerden bulunan Ata adli birinden nak- 
Ieder; 

"Kafdaginin ardmda, cayir - Qimenle dolu yedi 

ova var; orada, yeyip i£mekten bagka bir^ey dusun- 
meyen Helu' adli bir hayvan vardir. Sabahleyin ot- 
lamaya bajlar, akgama dek semirir, yedi denisi iger, 
Fakat otlann bittigini gortlnce gece, soluk bile' al- 
madan dertlere diiser, uyumaz, yann ne yapacagim 
diye dusunur, igne-ipllge doner. Sabah gene ova- 
Ian fiayit - pimeiile dolu bulur ve bu, boyle devam 
eder-durur." (A. Golpinarli tere, Dunya Bdebiya- 
tmdan Terc. gark- islam Klasikleri: 16; il&hi - Na- 
me; c. TL; 1st. Devlet Kitaplan; M. E. B. 1971; s. 
137-138; Asilama; S. 279} 

2870. beyitten sonraki baglik. "Duysaydik, ya- 
hut akil elscydik, eehennemlik olmazdtk." LXVIL 

stivamn (Mulfe) 10. ayet-i kerimesi aynen ahnmj§- 
tir. 

2885. Sis, §it de deiwn Peygamberdir (I. c. 
2281 -b. in $. e ok,). 



*** 







ME1IN 

* Bir hate dtigiip gUtiduzbri pazarda 

f enerle gezen rahibin hlltLiyesi 

SUftjfc * Birisi vardi, gonlu askla, yam§la dop- 
dolu, gtintJilzleri fenerle eargida - pazauda ge- 
zer-dola^U'di, 

igS^. • Bn§bogazin biri, a ii]&n dedi ona; her 
dukkfinda ne anyovsun boyle? 

2fJ90. Mumla, fenerle, nydm gun ortasinda ne 

anyorsun, bu alay da nedir, ncdendiv? 
i Ojf * Dedi ki: Her yanda, o solugun diriligiy- 

le diri olmus bh insan anyonjm. 
iti"*rJ. • Var mi oyle bir adam? Bu soruyu du- 

yan dedi ki: A hiir bilgin, bu earsi, bu pazar 

adamlarla dolu, 
jJ^J * O, ben dedi, iki yol agzi caddede, ofke 

^aginda, hirs eaginda dayitnan, sabreden adam 

arcyorum. 
iS-j'., * Cfke <ja£mda, sehvet cagmda adam ner- 

de? Bylesine bir adam anyorum da sokak-so- 

kakj mahaHe - malialle kosuyorum, 

* Nerde dVmyada, bu iki balde sabreden 
kigl ki bugun canim) feda edeylm ona. 



Sahife 230 - 320 



453 MESNEVI SEHlil V 

2£3L; * Pe*k aa bulunur birgey anyorsurs ama 
kazamn, kaderin hiikmiinden ha.be rjn yok dedi; 
bir iyice bak. 

2&*ii *Sen parga-bucugu goriiyorsun, asildan 

haberin yok, Parca-bueuk bizleriz, asilsu kade- 
rin hUkUmlcti. 

"A c i£ * Kaza ve kacler, donen gokyiiziiTiim yo- 
lunu sa§irtjr; kaza ve kader, yiMerce Utarld'i 
ahmak eder, 

2|33 * Qareler dilnyasnu dar-altn'; demiri, mer- 

meri bile eritir, su eder. 

2900. * Ey bu yolu adun adim almaya karar 

veren, hamin haimsin sen, hamin hamisin, ha- 
rm n hami. 
2&Qi * Degirmen tasimn donugunii gb'rdiin ya; 

bir de gel, deremn suyunu seyret. 
l^io L * Havaya eikan tozu - topragi gordiin ya; 

bir de tarn - topragi estiren, havalandiran yeli 

gov. 
•IWl * Dusiinee tenceretedniii kaynadigim goru- 

yorsun; aklim ba§ina al da, bir de ateije bak. 
2 90, * Tann, Eyyub'a, lQtfederim de dedi, her 

ki]ina sabir veririm ben. 
:.- v ■' * Kendine gel, sabrim o kadar gSrme; 

sabri gotrdiin, bir de o sabri verene bak. 
-S^ct * Niceye bir dolabm don^unu gSreceksin?" 

Ba§im diganya kakhr da §u hizli - hizli akan su- 

yu gbr. 
&*jo't * Sen, boyuna, goriiyomm diyorsun airk% 

onu g6ru§titi pek iyi belirtileri vas'dir. 



MESNEVl SERH] V 



45S 




S^oi * KopiAgiin donU§unU, soyle bir gordiin, 

muhiraEemedin bile; §a§man gerekse denize 
bak. 
ift:l * Koptiklervdatgalai'i goren, sidar soylerj 
deni2i gorense ^aginr, kendinden gegcr. 

■2910. * Kopiikleri goren, niyetler kurar; denizf 

gorense, gonJunii dente eder - gider. 
i_g 1 1 * Kopiikleri, dalgalan goren, sayiya dli- 
ger; denizi goreninse tedbiri sa§ar. 
^ i ifL r KopiMeri, dalgalan goren. earpinir - 
^lrpinir; denizi giirenae arinir - gidtfr. 

* Mlislumaron Mugw dSne 
d&vet etmesi 

£*H% Adamin biri, bir Mug% a filan dedi, hadi, 

gel, Miisliiraan ol da inananlara katiL 
L^fll, Mug, Tann dllerse dedi T itm'inin olurum; 

Idtfunu, ihsamm arttirirsa, inancim kdklegir. 
2.^5 * MiisLuman, Tann acnin fmana gelmeni 

istiyor, catum cehennemiti clSnden kurtarraan 

igin mu'min olmam dilemekte; 
2. c J't * Araa 50m nefsin, o firkin §eytan, scni 

kafirlik laralina, lapinagin bulundugu yana e«- 

kiyor dedi. 
;.^l^ Mug, a bisafll or dedl; degil mi ki onlar 

iistiin gelmekte; ben de ordara dost olumm; 

gijeii - kuweti olam severim; crnun tarafiru 

tutarim. 



Sahife 231 - 320 



MESNETI SERHl V 



455 



4S4 



ME9SEV1 ;ERHl V 



i3t% Zati ystiin olana dost olabilirim; o yana 
tluserim; gunkii iisttin olandhr adami kendisine 

geken. 
■:..,,(■ Tann, bendcn gergeklik istiyormu§; istegi 
yerlne gelmedikten sonra ne faydasi var o 1s- 
tegin? 

2920. Nefiste §eytan, kendi dileklerinl yaptir- 
diktan sonra o yardim, kahroldu, paramparca 
oldu demektir. 
J3i. i Sen mesela bSr kb§k, bir saray yapurdm; 
onu yiizleree naktgla bezedin, yucelttin. 

Onun hayir yurdu olmasinn, bir mescit 
olarak kullamlmasi.nl istedin,.. bir ba^kasi gel- 
di, manastiv yapti orasim. 
; 9 J is Yahut sen, giyinmek, kuganmak igln bir 
kumag dokudun; 

, Onu kaftan, yapmak isteciin; bir dti^man 
zorJa aldi, Sana inad olmak !.clti kumastan val- 
var yapti. 
,^: A benim canun, o iistun olanin dilegine 

uymaktan ba&ka ne garesi var kumagin? 
: Kumas sahibi alt oldu, kuroasin sugu ne? 

t)st olana alt olmayan kim? 
%*$*% Birisi yiirur - gelir, sahibinin. istegi yok- 
ken, tarlasina, evine Aiken ekerse, 

Ev sahibi elbette horluga dij§er; siinkii 
onun istemedigi birs,ey olmustur. 

Degll mi ki bu ge§it bir horluga dustum; 
gene olmusum, ne cikar? Kocaldim gitti. 

2&30. * Degil mi ki nefsin dilegi oluyor; artik 
"Allah diledi mi olur" s&zii, bir alay. 



j'jil Ben ister Muglarin kusuru olayns, kter 

kafji 1 , Tanvi hakkmda boyle bir zan beslemem 

ben 
39&2 Bir ki$i, O dilemedigi halde inadina O'nun 

mulkune buyruk ytirutur diyernem. 
2333 Birisi, O'nun mulkUnu ele ge^ixsin de solu- 

gu. yaratan, soluk bile alamasm; boyle gey ol- 
1 maz. 
2$m Tann birisinden §eytan'i siirmek <3iler de 

§eytan, her solukta onun derdini arttinrsa, 
5335 Bu §eytana kul olmak gerek; euiiku her 

toplulukta iist olan o. 
iflft, Ben, arnan, sunu gcytan elimden almasm 

derim de neden o lutuf sahibi, elimi tutmas 

bonina? 

■ "■ Onun diiedigi oluyorsa, benim isimi kim 

diizene koyaeak artik? 

Rahm^n-'m kapisuubi 
^eytan'ui Imii 

29 ht Ha?a; Allah hakkiygin, Allah ne dilerse 
o olur; mekln aleminde de buynik sahibi 
O'dur, mckan£izhk aleminr^e de. 

■■Hicbir kimse, O'niln miilKiinde, O'nun buy- 
rugu olmadan, bir kill bile kimildatamaz, 

2940. Mtjlk O'nun mulk'Udui', f simian O'nun fer- 
mini; O'nun yarattigi §eytan, O'nun kapism- 
da en bayagi bir kopek. 

£%\ Turkmenln kapxsinda bir k5pek olsa, o 
kapiya yii^ tutar, o kapiya bag kor. 



Sahife 232 - 320 



*e 



MBSPfSVl 5KHHt V 



MIShT.Vt SERHI V 



437 



Evdekl cocukiar kuyrugunu eekerler; on- 
larm ellerinde horlanir durur, 

Aina kapidan bir yabartci gegse, erkek ars- 
Ian gibi saldii'jr ona, 

tfU * Gunkii "Kaflrlere kargi cetindir cnlar." 
Dosta giildtir de du$mana diken kesUir. 
ISif? * TUrkmen, tutmac suyundan verir ona; 

o da yeter bulur onu, bekgilik eder*, 
;/;.,:- tste Tanri'mn yarattigl, yijzleree dti$unce f 
yuzlerce duzen bellettigi Seytan da bir kopek- 
tir, 

iS..r" Tann, yuzlerin suyunu gida etmi$tH' ona; 

iyinin de yuziiniin suyunu ddkef, koturuin de. 
l$wg Halkin yiiz suyu, onun . tulmac. suyudur; 

kopek Seytan, onu iger, onunJa gecinir**. 
ri'-i' Kudret gadinran onunde onun cam, nasd 

olur da buyruga kurban olmaz? Sen sdyle. 

2950. * iyilerdcn de, kotulerclen de surii - siirii 

halk, "Ellerini, konarim yore do^emig" kSpefe 
gibi o kapiya yonelmigtir. 

1 Hepsi tMhiyet magarasmin kapismdadir; 
bedenlerinin her zcrresi emir bcklemektedir; 
damarlari atmaktadir; kulaklan Idri^tedir. 

iM'il.A kSpek §eytan, halk 5 u yola ayak basti 
mi, onlari bir sina bakahm. 

t*| 3 Saldsr, engel ol ontera, dikkat et, disJ, 
gercekten de erkekten ayrilsin, belli oisun. 

13^ Allah'a sigmirim sozii ne vakit denir; ko- 
pek kiaip saldirmaya baglaymca degil mi? 

* "Tuirtiuc" j^sii aynnn jre^mcJste. 

Bu hej-ittc d« "tittmac" aynrn gs^'melte, 



%afi1 * Bu Allah'a sigirnii sozii, ey Hita Tur- 
ku, kSpege bagir da yoiv. a$ demektir. 

tSHfo Yolu ag da gadmrun kapisina geleyim; ed- 
mertiiginden, mevkiinden bir dilek dileyeyim. 

335? Turk, kGpegin saldinsindan acze dug&rse, 
bu sigimnm demek, ba feryat, yerinde degil- 
dir. 

oS$£ O vakit Turk de, ben de §u kcpekten si- 
gimnm, §u kopegin ybziinden ben de yurdurn- 
da £aresiz kalmigim der. 

?3^-^ Sen der, bu kapiya gelemiyorsun ya, ben 
de di§ariya cikamiyorum. 

2960. t$ boylcyae toprak bagina artik Tiirkun 
de, konugun da; (jiinku bir ko[>ek, -kisinin de 
boynunu baglamig*. 
Z^t^ Ha§a h vaMhi Turk, bir bagirdi mi, kopek 
de kim oluyor? Erkek arslan bile kan ka§anir, 
kan kuaar. 
?3bl Ey kendine erkek arslan dlyen, yillar gee- 
tij sensse hala bir k6pege kaf§i kalakalmi§£in, 
33fe3 Apagik o kopegE av oImu§sun; artik o ko- 
pek, senin igin nasil av avlanir? 






"Konuk" tllrk^ctJiiL 



Sahife 233 - 320 



MESNEVt SWHi V 



4S0 



(5 E R H) 



2888. beyitten sonraki bbliim. "Bir hale ugra- 
digindan giinduzlsri pazarda fenerle gezen rahip." 
Hal, gercek yoluna giren kigide beliren ne§e, sikinti, 
aiding etmezlik, fazla kulluga diiskiinluk, cezbe v.s. 
gibi sayiya sigmaz ruht haletlerdir. Bu halden hale 
gegj-gc "tclvin", renklere boyanmak denir. Sonunda, 
salik, yam gcr£ck yolun yolcusUj bir mertebeyi 
kendisini durak edinir ki bu takdirde o hale "ma- 
kam" denir ve makaama erijjen salik, "temki-du- 
raklayig" mertebesine ermis olur. "Talvin" deki 
haller, arayi§tan meydana gelir, "temkin" se ulag- 
maktir (Ta'rlfat, s. 45, 4fV>. Tecelliye nihayet ol- 
madigi icln bazi sfrfiter, "Telvin"!, en yiice makam 
saymi§tai\ "temkin" i de, "teJvln" in, bir durakla- 
ma hali olarak kabul etiini§le.rdir (Fiituhal:" taki 
istilahlar; 1st. 1300 basimi Ta'rifat sonUTida; s. 7). 

Rahib, korkan anlamina gelir. Halktan cekilip 
manastir ve kilisede, kendini kulluga veren Hrlsti- 
yan papaslarina ad cdmu$tur. V. sOi^nin (Mlide) 
82-86. ayetlerinde, inananlara en faala tfusroanlik 
giMenlcrin, Yahudilerlfi mugrikler oldugu, jman eh- 
line sevgi bakimindan en yakin olanlarmsa JHristi- 
yanlar olup onlann iginde, kendilerini kulluga veren 
hariplerin, Feygamber*e indirilem duyunca inananla- 



rm bulundufu, bunlann cennetle mukMatJandirila 
caktavi, kafirlerinse azaba ugrayacaklan bildirflir. 
IX. sQrenin (Tevbe) 34, Syetinde, Hristiyali b%te> 
teriyle rahiplerinin eogunun, Jnsanlarin mall&rmi 
batil yolda yedikleri, halki Allah yolundan saptirdiK 
Ian, altijfr ve gtimijs. biriktii'dikleri anlatihr. LVH 
surenin (HadM) 27. ayetinde, Hristiyanlara, rahtp 
ligin farzedilmedigi, onlarm, bunui, Allah nzasim k& 
zanmak icin, kendiliklerlnden icad ettikleri, fakat 
hakkint da gozetemietfikleri, eogunun, kotij kigiler 
oldugu beyan buyuvulur. Hz. Peygamber'se (S. M), 
halktan gekilmenin ve evlenmemenin, sunetullah'a, 
yaratili§a ay kin olmasi bakimindan, rahipligi men*- 
etmiglcrdir (Carni'; I, s. 80). 



288S-2895. Mevlatia*mn bu boliimde, baghkta 
"rahib" diye andigi ve 238S - 2397. beyitlenle an- 
latUgi zat, milattan 413 yil once Sinop'ta dogan ve 
327 de Yunanistan'da olen rnesliur filozof Diogene'- 
dir, IVIevlana "Divall-i Kebir" de de bir gazclinde, 
bu xatlan <( §eyh" diye §6yle bahsedei" 

" Dun §oyh, gehrin gevresinde, elinde bir mum, 
dSnup duruyor, geytandan, devden usandim; in^an 
istiyorum, insan diyordu. 

Eiz de gok aradik dediler, bulunmuyor. Dedi 
ki: bulunmuyor dediginra yok mu, i§te oou Isti- 
yorum ben." (Divan-i Kebir tercesnemiz; tst. Hem- 
zi K. 1958; c. II, s, 301, beyit, 2462-2463) 

Diogene'in, gundiizun, elinde fener, adam ara- 
dlgi, Iskendei J in h lie istersin ' sorusuna, golge etine, 
bii-gey istemem diye cevap verdigi me^hurdur. 



Sahife 234 - 320 



460 



MESNEVI StRHl V 



MBSN^Vl SEftWl V 



«I 



2896 - 3912. Kaza - Kadet*. Bu beyitlerde, kulun 
tedbirine kargilikt akdirin, dilcgini j^ledigi, takdirm, 
akil-fikir timsali olan Utarid'in (II. c. 159& b. in 
s. e bk:) bile yolunu sagirtacagim, degivmen tasmi, 
akan suyun dondurdugijnu, havalara kalkan tczu- 
topragi, yel in tozuttuIuiiUj dusunce tenceresini, ate- 
§in kaynattigini anlatmaktaclir. Arrcak Mevlana, 
'Ef'al-i ibad-KuHann yaptiklan isler" de-nig bir 
vakit cebri degildir; netckim bundan sonraki ikl 
Ixjliimde de bu inanci belirtir. 

2912. bcyitten sonraki hikiye. B, FurQzan - fer 
merhum, bu hikayeye kaynak oJarak "Uyun'til-Ah- 
bar" ve "AhMr'u*-Zurr&f ve'l - Miitemacinin" deki 
§u satirlan naklediyor. 

"Arkadaglarimizdan bli'i bana anlatti: Kaderjy- 
yeden bir adam, bir Mecusi He yol arkadagl oldu; 
Mecusi' ye, ne tliye Miisluman olmuyorsun dedi, Al- 
lah isterse durum deyince adam, Allah ister ama, 
§eytan seni birakmiyor dedi. Mecusi lu soz iizerine, 
ben de dedi, h&ingisi daha kuwetliyse, onunlayim." 
(Maahiz; s. 1S2) 

Mug, Atege tapanlarm din adamlstrina denir, 

2915 - 2916, X, surenin (Yunu s A. M) 25. ayetin- 
de, Allah'in, insanlan selamet yurduna, H, sQrenin 
"(Bakara) 26S. ayetindeyse §eytan'm, yoksuNuga ga- 
girdigi, kotiiliigu buyurdugu bildirilmektedir; bu 
ayotJere l^aret ediliyor, 

2930, "Allah' in diledigi oluir, dilemedifi olmaz" 
mealinde bir hadis rivayet edilmigtir (Ankaravi; 
s, 327). 



2944. Kafirlere karsi yetindir onlar. XLVHL 
surenin (Feth) 29. ayetinden lafzi lktibastir. 

2945. Tuunac, Un yogmlup agilir, kii^uk kii- 
guk kesilir, ez-Umig sarimsak karigtir lining yo- 
gurtla pigirilir, Buna istanbuTda Tatarbbregi denir 

(■Dr. Seyyid Sadik Gevherin: Ferheng-i Lugaat ve 
Ta f birat-i Mesne vl; c. Illj Tehran Univ. Yayimi - 
1339 £. H. s. 44). 

2950. XVIH. suremn (Kehf) 18. ayct-i kerime- 
sinde, Ashab-i Kohf'in kfipoklerinin, magarada 5n 
ayaklarini yere dogeyip uyudugu bildirilraektcdir; bu 
ayetten Jafzi iklibaa vardir. 

2951, Turk-Hita. Hata, ba^ka bir deyimle Hi- 
lay, Qin'in simal kismma verilen addn-, AsiL Hita, 
yahut, Hitan, hici'i W. yui;yd (X, M) banian nda 
Mogolistan'la Qin'in bir kismim zapteden Mogolla- 
ra denir; 1 zaptettikleri iilkeye de bu ad verilmigUr, 
Burlar, iki asir oralarda hukiSm siiriiyorlar, sonra- 
dan kurulan Karahatay devleti, bunlann kurduk- 
lari bir devletlir. Misk ceylanlari Hita ve Huten ul- 
kelennde gok bulundugu, o iilkelerin giizelleri pek 
giizel bulundugu igin her iki sOz da "misk, §hu" ve 
"Turk - gtize] 1 ' sosleriyle anltagtlmi^iir. 



*+ 



Sahife 235 - 320 



MfSNEVl SFRHt V 



M B T t N 

* Siituii mii'mhim Cebri kafire oevap ve- 
rip kullin ihtiy&ri olduguna Mir delil ge* 
tirtaesa, ilitiyan ispat etmesi. Siinuet, bir 
yoldur ki, se!am oiilara, pcyg&tnberlerin 
ayablanyla ftKilip a£iluii£tu\ O yoluu sagin- 
da ccbir gtflii vardir. O 50k cUig*n> ^endi- 
sitidc ihtiyar oldugunti gcrmes; yap -yap- 
ma ouyrufclanm inkar eder, te'vile ftapar. 
Yap - yapnm buyruklaw inkar edilince cen- 
iietni de inkari gerekir; oysa ki ceiinet, 
buyruga uyanlara verilen kargiliktir; ce- 
[irancm, buynisa kajt-f?i koyan, aykm ha- 
refcet eJen kisilorc yferftett karsiliktir. tff 
flereye varir? Soylcoicyfcyim ; akiHiya bir 
J^ar*t yeter. O yohm solim-da. fls kader po* 
lii vairdit, Eu yoia dnsettj de, yapadaiun 
kuclretim, halkin kudretine aU olmiig hU 
lir; bun dan da fiyte IxKrak - diwen (lusiin- 
celer dogar ki ft eefcri m;i£, banian 
sayip diikmu§tu. 

2_~Z>L- [ .f Mu'min, Ey cebri dedi, simdi sft£uft*-ii din- 
le; sen sOyleyecegml soyledin, ben de cevap 
vereyim. 
■.-.l A §atran£ oynayan, sen oyununu oj-'iia- 
dm; gimdi eninc-boyuna, dfjsmamnin oyunu- 
nu seynet 






.!.:'•■->,■ Kendi dziir mekmbunu okudim; Siinnmin 

de mektubunu oku; nc diye oyle afallayip kal- 

dm? 
%^kA Kaza - kader visUine, cebrlce ince sozler 

ettin t olaylarda, onun simni benden dinle 

simdi. 
23yg §tiphc yok ki bszde ihtiyar var; duyguyu 

apat;ik inkar edemczsin ya» 
■_,.. .,.■ ■ Taga, hie kimse, gel buraya demez; bir 

kerpiQ parcasiiidan hie kimse vela beklemez. 

2970. insan ogluna hi$ kimse, hadi, uc demez- 

yahut da ko'rc, a kor, beni g8i' demez. 
Ita^ * Tann, ir Kore vebfil yok" dedi; gu^Iiik- 

leri at;an Tann, kimseyi guce kosmaz. 
jitjS;. Hig kimse ta§a, get; kaddin demcz; hip 

kimse, sopaya, a sopa, niye bama vurdmi diys 

5iki§maz. 
;.'3'i ! Hie kimse, zordi kalandan boyie birgey is- 

teyemez; birfel, mazur olan ki§iye boyle sfizler 

sSyler, yahut da onu dijver mi? 
iS^L A yeni-yakasi temiz ki§i, yap-yapma de- 

'mek, ofkelenmei;, agirlamak, azarlamak, ihti- 

yari olan ki§Iyedir ancal:. 
-'y-- ^ylUmde de ihtiyanmiz vai'dir, sitemde 

de; ben §u Seytan^dan, §u nefisten soz agtim 

ya, maksiidim buydu. 

<■■* Ihtiyar, senin ijjinde oturup durmnakta; 

o, bit* Yusuf gormGdikge elini dosramaz. 
I =) - a Ihtiyar, dilsk, nefistedir; diledigi geyiii yu- 

ziinii goriir de ondan sonra kol - kanat atai'. 



Sahife 236 - 320 



4JH 



WES^EVt SeKhI V 



MESNEVl SEHHI V 



4«S 



£<v T 3 KGpek uyumustur, Miyari da yitmis. git- 

mistir;'ama igkembeyi g6rdii mu, kuyrugunu 

saUamaya basilar. 

53^3 At, arpayi gordii niu, kisnemeye baslar; 

kediye et gosterildi mi, miyavlamaya koyulur. 

2980. Ihtiyarm harekete gcJmesine sebep gorug- 

tiir- goru§, koriik gibidir, ategten kivilcim ci- 

kanr. 
2^3f * Iblis, kilavuzluk ettl de, Sana, Vis'ten 

haber getirdi mi, ihtiyavm harekete gelir. 
25 £1 Birisine, dUedigini gosterdi mi, uykuya 

dalmig olan ihtiyar, uyanir, ige girigir. 
£&£3 Melek de ^eytan'in inadma bayn'laii gos- 

terir, gonule bir eo&kunluktur, salar, 
2.§BLr Boyle hayir isjlemek hususunda ihtiyann 

harekete gelir; birgey gosterilmeden 6neey&e, 

her iki buy da uykudaydi. 
13.15 §u halde melek de, Seytan da, ihtlyarm 

damarlarini, sinirlerim oynatmak iein trirscy 

gostermededir sana, 
;;■ ^t Hhamlarla, vesveselerie, sendeki hayjr, $er 

dilcgi, birken on olur; on kiginiii gucunu el#» 

edersin. 
2J3?y J§tS a alimk kigi, natrium digmdaki igler 

helal olmasi i£in namazdan seJamla Sttttbr, me- 

lege selam verilir ya, bu yiizdendlr. 
23%& Yam, llhaminizla, gttzelim duamula §u 

natnaz dilegim yerine gelctf dersin. 
2S53 Suetan sonra da tutar, Iblis'e lanet okur- 

sun; eiankii bu cgrilige onun ytizunderi dujtun. 



2950. Bu iki zit, gayb peniesi ardindan gizlice 

sana, hayn, gerrl gosterir, 
23 5 J. Goziinun oniindcn gayb perdesi kalkti mi, 

kilavuzlarimn, tellallannin yuzlerini gorursuii. 
jtfft% Sozlerini apacrk tamrsin; oysa ki o sHz 

soyteyenler, burada glzliydi. 
1H$% * geytan der ki: A huyuna, bedenme tut- 

sak olan, seni zorlamadim ya, saetecfi gosterdim. 
;<m Melek de sana, ben der, Sana soylemedim 

mi; bu sevincten gamin arfar demedim mi? 
£$&r t JPflajj gun b5yle demedim mi; cermetlerin 

yolu o yanda diye soylemedim mi sana, 
iS^k * Melekler, biz derler, scnin can dostu- 

nuz, canma can katam; ataxia, bz temizligiyle 

secde edenleriz biz*. 
2.^^^ * Bu cagda da sana hizmet etmedeyiz, 

bizmet edilmeye layak olman ifin seni sagmp 

, dumiadayiz. 

23$i * Bu seytanlarsa, atana da diismandilar; 

"Secde edin" s^zUne uymadilar**. 
^3^3 Sense onlafin sozunli tuttun, bizi bir yana 

attm; hiHmetlcrimizin hakkim tammadm, 

3000. gimdi bizi de apacik g$r, on Ian da; se- 

simizden, sozijmijzfien tarn bjzi, 
3(j6j Geceleyin dosttan bir sir duyarsan, seher 

cagmda anlar, bilirsin ki s6z soy ley en, odur. 
3C61 Geceleyin, iki ki^i satii* haber gctirse, sa- 
bahleyin, iltiaini de seslerindcn tamrsm. 



* iL Ata" diye teYirtJigimii Sila, uielilltlc tLirkfc "bftba 1 * 

** Bu bEjrittr i!o' (lyJe, 

■F. 30 



Sahife 237 - 320 



4W 



MESNFVl $111111 V 



MBSMSV] SERHi V 



467 



■it 02 Geceleyin arslan kiikremesini, kb'pek hav- 

lamasim duyarsin; ikisini de karanhk yijziin- 

den gcremezsin, 
J^i*. Fakat giindUz oldu da arslan gene kiikre- 

di, kopek gene haviadi mi, akli olan, seslerLni 

tanir, 
3 CC - Hasib geytan'la can, her ikisi de sana ger- 

ri, hayn gosteriyor ya; her ikisi de ihtiyarin 

olduguna delildir. 
%&oig Bizde gb'runmeyen bir ihtiyar var; iki 

§ey gordun mii, harekete geeiyor, artiyor. 
3c;-: Hocalar eocuklan doverler; fakat bu igi 

kara tsfa yaparlar ini hie? 
^,aa>. Hig tasa, yann gel, gelmezsen, yaptigm. 

kotuliige kargi layigim veririm der misin? 
%cfc$ Hig akilli ki§i bir keipisi dbver mi? Ta- 

§) azarJar mi bir kimse? 
3010. Akil baknmndan eebir, kadere inanmak- 

tan da beterdir; gfinteU cebri, kendi duygusunu 

da inker eder. 

diJ Kadere inanan, hi? ofriiazsa duyguyu in- 

kar ctmez; ey ogul, Tann igi, duyguya sig- 

maz ki. 
30('V Ulu Tann'mn i§ini ink&r eden, deJilitl de- 

lalet cttigi §eyi inkar cdiyor demsktir. 
2a\l O, diiman var da at&§ yok; mum jgi§i r 

mum olrriaksizin aydindir dlyor. 

, i , , Buysa ategi apaglk gSruyor da, inkar et- 

mek igin ate§ yok diycuv 
o C /f' Ateg, elbisesiiii yakiycr da bala ateg yok 

demekte; clbisesini dikiyor da hala iplik yok 

diye soylenmekte. 




jOlh* Demek ki cebir davasim giitmek, "§iip- 

hecilik" tir; bu yi'iKden de Taim'yi inkar et- 

rnekten beterdir. 
iot* Timn'y) inkar eden, Stem vardir, Rab 

yok; yarabbi diycne cevttp bile yectoez der. 
3or i. Buysa* alem hig yok der, H&sih gUpheci, 

girpinir, garpimr, kivramp durur. 
3oiS Biitijn Hem, gunu getirme, bunu getir; 
. §unu yap, bunu yapma diye ihtiyan gergek- 

ler, 

3020. Oysa, yap - yapma demek feogtur; ihtiyar 
yoktur ki; blinlar, tiimden yanllg d€t. 

3 C T. ' Arkada^, duyguyu hayvan biie ikr&r eder; 
ancak hunvm deiiiini aniamak, ince bii^eydir, 

iD^, r i Ciinkii biatle ihtiyar oldugunu duyaria; ih* 
tiyaniniz oldugundan dolayi da bir i§i teklif 
etmek, dogru geJir, giizel geJir bize, 

* thtiy^rimiz oldiigunu, /,c,r,i ko^utdugu- 
tnuzu, elkeyit d&yaivmayi, toklugn, a^iijp, 
yaiii ftu ge^it kendlmiitc ait ^eyltri dvyup 
iiuliiutiik, daygn yerine ge^er. Diiyguyla 
sartyt kirmi^idurij biiyii^ii kiiciikten, a*iyi 
tatlida.ii, mistti pisliktcn ayird tderiz. Do- 
kiiiiinsikla da yumu^a^i katidan, sicagi 
sso^idiljiji, yaJnci siita steak siitten, yagi 
hurudaji, divan agagtan ayird etmig olnruz. 
D«mck ki i tisana ait duygular i i»ka r eden, 
dtiyguyu da ink&r eder; hattS daha da 
ileriye gkler, CtuiUii ic duy^ulan, di$ diiy- 



Sahife 238 - 320 



4(38 



MPSMEVI StUHf V 



gulariudan dalm da acik otarak cluyuLur; 

rtftjguya engel olmak mitmkUndur; fakat 

is duygiiJarma engel olmak miimkuii de- 

Riltiir. Akilbya btr isaret yetcr. 

3ol3 Kcndimizi anlamak, duygu yerine geger; 
arnica, kendimizi anlamakla duygunun ikisi de 
bb' arkta akar. 

3*t^ Eu anlayiga yap - yapma 'deme-k, buyruk 
vermek, olaylara dalmak, sozler sc5ylemek hos. 
gelir. 

3&1£ A. guzelim, yarin bunu yapayim, $unu ede- 

yim demen, ihtiyarma flelildir. 
3ol4 O kotbluge pigmaiiligin (3a ihtiyarmdandir; 

ihtiyarm vai'kcn pigrnan oldun da dogru yoiu 

buldun. 

3til'H Biitun Kur'an, buyruktur, yapma demek- 
tJr, korkutmaktir; mermer taga emredildigini 
kitn gorniugtQr? 

30li Hicbir bilen, hicbir akili, bunu yapar mi? 

Kerpice, taga kizar da kin guder mi? 
3ol5A cansizlar, a ellerinden birscy gelmeyen- 

ler, btfyle yapin, ^6yle edin dedfm; neye yap- 

madimz der mi? 

3030, Akil, tahtaya, taga nasil olur da hukme- 

der? AkiIIi ki§i, nasil olur da resimle savagir? 

(A eli - kolu, a ayagi bagh ku), haydi, 

mizragi al da beninile sava^a giri§ der mi? 

3cil YildisJari, gokyuaimii yaratan, nassl olur 

da bilgisizce yap -yapma diye emir verir? 



WESNEVI SIPHt v «9 

^3 * Kulda ihtiyar yoktur diye sanki Tanri'- 

dani aczi giderdin akhnea; ama O'na, hasa, toil- 

gisiz, ahmak, akli ermez dedin. 
Seit-t Kader yoktur, kul, diiegiylo i% yapar de- 

mekte, hie olmazsa acizlik yoktur; olsa bile 

bilgisizlik, acisslikten beterdir. 
scs^Turk, birytiklUgunderi, lutfundan konuga, 

kapima kopeksiz, hirkasia gel der*. 
Z&lk Filan yandan, edeple gel de der, kdpegim, 

sana di^ini gostermeiiin, dudagim a^masui. 
1$$% Ama sen, o stiziin tersini yapiyor, kapiya 
"gidlyorsun; elbette sonunda kopek scni lsinr, 

yaralamrsm. 
20%i Kullarin - koIekwSn gittigi gibi git de ko- 

pegl yumugak davraasm, sevsin seni. 
3aig Sen tutar da, kentJinle berabei' bir kopsk, 
"'bir tllki gotui^irsen, elbette her cadinn dibin- 

den bir kopok §ika^, s-aldinr sana. 

3040. Tami'dan baskasmda ihtiyar yoksa ne di- 
ye su^luya kiziyursun? 

3ft, I Nasil oluyor da dugmana dis biliyorsun; 
nasil oluyor da onun augunu gortiyorsun? 
30UI Evin tavanmdan bir tahta dii§er de sa- 
na ras\larsa h seni bir Syioe yaralarsa, 

2<$\l Tavandan du^UTi tahtaya kizar misin? 
Ona kin ett^r misin? 

3$\.\U Ne diye bam vurdu da elimi kirdi; meger 
benim can dUsmamrami? der misin? 

3&i5 Neden k^clik gocuklan dover de biiyuk- 
lere dokunma^sin? 



"KotihIc" stizU, bhyl^ tUris* ^eiyor. 



So/iz/e 239 - 320 



Ufl MESWEVl SBRHi V 

jtLji. Neden malini ealan igin halka, tut gurtu, 

elini -ayagim kiF, tutsak et §u herifi dersm? 
j,i 4 : ; Kadmini elde etmek isteyene, neden yiiz- 

binlence ofke duyarsin? 

Ama sel gelse do pilira - pirtini g5lurse, 

ona kin gijder misin? 
in.-; Yel esse de sanfjni ueursa gonlunden ona 

karsi bir ofke kopar mi? 

3050, Sendeki ofke, cebir vardir dememen,ozur- 
ler getirmeye kalki^marnan i£in ihtiyarin ol- 
dugunu bildirir sana, 
3<s^ i Deveci, bir deveyi dovse o deve, advene 
kin giider, ona dtisman dur, 
. ■ , Deve, doven kJgitiin sopasjna kizmaz; do- 
mek ki deve bile ihtiyardan bir koku duymug. 

Tipki bunun gibf, bir ktipoge tas ats&n, 
derlenip toplamr da aenin iistiine atibr, 

Ta$a saldirsa bile sana kizginhgindandir 
o; eli sana ermiyor, cunkii uzaksin, o yuzdon 
taga saldinyor. 

Hayvan akh bile ihtiyari bilirse insan ak» 
li bilmoa mi? SoyJeme artik bu soztt, utan. 

■ Bu, apaydm meydanda ama o obur, sahur 
yemeglni umuyor da, o yuzden gozJerini yu- 
muyor, 

■ Onun gonlu, turnden yemek yemeye aki- 
yor da bu yuzden yuziintt karanlifa tutuyor, 
duhti gunduz oknadi diyor, 

■ Hirs, gunegi bile glzlerse, adamin, delll- 
d&n yiiz gevirmesine, omj ardina almasina §a- 
giJmaz, 



MBSNIJVi JEBHt V 4?1 

Halkm ilitJyan olduguua, kaa& ve 

kaderiri, ihtiyan gldermedlglne dair 

bir hikaye 

JO S3 Hirsizin biri, $ahneye, a padi§ahim dedi, 

yaptigim fgj Tann takdfriyle. 

3060. §ahne, a benim iki gozumiin mini dedi, 
benim yaptigim i§ do O'nun takdiriyle. 
-30b I Adam in biri, bir diikkandan bir tek tunip 
alsa da, akilli kjgj dese, bu, Tanri'mn takdiri. 
3ot ' Sen de onun basma iki-ug yumruk vurur, 
koy turpu yerine dersin; bu da Tann'nln tak- 
diri. 

,'iijh^ Bir yc§illik icin bile bakkal, bu jfetu ka- 
bul otmiyor a bosbogaz. 

'ZtibU Sen nasil oluyor da boyle bir ozre dayam- 

yor, e] depart 1 11 t^vresinde t;lzginiyoi L sun7 
■iO«j : i is boyJe olus'sa herkes, biyigina - sakahna 
giilar, 5ziAr gotirir, yaptigi isl zorla yapmis 
gb'sterir. 

/Ot,- A akilaiz, a b6n kigi, bbyle bir ozilrle, 
kokiinden kanmi da sebil ettin-gltti, maluii 
da, kanm da. 

Tann takdiii, Sana ozur olabiiiyorsa, 6g- 
l-en de Jfetva vor bana. 

Benim de yuzlercc dilegim var, yijzlerce 
istegim ; ama korkudan elim - koium baf Ian- 
mi§. 

■ Kerem et do o ozrii bellet bana; elimiti- 
ayagunm bafini t;6z. 



Sahife 240 - 320 



A3 



HESNtVt SERHl V 



MESNEVl SEHUl V 



47S 



3070. Bif sanati, bir igi secmis ogrenmi§sin; bu, 
ihtiyanm var, dusunuyorunri demektir. 

3031 thtiyarm yoksa, a is. era, gatiatlar ifinden 
o fiiiriiil.i nasil secfrti^sitl? 

3°3L Kefsin dilegi, heva ve hevese kapilrna £a- 
gi geJd{ mi, yirmi adatnin ihtiyariru elde eder- 
sin. 

30^3 Bir dost, senin bir habtetik karma zarar 
verse, c&ninda, onunla savagmak ihtiyari ko- 
pu§ur. 

„ 3091/ Nimetlere §Ukredi§ gagi geldi mi, ihtiya- 
nn kalmaz, bir dirhemden de daha az bir hate 
gelir. 

2/^^ Cehermem de bu yakista beni mazur ttifc 
na yapayim, Tann takdh-1 diye oziir getirir 

sana, 

3c "(o Hicbir kimse, bu delille seni maaur gor- 
mez; bu Gnur, seni celladin elinden kurtarmaz, 

30 7"^ Dunya, boyle kurulmus - bd'yle gidfir; bu 
alernt gorduri ya; o alemin halini de bildia 
demektlr, 

* Cebriye eevap verip ihtiyari ispat edi§e P 
yap - yaptiia emirlerinbi gerijek oJusimo, 
tjftbrinin getirdigi ozrtbi hisbir sertatta, hi^ 
bir dinde makbul oLmadigina, ba iizujrle, 
yaptigi J^iit Jkarsiiigi olan cczadan kurtala- 
mayacagma dlar bir hikaye, Netekiin Iblts 
do "Rabbim. sen bcni azdirdin" dedi ama 
sozij Kabul edilmcdL As, joga delalet eder. 



?q ■} ^ Adamin bhi, agaca £ikmig, hj rsizcasma. 
agaei sjiddetle silkiyor, meyvalare yere duiju- 
ruywda 
3 o - '1 Bag sahib! geldf de a agagilik kigi dedC 
Tanri J dan utanmiyor musiin, tie yapiyorsint 
sen? 

30SO. Adam, Tanri kulu dedi, Tanri bagindan,. 
Tanri 'run verdigi hurmayi yerse, 
3C3' Bilgisizce ne kinarsin onu; ne diye Gant 
Tanri' run verdlgi nimette nekesbk eder, o nl- 
metl esirgersin* 

3&SL * Bag sahibl, Aybek dedi, gu ipi getfr de 
bu Ebul-Hasan'a cevap vereyim. 

3^;'j ;. Adarm, o agaca sikica bagladi; sopayla ar-- 

dina, bacaklanna iyice vurmaya koyuldu. 
'iO^ii Adam, yeter yahu dedi; Tann'dan utan;; 

bu bu^sub kulu zan - zan oldiirijyorsun. 
jJJ^ f Bag sahibi, Tanri kulu dedi, baska bir 

kulu, Tann sopasiyla bir giizelee dbvuyor. 
[C'iK Bu Bopa, Tanrl'nm sopasi, arka da Tanri 

kuluntiE arkasij yan da, Ben, ancak O'nun ku- 

iuyum, O'nun fermarum bir aletira. 
2&6 HirElK, a diizenbaa dedi;. cebirden tovbfr 

ettim; ger^ek olan ihtiyardir, ihtiyardir, ihti— 

yar. 
JP-Sf * O'nun ihtiyari, ihtiyarlari var etti; 1 

O'nun ihtiyari, bir atli gibi toz - duman i^inde;. 

gorynmijiyor. 

30-S't * O'nun ihtiyari, bizim ihtiyarlmizi mey- 
dana getinnisitir; O'nun bize emir vermesl, ib- 



Sahife 241 - 320 



374 



MESNE VI SERHl V 



MESNEVl SEEHI V 



*7& 



tiyarirmza dayanir; ihtiyanmiz olduguna de- 
Jildir. 

3090, * Her yaratilmis.ta h ihtiyan yok gibi g6- 

rurien, gu$lu ■> kuwetli bir hiikmeden vardiT. 

%*{\ * Boylece de avl, kendisinde bir gu£ -kuv- 
vet yokmug gibi avlar; Zeyd'in kulagiro tutor, 
kendina $eker. 

y^t " Hifbir §eye ihtiyaei oimayan Tanri'nin 
sanatj, kudreti, higbir alet kullanmaksizm, onun 
ihtiy&rim, ona kement yapar. 

3Cf5 " Zeyd'in ihtiyanyla Zeyd'i baglar; Tan- 

11, av kOpegl yokken, tuzak kurmadan onu av- 

lar, 
^C*?^ * O dijlger, tahtaya hukiim yurutUr T o res- 

sam, gijzellige hiiktim yurtiUir, guzelim resm> 

ler yapar. 
.^flS 1 ) * Demirei, demire emir verir, mimar, 

Slete hukLim yilriitur. 
3u% " Goriilmemis. gey de gudur ki bunca ih- 

tiyar, kulcasina, O'lmii ihtiyarina sccdi* cder, 

S£5^i- * Cansiz gcyjere kargi gUdJn' var; var ama 
bu giic, onlardaki cansizligt giderebnir, onlari 
eanlandim ml? 

"IpTi* Tanra'mn gticii-kuweti de boyledir; 

giicu-kuwet! mutlaktir ama, kuldaki ihttyari 

gidermez. 
30?? * O'nun gucunui-kuvvetmi, dileyip isteyi- 

§ini, but tin olgunluguyla soyle, say - dok; ciin- 

kii bu, ne cebir sayilir, ne sapikhk. 



3100. * Benim kafirligjm, O'nun dilegiyle, tak~ 

diriyle dedin ya; bil ki bu dilekte senin de di- 
legiil, istegln var. 

3$C ' * Qunkti kafi rliglti, sen istemedikce cda- 
maz; hem kafir oimayi istemiyorsun, hem ka- 
fir oluyorsun, bu ikisi bkbirine zit; boyle gey 
olamaz. 

3f&l* Bir isi, o i§i yapamayacak adama bu* 
yunnak, hem ktftUdur, hem olmayacak gey. 
Gazep kotudiir ama, inananlara aeiyan Rabb'iii: 
gazebi, daha da beter, 
1fo3 * SkuKii, boyunduruga gelmezse doverler;: 
ama ucmayan Gktiz, doviiliir, horlantr mi? 

iiDLr * Oktis Me hizmetten kagarsa mazur g0- 

rulmuyor; peki, okuziin sahibi ka£arsa maisuf 

gGruliJr rnij? 
SiOS * Degil mi ki hasta degilsin, basin! biigla- 

ma; ihtiyann var; sakaima - biyigina gubne de, 

guldtirme 3e. 

SICfe • Qalis da Tanri kadchiyle tazelen; J^te o- 
vakit kendinden gegersin, o vakit ihtiyarin kal- 
maz. 
3fO^ * vakit, biltim ihtiyarj o sarabin olur;. 
sen de sarho^ca mazur sayilirsin, 

3fp'-8'* Ne soylerscn o sok, 5arabm &d£a o)ut;- 

neyi siler - supuriirsen, garap silmis -supiitmiis, 
sayihr. 
Si «i * Tam*i kadehindcn sarap i^ip sarhog olan- 
ki§i, adaletten, gercekten baska birsey mi ya- 

pabiiir? 



Sahife 242 - 320 



3110 



MESNEVl SlKHf V 



* Buyiiculer, Firavun'a, hele dur dediler; 
iSarhosun, eli-ayagi kesiJmig, pervasi bile yok- 
tur. 

2fl\ *Elimiz de o bir olan Tann'nm s.arabi, 
ayaf Jmiz da; goriinen el - ayak, gdlgedir ancak; 
varsin - gitsin, 

"AU&h'in fliledigl ol^u", yani dilek, O'nnB 
dilegidir; razihfc, O'mui xaziligi; O'mi dUe- 
yin, O'ltun raziligitu araywt; bagkalarmin 
gazebinden, baskalannm, sizi red dels rursiii- 
den goniillerlnisi daraimasm sbziiniin aala- 
Hii, "Oldu" a&ri\ gecmsft zamani bildbir ama 
Tann'nm isinde geem!& geleeek yokbur, 
olamaz; netekim "AHah'm katmda ne 
sab&h vardir, ne nksam" denmistir. 



31 ft- * Kulun, "Allah neyi dilediyse oldu" dc- 

mesi, o I§e s&nlma, tembel ol demek degildir. 
tytl Hatta, 02 temazlfgine, ise daha iyi sanl- 
maya tegviktir; o hizmete daba da sard, iste 
da ha da ehil ol d&mcktir. 
%-Hi- Sana, a iyi kigi, sen ne tfjlereen, i§in 15; 
diledigin glbi olacak deseler, 
3f/5 zaman tcmbelJik etsen de yeri; ciinku 
ne ditersen, ne dersen, o olacak. 
ill (j, Ama Allah ne dilera* o clur; buyruk, 
O'nun buyrugudur; hem de katkisiz - katiksiz, 
«bedi olarak bu, boyledir deseler, 

'■ Ne diye yttz kigfymigsin gib: o i§e sanl- 
mazsui; ne diye o i^in cevresinde kulcasma 



MESNEVl {£KHl Vi 



«T 



doniip durmaxsm? 

3IK Tutumda - alimda vezn-, neyi dilerse, dilek 
onundur, olur deseler, 

*jjo Teece, yiiz kf§iymi§sin gibi onun eevresin- 
de dbniip dolagmaya mi baglarsin; bagigf, co- 
mer tligi- ba^ima doldilup sacdsin mi dersin; 

3120. Yoksa vezirden de, veairin kosltunden de 

ka^ar rnisin? Kacarsan bu, onun yardimim di- 

lemek degildir ki. 
g(l.| Sen bu sozii ters anladm da tembellegtin; 

anlayi§in da terslegti, hatinn da kan§ti - gitti. 
3 1?. I Buyruk, filan buyugiin, kendine gel de- 
~mck, ne demektir? Ondan ba&kasiyla pek az 

dii§ - kalk demektir. 
%\l% Dgil mi ki buyi-uk, onun buyrugu; onun, 

Sevresinde don - dola§ da dUsmani Sldursun, 

dostu kurtai'sin; 
2| lb Degil mi ki o ne dilerse, onu bulacaksinr 

bu, boyle.. onu pek yitirme, onun hizmetini 

seg dsmektiv bu scotuti anlami. 
2H* Yoksa buyruk sahibinin gevresinde ci^gin- 
"m& de defterin kararsm, yiizim sararsin de- 

mek defildir. 

j;2fo Seni kizistiran, umitlendinm, seni ccvlk- 
* lestiren, utandiran yoruin, gergek yorumdur. 
%}%.% Ama seni gevgek bir hale sokan, tembel- 

lGgtiren yorum, gunu gergek olarak bil ki yo- 

rum degildir; se™ Wftvi bir hale sokmaktadir o. 

•<l,X Bu s&z, seni kizistirmak, ige kogmak igin 

soylenmistir; boyleoe de umitsizlecin iki ellnden 

. y*pi§ir,. . 



Sahife 243 - 320 



4"$ 



MESNRVl 5FHH< V 



MESN1VI SEKHl V 



47* 



\\l^ " Kur'an'm anlarruni, ancak Kur'an'dan 
sor; heva ve hevesine uymayi atege vurup yak» 
mig kisiden ogren, 

3130. O kigl, Kur'an'm kar§i&inda kurban oltnu$- 
tur, alcalmi^tir; onun cam, Kur'an'm ta kendi- 

si kesilunigtir, 

3i3l Gule tamamiyle kendisini feda etmis yaj>i, 
ister gillyagi diye kokla, ister giil diye. 

* "Kalem yazdi, miirekkebi bile kurudu o 
yazmin" swsii de bOyiedir. Y%a.\ mtirekkje- 
bi kurudu; kullukla sue iglemek 6§tt de- 
gildir; emin olxi^la hirsiuljk *dis ejjit de- 
gildir; kalem bunlan yaj4i da yaziiun 
miirekkebi bile kurudu; gukretmeklc nsui- 
kbrluk bir degildir; bu yazryi yazdi da 
mUrekkebi bile kurudu demektir. Oinfcii 
"Allah, £&r$ekten de ihsamla bulunaJilftTm 
ecrini yitimioE" dpnmistar. 

j l %t * Bunun gibi, ''Kalem yasdi, yazimn mii- 
rekkebi kurudu bile" sbzuniin yorumu da seni, 
en onernli ijjle ugragtirmak igin bir te§viktir. 

313'''; Demek ki kalem, her ijin layigi olan besir 
vardir, kargiligi vardir sozunii yazdi. 

3* : 5{j Ej|ri gidersen kalem, egri yazar sana; mii- 
rekkebi de kurur o yasmin. Dogrulukta bulu- 

nursan, kutluluk bulursun. 

3*3 j Zuliimde bulunursan kdtusiin, kalem ya- 
zar; o yazmin miirekkebi bile kurur.., adalette 



bulunuraan muradma erersin; kalem yazar,. 
yannm miirekkebi bile kurur. 
$(-£& ELinle bir§ey calarsan kalem yazdi de~ 

mektir, miirekkebi bile kurur o yazirun. §a- 
rap igersen sarhog oldun gitti; kalem ya£di*. 
miirekkebi bile kurudu o yazmin. 

3B'+ • RevS. goriir miisiin ki Tanri, ezelde ver- 
di|i buymk yijzunden i^ten-gugten kalsin,. 
buyrult yuiirtemez qlsuft; 

Jtjf * 1$ beiiim elimden cikti desin; baiia ba 
kadar gelme; bana kar§i bu kadar sizlauma 
desin? 

'£i5*\ Kalem yazdi, yaznun murekkebi bile ku- 
rudu sdzunun anlami, benim katimda adaletle- 
zulUm bir degildir; 

3140. Hayirla gerrin arasini ayirdim; kotuyij,. 

daba da kfittiden ayird ettim demektir. 

JUj-f Sende bir zerre kadar edep artsa, bu, dos- 

tundau gelen bir lQtuftur, Rabbin ihsanidir. 
2101. bir zerre, senin kadrini arttinr; o bir n 
zerre, bir dag gibi dijanya ayak basar, 
^^Bir padijjabin yanmda, emin kigiyle zul- 
metmek isteyen kiginin arasinda bir fark ol- 
masa; 
31 UU Birisl, padi^ah beni kovacak, i^imi begen- 
meyecek diye korkusundan titrese, birisi de 
tutsa, padigabm i^ini kmasa; 
^'u : ' Padigah katinda, bu iki kisinin arasinda 
bir fark olmasa, o padigah, padi^ah degildir; 
kara toprak o klglnin ba§ina. 



Sahife 244 - 320 



■480 MESNIvt 5BKHJ V 

Jftji Senin caban, bir zerre artsa, Tann, te- 

razisfnde tartilmistir o, 
' L \ ,. - Sense bu . padjjjahlam kargi can geklsJr - 
, ■ dunwsuii; ortlarsa hainlikle eminljgi ayird ede- 
; mezter; baberleri bile yoktur, 

31 U$ Koyucunun biii f senin hakkinda. kfcJtii bir 
s5z soylese, yitlarca hizmet hakkmi yHidverir. 
'jut Ama hei-geyi duyan, hergcyi goran, padi- 
§aha kovucunuii sozii Lesir etmez. . 

3150. Bijlun kovucular, ondan limit keserler; 
'araa blzim yammiza geldiler mi, saygi gorCirlcr* 
de Qfutlerini arttirdikca artUnrlar. 
$Wi D&i'ken yuziiniize kar^i padisaha bizi ye- 
rerler; yurii derlev, sen de vefa gdsterme buna, 
katem yazdi bunu, miirekkebi bile kurudu, 

V5L:K.aleai yazdi, mUrckkeb] kurudu biie sfi- 
zil, cefalarla vefalar birdir an lamina gelir mi 
his? 

itSji Ak *ine, eefalann karsiligc ccfadir yasisrm 
yazmigtir kalem; murekkebi bile kwumugtur 
o yazimn,.. o vefanm kar$i]ifi da vefacbr; ka- 
iem bunu yazdi, yazinm murekkebi bile kuru- 
du demektir. 

3l^ Baglslama vardir, a ma nende o urn It pa- 
riltisi ki kul, gekinme yiizunrien yiizii ak ol- 
sun? 

3l*>;Hirsiz, bafiglansa da canim kurtarsa bile, 
riagjj olur da vezir olur, hazinedar yapilir? 
3'f^fc * Ey Rabbin adami Emincddiii, gel... her 
tae, ber bayrak, «minlikle belirdi, meydana 



MEgNHVI $EKI3i V 



4S1 



3j5lj F&digaha hainlik eden, oglu bile olsa §unu 
bil ki basin! teninden ayirir enun. 

3^< Araa bir HintJi kole, padisaha vefa gos- 
terse devlet, o adama, omriin uzun olsun <Hye 
baginr. 

3«5l Ne kolesi? Bir kapuiin kopegi vefali ol- 
sa kdpek sahibinin gonliinde, ona kargi yuz- 
lerce razilik belirir. 

3160, Bu yiizdert kopegin agzini bile oper; artik 
sen bir dij§un, kapismdaki arslana neler yap- 
maz? 
gl^l Ama bir mem, gercek olur da gereckll- 
gi, cefayi kokiinden stiker, atai-sa padigah onu 
v&zir de yapar, haznedar da. 

S'i I * Hani yol kesen Fuzayl gibi, O da tovbe 
oyununu ger^ak oynad), oyunu kazandi da bir 
adam gibi degil, on adammig gibi toybeye at 
siirdii, onu elde etti. 

&&3 * Hani buyuciiler de sabirlarryla, vefala- 
nyla Firavun'urj yuziinu kara ettiier, 

Jihu * Once, igledikleri sue yuziinden ellerini, 
ayaklanm feda ettiler; bu ig, ytiz yil kulluk 
etmeye benzer mi hig? 

3ib'-- Sen eJH yildir kulluk eder durursun; b&y- 
lesine bir gereckllgi elde etmi§ misin; ne gea&r? 



** 



F, 31 



Sahife 245 - 320 



I#SSHEVJ SEUHl V 



483 



(S E R H) 



2963. beyitten sonraki ba§lik ve bClum. Mev- 
Mtia, Cebri'ye kargi olana Stinni diyor, Siinnet yo- 
lunun, peygamberierin ayaklanyla diizlenip acildi- 
gim aoylemekle de, ceblr olsaydi, kulda irade ve ih- 
tiyar bukmtnasaydi, AUah'm, kuHari dogru yola 
cagirmak uzere peygamberleri gdndermesinin abes 
oimasi gerekirdi djyor. Eu yolun saginda cebir, yani 
kulda irade ve ihtiyar otdugunu inkar, solunda da. 
kader, yani kulda mut.lak irade ve ihtiyir oldugu 
inanemin bulundugunu, her iki inancin da birer col 
oldufunu, o eollere dugenlerin helak olup gidecek- 
lerini bildirtyor ki bu bahis, L c. in 620-643., 1502- 
1512., II, c in 61 - 62. beyitierinde ve gerhlerincle de 
gecmigtir. 

2971. "Kore vebal yok. "XLVIII, surenin (Fcth) 

17. ayetinde, savasa kablmayan kore, topaia, has- 
taya vebal clmadigi bildirilir. Bu kisim, ayetten 
aytten alinmigtir. "Tami, klmseyi giice kosmaz", 
II- surenln son ayeti olan 286. ayetinin, "Allah, 
kimseye giicii yeteceginden fazla birgey teklif etmez" 
mealinfleki baSflongicma igarettir. 

2977. YOsuf-el dogramak, I. c. In 125, II. c. in 
1606. b. ierinin 3. e bk. 



2981. Vis, HL c. in 22S. b. in 5. e bk, 

2993, "Seytan der WL" XTV. sirenin (Ibrahim 
A. M) 22. ayetinde, kiyamette, ^eytan'in, kendi- 
sine uyanlara, "Allah siae gereek olarak vaatte bu- 
lundu; ben de vaadettim ama vadimde tfurmadim, 
zati size kar§i bir gucijm de yoktu, ancak sizi da- 
vet ettim, siz de batxa uydunuz; beni degil, kendi- 
nizi kinayin" diyecegi bildirilmektedir; beyitte bu 
Hyete igaret edilmektedir. 

299G-2998. Aderci-Seede. I. c. In 91-92,, 544. 
ve 1494-1495. b. Ierinin 5. e bk. 2998. beyitte "Sei- 
de edin" s&za, &yetten lafzah alinmi§tir. 

3016. gupheeibk, L c. in 552. b. nin s. e bk. 

3022. beyitten sonraki baslikta, "Akilliya bir 
Igaret yeter" arapgadir ve atasbzudur. 

3033. Kulda ihtiyar cJmayinca emir-nehiy abes 
olur; abesi buyui'maksa, alda uygtm bir§ey degil- 

3077. beyitten sonraki ba$nk. "Rabbim bcni 
sen azdirdin," geytan'm boyle dedigi, VII. sfirenin 
CA'faj:} 16. ve XV. surenin (Hicr) 39, ayctinde bii- 
dirilir, Ayetten ay nan alinrni^tir. 

3082, Aybek, tastgele s 5yleiuni5 bir aclflir; 
Zeyd, Amr glbl; Ebii'l- Hasan da oyle. 

3088 - 3111. Mevlank, bu beyitlerde, kuldaki 
Irade ve ihtiyar gucilinun de, Tann'nm iQtfuyla, kud- 
vet ve kuwet Ihsan etouesiyle oldugunu, bunu nef- 



Sahife 246 - 320 



484 



MEKVKvr SEHH1 V 



sinde tahakkuk eltiren, y&ni, gergekten de irade ve- 
ihHyarmi Hak'ta yok eden lrigiiiin, her hareketinin,. 
Tanrt buyruguna uyguri olacagmi, p&k giizel bir eu- 

rette anlatmaktadir, 

3111. bey men sonraki bashk ve 3112, bey it 
2930. b. in 3. e bk. 

3130. Kur'an'in anTammi ancak Kur'an'dan sor. 
Mevlana, bu beyitte, ger^ekten de pek miihim, bir 
bahse dokunmaktadir. KurWiri, kendine ait terim- 
fed vardir; bu bakimdan Kur'ar'i, herseyden once 
tefsir eden gene Kur'an'dir, Sozgelimi, XV. surenin 
(Her) 99. Syet-i kerlmesinde, mealen, "Sana ya- 
kiyn gelineeye dak Kabbine ibadet et" buyuruimsik- 
tadir, Yakiyn, iugatte tarn inane, siiphesiz amayis- 
anlamlarma gelir. Tasavvufeulara gSreyse, "bilig, 
gSriig, olus" esaslai'jna dayanan "tlm'el - Yakiyn, 
Ayn'el - Yakiyn, Hakk'al - Yakiyn" mertebelei-i var- 
dir (I. c. Dibace'ye bk.). Ayetin zahin anlami, tam 
yakiyn mertebesine varmeaya dek Rabbins ibadet et, 
ondan sonra Ibadet etme tarzinda yorumlanabilii'- 
netekim, Son devre Melamilermden (Mevlimiyyc-i 
NUriyye) birjok kfe bu ayetin anlamini biyte 
kabfil eder. Oysa. ki LXXTV. surenin (Muddyssir) 
39 - 42. ayetlerinde, ccnneUilderin, ahirette, sufilu- 
lardan, slzi cehenemlik eden, cehenneme sokan pe- 
tite diye soracaklan bildiriimekte, 43-47: ayefler- 
de de eehennem ehlinirt, bu soruya, "Namaz kiK 
mazdik, yoksulu doyurmazdik, bo$ laflaria azgin- 
liga dalanlarla biz de dalardik, ceza gUnijnu yalan- 
Jardik, bize yakiyn gelip catmcaya dek" diye ce- 
vap verecekleri anlatdmaktadir ki burada, 47, ayet -i 



MESNEVt SEMfl v 



485 



ierimedeki "Yakiyn", filumdiir. £u balde, XV. su- 
TeniR 90. ayetin in anlami §udur: "Rabhine, Eana 

Slum gelip catmcaya dek ibadet et"; yani r akil ba§- 
ta oldukca, diinyada, hicbir kislden teklif kalkmaz. 
Imam Ca'fcr'ijs - Sadik, ceddi Hz. Ali'yi ziyaretten 
.sonra Imam Huseyrfe de "$ehadet ederim ki sen, 
namaz kiidm, zekat verdin, dogruyu, iyiUgi buyur- 
dun, kfitUluktein nehyettin, kitabi, okunmasi Tiasil 
gerekse iiylece okudun, Allah ugrunda, nasil gei'ek- 
nse o ge§it* sava^Un, O'nun ugrunda eziyet eektin ve 
sana yakiyn gelineeye dek (Olijmunc kadaT) boyle 
barefeet ettin" diye hitab etmi§tir (Mefatih, s. 349). 
Eunun icindir ki Hz. Peygambcif (S. M), "Kur'an'i, 
kendi re'yine gore tefsir eden, eehenneinde, otura- 
-cagi yevi ha2ii , lasm" buyurmugtur (KujiQz; ll f s. 
175). 

3131. iMyitten sonraki ba^ik 3132. beyit. "Ka- 
lem yazdi." t & 3S67. b. in & e bk. 

"Allah ihsan edenlerin ecrini yitirmes." IX. 
-sfcrenin (Tevbe) 120. ayetidir. 

3137-313S. Reva goriir musiin ki, Allah, bir 
kere takdir edip bir daha etmezse, stlatlanmn mu- 
■attal kalmasi icab ederdi; oysa bi Allah "Kay yum" 
dur; her' an, biitiin sifaUan h fiilerini \ifo&f eder ve 
O, her an takdir eder; batta mubrem degilse ve mu- 
kadderse, XHL surctlin (Ra'd) 39. &yet-i berimesin- 
-de beyan buyuruldugu gibi, "Diledigini bozar, dile- 
•diginiyse bozmaz; takdirln ask, O'nun katindadir." 

3156. Emineddin. Rastgele bir ad olmakla bera- 
ber, beyitte eminlik anlatildigindan konuya uygun 



Sahife 247 - 320 



ME9NIV1 snflfll V 



487 



46o 



WiSNEVJ SFEHt T 



olarak amlmigtir. "Meclisler, snaneUe durur" ve 

"Mii'min, insanlann mal ve canlamn ennniyet et- 
tikleri ki^idir; muhacir de yanlig islerden ve gii- 
nahJardan aynlan kigidir*' hadislerine isaret edil- 
mektedir (Cami f ; II, s. 170-171). 

3162, Fuzayi-Yol kesicillk. Merv'lidir. Semer- 
kand'li oldugunu da soyleyenler o]mugtur. EbiverdV 
de yeti^mig, 1ST yi]j muharreminfle fclekke'de vefat 
etmfgtir (802 M. sonu). Yol kesip kervan soyardi. 
Bfr kadina aijik oluyor* caldigini ona gftnderiyar. 
Bir gece, o kadina glderken birisinin, LV1I. sQre- 
nin (Hadid) "hiananlai'a o sag gelmedl mi henlia, 
Allah'i am 5 ve Kur'&ti'dan iiien ayetlcr, onJann go- 
nullerini yumugatsin da tamamiyle korkup jt&at et- 
sinler..." mealindeki 16. ayet-J kerimesini okudugu- 
nu duyuyor, Yarabbi, o cag geldi deylp tflvbe edi- 
yor (Ku 5 ayri- Ris&Iesi; EuJak-1284; s. 11-12. Tez- 
kiret'ul-Evliya* Iran - gap - hane-i Merkczi basimi- 
Mme~i Ewei; s. 65-74). Attar, "llahi - Name" de, 
"Bu is, FuzayJ'e goriinUverdi mi o, yol kesiriJikten 
vazgeger, yol sirlarini bilir bir h&le gelir" mealin- 
dcki beyitte bu olaya igirette bulimur (Terceme- 
miz; c, II, 1st. M. E. B. 1971; %, 216; beyit 6235). 

Mevlatia, niektupkrindan birinde FuzayTi anar 
ve tdvbesi tiakkinda §u rivayeti kaydeder: 

"Seynlerin unltnerinden tyazoglu Fuzayl; Allah. 
rahmet etsin; ilk zamanlarinda yol kesiciydi. Gii- 
nun birinde, bir ker varan yolunu kesmi§ti. Tacirle- 
rin kimisini aldurmu^tu; kimisinin eUerini bagla- 
migti. T&ciflerin m&lfarini dokUp sacmigti, denkle- 



rini astircyordu. Bunlati, FuzayPin kargismda yap^ 
yorlar, mallari gMterlyorlardi ona, Bir elbise san- 
digmda misk ve safranla Ayet'til - KUrsi yazilmtsti. 
Bu Eandtk agihnca, tacirlcrin ifiinde, §u sa ndlk fr 
^inse bulun onu, getirin b&A dedi. Buldular, getJr- 
diler Dedi ki: Elbiseni Ayet'iil - Kursi'ye mi emanet 
ettin, onun korunm&sma nu biraktin? Adam, evct 
dedi Fuzavl, su mallarm arasindan, kendi mallanmn. 
hepsini bul, ayir, al, git... Gevi kalanlan da sana 
bagigiadim; benim yuznmden, Ayet'ul - Kur S1 ye 
Inancm sarsilmasin; bana faydasi olmad] demem is- 
temem dedi, Akli olana bir I^aret y&ter." (Terce- 
memiz; Mektup: LX, s, 90) 

31«3-3164, FJravun - Bilyuctiier. J, c. in ^a- 

2%. b. nin §. e bk- 



■A 



Sahife 248 - 320 



MESNEVI SHRHl V 



METlN 



* Heratfta, Horasan AmJdimn-, arap at] an - 
11 a biitmls, altmla islemnis elbise!er gtyln- 
iiki^, altmlarla bezeimUg lii'iliihlar vufuii- 
mugj daha da l>a§ka fie&it ayeleitip piisJea- 
mij koleJcrini gorcfl, biuiUtr hang! bcyler, 
iie bikini padigablar diye soran, bnnlar bey 
dejfil, Horasan Amidinin Italian ccvabini 
alan yoksahui, basim goge kaldirip, ey 
Tann, lmla baJonayi Amid'tlcn ogren rto- 
Dicsi. Orada maliy& l$lerine bakan kigiyc 
Amid d&rler. 

3/tt Herat'ta ' rintge harcket eden bin vardi; 

mevkii yiice bir kftleyi gprdii. 
jjff | * KSle atlas libaslar giyinmis, altjrt ke- 

iner ku§arums, gidiyordu; yoksul, yuziinu gok 

kiblesine eevirdi de dedi ki: 
3,lt6;'-*Ey Tann, kula bakmayi bilmiyorsan, ne 

diye §u lutuflar sahibi efendiden ogrenmezsin? 
31 1 ',' Ey Tann, kula bakmayi, su basimizda bu- 

Junandan, §u sehrimizin'* segkin kiglslnden 

Often. 



* Metlllde "fail" yasLlull^; kifSflwJtirmsdi, ilatitni: "$cTir" 
jnzilnraii diizekilmi;. 



3170. Adam muhtagti, ciplakti, aziksizd); ki^llt 

esen yelden tirlL - tlril titrlyordu, 
313 j O kendinden ge^mis adam, clinde olmak- 

szin bSyle bir s&z sOylemeye ccsaret etti. 
j\ll Tanri'nm binterce vergisine, bagigina gii- 

venci vardi; Tann'yi tammisti; Tanri'nm ne- 

dimi olmustu, 
'J- 3 Pad]§ahw nedimi kustahlik etse bile, de- 

gil ml ki o dayanc sende yok, sen kustahtik 

etme, 
3m, Tann bel verdi; bel kemerden yegdir; bi- 
ns! tag verebilir aim o sana bag verdi. 
vj-fj Derken guniin birinde padi^ah, Amtd'i ttih- 

met altina aldi; elini, ayagim baglatti. 
3l'-s|j Kcilelerine, tea efendinizin' deflnesinin ye- 

rini gostertn diye iskence ettiriyordu. 
3H^A a§afilik adamlar diyordu, onun sirnni, 

sSyleyin bana; yokga dilleriaizi, bogazlarimzi 

kestiririm. 
%i%4 Tam bir ay onlara aaap ettirdl; gece- 

giinduz iskencedeydiler, sikigtinyorlardi, dert- 

ler ipinde biraklyorlardi onlan. 
3f^*? Sonuntda hepsini paramparca eltirdi dc k> 

lerindexi bir kul bile efendlsinin ftu h fim soy- 

Ifsnnedi. 

31S0. * O yoksul uykudaydi; hatif seslendi; g^l' 

de gen de kul olmayi bunlardan ogren dedi, 
i3iS'| Ey Yusuflann derilerinf paval;iya^ r ssnf 

de bir ktirt paralarsa, bunu kendinden bil. 
Jlfi.BiJtun. yil dokudugunu. giyin, butun yiU 
ektigini ye, i£. 



Sahife 249 - 320 



.J9(| MISiNcVl SlfilLl V 

*i82> Soluktan soluga geQen bu dertler, senin. 

yaptigin iglerin kargihgi... Iste kalenn yazdi, ya- 

zinin muiekkebi bile kurudu stlziinun anlaiiH 

bu. 
^l^U; * Yani bizim yolumuz - yordamimiz, j§i- 

miz-gUctimuz, dogrudan sa§maz; iyjlige iyilik 

verirlz, ktttttluge kdtuluk, 

31 &5 * Kendine gel de ig isle Siileyman diriy- 
ken... Ama sen seytansan kilici keskindir onim. 

31 BL * Birisi melek cldu mu, kihctfan emindir; 
Suleyman'dan hi£ ke-rkusu yoktur onun. 

3 'St * Onun boyilifil seytana gecer, melege de- 
gil... zahmet yeryiizundedir, topraktadir; gogiin 
ustijnde zahmet yoktur. 

3 ' % s * P^k bo§ olan gu cebri birak da cebrin 
■ simnm sirn nedir, bilesin. 

3 1 S3 * Tembeller toplulugunun 511 cebrini bi- 
rak da eana benzeyen cebirden haber aL 

3190. A guzel oldugunu sanan, ustUu oldugunu 
uman, sevgili olmaktan vazgeg de a§ikliga sa- 
nL 
j|^j A anlamda, geceden de daha fazla susan, 
daha dilsiz olan, sozlerine tie vaktedek miis- 
teri ararsin? 

V^IL Hatini: jgin kar§m<3a kafa sallarlar ama 
senin de zamaran, oiilarin sevdasiyla ge^er - 
Eider. 

^H3 Sen bana, hasetle luvranma diyqiwn ama 
JiiCin elden ijikmasina ne diye haset ctsin kisi? 



MJESNfivT SStLtit \ 



491 



3.iKL A ae gdzJii, asagibk ki§ilerin birgey bellet- 

mesij kerpig parsasina ince resimLer, yapiria- 

ya, nakiglai 1 sizmeye benzer. 
$!*$$ * Kendine a§ki ogret, goriisu bellet; gjfe- 

ktl bu, ta§a realm yapmayi, nakig gizmeyi an- 

dinr, 
3 Hi? Nefsin, sana vefa eden bir sakirt; baska 

ne varsa yok oltlu - gitti; nerede neyi anyor- 

sun, nerede neyl? 
J!*)? Baskasini bilgi sahibi etmek, yiiceltmek. 

igin kendini kotii huylu, bilgisiz bir hale so- 

kuyorsun, 
3ISJ5 Gonliin, cennete, kaynaga ula^ti da 

onunla birlegti mi, artik bog kalmaktan kork- 

ma, kendine gel. 
'$^7 * A ger^ek er, "Soyle" ernri bu yiizden 

geldi; yani soyle, eksilmez, dem'zdir bu. 

3200. • "Susun"; yani kendinize gelin de bb§,, 

lafla suyilnu'<su bo§a harcamayin; bah^e susuz. 

31C-I A babam, bu sfiffliin sonu yoktur; sen sCz- 

— den vaagec de sona bak. 

■%$&£. Sana ^ af ^ 1 dureuniar da gulstinier sai)^;. 

gayrctime dokunuyor; a§ik degilier ki onlar. 
%W% Bak da g5c > sefliis agiklann, ululuk pet'desi- 
ardinda; senin icin naralar atiyorJar. 

31CU O gayb aleminin a§ik]arir)a a^ik ol; be$ 
giiiiluk agiklara pek aiding ctme. 
i'icfj Dijzenler duzei'ler, kendilei ine cekerler de- 
yerler sen!; yillardu 1 , onlardan bir habbe bile 
gSrmedin, 



Sahife 250 - 320 



i^ffia MESMEVl ?£BHt V 

310 1 Nlceye bir halkin yolunda giiniltu kopa- 

racaksm? Ayaklarni yaralandi da bir murada 

eremedin, 
£ife5 Sagbk-eserdik eaginda hepsl de dosttur, 

hepsi de e§; atna dart gagmda, gam vaKtinde 

Tanri'dan ba§ka e§ - dost nerde? 
33$ Goziin, di§in agndigi vakit, feryada eri- 

§enden bagka bid elini tutuyor mu genin? 
Sl£ :i ' Oyleyse sen de o derdi, o hastabgi hatir- 

la da Eyas gibi postekiden ibret al, 

3210. Posteki, o derde dugtUgUn haldir; Eyaz 
da onun i£in on a atnugtir eb'ni, onu gaklamigtir. 

Gam: o cebri liaTiriu, kendisinl Rliis!iini:iulL- 
£a cagiran, kendi&lne, inancim birakmasam 
siSjrieyen Sunniy,e cevap vermcsi, iki taraf- 
tan som - oevabin ufc&yii gitmesi. pUnkii s*- 
ruyn, cei'abi, ajtcak gersek agk kesip atar; 
' onnn perv&si yoktm*. "Bu fla All&h'in lufcfii- 
durj diledigirie v«tlr," 

3;!^ Gene & kafir cehrj, oylesine cevap verine- 
;ye giristi Id Musliimanin mantiln hayran bir 

hale du§tii. 
%U i Aina ben butttn o cevaplan, sorulatJ s6y- 

lersem, §u sSyleyecegim geyden kahrim. 
Zn : : Ondan daha onemll oyle soyleyecckleriiniz 

var ki, o sozlerle anlayigm, daha Jyl gelisir. 

tUVOnun iein a inatci, o t&rtismanin birazeigim 
-soyledim; siiriku butiintin yolu-ycrdami, azicik 
:blv pai^gasindan belirir. 



HESNEVT S£ltHI V 



49S: 



3 V\ * Cebd lie Kader- ehli arasmda, ta insan- 
lann hagredilecefi giine dek boylece bu tartis- 
ma stiver - gider. 

3'lh-x Dusmanmi tartisinakta ait edemeseydin. 
de aciz kalsaydm, onun mezhebine uyivrdin. 

3.21"') Onlar da cevap veremeseler, hadi ordan,. 
bu da soz mij diyemeselerdi, o bozuk-dtoen 
yoldan iirker de kaearlardi. 

: ,. \': : Ama |u gidi§In boylece yuriimesi gerekti' 
de o yuzden onlar, dcMerini geJi§tirip durdu- 

■Jar, 

i 
^2.19 Kimsenin, diismanm 20 r sorulanni cevap- 

siz birakmamaai, ona alt olmamasi, du^manm- 
devletini gdrmeraesf^ perde ardinda kalmasi 
gerek ki, 

3220. * £u yetmig iki meKhep, diinyada kiyame- 
te dek dursun; kiyamete dek stiraun - gitsin. 

'IVl I Degii mi ki bu mem, karankk bir &Jem,. 
gayb alemi; oyleyse gOJgenin vurmasi icin de 
yei* gerek. 

SZ1J2 Su yetmis iki mezhep, kiylmete dek ka- 
lir ; yolurtu gasirmi^in dedi - kodusu da eksik 
olmaz, 

■ll^t^^nenin degerihdeki yucelik, iistunluk,, 
ktlitlerinin coklugundan anlagihr. 

::,Maksadin yiiceligi de ydlun sikmtisindan,. 
yoldaki agibnasi, gecilmesi giis bayuiaitfan,. 
gegjtlerden, yol ■ kesicileif den belli olur a sinan- 

malara dusinQ^ler. 



Sahife 251 - 320 



q$M HE&NEV1 Stjeh! V 

J£ r J-5 Ka'be'nm yiiceligi, o sikintilarda, bedevi- 
led n yol kesraelerinde t <?61un uzayip gitmesin- 
dedir. 

3 H2Jf fyi olmayan, guzel olmayan yolda ge£it 
ml olur, engel ml bulunur, yol kesieisl mi olur 

o yolun? 

311^ Bu yol, o yolun dusmamdir, hasetcisidir; 

mukaUit de iki yolun arasmda gaijirmis, - kal- 

nugtir, 
£21$'* Her iki yolun tarn inane sahibs olan- 

'lati, yuruyiijjte birbirlerini zit gorurler; her 

biiliik de kendi yolunda ho^tur, o yolu began- 

mistir. 
312-j Yolunu gercek bulmayana cevap veremez- 
- se, kavgaya girisir; bu, baslangictan kiyamet 

guniine dek boyle gelmig - boyle gider. 

3230. Gercegi bizden glzll kalmi§ atna der* ulu- 
larimiz, bunta cevap vermeyi bilirler. 

3Hl Agzi baglayaiij vesveseyi kesense ancak 
asktir; yoksa vesvese kapisnu him kapatabil- 

miijtir kl? 

3Lj'J- Bir asik ol; bir dilber, bir giizel ara; dere- 
dere gez; bir su kugu avla, 

3^3 Yuziinun suyunu dSken sudan no clde ede- 

bfllrsin? Ardayigmi yok eden anlayi$la ne an- 
layabilirsin? 

3l5Lj §u akUn yettigi geylerden baska akil edile- 
«ek seyler var; onlari parlak, degerii agkla bu- 
HabiJiraln ancak. 



MES^FVl SEBHt V 



4$£ 



32J35 Senin su aklmdan ba§ka akillar da yarat- 
migtir Tarn; gokyiiaii, o akillarla yola-yorda- 
m girer. 
31^{= § u akiila risk Jar dde ederstn; obur akil- 

la da gokleri dogeme editiirsin, 
$131 * Aklmi, hi£bir §eye muhlac olmayan,. 
herkesin kendisirie muhtac oldufu Tann'mn; 
agkiyia oynar, ulutursan, Tann, on mislini, 
yahut yedi yuz mislini verir sana, 
3.Z3& * O kadmlar, akillanra ortaya koyup oyu- 
na girigtiler; utulup akillanndan oldular da; 
kogtular, Yusufun ask sayvanina ulagtilar. 
52,11 Omur sakjysi, bir soluk akillanm aldi on- 
larin; artik omiirleri boyunca akla doydular. 

3240. Ululuk sahibi Tann'mii gQzelllgiyse, yiiz- 

lsrce Yflauf vn guzelUginln da asli, A kadindarf 
a§agi kl§i, o gtizellife feda et kendini. 
iLL I A benim canim, tartismayi aticak a§k ke- 
ser; dedi - koduya dugenlcrin feryatlanna an- 
cak o erigir. 

3iii1 A$k yilzunden s5ze sa^ltinlik gelir; artik 

yuregi kalmaz ki ba^tan geeeateri dile getlr- 
&iri, 

2.3^2 Ciinku bir cevap vermeye kalki§ifsa agiz- 

deflnesinden bir iticinin disanya dugmesinden 

korkar. 
3^L|L, Agziindan bir inti dugmesin di'ye dudaklan- 

ni yumar; ne bayinian soz agar ne §erden. 
S2i<5"* Netekim Peygamber'in dostu da, Pey- 

gamber dami^tir, bize sdeler soylerken, 



Sahife 252 - 320 



<486 



MESN5VI 5ERHI T 



MESPJEVI SEtMi V 



4S1 



Bi-tfw * O sesilmis el£i, o incited sacarken, bizden 

huzflr isterdi, yttzlerce agir baglilik dilerdi, 
31 U- * Bir dereeede ki, sanki bagmda bir kug 

varmig da ugaeakmi^ diye cajim titner; 
31ti8 * Guael kugmi, ugup havalara gitmesin 

diye yednden kipirdamazsm; 
^Ef 1 ; * O devlet ku$u uear diye soluk bile aliraz- 

sin; oksiirugijn gelse bile kendini sikar, oksiir- 

mezsin. 

3250. * Blrisi sana tatli da soylese, aci da s5y- 
lese, parmafini dudagina gdturttr, sus diye 
i$aret edersin; onun gibi Igte. 
3i- A - f O ku§, gasmp kalmaktir; seni susturur; 
tencerenin kapagini kapar, pigirir scni. 

Padisanni, Jfyaz'i sflytetnuek i^iii mahsus- 
tan, caiisja geyter oJan rarifcla postekiye 
bunco, gamr, b«noa serine! ned^ii soylersSfl 

diye sormasi 

22. til A Eyas, bir £arik parcasina beslenen gu 
sevgiler de ne? Bir puta a^ik olmuga benzi- 
yorsun. 

■y; i- j. Mecnuti gibi, Leyli'nm ytizurtden ytiz gevir- 
inigsin de bir cangi kendine din, iman edin tnis- 
sm. 

3*2. j^i Iki eski seyi eanla-bagla sevmlssin; iki- 
sjM de tutmug, odana asakoymugsun. 

3155© ik i eski-piisku geye, niceye bir yeni 
sozler sdyluyeceksiri? Cansiz §eye eski sirlari 

scacaksin? 



• Araplar gibi gadirm kuruldugu yerde ka- 
lan dokunttiiere a§kla uzun - uzun aorzLer soyii- 
yeoeksin? 

.'■'!■ - * Carigin, hangi Asafiti dokuntiisu? Pos- 
tekin, sanki Yusuf'un gomlegi. 
„J2s ■„* Hristiyan gibi hani; gider de bir yil 
Iginde yaptigi sugu, ettigi zinayt, icinden ge- 
£irdigi kotiiliikleri kesige soyter, 

KcgLg de sustain bagigiar; kegi§in bagis- 
lamasini, Tann'mn bagiglamasi bflir. 

3260. Oysa kegisin ne sultan haberi var, rie 
adaletten; afiia sevgi, inane, pek biiyuk biiyii- 

cUdUr. 

tl'-f » Sevgi, vehim, yiialei h ce Yustif dokur; a§k, 
Harut'tan h Mamt'tan daha da iistiin biiyii ya- 
par. 
37»bJ Jnsan, sevgiliyi anar da bir gekU diizer; 
seklin, seni aligi da seni soz& getirir, 
Jit S O §ekle yonclir, yusbinleree sir joylersin; 
tipki sevgilinin sevgiliye soyledigi gibi hani. 
%1i&t, * Oysa ki o alemde ne bir ^ekil vavdir, 
re bir huykel; aina gene de yuzlerce defa on- 
dan, "Ben Rabbi niz degll miyim" sb?u gclir, 
"Evet" gergeklemesi duyulur. 

7 GOnlu yarak ana gibi hani; yeni Blfiiu§ 
yavrusunun mezarnia kar§i 
llii t Candan - goniilden sirlar soyler; cansiz 
mezar, ona diri goriiniir. 
■j.li-t O tqpragi dirt sanir, canh bdler; onca, 
o toprak yigininm gozu - kutagl vacdJr. 

. f. 32 



Sahife 253 - 320 



498 



MESNfvT SERHl v 



3U>¥ Alia cogtu mu, onea a mezar topraginm 
her zerresinde k\tlak da vardir, akil-fikir de. 

31fc« Canla - gOnulle o topragi duyuyor sanir.- 
Su buyUcii a§ka bir ho§ga bait hele, 

3270. O yeni mezara, s&luktan soluga gbizya5~ 

lariyla yUzunii kor ana, 

313 I Hem de oyte kor ki diriyken can gibi og- 

hmun yi&Une higbir vakit bu cegit yiiz silr- 

memi§tir, 

y&\- Ama a yasa batttktan sortra birkag gttn. 

gegince, askinin ategi yati^maya ba§lar. 
*%%% Cliiye beslenen ask, oldufu gibi talma?,; 
"sen, eana canlar katan diriye a§ik ol. 

• H Ondan sonra o mezar, uykusunu getirir 
"otiun; cunkii cansizdan cansiz sey dogar, 
jAI'5 Ciinkii a§k geciP gitmistir; okudugu af- 
sunu da beraber gbtttrmii§tur; ate§ soniiverdi 
mi, ktil kalir ancak. 



Vl**. 



O gencin aynada gordugumi, ihtiyat\, 
boyunca kcrpi^te gorur - durur. 
Vi:-- 1 PIr h senin agkmdir, sakali agarmis, ki§i 
degil; yiizbinlerce iimitsizin elinden tutandir 

pir. 

25$.f A$k, ayrilikta gekiller, resimler duaer; dar- 
ken seven, sevgillyle bulus,tu mu, o sekiller, o- 
resimler, diizulmemige, cizilmemige d5ner. 

jt^Insan der kk Aklm-fikrin de temeli be- 
nim, sarhoglugun da; sjekillerdeki resimlerdekf 
o guzellik, bizim guzelligimizin aksiymi§, 



3280. Simdloek perdeleri kaldirdim; 
vasitasiz olarak ortaya koydcm. 



guzelUgii 



MESNEVt SERtil V 499 

3,l.i i Nice z&mandir, gi&elligimin aksiyle oya- 
3atidm; bSylece de beni gormeye gUc - kuwet 
<elde ettln. 

31S1 Bu yandan benim cezbem yiiriiyiis etti mi, 
.artik arada kegi^i gtfrmez olur. 

3igj Oysa ki Hristiyan, kesig perdesinin ardm- 
<dan f Tann lutfura sigimyor, yarliganmak, ba- 
:gi§lanmak istiyor. 

31S l. Eir kayadan kaynak cogup akarsa o kaya, 
-akan supun iginde gixlenir. 

30S Qna, artik kimse kaya deroez; cunku o ka- 
.yadan o inci gibi su akiyor. . 

iiViiBu gcirunen gekilleri kaseler bit; bunlara, 
.Hak ne d^kerse o dolar. 

* Mepnim'ua yakmlarmm ona, Lcy!& pelt a 
kadar gtizel de de^il; gehiittdiBde oudan da- 
h& gtlzeE oEanlar \ar; bir-iki tanewini, on 
tsuicsbi] gfisterftlim sana da, i^leriaden turinl 
sec; kendiiii d,c kartar, bizi de (lemeltrij 
Meeafin'an onla-ii. eevap v*rm«si 

^1S* Ahmaklar, bilgisizliklerincJen Mecnun'a, 
■vazge^ ju Leyla'dati dediler; Leyla'nin guzelligi 
;pek o kadar ahim - sahim da degil. 

2,lM Ondan daha giisel, Ay gtbi yUzbinlercs 
.gQniil abci giizal var gehrimiziie. 

3iS5 Mecnun, sonjnug, gekil dcdi, bdr tcstidir, 
-giizellikse $arap; bana onun gaklinden garap 
-sunan, Tann. 



Sahife 254 - 320 



500 



MESNEVI SERHi V 



MTSNKVI S3: Eld V 



501 



3290. Size, onun testisinden sirke sundu da o yiiz- 

den onun agki, sizi kulaginizdan tutup gekme- 

dl. 
i;°t tJstiin ve ulu Tanrc'nin kudret eK, bir tes- 

tiden, birine zehir sunar, obudiiie bal. 
3-19 - Testiyi goriirsiin ama o §ai h ap, gergek g£z- 

den baskasina yuz gastermez. 
.T'Z 11 Can zevki herkese gorilnmez; yak in Jan g8- 

riirler onu ancak. 
I :^l., O sarabi her gOz gOremcfc; §u kaplar, su 

kadehler, perdelerdir; £adn h lara benzerler. 
l£35 Denis, oylesfrie bjr cadirdir ki kaz yasar 

orada, kuzgunlaraysa Oltimdiir o deniz. 
,'llSL. Zehir, yilana hern gidadir, hem azik; on- 

dan baskanaysa zehiri h derttir, oliimdur. 
3 13} Her nirnetin, her mihnetin goriinusu, buna 

cehenemdir, ona centrist 
?A'-.'t 4 * JHemek ki gOrdugtinuz herseyde gida da 

var, zehir de; ama gormiiyorsunuz. 
-. L SJ .<- Her beden, bir kase gibi, bir testi gibi.,. o- 

kapla hem. gida var, hem gdnlu kavuran zehir. 

3300. Kase meydandudir, i^indeki gida gizli; ona 

t&dan, yiyen bilir. 
l4o» * YGsuf guael bir kadehe benzerdi; babasi, 

o kadebten, newsier veren yuzietce £e§it sarap 

Ifiiyordu. 
-i'i&l * Kardesjeriyse o kadehten zehir (gmedey- 

dUer; siinku onlann gonulerindeki #£ke artip 

duruyor, kin, yerlestik£e yerlesiyordu, 
..■';."'., * Zeliha da o kadehten selteder yedi; ask- 

la bir ba§ka cesit afyon yuttu. 



j%0\u O guzel, Yusuftan, Yakub'un alchgi gida- 

dan ba$ka bir gida aldi. 
iicS Cesit - cesit serbet, testiyse bir. Sebebi de 

gayb sarabindan kimsenin bir suphesinin kal- 

mamas]. 

Sarap, gayb aleminden, testi, $u dunya- 

dan, Testi meydanda, igindekl §&rapsa pelt gizli. 
3S0 4 Mahrem olmayanlann gozlerinden pek 

gizli; fakat mahrem olana apagik, meydanda. 
Ey Allah ')m, gozleorimiz sarhoskiktan mah- 

murlagti; bagigla bizi, sirtlarnnizdaki yiik co- 

Kertti bizi*. 
;"jC9 Ey gizli mi, giidi, o dikiyayi da doldui'dun, 

bu dtinydyl da... do£u iijigindan ' da yuceldin, 

ba1;i i§ig)ndan da. 

3310. Bir air sin ki, sirlanmizi ortays. dOkersiii; 

bir kaymaksin ki irrviaklarimiJj akitirsin. 
3Si! Ey zati gizli olan d ihsani gtiriincn; sen bir 

suya bcnsersin; bizse degiiTnen ta§iyi3 sanki. 
33U1 Sen sanki bir yelsin, bjzse topuz; yel gizli 

de kopaiviligi toz meydanda. 

1'1'j Sen baharsin, bizse sanki guzel, yemye§il 

bagjz - baheeyiz, bahar gizlidh- de bafj^lan 

meydanda. 

TiK.Sen cansin sanki, bizieise ele-ayaga ben- 

ziyoruz... elin tutmasi da caiila alur ancak, 

birakmasi da. 
'Jfyi Sen akil gibisin, bizse @u dilis sanki; su 

dil, bu atilatisi akildan elde eder. 



Bfl te blir^an Snnil;: d6rt bcyit Rrapfftdir. 



Sahife 255 - 320 



we 



MESNtVl JERKl V 



illL Sen sevince benzersin, bfase guliigui; kutlis 

sevincin sonudariyiz c-iinku. 

11) 'l * Hareketimiz, her solukta, §ehadet «3ei*iirs 
ki O'ndan baska yoktur tapacak sited; ululuk: 

sahibi claimi diri Tanri'mn varligma tanlk. 

5$'» Deginnen ta^imn inleyerek dftnmesi de,. 
inriak suyunun variigina Sjchadel getiimesidlr. 

ii(3 Ey benim vehmimden de miinezzeh olan,. 
dedi - kodudaii da; toprak benim de bajjima, 
getirdjgim firncklerin de. baslarina. 

3320. * Kul r seni gu2ef seylerle over, dayana- 
maz ki.,. her solukta camm der h ayaklarmin a]- 
tma dogenmig. 

iil i * Hani o goban gibi; o da ey Tann diyor- 
du, eobana, seni sevene gel. 

■ Ill * Gel de gomlegindeki bitleri ayiklayayim;. 
Sangini dikeyim; etegini opeyim. 

¥$1''^ • Klmse askta ona es dcgildl; ancak Tan- 
ri'yi noksan sifatlardan tenah etmekte, s8zde,. 
kusiiru vardi. 

3MJl( * Agkl, gokyiiziine fiadtr kuranustu; can,, 
o cobaron cadinna bsr kopek kcsilmigtl, 

%\l£ * Tanri askimn denizi cojunca, onun gon- 
ltine vurdu; sense dalgamn sesini duydun an- 
cak. 



A 



(§ e e m 



3165. beyitten sonraki hikaye. Attar 'in "Man- 
ttk'ut - Hayr" inda gefier: Amid'in, Ay yuzlii yiiz 
tone kolcsi vardir. Hepsinin kulaginda, gece bile go- 
i-uncn pinl-pinl kiipe, boynunda altln gerdanhk, 
basinda kiilah, egninde simle orubniis kumastan 
elbise, belinde altm kemer var. Yalm ayak, ba$i 
kabak bir meczup, onlan goriinee, birisine, bu hd 
ri alayi kimin diye soruyor. Sehirli bir zengin, 
Amid' in kullari bunlar diyor. Meczup,. bu so"zii du- 
yunca, bagim kaldinyor da, Yarabbi diyor; kula 
bakmayi b&ri Amid'den ogren (Tercememiz; II, Ikin- 
ri bastks; 1st. M, E. B. 1963, s, 94-95). 

Attar'ai "Musibet - Name" sinde de Amid'e 
ait pek gUzel bir hikaye vardir: 

"Bir meczup, perperl$an bJr halde Ni§abur'a 
gelii', Ot-'anin, okiizlevle, jnekleiie dolu olduguuu g5* 
riiyor. Bunlar kimln diye iforuyor; Amid" in diyor- 
lar. Darken atlan, tayian gSriiyor. Bunlar klmin 
diyor; Amid'in dlyorlar. Koyunlan, kuzulan gorijp 
bunlar kimln diye soruyor; bunlar da Amid'in ce- 
^abini aliyor, O sirada Ay gibi guzeller geQtneye 
baghyor. Meczup gene bunlar kimler diye soruyor; 
hunlar diyorlar, Amid'in kullan. §ehirdeki dul:- 
]mnlann, kogklerin de Amid'in oldugunu ogronince 



Sahife 256 - 320 



504 



MESNE VI SIBHt V 



hesmevJ $ettrjJ V 



basindakl kiilahi cikarip goge firlatiyor; b&ri diyor, 
bunu da aJ da Amid'ine ver," (1st. ttniv. K. Fars- 
ca Y, Miize kismi* No. 1315; 86. b). 

AyrJ kitaptaki §u hikayeyi de yazmadan ede- 
medik: 

"Bir deli, cocuklann taglanndan kacip Amidln 
sarayma sigimyor. Fakat gtiriiyor ki Amid, bir se- 
dii-e kurulmus, koielci', yelpazelerle sinekleri kov- 
madadir. Amid, dcliye, sana kim Izin verdi de gel- 
din diye cikigiyor. Deli, cocuklardan $lkayete gel- 
mist im diygr, ama gordijm ki sen benden zebunsun, 
sinekloi'den bile kurtularmyorsun," (Ayni; SI. a - b] 

Amid, 594 hicride (1197 M.) vefat eden ve Sel- 
fitiklulann vezirlerinden olan Muhammed b. Man- 
sur-i Nesevi'dir. 

Bu hikaye, somalari, Bekta^i hikayesi olmus, 
hatta 12S5 te (1849 M.J blen Kavalali Mehmed All 
Pa§a'ron adi bile su suretle gecmi§tir. 

Bcktasi fukarasmflan biri, Misir'da gezerken, 
eaviislar, acilin-aeihii diye halki ketiajJaia suriiyor- 
lar, Bektas.1 de bir kiyiya cekilip kim gegecek diye 
bekliyor; derken altmlarla bezenmig bir ege;tt? kurul- 
mu5, sirtnali clbiseler giyinml§ kuzgflni bit zenclj sa- 
ga - sola selam vererak atun sUrei* - ge£er. Bektagi, bi- 
rine, bu kim diye sorar. Adam, Mehmed Ali 
Pa^a'nin kulu deylnce, basinj gofe kaldirip Yarab- 
bi der; ben senin kulunum, bu, Mehmed Ali'mn ku- 
lu; kula bakmayi bllmiyorsanj biri Mehmed All'den 
5gren. 



3167, G6k kiblesl. Duada, Tann'nm yiiceligi, 
mekandan, zamandan, noksan aifatlardan munezzeh 
olugu dli^tinerek ellcr goge aciur, yuz g3ge tutulur, 
bw}, goge kaldinhr, bu bakimdan gilkyi&u dua fcib- 
lesi sayjlir, 

31S0. Hatif. H. c. in 513. b. e bk. 

3184. XCIX, fturenln (Zilzal) son ayetteri olan 
7-8. ayetlerindo, zevre mlktan hayir yapamn muka- 
fatmi, §er isleyenin de miicazatini gorecegi bildiril- 
mektedir. Beyitte, bu ayetlere l$aret edihnektedir. 

31815-3189, Suleyman-§eytan. I. c. 961, 1035 
ve 3592. b. lerin s. e bk, 

3195, Ta$a resim ve nakt$ yapmak, Ta§a yapi- 
Ian nakij, reslnij heie erkek, yani kabartma olur- 
sa h iiaun miiddet dayanir, Oyma olanma "dii^i" denir 
ki bu, pek az bif aiman iginde toz - toprakla dolar- 
gider. Bundan bncekl beyitte belirtildigi gibi ker- 
pi?c yazitan yazi, yapllall nakis, hie dayanma7. Mev- 
lana, a§agilik kigilerin bii^ey belletmesini, kerpice 
yapilan nsjk?a, resime bf?n?jeUyor ve hergeyin, o se- 
yln ustasindan ogrenilmesi gerektlgini bildiriyor. 
,; KUgukken birsey bellemek, taga naki? yapmak gi- 
bidir; biiyiikken bilgi bellemeksc suya yazi yaztna- 
ya bender " mealindc bir hadis.de vardir ki ikinci 
misra'da, bu hadisten laRzI iktibas da yapitmigtir 
{Cami'; TL, s. 134). 

3199, Sbyle. Kur'an'da, Ugyuz otuz iki ayette 
"Kul-S5yle" hobu gecer; beyitte, aynen almmi^tir. 

3200. "Susun." LafKi iktibastir. H. c in 3461. 
b. in &. e bk. 



Sahife 257 - 320 



50ti 



MESNFVl SEftHl V 



HLSN'EVI SERHI V 



607 



3210. beyitten sonraki bashk. "Bu da Allah'in 
JGtfudur; diledifine verir." XLV11. surenin (Hadid) 
21. ve LXIL siircnin (Cumua) 4. ayetlerinde ge§er; 
lafzi lktibas var. 

3215. Kader ehli. Mu'tezile kastedilmektedir. 
IL c. in 61. b. nln §. e bk. 

3220. Y<*tmfs iki mezhep, 2657. b. in g. e bk. 

3228. Her boliik kendi yolunda. XXIIL sOirenin 
(Mu'minQn) 53. ve XXX. surenin (Rvlm) 32. ayel- 
lerine igaret edilmektedir. Her iki ayette de, her 
inane, ehlinin, inane indan memnun oldugu, onu ye- 
ter buldufu bildirnmekledir. 

3237. Hie birgeye muhta? ohnayan, herkes ona 
muhtag bulunan, Esma-yi Hiisiiadan, yani Tanri ad- 
larindan "Sarned 11 e igarettir. CXII. sui'Onin (Ihlss, 
Tevhid) 2, ayetinde gecer. On misli. Yedi yiiz misli. 
VI. surenin (En'am) 160. ayetinde, bir iyiJikte bu- 
lunana an kat sevap verllecegi bildirilir. II. surenin 

(Bakara) 261. ayetinde de, mallanni Allah yolunda 
hareayanlann, her bas_agmda yedi yiis tanesi olan 
ve yedl basak bitiren bir tohunia benzedikleri, yani 
bu kadar sevap elde ett.lkleri, Allah'in, dilerse daha 
4& arttiracagi beyan buyumlmaktadar. Beyitte bu 
ayetlerc i§arct ediliyor. 

3238. Ytisuf - Kadinlar. Ill c. in 1606. b. in 5. 
e bk, 

3245-3250, Ha. Peyeamber'in (S. M) saMbe- 
sinin, O'nun huzdrunda, bagiarma Ku§ konmusj, onu 



ugurmak isterneyen kisller gibi aturduklarim Ahmed 
hi Hanbel, "Musned" inde, Ibn Esir, "Nihaye" sinde 
tahHe ettikleri bir hadiste blldirirler (Ahadis-1 Mes- 
hevti s. 178). 

3246. Qadir kuruhnug yerde kalan dokiintulflr. 
III. e, in 1346, b. in g, 6 bk. 

3247. Asaf. SUJeyman Pcygamber'in (A. M} ve- 
airi. §ohreti yuziinden, sonradan vezirlere de lakap 
olmustur (I, c. 1587. b, in g. e bk, 

3248. Sug - Regime stfylemek, Hrigtjyanlardakt, 
suclan papaza soyleyip giinaii <;ikailma tjoresine do- 
kunuyor, Bu adet, Alevt ve Bekt&sllei'de de vardir. 

3261, "Sakinin diinyadan; nefsim kudret 
dinde olana andolsun ki o, Harut'la Marat 1 tan dalia 
hunerii buyucudur" hadisine is_aretle (Caini'; I, s. 

17) diinya sev^iaini kastetmektedir (Harijt, MSrut 
ipin I, c. in 539. b. nin 5. e bk,). 

3264, Rabbiniz degil miyim - Evet. I. e. in 1246. 
b, in g. e bk, Lafni lktibas vnr. 

3276. Gencin aynada gordugiinij ihtiyar, kerpic- 
te goriir. Yagbbgin verdigi tecribeyi bildiren farsca 
atas&zii. Yalniz, Mevlana, bundan sonraki beyitte de 
beln-tf.iyl gibi "pir" so^uyle Jhtiyan degl], olgun ki- 
gly! kasteriiyor vf? adela, dllimizdeki "Akil yagta. 6e- 
gil, bastadir" atasQ^iinu hatiriatjyor. 

3286. beyitten sonraki bashk. Mecnun'u, babasi 
kardcsleriyle ovada bulmuglar, ogut vermisler, 
Leyla'run pek o kadar giizel de olmadigim sGylenu§- 



Sahife 258 - 320 



50K 



MPSNEVJ 5ERH! V 



MESNEVI jERHI V 



m 



ler, fakat o, ogiitlerini dinlememfg (Meenun'un Di» 
van'mdan naklen "Maahjz"; s. 184). 

Attar, "MusTbet - Name" de, mrumitregid, 
Leyla'nin pek giiael olmadigin,, ondan daba gtizel 
kizlann bulundugiinu Mecnun'a soyteyinee Mec- 
nun'un ona, benim goziimle bak da giir dedi£iiii dc 
bir hikayeyle kaydediyor (tst. Onlv. F, Y. 1315; 
57. a-b). 

S'dl de "GUlistan" da bu hikayeyi anlatir (Mi- 
sir-1261, jj&£feg& s, 110-111), 

3293 - 3294, Herkese goiiinmez, her g<Jz gdre- 
mez, Qtdirlar gibi. XXXVII. sQrenin {SaKfM) 48. 
ve LV. siirienin (Rahman) 56. ayetJerlnde, cennette, 
mu'minlere "gozlerinl eglerinden ayirmayan" hun- 
ter verileccfi, gene LV. surenin 72, ayetinde huri- 
tedn, "^adirlarda" oiacagi blldirilmektedir. Her iki 
beyitte, ' "Herkese goriinmez. yakinlan goriirler sn- 
eak" ve "Her goz gorcimez" diye cevirdigimiz s6z- 
fer, ilk iki iyet-I kerimeden "Kaasirafut - tart - e§- 
lerinden gozlerini ayirmayan, baskasina bakmayan" 
diye alinmi§tn\ Ikinci beyitteki "cadirtara benzef- 
ler" diye cevirdifimis misra', "hempun hiyam" di- 
ye bitiyor ki bu da son ayettekl "fi'l hiyam" dan 
alinmigtir. Mevlana, mana alemini cennete, mane- 
vt zevki hurilcre, o zevki aunan ve o zevki tadaq 
bedanlerj, ^idirlarda gizli kaplara, kadehlere benzet- 
mekledir, 



3301-3302. Yusuf-Yakup, Yusuf'un karde$leri. 
I. c. in 11H. b. in g. e bk, 

3303. Zetfh&. III. c, in 1606, b, in a. e bk. 

3317. Bilirim - bildirirtm. Ululuk sahibi. Me- 
firtde "Sshed" ve "ZU'L - ceial" diye geger. "Ululuk 
sahibi", LV, surenin (Rahman) 27. ayetiyle 78. 

ayetinden alinmigtir. 

3320 - 3325. Coban - Musa, Mesne vi'nin en gtt- 
zel hlk&yelerinden biridir ve II. ciltte ge£mi|tir. 



32&8, GtirdiigthiUz - GSrmuyonsunuz, 
"Tubsirun - La tubs* ran" olarak geglyor. 



Arapca 



Sahife 259 - 320 



MEKNEVI SERHl V 



511 



IHETlN 



* Culii'mn pargaf glyerek kadjnlanii a-rasi- 

na kaia^ip vaaz dintamesi, bit* h&rekette 

buluniinca, blr kiiduiin onu taminasi, bo 

erkek diye nara atmasi 

2$li AnJatigi pek guzel blr vaiz vardi; erkek- 
lerle kadmlar, JtUrgusuniJn dibjnde toplanirlar 

onu dinlerlerdi. 
iit - Cubl bir car§afa biiriindu, yuaiinii peceyle 
orttu, oradaki kadinlarm arasma girdi; onu 
tarumadilar. 

11 If Kadinin birl, kasiktaki killar, namaza bfr 

kusur verir mi diye vaize sordu, 
■4119 Valz, uzarsa namazi mekmh eder dedi; 

3330. Ya ha mam otuyla, yahut usturayla gider- 
mek gerek ki namazin doiru olsun, makbui ol- 
sun. 

2331 Soran kadin, namazimin niekruh olmasi 

iein ne kadar uzamasi gerek dedi. 
ii'itVaiz, a som soran dedi, bir arpa. boyu 

uzarsa tirag etmek gerek. 
33^3 Cuhi, tezcc, kizkardeg dedi yanindakine, 

acaba benlm kasigimdaki killar bu kadar ol- 

mug fflu? 



S4-31, Tanrt nzasiycin elini blr uzat da bak ba- 
kalim; mekruh cdecek kadar uzanug mi? 

i^V. Kadin, ellnl adamm salvanna soktu... 
&U Derken gucIU bir nara atti. Vaiz, sozlerim 
gonlune teslr etti galiha dedi. 

3&M Cuhi hayir dedi, goiilUue tesir etmedi, eli- 
ne tesir etti, a akilla dcpdolu kisl, gonJunc te- 
sir Gtseydi vay haline. 

■■■'i.'. * buyiiciilerin goniillerlne birazcik do- 
kundu; sopa da bir oldu onlara, ellerl de, 

5* A padisahim, kocami§ bir adamin sopa- 
stm alsan pek incinir; £UnkU sopa, koea ki?i- 
Jere eldir, ayaktir. 

3340. * Onlannsa, bize bir zarar gelmez ki ses- 

leri goge agdi; hadi dediler, kestlr; gunkii ar- 

t!k can, can $eki§mekten kurtuldu. 
%l U| Ar&k bildik ki biz, gu beden dcgiliz; be- 

deftin olesinde Tann'yla ya^atnaktayiz biz, 
S^ul * Ne mutlu o ki§iye ki kendini tamdi, bildi 

de GlQmsLJzlugun aman yurdunda kendine bir 

ko§k kurdu, 
<8MJ Cocuk ceviz igin, kuru iizum igin aflar; 

buyijk adama goreyse bunlar birgey degildir, 
SIM* Gt^tiule kar^i bed#rt de cevizdir, kui-u lizum- 

diir; gocuk bijyUk adamlann bilgisine erigebilir 

mi hig? 

U\** Perde andjnda. kalan da $ocuktur; adam 
ona derler ki stipheden annmi^tir. 

A3idlpAdam 3 sakalla, h.... adam olsaydi, kegiler 
do adam olurlardi; her kecinln biyigi var, sa^ 
kab var. 



Sahife 260 - 320 



£12 MESNEVl SKJ<Hl V 

-■i 1 -'- Kegf kotil bir kilavuz olur; kendteine 

uyanian pegine katar, kasaba gaturijr. 
";.-; -.'■ Ben lleri ge*;mi§im diye sakalim tarar... 

evet, Jlei'i gecmigsin am a oliime, gama yakJa|- 

migsin, 
: :'■•': Kendine gel, yola dii§ de sakaldan vaz ge£; 

birak gu benligi-bizligi, vesveaeyj, 

3350. Bjiak da gtil kokusu gibi a^iklarla bera- 
bjjf oli onlarin online gee; gottir gul bahsesine 
ontan, yol gdster onUira. 
-'- ' Giil kokusu nedir? AkJm-fikrin solugu; 
□liimsiizluk mijikiine bir gfe] kilavuzdur akli. 

* Palatini, Eyaz'a, bir ker* dalia, hi-Ie, 
$u carikln postcklyi btr aniit da kapiyol.- 
tlajjlariii bun dan ibret aJasnlar, onlarn 6gtit 

olsmi; diiikii "Din ogiittiir" demcsi 

2351 Ey Eyaz, cangin sirrmi agikla; ne diye ca- 
nga bu kadar dliskiinsiliit 

■ * SoyJe de Sungur'la arkadagin Bekyaruk 
duysun; postekfrile cartginin sirnni isitslniar, 

i Ey Eyaz, kulluk, serin yiiztinden nurlandi* 
nunin, apgiliktan yueeldi, g&kytizune agdi. 
/ .'- Kidlugu sen dirilttikten, kqleligs sen can 
verdikten sonra kulluk - kolelik, hiir kigflerin 
hasret cektikJeri birsey oldu. 
3 .■' Sb Mu'min ona dealer kl, yiicelse da, alcalsa 
da kafir onun inancma hasret geksin, onun 
inancina sahip olmiayi ozlesin. 



i 



HFS«EVI SEBHl V 



513 



* BayczM J in z&manmda, Hr kafirc, Miifr- 
J liiuan ol demeleri,, onun da bu soze 

cevap vermes^ 

]3 r - BaHetffdl'ln caguida, atege tapaij biri var- 
di; kutlu bir Miisliiman, ona dedi ki: 
%%fii MUslUman olsan da yiizlence kurtuluga ka- 
vugsan, ululuk elde etsefl. 

■ ■ Adam, a mlirid dedi, iman varsa, alemin 
geyhl Bjyezid'in imanidir ancak, 

3360. Benimse buna guctim yetmez; o, benim, 
eanla-ba§]a £aligip cabalamamdan cok iisttin. 
13 W Imana, dine tarn inanmis degilirn ama onun 
imaruna adam - akiUi inanmiglm. 
*3(j\, Inanmigim kl o, herkestcn iistlin; cok gii- 
zek Cok aydm, Qok parlak bir er, 
" i ■ ' Agzimda gok saglam bir mtthur var ama 
gizlioe de, onun imamna mii'minim. 
.jbUAma iman, sizin Irnaninizsa, ona ne mey- 
lim var, ne igtabim, 

:-.. Birinin, imana yiizlerce meyH olsa, sizi gon- 
dii mu, sour-gider. 

:5U Ciinkii bir ad gorur ki anlarm yok; bu, coJe 
kurtulu? yeri demeye benzer. 

BiTisi, sizin imanmizi goriincc, iman getJr- 
meye Dlan a§ki sour, biiz keser. 

* Sesl I'kkin bir miirzsuiLiii, k^firler dlya- 
s-inda «7aji okumost, kfifir biriiitn de 

ona annagan vnrmftti 

F, 33 



Sahife 261 - 320 



5l4 MESNEVI SEHHt V 

5%Z Pek eirkin sesli blr muezzin varcu; kaiir- 
let- tilkesinde ezan okumaya bagladi. 

Z%3 Ona, ne kadar ezan okuma, savag uzar. 
dusmanlsklar uzar - gider dedikrse dc 

3370. inad etti; eeklnmeden kafirler yutdouda 
ezan okumaya devam etti. 
3,1'-* l Halls, toplumu kaplayacak bir fitneden 
korkarken, elinde bir elbise, kafirin biri giba- 

g&ldi. 

i' H Es 118 bir d0&t & bl ° eltaisc ^ le teraber mUm 

ve helva da arroagan gelli-misti. 
i,!^ Muezzini sormaya, nerde muezzin, soy- 
ley in, oagmsi, sesi insumn huzurunu arttin- 

yor diyordu. 
1.1*1, Kendine gel dedDer, o cirkin sesten Hdama 

rahat mi gclir, huzur ran dedilet'. Adam, sesi 

kesUtoiden duyuldu dedi; 
71^ Pek giizel, pek yiice bir kizim var; Mu&- 

luniari olmak istlyordu. 
3i>L Bunca kafir ona ogiit verdi; fail 1 Ittrlu ba- 

gindan bu sevda gitmedi. 
^%\% Gtinlunde !man sevgisl bitmig, boy atmi§- 

n; bu dert, sank! bir bunurdandi; ben de o 

buhurdanda ddagaa gibi yunmadaydim, 
J4,Yi Azap igmdeydim; onvm tmana baglilik sin- 

ciri gakirdadikca dertieniyordum, igkencder 

cekiyordum. 
33^S Ne yapacagitm, ne edecegimi bilemiyor- 

dum; derken bu muezzin ezan okuyunca, eaan 

sesi kiliseden duyulunca, 



M£8NEVI $ER»i Y 515 

33S0- Kizim, bu ch'kifi ses de nedir dedi, ne de 

ktiUl see, oldurdii beni. 
;_,2.-;. Omriimde §u nianastirda, gu kilisede, bu 

kadar cirkin see duyrnaditn, 
3#8l Kizkardesi, bu scs dedi, ezan sesidir; Miis- 

liimarilariii adetleridir, inananlan boyle cagi- 

nrlar. 
HV Kizira inanmadi, blr ba§kasmdan sordu; o 

da evet, oyledir deyince 
jl^ Inandi, betl-berzl sarardi; gSnlii Muslu- 

manhktan solldu. 
j"^ Ben de i^kenceden, azaptan kurtuldum; 

dun gece korkulu ruya gormeden rahatga. yat- 

tim, uyudum. 
JiSk Onun seslnden rahatla^mam buydu i§te; 

tesekkiir etmek isterim, bu iju yaptigmdan do> 

iayi da aiinagan getfrdlm, nerde o adam? 

jJ5f Miiezzini goriince de §u arraagani kabul 
et dedi; benl dertten kurtardin, elimi tuttun. 

iiSi Bana hayirda bulundun, ih&anJar ettln; 

hem de oyle ihsanlar kl berti, olunceye dek kul 

etti Sana. 
J3S^ Mal-mulk sahibi olsaydim, param - pulum 

bulunsaydi agzmi altmla doldururdum. 

3390, l§ta sizin imanimz da gosterig, geidi - g&s- 
ti bir inane; o ezan gibi yol kesici. 
1*5 { Ama BayeKfd'in gei^ekllgi, iiiiani ytizun- 
den goniumden, caiumda nice ozlemler peydah- 
landj. 



Sahife 262 - 320 



516 



ME5NEY1 5EBHJ V 



ME5.NSVT SEBHt V 



511 



Hani o kadm glbi, E§egin digisine agma- 
sim gbrdii de, amamn dedl, gu tek erkege ba- 
kin. 

■ i§, §u cgcklcrin i^iyse kocalarimz, bizim 
Igimize igiyorlar demektir. 

. Imaiiin biitun gartlan Buyezid'in imamnda 
var; aferin bu cesit tek arslana. 
.''-" Onun imanmin bir kartresi denize daittla- 
sa deniz, o bir kat renin iginde bogulur - gidcr. 
'.' Hani bir aerre aleg, oraanlara du§se, bU- 
tiin agaelar, o bir zccre yiteilnden yok olur. 

Hani padisahin, yahut ordunun g&nlunde- 
ki hayal gibi., o hayal savagta dUgmanlari mah- 
veder. 

Muhammed'in yuaunde bir yildijsdir par- 

layiverdi de kafirin de kbkii kesildi, gifitin da, 

■ • Imana kavuijan attian buldu, gari kalanla* 

nn kiifiirleri de bu yiizden giipheli bir hale 

geld!, 

3400. Cncekilerin tarn kaiirliklen dc kalmadi 
bari; ya Miisluman oldular, ya korkudan Miis- 
liiman goriinduler. 
HW*1 Bu sozler de diizenle suyu yaga katmak- 
tir; yoksa bu ornekler, nQrurj zeiTesine bile 
e§it ol&maz. 
Sit J * Zen^, bir dsimden aynlmif, degersiz- bir 
paivjaaktir ancak; zerre, bdlunemez, panl - pa* 
nl parlayan gunes olamaz ki. 

Zerreyi omek getirmemde de, bll ki bir 
gizli maksat var; denize mahrem degilsin, gu 
solukta henijz bir ktipiiksiin sen, 



g'$W §eybin panl -panl parlayan Mm gune§I 
" geyhln can dogusundan dogav da yiiz gBsterJrse, 

2 1 1 : Biitun agagilik alern, ta yerin dlblne dek 

define kesRir; biitun yiicelikler de yemyegil 

cennete doner, 
l^v Onun hor-hakiyr lopraktan yogndmug 

bir bedeni vardu ama, her yam aydinlatan 

i^iktan da bir cam vardir. 

i ttC - Ne sa&ilacak §ey, o, bu m«; yoksa bu, o 
mu? Bu zor ista gagirdim - kaldim, arnica, sen 
soyle. 

3^c £ * o, ?u lopraksa a kardes, o nedir ki yedl 
gok de onun nuruyla doling? 

3JU0J I Yook, o, su nursa, a dostum, bu beden 

nedir? Acaba bu ikisinden hangisidir, kimdlr 

o? 

1 

Kir hiitlm, kocastna, cti kndi y«di dedi; 
kmiist kfcdiyi tcraziylo tiirtti; kedl yariin 
bsitman i;v~u\l. Kni'isjTia, a kttdin iledi, et 
yaium botmaiidi; bclki biraz da i:i/l;iydi; 
simdi Bijylp, bu etse kedi nerde, kedlyee 
et lieifde? 

3410. Bit adam vardi; isinin ehliydi; bir de du- 

^., aenci, kotti, yol kesici karm vardi. 

■2\j>l Adam ne getirtrse yok ederdi kadin. Adam- 

cagu scsini bi^ft cikarmazdi, 
3 ij | ayal sahibi, konugunu agirlamak ichi 

yuilerce sikintiyla eve et getirdi. 



Sahife 263 - 320 



518 



MISNEV] SBRH! V 



MESNE VI SHBHl V 



519 



jr 



%\* I \- Kadin eti kebab etti, garapla yedi, blttrdi; 

adam gelince kadin, Ipe-sapa gelmesi Valerie 

onu oyalamaya bagladi. 
3l,Il Adam, et nerde dedi; konuk geldl; konuga 

sofra sermek, yemek cikarmak gcrek. 
31,15 Kadin, eti su kedi yedi dedi; mutlaka gc- 

rekse haydi, ba§ka ct ek 
.J.,! * Adam, Aybek dedi, teraziyi gellr de §u 

kediyi dartayinx 
3L( 14 Dartti, kedi yamn batman geldi; onun Uze- 

rine, a diizenbaz kadin dedi; 
SUtf Et yanm balmandi; bir okka da fazlaydi; 

a kadin, kedi de yai'im batman gddl. 
SL|l3 Bu kediyse aldignn et nerde? Yok r bu et- 

se kedi nerde? Onu ara. 

3420- Bayezld de buysa rub ne? Bu, ruhsa 
peki, bu §ekll, bu beden klmin? 
J,(A| A benim destum, §askm!iklar ieinde §&$- 
"kinbklara ufvadim; bu, nc sen in isin h ne de 

]>enim igim. 
3^H Her ikisi de odur, yalnis ekinin asli to- 

humclur, o saman qiSpiiyse parc;a -bucuktur. 
-^^T Hikinet, bu zitlari birbirinc baglamis, bir- 
Icgtirmi^tir; a kasapj §u oyluk, o gercfania be- 
raberdlr. 
t ,ii,Caii r bedensiz is. gdremez; cansiz bedenin 

sour - donar, 
SL^lS Bedeniri meydandadir da canin glzlidir; 

dtlnyadaki sebepler, bu ikisiyle duz&tie girer. 
3 (ilfr Birinin basma toprak sagsan bagi yaril- 
maz; suyu baima doksen ba$i kivilniaz. 



2 I<n Toprakla, suyla bag yarmak istiyorsan top- 
rag;! suyla kanp kerpig yapmak gerek. 

■^ * Ea§i da yardin mi, suyu, aslina gider; 
herfeyin ayrdma gununde toprak da vanr, 
topraga ulagir. 
2WJ*i* Tann'nm, zitlarj birlestirmesindeki hik- 
Jiaet, birbirine uyanlarin niyazindan, uyniayan- 
lann inadindan meydana cikmakta. 

2430, • Sonra daha ijyle bir-Icgmeler, oyle kan- 
hp kati^malar olur ki "Ne bir kul&k duymug- 
tur, ne bir goz gSrmiJg." 

Jttai Kulak duysaydi, kulak oiarak mi kahrdi; 
yahut da nerden baska bir s6a kavrard, dujdu- 
gUndan baska bir sbz mil duyaMi? 

Karia buz, gUnesi gorseydj, kaHiktan, buz- 
luktan Qmit kesei'lerdi. 
IU'j'i * Damarlarina, iliklerirte kadar erirler, 
bitz kesilirlerdl de hava Davud'u, suyk iirh 
orerdl. 

l\^ll\ Her agacin camna derman keaillrJi*; her 
agac, onun ay L ^( basmasiyla deviate kovu^urdu. 

i^'i? * Oysa buz, Sylece donakaldi da agatla- 
ra "Bana dokunmayin" demeye koyuldu. 

■i'h.Io " Buz, ne birseyle uyu§ur, uzla^ir; ne bir- 

§ey onunla uyijgar, uz!a§ir; 0, aneak kendi nef- 
sine uyar, hirsinin pe^ine dii§er**. 



Mctlmle L '3oHt" sflttl uaiLiulrjuujj JiBrfiUjljriiioitla uste 
yemJmiftir, 



Sahife 264 - 320 



E&O 



ME5MEV] SERMJ V 

H A l 5 O da yttmis. - gltmig dcgiktir; clgerler 
onunla tazelenir; ama ne yegillik £avu§udur f ne 
yesjUlk padigahi, 

j(j5 - Ey Eyaz, sanin yildizin pck yiioe, her bur- 
va. konuk olmaa o yildiz, Her burcu menzU edit 

l^3« Himmetin, nerden her vef&yi begenecek? 
~ femlzligin, nasil her temfcllgi se?ecek? 



*■■ 
** 



<§ E R H) 



3325. beyitten sonrakl hikaye. Cuhl, Mr baska 
deyimle Cuba, Hez&re boyundan EbU'l - Gusn k(ln- 
yesiyle tamnan blr zattir. IV. ytizyilda (X. M> y*- 
sadigi rivayet editen Cuha'mn fikralan, 422 de 
(1030-1031) vefnt edcn Mansur b. Huseyn'U- 
Ablyy'jl-Katfb'lti "Nasr'ud - Diirer" inin XVn. ba» 
binda, "NiiVadiru CuM" basligiyla toplaiumstir 
(1st. Nuruosmani K. 731 CumatMahirasinda Ah- 
med b. EJurayh tarafmdan yamlraig ntis .No. 1403; 
s, 571 - 573) . Cuha admin, Hoca'ya tevrilerek bu 
fikralann Nasreddin Hoca'ya atfedildigi ve Nasnefl- 
din Hoca'Jiin, tarihi bir gahsiyyet olrnadigi bakkin- 
dakl Mdiada hicbir gerpek payi yoktur ve Nasred- 
oin Hoca, AnadoJu SelcuktuJarcmn son devirlerindc 
ya^ami^ bSr zattir (bk, A. Golpinarh: Nasreddin Ho- 
ca; 1st Remzf K. 1&61; Onsoz; s. 9-34. Nasreddin 
Hoca; Ak^ehir, Nasreddin Hoca Dernegl Yayinlan: 
2; Akgehir, Nasreddin Matbaasi - 1%3) . Burada, 
halk hikaycferiniiij latifeleriyle tamnan klsjlere, gok 
defs da meehul bir Bektft§Jye, yahut meczuba atfe- 
dilegeldigini, zaman ve mek&n degistikpe fikralar- 
daki gains adlannm da ddgijtigini de siJyllyellm ki 
buna alt omegi, bu cilttc ge^cn "Amid - Meczub" 
fikrasinm gerhinde arzetmistik. 



Sahife 265 - 320 



532 



MBSHBV1 SERU1 V 



MESNEVI SEE Hi V 



523 



771, yahut 772 hjcride (1369-1370} vefat 
eden Ubeyd-1 Zakani'nin ,l Dil Guga" sitida, bu fikra, 
Cuha'mrt ach anilmadan ve biraz degjglk olarak ge- 
fier. Kaflmin, vaaz veren hocaya, Cibril'in kandam 
til mem aim, tsrafil'm borusuna elim degdi de ken- 
di™icn gecip feryad ettim dedigi anlatrfir (1st 
ttniv. K Fars^a Yaz. Meemua; 1029 da yazilmis, 
niis. No. 123. 36. b-61. a. Bu fikra, 54. a- b dedir. 
"Dil-Guga" da, Cuha'ya, Sit fikralar, 41. b, 47. a-b, 
49. a, 53. b, 57. b yapraltlanndadir. Cuba Isin, "Ray- 
Mnet'iil - Etfeb" in IV. c. inin 202-204. s. lerlne; 
J 371 h, 1333. §. H, Cap-banei girket-i SeMml-i 
Tab'-J Kitab; Ubeyd-i Zakani icin aym kUabnn II. 
c. nin 106-109, s. lerine bk, 1363 H. 1328 ?, H.). 
Cuhij II. c. in 3117 b. in g. de de geftl, Oraya da bk. 

333S- 3340, Bijyuculer. I. c, 278-279. ta. lerin 
§. e bk, 3340, beyitte " aarar olmaz ki" sozii XXVI. 
surenin f guars') 50. ayctindcn "La dayr" tamnda 

aynen alinmi§tir. 

3342. Beyitte "Kendini bilen, Rabbini bilir" ha- 
disine isaret edilmektedir (2114. b. in 5. e bkj, 

3351. beyitten sonrakl ba&bkta "Din cguttiir" 
sbzu hadistir ve ayneii alinmigtir <Cami'; ft, s. 15). 

3353. Sungur, Bekyaruk. RastgeJe anilnus iki 
Tilrk adidir. 

3356, beyitten sonraki hikaye. Attar'in "Tra- 
kiret T ul-Ev!iya" smda gecer (Maahiz; s. 185). 

3367, beyitten sonraki hikaye, Furuzan - for, 
"Feraid'us -Stiluk" ten gu hikayeyi naklediyor: 



"Tiflis'te pek guzel sesii bir muezzin vardi; 
sesinin gUzelbgi yiizundcn binleree kafir Musliiman 
obnugtu. Hrisliyan ululan toplamp padi§aha gitti- 
ler; bu muezzin burada kaJirsa Isa dininde Kitnse 
kalmayacak dediler, Padisah muezzin i gagirdi; ona 
elbise armagan ctmekle berate! 1 bin dinar verdi ve §e- 
hirde fitne kopacak, ba$ka bir yere git dedi. Miiemtin, 
parayi, elbiseyi aldi, §ehrl terketti. O muezzinin kQ- 
(ii seslj bir komgusu varch; yerirae mUezzin oldu. 
Bu sefer de, onun sesinin kfrtultiiu yussiinden bine 
yafcm Muaiiltnan kafir oldu; Miislumanlar ^ikiyet 
cttilcr, Padlgah onu eagirdi; oburune verdigi gibi 
bin dilKir ve bir kat elbise sundu; bir daha muezzin- 
lik etme dedi; dinini yele veriyorsuiL" (Maahiz; 
s. 185-186), 

Furuzan - fer merhum, bu hikayenin Itaynagi- 
nin da "Habi'ul - Ebiar" dakl &u fiki-a olmasi Ihti- 
inulifLi kaydediyor: 

"Bir sarhog, kotii ve girkin sesh bir mijezzini 
yakalayip yere ?almi$, dbvjueyg baglinnigti. Halk 
guriiltiiye ko§unca SB.ihp$i firkin sesiyle bir iglm 
yok dedi; yainiz Yahudilei'le Hristiyanlarin, Kfe* 
liimanlara soyledikleri stiilere?, Mustunnanlari kina- 
malarma dayanamadira." (Aym; s, 1S6) 

Sa'di4 Siraai de "Gulistan" da gdyle bir hika- 
ye nakledcr: 

"Seneariyye mescidinde firkin sesli bir mijezzin. 
vardir, Ejehrin etniri, adamin gonlunii knmak iste- 
mez; kendisini cagivip bu jnescitteki muerainlere 
beser dinar veriyoi-lar, sana on dinar vereyim, ba§- 



Sahife 266 - 320 



524 



WE5NEV1 SIRHl V 



ka yere git diyor. Muezzin kabul edip gidiyor, Fa- 
kat bir miiddet sonra gelip erairG, sen benim hak- 
kimi yedin; gittigim yerdcsi, b&ska yere gitmem iqin 
yinni dinar veriyorlar diyor. Emir guliiyor; kab&l 
etme diyor, eUi dinar da verifier. " (Misir-1261 Ta§- 
bas. s. 96-97) 

Esanin, Muslumanlan, scale Ibadete $agns oJ- 
dugu, hatta Habeg olan Hz. Bilal'in, baa arapsa 
keliraeleri duzgiin soylemedigi haide Rasul-i Ekrem 
(S. M) tarafwdan muezzin yapilmasi diigunulurse, 
muezzinlikie, guzel sesin de takva kadar onemli bir 
§a*t oldugu meydana gikar (in, e, in 172, b. in §, e 
de bk.). 

Anlagihyor ki bu da bir halk hik&yesidir ve 
eesitli yerlerde, hatta ccsitli agizlafda eesitli 
tarzlara sevrilmigtir. Mevlsna, bu hikayeyle gercck 
iman sahlbinin, ditisizi bile imana getireccgtai, soz- 
de inanis.ina, bunun aksiM yaptigiru sSyluyor. 

3402. GUneg - S^re, 2535, b. in §. bk. 

3108. Yedi gok. Eskiler, yedi yildizm bulundu- 

gu yedi gok kabul ererler, seklzinci gGkte sabitele- 
rin (burslarm) bulundugunRj bu gogii de, igiade his* 
bir gey bulunmayan Atias goguniin kapladigtna ina- 
nirtardi, Bu munasebeUe gokler, basti yedi, bain da 
dokuz olarak anihr. 

3416. Ayfcok, East gele stfylenen bir ad. 
3428. Toprak, topraga uJa§ir. 



MVHNEVl SEBHi V 535 

Senfit'nin, 

*<S&fc# oldU mUf <%du gibi goriindti sma obme&i; 

Hyle bir etin oKunii, ktiQiiit bir j$ degildir. 
YUce cmim baixmna (gaktere) geri mrdi; 

Toprak bedenini, anctsiw (topra&a) tesUm 

PadiqaMiktan gene ■padi$oftliga J meteltlige gitti; 
Ben oidu, diyarsun ya; ami $mdi dirfldi" 

meallnde bir kit'asi vardir (Divan; Modems Ra- 
davl basmu; Tehran - 1320 S. II. s. 774) . 

Mevlana, bu kit'ayi, tazmin ederek bir gazel ha- 
line getirtni$tir: 

"Birisi dsdi hi: Hoca fiesaJ oidii; 

' Bdyhsiiie bir Hocatm oUhnu oyls kuouk 

bir £$ degil. 
ToprcMan meyikma geten kalibi, towafia geri 

verdi; 
Tabiatten meyetana gelen canxysa goQe 

teslim ettl" 
(Div&n-i Kebir tercememir; 1st. Remzt K, c. V, I960, 
5. 37. tssai'fufla tazmin edilen bu kil'adiin sonra 
yedi bey it daha var.) 

AynlJ^ gikiu. lyinin, koti'inun ayiildigi kiyamet 
gunii. XXXSVn, sOrenin (Saffat) 21., XLIV. aure- 
nin (EXihan) 40., LXXVlL surenin [MiU'seJat) 14. 
ve 3S, LXXVUl. surenin (N r ebe') 17, iyetlci 'inde ge- 
e&r. Beyitte "Ruz-i Fasl" diye gecmektedir. 

2429. Zitlar. Unsurlar ve tabiatler kastedilmek- 
tedir (I. c. in 1907. b. nin 5. e bk.). 



Sahife 267 - 320 



sze 



MESSTEV1 SHI HI V 



2430. Me bir kuJak duymugtur, ne bir gBa gor- 
miis, 147. b In §, e bk. 

2433. Davud-Zirh. Ill, c, in 703. in §. e bk. 
Bey lite lafzi lktibas vardir, 

4435, Bana dokunmaym. Ayetten lafei lktibas 
vardir vc Samiri'ye igiret ediimektedir (L c. In 
2267. b. in 5. e bk.). 

443S, Uyu§mak, tialagmak. "Mu'mln, uyu§ur * 
uzlagir; Jnsanlaria uzlagmayan ve kendisiylc uda- 
^llwayan kigide hayir yoktur; Insanlann hayirlisi, 
insardara en faydali olamdir," Hit [.lis (Garni*; n, s. 
170). 



HETtN 



Bir beyln, keileslne, gamp gotir dcmesi; k'6- 
lonin gidip garap testlsiyfc gelirken yolda, 
tialka iyiligi lmynrj.11 bir zahidin ta§ ata- 
rak tesKyi kirmam; bey In, btmu duyunca 
zaliide baddiDi bildinoek fetemesL Bu alay, 
selini ana, Isa'nm gagindu oiilu; $arap h«- 
nliz Uarani oimanu^ti ama z&hit, gen* de 
htt.lki (ftfclnmeye ^agirmadaydi; onlan z*yk- 
kid™ aiikoymnya, ugrn^madaj Bsevls 
eLme Serine ftngel ©bnadaydi. 

3440. Gonlii hosj, zevk ehli, garaba du§kuii, her 
mahmuva, her canestize arka olur bir bey vardi, 

Siuif EsSrgeyicl. yoksullan okgayicj, adalet sa- 

hibi, mueevheiei\ altinlar veren, deniz gSnlilU 

bir beydi. 
3t(i/i Erleiin padigahiydi, mu'minleriti cmlri. Yol 

eriydi, sir bilircH; :3rjstu gcirur - gozetirdi. 
gWt3 # Cag, Isa'inn gagiydi; gunler, Mesih'in 

giinleriydi; o bey, halkm gonlunii alirdi; halki 

az incitirdi, tatli bir beydi. 
?>(jLi^Bir gece, vakilslz bir konuk geldi; o da 

onun ciiisindcndi; o da yolu - yordami hog bir 

beydi. 



Sahife 268 - 320 



538 



MESJJfVl SfiRBt V 



MJSNEVl SEltHt V 



E33 



SUj't Neselcnmek, haUerini diizeng sokmak icin 
garap gerekti onlara; o vakit sarap ic?ilebilir- 
di, helaldi. 

3^,,.. Saraplan azdi; bey, a kul dedi, yiixv, tes- 
ti yi doldur, bu geee iceccgimiz garabi al, getir 
bize. 

3U1J Kendisinde tortusuz sarap bulunan fllsn 
kesigten al garabi da canimiz ileri gidenlerin 
derdinden de kurtuisun, geri kalanlarm derdin- 
den de. 

%Ut ° kcsi$in sarabmin katresi, birUerce testi, 
binlerce kup sjarabm yaptigini yapar. 
. , j O sarapta giizli bir maya var; abaya bti- 
rnnmu? bir padisah gibi hani, 

3U C :C 2450- * Sen, yamali, eski-pusMi hirkaya 

bakma pek; altini da anlagiimasm tliye karar- 

tiilar. 
£lrtJ Gorii nu§te la'J de buguludur ama bu, ko- 

tij goz onu gormesin, begenmesin diyedir. 
3- KJ ; Define, tnci, hi? ev kjinde bulunur ma? 

Defineler, boyuna yikik yerlerdedir. 
Jtrt3 • Adem defines! de yikjk yere goniulmi§- 

tii de otiun topragi, c Janetlenmis geytan'in 

goziinu baglamisti. 
ZQ"iU O, topraga hor baktyordu sma can, ona 

diyordu ki: §u topragi m sana cngel ounakta. 

. K5ie iki testi aldi, bir ho^ca kogtu; hemen 

kesjglerin manastira ulasti. 

. ( Altm verdi, aitin renkli garabi aldi; sanki 

tag verdi de kargiligmda inci satui aldi. 



31(^3 Oylesine bir garap aldi ki padigahlarln 

bile ba$larnu d5ndurur de sakiynin ba^ina al- 

tin tac koydurur. 
3L^,1 Fitncler kopanr, coskunluklar bellrtir; kul- 

larla padigahlan birbirine katar. 
SW6J Kemikleri eritir> hepslni de can haline ge- 

tirlr; o anda tahtla tahta bir oiur - gider. 
34S0. Akil bastayken halk, suyla yaga benzerj 

aralarmda ayrihk - gayr:kk vardir; aarho$luk 

gagindaysa bedendeki eana doner. 
3l<t>< * Herkes, heriseye dSnmU§lur; hj^bfri, 

obiiriinden farkli degfldir; ama bu bb'Iigi de 

biriikte garkolmayan bilmtez de, fark etmez 

de. 
- , tste k5Je, adi - s;tm iyi olan o beye boy- 

lesiue bir garap getirmedeydi. 

^(^3 Eterken blrden h online guralar gonniis, ka- 

fasi dtinmusi cifkclcmnig, belalara satagmig bir 

aahit o^ageldi. 
"i^u Bcdenini gbniil ate^leriyle yakmig - kavur- 

mugtur; goniil evini silmii? - sQpUrriiij^, o ev- 

de Tanri'dan baijkasini biriiktnami^ti. 
i\i\ J ' Insaf nedir bilmez mihrtetler, gonlunun 

kulagim burmu^tu; g&nlQ, yilzbtrferce defa T bir- 

bir! Uslllne daglanmigti. 
2UU* Her an, gonluntin eali§makta oldugunu gor- 

mug, gece-gundiiz riyazatlara diigmiis bir er- 

di o. 

YiUarca, aylarca kank topraklara feulan- 

misti da yarun gece olsun, sabn da oksilmc- 

mi^tl, hilmi de. 

F. m 



Sahife 269 - 320 



530 



MISNEVl iV.r-W: V 



$Wfc? Zahll, testiierdeki ne diye sordu. Kole, 

sarap dedi, Kime gottirUyorsuii diye sordu, 
SUb'j Kadri yuce fiian beye dedi kblo. Zahit, 
Tanri'yi dileyen kljt boyte bir is i$lei mi dedi; 

3^& 5470. Hem Tann'yi iste, hem zevka, i^kiye 
diis... §eytan'in garabi, soma da yan akilhhk, 
yan sarhajluk. 

3U^ Akkn, §arap igmedigjii haJde bile boyte 
$askin; aklma akdiar katmak gerck Benin. 

lL.^1 A sarho§luk tuzafma tutuimus kus, akhn 
basindayken boyle sasmp kalirsan, sarh.03 olun- 
ca neler ohinsun, ne hailere gelirsin sen. 

* Ziya-yi Dalk'm boyu gofc uzundu; Imrdegi 
^eyh'ul - Islam Tkc-j Belh'in bayu 50k ki- 
satydi. Igeyh'iU - Islam, kardi^i Ziya/dan 
utanirdi. Ziyfi, bir giim karJ^sijiin dersine 
gcldi. fkdh'in biitiin ululan oradaydi. Zi- 
ya, kardesmc eaygi giisterip geeti. $eyh f ul- 
isiam'sa yan kaiklr, otunla; ona |E[eregl 
gil)i oncm vermedi. Btuimi iizcrinc Ziya.., 
evet dedi; boypn jwk uruii, boyundaii bi- 
ro caiman, fooyunu tana giisteruiemeii 
gerek 

3\4>3 Ziya-yi Dalk, bazir - cevap, tatb stizIQ bir 
zatti; §eyb'ul - Islam T&c-i Daik'm da karde- 
siydi. 

3L,Tu Tac-i Dalk, Eelh'm Seyh'ul -Mamiydi; 
boyu, ufak, kus gibi bir adamdi. 



MESNEVl S\ EJIKl V 



5J1 



3 ^^5 Bilgilcrde mShlr, abm, iistun bir adamdi 

ama Ziyi, giizel s5z soylemekte, hazir - cevap- 

likta ondan Ustundii, 
3uH §eyh*ul- islam $ok kjsa boyluydu ya, Zi- 

ya'mn lx>yu da inacuna uzun mu uzundu, geyh'- 

ul - Islam'fia yqzleree ululanma, ylizlence naz- 

lanis vardi, 
3^ -1 J Karde&inden de utanirdi; Ziya da halki 

dogru yola gbtUren bir vaizdi. 
$\ftt Bir rneclis gunu, Ziya da meclise geldi; 

meclis, kaddaria, temiz ki$llerle dopdoluydu. 
31^3 ^eyh'ul - islam, adam-akilli tuuluk sftste- 

rerek kaidesine kar§i gbylece yan kalkar gibi 

bir harekette bulundu. 

34S0. Ziya iilmdi da dedi ki: Qok uzun boylu- 

sun, ban haynna, selvi boyundan birazeik 

gal, hepsini gosterme. 
Svi J Sen de zati akil nerde, fiklr nerde ki sa- 

rap igesin a bilgi diismam. 
3w^ 1 Yiizun pek gijzel, bari dii^gun de siir. Ha- 

bsslf 1 yusimdoki duigtin, adami guldurur, 
3Ulj A azgin, seitde 191k nerde ki kendJnden 

gegmeyi, kaTttnhgi anyorsiui. 
3l<fit* tSoige giindiii: aramr; sense bulutlu gece- 

de kalkmigsin da golge anyorsun, 
ju?S O cagda garap, halka gida olsun diye he- 

laJdi ama dostu isteyenlere gene dc haramdi, 
3i* 8 1 Asiklatm sai'aplaTi, goniil kamdir; onlarin 

gijzieri yoldadn'j konaktadir. 

JlfS'Boyle korkunc bir <$H ynkmda su akil ki- 

laviuiu, yiizleste kere giin gibi tutulur - kalir. 



Sahife 270 - 320 



m 



MB5NEVI SERHl V 



MJ-SNEV] jERHf V 



533 



3 1 , '<'■'■'■ Sense kilavuzJann g&Jerine toprak sagi- 

yorsun; kervam helak ediyor, yolumi sjasirbyor- 

sun, 
3t*63 Nefse arpa eh meg! bile haramdir, onu ver- 

mek bile yaziktir; sen onun online kepekJU un- 

dan yapilmi$ ekmek koy. 

3490. Tann yolunun diismamm horla; hirsizi 

minberc sikanna, daragacma as, 
S'./il HiTsma elini kes, tau cezayi, yerinde bul; 

elini kesemiyorsan bafla bad. 
3W9 Onun elini baglamadin ml, o senin elfni 

bagladi -gitti; ayagim knrnadin mi, ayagm 

kirikh dernektir. 
^S^Oysa kf sen dus,mana garap sunuyorsun, 

seker veriyorsun; nigin? Ona, zehir gibl aci.- 

aci gut, tag ye ctesene. 

i r j, Zahit sayrele geldi; tas atti, testileri kir- 

tii; kole testileri atip z&hitten ka^ti. 
3uQ f ' Bey In yanina gidince bey, sarap nerde dedi; 

o da beye clanlan bir - bir anlatu. 

Beyin, zahidin knlagini sekmek, ona 
haddinJ bilcHimiek tirarc ofkcli bir 
haMe gltmesi 

$U^W Bey ate§ kesiJdi, sieradi, dapduru kalkti; 

zahiflin evi neredc, gflster bana dedi; 
■'/' GSster dp su agir gui"zle basjiu ezeyim; o 

kahpe oglunun akilsiz kafaeim kirayim. 
3 '. ;■■:; O kopeklikle dogru yola sagirmayi ne bi- 

Ur o; sade tanmmayi, parmakla gOsterllmeyi 

Sster. 



:i. :'-; Bu Btisterisle kendlne bir mevki paydnhla- 
mak, birgeyler- payarak kendini gostermek sev- 
dasinda. 

3500. Zatl onun mmeri ancak bu; sununia - bu- 

nunla bagdaa.mak, kendine haiki baglamak. 
3,50 1 Deliyse, fitne gik&rmak istiyarsa, deiinin 

ilaci iM'jz,.,. kamQlsidsr. 
*$t i Dofmeli ki §eyian, kafasmdan giksin.. 

eseksiler dfivmedikge egek, naad gider? 
3fj&a Bey, elinde bir topuz, disan firladi; gece 

yansi, yari sarhoa bir balde z&hldln evine 

geldi, 
3 'jOL Cfkesinden, onu oldureeektl; zahit, evdeki 

yUklerln alUna girdi, gkicttdi. 

i_V ;C Yun biikcnlei'In isierine yarayacak olan o 

yiin yigimnm 3Hina gizlenmi^ti* beyin s&zle- 

rini l^itiyordu. 
350(v Kendi kendine dedi ki: Adamin cirkinll- 

gini, yuztine kargi, ancak ayna sbyleyebilir; 

aynamn yiizu ptktir. 

j.H Ayna gibi dornirden bir yiiz gerek sana, 

§u firkin suratina bir bak desin. 

DrikaJt'Iii Seyyid ?a'i-i Xirmizl 
mat etmesi 

3it?g Padigah Delkakle, boyuna gatrang oynar- 
di, Belltak, padigahi mat edince de padi?ah)ti 
ofktf-i kabanrdi. 

3S^S3 Bunu, ululuguna yarastiramaz; tuh - tuh 
diye Strang taglarini, bir -bir Delkak'ln ba§i- 
na vuirtJrdu. 



Sahife 271 - 320 



S34. 



MESNm SEflHl V 



MPSNLV! -SKftHJ V 



535 



3510, A kaltaban, al, bu senin $ahin i§te derdi; 

Delkak de aman - aman der, dayamrdi. 
55 If Padshah, gene, bir el oynayalim der, Del- 
kak de zemheride giplak adamin titredigf gibi 

tir-tir tltrtrdi. 
l^tiZ. Biv daha oynaddar; padigah gene mat ol- 

du; luh ■ tub. deme cafi geldi-eatti. 
35(3 Delkak sagradi, bir bucaga sigindi; padi- 

§ahin ofkesinin korkusundan, ustune alti tane 

liali aldi. 
35!^ Padisahin vuruslanndan kurtulmuk kjin 

yastiklarla o alti haiimn altina girdi, 
3M5 Fadigah, hey dedi, ne yapiyorsun, nedir 

bu? Delkak, a se^ilmij? padi§ahim dedi, tuh- 

tuh bu, tuh - tuh. 
3S-lt A ofkelcnen, atelier pushuren padi§ahim, 

senirde hall altindan baska Mr ycrde, dogru - 

diizen konugulabilir mi hie? 
iS!} Sen mat oldun ama ben de senin do- 

vii^urte mat oJdum; $lmdi de senin pilmin- 

pirtimn altindan, sana tuh -tuh diyonim. 
S5l£ Mahalle, beyin hay - huyuyla, ac. kapiyi di- 

ye kapiyi tekmelemesinin sesiyte dolunca, 
S5<5 Sagdan - soldan halk, disanya fnladi; a 

ulumuz, bagiglamak, razi olmak cagi demoyo 

ba$ladi. 

3520, 0, bunarmg diyorlardi; gimdi onun akli, 
gocuklarm aktmdan da kit. 

35>1 f Kahitlikle kocalik; onu ankia 5 tirdikca 
ankla Stirling; zahiilikten de birgey tide edeme- 
mig. 



3*. 11 Sevgiliden zahmetler ?ekmi§, fakat define- 

yl gorememig; i$ler gormils, ama iicreti gdre- 

memig, 
l c ,13 Ya o is, onun yapacagi I§ degilmig; yahut 

da kader bu; heniiz mukafat eagi gelmemig. 
35U. Yahut onun cahgmasi, ciflUn ^alismasi gi- 

bi; yahut da eali§masimn kargiligi blr vakte 

bagli. 
SSiSS Ona gu dert, §u muslbet yeter; Bu ovada 

kanlara batmig - gitmig* kimi - kimsecigt yok. 
3514 Gozleri agnkk, bir bucaga otUE*mu§, sura- 

tini asmi§, dudaklanm bukmus. 
352) Ne blr goz hekimi var k! onun gamini 

yesin, ne kendi aku var ki goz llaci buknaya 

gltsin. 
3SZ§K&ndi zanmna uyup g&JjLgmgjfa girigmig; 

is. diizene girecek diye timidc kapihmg. 
35^ Onun tuttugu yolla stn-giliye kavusmanin 

arasi pek uzak; eunkii o, bag ar&miyor, bag 

olmak istiyor. 
3530. Kimi, bu hesapta nasibim zahmet oldu 

elf ye Tanri'yla didi^iyor. 
35T,/Kimi r herkes mjuyor; biaim kanatlanmiz 

eksik diye bahtiyla savaijiyor. 
36SL.Kim renge, kokuya tutulmU5Sa t zahit bile 

olsa hog blr hale gelemoz; gonlu daralir-glder. 

- | : - Insan sju daracak duraktan, gu utamlaeak 

yerden kurtulmadikt;a huyu nasil iyilcgir, gonlu 

nasi! atjilir? 

5^31, Z&hilerc, geni§Hge kavugmadan, yalmz ola- 

rak ibadette bulunduklan vakit bicak, ustura 

vermpye geimei. 



Sahife 111 - 320 



536 



ME9NEVI SE&tti V 



'< "<*" Darhgindati, derdinden, muradma ereme- 
meslnden dolayi karnim yarabllSr zahit 

* Selani ona, Mustafa'mn, Cf&raii'in ken- 
disine gee gorUnmesi yifrundcn kendisini 
Him dagindan atoaaya kalkismasi; Cebra- 
il'in ona gfJrijniip*, kavusacajsnn devletler 
tlftrid^, a frail kendini denies! 

3^3i- Mustafa'^ 1 aynlik derdi kaplayinca kendi- 

sin! dagdan atmaya kalkardi. 
353 - * Darken Cebrail gortinUrdii de, sakm der- 
di, "Or emrinden s?ina gelecek devletler ile- 
ride. 

Mustafa yaligir, kendini asagiya atmaktan 
vazgeeerdi; derken gene ayrilik at siiviip ge- 
llrdi. 

O da gene gamdan •> kederden kendini dag- 
dan ba? agagi atmayi kurardi. 

3540, Gene Cebrail kendini gosterip a e§l-e}t- 

di olraayan padl^ah derdi, yapina bu tjL 
1^ A Perde acihp da o Inciyi koynunda bulasi- 

ya dek boyle siirdU-gitti bu. 
■ , , ] Halk, her cesit mihnet ugruna kendini ol- 

durijp yururken mihnetlerin temeli olan bu ay- 

riligt nasil cekebilir? 
..- u : tnsanlarm, kendilerini feda etmelerine ga- 

§ilir ama her birimiz de kendimizl blr huya 

fedst etmiglzdir. 



• "Cebriil'ln fl&tillldp" SiSzti, fcajr^il^hnlirlrcn y*rl Sj4- 

ndenlp kenard jaiilrmjtiT. 



MESNE VI SRKHt V 



B31 



SuL, Ne mutlu o ki§iye ki bedenini, fada edil- 

meye defer bir dosia feda etmlg - gllmi$tlr. 
55^5 Degil mi ki herkes kendini biv fenne, blr 

sanata veriyor; omrunii o yolda harcayip 61u- 

yor; 

• ! later batida olsun, Ister doguda, herkos 

Slup gidlyor; ne seven kahyor, ne sevilen; 
35 4*^ Efl.fi olmaKsa su devletll, kendisini oyle 

.bir hunere, oyle bin* fennr: fed a etmi§ ki, o feda 

edifjte, o oliip gidigte yii/ierce ya&jyis var. 

i(<X Seven de oiumsiiz, sevilen dc, sevgi de. 

IkS dunyada da kazang elde ettnis, iyi bit* ad- 

san sahibi olmu$. 
3> 5 1# A U3u Rtslfetta twnim, aciyin agiklara; on- 

larin ganlj olup gittikten sonra olume hazir ol- 

maktir*. 

3550. Beyim, onun sert hareketini hog gor, ba- 
gi§ia; derdine bak, kotii bahtini gor onun. 
S 'j "i ' Onu bagi^la da Tarn i da senin sugunu ba- 

gi^lasin; kusurkinm yarligasin, 
■ ! Sen de gafletle nice testl kirmissindir; ba- 
gigkinmak iimidine de goniil vermJgaindlr. 

• Bagi^la da her i§in karsiligiiun verileee- 
gi giin, sen de bagiglanasm; ^iinkil kader, her 
istn layigini v«-mel^te kill kirk yarar. 

Beyin, ^efaat^ilaria koms 11 ^ 1 *? ne ^7° 
kiishdilik etti de tcstimiii kirdi? Onun 
lii.viibm ver&ccgina diye yetnln ettim; 
i^ofaat kab»l ettnem diye oevap V6m»si 



Bu beytl arapyadir. 



Sahife 273 - 320 



53J MESK'EVr SERHt V 

&f-5i* Bey, o kirn ohiyor ki dedi, bizim tsstitni- 

ze ta$ aism da kirsin? 
ys*>* Erkek arslan bile bizim mahallemizden 

korka - korka, yiiz kere gekinerek gegiyox. 
3.5 5 fe Ne diye bizim kulumuzn gonlunU kirdi; 

konuklara kargi utandirdi, bisi? 
3^ 6^ K&ndi kamndan daha da yeg olan igkiyi 

doktu, skndi de karriar gibi kagti bizden. 
^ y ''j'.i Fakat caimn kurtarabilir mi hig? Tut ki 

kug gibi yiicelsre ugsun, gene faydasi yok, 
- -D Kahif okumla kolunu - kanadim kiranm; 

arda kalasi kanatlarinin tiiylerinl yolanm, 

3560. Benden kagip da bir tagm Icinc gizlense 
gimdicek o tagin lfinden ceker, cikaririm onu. 

3^1}) Ona oyle bir kihg vurrum ki kaltabaniara 
da Ibret olur. 

35 b 1 Hierfcese gosterig yaptigi yetmiyormus gi- 
tal bir do bize yapiyor ha, Onun da cezasmi bu 
anda vci'ecefini, ona benzer yttzlerce gGsterig- 
£inin cezalanm da. 

2$b2 Kaniar doMUrecek kiP.gmhgi bylesine bag- 
kaldirmiati ki agzmdan atesler puskiirtLyordu. 

Kii]ili|in jcfaatgilanyla kimis/ulanum ikinci 
defa bcyin eliiil, nye£iiit opiip yalvarenalan 

'l^fcL, gefaatgilar, beyin hay-huyuna karjihk, 
nice kere elini, ayagim optuler de, 

35fe<j A beylm dediter; kin giitmek ya.ki$maK &}• 
na; garap dokilMiiyse varsm- dokiilsun; sen sa- 

rapsiz ila hos. bir. haldssin, 



MESNfVl SnAKl v 



J!?? 



,^5fcU Sarap, ne§e sermayesini scnden, aenin lut- 

furjdan elde eder; guyun guzeUigir anligi bile 

BEitlin gijzelligine, arJigma has ret geker. 
3^t^ * A merhametli bey, padisahhk et, bagiSla 

ey kerem sahibi c^in kerem sahibi oglunun ke- 

rem sahibi oglu. 
35fc"S Her sarap, bu boyn-posa, §u yuze-goze 

kuldur, k&ledir; hijtun sarho$lar, sana baser 

ederler. 
3^°] Gul raikll fjaraba muhtag degilsin sen; giii 

renkli albgi bnak; giil renkJ] alligin ta kendi- 

sialn sen. 

3570. Zijhre'ye benzeyen yii/un, ku§luk giinesi; 

gat renkli alliklar, se«in rengine kargi bireir 

yoksul. 
^5H 5arap, kupte gszlice kaynar, kqpiirup cosar 

ya; senin yiiziinun igtiyakiyla kopiirUr- eosaT, 
ii'ki Sen 1:aniamiy]a denizsin, islakligi ne diye 

istersin? Sen tamamiyla varliktan ibarctsin, 

yoklugu ne diye ararsm? 
1^3 A parlak Ay, toKU - topragi neyl&rsin? Yu- 

zUne kar§i Ay'in bile beti-benzi sai'tinr - solar. 
J^y, * Baginda, "BiK ululadik" taci var; gbgsQn- 

de "Ssziz sana veren" kolyesi. 
-A - : Sen he>3s.un, guzetefalj her hosjlugun, her 

guzelllgin dc madenisin; ne diye hilar da gara- 

ba nrtitinet edcrsin? 
'■■'/> a tnsan, wvherdir, gokyiizi'iyse ona arazdir; 

her gey, parca - buguktur, basamaktir; inaksat- 

sa insandir. 



Sahife 274 - 320 



540 



MESNIVl SERHl V 



iv 



Akil da, tedbirler de, fikir de sana kuldur* 
koledir; ama sen, neden boylesin; nigjn ken- 
dini ucuza satarsiTi? 

( Sana ku]Juk etmek, biitun varbgu faradir; 
b<5y]e bir inri, bSyle bir oevher, nasi I olur da 
arazdan bagi§ Jster? 

j Kitaplardan bllgf dde etmek IstlyomUl; 

yazjk. Helvedan lad almak isteglndesin. vaii 
vah, 

3580. Bir bflgl dcnizisin kl bir nemde gizlen- 
migsin; Ug kartgbk bir bedende bir alern gfz- 
lenmlf; - gitmi§. 
1^' §arap nedir, gtteel ses, calgi - gaganak ne, 
bulugmak ne ki buhlarla ne§elenmek, fayda- 
larunak dllemcktesm. 

I Guneg, bir zeireden odung- istemekte; bir 
Zuhre, kiigiik bir kupten bir kadeh garap di- 
lemekte. 

^>&" Neliksiz - niteliksiz bir cansm; nelige-ni- 
telige mabpus oltnussun; bir gune^sin, tutul- 
mus-kalmi^sin; yazik, yara§maz sana bu. 



(S E R H) 



3343. Mesih, I, c in 47. b. in g. e bk. 

3450. "Yamali, cski-puskii hirka" metlnde 
"dalk" diye gefiyor; gsapoa, bu gegit hirkayn "rnu- 
rakka',, derler. Dervisleriin tist giyimi olan hirka, 
6nU acik, yakasiz, oldukga goni§, kc-llan da gcni§ce 
bir libastir; 50k defa yUn kumagtan olur. Mevlevi- 
lerin "resim hirkaB]" dedikleri hirka, daha genigtir, 
kollan, giyilmezse diK bSzasim ge^ecck kadar uzun 
ve gok seni§tir; bu hirka, mukaabelede giyiiir; der- 
vizier, buna btirilniirler; §eyh ve sema'zenbagi, kol- 
larim da giyer. Eskiden dervigler, malmui, parasi- 
nin helai olduguna inandiklari kl^ilerden kuma? 
parcalan ahrlar, hirkalarmi bunlan birbirine ekli- 
yerek dikerlermi?; ayni zamanda dendgin dunyahgi 
olmadigi icin hirkasi yirWdikga yamadigmdan, der- 
viij hirkasma bu ad verilmi^t.Ir. Bazi torikatlerdeyse 
dSvme abadan yaprian koteuz hirka, yani "kepenek" 
giynirmig. Tiirkeedekl "Kepenek altinda er yatar" 
atasozii, bu zamanlardan kalmadir. 

3453. Mew - J.blis. Define - Toprak. I. c in 544, 
ve 1494-1495., II. t}, in 850- b, lerinin ?. e bk. 

3461. Hertse, Dibekte doviilmue bufday suda 
lalanir; bir gece birakdir; erf:esi gun genian ctiyle 
karigririlir; doviile - i36vule pigiviUr, Bu yemege ,r ke§- 
kek" de denir. 



Sahife 275 - 320 



542 ME$*S'EVf {lSlHl V 

3472, den sonrakl bolum. Delkak, Gazneli Mah- 
mud'un zam:intnda ya§adigi rfvayet edilen ve gulUnt; 
fikraiariyla iin kazanmig bulunan b!r zattm Zakanf- 
nin "Dii-Gu&a" smda, ad) "Talhak" diye ge^er; 
38. a, 39. b, 40. a, 45. b, 50. a-b, ve 52. a - b yap- 
I'aklannda. fikralan vardir (tst, Oniv. K. F. Y. 
No. 123. IL c. in 2333. b, in 3. e de bk.). 

3535. beyitten sonraki bifltim. Hz. Feygainber'in 
{S. M), kendilerine ilk vahiy geldikten sonra vah- 
yln gelinemesi uzerine kendilerini Hira. elagmin te- 
pesitiden, kendUerini, blr yara atmaya kalkigtiklan, 
gokten gelen ses tlzerine bund an vazgegtikleri riva- 
yet edilmistir [Delail'un - NuMwe'den naklen Mai- 
iiiz; s. IBS). 

3537. Ol. I. e. in 2872. b. niti g, e bk. 

3553. Bagi§Ia. "Aciyin, aeismlar size de; ba- 
giglayin; bagiglaslnlar sizi de" (Hadls; KunGz'ul - 
Hakaaik; I. s. 32) 

3567. Kerem sahibi. "Kerem sahibinin kenem 

sahibi oglu nun kerem sahibi oglu, Ibrahim oglu ts- 
hak'in oglu Ya'kub'un oglu Yusuftur." (Hadis; Ca- 
mi'; n, s. 82) 

Yiisuf Pcygamber'in, kardeslerlnin, "Allah'a an- 
dolfiun ki seni Allah, gercekten de bidden usftin et- 
mi§; dogrueasi biz hatA etmisiz" demelerine kars> 
]jk, "Bugun sizi ne ayiplama var, ne kinama, Al- 
lah yarligasin sizi ve O, merhameUilerin en merha- 
metlisidir 11 deyip onlan bagislamasina igaret edil- 



MESKEVl 5RRHI V 



512 



mektedir (XII, Yiisuf A. M; 91-92). 1. e. in 118. 
b. lnin §, e bk. 

3570. Ziihrc. I. c. in 539. b. nin g, e bk. Be- 
yitte XCI aurenin (§enis), "Andolsun giinegc ve 
i$]gifia" moalindcki ayetle ba§layan ilk ayetinden 
lafzi lktibas var, 

3574 Bia ululadik. Biz sana verdik. Her iki 

misra'da da lafzi lktibas var (EL c. In 3778. ve I. 

e. Jn 1909, b. lerlnin 3, lei'ine bk. 



A 



Sahife 276 - 320 



353' Diri bU guzelle dost olan kigi, 
sil kucaklar? 



54» 

na- 



M E T I N 



beyin gene onlara 
cevap vermes! 

Bey; hayir - hayir, ben bu ho§ Tilemin zev* 
kim yeter bulamam; o sarabm cgi-dostuyum 

ben, 

5 Ben yaaemin gibi. kimi §flyle, klmi boyle 
eg! lip bukiilmoyi isterim. 
it£uButqn korkulardan, blitUn umitierden kur- 
tulup, sogUt gibi her yana egilip bUkukneliyim. 

• SogijtiJn, ye) yuzimden sesit-ccs.it oyna- 
yiglari vardir ya; ben de stfgiit da3i gibi saga- 
sola oynayip dumiahyim, 

I §arabin negesine aJtgmig kisi, feu neseyi, 
bu hoslugu ncrden begenecek a hoeam, ner- 
den*? 

_:,■.-/" Peygamberler, bu hoglugu blraktilar ama 
onlann rrayaian Hak zevkiyla yo^'ulmugl.u 
da ondan. 

3590, OnJanrj cantari, o hoslugu gomiiifclu, tat- 

migu da bu giizellikler, bu hosJuklar, oniara 
oyun - nyuncak gorijndu. 

MitinHe, tfeytin son kcHuit-si "hey" ftJH&Hf, kftt$tJn|- 
tirmadn, (iiLiinc "Uty" ra-wiamk diiMltilinistir, 



* "BUselerdi, gjersekten de &hiret yurthi 
ebedidir elbet" ayetinm tcfsiiz. Yani o ale- 
min kaprsi, divari, nlniu.. suj-u, testis!, 
mcyvasi, a£aei, hftr^yi dirldlr; sSz sSyler, 
Hoa duyar, Bu yuzdradir kt, Helani ona* 
Mustafa bayurmustiir: "Dunya le§tir, ova 
dilcyi'iiJcr tie kijpehlerdir/' Alnret de diri 
olmasaydi U^§ nhinlu; lege, iiiii oidugundan 
log Aerkm, firkin koku&mtdan, pfotigindea 
degfl. 

O diinya, zerre-zerre diridir; orada her 
zerre, nukteler biiir, sozlex soyler, 

: Onlar, 6lu dunyada eglesmezier; cunku 
bu ot, ancak hayvanlara layiktn\ 

".'-j Yeri-yuruu gul bahcesi olan, tutar da 
kiilhanda sarap iger mi hie? 
5&$5* Tertemiz canm yeri llliyyin'dir; fiskida 
yurt edinenso sebze kurtudur. 
Wftfe * Tann mahmdmna "tertemlz icki" ka- 
dehi suttulur; $u kBr kusjlann naslpleri de §u 
aa sudur. 

■ * Kimc timer 1 in adaleti el vermez, kim, 
O'tiun adaletine sahip olmazsa, ona gore kanh- 
kaatil Haceac, adalet sahibidir, 
3b98 Kjzlara oyuneak olarak carigiz bebekler 
vender; cunkii onlann, diriyle oynamaktan 
hal>erleri yoktur, 

- r as 



Sahife 277 - 320 



546 Mf$N*vl SJiRHl V 

.SS^Erkek c°cuklann da yigjtlige ait gucleri- 
kuwertleri yoktur; bu ytizden onlai-a tahta kibe 
verUmesi daha iyidir, daha dogrudur. 

3500. Kafirlor de, kiliselerde yapilmtg clan pey-- 

gamberlerin resimlertoli ycter bulurlar. 
3,bt!| Bize goreyse o ulular, apaydm bir gag g|- 

bi ortadadir; onun i£in de resimlerine, g5]gG- 

lerine thtiyncana yoktur. 
5bOi Onun bir sekli diinyada oturmaktadir an» 

cibur gekli, Ay gibi gokyuzundedir. 

gu agzi, cnunla oUirana nukteler soyler; 

dbiir agziysa Tanri'yla konusur, O'nunla eg- 

dost olmustur. 
3bc*-, * Gorunen kulagi, bu sozii duyar, belief 

can kulagiy^i "Ol" buyrugundaki sirlan du- 

yar. 
3 fee's Gorunen gozii, insaron seklini gortir* can 

gozuyse "GSzu ne kaydi, ne haddtnt asti" sir- 

nna hayrandir. 
JJfcOfe Gorunen ayagi, mes£it safinda durur; 

roanevl ayagiysa gokyuziinUn ustiinde tavar 

eder durur. 
2hO^> Biitiin par$a - bucukkmni boylece say-dok„ 

bu, zamanla mukayyettir; oysa zainandan, va- 

kitten digartdir. 
3['fib Vakitle mukayyet olan §u beden, ecele dek 

vardir; obiir bedense ebedie dosttur, ezelb eg* 
SI -' ~ r \ * Onun bir adi, Ski devlet sahlbidir; bir 

fivuliisuysc, ikl kibtenin imami. 

3610, * Ona halvete girmek de gtrekmez, gileye 
gJrmek de; artik onu, hf^bir bulut ortemez. 



MJ3NEVI SEflHt V 



s*: 



3U4 * Onun halvet bucagi, gune§ degirmisidir; 

yabanci geee, nasi! perde kesilebilir ona? 
jbIL * Hastalik da ge^ti -gitti, pehm de, ha- 

rarct kalmadi; onun kufrti iman oldu, kufUr- 

:se bitti artik. 
3tiCJ * Elif gibi dogrulugu yiizunden one gec j 

roJ§tir o; kendi huylanndan hi^bir buy kalma- 

Tnistir onda. 
SfaK< Kendl huyJanmn clbisesinden soyumnu§- 

tur, tek o1mu$tur; caruna can katan guzcliyle 

■CJrciplaktir o can, 
..■U { > Tek padig&hm huzuruna fiUfitptak gitmis- 

lir de o padisah, kulsal sifatlardan bir elbise 

■giydjrmisjtir ona. 
j tit Padi^ahin sifatlarmdan agir bir elbise gi- 

yimnis, kuyudan cikmis, jnevklirt, rutbenin 

sayvanma ucm^^tur. 

%htQ Tortutu su, S&f olunca boyle olur; legenin 

UStUne sikar, tortu dipte tain*. 
:•.>. li Tortu neden legenin dibindeydl? Topra- 

gin ciizu'leriyle kansmifjti da bu gomluk yu- 

Kiinden dipteydi. 
JW3 Kotil dost, elini - ayagini baglanngti; yok- 

sa aslinda o su, yiek yiiccdL 

3620. * "Inin" emri gelinee onu, Harut gibi 
ba§-a^agi asakoydular. 
Sttj Hafut da gokyiiziindold melelerdendi ama, 

bir azar J$H±1, Sylece asila kaldi. 
5tlL Bti^tan cikti; k^nflisini bas yapu; ten- 
haca one gecmeye kalkigti da bu yiizden ba§- 
u^agi asildk 



Sahife 278 - 320 



548 MESNHVl SrnRl V 

S.U11 Sepet, kendisini suyla dolu gordii, nazla- 
iup ba$ gekti de denizden ayrildi. 

Ama eigerinde bir katreci k su bile kal- 

madi. Sonra denlz acidli da, onu tekrar cagirdi. 

.ji , Ne mutlu cagdir o tag ki denizden, bii* 

hizmet karsiligi olbmaksizin, sebepslz bir rah- 

inettir, gelir - actar. 

Allah icjui olsun, Allah i^in, dcnisin ?ev- 
resinde dolag; denizdekilerln yLizleri sari olsa 
bile bunu yap. 

Yap da denizjn bagls Ktttiflaxt gelsin; in- 
ciya kavu§mak yuziindeti, sapsavi yUztin kip- 
kinnizi olsun. 

Yiiziin sanligi, a sari rerik, rcrdderin en 
lyisidir; yiinku bu cegit yuz, yiize kavugma- 
yi beklemektedir. 
3tW • Ajna yuzde parlayip rJuran kizilhk, o yiize 
sahip olanin, bulundugu hali yeter bulmasm- 
dandir. 

3630, £iinku taittah, adami zayiflatir, asagila- 
br, adamm yiizunii sarattir; boyle ki§i, bede- 
ninln llleti yiiziiuden hasta deg Udir. 
>3I * Hasta olmayanm yiiziinti sapsan gorse, 
CalJnos'un bile akli ga§ar. 

• O'nun l^iklarina tamah ederscn sararir 
yiiziin; Mustafa, "Tamsh eden alealdi" dedi. 
jtrlij. Golgesiz i§ik guzeldir, ylicedir; kafesten 
vuran isiksa, sanki kalburdan vurmadadir.. 

i 1 ., Agiklar, bedenlerinln cir^iplak olmasim 
isterler; ama erkekligi clmayana, ha elblse d- 
mug, ha ciplakkk- 



MflSNrvi SERHI V 548 

. ; ■' O ekmek, o sofra, or us tutanlaradir; at- 
sine?gineyse $orba nedir, tencei*e ne? 

Padigahm, Eyaa'a, bir kere daha, gu yap- 
tigin 19m iislini soyle de seni ink&r edenler- 
]e kmayanlun zordafl kurtar; sUnkii onlfr- 
rtn bu igt* ijupheleri var; onion &uphedcn 
kurtarroaU da adamliktu diyerek 
sbyl&tie&uii istenwsi 

Bu s62(in ne haddi var, ne siniri; ey 
Eyaz, sen kendi halini anlat. 
■ 1 ■ Senin haHerm, ycpyeni bir madenden, ye- 
nilik madeninden meydana gelraekto; bu hat 
lere naail raxi olabilirsin? 
iii * Haydi, halini anlat; begle altmin halle- 
rinln de ba§ma toprak, derslerinin de, 

3 • t^tekl hal, sbzc gt?lmlyorEa, tek mi r gift 
ml oynayayim da bu oyunla dig halini soyliye- 
yim sana. 
3640. Sevgilinin lutfuyla mat olu§taki aciliklar 
bile catia, seker kami^ndan doiia ho^tur, da- 
ha tatb. 
%it\ O lutfun bir zerre to^u, denize komsa, de- 

nlzin aciligi, tamamiyle tatlila^ir. 
yjiu'i * A etnin civ boylece yiizblnleree hal gclir, 
sonra gene, geldigi gibl gayb alemine gider. 

I " Her giJntin hali, dunkiine benzemez; hani 
irmak akar-gider, aki^i durdurulamaz ya; 
onun gibi. 

1. * Her giinun sevinei bir bai?ka ceaittir; 
her guniin du^uncesirjfn, baska bir tesiri var- 
dir. 



Sahife 279 - 320 



550 MESKTEYl SERHl V 

* jjirtniiui bedcnl*, boimk evina, r.vsi'Ji dii- 
gUriceJer dc cesitll lionultlata** benzer. 
Arif, o gairij o *»evLnc dii^unccEerine iron- 
dlr, onl&ri I105 giiriir; I«hut!i ^cii'ii, garibiii 
gonlibiti alan, hatinni bos *deti Haiil gitti. 
HaliJ'in kapisi, kouugu afcirlamak 15111 bo- 
jTina lii'jlfti; kafire de u^ilcfi o kapi mli'ml- 
nfi <le; emln MsJye de asikti, bain kl^ije 
de; biitiin konuklara giiler yilz gosterirdi. 

IV-i*'. A gene, au beden, bir konuk evidir; her 

sabab, o eve ko^arak yeni bir konuk gelir, 
3tU',- Sakin, geldi de yamandi, boynumda kaldu 

gu konuk deme; simdicek gene yokluga ucar - 

gider 0. 
-.1 ■ O gori'inmcyen diinyadun, gfwilijne ne ge- 

lirsc, bil kj konuktur; onu hog tut 

B£r eve konuk g«Idi; ev snhibinin ktmsi, 

ya^mur yagiyor; konuk boyniutiuida kaldi 

dedJ. 

3tA#t Birisine, vakitsiz bir konuk geldi; ev sahi- 

bi, onu bir gerdanbk gibi boynuna taktt"*. 
2bUj Sofra yaydi, onu agirlad); gece, sanki 

niahallelerindo dijgurl varcb. 



MESNFVi sib hi v 



SSI 



"Bcdeill" anliimiun S (.]en "ten" sa»tt unutultjiLi?, tai-fi- 
lflf Urinaria, yerimj bctee ve fc«<jiik olnrtrk sfclisnrnlftlr. 

"frfitH krmuki,irA" jitilairiLiia Ke [ en «|, e m&aitoto.,, 

raiiMtilif" ?e*« do fc.ftr?LlastiHiia-il», 

tWflerfc yftmlHHStjr. 

"Konuk" gOltt, boyle t-flrkcE ESsflyOr, 



yerinc ve kiStiik: 






-3650. Adam, gizlice kadmina, hatun dedi, bu 

gece iki yatak set*, 
3W<I Bizim yatagimizi kapi yamna ser; bonu- 

ga da obur yanda bir yatak scr. 
it'll Kadin, a benim iki ayrim gSztim dedi; baa 
" ustiuie, merak etae; agirhirim, hizmet ederim. 
2^3 iki yatagi da serdi; kendisi de siinnet 

diigunune gitti, orada eglestf. 
ib^iAzIz konuk, kadinin koeasiyla. kaldi; gc- 

celcyin kuru-ya$, bir certs eikardi adam, 
3b c /: Yediler, igtiler; o iki segkin elf, iyiden - 

kotiiden, baglanndan gs&enlerl gece yansina 

dek anlattilar. 
'J if A Derken konugun uykusu geldl; kapi ya- 

nmdaki yataga girip yatti. 
'liftl Kadi mn kocasi, utancindan bir sdz sSyle- 

yemedi, a bedm camm, senin yatagin bu yan- 

daki; 
3fc5f A kerem saliibi, scniti yatip uyuman icin 

Ste yana dogek serdik diyemedi. 
j»5S Kadina sSyledigi soe, ters oldu; konuk 

yanda uyuiiu. 

36t!0. O gece de byle siddetli yagmur yagmaya 
bagladi ki, bulutlarin goklugu, herkesi gn^irtt.i. 

2i,*\ Kadin, kocasi kapi yanintlaki yata! , 
arnica da ote yandaki yatakta sanarak, 

%Wl C ir e i P' a!i soyundu, yataga girip konugii 
koWaya - koklaya birkao kere de 6ptU. 



* "H&tuh", L-oyle HJtk^e gncm elf tr, 



Sahife 280 - 320 



S5Z MESNEVt S^GHI V 

A koca adam dedi; hani bir§eyden korku- 
yordum ya; korkl.ugum ba$ima geldi m j geldi, 
geldi ml geldi. 

* Konligu yagmur, eamlir, yamadi bura- 
ya; beylik sabun gibi uslumde kaldi. 
2^c L j Bu yagmurda, bu CELmurda nerden gide- 
cek? Bagma-camna andolsun, bas.imj.zda kaJ- 
di -gitti. 

Bu sozleri duyan ktrnuk, hemen sicradi, 
birak be kadm dedi; ayakkabim var, camurdan 
korkmnm ben. 

- * Ben gidiyorum, Tann size bayirlar ver- 
sin; can, yolculukta bir sojuk bile dinlenmez, 
ne^elenmez; 

* Ta madenine, yerine-yurduna vai'incaya 
dek. Bir yerde eglenmek, bir yerden hoglanmak, 
adanun yolunu keser. 

Kadin, o souk siteii sOyledigine, sdyleye- 
cegine pigman oJdu; ffQitftQ o tek konuk, o e§- 
siz ep Lirkmiigtu, gucenmisti, yola dugmek tizo 
reydj. 
3670. Kadin, a bcgim, gaka ettim, gakami ho$ 
gor dedi, 50k sozler isoyledi; 

Yerlere kapandi, agladi - tialadi ama fay- 
da etmedi. Konuk, onlan hasrctte bu-akti 
kalkti, gltti. 

'•' Bundan soni's o adam dJ P o kadin da 
yas elhSscleri giyindi; cijiikij o koriugu, ktjen 
altina kapammg muni olarak goiimislerdi.'' 

Simdiyse yola 4%nfls, gldiyordu; ova, 
onun i^igiyia cennete donmu$ gece karanligm- 
dan siyrilmi^tl. 



mfs.vivi serhi v 



■■-is 




jt^i.Bu oJaym gammduij utancindan adam, 
evlni, konuk evi yapti. 

Jklsinin do gOniitlerine her zaman, o komi- 
gun hayali gizli bir yoldan gelli-di de dordi ki: 
I - ' * Hizir'in dostuyum ben; siKo yiizlerce de- 
fine doktiim - sactim ; f akat ne yapaynn, na- 
sibiniz degilmig, 

Hitr gun goiHtlo gelen uil$Uiic£, piiniin ilk 
gagittda Rtlip eve konan konuga bcnzor. 
Komik aiQianianm, konuguii nazmi eek- 
menin, emrine, Imyauzlngnna, ev sahlbiiiin 
taliamrniU etiuesindeki Ustlbiliik 

Jq* r * Konuk eviriG her giin, nasil bir konuk 
gfelirse, sonin goiilune de her solukta aziz bir 
komik gibi bir dusunce getlr, 
i;i£ * A benim camm, du§unceyi adam yerJne 
koy; ctinkii adam, dligunceyle degerlenir, ean- 
lamr. 

3t : i'5 * Gam du^uncesi seving yoluntt viirurga 
gam yeme; ciinkij o, sevinci hazirlamaktadir. 

3680, * Gam, huyi'in temelinden yeni bir scvitij 

gelsin dtiye goniil evini yabunciJardan, adam - 
akiUi f hem de sertce silcr - supiirijr, 
'J,h\l * Yemy&jll rlnldan ayrilmayacak yapmklar 
bitsin diye gonlil dahndaki sarannis yaprak- 

lari dbker, 
i ! ^-^l * Ta otelenden, yepyeni bir tad, satma- 

sahna gelsin diye eshi sevinci n kokunii kaKir. 
3bS'A * YuzU drtulmug koku gesteitnok itjin gam, 

eUrijjiitis,, pdreumtiij koku stiker-atar, 



Sahife 281 - 320 



554 HESNtvt SKHHl v 

iti^ L - * Gam > gbnulden neyl dOker, neyi sokerse, 
karsdik olarak, ger^ekten de daha iyisinl ge- 
tirir. 

3&S5 * Hele gamin, ger£ek inane ehlinin kiilu - 

kolesi oldugunu bilen kisjye, daha da fazia 

lutufta bulunur gam. 
_jtot * Bulutla §imsek, ekgi suratblik etmcsc- 

ler f iiztbn cotugu, dogunuii guliimscmelerinden 

yanar-gider. 
%i&3 * Kutluluk, kutsuzluk gelk, gGniile konuk 

olur, Bunlar, yildizlara benzei'ler; evden eve, 

burctan burca konciilar. 

8 * Senin burcuna gelrti, senin bureunda feo- 
nakladi mi, sen de onun tali] gfbj latblag, ee- 
vikles de, 

5683* Ay'la bulu.jutwa, goniil padi§ahina, sen- 
dcn gukiirler etsin. 

3690. * Eyyup, yedi yil belaya dayandi, raai 6l- 
du; Tann konugunu hog tuttu. 
3t* J O yuzii peK be] a, yilz gosterdi mi, Tan- 

n'ya yuzlerce £e$it sjikrederdj o. 
j:u-'JLBe]a da, ben dedi, sevgllilerini olduitfugum 
halde, sen.1 sevdigi ipiii bir sc-Iuk bile yuztiml 
eksitmedl Eyyup. 

3Wi± Tann'ya vela gosterdi. Tanri'mn bildigi- 
ne inandi da bir soz bile soylemekten utandi; 
bcla He siitle seker oldu - gittl. 
SWtj Goniilc, yeniden yeniye dUgiinceler gelir; 
sen de yiirii, giile-gule kar§ila onlan. 



ME^fvlSVl ^EEH-t V 



555 



Sfcflj Yaradamm de, sen beni, onun §errinden 
koru; o yuzden gelecek luluftan mahruai etme 
beni*. 

'i'^v * Rabbim, giirdugiim, iigradigim beialara 
kar§i, lutfet de stikredey im; geslp gidince de, 
ncden sukretmedim diye hasret cckmeyeyim. 

''- ylUti ekgi derdi lios tut; o eksiligi se- 
ker gibi tatli say. 
J'\t Bulutun da goruniigte yiizii ek^idir ama 
gul bahcesini beaer; calilan kirar-doker. 

H * Gam dii^uncCiSini bulut say; o asik surat- 
liya sen de pek surat asma. 

3700, * Belki de o IncI, onun elindedirj gahij - 

Cabala da senden razi olsun. 
Xiil tneisi yoksa, zengin degilse bile tatli huyu- 

nu arttimug olur. 
3 3<3l etr baska yerde de bu huyun fayda verir 

sana; ansizin, guniin birindc, dilegine erigirsin, 
'j'-tCj Senin sevinmene engel olan du^Unee de 

sanat sahibinin emriyJc, bikmetiyle gelmigtir, 
j9Ci, * a delikanlim, ona musibet deme; ola- 

bilir y a , belkl de kutlu bir yildizdir; belki de- 

kutliiluk kiranmdadir. 
J'JC'i Sen, panga - buguk deme ona; asil say onu 

da maksadina ulag. 
j.<i:: Onu parca-bucuk sayar, zararli gOiiirsen, 

gnziinij asla diker, bekler - durursuti. 
-il':* Beklcyig, tad baknnindan zcjbii-dir; o gidig- 

le boyuna olUrstin sen. 

* Hu vt bun dun sonraki bej'ii araii^EiJir, 



Sahife 282 - 320 



556 



MESNEYI SEBHt V 



j^r^Onu asil say da kucakla, Iwyuna bekleyig 
olumunden kurtul - gitsin. 

Pudisahin Ey&z'a iltifati 

3^03 A yolu - yordami geiceklik olan, a yalva- 
nglarla dopdolu bulunan Eyaz, gercekligin de- 
tilzden de fazla, dagdan da, 

3730. Ne istek, Gzlem caginda sur^iyorsun da 

dag gibi akbn, saman c.0pU gibi ucuyor; 
<'.; H Ne ofke gagmda, kin gaginda sabrm gev* 

§iyor da kar&rsiz bir hate geliyorsun, 
\7fy Erkeklik de bu erkekliktir; yoksa sakaUa 

biyik vc... adami adam etraezj oyle olsaydi 

e§ek, erlerin padigahi olurdu, 
J * Hab, Kur'an'da kimlere "Erier" dedi? 

Bu beden, nerden varacak oifaya? 
■ - J , A babam, hayvan caninin ne degcri var? 

Bir git de kasaplar carsjisindan gee. 
!?J5 Yiisbinlerce ba§, gftvde Ostiine konmug 

ama degerleri yagdaii da az, Kuyruktan da, 
3"}'i>§ehvet aletinin §ahlanma£indaii akli fa- 

Teye, gehveti de arslana donen ki^i, kahpedir. 



f? E H H) 



3591. beyitten soni'aki ba§lik, BHselerdL, 
XXIX. siirenin (Ankebut) 64. ayetindcn alinmig- 
tir. Ayetin tamamimn meali gudur: "Ve bu duiiya 
yagayjsi, ancak ash olmayan bir eglenceden, bir 
oyundan ba§ka birijey degil ve gergekten de ahiret 
yurtfundan ebedt ya^ayig var; fcunu bir bilselerdi." 

Dunya - leg 1039. b. e bk. 

3595- ftlfyyin, L c. 642-645, b, lerinin 5. e bk. 

3596. Tertemiz ipki. Metinde "CSm-i tahur - 
Tertemiz igki kadehi" diye gegiyor. LXXVT. ffurenin 
(Dehr)' 21. ayetinden l&fzt lktibas var, Ayetin me- 
all §udur: "Ustlei'inde, ipincccik yegil ve ipek el- 
biselor, kalin ipekten dokunmu? libaslar vardir ve 
gumus bilezikler takimrJar ve Hableri, onlari ttr- 
temiz bir igkiyle suvarir " 

3597 Haccac. III. c. in 1051. b. in 5. e bk. 

3604. "Ol" I. c. in 1797. b, in s. e bk. 

3605. "GozU ne kaydi, ne haddini agti." IT. c, in 
3757. b. in $ e bk. 

3609. "tki devlet sahibi" diye gevirdigimlz soz, 
metinde, "Vellyy'Hd -Devleteyn" diye geciyor. 3501. 



Sahife 283 - 320 



.3SS 



MESNEVI SEKHJ V 



beyitten itibareii erenleri ovmektedir; bu bakimdan, 
iki deviet, d!inya ve ahiret devlctidir; eren, butiin 
ifadesini Tann'ya verdiginden, diinyasi, adeta ahi- 
vet olmu§l.ur; O'nu gortir, O'nunla duyar, her ha- 
reketl, O'nun nzasirta uygiuidur; dtinyada boyle 
'bir devlcte kavusmustur; ahiretteyse Ar'af erenlerj- 
ne katilacak, o delete erecektir (I. c. in 316, b. In 
g. e bk.). "Iki kiblenin imSm!" sozu de bcyitte 
"Imain'iil-Kibleteyn" diye gegiyor. tki kibleden 
maksat Kudus ve Ka'be'dir. Miislumartlikta ilk kib- 
le Kudiis'tu; sonra, II, surcnin (Bakara) 144 - 150. 
ayetlerj itierek Ka'be kible olmustur. tki kible 
Imamiysa, Hz. Mubammed'dir {S. M). Erenler, 
Hz. iMuharcmied'in (S. M> varisi olduklanndan, on- 
lar da, niyabet yoluyla iki devlete sahip sayihrlar, 
ikj kiblenin irnami dlye (Jvuliirler. 

3610-3611. Haclet-Halvet bucagi. Q\c. Ilal- 

T/et, yalmzkk anlamijia gelir. Esma ile stliukii kabu! 
cden tarikatlerda dervig, d&r bir odaya girer; ora- 
■da kirk gun, az yemek, az icmek, as uyumak sar- 
tiyle kendini ibadete verir. Bu kirk giinluk iba- 
det suresinc, ar-apca. kirk anlmmnu "Erbain" ve 
"Ei'baine gtaek'i denir. Tekkelerde, deivislerin ei>. 
Mine girdikleri daracik odaya "Halvet - Hane" Ver- 
ier. Dervisin yiyeoegi yemek, igecegj su, Halvct- 
Haneye gotikuJiir, Q>k defa ilk gild, dervise kirk 
liurma, yahut zeytin goturiilur, her gun bid eksil- 
tilmek uzere kirkinci giinii bir hui'ma, yahut aey- 
tin veriiir. Kirkbirinci giinii, bir koyun kesilir, der- 
vlge koyunun et suyuyla pi^iriimis corba verilir vc 
«i'baindeti cikariln-. Dervis, bu kirk gun icinde gor- 



MtiSNEVl SIR Hi V 



55* 



dijgu rfiyalan, ge^irdigi ruhi hatleri geyhine stiyler. 
Scyh liizum gorijrse dervi§i tekrar ei'balnt; sokaiv 
Birbiri iistiins ijf kere erbaitio sokulabilir. Erbaine^ 
farsga "Ciillu - Qils" de denii 1 ki bu da aym anlam- 
dadir. Meviana'mn yohl, EsmS. yalu olmadigi icin 
MevlevSUkte bu gegit halvet vc ny&zat yoktui 1 . Mev- 
levllikle stmradan meydana gelen binbir glifiluk $IJe, 
hizmtit tisasina dayanir. "Qileye ikrar vcrip soyunan" 
dorvig, sirasiyla tekkede onsekiz hizmeti goriir. Bin- 
bir giinun sonunda, hiicreaine gSturulur, orada da on- 
sekiz gun hucve gilesindeii sonra huero sahib! dervi$, 
dSger bir deyimle "dede" olur (bk, A, Golpmarhr 
Mevlana'dan sonra Mevievilik; 1st. tnkilap K, 1953; 
s. 391-398, Mevlevi Adab ve Erkani; ayi K. 1963, 
b, 135-136). 



3612, KLif iir - Iman, 
in g, e bk. 



IV. c. in 3280-3284, b. 



3613. Elif gib I dogruluk - Cne gegig. Aiap al- 
fabesinde r 'eJif", ilk harftir; "a, e, i, i F o, o, u, ii" - 
harflerinin ycrini tutar; yukandan agagiya dogru 
qekilen diiz bir cizgi seklindedir. Bu bakimdanj "Elif 
gfbi dogru" sozii, bir 6rf mecazi olaTak dile girniig* 
tir; gene "Elif gibi dogrulugu yUzunden one gec^ 
nick" de bir Crf mecazi olmu-sbir. 

3620. Inin. I. e. in 931. b. in 3. e bk. Eeyitte 
lafsi iktibas var. 

3631. Cannes. I. c. in 24. b. in |. e bk. 

3632, Tamah iden alcaWi. 1943 - 1&44, b, lerin 
g. e bk. 



Sahife 284 - 320 



5tfO HXSNEVl SERKl v 

3638. Beg -Alto. Beg duyguyla alti yone igaret- 
tir. L c. 3588. ve 3G64, b, in, H. c. 614. b, in s. 
e bk. 

3639. Tek mi, cift mi? Findik, fjstik gibf avu- 
ca sigan geylerden bir avug almir; iki avu£ da ki- 
kdaralc kargidakine, tek mi, gift mi denir. Kar^i- 
daki ya tek der, ya gift. Dedigl gikarsa avustaki- 
Ifir onun olur, ^ikmazsa kaybeder. Her ikl sikik 
avuc, kar^idakine tutuJai'ak hangisinde denir, avug- 
takiler, bilenin olur, bilemezse kaybfider; yard ild 
ge§it de oynaiur; beyltte birinei t&? kastediliyor, 

3642-3644. Afcmin her atl yenlfcndigi, yaraU- 

lijjm daimS oldugu, insanm da madde bakimindan 
oldugu gibi mans, bakimindan da her an yen I bir 
hlkle bulundugu ve yaratihgta, teceUide tekrar 
olmadifi anlatmaktadir. r. c. in 1147., 1441. ve III 
c. in 1641. b, lerim'n g. e bk. 

3644. beyiltan sonraki bdliim, Konuk evl -Ko- 
rmk. Bilhassa kdyierdc, knnuklan agirlamak, yolcu- 
liii-j yatirraak, doyurmak iein ayrilan odaya "konuk 

cvi", yahut "mihman evi" dcnir. Dervislei-de, 2a- 
vie, yani bucak denen tekkeler, yoku derviglerin ka- 
hp dinlendikjerf, yoi tedarkini gfo-iip yoJlanna de- 
V&n ettikleri tekkelerdir. JBiiyiik camiJcrde "Tab - 
Hane" denen ve camiin bir yanmda olan yor de ko- 
nult evidir. Konuklar, orada ntiisafir edilirdi. Mifclu- 
manlikta, hele sGEfeihfe konuga buyiik bir onern 
verilir. Tiirkcede, "Miisafir, nzkiyla gclir* ataso- 
zfl, "Konuk, si^kiyla gelir, konuklavan toplumun gu- 
nahlarim aim gicter; onlan gunahlarindan kurta- 



J 



MtSNEVl SFRtH V 



561 



nr" hadisine dayamr (Cami 1 ; II, s. 44). Ibrahim 
Feygamber'm, comertligine, konuksua yemek yeme- 
digine, Hmr'in konuk olarak geldigine dak birQOk 
balk hikayesi vardir. 

3664. EeyJik sabunu, YoksuUara dagitllan Ba- 
bun. Mustahakki bulunam&yip kaldigma, yahut iyi 
olm&dJgi i<?in yikanmakla bir turlij elden cikraadi- 
itna i^ai-et cdiliyor, 

3667-3368. "Yolcu kismi yolda gerek" ataso- 
zijriu hatirlatiyor. Manevi bir yolculuk olan suluk- 
te, her hangl bir durakta durmamak, kegiflere, ke» 
rametlei^ aldanmamak gerekligi anlatilmaktadir. 

3672. Lcgen - Miun. Legen altina kapanan mum, 
soner; yanan, iistune birgey ortulmeyen mtuinsa, 
gesTeyi i^itir. 

3676. Umt. I. c. in 223 ■ 237. b. lerin §. e bk. 

3677-3790. Meviana, bu boyitier^e dii|Uncele- 
ri, konuk cviae gclcn konuklara benactmcktc, II. c, 
in 477. beyiinde buyurdugu gibi insunm, dugunccdL'fi, 
du^uncosini belirten sozunden ibaret oldagtlnu, in- 
sana, ona gore deger verileeegini bildirniektedir. 
Gamm, gu^JiJgiin, XC1V. snjrenin (In<?rah) 5-6. 
ayet-i kerimeleriiide de bildirilriigi gibl ne^eyle, ko- 
layhkla berabcr buiundtigunu ankitmakta, Eyyub 
Peygamberi (A, M) cirnek gustermoktcdir (L c, in 
2L05. b. nin §. e bk.). 

3696. Beyitie XXMI sftrenin (Neml) 19. ve 
XLVI. sui^nin (Abkaaf) 15. ayutlefinden lafzan 
iktibas vardjr. 

■ F. 36 



Sahife 285 - 320 



sea 



MFSNrvl SKatlJ V 



3699-3700, Yagmiir-inci, Eskileiin Inancira 
gfire Nisan yagmurunun katresi, sedefin icine 6.U- 
seiTsc inci, yilanm agzina dugerse zehir olur; buna 
isaret edilmektedir. 

3704. tki yildizm aym dereceye gclmcsine "ki- 
ran" denir. iki kutlu yildizin kiram, kutludur; Ikf 
kutfcuz yildizin kiramysa kutsuzdur. 

3713. ErJer. XXIV. S&Jfcfito (NOr) 37. ayet-i 
kerimesindo me&ten, "Gyle erier vardir Id onlan 
ne ticaret, tie abm - satim,Allah'i anmaktan ve na- 
maz kilmaktan ve zekat vermekten alikoymaz; go- 
nullerin ve gozlerin dCnecegi giinden korkar on- 
lar" buyurulmakta, sonraki ayette da bunlaun, yap- 
tiklari iyilikledn, kulluklann kaivjiligini fazlasiyla 
elde edecekleri, Allah'in, diledigini, hesapsiz olarak 
riziklandiracagi bildirilniekledir. Bey it bu ayete i§a- 
ret etmektedir. "Rical-Erler" siizU, 37. Syetten ay- 
nen allrtmistir. 






MKIIN 



Babamn kira, kemlini koru da kocandan 
gebe kill mn diye tsnbih etmesi* 

3^H Bir tacirin bir kra vardi; Ziihne yanakli, 

Ay yuzlu, giiniiig bedenli bir kizdl. 
2?Ol(g Ergenlik vagina gelince onu kocaya ver- 
, di; kocasi kizin dengi degildi. 
^QI^Kavun, karpiiz, olunca sulamr; onu yar- 

mazsan bozulur - gider. 

3720. Adam da ItotiUukten korktu, zorda kaldi- 

drgindan kjv;], dcngi olraayan birine verdi. 

'- ; I Kizina da, kendlnJ koru, kocandan gebe 

kalma dedi. 
,i 1 1 .. Zoi^da kaldim da sen! 511 yoksula. vcrdim; 

bu adaiiii garjp say, garlpte vefa olmaz. 
3H3 Angizin firlar, herseyi birnkir, gider; £0- 

cugu da bagina rierd oJur. 
i^iii Kiz, babacigim dedi, sozunii tutanm, Ogu- 

diin kabulUm, 00k dogru. 
3"RSBsbaa, her Ski giktde bir, her iig gUn- 

de bit kizuia, amain, salon diyordu. 

"* Kocandan snlamins jftlea "en SorUvrtt" tBsfl, fcaffi- 
la?t]tl]:I5L!ldu SODB, ItU^tit rajiiylu vasilmi^til-. 



Sahife 286 - 320 



MESNEVI 5ERHJ V 



."■US 



S64 



MtSNEVl SEBHl V 



3 111: Derken kiz, kocasuidan gebc kahverdi; 
cjtiiiku her ikisl de, hatun da*, kocasi da 
gengti. 

S*W Babasindan gizledi bu igi; eoeuk beg ay- 
hk, yahut alti aylik oldu. 

- -. ■.'*; lyiden iylye belli olunca babasi, bu nedir 
dedi; ondan uzaklag demedim miydi sana? 

3'' <- Bu tenbihlerim yel mlydl ki ogMiim, sSz- 
lerim hififolr eser birakmadi sends? 

3730. • Kiz, baba dedi, nasil cekineyim? Erkek- 
le lead in, §iiphe yok ki ate$l& pamuk. 

3-H | Pamugun ategten ka^nabilmesi, ategi son- 
diirup yanmamasi nerede gOrulmlig? Yahut ateg 
olur da yakmaz olur mu hi£? 

Babasi, ben dedi, onun yanma varraa; 
onun erUk suyunu kabul etme dedi y dim ya, 

r '->':. ;' Tarn zevk halindc, onun beli gelirken kei> 
dini ondan cekmen gerekti. 

j>' J ^, Kiz, beli ne vakit geliyor, nasil bllirim 
bunu; gizli, pek gizli birgey bu dedi. 

Babasi, gozleri siiziildu mu T anla ki beli 
gel iy fir deyince, 

Kiz, onun dedi, gfizlerl sUzQlttnceye dek be- 
nim gu ikl goziim kor olup gidiyor. 

Her baynfi akrt, hirs, Sfke, sava$ cagin- 
da yerinde durmaz ki. 



* Golgede yeti^iuig, nefsiyle savasmamr^, 
agfc Mi'i'iJiui t:L(.[Luimis, ii$fa < ili rule ii d»£L&n- 
111:111115, ancak ha linn oast, kargi ycrlcro ka- 
panmasini, clini opmesini, saygiyla ona ba- 
lup paimakla da, igte bugiin suii budur 
diye gfiatei-meHlni saglamak i$hr aufillk ya- 
I una jprmis Mr hlsi vardi; onun yurekslz- 
ltt1£I, gurgtikligi iistiinc bir hlk&ye, Hajii 
cocuklartn, sen iiasta obmi^sun diyerek 
hastalandirdiklari muaJlim gibi a da vab- 
mine kapildi da, ben sava§ eriyim, beni 
bn yolda pehlhun Uiliyorlar; biiyiik savas- 
ta m-l'shni ait I'ilim, liiiiiik siivust:* dft hU- 
nerler g$ster£ytm; zati kiiijiik s::t:is da 
nedir bonce deyip gazUtrle savn$a gitti, 
Arslamn luiysilitii gtirdii, erlikler .s>5siftrdi f 
bn erliklerle sa,rln>N aldu sankl de yiizunii 
o mini i ii luttir, LLrsluii avlaJiacakti; iirslaiiaa 
hal diEiylc, "Oyle degU.. yaloada biiir-, aii- 
larsiniz; sonra da byle ib"~'' yalonda bilir, 
niil^rsini?.'' diyordu. 

3*^ 3 s Suiinin biri, orduyla sava§a gitti; derken 
birden-bire savag belirtilerS goriildUn 

. '-'.'?'": Sufi, agirhklarla, ank kijiJerit? kaldi; ath- 
lar, ta savag safina dek at siirduleT, 

3740. • Su topTaktaki agir ki§iler, olduklan yer- 

Jerde kaldilar; "Herkesi gecen ileri gidenler" 
at stiriip ilertediler. 
'■}L<I Savaglar edip, fist gekuler; ganimetlerle 
faydalamp geri dttndulei*. 



* Mctindc bdyle, "hAturi" diye gefiyor. 



Sahife 287 - 320 



&66 



MESNEVI SERill V 



3^U' 1 -Ej' sQfi, sen de gel, al diye ona da arma- 

gan sundular; oysa atti o annaf am, hftbir scy 

altnadi. 
3^i<3 Neden ofkdisin diye sordular; ben dedi, 

savagtan mahrum kaldim. 
3, 3 U^ S0.fi, savasta hanger gekmedigi, savasma- 

digi Icm kendisine armafan sunulmasmdan ho§- 

lanrnadi, 
S%5 Tulsak getiixJik dediler; birini de tildUrroek 

igin sen al. 
J?? (A Kes bagini da sen de gasi ol. Sufi, bu son- 
den biraz yiireklendi, hoglandi, 
3QU-J * Apteste, suyun yiirieree aydinligi var 

ama, butunmazsa da . teyemmum etnaek gerek, 
. ■ Sufi, sava$a katilanlann scvabmi eM<; tri- 

mek i£in o elleri bagli tutsagi aldi, <jadirin ar- 

duia goturdii. 
iVliL 1 Qadinn ardinda tulsakla bir hayli gecik- 

ti; topluluk, yok&ul adam dediler, orda pek 

gecikti. 
3750, Ikt ell bagli oldiirulcsi kaflri oldurmetekf 

gedkmenin sebebi ne? 
5V6 I BirisS, (§1 anlamak idn gitti; bir de ne 

gorsLui? Kafir, sGfinin iistiine gikmamis ml? 
~\'* C \'L Erkek, nasi dlglntn iistiine cikarsa o tut- 

sak dH, arslan gibi yoksulun ustune glioma. 
3 ,': 3 Elleri bagli aldugu balde bfkeyle sufimn 

bogazim isinp duruyor. 
3; ^ L. Kafir, digleriyle sufinin bogasrini isimia- 

da; oy&a yere yigilmis, akb bagindan gitmis. 
3^5^ Elleri bagli kaflr, silabsiz oldugu halde, 

onun bogazini bir kedi gibi yaralamij. 



MiraP^VI S£RHt V 567 

^SL Tuteak, ouu yari alii bir hale getinrng; yok- 

sulun sakali, bogazmdan akan kana bulanmig, 
I'^^Hani setlin gibi.. elleri bagli nersin elin> 

den o sufi gibi kentjinden gecmi?, algalmi§ - 

giunissin. 
2#§S Yoidaki bir tepcdk aeni bunaltmig; oysa 

onunde yuzlerce dag var. 
3t5^ Bu kadarcik bir tepeden urkijp aluye don- 

mussiirt; Snundeki dag gibi bayirlan nasil aga- 

caksin? 

3760, Gaziler, ofkelendiler, gayretleri kabardi; 

hemeneecik kilida o kafirl tepelediler. 
.'i'Hf 'Sufinin de yuziiiie, kendine gelsin diye su- 

3ar serptiler; kendine geldi, bayginhktan ayildi. 
■- ■'.■ Kendine gclince o toplulugu gordii; onlar 

da basina gelenleri sordular, 
29^3 Allah -Allah ey aziz dediler, bu ne halt 

Neden bttyle aklin basmdan gitti? 
X^W Nasi I oldu da elleri ba^h, yari olmUg bir 

kafir yiiKunden kendJriden gegtin, boyle algal- 
din? 
J** L.S Sufi, bagini kesmeye kulkiginea o gozii pek 

kisi, ofkeyla oyle bir bakti ki bana,., 
? ^ l- i„ C^ozunii agti da ba?ia oyle bir bakti; goK- 
'lerini oyle bir dofcmdirdi ki aklnn basimdan 

gitti. 
2»W Gb>-unu dolandirmaai, bir ordu gdriindu 

bana; o bakis, ne korkun? bir baki§ti, soyli- 

yeniem, anlatamam ki. 
'i^.yRSozli kisa keseyim, o bakistiin korktum; 

kendimden ge^ip yere yigiJdim dedi. 



Sahife 288 - 320 



MfSNEVI SEHIil V 



569 



568 M£SN£Vl SUllHl V 

Satrap erlorinin t ell bagli tutswUi tair kafiiiu 
gfost siiztij-LUia™ keitdmdcn gccerseu, elin- 
den hauler dllserse; Send* boy to bir jti- 
rek varken sakin s&v'a§k girigms, ha km., 
sen iJ'kkfnin mntfogLM gozle; savasst ka- 
ttlmaya kalkisma da r&zil etme kemlini tli- 
ye o sufiye ogiit veroieleri 

3')-fc^) Topltiluk, stmdc bdylesine bir yUrek var- 
ken sava$a giri§meye kalkma dedi. 

3770. O e]i bagh tutsagm baki§indan gemin da- 
fildi, dertizlere garkoldun. 
2,V4 ( Erkek arslanlar, bir saldtrchlar mi, kilic- 
Ian, kellelerl top yapar; onlarm arasmda ne 
igin var senln* 

Erlerin savaglanndan haberin bile yok; 
nasil olur da kan iginde yiizebilirsln sen? 
'is 4j. Boyunlara inen kihglann gakirtiai, gama- 
§ir yikayanlaiin gamaglfl doverken crikan tak- 
taki hige sayar. 
'j :> < ■ ■ Nice ba§stz beden, yerde girpinir, nice be- 
denstz bas, kiln denizmde habbeler gibi gOrU- 
nur, 

- fj Insanlan yok eden yiizlerce er; savagta, 
attar in ayaklan altmda yok olur gider. 
1 I Bir fareden korkup u?an akil, o safta na- 
sil kike cekebilir? 

Savag bu* bulgur a§i yemek degtt kl yen- 
lerlni sivayip yemcye girigesin. 



* Sat as diye (eTlrffigimii kclimc, mctinds Ttlrkce "C4- 
)5f cJarak sector. 










39^ • Bulgur agi yemek degil bu, gel de kilia 
gor burda; Hamza gerek ki bu safta demir 
gibi dayanip dursuri. 
?/l'3Blr hayalden iirkiip hayal gibi kacan her 
yufka yiireklinln 1§1 degll savag. 
3780, * Sava§, Tiirklerin igidir, kialann degil,. 

kiElann yeri evdir, var -git, evinde otur. 

Allah rahmet etsin, Ayyari'niii, feh.it of- 
ntak iimidiyte yetmls kere giJgsU agik ola- 
rak savaga girmesj; somutda kftgiik savajj- 
ta $ehlt olmaktan limit keserck bilyllk sa- 
vaga girisuiesi, hal'vete girmrai, O sirada 
garfjerin da vol seslerlni dnyan nefsitiln,, 
7-incii mi sUriiyerek savaija girmeyc kalkifj- 
masi iizcrinie l>n dllek yiizUndeti itefsiui toh- 
met altuia almasi 

Z^Z 1 Ayyazl dedi ki: Belkl bir yara ahnm iimi- 
diyla tarn dokaan kere, gSgsU ayik savasa gir- 
dim. 

3-)g-7 Belki Sldurecek bir yerime bLr ok gelir, 
saplamr diyc C'Plak gogsumii oklara tuttum. 

Bogazindan yahut, oldurecek bir yerlnden 
oklanmak, ancak devlet sahibi sebide nasip olur. 

.l^tU Bcdenimde yara almadik bir yer yok; gu 
bedenim, ok yaralanyla bir kalbura dondu. 

34^*5 Fakat oklar, oldiirecek bir yerime gelme- 
Ai; geblthk baht i§i; yiglUik igi, anlayig igi de- 
gil. 

,}fik §ehithk caiuma nasip ohnayinca tezce 
halvete girdim, gile cekmeye koyuldum. 



Sahife 289 - 320 



570 



MesNHVI 5mm v 



Bedeniml en biivuk savasa attim, rfyaaata 
verdiiri, anklastirmaya ealis.tim. 

I JOuagima gazilerin davul sealed geldi; 
gaziler salina - salina savasa gidiyoE'lardi. 
3^3 Icimden nefsim, seslendi bana; seller call 
can kulagiyla sesini duydum. 

3790. Kalk dtyordu, savag gagi geidi, yudi; ken- 
dini savasa renin et. 

3*9 I A pis, a vefasiz nefls dedim; sen nerde- 

siri, savas. etmeyi jsteinek ncrde? 
313;. Dogru sSyle ey nefis; bu bir diizen degil 

mi? Yoksa sen vet sahibi nefis, kulKlfe ctmez 

de etmez. 

- Dogru soytemczsen iistiine atihrim; riya- 

zatla daha fazla sikar, sikistirinm seni. 
i^SL, Nefsim, o solukfa icimden, riilsiz - dudak- 

sa, sessiz-sadasrz, guzei bir deylsle sestendi de, 
33 9^ Dedi ki; beni her gun blduriiyorsun; cani- 

nu kafir cam gibi surukleyip duniyorsun. 

tdh His kimsenin halimden haberi yok; beni 

uykusuz, ycmeksis olditmiedesin sen. 
3^51 Savagta, bir yara alir, si$irar-cikarim gu 

bedenden; halk da benim eriigimi, can veris> 

mi gSdir. 

S A nefiscegiz dedim, hem iki yuzlii ya^inia- 
dasin, hem iki yiMEj gebermcdesin; nesin sen? 
3*30:fid dlinyada da gosterigjisin; iki diinyada 
hJfbir ige yaramazmissin. 

3B00. §u beden didyken hatvetten big ffflana- 
yacagmi, adadim bunu; halverten basimi bile ci- 
karmayacagim. 



MZ&NEVt SJiRHI V 



S71 







3&CH <Jiinkii yalmzken beden, ne yaparsa yap- 
am, ne erkek gorsun diye yapar, ne kadin gor- 
stin diye. 

3ECi\Ha1vetteki hareket de antak Tanri icin- 
dlr t oturup dinlenmek de; adamm ba§ka bir 
niyeti olaniaz. 

3£,Oj * Bu > en bUyuk savas/tir, o en kiicuk sa- 
vas; her ikisl de Rustem'in isidir, Hayder'in 
harci. 

iSttLi Farenln kuyrugu oynadi mi, akk-fikri 
bagmdan u^up giden adannn isi degil. 

3Sc5 O cegit kisi, kadinlar gibi savastan, miz- 
raktan u&ik olmak gerek. 

;^t(>0 da sufi, bu da sufi; yazik o sQfiye,., O t 
bir igneyle cilmede, bu kihelai'a kar^i durmada. 

I&C^O sufinin resmi; cam yok onun; bu ce- 
§it sufiler yiiziinden sQfllei'in de adi kStUye 
gikmis. 

3ScSBalciktam yognjlmu§ bcdenin kapisina, di- 
va nna, Tanrj, ktssktm^Gigmdan yuzlerce sufi res- 
mi yapmistir. 

Biiyii yijzundcn o resimlcr barckete gelsin- 
ler de Musa'mn sopasi giuli kalsin demisler. 

3S10, Sopanm gercekllgj r o resfmleri yer, siler - 

siipiirur; fakat FSravuii gozii tozla - toprakla 
doimu§tur, g5rmez. 

;.^|l Eir sufi de savag safrna, yaialanmak timi- 

diyio yirmi kere giver. 
iii\l Savag cagmda Mu^lumanlarla, kafire sal- 
dinr; Mtlslilmanlar geri dbnerler de o, gene 
kafiriere atibr. 



Sahife 290 - 320 



MESNE VI StEilt V 



573 



512 



HESNEVI SBfifU v 



' Yaralanir, yarasim baglar, gene saldinr, 
savagir, 

tnsan, olmayacak bir yarayla Olmez ya 
der, aavagta yirml yara ahr, 

Bir yarayla can vermeye acikianir; cam- 
mn, gercekiiginin elmden kolayca kurtuiacagi- 
na iiziilur, 

Bir ftAvag eri, giuriiiK parayla dolu olaji tor- 
basindan her giui bir knrus cikarir, bir 
bendcge afcu-di. Nefsinden bir hirs, bir is- 
tek koptUj kendbine bir vesveae geldi Iky 
gil mi ki hendege atiyorsan, bari hepstni 
burden at da tortulayim; iimit kosmek, iki 
rahatm birldir demigtor d«di nof3t. Sava$ 
eri, bu rahati da veroxsyecegim sana dedi. 

Birisintn kirk kut*u§u vacdi; her gece de- 
nize bir kurug atardi. 

iSiA Boylece de gecict seylere dugkun clan nef- 
sinl sikmak, siki^irmak, onun can eekiginesi- 
nj uzatmak isterdi. 

"*%{& MuslUmanlarla bei'aber sava^i gitti, hamle 
Cagmda, atege dtiiimus dtigmandan yUz cevlr- 
medi. 

Bir kere daha yaralandj, yarasim bagiadi; 
yirml keiv, bedeninde mizrak kinidi, ok kinldi. 

3820. Bundan sonra da artik gilctl kalmadi, 
yene dListij; agkinm gercekligi yiiziinden "Ger- 
cekieriii oturdugu yere" ula$ti. 



HZ'/- 1 * Gsrceklik can vermektir; haydi, "Yari- 

§in" Kur'&n'daii, "Erler var, Allah' J a ettikleri 

ahitts durduiar, gercek oldular" ayetini oku. 
'&Vi Degil mi ki §u beden, camn aleUdir; ay- 

leyse biitun oliimlcr, gtSrimtigte fair defildlr. 
J lii'l Nice ham kigi var kl gortinugte kanim ddk- 

tii ama diri nefsi Q yana kactr. 
2£1 '■., Aleti kinldi, yol kesen diri kaldi; binek 

kanim sacti ama nefis diri. 
:i£.', At tepelendi, yolu alinmadi; ham, cirkin, 

sagkin bir hale dii$tii ancak. 
'J>SU> Her kanim doken gehit olsaydi oldurulen 

klflr de kutlu bir §(?hit sayikrdi. 
; t. ', Nice guvenllir §ehit de vardir ki olmiigtiir 

de dijnyada §ehit gibi gezei- - yurur, 
S6li Yol kesen can oldii, kihci olan beden, o 

sava? arayan erin elinde duruyor. 
S3 ;■■; Kolig, o kibt; ama adam, o adam degil; fa- 

kat bu §eki1 de seni §agirtip gldlyor. 

3S30. Nefis dfindii de can oldu mu, §u beden 
kilici, artik bagiglar, Jutufl&r sahibi Tann'nm 
sanat ellndedir. 
■':?.''. I O erbk, oylesitie bir erliktir ki gidasi t 
tamamiyle derttlr; obiir erllkse toza beaaet t 
ortasi bombostur. 



.** 



Sahife 291 - 320 



MESNtVl SERILl V 



515 



(§ E R H) 



3730. Ates-Pamuk. Turkeede <1e arkekle kadin 
hakkmda, 'Ateslc pamuk bir arada durmaz" ata- 
sozu vardir. 

3737. den sonraki bashk. Baglikta i§aret edi- 
len, muallimin, gocuklann sSzlcrine kanip vehim- 
lenerek hastalanmasi hikayesi, in. ciltte gegtl (57. 
basliktan itibareii). Mevlana, bu bOlumde mualli- 
min, vehimlenerek hastalanmasi hikayesini natii'Jat- 
mak, kendini savag eri, vigil samp savasa katilan 
odlek ki§iyi anlatmak suretiyle gergekte sufi ol- 
may an, halkin, kendteinl buviik gormesinl, paiTnak- 
la gostermesinl saglamak icin sGfilik satan, som'a 
da vehmine kapilip kendini sui% ftrjl sanan kisi- 
Jeri anMiyor, Bashktaki "Sylc." s&deri S ayet 
ohm CII. surenin (Tckasur) , '% oyle degll, yakinda 
bilirsiniis; sonra da gene is oyle degil, yakinda bl- 
lirsiniz" ineaiindeki 3 ve 4, ayet-i kerimeleridii' ve 
aynen almmistir, Sure, "Oyaladi mal-miilk goklu- 
guyla ovLJnmek siai, ziyaret edineeye dek kabirlcri" 
diye baslar (1-2); son ayctlerde, kiyametten sonra 
Kuclutann, cehenriemi gazleriyle gGrecekleri ve kejs- 
dilerinc verilen nimetler dolayisiyle de soruya ceki- 
leeeklerj bildirilir. 



3740. "Herkesi gegip ileri gidenler." LVI, su- 
renin (Vakia) 10. ayetinden aynen ahnmigtir, 

3747. Teyemmiim. W. c. in 959. b, In |, e bk. 

3778. Hamza. Bulgur asina da bu ad varilirj 
bu miinasebetle Hz. F^ygamber'in {& M> amica- 
lan Hamza'yla ayni beyitte anmaktadir (TXL c, in 
3419. h In g. e bb.). 

3780. Turk - Terk. Terk, kizc-flan krz anlanuna 
gellr; Arap alfabeaiyle ayni tarzda yazilan bu iki 
so2u, beyitte anarak hem bir eoz saiiHti yapmakta f 
hem de a&vasin, Turklerin igi oldugunu, kizlarin, 
harei olmadigmi bildirmektcdir. 

3780. beyitten sonraki baslik. Furuzan - fer mer- 
hum, bu hiklyeye kaynak olarak, "Tezklret'iil ■ Ev- 
liyk" da m menkabeyi bulmus: 

"Ahmed Hidraveyh dcmi$tir ki: Uzun miiddct 
nefsime kahrettim. Bit" gun, bir toplulugun savasa 
gitmekte oldugutiu goi-dum; bende de savaga git- 
xnek istegi peydahlandi; nefsim de savasin sevapla- 
nru sayip dokmcye ba^layincn f^ibditn; nefis, iba- 
detten, itaatten hoslanmaa; her halde, onu boyu- 
na oru^la sikii^liriyorum, agliktan takati kalmadi, 
seferde crucu bozdurmak istiyor duguncCiSine dal- 
dim; nefsime, savasa giderini aina dedim, orucu bi- 
rakmam. Raziynn dedi. Sasirdim; gece namazina 
kalkmamak, uyunoak istese gerek dedim; nefsime, 
ama dedim, gundua oluncaya dek uyumam, seni de 
uyutmam. Raziyim dedi. Kendi kendime, kimseyle 
konu§muyorum, her halde yamizhktan bezdi dedim; 



Sahife 292 - 320 



576 MESWEVt &EK|iJ V 

halkla du$Up kalkmayi istlyor, Seninle dedim, nere- 
ye giderstm gideyim; gene yalniz kabnm, kiinseyte 
diigiip kalkmam. Ona da raziyim dedi. Am kaldim; 
onun hilesijii bana acmasi igiri Tanri'ya yalvanbm. 
Bunun iizerine nefsirn dedi ki: Sen, benim dllekleri- 
min tersinl J§liyor, gunde yuz kere beni oJdiiruyor- 
sun, hailcm bundan habert bile yok. Bari sava$ta 
bir kere oliiitini de kurtulurum; halk da, ne mutlu 
ona ki diye seni over, sehadet derecesine erigti diye 
adm ■ sanin yayjhr dedi. Bunu ctuyunca, tensih ede- 
rim Tann'yi dedim; dylesine bir ne-fis yamtmt§ ki 
diriyken de mijnafik, oliimunden sonra da muna- 
fik; ne bu diinyada Miisluman oluyor, ne obiir dun- 
yada; ben kuJJuk ariyorsun sand I in, meger sen, ziin- 
nar ku§amyorrnu§sun," (Maahiz; s. 188-189) 

Ahmed-i Hidraveyh, hicri 240 ta (854 M,) vk- 

fat etmlstir, MelameUilei'dendir ve Btelh'te metfun- 
dur (Nafahat terc, s. 105) ; Ayyazi diye amldig;im 
biJmiyorsak da hikfiye, gercekten de konu taakimm- 
dan aymdit\ 

tmdaduilah serhinde, ba§likta ve hlkayede adi 
gegen zatin Ebubekr Muliammed b. Ahmed oldugu, 
Ayyaz'in, atalanndan bail kigilerln adi bulundugun- 
dan Ayyazi diy* amidigi bildiriimekte, hakkmda, bun- 
dan fszla bilgi veriimemektedir (s. 320). "Nafahat" 
'ta, 364 le (957) vefat eden Ebubekr Muliammed b. 
Ah tried b, Ibrahim adit bir seyhten kisaca bahsedll- 
mektcdir (Lami'i Terc, s. 244) r Ayyazi, belki bu 
zattir. 

Ba§hkta gecen "kuciik savag" diismanla, biiyijk 
sava$j nefisle sava§maktir. 



MKSNEVJ SE&bU V 



BTJ 




3803. Hayder - Rustem. 11 c. 1247, ve L c. in 
2436. b. Jerinin 5. e bk. 

3815. beyitten sonraki hikaye. KahmetU Furu- 
zan - fer, bu hikayenin kaynagi olarak $u satirlan 
naklediyor: 

"^tblf, dortbin dinanni birden Dicle'ye atti, Ne 
yapiyorsun dediler; tasjn suya atilmasi daha dafru 
dodi, Ne diye halka vcrmedin dediler. SutibanaUah 
dedi; perdeyl kendi gonliimden kaldn^diktan sonra 
Musluman kai'deglcrimin gonullerine ararsam Tan- 
ri'ya ne cevap veririm? (Kegf'ul- Mahcub, Ihya ve 
Telbisii Iblts'tcn naklen Maahiz; s. 189) 

3820. Gercekterin oturdugu ye, LIV. su renin 
55. ayetinden l&fzt iktibas var. 

3221. Erler var. XXXlir. sQrenin (Ahzab) 23. 
ayet-i iserimcsindej insiinlafdan, Allah's verdikleri 
Btizde dui'amarin bulnndugu, bunlarin kimisinin, 
.^ozunii, ahdini yerjne getirdigi, klmisininse bekle- 
mekte oldugu ve soalerini, ahitlerini hi^bir surelle 
degistirmediklei'i bildinJir. thinci misra'daki "Rica- 
lua sadaku" bu ayetten aJinmigtir. Birinci misra'' 
daki "Sabiku" da, "Rabbin Izin yarligamasma yan* 
$arak Itosun" mealjnde ba^layan ve LVIL surenin 
(Had id) 21. ayeti olan ayet-i kerimeden lafzi ikti- 
bastir. 



mm 



F. 37 



Sahife 293 - 320 



ME5»£Yl 5EREU V 



519 



METlN 



Blr hnbcrcjirin, bir aalayrkeagazi Misir lm- 
Jihssine ovniesi, kafiida yiiiulnug resmini 
gostermcsi, halifcnm o kiza &$ik (iliuasi^ 
Mitsui bey in in balayjgr o3an o kizj slip ge- 
tLrroesi i^ui bir «n!ri, biiyiik bir orduyla 
TUuBuI'ii gondermesi; Bu jiizden de bir^ok 
adamm oMtiriiliinjsi, Bir?ok y<jrin yilulip 
gitmesi 

S^l" 1 - Eir haberci, Misir haiffesine, Musui padi- 
sahinin bir halayigi var dedi; giizellikte hu- 
rilere eg, 

3g3 Kucaginda tiyle bir halayikcafiz var ki 
dQnyada ona benzer guzel yok. 

38^ Giizelllgine son yofc, -anlaUlamaz ki... Res- 
mi su, gu kagitta Ujte 

3ft 35 * Kcykubad, kagitta resml goriinre ga- 
5irdi, kadeh elinden dugtil. 

3€la- Hemcn bir yigidf, pek agii' bir orduyla 
Musui'a gonderdi. 

&i> D Ay yuzliiyu sana vermezse de4i f o kapiyi, 
o egigi yerle bir et, kokteti yak, yik oralari. 

i"23T Verii'sc dokunma onlara, a Ay yuzltiyij ak 
getir de yeryuziinde bir kim alayjin, kogayim 
onu. 







3'fei3 * Yigit, orduyla, binlerce Riistem'le, bin- 

Ifirce davulla, bayralda Musui'a yurudii. 
3840. Tartanm tjevresine iisugen kai'incalar gibi 

askerler, sehirdekileri oldurmek i£in oraya 

Ssiistiiler. 
3&'ul * Her yana, savas Igin Kafdagi gibi manci- 

mklar kuruldu, i§Iemeye basladi. 
3£l/<-Oklar atihyor, rrtancintklar tag yBgdmyor, 

toz fcinden kih£lar, buluttan cakan skngekler 

glbi parliyordu. 
3"S'jjl Tarn bir hafta, bu ge§U kanlar dokuldii; 

tastan bu^G! gevgedi, mum gibi yumus.adi. 
jflW; Musul ptidi^ahi, bu korkun<; sava^ gorun- 

ce kaledcn alto eld gonderdi. 
3gWS MiJ'minlcrin kftmni dokmekteki maksadin 

ne? Bu getin savagta Clup gidiyorlar. 
gg&fc Maksadin Musu] gehvini almaksa bu is, 

boylesme kan dokmeden de cSxit, §phir eline 

ge^er. 
■f.s<- 1 i- Ben disanya eakayim, i§te sehir burda, glr 

iC^riye., yalniz savn§i birak da mazluiulann 

kam, scni tutmasin. 
33SU^ Yook, maksadin m'alsa, altinsa, mucevhcr- 

es, bu, §ehri almaktau da koiay diye h&ber 

gonderdi. 

Mosul padisaJunm, Mnslumanlarm knnlar 

rtnin daJia. ;triik ditkUlmemesi ifin o 

hjibiyikrasi^i Hnlin'-yc biH'ifllama-si 

;&k£ Elgi, yigidio tapisina vardi; bulayigiri res- 
minin yapilmis oldugu kagid) sundu. 



Sahife 294 - 320 



1 



sso 



MfSNEvI SlillHJ V 



3850. gu kagida bak, bunda resmi olan kizi ls- 
tiyorum, hadi ver; zati de iistiiniim dedi, 
3£^ I Elgi gelip de bu eftzlerl soyleyince o erkek 
padisah, bir resiim de tut ki eksik olmug, ne 
Sik&r dedi t tez al, gOtur, 
:.:,- tman ahdinde puta tapmam ben; putun. 
puta tannin kucagmda o!usu daha lyi. 

Elgi kiKi alip getiritice o yigit kurmmdan r 
gSrtir - gormez a§ik oldu kiza. 
"-'■ * A§k bir denlzdir, gokylteu bile bir kopu- 
giidur onun; ask, Yusuf'un havasnm kapilan 
Zcliha gibi gaijirtir-gider insam. 

Goklerln d6nu§unu a§k daJgasindan hi I; 
a§k olmasaydi dorwrdi diinya. 
^g^4 A§k olm&saydi cansizlar, bltkllerde yok 
olur muydu? Boy atip gelisen, ftreyip tiireyen 
bitkiler, canlarim fcda Ederler mlydi? 

* Esintisinden Meryem'in gebe kaldigi c 
soluga can, nasil olur da fcda edercii ijzlinu? 
(? H&rjey yerinde buz gibi donar-kaJirdi; 
her vaflik, gekirge gibi ucar, aiamr miydi hie? 
1 O oigunluga ngik olanlar, boy atari firtan 
gibi zerra-zeiTe yucelige kojarlar, yiicelirlci*. 
3S60. "Allah'i tesbih etti" ayctini okumak, Tan- 
n'mn noksan sifatlardan munezzeh oldugnrtu 
bildirmektir bu ko$up yiicslmeleri : can igin be- 
deni temizlemektecHr onlar. 
3S6.J O yigit er de kuyuyu yol sanmigti; corak 
yer, hog gelmi$U ona, oraya tohum ekmis;ti. 

. Uykuya dalan kigi, bir hayal goiw; dil§il 
azar, tjiftle^ir oniinla. 
httQ Uyanir uykudan; hemen anlar ki cj oyun, 
uyaniklikta degilmfg. 



MESN'EVI SEKHl V 



581 




jJSH, YasikJar olsun der, bir hl^e edik suyurtu 

dakttim; yazjklar oIeutl, o i^veli hayalin haya- 

line kapildam. 
' :■ ' O yigit de beden yigitiydi, gercek erlik 

yoktu onda; et'lik tohumunu oyle bir kuma do- 

ktiverdi, 
J8& A§k binegi yijzleree gem kopanm§ti; 

olumden bile korkum yok diye nara abnadaydi. 
3Si Agkta halife kim oluyor ki ondan koi'ka- 

yim; bence varlsgim da bir, yokiugum da di^ 

yordu*. 
l^4£ Ama boyla atesli -atesU ekme tohiunu; bir 

i§ eriyle damg, gorii^. 

ri&*-5 Fakat danisms nerde, akil rierde? Hn-s se- 
ll adami yikik yere sunikLer, orda Urnaklaniu 

iKatir. 

3S70, • "Oniinde de engel vardir, ardinda da." 

O yuze vuruian, gifeellige kapilan, oniinii, ar- 
dim az goriir. 

• Bjr kara seldir, can kastina geimlg; bir 
tilkl, tutsun da arslam kuyiiya atari; bunun 
icin akip gelini<;. 
■ ■ . • Kuyuda asli olmayan bir hayal goster- 
mig de dag gibi arslanJan kuyuya atmig. 

Hig kiniseyl kadiniara mahrem sayma; 
Ctinkii erkekle kadjn, ate§ie pamuga benzef. 
^ ' ' ■■ * Tann suyuyla yunrnus bir ate$ gerek ki 
Yusuf gibi gekinsin. 

I -■• Seivi boylu giizel Zellha'dan, arslanlar 
gibi ceksUn kendinf. 

* Bu bey it ar»pcadir. 



Sahife 295 - 320 



583 



MESNE Vt SFHHt V 



MESMEVl SEllfil V 



5ij 



Hl-i- O ylgit de Musul'dan dondii, yola diizul- 

dij; bir ormanliga, bir yegillige kondiL 
3&3"3 A§k ate?) oylesine yaUmlarwriisr.] ki yeryii- 

ziinii gokyuzunden ayirdedemez olmugtu. 
3s>'-?£ Cadtrda o Ay 'la bulugmaya kalkti; akil 

nerdeydi, halifeden korku nerde? 
5&*3 Sehvet, gu ovada davul cakfr mi akil da 

iiedir a turp ogiu tuip. 

3RS0. O solukta onun ategll gazlcrine yUzlerce 

halife, bir sinektcn daha agagi goruniiyordu. 
3K$I Kadina tapan o ef, aalvanni cikarip atti, 

kadinm ayaklan arasina cturdu. 
i££§2 Dos-dogru, gideeegi yere gidiyordu ki or- 

duda bir kiyamettir, koptu; bir gurtiHUdijr, 

belirdi, 
^££5 * Hemen gotu-ba§i acik, ateg Eit>i bir 

Zul-fekaar elinde, sailara dogm kogtu. 
S&fclf Gordii ki kamighkum bir kara arslan £ik- 

mi$, askerin igine dalmig. 
3<£g < - Dev gibi atJar iirkup cogmug, gahlanma- 

da; ahir, cadir, yikilinig, bir-birine kansmig. 
3fcfC> Erkek arslan, ormanin gizlj bir yerinden 

Gikagelmtgti; dcnizln dalgasi gibi bavaya yir- 

mi argin sicramadaydi, 
588^ Yigit, ercesine, hie cekinmeden, esrlk bir 

erkek arslan gibi arslanm 5niine dikldi. 
2 is 1$ Bir kilic vurdu, bagiro ikiye bOldil; hemen 

eadira, Ay yijzlii guzele ytiz tuttu. 
.\M O hurinin yamna gelince halfi...,. dim-dik 

ayaktaydi. 



3890. Oyle bir arslanla sava&jinisti da* gene..,. 
s£nmemi$tl, ayakta durmadaydi. 
5S$ ' * O girin ytizlti, a Ay yiizlu gUzel, onun er- 

kekligine gagti-kaldi. 
3$Si. Istekte o anda ona eg oldu; o anda iki can 

birlegU, 
J,$20 Su iki canin bii'biriyte birlegmesi yiteiin- 
den, onlara gayb alcminden bit- bagka can ge- 
lir, 
3S%Rahmfcte, ertik suyunu kabul etmeye bir 
engel y&ksa o can, dogum yoluyla yto gos- 
terir. 

i**JSiVerde olursa olsun, sevgiyle, yuhut kinie 

Iki can birJe^irse, mutJaka bir iiciincusu dogar, 

3£StAina anda, sckiller. gayb alemirtdo 

dogarlar; yana gidersen goziinlc de gorUrsiin 

onlan. 

3 £3^ O sonuciar, senin birle^nelerinden dogdu; 

kencline gel de birlesecek eg bulunca hemen 

sevinmo. 

2 89tVatini bekle, o soy-sopun sana ula§acagi- 

m da gercek tail. 
?£*& Bnnlar ibadetleiv3en, kabahatler^cn dog- 
miiglardir, sebeplerle meydana gelmislerdir; 
her birinin bir sekli, bir sbzU, bir yeri vardir. 
3900. O giizelim yerterden sesler gislir; a bid- 
den haberi olmayan derler, hadi, hadi tez gel. 
r ;-i^lGayb aleniinde kadimn cam da sens bek- 
liyor, erin cam daj bu emeklemek nedir ki? 
Daha tez adtm at da ko§. 

* S**a? Jtrint beyjttr, lEreLi;r(irn ffeprne *t tfirkce frlj,E 
"C*Jif" sttsit kulluuJrniftir. 



Sahife 296 - 320 



584 MESNE V! JERllt V 

; 'U! O er, yalanci sabaha aldandi da yolunu 
yttirdJ, si nek ayran kabma dusUvErdi, 

O htimandanm, yaptigi hainllkfen pjsman 

ola-rak olan i?i HaHfeyc soylennsmesi ifin 

halayilicagaza and verniesi 

3^0; Birkac gun, hep bu cegit ge^ti; derken 

o btiyuk sugtan pisman aldu kumandan. 
'.^IX> A giineg yiizlu diye kiza and vcrdi; olan 

isten Halifeye hicbir gey soyleme dedi. 
■ ■<■ ' Halife kizi gortince mestoldu; onun tasi 

da danidan dug til. 
mol, Ovdijklerinden ytlz kat guzel buldu; zati 

gflrus, duyuga, isitjge benzer mi hig? 
3^1 |, Ovme, akn) g&zu ifiin hir anlati§tjr; fakat 

onun yuzunii goriig, gtaun harcidir, kulagrn 

degil. 
U^€ II S Blr adam, soz bilir birisinden, a guzel sbz- 

1U, gercekle yalan nedir diye sordu. 

O er, kulagi tuttu da bu dedi, yalandir; 

gozse gercektir, gdzle inane elde edillr. 

3910. Duymak, gdnneyc kat$i asij&izdir; a 
emin kigi, sSzlerin epgu da duyuga dayanir. 
y .;. i I Yarasa, giine^ten gizlenirae de, gunegin ha- 
yalinden de gizlenmlg degildir ki. 
■i , Zati korku, gXinegln bayalini gGKunlin 
flnune getlrir; o hayal, yarasayi karanliga ce- 
ker. 
i'llj O 151k hayall h yarasayi korkutur da ka- 
ranlik geceye yamar onu. 




MESNEV! SF.ttHl V 



385 






49 H, Sen de sevgiliye, dosata yamanmissm ya; 

bu, dUgitiamn hayali yUzijndendir, dusunee- 

dir senl dosta baglayan. 
&5lS • Ey Musa, sana gosterilen i§ik, dsga vur- 

du; fakat o hayallere kapilmig dag, sendeki 

gerccklik gueunii bulamadi da dayanamadi, 
■ ■jiU Ula^abilirim, bende cevher var diye alda- 

mp ululanma, hayale du^me sakin; bu yoldan 

gergege ulagacagmi umma. 
l"3l-) • Savag hayalinden kimse korkmaa; "Sa- 

vastan once ylgJtlik yoktur"; l§te o kadar. 
':"-M-/ Ahlaksiz da savag hayallni kurar da, Riis- 

temlsr gibi bobilrlenh', yiizlei>:e caka satar. 
39 IS * Hamama yapilrmg Ru^tern resmine her 

ham ki§i saldirmayi kurar. 

3920. Fakat duymakla, i^itmekle beliren sava? 
hayal i, gertjekle^ti de g&fle g^rlildii niu, ahlak- 
siz kim oluyor? Eiistem bile dara dii§er. 
:■■ ■' ^ali5 da duydugun ^eyl, gbr; yalan oJart 
gerceklegsiit. 

;9UOndsn sonra kuJagin da gyziin huyunu 
alir; yegim tagma benzeyen iki kulagin, sarraf 
olur, kuyumcu kesilii'- 
\2$%% Hatta biitiin befl^n, aynaya doner; her ya- 
nln gOz k&sillr, goniil olllf. 
4 tJ i; !, Kulak, btr hayal meydana getirir, ama o 
hayalj guzellige kavu^maya, guzellikle bu- 
lu$ntaya kilavuzlult eder. 
ftjS Qahs da bu hayal cogalsin, Mecnun'a yol 
g6sersin, kilavuzluk e'sin. 



Sahife 297 - 320 



586 



taSNEV! jEBUt V 



* O ahmak HaJife de bir zamanoagiz o 
haliiyikla cynadi, oyalandi. 
39>23 Tut ki biitiin batiyi, biitun dogruyu elde 
ettin; degi] mi fcl kaimayacak, gecip gidecck.. 
sen oiai bir gimsek say. 

»9€aA gSnlii uyumug kigi, rjlumsijz olmayan 
saitanati ruya bil. 

53*9 Cellat gibi bogazma sanlan sevket, §an, 

neye yarar? 

3930. Bil ki by dimyada bir eminiik bticagi var- 
dir; yalniz iki yiiziiiniin sdzunij ae igit; zati sfe 
deglldir ki onun sozij. 

Abircti iiAiir edenlerin, bfr bu diinyadan 
ba&ka bir dUnya gormUyoruz nemelerf ve 
dtelil olaretfi soytodiklcrf b« sfiztfn zayiiligi 

• Delili budur onun- her solukta der ki, 
bir ba$ka §ey olsaydi goriirdilm ben*. 
*'l * Hr coeuk, akU erec&k seylcri gdrmiiyor, 

bilmiyor diye, bir akilli, akila dair hiebJr sey 

soylemesin mi? 

j • Bir akilli da, a 5 k hallerini gtfrmez, bil- 
^ mezse, agkm kuOu Ay'i eksiJmez, kesibmcz ya. 
333^ • YGsufun giizeliglni, karde^letiniti gaz- 

Jeri gormedi; gbrmedi ama, Yakub'un go*n]Un- 

den gizli mi kaldj? 

Metinde, "hem Xtemf* 7 »ti\m, 9 , ^[rifle, "bir ba*. 
filifttiroutU, "hem" s « t (l n u, »i tlIlft . <ftiejl .. f(||]||l|; . DBft ^ 



MFSNfVl SESHl Y 



srt 






3925 * Musa'nin gozii, sopayi bir tahta pargasi 

gordii, fakat gayb aleminitt gozii, °nu Sir yi- 

lan gordtl, bir kjyamet Midi. 
'3"3jJo # Ba§ gozii, can goztiyte savagtaydi, can 

gozii ust geld J., reddsdilemiyecek delH gdsterdi. 
3S2fl * Musa'nin gozu, elini el gordii; ama can 

goziine bir 131k belirdf, oyle gordu o eli. 
33*i£ * Bu s&z, olgunluk bakimindan sonsuzdur; 

ne kadar soylense tam anlatilamaz; her mah- 

rem kisiye de bir hayaldlr sanki bu sijz. 
3335> • Cc'mkU ger^ek, onca bir alt yandir, bir 

de bogas; onun yamnda dostun stria nnl az 

anlat. 

3S40, Blzce alt yatila boga^ hayaldir. Hasib 

can, gUzelim, yiizunQ her solukta gosterir. 
3Sui * Kimiai huyu, gehvetlc bo^aza di^mekse, 

"Sizin dininiz siuin, benim dlnlffi de benira" 

lyeti, onun igin inmi^tSi' sanki. 
3^1- * Ey Ahmed, bu cegit miinkire az soz sSy- 

le; kocahni? kafirls az konus.. 

Halif«nin, blilcgnirk iiwue o gtixei 
yiizliiniui yamna gcjtnest 

29 u 3 Halife, o giiiiello bulugmayi kurdu; onunla 

birlogmek iizere yanina geldi. 
3% i., Ojiu andi, sevgisini gittikge arttiran gu- 

zelle y a tip kalfemaya niyctkndL 
J^ 4 5 Kadmin Iki ayagimn arasma girer-gir- 

mez, kaza ve kader, zevk yolunii bagladi. 



Sahife 298 - 320 



588 



mSNEvI SEfiHj y 



■%. Farenln higirtisi, tibirtui kulagina E eJdf 
sehveti uyuynverdi, istegi tamamiyte iirktii' 
sondii - gltti. 

Bu ses, yilan sesi de okbiilp diye vehim- 
Iendi, cunkU hasir kuwetnce cynamadaydi. 

O halayikcagajnii, Hallf enin gehyetiain 

arUdigina, kuraajulanin giictine giiJ- 

raesi > Halifenin, hatoyikfiagazui gulil- 

giiiiden bir§ey aislamasi 

, Halayik, Halifenin gevgedfgini gdr[ince 
Sagh da guJmesi tuttu, kahkahnlarla gulmevc 
bagladi. J 

^ °- yiSltin eJ ^ ini hatir ^'; hani arsl am 
Bltfumiustu de, gene S ehvetJ sonra™n 5 ti, 

3950. Kendisini tutaimyordu, kahkahasi gfttlfe. 
ee artiyordu; kendini tutmaya S aIi S iyordu ama, 
dudaldarcm yumamiyordu ki. 
39 1 1 Esrar 1^^ gM gUld0kge g^^ ^_ 
lug, faydaya da iist oJmu^lu, zarara da 

. Ailayig, euJug, gauon gam a batmasip ^ 
vlnce bwnjjw*. fail ki her birinin apayn bir 

dir, bti fcl anabtan <j a I MpiJari aramjl ^^ 
derkcn Halife almtf,. ofkelendi. 



29S|, Hemenewik kihcim kinindan cekti; a pis 

kan dedi, neden guliiyorsun, e&yle 
*jS;."iEu giilajten gonturmc bir zan dugtu; yalan 

yutmam, dogru soyle, 
■29 $1 Dogm soylemM, egriye ka^at', beni aldat- 

maya kalkar, yahut tatli fair bahaiteyle i§i sa- 

vustxtvurum dersen karismam. 
aS'j'IBeii bilirim, anlarim, gtinlumde bunu an- 

layacak i^it vai'; soylenmesi gereken $eyi s5y- 

lernen gei'ek. 
3960. Bil ki padigahlann gonluncle bir yuce Ay 

vardir; kimi vakrt gafleUe bulut altina girer, 

gizlenir ama hep yeriadedir o. 
• •;1,| Ge«ip dolamrken da gotitilde bir lgik var; 

ofke eaginda, Kirs basinca legen altinda giz- 
lenir. 
3 3t j O anlayig, §itridi egim-dostum benfrn; sSy- 

ienecek sSzti soylemez, yalana ba§vurursan, 
-"■I- : Bu kilifjla ba§im keserim; bahane getinnen 

fayda vermcz. 
'/.)l.., Ama dogru sSylersen azad ederim s&ni; 

Tanri'ya endolsun gGnliinu knmam, sevindiri* 

rim senf. 
■ M | Yedi Musaf getinll, birblrinin batiine ko- 
da, andicti, sbziinde dut'acagjni soyledf. 
llaiaytkcagiizm feJi(j korkuanndftn o sirri 
Haliieyc acmftsi, HalTfenin, dogni soyie 
fou giiiiigliti Hrnra, yoksa Btnl ijldUrariim 
diyc »rar etoiesi 

f&il- * Kadin bunahnca hali anlatti; o yiizlerce 
ZaL'e deger Rustetn'in efllglnJ bildirdi. 



Sahife 299 - 320 



sat 



HESNEV] SEHHt V 



MESNEVl SERHl V 



591 



J9< ■- Yoldaki o gerdegi, bir -bir Halifeye agtj, 
anlatti. 

33c J Aralanj dldbrmek, cndna dtfnmek; sonra 

gene de hald gergedan boynuzu gibi dim- 

dik d'urmasi. 
i%3 Bir de su adi-sam belli Haltfenin sehve- 

tinin, bir fare sesindem bir fa tie tikirtismdan 

stfnu^ermesi, hu govsekligl„, 

3970. Tann siriarj meydara kor; degil mi kt 

bitecck, kotii tohum clime. 
33-, I Yagmur, bulut, ateg, §u gune§, topfaktaki 

sirlan belirtlv. 
3 ? J4i Yapi'aklfin dokuldiikten sonra gelen ga 11k- 

bahar, bir kiyametin bulunrtuguna gerpek de- 

lildir. 
3*513 Baharm o sirlar moydsna gikar; §u yeryu- 

zii, ne yediyse belJi olur, rczil olur-glde)'. 
3&JK, Yedikleri, agzindan, dudaklarindstn siiriip 

biter; Krinrleki ncyse meydana cikar. 
3S' r . Her a f^cin kokiindeki sir, yedigi gey; ta- 

mamiyle end a gorunUr, 
39"-^ GGnlunii inciten her gam, iQtigin ijarabin 

mahmurlu£und;irn]ir. 
3^*3 Ama nasil Mlcbilirsin, o rnahmurJiik zah- 

meti, bang! garaptan belirdi? 
'iti-r-lBu ba§ afrismin, hangi tohumun mcyva- 

si oldufunu akJi-fikrf olan tamr, anlar. 
^•^Dalla meyva, lohuma benzemez ki.. erlik 

suyu, insanm bedcnine benzer mi hig? 

3980. * Heyula, esere betizemezken, tohum hie 
agaca benzer ml? 



3$$ \ Erlik suyu ekmekten meydana gelir ama 

ekmek gibi midir? tnsan, erlik suyundan olur, 

fakat erUk suyu gibi midir? 
3361 Cinler ategtendir, atese benzer mi? Bulut 

buhardandir, buhar gibi midir? 
'j^ti Isa, CebraiI J in sulugundan meydana geldi; 

fakat gdrunuste soluga benzer mi? Soluk gibi 

midir? 
■'H^Adem topraktandir, topraga benzer mi?: 

Higbir viziim, iiziim eotuguna benzemez. 
3S£S Hirsiz, daragacimn ayagina benzer mi? 

Itaat etmek T kullukta bulunmak, ebedi cennet 

gibi midir? 
?/;!;] i,Hi<;bir temel, esere benzemez; oyleyse 

zahmetin, bag agrismin ash nedir, bilemezsin. 
^^£it Yalniz karsrtik olarak gelen, verilen sey> 

asilsi^ degildir; TEinn sugsuzu Incitmez, 
'i9fl£ Eser, temeline, eseri cekene benzemese de 

gene ondandir. 
3*^4 Oyleyse cektigln zahmet, bir sugun sonu- 

cudur; sana men bu tokat, bir sehvet yuziin- 

dendiT-. 

39S0, tbret almasan, o sugu anlama&uti bile hip 
olmazsa tez sizlan, yarhganma dile. 
309 j Yuzlerce kez secde et de ey Tann de; bu 

gam, isledigim sucun kar§ibgidm ancak. 
33S 1. Sen noksan sifatltirdan miluezzehsin- zu- 
Itimdert, sltemden tertemizsin.. sucsuz cana dert 
verir misln, gam verir misin hie? 
^'ja'iBen ne su? i^tedim, bilmiyofum ama her 
suga bir dert gcrek. 



Sahife 300 - 320 



592 



MESNEVl SEKHl V 



23? Sebebi nasil orttuysen ititfet, o sugu da &r- 
tedur. 

< Cunkii ceza, aucuniu ortaya kor; ceza Jii- 
zunden hirsizlifim meydana £ikai\ 

* Padi^ili i$i; aulaymca; o Jiiyaaeti orttip 
bagislamayi kurdu, halayigi da o kuman- 
dana vermeye nfyettemU; ^iuikii o sinanigin, 
kendr yajrtiguia kargilik oldu^uiu, Musul 
paili$aluii* ziilmettigi S^jn "Kim ktifculuk 
oderae, kendinv eder", '^tiphe yok Rabbin 
fifizetir" ayetterine gijje bu ciezaya ugrem-- 
gini bildi; tic alrrsa, bu zuliini, bu tamah, 
nasi] kendi ba$ma gekUyse o faun de kundi 
basjina gefcceginden korktu 

i, Padigah kendlne geldi, yai'Iiganmak dik?- 
dl; suwnu, giinahim, bu i§in iistune dii^tugii- 
nii audi. 

"■ -Ben dedi, Jneanlara ne yaptiysam, kargiligi 
benim cam ma geldi. 

r * Mevklfme sUvendim, ba^loJarinm e S inc 
kastcttim; o [g, benim bngjma gekjj, kuyuva 
dii§tum, 

9 Ben birisj'nin kapisim calrilm; o da benim 
kapimi galdi-gftti, 
4000. Kim baskalanmn esjne kotuliik etmek is* 
terse, bil ki kendi karisma rozeveniik cder. 
(+* | * QiinkU yaptigimn karsili&i, onun gtbldn- 

sueun cezasi, o sueun dnsindendir, 
:.-- lt Sen bir sebep buldun da baskasmin kang]- 
m kcndine cekti* ml, ayni cezayi Ce ke^in- 
da ha once deyyus oldun - gittf. 



mi:sxey1 >Liui3 V 593 

^CP3 Musul Padlgahinw balayigini zorla aldim; 
onu da tez benden aldiJar, 

■ ha. O kumandan, emniyetli bir adamimdi; la- 
lamdi benim; benim hiyanetlerlirt hain etti onu. 

Kin gijtmek, 6c atmak cagi degi); ben ken* 
di ellmle ham b£r !^ i$ledim. 

tjOCJp beye, $u halayifa kin guder, kotuluk 
edersem, o tfuliim de bagima gelir. 

»-£<?} Su ceza bir kere basima geldi ya, dene- 
dim, sinadim bunu, tekrar deneyip slnamaya- 
y;m. 

■ ■ Musul Padlsahimn u£radigi dart, boynu- 
mu laidi; ben de bir ba?Kasim yaralanmyayim 
bari. 

LC<^ * Tanri, bize nasil kai^ibk verecegini an- 
latti; "KotUIuge donerseniz biz da cezamzi ver- 
diriri2" dedi, 
4010. Eurdy. SeKt gitmenln faydasi yok; sabir- 
dan, merhametton ba^ka iyi bir§cy olamaz, 
-Z\l * "Rabbirnis, nefsimize KUbncttik"; yaml- 
dik; merhametlerin pek engindir, sen bir acl 
bize. 

U&J i Ben o beyi bagi^iadim, sen de bent, yeni 
suc^mii, eski suclarimi bagi§la. 
i,fl ; Sonra, a halayikcagaz dedi, senden duydu- 
gum bu sozieri hie soyleme, bu sirri kimseye 
acjna, 

Seni o beye e$ edecefim; Allah itjiti olsun, 
AlJah igin, bu hikayeyi soyleme. 
1 . V Soyleme de o, yiiziime bakmca utanmasin 
benden; gtinkU 0, b)r kotulijk ettiyse yilz bin 
lyilfk fe ctt! bana. 

T. 39 



Sahife 301 - 320 



$$i ME5NIVI SERHJ V 

£|©H Defalarca sinadim onu; ona, senden de 

guae] kadmlari Gmniyet ettim. 
Lfdi Onu tarn em in buldum; bu i§, benim yap- 

tiklarmia kar§iliktir. 
-i , i" I )k Sonra o beyi huzuruna cagirdi; kendisini 
kifin dokmek, kahretmek diisttnceierine ytlru- 
tert ofkesini oldiirdii. 
(.fCf^ GonliJn kabul edecegi tolr bahano buldu; 
ben dedi, bu halayikeagaaian ho§]anmadim. 

4020. Sebcbi de oglumun sunasi halayigi kiskan- 

di; yiizierce eziyet ifindi?. 
l^ClJ Gglumun anasinm da, yiMcrce hakki var 

bende; o boyle eefalara layik degil. 
ijGlt Kiskaniyor, kanlar yutuyor; bu halayik- 

cagaa yuziinden pek set in acilara dii§tu. 
LtQl'5 Degil mi ki. bu halayigi blrlne Yerecegim, 

Sana vermem daha dogru wieiin. 
tiOSif Qtinkij sen, onun icin cardnla oynadinr 

onu senden ba§kasina vermek dogru degiL 
i;0i f Beye nikahladi onu, ona tapgirdi; ofkesini 

de kirdi - geglrdl, darmadafatt etti, hirsmi da. 






(SEEK) 

3S31. beyitten sonraki bdliim. Furxiaan-fer 
merhum, bu hikayeye kaynak olarak iki hikayenin 
mctnini veriyor {Mziahiz; s. 190 -192 J. jtkj hikayo 

do de Mevlana'jim nakletfigi Mi sir halifegiylc; Mu- 
sul em i rind™ bahsedilmemcktedin Ancak kulaktan, 
yahui resmini gfircrek agik olmuk, masallanmizu 
dek girmi$£ir; birkac kere araettigimiz gibi fikra 
ve hikayelerde, zaman ve mek&n degigmesiyle sa- 
hislar da dtgigir. Her halde bir halk hikayesi olan 
bu hikSyeye de Misir halifesiyle, belki de yigitligiyle 
iin kazanmig Musul bcyi, adlan aiulmadan bu 
hikayeye girrnigtir. 

AbbasoguUart Hilafett, Hulagu'nun 695 hicri- 
de (1258) Bagdad'] zapteUtiL-si ve son halife El* 
Musta'Eim bi'llah EbQ- Abdullah b. Mustansir'in 
oldtirijlmcsi iizerine tarihe kunsnugtir. Mevlana, 
"Mesnevi" nin 1 eildinde, Bedevi Aiabin, Bagdad's 
halifcye su g5turmesini hikaye eder ve "Hijafette, 
Abbas oguuannm kiyamete dek dine arka olduk- 
lanru" bildirir; a^ik^a anlagilmaktadir ki "Mesnevi" 
556 dan once yazilmaya baglanmistir. Bu ciltteyse 
Misiv halifesinden bahsediifyor. Mevlana'nm mesh op 
ve mejrebi bakimindan, Misir'da biikiim sUren Fa- 
timi halifelerlnden, hele "Jialife" diye bahsetmtsine 
ihtitnal vermiyorui 



Sahife 302 - 320 



S9C 



ME5NEV1 sinm V 



Musta'sim'm sehid ediimesinden soru'a, Abbas* 
otuBaW halifelerinin otuz besmcisi olan Ebti'n-Nasr 

E'z . Zahir bi emr'iliab Muhammed b. Nasir li din"- 
illali'm oglu ve Dtuz alUnci halife Ebu-Ca'fer El - 
Mustansir bi'llah Muhammed Mansur'un kardegi, 
Ahmed, bir miiddet Bagdad' da gizlenmls, sonra Mi- 
sar'a gidip Mclik'Oi - Z&hlr Baybai^'a siginmig, Mi- 
sir Kaad'il - Kudatimn huzurunda soyunu ispat ede- 
rek 659 Recebinde, El - Mustansir bi'llab Ebu'l-Kaa- 
sim lakabiyle halife ilan edilmi$tii> (1261). Baybars, 
Bagdad hilafetinln tekrar kumlmasi igin Ahmed' J, 
bir ordiiyla Irak'a gander nii§, fakat bu ordu 660 ta 
(1262) MogoUar tarafindan maglup edfloila Ah- 
med de yitip gitmi§, sonundan bir haber alinama- 
migtir, Onun yeruie, Misir'da, Bagdad halifelerinin 
yirmi dokuzuncusu El -Musters id bi'llah Ebu-Man- 
sur FazTin torunu Ali'nin oglu Hasati'in oglu Ah- 
med, El -Hakim bi emr'iliah lakabiyle halife ilan 
ed.ilmi§, 660 tan 701 hieriye kadar (1262-1302) 
halifelik makammda kalmisjir (Islam Ansiklopedi- 
si; EL V. ZeUersteen: Abbasiler Mad, c. I, s. 18-22; 
Rayhanst'iil-Edeb; c, VI, Tebriz-1333 fj- H, ft. 
300-30-1). 

Biitun bu bilgiye dayanarak §u sonuca varabi- 
llriz: 

Mevlana, bu hikayede Misir haJifesinden bah- 
ettigiiie gore V. cilt 660 tan sonra yazilmisur. Misir 
halifeleri, hicbir vakit bagimsiz hukum sttrmemig- 
lerdir, Hikayedeyse Halife, Miisul emirine bir ordu 
gSndemiektedlr. Bu, ya halk mahayyilesinin bir 
mahsuludlir; yahut da ilk Misir halilesinin bir or- 
duyla Irak'a hareketi, bu hikayenin bir dayanak 



MESNE VI SEBHl V 



noktasi olinuslur, Sunu da soyliyelim ki, erkeklik 
giicu iistiin ve du§kun tki ki^inin haltkinda uydurul- 
mu^ bu gesjt fikralar ve halk hlkayeleri coktur. 

3835. Keykubad. III. c. in 1966. b, in s. c Bfc. 

3839, RUstem. 1. c. in 2766. b. in 5. e bk. 

3841. Kafdagi. I. e. in 1393- b, in $ e bk. 

3854. YGsuf - 2>liha - L c. in 118., III. ft in 

3857. Eslnti - Meryem. II. c. in 99. b. nin §. e bk. 

3860. LVH, (Hudld)., LIX. (Hasr) Ye LXI. 
(Saf) sQrelerin 1. ayetlerinin mealL sudur: H 'Gok* 
lerde ve yerde ne varsa, Allf\h'i noksan sifatlardan 
tenzih edcr ve O n dur Iistiin olan ve biikum ve hik- 
rnet sahibi buiunan." tlk misra'da ayet4 kerimenln 
bag tarafi aynen allnmigtir. 

3870. Oniiiide de. XXXVI. sQrenin (Ya Sin) 9. 
ayetinde, mealen, inanmayanlarm onlerine de, art- 
Janna da set cekildigi, gGzlerinln baglandigi, g&re- 
medikleri bildirilir. Beyitte ayetten lafzi iktibas 
vardir. 

3S74-3S75. Yusuf - Zeltha. 3654. b. te gecti, 

3883. Ziil - f ekaar, U. c 2306. b. in % e bk. 

3891. Sirjn. 1304. b. In 3. 6 bk. 

3915. Musa-Dag. I. c. 25 -2S. b. In j, e bk. 

3917, Savagtanoflce yigitiik yoktur. Lokmarfa 
atfedlten, 'Vg gey, aneak iic halde beUI olur: Hilini 



Sahife 303 - 320 



398 



MFSNEVF 5EHH1 V 



M£SNEVf SEfcHi V 



599 



sahibinin hilmi, kizutca, yigidik, savagta, kardeg 
de, ona ihtiyag ha&il olunca anl^ilir" mealbideki 
sdzden (Ahadis-i Mesnevi; s, 98). Beyitte, bu cumJe, 
arappa olarak geger. 

3919, Hamam - Resim. IV e. Jn 800. b, e bk. 

3926, "Oynadi, oyaiandi" dlye cevirdfgimiz 
sS«, meUnde, "rts-gavi kerd' J diye geemektedir ki 
tarn turkgesi, "Gkua sakalligi etti" dir, Bu soz f 
fai'sgada, ahmaklik, akilsizlik anlamma gelir; hayal 
kurmaya, oJmayacak geyler dusunmeye de denir kl 
by da ahmakiiktan meydana gelmektedir, "BhisJnin 
sakali olmak" da, bitine maskara olmak anlamini 
\erir. Insan sakaliyla oynar; ahmakla da herkes 
alay eder (Burban Terc. e bk.). 

3931 - 3942. Bu beyitlerde ahireti ve mucize- 
leri inkar edenlerj, eocuklarm, akit erdiremediklerl, 
akilsizlarm, aslini bilemedikleri, a§ktan mahruin 
olanJarm, giizelligi goremediklerf, maddeye bagla- 
nanlann, ancak bogazlanyla cinsi isteklcrinl diisjun- 
diikleri anlatilrnakta, 3942. beyitteyse VIL sQrenin 
(A'raf), "BagisJamayj adet edin, ozru kabu] et, iyi- 
Jigi buyur ve bilgiBizlerden yiiz gevir" mealindeki 
199. ayet-i kerimesina l§aret edilmektedir. 

3966. 7A\ * RUstem. I. c. in 2766. b. in s. e bk, 
3980. Heyula. Heba da danen Heyula, yunane;i- 
dir, Maddenin esas vasfi olan her sekli, her sijreti 
kabul etmesi kaabiliyetJdir. EsMer, Heyula'yi, tek- 
nedekJ yogrulmug hamura benzetmisferdir; hamur- 
dan, istcnilen sekfflerde ekmek ve ctfrck yapilabffir; 
Heyula da her sektt ve sflreti kabul edi$ kaabiiiye- 
tldir; ancak Heyuia, teknedeki harnur gibi maddl 




varliga sahip degildir; onun, gozle gOmniir, elle tu- 
tulijj' varhgi yoktur; beyaz $eyde bc-yazlik, kara §ey- 
de karalik, nasiJ akilJa anlasilabilirse, KUlli cisimde 
o suretle anlagilabiHi'; bu yiizden de Heyula'ya, ismi 
var, eismi yok Zumrudiiankaa'ya benzetilerek "An- 
kaa*' da denmigtir (Ta'rifal:; s, 173, L c. in 376. b. in 
% e de bk.). 

3995. ten sonraki baghk. "Kim kStUluk ederse, 

kendinc edcr." XL1, Seeds, 46, Ayet aynen abnmi^- 
Ur. "giiphG yok ki Rabbin g&ietir, gorur." LXXXIX, 
Feor, 14. Bu da aynen ahnmigtir. 

3998. Hadis oijirak soylcnen ve "Kardegine 
kuyu kazan, o kuyuya duger" mcalinde bulunan so- 
ze i^arettir, "Kotu dttzfitl, ancak sahibinindir", yani 
o duzene, dii^eni kuran diiger mealindeki ayet-i ke- 
rjmeyi dile getirdigi igin (XXXV t Fatir, 43) mea- 
len hadis sayilabiiir. Tiirkcedekl "Kazma kuyuyu 
kardegin icin; derin, kaz kendin i?ln" atasckzii ayni 
mealdedir. 

4001. Suciui cezasi, o s'jciin cinsltiden. XLIL 
surenin (?Cira) 40, Ayet-1 k^i'imesfnde kotuliigiin, 
su^un kar^iJjgi, onun misli clan cczaya, kotiiluge 
ugramaktjr buyut-ulur; bu ayete igarettir. Arapca- 
-da, "Ceza, yapllan i§in cinsindendir" meallndekl 
atasozu de ayni anlamdadir, 

4009. "Kotiiliige dbnerseniz." XVH surenin 
(Is™) 8, ayetinden lafzi lktlbas var. 

4011. "Rabbimiz, nefsimize zulmettlk," L e. in 
W4 ve 1259. b, in 9. e bk. 



Sahife 304 - 320 



MESNBVf 5BHHJ V 



«02 



METlN 



* "KizklaniH b& t&k»im etttk" ayetinct 

birine egeklerin sehvetani; kuwetini verir; 

birinc de peygainberleftn, mclcikle-ri n 

an]ayt$Mii» kuwetinJ ljagislsr, 

Boston §ehvet havastm atmak viuluktur; 
Heva vs Tievestert Vwtidu$, Peygamber'e 

mahsu3 bir gtiQtur. 

^ehveiten oMiyan ttihuDiiarm, 
jifpam\ ktyatnette dsvqiriliT ancak, 

l t \ It Onda erkek e^ekierin gucu yoktu ama, 

peygamborlerin erligi vardi. 
,,';,; • "j Ofkeyi, gehveti, him birakmak, erliktir, 

peygamberlerln damarina, huyuna sahlp olu§- 

tur. 
U&1% Damannda egek erligi olmayan kiglye 

Tann, ulu beylerbeyi* der. 

r JT Bir 61U olayim, tek Tanri baksrn bana; 

Tann 'dan uzak olan, Tann tapismdan kovulan 

diriden yegdir bu olii. 



* JJevili*, Tiirkte olar&k -'link liemlMned ulus beliler- 
bekej" diye gecerf trni *3ij "peltej" aftziiM kafiyt oJ- 
dngundan ''bik^" dfitfilp "twkff*' llr. 



4030, Bunu erlif in ozii say, obiir erliglyse de- 

risi.. o, adami ceheimeme goturUr, buysa cen- 

netlcre. 
,<ol1 * Hadiste, "Cennet, hoga gitmtyen xylene 

CevrJImtgtir" denmigtir; "CehennemJn de hoga 

giden, istentu geylerle gevriMigi" bfiyiece belir- 

migtlr. 
[*Qi\, Ey geytaci olduren erkek arslan, e§ek ei> 

ligini azaft, akil eHjfini eogalt. 
UC : :? Bunea ulu kiginin aiilayajmadiyi §cy, sence- 

fiOCUk oyuncagi; igte sana er. 
Ltf j'h Ey benim buyrugumuin tadini alan, buy- 

ruguma vefa gosterip can veren, 
kul'-j Sirtidi, onun buyruktan aldigi tadi, §u hika- 

yeden duy, su hikayenin manasindan aula*, 

Padigahm, diyanda bulunatilars bir Inciyi 
goBterip, Bu, nc deger diye vBzirln *Uue 
vernifsl, vearin, iticEnin degerintfe agin stiz- 
lor Koyfemesi, padisalun sumj kir, dbv, ra 
demesi nzeriiif! vteziriii, bujw nasi! dover t 
tirnjim demesi 

i^Fadisah bir giin &vm& gitti; biitun huku- 
met adamlanni divanda buldu, 
ijaHi Q i^iklanmig er, bir Inei Cikardi; hemen- 
cecik voKirin avucuna kodu, 

* Metlnde, il H^aoT cknim det bcyfln-i uift'neTtj" ya*j]- 
ta]?, k^^ilnf+iTKiiiriji, "ma'iieT^" iji aJtjna ince Te kii- 
Cllk yaziyJa "u - (lcr ncst§" aOcU rkicnmi^tlf. Nr?, g^« 
fr, palfjeHli anJamLiitdLr. Ntgtf o liikAjenin mainiUna 



Sahife 305 - 320 



MESNEVT SBBHt V 



HESKBVI SBUHl V 



. _ Nasil bir inci, ne degeri var dedi; vezir, 

yiiz egek yltku altm defer dedi. 
[0 Padisah, dbv, kir 511 inciyi deyince vezlr, 
nasil dover, kirarim dedi; ben senin haznenin, 
malinm iyiligirtl isterim, 

4040. Boyle palm bigtfmoz bir inciyi dSvtip kir- 
mayi, yitirmeyi nasil reva g&rijrum; 

1 Fadi§ah, sozilnu begenmi§ gbriindu; ona 

bir elbise bagigladi; o padl$ab, o yiglt, inciyi 

aldi ondan. 
1 . O comert padisah, giymdigi butun elbiseyl 

de vftziine bagi^ladi. 
l,(X H 3 Bir Haitian sbzle oyaladi onu; yeni olaylar* 

dan, eski sirlardan sbz agti. 
(jpt, , Ondan sonra, isteklisi katinda ne deger 

diye inciyi perdeclnin eline verdL 

fu Perdeci, Tanri tehlikeden korusun, ulke- 

iun ySH degerinde dedi. 
!, ! Ul Dov dedi padisah, kir su inciyi; perdeci, a 

guiie§ kihch dedi, bunu dtivijp kinnak, pck ys- 

ziktir, pek yazik. 
i Degeri ni bir yana birak, gu pariltisina bak; 

giinduz isigj bile ona viymada. 
i t ■ .," Padigah haznesfne dii^nian olup da onu kir- 

m&ya elitn nasil varir?* 
UCL^ Padisah ona da elbise verdi, maagim art- 

tirdi; agzim acip aklim bvdii onun. 



4050, Bir zaman so lira bir beyin eline verdi in- 
ciyi; kunanm sinayan padigah gene bir baska- 
sina verdi o inciyi. 

i '" L ' I O da boyle sbyledi, s&z buydu ancak, bOyle 
gidiyordu, herkes bu sozu soyliiyordu; padigah 
her birine elbiseler verdi, ihsanlarda bulundu. 

,4 r ".'V, Elbise paralartm arttirdi padigah,, o ha&is- 
leri yoldan cikardi, kuyuya atti. 

.,(:--■: Elli, altnus bey, hep boyle aiyledi; hepsl 
de birer - blrer veaire uydu. 

L ,c'jl, Diinyanm diregi taklittir ama, her mukal- 
lit de snianma yuziinden rezil-rilsva olur-gl- 
der. 

inctain, e!den ele dolasarak sommda Eyaz'a 
gelm&si, Kyaz'm onl&ra nymamast ; padiga- 
hm mala, mUlke elbisfsye aJdaninamasi, pa- 
diganm diisfenle onlan smadiguu airfayip 
"o yamlaniarai akillarcni ijvdilfcunc kasi- 
mamasi."* Muknllai JHUsliimaii saymak 
yerindc ohu* ma? At olarak mukalHt de 
"inaucnula d^yanir" ve auianmalardan 
escnlikle kurfailur; fakat mukallittc gitiit 
goronlerin dayanci yoktur; ancak Allah 
korursa. o baska. £tt nlt & ger^ek blrdir; 
onnn da birsok saddi, beiwerf ^ardir; mu- 



LkiMti misra-', niciLiK.v' 
dUacltilailf. 



■KS" tie bwiiiyor; "Key" olarelt 



|:n: ; li:-.-l!t "ve medh^i akl" dan aonrs, karSilBfiLTmada, 
ilsle, "muhtlAn" sfli«, dordhncii utitra krnannR Jft, 
bn sBzden bouts gelaiesi geTelien **(» mtkr -o imtihsu 
kl key Jtvi bijrd" oltmlesl FdsiLiDif,. "acb*t Ifuped 
bcr-od i'tilraad t« mn tallid'* DOsltrJuia «st« ?l»ilnii3- 



So/iz/e 306 - 320 



W4 MESTN'EVI SEHH1 V 

iiallil a ziddi taiuyamaa, b« yiizden de gcr- 

£ eg] »ejemei, Ama o ger^e^] tanunasa bile 

gercek, oua yardim goziiyle bakarsa o tam- 

idu/IiL-, iriuliiiilklt- rfyan vermes. 

L,p^«s Ey Byaz dedi padL§ah, bu parlakiigiyia, bu 
giizelligiyle ne eder §u inci? Sen hi^ soyioni- 
yorsun. 

Eyaz, soyliyebileceiimden de artik degeri 
var dedi; padigah, Syleyse dedi, gimdicek a J, 
dov, un - ufak et §u inciyk 
W i Eyaa'rn yenlerinde ta$]ar vartii; tezce o in- 
ciyi lundi, uti - ufak etti; bu hareket, dofm go- 
runmustii ona. 
>y ',0'U Devletli talihi yaver dmustu da o e§in<? 
az rastlanir firsat ellne gecnugii*. 
,t VJ O tertemiz er, yahut da bunu ruyasmda 
g5rmii§tu de yeniue, koltuguna o iki ia§i al- 
misti. 

4060. • Hani Yusuf gibi.. kuyu dibindeyken i 5 i- 

nin sonda neye varacagi Allah tarafindan acil- 

misti, bildivilmisti ona. 

ttQti Fctih, ttstiinlUk, klme haber yollarsa, onun 

katinda murada ermek de bJidir, erniemck de. 

. Kimin payandasi, sevgiliye kavu§msksa, 

ne diye kmbp bozulmaktait, saltan korksun? 

lyfden iyiyc- kai^sindakinj mat edecegiri 

bildikten soma atm oliimii de saemadir onca, 

filin olilmti de. 



MZSNKVI SEHHl V 



SOS 






Bu bej-it. ycri I$*wt t( ii] CTek k*rflj af tirmima kena 
J?A*ilKn;tir, 



l#M< At arayan biri, atim alip gGturmeye kalkig- 

sa, al - gotiir der; 5nUne dugecek at degH ya, 
*4®yj Insamn atia soyda$ligi olur mu? Ati sev- 

mesi one gefmek icindir. 
uOfefe Sekiller i£in bu kadar zahmet cekme; ge- 

kil ba? agrisi olmaksizin anlami al. 
LtOlj^ Zahit, i§in sonu nereye varacak, hall, so- 

ru - sayi gunij ne olaeak diye gama duger, 
LOfai Arifierinsc, ba5Iang1cta.11 haberleri vardu* 

da aonu diigdnup gamlanmaya aiding bile efc- 

mezler. 

L,ft3Avifte de once korku vardi, iimit vardi; 

aim isin onUnii aiilayiricii ikksini de sildi-sii- 

purtiu, 

4070. Goidti ki onceden mereimek ekmij; ne bl- 

fecegini anJadi, bildl artik, 
lfi'1 f Ariftb 1 , korfcudan da kurtulmugtur; umit- 

ten de.. H;ikk'in kilici, hay-huyu ikiye bol- 

mugtuj*. 
H <"-. Once o da T&nfi'da.n korkardh, umardi; 

korka yok oldu, o umit de aejildi - gittt, 
l^A^ O giiael inciyi Eyas kinnca, beylerden yiiz- 

lerce feryat koptu. 
,,:-'i, ^ ne pervasizhk diyorlardi; vallahi bu 

i$i Id aria topdolu inciyi kiran kafirdir, 
L,t.)'. O toplulugun hepsi de padi^ahin buyruk 

incisinj, biiglslzllk, korlUk yiiziinden kirmigti. 
i ■'-■■>>- lt:rinin degerlyle sevginln sonucu, ne diye- 

hatirlanna gelmemis, ortuJu kalmi^U? 



Sahife 307 - 320 



i 



aw MESNE VI $ER!lt V 

Beyle rin, niye kirdm diyo Eyaz'i 

kmamakiri, Eyaac'm unlara 

ccvap vermcai 

j,j[:^: Eyas, a ad -sail sahibi ulular dedi; padi- 

gahin buynjgu niu daha tyi, daha degerh, ind 

ml? 
, ,r hC Tann iqiti soyleyin, sizce padigahm buy- 

rugu mu daha iyi t §u giizel inci mi? 
:,'.'. -■■■■'! Slzln goaterinfz incide, padigahta degil; 

kiblenfz gulyabani, ana yol degil, 

4QS0. Ben padfgahtan yuz sevirmem; mugriK 

gibi tasa - topraga yuz tutraam. 

J^OSJ GUzel bir taai seQip padijahm buyrufunu 

yerine getirmeyen canda hi^bir deger yoktur. 

uCfe', GUI rankli tagi at ardina; akhru o ta§a 

renk veretie tak da gaginp KaL 

U0£ : Gir dgjeye, gal testiye ta§i; kokuyu da 

ate$e vur, rengi de. 
L|WLf Din yolutiia yol kesenlei'den degilsen, ke- 
nlar gibi range, kokuya tapma. 
i : ' O ulular baslanni egdiler; o unutuga, can- 
la - gontille bziir aramaya koyuldular. 
i ■ ■! Her birinin gonlundc jKJzferce ah, o cag- 
da duman gibi ta gbge agmadaydi. 

Padigah, tapimdan su agagilik ki§ileri 
uzaklaftir diyc kocalmi$ cellada buyruk venal. 
11 . & Bir ta§ igin buyrugumuzu kiran gu aga- 
gihk kigiler, nasil olur da benim tapimda di- 
van dururlar dedi; 



HESNEVl StRHl V 



GOT 



^DS^ Bu bozgunsular kafcnda buyrugumui, bo- 
yah bir ta§ pargasa icin hcrlandi, tutuhnadi - 
gittl. 

Padisahin, Iwylerin oldiliiameslni dllemesi, 

EjiiEin padigafrn tahtt Sntiade,, ey alemta 

padi<jiiiu, ba^iijlajiiak daha ycrinde diyo 

oidara fffffaat etnieai* 

4090. Bunun uzorine merhametll Eyaa T yerlndere 
sicradi; o ulu" sultanin tahtmin oniino kosUL. 
M^i * Bir secde etti, sonra kendi bogazini tut* 
tu da sen dedi, fiyle bir Kubad'sin ki gj&kyuzii 
bile sasirmig sana. 
^L«7 Ey devlet ku§u, devlet ku^lan, muttalugti 
senden elde eder; her comerde oomertllk sen- 
den gelir. 
I.<f f !j. Ey kerem sahibi, dunyanm keremteri de- 
senln bagigma kat^i yok olur. 
,, i-Ey guzel, kizd giil seni gordu de utan- 
cindan gomlegini yirtti. 
lj> ""V Senin yarhgamana karsi yafligamarun gd- 
ku tok, senin bafgilatnana bagtglama hayran. 
Tilkiler senfn affina siginmislar da arslana ust 
ohnuslar. 

1 Senin buyruguna knrgi pervasiz davranan, 
bafiglamandan bagka neye dayanam? 



• "Xf Akntin pudijahi'" cilllllejl, tn rjLiastirlilJldi slth 
•• MeLinde "uIm" TUrL?*, "uluff" olnrafc e«CiyOT- 



So/iz/e 308 - 320 



i 



«os 



HES^EVI SERHl V 



hZ u .' J - Ey bagigJama rnadeni, §u suglulann gaflet- 
leri, kustahliklan, senin bagiglamanm coklu- 
gundan, bolhigundan. 

U(j^£ Gaflet, her zanian kustahhktan, meydsma 
gelir 1 ; ululama, g&zden k'uiii agriyi giderir. 

4095 Gafletle k5tu bir buy elan unutmak, ulu- 
lama ategiyle yanip gider, 

-4160- Onun korkusu, uyamklik, anJayig verir 

insana; bir insamn gonlttnden yanilmak da 

sicrar - gider, unutmak da. 
j| |C I Yagma eaginda, birisi gelip hirkHsini alma- 

sin diye uyumaz insan, uyku tutrnaz ingani, 
(^ tC 1_ Hirka korkusuyla bile uyku kacarsa can 

korkusuyla unutma uykusu nasil gelir? 

> " .: * "Unutup i$lediklerimizden dolayi suclu 

sayma bizi" fiyeti buna tanik; guirku bir baki- 

ma unutmak da sue, 
UIW. Gunkli unutan, onu butun deyimiyle ulula- 

maim stir; yoksa savagta nasil uykuya dalar 

insan? 

S Uriutmak, caresiz gelir - cat ama, insamn 

da unutmamak 1cm sebeplere sarilmaai elinde- 

dir, 

Cunku insan, Tann'yi ululamada gevsekJik 

gesterdi mi, bundan ya yamlma dogar, ya §a- 

sirma. 
\,W 4 Hani sarhos giM.. sarhoslukla einayetler 

yapar da sonra ozriim vardij kendimde degil- 

dlm der. 
'.;!'.•. Der ama ona da a kotulUk isliyen derler, 

o ickiyi sen, kendi dilegink Jctfn. 






MESKEVI SBRrt V 609 

j-ite 1 -} Kendlnde olmayig, kendiliginden gelmctli 
sana, onu sen cagirdin; o dilegi de sen diledin. 

4110, Sarhoshik, senin dileglnle sana gelincsey- 

di, onu sen eaUsip elde etmeaeydln, can sakiysi, 
senin ahdini korurdu, gozetirdi. 
i^'l Sana arka olurdu, senin adma o oiiir 
getirirdi.. Allah savha^miun kiicuciik su^um, 
yanh^ina kul olayim, kolo olayim ben. 
UV L Ey Tann, elde edilen horsey senden; bu- 
tun alcmin bagisjamalari, aenin bagiglamamn 
vuran i^iginda zerre. 

k'tS * Bagislamalar, senin bagtglamani 6 ver- 
ier; "Ey insanlar 1 " derJer, "Sakmin", ona es 
olamaz. 

UllL, Canlanra sen bagigla, hem de kovrn^ ia- 
pindan onlan; a muradma ermig er, onlar da- 
magimn tadidir senin. 

ijU'j Merhamet et; senin yuztinu goren, senin 
aci ayiiligini nasil ceksin? 
it' y Aynliktan soz agiyorsun; ne yaparsan yap 
da bnnu yapma yalmz, 

LjU'j Senin tuzafina tut.iilup ytjzbinlerce oliim 
acisum tatmak bile, yuzUnii gormemeye, sen- 
den aynlmaya benzernez. 

; t U^ A suglulann feryadma yetisen, ayrilik 
aciligmi ei-lerden de uzaklastir, kadmlardan da. 
Ll', c ] Sana kavusma umtdiyle oliim bile ho^tur; 
ayniiginm aeiligj, ale^ten de iistiindiir. 

4120. Kafir bile kavurucu ate^in icinde, bir 
bana baksaydin der, ne gam cekerdim, nfi ka- 
savet. 

■ ft 39 



Sahife 309 - 320 



MO 



HKS'N^VT $EHHl V 

^jj.J CUnkii o bakig, tautiln agnlan, sizilari, bU- 
tijii yaralan, bereleri tatblastirtf; biiyiiciite- 
rin kesilen eJlerinin, ayaklarinm kan pahasi- 
dir o bakig. 






(5 E R H) 



4025. beyitten sonraki bashk, "RizikJarm bte 
taksim ettik." XLIIL surenln (Zuhruf) 32. ayetin- 
den. aJiniiu§tir. 

Baghktaki ilk beytln ttstune, ImdSdullah §cr- 
frinde, ku£uk ve ince yaiiyla "Jn bcyt es Hadikaest" 
,yazilrm$sa da beyit, "Hadika" vezninde olmadigl 
gibi ba^kklaiida da bu beyte rastlanmamukladir, 
Jklflci beytin, Nizami'iiln "Mahzon'ul - EErar" mdan 
abndigi kaydedilmistir (s. 241). Bu kayitlar yanlig 
■dugiirulmiig, ilk beyit "Mahzen" dendir, ikind "Ha- 
dika" dandir. "Mahzen'Ul - Esrar" dan alman beyit, 
"Der mertebe-i Ademi ber digcr carweron" boiumun- 
dedir (1st. lOniv. K. F. Y. 249; 13. b). 

4031. Cennet, ho§a gitmeyen seylerle..., IL c. in 
1835. b. in ?,. e bk, 

4035. beyitten sonrciki hikaye. Attar'in "Musi- 
bet -Name" sindc gecer (1st Oniv. K. F. Y. MUzef 
1315; 94. b). 

Attar'm kisaee anlattigi hikayenln ttirkgesi 

sfudur: 

"Eyaz'in elinde, degeii olciiye sigmaz, kiyasa 
gelmez lal bir kadeb vardi. 



Sahife 310 - 320 






fiia 



MESNFVl SBJtHl V 



Padigah ona, gunu vur yere dedL Eyaz, kadeh i! 
yere atti; kadeh, yiiz pareadan da daha fazla par- 
es ya aynldi, paramparga oldu. 

Huzurda bulunanlar, askerler, bu yiizden sesir- 
dilar, soylenmeye ba$ladilar; hcrkcs, bu hareketi yti- 
isunden onu sugJu buluyordu. 

Herkes, a sa§kin diyordu ona; bunun degerini 
Tanri'dan bagka kimse bHmez. 

Utan, hfiyfc degerli birgeyi ustun gormedlil, 
kstdm, bcrladui onu, 

Padigahsa, bu hareti yuzijnden gulumsiiyor, hal- 
ka kendisini his umursamaz gSsteriyordu; o cegit 
bir tavir takmmisti. 

Eirisi, a kole dedi, boyle, diinyayi aydinlntan 
kadehi neden kirdin, ne diye boyle hor-hakiyr- 
gowJun? 

Eyaz dedi ki: Bu padi§ahm formamm yci'ine 1 
getirmek, bence, baliktan Ay T a dek, her^eyden us- 
tlindur. . 

Sen kadehe bakmadasin; bense candan - goniil- 
den, padigahm buyruguna bakmadayim. 

Kulun, buyrufa uymasi, daha iyidir; kadeh de 
nedii 1 ki? Can feda etmeye emir verse, onu da fe- 
da ederim." 

§ems-i TebrM dc bunu, "Makaalat" mda an- 
latir: 

"gab Mahmud, perdeclye bir inci verdi, Ferde- 
ci, veziri taklid edei - ; hele padi^ahin ikramlna naif 
olmug, padi§alim f onu begendiginl duymugsa, vezir,. 
perdadye, bu Inci iyidir demise, Fadisah, perdedye- 






MEmKVl Willi ll V 



013 



jyi, guzel bir inci mi diye sordu. Perdeci, iyi deme- 
nin de yeri mi dedi; iyi deinek, edebe aykiri; yuz- 
binlercie defa iyi ve guzel; hele padisah begendik- 
ten sonra, Padisuh, simdlctJk dedi, kir §unu. Per- 
dcci, nasil kirabilirim, vezir, padigahin mulku bu 
incinin degerinin diirtte birine deger dedi; bu, ha- 
iztnede saklanmaya layik; vall&hi hazmeye layik bu, 
Padigah, gijzel soyledln dedi; ona elbise jhsan etti, 
maa§itii arttirdi, inci, elden ele geze - geze Eyaz'in 
cline geldL Padigab, iginden, ah Eyaz'im da bu 
sb'/.u soylemeseydi diyor, sonra, ne yapalim, soylese 
<ie hog diye kenditil teselli ediyordu, Eyas* 'a. giizd 
.bir Jnci. degJl mi dedi, Eyaz, evet dcdi, guzel; bagl^a 
bir soz sCyloinedi. Pudijah, kir bu inciyi emrim' ver- 
■di. Eyivz, bunu ruyasuida gdrmugtu; kollugunda iki 
ta§ oklugu halde huzQra gelmisti, Tafilan CJkanp 
inciyi kirdi; paramparca etti. Tapilardakiicrden ah, 
boyle degerli inciyi, kirdin diye bir feryattir koptu. 
.'Eyaz, padi§ahln buyrugu bundan da degerli dedi, 
Hcrkes ba§ini egdi; bu sefer, iclerinden ne yapf.ik 
biz diye yiizbinlerce feryat yucelmeye bagiadi. Pa- 
di§ah, hepsinin de boyunlannin vundmasini cellat- 
~Jara emretti. Eyaz, padigahim dedi; bagi^laman, da- 
ha da yerine." (Konya, Mevlana Myzesi K, 2154/409, 
-s, 127) 

Gkiruluyor ki Mevlana'nm hikaycsi, §ems'in 
nakline uyinaktadir, 

4060. Yfisuf-Kuyu. I. c, in 118. b. in §. e bk. 

4091. Kubad. 111. c. in 1966. b. in S . e bk. 

4103. "Unutup ]§lediklerimizden dolayi..," IL 
ssurenin (Kakara) 286. a^itkiden aynen aliiimi^tir. 



Sahife 311 - 320 



m 



MESNEVl SERHJ V 



Tekinll ayetin meali sudur; "Allah, hicbir klmseye 
giicuiiun yebeceglnden f&zls. birgey teklif etmez. Her- 
kesin kazandigi sevap kendisine ftlttSr, etde ettlgf sue 
gene kendisine ait. Rabbimi*, toizl muahaze etme 
utiulXuysak, yalmt yanildiysak. Rabbimiz, bize agn* 
yiik yukleme bizden Oncekllere yiikledigin gibL Rab- 
bimiz, yukleme gUcuirauzUn yetmlyecegi geyi. Ba- 
gigla bizi, yarliga bizi, aci bjze, sensin yardimcimiz, 
artik yardim et bize inanmayanlara kar§i," 

4113. "Ey insanlar, sakmin," IV. sirenin (Ni- 
sa'J l. F XXII. suramin (Hac) 1, ayetlei'inden aynen 
alumii$tir, 



.*. 



M E T 1 N 

* Firavuti biij uriiicii oldiirtccegi fEigdu on- 

lar, "Zaran yok; biz Kabbimize donorii" 

dcdilBT; Imtmn tefslrl 

yii • "Zaran yok" nai'asmi gOk bile duydu; 

jgokyuzii, sanki o savlicana bir top kesildi. 

,i Firavun'un -vurusu zarar vermez- bize de- 

diler; Tanri'tiin lfltfu, bagkalarmin kahnndan 

ustundur. 
,,i_. Ey insarilann yollarim azdiran, simmizi 

bDseydin, anlardm ki bin kendlmizi zahmettem 

kurtariyoruz a can gozu koc 

* KendinG gel de bu yana yakla^ gu eTga- 

nun "Ke^Ke toplumum bilseydi" nagmesinl ca- 

Jiyor. 

,l,i Tann vergisi, bize de bir Firavunluk, bize 

de bir sultanlik verdi; ama senin Firavunlugun, 

senln sultariligin gibi gecici degil. 

i'V) ■ Ky Misir iilkesine. Nil nehrine alclatian, 

basin i kaldir da, oliimsuz, ulular ulasu sultan- 

kgi gor. 
L, 1 1 i Su pis hirkadan vazge^sen Nil'i de can 

Nilinden bogar - gidersin. 

■ ', ' A Firavun, kendine gel de Misir'daii el 

£ek; can Misnnda yuzlerce Misir var. 



Sahife 312 - 320 



GIG 



nHisrv-ivT JERKU V 



MKSrtKVl SERHl V 



en: 



4130, * Sen haiku ben Rabbi m deyip dumyor- 

sun ama, bu ikl s6z lie demektir, nedlv? Ha- 
berin bile yok. 
Uijj Rab olan, yeti$tirip gelistirdigi ki§Iden na- 
sil titrer. Ben diysn nasil olur da bedene, cana 

baglanir? 

LjIS'L ^te bak, buracikta ben diyen biziz, ciinka 
benlikten, benden kurtulmusuz; belalarla, si- 
kmtilarla dopdolu benlikten vazgecmi§iz, 

US3& * O ben deyig kutlu gelmodi sana. a kSpek,. 
bizeyse "Kahu mtihUi'lenmig" bir devlet garabi 
oldu. 

Li I V-i Bu kin guden ben demen olmasaydi, bize 
bu ccsit bir gUzel devlet giinegi nerden vura- 
cakti? 

Hl; r Sukrolsun ki geciei yurttan kurtuluyoruz; 
su daragacinda Sana bir ogiit veriyoruz, 

Lj'ii ♦ SldijrUldQgumuz daragaci, Burak'tir. bi- 
ze, elbisedir; senin saitanat yurdunsa aldatis- 
tir, gafJettir. 

1 Bu bir yagayigtir ki oliim gibi goriinur, 
oKimde gizlidir; a olumse ya§ayi§ kabuguyla 
gizli. 

UWi* Igik ate$ gSrunmede, ate§ de i§ik,. yok- 
sa dlinya "Aldanis yurdu" olur muydu hig? 

It 1 3 s ) Kendine gel, tealik etmc, once yok ol; 
dolundun mu, dogudan ba§ goster, dog, i$it 

4140. Eze] benlJfiyie gonul gagirdi - kakb da ge- 

ciei benlik sofuk goriinmeye basaku, bir su$, 

bir ayip kcsiJdi, 





|_i 1i_| li O bensiz benlikle hog bir hale geldi can;. 

dunya benliginden sicradi - gikti. 
L,IL,}. Benden, bunlikten kurtuldu da simdi ben. 

oldu; aferinler, bu sikintJSiz bene, benlige. 
mti3 O kacmada, benlik du§mti$ onun pe§ine;, 

onu, onsiii: gormu^ de ardmdan kosuyor. 
U\UU Sen onu istedikce o seni istemez; ama 61- 

diin mu, istedigin, seni Jster. 
mu^ I>iri olduk^a oiu yjkayin yikar mi seni? 

Sen istedikce Istedigin, afar mi seni? 
iflUi.- * Bu konuda nkil yol gorebilseydi, Fahr-1- 

Raul, din sirjarmi bilirdi. 
\^\^'J • Fakat tatmiyan anlamaz demi^ler; omut 

Icin de onun akh, onun hayaliere k&pihsi, §a§- 

ktnhgim arttirdi ancak. 
Liiij'; Bu ben,, du$iinceyle nasi! aciga eikar? O 

ben, yokluktan sonra a^ilir, meydana ^ikar. 
]jiLi9 * Bu akillar, aragtirma yiizijnden, huiul 

cukuruna, ittihat u^urumuna duger. 

4150, A yakinJa§ma yiiziindGn gune§in i^iginda 
yok olan yildiz gibl yok ohnus Eyaz, 
h r ^>'Ne huluUe, ne ittlhatla suianmiyan dust r . 
hatta sen, erllk suyu glbi beden keailmi^sin, 
U'^t Bagi^la, bagi^lamak senin sandigindadir; 
lutufta en ileri gidensln sen, herkes senden gc- 
ridedb'. 

J-L*i J * Sen padisahsin, "01" buyrugunun sulta- 
rusui, ben kim oluyorum ki bagigla diyeyim? 
UA .jBiitun benler, setiin eteginc sanlmij; ben 
kim oluyorum ki seninle beraber olayim, aanst 
e&it jfayilayim? 



Sahife 313 - 320 






tflS MESNEYI SERHl V 

* Eyflji'in gefaat ediste keudislrii fiuettl foillp 
bu sue yiiziiiidon Mir dllemesi, onir dile- 
mede de kemiisini snyln bilmosi. Bu simklik, 
padJsahin ululugunu biknekten meydana 
gelSr; gun Mi "Ben Ahah'i en fazJa bilenj- 
nizim; o yiizden de AUah'tan en $ok korka- 
xumzim" buyrulmugtur, YUee Allah da "Al- 
lah'tun bilgtti kullan korkar ancak" der. 

,1 s * Ben fcim oluyorum ki dostlukJa, nierhii- 
metle dopdolu olana acimayi ogretmeye kal- 
kigiyorum; bilgiylc dopdolu hilim sahlbine yol 
gcstermcye girisiyorum? 
I. 1 - „ YUzbinlerce silieyi hakettim; beni sitlelerle 
eKsen hakkin var, 

Kim oluyorum ki sana birsey bildirmeye 
kalkisiyorum; yahut da kerem, IQtuf $artim 
hatinna geUrmeyc £aIi&iyorum? 

- Sen in bilmedigin nedir? Diinyada, hatinn- 
da otmayan gey nerede? 

' Sen de bilgisizlikten am in; bilgin de h bir- 
§eyi unutmaktan, ondan binscyin gizlj kaJmasin- 
dan andir. 
■4160. Eir hie olam tuttun, adam ettin; onu gii- 
neg gibi lsiklarla parlattm. 
Li'vi Defil mi ki adam ettin beni, yaJvanrsam, 
kereminden yalvanglanmi dinlc. 
,ii Benden meydana gelen yalvarigi da sensin 
meydana getiren. 
1 ,1^ Degil mi ki gu yurt, benlm pihmdan-pir- 
hmdan bosaKh; evde ya§ - kuru, ne varsa be- 
rtim def il. 




MtSNEVl SEEHJ V 



61* 



,,J Duayi su gibi akitan sensin benden; bit- 

kisini de bag)§la, kabul et duayi. 
i,lt-*r Once duayi gonliime dolduran sensin; so- 

nunda da sen kabul et duami. 
J^lbt. Kabul et de &lem padlgahi, kulunun hati- 

riycfn suglulari bagi^ladi dtyeyim, 
i-i': ■ Kendini begenmig biri olan ben, bajjtan- 

basa deittim; padiijahim, her dertliye ttag ver- 

di, her dertliyi iyi ettf. 

U'i% * KotuliikJerle dopdolu blr cehenemllktlm; 

onun lutuf ell cennetlik ettl, Kevsere kavu§- 

turdu beni, 

Cehennem, kind yakar - yandinrsa ben. 

yanan organlan bedende tekrar bitiririm. 

4170. * Kevserin igi nedir? Her yanan kl^inin 
yaruma organi, onun ytSsunden biter, sa^alir. 

.' - I Kevserin her katresi, kerem inden bir tel- 
lal kesilir de baginr; cehennemde yanan or- 
ganism tekraf bi(:iPir, sa*altir)m ben. 

U ' . Cehennem guz goguguna benzer; Kevserse 
baha^ gibidir ey gul bah^esi. 

Lj1 jj * Cehenom, Slilme, meanr topragina ben- 
zer; Kevserse Sur'un ufurulmesi gibidir. 
i, ( i'"iEy cohennemde bsdenleri yananlar, Tan- 
n'nm keremf, slzi Kevsere fekmede, 

',,\'i'. * "Halkj, benden faydalansinlar dlye ya- 
rattim" sOzUnd sen iutf ettin de buyunJun ey 
daima iste - gugte olan diri Tann*. 



Du tc Liinrfjin som-tkl be/It aTipca ye afrs^a mElkm- 



nu'dir. 



Sahife 314 - 320 



4Q2P Mt'SNEVl SIJtHj V 

Uftt * "Ben onlardan faydalanayim diye dcgil" 
soitu, senin comer tligindir; butun noksanlar, o 
comevt Hide diizelir, tamamlanir, 

. L P j ■- Bagiijk su bedene tapan ItuUann suclanm; 

bagiglamak denizine toagiajayig, elbette daha, 

dogrudur, dtfha yerintiedii'. 
E^lfS Halkin bagislamalan, lrmaga, scle benzer; 

hepsl de kcndi denizine ko^ar, kavusur. 
^jlCj Bagiglamalar, her gece §u goniillerde ko 

par; giivercin gibi sana ucar a padlgahim. 

4180. Gene sehei' cagi oniari ugurursun, geccye 
dek 5.11 bedenlere hapsedcrsin 

bi^j Aksam eagi, bir kere daha, o sayvanin, 
o damui a§kiy]a Kanat cirpip u^arlar, 

h ifii Bedenc bagJannna ipini kopardilar mi, sa- 
na senin tapina gelirJer; gunkii senden devlete 
ererJer. 

Li "Si * Bag-agagi geri donmekten emin olarak 
havada, "Gercjekten de biz h O'na ddnenleriz" 
diye kanat eirparlar. 

U" wt, • o keremden de "Gelin" scsi gelir; o 
donii§ten sonra hirstan, gamdan birsey kalmaz 
-onlanda. 

Ltt«6 Ey ululnr dei\ dtinyada cok garlplikler 
■gektinhi, kadrimi bilin. 

4 fi[- Naz]a esrik olun da su agacimic altina 
otururt, upuzun uzatin ayakJariiuzi, 

u'S-.' Din yolunda sikintilar ceken ayaklariniz), 
4LtinisU3 hurilerin kucaklarina, ellerine uaatui. 



MBSNEVl SERHt V 



631' 



bt$3 O merhametli hurJler, bu sGfiler seferden 
donduler diye gtfzleriyle birbirlerine fgarel 
ederler. 

Ljlg^l Tertemiz sufiler, giineg igigi glbi bJr za- 
man, topraga, pislige dii^tiiler derlcr, 

4190, Pislikten blr belfrti bile yok onlarda, ter- 
temiz gerl geld iter; giineg lgigmifi yiice gil~ 
ne§ deginnisine domisu glbi hani. 

M3I Ey ylice Tanij, bu sutlular da baslanni di- 
va ra vunJular. 

L,19'1 Padisahin oyununda mat oldular ama yap- 
tiklan yanhs f^leri, i^ledikteri suelari anladdar.. 

ulTi §imdi, ah ederek, ey lutfu suglulara yoi 
gc-steren dlyerek yiizlerinj sana ?&virdiler. 

L» f ^lf Koy yolunda kirfenenleri, tez, bafiglama 
Firatindaj yikamlacak kaynakta yika, ant. 

S O uzun stamandir Jglenen sultan yikansm- 
lar da temizlerin safinrla namaza dursunlar. 

iilSU* Simra sigimiyan o saflarda, "Eizler ss.fr 
kuianlaria" lsjigina batsinlar. 

l(I^1 $d?,, bu hall anlatmaya gelince: kalem do 
kinldi, kagit da yirtildi - gittl, 

tjI'JiHic deni2 bir kaba sigar mi? Arslam blr 
kuzu kapip gdturcbilii mi? 

-' f,J| ' ' Ferde artlindaysan, perdeden gik da sagi- 
lacak padigahllgi seyret, 

4200. Sarhog topluluk, senin kadehini kirdi ama, 
scnin ylizutidGn sai'hoj olamn da azrii var. 



I 

So/ii/e 315 - 320 



«ai 



MESNFVl $ERlil V 



HESNEV] gERHt V 



623' 



U2£ | Onlann sarhoglugu devMle, malla degil; 

ey i£i - gUeti tatk, senin sarabmla Earhos cxdar, 
^Jfil A padigahlar padiBahl, onlar senin has 

sarhoslarindir; a bagisfayici, bagigla sarhosunu. 
It] ■ Birine benim deyip soz soyledigin zaman, 

bu Gzdllktekl tadin sarhoglugunuj yiizlerce ktip 

sarap veremez. 
• . ■ , * Degll ml ki beni sen sarhos. ettin, had 

vurma bana; seriat, sarhosa, sarhogken had 

vurmayi caiz gorrnez. 
,, i&S Akhm ba§ima geJsin de o zaman dov benl; 

ama zatl akhm bagima gelmiyerek kl benim, 
A lfituFlar sahibi, senin kadehinden kjen, 

ebedi olarak akildan da kurtuldu, dovtilmeden 

de. 

. Onlar, sarhosluklarimn yoklugunda ebedi 

olaTak kahrlar; stain sevginizde yok elan, bir 

daha ayihp kalkamaz'. 

LutCun, keremin, gonlumuse der ki: Yii- 

rfi ey a$kimizm ayramna renin olan, 
- " Sinek gibi aytammiza dU§tun; a sinek, 

sen sarhos degilsin; sarabin ta kendisisiti sen, 

4210, A sinek, aMiabalar bile senin yiiziinden 
sarhos olurlar; elinku sen, bal denizine at sue* 
medesin. 
Ul II Daglar bile zerreler gibi senin yuziinden 
sarho| olmus, Nokta da sanin elinde, pergel 
de, gizgi de, 
L,i.iJ_ Halkm titredigl fitne, senden titremede; 
her pahak inci sence ucuz. 



* 1 J li bey it arap^adir. 



J t !i- Ey can, ey clhati, Tann bana bea ytiz 
agiz verseydl de seni anlatsaydim. 
viN., Oysa bir agaim var; ey sirian bilen, o da 
sendee utancindan kink - ddkiik. 
U .| : - Ama yokluktan daha da kink - doktik ola- 
mam ya; butUn bu ummetler, onuu afzindan 
pkip gcldi. 

\, :ii L . Yuzbinleroe gayb eserleri, Tann'mn Itit- 
fuyla, ihsanjyle yokluktan si^rayip ciktnayi 
beklemeda. 

(jU > Easim senin havanda dtfnmede, ey kere- 
mine kurban oldugum; senin oziemindir basi- 
mi kagiyan*. 

LtWt Seni ozfememiz de senin dllegtnden; nerde 
btr yol alan varsa Hak cezbesfdir onu cektp. 
yuriiten. 
i-ii'j Toprak, yel olmadan havaya agar, tozar 
mi? Deniz cdmadikca gemt, ayagim yala basar 
ml? 
4220. Ab-i hayatin kiyismda kimse olmez; se- 
nin suyuna kargi Ab-i hayat tortulu blr suca- 
gia 

;, ;;.| Ab-i hay&t can kiblestdir dostlar; bag- 
boatan suyla ydgerir - giiJer. 
;,; | A^kiyla oliimii l^enler, agkjyla dirldirler; 
g6nUHerini sudan da cekmi§lerdir, hayat su- 
yundan da. 

Senin a$k s^^yun ( lutfunla elimize gectl de 
Ab-i h ayatin kadri kalmadi blzce. 

• j&eritte, "Et Idkaftici-ja tu mlgerdcd seretri' 1 nnsra'i rtdji,. 
"mlgierfed" MlibnUn sJtin*, knrfil^lirmadn "mthJred" ja- 






Sahife 316 - 320 



,^24 MEK4£VI &EBH1 V 

[j'n.l, Ab-i hayattan her can tazelik bulur; ama 
sen Ab-i hayatm da Ab-i hayatism. 

U155 Her solukta bir oliim verdm, bir tliriluin 
benl de o keremfti neler yaptigini gordtlm, 

u£U= A Tanri, dlrilecegime Sylesine Euveneim 
var ki su eiiim, uyku gibi benee, 
4^ * Yedi deniz, her an bir scrap olsa, a su- 
yun suyu, sen Milan kulaklanndan tutar, var- 
lik alanine geker-getirSrein. 

hUg Akil ecelden titremede, agksa seviiac icin- 
de; ta§, kerpig gibi yagmurdan korkar mi hig? 

\_, ,j*| Bu cilt, Mesnovi'nln beginei cildi; can go- 
gunun burglarinda bir yildiza benziyor, 

-3230, Yildjzi tamyan kaptandan ba^kasmin duy- 

gulan, yikhzlarla vol bulamaz. 
Li'XSj Ba§kalanmn, yilrlizlari seyretmekten taag- 

ka bir naslbi yektur; kutlulugundan da babar- 

leri yoktur yildizlann, kiranmd&n da. 
U1JL • Geceleri gUndiizlere dek, geytanlari ya- 

kan bu Qes.it yildizlarla bildik ol. 
(,1S3 * Her biri, zanlan kotii seytaiu kovm&k 

i£in gokyuzii kalesinden neft atar. 
U2-3L * Ytfdizlar, geytana kargi akreptir sanki; 

ama Musteri'ye en yakin dost 
Ltl*> " ^ay, geytam Okla vurur, yere tnihlar 

ama Kova da ekinler, meyveler iffin suyla do- 

ludur, 
■ Will* Balik azginlik gemisini kirar -par^alar 

ama 6kiiz de dost icin tarla siirer. 
Ul$} * Giines, geeeyi Arslan gibi paralar ama, 

la'l de ondan atlas elbiseler giyer. 






NESNWI 5ERH1 V g 35 

JilM Yokluktan ba$gosteren her varhk, birisine 

zenith ir, obiirilne seker, 
1, . i -^ : J Dost ol, kotii huydan arm da zehir kii- 

pUnden de §ekt?r ye. 
4240. • PTaruk'a zehfr zarar vermedi; gfcnku 

Faruk olusu, hakla batilm arasini ayios tir- 

yaki, orta geker kestmigtl. 

IB Wittememffil - Har8m 1SS1 
S Temmus t9&l Paxartem 



■ F. 40 



Sahife 317 - 320 



HESNEYI JEJUit V 



(§ E R H) 

4121. beyitten sonraki bagbk ve 4122. bey it. 
"Zaran yok." XXVI. surenin (Suara 1 ) 50. ayetin- 
den almmgtir (I. c. In 278-279.. 869, ve 2462, b. 
lerinin g. e bk.), 

4124 ,L Ke§ke kavmlm bilseydi." XXXVI. sure- 
slnin 26. ayetinden. in. c. in 2017-2019. b. lerSnbv 
g. e bk. 

4127. Misir-Nll- L c. in "DSbace" slnin ve 869. 
b. In £. e bk. 

4130, Ben-Rab. Firavun'un, LXXTX. sOrenim 
(Naziat) 24. ayet-i kerimestnde, kendine uyanlara, 
"Ben slzin en yiice rabbinizim" dedlgi beyan buyu- 
rulur. Beyitte "Ene rabbim" tamnda, bu fiyetten 
lafz! lktibas vardir, 

4133. Kabi muhurlenmig, "Mahtum" dlye gecl- 
yor; ayetten lafzS lktibas var % c. In 324. b- i» 
|. e bk.). 

4136. Burak, II. a in 1118, b. in g. e bk, 

4138. Aldanii yurdu, W. c. in 1324. b. in 5. <* Dk~ 

4146. Fahr-i B&el I c. in 1336. b. in s- e bk,. 

4147. Tatmayan anlamaz, Arapca atasfizti.. 
Arapga olarak gesJyor- 



4149. HuiGI - ittihat, Hulul, bir§eyin bagka bfr- 
$eye glrmesine denir. Keiam teriminde, Allah'in, 
kulB ginnesi, bir kulda tecelJisi anlammi verir; bu- 
na inanardanca o kul, AUah Umimr. Bu inanci giit- 
meye "HulQJiyye", gudenlere "HuIGlli" denir. ItU- 
hat, lugatte, birlegmek demektir, Kelam istiiahi ola- 
Tak, Allah'in, kulla birie§mesine denir ki bu inanca 
■"Ittihadiyye", inananJara "Ittihadi" denir; buniara 
gftre de Allah'la birl&jen kulda, kidluk kaimaz; Al- 
lah sayihr. Her. ikl Inane da, gercek sufflerce batil- 
<hr. 

4153, Kiln -01. L(Mn 1797. b. in 5. e bk. Be- 
yitte aynen gegmektedir. 

4154, beyitten sonraki baghk, "Ben AllSh'i en 
fazla biieninizim; yuzden de Aljah'tan an fazla 
korkamniiun." "KiinOz'til -Hakaaik" ta, "Allah'tan 
en fazla Qekineninizim ben ve onun simrlanm (emir 
-ve nehiylerini) en fazla biloninizim" mealindeki ha- 
dise uyar (II, s. 110). 

"Allah'tan, bilgtn kullari korkarlar ancak." 
XXXV. (Fatir) , 28. Hadis ve ayet, aynen alinmistir. 

4168-4170. %#m, I. c. in 1909, b. in 5. e bk. 

4173. Sur. H. c. in 1203. b, in $ e bk. 

4175-4176. "Halki, bender faydaiansmlar diye 
lyaraUtm; ben onlardan faydalanayim diye degil " 
Ankaravi ve UndaduUah ye diger garihler, mealini 
yazdigimia bu sozu, Hadis-1 Kudsl olarak kabu] 
^diyorlsr; Mevlana'da 5y]e diyor. Iki teyitte de lafzi 
iktibas var. 






Sahife 318 - 320 



G2B 



MISNEY] WftHd V 



4183, "Gergekten de biz O'na donenleriz." IL 
sQrenin (Bakara) 155-156. ayetlerinin meali gudur: 
"Andolsun ki mutlaka sizi birazcik korkuyla, acbkla,. 
mal, can ve mcyva noksamyla sinayacagiz, Mujdele- 
sabredenleri ; onlar, bir musibete ugradikJari zaraan.. 
gercekten de biz AU£h'unz ve gergekten gens de- 
gei'isin geriye O'na dOnecegiz derier," 156, &yetin 
son cUmlesi aynen ahnmistir, 155. ayet-i kerimeddii 
korku, mu$riklerin kasti, a^hk, savagla. ngragma yii- 
zundcn beliren aghk, kitUk, mal, can ve meyva nok- 
sam, ayni zamanda hayvanlarin eiumu, evlat acui 
v$. olarak da tefsir edilmistfr. 156. ayet-I kerlme- 
deki "Gersekton de bis Allah 'lmz" sazunii Hz. Ali,. 
"Allah 1 in, nefsimfedekl tedbir ve tasaiTufunu ikrar",. 
"Ve ger£ckten de gene gerisin geriye O'na donecetia" 
sozUnu, "Yoklugumuzu itiraf", yam, onun adaletine,. 
rahmetine, kalaeagimizi bilmek ve bildirmek tar- 
zinda tefflir etmislenair. 156. ayctin, "Gergekter de- 
biz Alah'iniz*' sozuyle baslayan son kismi, ayetin 
nihayetlne dek, bir kotu haber, bilhassa oliim du- 
yulunca okunur. Imam Ca'fer'iis - Sadik, atalann- 
dan, Hz. PeygambtH'in (S. M), "Kimde dort jey 
varsa, olursa, Allah onu, cennet ehlinden yazan. 
Allah 1 can bagka msbut larumayan, Allah, kendiyine- 
bir nimet verince, AMh'a hamdeden, bir sue i^c— 
yince yai-Uganma dileyen ve bir snusibete ugraym- 
ca, Gercekten de biz Allah 1 imz ve gergekten de ge- 
ne gerisin geriye O'na denenleriz diyen" buyurdu- 
gunu rivayet etmiglcrdir (Mecma'ul - Beyan ; I, s- 
237-238). 



M*$NJrVl SERHl V 

4184. "Gelin." IV. « in 2006. k in S . e bk. Lafai 
sktfbas vandir. 

4196. "Bizter saf kuranlariK." XXXVII. sQre- 
nin f Saf fat) 164 - ] 65. ayetlerinde, mdekfcrifl "Biz- 
den hlgbir fert yoktur ki oram malum, mnayyen bir 
makaami olmasin ve §iipho yok ki biz sar-saf flf- 
zilmisiz elbet" dedilderi bildirilir. Beytin iklnci 
misraimn sonu, 165, ayetin sonudur. 

4204. Hadd. Arapeidir; iki §ey arasmdaki en- 
gele, herseyin keskin yiiziine, bir geyirt sonuna, in- 
samn kuwptine, men'otmeyc, bir suca karsikk w~ 
nlen cezaya denir. Icki Icmenin geriatta cesasi, i^ 
ne sekaen sopa vyruknasidir. Sxifjunun ayagina vu- 
rulmasi, vuranm, vururken diraegini, bedeninden 
ayirtnamasi, birkac kiginin dc bu cezamn yerJne ge- 
-tirildigini gom^'si sarttin Ancak "Hadd-i ^erl" ve 
^'Had vurmak" den en bu cez6, sarhosa, siirhogken 
tatbiyk etlilmez; sarhog hat>scdilir ve akh ba§ina 
EeMikten sonra crna had vnmlur. 

Mevlana, bu beyitte ve bundan sonraki beyit- 
]erde ask, ce?be ve feyiK gar^binm sakiy&i olan Tan- 
n'va, yahut Hann'mn segilmi 5 sevgilisl Hz. Muhaui- 
cied'e fS. M> hitab etmektedir. Bilhfigsa 4209. be- 
yit, I, eMte, "Tacir hikayestne donlis" byiibnunden 
onceki bolumun sonlanndaki, "§arap, cosmaktu, bi- 
zim coskunlugumnziiti yoksuludur; gokviiaii, dSniis- 
te bizim aklimiKin-fikrimizm yoksidu, Jjarap, bizden 
sarhog oldq, t\z ondan degJI; bedsti bizimb dirfldi, 
biz onunla degil" mealindeki beylUeri pek hatirlatir. 

4232^4233. §eytan - GokyuJii kalcsi. IV e Jn 

178&, b. in s , e bk. 



Sahife 319 - 320 



630 



HF5NEVI .V.'filit V 



4234-4237, Bu beyitlerde "akreb, miigteri, yay r 
ok, kova, balik, okuz, giineg ve arslan" sozterl, hem 
soz unir-miniL gtine, hem de 'Akrep Bureu, Miisterf 
yildizi, Yay burcu, Tir, yarti Utarid yildizi, Kova,. 
Bank, Skiiz ve Arslan burelan anlamlanru vermek- 
tedlr kl bunlar, geetikleri yerlerde §erh ve tz&h edil- 
mi$]erdii\ 

4240. Tiryak^i Farfikiy, Ayird edici partzehir. 
Hastafckla sihhatin arasini kesinUkle ayirdigindan 
bu ad verilmjgtir. BUyiik, cck buyuk ve slhhate yol 
gdsteren panzehir artlamlarma "Tiryak-i Kebir, TJr- 
yak-i Ekber, Tiryak-i Hadi" de denlr. Bu pai^ehir r 
yilan ve akrep zehirleriyle zehMenenlere verildigi 
gibi ba§ka zehirlerle zehirlenenlere de veclUr. Hat- 
ta kopek tarafmdan daJanana, felce, sar'aya, ciizza- 
ma t delilige, karaciger ve dalak hastahklarina, idrar 
yollan Jlletlerine ve bircok hastaliklara iyl geldigi- 
ne inanilirdi, M&cun, hap, yahut surup olarak ya- 
pilirdi (Yapihgi, hastaliklara vei'ilen miktan v.s. lein 
Dr. Seyyid Sadik Gci'herJn'in "Ferheng-i Lugaat ve 
Ta'bir&t-i Mesnevi" sinin m. c, ne bk. Tehran HfnW. 
Yayimi-1339 gi H. £ 105-110). 

Rum Kay sen, ikinci halife 5mer'e, baa hediye- 
lerle, dugnianJan Eehirlemek Uzere, blr zeroesi bite 
(Jldtirecek bir §i§e de zehlr gondermig. Elclden bunu 
ogrenen Gmer, gi§cdeki zehirj, sonuna dek icmis ve 
61meml§ (Ankaravi; s. 458; Imdadullah; i 360). Bu 
hlkayenin, panzehirin adindan meydana geldlginf sa- 
myoruz. 



MESNKVl $EftHl V 



631 



Hz. Ali'ye de, gercekle batihu arasuii ayirdifi 
Jcin "Faruk" dendlgine dair hadister vardir (Dsd'- 
Ul-Gaabe, Riyaz'un-Nadira, Mecma', Feyz'ul-Kadir 
Te KeiBful-Ummal" den naklen FazM'til-Hamse; H, 

■s. 88). 

g£ RabP-ul - MwZM 1392 
3(3 Ifis&t 1973 Per$ernbe 



BERING! CIIDtN SONU 






Sahife 320 - 320
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Mesnevi Serhi - AbdulBaki Golpinarli"

See other formats
