MESNEV]
TERCEMESt VE
5ERHI
i-n. cut
basim
AEDULBAKl
GOLPINARL!
iNKILAP KlTABEVt
Sahife 1 - 333
75932
mi
C3
® 1 9H3, toJWajU KtiafceM Yajpwa
Sana)** ve iFflcr. A.$-
Bu kitabtn her lurlti
yaym h,iklnn Fikir ve Sana!
Eserleri Vasasa gereglnce
inhUtp Kitahevi Yaytft Sunnyi ve
fjt.ifff A.£*ye aiitjr,
Tefenoj$rafik
Mjlbaacilar Sit. No.; 38
Bagalar * islanbul
ISBN 975-1 0-1 343^7
98-34-Y-OO51-CI160
98 99 DO 01 02 03 9 8 7 f > 5 4 3
■ »
'ii : JMKILAP
Kfiabcvi Y.aym Sair. v<? Tte,.A,§,
Ankara Carl. No.; C J5
Sfrfceti 34410 iSTANBUL
t*l-: (D212>S1406 10- 11 (Phx)
Fax: KJ212S514 06 12 ■
Wt'l) s-ayfasi : hupV/wwwJnfeilap;<om
IglNDEKiLER
III. CILD
DlbftW
§erh
Ba^langif ... ...
gerh
ni y&vrusu yiyfcnler ,.,
Hlkayenln kaian boltimtl
ru liikayeslne dbntlg
i^erh , „ -
SevgiUye, sevenlertd yanlisi. yabancifaiin, dogrusuttda daha iyi
Milsa'ya, bana. ££lnah etmcdigln dille daa et emrl
Yalv&ranin Allah demesl. Taim'nin Lebbey clemesldlr
KoylilnUn, jehirllyl ^aginp aldatmasi
Sebalilir , ...
Hastaiarm. isa'mrc Itaptsmda toplanmalan
Ssba'liiar hlkayeslnln. sonu ... ..
Kdye giden tacir hikayesinln fcalan btf!llm(l
Doganin, kaalan sudan ovaya ^agirmaG]
Darvanlilar -
Taciriti toys gttmcsl ...
Qoluk - cociigiiyla kSye gldisl
MecnOn'un, Lejfla'mn raahaUesindekl ki>pegl oksamasi
Taclrln. gduk . vocuguyla k&ye varmasi *.-
gakal - Boya ktlpfl
La/la ge<;lnen
Baftr oglu Beram
Cakalin. tavusluk tiavftsi ...
Firavun'im, Tanrilik dav&st
Elbette bj^lcrinden tanirsm
Karat -Marat
Flravun'uc Musa'nm geleceglnl ruyada g&rmesl ... ... .... ...
MCLga'nm dogumuna. engel oJmaya f&U$maEi
Hikaye
Milsa - Plravun -
itnran'm, M&sa'mti anasiyla bulu&masi
lmr&n'tn. betil gtirmemlg o! demesl
Flravim'un korkusu
MOeanun yitdizinm bellrmcsi
Ycnl dogumui? kadinlntm, rneydaua sagi-ilmas! ...
Bah if e
I 8
3 9
5 10
9 12
11 13
13 14
14 15
17 16
21 18
21 18
22 19
24 20
26 21
27 21
31 23
33 24
34 25
38 26
33 27
33 27
41 28
43 29
49 32
50 33
50 33
51 33
52 34
53 34
53 34
55 35
5G36
56 36
5-7 36
5S37
58 37
59 37
59 37
61 38
■*_..
1
VI
Sahtfa
MOn&mri dofttnaai; ansjinm, nmi HMfB almaKi ,, ... fll 38
Buy* at diya flh&m edilmeaJ 62 39
Mr yilanci , gg 39
&Th ;;. ,-" ;; ; ; ;;; ;;; ; eB 42
Flrovun'^n, MOsa'yi korkutmaya cahsmasi ... , 84 49
Mflsft'ijin ecvabi ; , , 84 49
Nravunun soali ' . . [] a& 49
M&aA'mn covabi .„ ... , S5 49
H'lmvimun suzt): M&sa'ya vahly gelme&i S3 49
i-'iruvun'a mOlilet vermesl ,.. se "*"
f-'lruVLin - T3 ClyUc flleri gag^s gg 51
tkl bUyllcU ■ ,'.', "_' "I eg 52
OlmDc bityUciJ . Ctocuklati ' .. '"_ 90 52
Kur'ln . Musa'nm mo pas i &1 52
Htlyflctller - Firavun , , 94 54
ty>rh 06 54
(■lUn §ok)1 hiiBilsunda aykmlik 99 56
Kaflrlige razi olmak ... , , " ,., 104 58
Jjiijjkmligin engel oluju 105 58
mkAyo . ., , 106 58
AfilC - .SfrVglhs) - : ... ... ; 106 59
DAvQd'uii .iiuy.Lininrla dua eden kigi 103 60
Eilr (IktMln, o a-damm evine geJmesi , ,,, no 61
NftKmrtlcnin fiatU , , HO 61
Hhuknhi iki katiadi tbt; sCtphenin bir ... m 61
'"'v ( • J.i; 1 :i j 1 1 ! hikayesl 112 62
AktHnr, yaratili$tan farkltdu ., 113 62
pgctiklarin, ftftretmeai verme dflstirmelerl 113 62
PlraTim'un, haik yiizllnden vehme dll$mesi ,,. 114 63
rtftretmenln. vehlm yikUnden hastalanmasi , 114 63
1 '■••IV, ■■ _ -. i :; r 1 = t -.-= : . 115 63
(^ocufclarm, onu, iklnci kez fthmr dtl$tirmeleri ... 11$ 64
Liu dlliienlc mektepten kurtuliuaian 116 64
AnnlBTimn hal - hatir sormaya gUmeleri , lie 64
Hcd«i. uanm elblseslne benzer 117 64
Daftda halite glren zah.it ,,, 117 64
Kuyumcu ; , ,; , ,,, U8 65
Meyva illkmemeye ahdedlg , , ng 65
Kuza vu KEMiET 119 65
Armiid clUgUrmeyc mwbGr oluj „ .. ... 121 66
y«yhlri ellnl kowiipiprl ... 121 66
y»yh-l Akta'mn kpfftnutl 122 67
iMjrlkUli'Mn. Hlorlnln avuklm 1 hivilUnuslile aiding
. ii. -Tii. |, < 1 ___ U3 67
1 '-v>- . Kfttsr 125 68
\imtr ■ yiihlihiii n§«ti 120 69
Hit i»rhlii, oliiUarmm Q)1imtlne acinmamasi , ... 12a 69
Vmat fMMBMl ■ JJ7 69
Sahtfe
Bir (jeyhln, btushftf oiuiken gtialerlnia E<Snnesl
DAvud - f/ikiiian , „,
KfirJe Blufltmf hlkayeslcla kalan bblUmtl
Kiml erenlflr, buyruga razidir
BOhJci'Un deiTl^e soman
Dckuylur
Hliayeye dtinlls , '.'. ,'". Z. ." '.'.'.
MQsa - Hint ,
Detuiikiy hlkftyesi ,. ,
Kiyida yedl mum , <
yedl mumuo bir mum olu$u
Mum 1 arm yedl klsl gorflnmesl
Yedl agac olugu
Gflzlerden giBsienmelen
Bir afcac olaglan
Yedi fid am oluglan ,
Uekuukiy'nln Imam 0IU5U
Onlarm (Jntlne gegmesl ... ,.
ilrdmla aaf kurmitlan
Sa|a seJaMn ... ... ,
Dekuulsvyisln gemiyl kurtansi
ihtly*t *..7„7, '." '..[
Dekuukiy'nln. gemlyl kurtarmak icln duftsi
Buntj, doftni bu imams! an
DAviid'un zamBiuuda, zahmetslz kaianc isteyeu
IkL tiasmin da DAvfld'a gltmesi
Dfivild'un, ofttan sorguya fekme&l
Okaztt tesenln haksiztigina hOkOra vermeal
Ail ami 11 aglayip sizlanmasi ,
DaYtid'un halvetc girmefil
Okilz sahlbiiijn aleyhlne hllktlm varniflsl
Hutlln malim.mUlkuiiu buDa ver demesl ,.,
Davdd'un, halfci ovaya cagirmast
Kulmedenin eH-ayagi tanikhk eder
Halkin, agacm ftltiaa gelmeal ... .,
Davfld'un, kanliyi kisas olarak i)ldtlrmeBi
Nefl9-6kUs ... ... ,
gerh ."...... L
h& - Ahmak „
Sebalilar ,
Uza&i gpren kor, keakln kulakli sagir. usun etekll ciplak
Sebalilarm sttkretmemelerl ,. LL .
Onlara peygamber g&nderilmeel
Topluinun mUclze L^temeaJ ... ,. ,
Peygamborleri tdhir.et aJtina almalatl
"Kellle vb Dlmne'de tamaim buluuan blkaye
Peygamborlrrln fcwnptan
Herkfls ttrnak gRLlnmn»
129
70
. 130
71
130
71
151
71
132
72
1*4
73
134
73
. 135
73
138
74
13T
74
137
74
133
75
133
75
133
75
140
76
140
76
142
77
144
78
145
78
146
79
147
79
H8
80
14a
80
IK
82
153
82
154
83
157
84
ise
85
isa
85
15fl
85
159
85
ISO
86
180
86
131
86
162
87
163
87
1S4
88
138
90
186
99
187
99
189
100
190
101
191
101
193
102
194
103
194
103
195
103
197
104
vir
Sahlfe
Nub kavmlnin, Cnunla alay etmesl ... .
Htrazin, geccleyin davul taliyorum demes! ...
mkayedekl gergetler ■
Ihtlyst - Ihtlyafc gazeten kisi ...
lhtly&ti birakan fcu$ -. ■
Kflpcklerln. ki§in, ev kurma hayfilleri
Ccbffce deM getiimelerl . ■
Cebrliere cevap ., . -
KSflrlerJn, cebrlce del Uteri tckrarlamalan
Peygamberlerin cevaplan
Peygamberleriii delilleriiie, tekrar cevap vermelet)
peygamberlejtiii, gene cevap vermeletl ... ■
Cehennem - Zmdan
Kapidan seeds ederek glrin
Sufinin bos, sofraya aski
YOsuf ~ Yakub - •■ ■■■
Beyle tiamaea dUskun Utile -
Serb
Peygamberler Umitlerlnl kesince
Mukalltdin Imam
Peygambsr. "^ercekten de YUce Allah'm gizli veMeri var"
buyurdu -
Enes'in; peskirinl, ates dolu tandira atmasi ... ,
§SSrtl '
Pcygambcr'ln, kervan halkma eri^mesl
Kulun, tulumunu gayb alemttiden dolduimasi ,..
Bfcndinln, kutunu bey as renkli g&rtlnce tarurnamasi
§erh ■ '•
Her yaratilan, ihtlyaca gdfe yaratdmi&tir
Kafir kadinin, silt emer focuguyla Mustafa'nin yanina geUg!
Tavsancilin, Mu&tafa'nm pabuctinu kopmasi
Bu hJkayeden ibrel alls
Birlnln, MCisa'dan, hayvanlann dillerinl iigrenmeyi istemesl
DilegSntn blrazcigim ver diye vahly gelmesl , ,..
KUmes hayyanlanyla kiipegm dillerinl bllmesl. anlamasi
HoroKun ktipefe cevabi
t)$ vaadinde de yalan cikan horoz
Horesun, ev satiiblnin olQmunU naber vermesl
Adamm, MGaa'ya kosmasi - •
Misa'mn duasi
Duasinin kabtUtt
£ocugu yasamayan kadm -
Hamaa'mn, sayasa airbsia gldisl -
Halka cevabi ■' ""
?erh ... , ■
All? - veriste atdanmamanin garesl ... ;
Blial'ln nes'eyle vefati ■ ■
B*demn. aiQirtle yikilismdakl hikmet
. 197
104
. 193
105
. 193
105
. 200
106
, 201
106
, 202
107
, 203
107
. 203
107
. 204
108
. 204
108
. 206
109
. 205
109
. 209
110
. 209
110
. 210
111
. 210
111
. 212
112
. 214
113
. 222
117
. 223
117
223
117
223
117
. 225
118
. 227
119
. 228
120
. 229
120
.231
121
. 252
122
. 233
122
. 234
123
, 235
123
. 235
123
. 230
124
. 23*!
124
. 238
125
.. 239
125
.. 239
125
.. 241
126
.. 242
127
242
127
.. 242
127
.. 244
128
.-. 244
128
.. 248
130
. . 252
132
.. 253
132
.. 25-1
133
Sahlfe
Vlll
DUnya. fOrUhilpU> geuistlr, ger^ekte dar
Gaflet, jfun ve lembelllk, tenden llerl gellr
"Was" In "Kiyas'i benzetjs. ..
§eyhlTi diiifiden bikroet akmaya bajlayinea
Her tiayvan, dilgmaniEin kckusuay ahr
Ornekle bills - Ger^ek bills ...
Blrseyde, neflyle isbftt blrlesebtlir
Derv!$tn ( hem yok, hem var olw&u
Sadt-l CHhln'm ttihmetl jrtlzQxiiden kacan
RQh'ul - Kudus - Meryem - --- ■-
Aym bahls ...
Vektlta, a$k yditilnden BuJiarfiya yonelmesl t,
Sevglllnfn, hangl gchlr daha gQ?el dlye agikina sonnaisi
BuMr^'ya gitmeklen caydirmaya caiiganlar
A^ikin BOKlerl ■*•
Buharaya y£lz tutmasi
Buhara'ya gelmesi .-
Kinayanlara cevabi
A?ikin, sevglllsine kaVQ5taasj
Mescide konuk gelmesl .,
Gecelevln. mcselttc kalmak isteyent korkutanlar
Asikm cevabi
Calinos'a alt hlkaye ... ... •-- ..* ■■■ ■■
MescHte yatmak fsUsyenl blr kere daba kinamalari
§6ytfttt*in> Kureys'I, savaja tejviyki .-
Mescitte konaklaroak isteyene &&Qt verlg
Konufim tevSlbi
inanan-BelA --- -■
Mu'ininln sabrina amek
Ev hammi - Nohut , .-■ - ■■
Konuk bldttren mescid
Kisa anlayisblar - Kota hayaller!
Ktr'in - Dis yuau. tp jU^ll ... - '--
Peygamberler - Brenlet
Soalerlni, MGsa'nin Bopasiyla. Ifia'nm nefeslne bensetl? ...
Ey daglar. tenzih edfn -
Meanevl'yl kinayan cevap -
Islik ytotlnden tayin Urktlp m l^memesl
Konuk eidUten MeBcld'in kalan bQldmU
Onlari, atli.yaya asfcerlerlnla sagir
Konuga tilsimin seslnln gelmesl ... ...
Asikm, aadr-i Cihan'la bulu&masi
Her unaurun, kendl clnsi tarafmdan cekUmesi
Canin da canlar alemuie ^eklUsi - ■
Karat btmulur. (.Ptlblr terslne tikar
gerh , »> -■
Peygamber'ln, t»t»»kl«ira h»kip gUImesi
Mi
133
133
134
134
254
255
256
257
25S 135
259 135
260 136
261 136
262
263
206
2*7
263
268
269
271
272
137
137
139
139
140
140
140
141
142
212 142
274 143
274 143
275 143
276 143
276 144
27S 145
230 146
282 147
283 147
2S6 149
2flB 150
2fi9 150
239 150
290 151
291 151
291 151
292 152
292 152
293 152
294 153
295 153
295 153
296 154
29E 155
300 156
301 156
303 157
304 158
317 164
IX
Fatlh isUyorsamz, l$te fetth .
Hudeybiyye'den dtinuge, fetih denmesi
Uoni. Matta oftlu Yfinufl'tan liatiln tutmayin ,,.
PeyKflmber'in, onfann dedf-kodularuu duym&si
Azgin, UbLuii Boriinse de kahrolmu&lur
SevgllLnln. a$iki, omraadigi blr anda gekl^i
flivrlslnegln yelden s'kiiyoi:
Suleyman'tn slvrlsinege, dti&manim getlrmeglni buyurmasi
3evglliniri, agikim okgamasi
Agilun kendUie gelmesl ... ... ,,. ...
IJzun blr ayrtliga. dil^rnils iflik ... ... ...
AgLkm. sevguisini bulmasi ... .
5erh ,
Saiitfe
. 31&165
. 319 165
. 319 165
. 320 166
aaa 167
rii 168
. 32Ti 168
326 169
. 337 169
. 329 170
332 172
. 333 172
335 174
L
IV. CtLD
Dlbace ,
$erh ,
fkinci Dlb&ce ... ... ... ... ,.
§erh „ .,
Ba§]angi£ , , ., ...
§erh ... ... .,
Beksiden kacip baga glren. sevgilislni bulan agik ...
Serh
Vaaza ba$lar ba$lamaz, zulmedenlerc, tss yttrekJUere dua eden
§erb
BiTiBlnln, fsa'ya, hergeyden g(ig gey nedir dlye eormasi
gerh ,.. ,
SeFgUfulD agika bagirmasi ..
Korisim yabanciyla yakalayan sflfl ,
Kadinm dUzene eapmasi
Ceyk - fimen kaydmda degil demesl .,,
Serb. ... ... ,,.
Tann'ya, duyar, gortlr demtkten maksat ...
Dtlnya kUlhana benzer; ceklnmek. hamsma ... ...
GUzel koku satanlann car$ismda bayilan tabak-hane adamj
Kartfcglnln, onu, kopek pEsllgiyle ayiltroasi
Agikin dtlzene sapmaai
SevgllLnln, agikjti aEiQiill leddetmeal
Hir gititin. AU'ye, kendlnl yere at demesi
Serh
Mescld-L Ak$a - Keciboynusu
' In&anlar kardestir."' "Btlginler, blr tek klgldlr."
Mescld-i Aksa'nin yapilig*
ts!c tigdt - EdzJe ogilt ve Gsraan'm hutbesl ...
g^Tti
1mm, KUcilk Alcm - BtlyOk Alem
Ummetlm, Nuh'un gemlslne bemer .,
Serb , ,
Belkiy&'ln Hllipyinaira hediye gundermesl
Abdullah-i MaBfibt'nln kerametJeri ... , , .
SUleyman'in. litHllynltrl gori pdndennesl , ... ,
Aktar toTft»ljil)rtd**k1 kill ylyen
3-13177
345 178
3*6 179
347 179
348 180
35(1181
362 182
355 183
355 184
5.5B 185
359 185
359 185
300 186
362 187
363 187
364 188
366 189
358 190
369 190
370 191
371 191
372 192
373 192
375 193
377 194
3S1 196
3B2 197
335 198
386 199
383 200
392 202
393 202
395 203
397 204
399 205
399 205
400 206
XI
XIJ
Sdleyman - Boiler
Serh . ,
air dentin, gaJigmadan nzik eide etraeyl tstemesl „ ,
Dervlj - Oduncu , .,. .„
Serh , ,', .„"".""."* ", \
Suleyman'm, el^Uerl te$viyl« ... ... ... ,„ ... .
Bdhemgglu Ibrahim - Fadtsaliligi birakmasinin sebebl ... ,
Susamis birinin cevls agacini sllkmesi ......:...
9erh
Suieyman'tn Belkiys'e haber yollamasi „, ... ... ... .
Belkiys'e, ancak inanmaru istiyamm denies!
Edbemoglu hlkayesinln kalan bdlOmtl
SUleymahm, Eelkiys'a figlid vermes! , .
Beltiys'in, padtsahliktan azad olmasi ..
BUleyman'in, Belkiyalri tahtim getirtmesl ...
&efh , ,.
Hailme'ntn, Mustafa'yi yitirmest ,
Ihtlyar bir arabm, Halime'ye kUavuzlu&u ...
Abdttimuttallb'ln hater almasi . , „, .
KA'be'nlti eevab vermesi
Belkiys hikayeslnin fcalan bblttmil ,
insanio, dUnyayi yeter bulinasi
§erh '.
SUlcymanin, Mescid-l Aksa'yi yapmasi ... ... ,,
§trh ... , ,
yalrin hikayesl
gairln tekrar giumesi .., ... ..,
Kiittl vezirln Haman'a. benzemeal
fjerh ... ...
Devin. tahti getlriirJm demesl .„
gerh „
Mfi.iOid-i AyViiiii bttmesi, mestitte biten otlar, ki5k3er .,, .
Kaabii - Karga ,. ... ,
GHil bun ye:-: if j de murakabeye dalan sQfl
Meseid.l Aksa'da keclboynuzunun bitcnesl ,.
Serb ,
Mayas. ktitulerin, bilgl, mal - mCilk, mevki' sahibi oLznaLnTinin
k&tUlugtt
§erh ...
"Ey elbigesine bilrtlnen" ayellnln tefslrl
Cfevap vermeyis de cevaptir
Mftleklere akjl. hayvanlara gehvet, msanlara ikis! de verllmls ..
GiJntillerinde hastalik olanlara gellnce
Aklm nefisle savaai. Mecnun - Leyla ...
K&Jenin sifc^yeti , ,
Koca sarikii bir fakiyh , ..
Dtfnya Ehline, dilnyamn hal dlllyle ugUdfl
Arifln, Tann ljjigiyla gidalanmasi ... ... ,,, .,
—
Simile
. 402 207
. 404 208
. 408 209
. 408 209
. 409 210
. 410 211
. 410 211
411 211
414 213
415 213
416 214
417 214
418 215
410 215
421 216
423 217
428 219
427 219
429 220
432 222
432 222
433 222
437 224
441 226
443 227
446 229
446 229
450 231
452 232
455
457
458
453
481
462
488
233
234
235
235
236
237
239
468 240
470 241
471 241
473 242
473 242
475 243
475 243
477 244
478 245
478 245
481 246
Rahife
"Mfisa. gbnlUndi? Mr fcorku duydu" ftyettnia telslrl 483
Davaya k&lfcisam vazgeflrmeye zorlayi? ... « » ... 484
t^cret iclii kOler.ln mektup yazmasi .., ... ... -485
§areflni kqrmnak l^ln nsedhfyelet dOsea ki^i 4BS
llahl hekimler ... 489
Serb 490
EJbft - YeEld'Ln. yUlarca ttnce, Bbd'l -Hasan -i Harkaanlyi
mtljdeiemesl 4M
BeD Yemen tarafmdan Rahman') n kokusunu duyuyorum 497
SatTnln catiina gelen Allah yejne&lnia aaalmasi 4&8
Kfllenln kizmui ... ... ... ... GOO
Serb; ., «01
SUJeyman'ro k tig Ilk bir kusuru yUzUnden yellQ tare ftsmesl 50}
EbU'l . Hasan'in, Bayezld'tn, kendlainl hatwr verljlrit isltmesi ... 504
Kolenin ba^ka bir mektup yazmasi 505
Ctamgmak ... ... ... 506
Serb , ..- ... 508
Hz. Peygamber'ln, bir genei emir taytn etm«si ... 610
247
248
248
249
250
251
254
254
255
256
256
257
258
258
259
260
261
262
263
Blrtnl itiraada tuilumnaai .„ , - 512
Mu&taf&'ruii ccvabi ... .,, ... », 514
EbO - Ycatd'ln. Kendlml noksan sitatlardan tenztb ederlm
tietr.esi - 513 263
Bir bogbogaftn cok &6z soytemesi ... --- 517 264
Peyganiber'jjn, orduya kuniandan taytn edlgtnin sebebinl
bildlrmral .. ... ... .: S18 265
§erh ;. .- -. 520 266
Tarn akilli, *anm akiili ve hicbtr ?ey ohnajan 6M 268
Bu EifatJarda He balik ... 545 268
Abdejst dualan ... ... 525 268
"tffcrs dua okuyam duyaJi 528 269
Tutu] an ku$un Tasiyyetl ... ... ,. ... 527 269
Yanm afcilli bahfein kendlni (Htt Biistermeai ... ... ... ... ... ... 528 270
Ahmaim ahdi ■ 529 270
Vehim, aklin tersidlr , 530 271
§ttta 533 272
Tapihnak, yikilmaktir ... , 537 274
Her duygu, ayri eeyler dnyar ... ... ... ... ... ... 53* 275
jgerh i ... i 543 277
Bu duayldnkUtrln, «bur tltlnytdukllere EtAldirmalor] ...... 545 278
Bedert, c«rh«rl lyl dumlie b»n»r 545 279
xnr
V
__
XIV
Bir M toftnaMto.* ^ n(Jn ■-
Jfcsanin, kendl aniaviiiina .?h„ > -
~:Lr: m ! * asm -*^ --
nravun'un Asi* e >i e d^^ "
9>Th " - ,.
Dofcan - Kocftkan , ' "
Olui astQfle flIkWl cocut - ; [£/*^j
Plra^nun, Barnaul damemaM *■
HamAn'u, s^erfndekl ^^^ - "• - -
StaJerinl te s w „ :
$erh ' " ■
Arap beylerJuin teklU]„j '
*retinin tefain
S«n " "" '
«*rraiH Can . on,-, j^ '"
Ba ^ 4*ir am bJr fit^t ^
^etosadenin blkA^esl
^ahi*. oiJua. bu- Wil^w
DwrtSln bant absasi
*»«*ofe nwu ^'^^^ : MS
KiUitta fwahjii a^yaa ttfcit ".. ' B **
* ert ... " "' " " ■' i - Mt
Alem, AJU-i Ktoi-fln i&rma*o ' "" ' ftOS
** Ta "* ■- fl07
v*n - OfuiJtn , - 60s
*' "' '" * fio»
Sahtfe
M7
279
MS
280
S4S
280
550
281
350
281
651
281
552
282
Sahifc
k^B Fere jwatnudik"'
BOrraagt
5TS
sea
6M
AW
SB]
SB?
304
282
282
284
285
286
288
288
289
289
291
292
292(
293
295
297
297
298
299|
300
301
301
302
303
303
304
305
306
307
309
310
310
"Hergiln, yetmlo fcere augumun orttttaesijil dUerlm"
CUz'l Aiil, mezATft dete sQrer , ,, , ...
■Allah in HaaOlQnUn finOne gefmeyln"
Kutir - Deve » i ,.,
DevenJn cevaplan ... , , ,
yerh .:
KiUI - SibM , ...
Bibtf'den hayir - dui dilemesi ...
Haj&Uer . Armudagaci .,. .. ,,,
Mflsfi h!iay*fllnin kalan bGlflmll ., ...
fjerh , , , ,,
zli'l - Jcaraeyn - Kaldafti , (
KanncalEU" - YaH . ,.< . ,,, <
Q#rh ,.. ,. ... .., .., ... ,.. ..,
CfcbraM'in. Muataf&'ya g&rUnt^ti
5erh , ... ...
610
311
61!
311
eia
312
414
313
616
314
SIS
315
622
317
626
318
627
319
629
320
640
326
642
327
642
327
645
328
646
329
052
332
XV
JfcAHMAN VE KAHiM ALLAH ALLAH ADtYLE
Hikmetlcr, AllSh ordusudur; Allah onlarla miiridlerin canlanru kuv>
vHleiidirrr; biigijeriiii bilgisizlikj adaletlerini zulum aybjndan amtr; C&
niiTtliklerini gristeris, hilimlerini akilsizhk pisliginden temizler, Ahirete
• ltd olup onlardan uzakla^mis olan ?eyleri, o hikmetlerle murhlerin an-
l.ivislanna yakJajtirir; zorlarina gidcn kulluklan, calijip gabalamalan
urilara kolayla$tinr, Hikmetler, peygamberlerin apacik sbzleridir, delil-
IcridU" arifiere mahsus olan Allah sirlaruii, unun kudredni haber verir;
■,,u, duinandan meydana gelmi? yuvarlak gok kubbesine buyruk ytiruten
I'.iklnn, Rahm£na mensub, inci gibi partak gogii ^eviri^ini bildirir, A Jul,
uaiil topraktajo meydana gelen jekilkrc, onlann di? duygulanyla ig duy-
^nlonna buyruk yuriitiiyorsa bu cana mensub gdgiin ddnii^ii de, $u yu-
v.irkik, ju, dutnandan meydana gelmis goge panl-panl parlayan jjhab-
Iarii, i^ikli kandillere, ho$ kokulu yellere, yayilmi^ yerlerc, a kip giden
mi lata buyrufc yurutiir. Allah, kullarmi bu hikmetlerle Faydalandirsin,
lni hikmetlerle anlayi^Ianni arttirsm. Her okuyan, ancak akh erdigi ka-
diiF unlar; her kulluk eden, giicii yettigi kadar, cali^abildigi derecede
kulluk eder; rauftii, feivayi, anlayi^i mi kd Branca verir ; sadaka veren,
viuii yettigi mikdarda sadaka verir; corner:, varligi ne kadarsa, o kadar
li.ifj.i^ta buJunur; bagi$ elde eden de, bagifta bulunan ne kadar verdiyse
< i kadar elde eder. Yazida susayip su arayan, denizin varligini bilir ama
yvnv de suyu arar. Bu Ab-i Hayati arayanui da diinya gecimi, kendisini
bu istekten ahkoymadan, sebeblerle ihtiyaglar, i?ini aksatmadan, dile-
glyle arasina engeller girmeden arayip bulmasi gerek. Nefsinin dilegine
uvan, esertlige diijkiin olan, usamp vazgecen, diinyS gecimine dii$en, bu
bilgiye kavu^amaz. Bu bilgiye. ancak All ah 'a sigioan, dfnini diinya sin-
i l,in Us tun tutan kavu^ur; hi k met hazinelerindeu bircok mal dde eder,
i > niallar, ne eksilip tiikcnir, tie mfra^eilara kalir. O ki^i, o hazSnelerden
nJ Li i^iklar bulur; degerli inciler, miicevherler alir; paha bi^ilmez akar-
lar, tarlalar elde eder; hem de All^h'm bagisuia ^iikrederek, takdlriiii
vi\cv bularak, payina diijeni ulu bilerck. DUnya hazlarmm a^agihgindan
A Hah 'a siginan, kcndisinin az kullugunu fok, ba?kalanmnt 50k kullugu-
iiu m, g6rmek bilgisl^lfgUidcn, Hakk'in izin vermedigi ?ey!.er yiiziinden
kcndiiif begettmeklen AllflhV -iifinian kavu^ur bu bilgiye.
I
da onundur, niWt de Hele Srif k,,!!*™ "a* ii? , de; ba & ¥
djrdik ve bizjz onu koruyucu elbett^ " "rin„ i i i i " ,r)l
n. ataa alb e «e ^ SS^^tft S J**
dir, i$iten, bilendir" M^eKten de AJiah, duyan.
***
(¥ERH)
UJkm#t, sbzde to iste dogruyu, gercegt bulmak, AJJi.h'm Jslorlni dtiaflnmek
»» liLiyriiklarina uymak. din hukukumi, din httlsUmlerlnl bilmek va onlarla am*]
• tinrh. 11111:1713. kbtiMkterden ve gilpheli seylerden ceklntnek, adfttetle hareket
njil^iin'k, yfinl her ^eyl yerli yerlne knymak tarzmda tarif to tavaif edllmlstir.
iilkiinill, Jim?, ameli, yanl bltglye to Ige alt olmak uzerg Iklye ayirniLsiardir.
Km'.ui 1 Kerim'in II. auresinin (Bakara) 1S9, iyetinde Ibrahim Peygamberln
'AMI Mekkclllere, fclerlnden, onlara ayetlerl okuyan, kitabi ve hlkmetl belle-
I i*m, onlan tertemls ve ltaatli blr hale gettren blr peyBamber gondermeijfnl
•" 1 1. :.!.■! Ta'alA'dan dJIedi&i bey an buymimaktadir kl bu ay at -J kerimede hikmet,
idni a- 1, ve dtn bilgi&l olarak tefslr edllmistli' (Mecma 1 , I. 5- 21 U. Ayoi sdrenJn
101 ayctlnae hlkmet, Kur'an-i tnectddlr (II, a. 213), 231. ftyetinde, Kui'an-i Ke-
iImi w> jrrlat blleisldir {s. 332), 251, ftyet-t kertmeslnde, Davud Peyg amber's
1 rt M ) mulk ve hlkmet verJldlgl blldlrllmektedir kl burada hikmet, pey earn her -
IIL.Ni us 3&71. 209, aj'et-l kerlmeslnde, Allah In dtledSilne hlkmet Ihaaa edecagi,
JiUnf hlkmet lhaAn eder&e ana, pek $ok hayir Lhaan edtimls olacagi biLdlrUir kt
lidintlji da tilkmet, Kur'in-i Meddln hUktlmlerlnl bilmek. sflzde gerce|e ulag-
nmk vu din bllglsl olarak tefsJr edillr. Peygambetllk, Allan 1 ! ianimak, undan
knrktnn.lt Uiranda tafstr edenter de olmugtur (s, 3fl2>. LtL gflrenln 49, ayettnde
Uii I'cyjtamher'e (A.M.) kitab ve nlkmat verlJdJ&l, Tevrat ™ IncU i>eretlldlei
hi-vftn (^llrnektedlr kl bu da fikih, yan! d!n hukuku ve hllktlmleTl olarak tefslr
ulkinW It. 445>. at. ayette de peysamberlere kltab ve hlkmet verlldlgJ blJdlrtJ^
iHljUr ie». ayetlnde de tefslr aynidir, XV, sQrenln (Nlaa) S4,, 113., ayetlerlvle
NX Will, ailrenin <Sad) 20, 4yet-l kerlmeslnde hlkmet. peygamberlSk. kitab,
rw'vdn Isabel ve Allah 'in huktimlerine bJlgi olarak tetsir edllmis, I JOT. sare-
iiIil (eumoaj 2, ayet-i kerlmeslnde, Kur'fin, serlat ve stlnnet olarak liah olun-
mUflUf. XVI. stlrenin fNahJj L26. ayetliado, Hz, Pey^ambere Rabblnin yoiuna
hlktnoUO davet etmesi ve gllael blr tftreda *>Stit vermes! emredilmektedfr kl bu-
ttAe. hikmet, Kur'an-i Kerliu'dlr ve "hikmetin ash, men' etmektir; bu bakim-
ijptn huk<hI ve lyl seylerle kota geylerJ, yerll yerlnde bilmek, dtlzpunmfttl ve bos-
Ittiriu unfamaktir" tarzmda Izah edilmjstlr, XVII, EtlrenLfl ftsra') 39, ayet-i
fccilmi'sliide, "Bunlar, Rabblnin sana vahyetti|i hlkmetlerdendlr" buyuruimak-
Udir kl burada da hikmet, lyllik va gUEUllikle ktttHldk ve cirklnllgin vq ikislttln
uni.^indakJ farkm anlasilmasidir. XXXI, sQrenln (Lokinan) la. ayet-1 kerimesin-
ilo, Ixikiuan'a hikmet veriidiji bey4ii ulunmaktadir, Bu ayettekl hlkmetl, akil.
I ilia), bllglyle amel etmek. re'yde Isibet olarak tefslr edenler oidugu gtbj ba?i-
l»ri du ijeygamberllk anlamina nlmislardir. XXXTTI. sflrenin (Ahzab) 34. ayet-i
linrltinjBJndcki hlkmet, sllnnet, LIV. surenin tKamer) 5. ayetLadeki hlkmetl
liuran olarak tefslr etmtglordlr (aym, c. 111. s. 61 -62, 103, W2; VI. a. 392-393 h
416; VIII. E. 315-316. 317. *flO, IX » )S7; X. e 2S4>.
*Jr-dun*; ^SrfrSr^ m4i SSL'S £a
ti* yi Allah rugeitlr; go n0 j aleak,,*, „ a L5,,l , dlrlT; ^^ "urion ^oi a! Cfl i a ,
dC bailUjIi!; Bulak-1250; * m£ ' " **** *' 5 fl2 "« 3 - K*»0* ^^^
Dibacentn sonlarinda, "MeBtmw nir A
«nei 5 ), LXr at) renin (San " A i ifth ^ * ?et l Kerlme re i 5 a r et eder. Bimlarih hT
weak <*ei 5 t !fenedlr; muftmat kT SSi h « U1 ? $Uphe ** k ' • buimn »eS?i
.WlESNEViNiN UCtiNCU CILDl
liy Taiin j^igi Husirneddin, $u iigiincij defteri de getir; gltj>
kii sutitifet ii^ keredir.
O/iirferi bir 3/atia birak da iigiincij defterde sirlar defineiini
ill
ULiciin, Tann gikLmden sizmada; hararetin, alan damarlardtiii
drftij scnin.
■Sii ^jpaydm gune? kandilinin i^igi da fitilden, pamuktan, vag-
il-ni d(igi[.
Utiylece dump duran gok kubbe de iple, direkle durrtiuyor.
Cibniin giicii de mutfakum degil, varbgi yaratandan gel-
uti'di-.
Boybce ?u Tann abdalinin guciirui de Tann 'dan bil; yemek-
l».*n, labaktan degil,
Onlann bedenkrini nurJa yogurdular da o yuzden Rub'u da
K(.-gli unlar, melekleri de.
Madeniki sen de ululuk sahib i Tann'nm sifatlariyle sifatlan-
rnr>sin: HalJl gibl hastahklann ate^inden gef gitsin.
Iff Unsudarm, mizacma kul-kdle kesildigi er, ates sana da
vim, eserdik olur.
Her mizaca maya, unsurJardir; scnin ^u miiacinsa her de-
recenin yiicesinde.
Mizacm, su yayilmis dunyadan birlik vasfini toplayivermi?
>nndi.
Fakat ne yazik ki halkm anlayi? alani pek dar; halkin da bo-
Rnn yok.
A Tann i ? igi, yedi yerinde verdij§[in kararla JieJvan, tasa bik
hogaz verir, agiz bagi^lar,
' Tanrj i^igi, Turdagina da vurdu da dag, bogaza sahib oJdu;
>urab i^Li... O ?araba dayanamadi da,
Yanldi, zerre - zerre olduj dagm deve gibi oynadi£im K brdu-
nliz mii htc?
Herfcsse lokma bagi 5 lamak, herkesin harci; fakal bofiaz bafas-
lamak, ancak Tann'nm i§|,
O, bedene de bogaz bagislar, cana da. . , Her organina ayn - ayn
boga* bagislar o.
Bunu da kendini ululuga verdigin, azginligm, duzenin kalma-
aigj cagda bagislar da,
20. PSdi ? ahin simra kimseye sByleyemezsin; sekeri sinegra onii-
ne koyamaasm artik.
• Ululuk sirianm o kifinin kulagi icer kf siisen gibi yiiz dill
vardir da gene dilsiz kesilmi$tir.
Tann'mn lutfti; su icsin de bitkiler bltirsin diye toprafia bo
gaz bagislar.
Sonra, toprakta yaratilan yarafcklara da, araym olu, cayin ot-
lasinlar diye bogaz ihsari eder,
Hayvan otladi da semirdi ml, insana lokma olur, ortadan kal-
kar-gider.
Sonra hayvan da, insanm bedeninden canla gbriis aynldj mi
insam somiiriir yer.
Zerreler gdrdiim, agizlarim acmislar... Yedikterini soylersem
soz, uzadikca uzar,
Yapraklar, onun nimetinden nzjklanmada; her varhfc kapla-
yan Iutfu dadilara dadibk etmede.
Rjziklara da o nnk vermede; bugday, grialanmadjkca nastl
biter de boy atar?
Bu siizun anlatilmasina son yoktur; ben bfr parcasmi sbyle-
cum; obur parcaJanm da bi], ania artik.
30. Bil ki biituo alem, yenenle yiyen; kalanlarsa bil ki oma yonel-
mis, onun makbulu olmu^L
Bu diinyala dtinyadakiier dagihp durmaktadir; o dunyala o
dunyadakilerse dump dururlar.
Bu dihiyamn da sonu yoktur, bu diinyaya asik olanlarm da
O aiemdekilerse oliimsuzdiir, bir aradadtr.
Oyleyse kerem sahibi, o kisidir ki tiliimsiiz kalabilmek icln ten-
uis] ne Ab-i Hayat sunar.
"Temiz olarak kalanlardir" kerem sahibi olamar: yuzlerce
afetten, yuzlerce tehlikeden, yiizlerce korkudan kurtulmustur onlar
Onlar, bin kisi bile olsa bir ki ? iden fazla degildir; hayallere
daJanlar gibi sayi du$iinmez onlar.
Yiyenle yenenin bogazi, girtlagi var... Dst oliinla alt oianin akli
var, karan var.
* O, adalet sopasma bogaz bagi^bdr da o kadar sopayi, o ka-
il fir ipi yuluverdi.
O kadar yedigi halde gene de semirmedi; ciinkii kendisi de
li:iyvan degildi; yeyi^i de hayvan yeyi^i degildi.
Tann, tarn inanca da bogaz verdi de dogan her hayali sbmur-
dii - yuttu.
4(1, Demek ki gdriinenler gibi anlamlann da bogazj var; anlam-
Imin bogazlanna nzik veren de Tann.
* Oyleyse Aydan babga dek, her yaratigin, her varhgua, gida-
miii somiiriip yemeye yarayan bir bogazi vardir.
Canin bogazi beden diijuncesinden bo^aldi mi, o gagda, artik
n/ki, ululuk olur.
Fakat bunun da ?arti, mi/iicm dcgismesidir, bunu bbyle bil...
KTiiiikrin oliimii, kotii mizfietandir,
tjisaiun mizaci toprak yemeye dii^erse beti-benzi saranr, has-
liilniiir, a^agi bir hale dii^er Lnsati.
A ma kbtti mizaci degi^ti mi, yuziindeki gukinlik gider; mum
Kill) parlar adamin yiizii.
Cotuga siii emmeyi bslleten dadi, nlmetlerle kbtii ■ kbttt ko-
kiin iigzim ho? bir hale getirir.
Cocugu siitten keserse, yuzlerce bagui, bahcenin yolunu a^ar
Ollit-
giinkii m^me, o zayif cocugun binlerce nlmetten gidAIanmasi-
■ is*, binlerce yemekten, ekmekten faydalanmasma bir perdedir.
Dcmek ki ya^ayi^jmiz, siitten kesilmemize bagh; oyleyse sen
di* azar-azar kendini gekmeye sabs; soz bitti - gitti,
1\i Insan, ana karnmdayken gid&sj kandi; inanan da pis seydea
boylece temizlik elde eder.
Kandan kesilince gidasi siit oldu; siitten kesilince de lokma
yL-iTioye koyuldu ya hani,
* Lokmadan kesilince de Lokman olur; gizli sevgiliyi a^ikca
iNicmcye koyulur.
Ana karnmdaki gocu^a birisi, di^arda pek diizgiin bir diinya
var.
Enine - boy una kutlu yeryiizu var; orada yiizleree nimetler var>
Itunca da bogazina diiskiinler var;
Daglar, denizler, ciiller, bostanlar, baglar - baheeler, cayirlik-
lar - gimenlikier var,
* Pek yiice, i^iklaria dolu bir gbkyuzu, giines. Ay isigi, yiiz-
leree Suha burcu var.
h-»*SS^'S. ta ™ r ^^ •"— NM» i-Wto Mm
** sjset* d * b8yiEdir *** Abd "' «** «**. ^
Tamah, kuJagi soz duymaz bir hale L-
(?ERH)
I Hx, PcyKamber'in tS, M.), abdest. usuvlaifirn tfc kere yikadiklan hakkin-
<ln upnu^ler vardir: blrer kere yikadiklanna. iklser dela yikadiklarma dair de-
iluftyn.Lttr mevcuttur f Muslim, I. s. 14Q-H5; ha^lyelere de bakuruE). Suyu, tic
Mi'dl* 1 IfUldecl, her Igfslerinden sonra nefes aldiklari da had late gelmistlr <C4-
nii'. it, k 90). Bu hususlarda da ha baska badlsler de vardir,
u t'LbrJL. L cildin loll beytinin s^rbine baking.
I AtidiiL. I. eildin 285. beyt-inin serhine bakuus.
II Kur'an-i Kerim'in XCVIL sure shun (Kadrj 4. ayetinde, Kadir Gecesi,
liityii v lwrektte aid btttUn Ishjri takdlr ljta Allah 'in emrlyle meleklere Ruh'-
hiii in.llfii bildiriUr. Rfth, Cebrall'dlr. Melcklerln bile ancak bu gece Borebildlk-
l*i i 1>i i inptaJc taifesine Ruh dendlgl, rflhtan ma k sat vahiy oldugu tarzinda da
ii-hh iTlcnlcT olmustur (Mccma'. X, s. 520).
II .XXXVT. siren in ($uara"> SO. ajet-J kertaiesinde, Ibrahim Pey g amber' -
hi i* Mi, -Hastaiandigim vaklt jifft verlr bana" diye Allah 'i iivdtlgb bildt-
Hldlti nibs XXXVII. sftrentn (Safraf) 89-89, ayetlerlnde de. yildiaa baktp Ben
hMUyirrr dedigi beyan edillr. Bu ayetJer, yildizin yerltii gordp sitma nobeti-
llin t< 'Ih 1 i L eg in i anladigi tariinda tefsir edllmLstir,
I 'J Unsurlar; y&ni dlirt baslt unsur, ates, hava, su ve topraktir. Eakiiere
ilium. m mndde, bu dort unsurdan mcydana felmigtlr.
II Mi/lc II. cildin 3S£4, beytlnin izihma bakims.
in f? Turda^i . I cildin 25-26. beyitlerlnin Sisahina bakiniz. Beyltte Jafii
im ■ vnrdir; ikincl misra'i arappadir.
V7 Mlisen, yaprakfan blrbirinden ayri ve dll - dll ulan bir clfektlr kl ttlrk-
^ ll " "inwii da denlr: a^ clgegi de bu cinsteadlr. gicegin her yapragi ayri bir
tlllr Isirlwulmls. birgok dill oldu&u farzedUrnij, 6yle Dldugu halde e^e sdyleme-
ill|i morAi yoluyla s6ylenml^, boylece. soylemeye gilcti yettlgi halde s&z sbyle-
,l liuiUiunda §ark edebiyatinda bir sembol olmus, boyle bir mecas meyda-
Mu i linl/li-
M "Temla olarak talanlar," l 'Mal ve nj Hilar, dllnya ^asayismin alynetldlr.
•twill olarmk kalati hayir ve hasenntpa hem mdkAfat bakimmdan Rabblnln ka-
linrl* ijqha hayirlidir, hem snnuc bakimindnn daha hayjrh."' (Kur'an-j Kcrtm.
««VI1] 40), Beyltte, bu ayet-t kcrimwlpn infjien \\tiH>.v.\ ynpilmi$tir.
"
70
sftSSs'SSS^ *=ww
37.
«■ Ay, en r0]BMk _,. „ — m «**** bafcm te .
52.
Lofcoian.
5* 3«h4. I. cilffla lm
f*.f* ****> **» b*ta,
beytlnjn feffbttBi bakimj.
mmmmm
*
(METlN)
HirslaniKign HI yavrusu yiyenletin hlkiyesi;
Ogiit verenta ti^UdUntl tutmaraasi
Duydun mu, Hindis tan J da bir bilgin, dostlardan bir toplulu-
fll Ag kalmi$Iardi, aziklari yoktu; yolculukian, uzun bir yoldan
j.rliyorlardi.
Bilgin ki^inin aciyisi costu, onlara bir hosga selam verdi de
:'n I fidarii gibs giildii. afildi.
Dedi ki: Karmmz bombos, acsimz; aclik Kerbelasmdan bircok
/uhrnetlere dii$mii$silnuz.
Ama Allah icin olsun a ulu topi urn, Allah igin olsun, sakm HI
vuvrusuriu yemeyiri,
$imdi gideceginiz bu yanda filler vardir; HI yavrusunu vurup
kirmayinr dinleyin sbztimii.
Yolunuzda fil yayrulan vardir; onlan avlamayi gonliiniiz pek
isier,
Pek giicsiiz - kuwetsizdir, pek giizeldir, pek semizdir onlar; fa-
kul analan, pusudadir, korur onlan.
Yavru&uiiun ardina du$er; baginp ah ederek yiiz yillik yol
alir.
IliH'iutntJiiijJiu ate$ sacar, duman tiiter; sakinin onun a cm mi 5
yuvmsundan.
* Ogul, erenler de Tann cocuklandir; bur da olsuitlar, olma-
Mtllar; Tanri'mn onlardan haberi vardjr.
Hi) Onlan goremez, onlan yok - yoksul, yikik ■ sunk go"riip de gb-
rtip gbzetenferi yok sanma; onlann gayretini Tann eeker.
Tann, bu erenler dedi, gariplerimdir, i$ten - glisten kalmi^lar-
dir; bcirtim yeti$tirmemdir onlar.
Smanmak icin hor olmuslardir, yetim kalmi$Iardir; fakat ic-
yilzdc bcnini dostumdur, bcnim ncdSmimdir onlar.
II
^— __
^H^^H^M
Hepsi de benim kurumaina arka vermuth-; onlar, bana izjik-
(Xlilmi^ierdir sanki.
Kendine gel, kendine; bunlar, benim hirka giyenlerimdir; bin-
Jerce kisi arasinda yiiz binlerce kisidir onlar ama gene de bh tefc
ki$idir onlar.
Boyle olmasaydi bir Musa, tek bir sopayla FJravun'u alt-ust
mii edebilirdi?
Boyle olmasaydi Nub, bir tek iienmeyle doguyu , batiyi subra
mi garkedebilirdi?
Boyle olmasaydi kerem sahibi Lilt, bir duala onlann biitun
$chirlerini, muratlanna erdirmeden yere mi batirabilirdi?
Cennet gibi sehirleri karasu Diclesi kesiliverdi; git de izini gor,
Bu belirti, bu haber, ?am civanndadir; Kudiis'e dogru gider-
ken yolda gorursiin,
90 Tannya tapan yiizbinlerce peygambcr ytizunden, her yiiz yd-
da nice a zap lar geldi - catti.
Sbylersem bu soz, uzar-gider; ciger de nedir ki? Daglar bile
kan kesilir.
Daglar kan kesilir de sonra gene donar; fakat bu kan kesil-
meyi goremezsin sen; ciinkii korsiin, reddedilmissin.
Hem dc tuh§f bir kor, gozii pek goriir, uzagi da goriir; fdkai
deveden yalnw; tiiyti - yiinu goriir.
insamn hirsi, herfeyi kildan-kila goriir; ayi gibi fayd asi z
maksatsiz bir oyuna dalar-gider.
Varhgim kinp yok edecegin yerde oyna; oyna, debelen de sen-
vet yarasindaki pamugu cek cikar.
Kendilerini gdstermek isteyenler, meydan basmda oynarlar
sailniriar; erlerse kendi kanlarma bulamrlar da kan icinde oynar-
* Varbklannm dlerinden kurtuldular mi r el cirpmaya koyutur-
lar; kendi noksanlarmdan sjcrayip ciktilar mi, oyuna baslarlar.
Calgicilan iclerinden def calar; dcnizler bile, onlann cosusu.
nu goriip kopiiriir, copar.
Sen gormezsin ama onlann cabasi i f in yapraklar bile dallann
ustunde el cjrpar,
100. Yapraklann el cirptigmi gbrmezsm sen, bunu duymaya da
can kulagi gerek, bas kulagi degil.
Bas kulagmi alaya, yalana tika da aydm mi aydm can sehrim
12
mtm
* Muharameti'in kulagi, sozlerin isyiiziinii duyar... <;unku Tan-
ii Kur'ati'ds ona "O kulak tir" demi$tir.
Bu peygamber, bastan bas a kulak trr, gozdur; onun yuzutiden
veiiile^iriz, genclesiriz; siitnenedir bize o, bizse sut emor socuklanz-
Bu soxiiti sonu yoktur; sen gene fil hikayesine don, banian gi-
ca gel.
Fil yavrulanna dokinianlann hikayesinln kalan kiBmi
Fil, heps in in agzim bir -bir koklamaktii, hepsinin midesinin
^evrefvinde donlip dolasmaktaydi.
Yavmsunu kim kebab etmis, ycmi^se onu bulup ociinu almak,
^urunu gostermek istiyordu.
Sen de Tann kullannin etlerini yiyorsun; onlann buluntna-
diga verlerde kotiiluklerini sdyliiyor, giinah kazaniyorsun.
Kendinize gelin; sizin agzinizi koklayan Tanri'dir; gercek olan-
dan baska kim canmi kurtarabilir?
* Vah haline o kisinin ki mezarda ag^im kokiavan, ya Miin-
kerdir, ya Nekir
110: Nto uklardan agzmi gizlemeye imkan var; ne bir ilac bulup
iigzim hos bir bale getirmeye zaman var.
Cizlenmek icin duzen yok; akla fikre, bir duzen yolu bulunma-
si da miimkiin degil.
Sacma - sapan sozler soyleyenin kafa^ma topuzlar iner; pe n te-
le ri batar ■ durur.
" Azrail'in sopasim, gu^iinii gbrmiiyorsan tepkisine bak.
Kimi de olur, gozle gorunur.,. Fakat yalnjz hasta goriir, an-
lar bunu,
O hasta, a dost J an m der; basimm ustiindeki $u kilic da ne-
dir?
Duyarlar, biz gorrniiyoruz derler, bu bir hayal... Ne hayali- bu
gdciis cagi.
Ne hayali? $u ba-i asagi ddnmiis gokkubbc bile bunun korku-
suyJa bir hayal oldu-gitti,
Gtirzler, kihclar, hastanin goziine goriinut oldu da basi asagi-
>a egildi.
O, bu giirzlerin, bu kiljclann kendisine fekildigini goriir go-
riir ama dusmamn da gozii baghdir, dostun da; gSrem^ler bun-
Ian.
13
* S. oee„ horoaun b„,.» kasmek ^ **■ o «*l*
vakitab ayaja Mto ^-,-bup*. atamadad.r; <» W-
Her zanian, caninin oir par^a u"v«e
kc " 85? ffJSw— **■* *w* ^ duz de *"■
lari sc£ i— ****** «— ■«*• bosald '
I,U ' UgS'JtSm *to= da harcasa., faka. yenne ko^aa,
cek; ek»#n pismeyecek.
BO. Mezar yapmak, ne 1*1*0* - tahFayla; ne kilimledir, » ke-
^ Kendine, temizlik aleminde bir m.zar ^ ««**«. P «-
i *,,« nmm in1u5unda[i yardimlar elde etsin.
,U ^ mZu. Sn. 2*. yapmak. «UA *- *-*.
*^t«S5SElS: aski-pUska tarkaya UMfe'
^"ath dealer, data.?, ,=kar gibi *kr soytoede.
Fil bjfc&yesiiie dttnii^
OgUt veren, bgudUmu dinleyin de gbnliiniiz, cumni. »tf»
lara ugramasin dedi;
14
Otlan, yapraklan ytlfr bulun; fil yavrulanru avlammiiya pr.k
vaitmayifr.
1.41 F. Ben, boynurndaki ugiit verme borcunu bdedim; ogiit dinlemc-
»in sonu, kutlulukun ba$ka ne olur ki?
Ken, sizi pieman olmaktan kurtarmak iijin elgi olarak gcldim,
iikiigim haberi size verdim.
Sakiniil, tamah, yolunuzu kesmesin, giinkii tamah, yaprakla-
iiru/.dan lutar da kbkiiniizden sbker-aLar sizi.
tiu sozleri soyjedi, hadi, hayirlara kar$i dedi, gitri... uzun
vulda onlar, kitliga dus tider, aciktdar.
Ansizm, ana yolda, yeni dogmus, semiz bir fil vavrusu gordii-
tcr,
Esrik kurtlar gibi ustiine iisiistuler; unu yediler, terteraiz et ti-
ler ; bu isten el yudular.
Yol arkada^larindam biri yemedi; onlara da ycm^m^leri if in
ngih veidi. Qiinkii o yoksulun sbzleri hatinndaydi,
sozj fili kebap etmesine engel oldu... Sana da eski akxl. yeni
I'jr baht bagislar.
Yiyenler diisup yattiJar, hepsi de uykuya daldi... Oysa acti;
Mii-iiniin ifindeki (joban gibi uyamkti.
I^crken gordii ki co^mus, kopiirmii? bir fil gcliyor... Fil, once
(i bckciye dogru ko^tu.
ISO Agzmi tig kere kokladi; fakal undan hicbir kotii koku gel-
modi.
Birkag kere cevresinde dondii dolajti, gitti... O koca fi], ona
hlr ziyan vermedi, izichmedi onu,
Uyuyanlann hepsinin de agizlanm kokJadi; onlann agiziann-
diin koku gelmedeydi.
l 7 itin yavrusunu kizartip yemislerdi; fil de hemencecik unlart
para ted j,
Bir - bir, hep^ini de bldurdu; onlardan iirkmiiyordu bile.
Fler birmi havaya kaldmp yere saldl; param - panja etti,
* A halkin ba^ina gecip kanmi emen, vazgee bu i^ten de halkm
kani, savasa dii^iirmesin seni.
Mallarmij gercekten de kanlan biJ; ciinku mal, gdcle, t^bayla
tide edilir.
O fil yavrulannin anasi kin glider; yavmsunu yiyenden 5c a^ir,
uldtiriir onu.
* A rij^vet alan, sen fil yavrusu yiyorsun; dusmanm olan fil,
kfikiinij kazir; yok eder senl,
15
—
160. [Ki/.cn ktiiaiu fil, il/.H cMJ; I'll, yijvnisunun kokusunu biUr.
Tarin kokusu nu Yemen 'dun alan, bendeki batil kokuyu na-
nil duymaz?
Mustafa, uzun yoldan koku alir da bi?.im agzimizdaki giizel
kokuyu nasi! aljmaz?
Duyar, duyar ama gizler bizden, yuziimuze vurmaz... tyi koku
da gbge agar, kotii koku da.
5en uyuyup durmadasui a ma o haram koku, £u ye$i! renkli
goge vurur-dumr.
Cirkin soluklanna yoldas. olur da gokyilzundeki koku alanlara
dek agar.
Kibir kokusu, hirs kokusu, tamah kokusu, sdz sdylerken so-
van gibi kokar.
And i^sen de, ben ne vakit yemi$im ki? Sovandan da sekin-
raisim ben, varmisaktan da desen bile,
And iter ken solugun, kovuculuk eder; o koku, seninle otu-
ranJara vurur,
* Derken o koku yuziinden dualar reddedilir; o kotii goniil de,
dilde gbsterir kendini
170. O duanin ccvabi "kesm sesinizi" sbziidiir; her azginm cez£si,
oriu kovan sopadir.
Fakat sbziin egri olsa da anlami dogru bulunsa, sbzdeki o eg-
riiik, Tann'ya makbuldiir.
k>
(5ERH)
■MU CTHyA d« bulunduGwin taUdlrmek* ve metmni veri^ktedir; Sti 5U -
huruui : t m adafcta bulunuyar: n a da, sen de blr.ey «ta?££L Ab-
i.m rife* Bu ne b*,m ad.k dIyo rl ar. AUah diyor, dm™ bu lu™Z g£
n,'L ( ! r S an S^ 1 P"***"**! Abdullah da. kurtulard.rla karaya SS
i. I ylyorlar. Abdullah n«,rlnl bozmuyor. ITiyenfer u>kuy a dalmca dl/fil «
Uv„r wnWHB UnJ teterfp kmlklerlnt buluyor; kokladiktan 8cnr a uy^-
l *«*«a» eidlycr; blttr bjrer a^lanm kokluyor; hepslndea de eTSS
rrtrtlerujk S] rlin a blamed ^fil.yor. Hisli blr yUrUy(l s le nu S sii blr
v.,, |A tb«p tattnpr. sabah alun^a .iv.rd.W h a i k Abdullah", M»lto5
rJSSw-« ^fl*^. DemlH'aln "Hay a ftll-H a yvan"iyla Avffnin
- u* nttlfeint, Avfrnin. Ibrahim H aTaas a' a , Iba-j Batftta-nm da "ffljaiat-Mftme"-
; h.* Ebo Abddlah Haflfje nUbM ettlgmi, kltaplan.m ba5]ra S£
v<» until re mimaraJariyln blldlrlyor (JWaahla, s, 87^88).
JWy^ Caml-nin "NefaMm-Cna" ibide de h Bbfl^ Abdul lahH-Kaljlnlai'-
Ptln hAI tereemeslnde gegw (Lftmll tercemeal, s. 161-162),
tamlnJe Sa va§a Kl rt Sni l5 demelctlr" meailndekl sflale baslayan hadlae i^ret rt-
lis Jj) " ™ fayd&U ° lailldlr " hBdIS ' 1 5eTifine 1&4ret vardlr ta ^'
^ Imim Alljyur-R^a <2 o 3 H. BW. "A114hti Ta'aia'mn do^Uanns sua-
iuftu blr ^rbet 7ardir kl ardar. bu ^erbetl i C t!l« ml. kendUerinden glrS"
« im crlr- verier; erldllrr mi, Ihlfca ererJe r; Ihlfisa erlii^ ul^rlK ulagti-
J.ir mi d^tlarma fcavufliirUr; k»vu IU nca da fevgllcrtrto aralarmda ayrihk kal-
raaa m*ftl1nde b!r *ftilni oldu|urtu. *ft»wa|t'M-<Jettntt" tfto nakten Purtlwn -
Frr ymiyor tMafchU, fl. 1W> ™"
17
102. Kulnk. "On Lard uti byleleri J*j vac kl Peygnmberl InciUrler ve o derier
her *oytenem dlnieyen bir kulak adela. De kl: O, slain l^in olr hayir kulagidir;
AlIAh'a ve inananlara Inanir ve aizden inananlara rahmettSr. Allah 'm Peyeam-
bcri'ni incitenlere elemll bir azap vardir." (IX, Tevbe, 62).
107. Tanri kullarinui etterlni yemek. 'By tnananlar, sakiniti fazla Randan;
sUnhe yoktur kl ban z&n ve supheler suctur ve ajiplariniai, glzli islerl arayip
gdzetmeyin ve bir kiimimz, blr kismmizin giyabinda ktilUItigUnU dE sayleme-
sln; hJrmlz. tflli kardeginln ettnt yemeyl sever ml? Tlksindiniz degli mi? Ve
vekinln Ailah'tan; stiphe yok fcl Allah tevbelerl fcabul eder, rahimdir" mealln-
deki ayet-i kerlmeye l54ret edllmektedlr (XLIX, Hucur&t, 12).
10B. MQnker-Neklr. M tinker, seriatm kfitu tamdigi, rtaram ettifci sey Ne-
klr, bllmemek ve lnkar anlamlanna gelir. JJer'an, filtlmden sonra kablre gelen
Ifci aual meLeglne verlien addir, Kul, kablre konup onu getlrcnler uzaklasmaya
bagtayinca, daha ayaklarinin sesl duyuiurken Ikl meiegln gehp onu oturtacak-
lan, Hz. Muhammed hakkinda ns dedlgini soracaklari, iman ehllyse, Allah 'in ku-
lu ve rasulll oldugunu siiyleyecegi, bunun uzerlne soruculann. cevap veremesey-
dl cehennemde atilacafi yen mm g&sterecekleri, fakat Aliah'in bu yere karsi-
iik ona cennette verdlgl yen de gCsterecekieri, kabrinin genls bir yesillLk r>ia-
nagi. kiflrtnee cevap veremeyeceSi, ona derolr tcpuz vuracakian, kabrinin, ka-
burgalanni kiracak kadar daralacagi hadlste aniatiJmaktadir (Caml". I. a. 70 >.
tfhlibeyt Imamlanndan gelen haberlerde de bu lkl meiegln, kula, Rabblni, Fey-
ganiberltu, dlnini, Tmanini scracaklan blldirUmlstlr {Seftneftil -Bihar, n, s. 574-
575).
113. Aarali t yahut Izrad, ijlflm meJegldlr, Maiaevi yakmlUt ve yttcellkte Ceb-
rall h Mlkall ve IsTfcfll adli (Jc raelegin dflrdllneuslidtlt, XXXII, surenln (3ectle)
11. ftyet-i kerimesinde "Oltlm melegi'' dlye anilir. USXIX. Eflieriin (Naslat> itk
ayetlple 2. ayetindeyse kaflrlerin ve luanauUrin canlarmi alan mclekler dlye
cecef. Bu meiefcler, Azraliln buyrutu altindakl meleklerdir. AJIfth. Adem"i ya-
ratacaji vafcft yerden toprak almak Uzere meleklerl gonriermlg, melekJer. top-
Tatm Euailtisina dayanamaiiu^iar, toprak alamainiplar, Azr^ll, bu 1^1 bafarmi^.
bunnii fhetlne Allah onu UlUm melell yapmi^tir. T(lrk(ede, bUhassa Yunus Em-
re'de Azrall, "Can alici" dlye gefer (Azrall hakkmdakl hadlsler l$ln "Seflnet'Ul-
nihar'a babniz: H. s. &4B-S49).
120. "And olsun )e! ganetteydJk bundan, derken perdeyl kaldirdik gflilln-
■>.:n. cirtik gtizun keskln buglln." (Kur'an-J Uerlm, L, Ha did. 12).
127. Weaar-'mrbe. He. Peygamber'ln (S.WL), kablt «stUn« otyrmayi, kabrl
oiiarmayi, UstQne yapi.yapmayi nehyettl^l hakkuida hadte oldugn gibi (Cam!',
11. q. 181). "Kaulrteri sly are t edenlere. oralara mescld yapanlara, jgjk yakan-
lara Allah lanet eteln" buyurdugu da rivayet edllmi$Llr (aym, 5. 103V, Ancak bu
nehiy, aUphe yok kl lkl Mm dayamr :
I. Knhlrlerl ziyarct, putlara tapmaktan yen I va?ge(;mla blr toplumu. yavas -
yavas, q kabirdo yatani. kabrl putlagtirmayn yflneltlr ve Allah 'tan ba^kasina.
tapmamek aaasiiia dayanan tslAm dinlni tjKw dtl^er.
II. H«rkc4 kablr yapftraa v* k n birr Aahlp olursa gbmhlecek yer katmaa,
dilnyii mezarlib haling cellr.
IS
_■
Ha Peygamber (S.MJ, sonradan. yinl Islam inanci kuvvetlendlkten Miira.
»>jm huclannda Medlneyo (jiderierken annelerjnl zlyiret etnilaler ve "Size ka-
lilrlirrl ^lyaretl nehyetalgtmi; attik slyaret edln kablrlerl, (jtuikU bu, size olumu-
iHI^l) halirlatir'' buyunmiflardi (Catnl , 1 n, ; 176). Bu komida, "Kabirlert ?;iyaret-
ii-il smi nehyetml$tLm; Eiyftret edin kablrlerl; clinkti bunda size Ibret var'' ha-
ii1*l rlr mevcuttur (aym).
J >inc yardimi dokunanlann, Insanliga hlamet edenlerln, eser toirakanlann,
.■in uhilaririsn kabirlerlnl ziyaret ve bu kabrl onarniak, insatilan, oniarin yol-
I .1 .r. :i tegviyk oldugu lfln ifogunluk tarafindan calz gOrtllmUs, ancak ziyftrette
ihUdci kastmin bulunmasi ktifUr aayilmistit.
Mc'lana. babasmin vefatmdan sonra. kabrinin flitilne blr kubbe yaptirma-
vi tnklU eden Mulneddln Pervane'ye, ffftklerln kubbesbiden daha guzol bit kdbbe
•iln-tno.z; bu gok ktibbeyl katl got ve birak bu isl buyurmuB, Mulneddln de buna
111^1 ulmugtu (Manakib'ul-Arlfln, mettnr Tahgln yaziei baaimir I. s, 567).
lkl beyltto Mevlanft, Dk mtilahazayi flDe silrerek kablre tdrbe yapmaya kar-
II iiiiliinmaktadir.
[At Mevlan4, bu hikaye dolayuiyla buyruk sahiplerine. sorumluluklanni
."idiinakta, HI yavrusunu yemeyl Sraek getirmekle. adaletle hOkam sQrmelerl-
n! (iftUtlemekte. halkin karninin, buyruk sahlbinl unutmayaca£ini onlara ha-
1 ii liLlninhtadlT.
t59 ntisvet., yapilmamasi uypun olan blrseyln bir an Once yapilabilmesl,
v«fmt yapilmasma lmkan olmayan blrseyln kltabma uydurularak yapjlmasi icln
.irmiya varllen paraya. arma^ana denlr, "Allah rtlsvet verene de, alalia da [&•
nrt Itsln' 1 fCami, II. s 103) ve "RQgvetten alman parayi yiyene Allah I a net
iitH-r" (KilnuB, II. a. 147} hadlslerl rusvetin Islam nazannda ne kadar a£ir ve
fitlytik bir sue oldufrumi gOsterlr.
rei, lis, Pey Ram bertn (S,M : >, "Bliln Iman Yemen 'dedir, hlkmet Yemen -
ndlr: ben Habblnlain solugunu (tlahl ranmetl, feysti) Yemen tarafindan duyu-
v.nim' 1 ve "Ben Rahman'm solugunu Yemen tarafindan duymadayim". "Cennot
link ulan Karn tarafindan geimekte" buyurduklan rlvftyet edllmi^tlr TMuwied,
thya" ve "define fill -Bihar" dan naklen Maahin, b. 7lj.
Hadlslerde zlkredllen ve Mevlana taratmdan is4ret ctlunan aat, tabllnin es-
rnfl Cveys'dl-Karanl'dlr. Amir ogiu Oveys. Hz Resule ulasmaraig. fakat Hz.
Omer'ln hailfellgl zamaninda Hac Igln Hicaz'agelmls, 6mer, kendlslne EaguKH-
ifthin o. M.) selamim blldirmlg ve Rablft ve Mtidar boy! an kadar su^luya
Kfftfct edecegine dalr Hz, Rasill-1 Ekrem"ln (S.MJ hadlalnl sSytem\$. (Jveys
liiinu duyunca secdeye kapanmts. bylece kalmis, uzun mtlddet. secdede hatekct-
■U kalmasi yuzUnden de OidUgUnti sananlar olmustu.
Oveys, Si If In aavasindtt, Hr Ally*; ktlfcg&Wsfct. tbn-i Abbas, Hz. All'nln. Zlkaar
.Iriien yerde, sliw Kufe tariifiiulwii hln kisl ffalecek, (felenler, bu iayidan ne faz-
in olncak. ne eksik; hepnl 6* 61 dm H^rinc bana bey' at edecck buvurdu^unu rl-
ulyet etmls ve demlstlr kl: Osl#tili-H nnvmnyn basladim. Dokuz ytla doksan do-
h iizda kdldi. gasirdim. du»Unllp duiurkan itntum blr Llbasa btlrUnmtls, yaninda
kihci ve savas aletlerl olan hlrltl (ih«|*U1l, Miiilr'Ul-MU'mlnlti'e yaklasip uaat
1?
_.
'■tin i. Sana bey 'ut (nJeylm drdl All, rm Uurlm: hey 'at edfeceksln dlye sonmc*
p«i fine LUUL etmek, huaCtrundm dllKu'^y* ()■*, ruhut Allah sunn fetfb ve nusrat
vBrinceye kadar savasmak Ll&erc nana lwy"nt t?(Ii>ccfclm, dedl. AH, adin ne dlye I
t*)ta\i. Gelen. fWys dedl; Alt; Cvcyu'UI-Kuruni ml deylnce evet dedl. All tekblr j
getlrlp dedl kl: Jiablblm Raa&lulliU] bun si hnbfr verdl; timmetinden Cveys'til -j
KBrunl ndh blrlslne ulasacafcim: a, AllAli btJlueundendir: $ehadetle ijltlr; RabJaa
ve Mudar boy Ian kadar ki^lye gefaat eder buy urdu (Tenkiyh/tiJ-Makaal. I. s. 158-1
1 57. Sellnet'Ul -Blbst; I. s. 53),
169 - 170. Hk. A! ruin Ktlmeyl bin Ziyad'a tallm buyurdaklan duada "Al-
lalum. duayi hftp&eden, sana uJa&masina en gel oJan suelarimi bagi$la" sojju ge-|
ver (Mefatin'ul-Cinan, S. 6$). Ibn-1 MUltem laradndan vurulduktan soiiraki va-
Klyyetinde de "iyillgl emretmeyJ, tottllQtten nebyetmeyl terk etmeyin, yoksa kS-
tuleriniz basiniza peter; sonra dua ederslniz, size Icabet edllmez" buyunnak4|
l.adir (Nehe'iU-Belaga. II. s, 79).
HJ7
SUdUr
Beyitfce, XXIII. Sure- 1 celilenln (Mtl'mlnun) 101-108. Ayetlerinln me all
Bur a iirilrlllunce aralartnda ne soy - sop var, ne de birblrlerlnln hilini so^
rusLur&bliirlei" o gun. Kim In iylLlklerl agii gelirse o feilv kigllerdLr kurtulanlar.l
nwrudlarina erenler. Ve klm'ln lylllklerl harif gelirse gercekten de a cegit klRi-l
lordlr kendilerini zlyana sokanlar, cehennemde ehedtdlr onlar. Yilzlei-Jnl yals
;ite5 ve onlar. nrda somurtup kalirlar Slz degil mlydinfs size ayetJerim okumir-
ken on I an yalanlayanlar? Rabblmiz derler, kotfUugumllz list oldu blze ve dog-]
ru yoldan sapmij bir top";] Ink olduk. ftabbimlz, bizl burdan fikar. gene kijtu-
Ulfip diinersek gercekt™ de zulmetmig oltiruz artik Roflt, clefolun or ay a ve baH
n a da sbz vermeyln der." 108. ayet-1 kerime "KaaTahsa'tt", ho§t der dlye baglars
170. beytt. bu ayetln "ibsa'u" kellmeslyJe baslamakta ve ayetten lafzl iktibas ya^
lulmakT.adir.
20
(METtN)
Jahfl iyl geilr *~
vabuSrasJir Peygambcr dediier; yapi ^ *-»**« *
^I.E! duzgun scwlQ bir miiezzin varsa onu getir.
l.«ah i yanlij okumak ayiptjr.
imr^S** 5fkGSi C ° ?tU da gi2) ' kaIan l «W*n bir ifcj
A a ^ S l!k kilter dedi, Tann katinda Bilal'in "he"si yu ,Ierce
^ dan da lyidir, "hi'dan da, dedi - kodudan da
— t s^ssir da sirIann!zi awy,m; ***■■' -
* Duada ho 5 bir solugun yoksa, ytirij jhvan-i safadan dua dil,,
Tann^nm MOsfi'ya, bana. giinah elmedigin agizia
duft el diye emretmesi
IHU S ,z la n. Tann(!yM " S ' dedi: bana ' ^ e ^ J ^ ^ <«M.
1. 4"?i£ t b ^ Smm 3 ^ a SU? ^^ ? "*— ta ate-
VBhu da kcndi M*m au,; „ nm , lez , , ev ik bir tSe "ok
twnjn an,,. te n* m( , blinyctir; a mtafa ,ey ,ddi de ,rthk
2f
■M
i^M
sum*
esirip kondu mu, pis sey, pislik, dengini baglar, disanya eikar - gi-
der.
Zitlar, zitlardan kacar; isik i$idi mi gece kar^ar.
Temiz ad agxza geldi mi, ne pisfik kalir, ne gam.
Yalvararun Allah deme*i, Tann'mn lebbeyk demwinin
td kendisldJr.
Birisi, Tannyi anarak dilmi, dudagim tathlastirmak icin, gece
ley in, Allah diyordu.
190. Seytan dedi ki: A cok soyleyen, butun bu Allah demene kar-l
silik buyur sesi nerde?
Tanri katindan bir cevap bile gelmiyor; bu pek viizle niceye
bir. Allah deyip duracaks-in?
Adamm gonlii kmldi; basim yere kodw, yam... Ruyasmda,]
^ayirhk, ciraenltkte yesij don hi Hiziri gbrdii.
Hizir, kendine gel dedi; ne diye itikirden kaldin? Cagirdigm-
dan, nasi I oldu da usandin?
Adam, buyur diye bir cevap gelmivor ki dedi kapidan
lecegimden korkup durmadayim,
Hizir, sen in o Allah demen, bizim buyur dememizdir; sen in o|
yalvansm, yantp yakilman, bizim haber cavusumuzdur. .
Senin di}zenlere basvurman, careler araman, bizim seni kendi]
mize cekmemizden, ayagim cozmemizdendir.
Senin korkun. sevgin, bizim liitfumuzun kcmcndidir; her Y it-
rabbi demenin altinda buyur demelerimiz var.
Bilgisk adamm cam, bu duadan uzaktir ancak; (;Unkii Ya rabbi
demesine izin yok onun.
Agnnda da kilit var. gbniiinde de. .. Zarara Ugradjgi zaman agj
layip sizlanmasm dive, agzi da baghdir, gonlii de,
200. Firavun'a yiizlerce ma! ■ miilk verdi dc o, iistiinlukle, ululuklaj
Tan n hfc davasjna kalkisti.
O kdtii yaratihsh. Tann'ya sizlanmasm dive biitiin i ;■ n
ba$ flgnsj bile gormedi.
Ona, su diinyanm butiin salianatmi verdi dc, derr, agYi - sizi]
gam - keder vermedi Tann.
Gizlice TannVt cagrrmam saglayan dert, diinva saltanatindarj
da daha iyidir.
Deris iz dua h sogukluktur: dcrtliyken dua etmekse gbnulden ko- 1
par.
O dudak alundan ses ^lkarman, o onii - sonu anman vok ma.
22
An-duru ses, huzunlu huzuntil ey Tann, ey feryada erisen
<-v yardim eden demendir dua,
Onun yolunda kopegm S1 zildanma 5 i bile onun cekisiyledir
vilnku her yonelen, ise koyuian, bir yol vurucuya tutsaktir
Hisahlar padjsahlannui sofrasi ba^ma oturdu
Magaranm 6niinde r kiyamete dek, dagareiksiz, heybesiz, rah^
met suyunu i^er, merhamet yemegini yer-durur.
Nice kopek derisine btbriinmus erler var ki ad.-sam yoktur
iiuia perde ardmda sarapsi^, kadehsiz kalmaz.
Ogul bt. kadeh igin can ver; savassLE, sabirstz, tistuuluk kata-
ninr mi hi£?
' Bunun icin sabnelmek, katlamlamaz bir sey de dejHJ haul
fhivan, ciinkii "Sabir, darhgin anaJitandin"
Uayanmada^, bnii - ardi kollamadan hi ? kimse bu pusudan kur-
inlmatfi... Dayajimak, gbriip gozetmemn eli, aya&dir.
Onu-ardi kolla; cekin bu otu yemekten- zehitlidir ciinkii, .,
(.tkinmek, peygamberlerin giidj - buwetidir T i^igidir.
Htr yelle oynayandir ot; dag, hie yele deger yerir mi'
Her yandan bir gulyabani var, seni caginp durmada.., A kar-
'U's, yol mu anyorsuu? Buracikta iste, gel demede
Gel demede; 5 ana yol gbstere-yim. A kardes, yoldas olayim sa-
rin... Bu ipince yolda kilavuaum ben.
wmm S aVU2dUr °' " e y ° l bQir - ° Yfl9uf ' ° te huyIunun
fekinmek ona derler ki bu yutdun tatli - luzlu, yagli- ba£h sev-
ii-ri seni aldatmasm. ^ *
Cihlkti ne tadi vardir, ne tuzu, .. Afsun okur da kulaga QfJex o
A aydin yurdun eri der, konugumuzsuii, gel... Ev senin, sen
lit* bemmsin.
Cekinmek ona derler ki mide dolgunluguna ugramis.m, yfthut
hastayun, ?u magara hasta etti beni.,,
Yahut da basim agnyor, sen de agrilma basimi, gee git Ya
da dayimm oglu cagirdi, oraya gidiyorum diyesin
Cunku bir serbet bile sunsa sana, zehirJe sunar; serbetinden
Kovdeni yaralar kaplar.
Sana eUi, altmis altin bile verse a bahk, ettir o; sem nitmak
" cm oltaya kor da sunar sana.
Verdi diyelim, faka! ncrden verecek o diizenbaz. . Diizenbaz.n
sozu, ici bos cevizdir.
23
■_
Onurt sakirti$i, akhm, fikrini celer; yuz bin akli bile bir pula
saymaz o.
* Senin dostun. sen in kesendir, Kamin'sen Vise 'den ba=>kasmi
arama,
Vise'n de senin oziindur, sevgilin de... $u senin di$mda olan-
larm hepsi de afettir sana.
230. £ekinmek ona derler ki, seni pagirdilar mi, hepsi de benim
yiizumden sarhos, hepsi de beni ozliiyor demiyesin.
Onlann cagnsini. ku?a cahnan ishk bil; avci pusuda gizien-
mi?tir.
fiu otiiyor, bu filiyor zaiinim vermek i^in de online bir tilii
kus koymu$.
K.u?lar da unu kendi cinslerinden satiirlar da oraya toplami-
lar; derken derilerim ytizer onlann.
Ancak Tann. hangi ku$a bniimi, ardmi du?Cinme, fekinmt duy-
gusu verdiyse o yeme, o tuzaga, o kus. aldanmaz,
Onii, ardj dusunmemck, (jekinip sakinmamak, geicekten de pi$-
manhk verir... Bunu anlatan $u hikayeyi dinle :
Koyliiniin, $ehhliyi yalvararak, israr ederek
evlne eagmp aldatmasi
A karde$, gee mis zaman icinde bir $ehir!i, bir koyluyle Lam$-
mi?, bilismisti.
Kbylu, rehire geldi mi, o sehirlinin mahallesinde otak kurardi.
lki-U£ ay ona konuk olurdu, onun diikkamnda otururdu, onuri
sofrasma cokerdi.
Koyliiniin ne ihtiyaci varsa sehirli, bedavaca diizer - kosar, gi-
derirdi,
240. Kuylii, bir gun yuzunii $ehirliye <jevirdi de a efendim dedi.
seyir-seyran i^in hie koye gelmez mis in sen?
Allah i$in olsun, Allah icin, biitur cocuklanni gelir; £iinkU
$imdi gtil mevsinu ilkbahar gagj.
Yahut da yazin, meyva ^aginda gel de hizmetine kemer kusa-
nayim,
Soyunu - sopunu, colugunu - coeugunu getir de koyumiizde iit; -
dorr ay kal.
Baharlarda koyliik, bir hos olur; cayir - ciroen kesilir, gunuller
aian lalder aeihr ■ iaemr.
§chir1i, onun lafindan kurtulmak icin gelecegim diye sbz ver-
dj; bu soziin ustunden de sekiz yil gegti.
24
_■
__
SS SSt*****^ t*^,»W*- b ek I iyor a t ,
"' c H v"ah!b l i e> i!« k S f , geli " J * ehir,fain S"«" to —<t' WWI
»- k^afg*U r aIhDU,dan ' " ,al ' nda " h "- r ' SWWSU.
, i" " """* ° m ' "• ' am B * » *«■!«* ona S0fra do.
* Srarss Si 0151 " 1 ' A,uh * «*•-•** * «
lu, da™dT' kM ' ! ' a '^ dedi ' er - Ay da ^-"* **; to-
' N '*nS'; b 5S.** kfan ^* ° nun isini *«* ^- k *i» «*
MAM ItLSLlS " *' ° n " a " n ' kBye ^ *>
-*. «Si,1SS£5sr a SiWyh dedi; «- "w*
b-irss rc™r huraudur: birw oi - d » *«*-
25
-^ j — *^ ■ —
Sakmmak ona derler ki kctii zanna kapihr, birseyde* kagar-
sin da kdtiiden, kotUliiktcn kurtidursun.
* Peygamber, "Sakmip cekinmek, kdtii zandir" dernier; a
bos - bogaz, bil ki her adimda bir tuzak var
Ovanm yiizu diimduzdur, ama her adimda bir tuzak w*r,
kuslah^a pek at siirme.
270. Dag kecisi, tuzak da nerde der de kosar; ko ? ar ama tuzaga
duser, bogazindan yakalamr-gider.
Hani nerde tuzak diyorsun ya, i?te buracikta; gel de gor. Sen]
ovayi goriiyorsun da tuzagi, pusuyu gormilyorsun.
A sask.n, pusu. tusak, avci oimadikga ovada kuyruk mu olur
^Yeryiiziine kiistahca gelenlerin kemiklermi gor, kelklerini sey-
St ' A Tann nzasmi kazanmis er, mezarhga gidince, onlann kemik-
lerinden gecmifi sor da,
kor sarhotfar, aldani? kuyusuna nasi! bas-ajagi ddstukr,
ap - acik gdr,
Gbzdn varsa korcesine gelme; gbziia yoksa eline sopa al.
Sakinma sopan yoksa, bir i?ten bir isi kavrayamiyorsan b.r
S ° Zl sTkuSna r bir isten bir isi anlama sopan yoksa. degnekci olma-
dikca her yolun basiflda durma.
Gozii gormeyenler gibi «dim at da ayagrn, kuyudan da kurtul-
stiri, kopek ten de.
280. Kor. bir kazaya uiramayayim diye titreye - titreye, korkarak.j
sakinarak adun atar. „»„.„
Ey dumandan kacip da atese diismiis adam; ey lokma ar*yip
da y ilana lokma olmus er,
Seb&'hlarm hlkayesl, onlann nimete kax^i azgmlik etmeleri,
aiginLklanndan, nantorliiklerinden yomsuzluga ufcrawalan,
Bfikretmeiiln vrfa gostermeflln iiatttnliigtt*
Sen, Scba'hlann hikayesini okumadin, yahut okudun, fakat
sesten, sozden baska birsey duymadm.
Dagm da scsten haberr yok; dagm aklma vol yok ki anlama
ersin.
^AzeinHk^mdan" sSzUyle *&*$& kisitn, kl^Ui harllwle Bonradwi. b*>-
tifein altina yazilou&.
O r kulak si /., akilsiz, hoyuns sesine ses vtrii -durur; sen snstuh
i mi i. o da susar.
Tann, Seba'hlaia biiyuk bir genislik vermisti; yiizbinlerce
kitsklti'; sayvanlar, baglnr - bahfeler bagislamistl.
O damarlan kbtti, o tabiatieri pis killer, buna $ukrei.medilei ;
v Hilda kopcklerden de asagiydi onlar.
Bir kapidan bir kopege bir lokma ekmek verildi mi, o kapiya
^rlinte hizmet kemerini kusamr kopek.
O kapmin bekgisi olur; ona eziyet edilse, darlik gektirilse bile
n Viipjdan ayrilmaz o kopek.
O kapmin gavn^u kesilir; orda yerlesir; bir baska kapinm ?ev-
usinde donup dolasmayi kiifiir biiir.
rn\ O mahallew bir garip kopek gelirse, o solukia, ordaki kopek^
Iri , i mu cdebe da vet ederler.
Oriceki konagma git; ordan yedigin mmetin hakki, gonluinu
i Maya baglamandir derier.
Vtrine git, o nimetin hakkini, daha fazla boslama diyt lsinrlar
unit
t;™ul kapisindan, gonii] ehUnin ka.pisindari kag kere Ab-i Ha-
vii \ iftifii gozlerin aglldi,
Qm in, goniil ehiinin kapisindarij bir^ok e&riklik, vecit, kendin-
i It'll k^'S gidasiyla gid&landi. ■.
Sonra hirsindan tuttun, o kapiyi bosladm, hirsmdan her dUk-
kdinn (cvresirde dontip dola$maya koyuldun.
O 0mlegi yagli nimet verenlerin kapilarma, bir arda kalasi
tin i igirj kosnp durmadaiim,
Oysa bunu bit ki can, burada semirir; umitsmn i^i J burada
du/erte girer.
Muslahkiara ugraltu^Jann, esenlik ona, Isa'nin lbfidet
yurdunun kapisina, dufisiyla ^iffl buhnak it; if
her sabah toplaitmalan
iKa'mn ibadet yurdu goniil ehiinin sofrasidir. Sakin a belay a
nftiami$, sakin birakma bu kapiyj.
Kbr, topai colak, kbtUriirn; her yandan ha Ik tuplamr;
t(KJ Onun soluguyla has ta ilk tan kurtuhnak icin her sabah, fsa'nm
kulluk yurdunun kapisjna gelirdi.
* O da, o yblu - yordami hos Peygamber de evradmi bitirince
kushik t;agi disan cikardi.
27
'o
£ok - guk bdalara ugramiflari ^uriirdii; ank bir halde (imit-
lene kapilarak kapiya oturmu$kr, bekle$irjerdi,
A afetbtx: ugm miliar deidi, Tann hepiniiin de dilediklerini
kabiiil etti.
Haydi, eziyetsiz, zahmetsiz, Tann yarljgamasma, Tann lutFunai
yiiruyun.
Hepsi de ayaklari baglanrms develere ddnrou$keti onlann bag>
lalanm £bzcr;
Onun duasiyla ayaklan agdir, hos bir halde kosa - kosa, seving>
li-sevingli evlerine giderlerdi.
Sen de binjok afetleri dcnedin; bu padi?ah huylu erlerden sag-
Ilk, eserdik buldun.
Topaliigin kag kere diizeldi; camn, ka^ kere yamsiz, eziyetsiz
bir hale geldi.
A yigit, gafjete dalmi$sin; kendini de yilirmemek igin tutmu$,.
ayagrna bir ip bag1ami?sm.
310. Siiktir etmeyi$in, unutkanhgw, o bal ferbeti i^isim sana ha-
tirJatmiyor biJe.
Soziin kjsasi, o yol sana baglanmi$; tufikii gdniil ehlinui gonii!-
ieri incinmis sen den.
Tez bid onlan da yarhganma dile; bid tit gtbi gdzyaslan ddk,
agla da,
On I ann giil bahceleri, saria kar?i a^ilip sadism; sana olmus,
meyvcler dokulsun.
O kapida don-dola?, Ashab* Kehfin kdpegiyle kapt yoldas?iy-
aun kdpekten asagi cilm;i.
Kbpekler bile, ilk t>vden gdniil bagini 0Me diye ogiit ve drier
kupeklere.
Kemik yedigin ilk kapiya simsiki saril derler, hakki gozet, o
kapidan ayriltxta,
Edeplensin de oraya vaism, ilk duragindan muradina ersin,.
kurtulsun diye o kopegi isinrlar.
Git a azgtn kopek, veli-nimetine dii$man oima diye isinrlar «■
kopegi.
O kapiya halka gibi yapis derler; bek^ilik et, tez ol, eevikle£
320. Bizim adimm da vefasiza gikarmaya kalkisrna; bos yere ve-
fasizlik edip durma,
Kopeklerin yolu - yordamt vefa etmektiv; yiirii, kdpeklerin adi-
m kotuye ^ikarma,
28
.JSS^ kBpafcle * a3,lptir; ***** »».™-* *-* -vi
IKS tUfS ™ *** * "* "*
I t JJW^tsr 1 TCfayi da v " bij ■ * «-«■
" ° nda * SOnr a ana hakki gelir- cimkii o W™ at,-w
-« N-mndayken anaru bor,!u £ ^ana ^^ "^* t Stn
^Sr^^tsr^x^^
^s^JSrtyts- fcn — ■ r -
Oyleyse Tann'nm hakki, ana hakkindan da eskidir an* ti L
kindan da ileri„. Kjm o haltt, f*tl™ * esKttnr, ana hak
^m q nasjci bilmez, tammazsa ejektir
d^T^tof"^ Sh olmayfln ' bildi * ini de -*»*■. *
M^jsi&r yei7fi2iinii kapiam,5!i; *w«- »*- •*
" •*£&»«£ STAT- - —
29
tyi do-Stun, giizdim gogc ugiJi, kotii dostunsa yerin dibine
girdi.
Ara yerdc, fcervandan kalan ate$ gibi yarsiz, yai dimcisn oylece
kalakaldin
A yigit dost, yukardan da, a?agidan da miinezzeh olamn ete-
ginc sanl.
( 0,ne Isa gibi gbgc agar, ne Kaarun gibi yere batar.
Mekan aieminde de seninledir, mekansizhk aleminde de... Sen,
cinun yiiziinden diikkandan kaldin mi, seninle beraberdir.
0, bulamkhklardan duraluHar peydahlar; senin cefalarun vo
fa sayar.
Cefa cdersen, noksandan kurtulup, olgunluga yonelsin diye ku-
lagini burst".
Yolda virdini birakti mi, zahmete, yamkhga diisersin de bir
ic sikintisi gehr sana.
350. O, terbiyedir, yani yapma, o eski ahdi degistirme demektir.
Bu is sikintisi, bu darlik. bu zincir olmadan; bu cesaretm, aya-
gmi baglamadan,
Akhnla anladigin o eziyet, bu isarcii bos. sanmaman icin duy-
gunla duyulur bir hale gelir de ortaya cikar.
Sue i?ledigin ^amanlarda gonliine geien darltklar var ya- blum-
den sonra zincir olur onlar,
* "Burada bizi anmaktan gekinenii r -dar bir gecim veririz; kbr-
liikle cezalandinriz omi,"
Husiz, adamlariti mallarim Caldi mi, bir Slkinti, bir darlik,
gonliimi tirmalamaya baslar,
O da, bu ic. sikintisi da uedir ki der... Ne olacak? Senin set-
rinden aglayan mazlumun ic sikintisi,
Bu sikintiyi, bu darhga pek o kadar aiding etmemeye ballad i
mi,.. Israr yeli ales in i iifler, alevlendirir; aldirmazhgina karsilik,
oftU daha fazla yakmaya koyulur.
Gbnul darhgi, artik asagihk, nikbn kisilerin sikistirmasi halt-
nc gelir... O anlamlar, duygu aleminde belirir, bayrak ceker.
Der tier zmdan olur, carmih olur... Dert koktdr, kbk de da] ■
budak verir.
360. Kok gizliydi, meydana cikti,.- Ic darligiyla t'erahligmi bir
kok say.
Kotti kbkse tezcek sbk onu... Sbk de yesillikte firkin bir diken
bitlrmesin.
30
Ic dailigma ugmdm mi, v.Wsiiu- bak giuiku biitiiri dai - bu
d;ik, kukteu biter.
tc ferahligi duyduji mu, bu ferahligi suJa... Meyve de vcrdi-
mi, dostlara sun.
Sebfi'lilar hlk&yesinin kalan boliimu
Hcba'lilar, heveslerine uymus, ham ki^ilerdi... I^leri ■ gutferi,.
1 1 1 i v i i k I cr e kar^i hankbrliiktii ,
NTtncte karsi nankbrliik, sana bagi^Jarda buiunan kijiyle &&-
\ .<>niiuia benzer hani.
Bana bu iyilik gerekmez; bundan inciniyorum ben; ne diyt
imiiiyorsuti beni dersin;
1 .fitfet de dersin, su iyiligi uzakla^tir benden... Gbz is^.-miycK
Mim ben, tez kbr et beni.
So ba'] ilar da, sehirlerimtzi uzakla^tir, aramm ac; kotuJiigumiJE
ln/i-i- diiha haysrb: giizeJIi^imizi gider, siisiimli^ij - pusumiizii al de-
iirttr.
Riz dediler, bu sayvani, bu bagi-bah^eyi jstemiyoruz... Ne gti-
>r\ kadmlar istiyoruz. ne emniyet, nc de esenlik, hosluk.
1 m ^chirJerimiz birbirine yakin diisrnU^; o col ne de ho?, orda ea^
u<iv:ir!ar var.
tnsan yazin ki^i istcr: derken ki? da geldi mi, vazgecer is-
nftiriden, istemez.
Bir hale, hie mi hi^ razi olmaz insan... Ne darhga razi olur„
HP pnni5li|i, ho^Iuga.
"Geberesice insan, Rabbine kar$i ne de kafirdir," Dognr
vdn buidu mu, tular, inkar edcr onu.
Nefis bu ce$ittir i^te, bu yiizden de gebertilmeye layiktirr
i*min icin o yiice Tann, "Oldiiriin nefislerini^i" dedi ya.
Nefis, u S kbseli dikendir. ne bicim koysan koy, batar sana;
i ii i ii ii yarasindan nasU kurtulabilirsin sen?
Hevesten gect? atesini sal dikene: elini at i^i - giJcU gmel dosta.
Scba'hlar, sinin astjlar; bizim katimuda veba, seher yelinden
vi' ft demeyedek vardilar.
Ogutciileri, opt vermeye calistdar; kcituluklerine, kSfidikle-
rini: cngel olmaya ugrastilar.
Fakat onlar, bgUtculerin canlarma kastediyorlar, kotiiluk, ka-
firllk tohumunu ekip duruyorlardi.
*«n. * Kaza geldimiydi, su cihan daralir.,. Kaza yiiziindeii helva
l»ilc h dert olur, ezlyet kesilir aj^izda.
31
--
* Kaza geldi mi, alan darabr demisler. - . Kaza geldi mi, gozler
perdelenir.
* Kaza f agin da gbz kapanir; goz, go* ilacini bile gbrroez olur -
gider.
athnm diizeni, tozu dumaiia kam mi o toz, yardim dilemek-
ten bile uzaklastinr seni.
Sen athya dogru yuru, toza, dumana dogru degil... Yoksa o
admin diizeni, seoi ezer ■ gecer.
Tann. kurdun yedigi koyuna, kurdun kopardigi tozu gdrdii de
/ic diye melemedi, seslenmedi, yardim istemedi;
Kurdun kopardigi torn ncden bilemedi... Bunca bilgisiyle ne
diye otlamaya daldi der.
Koyunlar bile, kendilerine zarar verecek kurdu, kokusundan
tanirlar, bilirler de ondan, tundan - tuna katjarlar.
Hayvanlar bile akil ederler, arslaron kokusunu duyarlar da
otlamayi birakip dagihrlar.
Ofke arslamnin kokusunu akhn mi, gizlice Tann'ya yalvanp
yakarmaya koyul.
WO. Onlar, kurdun kopardigi tozdan cekinmediler ama ardindan,
koca mihnet kurdu geldi- gat ti.
Akil gobanina goz yuman koyunlan, bfkeyie paraladt gitti o
kurt.
Qoban, kac kere onlan gagirdi, gelmediler. . . Ostelik gobanin
goziine gam topragi sactilar.
Hadi, git dediler; biz senden daha iyi cobaniz: ne diye sana
uyacakmisiz? Her birimiz, bir ba$buguz.
* Dostun adaim degil iz; kurdun lokmasiyiz biz... tftanacai ki-
ller degiliz; atesin odunlanyiz biz.
Bilgisizlik, kafaya yerle$mis oyle bir yobazliktir ki bu cesit
kisilerin yurtlan yikilrr, yikintismda kuzgunlar, som - 50m baginr .
dururlar.
* Mazlumlar icin kuyu kazip dururlardi; kazdiklan kuyulara
kendileri dustiiler, ah edip durmadalar.
YGsuf'lann derilerini yiizdiiier ama ettiklerini de bir - bir bul-
dular.
Kimdir Yusuf? Senin Tanri'yi aiayan gbnliin... Bir tutsak
gibi mahallende bagianip kabni$.
Sen, bir Cebrail'i tutmug da bir direge baglami$sm; kanatlanm
da yik ycrinden yaralarmssin.
400. Onune kebap olinus dana koymadasm. Kimi de onu abyor,
samanhga gotiiriiyorsun da,
Ye diyorsun, iste bizim gidamjz bu.-- Oysa ki Allah 'la bulus-
maktan ozge bir gidasi yok onun.
O belalara ugramis da bu iskenceden, bu denenmeden Tann'-
ya ileniyor senden.
A Tanri'm diyor, bu kocarois kurttan feryat... Tann da day an
diyor, nerdeyse vakti geldi-ijam i^te.
Her haberi olmayandan dctinu alacagim... Feryada eri^en Tan-
n'dan ba^ka kim feryada erisebilir ki?
Oysa Rabbimiz deyip durmada; diyor ki: Yuzunii gormeyeli
sabnm yak oldu - gitti.
Yahudinin elinde, adz kalmi^ bir Ahmed im,.. Semud kavmi-
nin hapishanesine du^miis bir Salih'im,
A peygambcrlerin canlanna ku tin Ink bagislayan, ya dldiir be-
ni, ya ?agir tapma, ya da gel.
* Kafirler bile ayttligma dayanamiyorlar da r 'Ke$ke toprak
olaydim." diyorlar.
O yandan olartui hali bite bu olursa, senin olan ki^i sen si 7. ne
hile gelir?
410. Tann da evct diyor, oyledir, a temiz ki?i; fakat dinic, dayan;
dajanmak iyi ?eydir.
* Sabab yakin, sus, az co^up kbpiir. . Senin icin ^alisip dur-
inadayim ben; sen galisma.
Koyluniin caginsuia uyup k6ye glden taclr hikaycslnin
kalan boliimii
A jigit arkada^, don artik hadi, don... Don de koylii, raciri
evine nasd gotiirdii onu anlat.
Sebah'lar hikayesini bir yana koy; o tacir, koye nasi! geldi;
onu stiyle. v
Koylii, <iy lysine yaltaklandv, yalvardi ■ yakardi ki t^cirin kara-
n el den gitti, sa^kma dondii adam.
Haber iistiine haber geldikfe fSfirdi - kaldi; tacirin an ■ duru
ihtiyat suyu bulandi - gitti.
Bu yanda da gocuklan, neseyle, "Gezer - oynanz" deyip durma-
daydi.
* Hani Yusuf gibi... Sasdacak bir kader yiiziindcn, onu da ba
basimti golgesinden "Gvirx ■ uytiAnx" jkjzu gikarmisu.
n
v a
\\
0, oyun degildl, canJa oynamakti; diizen kurmakti, htk yap-
lttakti, hainlikti o.
Seni sevgilidert ay i ran, ne olursa olsun, dinleme, aldirma, etin-
kii o, ziyan verfr, sayan,
420. O, yiizde yiiz kar bile olsa alttn icin yoksulun haznesini bi-
rakma,
§unu isit: Taiiri, Peygamber'in ashabim, sicak - soguk. nice
kere azarladi.
* Ctinkti kitlik yilinda davul sesine koftular; hie durmadan
cum a namazim biiakiverdller.
Baskalan ucuza almasinlar; bizim elde edecegimiz kan o-nlar
e!de etmesinler dediler.
Peygamber, namazda yapayalniz kaldi; yamnda ayak dirsyen,
kendisini Tann'ya yarvarmaya venni$ iki-% yoksu] vardi ancak.
Tann, davul sesi, oyun, abs~veri$te bulunmak, Tann elgisin-
den nasi] oldu da aymr sizi, dedi.
* Sajkinca, bugdaya dogru dagilip gittiniz de Peygamber'i,
ayakta tek barilla birakiverdiniz.
Bugday elde etmek icin olmayacai, bitmeyecek tohundar ek-
tiniz... O Tann elcisini birakip gittiili*.
Oysa ki onun sohbeii, oyundan da bayirbdtr, maldan da.,. Go-
ziinii bii OV da bak, kimi biraktm sen?
ilirsiriii, iyiden iyiye kandtrmadi mi, inandirmadi mi sizi ki
rtzik veren. benim, nzik venenlerin en hayirhsiyim , ben.
430, Lutfundan, sana bugday i nzik olarak veien. tiasil o]ur da sc-
am dayancim yitirir?
Bugday igin, gokyiiziinden sana bugday gbnderenden aynldin {
sen,
Dogamia, kazlan atidan ovaya caginnasi
Dogan, kaza, sudan ?ik da dedi, sekerler damlatan ovalan bir
seynet.
Akilli kaz da ona, a dogan dedi, uzakias bizden... Su, bizim
kalemizdir, aman yurdumuzd^ir, ne$emiz, sevincimizdii*.
Seytan da dogan gibidir; a kazlar, tez gel in der. . . Sakrn ha; su
kalesinden pek az 51km disanya.
Dogana, d6n geri, don... Basimizdan cek elini a a$agtlik kisi
deyin;
Senin cagirmani istemiyoruz biz, cagnn senin olsun... Senin
sorune kanmayiz biz a kaf'ir.
Kale bizim olsuii, sckcr kamisbgi senin. . . Armaganuu da istc
miyorum; sen al onu, senin olsun.
Can oldukca nzik eksik olmaz... Ordu oldukca bayrak da olur
elbet.
Ihtiyath tacir, pek 50k bziirler getirdi; o boynii yogun seyta-
Jia bahaneler diizdii,
44U ?inidi dedi, onemlijslerim var; e^Jirsem isim duiene girmez.
Padisah ince, onemli bir is buyurdu; onun ba^anlmasini befc-
liyor; geceleri uyumuyor.
fadisdhm buyrugundan disan eikamam; padi^aha karsi yiizii
fcara o la mam.
Her sabah, her akfaro, ozel cavus gehyor, ae vaJcit kurtuJacak
^u is diye soruyor.
Reva gdriir miisun; ben koye geleyim, padisah da ka^Janm tat-
sm, kizsm bana.
On dan sonra ofkesine nasd dayanabilirim? Diri - diri topraga
m\ gomeyim kendimi?
O, bu (je?it yuzierce bahflne uydurdu, soyledi. .. Fakat dOrtn-
Ipr, Tann btxyruguna es olmadi - gittj,
Diinyadaki zerreler, birbirine girse de kaie kesiJse, gene got
l en gelecek kaiaya karsi hi^tir, hie.
$11 yeryuzli. giikten nasil kacabilir? Kendini ^okten nasil giz-
h-ycbilir?
Giikten yagaxia karsi yeryuzii, ce kacabilir, ne bir care bula
bilir. ne de pusuya girip gizlenebilir.
4^0, Giine^ten ates yagsa, yeryuzii, o atese yiiz tutmu^tur.
Yagmur yagsa da tufan koparsa, yeryiiziindeki $ehir[eri yiksa,
sitae - siipiirse.
Yeiyiku, Eyyilp gibi nna teslim oJmustur; ne yagdinrsan
yagdir, tutsagim sana der.
A bu yeryuzuniin parca ■ pucugu, sen de ba^ ijekine ... Tann
buyrugunu gbriirice asihga kalkisma,
"Sixi tnpraktan yarattik" ayetini duydun ya; demek ki sc
11 in, toprak obnani istiyor; yiiz cevirme.
Bak da gijr, topraga bir tohumdur, ektim... Topragin tozusun
^en, onu ben yiicelttim.
Gene bir davran da toprak olmayi adet edin; toprak ol da senl
hiitun beylerc buyruk verir bir hale getireyim,
Su, yueedeu alcaga akar; ondan sonra da alcaktan yuceJtre
ugar.
34
15
„__^_
Bugday, yiieelerden toprak altina girdi de ondan soma basak
oldu, ceviklesip boy atti.
Her meyvamn tohumu, once yerdedir; ondan soma yerden bas
vuv\t, vuceiir.
iteO. NJmetlerin temelleri gokten yagdi, topragm altma girdi de
nndan sonra tertemiz cana gida oldu.
Gonul alcakhgiyla gokten yere iner de, ondan sonra diri, yigit
insamn parcabucugu olur,
Boylece o cansiz sey, insanm sifatlan olur, Ars in yiicesme,
resell -rie^eli ucar,
Diri diinyadafl geldlk once derler; gene a&agdiktan yucelere
agdik
* Biitun parca - bucuklar, dururken de, oynarken de "Gercek-
teo de biz, doniip ona vaj*anlanz M der.
Gi?li parea-bucuklann zikirlerinden, lespihlerinden, gokyiizii-
ne bir ugultudur, vurmusiur.
Kaza, gozbagcdiga kalkti mi, koylii, sehirliyi mat etU - gitti.
Taeir; binkrce ihtiyatiyle gene de mat oidu da o yolculukta
afetlere ugradi. rn
Kendi ayak direyisine giiveniyordu araa bir saman copiiydu o;
stl kapti - gotiirdii ontt.
Kaza ve keder, gokten bas cikardi mi. biitiin akilldar kbr oi-
du, sagir oldu.
470. Kaza gcldi - catti mi, babklar; kendilerim detiizden disan atar-
lar: tuzak, ucan kusu tutar, gUcsiiz bir hale kor.
* Periyle cin bile si$cye girer; hatta H^rut bile BabiJ kuyusuna
du$uverir.
* Aneak kaz£ ve kaderden, gene kaz&ya, kadere ka$an kisi leur-
tulur; higbir terbi', onum kantm dokeroez.
Kaz£ya, kadere ugrayip, kazadan, kaderden ba$kasnia kacar,
Mgmirsan, hicbir diizen, seni ondan kurtaramaz.
Dar vaa'Ularm hlkayesi, yoksuUara bir$ey vcrmedeti haglardan ■
bahcelerden meyve devsinnek tfln diteene ba$ vurmakn.
Darvan'lilann. bikayesini okumujsundur; peki, oyleyse ne diye
duzen kurcnada kakilip kalmissm?
Akrep igneli bkkac kisi, birkac yoksulun nzkini carpmak icin
diizen kuruyordu.
Birkac Anuria Bekir. geceleyin yifc ■ yiize vermisti; diizen du~
piinmede, sot edip durmadaydi.
Tann duyup anlumjsm diyr di- o sitelfcri, gizli gizli soylcsi-
vtnlardi.
Sivaciya famur aiv©maydilar s . ; Hie el, ^oniilden gizli bir i^
wipabilir mi?
* Tann. seni yaratan dedi, dusiinceni, gizli soziiniin gercek mi,
valan mi oldugunu bilmez mi hie?
4Hi) Seher tagi yola gikani goziiyle gorenj ertesi giin nereye kooa-
eakj bilmez mi?
Yolcunun yuziinu, gidecegi ycine dondiiren, adiminin sayismi
saya.D. nereye inecegini, r>ereye binecegini elbetle bilir,
$imdicek kulagim gafletten ant da o dertlinin aynlik derdini
tlinle,
O gamlinm hikayesim dinledin mi, bil ki ona zekat veriyyr-
■uin.
GunuL hastalarmin dertlerini dinler; yiice camn, syya ■ lopraga
nian ihtiy&cina kulak asarsan, zekattir bu.
Onun, hiinerli, fakat dumanlarla dolmuj bir goniil evi vardir;
dinlemeklc bir pencere ac o eve.
Senin bir dinlemen, ona biryol soluk aldirdi irn, evindeki o aci
tluman ELzalir,
Yolcti, yiiceler yiice si Rabb'e gidiyorsan derdimize dertdes sen
ol.
BUj soyle mi yapayim, boyle mi edeyim diye t^kiJde kahsj, bir
liapisbanedir, bir zmdandir; cam birakmaz ki bir yana gits in.
Bu, bu yana ceker; o, o yana ceker. , . Her biri, dogru vol, benim
yolum der,
AVO. Bu ikilikte kal)?, Tann yolunun sarp yeridir; ne mutju ayagi
voziik ki^iye.
t^kile diismeden dogru vol dan yiiriir-gidtr o... Sen de yol
bilmiyorsan onun ayak izleri nerde; onu bui da dus izine,
Ceylanm izini isle de herseyden kurtul. yiirii; ceylanin izinden
fjobegine erijinceyc dek yiirii.
Bu yuriiyii^le ateje bile gitsen a kardes, ap-aydin, en yiice
yere vanrsin sen.
* "Korkma" dendigini duydun ya; ne detiizden kork, tie dal-
gadan iirk.
Tann, sana bir korku verdi mi, bunu, "korkma" demek bil;
maderoki tabak gonderdi. ekmek de gonderir.
Korku, korkmayaiv kisinindir; dert, burda doniip dolasmaya-
riindir.
37
16
-^M
Tflclfin kdye gitmesi
Tacir, ise koyuldu: hazuiandi--. Kiiruntusu, koye dogru ucma-
ya basladi.
Ayali, colugu - cocugu da yoJa diismeyi kurdular; esyalanm
kuruntu okuillne yukkdUer.
Meyvekr yedik, sen bize koyden mustuluk ver diye sevinerel
kosa - kosa koyiin yolunu tuttular-
500. Dikdigimiz, hos bjr cayirhk - cimenlik; orda kerem sahibi, gb^
niilkr alan bir dostumuz var.
Binkrce ozlemle cagu-di bizi; bizlm icin bagis agacmi dik-|
mis.tir,
fiari up-uzun ki$m aztgim da on dan alip schre getireJim.
Hatta o, bagirii - bahcesini bile bize bagislar; can evinde yerl
verir bize.
* Arkadaslar, tez olun da faydalanalim diyorlardi,,. Akilsa. fe-j
rahlanmayin demedeydi.
* Taim kanndan kar edinin; "Gcrsektcn de Rabbim, ovuneri-
kri sevmej."
Oturamakli olun da onun verdigi seyle dvuniin; her ne gelirse|
gelsin, sizi oyaladi mi, Tanri'dan ahkur.
Onun la sevin, onunla ne^ekn. end an ba^kasiyla degil, . . Odur.|
bahar, ba^kalanysa k&raki$ ayi.
Senin tahtmd.tr, malm, mUlkundm , tacindtr. Lima, ondan ba$-
ka hersey, seni yavas-yavas dldiiren, yitircn seydir.
Gama sevin, ciinkii dert r ^iinkii gam, bulusma iu2agidir.-- BuJ
yolda alcahs, yiiceljstir.
510. Gam bir defmdir, cektigin dertse ma den; fakat bu sbz f nerdet
cocuklara tesir idecek?
Cucuklar, oyunun admi duydular rm, hepsi de har - giirk yari-
sarak o yana Icosarlar,*
A ktir esckier, bu yanda tuzakfar var, bu yanda, pusuda it an
icenler var,
Oklar ucup duruyor; yay, jrizlilik aleminde gizli; genchge, yuz-
kree kocalik oku saplamvar.
* Misra' ju "CUmle M fraTgiii hprr.-te.lt inldevend" nusra'dakl "harsQr'".
yaban eg«|l anlamma ahnmss, hepsl de yaij&n ejegiyle o. yana, yarisar&k kogar-
Jp.r an! ami variimlf. BIicb burdakl "har-gtlr" tttrk&edlT; gtirllltti - paints, gainst ta '
anlanuna g-silr H&\& "har-gtlr et.rr.e", "hir-gUr etme" ve " harran vs (Urra" dire
kullanironu.
(joniil uvasina adim atmak gerek, fUukii baJeik fjvasmdft aci-
li|» sa^ibnaya, goniil ferflhltgi elde etnneye imkan yak-
Li in st I a r, goniil yurdu, eminlii iUkesidir; kaynaklar var orada,
r'dliik j;ulistanhk orasi.
Yulcu. tez goniil ovasiua yiirii, orda gez-dolas... Aga^lar var
uijitb. akar aular var.
Kiiye gitme, koy adami ahmaJt eder: akli, isikstz, aydmbktan
vi»ksii[i bir hale kor.
* A segilmi? er, Peygamber'in soziinu duy: Kbydc yurt edin-
irirk, ^kli mezara gommektu".
Koyde bir giin, bir gece kaUnin akli, tarn bir aya dek tarn
uluiak yerine gelraez.
IHI Hit aya dek ahmakhk, onunladUr... Koy otundan bunlardan
Li^lc.n ne bicilebilir ki?
Uir ay koyde kalart, nice zaman bilgisiz kabr, kor olur - gider,
" Koy iiedir? Ula^matms $eyh, , , Blini taklide vennistir, drINr
■• ihu.^nr o.
Tiitn akil kar^isinda bu duygular, gozleri ba|h degirmen e^rk
lii iiii< bL-n^er.
Hiinu bu-ak da hikayeye don.,, tnciyi birak da bugday alaM<>>
Inciye yol yoksa hadi, al 511 bu^dayi.,. O yana yo! yoksa <utiiu,
\i» vjina siir atuti.
Egri - biigrii ugar ama goriiniisd at, benimse. Goriinen, sonundu
i;i!iunrneyene ulastmr seni.
I br insanm dnii, bir sekildir; ondan sonra can gelir ki o, buy
h'il/i llifjidir.
Her meyvenin dnii, bir $ekilden ba^ka nedir ki? TAd, ondan
null ^elir; tSdtir an I a mi onun.
Once cadir bulurlar, kurarlar da ondan sonra Tiirkij, ko
mill otarak getirirler.*
VW " ^eklin, bil ki (;adirdjr, anlanundir Tiirk... Anlamm kaptan-
dir, '/-kiltje sanki gemi.
Tarm igin olsun, bir soluk sunu birak da t^cirin e^egi, canini
'I .11 ;
Taclrle folugunun - cocugumm koye gi tmesi
lacirle cocuklan, haiirhklanai bitirdiler; katirlara binip kdyc
iltiftni siirduler.
• Ttr. hnfl bir Omek gietlrdl ml, hemen Tttrk'a anai.
38
VI
■ Sevinerek hay van] an iiiriiyt>rlar, "Gezin, yolculuk cdin de
ganimetler buhin"" diyorlardi.
* Ay, yolculuklar eder de KeyhUsrev olur; yolculuklara du>,
meseydi Ay, padisahlar p4di$ahi mi ohirdu?
* Yaya, yolculuga dii$er de satrangta, yiice vezir olur... Yftsiif,!
yolculukla yiizlerce murada erer.
Giinduzun, gibiesten ytizleri yandi; geceleyin, Ay J la yoJ bulma*]
yi bgrendiler,
girkin, kotii yol, onlara giizel gortindii; kbyiin sevinciyle yolj
cennete dondfi.
Aci soz, dudaklardan £ikti mi, hos olur; gul bahgesi yiiziindenj
diken bile goniil geken bir hale gelir.
* Ebu-Cehil karpuzu, sevgili sununca hurma kesUir. . . Ev, evtfe]
oturan gUzel yuzunden ovaya doner*
540. Nice nazliiar, nazeninler vardir, giil yanakli, Ay yiizlii bir giizel]
yuzunden diken tasirlar.
Nice ki^iler Ay yuzlii guzelinin yuztinden sirti yarah, hamal-
lik eder.
Demirci, gece olsun da Ay yuzlumiin yiiiiinii bpcyim diye yi>
/iinii kap-kara eder.
Tacir, geceye dek carmiha gerUmis gibi dukkamnda kakrhi
kalir; glinkii bir sdviyi gonnine dikmistir a.
Tacir, denizdo, karada yolcuhik eder; evinde oiuramn, e^ininj
sevgisiyle ko$ar-dunn\
Kimin bir oliiye sevdasi varsa, bir dirtnin yiiziinu umar da,
o iimitle bu sevdaya sanlir.
O diilger de, giizel' bir Ay yiizltiye kavusma umidiyle yiiziini
tahtaya dikmistir.
Bir giin sonra cansiza donemeyecek bir diriye kavusmayi umu<j
rak cabs - cabala.
Asagihk yiizundcn bir saman copiinii ken dine es - dost segme^
ondaki o e$ - dost oius, egretidir.
Tanri'dan baska e^in ■ dostun sana vefSsi varsa, ananla ■ babanj
la da e$ - dosttun; nerde o dostluk?
550. Tanri'dan dzgeyi dost tutmak, yardimci bilmek, yerinde bijj
isse, dadinlada, lalanla da es tin - dosttun, nerde, ne oldu o dostluk s
Siite, memeyc aliskanligm kalmadi; mektepten tiksinmen di|
gecti - gitti.
O dostluk, o abskanhk, onlann duvarlanna vuran bir lsiktiq
o vurus, giine^e gitti.
A yigit, sen, u ynlim, neye diiserse, ona asik oluveriyorsurr..
Her varligi suviyorsun ya; ondaki guzelllk, Tann 'dan; Tanrr
onu altinla yaldizlamjsti.
Altmlik, ashna gitti -de hakir kaldi mi, tabiat doyar una, bos-
layiverir.
Onurj yaldizh sifatlanndan ?ek aya^im; bilgisizlikle kalpa gir-
/e! deme pek o kadar.
giinkii kalplardaki giizellik, egretidir; siisLkn - pusiin altinda,
sussuzlukj ^irkirtlik vardir.
Kalpm iistiindeki altin, raadenine gider; sen de onun gittigr
madene git.
Tsik, divardan kalkar, gunese gider ... Sen de- sana layik olam
giinese git.
H ihO. Mademki oluktan bir vefa gdrmedin; bundan boyle -'juyu. gok-
ten elde et.
Kurdun tuzagi, kuyruk madeni degitdir... koca kurt, madeni
tier den tamyacak?
O aldanmi^lar da, ^ikinda altin var sanmislardi da kojt dog-
ru kosup duruyorlardi.
Giile - oynaya o dolaba dogru, cark vura - vura ko^nyorlardi.
Koye dogru ucan bir kus gorselcr, sabirsizliktan elbiselerini
yirtiyorlardi,
Koyden yardarina kirn gelse, bir hosca yiiziinu. goziinii opu-
y^dardi.
Sen diyorlardi, sevgilimizin yikiinii gormtis^en; canimina can-
sin, bize gozsiin sen.
Mecnun'uii, Leyla'mn mahallesinde oiurati kopegt ok&aroasi
Hani Mecnfiin gibi... Mecniin, bir kopegi t>k$amada, dpmede,
dnunde yana-yakila erimedeydi.
Cevresinde, e^ile ■ biikule doniip dolasraada, ona an - duru giil
suyu serbeti sunmadaydz.
Bosboga?in biri, a ham Mecnun dedi; bu yapip durdugun gil-
ginhk da ne?
"i70. Kopek, boy una pis seyler ycr, agzi pistir; ardmi bile ag^iyla
temizler.
Kopegin birtjok aybim saydi - doktii ... . Ayjp bilen gaybtcn bir
koku bile almam)$ur,
Mecnun dedi ki; Sen liimdcn de bir aokilsin, bir govdesin an-
eak... Gel de benirn g^izUnile bir ptir gnn.
40
4(
Bu, Tann'nui cbzulmcmi^ lilsirmdir; Leyla'mu mahallesinin
bekcieidir bu.
Himmctini gbr, f gbnliindeki, can in da ki anlayi$i seyret. . . Bak,
neresini secirus, nereyi yurt edinmis kendine.
0, benim magararmn yihrii kutlu kbpegi; hatta b, benim dert-
de$im, gamda^iiri.
Omm mahallesini yurt'edinen kbpegin bir tuyiinii bile arslan-
lara verir mjyim hif?
Ey arslanlann, kbpeklerine kul-kole kesildigi... Soylemeye im-
kan yok; sus vesselam.
Dos liar, $ekilden geserseniz cennettir, giil bahcesinm icinde
giil bahcesi-
Sekhni kirdin, yaktin mi, tlim sekli de kirmayi ojfrendin de-
mektir,
5B0. * Bundan sonra artik her sekli bra r sin; Haydar gibi Hayber
kapismi kopanrsin.
O bon tacir de fekie alet oldu; kbyliinun kotil niyetli bir sbzu,
onu koye sekmcdeydi.
Sin an ma k igin yeme ku$an ku$ gibi o da, sevine - sevine o yal-
taklanma tuzagina ybnelmi$ti.
Ku$, o yemi kerem bijir, bagl? samr ama hirsm soaudur o
bagis. cbmertlik degil.
Kuscagttlar, yem umarak o diizene dogru, sevine - sevine ucup
kosarlar.
Sana tacir in nesesini anlatmaya kalksam, korkarim ki yolcu,
seni alakorum, aksarru edeorsin.
Onun i^in kisa tutuyorum; koy gbriindu; goiiindu ama o kby-
liinun koyii degil di; tacir, bir bajka yola sapti.
Bir ay a yakin bir miiddet, kbyden koye hayvan kosturdular;
ciinkii kbyun yolunu iyi tammiyorlardi.
Kdavuzsuz yoJa diisene iki gtmliik yol, yuz yilhk yol olur.
Ka'be'ye kilavuzsuz gitmeye kalkisan, bu baji dbmnu$ler gibi
al^ahr ■ gider,
590. Ustasiz bir sanat bgrenmeye girisen, sehirde de alay konusu
olur, kbyde de,
Doguda da, batida da, bir adamin anasiz, babasiz dogmasi.
pek ar gorulmii^ bir^eydir.
Mali, sahsan elde eder; bir deftneye rastlayan kisi, pek azdir.
* Metlnde "hem-nlsin bin" ya^tlmi?; kar^ila^tirnmcla L, Hem-nl$in'" sozfl-
nun iiitina "Hitnmetftg" yazilnrak dtiteltlJmlgtir
* Nerde bir Mustafa hi brdrnl mu nhmi du "Rahman, Km'
fln'i BgMtti" simna ula?mn
* Beden ehlinin hcpsiiu- dc- "KAiemlf bgrctti "; Tamn. keremi
Hi ba£i$Iamada kalemi vasila olamk yiiceltti.
Ogul, her haris mahrumdur; harisler gibi tez yiirume, birai^
daha yava^ ol.
O yolda eziyetler cektiier, yorgunluklara ugraddar; kara ku$u-
i tun tath suda aiap cekmesL gibi hani.
Kbye de doymufrlardi artik, kbyluye de... HattS usta olmadan
>tktT yapmaya da karmlan toktu.
TSclrle 9olugunuii - cocu|^mun kOyc varmalan, kbyluniin,
onlan gbnnexlikten, tammatliktan gebnest
. Bir ay sonra o yana vardilar; kendileri aziksizdi, hayvanlan
iiTsiiz, yemsk.
Kbyliiye bak ki kotii niyeti yiiziinden, sbyle ■ btiyie demeye ko-
vuldu.
WNi Gundiiziin, baga, bahgeye gidip dc bir^ey yemesinJer diye vii-
/LinLJ onlara gbstermjyordu.
Zati, tbmden gosteri? c-Jao, tiimden kotiiliikten ibaret buluniiu
yiiziin, MiishUmaiilardfln gizli kalmasi daha yeg.
Oyle yiizler vardtr ki jeytanlar, sinekler gibi o yihe u$ii?ur-
Icr; ziJ gibi ba^tna takihrlar, bajmi konak edinirier,
Boyle ki^initi suratmi gordun m(i, ya bakma, ya da bakarsan r
Jnijlanip giilme.
* Tann, bu gesit pis r asi yiiz igin "Alninm per^eminden tutar
<b cekcrw" dedi.
Sordular, evini bulduiar; yakmlan gibi fcapjsinH kostular.
Evdekiler kapiyi kapattiJar... Tacir bu egri gidi^ten deli - di
vftne oldu.
Fakat sertlesmemn strasi degildi; kuyuya diistiik bir kere;
bci tligin ne faydasi var?
Gecenin sogugunda, gundiiziin, giine$in yakitj harareti ahm-
du. tarn bes giin, bes gece p kapxsuida kaldilar.
Orada kaiislan, ne gafleuendi. ne e^eklikten; zordandi, yoi--
;^inluktandi.
ft 1 11 lyjler, zor yiiziinden kotulerfe: bagda^irlar. . . Arslan bile iyi-
ce acikti mi, le$ yer.
Tacir, onu gordilkce sclam vtrlyur, ben filflmm, adim da j"
diyordu.
4?
43
tCdytti, (ilaljiTit dtyurthi. Fakal cu> bikyim, kirns in? Pin miiin,
vuksa Lcmizhge cs mi?
* Tacir, bu an, kiyamctc bcn^edi, "Kardes, hardens nden kaqi*
yov" dcdi.
KoyKiye anJat-jyor, diyurdu ki: Ben o ki^iyim ki h soframda
uka-basa ycmekler yedin.
* Filan gun, fesman mah satin aldim sana... iki ki^iyi a sail
her gizli $ey, yayilir - gider,
Ha)k, bizim sevi^tigimizi duydu, bogaz da, nintet yerse yiiz
uianir hani,
Koyluyse, sa^ma - sapan ne soylenip duruyorsun diyordu; ne
seni taniyorum, ne adim biliyorum, ne yerini.
Behind gece hava bulutlandi, yagmur ba^Iadi; gok bile bu )<i-
gisa $a$ti - kaldi.
Bicak kemige dayanmca tacir, ev sithibini gaginn diye kapt
halkasim vurdu.
620. Koylu, yuzleroe isrardan sonra kapiya geidi; a babasimn cam
dedi r ne var, ne istiyorsun?
Tacir, o haklardan vazgectim dedi; yaptigmu sandigiro jey-
lordcn de vazgegtim.
Yoksul canim, bu sicakta, bu yamsla be? gunde be? yiilik zah-
met <,ektL
Dosttan, yakinlardan gelen bir cefa, agirhkta, dusmamn ugyiiz
bin cefasina bedeldir.
QiinkU ndamin gtinlu, onun cevredecegine, cefada bulunacag!-
na inattmzu', cam, onun KHfuna, onun vefasina alismistir.
Insanlaon ugradiklan bela, diistiikleri ^eiiinlik r iyice bil burnt,
hep aisstiklarinin tersine ugramalarmdan ileri gelir.
Tacir, a sevgi giine$i zevale gelen, kammi bile ddksen helai
edecegim.
§u yagmurlu gecede bir bucak ver bize de, sen de kiyameiie
bir azlk elde et, dedi.
Koylii, orada bir bucak var; bahcivan, or da kurtlan fcekler.
bekcilik eder,
Elinde, kurda atmak, koca kurl gelirse onu vurrnak icin okla
yay vardjr.
630 Sen de hizmei edebilirsen, o yer r yerin; ama bu i$i basaramaz-
san baska bir yer ara dedi.
Tacir, yiiz hizmet goreyim, yalmz sen yer ver; o yayi, oku da
ver elime.
44
[ ™m UyUmam ^^ " Z(imlCd bekIerim; kurl & lh ™ Nw3w vlkm
a^a^S^^^t^^ ° ** - —
O raajaranm baaaj ma , sei korkus^dai, k«pp bir b U c a «a sift.
| 1 ^ k B c^'S i b ? h ir ra diywdu - bu * :u. i- «»
iw?s it;* >1ice kl5iieri ° ,qprasma htaM ^ "-ka„
01 m.-^ "*??■ °' Var,m ' ,0 P ra * lm ^"P 3~U«™k. afa&bk ki
*U.nn ba 6 ir, bah^aind, gUIJajunU, pta^i e|de «Sf^
'"'" .■.ak,^^"' biriDC kUl °' mak ' PMl5ahlarl " ba " a "- »» -*
^^s^L^^r *- kay,d "^ ""»
■a ^?-stms: >s r ima ' '"*» -
^S* ok ' yay; hu,dn *~ • »-*■ fa y-^ k«« g5Mt „
- -*^r ° y,i,k - de bt k « «**. »»<*-
ya d'^^okTu Sald ™ aS1 kOTkuSUnd - *•**»■* K. 5 a.a m ,
- s ^rrakX;^ ,62a,kmeyi ■**-*»* >*
Ansizin, bir tepcdcn ftuldinp gelen bir kurt Wrti
45
■-_.
Hayvan diiscrken yclUwdl; koylu diiyup eyvib dedi, ellerini
dijclcnne vurdu.
A adam ohnayan dedi, bu benim ejegimin sipasi; t^cir, yok
yahu dedi, Ahremen gibi bir kurt bu.
Karaltisina baksana, kurt oldugu besbelli... Sekli, kurt oldu-
gunu gostermede.
Koylii, hayir dedi, ardmdan cikan yelin sesinden tamdim;
onun yeHenmesioi, suyu saraptan nasil ayirt edersem byle ayiri
ederim, oyle tanmm.
Bagda sipami vump uldurdiin; bundan boyte dilerim, ne$e
yiizii gormeyesm,
Tacir, iyi bak dedi; gece jimdi, insan geceleyin iyi goremez.
Gece, adami yaniltir; herkes, geceleyin gordiigunu tamyamaz.
660. * Hem gece, hem gokte bulut var, hem yagmur yagmada.-
Bu lie karanlik adami adamakilU yamLtabilir,
Koylii, o bana ay din gun gibi apagik; sipamin yellenmesini
tamruTi ben dedi;
Konuk, azagmi nasi; I tanirsa, ben de yirmi yellenme arasinda
onun yelleximesini ayirdeder, taninnx
Tacir, dayanamadi artik, bir den yermden sicradi da koyliiniin
yakasina sanldi.
A duzenbaz ahmak dedi; a bunami^ herif; sen hem esrar gek-
missin, hem afyon yutmu$sun.
A sersem herif, su xic karanlik iginde sipanin yellenmesini ta-
niyorsun da beni nasil tanimiyorsun?
Gece yansi, buzagiyi tamyan, bilen, nasd olur da on villik
voldasjlhi tammaz. bilmez?
Sen de kendini arif gosteriyor, dalgin gbsteriyorsun da adam-
ligm goziine toprak saciyorsun.
Kendimden bile haberim yok diyorsun; gonliime Allah'tan ba$-
ka birsey sigrmyor.
Diin aksam yedigim bile akhmda degil; su gonul, dalgmliktan
baska higbir ?eyle sevinmiyor.
670. AkilLyim ama Tann delbiyim; bunu akhnda tut da kendimde
oltnayi^imi mazur gor.
Birisi, pis clan hurma sarabim icse seriat, o ki$i kendiudc de^
gilsc mazur tutar onu,
* Sarhosla esrarkejin kan bo$amasi, birsey satmasi dogru de-
gildir, kabul edilmez; ciinkii cocukmr sanki; yaptigi affediimistir;
hlirdur, serbesttir o.
Tek padisahin kokusimd;m gelen sarho$luksa, yiiz kiip sarabm
^rho$lugundan amkiir; adamin akhni. yiiz kiip saraptan da fazla
ahr.
Peki, bu ki$iye teklifte bulunmak, yerinde mi? Yiirii, git,.. At
iHistii, adam, elsiz ayaksiz bir hale geldi.
" Alemde, sipaya kim yuk yiikler? Ebu-Merre'ye kim fars^a
ders verebilir?
At topallamaya ba^Iadi mi, sirtmdan yiikii ahrlar Tann
"Kore vebal yok" dedi.
Ben de kendime kar$A kordiim de Tann'ya karsi gbztu,.. 0y-
leys* az da bagi$lanrm$ bana, cok da diyorsun.
Dervi^lik lafmi ediyorsun, kendinde olmadigmi sbyliiyorsunr
Tann sarho^lan gibi hay - huy ediyor, naralar aliyorsun.
Yeiyiizimii gokyiiziinden ayirdedemiyorum diyorsun ama Tan-
n gayreti seni smadi mj, smadi.
Ml Sipanm bir ydlcnl$i, seni reiil etti - gitti; yokum dlyordun, var-
hgini ispat cttL
Tann, sersem adami boyle rezil eder; kacan avi boyle yaka-
lidir.
Ogul, yiizbinlerce smanma var p^disahm kapisma cavus ol~
i'ittii diyene.
Halk, onu bu sinanisla tammasa bile yol piskinleri, ondan de-
lil isteder.
Asagihk biri, terzilik ddvasina kalkissa padisah, onun 6niin^
bir atlas kumas atar.
Bunu bif, genis bir kaftan yap der; bu sinayisla iki boynuzu
tneydana cikiverir*
* Her k6tuyu smamak, yol - yordam olmasaydi her oust, sa-
vii^ta Riistem kesilirdi.
Tut ki pust zirh gjymi$, yarayi bereyi gordii mii tutsaga doner.
Tann sarho$u, kasirgadan ayihr mi hie? Tann sarhosu, Sur
iifuiiilunceye dek ken dine gelmez.
Tann ?arabi, yalansiz gercektir... Sense ayran ictin, ayran i?-
lin, ayran ictin, ayran.
ML Kendini Cuneyd ettin, BayezTd gosterdin... YQrii, git; baltayi
ki lit ten fark edemem diyorsun ama
Damanndaki kotiilugii, tembelli^i, lursi r tamahl, bu sersemlik-
lc nasd gi^leyebileceksin a diizenbaz?
(••ill i
"Kaltan" siJzUyle s&virdigtmla kellme. ttlrlt C e "Galtak" olarak pjfmek^
46
*I7
" Kendini Maiifittti llullji gosU-riyorsun; oysa ki dositann pa-
rt) uguna ate$ almadasm sen.
* Ben C\mei'i Ebu-Lehebdt:[i ayirdedemem de sipamin gece
yarisi yeI3enmesini tamyorum diyorsun ha.
Hcy gidi hey, ne de eseklik... Senin bu haline esek inanir an-
cak; senin icin kendisini kor eder, sagir eder de inanxr,
Kendini pek iiyle yol erlerinden say ma. .. Sen yol kesenierin
s?i ■ dostusun, h<etme
Delihkten uc da gene akla dogru at stir Egreti kanat, goge
ucuiiir mu adami hie?
Kendini Tann ajik) gostermedesin; fakat sen, kapkara bir
musibetle &?k oyununa gin^missiri.
Bu scvenle seyfleni, kiyamet giinu birbirine baglarJar da aorta*
ya cikan verifier.
Sen, ne diye aptalliga vuruyor, kendini, kendinden gecmis gos-
ttrriy or sun? Uziimiin kani sbyle dursun. bizim kammtzi ictin sen.
700 * Yurii, seni taniniiyomm, uzakla? ben den; kendinde olma-
yan bir arifim, koyiin BehJOJ'iiyiim ben diyorsun ha.
Tann yakinhgina eristigini, sanatin, sanatkardan uzak tslma-
yacagmi samyorsun ha,
Sunu goriiyor mustm ki Tann dostlaniun yiizlerce keremi var,
yiizlerce kerameti var.
* Dcmir, Davud'urj dinde mum uluyor; senin elindeyse mum,
demire dbniiyor.
Yaratmak, mik vermek yakinligi umumidir; herkese ayiu tarz-
cladir: bunda herkes esittir; ama ask vahyinin yakmligma erenler,
ancak bu yuce kisilerdir.
A babam, yakmhgin da eeskleri var; giines, daga-tasa da vu-
rui\ altina da.
Giinesm, altina bir vakinhgi var ki sogiidiin bundan haberi bile]
yok.
Giines, kuru dala da yakindir, yas dala da. Giines, ikisindenj
de utanir, gizlenir mi hig?
Fafa&t, yetisip ofan meyvelerini yedigin yas, ter-ii taze dabn ya^
kinhgi nerede?
Kuril dalsa. giines e yakinhk yuztinden, da ha da kurumaktanj
baska ne eJde cdebilir?
710. A akilsiz, akim bas ma gelince pieman olacak kadar sarhosl
oima.
§arap ictikleri zaman olgun akillarm bile hasretini ^ektikleri'
sarho?lara kali), icersen onlar gibi tc.
A kedi gibi kocalmis fArt-yi tutun, o saraptan icmissen fane
lulniji, ;irslan tut, arslan.
A hay ale kapihp da oimayan kadehten sarap iytigini sanan;
^■n,L'kler]e sarhos olanlar gibi sendelemeyc kalkisma.
Surbos gibi o yana, bu yana dii&up duruyorsun ama bu yana
vi H yok .sana; o yana gee.
O yana yol bulursan, bundan boyle bu yana da bas salla; o
■. .111,1 da,
Tumden, bu yandansm sen. o yandan laf etme... Mademki ece-
lm nolmemi^ bos yere can ^ekisme..
" Fakat ecelden korkmayan o Hizir eanli er, yaratiklari tam-
nirtsa d.i deger.
Dilinf, damagini vehim tadiyla tadlandmrsin; kendi tulumuna
llliiriir, havayla onu ifi^irirsin ama,
Hir igneyle havasi bo$ahverir; hicbir akilh. bu cesit semirme-
Mil
'.'I' Kisin, kardan testiler yapiyorsun ama hie suya dayamr mi
onlar?
C, iikaEm boya kiipiine d(lf tip boyaninasi, cakallar araatnda
t§vQsluk dav^sina giri^mesl
Cakahn biri, boya kiipiine dii^tii; birazcik o kupte kaldi.
Sonra, postu boyanmis olarak cikti; ben dedij yiicelerin ta-
vd L iii oldum.
Boy ah tiiyleri, giizel bir parlaklik elde etmisti; giines de o
ii'nklere vuruyor, panl-panl parlatiyordu.
Kendisini yesil, ktwl, pembe, sari renklerle boyanmis gtirdu
de, vardi, cakallara gbriindU.
Hep si de, a cakalcik dediler, bu hal ne? Bas tan - ba^a neseJere
diilmissm.
Ne^enden, bidden bir kenara cekitmi^sin; bu ululanmayi ner-
dt*n buldun?
Bir cakal, onun yamna geldi de a filan dedi, ya diizen yapiyor-
uun; ya da gonlii hos kisilere katddin,
Minbere cikip laflar ederek. bu halki hasrete dusurmek icin
brlki de bir diizen kurdun.
Cok cali^tm, bir hararet, bir hat elde edemedin; derken diizen^
I'- itlanmazhga kalkistm.
! m Haiaret. ht\, erenlerle peygamberlerindir; utanmazhksa her
'-..ij'iiik kisinin sigmagi.
4X
» 4
4y
Utanmnzlar, h»su/ dlyr hatki ktindiltsriiie gekmck isterter ama]
i^lcri In v de lujij de£ildir-
Lafla ge^Luen blrisinin, her sabah, bit- knyrukla biyiguu
ya£layip dostlannm yamna, pnu yedlm, bunii
yedlm diye gikmasi
Asagilik adamin biri, bir kuyruk pargasi bulmu^tu,., Her se
bah, biyigini onunla yaglar,
Nlmete kavusanlann yanlanna vanr, toplantida yagh yemek-j
ler yedim derdi,
Biyiklanma bakin tier gibi de eliyle biyiklarmi si var, diizej
tirdi,
Bu yagh biyiklar, sozumun dogruluguna tanik; btmlar, yagli
ball i $ey!er yedigimi gosteriyor demek isterdi.
Karmysa, sessiz, soluksuz, Tann yalancilarm diizenlerini yol
etsjji derdi...
Lafiri derdi, ateslere atti bizi; o yagli btyiklann, kdkiinde
ynlufisun. kopsun,
A dilenci, kfitii lafin olmasaydi, bir kerem sahibi, belki acirdi
bile.
tlletini soyleseydin, bu egri oyuna pek giri$meseydin, belk^
bir hekrm. bir ilig bulurdu derdimize.
740. * Tann, a egri ki$i dedi; kulagrm,' kuyrugutiu egri - biigrii oy\
natma; "Gerfeklere,, gerfeklikleri fay da verir."
* A dusii azmis, egri - biigrii yatma; neyin varsa goster; "Dog
ru ol artik,"
Ayibim, kusurunu soylemiyorsan. bari sus; gfeteri$ten, dtizen-J
den gek ken din i.
Bir para bulduysan agzmi a?ma; ciinkQ yolda, sinanma tas
Ian var.
Hatta o sinanma taslanna bile, halli - halince $ man malar var.
Babam, si nan ma iginde sinanma var; kcndins; gel de azic
bir sinanmayla kendini satma.
Baurogtu Bel'am'i Tann'nw smamalan, otiuti da bu
si nam a dan yiizii ak ^ikacagina emiii olu^u
* Bafiroglu Bel am la lanetlenmis tblis, son smamada at pa 1 1
gitti.
O adam da, dwvktliyim davasina girismisti ama midesi, biyi*
gma ilenmedeydi,
50
liy Tann derncdeydi, sen gi/.ledigint mcydana eikar. .. Bizi yak-
h yandirdtj wen rezil ci onu.
?M1 Bedeninin biitiin parca - buijugu, diisrnan olmustu ona... O
UkimFutrdan laf ediyordu ama biitiin par^a - bu^ugu, kisin ta icin-
iL j vdi r
Adam, bagi§lardan laf etmedeydi ama aciyts da lull kbkiinden
-iikmcrdeydi.
Va dogru ol, ya da sus. . . Ondan sonra aciyisi gor 4 serbet iq,
Kami, biyigina dlisman o!mu$tu da gizlice dua i<;m ela?-
nuijti,
Tan rim diyordu, $u a^agdik taflar edeni sen rczil et de buyiik-
Irtin aciyi^i, bize yonelsin.
Rarmnin dua si kabul oldu; ihtiyactan dogan yamp ■ yakiima,
i\l'i yiize bayrak a^ti.
Tann, kotuluk ediyorsan da, puta tapiyorsan da h mademki be-
ii j i;iigirdirj H icabet ederim sana dedi.
* Duaya siki sanl, yalvar - yakar. . . Dua, sonunda gulyabani
I'tnuJen kurtanr seni.
Kann, kendini Tann tap is ma ismarlaymca, bir kedi geldi, o
kiiynjgu ?ahp gitti.
Evdekiler, kcdinin ardmdan ko$tular; fakat kedi ka^ti... ^o-
i iik, babasmin azarmdan korktu; beti-benzi atti.
tffl O ^ocuk, topluluga geldi de o lafazanm yiiziiniiri suyunu yer-
len; Joktii.
Hani dedi (jocuk, her sabah dudaklanm, biyjguu yagJadigm o
ku.vmk vardi ya;
Ansizin bir kedi geldi, kapti onu; ardmdan 90k kostuk ama
l-iydasi olmadt.
Orada bulunanlar, sasxnp giilmeye ba^ladilar; acimalan da coj-
muya basladi.
Onu da cagirdilar, doyurdular; topragina merhamet tohumu
i*k tiler,
O da, ululardan, gercegin tadmi tatti; ululanmakswui ger^k-
lifiu kul oldu, kole kesildL
Boyaemm kiipune dti^n cakabn, Tavusluk davasina giii^mesl
O renk - renk boyanmis ^akal, kejndisini kinayanm kulagina
I'.i/.Hto dedi ki ;
51
Bir bana bak, bir rengimi seyret.. ^amau'm* bile, boylc bir
putu yoktur.
Giil bahcesi gibi yiizlerce rengim var, pek gUzelim; benden ba$
gekmc, secde at bana.
* SiisUmti - pusumii, parlakhgincii - rengimi bir seyret de adimi
dunyanm Fahr'i, Din'in diregi tak.
770. Tann ltitfuna mazhar olmu$um; ululugti aula tan bir levhS ke-
silmisim.
A cakallar, tendinis gelin de cakal demeyin bana; big cakatdaj
bunca guzelnk olur mu?
cakallarm hepsi, oraya toplandi; mumun cevresine toplanan |
pervanelere dondti,
A elmasim dediler, ne diyelim saria? Miisteri yildrcma benze-
yen erkek tavus kusu deyin dedi.
Pcki ama dediler, can tavuslan, gtil bahcelerinde salimi :- gezer; j
* Sen de oyle salmabiliyor mosun? Cakal, bayir dedi, sole^
diismederj nasil olur da Mina'yi anlatabilirim?
TSvus ku$Ian gibi only or musun dediler; hayir dedi- Oyleyse j
dediler, a yiice er, sen tavus kusu degilsin,
Tavus kusunun giyecegi elbise gokten gelir; renkle - davala o]
yucelige nasi! ula^abilirsirj ona?
Flravun'un Tannlik dav&uia kalkismasi da F tavusluk
dav&sma katki$an cakalji beiizcr
Hani Firavun gibi... O da sagini sakahm siislernis, esekligin-j
den, Isa'dan bile yiice uc,maya kalkismisti,
O da, o disi cakaltn soyundandi; o da mal, mevki" kiipunej
dusmiistii.
780 Onun mevkiini goren, malini seyreden, una secde etti; o da,
bu sacma-sapan heriflerm secdelerine kandi.
Yamali htrka giyinen o adameagiz, halkm secdesinden, saskm-
bgindan bir sarhossagiz otdu ■ gitti.
Mal, zebirli ydandtr; balfcm makbul goriisii, secde edisiyse ej|
derhadir,
Kendine gel a Firavun, uhilanma... Sen bir cakalsin, tavuslukj
satmaya kalki$ma.
Tavuslann yanlanna varsan, onlar gibi salmamazsin, aciz olui
kalirsin, rezil olur gidersin.
* TUrk(&dlr: kafiy* yUzUnden 'semen" dire ge$iyor.
MCisa'la Hfinm dp UWiitlma faiMrrlcftll; salvia - sahna kanat-
ianm, sen in basiiu, yiuihk- vurdula**,
Ama sonunda, senhi ^rkirtllgin meydana cikti, rezilligin ac*
gn vumldu; yucelift iiuU-n, has asagi diistiin gitti.
Meheng la$un yurdihi de kalp para gibi karardm... Egnindeki
a r si an postu gitti r kopekligin goriindii.
A girkin uyuz kopek, hirsindan, co^up kdpuriip co$arak arslan
post una biiriinme.
Arslamn kukreyisi, scni smar.. Ostiinde arslan postu var; sort-
ra da kopeklerin huylanyia huylasmissin.
* "Elbette sozlerlnden tanirsin, blllratn" ayetinln tefsiri
VH\. Tann, sorii yiirutiii de, Peygamber'e, iki yuzliikrin anlasilniasl
i'Sin en kolay, en acik delil $udur dedi;
Ikiyuzlii adam, giizel, beybetli goriinse bile aen, sesinden, so-
iiinden tanirsin onu.
Topraktan yapilma testiler alirken a mu^teri, on Ian smarsin.
NJeden elinle vurursun o test lye? gikardigi sesten kink tes-
!iyi anlamak icin degil mi?
Kink testinin scsi, bir baska gesittir., Ses, cavu^tur, onun omin-
de gider.
Ses, onu anlatmak icLn gdir; rnasdar gibi hanl; fill, onu tar if
eder.
Smama sozii yuzgosterdi de hat in ma Ha rut hikayesi geldi.
* iiarftt-Miirut blkayesf, Yiice Tann 'mo sinamasina
kargi yigitlik taslamalan
Bundan 6nce de o hikayeyi birazok anlatmistik; sat! ne kadai
sbylesek, gent; de binde birini soylcyebiliriz.
Bu hlkayede, gergeklen soylemek istedim ama simdiyedek.
bazi sebeblerle kalakaldi.
Hele bir kere gene baslayalim da gogunun azini soyleyeyim;
filin organlanndau bir organim anlatayim.
HiK). A yuzime kul - k6le oldugumuz, Harut'a, M&rOt'a kulak ver r
dinle.
* Tann 'y i seyretme yiiziinden sarhos olmu^lardi; padi^abm,
^asilacak islerinden, azar - azar kahr etmesinden kendilerinden g«;-
mislerdi.
Tannmn azar - azar kahn bdylcsinc sarho^luk verirse Tann'ya
mirac etmek ne biflm siirboslnklar verir.
53
S2
Tuzagindaki yem, bbyle bir ^arho^luk verirse nimetkrinin sof-
rasi neler a^maz-
Sarho$ olmuslardi, kcmentten firl a miliar, kurtulmuslardi;
a^ikgasina hay ■ buy ediyorlardi.
Yoldaysa oyle bir pusu -vardi, 6yle bir sjnanina vard) ki kasir-
gasi, dagi bile saman copii gibi kapiverirdi.
Smanma, onlan alt-ust ediyordu ajna sarhosun bunlardan ne
haberi olur?
Onea hendeklc mcydan birdir; kuyu da giizel bir gidilecek yol-
dur onca, hendek de.
Dag kefisi, hie bir zarara ugramadan o koca dagm ba^ina, kc- 1
sar, tirmanir, bir yiyecek arar,
Yayihp otlamak isterken an si* in gokten buyruk gelir, bir baj~
ka oyun oynar.
SJO, Bir baska daga bakar: orda bir di$i ke^i gbriir,
O anda gbzii ksranr; sarhos bir halde bu da£dan o daga 5ic-
ramak ister.
Ona, o dag, o kadar yakin goruniir ki oraya sjcramak, ev ka-
pi sin da kojmaktan daha kolay gelir on a.
O binlerce fersahhk yol, iki kan$ goriiniir ona da ; sarho$Ink-
tan icine, atlamak hevesi gelir.
Atlaymca da dii^er, iki aman bilmez dagin arasmda kalakahr. J
O, avcilardan daga ka^misti ya; bu sigindigi yer, kartmi do-
ker - gider.
A volar, o iki dagin arasinda oturmuslar; bu hey belli kazayi
bekJemedeler.
Iste bu keci, i;ok defa boyle avian ir; yoksa pek geviktir, pek^
(jabuktur, diismamm da goriir.
* Riisteiti'in de kellesi - ktilagi yerindedir, sakali ■ bivigi vardir^
ama ayagmi baglayan tuzak, iyice bil ki sehveuir.
Benim gibi sen de schvet sarhoslugundan kesil de bu sarhos-
lugu devede seyret.
820. Sonra dunyadaki bu sehvet sarhoslugu da mdeklerin sarho$-
luklarma karsi pek hordur, pek asagidir.
* O sarho$luk, bu sarho^lugu giderir. . . Melek, nerden sehveK
kapilacak?
Tail) su icmedik^e aci su, gozdeki i$ik gibi sana, hos gelir, hos..
Gokten gelen saraplarm bir katresi, cam saraptan da vazge^i-
rir, sakiylerden de.
54
Amk du»un; mdcklrrin n* ^H „, f^lnklan olur. tertemia
-u,lar, ululuktan nasd ^j, knulll.nr^n verier
Oular, \m Kaplan bir kokci :.l.iusi a rdir da, 5 u ■ diinyinin ,a-
Jl 'P kupunii knivenni^erdir. uuuyanin ^
MBhSS 2?^ bUe d "* enit:r ' ™ k kalanJar ' "flrfcr gibi
Miilennc sinmi^lerdir. *
I ^t%^h sarh0 ^ ukia " nd ^ m*®** olsun dediler, ke,-
^ bu de bulut gibi yeryiiziine rahmet yagdirsaydik
IAv y.y^. yUrdLJna adaI<Ui ' JnSafl ' kul] ^rda buJunznayi, v.
Onlar bu soderi .byl.diler ama ka^a ve kader d e , durwi dedi-
'^Manmzm onunde gonicmeyen tuzaklar pek cok
kJI^ Sd ' bd§ v5IUnde kUst ^^ a ko * ma -' K^*a« gel
KrrhcIAda kbrcesuie at siirmc. B
(;unku bu yolda ttfcnhrin ,a T Ianndan, kemiklerinden yplcuia,
-n:ikbasacakyerbuIamiyorrar, x '
hn yrt"^*' 3 ^ ■* SiSir **- «"-■ *'»"■ — v*r-
brt^SStr "^ Mlar ' " Y '* i2Und ' : ^' fak »'
Ayat. yahn otan; dftdjJUa. owl vilriir? D Ura - dialene, du 5 ii-
in M^na, sakma - cekine.
l«nmn perdesi ardina g im usl e rdi, kulakian bfattBifh, duymuyo.
k W 4S mdafl klirtU ' an]arda " ba ^ a ^^„ gdzii yumuludur,
i, w JSStSSi ba?ka kJm a * lir ^ ; s ^ den b ^ ka
J - - 2^r ^ baya kimsecikier dQ ^ n ' d *™ ***>
Tann esenllk versJn. M^' nill gdecegini, Piravun'uj,
nij^da gorm^t ve dognuunflsuu sa^lamaya caJx^n^
^'..kumyoldu^ ^ aSl ^ ba ^ nS " dl da ^ l diki >™ »*■*,
Buyrugunda binlerce yild./ bll a lnl v rdi. dU ? yorucusu vardi
bUyUmler de sayiya siftmfl^di. '
SS
On a ruy&sinda Milium dugacagmi, mulkiinij yikip yakatragi-
ill gosterdiler.
Diis yoruculara, yddiz bilginlerine, bu hayali, bu som ruyamn
hiikmunu nasil gidermeli diye sordu.
Hepsi de caresiiie bakahm; yol kesenler gibi dogum yolunu vu-
rahm dedi-
Dogacagi gece, Firavun'a uyan o topluluk, $u karara vardilar I
gun, erkenden, meydana padi$ahin tahti kurulacak, toplanu
yapilacakti.
Ey Israiloftullan denecekti, padisah filan yerde sizi huziruna
i^ginyor. 1
Size perdesiz, ortiisiiz yiiziinu gosterecek; sevaba girmek icu|
sbce bagi$larda bulunacak; gelin.
CiinkU tutsaklar, padisahtan uzakti; Fsravunu gormelerine izirn
yoktu.
350. Hatta yolda Firavun'a rastlasalar, yiiziikoyun yere kapann
secde ederterdi; yasa buydu*
Yasa buydu; hicbir tutsak, er - ge$, o buyruk sahib inin yiiziinl
gdremeyecekti.
Yoida cavuslann sesierini duydular mi, Firavun'im yuziinii got
meraek ictn yuzlerini divara dbndiireceklerdi.
Iclerinden biri, Firavun'un yiizunti goriirse suclu ulurdu;
terin beteri neyse, o gelirdi basina.
* Onlar da, gonnelerine imkan bulunmayan o yiizii, pek go*j
mek isterierdi; zati insan, men'edildigi seye du$kiin olur,
Esenllk ona, Mfisa'nui dogtrauma eragel olmak i^n.
israllogullarjni meydana <;a£mnalan
A Jtsrailogullan, meydan yerine ytiriiyuii; padisablar padisahir
cbrnicniz, bagisnn elde etmeniz umulur.
Bu cagn mustulugunu IsrailoguHan duyunca, zati susuzdulat
pek ozlemislerdi onu.
Diizene kandilar, siislenip piislenerek meydana kostular.
HikAye
* Hani sunun gibi: Burda da duzenci Mogollar, Misirlilarm b^
riskii anyaruz derler;
Misiriilan bu yana toplayin da o dedigimiz kifiyi bulaiim.
* *Y«*" sWS. karnm, buyruk rfirlne kullanilini* ; tUTk^edir. Bu beyltt
de, bundan aoni&ki beyttte de bOyte gecer.
56
HMi Kim gelirsc bu dcgH tlcrler; sonra da eFendi derler, a bucaga
giU otur.
Boylece hepsi de toplandi mi, bu duzenle onlann boyunlarmi
yururtar.
H Ezan scsi duyunca "Tann'ya ^agiranin" ijagnsina uyup yal-
v.irmazlardi ya; onun ^omlugundan bu,
Diizcncinln ^agnsi on I an ^eker i^te.,. A akli ba$mda er, sakin
yylanin diizeninden.
Yoksullann, muh tularin sesierini duy da dQzencinin sesi, ku-
L>f ma geimesin.
Vuksullar tamahkar olurlar, cirkindir huylan; Fakat gene de
j'oniil sahibini o oburlann icinde ara.
Inci de denizin dibinde, ta$larla beraberdir; bviinf de ayip-
Itinn afasindadir,
t.RrailogulIan da costular; sabahleyin erkenden meydana dog-
ni ko^tular.
Firavun, bu duzeule on Ian meydana topladj; ter-ii taze yiizunCi
on lard g6sterdi.
Giiniillerini aldi, bagistarda bulundu; o ulu padisah, onlara
Viin iter dc etti.
H/it Ondan sonra da r caniniz icin dedi; hepinlz de bu gece, bu mey-
il.imla yatin, uyuyun.
Emre uyanz, sen istersen tarn bir ay burada otururuz diye
i cvap verdiler.
t iriivun'itn, M.usa'mn ana kanuna du^ecegi geoe, taiAilogullaruM
kadinlanndan ayirdngma sevlnerek seliire doiuuesl
Firavun, ak$amleyin sevinerek d6ndii; bu gece diyordu, ana
L. i in in a du^ecegi geceydi, hepsi de kadinlanndan uzak.
Kaznedan tmran da yamndaydi.,. Konusa ■ gSriise ^hire gei-
HiJcr,
Ey fmraii dedi, sen de bu gece bu kapida yat r uyu, sakm, ka-
tlininin yanina varma, onunla goriismeyi dileme.
ImrSn, senin kapi esiginde yatanm; gonluniin isteginden bas-
Jtn birsey dustinmem, dedi.
lmran da tsrailogulJanndandi; fakat Firavun'a g&tiuldti, candi,
Nerden onun isyan edeceginden iskillenecek; gonluniin kurk-
tugunu yapacagim nerden umacak?
^7
hiii jn'm, Mfi!iiViiii> ;ui:iKiyIa biilii^riiasj, kaditim
Ffteitlik ona, Mftsa'ya gebe kalmasi
Padi$ah gitti, Imr&n da o kapimn e$iginde yatti; gece yansi,
kartsi, Imriin'i gormeye geldi.
Kadm, Imran'in ustiine kapandi, dudafclanni dptii; geceleyin
unii uykttsundan uyardi,
880 imran uyamnca kadin, goziine giizel gbrimdii. dudak dudaga,
kadim opmeye koyuldu.
Imran, gecenin bu vaktinde nasi I geld in dedi... ICadm, sem
itelcdim de dedi, Tann'nin takdiri yolladi beni.
I m rin, sevgiyle kadim Kucakladi; o an da kendlni tutamadi.
O nun la birleivLi, eraaneti ona ismarladi; ortdan soma da a ka-
din mi dedi; bu i$, kuctik bir i$ degil.
Demir tasa cahndi; bir kivdclmdlr cakti; hem de padi$aha da,
sal t ana t ma da kin gii duett bir kivikim,
Ben buluta benziyorum, sen yeryuziisiin, Musa da bitki...
Tan ii, $atrancin |ahi, bizzat mat olduk, mat.
A gelia, yutmayi da padi$abtan fail, yutulmayi da,,, Buxm bid-
den bilme, bize hay if Ian ma,
$u Firavun'un korktugu yok mu, senlnle bulustum ya, o anda
yaratddi gitti.
tmran'in karwiyla buluftuktan aomm, ona,
bent gorntemjf o) diye tavsiyede bulunii$u
Sakm bunu a^ma, bunu hie kimseye soyleme de bana da yuz-
"lerce gam, keder cullanmasm, sana da.
A benim nazhm, nazeninim; alarnetleri belirdi; sonunda bumin
tepkileri de meydana $ikar.
390. Derken hemencedk meydandaki halktan naralar duyulmaya
badadi; hava sesle, bagmfla doidu.
Padisahj korkuyia yerinden sicradi; bu giirultii de ne diye yabn
ayak kostu.
Meydandan gelen bu sesler, bu giirultuler nedir; dehsetinden
cin de kacmada, seytan da dedi.
Imran, padi$ahim*izin urn Hi uzun oteun; tsrailogullan. sen in
yiiziinden ne$e]eniyorIar.
Padi$ahin bail? In dan seviniyorlar, oymiyorlar, el girpiyorlar
dedi.
Firavun, bu da olabilir ama dedi, beni adam akdli vehim kap-
ladi, dii^iince bastirdi.
Firavun'un, o seat cm korkmasi
Bu sesj sinirlerimi bozdu, ac> ■ acj gamlardanj koderlerden ko-
i iililim adeta.
Padi$ah, butun gece, agrisi tutmu$ gebe kadin gibi bir yandan
bir van a gidip geliyor,
Her an, Imran diyordu, bu naralar, beni adam akilli yerimden
■-tcratti.
Yoksul Imran r m giicii yoktu ki kartsiyla bulustugunu soy le sin.
**m Imran 'in kansj, tmran'dan gebe kalmca gdkyuzunde r Musa'-
inn yildizi belirmisti.
* Her Peygamber, ana rahmine dujiince, yilcbzi, gdkte belirir.
E&enlik ona, Milsanui yildmniD goktc beUrmesi>
iJiujieccimlerln tneydanda. bagn^lan
Miisa'iun yildizi gokle belirdi; Firavun kbr olsun diye onun
ilii/Liilcrimn, ^arder aramasinm inadina o yildiz. gokte dogdu.
Sabah olunca, Imran dedi, yurii, git, o guriiltuniin, o sesm
-.il>cbi nedir, anla.
Imran, meydana koftu, padi^ahlar padi^ahi uyuyamadi, bu gu-
Kifiii nedir dedi.
tier miineccimin ba?i a^ikti, yakasi yirtilmi^ti; yasiitar gibi
hcpsi de topragi opiiyordu.
Yashlar gibi sesleri ses vermcde, feryatlan ortaligi tutmadaydi.
Sadarmi, sakallarim yolmu^Iar, yiizlerini yirtmi^lar, ba$lanna
iitjiiiik sa^mi^lardi; gozleii kan canagrna ddnmiistu,
tmran, hayrola dedi: bu feiyat nedir, bn hal ne? Yoksa kutsuz
vil. kiitii bir a lame t mi gbstermede?
Miineccimler oziir getirdikr; Emir dediler; Tannnm takdSr eli,
Niiviik etti bizi.
*W Ne yapmak gerekse yaptik ama devkt karardi; padi?ahin du?-
i ha 11 1 yaratildi, list oldu ona.
O o|]anin yildizi, bn gece belirdi; gogim a In in da o yildiz dog-
ilu; kor etti -gitti bizi,
O peygamberin, gokyUitinde beliren yildizi yuziinden biz, yi!-
diclor gibi gozyadan sacuk - durduk,
tniran'm gonlii sevinde doldu ama iki yiizliilukten geidi de
tfyviiMar oUun diye elini ba^ma vurdu.
Imran Gfkelenmi^, kendini kaybetmi^ gibi delicesine iiMlerine
yih-tidit-
SH
59
t$i biline/.iiktiin gdcii de onlara saldirdi, pek agir, pck kutii
sdzler soyledi o topluluga.
Kendisini, suratim asdt, den li bir hale saldi; tersine tavla oyu-
nuna giiisti.
Onlara, p5di$ahimiz] aldattiniz; Iiamlikicii, tamahtan vazgeg-
mediniz;
Padi$ahi meydan yeiine dek siiriiklediniz, padisahimizin yiizij-j
nun suyunu yerlere dfiktiiniiz;
Ellerinizi goguslerinize koydunuz da padisahi biz, dertlerdenj
kurtaracagiz dediriiz, vaatlerde bulundunuz dedi.
920, Padisah da bunu duyunca, gidi hairier dedi; ben de size amad
vermeyeyim, sizi astirayim da gcirtin.
Kendimi giilunc bir hale soktuni; dugmanlarla oyun oynadun]
da yutuldum, mahmdan - mulkumden oldum.
Bu gece Israilogullaruiin hep si de kadinlanndan uzak kaldilaij
diye;
Mai da gitti, yUzumiin suyu da dokiildii; is de ham bir baldtfl
kalakaidi.,. Bu mudur yiice kifilcrin yardimi; bu mudur ululannj
yapacagi is?
Villardir gelirler elde ediycrsunuz; clbisekr ahyorsunuz; iilk&j
Lerki getirini rahat^a yiyorsunuz.
Bu muydu buldugunuz care, bu muydu yildiz bilginiz? Su if
kembelerini ^i^iren duzenbaz, $otn ki$ilersiniz,
Sizi dilim ■ dilim dildirecegim; a teller e atacagim; burunlanni
kulakJarinizi, dudaklarmizi kestirecegim,
Sizi ate? odunu yapacagim; yediklerinjzi, iftiklerinizl burnt,
nuzdan getirecegim.
Muneccimler secde ettiler de, padi$ahim dediler; seytan bit sq
fer a]t etti bizi.
Villardir nice belalan giderdik; yapttklanmiza akil da sasti
kaldi, fikir de,
930- Fakat buna bir scy yapamadik; anasi gebe kaldi; babasmij
erlik suyu, anasmin rahmine diistii.
Bu kusurumuzu bagislatmak icin a devletli padisah] miz, de
gum giiniinii gbzetiriz.
Firs at i ka^irmamak, kaderi yerine getirmemek it; in do gum
niinii gbzleriz.
Bunu da yapamazsak, a akillarm, fikirlerin, karanna kul kc
kesildigi efendimiz; o vakit oldur bizi.
Firavun, dusmana saplanip oJdiirco kader okunun a til mama
icin gunden gilne, dokuz ayi sayip durmadaydi.
60
KAderc baskin yapmaya kidk^mi. I » >n |tj yuvtirlanir da kendi
Vcryiizu, giige dusmanhk tdeeic yyi-uk kalir, oJiir gider
Kesim, rcssama pence vurmaya fcalkisiraa kerdi sakahm kemTi
ltivif*uii yolar.
Firavun'im, dfcene ba$ vurandc, yen! dogurmus
kadinian meydana pagirmafli
Dokuz ay sonra padi$ah, tahtim meydana kurdurdu- sesi pek
vtiftiriL-ilar cikartti.
BunJar, a kadmlar, cocuklanmzla meydana gidin; tsrailogulla-
ii nifj butun kadinian, disan c;km,
Ge t en yil, erkeklerin sirasiyd,; onlann hepsi de elbiseler elde
■ Mi nliiruar elde etti.
tjay din, a kadinlar, bu yil devJet sizm; herkes, ne dilerse eide
iVidi^ah, kadmlara da etbbeler verecek, ba| 1S Jarda bulunacak;
vfMririn da ba^larma altm kUlah giydirecek.
Ude bu ay doguranlar yok mu ? Hemen gidin de o oturamakb
}Nl(i !S j|itan blinder elde edin diye bagirdilar.
K:u!mlar T cocuklariyle di f an fikhlar; sevine sevine padisahin
uliiflitia vardilar.
Mcz yeni dogurmus kadm. diizetiden, kahirdan habere se-
libitt-n di^an ^ikti,
Kadmlann hepsi, meydana toplanmca erkek gocuilan aldilar
hliyat bunda dediler, dusman meydana gelmesin, AFet artma-
*m diye nepsinin ba^larmi kestiler.
MOsa'nui dogmasi r memurlann, Itnran'm evtae gclmettri,
MQBa'nin anaswna, Mtts&'yi ate^e at diye iHifim edllmed
Imtanin kansma gelince: Musa'yi dogurmu?tu; o kargasabk-
tiin. t> dertten elini, etegini cekmisti.
O azgmsa ebe kadjnlan, casusluk icin evlere yollannstj.
Hurada bir t ocuk var, anaai vehimlenmis, i^killenmis, meyd*
iiu ti^lmemi^ diye kovaladjlar.
Bu sokakta, bu mahaJiede giizel bir kadm var dediler; bir de
(ftreufiu var, fakat anaai, pek diizenei.
Bumm iizerine memurlar geldi; anaai da ^ocugunu tandira
61
* Herseyden haberi olan Tann 'dan, kachna, bu cocuk, Halil'iii
ashndan gelmedir.
* Ey ate$, sogu buyrugunur* korumaai yuziinden ates, bu coed-
s' a bir zarar veimez diye ifham geldi.
Kadjn, ilhama dayandi; onu kivilcinilann icine. atese atti; ates I
dc Musa'nin bedemne tesir etmedi.
Memurlar, muratlanna erismeden geri dbndiiler; Fakat kovu-
cular, bunu da anladilar.
Firavun'dan birkaf para koparmak i^in olani, biteni mcxnur-
lara anlattilar.
Gene o yana dbnun, a memurlar, pencereden bir iyice bakin
dediler.
Mfisa'11111 ana sura, Musa'yi au y» atjn diye Dhnm edihtiesi
* Gene Musa'nui anasina, onu suya at; yiiziinu iknide cevir;]
sacim. ba$im yolma;
960, Nil'c at. day an, giiven, ben onu, yiizii ak olarak sana ula$U-
nnm diye iJham geJdi.
Bu soziin sunu yoktur; biitiin duzenieri, yakalarma, pacalart-
na doiasmadaydi.
O, dl$arda yuzbinlerce gocuk oldiirtuyordu; Musa'sa iceridey-<
di, eviii bas kd$esindeydi.
O uzagi goren kor gdzlii, cildirmi$ti da diizenlerle nerde yeni
dogmus bir cocuk varsa oldurtmedeydi.
Inatgi Firavun'un diizeni ejderhad); duiiya padisahlarinin ditj
zenlerini yutmustu.
* Fakat ondan daha Firavun bin belirdi de hem onu somii-
riip yuttu, hem diizenini.
* O bir ejderhadi, sopa da ejderha oldu; Tann basamiyla bt.
ou yutlu git tf.
* El var, el in usbinde,.. Mereye dek? Tann'ya dek; ^Qnku sor
vanlacak zat, O'dur ancak.
£iinkii O, dibi, kiyisi o I may an bir dented ir; butiin denizlerj
O'na kargi seldir sanki.
* Diizenler, careler, ejderha bile olsa tllallah'a karsi tiiniii
la'dir.
970- Buraya vannca soziim bas kodu; yok oldu gitti; dogru yole
gotiinaeyi Allah daha iyi bilir.
Firavun'da dan, sendc de var; fakat senin ejderhan, kuyuda
mahpus.
Yanjtlar olsun, bunJnm, lUmil de ^uin hallerin; sense tutu-
yor, bunJan o Flnmin'n ynnininnk istiyorsun.
Senin halindcn »<„ a li|j,- se canm slk]Iir; bsskasindafl so/ acar-
larsa masal gelir sana.
tlar da uzaga atmi$,
Aieskie Firavun'un odunu atolmiyar; yoksa o da Firavun'un
LUesi gjbi yaiimJanacak,
BJr yilanunin sofuktan donmu? yilam dimu ¥ sanarak
lpterle batlayip Bufdad'a getirmesl
Tarihten soz acandan bir hikaye dinle de bu iistu dniilu sir-
ifan bjr koku duy.
Bir yilanci. afsujilariyk yilan tutmak igin daglik yerlere gitti.
* tster yavas gitsin, ister tez kossun, arayan bulur.
Iki elinle istege sanl; ^unkii istektir iyi yo ]a kilavuz olan,
Tepaliasan da, aksa^n da, uyuklasan da f edepsizce bile olsa
j^ne o yana dogrul, onu diie.
Kimi soz soyleyerek, kimi susarak, kirni koklanarak her van-
tlan padisahm kokusunu almaya bak.
f Yakup, ogullanna, Yusuf'u dedi, haddinden artik araym.
+ Her duygunuzu, adam-akilh bu aramaya verin de buiacaiiz
utye her yana ko^un,
* Tann liitfundan dedi, umutsuzluga dusmeyin... Cocugunuyu
yitirmis gibi bu yandan o yana kosup durun.
* Agizdaki duygu yoluyla sonisturun; kulaginm onun sesinin
t>Uebi{ecegi dort yol agzjna verin.
* Nerden giizel bir koku gelirse koklaym; bildigin koku^nu
ne yandan ahrsan o yana gidin.
Nerde, birisinden bir lutuf goriirscn yiirii; belki lutfan t C me-
hne bir yol bulursun, olur ya.
Biitiin bu ho$ seyJer, bu hoslukiar, uJu bir ummandan aizma^
ua; parija - bucugu bu-ak da tume yiiz cevir,
Halkm savaslan, guwlJik icindir, iyiiik icin... Aziksizhk az Jgt
mutluluk belirtisidir.
Halkin km?Ian, uzlasmak, barismak icindir; esenligin tu*a£i
i)oyuna esensizhktir.
Her samar, ok^amak icin vurulur; her sikayet, siikru ariatir.
A kerem sahibi, par^a ■ bujuktan turn kokusunu al... A hik-
met saliibi, ziddan ziddin kokusunu duy.
62
63
Savuflar, d(tegtin bit ban* meydana getirir... Vitnim ita bir
doitl i^in yilan arant&ya koyiddu.
insan, gecim i^n yilan arar; gamdan, iasadan kurtulmak icin
gani yer, tasalara diijer.
O karda, kista daglarda iri bir yilan arayip durmadaydi.
Or da, pek biiyuk bir ejderha gordii; ejderha okmiftii am a
fek linden, gbnlii korkuyla doldu.
Ydano, o cetin kista yjlan ararken o olu ejderMyi gordii.
Yilanci, halk ?a$akalsrn diye yilan tutar. .. tste sana halkin bii-
tnsan bir daga benzer; dag nasd olur da aldanir; nasil oluT ,
da bir yd ana hay ran olur?
1000 Yoksul insan, kendini bilmedi, lammadi da yuceliktcn kalkti.j
su noksan aleme dlistii gitti,
Insan. kendini ucuz satti; atlasti, tuttu da kendini bir hirkaya
yamadi .
Yiizbinlerce yilan da ona hayrandir, yiizbinlerce dag da; o, ni-1
cin ^asirdi kaldi da y liana sevdalandi?
Yilanci, halki sasirtmak igin o ejderha"yi aldi, Bagdada ge-j
tirdi,
Birkac para elde etmek icin o cadir diregi gibi ejderhayt siij
rukliiyor;
Olu bir ejderha getirdim; yakalamak, avlamak icin ne zanmet
ler osktim diyordu.
Q, yilani olii samyordu; pysa ki diriydi o; bir' iyicc bakmamisJ
ti. gdrmemisti onu.
Soguklardan, kardan dmunustu; diriydi; diriydi ama 610 gibtj
gdrUnmedeydi.
Alem de donmustur da adi, eansiz clmustur; cansiz, donmusi
demektir usta,
Dur hele, mahser giinesi ciksin da o vakit bu dlinya cisminu
oynayis^ni gor.
1010. Musamn sopasi, burada ejderha oldu ya; bu, cansiz gdrdiikj
lerimizin hahni, akla verdi demektir.
Seni, bir avuc toprakken insan yapti ya; butUn topragi da boyj
k bilmek gerek.
Bu yanda oliidur tmlar ama, o yanda diri... Bu yanda susai
IaT ama, o. yanda soylerler.
Fakat oulan, o yandan bizim yana gonderdi mi de sopa, bu
karsi ejderha olur.
" Dugl^r, Davud'un scsinc m«s vcrir; oruinla ilahi okur; demir,
itieini jvucunda mum gibi yumu^ar.
Yel, SLilcyriian'a bamallik eder, onu ta^ir; deniz Musa'ya
>.(i/ ^riyier, onuida kotnifur.
' Ay, Abmed'le isaretle^ir, buyrugnna uyar; atej, Ibrahim's
nflu.sifjs giUii olur.*
Toprak, KaaniD J D ejderha gibi somiiriir. yutar; Hannane di-
irftl, akil, fikir sahibi olur**
Xa?, Ahmcd J e selam verir, dag, Yahya'ya haber yollar,
Riz derler, duy;jr r i$itiriz, bakar, goriiruz, ho^uz, fakat size
kiit'ji namahremiz, susuyoruz.
Ill .'(I Siz. tansizlann yamna gidiyorstinuz; artik cansizlarm canma
unmf mahrem olabilirsiniz?
1 iiiisizlardan canlar alemine gidin de alemin par^a bu^uklan-
him gLitiiltusunii i$itin,
' Cansiziarm tesbihi, apa^ik gelir sana da te'vil vesveseleri kap-
11 i.i/, aruk seni.
Canmda kandiller yok da gormek i^in tevillere bas vuruyorsun.
Uundan maksat, apagik tespih etmek olur mu hie? Bunu duy-
i In i ii dtye davaya girismek de ash olmayan bir liayaL
Onlari goreti, ibret ahr da Tann'rjin noksan sifatlardan an
OJdugunu &Gyler ya;
O cansiz ?ey r Tann'yi tespih etmeyi haiirlatiyor sana; istc bu
liahrlatjs onnn *oze gelmesi sayihr.
' t'tizale inanarJann te'vili budur iste... Hal i^ig^ndan mah-
ii im olanin hill budur,
Insan, duygudan cikmadikca gorunmez aleme yabancidir; o
diinyayi aklina getiremez,
Bu soziin sonu yoktur.,. O ydanci, tuttugu yilam yuzlerce
/ahmeUerle cekti - getirdi,
jlH«J O macerilar arayan kisi, dorl yana da bir gurultudlir, salmak
Jstiyordu.
$at kiyisina, bir gurultiidiir, saldi; Bagdad sebrinde bir giirultii
kupardi.
Bir yilanci diyorlardi, ejderha getirmis; ^asilacak, gorUlmemis
bir av avlamis.
■ tkinci miara'i Unutulmug, karjilajtirmada tklnci misra', cetvelln i^ine,
Itim* t.y/tyla yutanya doferu razilmig.
** Bu keytln de ilt ansra.'i unutuLmu?, Iklncl imsra'in hiEaaina, gene cet-
Hlln l(;Jne. tnce yflziyla yukanya dogm yazilmis.
64
f I
65
Yuzblnlcrce ahmak top] and <; onlar da ahinnlclililaniidan, onuaj
gibl yilunu [iv ulup gittiler.
Onlar da beklesiyorlardi; o da, yaydmis halk toplansin diyaj
bekliyordti.
.Seyrt! gelen halk cogalsin da eiime gegecek para daha da art-
sin diyordu.
Yuzbinlerce herzevekil toplandi. halka olmu$lardi; herkes a]
parmaklanmn uglanna basarak gormek istiyordu.
Ka I a bank tan, erkegin kacbndan haberj yoktu; fcryamet giinii
gibi ileri gidenlerle geri kalanlar, birbirine kan$mtsti.
Yilanci, yilaui sardigi kllimi kimildattikca toplanan halk, boj
yunlanm uzaftyordu,
Zemberiden donmus ejderha, yiizlerce culun, kHimin altirJ
daydi,
1040. O kendini koruyup gozeten yilanci, ihtiyati elden birakmanuw
kaUn iplerle de bagMami$ti onu.
Halkin toplanmasini beklerken zaman ge^mi?, Irak giine?i, o
yilanin Lis tuns vurmustu,
GiinesLn harareti, onu iyice isitinca organlarmdaki soguklul
gitmijti.
Derken 61 U saoilait ejderha dirilmis, kumldanmaya baslamislij
old yilamn kimildam$i yiiziinden de halkin gaskinligi birk<
ytizbin olmustu.
$askuihkla naralar attilar; kimddanisiru. gorunce hepsi de ki
ci$maya koyuldu.
O bagin$lar arastnda yilan, iplerint kopardi; iplerin- cal
her yandan duyulmu$tu.* '
Iplerini kopardi, culun, kilimin altmdan suzuldli, arslau gil
kiikreyen firkin bir ejderhi ortaya cikn..
Ka^isirken birfok kiji ayaklar alfmda kaldi, ezilip oldii., . Yei
vigil anlardan, olenlerden yigmlar meydan* geldi.
Yilanci, korkusundan oldugu yerde kurudu-kaldi; daglardan,,
ova lard an ne getirmisim ben diyordu,
1050. Kor koyun, kurdu uyandirmisti; bilgisLz. can auasmin kal
gitmi^ti,
* Ejderha o ah magi bir lokma ediverdi; Haccac'a ban icmek,:
kolay bir seydir,
Sonra da bir direge sanldi; kendisini sikti; yedigi adarmn ki
mikierini kirdi,
Nefsin de bir ejderhadir, ne vnkil, nciden 6lfnu§LiJr o; dertien
dine flrsat gecmed igindcn donmnjtur ancak,
O da Firavun'un buldugu firsati bulursa.-. Hani deredeki su
bile onun emriyle akiyordu.
Evet, o da bu ftrsati bulursa, hem en Fjravunluga baslar; yiiz-
lerco Musa'nm, yiizlerce Harun'un yohinu keser,
O ejderha, yoklugun elinde bir kurtcagiza doner; fakat mevki'
mal ■ miilk yiiziinden bir sivrisinek, gay la k kesilir.
Ejderhayi aynlik karmm icbide tut; sakin ha, onu Irak gune-
sinin ahma getimte.
Ejderhan,, donmusken sagsin, esensin; fakat o, bir kuituldu
mu, onun lokmasism sen,
Onu mat et de mat olmaktan aman bul; az act on a; namaz
kxlanlardan degildir o.
J(WJ Ustiine sehvet giinesinin harareti vurdu mu, o gebercsice ya-
rasan, kanatlanur, ut^ar.
* Ercesine savasa giri^ onun la da Alhih, buna kar^ihk bulu$-
mayj ihsan ctsin aana,
O adam, ejderhayi getirinoe, sicak giine^iu ahmda ejderha can-
landi;
O fitneleri kopardi aztzirn; soylediklerimden yirmi kat artigmi
yapti.
Sen ona eziyet etmeden, uslu, vefab bir halde tutmayi mi umn-
yorsun?
Bu dilek, her asagihk ki^inm eline geper mi hie? Musa gerck
ki ejderha dldiirsiin.
Yiizbinlerce ki$i, onun ejderhasindan yildi. ka^ti da gene onun
takdlriyle bldii gitti.
A
catiftiii" dije ^evlrdiglmlz stiz. metlnde, "«a ka ^afttr ve
66
(?ERH)
^. .I? 3 ? Ua1, iU ^eamber'in (3. m.) muezzinidir. Ilk fciarn olanlardan olapl
MUelumanhgrn, i*har ettig] tfitfi mtlsrikler, BUal'e pek 5 ok e*U*t etmislerdir
Habe? diy&rmdandi ve senclydi. Hattd bu yusden M ekke fethlnde Rasui-i Ek~
rem'm emriyle Kabenm UstQne cikip ezdn okurken Hlsam oglu Kara. Muham-
med, bu kapkara kargadan taasfca blrinl buiamaroig mi demistl. All 'ye ve Ehll- i
beyt* bap olan Bilal, lklncl haltfe H*. Omer'in mmamuda Sam'a gitmig ora- I
da yerlessn^ti. Hz. Feygaruber'in merkadlni flyaret Igin Medlne'ye geldiSI afi-
man H*. Fattma'nia dilegi uzerine eaan okuihaya baslamis, fakat He Ptygam-
bsf-fli risalatine §ehadet faslmda eenab-i Fatima aglayip kendtaaen gecmifc i
cum, haber alan Bilfti, ezfim buakmisti. Cenftb-i Peygamoer'den sonra okudu- '
gu eK&n, ancek bu yanm kalan ezandir §am'da, hlcretln yirmincl yihnda alt- J
mis kUaur yaglarindayken vefat etmis. flabu's-Sajjtyr'e defnedUmistJr. Vetttittt
hicrl ylrmiblr ve yirmlsekizde rivayet edenler da vardu:. (Teakiyhul-nakaal LI
a L82-183; Seflnetu'l -Bihar, I- s 104-105. Diger kaynaklann rtvftyeflorl "bu'
kitaplarda kayitlidir).
179. ihvan-i Sara. I. cUtte 3915, beytta laahina bakinia.
160. He. Peygamber, isyan etmetflginiz dlllerle dua cdin AMha buyunnua;
iiic-ab. bite biiyle dlller lutfet ey Allah 'in Rasuitl deylnce de baziniz. bazinisa,
dua eder; cllnku sen omm dillyle Lsjan etmudfn, c da sonin diljnJe Isyan g9
medi sbzleriyle fcunu Izah etmistir (Fahr-i RizI teI B lrlnden naklen Ma&hte, a. B9>.J
"Klslnin. yanmda buJtinmayan kardeslne (mq'mln kard^lnej duasi IcabBt!
ofHllrr bagucunda bu fee muvekkll olan melck, a, kardeaine dui ettllice amltil
der, sana da dua ettigta gibi olsmi" ve "Kardosln kardege, giyabuida duasi red- J
dediimez', "fid dua vardir kl naddoluniiiaz; o duilarta Aliflh araamda perd*^
yokturi B!it PiidOui goren ktylnin dufisi. bbftrU de adaoun (mil'min) karde 5 lnc
onun ^lyibmda ettifti dua" badisleri de ayni mealde sayilablllr fCaml\ II. s. is J
183. Beyltten soniakl bahli, "Xul. blr Eidme ugrar. yardim da sttnnez -
benden bask a yardimtisj kalmaz&a, g^erinl ytlcelere dlklp AlLah-a yalvard^
mi Allah Jebbeyk, buyur kuluna, hemencetik, yahut blr muddet sonra ben yar-i
dim (fderim sana der." (Kl-tthafatTls, Senlyye, s. 9ti).
193. Hizji, L clldln 323-237. beyttlerfnln lz^hina bakmiz.
2oa. Eshab^i kenf - kopek. I. cildln 394. beytjnln Izahina bakuuz.
212. "aabir, darli&in anabtandir " "Sabir h aarh£m, sikmtinifl anahtandu-
k&talliklerden fekinm B kfi& ebed! blr aengJnUk." (Hadls, KunOz; II. a. 103).
218. Yusuf-Kurt I. clltte, 12S, beytin liahma bafeimz.
228, "Vrs u Ramin" yahut, "Vise vu Ramui ,, < Iran Selcukiulan ^ajrlerin-
den Fabreddin fia'ad Fahrjyy-i Gdrgant'nln esetidlr. Vise adli W dellkanUnin
Kiniln wdti h!/!i Ajik olusunu vo *\,k murrmnini lilkA.yr nlen re s**lilz bin boyll-
l»n nieydprm (folen mesne vT tar/.irnljikl lu iilhttyt-yl ^JjJovlcflden farscaya c,<zv\r-
luio vn 440 (1054J sulanndft Arnld'ill MUtk i<:iiiJI f'Vth Muzaffer bin Muhammed
Nldhliarl'yc K(Jndermlstlr. Raid Nefi^T inrrhum, vefiltim 442 afacak kaydetmek-
l»« iMT.lber kltftbinj 44S'da tamamisKijflmi vaMiyor kl siipheslz' ya vefat tariff
hit rullreUlp liahasi veya zllhDldUf; y^Iiut kltabi tamamladi^i tarlh yanl^tii'
h'ldrlh-1 N'&j.m U Mesr der Iran ve der Zeban-i Parlsi ta pay an -i Delium-i hlcrj:
i M 51 - 52." ''FerheriB-i Suhanveran". FahrM GtlrgAni'nln vefat tarlhini yaz-
mniniUcta. ancak hicrt beslnci ytbiyil siirierinden oldu|unu kaydetmektedlr. Hal
i.nri.'jiKsinin hangl kitaplarda bulundu^unu anlamak l^ln bu son kltaba bafci-
nn *. 435).
:'iU. Britten ainrakl hlkayenin, Cahla'in "JCltabai-BuhaJS." smda bulun-
ilujiiiiitl FutLizan-fer merhum bildiriyor re.lfl4B Misir basimindan metnlni ren-
H ii Mptnin iizetl sudur :
Mervll. blri tiearet to in seyahate ?iktikca Iraki i blrisine konuk oltir, agirla-
imi, ah sen de bir blze gelsen deruitj. Irakiinin da blr seferde yolu Merv"e dtls-
■aiig, o dosla gitmig. Fakat MervLl. Irakliyi tammazliktan gelml?. Adam, ber~
■Nbkir beni yolcu elblsemle gijrdQ. o yuzden tannnadi demfs. KUlahini. elblseslnt
i-'/unrnaya bajlamis. Mervlj, derinl bile y^zsen ben seni gene tammiyori^in
i1*>ml« (^faahl2 < s. 89 - so).
^63. Blrtot kisl bu lakabi lajimaktadir. tlk olarak Kanber oglu Osmanin
(■il'ij Amr'a Slbeveyh denmlstlr; and an sanra ba^kalanna da, benzetts yolnyla
mi lAfeab verllmistlr. Farsca "sib", elma, buy, bdya. koku ve kokulu anlamlarma
irtji", Anir, elma glbl gUseJ koktugundan, yahut elma koklamayi adet edtndlfeln-
• Wn bu lakabla amlmaya baslamistir. Anasimn, kUcUkken Amr'i elma lie oynat-
n^iridan, yahut elma glbl pembe beyaz bir rengc salilp oldu^undan bu lakabia
jRHStir da denmistlr, 31. farseada otuz anlamina geldlglnden. Amr da pek
mi/el bir kokuya sablp bulundugundan, yamna gidenlerln, otsia gtizel koku kok-
lumis bir hale geldlklerlnden Amr'a bu lakabin veTildigt de sttylenmistir. Arajj-
i.iVl.1 bu siSi, "SI buye" tatzinda sfiylenlr ve bu, datia nie^hflr oimustur.
Amr. BayzalidiT. Basra 'da yerlesmistlr. Vslkti hakkuida IflO'la 188 arasinda
uvlLli rivayetSer oldugu glbl (776-803) Basra'da, Bayza koybrlnden aave'de, gj-
rtc'dft, vefat ettigl hakkinda da rivayetler vardir. Sii-az'da ona att blr merkad
lOPVcuttur Amr. nablv. yard gramer bllginldlr ve bu bilgide tek otorite tanin-
rautir "El itltib"' adti eserlne blr^ok ^erhler yazildi^i gibi bu eser, Misir, Kal^
ku u, Parli ve Berlin glbl sehlrlerde deialarca basilmijtir (Rayhanet'tli-Bdebi II
" 25&-3iii)
Meviana. "A Slbeveyh" diye hi tap ederken muh^tabimn soaunuri dogru ol-
iliifttmu, bilgln, ozQ-soiiu dogru hulundugunu kastetmistlr.
"tyillk ettlfeln klslnln serrinden sakin" s&zunfl sarlh, Hk. Ali'ye lsnad
Mllyor is. 31), Hz. Aii'nln "YUee kiiinln, a? kaldifei. kutu kislnin de doydugu
. i:-m saldirmasmdan eekln" meallnde bir sob(1 vardir (Nehcu'l-belaga, II s.
nil;.
283 -Sakimp jekinmek, kotU blr zandir." (Hadls. Camt', I, s. 127).
68
69
tedlr. Ktirtn-i Kertm'ta XXXIV. iM otan S*be" sDrestnln 15- IS «J.W *•*'
melerlnln meftll jwlur :
'AiMiolEiun kl &b» kevmlne, Qtunluklan ye** btt* bir «!»'«*• ■"*?*■
seba Yemen olke*lnde blr ^blrdlr. i^hre sirerke*, blr '^J** *J™
bena, «""" .. ., Hl ,. h i tlsit tattlar bahceler bulundufcii, bufllann, gam
S « S Tburada otursrdar yok olup ittmtttatflr »»». VUL *- 3B4 j
587).
301-
Kvrad. II. midta 2481. bfeytinin izabma loakimz.
IX sft»m» CTevbe)lll. «et-t karlmastnde. "§dphe yok kl ^*J ; k«J
1 1 has edllmlstir.
affl Ana hakki, IS ^™* (Bakara) 83 ayeUnde ancak Alljh'a tMdjjj
<B*-ain> »1. XVII, surenln (feral ^^*££ bulunulmasi. bilhafisa anal
nm (Lokman) H. IQU* ^^f^Xi^tn 17. ayetlr.de, ^J
babaya U bile denmemesl e ™' e ^^f? t ^ TaLIrn ^lunmaktadir Allah'a *«
70
m hi 1 rn da aene anarc; wmrn hmtHm, wnrirn yukmdan yakina" had Is -1 gerlfi, ln-
Mifivn UwarlTideki dOtt hikklll Uciiritln ntiayfi, hlrinin babaya ait oldugunu acik-
L*irc (Cam.1'. r, *, 65) "Ceniiet an alarm ayaklan altindadir" hadlsl de
niut hakkimn bllyUklugUnU gosterlr (arm, 3- 122>.
:j3S. Allahu Taala'yi, nlmetlerinl anmak blrcok ayet-1 kerlme'de emre-
iinh[ii5tlr. O cilimleden olarak II- sUrenin (Eafcara) 152. Ayet-1 kerlmeslnde "Ar-
i i ii ;.iz de anin benl, anin da si si anayirh: nank&rlUgu bir akin da $ukredln bans'
Imyurulmaktadir.
313 - 336. Iklncl Adem derten Nuh Feygamber'ln (A. M.J unnnetinden olup
Ugandan kurtulanlar aniliyor; XXX. sQrenln (Ya Sin) 41-41 ayftt-i kerlme-
Inmde bu olay anilmaktatjir.
;139. XIX, surenin (Meryem; 64. iyet-! kerlmeslntie (Habbln hLtjblr §eyl
Mimtrnaz" btiyurulrnaktadir; beyltle bu ayete lgaret vardir.
,145. tsa, Karon. I. ciltte, 181 ve 654. beyltlerin Izahlanna bakinii.
3&4. "Uenl anmaktan yUz ccvirene Eellnce: DOnyada ona dat blr ge(lm
*;ir. kiyamet gdntt de onu kor olarak hagrederlE." (XX, Taha, 124) Beylt arap-
'.hidir ve bu ayet-l kerlmeden lafaan iktlbas yapiJnustir.
31) - 373 Bu bcyitler arap^adir.
374 Beyitte, IiXXX. siirenin (Abenc) 17. ayet-1 kerimeairideii lafzea tktibaa
3S0 - 382. "AQah h takdirlnl yerlne getlrmeyl dllerse afcillann akillanm gl-
■ !' rir; kaza ve kaderini yerine (fetlrip I? olunca da akillarmi tekrar verlr nnla-
i.l ve bu sefer de nedamete dtl^erler.'' (Hadls, Caml', I, 5. 15). tkLnci beyltte,
II: -.fir-iInn baska sfizler arap^adir ve "Kaza gelince meydan daralir- kaza gelcit
mi gda gfirmei olur" meallndeki arapca ataB&zlerine i^atettir: bund an soelt&kL
■\%2. bey It de ayni mealdedlr
HM "F^akat ger?ekten sapio zulmedenlene gellnce: Onlar da eehenneme
<Klun olurlar" meallndekl ayet-i kerlmeye ijarel edUmektedlr (I^XXII. Clnn. 15)
j(5a. "Ka^ma kuyuyu kom^un Icln: derln kaa kendln lgln" a.:asozilnii!z.j
iiiitirlitmaktadir.
403. ■fjii^tie yni; ki siai, yakin bir azapla korkutmadayiz; o gun kl^l, elle-
y.r- hazsrladigina bakar ve J; a fir de, ne olurdu der, ke^ke toprak olaydim ."
■.i.xxutii, Nebe 1 , 40)
411. Sabah yakm. XI. silrede (Hfid, AM.). Ltt Fteygamber'in (A.M.) kav-
Tninln helak edlldlgi anlatilitken, Ibrahim PeygambeT'e (A.M.) gelen mcleklertn.
(i kavmln helak edilecegini, sabah gafutLfJu bu istn olacagim btldlrdlklerl ve "Sa-
i all yak in degll mi?" dediklerl blldirllmektedlr; beyitte bu ayet-1 kerlmeye Isa-
rci Gdllmektedlr.
417 Karde^lerl, Yusuf Peygamberl, bab&si Ya'kub'dan (A.M.) "Onu bialm-
\e. yrjlla da boi bol yesln, l?iiln b oynaain" diye izln alafak gottirmil<?lerdl {XII,
YusUf. 12. I. clldln 125. beytlnln Izabina bakinia).
71
^..
Sahife 44 - 333
Seiecegl hazn-layan baytam namariarmdan toitamn da, butttn lalam boljjele-
rinden top a mm -ve umuml b Jr kongre mahiyettai tawu hac Wrenin* vim-
Sl?5 ? sa * iamla ** iran lbadetleriyje tain sosyal bit dindir. Irk. millet
aymm S&*taW suy-sop rekabetlni kalduan, arabm arab «S£S,^S
S" 11 «* b * s **™ **M». beyazin slyaba fefr fttfteuif* ZSXl £-
jUUttSfln ancak, AJtth'ton cekinmefcle olduganu bildlren (fitf£l Kerta ^lS
EJI LS?2J 52 *2S kald,rmak ' >™0"i blrtesttrmefc fcin tearl' ede n "Hal-'
S J?* **«™** seblr medeniyettoe ulastarmak gw^SiTEd* *
Feygamberln ft M .) harftelerl, fete by gaayeyl tefcbdftf etmektodir.
MevltaA, bu gaayeyi tfyledlkten soma yalanci seyhi d* koya taenzetmek-
«*, bunlara uyanlann, ancafc n^kHfta dOseceklerini Mldlimektiir.
uiasfcrrnak Islnl yllklenmekten cekitimey™, sdhret ve gecin, fcfa ^ yfthk kto «.
sine bttrtinen yalanci kisileri kinamaktadir.
b „« K5 ^ , Mwlta *- "K6fltt-!S*hIrli" hlkA^elyle kendilerlnl halka, Glgun
kg, seyh kutup UniUn dtlsenbazlan alabildigine yarmekto, bu cesft dWuin
glr^eri aJablldigln* kinamak*. onla* fare tutan kedlye. kuru da a aavSS
dtlstlp alli ; ye 5 flli renklere boyannns cakala, e] i ne gecen kuymgun yagiyla toj£
lerfnsc onu yalanlayan yoksula ben^tmekt*, sonr* da 727. beyltle baslasan Bdftr
***ta hctbeler. wr^, ha, kl lr 5ftd a kal t]5an h^alan da fcSSSi
vc^ gpsteren M , tat^r. .Mb E^yUyelta, * dln , gegtal w ^ hrefe v ^
SJLS22TST 1 '- b ?T' Tin ^ - yava5 ^« d(,n * dfln 9«wSSi
fayd^narak.feendHertiH, man tekk«Hn mensubn, t^m^u zaim hallf^ tamt-
mays salisanUr r aldatici kartlar, kfttitlar baatmp blldudarlne, UllfiiedlklertM
S r ?f i?w ^ n(ieienler ' ^ abanci llle « *i«ip bUK^llklemi teablr e denl er k«.-
dllermi ; unto, kerem ve keramet sahlbi tonitmaya galijanlar, ortami uygun bn-
S fr ^? a f ^ adalsr Bunl " a toa "^ ataifflzlar var; fakat aldana^
Zrr Si bUaiaTm vasitalan ^ a «eplm]erinj sa^lamaya gtrl^lyarlar. Bl
tealt din to tman saticilari. soHiflrerecllere de pek kplay saUlLvorlaT UlAm', h„
Divan -intiakl allrlerde, sobbetleTlnde, meT'iialannda ,lddetle kinaiQi 9 tir,
„ rta 6 S, ?S¥!i f in ' Slhhat bu] ^ ,, ■ "Yalcrtuk edln. sihiat b^un, gaalmet
L dln ' Yolcuiut edto ' Slh hat bulun, tl zot .elde «dln» (Had*, Cam'. II.
iktlbS^^nUS^" 1 ^ fidln V " " GanImBt eld * •**" "««««. hftdlsten laftm
531. KeyhUsrev, trnn'jfi Koylw- Pi)JkQr<u| (l r alMlcaliiden KurLj-i Keblrdii
U dltte, 4S treyittekl KUlJiartH-ynm Idlunn l>Lkiniz
539 "Wekamn s^refl. orada oturanladir " mcallndekl arabca fltaso^dnii hu
tirlatmaktatiir.
£65. Beyltten sonrakl hikaye, Leyia'ya agki yO^toden Mecnftn diye am
I in Kajsa alttlr ve bazi kftaplarda yet almi^tir (Bak. Maahlz, s. &1).
m. Hayder. Hi. Aimin adidir; annelerl Esed km Fatima, All'ye bj adi
vermis. He. Peyeamber. All adini takmi?, bu adla anUir olmuftu. Hayder afabca
da arslan anlamraa gellr. Haybed'de, Merhab adli cengavere kar<ji ukuduliii
recea, "Ben a kl^lyim k! anam bana Hayder adini taktr meallndekl mtera'la
ba 5 !ar. H 2 . Peygamber (a.M.), Hudeybiye urfasmasindan soma hicretin yedinci
jttl) ba^laritida, Medlae'ye dtirt konaklik blr yerde bulunan ve Yahvidllerln eim
de olan Hayber'i rethe knrar vermis, kaleyi kusatmi^ti Fakat fetih bira,: uz*
mis. blr gece, yann sancagi tiyle blr klslye verece|im kl buyurmustu. o, AJlAh'i
ve Rasftltlnu sever, Allah ve Rasflltl de onu sever; retlb onun ellerlyle olur Er
teei EUnU, Ali'yi lBtemi£. gossieri agriygr dediklerl balde gene de casinrnlariMi
tiuyurmus, selince sanca&i ona tesllm ctmij, All, aavasta Merhab'i, ba*indjm
LeiLpe dek bir Jcili^ta ikiye bftlmU^. savasta kalkani diismu&, bir Yabudl rii>
kalkani kapip kacmca, All. ka!e kapisim (toparip savag sontina dek kalkan Rim
kidlanmi?, sonra da kapiyi fjrlatip atmisti (AbdUlrj&kl Golpinarli: Soay.il mi
dan Islam Tarlhl I, Hz. Muriammed ve talam, 1st. MUllyet KtlltUr Kultlbq j/a
.vini . 196 ». s. IIS -117; Umdet'Ut-Tallb, a. 43 -«).
59i: ,J Hahman Kyi an -i ogretti," (Kur'an-] Kerim. LV, l-2j.
593. Oku Habblnln adiyla ki butun mahlukati yaratti, Insani da bir
[i arg a kan pihtisindan var etti: oku, Habbln pek biiytlk blr ketem aahlbldlr
oyle blr Rab ki kalemle ttgretmistln, insana bllmedlglni belletmlEtli " (Kur'an -i
Kerim, XCVI, Alak. i-t) ;
604 EtlmeE mi kl Aliah blllr eercekten de. ta byle deill, vazgecmewe
elbetta tutem perijeminden; yalan soyleyenln. yanhs hareket edenln. percemln
den; derken bemdem!erinl r kaimlni, kablleslni ^aginr, bi2 de yakinda sebanjien
<;'agt^!^J^. , ■ fAym sure, H-18).
SIS. "Derken adeta kulaklan sa^ir eden o baling gtlyj ijatti ms. o gun.
blr gttndUr kJgl ka^ar karde^lnden ve anasindan ve babasmdan ve esinden v*
tocu&undan." < Kur'an -i Kerlm. LXXX, Abese, U3-36). Beyltto, 4yet-f kerlme-
den larzl iktlbas vardir.
615. Eli re men. Avesta'da Angta malnayava. tananda gegen ve kttttl vb pla
dkil aniaunni veren t« s(Jz, sonralan Ebrlmen, Ehermen tarzma diinmustllT.
£ertu$t dlnlnde, set kuwetlermln basidir; kottUilk, karanlLk. zulQm timsalldlr
Honralan bayir ve ?er Iain olarak HlirmUa ve Ehrlmen , l kabCii ederefc Ik! ya
raticiya inanan. Buda mezhebtyie Zertttst dSnlnl ve Hrlstlyanligi birlestiren Mam
inezbeb!, ZertUstlu^e katistinlarak Zettiist dlnlnde hayir ve ger yarattcui oln
i;iJi Ikl yaratici bulundugitna lnanilmigtir. Edeblyatta Ebrimen, zyltlm, ser. ka
ranhk ve kotilliik semboltldur (J. clltte. 3714. beytln iiahma bakiniz; Dr Mu-
hammed Muln: Mazdayasna ve Edeb-1 Parlsi. Tali ran ttnlv. yayin i Tab ran
1338. s 358 -Z'TSJ,
74
IS
—
_
AW. Oc karanlifc, lfcurin-i Kprlmin XXXIX. JiHrtMlnln Mlltnttr) 6, ayali-l
ItprtiriMlndo, "Slii Mr tek klaldon yuratli, semra ondan da eslni hnffcettl vo
afetn ltfii~ divarlardau erkekll. dl$Ui, sekiz gift itahlflk mcyduna getirdl; sbsl,
tmaniifiii kannlarmda {rahlmlcrlndel ve llg karanlik lcinde yaratistan yaratuj*
dlij(irtlr: igte budur Rabbiniz fci onundur aaltanAt ve tedbii; yokiur ondan ba$~
ka tapaeak. ondan nereye d&nerslirtE" bujtirulinaktadir. Ug karaniiktarl mak-
sat, ana kaminm, ffchmin ve ■meslmenln karanlijfidn-. Gecealn. ranut baba be-
Unin, ana rahmlnui, ana kaminin karanligidir da denmigtlr, Yaratistan yara-
usa dO$Uimek de. meni hallnden kan pibtisi hfiline, o balden, de et haline ge-
urmek, ette kemlkler, iiiMer. ainlrlei- v.s. yaratip den-lye blMimefc. sonimda da
r anlandinp dunyava getlranefctlr. Mevl&na "lie karanlik" la ba ay etc Isaret et-
■nektedlr.
612. SaThosun. bir&ey alip satmaai. ve tadinini bogaxaasi hafckmda mesbeb-
li*deki hukumler birbWne aykiridir. $Mll meEhebine gare blrisi, zoria aarho$
(Mjiel blr&ey igse, yabut llag icin aarhoe ediol blr^ey yew, lose, sarbog olup ka-
dinmi bogasa, fculunu azad etse sarhoglu&u gesinee ve kendine gelince kansi
bog dllgmez vb kulu azad edllmls sayilmaz. Haneftlerln goguna gore de huktlm
l«iyledu- ve aha - verlgi, kadm bQEamaai, kul azad etmesl, §afllyyede oldugu gl-
bldir, muteber savttmaE. Ancak hilkumde, zcrlanmasi. yahut ilac icto iplp ye-
mest sartx vardir <Sarlh-l Ankaravl. s. 63). fcnamiyyede alim-flatim ve talafe
idr. atU, ergenllk cagina ulaamak. irade ve intfyar, tes&hup ve fcasit garttir.
:i;irhu?luk, afcb tz&Ie ettlfci Kibl l^ads ve iiitiyan da birakmaa, Talafc da aynca
kiulimn tahanetl ve tkl adil ^ajiJdin tmztira da sarttir <Seyytd Kazun-i geilat -
MPdAH: Hulasat'Ui-Ahltatii ya Rlsale-L Ibrdyye, II. basim, c. 2; Tabraa, 13S2,
t. 3-10, aa. Bu huausta Khl-l SUnnet ulemasuim kavUleri Icln lmdadnllfth-1 Velr-
nln Serhlzie de bakinia; Katipur, Matbaa-1 Nam!, HI, 3. 58 - 59).
675. EWt-MUrreH gey tana vertlen kQnyedlr, Kecid gevbtnln saretiBde temefl-
sUl ettlgl ve bu seyhin fcunyesl BbO-MIlrre Gldufcu tcln bu ktinyeyle amliaistir
(KamDs tercemesl. II, s. 106).
(XLVlIt, Fetih. 17) a vet- 1 kerlmeden lafaen iktl-
676, "Kdib vHbal yok.
t>as vardir.
G66. Rtistem. Iran in eakl fnancina g^re yan mabftt blr kariramariken mi-
tolojik tariblnde mUll blr katnantan kabftl edUfnjjtlr. Keykubad devrtnden
Knyhijsrev'in son samanina dek ba§ emtrJ Ik payestnde buLunmus. Zabullstan
ve Seyjsten eyaletlerlne hUkmetmta, aekiz yOz yila yak in blr mUddet yasatni;.
uldugu kabiU edllen, aavaalarda birgok bahadirliklar gfisteren bu kihrama-n, Ne-
rim an oglu Sam'in oglu ZiL'm egludur. Babasi, ak sagh olarak do|duftu (gjri
ihtiyar anlaimna Bal adnii abnistjr, Rttstem, Ruatem-1 Zal ve Za! oglu HOstera
diye amlir. Edebiyatta kahramanlik somboIUdur.
S90. Ctlneyd. Bayeald, I. cttdln dlbi^eslnln gerhine bakinia.
692. Mansor-i Hallae, I, cudin 1817. beyllniti lzahina bakinii.
a 93, Omer. lklncl ballfedlt-. Ebt>-Lebob. Ha. Peygamber'tn amcasidir ve Is-
lAm'in en bUylllt dufmanlanndandir. Kansi CmmU CemlJ, (ilkenler toplar, de-
met yapar, Iple bajtlayip sirtma alir, getirlp He. Muhammed'ln (S. M.) gececefti
yallara diigerdL Bu munasebetle KUf'an-i Kertmln CSI. siiresl olan "Tebbet
SQreaV'nde Bbu-Leheb ve kansi yerllmektedtr
7fr
7110 HHilfiL Adi, doftni nltiruk nnliliil'iiur, i.:.i:. arttunda blrgok JnlkayeJeri
hnVifLlllfin bu til, liohlul-i LJlvllim, 13*sh)01-l Uilnfi dlye anilir ve Harunurregsd-
ih V finical olarak tanmir. linnrn j A'KJim'lu faftdae ulditftu vo aralarmdakl ge-
l«n M'.iinii^iiralar dogruyisLi HLirurilirresid'Sri Kainanma erl?inemesS, Halife Man-
inr'un ,Mimamnda yaaamis oknaai Icilbader (Tcnklyh, T, s. 134-1B5).
71 1:1 David - Demlr. Kur'an-i Kffrim'ln XXXIV. sQreainln 10-U. ayet-1 kerl-
iin'inLncJe "Ve ttndolaim kl bl?, Dairiid'a, katimizdan litfetttt, UstUnluk verdik.
fcy drtftlar dedlk. onunla beraber tenaih edin benl ve ey kuslar, si? de ve ona.
tit yumusattik; zirhlar yap dedik ve tmiarj. ne inte, ne kalin, tam manasip
h\ Lunelle dr ve lyl Islerde bulunun; silphe vok kl ben ne yaparsaDiz hepsini
tinunlin" buyurtilmaktadiT. Davud Peygamber (A.M.) nrh yapmasj iriiinasebe-
tivli' I'UlQvvet erbabi, OMU, demlncilerln ve airhgilann plri sayrajglardif.
VI? Hizir. I. cildtn 223-237. ve 578 hcylllerinln izahlarmii baktrua,
,it> "Auah dedl kl: Bugun, oyle blr gUndur ki jjereeklerln gersekllgl fayda
#dtr uncak..." (V, Malde, 119). Bey tin ikl misra'i arapfadir ve ayet-1 kerEme-
rkn \-.dy.en lktibas vardir.
1«-|
711. "DAgm 0) artik." 1 XI. surenln (Hud A M) US, ayet-i kerimeskide ge-
bu sbz, ayetten aynen alinmistu.
-,' it. "Gennezter mi ki onlar lier yil blr, yahut ifci kere musibetlere ugra-
I1I11U1 da gene ne ttivbe ederier, ne fbret ahflar." 'IX. Tevbe, 13-C) Mlinafsklar
JuikKindadir. Beytln Ikincl ansra'i arapgadit ve ayet-1 kerlmeden. lktibas vardir.
717. Bauroglu Bel am. I clldin 3309. beyllntn lzahina tiaktttiz.
75 S - 7S7. Dua bakkinda Kufan-i MecSd'de, "KultaTim. sana beni sorarlar-
u liun. muhakkak kl onlaia (bllgimle) yakinim. Beni sa*iran, bana dua eden
t-i.'.vt', gagirdifii, dua ettSgl anda Icabet ederlm. Artik onlar da benim f&girma-
m» kossunlar. ban a Inansiniar da dogru yolu bulsunlar." (II, Hakara, 186), "Yok-
m daida kalana, dua ettlfei zaman kabel eden ve kotillilfcu sideren i/e alal. yer-
^[jy.Une sahlp kilan rni haynh'? Alliih'la berabor baska bit mabud var rni? Ne
iii' iv. dusiinmedeslnla?" (XXVII, Neml, 62), "Ve Rabbiniz dedi ki: CaSinn bent,
(.■libel edeyim slse; sUpha yok ki bana kulluk etmekten, ululuk satarak cekinen-
l«, asafiilik blr haldc eehenneme glreceklerdir," (XL, MO.'mln, 60) mealleTlnde
flvcller vardir. Bllhassa son ayetin meallnden agikta anlasaldigi gib] dua da
rtlliih'a kulluk etmekttr. Allan, rahman oldu&u r yani dllnyada mu'niln - kaftr,
lyl - kotu. Lnsan - hayvan, her mabluka, heraeye rahmeli §amil bulundugu igin
Mtjvlana'nin dedigl glbi kafiie de dtlnyada ieabet eden nlteklm bu alemde her-
IlbsJ nziklandiriflaktadvr. Fakat ahiretto ralilm oldugundan, ranrneti mii'nln-
trni hastir; VII. aflrenin fATaf) 156. ayet-1 kerimesinde, "DHedi|iim azabima
u.dratirmi dedl, fakat rahmetlm berseyl kaplamiatir da feklnenlRrl. zc-kat veren-
lerl ve ayetlerune Jnananlan, rabmetlme raazhat ederlm" beyaniyle dtlnyada
fiilimetinln Snanmayanlan da kapladigi, fakat ahirette Inananlara tabs is edlle-
tioftl hakkinda isarel vaMir, XXXIV. surenin (Zlmer) S3, ayet-1 kerimesinde,
l>e ki: By . nef lslerlne uyup hadden asm hareket eden kullanm, Allah rahme-
imden iimit kesmeyin; silphe yok kl Allah biitiln su^lan orter, gUpt.e yok kl O
liUtiln auglan &rten rahhndir" buyurulmakta ve bunu niQteakib 54. £yet-i keri-
Mie "Ve dflnlln Rabbinize ve tesllm olun ona, size azab gelip gatmadan. sonra
77
v-irdim ii iur, ■.,,■-. g^- ae n mekl*dLr kl bu AyM, nvvolkl ayfttln mana&ini acikla-
tunkta, ilhiruiUjju tew. ve nec&lm, dltlmdcn vn iwJljjtan once RflbtM- dunmekie
mllnikun butunduftunu bildirwektedlr. Mevlanft'nm,
Bii i bkx & her one! hest( Oaz *
tier k&fcr - ft ceiir - o but -pere-stS biz a
in dergch-l mi dergeh-1 novmldl atst
s *d bar cger tovbe glkcstt blza
nibalsi. bu iti Aypt-i kertmenln me&lldlr. "Bftz", gene, tekrar anl&mlaitfia gel-
'llfti ffibi "gerl" anjamina da geidlgtnden rubal, "Her neycen, tafirsen, ate$e,
i mla tajjiyoraan, kotuluklerde bulunnvus, ytlz.tere tovbe etmis, fata* tovbent
tM^mii^san. don yaptiklanndan, eerl gel, gene gel, -umidlni tesine; cUntd bu
Wzim tapimiz. Urattsizlik eslll deeildb" anlaminadir: kaflrse^ atese, puta tapi-
yuraari. UiTbBtii bozmussari, kafir olarak, atese. puta taparak, Wvbani bozmus
'>l<iu£un haide ttivbe etmeden gel. kabfll ederlz eenf anlanuns deglldlr ve bunu
\my\t: anlay tularin, 5 tiphe yok ki fcasitlsn, maksatian vardir. (Bu mbAt ve ru
liahiin dlfcer gekli i cttx '•Rubiller" adh ve Mevlana'nin ruballerinin tercemelertni
imihtevi kitabimiaa bakinia; tat..- Bemrt Kltabevl - 1964, s. 23, fl&. Rubal ve bu
llubalnln nntu).
Burada 5 n hadlsi de nakledsllnt !
Hz. Peygarnber (S. M,), sou hutbelerlnde buyurmualardn* ki: "Kim olumlln-
rten blr yil bnea tavfoe ederse Allah tbvbesinl kabOl eder. Blr yil cot. klm BjiQ-
niunden blr ay once tovbe ederse Allah tovbeslnl kabal eder" buyurmuslar,
nnnra 'Bit ay ^a ^^ deyip "Kjm nimiind.en bir gun 6n.ee tfivbe ederse Al-
lah tovbestnl fcabul edef" demlsler, "Blr gun de cok" buyurduktan Bonra T "Kim
(Wimunden bir" saat once tovbe ederse Allah tbVbesini kabul eder" buyurup "Sir
Jiaat da cot" diyerek ellerlyle bogazlanm l^iret ederek buyurmuslardir kl: "Kim.
earn buraya eelbjce tbvbe ederae Allah tiJvbealnl tabUl eder." (Seflnet'Ql-Bihir.
r. s. 127).
"Gtlnahtati t5vbe eden gilnabsita doner" hadlsi de (Caml*. 1, s. 112> ayni
Tiiedidedlr; ancak 'Suctan tovbe, bir daha ebedl olarak o su^u Ulemeraektlr" ha-
■llstnl de unutmamak gerektlr (Ayni, s. U3>.
I* 9 - "Ettlnyamn fabrt, dln'ln fahrl" sOzieriyie ^ahreddrii-1 Bazfyo fcaret
ntmefctedir, j. cUdJn 1J6S ^ytdnin Izahiua batimz.
175. Mina f Hac tatenlnde Mekke'de kmban tesllen yerln adidir.
Bu hit aye. Nieholson'a g6re fiaap'un blr ktssaslttda gecer.
fjakalin btrl, blr tavustan dlUmus birfcag tUy bulup rmlRn tend! tUylerinin
arasma soktnug, bezendlfcteU sonra da cakalhgUU unutup tendl clnslnden olan
iiayvanlardan aynlmi^, tavus kujlannm araama katumis, tarus ku^lari . cakalm
f-O^ierl araairnjart tavus tu?letlnl ayiklayip cakali eskl haitne sokunca catal,
dertlere gartolup ^atallann yanina dflnraUs; fakat bu safer ^atallat da ondan
yOz cevtrmlfllor. Igierinden btrl, haline raai olsaydm demla, ne tavna kujianiiin
jaKalanns- uerardin. ae s^akaUar eenden netret ederdl (MaahU;, a 9S>.
rn Beyltten iionrikl bahlji
Pliflvun'un yakmlanndan Iturftn ndli btrl vaidi. G^lecektekl claylari yazan
ittibitiun okumus olEtnlaiin baziiari Flravun'a, senln saltanatini yiiacak cocuJt,
lmrAn"in beUnd«D gelecek dedller. imr^n, md'mlndt ve Imanim glall tutuyordu.
rimvim, ben dedi. gece - gundtkE onu yammdan ayirmiyorum; imran'a da. benlm
viininidan bir an bile aynlmayacakajn dlye tenblb ettl. tmran. gecelerl Flravun -
mi yjitti^i odnda yatmaya ba^ladi. Blr gece Firavnn uyurken blr melek, MasA'riin.
Hi mum Rhp ImrAa'm yanina gtit.(lrdll; Imran uyanip kadmina, tapdaf kapa.hy-
ki-n, kapilarda muhafi^liir dururken naail getdln dedl. Kadtn, ben ^elmedlm de-
ill. i».'nl eietlrdller. tmran, bu lain, Tann lsl oidugnnu anladi ve kftdiruyla bu-
liiutu, Melek, kadun gene alip evlne gtittlrdU. Kadin gebe tsnnca flrantn'a.
V>N-nftun ana rahtnlne dtl^til^unil haber verdller. Flrnvuii. tmran'in, yamndan
hit ayrilmadigim bllmekle beraber (fens de adamlar gander lp tmran 'in kadi-
ninin hallni sorusturdii, Gldenler, boyle birseyln olraadigim sSyledller, Flravun
linrlln'in mevkllnl daha da ydcelttl; b^iyle blr habert jgethenleri. yayanlari da ce-
■i.i 'dndi. Mlisa feygamber dogunca. yokle. yildizimn bellrdlglnJ Flravun'a ha-
li^r verdller. flravun, Imran'in evlne adamlar gtinderdl. Anasi, ^ocugu. gfirme-
ini'Lurl ir-in ekmet plsirllen tandinn aluna flzledi. Tam bu sjrada kadinui kiz-
Il(irdft5t geidi ve ekmek plalrmet ltln getkrdigl atesl tandirm altina koydu. Ge-
knter her tarafj araddar; tandir lyice kizmi$, ates alevlenmlE oldugundan ora-
ta hLv bakmadilar, dbudp glttlter. Miisa'nin a nasi, kizkardeslne, (ocugu ne
t.iptin dlye sordu, o da bi? gormedlm dedl Tandirm kwannis, atesln alev - a(ev
^jinmakta oldugunu gflrllnce eyvah dedl, coeuguniu yak tin, Hemen taruliri kal-
iliruilar; gorduler kl MQsa, ^evresfude ateg oldufeu halde ortada oturmakta. Ana-
ai bu hale sasip kaldi, bunun Tanri'nin blr hLkmeti, blr kudretl oldugunu an-
l.nJi; sevlnere*; cocu&nnu ahp bagnna baati. Sonradan, Musa'yi, nehlre atntast
lliiAm edlllnct de, atesin bile ona zarar vermedlglnl guzlerlyle gormlla oJdu^un-
iinti hlc icreddllt etmedi: llhama uydu (Maahlz. s. 03-01)
7B9. Bejrttten sonratl baslit.
'"Yoksa gonullerlndc hastahk olanlar, Alli-ti, onlarm klnlerlnl, hasetlerini
lilc rrie^dana ctkarmay&cak mi sanmafetadir? Ve dileseydlk onlan. sana gosfce-
ilrdlk ve ytlzlerlnden tamrdm ve elbette £oelerlnden tantrsin, anlarsin oolan
vp Allah, yapUklanniEi bUmektedlr." (Kur'an-i Kerlm, XLVTT, MUhammed S. M.
iu-30), 30. ayettekl "Ve elbette soslerlnden tamrsin onlari" sOzu, larzen iktl-
lias edllmlgtlr,
■796. Beyltten sonrakl bah is, I, clltte, 639. beytln Izahina batimz.
aPl. VII, surenln tA'raf) J 83. ftyat-1 Kerlmealnde "Dellllerimial yalanla-
yanlara gelinc«: Biz onlan yavag - yavag lug anlamayacaklan noktalardan he-
lake yaklastinr dururLEz" denmektedlr. LXVUI. surenin <Kalem) 44- ayet-1 Ke-
rttneslnde de "Artik sen, bu sbffi yalanlayam birak bana: biz onlan yavas - ya
i as hly bllmedltlsrl yerden cehenneme ceker dururuz" buyurulmaktadir. Beylt-
tekl "Azar - azar kahir", bu ayet-1 kerlmelcre isarettlr. Azar - azar, yavag - yavas
kabrfl ugiatntak, az&ba duaurmek, "latldrac'' dlye adlandinlmiitir, Aym zaman-
tta Sstldrfic. fnanmayan, kbtullikt* bulunan kieilerden zuhur eden plaganUstU
icylera de denlr, Bunlar, kendllerlnden zuh^r eden bu geslt olaganusttl geylere
Inanarak kendlterlnl keramet aahlbl sayarlar; kendllerine inananlar da bu Inan-
78
79
ru kupihrlar. Oyjm kl bu, Tann'mri (inlara bir mekrldlr; hoyk . wiy]- yava$ -
ynvfta onlnn kahra, asaba c«k>i> durmalctftdir, Seyhlik taslayan. kendislnl kutup
mi nan veil nlduguna inanau, inandiran. fakat seriata uygun hftreXette Lmlun-
mayan, kendisine her yijnelcne, ckmeM ktlre£l gibl ellm uzatan. ayakianm
opttlren, fetcde ettiren. abdest. suyunu icmelerlne miisaade eden, ayafetBUJ bas-
Ufci topragi gti fcfn alio yiyen. suya toy up icen kl;llerl ho? eBren hastalara
sifft verdJklerinl Iddia eden nfoe seyhler gordtik ve gQrmekteylz, duymaktayia.
fi'ij&i ntistem. Bu cdtte, 686. beyitte gegtl.
H21. LXVI sfire-i eelilenln (Tahrlm) 6. ayet-1 kerlmesinde meleklerin Al-
l.ih emrine Isyan etmedlkier!. kendilerine emredilen! yerine getirdlkleri bildlril-
mektedlir, Hs. All. "Allah meleklere sehvetsia akil verdi; Ademoftullarmaysa Itl-
iiini de yukledi; kimin akli gehvetladen tlstiln olursa o, melekJerden hayixhdii-
KHiiln seltvsti aklindan ustdn olursa o, hayvaniardan da kotUdtir" buyutmustur'
rAhadfs-1 Mesnevi. s. 118-119), '
831, Kerbelft, Irak'tadir. Ha. Peygambsrln amealan Ebu-Talib'in oglu Hz
All He kizlars Fatima'nm oiullati Ha. imam Huseyn. hlcretln 61 yili muharce-
mltitn onLincu gund Mrjaviyenin oghj Yeaid'ln emriyle KHfe vftllsl tibeytfullah'
Urn Ziyad tarafmdan Ebu-Vakkas ogiu Sa'dln cglu Cmerm kumarcdas] altinda
Konderllen, sonradan da gam dan gelen askerlerlo otiiz ifcl bin kisiyl bulan bir
■rdu tarafmdan kusatilmis ve yaninda yuae yakin, yabut ytizti blras a 5 an vi-
lli r kismi on bir ve on yedl yaslarinda <;ocuk ve gentler, hatta bu- tanesi. Hz.
tluseyn'm alti aybk o|lu of an yardimcilan ve Ehllbeyti $erdd ediidlfcten sonra
fendilert de gimr ve Sinan tarafmdan, Jklndiden sonra $ehid edlimi 5 ]erdir. Mev-
i,ma. II. cilite, 2205. beyitte bu faciaya Ijarct etmi 5 ve Yezfd'Jn aleyhlnde bu-
iimmuj olmakla bu beyltte, "Ker&elada feorceslne at stlrrae' 1 sbetlyle II?. Pey-
«t umber in; "Huseyn bendendlt, twn Huseyn'denim ; Huseyn'i sevenl All ah sev-
: m" buyurdugu Huseyn'ln aleyhine, fcbrcesine at sui-enlere Urlsde hulu nmak ta-
il ir (fesaytll-Hanise, III, s. 2CO).
BH. Bu beylue, "Ve Rahman'in kuJlati oyleslne kullardir kl yeryas«nde
Btmtd alpakl i|jyJa yUrlirler ve bilgisl^Ier, onlara &fta sqyleylnce saglik, esenllk
kim: dlye cevap verifier ve OyJe ki^ilerdir onlar ki, gecelerlnl, Hablerlne seede
"dcrek, onun tapismda kiyamda bulunarak ge?lrlrler, Ve ovle ki 5 ilerdlr oniar
It I Rabbimiz derler. savugtur cehenneni azabini blzden; sUphe yok kl onun
■ iziihi dalmidif..," meallndekt kyetlere l^ret vardir (XXV, Furkan, 63-76),
ti 3 9. Bey tin son jflzli arapgadir.
S54. "tnsan men' edlldl^l ?eye dtt^kiiridur" sineallnde arap^a atasttattne tea-
m vardir ve bey 'tin son stou. bu atas^Kunden lafsen lktibastir,
838, Mevlana'nm c^&inda Mo^ollor, Misirlilarm slddelle aleyhlndeydiler; hu
liususta "Mevlanadan sonra MevIevlUk" in "Girl^" bolUmllne bakmia ts, 4 - B),
SB2. "Allib'a ca£irandan r iyi l^lerde buiunandan ve gliphe yok ki b*n
Mualilmanlardamm dlyenden datia gto^l sozia klmdlr kl?" meallndekl ayat-i
kerimeye lijkiet edilTuektedir (XLI, Fusailet, 38), ALIah'a eagiran r ezim (Jkuyan.
v;ml islam Inantim bjldiiendlr ki asil (aguan, AJlAh ve RasfUddUr; eean oku-
yan, onlarin ?agfilarmi uan eder.
e'P
lit) I Ur.r [HrynrnnbtT, ana karmnji iHliillin'c, nJiktu yildtzmm bell rd I fine Ina-
hllitili, ii i,-.-i !i-n iir- dii riu blldlrdlk. m .: ■,-,,■. liirlllnde de bdyte bir Inane a tjaret
MiihuH'hteUl! <U. babJ,
MS G54. Ibrahim, ateg, Jbraldm PeygarnljeT'in pntlan kirdigi, onion fcfi-
iilNilift! Icln Nemrut tarafmdan atese atildigi, fakat at«sin tbrahfm'i yakma-
tlifi Kur'an'm XXI. sdreafntn (Enblya) &1 - 10. ayetlerinde vh daha blrgok aU-
li'lrrdi; iinlatlln".
USU, Kur'an-i Mecid'm XXVIH. silreslnln (Kasasj 7 - U, ayst-1 kerime-
lriinrt«, MQsa'nm anasma, 'bir tehlike seztnee gocugu nehre atmasinm, knrkma-
iii in, i rim, mahzun olmamasimn, onun gene kendtslne verilecegmln UhAm edll-
■llftl bildlrlLmektedlr. Anasi, Miisi Peygamber'i (A. IvIJ nehre attiktan sonra Fi-
i iivuii'iin adamlati Milsa'yi bulriuglar, karisl, ofdiiriilmenaesmi, fcendisinin de.
I'liiivijn'un da gozilne 151k olacagmi, kendllerlne fa yd a si dukunacajin:. evlat edi-
nnckleflnl soylemljti. Miisa, bealenmeal l^ln getlrlten silt nlnelerln hltblrlslnln
MiPhitelnl atmamis, sill nine arandigim duran anneei Flravun'a ba$vurmuj.
MftHK, onun memeslni almts, btiylece Flravun'un aarayinda, anasi tarafmdan em-
* W dnij§. bUyut.lllmiijtU.
U85 - 966. Mftsa - Sopa, I. cildin 27B - 279, beyltlerlnin. lEahina bakmiz.
ufl7. "Vc ger^ekben de insan, ancak gabsti&mi eide eder ve gUphe yok ki
■ iii^T.iginm karsiligi da gosterlllr ana; sonra da ana, en degerll mllkafat. verlllr.
Vr Hilphe yok ki son vanlacak tapi, Habbm tapisjdir." (LIII, Necm, 39-42)
Mr y Lin sonunda, son ayetten lafzen iktlbas vardu. Aytn aamanda beyltte. ttirkce
Ki elin tistdnde, arsa vaxinca" afcasdidne de IgAr&t edllmektedlr.
97S Beyltten sortrakl h Ik aye
Vilan oynatmak, yilan gSstererek geclm saglamak. haia Hlndistan'da var-
ilic, Hlkayedekl yilamn, yilanciyi yutmasina bakilirsa bunun, bir toga ydam oi-
tii]i>u anla$iliyor. Saniyomz kl Mevlana, goc siraainda Bagdad 'da bbyle bir ola-
vi gtirnius, yahut duymustur.
&78. Arapca, "Kim birsey ararsa buJur; klm bir kapiyi calarsa acilir" mea-
lindeki atasozUnl) batirlalir.
9S2 - 98$. Kur"an-i Kerlmln XII. sftresl olan Yusilf sftresfnda, babasi Ya-
1 . 1 1 p Peygamher'm (A.M.) "Ogullantn. gldln, Yusftf'la kardesJnden bir haber
uetirin vk Allah'in rahmetLnden limit kesmeyin. meyfis olmayin; ^UnkU kifir
<ilan topluluktan bagka kUuscctk, Allah'in rahmetinden dmit kesmez" buyur-
tlugu beyan edllmektedlr. Beytln Ilk misra'inin son keilmeainde, mealini blJdir-
dieimia 87. a.yet-1 kertmeden, "limit kesmoyln, meyua olmayin" soeunden lafztn
iktlbas vardir,
979. "lllaliah" ve "la" sozlerl arap;a ktillamlmj^tir; beyltte, AJlah'in bir-
llglnl blldlren Tevhld Kelimesl igaret edllmektedlr kl tllrkcesl, A113.h'tan b&^Jca
yoktur tapacak olan "Lall4he lllallah"tir. I. cildin 3068. beytlnin izanina da ba-
kinii.
10DO. "Andolsun kl biz Ademogullarini ilatiin ettlk, karada, denlzde taaidik
tinlan, tertemia styierle riziklandirdik unlari ve yarattiklarimiain cogundan ds-
liin ettlk onlari" (XVir, lsra r , 70); "§<lphe yok ki biz. ai&ettik emanetl g&kiere
S
Si
(M E T I N)
Firavun'un, esenllk ona, MAaa yi korkutmaya calismasj
* Firavun Musa'ya dedi ki: Ey Kelim, sen neden halki o!dur-|
diin; neden halka korku saldin?
Halk, senin yiizunden bozguna ugradi; ka<;isirken ayaklar a(*
tinda czildi.
Bu yii/den de halk dii$man oldu sana; erkegin gonliindc de!
-sana karsi kin var, kadimn gdnliinde de.
10711 Halki fagmyordun; is tcrsine dbndii; sana ay kin hrreketten|
baska bir caresi kalmadi halkm.
Ben de senin serrinden kaciyoruin, ben de sana karsi bir [en-|
cere kaynatiyor, bir dtizen kuiuyorum.
Beni aldatmayi, golgenden ba$ka bir kimsenin sana uyup an
dindan gclecegini gonliinden gikar.
Bit is ettim, halkin gonlime korku saldim dive uhilanrna, al-
danma.
Buna benzer yiizlerce is yapsan gene de rezil o[ur, horlamrj
a lay a kond olursun.
Senin gibi nice diizenbazlar vardi; sonunda Misn ■'umzda jezii
o]up gittiler.
Firavun'un bu korkutusuna karsikk Musa'ma cevabi
Musa dedi ki; Ben Tann buyruguna, Tann'mn ifine katismamf
buymgu, kanimi bile dokse korku m yok.
Bu yanda rezi! olmaya, fakat Tann katmda yikelmeye hen J
raziyinij hem de siiktir ederim hen a adam.
Halk yanmda, koy hor olayim, a|layayim, bana giilsiinler; tekj
Tann katmda sevgili olayim, o beni dilesin, begensin de.
Bimu da soz olsun diye soyluyorum hani; yoksa Tann, bilf|
yorum ki yann, seni, yiizii karalardan edecek.
(980. Yiicelik ommdur, otitm kullanmndir. Adem'le tbiisin hika-|
yesini oku da. bunun belirtisini atria.
Tann 'run kudretinden nasil sonu yoksa onu anlatmanin daj|
sonu yoklur; yum agzini da cevir yapragi.
Firnvun'im, eacnlik on*, Mft»rt'yi» icvap verniesl
I'ii-avun, Musa'ya dedi ki. Yiipruk, bi/Jm buyrugumuz altrnda...
*Hl juida defter de benim buyiugnmda, hiikum verme divan i da.
LUinya halki beni secmis; herkeslen daha mi akilhstn sen a
MCtsa?
A Musa, sen kendini begenmi^sin; hadi ordari, var git, kendini
I-,; 1 1 me, o kadar bobiirlenme.
Zemanedeki biiyiiculeri toplarim da sehirlilere, bilgisizligini
rtosleririra senin.
Ama bu, bir giinde, iki giinde olacak is. degil; $u temmuz si-
i iifjinda hele bir kirk giiii miihlet ver bana.
Musa'nin Firavun 'a cevabi
Musa, bunun icin dedi, izin yok bana... Kulum ben, sana miih-
U't vermeye memur degilim.
Sen hiikiimdar&in r benimse dostum yok. . . Buyruga uymu^um:
hukiim vennekle i?im yok benim.
Diri oldukca seninle, canla-ba^la savasacagirm kulum ben,
yardimla, yardimciyla ne i$im var?
\WU Tann buyrugu geiip catincaya dek seninle ugra$acagini; her
diismam, dtismamndan o ay*nr.
Firavitn'un M(Lsa T ya cevap vermes I,
wsenlik ona, Musa'ya vahiy gelmesi
Frravurr, hayir-hayir dedi; miihlet vermen gerek... Beni az
aldat, oyle yel ahp firtma satma pek.
Derken o sirada yiice Tanri, ona bol - bol mtiblet ver, korkma
diye vahyetti.
Dileyerek kirk giin muhlet Ver ona, ce?it . ^fr duzenler diiz-
siin,
* Cah^sin ^abalasin; ben uyumuyonmi ki... Ona sbyle; tez git
de; fakat yom ben tutmu^um, benim pusudaki
Biitiin diizenleri birbirine katar r kirar gepdrim.-. Onlann arl-
tirdiklarmi ben eksiltinm.
Su getirirler; ates yaparun; gUze], lath serbet igerler; tatsi?.
bir hfiie korum,
Birbirlerine baglamrJar, kirar-dbkerim... Vehimlerine gelme-
yecek ^eyler yapanm.
Sen korkma; uzun bir miihlet ver ona; asker topla, ordu kur,
yiizlerce diizen diiz de
B4
8S
Esenllk ona, Musa'iun, fehlrlerdeki biiyticuleri
toplflmasi it; In i'iravun'a muhlet vermes!
* Musi, emir geJdi dedi; miihler verdim sana. . . Ben yerim* |
gittim, bizden kurtuldun.
1100. Musa, yola dustii; ejderha da, bilgiii, dost bir av kSpegi gibi
pesine takildl.
Av kdpegi gibi kuyrugunu salhyor, ayaklannm altinda taslarlj
eziyor, kuma dondiiruyordu,
Tasij demiri somiiriip yutmadaydi; demiri, apacik cigrteyipl
utalamadaydi.
llavatara agmada, burglars gikmadaydi Hum, GtircU, hcrkcs
ondan bozguna ugramadaydi,
Deve gibi agzindan kopukler sacryordu; kiroe bir katresi dam-|
lasa, ciizam hartal igina ugruyordu.
Dislerinin ?akir - sakir sakirdamasi, gonulleri sindirmadaydi;
kara arslanlann can Ian bile el den cikmadaydi.
O secilmis Peygamber, toplumunun yamna varmca ejderhay
bogazindan yakaladi; ejderha, gene sopa ohwerdi.
Musa, ona dayandi da, ne sasjlacak sey dedi, bizjrn katimizda]
gtine$, dii;mana karsi gece,
Nfe $a$dacak $ey, bu ordu, ku^luk gaginm giinesiyle dopdolul
bir alemi nasi! goranez ki?
Goz aLik, kulak a^ik; sonra da ?u zpkfi. , Turin 'n in garbage)*
hgiila kar^i sa$irmis kalmifim.
1 HO. Ben onlara $asiyorum; onlar da bana $a$ryor... Bir bah!
yiiziinden onlar diken olmus, ben yasemin kesilmisim,
Onlara tatll $araplarla. dolu.nice kadehler sundum; fakat bu
boliige kar$i suyu dondu, tas kesildi.
Bir desio gul dev^irdim; util&ra sundunn; her gul diken oldujj
$erbet zehire dondu,
O gul destesi. kendisindeD ge^enlerin canlarmm payi... Ken
disinde olatllara ncrden goriinecek?
Bizim katimizda uyanik bir uyur gerek ki uyanikken ruyalat
gdrsun.
Halkin du$iincelere dalmasi, bu gtizelim ruy&mn dtismantdiri|
uyumadikca o diisuncder, halki simsiki baglami£tir,
Bir dnlgmbk, bir ^asinp kalis gerck ki du^iinceleri silsin, sii<j
piirsuil Dalginlik, $askmhk diisiinceyi de yer-gider, zikri de-
Hii i in b;»KiiiiindEjn kim daha olgunsa anlam fliemine gore <i,
dnhtk Fa/In uindii kalmisttr, ama gbriinuste ilerdedlr o.
86
* Tann "Geri diincnlpr" ilc-dl yu; gen diiniis ^oyic olur: Siirii
doner, agda gider.
Fakat siirii, geri dondu mii, giderken en ilerde giden keci, en
geride kaiir.
1 1 M}, " Giderken geride kalan o topal keci, surati asiklan bile giil-
diirecek bir halde one dii;er.
Bu toplum, Qe dlye bos yere topal oidu, ne diye dviincii bi-
rakh da utanci satm aldi?
* Ayaklan kink, fakat hacca ko^madalar,. Si kin t id an gcni$-
Ufr: giili bir yol var.
* Bir boliik, gomilden bilgileri vudular; sebebi de su: O yol,
bu bilgiyi bilmez.
yola bir bilgi gerek ki o yandan olsun; giinkii her par^a-
bucuk, tumtitie kilavuzdur,
* Her kanat. detiizi asabilir mi big? Tanri katina, Tann ka-
lindan verilen bilgi gotiiriir adami.
Is boy ley ken adama, sonunda g^niildea arinacak bilgiyi ne diye
iigretirsin?
Artik bu yanda ba$ olmayi arama. dileme; topal ol da dona-
te siiriinun bastna geg,
* A nazik - nazenin, geri kalanlarm en ileri gidenlerine katil;
lurfanda ineyve de agaftati ileridir.
Meyve, aga^tan sonra meydana gclir ama ewel oduj*, cibikii
agagtan maksat meyvedir-
1 1 Wl, * Melekler gibi> "Bizim bilgimiz yok" de; bu sozii soyle de
"Ancak senin bellettigin bilgiyi biliriz" buyrugu, elini tutsun.
Bu mektepte hecelemeyi bilmezsen, bilgine giivenmezseii, Ah-
med gibi irfan isigiyla dolarsin.
" Allah, kullannm hallerini daha iyi bilir ya, ^ehirlerde ad -
san sahibi olmazsan yitip gitmezsin.
Hani o taninmayan yikik yer var ya; orda korunmak icin go-
niulmu? bir define var.
Defineyi, bilinen yere korlar mi hi$? tste genislik de, tipki
bunun gibi, sikmuda gizlidir,
Burda akla bircok i^killer gelir ama yiiriik at, kostekbrini ki-
rar da yuriir,
Onun a^kj da i^killeri yakjp yandiran bir ate^tir; giindiiz lsigi,
her hayali siler siipurUr.
* A Tann razihgim kazaumi^ er, o yandan cevap iste; giinkii
bu sorti da o yandari geldi sana.
87
MM
~-*m
—^^—
* Kose - bucaksiz gunliin ki^esi, bueagi bir- ana yoldur.. Do-
fiuda-baiida olmayan lsifc, bir Ay" clan vurmadadir.
A an lam dagi, dilenciler gibi ne diye o yandan, bu yandan
s'e$ arar, dilersin sen?
I!4<> Hani derde dii$tUgiin cagda, Yarabbi der, iki bliklum oiursun
ya, sesi - solugu da o yanda ara.
Dert cagmda, 61 dm caginda o yana yonelirsin; fakat derdhi gec-
li mi, nasilsrn? O yana yabancism.
Mihnef caginda Allah'i ararsm;* mihnet savustu mu, yol nerde
ticmeye basiarsm.
Bu. Tanri'yi $uphesiz olarak bilmemenden iieri geuyor... Onuti
hakkinda siiphesi olmayan, onu S/uphesiz oiarak tamyan boy una
onunladir.
Fa tat akiida, suphede olan ki$.i, perde ardmdadir; kimi olur,
<> perde kapanir.
* Cuz'i akil, kimi $asrnr kahr, kimi bas a$agi duser... Akl-i
Kiiil'se, zamane olaylarindan amandadir.
b Akil. hiineri sat, saskinhgi satm al, horluga yiirii ay ogul,
Buhara'ya degil.
Ne diye bu derdi sbze daidik biz? Hikayeyi s<iylerken hikaye
olduk- gitti.
* Boylece yok oldum, masal kesildim; ban secde edenlere
katilayim, onlarla yuvarlanayrm - gitsin ,
Fakat i$ erine kar^i, hikaye degiJdir bu; hali anlatmadir, ma-
gara dostunun huzurunda bulunustur,
(ISO. * Asi, oncekilere ail hikayeler dedi hani Kur'ana, bu soz iki
yuzluluk' belittilerindendi.
* Tann isiginm bulundugu mekansizhk aleminde getjmis ner-
de, gelecek tierde, icinde bulundugumuz zaman nerde?
Gecmisi de sana goredir, geJccegi de,.. Her ikisi de birseydir;
sense iki samrsin.
Bir adamdir ki omin babasidir, fakat bizim cocugumuz... Dam
Zeyd'in avagimn altmdadir, Amr'm basimn iistunde,
Damin altta, ustte olusu, o iki adama goredir; dam da, tavan
da, bash basma, bir^cydir ancak; i^te o kadar.
Bu *6z de, ona csit degil, bir ornek... ZaHi eski harfler, yeni
iuiiami anlatamaz ki.
A lulum, dudagim yum, burasi dere kiyisj degil... Bu seker
denizinin ne dudagi var, lie kiyisi var.
* Metlnde ,J AU*h-KU M yEiz)lrni$. karsilastirmada, W nua Us time 'cV yasi-
j.irak tlUaeHLlmlt)
88
■■■
FLravim'nii, liUy(k'(Jl**rl ^nftirmak iizerc
fchlrlrrv ndiHti giindcniiesi
Musa ddndii ■ gitti; Firavun yalniz kabnca karar verebiletek
:i[];imlan r dam^ilacak ki^ikri katma ^a|irdi. ,
Adamlar, bizim de buyuculerimiz var dediler; hem de buy ti-
de tek; biitun biiyuciiler on J ara uymada*
Misir'in cevresinde bulunan butun buyiiciilerin, Misir padisahi-
tun, o Misir sairafimn katmda toplanmasina karar verdiler.
llrHI. Fira-vun da, o and a. butun buyiiciilerin toplanmasi )£in her
yana; birc;ok adam yolladi.
Nerde unlii bir buyiicii varsa oraya, on a, on haber c;avu$u yoi-
kuh.
* Hele iki tane tamnmis biiyiicu vardi ki biiyiileri, Ay'm bile
t^inlUnii kapardi, o biiyii, Ay'm gonlunde bile siirer - giderdi.
* Ay 'dan, apaydin siit ^a^arJardi: yolculukta da kiipe bint;]-
Itndi.
Ay lSigiru kuma? seklinde gosterirler dc hcmencccik iilter bi-
(, -trier, satar giderlerdi.
Paras i giden mu$teTi j isi anlar da hay if la mr, yiiziine - gbziJnn:
viirur - dururdu.
Buna benzer yu>.binierce biiyuculiikte butunurlardi; hem dt-
bu buyiileri kendilcri icad ederlerdi, ba?kalarina uyanlara ben/c-
mezdl onlar.
Onlara, ^imdi padi^ah, siiden bir care dilemed« diye habci
I'.i.'ltii.
* Haberciler, iki yoksul geidi, padi^ahin katma cikti, saiayinu
yjag kurdu;
Bir sopadan ba$ka da bir pylori yok; birinin buyrnguyla so
pa, ejderba oluyor;-
||/U Padi^ah da caresiz kaldi; orduda da; bu iki kisinin elinden
lit-rkes fery^da geldi;
Buyikuliige bir care buimak, bu iki buyucLiden can kurtaimak
V.tiek dediler.
Habere! deti bu haberi duyunca o iki biiyiiciiniin go niil ferine
lu'in bir korfcu diistii, hem bir sevgi.
' JlL bejrtt metlnde yok: kar^ilagiirm&da, yerl i^ftret eaumis ve Hiyiya ya-
1*1 m i«
m
Cins olus daman ii!may;i bn^ladi; saskinliktan da haslarmi
divlonne koydular.
* s i'ii [nil i rDc?k yeri, dizidir; zoru cozmede iki diz, sanki bu-
yuciidur.
O iki buyiiciiniui, babalanmn jnezsrlaniifl gidlp, esenlik ona,
vli'i^fi'nm hakiykatmj, babalarmm ruhaniyetlnden sormatan
On dan soma ana dediler, gel de babamizin mezan nerde, soy-
It;, vol goster bize.
Analan yol gosterdi; or Ian mezara gottirdii. Tann nzasiycin
Lit; gun oruc tuttular.
On dan sonra baba dediler, padisah bize, korkusundan haber
^underdi.
Iki adam yiiziinden gonlii daralmi?; o iki kisi, ordunun oniin- j
de, yuziinUn suyunu yerlere dokmtisler.
Onlarttt ne. silahi varmis, ne ordusu... Bir sopadan baska bir~
seykri yokmus aim o sopa da kiyametler kopanyormus.
I I HO. Sen goriinu>te toprak altinda uyumadasm ama gercekler iil-
kcsinc gitmissin.
Bu da bir buytise bize haber ver; camm baba, Tann dansa ge-
ne bildir bize.
Htldir de secde edelim; kendimizi kimyaya siirelim de alt in
olahm.
limits iz, bir iimit geldi ■ caUi; &urLilmii5uz, kerem bizi <;ekti -
getirdi-
Olu bliyiieuniin cocukJanna Cevap vtnnesl
* Babatari, tuyada oniara evlatlanm dcdi; bimu acikca soy
lemem rnumkiin degil,*
Apacik, dosdogru soytemcme izin yok; fakat bu sir da goziim
den u^ak degil.
Ama bir belini gostereyim de bu gizli $ey, belirsin size.
A gozlerimin 15.1k! an, oraya vannca, adamin yattigi yeri an-
layin.
O buyruk sahibi, hikmet saliibi uyurken o sopayi almaya |
cahsm, korkuyu birakm.
* Mut-v. "Eunu agifc^a sijyJeirmye lmkan yok, 6Ufl" iinlarama gelen "Nlst
imtriiMn uanlr Inrfi deni niezen" 5<>klinde yajiStni?, kariilastirmaUa "mezen" so-
.-.(uiUri Utallne "zcden" vtiziUruk kcnaniu da "sail" cetilmls, dlizeltilmtjtii;.
Calabilir&eni/., bunn gtltunuz yelerse biiyiicudur; biiyucuye kar-
51 bir care bulmnk dn climzdedlr sizin.
1 1TO. Ama giicuniiz yetmczse, bilin, an J ay m ki Tann "dan dir o, ululuk
sahib i Tann'mn elcisidir, yol gosterendedir o.
Dunyayi, dogudan batiya dek Firavun feaplasa, sava$ caguuia
gene Tann, bas a$agi eder onu,
* A babalanmn can Jan, bu gercek belirtiyi soyledim ya, buna
gore 15 edin; Allah dogrusunu daha iyi bilir.
Babalanmn canlan, bir biiyucu uyudu niu. biiyiisii, diizeni
kilavuzluk edemez,
^oban uyudu ijiu, kurr aman bulur; ^ohan uyknya daldi mi,
gayreti gabasi yatisir.
Fakat bir hayvamn cobam Tann oldu iiij. kurt orayi nasi I
umar, oraya nerden yol bulur?
Bir buyuyii Tann yapti mi, ger^ektlr, dogrudun o ger^ek seye
biiyu demek yanli^tir zati.
Babatannm canlan, bu, kesin bir bulirti... O 61 se bile Tann,
gene yiiceltir onu.
Kadri yiice Kur'an'i, Miisi'mn sopasina, esenlik ona, Mustafa'nm
vefatim da MftsS'mn uykusuna, Kur'an'i, deft^tirmek
isteyenlerl de MiissVyi uykuda bulup sopayi calmak
[sit-yeii tkl biiyiicii ^Ocuga be»weti$
Tanri'nin lutuflan, Mustafa 'y a vaatte bulundu; sen ol.ien bile
bu din blmez buyurdu.
* Senin kitabim, senin mocizeni ben yiiceltirim; Kur'an'a bir-
$&$ katma^a, Kur'an'dan birsey eksiltmeye ben engel olunim,*
i 200. Iki diinyada da seni ben korurum; sozlerini duyup Sf^ni kina-
yanlan ben bilirim; onlan ben siirer kovanm,
Kur'an'a birsey katmaya, on dan birsey eksiltmeye kimsenin
giicii yetmez; benden daha iyi bir baska koruyucu arama.
Senin partakhgini giitiden giine arttinnm; adini altina, giimu-
se bastmnm.
* Senin ie,in minber kurdumnirn, mihrap yaplinnnn; sevgi yii-
zuoden boylesinc lutuIJar ederim sana; senin kahnn da benim kah-
rnndir.
Simdi, korkudan a dim gizli aniyorlar; namaz vakti geldi mi,
gizli namaz kihyoriar.
* Bu bey It, maLlndtt unuLulniu$. knrsilagtirmada kenara y acinus.
9]
Lanetlenmis kafirlerin korkusundan dinin, yer alEmda, gizif
kahyor.
Fakat ben do lay Ian minareyle dolduracagim; sana a si olanm
iki gbziinu de kor edecegim.
Kuliarm, sehirler alacaklar. mevki'ler bulacaklar... Dfnin ba-
ll k tan Ay 'a dek her yam kaplayacak.
Kiyamete dek □ dmi siirdiirecegiz biz; dinin dtinyadan kalka-
cagindan korkma ey Mustafa.
A Peygamberimiz bizim, sen biiytkii degilsin; gerceksin, MGsa'-
Ja ayni hirkayi giymissin sen,
1210. Kur'an, senin elinde sopaya benzer; kafirlikleri ejdtirha gibi
stjmiiriir p yutar.
Beden, toprak altmda uyumus ama agzindan cikan soHeri,
sopa bil.
A padisah. sen kutlu bir uykuda sag-esen uyu; kastedenlerin,
o sopayi almaya elleri, kotfan yoktur.
Bedenin uyumus ama isigin gbklere agnns ... Tann, sentnle
savasa gi risen kisi i?in yaymi kurmus.
Felsefeci soylenmeye yeltenir ama senin 151k yaym onu oklar,
vurur-gider.
Tann oyle de yapti, hatta vaadinden de fazla lutufta bulun-
diiyo O uyudu, fakat bahti, ikbali uyandi.
Qlmiis buyiicii, babalannm canlan dedi, biiyudi uyudu mti,
isi parlamax, giicii yetmez.
Ikisi de bu sozieri duydular; mezan opiip aynldilar oradan;
o guc i$I, o btiyiik isi basarmak icin Misir'a yoneldiler.
O is icin Misir'a geldiler, Musa, bir hurma fidammn golgesin-
dc uyumadaydi.
1220. Halk onlara hurmahgi gosterdiler; git dediler, hurmahkta
ara onu.
Fidanliga girince gordiiler ki bir fidanin dibinde, hiri yatmis
uyuyor; fakat dimyamn uyanigi o.
' Tann'ya nazlanmak icm iki bas goziinu yummus; fakai Ars
da gdzJerinin onunde, fers de.
Hey gidi hey; gozu acik, gbnlii uykuda nice kisi var... Zkii
balcik ehiinin gbzleri nc gbrebilir ki?
Fakat gdnlij uyanik olan, has goziinii kapasa bile yiizlerce go/
acihr,
Goniil ehli degilsen uyanik ol; goniil iste, cabs, cabala.
92
Gdnliin uyiuidi mi. bij bi^n uyn (Mriliilin bniiudcn nt yedi
gok yiter, ne alti ycin.
* Peygamber, gozlerinn uyur ama buytudu, gonlum. hir, uyku-
ya mi dakr?
Tut ki bekci uyumus, padisah uyanik. . . Canim feda clsuu ^ii
riiil gozleri acik o!up da uyuyanlara.
A mane vi er^ gqnul uyamkhguu anlatsak, binlerce Mesne vi'yi.'
sigmaz.
1230. Gordiiler ki o, uzun bir uykuya dalmis; sopayi asirmaya yi'l
tendiler.
Sopayi asirmak icin hemencecik ardindan dolanacaklar, onu
kapiverecekler d i.
Birazcik ileriye vardilar; sopa titremeye ba^ladi,
Kendi kendine dylesine bir tit red i ki sopa; ikisi de korkudan
yerlerlnde kuruyup ka Id liar.
On dan soma ejderha oldu, ustlerinc saldirdj; ikisinin de lxt
leri - benizlerj sapsan oldu; hemencecik kactilar,
Korkudan, ka^arlarken yiiziikoyun diisiiyorlar, her inisit yu-
varlamyorJardi.
tyice anladilar ki bu i$ r goktcn ... Cunkii biiyijculeriii ne yapn
bileceklerini gormiislerdL
Sopadan kurtulduktan sonra da onlan bir titremedir tuttu;
bir hararettir kapladi; isleri can cekismeye dustii.
Hemen, bu yaptiklannin ozriinti dilemek icin Musa y a bir adam
gonderdiler.
Seni sinadik dedilcr; haset etmeseydik sinaniak, haddimize mi
diismiis ?
1 240. Padisaha karsi su^luyuZj ba|is1anmannzi diliyoruz cy Tann ka-
pisinin haslannin hasi.
Musa bagisladi onlan; onlar da hemen iyile$tiler; Musa'mn
ouunde ba&lanm yere koydular.
MOsa, a ulular dedi. Bagisladim; bedeniniz de cehennemc ha-
ram oldu^ camniz da.
A dostlar, ben sizi gormemis. olayim; siz de bziir getirmeyi
b ira km, yabanci olun, tammaym beni.
Oylecej bildik oldugunuz halde, padisahin hatin igin yabanci
gibi savasa girisin.
Bu soz ib.urlnr bliyikiiler yeri bpiip gitiiler; caginlacaklan Citgi
gozetmeytJ, fir*iii kulVn.iv.i koyuldubi',
'M
1250. * onlar da SK* "W" dei^yc koyuidu.
uniar da, padj 5 ahim, devletinin savesinde n«t A f-
i^iyse biter -gider ^ayesmcje ust oJuruz; omm
•.» "sl^st da; "*<** *- *«
o i k r r di,,e fiti1 ' ba?tad,r «■» «■ w- •* «■** h ep
iuJ: 1 " ■** bakanM ■**«-. — . w o lan sayidaK turni .
.*«
94
(5 E R H)
1W7. Beyltten sonrakf bahisler, Fir a win 'un finunde, Mft&a Peygamber'!*
(A.M.) buyttcttfer araamda gecen olayi blldlrmektedir.
Mflsa Peygamber (A.M.) Tann vahylne mazhar oldukfcan sonra karde$J
H&runla (A,M) Firavun'a gltolj, tsraUogttllanna Misit'dan (lkmalarma isln
Tentieslnl iitemls, bu istegln Tann emri oldugunu Ispat etrnek f$Ln aopasmi at-
miB, aopaai.- o yana - bu yana saldiran bJr ejderha testing, sonra onu tutunca
Mflaa/nin ellnde gene sopa qlmustu. Plravuo, bunun bir bUyU oldugunu samp
sehlrde ve dolaylarda buiiinan tauytlcUlere haber salmi?, onlan <jagirmi$ h i&j an-
Jatmia, oolar da, Fiiavunun yucell&lyle [1st geleceklerlni soylflmlaler, bit gt]n
karariagtiriliiii^, Ffravun'un huzdrunda halk ve bliyuctlSerle MOsa taplanmislar-
di. BuyucUler, biz mf sopalanniizi, Iplerimizi atahm, sen mi sopant atacaksin
dlye MOsa'ya sonnuslar, MJlsa alz atin deml^, atmislar, aopaiar. Ipler, gtfssbag-
cUilcIa yilati gorflnmds, Mdsa Peygamber, sopasini atitica ejtierhi sjlmuig, oMr
yilanlann hepsinJ yutmus, ellne almca ?«ie sopa kesilmls. fakat iibUr sopalarls.
ipler ortada kalmamisti, Bunun btlyll olmadi^ini giiren bflyuclller; MOsa'ya lnan-
niislar, Allah in blrliginl ikrar etmisler, Flravun, bu sliin bltyU^QtiUz, siae b(i-
yOytl tu ttftretmlj deyjp btlyuculerln kol ve avaklanni kirdirarak tiunna dal-
lanna astinnisti.
Bu olay, Kur'aii-i Mecldln VII. sflresjnln tA'raO 103 - 126., X. silresinin
(YunQs A, M.J 7a - S3, XX. sQieainln {Tim 1 & - 76 ve XXVI. sflrestnln (guari'J
30 -.51. 4yet-i kertmelerlnde anlatilir.
1004. Ktit'ftn-i Kerlm'in II. sflreslnln (Bakara:, ■'Ayettl'l-kdrsi" d«nen 255
ayet-l kerlmeslnde, Allahu Taala'nm. uynklamadiei, uyumadigi. yani her an
tedblr ve tasarrul sanibl oJup yarattilclarinin lslermden bJr an bile gaflette olma-
difi btldtrtlmekte, LXXIX. surenln {Feed 6 - 14. ayetlerlnde Allahu Taalanin
Ad kavrlne, Semtld kavmine, Firavun'a aiap verdlil .hatirlatdmafcta, 14. ajet-1
kerUneda, ''gdphe yot ki Rabbin kullarmm yoU&rinda, puaudadir. Onlar l ga-
rqp g6Mt]T" bujurularak Mr an dahl kulLann yaptikJarmdan gafleb etmedlgl
bcyan buyurulmaktadlr. BeyltW bu fiyetfere Isaret edllmektedir.
I09f. MOM Feygamber'ln (A. M.J yilan oJan sopasinin, Flravunun eteglne
yapLjip onu tabtinin aJtma jektlgi, MdsA'ya, Asly^'nln hakkiygln benl bu yi-
Landaii turtar dlye yalvardigi, MOsa'nin. yilana seslendlgl. yilaiun. sahlbinui
ardmdan gld«n blr kopek gibl Musanm ardina duslugu, Flravun'u birakti^i
rl74yet edUmlstir {Maahtz. s, 95).
11 U. Gerl dBnenler II. surerm {BakaraJ 156^156. ayetlerinde lnsanlarin,
korkuyla, acJikla. mal, Ean ve meyva noksaniyle smanacaklan blldlrllmekte, sab-
redlp blr muslbete. ugrayinca. bla Allah 'i me, gene de gerlain geriyti ona dbne-
cegla dlyeniertn mu)deleiii&esl emredtlmekledlr. B$y!ttek1 "geri dtinenler" sOzu,
95
fty*i-i Kerlmftdekl "Rad'On" Uluyla eda edJLmekte ve latel iktibwi yapilmak-
- :■ 1 1 1 1
1 L20. Hey tin Jkinci misra'i arapgadu.
1122. Hj, Peygatttbet'tn (S.M.) sikmtiya dUstUklerl zamao ellertnin par*
niiiklarim bitlgtJrEp dlalerine vurarak actiklan ve "Daral, genisLersliT buyur-
dnktari rlvayet edilmistir (Camf\ I, 5. 351.
J 123 Mevlana. bu beyitte ve bu beyitten sunrakl beyltlerde bilgiyi IMyo
njiriyor. BIri. sonunda gbndlden silinecek bllgl, blrl de Tann katinda verUen
NilKl. Bu iki bilgiy] sbyle de sbyleyebUMz: Blrl kendlni gdstermek ululanmak.
sari ve seref kasanmak, mevkr elde etmek ifin, varhga varhk, benllge benhk
i man. benllgi. bencililgi arttirdikca arttiran, yalniz kendl refahini uaglamak
i<;ln eide edilen, elde edinilmesi 1^1 n ugrasiJan, l>Lr vasita taninmayip gaaye ola-
mk bitlnen bilgi: Oburuyse insanlar icin, Inaanlik Icin elde edilen, blr gaaye
ijJar'ak degil dc bir vasita olarak tamnan bllgi. Birinci bilgl, ne oluraa oisun,
i«(*c din bitgtsl. ister dtlnya bllgisi. adama ancak benlik verlr. Baskaiarini ku-
cflk Hasten r. bilmcdlgl seylere nlspetle blldigi seyln. giine$1ien bir zerre. denls-
tlen bir katre oldugunu- hatiriatmaz, Obllr bLtgiyae uisanliga., Insanlara yara-
v:in bir vasita olur; bu feslt bilgln, bllgisi arttikrja bllglsizliglni anlar; yuceldik-
ve iilcal it, benligl, taenclllgi bir yana atar, Hz. Rasul-1 Ekrem'in (S-M.) "Fay-
^lasiz Him" buyurup Allah'a si£indigi bllgi, blrlnci boltlkten olan bllglnlerin bll-
■ iKidlr iCamr, I, 48), Bu cesit bllgl sahipleri, bllmlyorum denied ten de utanir-
i:ir, her^yi talllr geclnlrler; bu yiizden de bllmediklerinden de babsederek en
kbtli huy olan yalancihkla buylamflar.
1124 "Tann katmdan verllen bilgi", Lediln hilglsi dlye gecer; Kur"an-i
Karim'ln XVII I. B&reainln 65. ayetine lsaret edlimektedir. I. clldln 223 - 237. t»-
yitljerlnln iz^ihina bakiruz.
1128, "Kiyamet gunil bit, blzden once kendilerlne kltap verlleolerln, on- '
litrdan sonra g^ldt^lmla halde eti ileri ge^enlerl olacagi*. Bug On, oniara da
vfttidfdllen, blldirllen gtindilr; fakat onlar, kendilerlne verlleti tltapta thtilaU
i if) stiller; Allah blzl hldayele ulaatirdi; bu hususta enlar bi&e uyacaklar" meA- |
imtleki hadls-i serlfe i^aret edllmekledlr (Abiidis- i Mesncvi. %. BB>. Beyttte blnn-J
-c t rni&ra'm baslangici. hadl£len lalaen lktibantir.
1130. Kur'aci-i Kerim'de, Allah Adem'l yaratacagi vakit meleklere, "Ben
.vcryilzUndn mutlafca bir halite yarataeagun" buyurdugu,. meleklerln de, oraai 1
ijozguncululs edecek, kan d&kecek bSrinl mi yaratacaksjn? Biz sana hamdede-r
rek seni noksan sifatlardan tensilh etmekteylz dediklert, Allah'ua, ben aizln Wl-
mrdiginizi blllrlm buyurup Adem'l y&rattiktan aonra ona adlari bildirdigi, me-
leklere, gergekseniz bun latin adlarim haber verln dedlgl, onlana, sen! noksau
■jf ii Hard an tenzih ederiz; biz, ancafc bize bildlrdigin gey let! billriz, ba^ka bli-
Klmiz yok dedikleri anlatihr (II, Bakara, 30 - 33 >, Beyitte bu ayetlere isaret edil-
nuiktedlr, "Biztm bUglmiz yok, anqak bellettiEln bllglyl b,llirlz" adzlert, ayetten
ikubas edllmlstir.
"Ahd-i Atiyk" te Adem, bdttln var olanlara ad takjm§tir (Tekvin, II, 16 -
20 j Islam mufissirteri, bu ayetleri, her seyin adi, Insanlann btltun dlllerfndekt
adlari, yerydzUnde. gtikytlzilnde herseyc tasarxuf glbl (eglUl gekillarde tfifstr et-|
iiil^ierdlr fMdcma'ul-BeyaTi, j, 76-77),
anfllere yfir« Alllli'm ilmlTtdn l>i;tliii vnrliklann subfllu, "Aykb-i Babite"
filoitidlr Bu alem, jehddni vt\ mil Ik MptiiI dan lien ve duyguEarimizla Idrak edl-
l*iii bu madde alfimini ixIiilt ntinijttlr, i;ayb-l Mutlak deuen, yanl bUlnmealne
h'liiim buiutimayan zat alemlnden inlicerred varliklar aleml olan Ceberut Ale-
itiJyle getiadet alemine yiikiu .myilan Mlsai ve MelekUt Alemini varlujmda top-
lnvim insjiiu, "Kevn -1 Clml' yflni, bdtlut alemlerln hakiykatlnl varliginda top-
in ring olan ilem denlr. Buna liaaran biUtln adlar, uisanda, insan varJi&inda,
IcAFt olarak mevcuttur; Adem'e esmamn belletilmesl budur '(Ta'riiat, s 25 - 26,
A0 01).
L 132. Qevinmlzde, "Allah kullarmin hallerini daha lyi bilir ya" tarzmda
ni;;.- edlien soz, ikmel miara'm son sfizddUr ve arapc&dir.
1137-1138, Murtaza. yanl Tann razdigi kazanmu> wzu, Hz. All'nin lakabi-
■hr ?e bu lakab. kendislne Hz. Peygamber IB.M-) tarafmdan vesilmlaUr. 8e-
viiLe, ■Murtaza" dlye ge^mektadir, "Doguda, batida olmayan tgik" sozoyle, Kur'-
ln i Mectd'in XXIV. aOresinin {NHr> "NOJ* ay&tt" dlye amlan 3S. ayet-i kerl-
iufnliie l^arettlr. (Bu ayetln tefslrl hususutida t cildln "Dibace" elnln serhlne
imkinizj; beyltte mczkftr ftyetten lafzl iktibas vardir. "Ana yol" sflzuyle ve
.hifiuda, batida olmayan iaik" benzetlsiyle "Murtaaa." lakabmtn gecujl, Hz, All'-
ii in Eblibeyt hakkinda, "Iriflamn dayanip rahatlasaeagi orta day ant bizlz: geri
■ ni j! 1 1. gellr btze ula^ir; .iteri glden doner, bize yanaair" sozlerlnl hatirlatmakta
iMrhc'tll-Bela&a Serhi, II, s. 167>, ayni zamanda Muliammud (S, M.) tlmsnetlnin
hUji Uvnmet oIueu, yanl tenzlhe ve tesbihe ka^an MUsevllLkle Hiristlyanlifta kar-
■ tevhld esasuia dayandigi hakkindakl ayet-i kerlmeyft de laaret edllmekte-
itlr ai. Bakara, 143).
1145. "Yoksa onlar, blr ^lr kl olmealnl,. zamanui kGtUluklerme ugramasi-
iii gftzetlyorua mu diyoiflar?" (LII, TQr, 30) Muarlklerin Hz, Paygamber (B. M-)
imkkinda soylediMeri sozlen btldlren bu ayetten lafzl lktlbaa vardir,
1140 Bejltte "horluta" sttzUnun farseasi "hebarl" dir ; bu sOz "Bubarayi
liatirlatmiStLT.
1141 "Ve secde edenJer arasinda 3«de edtglnl de gOrur." (XXVI, Suara',
?19> Ayetten lafzan lktlbaa vardir.
1150. Kur'an-i Mectd'de. eski peygamberlere. gazebe Ugramis ummetlere
m olaylan duyan mUgrikler "Oncekilere alt hikayeler" derlecdl; dokua ayette
lm sbz g*?*r: beyltte lafzl Iktibaa var.
1151. Mekan. oaail var olan, boalukta yer kapJayan birs«y olmadik^a ol-
TMrtzaa, dtleunaieiaezae zaman da, ancak UeI olayin zlhlnde mukayesesinden mey-
> 1.1 1 ni gelen mOeerret ve aihnl blr melhumdur: keyln ye fesad, yanl olu^ - bo-
siulua aleml olan gu madde aleminde mevcuttur: mana alemlyse mekanaizlik
Uemldic.
1162- I- clldin US. beytinbi flerhlne bakintz. Beyltte ayet^l kertmeden Lafzl
ktlbas var.
1163. Buyuculerin kllpe blnlp havada u^tuklanna eskiden bert Inamlagel-
tnlatl.
1160. Iki yokauldan maksat, Musa ve Harun peygaoiberlerdlr (AMJ.
r i i
97
.^Mta.
d,r SSL^|ffS2f f?* MUm,|r » dIr ' MurAkaba. «6«U«m B k anlanuna-
MiUlHMLnrlnl gflzdnUn flnlinde tutmtui, h*r buauata Allah 'm SBo6wkrmi hi!
kabada, ayaklan yer e basip dialerl kaJdirarak oturmak ve b^i din *****
1183 Beyltten sonraki baiils. Tafslreller. buytieulerln y^^ m kifil oiu _
jjimjipin teiiiotiiUwnid-n, Ik.isinfn »* ka™, in den cl^ftum: wSiS?
dlr. Blr rlvftyete gOre bu yetml, Jtl buyucuflfln lki^, ebCUlerini* bssiydr OTjw-
SSK;*? *nfctular gidip Biuaemelerl , fta emrtal beUedUer. Babalannm
EK£f sldln o adaa, uyurken butaaya gayret edin ve Mpasim ^
littyacflwe ionasB Utt ve bb- fe yapama*; cflnku buyOell, uyurks/bliytt ™.
innz; arm o uyurken SO pa s^a saldmaa blltn kl bflytlcu deglldir: onunla ira*-
»fitt dlye ae s geldi. GJdip Mils* Psygamberl uyurken buldular, aapay! a£-
male utediler- fakat wpa yilan olup onlan kovalaiwa ba^ladi. 3« kurS-
Uular: gidip Flravun'4 bunu anlattilar ™ bu Ikl kial, Musa'ya kara durmavifc
VPrlerlne flutter (Maahfc, s. 96-96). aurmayip
H92. Beyitte, "Allah doferusunu daha da Jyi billr" aaia arapca gecer Bu
Kteun, fetvalann sonlanna yaajJmasi adetti. '
1199 - 1203. "Silphe yok kj bu fcur'fln. e?slz ve ustflc blr kitaptir kl ne
""m Cden '™™ M™*™ Ibtal eden bir kltap gebutotlr, »e de ondan soma
l f j\ ^ ™ B Z3r&r T «« in «' hult «™ ™ fclkmet flaMbiiHlen, hamde Iftyik
in4bud tarafindan Indiriltnlstlr." (Xll, Secde, F^ssilat, 41-42} "Ctercekten da
bla lndirdiis Kur'an'i ve ger C etten de bl^iz onun Isoniyueusu tlbstte ' (XV Hicr
1207 Bahkten Ay'a. En afcgidan ea yukariva, her 7e re, her ya na mlt
inina kuIlamlaEelmlatJr;
tSS2. Ajs-tan Ferae. Yukandaa a 5 agiya. Burada Ar 9l en yuian anlamma
^llanilmaktadir. fers de dOseme, yer, yeryaatl demek«r; bu da doftu Slasli ede
blyatmda blr terlmdli- (Arg Icbi I. cUdln 241-242. beyJUertnln lafthina bakuui)
1227 "Gercekten de biz peygamberlerin giizleri uyur, kalblert uyvtmaa " CGa-
mi', II. s 34). "Gozlerlm uyur. genlam uyuma^," {ayn^, s. ni).
1254 XXVI. sqraniii (guara> 44. ayet-i kerlmesuiin mealldlr,
12S2. Mevliiaa. 1150. beyltte Kur"an-i Kerim bakkinda raflsrlklerin "Gec-
ti.l*iere Jilt maaaliar" dediklerinl bUdlrml^tl. Bu beyltte de "M«me*rye aym
innda tanzde biilunanlatin mevcudiyetlnl anlatayor ve sonra aail maksada ge-
fefok Mflsa'mn da, Plravun^n da, insanui varliguadft buiundufiunu kiyamete
dek de "Her Mus&'mn blr Flravun'u vardir" atas6a£lmtli!de bellrtUdltl glbi Mfi-
BftlHin, FlraTunlarjn, yanl hldlyete erlgen ve erlEtirenLerle benlige dtljen beu-
nllifcB kapilan ve sa p! k]i^a uferayanlarm buhmacagini, ayn-ayn da Herfeeste
kOtaitlge meyll kaablllyetlnln Flravun maahatlyetl, lylllge yonetlainfle MfisAya
yyUi lutm oldugunu sSyleyerek Uiklyeyle bu gercegl anlattiguii a C ikiiyor
i^mmm
^M
(M E T I N)
FUbt nebfii-nlteUgi, ^*kU J^tn aynlik, aykmhk
i^60. * HindJiler r halka gtistermek i^in karaji^k bir ahira bir fil
getirmi^lerdi.
Fiji goimek i^in o karanlik yere bir^ok ki 5 i toplanmi^tr.
Fiji, o karanhkta gormenin imkani yoktu; herkes file el $iir-
medeydi.
Birinin dine, filin hortumu gecti; fil dedi, bir oluga benziyor.
Birintn eli, kulagina dokundu; Fil ona, yelpazeye benzer birsev
zarxnini verdi. '
Bkisi, eliyle ayaguia dokundu; filin ^eklini dedi, direk aibi
gordiim.
Birisi, elinj sirtina koydu; bu fil dedi, bir taht gibiymi^.
Boylece herkes, filin bir yerine dokundu; neresine dokunduys.i
ona gore anladi; fili o ge$it anlatmaya ba^ladi.
Bu bakimdan sozlerj, birbirine aykjn oldu; birisi dal dedi
ona r jjbiirii elif admi takti.
Her birinin elinde bir mum olsayd), sozlerindeki aynlik, ayki-
rtlik kalkar giderdi.
\m Duygu gozii, din avueuna benzer ancak; insatun avueu, filin
her yamui kavi'ayamaz ki.
Denizi goren goz ba ? ka, kopiigii goren gbz ba$ka... Kbpiiiii
birak da denizi goren gozle bak.
Kbpuklei . gece - gUndiiz denizden belirip oynamada, . . Fakat ne
?a^ilaeak $ey ki sen, boyena kopiigii goruyorsun da denizi gbrmv-
yorsun.
Biz, gemilere benziyoruz; apaydin denizd<^iz; fakat goilerimix
kaiarmi?.,. Birbirimize yarpip duruyoruz.
A beden gemisinde uykuya dalan, denizi gGrdiin ama denizin
aenizini de goi', seyret.
Denizin de bir denizi varj onu siiriip gotiirtiyor... Canui da
bir cam var, onu eafeirip duruyor.
Guntj^ui, biiiiin varhk tarlasim suladigi cagda Musa neredev-
di, Isa nerede?
99
-
Tann, bu yaya klris takhgi zaman Adem neredeydi, HavvA
nerede?
Bu soz de kusurludur, sonu yoktur; kusurlu olmayan d soz
yok mu? Odur ba$ *Bz.
Fakat o soz soylense, ay&gin kayar; hie soylenmese de vay ha-
line,
1280. Bir oniekle soylense hemen o OTnege yamanir kahrsm a yigtt.
Sen, yerdeki yesillik gibisin; ay agin bagh. BJr ye] esti mi,
tarn manca ula$madan basini sallarsin
Fakat ayagni yok ki oradan, bir baska yere gidesin; yahut bu
balciktan ayagim kunarasui.
Ayagim nasil cekebilirsin ki yasayisin, bu balgiktam bu yasa<
yis tan vazgecmek de pek zor.
Fakat a yoksul ki$i, yasayi$i Tann'dan bukusan, o vakit hi;
birseye aiding etmezstn. balciktan da vazgeger- gidersin.
Siit emer cocuk, dadidan vazgectl mi, yemek yemeye baslar;
dadiyi birakir artk.
Topraktan biten tender gibi, yeryuzU siitUne baglamnissin; bw
sutten kesil de gibuuller gjdasiyla gidalanmaya bak.
A perdesiz i^igi kabfil edemeyen, bari harflerle gizlenmi$ hik*
met yemegkii ye.
Boyle- boy le de a beoim canim, i$igi da kabullenirsin; o gii*
ienmis is"igi, perdeler olmaksizin gorebilfrsin,
Yildiz gibi gQkyuziinde akar gidersin; hatta gokyiizii olmadan,
neliksiz - niteliksiz yolculuk edersin.
1290. Netekim yokluktan varhga geldin... Kendinc gel de soyle bal
kahm; nasil geldin? Sarhos geldin,
Geldigin yollar hatinnda kalmadi ama sana bir Ijaret vcrece-
giz; bir sbzcegiz soyleyecegtz,
Akhm, Fikrari birak da ondan sonra akd et.,, Kulaklarim tika
da octdan sonra kulak ver.
Hayir; soylemeyecegim, cunkii hala hamsw sen; bahardasm. J
teromuzu gormemissin sen.
A ulular, bu diinya bir agaca benzer; biz de agacta yan
bam meyvalanz.
Hamlar, dallara simsiki sanlirlar; giinkii hamken koske yara-
maz oiJar.
Fakat oldu da tatltbsti, dudaklan istnr bir hale geldi mi, on*
dan sonra dallara, pek gevsek sanhr.
Insanui agza da o devletle tatldasli mi, dtinya roiijkij soguk
gellr 'it dam a.
100
«•.
Birseye simstki Wlltrilkk, laansupiur, bambktir; ana karmnda
cocuk oldukca if in, kan IftnektJr,
* Soylenecek bir soz da ha kaldi ama onu sana, bensiz Ruh'ul-
Kudiis sdylesin.
MOO. Hayu--hayir, ue ben sdyleyeyim, ne baskasi... Sen de bensin
zati a benim cimmj kendi kulagma kendin soyle.
Hani uyudugun vakit de kendihden kalkar, kendine gidersin
ya...
* Kendinden duyar, isitirsin de filan ki^i, ruyada sana gizlice
birsey soyltiyor samrsjn.
* A giizel yoidas, sen tek, bayagi bir adam degilsin ki; belki
kainatsxn, derin mi, derin bir denizsin sen.
O ulular ulusu varhgm, dokuz yiiz kattir... Dibi, kiyisi olmayan
bir denizdir; yiizlerce alem. o denizde gargolup gitmi^tir.
* Zati burasi, ne uyamkhk yen, ne uyku yen; sus, birseycik
soyleme. dogruyu Allah daha iyi bilir,
Soz soyleme de soyleyenlerden, dile gelmez, anlatisa sigmaz
sozler duy.
Sdz sdyieme de gunejten, kitaba yaziimami^j kimseye soy-
lenmemis sozler isit.
Soz soyleme de sana can soylesin... Nfih'un gemisinde yuzgeg.
lik laftm birak.
* Ke'nan gibi hani; o da, ben bana dii^man olan tfnh'un ge-
rm' sin i istemem demisti de yiizmeye koyulmustu.
I U0. Nuh, hey demi^ti, gel, babamn gemisine gir, otur da a a^agihk
kisii tufanda bogulma,
Hayir demisti Ken J an, ben yuzmeyi ogrendim; senin mumun-
dan baska bir mum yakttm, parlattim ben.
Nflh, aklini ba^ina al, yapma demisti; bu dalga, bela tiifanj-
d*r... Bagtin el de yoktur, ayak da, bildik de.
Kahir yelidir, murou s5ndiiren bir bel&... Tann mumundan
baska biitiin mumlar sonmiis - gitmi*.
Ken'an, hayir demisti; ben yuce daga cikacagim; o dag, her
zarardan korur beni.
Nuh, yapma demisti; bu zamanda o dag, bir saman gopii...
Tann j kendl dostundan baskasina aman vermez.
Ken 'an. ben ne vakit senin dgudiinii dinledim ki benim de,
sana uyanlardan olmaim umuyorsun?
Senin sG^iin, hie mi, hie hos getmedi bana; ben iki diinyada
da senden aynyim; uzaftmi dedi.
101
Bir Ken 1 an icjn gonlunii kirmam senin; fakat ahvali ben bl-
lirim.
NGh, hayir-hayir dedi; gerekse beni de garket, raziyim ben.
Her zaman beni sulara bogsan hosum; buyrugun caiwbr, cart
gibi bagrima ba&arun onu.
1 360. Kimseye bakmam ya, baksam bile bahanedir o. gene seniin
baktxgim.
Sekerde de, sapta da senin sanatina a&ikim ben; atese tapan
gibi sanat eserine dsik olur muyum hig?
Tann sanatina astk olan, is.ikhdir, parlar - durur. . . Sanat ese-
rine asik oJansa kafir olur.
* Kafirllge razi olmak, kaffrliktlr Judtelyfe kazama ran olmayan,
benden bafka bir Rab arasin iiadisiafn uzlaj timlmasi
Diin, hahsi seven biri, bana bir soru sordu.
Dedi ki: Kafirlige razi olmak, kafirliktir; bu sozii Feygamber
soyledi; ouun soztine mUhur basanz, dogrudur, yerindedir.
Sonra gene buyurdu ki: Her kazaya, Musluman olaron razi ot-
masj gerefctJr.
Peki, kafirlik, miinafiklik da Tann'mn kazasi degil mi? Fakat; '
buna razi olursam kotiiluk etmis olurum,
Razi olmazsam bu da sue... Oyleyse bu arada nc farem var?
■ Ona dedim ki: Bu kafirlik, Tann'mn takdiriyiedir ama nza-f
siyia degil... Kaza ve kaderin eserlerindendir denirse dogrudur.
* Hocam, kazS ve kaderi, Tann'mn bilgisi olarak bi] de o za-
man, iskilin yikilsin gitsln.
1370. Kafirlige de raziyiz; cunku Tann takdiridir: fakat bu raziugi-
miz, bizim savasimizdan, bizim kotUlugumuzden meydana geldigim
den degil.
Kafirlik kaza ve kader yuziinden zati kafirlik degil; Tann 'n in
kafirlige razi oldugunu soyleme: durma burada.
Kafirlik, bilgisizliktir, kafiriigi takdir etmekse bijgidir; yumu-
sakhk anlamma gelen hiljmie siimuk anlamina gelen hilmin ikisf
de bir olur mu hie?
Cirkiu resin), ressamin firkin oiusundan degildir; cirkinin re^
mini de yapabildigine delildir.
Hatta ressamin gucimii gosterir o; demek ki hem cirkinin res-
mini yapabiliyor, hem giizelin resmini.
Bu konuyu acar, duier, kosarsam, soru-cevap, uzar gider.
Ben de a?k niiktesinin tadmi yitiririm: kuliuk da bir baska
sekle doner.
104
" $a«klnligin, konufmaya, dMflhuiivye engol olduguna bir iirnek
* Saci-sakali ktr bir udnm. ku^aivik bif iyi berberin yamna
Beldi,
Dedi ki: Sacimdaki, sakahmdaki ak kill an. bir - bir vol; ciin-
kii yeni bir gel in aldim a >)§st.
Berber, a da mm sacmij sakabm di bin den viiruttu dc killan
oniine koydu; aklan sen ayir dedi; benlm bir isim cikti.
iViO. Bunun gibi iste su soru, bu da o se^ilmis kisiye verilen ce-
vap... Bin derdi buniaria ugrasmaya vakit birakmiyor.
Bir is i Zeyd'e bir sille vurdu; Zeyd de bir duzen kurun unu
dovmek icin ilstune atildi.
Silleyi vuran> Zeyd'e dedi ki: Bir sorum var; sorayim, cevap
ver bana., sonra dov beni.
Kafana vurdum., sirak diye bir ses cikt)... Simdi burada, dost-
luk ytlzUnden bir sorum var :
Bu sirak sesi F benim elimden mi cikti, yoksa senin kafandau
mi a ulularin oviindukJeri er?
Zeyd dedi ki: Acidan kurtulmadim ki bu dii^iinceye dalayim.
Senln derdin yok; bimu diisiine dur... Dertli kisi, bu diisun-
ceye datamaz; ken dine gel.
Hlkaye
* S aha ben in canlaunda pek qok. ask, sevk vardi; fakat iclc-
rinde Kur'an'i ezbere bilen azdi.
Qiinkii bir meyve oldu mu, derisi^ kabugu incelenir, catlar,
Cevizin, fmdigin, hstigin. bademin bile ici doldu mu, kabugu
incelir.
1J90. Bilginin ozii de cogaldi mi. derjsi. kabugu azahr; eunkii sev-
gilisi, asiki yakar ■ yandinr.
Istenen kisinin vasifjan, isteyen k is in in vasiflarina ziddir. Va-
hiy ve isik simse^i peygamberi yakar:
Online on olmayan tecellJ edince, souradan meydana geienin
sifiatlarmi yakar - yandinr.
Kur'an'm dortte birini ezberleyen kisiye sahabe, aramizda vU-
ceidi, ululandi derlerdi.
Boyle yiice bir anlamla sureti, $ekli bir araya getirebitmek, o
ulu padisahtan baska hie kimse icin miimkiin degildi.
Bbylesine sarlui*(lukla t-dtip kullamak olacak sey degildir yar
olsa bile sasilir bit mi
105
_
---
Mir S ° Pa - ** a karleri " ****» kor d e riljj Kurto Slndlgl ola .
.a ria tXlSi,S a f ' m ha * riy,e ' h *» -H
^^ A m a KurtMa dolu sand* da bombo? sand,k.an rib*,* ye |-
i-^™. s ^ kavu * u -* ^k •*- *— .
iuk dit a aSdm; ^,erdiV,!,, ara »«™ *"c
Hayra ula 5 an kijinis, dostluk elmekten. baskasma belW m ,t
«™ « « — *«*■ bar „*; btane ^^^
Wlglyle oyalanmak da kotiidiir
Sevgiii, birisini lapisma aldi; karsisina otm-rt,, „ a
-*5ff^^35fc-*" ^ e kavu5ma •** *-h|
I4l0 ' S i de^" kflr?inda51n1 ' Sen mekt -P ***** bu, a^bfe belij
«™ ^*2 ^ SCn kar * imda ^< yammdasm ama ben istedi
gim zevki, diledigim gibi bulamiyorum ki
Smidj sana kav^rnu$um ama bildir, sonde gdrdiigum tali 6 6-
106
^ „ i——^
Ben b U kaynaktan an-duru, tath bir su i^im; gcaumli,
tfbnlumu o suyla tazclemi$im.
Kaynag, goriiyorum ama su yok,.. Yoksa suyumun yolunu bir
>oi kesen haydut mu kesmis?
* Sevgili, oyleyse dedi, semn sevgilin degilim ben; ben fiuleui-
ihndey.iau sen Kutu ilindesic.
. ^ ei1 , bana ' b ™ de]li bir ^le ^ ln; fakat a yign, hal, dde
degildjr ki, ona hdkmedilernez ki.
. . g{ ^ ]dc ^ mden dile £ in ^giJim ben; zamanede, par^a - b^nk
Di r dilegmim ben senin.
Sevdiginm eviyim ben, sevdigin degiJim... Fakat ask pejindlr
meydandadir, sandikta olamaz.
Sevgili, tek olan sevgilidir, ba^langicm da odur ; sonup t
■n ,°!f U bU ^ Un T beMey5p taImazsin ^tik; hem apa tl k „ wy
aandadir o, hem de gi^ii.
ballerin begidir h bir hale kapibp kalmai.,. A y d* o Mm
kuJ kole olmu^tur, yil da.
Sbyledi mi^hSIe buyn^k yiirutiir; diledi mi, bedenleri cnn e-cl.u
Kapilip kalan, oturup bir hali bekloyen, i 5 m sonnna varmamim
tir.
Oysa, onun eli, hal kimyasidir; dinj oynatti mi, bak ir sarin,
^u omr-gider.
Dilersf oliim bile .atli^r. DiUnle ne ? ter f nerkisle afius-
tosgulune ddner. 6
* Hale kapilan insansa, hal gddi mi, yiicslen, hal geJmedi mj
de al?alan, eksilen ki^idir,
* SOfi de|eri bakimmdan vakit ogludur, fakat safi olan va-
kitten de kurtulnm^tur, IiBlden de.
* Haller onun dilegine, onun istegine uyarfar, Mesib soktg^na
E>enzeyen soluguyja diriHrler.
Sen bana degij, bir hale a^ksm; bir hal umud^la cevre^de
donup durmadasin.
i43 ° K ,„ * Bir Soiukta ^JP eksile ^ ^r solukta olgunlasan ?e v H a -
Iilm taptigi Tann degildir, dolunup batan bir^eydir o
' tea* dolunup batan, kimi soyle-boyle, olan ¥ ey, gbniil baf-
Iayan gu^I degddir; "Batanlan sevmem ben,"
Bir solukta bo* olan, bir solukta cirkinle^n, bir ^man su
oian, bir Kaman ate^ kesilen,
Ay'm burcudur ama Ay degildir; go, iinu,tc giizeldir am* |ft
ielhginden haberi bile yoklur, s
t07
- --■
* Ariiik arayan sufi, vakit ogludur ama babasi gibi de vakti
avueu iglnc almistir, s litis lki tutmustur.
* Turnden, ululuk sahibinin askma batmi? - gitmi^tirr gercek-
te kimsenin oglu degildi; vakitierden de kurtulmustur, hallerdtm
de.
" Dogurmayan isiga batmistir o; dogmamak, dogurmamaksa,.
Tann'nin vasfidir.
Dirty sen ytiru, boyle bir a?ki ara; yoksa $esitli r dcgisip duran
vakitlere kulsun kolesin sen.
Kendinin, firkin, guzel sekillerine bakma da askma, dilegine
bak.
A yuce kisi, hor musun, arik nrusin; buna bakma; him me tine,
gay refine bak.
14-10. Ne halde olursan o], arayadur; a dudaklan kupkuru su$uz„
boy una su ara,
O kupkuru dudaklann tanikhk ediyor ki sorrunda kaynaga ula-
sacaksin sen.
Dudaklarm kurulugu, kesin olarak bu cirpinma, seni bize u I as-
tir acak diye Sudan bir haber getirmede.
Bu a ray is, kutlu bir harekettir: bu isteyi$, Tann yolundaki err-'fl
geli kirar doker.
Bu isteyis, isteklerinin anahtandir; senin ordundur, bayrakla-
nna yardimdir, ustimluktiir.
Bu istek, sabaha tarsi, horozun, sabah oluyor diye otmesine
bcnzer.
Aracm olmasa da isteyedur; Tann yolunda araca ihtiyag yok-;S
tur.
Ggul, kimi goriirsen iste; ona dost ol; oniinde, yere bas koy.
Isteyenlerin gevresinde dolamrsan sen de istek sahibi olur-l
sun; iistiinlerin golgesinde dalgalanirsan sen de iistiin olursun.
Bir kannca, tutar da Siileyman'Uk arar, dilerse onun bu iste- 1|
gine 6yk tuhaf- tuhaf bakmaz.
14SD, * Maldan, sanattan neyin varsa, onlann onii de bir istek, bir
diisiince degil miydi?
* Davud'un zajmaninda, gece gundtlz, bana helalbiden, hem de
zahmetsizce btr rmk ver diye dua eden kisiuin blkayesi
Davud Peygamber'in zamaninda biri vardi; her bilenin, her*
ahmagin yanmda,
§u duayi eder - dururdu: Yarabbi, bana, rahmetsiz, e2iiyetsi? I
bir zenginlik ver.
Mademki beni tembd, ynmlt, nfiir cm ,|, f mi ^j n yarattin
Sirti yarah esekkrc, allnnn, fcntirJonn Hiku, yuklepine* ejbet
A dirj Tann, mademki h<mt lembd yaiattin, nzkirm da ten>
belnk yoluudan ver.
Tembelim, varhk golgesine yatmis, uyumusum. .. Bu iistiinlu-
gun, bu comertligin golgesinde dalmis - gitmisim,
Tembellere, giilgede yatip uyuyanlara bir baska S esit nzik yaz-
madm mi yoksa? J
Kimin ayagi varsa, bir nzxk arar; ayagt olmayana da sen ac,
Kizki sur> o mahzun kisinin yamna gdtUr; buluttan, yerin hej
yanina rahmet yagdir.
im ' , x Yei 7 U f nii " ***& y° k ^r da senin comertligin, bulutu ona
<iogru r lki kat hizla siirer.
ddker 00 "^" ay3gl y ° ktUr da anaSh y3nma geVir ' nzkmi ba5ina
Ansizm, yorulmadan bir rizik istiyorum; cahsip 9 abalama ba-
kimmdan, wtekten baska birseyim yok benim.
Uzun ^aman bu duayi edip dururdu; giindiiz, geceye dek, gece
ta kuslnga dek bu duada bulunurdu.
Halk da onun sozlerine, onun ham umudxina, onun i$sizli£me
gugsuEliigune giilerdi. * '
Bu sersem derJerdi f ne diyor; yoksa birisi esrar mi icirdi de
akJmi aldi onun?
RiZik eide etmenin yolu ^ahmetler cekmektir, yorulmaktir.
Herkese bir sanat, bir istek vermis
* Kwiklan, aebeplerine sanlm da dileyin, evJere kapdanndan
ginn demis.
5u zamanda padisah, buyruk sahibi Tann peygamberi, hiiner-
iere sahip olan Davud Peygamber,
Bunca yiicelige, naza, naime sShipken; dostun yardimian onu
se^mis.
M70, Mucizclerine sayi yok; bagis daJgalan, ona yardim iistune yar-
dim edip dalga - dalga geliyor.
* Adem'den bu yana, simdiye dek, kimde var yiblerce ergonon
sesi?
^_ * Her vaizda iki yiiz kisj dliiyor; giizel sesi, yiizlerce kisiyi yok
* Arslanla ceylan bile, o ilahi okurken dinlemeye geliyor- bu
yirtici hayvanm obiirunden, Gburuniin de bundan haberi bile yok
DaglarJa kuslar, sesine ses vermede,.. O cagirdx mi, iki bo-
lulc de ona manrem.
10S
109
-----
Bunun gibi, daha da yiizlerce mucizesi Var... Yiizimiin isigi
hem hi^ bir yana sigmiyor, fcem her yanda.
Bunce yiioelikle beraber Tann, onun rizkim bile arayip iste-
meye baglamis,
*■ O denli kuthtlukla bile airh brmeden, zahmet cekmeden nz-
ki gelmiyor.
Sense, bu kadar a&agdanmissin, geri kalrmssm; evine kokuj-
rnus. felek kahretmis, siirmuf seni.
Boylesine bahti ters dbnmus, kisi, alis - veriste bulumnadan
etegixiin karla dolmasma istiyor ha.
H80, Boylesine bit akilsiz, meydana cikmis da gbge merdivensiz
gikmak istiyor.
Onunla boyuna alay ediyorlardi, birisi, nzkin gelmis, yurii di-
yordu, miijdeci geldL
Obiiru giilerek, a koy agast diyordu, buldugundan bize de ver. I
Oysa, halkin bu kmamasina, bu alayina bakmiyor, duasim, yal-
vansmi eksiltmiyordu.
Sonunda ?ehirde tanmdi, bo? ambarda peynir any or diye adi
gikti.
yoksul, ham limide kaptlista drnek oldu ■ gitti; fakat o, bu
istekten ayrelmiyor da ay ninny ordu.
* Bir aktizttn, o dua edenin ©vine ko$masi, rahniet, esenlik OdH,
Peygamber, gercekten de AllSh demlstir, duada israr edenleri sever.
£iinkii yiice Taan'dan Isiemek ve isteyemn isrin, Tann'dan
fstedigi *teyden daha da iyidir
Derken, gun On birinde, bir kusluk §ag*, gene agiayip ah edJ
rek duada buiunurken,
Ansizm bir okiiz ko$tu, evinin kapisina geldi? boynuzuyla siis^j
tii, kapinm kilidini kirdj.
Okiiz, kiistaht;a$ma eve girincc a dam da hemen si^rayip kalk-J
ti, okuzu boynuzlarmdan bagladi.
Durmadan, aman vermeden hemenceeik bkiiziin bogazmif
kesti.
1490, Kellesini kesince de hemen derisini yuzdiirmek ifln kasaba:
vardi.
Nazmedenin ozrii ve yardjm dilemesi
A icimde istekleri, dogacak gocuk gibi oynatip duran, madem-
ki bunun tamamlanmasmj istiyorsun;
HO
Ya kolaylastir, yol gbsti-i, bi W n vor, y;, da istegi bosalt, istek
venne.
A zengin padisah, muf listen nasi J olur da altui istersin? Sen
bagisla ona gizlice.
Sen olmadik^a, gece-gundiiz, ^iir soytemeye, kafiye bulmava
kimm haddi vaf ki boyJe bir istege du^siin.
* A herseyi bJlen, siir de, cinas da, kafiyeler de r korkudan buv-
ruguna kuldur, kdledir.
tster ayjrdedecek akb-fikri olsun, fete* olmasm; mademki.
herseyi, jioksan sifatiardan an oldugunu sdyler bir hale getirdin
" Hersey, ayn bir sesitte tesbih eder seni; hem de bunua ha-
ben bile yoktur abiiiiinuti halinden.
Iman, cansizJann tesbihini inkar ededur&un; o cansiz ku]-
lukta ustadir.
Hatta yetmi? iki milletin her birinin, obtirundeii haberi yoktui
da onun tesbihinden siiphe eder.
I'M) Konusan iki yaratik bile birbirinin haJini bilmezse divarla
kapimn hali niceolur; onJarm tesbihi nasil aniasilir?
Konusan yaratigm bile tesbih edisinden haberim olmazsa gb'n
iiim, konusmayan varligm tesbihini nasd biiebilir?
' SQiminin Szel bir tesbih edisi vardir ama Cebrinin de, bunun
t*rsine, bir baska tesbihi vardir da ona Siginir.
* Sunninin, Cebrlziin testth edisinden haberi yoktur; Ccbriye
de, SCinninin tesbih edisi tesir etmez.
* Bu ( boyuna o sapiktjr, yol yilirmistir dei> durur; ama onun
halindeti de haberi yoktur, kak buyrugHindan da.
O, bunun ne haberi vardir demeye koyulur... Tann takdiri.
onlan savasa diisurmiistur.
Her birinin de mayasmx meydana gikanr; cins olam olmayjn-
dan ayirdeder.
fster bilgin oisun r ister btlgisiz, iuei bayagi; herkes kahn
lutuftan ayirdetmeyi bilir.
Fakat kahirda gizlenmis lutfu, ya da lfitfun gbniiine girmK
kahrj,
Az kisi bilir. anlar. Meger ki gordiinde can mehengi bulunan
iJahi biri ola.
1510. Buitdan baskalan, bu iki seyde siiphe icindedir; bunlar. yu-
valanna tek kanatla u?up ulasmak isteyen kujlara benzerler.
BUginin iki katiadi vardjr, ^iphenln bir kanadi; stiphe kusiiriudur. . .
Siiphe, 5onu gelmez btr ucu jtur; bilgide, zanla yakiyne iimek
Bilginin iki kanadi vardir, suphenin bir kanadi: zan kusurlu-
dur, zanna dii^mek, sonu geknez bir Ufustnr.
M**
'IV k kanatli ku$, bii$ aingi tez diiser; u$ar ama yu ikl udimhk
yere dek ucar, ya da biraz fnzla.
Zan kusu, du$e-kalka, yuvaya. ulasinro iimidiyle, bir kanatla
near.
Zandan kurtuldu da bilgi, o ku?a yuz gbsterdi mi, iki kanatli
olur o kus, kanatlanm acar.
* Ondan sonra da dogru yol da yiiiiir; ne yuz ustii diiser, sii-
riinur, lie egri-biigni ugar.
Cebrail gibi siiphesiz, dtizensiz, dedikodusuz, iki kanadmi da
.acar da ugar.
Iki alem ehli de ona, sen Tann yolundasm, dogru dindesin
dese,
O, oniann sozlerinden kizisip bdburlenmez; onun tek cam ou-
lara. 91ft olmaz, e? olmaz.
Herkes, ona, yol azitmissm, kendini dag samyorsuii ama bir
saman copusun sen dese,
1520. Oniann kmamalan yiizunden zanna, siipheye du$mez, oniann
kininden dertlenraez,
Hatt& denizlerle dag dile gelse de ona, sen bir yol azitnnsa es
olmussun dese,
Bir zerre bile hay ale dii^mea; azicik olsun oniann kinterindert,
kinayelerinden rahatsjtz olmaz.
* Halkin ululamasi, ragbetl yuziiuden blrlalnln vehme dii^erek
haatalanmasuia oraok; bir ogretamen bikayesi
Mektep socuklan, Sgretmenden eziyet gekmisler, caljsmaktan
bikmislar, usanmislardi.
Ogretroeni zor durumda birakmak, mektebe gitraemek icin bir-
birleriyle dani^ip gejriistuler.
Ogretmen, nastalanmiyor ki birkac gun mektepten uzaklasam
da diyoriardi;
Biz de mektep te mahpus kalmaktan, daralmaktan, eahsmak-
tan kurtulahno. Mermer kaya gibi yerinde durup duruyor-
Iclerinden en zekileri, suna karar verdi: Hoca diyecekti, ne-
den boyle sararmi$sm?
Hayn* olsun, betin-benzin yerinde degil; bu, ya soguk alginh-
gindan, yahut sitmadan.
Benim bu sbziimden hoca, birazcii vehme diiser ya dedi; kar- 1
des, sen de bu cesit yardrai et bana.
IS30. Mektep kapisindan girdin mi, hayir oJa usta de, bu hailn ne?|
Vehmi, biraz daha artar... Vehimle akilh klsi bile delirir.
112
tjciidciij dtirduiicii, besind hHcii tlr hl/im urdnm/dan, hoca
igin gamlamr, aciklamr.
Otuz goeuk da bu haberi vm ■'*(.', (jUi/li da ayrn sozkri soykrsc
has tali k, ycde^ir - gider.
Cocuklarm hepsi de aferin a zek? ijocuk dcdiler; bahtin, boyu-
na yaver olsun, aferin.
Icleiinden birisi bile donmemek tizere bu i$ kararlastirdilar,
ahdettiler.
Ondan sonra gocuk, kovucunun birirtin, olayi kovulamama-
sim saglamak i^in hepsine and ifirdi.
goeugun bulusu, hepsinden de iistiindii; akli, siiruuiirL en
Herisindeydi.
Guzellerin, nasil birbirlerinden farklan, ustUnlukleri varsa tn-
sanlann akillarmda da fark vardtr.
* Ahmed de, sbzlerinin birinde bu cesit buyurdu: Erlerin gu
^elligi, dillerinde gizlidir dedi.
Halkin akillaii, yarad(ljstan farkUdir, Mu'tezile'y* gtireyse akillar
e^ittlr, ankdaki fark, bilgi elde etmekle meydana geltr
1 ^40. Akillardaki fark, asil baknmodandir; bunda, Siinnilerin sozle-
rini d intern ek gcrek.
t'tizal ehlinin soziine aykin olarak,,. C^^ii onlar, akillar, asil
bakimmdaia ejittir derler;
Derler ki: Tecrube, bellemek, akli cogaltir, azaltir; boylece de
birisi, Eiburunden daha bilgili olur,
Bunun ash yoktur; ^iinku cocugun, higbir meslekte tecrii-
besi yokken verdigi kararm,
O kiiguciik ^ocukla beliren diisuncenin, yuzterce tecrube gor-
miij ihtiyar, kokusunu bile alamaimstir.
Zati, yaratihstaki ustiinliik, cali^mayki, du^iinmeyle e!de edt-
Jen ustumliiktcn elbette daha iyidir, daha hayirhdir.
Sen soyle- Tann vergisi mi daha iyidir, yoksa bir topahn rah-
van ytiriimeye kalkjsmasi mi?
^ocuklann, bocayi vehme dOsurmeteri.
Giindiiz oldu, ^ocuklav, bu dusiinceyle evden diikkana geldi-
ler,
Hftpsi de bu diisiinceyi ortaya atan dost gelsin diye disandn
beklesmeye koyuldular.
^iinkii bu karann kaynagi oydu; ay agin imami, daima ba^tir.
1550. A taklJtci, gogiin j^iklanna kaynak olaridan ileri ge^m^yi, on-
dan u&tun olmayi dilemc.
h- : 8
113
-----
O cocuk geldi, ogretruene selam verdi; bayir ola dedi, yiiziin
, sapsan.
tigretmen, agrim-sizim yok benim; sen git, yerioe otur, sa^-
ma - sapan soylenme dedi.
Bir seyim yok dedi araa kotii vehim tozu da birazcifc gdnliinc
kondu Hani.
Bir ba§ka cocuk geldi, o da boyle soyledi; boyle - boyle o a?,
vehim, artmaya basladi.
Derken o vehim kuwetlendi; ogretmeE, haline $a$ti ■ kaldi.
Firafiui'iLti da, halkro ululamasiitdan
vehutie dttsiip hastalanmasi
Kadin ■ erkek, coluk - cocuk, biitim ha Ik in secde etmesi de Fi-
ravun'un gonliine tesir etti de oau hastalandirdi,
Herkesin ona Tanmm, demes.i, onu tiylesine yiku, oylesine
rezil etti ki,
Taimlik davasinda yeginlesti, bir ejderha kesildi; bir turlU
doymaz oldu.
Parca-bucuk aklm agrisi, sizisi vehimdir, zandir; cunkii o,
karanliklarda yurt edinmistir.
1560. Yerde, bir arsin eniiljgmde bir yol olsa, insan vehimlenmez, ra-
hatca yurur.
Fakat yiiksek bir divann iistiiniin eni, iki arsin bile olsa orda
aksamaya, egrl - biigrii gitmeye baslarsm,
Hatra gonliine vehim gelir de titremeye koyulursun; vehim-
den beliren korkuya bir iyice bak da aula.
dgretmenin vehlmden hastalanmasi
Ogretmen, vehimle, korkuyla bastalandi; sicraytp kalkti, kili-:
mine burundii,
Kansina kizmisti; icinden zati diyordu, sevgisi gevsek; ben bu
haldeyim de halm nedir diye ne sordu bana, ne sebebmi arastirdi.
Rengimin u^uklugunu haber bile vermedi bana; benim ayiplv
varhgimdan kurtulmak istiyor da kastediyor bana.
Kendi guzelligi, kendi dlvesi, sarhos elmjs onu; benim,, tas
gib! damdan diistiigiimden haberi bile yok.
Bu diisunceyle eve geldi; serttikle kapiyi agti; gocuklar da.1
ogretmenin pesine takilmislardi.
J 14
Kami hayir ola dedi, ne Jiyt- i*v geltfht? Timn korusun, bir
lofiilii^t: ugramayasin sakin.
Ogretmen, kdr miisiin dedi; yiiriltnlin rcogine bak, halimi gov:
/abancilar bile garmmla gam lamp feryfld ediyor.
1 9 70, Sense, evin icindesin de ncfretinden, iki yiizlulugiinden yarup
yakildigimi gormiiyor, halime bakmiyorsun.
Kami, a canim dedij sende bir^ey yok; bu bir vehim, anlani-
,si^ H sagma bir zan.
Ogretmen, a kahpe dedi, hala mi inad ediyor sun? $u defalk
Jigi, $u titreyiji.gormiiyor musim?
Sen kOrsen, sagirsan bizim ne sucumuz var> Biz kendi dcrdi-
ti|JUe dii^miiiuz, gamlara baimi$iz, perperisan olmu§ ■ gitmisiz.
Kansij hocam, ay nay i getireyim de yuziine bak dedi; bak da
sufsuz oldugumu anla.
Ogretmen, yiirD git dedi, sen de bat, aynan da batsin... Boyu-
na nefret etmedesin benden, kin giitmedesm bana, inadetmedesin
benimle.
Tez d5$e benim do?egi de yatayim; basim da agirla$ti giinkii.
Kadin dttralaymca adam, a dti^man diye bagirdi; sana layik
soz budur i^te, tez ol dedi,
Ogretmenlii yataga diismesi, kastaltk
vehmlyle aglayip laJeniesi
O kocakan, yatagi getirdi, serdi; gare yok dedi, igi vehim ate-
^iyle dopdolu.
Birsey sdylesem, beni tohmetli bulur; sbylemesem bu is ger-
^ege donecek.
HfW. Kotiiye yorus, insanda hicbir gam yokken, liasta eder insam.
* Kabul edihnesi farz olan Peygamber buyrugudur bu soz: "Ya-
lanciktan hastalanirsaniz sahiden hasta olursunuz."
Kadm, iginden, hasta degilsin desem diyordu; bu adam, bir
hayaie du?ecek; bu kadnun yapacagi bir is var, evde yalniz kalmak
istiyor diyecek;
Beni evden disanya atmak istiyor, yapacagi kotuliik icin afsun
okuyor bana diyecek.
Yataguii yaydi; ogretmen yataga dii$tii; ah etmeye, feryad et-
meye ko>"uLdu.
Qocuklar da orda oturdular; ders okumaya basladilar; gizlice
de yUzlerce kederle,
Biltiirj bunlari biz yaptik, zindana atllacak cotuklanz biz; kur-
dugumuz yapi da kotii, biz de kotii yapimciymisiz diyorlardi.
J IS
■■■
^ortiklavm, Kur'an okumamizdan ba$inin agnsi artiyor dlye
ugretmeiu ikinci kez vehme dusiirmelert
zeld QOCtife, it akilh arkada$lar dedi, de^sinizi okuyun, ses^
lerinizi yiiceltin.
(^ocuklar, birden okumaya kayulunca da, bizim scsimiz ded"J,
ugretmene zarar veriyor;
Sesimiz, ogretmenin ba$irjin agnsjcu arttirdi; birka^ akca icin I
deger mi bu ba$ agnsini cekmek?
1590. Ggretmen, dogru sqyluyor dedi; kalkm, gidin- ba$imin agnsi
artti, eikm di$an.
£ocuklann bu diizenk mektcpien kuriulitiatari
Cocuklar yere kapandilar, yeri opup, a kerem sahib i dediler; I
hastahk da nza.k olsun sendee, korku da.
Yero havasina du^miis, ku^lar gibi di?anya cikip evlerme dog-
ru dagildilar.
Analan kizip bugtin mektep gunu, sizse oyuna ej olmu^sumiz I
deyince,
Oziir getirip dur hele ana dediler, bu sue bizim sugumuz degiE.
Tann takdiriyle ogretmenimiz hastalandi; dertiere ugradi.
Analan, diisen dedi, yalan. . Sis bir tas ay ran icin yiiz yaSan
diizersiniz.
Yarin sabah olsun da ogretmeninize gidelim, dtizenumin asltj
neymi$, bir gorelim.
£ocuklar, buyurun, gidin de yalancl mlyiz, sozumuz geroek mi,j
anlayin dediler.
£ocuk analamun hal - hatir sonnak Icin
ogretmene gitmelerl
Sabah cagi, analar ogretmeoin evine vardilar; Ogretmen, agrt
bir hasta gibi uykuya dalmi$ti.
1600, Yorgamn gokluguudan terlere bamus, basim catmis, yorganm|
ahina eekmi^ti.
* Yava?-yava£ ah etmede, inlemedeydi.,, Hepsi de Labavle de*j
meye kojuldu.
Hayrola ogrctmen dediler, bu bas agrisi da ne? Canma and oU]
sun, bu balden haberimiz yoktu.
Ogretmen, benim de bundan haberim yoktu dedi, kahpe ddl
leri haber verdi bana.
116
Ben, derdimdcn halwrnl*. tlfftli *c)duyn tUj1rm$Um; m^nso
itjimde buyle bir gctin hiinlnlik vm-int?
Insan, bir ise cunb ba*h *»nldi mi, ■ansjtti, sj/.isim guimc*;
kor olur-gider, , .
* Misir kadmlan da, kani InkDye odihu^iJr y% Yusuf a duldi-
lar da kendilerini unuttulan
Ellerixii param-parca ettiler, dograyip giit-iler; ? a$iran can.
ne onu goriir, ne ardi. ,
Nice yigit erler vardir ki sava?ta eUeri - ayaklan kesillr As.
Eli - ayagi yerinde sanarak sava^i birakmaz, surdurur ■ gider.
1 610. Sonradan goriir ki el gitmi?, tarara girmi?; bir hayli de kan
kaybetmi? de haberi bile yok.
Beden, camn eibisesine bcnzer: bu el de camn elinin yenidir;
bii ayak da can ayaginin mesti
Bilesin ki ten, elbiseye benier; yUrii de bu elbiseyi giyeni ara s
elbiseye surtiimip dur ma,
Cana, Tann'yi bir bilmek r bir tammak ho? gebr... Gorunm^
yen bir ba^ka el var, bir ba^ka ayak var.
Ruyada birjey alirsin, bir yere gittigini, ifier gordugunu gy
riirsun ya; bunu ger^ek bil, sagma sanma.
Sen, o kisisin ki bedensiz bir bedsnin var; byleyse btdend,.!
dxsari cikmaktan, candan olroaktan korkma.
* Dagda halvct eden dervi^in hlkayesl, yalmzbktaki tad,
"Ben, beni ana»la otururwm, benlmle uzla^anla
uzlasinm" soKunii atilati^
* "Herkesle beraber olsan da bensizsin, Jdmseyls beraber
detfilsin :
Hertesten getrtlsen, ki-msesiz Icalsan, bentmte oldvktan sonra
herkestesin/"
Bir dervis, bir dagi yurt edinmisti; onunla yatip kalkan da
yalmzhkti, du^iip kalkan da.
Qna Tanri'dan nimet gelmedeydi; bu yiizden de erkeklenn gd-
luklanndan da bezmifttx, kadxnlarin soluklarmdan da
Bir yerde oturup eglesmek, bize nasil kolay geliyorsa, ba^ka
topluma da yola diismek, yolculuk etmek kolay gehr.
Sen nasil ululuga astksaii, bir zengin de T bir ulu da, so* g^h-
mi T demircilige a^iktir.
117
MMM..
Ular-
Herkcsi, bir is igin yara Hilar; herkesin gonliinii bir jsc akit-
1620. Goniil cekmese el ■ ayak, nasil olur da oynar? £er-c#p, su ak-
mazsa, ycl esmezse nastf gider?
Gonliin gdklere agmayi gekiyorsa devlet kusu gibi koi - kanat
as, uc.
Gbnltin yeryuziimi cekiyorsa feryad et, durma, sizlan,
Akillilar, onceden aglarJar; bilgisizlerse isin sonunda bsslanna
vururlar.
t$io baslangicinda sonumi gor de ceza gununde pieman olma.
Kyj-umcumui, i$ln sonunu gormesl, kendisfnden odunf
terazl isteyene, one gope sfl* sSyiemesi
Birisi, bir kuyumcuya geldi de altin tartacagjm, bana bir tera-
zj ver dedL
Kuyumcu, yiirii git dedi, bende kalbur yok... Adam, alay etme
dedi. teraziyi ver.
Kuyumcu, diikkanda supiirge yok dedi. Adam, yeter - yeter de-
di; birak artik alayi.
Istedigim teraziyi ver; kendini sagir gbsterme, her yana sio-
rayip durtna.
Kuyumcu, soziinu isjttim dedi, sagir degllim; siwiJerimi de am<
lamsiz sanma.
1 6 JO. Soziinu duydum, i^ittim am a sen, eli, ayagi titreyen bir ihti-
yarsui; bedenin ank, etlerin titriyor.
Tartacak altm da kiil^e degil, kcsinti, toz,.. Elin tilrer, o kii-
ciiciik altin pargalan da dokuliir gider.
Sonra hoca dersin, bir siipiirge getir de aftmlanmi toz -toprak
icinden supureyim; bulayim.
Supuriip siipTiintuyii bir araya getirince de guzelim dersin, bir
kalbur istiyorum.
Ben, isin sonunu, tumden oniinden gordiim; buradan ba$ka
yere git vesselam.
Daglardakl agacJbrdan meyve yemiyeyim, agaa silkmey*ytm;
acik-gfeli, kimseye, $u agaci silk demfyeylm; yel, agaijtan
ne du^urUrse onu yfyeyim diye nezfrde bulunan, dafjda
yalniz ya$ayan Kahidin hlkAyesinden arda kalan hSRim
dagda agaglar vardi, roeyveler vardi; sayisiz dag armutla-
rj vardi.
MS
O dervis, Yarahhi ilrcH r urtilnlr uliilim nlsun, bu meyveleri dii-
siJrmeyccegim.
Yelin dusurdKigu inoyvrlcrden ba|k«j u^a^Iardan meyve toplw-
mayacagmi.
Bir zamaji, ahdinp vcia gostcrdi... Derkcn kaza vc kaderin sj-
namaJan geldi -cam .
* Bu sebeptendir ki Tann izin verirse deyin, ahidlerfnize, antl-
Jarnuza, Tann dilerse soziinii katui buyurdu.
1640. Dedi ki: GoDiile her zaman bir baska dilek veririra; her soluk-
ta goniile bir baska dag vururum
* Her sabah, yeni bir i^teyiz, yeni bir gvicteyiz; hersey, ancak
bizim dileginuz gibi olur.
* Hadiste gelmi^tir ki: Goniii, ovada, kasirgaya tuliilmii^ bir
tiiye benzer.
Yel, o tiiyii her yana ucurur - durur; kimi sola gotiirur, kimi
saga, yuzleree ?esit siirer - g6turur< ugunir - gider,
* Bir baska hadtste de, "su gbnlii, ates iistiindeki kazanda Itay-
nayan su" denifdstir.*
Gonulde, her zaman ba^ka bir karar vardir; fakat bu knr;u .
bu dilek, gdniilden kopmaz, bir ba$ka yerden gelir.
Oyley&e, ne diye g&nliin karanna inanir da ^onunda utanat .i
gin bir ahitte bulunursun?
Fakat bu da buyrugun, kaderin hukmiindendir; kuyuyu goriir
siin de gejdnemezsin.
Ugan ku^un, tuzagi gormeyip hapse dii^mesine ^a^ilmaz;
$una ^a^ilir ki hem tuzagi gSrur, hem mihi gtiriir de ister is-
temez, gene tuzaga dtiser.
Ifi50. Gdzii a?ik, kulagi duyuyor, tuzak da oniinde... Gene de kanal
girpa-cirpa u?ar, vanr, tuzaga tutulur,
Kaz& ve kader tuzagnmi, belirtisi goriuien,
kendlsl gizli olan bir ^eye benzeyl^j
Bir ulu kisinin oglunu goriir siin; cula biiriinmus, basi a^ik, hc-
iSlara ugranus.
Bir kahpenin havasina diismus, yanmi^ - yakilmi$. . . Kuma^ki
rmi, malim, mulkunu satrrnj.
Ev-bark gitmis, adi kotiiye giknus, hor-hakiyr olmus; dii^
manlanmn diledigi gibi bas asagi dusmiis-gitniis.
* Mettnde kfl^an. tUrkf« oiarak "kaisan" tansmda gefer.
!19
Bir zShit gordii mu, a ulu dor. Tann icin olsun, bir hmimet
et bana.
Btiylesme bir kotii, bir cirkin i ? e sata$tim; elimdeki, avucum-
daki mail, miilkii, parayi, pulu, rjlmetl, devleti elden cikardim.
Bir himmet et; belki ?u haiden kurtulurum; belki bu kara
bakpiktan sicrar cikanm,
Halktan da su duayi diler, ileri gelen kisijerden de; amamn
der, kurtann, kurtarm^kurtarin beni.
Eli de aciktir, ayagi da coziik; bir bagia baglanmami ? tir; ne
ba$intfa bir adam var, ne ayagmda bir bukagi,
Hangi bagdan kurtulmak istiyorsun; hangi bapistati cikmak is-
tiyorsun?
1660. Takdir bagmdan, gizli kaz£ hapishanesinden... Hani tertemiz
eandati baska kimsecikler goremez onu, iste ondan kurtulmak ister,
U, meydanda degildir, gizlidir ama zindandan da beterdir, de-
mir bukagidam, laledejri de.
Qiinkii demirci, bukagiyi, la ley i kirabilir; birisi, zindamn di-
vanm delebilir,
Ne sa?dacak sey ki, bu gizli bag], demirciler bile kiramazlar,
aciz kahrlar.
* O bagi Ahmed gorebilir de, "Boy nun da da hurma lifinden
bir ip var" der,
Ebu-Lebeb'in kansinin sirtinda odun dengini gordii de,
"Odun hammah kadin" dedi ona.
tpi de, odunu da oniin gdziinden ba?ka bir goz gormedi; ifiin-
kii ona karsi, her goriinmeyen $ey, a^iga gikar, gorunur.
Geri kalanlann hepsi de te'vil ederler; bu derier, akilsizbktan
boylc sdyluyor; onlar, sanki akilhymis.
Te'vil ederler ama o yiikiin altinda boyu iki biikJum oimustur
da karsinda aglayip inmededir,
Bir dua edin, Mr bimmet edin de kurtulayim; su goriinmeyen
bagdan si^rayip cxkayim der.
1670. Bu belirtileri apacik, goziiyle goren kisi, kotii ktsiyi kutiu ki-
siden nasil ayirdedemez?
Bilir de ululuk sahibinin emriyle, Tann sirlarmi acmak, helal
olmadigindan orter.
Bu sozun sonu yoktur. yoksul, acliktan ariklasti, bedeni
tutsak oldu gitti.
Ahlddc bulumui yi >Ji i.i if in i nfl ne I mi numit dfiaiinitcyc
meebur <i1iihn, Tin in ji* Allium lu'iiieneeeii gelip
^nturuk kutugnu hurufu
Yel, tam be^ giin bir armut bile dii^tirmedi; yoksulun ag]jk
a linden de sabn kacmaya koyuldu.
Bir dahn ucunda birka^ armut gordii; gene dayandi r ayagtm
gerj tekti.
Bu sefer yel esti, dali a^agiya egdi; yoksulun nefsini, onlan
kopai-maya slirdii, zorladi.
A9I1I, ankhk, kaza ve kaderin kuvvetli ceki^i, zahidi ahdiudt;
vetesiz bir hale gotirdi.
Armut dahndan armutlari kopardi, ahdini, ne^ritii gev^etli ■
gitti.
O solukta da Tann'mn kulak burmasj geldi-^atti; gozleruii
afti onun, kulagim ^ekti,
$eyhl de hir&ixlarla goriip toJuuet altina
aJmalan, elini kesmeleti
Yirtrii, yahuf daha fazla hirsiz vardi orada; galdiklan ^oylt'i I
bolii^uyorlardi.
!f>80; Korucu^ ?ehneye haber vermi^ti; ^ehnenin adamlan tezct 1 bus
hlar orayi.
Oracikta, hepsinin de sol ayaklarmi, sag elJerirri kestiler; bij
guriiltudur koptu.
Yanhjhkla zahidin de eli kesilmi&ti; ayagmi kesccekleri si-
rada,
Pek seek in bir atli fikageldi; cellada, bre k6pek, yaptigm i$e
bak diye bagirdi,
Bu dedi, Tann abdAHnden filan ^eyhtir; ne diye elini kestin
onun?
Cellat, yenitri, yakasini yirtarak hemen kostu, ^ehneyc vardi,
yaiia - yakila yaptigi isi anlatti.
^ehne, yahn ayak kosup geldi; dzur dilcdi, Tann tamgimdii
dedi, bilemedim.
A kerem sahibi, a cennet ehliniii ulusu, bu girkin isten dolayi
su^umu bagisla, hakkmi helal et bana dedi.
$eyh, bu yaranm sebebini biliyorum dedi; sucumu biliyoi-um
ben.
Ben O'nun adina ettigim ant Ian bozdum; O'nun adSleti de
sag elimi kopardi.
121
Hi'W Ben, kbtu oldugunu bile -bile ahdimi bozdum; bunun kbtuliigii
d« cJimiti basina geldi-
A vali, climb de, ayagimiz da. icimiz de, di$imtz da dostun
bxiyruguna feda olsun.
Benim kaderimmis bu, .sana helal ediyorum hakkimi; bHme-
•.U'tj yap tin, su<;un yok senin.
Bilendir -buyruk yiiruten; nerde onun buyruguna- karsi gele-
cek kifi?
Nice kus vardir, ucar, yem arar... Derken bogazi, bogazinin
kesilmesine sebep olur,
Nice ku$ vardir, roidesimn, achginm yuziinden; dam kiyism-
da, kafes icinde mabpuetur.
Nice baJUk vardir, su icinde amandayken bogazinm hirsi yii-
7.iinden oltaya takihr, avlamr - gider.
Nice namuslu kadirt vardir, ferciyle bogazinin somlugu yii-
/.linden rezil - riisvay ohriustur.
Nice iyi huylu bi.lgin kadi vardir, bogazi yuziinden riisvet al-
mis, beti - benzi sapsan olmu^tur.
* Ham t 'la Marut bile sarabi icmislerdir de o sarap, goge
agmalarina en gel olmustur,. gok kapjsmi kapatrmstir onlara.
1700. * Bayezid bile bu ytizden cekinmistir; namazda terobellik gor-
mijstiir kendisinde;
O cok a kill], cok bilgili er, sebebini dusjiinmiistiir btrnun; cok
su icmesini sebep bulmustur buna.
Tarn bir yil su icmeyecegim demist ir de oyle yapmistir; Tan-
n da giig - kuvvet vermis tir ona.
Onua bu-onemsLi jcabasi,. dia icindi; -yuzden de padisah oldu.
ariflere kuiup kesildi.
Zahidin de eli, bogazi yuziinden kesildi; bu 15, sikayct kapisim
kapatti ona-
Halk arasmda adi fr Seyh-i Akta'-Eli kesilmis Seyh" oldu; bo-
gazdan gelen afetler, onu halka bu adla tamtti.
$eyh-i Akta'iun kerametlerl, iki elle zembil ortnesi
Bin si onu, ottan, cop ten yapilmis bir gblgelikte ziyaret elli;
iki die zembil orerken buldu.
$eyh ona, a camnm diismam dedi, bu gdlgelige ne diye haber
vernaeden gird in?
Ne diyc \/'m alnmdan gel din yamma? Adam, fazla sevgimden,
fa z 1 n EJilemomdon dcyincc,
122
■ I
$eyh gtililjnunll <]* jn-lo ilnll, kH Jlylry««... Ama a win er. bunn
gide.
1710. Ben olmedikor oe c^ine, dusiuna, ne sevdigin ki^iyCj ne t\c
a^a|d]k bir adamu ^^>ylcrac.
Ondac sonra bir bollik halk, penceresinden bakip iki die zeni-
bil ordugunii gorduler.
$eyh F bu i?in hikmetini sen biliyorsun a i^leri onaraii Tannrn
dedi; ben gizledim, sen apga vurdun,
Ona ilham geldi, birka^ ki?i vardj dendi; elinm kesilmesi yli-
ziinden Sana miinkir oldular,
O, yolda gosteri^ciydi herhajde de, halk icinde Tann onu rezil
etti dediler.
O siiruniin kafir olmasmi istemem, sapikliga diismeierini, kitii
zanna kapihnalanni dilamem.
Bu yuzden bu keramcti acikladik, is gdriirken, sana iki el ver-
digimizi gttsterdik,
Boyleca de o k6tii zanna kapdan caresizlerin, gbk esigindtn
siiriilmemelcrini sagladik.
Ben, bu keranietlerden once de, kendi zatrmla seni teselli etlim
zaten.
Bu kerameti de onlar icsn verdim sana; bu mumu onlar j ^ i n
uyardim da koyduro buraya.
1720. Sen, bedenin oliimunden korkmak, bedenin par^a - bucuklan-
rm dagilmasindan iirkmek derecesini a^mjssin.
Basm gitmesi, ayagui yitmesi vehmi senden gitti; vehnii birak
raak, senin igin giizel bir kalkan oldu.
Wiavim'an. Mkyuciilettnin p eUerinin, ayaklannm
ke«Uinesline aiding etmemeleriniii sebebi
Firavun, biiyucUleri, yeryiiziinde oldurmekle korJtutuyordu.
C^praz ola^ak ellerinizi, ayaklannizi kestirirun; sonra da asti'
rinm sizi; bagJslaroam diyordu.
O, saniyordu ki onlar, eskiden oldugu gibi hala o vehimdeler,
o korkudalar; o vesveseiere, o $iiphe]ere dii$ecekler.
Tiireyeceklerini, korkacaklanm, vehimlere du^eceklerini, bu
urkiitmeyle can,, bas kaygisina duseceklerirji umuyordu.
Bilmiyordu ki onlar kurtuldular; gonul isiginm gorundiigii
pencerenin oniine cturdular.
* Bu diinya ruyadir, zanna kapihp otunna. . . Ruyada bir cl
gitse de korku yok.
123
* Ruya* da bi^ak, ba^mi kesse nt: cikar? Hem basin yerindedir
hem de (jmiiin uzurt olacak.
Ruyada, kendini ikiye bicilmi$ gorsen de bedenin sapasag-
lamdir; kalktm mi ha&ta bile degilsin.
1730. Hasih, ruyada bedenin bir parca - bucugunun kesilmeainden,
liatNj ikiyuz pare, a edilmesinden korku yok.
* Sekille duran bu diinya hakkuida Feygamber, "Uyuyan ki-
^inin go'rdtigu ruya" dedi.
Sen bu so*u, taklitle kabiil ettin; bu yola dti^enlerse, Peygam-
her'in sdyledigj rivayet edilmeden gordiiler bunu; hem de apagik
gprduler.
Gunduziin dc uykudasm, ruya gdrtiyorsun sen; golge par^a -
bucuktur; temelse ancak Ay i$igi.
A yi£ft, (unu bil ki uykun da, uyamkhgin da, uyuyan kismin
ruyada ruya gormesine benzer,
adaro, samr ki $imdi uyumusum; ikinci uykuya daldigmdan
haberi bile yoktur.
Felek havam, onlan yiiz kere dbvse, ezse bile, bu gul bahce-
sinde,
Degil mi ki parca - hucuklann bir yers gelmesinden, birlejme-
sinden meydana gelen su bedenin aslini bildiler, vehim kesintile-
rinden az korkariar.
Gotgelerinin, kendilerinden meydana gddigim bilmi$ler ya; ar-
uk tez olrauslardir, eeviklesmislerdir, giizeljesmislerdir, sicramis-
lardir,
Tcstici, bir testlyi kirarsa, diledigi zaman gene yapar da.
1740, ,,*Kor, ber adimda bit kuyuya dusmekten korkar; binlerce kor-
kuyla yol alir,
Goren kisiyse yolun enini ■ boyunu goriir; bu yiizden de cuku-
m, kuyuyu bilir.
Her solukta ayagt, disci titremez onun; her dertten yiizii ek-
sir mi onun hie?
Kalk be Firavun, biz, byle her sesten, her gulyabaniden kor-
kacak adam degiliz.
fstersen mrkamizi yirt, dikecek var,.. Olmasa bile ciplak kal-
manruz daha yeg\
A bir ise yaramaz Fjravun, elbisesiz, ciplak olarak bu giizeli
kucaklanz biz.
A ilham nedir, bilmeyen ahmak Firavun, bedenden soyunmak-
tan, mteattan armmaktan daha ho$ birsey yoktur.
124
i^aa
* Deventn Jtniindc giden katirtn, ben eok ifcfii Hiir(up yuzuk<>yuii
kap&kjaniycmim; sen de dilsiiyorsun ama puk az dernesi
Katir, deveye, a guzel arkada? dedi; yoku$ olsun, ini? olsun,
en dar yolda bile,
Giizelce gidiyorsun, hit siirciip kapaklanmiyor&un, bense ax-
ginlar gibi boyurta yiiz ustu-dii?u-du?iiveriyorum,
Her solukta, yol ister kuru olsun r ister kaygan, yuz usttii dii
siiyorum.
1750. Bunun sebebi nedir, bana aoyle de nice yilriimek gerek, iifc
reneyim.
Deve, benim gbziim dedi, senin goziinden daha ay din; bund tin
baska, bir de yiiceden bakmadayim bep.
Yiice bir dagm lepcsirie geldim mi r ta soudaki vuk ul ' u bilr
gdrUrum ben.
Demek ki yplun btitiin alcakhgini, butiin yiiceugmi Tann, \\*>f
lerime gdsteriyor.
Her adimimx nereye atacaksam, gdriir de atarim; bn yivnUn
de suremeden, diismeden kurtulurum.
Sense oniindeki bir iki adimhk yeri gdriir sun ... Yeml gfUlH
siin de tuzagin zahmetini gGrmezsm.
* Konakta da, miste de, gidi^te de, sizce "Korle gbren fcilr" cilut
mu, e$it sayilm mi hie?"
Tann, ana kammdaki gocuga can. verince, parca - bucuklnn t,'"
kip gidalamna giiciinii de. verir c-na.
Yiyecegi ?eyler neyae, onlann parra - bufuklanni ceker; b«de-
nmin ansini, argacmi onlarla orer,
Tann, kirk ya^ina dek insana, bu parca ■ buculdan cekmt hu-
smi verir; insan da b.oylece gelisir - durur.
1760. Cafia, parca - bucuklan gekmeyi belleten tek padisah, nasil t>lur
da insamn parca - bucuklanm cekip bir araya getirmeyi, onu yeni-
den yaratmayi bilmez?
Bu zerreleri bir araya toplayan gUnesti; o, gidasiz olarak da
parca ■ bucuMarmi kapar, birlestirir elbet.
Uykudan nyandm mi, senden gitmis olan akli, duyguyu cogi-
jir f beniencedk sana vetir.
Bima bak da bil ki onlar, bedende kaybobiadi; geri geiiu
diye bir buyurdu mu, hemen gelirler.
125
' EsciiHk ojiii. Urayr'Jn, ciiriimus cscglnki parca - binjuklunmn,
Alt&h i/iityle, gozuniin oniinde blr araya gclmcsl
K.endme gel a Uzeyr, csegine bir bak... Qiiriiraiis, etferi do-
kill mils.
O ba^ini, kuyrugunu, iki kulagini, ayaklarini, biitiin parca - bu-
(,uklanm gozimiin oniinde bir araya getLrelim.
Or tad a bir el yokken o parca - bucuklar, bit araya gelmede;
uyaklar loplanmada.
Yama yamamak sanatma bak... tgnesiz, eski palaslari dikip
durmada.
Diktigi zaman ne iplik var, ne igne, .. Qylesine dikiyor ki terzi
bile goriinmiiyor.
Goziinii ac, hasri apafik gor de ceza giinimde bir siiphen ka!-
masm,
1770. Nasil bir araya topladignm gor de oliirken yasayisa sari lip
tilrcme.
Hani uyurken, bedenm biitiin duygulanmun yok oLmayacagina
em ins in ya;
Uyku caginda, duygulann dagiJir, yikilir - gider ama yok ola-
caklar diye titremezsin ki.
4 Blr seyhln, agullarinjui SliimUaeaafclanmamasi
Bundan once, yol gosterici bir seyh vardi; yeryiiziinde gbzc
mensup bir mumdu.
* tlmmetlerin icindeki peygambere beaziyordu; cennetlerin ka-
pilanui aciyordu.
* Peygamber, kilavuz olan $eyh dedi, toplumunun icindeki pey-
gambere benzer,
Bir sabah, evinin halki ona, a iyi huylu dediler, neden kati
yiireklisin sen?
Biz, ogullannin oliimiinden, onlann ayrihgindan, boynumuz iki
biiklum olmus, aglayip duruyoruz da.
Sen neden aglamryorsun, neden feryad etmiyorsun? Yoksa a
ulu er r gSnltinde acima duygusu mu yok?
Yureginde merhamet yoksa senden ne umabiliriz ki biz?
1780, Oysa a uydugumuz er, bizim umidimiz sende; ahirette birak-
mazsin bizi diyoruz.
Mahler giinti tahti bezediler mi, o cetin giinde $efaatcimiz sen-
sin bizim.
Oylesine amansiz £ Lin.de senin keremini umuyomz biz.
126
--
O zaman ol lilHm, rtrk ■.. mu. tllnkll IlicWr sugluya arnan yok
o giin.
* Peygambcr dedi ki; Kiynmel giinLl, suclulan aglaya - inleyt;
btrakir mayim hie?
Can!a> ba$la asSlere sefaatciyim ben: sonunda da onlan agn
i?kenceden kurtannm ben.
^ah^ir, cabalar, aslleri, biiyiik suclarda bulUDanlan, neden ah-
di boidttnui azanndan kurtannm,
Ummetimin, diixgiin ki$ileri H o zarar, ziyan gLmiinde zati be-
nim sefaatlerime' rouhtac degildir.
* Hatta onlar da ?efaat ederler; onlann sozu de yiiriir buyruk
kesilir.
* Hi9bir sticlu, ba^kasmin sugunu yiikleumezj ben de yukleri-
mem; fakat Tann yiiklerini abr, hafifletir.
L790. A yigit, yiikti olmayan seyhtir; eldeki yay gibi Tann onu ele
fllmi^tir, makbfil etmi^tir.
$eyii kJmdir, pir, yini sagi agar mis olan; fakat egri iimitli.
bu sa^n ahlammi bit.
Kara sac, omin varhgidir; varligmdan bir tel sac bil« kalma-
mistir; sacx ■ sakali aganmstir onun.
Biiiniri varhgi kabnadi mi, odur pir; ister saci kara olsun, istci 1
br.
O kara sac, insan sifatidir: yoksa sakal de|il sac degil.
* tsa, dab a gene bile olmadan besikte, seyhiz, plriz diye ba-
girdi.
Baiu insanhk sifatlanndan kurtalau, seyh olmaz, olgun olur
a ogul.
tnsanbi: vasftnnzdan bir tel siyah sac bile kalmadi mi, o kisi-
dir ?eyh, o kisidir Taun'nui makbulii.
Takat ya? yiiziinden saci agaran, ne pJrdir, ne Tann nasi.
Insanhk yasfmdan bur tek sa? bile kalsa o kisi, Ar^'tan degil-
d;r, dolaylardan bir ada'indir o.
$eyhirt r ogullarma aglarnanxasi hakkinda o^iir getlrme»I
1800. $eyh, a arkadas dedi; merhametim yok, esirgeyici bir goniil
sabibi degitim ssiima.
Hepsitsin de cam; Tann nlmethte kar^i kafirdir atna biz, bU-
tiio kifirlere bile aciriK.
Ben kopcklcrc bile aeinm, onlan bile ba|is)anm; ne diye halk
tashyor onlan derlm,
127
Bern isiran kiipcge bile dua edcrim; Yarabbi Ucrim, sen onu
bu buy J an vazgccii"
$u kopeklere, halktan Laslanmasmlar diye onlan isirmamafc
dusdncesini ver.
* Tann, ve I fieri, alemlere rahmet olarak yeryiizUne getirdL
Eren, halki Tann'mn ozel tapis ma cagirir; Tann 'y a da, Ya-
rabbi, bunlara bol - bol lutfet, kurtar diye dua eder.
Bu y an dan 6gut vermeye calisir; <igiJt fay da vermeyince de
Yarabbi der, sen kapmi kapama.
Halkm aciyisi, aciyismm parca - bugugudur; himmet sahibi er-
deysc tiim aciyis vardir.
Tanri'nin parca - bucuk aciyisi, tiim acimaya ulasli mi, aciyis
denizi kesilir, yoilara kilavuz olur.
iSlft Parca -buguk acryissin sen, tiime katil... Tiim aciyisi, yol gbs-
teren bil ( ytirii, ona var.
Parca -bucuk oian, denizin yolunu bJlmez; her kuyuyu deni-
ze e$ s amr.
Denizin yolunu bilmcdikge de nasil yol alir, halki denize nasil
ulastmr?
Sel gibi, dere gibi akti da denize ula$ti mi, denizle birlesir -
gider.
Bu hale gelmeden halki cagiramn cagnsi taklitledir; apacik,
Tann vahyiyle, Tann giicttyle degildir,
Sorit soran, peki dedi, mademki herkese aciyorsun, bu siiru-
niin cevresindeki gobana benziyorsun;
Ecel ceil^di, ogullanm vurup oJdiirduks.e ne diye kendi oglu-
na aglamiyor&un?
Acimanin tamgi gozya$idir; neden gbziin lslak degil, neden
aglamryGrsiui ?
$eyh, yiizunii kansina cevirdi de dedi ki: A kooakan; karaki$.
Q&gl, temmuz ayma benzemez.
Is terse hepsi olsiin, isterse hepsi yasasin.. Goniil goziinden' ]
yiunlyor ki onlar.
U820. Onlan, goziimim oniinde gb'rdtikce, ne ytizden senin gibi yii- |
zumu yirtayim?
Zaman devranuidan disan giktilar ama benimle onlar, benim.
cevremde eyamp duruyorlar,
Aglayi?, acidan ileri gelir, aynhktan ileri gelir; bense azjzle-
rimleyim, onlarla kosu^up durmadayim.
Halk onlan ruyada goriiyor; bense uyanikken apacik gorii^
yorum.
128
|l,i diinyadun, bir soluk gizlendim mi, duygu yapi-agim aga^
tan sLIktim mi, onlarlayim.
A filan, duygu, akla Lutsaktir, akilsa, bil ki cana tutsaktrr.
Can, aklin bagli olan clkrini gozdii mii, bagli i$leri de diizer ■
kosar.
Duygular, dusjinceler, duru suyun yiizunu gergop gibi kapla-
mi$tir.
Aklm eli, o gerc6pu bir yana atar, su, aklm bniinde belirive-
Tir.
Demek ki gercop, denenin iistiindeki su kabarciklan gibidir;
onlar bir yana gitti ml su belirir.
1830. Tann, aklm elini (fftzmezse, yel estikce suyumuzdaki cer^op
gogalir - durur.
Her soluk La suyun yuziinii kaplar, suyu brter; artik ye! giiler
de aklm aglamaya koyulur,
Cekinip kacinma, yelin iki elini bagladi mi, Tann, aklin iki
elini ^ozer.
Akif, sana buyiuk yiiriitiir, tapi kilarsa, sana iist olan duy-
gular da, artik senin buyruguna uyar.
Gizli alemin sirlan, candan bas gbstersin diye, uyku&u gelme-
yen, duyguyn, uykuya daldinrlar da,
Hem uyanikken ruyalar goriirsiin; hem de gokten kapilar n;i-
hr sana,
Kbr ^eyhm Musliafi yuzeindcn okutnasi,
okurken de gbzlerttiln gorme&i
Yoksul ?eyhin bin, bir vakitier, kor bir pirin evinde bir Mus-
haf giirdii,
Temmuz ayinda ona kunuk oldu; her iki zahid, birkac gun
bir arada kaldi,
§eyh, kendi kendine, bu dervi^in gozleri gbrmiiyor; bu Mus-
hahn burada ne isi var dedi.
Bu diistinceyle huzuru kacti; ondan baska burada bir kimse
de yok dryordu;
1 840. Yalniz o var, bir de Mushaf asih duvarda; ne bunagim ben f .
ne de sersem.
Sorsam mi acaba? Hayir, susayim, dayanayim da mur^dima
ulasaytm.
Dayandi, birazcik daraldi ama sonunda is aydmlandi; sabir
genisli^in anahtaridir.
I' : S
129
Davud'un halkalar yapiiguii goren Lokman'm day amp
sormamak geiu>IIk verir deyip aormamaai, sabretmcsi
Lokman, tertemiz Davud'un yaiuna gitmis, ouue, dyminicn
haJkalar yapmakta olduguuu gormustU.
O yiice padisah, selikten yaptigi halkalan. birbirine (aknm-
daydi.
Lokman, siiah yapma sanatim as gormiistu; sa?irdi kaldi, ves-
vesderi de arttikca artti,
Bu neye yarar acaba, kat - kat halkalarla ne yapiyorsun dive
sorsam mi dedi.
Sonra gene, kendi kendine sabir daha iyidir dedi; sabir, ada-
mi maksadina en tez ulastiran bir kilavuzdur.
Sormadin mi, is pek tez bdirir; sabir kusu, biitiin kudardan
dfiha tez ucar.
Fakat sorarsan, is daha gee anlasihr; koJay §ey, sabirsizhktan
guclesir gider,
185ft Lokman, bir zaman sustu, seyrctti, Davud da i^Lni bitirdi.
Bir zirh yapti, sabirh Lokman'in karsisinda giyindi.
A yigit dedi, sava$ta Insam, yaralanmaktan koruyan iyi bir d-
bisedir bu.
Lokman, ,sabir da iyi bir?ey dedi; her yerde adama siginak olu-
yor, her ganu gideriyor.
A fil^n. "Vel asri" suresinin sommu oku da bak; Tann, sabn
hakka es cut.
Tanri, yiizbinlerce kimya yaratti ama insan, sabir gibi bir
kimy£ gtfrmedi-gitti.
Korle Mushaf hikayeslnin geri kalan boliimii
Konuk sabretti; derken ansizin o zor is acihverdi.
Gece yansi Kur'an sesini duydu; sifrayjp kalfcti; o sasdacak .
seyi gordii.
Kor, Kur'aVi yanhssiz okuyordu. Artik sabredemedi; bu halij
arastirdi.
Dedi ki: Gozleriu gormedigi halde nasil oluyor da okuyorsun*
nasil oluyor da saurian goriiyorfcun?
i860. Hem de egilmissin, okudugun satira bakiyorsun; elini, okudi
gun sbzlerin haiflerine koymussun.
Qkuduk^a parmagmi yurutuyorsun, bar Here bakiyorsun; her-:
halde giiruyorsun da.
Kor seyh, a beden bilgisizliginden kurtulari dedi; Tann bunu
yapamaz mi samyorsun da sasiyorsuu?
Beit Tann 'dan dikdim, a yard) mi dilenen Tanri dedim; ben
Kur'an okumaya, camm kadar diiskunum.
Hafiz da degilim; Kur'an okurken iki gozvime bir isik ver; hem
de dugiimsuz bir i$ik.
O zaman gbzlerimi bana ver de Mushaf 'i alrp apagik okuyayim.
Tann tapisuidan ses geldi: Ey is eri, ey her zahmette, her deri-
te bjzden umidini kesmeyen,
* GOzel bir zannm var, giizel bir iimidin var; her soJukta sana,
daha da yiicel diyor.
Ne zaman okumak istersen, ne vakit Mushaf 'tan okumayi di-
lersenj
A tiluiar ulusu er, okuman icin gozlerini sana verecegim.
IS70. Oyle de yapti; okumak i$in Kur'an 'i actigmi zaman,
t$ten gaflet etmeyen, her seyden haberi olan o ulu p^di^ah, o
is ten onaran Tann,
O tek sultan , geceleri aydinJatan mum gibi gbzlerimi, gotii^u-
mii bagi^hyor bana.
Iste bu yiizdendir ki eren, itirazda bulunamaz; eiinkii Tann
ne ahrsa, ona kar^ibk bir bagista bulunur.
Bagini yakarsa iiziim verir sana; yas i^inde dugiin bagislar
sana.
O elsiz ?ola^a el verir; gamJar madenine sarhos bir genii I ih-
san eder.
Yitirdigimiz de|erli bile olsa mademki karsihgim veriyor, is-
temeyiz demek, itiraz etniek, bizdeji gitti.
MSdemki atessiz bir hararet geliyor bana, atesi beni oldiirse
bile ra^iyim.
Mumsuz aydinhk verdikten sonra mumun sonmtis, ne diye fer^
yad ediyorsun?
Klmi erenler vardir, buyruklara razidirlar, YSrabbi,
bu hUkmii dondiir dive yalvanuazlar
$imdi de diinyada itiraz etmeyen o yokulann hikayesmi isit.
1880. Erenlerden dua edenler, kimi dikip, kimi sdkenler. ayri bir
boiuktiir,
Erenlerden bir b5liik de taninm ki agizlan, ditaya baglanmis-
lir, hi^ dua edemez onlar.
Razihk, o uluiara ram olmustur da kazayi defetmeyi arasiir-
mak, harSm olmustur onlara,
130
131
Ka^ada, ayn bir Lad bulurkir; ondan kuriulrnyyi iHlem^k, kll«s
fiii - gelir onlara.
Tann, gii^el zanm gbnulkrine oylesine acmi^tir kt hicbir garn
yiizunden yas elbisesine buriininez onlar\
I
a BiibJOl'uii dervtge sorusu
Biihlul, dervisin birine, nasilsm a dervis, anlat bakahm di»di.
Dervis, bir adam nasil ohxr, ne hale gelir ki duoy&nm i$i, hep
dileginct: yiiriir.
Seller, dereler dileglnce akar; yildizlar, tie ^h isliyorsa iiyle
olijr.
Yasayis da bir gavu$ kesilrm'stii- ona, oliim de... Onurt dim
ginee o yandan bu yana gidcr - durur.
Hereye dilerse, oraya bas S^llgjbi verir; nereye isterse got
aydmbgim bagi$lar,
1890. Yolda yiiruyenler anun adiittina uyarlar; yoldan kalanlar onun
luzagina tutulurlar.
Onun raziligi olmadikca, o buyruk yuriiten. buyurmadikc>
diinyada kimse giilemez, kimsenin dialer i gorunmez.
Biihlul, a p&disah dedi, dogm sbyledin; evet, bunun nuru, I'crV.
zati yiizunde goriiniiyor,
Btfylesin, yiiz kat da daha fazla bir haldesin a ger^ek; iakat
bunu anlat; giizel - gaze! bildir,
Gyle bir anlat ki kulagma degince iistun er dc kabul etsidj
birseyden ardamaz adam da.
Oyle bir an Jat ki sozlerinden, herkes faydalansm.
S6z soyleyen olgun er, sofra do?emi| adama benztM - ; sofrasiiv
da her £ e$it a$ bulunur.
Hicbir konuk ag kalmaz, aziksiz kalmaz; herkes, aynca sevdi-
gi yemegi bulur.
* Hani Kuran gibi... Anlami yedi katlir, ileri gelenleri de dot]
yuracak yemek vardir onda, geri kalanlan da.
Dervi$ dedi ki: $u, herkesge anlasilmistir kj diinya, Tann bijM
ruguna ram olmu^tur.
1900. O baht suit&umn kazasi buyurmadik^a, emri olmadikca agag-
lati bir yaprak bile dii^mez.
Tann lukmaya, gir demezse agizdaki lokma bile bogaza git-
mez.
Insamn yuian olan goniil geki$, rabbet edi^ bile o varlik ia ;]
liibiniti emrirje ram olmustur.
J32
Yerlerde, goklerde bir zerre bile, onun hUkmii olmndan kamit
^irpuma;,
O'nun oniine liii olmayan gtger buyi-Lifiu ylmadikga hi^bir #ciy
obnaz; bu anlatilamaz ya, anlatxnaya savasmak da hu? degil.
Agaglann yapraklanm kim sayar da tamarrjUn> Soqu olmayiin,
sozu mi sigar?
Su kadarim i^it: Mademki blitiin i?ler, yauiiz i$leri Dnararim
buyruguyla oluyor;
Tann'mn takdiri, kulun razihgi olur r kul, Tann takdidne cazi
olur da unun dilegine kul kesilirse,
Ama zoda de^il, bir kar$ihk, bir sevap umarak da degil... Ku-
lufi 6zu, bunu ho? gbriirse,
Kendisi i^in azicik bir^ey bile dilemezse, tath ya^ayi^in fadiuiii
pe^ine de diismezse,
1910. Ezdi buyruk neyse. ona uyar; ya^ayifla oliim, -onca bir olur.
* Artik o, define, hazine i^in degil, Tann icin ya?arr agn, sizi,
zahmeti mihnet korkusundan olmea;, Tanri i^in oliir.
* Inanci da Tann dikgi isiridir, cennst i^in, aga^lar it;in, dc-
reler icin degil.
* Kafirligi biraki^i da Allah igindh; ate$e atdacagmdan degil.
Onun huyu, temelmden boylc olmus, boyle gelmi^tir; ne riya>
zatla elde etmi^tir bu ljuyu, ne ara^tirmakla,
Taiin razjtbgun gordii mii giiler bu kul; ka?.a\. <jekevl« yaptlmi^
helvaya berizer ona.
Dtinya, huyu, yaratdi^i btfyle olan kulun fermanina uyma/. mi
Peki, bu kul, ne diye a Tannra, bu kazayi sen dondiir dive
yalvarsin, ne diye dua etsin?
Kendi 6'lumu de, Tann razihgi bakirnmdaji ona. bogazdaki hel-
va gibi talU gelir, cocuklarnnn 6liimu de,
O vefah ere de, o azikstz ?eyhe de ogullavintn oliimii, kadayjf
gibi gbriinur.
1920. Oyleyse neden du§ etsin? Ancak lutuf sahibi Tann'mn raKilj T
gini duada goriirse o ba^ka.
dogru yolu bulmus kisinin ^eJfaati dc acmia yiiziinden degil-
dir, duasi da.
Tann a$kimn mumunu yakar yakmaz, kendi merhametini de
yakml^tu" 0.
Onun sifatlarmin cehennemi a$ktir-.. O, kildan kda, butiin
vasiflanni yakmis yandirmi^tir.
IB
Faltat gecoleyin yd a Ian hit, bunlan nerdcn farkedoccklcr d J
ncrden anlayacaklar? Bunlan, devkte, ikbale dek at siiren Dekuu*
kiy'den ba$ka kimse an lay am ar
AK&h rahmet etsin, Dekuukiy'nto hJkayest, kerametlerl
Dekuukiynin hos bir haJi vardi; asikti, keramet sahibiydi, ulu
bir erdi.
Yeryuziinde, gokteki Ay gibiydi; gece yolculannm gonulleri,
onun isigiyla aydLinlanird].
Bir yerde az otururdu; bir koyde iki gunden fa*la kalmazdi.
Bir evde iki gun kahrsam derdi; oranm aski, gdnliimde alev-
leinir.
Eve barka aldanmaktan cekinirim dc, hadi <?y nefis derim; kar
dde. etmek igin du$ yola.
1930 Imtihanda ba§an elde etmesi km gordumii hi^bir yere ah$-
tirmam.
Gundiizu yolculukia gecirirdi, gece namaz kilardj; gozli acikti,
padisahi gorurdii, kendisi de dogana benzerdi,
Halktan kesilmisji ama kotii huylu oldugundan degil; erkekten
de ayrxlmi^ti, kadtndan da, fakat ikilik yuziinden degik '
Halki esirgerdi; su gibi faydahydi; gt^el bir jefaat^iydi; duasi
kabul edilirdi.
tyiyi de esirgerdi boy una. kotiiyu de; anadan daha iyiydi, ba-
badau daha ho$.
* Peygamber, a ulular dedi, ben size baba gibi esirgeyictyim,
baba gibi sever im sizi,
?u sebeple ki tiimunuz de benim parga - busuklamnsiruz; n e*
den par^a - bucugu tiimden ayinrsmiz?
* Parea-bu^uk, tiimden kesildi mi, bir i$e yaramaz; bir orean,
bedenden kesildi mi, pis olur- gider.
Tiimle birlesmedik^e oludiir, candan haberi bile olmaz.
Oynasa bile bundan diriligi anlasilmaz; yen! kesilmis organ
da oynar.
1940. Par^a - bu?uk, tiimden aynlirsa bir yana gider, yok olup yiter,
tiim de noksan kahr... Fakat bu turn, noksan kalan tiim degildir,
Onun kesilmesi, ulamnasi, dile, seize gelemez; fakat dmek icji?
noksan birsey soylemek zorunda kaldik,
Dekuukry hlkayesine doni!?
* All -ye de bir ornekle arslan dedi ham... Arslan, una ben-
^emez, ona esit degildir ama boyle dedi.
134
Ornegi, benzcri birnk dp a vlftll, Ik'knukiv hikaye^inc al siin
O, felviida, halkui Ijulffliydi; Nikvfl i*)|HMiti moleklerden gel-
mL'diiydi,
Yiimyuste Ay'i mat &tmi$ii; dinduiliktiiyna din bile ona hasti
ederdi.
Bunca takvastyla, bunca evradiyla, bunca ibadetiyle gene de
boyuna Tann baslanni arardi.
Bir yola diistii mu, en biiyiik dilegi, bir soluk olsun, bir Tann
hasina rastlamakti.
Yolda giderken boyuna su sozii soylerdi: Yarabbi, sen beni
has kullannla e$ dost et.
Yarabbi, g5nlumiin tamdigi o erlere kulum, beli kemerli kole-
yim ben.
N^O. A cammm Tannsi, lammadiklarum . da, ?u perde ardmda kal-
mis kula merhametli et.
Tann d a yiice, a ulu er dedi ona, bu ne ask, bu nice su isteyis?
Beni seviyorsun ya, ba^ka lie any or sun; mademki Tann seninle,
insam ne ararsm?
O, Yarabbi, ey sirlan bilen, gbnliime yalvans kapisini agtm.
Denizin ortasinda oturmu^um ama testinin suyundan da lirni-
dimi kesmemisim,
* Bavud'a benziyorum hani, doksan koyunum var ama arka-
da^iniin bir koyununa da tamab etmedeyim.
Senin askmda haris olmak, (jviingtiir, yikeliktir; senden bas-
kasmm askina du$iip haris ulmaksa ayipiir, bo^tiur.
Erlerin sehveti, hir^i, ondendir; pustlannkiyse ayiptir, kbtii bir
yoldur,
Erlerin hirsx, on yoldandir; pustlann hirsiysa arda gider.
O hirs, erkegin olgunlugundaodir; obiir hirssa rezalettir, soguk
bir £eydir.
I960. Ah, burda pek gizli bir sir var ki omi anlamak i^in Musa bile
yola diistii, Hizir'a vardi.
Sen de susama illetine tutulan, suya kanmayan ki^i gibi neyi
bulursan ona kanma; Allah icin durma.
Bu tapjida ^onsuz duraklar var; ba^ ko^eyi birak; senin bas
kosen yoldur.
* Peygamberlik olgunluguyla, Tann yakinhgiyla bile Miisa'mn,
Ikisine de esetilik, sir (jgrenmek l$in Hizir'i aramasi
A ulu er, bunu Tann Kelimi'tiden Ogren; bak, Kelim o'zlemin-
den ne diyor?
135
■!
Bunca yikeligimle, bUyle bir peygamberliflfmlc bile benliktbJ
u Ka^un, Hmr'j aramadayim.
A Musa, scn.kavmmi birakmi^xn da izinin tozu kutlu biiinid
liavasina du$miis$un, basm donmii? - gitmis.
# Korkudan, iimitten kurtulmu? bir Keykubadsin, niceye bir
dtiniip dolasacaksin, ne vakte dek, nereye dek arayip duracaksui t
* Aradigm sende; bunu sen de bilirsm... A gokytizu, niceye
bir yerin cevresinde yelip yortacaksm?
Musa, su kmamayi azaltin; giine^in, Ay'in yolunu az vurun
dedi;
Ben, zamanm padi$ahrna ula^mak icin iki denizin kav$agjno |
dek gidecegim.
1970. Gercegi anlamak 15 in kendime Hiziri sebep edecegim; ona
ulasmcaya dek gidecegim; nice zamanlar yo] a^acagim.
Yillarca kol - kanat agip ucacagim; yillar da nedir ki? Bioier*
ce yi! u^acagim.
Bu binlerce yiL Ufup gitmem, degemez mi yoksa? Sevgilmin
askmi, ekmek askmdan asagi gdrme.
Amca, bu soziin sonu yoktur; sen Dekuukiy'nin hikayesini
soyle.
Gene Dekuukiy hlfcayesine ddnii$
* Allah rahmet etsin, Dekuukiy, doguda, batida yolculuk ej'j
tiro durdum dedi;
Bir ay yuzlunun askiyla aylarca, yillarca ■ yolculuk ettim; vol-
dan haberim bile yoktu, Tann ya daJmts, $a§irrm$ - kalrat?tim.
Yahn ayak, dikenlere, ta$lara basarak gidiyorsun dedi biri; M
evet dedi; ben $a?:i:rmi$ijn, kendimde degilim.
Sen, yere ba*an ?u ayaklan gorme; ciirikii asik, gcr^ekten de
gonule basar da yuriir.
Goniil, yol nedir, konak ne; kisa midir asilacak yol, udgfl
mu; ne bilsin? Gdnul oksayanm sarhtisudur o.
O uzunluk, kisahfc, bedemn sifatlandir; canlarm gidisleriyse^
bir ba$ka ce$ittir.
1980- Sen de erlik suyundan akla dek yolculuk ettin; fakat ne adim J
at tin bu yolculukta, ne konakladin, ne kona - gdee geld in.
Canm gezip yQriime&i, neliksizdir, niteliksizdir; bedenimiz, yc-1-
culugu cammizdan 6gre^mi$tir.
Simdi o da, bedenle gezmeyi birakmistir da neligi, niteligi var
gibi gorunse de neliksiz, niteliksiz, gizlice yuruyiip durmadadir.
136
Bir giin, insanda sevgilinin iflklftnoi g&reyim diye ozlemt? du$-
:n;it dedi;
Bir katrede uninian], bir zerreye Jigan giinesi gSrimk istiyoi-
tlum.
Adim - adim, bir deniz kiyisma vardim; gun gecmi^ti, ak^ani
ylmustu.
Kiyida yedi mum gGriinmcsi
E Birdenbire, kiyida yedi mum g6rdum; o kiyida, mumJann
buly ndugu yere do^ru ko§ium.
Her mumun l^igi, pek hos bir surette, ta gogc agmadaydi.
Sa^irdim - kaldim; hatta $a$kmhk bile sasirdi; $a^kinlik dalga-
si, akhn basini asti.
Bunlar, ne $e$it muni, kim uyandirmi^, pariatmi$ bunian?
Halkin gozleri, nasd oluyor da bu mumlan gormiiyor?
1990. Ay'dan da aydm olan bu mumlanii kar^isinda halk tutmu^? da
bir mum ararnaya dii^mii^.
Hal km gdziinde, ne $a?ilacak bir bag var ki... Diledighu dog-
ru yola gotiiren r onlarm gozk'rini baglamis diyordum.
O yedi mumun bir mum oknasi
Gene baktimj gordiim ki o yedi mum, bir mum oldu; i$igi, gok-
yuziinun yenini - yakasmi yirtip daha da yiicelere agiyordu.
Derken gene o bir mum, yedi oldu: beriim de ja$kmbgim h
arttikca artn.
Mum! arm birlesmesini dille anlatmaya imkan yok ki; ne dile
sigar, ne soze gelir.
Gozun bir kere goriip anladigim dil, yillarla anlatamaz.
Anlayism bir solukta gordii|unii kulak, yillar gecer de isite-
mez,
** Mademki sonu yok; ytirii, iivmekte acze du^tugiinii anlat.
Ululuk belirtilerinden a ma, nedir bunlar dedim; o mumlara
dogru biraz daha ilerledinv
Kendimden gegiyordum, aklim basimdan gitmi^ti, yikilrrastim;
tezligimden de du^miis, yerlere seribuiftim.
2000. Bir zaman, bu halde, akilsiz, fikirsiz, yerlere serildim, toprak-
lar ustiinde kaldim.
Derken gen aklim ba^ima geldi; kalktim, yurijmeye koyuldum
ama ne basim vardi, ne ayagim.
137
O mumtarin yedj kl$I goriinmesi
Bir de baktim kj o yedi mum, yedi er oldu; isiklan lacivert ta<
Tana agmadaydi.
O isiklara karsi giiniin isigi, dumandi sanki; aydmhklan, bu*
tun isiklan siliveraiisti.
O mumtann yedi aga£ olu$u
Dor ken her er, bir aga$ $ekhne girdi; goziiro, yesilliklennden
neselcndi.
Yapraklannm coklugundan dallari gbruiimuyordu; meyvenin
bollugundan da yapraklar goriinmemtye ba^ladi.
* Her agacm dah, Si drey i asmisti; hatta Sidre de ne oluyor;
bo$tugu bile asmxs, disan fikmi$ti,
* Her birinm kokii, yerin dibine varrms, Okiiz'den, Balik'tan
daha a^agiiara ko] salmisti,
Koklerinin yuzleri, dallarinm yiizlerinden daha da giilecti; akil,
onlann bu hiLteri yuaiinden alt - iist olup gitmisti.
Olgunlugundan yanlan, catlayan her meyveden, su gibi ijik
$>im5ekleri fakmaktaydi.
O agaclarin, halkm gtizierlnden gfcll olu^u
2010. Sasilacak sey su ki, ovadan, golden, yiizbinlerce ha Ik, onlann [
bulunduklan yerden geciyor,
Bir golgelik icin camyla oynuyor, bir kilimden golgelik yapiyor
da,
Onlann goigebrini, hi? mi, hl<; gormuyor, Kamasip fakmak-
lasan gbzlere ytizlerce kere tub olsun.
Ay'i gormesinler de Siiha'yi gorsunler diye Tanri kahn, gbz-
leri miihuriemis.
Bir zerreyi goriirler de giinesi gormezler; fakat gene de Tan-
ri 'mn lutfundan, keremiiiden umit kesilmez.
Kervanlar, olup dbkiilen $u meyvelerden aziksiz, nasipsiz. Bu
ne buyiidur Yarabbi.
Halk, curiimus elmalan topluyor, bu porsumiis meyveleri yag-
malamak icin birbirine giriyor;
* O dallardakl her yaprak da, soluktan soluga, ne olurdu, kav-
mim beni bilseydi deyip duruyor,
* Her agactan, a bahti kptii killer; bize gelin diye sesler gttl
mede.
* Fakat kiskanchktan da agaclara, onlann gozlerini bagladik,
hayir, yok oulara Jkacacak, siginacak yer sesi duyuluyor.
2020. Birisi, onlara, su yana gidin de su agaclardan kutlamn dese;
Hepsi birden, bu yoksul sarhos, AllSbTm takdiri; deli olmu^;
Bu yoksukm beyni, uzun bir sevda yiiziinden, nya/at yuziin-
den, so van gibi biizuhniis, furiimii^ diyor.
Soz s^yJeyen de ^ajmp diyor ki: Yarabbi, bu hal nedir, ha Ik in
oaune gerilen bu perde nedir; halki bu saptirma da ne?
Qe?it ■ gejit. halk, yiklerce akilla, fikirle, bir adim bile atip o
yana gitmiyor.
Akillilar, fikirliler de, h&p bir den bbylesine bir bag], bir bah-
^eyi inkar etmi?, asi olmu^ - gitmi^
Yoksa ben mi delirdiirij ben mi ^afirdmi; ?eytan, benim kafa-
ma mi bir^ey vurdu?
Her solukta gozlerimi ovuyonim da hay ale mi du^tiim, riiya
mi goriiyorum diyorum.
Riiya da ne oluyor? Agaflara dogru gidiyorum, meyvelerini
yiyorum; nasil inanmayayjm?
Derken gene bakiyorum o inkar edenlere; boy una bu bagdan,
bahgeden yanciziyorlar-
2030. Oysa ihtiyaclan son derecede; hepsi de yok ■ yoksul-. - Yanm
koruk icin can veriyorlar.
Bir agaf yapragmin ozlemiyle, hirsiyle derin - derin ah ediyor-
lar ijv. aziksizlar da,
Sonra da, $u milyonlarca halk, bu agaclardan, bu meyvelcr-
den kagiyorlar,
Sonra gene, acaba kendimde mi degilim, hayalimin diizdiigii
bir agaciini da Una m) el attim diyorum,
* "Peygamberler de tamamiyle umitlerini kestikleri zaman"
ayetini, "Tamamiyle inkar edileceklerini sandiklan zaman"a dek
oku.
Ayetteki "kiizjJbu-yalanlandilarj inkar edildiler" soziinii "kiizi-
bu - kendiJeri yakalandilar" tarzmda okursan an lam nedir? Atiamm
k end is in i perde ardmda gormesi.
* Peygamberler bile kbtii kisilerin birlikte yalanlamalarma
baktilar da, canlanna bir zan dii^tu.
* Bu zan dan sonra yardimimiz geldi onlara; sen de vesveseleii
bi.rak da can agacma oik,
* Meyvalardan ye, kimin nzkiysa ona da ver deniyor, her so-
lukta ona bu gesit biiyiiler ogretiliyordu.
138
J39
Halksa, tuhaf sey, bu scs de nc diyordu; ciinkii ovada nc a£a^
var, tie meyva,
2040. Kara sevdaya tutuianlann sozleri, aptalla&tlrdi bizi; yakinini?.-
da bag-bahce var, sofra yayilmi^ diyorlar,
Gozlerimizi ovuyoruz da bakiyoruz; burda bag bahce yok; ya-
kip kavuran karu bir col, yahut da zor, sarp bir yol var.
$a$i!acak ;cy $u ki, bu kadar uzun dedikoau., nasil olur da
asiUiz olur? Peki bag - bahce varsa nerde?
Ben de ordar gibj boy una, ^asdacak $ey dive-rum; Taijn sann-
ti neden bu ce^it bir miihiir vurdu, ne diye gbzlerini gormez etti ?
Bu kavgalardan Muharnmed de sasirdi, Ebu-Leheb de ^askin* !
liga dustii,
Fakat bu sa^irmakla o <ja$kinlik arasinda biiyuk bir fark var;
Peygamber'in ^asmasi, o ulular ulusu padisah, bakalim ne yapa-
cak demektir.
Ey Dekuiikiy, tez tez yiirU, fakat kendi ne gel de sus... Ne va fe-
te dek soylenip duracaksin? Z^iti isitecek kulak da az.
O yedl agaein bir agac olmasi
Dekuukiy dedi ki: Bahtim yaverrois; daha ileriye vardim; bak-
tjim ki o yedi agac, bir aga^ oldu.
Her solukta yedi oluyordu, tek oluyc-rdu; saskinliktan ne hale
geldim, ben de bilmiyorum.
Derken gordiim ki agaclar saf duzmiisler, cemaat gibi tipki
hani; naifla'a durmu?Jar.
2050. Bir a|ac, imam gib'i one gecmis, dbiirleri ongn ardinda ki- '•
yamda.
Agaclann kiyamtan, rukua varmalan, sccdeye kapanmalan,
belli biisbutiin sa$kinhga daldirdi.
* t^te o zaman, Tann'nm, "Yddiz da secde eder, agac da" §§■
ziinii andlm.
Bu agaclann ne dizleri var, ne belleri... 1^ boy ley ken bu nel
bicim namaz?
Tarn ilhaini geldi: A i$ikh er, hila bizim Ssimize sasiyor imw]
sun sen?
O yedi agactn yedl adam- olmasi
* Bir zaman sonra o agaclar, yedi adam oldu; hep si de tek|
Tann'mn tapisinda ka'deye oturmu^tu.
O yedi arslan* kimkrdir, diinyftda nc i?Ieri vnv diye gozlei imi
(ivusturuyorum.
Yol alip yanlarma yaklasmca kendime geldim de onlara selam
verdim.
Gnlar, selamima cevap verdiler, ey Dekuukiy dediler, ey ulu-
larin ovtincu, ba? taci, esenlik sana,
Kendi kendime, beni nasil tanidilar dedim, bundan once bana
bir kere bile bakmaddar.
20*0. Icimden geceni tezce anladilar da birbirlerine bakismaya ba$-
laddar.
Gulerek cevap verdiler bana; ey aziz dediier; bu sir, sana da
gizli mi simdi?
§asip Tann'ya uJa$an gtjniile selun, sagm sirn, nassl oiur da
ortiilii kalir?
Gene kendi kendime, bunlar, gergekler aleminde acdip sai;il-
mislar... Ala, fakat su sDrete, ?ekle £it adi nasil bildiler, nice an-
ladilar dedim.
Iclerinden biri. eren, bir adi bilme^se, bil ki o, bilgisijiUkten
degiidir, Tanri J ya dalmi^tir da ondan dedi.
On dan sonra, a temiz dost dediier, biz sana uymak istiyoru?;.
Peki dedim, ancak bir 7aman miisaade edin, zamanenin dev-
rine ait xorluklanm var,
Tertemiz sohbetlerinizle o zorlitklar co^ulsun; iiziim bile top-
i^aktan sohbetle biter,
lei ozle dolu tohum, kereminden, liitfundan dolayi kara top-
rakla hemdem olur, onunla konusur, g6rii?iir.
Kendisini toprakta, tiimden yok eder; jsonunda ^ekli de" kai^
maz, kokusu da s kizilhgi, sanligi da,
2070. yokluktan sonra gonliindeki darhk kalmaz, kol - kanat ac^r,
ferahhga ulasir, binegini surer.
Kendi aslina kar$i kendisindeu gecince, sekil, suret yok olun-
ca anlami cilvelcnmeye baslar.
Buyruk senin diye baj egdiler; bu ba^ egmelerinden 6y!e bir
kizi^tim, gonlumde oyle bir har£ret belirdi ki.
* Bir miiddet, o secdmis toplumla murakabe ederce&ine ken-
dimden gectim.
* "arslan" s&zll tUrk^edir.
Metlnde "temg" yazilnugkeii karsilagtirmada. flatUne '^ekl" yazilaral; dH-
zeHliml;,
140
an da can, zaman dan da kurtuldu, zati zaman, gencl koca)-
lii
Biitun renkten renge boyamslar, zamandan belirir; zamandait
kurtulan, renkten renge girmektcn de kurtulur.
Bir an, zamandan kurtuldun tnu, zaman bagi kalmadi mi, ne-
Liksiz, niteliksiz Tann'ya mahrem .olursun.
Zaman, zamansizligi bilemez; zamansizliga, ula$mak igin sasi-
rip kendinden gegmekten baska yol yoktur.
* Herkesi, bu ara$tirrna aleminde, zamamn ozel bir tavlasina
baglami$Iar,
Her tavlamn basina bir memur diktnislerdir; onun iziii olma-
dikca bulundugu, baglandigi tavlayi tcrkeden, orasmi tizleyen k.i-
siye izin verilmez, oraya giremez.
2060, Bir tavlada bagb olan, hevese diisiip de tavladan kendbini
QC-zdii, baskalarmin tavlalanna gitti mi,
Hemen ahircilar, bir hosga aramaya koyulurlar onu, yularimn
ucundan tutarlar; geke - ceke yerine getirirler.
Seni koruyanlan gomuiyorsan a duzenbaz, dilegine, istegine
bir bak; iraden elinde mi?
Dilegin elinde; elin, ayagm bagh degil.,, Peki, neden hapista-
sin, neden?
Seni koruyam inkara yiiz tuttun da, diledigin seyden seni ali-
koyanaj nefsin korkutuslan adim taktin demek,
Aliah rabmei etsin, Dekuukiy'iiin imamlik
clmck iizere one gecmesi
Bu soziin so n a yoktur; tez kos; bak, Dekuukiy imamlik eimek
iizere one gegti.
A tek er, hadi, bize iki rik'at namaz kildir da zaman bezcnsin
seninle.
By namaza caginsta gozii ay dm imam, hadi, kildir narnazi...
Kendisine uyulan adamin da gozleri ay din olmasi gerek..
A ulu er, seriatta, kbrii imam edinmek mekruhtur.
Hafiz olsa, gevik olsa, fakiyh olsa bile gene de gozii ay din bir
ki$i, kbttiluk etse de ondan yegdir.
2090. Kor, pislikten cekinemez; cekinip kaginmamn temeli, gbziin
gormesidir.
Kor, yiiriir gecerken pisi goremez; dilerim, hicbir inan^ sahi-
binin gbzii k&r olmasin.
Bas gozii kor olan, goriinen pisliklere bulasir; fakat can gozii
kor olan, gizli pisJiklere diiser.
Su gbriincn pisllk, b Ira /elk luyltt urijrnr - gider; igte olan pjs-
lik: huylanndadir, harekeliudrdir unim.
Bu gorunen pisHgin kokusu, yirrru adimhk yerden gelir; ictekt
pisligin kokusuysa Rey'den Sam 'a vurur.
Flatta gbklere agar da hurilerin, Ridvan'in burnunu, dimagini
doldurur-
1 J 00. Anlayis. sudur, bedense testi ,,, Testi kinldi mi, igindeki su do-
kiiliir gider.
* Bu testinin be? tane biiyiik deli^i vardir; ifinde ne su duruj ,
ne kar.
* GSzlerinizi simsiki yumun buyrugunu duydun da gene dog-
ru diizen adim atmadm.
SSz soylemen, agzindan anlayisi ahr g6turiir; kulak da kuma
benzer; anlayisini emer - gider.
Boylece ba^ka deliklerin de, igteki gizli duran aniayi; suyun^
e^rierler.
Bemizden bile, yerine su komadan boyuna su alsan r bu isin.
denizleri cole dondiirur.
Vakit gegti, yoksa denizden ahnan sulann yerine denize dokti-
len sulari da aniatirdim.
Su hancandiktan sonra denizlcre, o sulara karsilik, nerden su-
lar geliyor, soylerdim.
Yiizbinlerce canli, denizden su iciyorj bulutlar da denizden su
ahyor.
Sonra, gene de deniz, bunun karsiligini elde ediyor... Akb, fik-
ri erenler, nerden elde ediyor, bilirler.
21 10. Tez elden, hikayelere basladik, fakat su kitapta asil oz arily-
tilamadi gitti.
* A Hak Ziyasi corner! Husumeddin, gokler de senin gibi bir
padisah dogurmadi, unsurlar da.
Sen, cana da pek az gelirsin, goniile de... Can da r gbntil de
senin ayak basisina karji birsey yapaniaz da utamr kahr.
Nice defa gegmis erleri 6vdum; biitiin bunlardan maksadim
sendin.
Zati dua, kendi evini bilir; sen kimi anarsan an, kimi over sen
6v,
Tann da oviilenleri, ehil olmayanlardan gizlemek igin bu liika-
yeleri sbyledi, bu 5rnekleri verdi.
O bvusler de sana karsi higtir, senden utamrlar; fakat yoksul,
elinde ne varsa onu sunar, Tann da onu kabul eder.
142
14$
TanrXj simkligi kabul eder, 1 105 gortir. Zflti kflrttn EO?.linde ikj
katre gozyajindan ba$ka ne vurdir?
Bu giizej adi kisaca anditn, kisaca dvdjum onu; bu gizli oviisU
ku^ da bilir, bahk da.
Gizlice, kisaca ovdiim; maksadim da hasetcilerin ah edis yell*
nin az csrnesini, hasetcilerin, onun hay&lini az dii$lemelerini sag-
Iamak.
2120. Ama hasetci, onun hayalini nerden bulacak? Fare deligimie
dudukusu mu irmzgamr?
Haset^iye gekn hayal, onun hayali degildir; onun ka?min kill-
djr o, yen! Ay degil.
Seni, be? duygudan, yedi gokten disarda overim bun; yaz hele
simdi: Dekuukiy one gecti,
Dekuukiy'nin itnambk etmek iizere urrhnu online gec,meal
* Tahiyyatta, temiz ki$ilere sdam verilir; biitiin peygambeiler,
tu'mden 6vulmu$ olur.
..
Ovii^lerin hepsi de birbirine kanimistir; sanki testilerdeki su-
lar, blr Iegene d5kulmu$liir.
Zati ovulen de bir tek kisiden fazla dcgiL . . Bu yUzden de bit
i Lin yollar, bir tek yol ancak
Bil ki her oviis, Tann isigma vanr; sekilleri, ?ahislari ovii^e
egretidir.
0vu$e layik otmayam kim ovebilir? Fakat bunu bilmeyettler,
sunu ■ bunu oviiyor samrlar da yol azitirlar.
Hani bir isik, bir divara vurur; o dxvar o isiga bir aractir an?
cak.
Derken gtfige, ashna kavustu mu. ona kapilan ki$i, vitirir Ay'i r '
oviisti de birakir.
2130- Yahut da bir Ay, bir kuyuya vurur, orda goruniir; adarn d*}
basird kuyuya eger, orda goriinen aksi ovmeye baslar
Bilgisizli^i Ay 'a yiiz tutmustur ama gercckte, Ay'i dvmededir o,|
Ovii$u Avadir, Ay in aksine degil ama ba^tarj ge^en olay, yan-
lis oldu mu, yapilan is de kufur olur-gider.
Ciinkii o ylgit er, kotuliikten yol azitmi^tir; Ay yukardadir; oy-
sa a^agida sanmistir.
Halk, $u giizdler yiizunden peri$an olmus gitmistir: on lar in ha- |
yallerine sehvetlenmistir de sonunda pieman olmustur.
Cunkii bit hay ale kar^i sehvetlenmistir de gercekten pek u*a-
ga du^mu^tiir,
144
Con lit nun bir hay ale akmasi, kit tin da br timer; o kanatla u^ar,
gcrcege agar sin.
Hayilo ^ehvetlendin mi, kanadin dokUUIr; topal kali rain, o
hayal de senden ka^ar-gider.
Boylesirie §ehvetlenme, kanadin i koru da o gonul ^eki? kana-
din, seni ccnnetlere iletsin.
Halk, kendini giizel yajiyor, zevk i^inde omiir siiriiyor samr
ama bir hayal ugruna kendi kanadim kendisi yolar-
2140. Bu ince i^i, bir ba?ka yerde anlatayim; miihlet ver banaj ha-
lim yok; bu yiizden de sustum,
ederin, Dekuukiy'iilii archaidan saf kurup ona uymalan
Dekuukiy, namaz kildirmak iizere onlann bniine gecti; o top-
lum, atlas bir kuma^a dGndii, Dekuukiy de o kuma^m smnasi ke-
slldi,
O padi^ahlar saf diiziip o imlii imama uydular,
* Tekbir getirmeye koyuldular da kurban gibi diinyadan c,i-
kip gittiler.
* A imam, tekbirin anlami budur; yani ey Tanri, senin tapm-
da kurban olduk biz demektir>
* Kurban keserken Allah u ekber der^in; kesilesi nefis, kur-
ban edilirken de bu sbz soyleuir.
* Beden IsmSH'e benzer, causa Halfl'dir sanki... Can, ulu b&
dene tekbir getirdi mi,
* Beden, sehvetlerden, hirslardan kurtulur, namaz da> Bismil-
iah'la kurban olur gider.
Kiyamette oldugu gibi Tann tapisnida saflar kurulur, sorgu-
ya-g6rgtiye giri^ilir.
Tann huzurunda gozyaslan dokerek ayakta durmak, kiyamet
gunti, dirihp ayaga kalkmaya benzer,
2 ISO. Tann, sana miihlet verdigim bunca zanian iginde ne kazan-
dm, ne getirdin bana. der.
* Omriinii neyle sona getirdin: verdighn nzik, giicii ■ kuvveti
neyle harcadin, yok" ettin?
Goziiniin ljigini nerde tiikettin; be^ duygunu nerde yiprattjn?
Goziinii, aklmi, kulagini, Ars'a ait biitiin kuwetlerini neye har-
cadin da $u diinyada neyi satin aid in?
Sana, ka?tma gibi, bel gibi el, ayak verdim; onlan sana ben
bagi^ladim; ne oldu onlar?
Tann tapisindan, bunun gibi derde dert katan yiiz binlerce
haberier gelir.
F. : 10
145
Kjyamdayken bu sbzlerden utann o kill, utucmdan iki btlj
*Jtan$tan ayakta durma gikii kaimazj riikuda, uta^ta* TaJ
n nin noksan stfatlardan an oldugunu soyler
Tekra r buyruk gelir, kaldir basim denir; halk ruku'dan dt
lanri sorularma Mr -bir cevap verir.
O utanan kul, riiku'dan has kaidinr; fakat o ham isli, ftcn ,
2160. Genevan gelir: Kaldir basm,, secdeden kalk da yaptikJ
nndan haber ver.
iistu^tt ^T daha UtaiWak ba5 kaldinr ama * lIan Bibi gene yii*j
Tann, gene kaldir basmi da sbyle der; kildan kila yamikjj
rim arasuTacagim senin. J*i>»*Jn (
Ayakta durmaya giicii kalmaz; TannW heybetli hitabi c*J
mm dagtemistir.
Bu agrr yiik yiizunden ka'deye vara; Tann hadi der, soy] J
anlat bakaiim, 7 *
Sana nlmet, verdim, siikriin neydi? Sermsye vermistim sana,
nam, karmi goster.
Kul selam verirken saga dbndCiriir basim; peygamberlere, J
ulu b$ilere selam verir;
k.i W^L^f^Y^* t r; bU m * k ^ e S*^ *** «**m da I
balcjfcta kaldi, kihmim de.
Saga selam vennwk, kiyamette, Tann'nm hesap aormasmdan
korkarak Peygamberlerden yardim difemeye, sefaat
fsterneyc i^areitu-
ordaSr 1 '^ 161 ' ^ TS ^ ntl ge ^ ti " gitti der]er; ^ re ^^ an,!
A bahti kotQ kisi, vakitsiz oten horo^un sen; var git, bir
bm; bizim de kanimiza girme,
2170 Ku], sol yana cevirir yiiziinu; hisimindan, akrabasmdan y.
dim isierj onlar da sua derkr ona.
A hocam, isleri onarana sen, kendin cevap ver; biz kimiz kl
Elim cek bizden.
Ne bu yandan, ne o yaiidan bir fare bulamaynica o earesiz i
Inn gonlii yiiz parga oJur,
Herkesten iimidini kesince iki dini de afar, duaya koyulur
A Tannm der, herkesten ilmidimi kestim; on de sensin so
da sen; sonunda Sana vanr her is.
m
Namazdaki bu giizeUm i$Arclleri gdr dc sonunda, kesin olarak
isin boyk? olacagini an la.
Nania* yumurtasiridairi civcivi ijikar; btr$ey ognenmemis kus
gibi >ere bas vump durma.
Dekuukxy'nln namazdayken batmak iizere butunan
btr gemtdekllerln feryatlantu dnjTaasi
Dekuukiy, o kiyida, imam olarak namaza durdu,
' O topluluk da onun ardmda durdufer. ■ t^te giizel bir topiu-
luk. i^te se^ilmif bir imam.
* Denizden, imdad ■ imdad sesi duyuldu da ansizm Dekuukiy-
nin gozii denize dii^tu.
::tS0. Dalgalar arasmda, kazftya ugrami^, belfiya du$mus r haMi kotii-
lesmis bir gemi g&rdti.
Hem geceydi, hero hava bulutluydu, hem dalgalar pek bfiytik-
tii... Bir yandan bu uc. karanlik, bir yandan bogulroa korkusu.
AzrSil gibi bir kasirgadir, kopmus^u; soldan, sagdan dalgalar
kabarrnadaydi.
Gemadekiler. korkudan bitmislerdi, feryatlari gbklere agma-
daydi.
FerySd ederek eUerini baslanna vuruyorlardi,.. Kafir r ozii te-
miz, hepsi de kendini Tann'ya vermi$ti.
Yiizlexce yaivans, yakari^la o zaman, Tann'ya candan ahid-
lerde bulunuyorlar, adaklar adryorlardi.
Yuzlerini, dmurlerinde bir kere bile kibieye fevirmeyenler,
ba^larim agmi^lar, secdeye kapanmi^lar, perperisan olmuslardi.
Oysa ki onlar, ewelce bu kulluktan fay da yok diyorlardi; sim-
diyse onda, ytizlerce yasayis bulmadaydilar.
Herkesten umit kesilmisti; ne dost kalmi$ti hatirda, ne dayji,
ne amca vardi ^irtik, ne baba, ana.
Zahid de, kotii kisi de, o anda takvS; sahibi olmustu; kbtu ki-
sinin can cekisme zamamndaki hali gibi hani.
2190. Ne soldan bir fare vard) onJaraj ne sagdan... Diizenler oldli
mii de, dua ^agi gelir -catar z^ti,
fiuaya, aglayip sizlanmaya koyulmuslardi; gokyiiiiins, onlar-
dan bir kara dumatidir r agnusti.
K Seytan da, o anda diismanligmdanj her birinin online fikip
bagirmadaydi; A kopege tapanlar, iste size iki illet:
K Qetin bir korku, ondan sonra da olumj a miifikirler, a iki
yiiz] uler; sonunda bu olacakti z&ti.
H7
* Kurtulduktan sonra gene gozleriniz kuiiir; sehvet iijin oz(|
bir $ey tan kesi I i r sink.
* Bir gun, tehlikede kaldiguuzi, Tanri'mn elinizi tuttugumij
unutursunuz; hatirmiza bile gelmez.
Bu ses, $eytan'dau gelir-durun fakat iyi kisinin kulagmdan
baska bir kulak duymaz ki.
O kutup olan, padisahlar padisahi olan, o anlik demzi k»]
silen Mustafa, dogru sbylemistir bfce:
* Bilgisizin, sonunda gorecegi seyi akillilar, onceden gSrurler,
t^lerin sonu, baslangicta bilinmez, goriinmez ama akdh, ijin
sonunu onceden gdriir, su^a batansa, en sonra gortir.
2200. Islerin onii gizlidir; fakat sonunu, akilh da apagik g6rUr; bil*
gisiz de.
A mate*, gizli seyi gormiiyorsan ihtiySti da sel alip gaturmed!
ya.
Ihtiyat dedigin nedir? Dtinya isine karsi kotfi zanda buJunmak; |
soluktan soluga ansizin gelebilecek belalan gormek.
fhtiyatli adairatt diifiincelerl
Hani soylerler ya; ansizjn bir arslan geldi, adamm birini kap-
ti, ormana gSttirdii.
G, arslan gotiiriirken ne dusilndiiyse a din ustasi, sen de onu
diisim,
Kaza, kader arslani, bizi £ekmis, gotiiriiyor; cammiz, i?lerle,
sanatlarla oyalanmakta.
Netekim halk da yoksulluktan o denli korkar ki; aci suyud
icine, bogazina dek dalrmstir herkes.
* O yoksullugu yaratandan korksalardi, yeryuziinde defineler,
hazineler bclirirdi onlara.
Hep si de gam korkusuyla gama batmjs; varligui pesine du$-
mils de yokluga daltxus.
Gemlnln kurtulmasiy^in Dekuukiy'nin duasi, jefSati
Dekuukiy, bu kiyameti goriincc merhameti costu, gozyasjarl I
ykmaya basladt.
2210. Y£rabbi dedi, onlann yaptiklanna bakma; ey lutfu bol padi-
sah r sen ellerini tut, kurtar onlan.
A eli denMere de ulasan, karadakilere de; bir ho? esenlikla
5 en onlan kiyiya ulastir.
A ebedt kerem sabibi, mcrlianwl nAhltil, kmu kisilcrden su
kotiiliJgii gldcr.
Ey bedSvaca yuzlereu %m vuivh, kliluk vixi-n\ ey ru^vet alma
iLm akil bagislayan, fikir ihsaii cuun,
Kula, hak etmeden bagi$;!urda bulunan; bizdcn biitUn bu kafir-
ligi, yanh? i^leri g6rdu|u halde bize ihsanlar eden,
A biiyiikler biiyugu, bizim buyiik-biiyuk suglarimwi, liitfunla
bagi^lamaya giiciin yeter senin.
Bk, iimitle, birsla kendimizi yaktik-yandirdik... Bu duayi
da senden ogrendik biz.
Bize dua ogretmenin, bdylesine bir karanlikta mum yakmanm
hakkiygin sen kurtar bunlan.
D anda, merhametli analar gibi bbylesine dua edip duruyordu.
Gozyaslan, iki goziinden de akiyor, o dua da, kendinde olma-
dan a^zmdan ^ikiyor, goge agiyerdu.
im. Kendinde oJmaksizm edilen dua, bamba^kadir; o du§, ada-
mill kendinden degildir; Qstiin, adalet sahibi Tann'mn sozudiir
dua.
O duayi Tann etmektedir; giinkii kendisi yokiur; o dua da
Tann'dandir, kabOl edili^i de Tann'dan.
Arada yaratik, vasita de|ildir; bedeiim de yalvanstan haberi
yoktur, eanin da.
* Tanri'mn merhametli, lutuf sShibi kullan, i^leri duztip kos-
mada, Tann huyuyla huylanmi^Iardir,
Acirlar, rii^vet olmaksizm yardjm ederler; getin durakta, sikm-
ti, gununde kullann yardimma ko^arlar,
Hadi a faelalara ugrayan, bu toplumu ara; bela gelip gatma-
dan bunlan bul, bu bulusu da ganimet say.
Genii, o gii^ii erin soluguyla kurtuldu; gemidekilerse kendi
^abalanyla kurtuldu samyorlardi,
Samyorlardi ki kendi kalian sekimne giiciiyle hiiner gosterdi
de hedefe bir ok atti,
Avda, tilkileri ayaklan kwrtanr da cndar> aldamrlar, kendileri-
ni, kuyruklan kurtardi samrlar,
Pusuda, cauimizi bu kurtardi diye kuyruklanni severler, kuy-
ruklanyla oynarlar.
2230. A tilki, ayagmi tajtau koru... A ag gozlii, ayak olmasa kuyru-
gun ne faydasi var?
Biz de tilkilere beuzeriz; ayaklanmiz uludur; bizi yuzlerce ^3-
^it 65 alistan onlar kurtanr.
148
ince - inee duzenlerimutse kuyruklarutma bdn/er; sola, saga
J oner, kuymklanmizta oynar- dururuz.
Zeydle Bekir sasirsin - kalsin diye deli Her getirmeye ugrasmz,
diizeniere has vururuz, boylece de kuymgumuzu sallariz.
Halkm bize, bizim i^lerimize $asinp kalmasmi istedik ya; hi-
lah1ik tamahina el attik demektir bu.
Boylece afsunla goniilJer elde edelim deriz de gukura dii$tu-
gumiizii hig gdrmeyiz.
A kaitaban, sen ^ukurdasm, kuyudasin; baskalannm bryikla-
nndan el $ek.
Giizel, hos bahceye ula? da, ondan sonra haJkm eteklerini tut,
Qek.
* A ddrdtin, be?in, altmm mahpushanesini yurd edinen, o ha-
pishaneye kapanan, ne de guinel yerin var; hadi, ba$kalarini da
yek oraya.
A esege kid olan esek^i gjbi e$egin ardina e$ dost oJmu$ kisi,
gitiel bir ttpiilecek yer bulmussun, bizi de gotur oraya.
2240. Sevgilinin kul lug u, sana el vemiedikten sour a, gonliiniin pi-
disahliga akmasi da nerden koptu - geldi sana?
Sen, halkin sana, aman, ne de hos demesi havasma kapilmis-
sin ama carunin boynuna da bir kiris baglamissin.
A tilki, birak $u diizen kuyrugunu; gonul sahibi erlere vakfet
gonliinu.
Arslaila sigimrsan kebabm eksik olmaz; a lilki, lese dojru
az kos.
A gdniil, sen, bir parca-bucuk gibi liimiine yoneiir gidersen,
o zaman Tann bakar sana,
* Tann, boyuna, biz goniile bakanz, sekle degil; sekil balgik
tir ancak demede.
Sen de, bende gondii var diyorsun; diyorsun ama gonii], Ar$ia
yiicesiridedir, a?agilarda, asagiliklarda degil.
Kara, bulamk balgikta da su vardir, meydanda bu ... Fakat c
suyla abdest alinamaz.
Sudur ama balciga alt olmustur; oyleyse gonliine, bu da go-
nutdiir deme.
* Gbniillerden de yiice olan go mil, abdalin, yahut pey gam ber-
lerin gonliidur.
2 250. O goniii, armmi?tir, baJeiktan an olmustur; artmi$, cosmu;
tur; her ise yarar artrk.
Ciiniii balcigi birakmistir, denize kavusmu$tur; baJcik zinda-
mndan kurtulmustur, denize kan^mtftir.
150
2260,
2270
Bir bak hele; bizim suyumuz, balgikta mihpus dlmujtur; ey
rnhinet dcnizi, sen ^ek bizi, su Lopraktan kurtar,
Deni?. der ki: Ben scni ken dime ^ekecegim «m;i sen, ben de
hp^ bir suyura diye laf etmedesin,
Scni benden mahrtira eden, kendi lafm... O zanni birak da
gel, da! bana.
Bulamk sitj denize gitmeyi ister ama balcik r suyun ayagmi tut-
mu^tur, geker de ^eker.
Ayagiui bal^igtn elinden kurtanrsa, bal^ik kupkuru kalir, o
da bagimsiz bir hale gelir.
Balcjktan suyu oskip kuvtarman nedir? Adeta senin mezeyle
an duru sarabi ^ekisin.
Bbylece diiuyada, ister mal olsun, mevki' olsun, ister ekmek;
Her biii, sana sarho$luk verir; bulamadm mi da sersemle^ir-
sfct,
Bu gam sersemligi, sunu belirtmededir: O elde edemedigm sey,
seni sarho? etmedeymis.
Bu istedigm seye, gerektiginden fazla dujme de sana iist ol-
masin, buyruk yiirutmesm.
Sen, ben de goniii sahibiyim, baskasma ihtiyacun yek, ula^-
tim diye ba§ gektin;
Hani bulamk suyun, ben suyum, nicin yardun arayacakmisjm
demesi gibi.
Bu bulastk seyi gdndl sandm sen; hasilt gonul ebJinden gon-
liiiiLj ayirdin.
Siit, bal sevdasma du^en $u goniiliin, o goniii olmasmi reva
gfiriir miisiin *en?
Siitiin, baltn giizelligi, goniiliin onlara . vurmasindan meydana
gelir; ber giizel seydeki guzellik, gbuulden belirir.
* Su halde gonuS cevherdir, ilemse afaz... Is boyle olunca
gonule. go'nliin gblgesi, maksat olur mu big?
Mala, mevkie asik olan goniii, ya bu topraga, bu kapkara suya
alt ofmustur;
Ya da hayallere kaptlmi^tir; o hayflilerin karanliklarinda,
dedi-kodu igin onlara tapar durur.
Goniii, o isik denizinden baskasi oJamaz... Goniii, hem Tan-
n'mn baktigt yer olsun, hem kor; naiimkiin degil.
GoniiL yuzbirJerce ileri giden^ ger*i kalan kisideki goniii degil-
dir; goniii, bir tek kiside butunnr: han^i erdir o, hangl er?
Sen gonul kesintilerini, gSniil kn*pmtjlaam birak, asil goniii
ara,.. Am da u gcMll kcsintileri de, o gdntll kmnulan da onufl
yiiztinden bir dag kesilsin,
Goniil, su varbk iilkesini kaplamis£;ir; luifundan, comer tligin-
den altin sacip duimadadir.
Alemdekilere, Tann selammdan esenlikler sacmadadir.
Kimin etegi saglamsa, kim etegini acmissa o ki?i elde eder o
goniit sacrsini.
Senin etegm, o yalvan$uidir, ondan aynlmayi?indir; kendino
gel de etegine o kotuliik tajlanm koyma-
Koyma da o ta^lar yuzundcn etegin yirtilmasm; eldeki geccr
akguyi kalp akgadan ayirtedesin.
Sen, gocuklar gibi altxn, giimii? sandtn da etegini, ?u diinya-
daki ia$larla doldurdun.
Fakat altin . gumus hayal ettigin seyler, ne altma benzer, no
gumiise... Onlar, gerceklik etegnri yirtti da gamin artti-gitti.
2280. AM, el atip eteklerini tutmadikca gocuklar, ta?in tas oldugu*
nu nerden gorecekler?
Insan, akilla pir olur, sa^in, sakalui agarmasiyla degil... Bu
bahta, bu umide bir kil bile sigmaz.
O toplulugun Dekuukiy'DJis dua etmealni, $*fniitte bulunmasnu
yeriade bulmayip U£up gitmesl, glzHHk perdesl ardinda
ylimesi, goriitimKt olmasa, Dekuulay'nln havaya nil
uctidar, yere mi ge^tiler diye sasmp kalmasi
O gemi kurtulup dilek yerine gelinceye dek de o cemaatin na-
mazi tamamlandi.
Onlann icine de bir hsiitidjr, du>tii; baba diyorlardi, aramiz-
daki bu munasebetsiz adam da kim?
Her bin, oburiine gizlice sdz soylemedeydi; fakat Dekuukiy'-
Bin arkasinda olduklanndan gorunrmiyorlardi.
Her bin de, ne gizli, ne gonulden, boyle bir dua etmedim ben.
diyordu,
Birisi, su unamimiz, dertlenmis de, gerekmeyen bir duada bu-
lunmusa benziyor dedi.
OburQ, a geroek dost dedi; bana da Gyle geliyor, oyle gbriintt-
yor.
O, kendblnin olmayaij i^Iere kansarun biri; gonlii darakti;
mutlak ihtlyar sahibinin dilegine kansti, fttrttz etti.
Dekuukry der ki: Bir gbreyim, o kerem s&hibi ne diyor diya*
ardima dOndiim,
152
2290. I^lerinden birini bile gWrtmcdim; hepsi de turn den, yerierin-
den gitmi^ler.
Ne sol da bir adam var, ne sagda; ne yukarda kimse var, ne
a^agtda. . Keskin gozum, onlann birini bile goi'emedi.
Sanki inciymi^Ier dt eriyip su olmu^Iar; ovada ne bir ayak iii
vardi, ne bir tpz,
sdlukta hepsi de, Tann kubbelerine girdller... Hangi bahce-
ye gitti o siirii acaba?
Tann, bu toplulugu nasd orttii gozilmiizden diye ^a^irdim -
kaldim,
Bahklar, denizin dalgalan arasindan nasil suya dalarlar da yi-
terlerse, onlar da Dekuukiy'nin goziinden oyle yittiler, gizlenip git-
tiler.
O er, yillarca onlann bzlemini ^ekti; e>mrii boyunca onlann
sevgisiyle gozya^i doktii.
Sen dersin ki: Tann eri, Tann'ya ula^mi^ken nasil olur da
gene insam arar?
A fil&n, sen onlan ins an gordiin, can gbrmedin; iste bu jfiiz-
den de burada e?ek, balgiga saplamr-kahr.
A ham kisi, i?te bu ytizdendir ki is, yikildi - gittl; giinkii avam
gibi onlan insan gordvin.
2300, Hani lanetlenmis ?eytan, ben ate^tenim, Adem topraktan de-
mist! ya; sen de onun gBrdugtinii gordiin,
Seytana layik olan gfizii, bir soluk yum; ne vakte dek $ekil go-
recek, sfiret seyredeceksin, ne vakte dek, nc vakte dek?
Ey Dekuukiy, irmak gibi yasJar d5ken gd^lednle ara onlan;
kendine gel, iimfdini kesme.
Kendine gel, ara; aramak devletin diregidir; gonliine gelen
her genislik, bir sikintiya baghdir, bir sikintidan sonradir.
Diinyadaki biitiin i^leri birak da iiveyk kusu gibi canla - basla
ku ■ ku, nerde, nerde diye dur,
* A perde ardmda kalan, <iuna iyi bak; Tann, kabul ederim
vaadini, duaya bagiadi.
Kimin gonlii illetlerden armmi|sa, onun duasi, ululuk sahibi-
ne dek gider.
Gene, esenlik ona, Davud'un zamanmdald kazanc zahmetine
du>medeu p sdcrfmadan., heJal ruak dileyenln hLkayeslne
dona?, duasmln kabul edlh>i
O hikayeyi hatirladim; o yoksul, gece ■ giinduz feryad eder du-
rur.
153
'■ f
Aviamnadan, zahmet ^ekmeden, kazanmadan, bir yere gjtme-
den helal nzik isterdi Tann'dan.
Bundan once de onun bazi hallerini soyledik; fakat araya
ba$ka $eyler girdi; hikaye de be? kat ortiiyle ortiildii.
2310- §imdi, nereye kacti - gitti, Tann'nm iistiinluk bulutundan na-
si! hikmet yagmuru yagdi; onu soyleyelim.
Okiizun sahibi, onu gordii de a karanhkta okiiziimu a$iran de-
di, bc-rclusun" bana.
Neden dkuziimu kesti* a ahmakj a diizenbaz, soyle, insafa
Adam dedi kii Ben TamVdan nzik istiyordum; kibleyi, yalva-
risjanmla beziyordum.
Nice zamandan beri edip durdugum dua kabul edildi; o %m
nim nzkimda, kestim - gitti; iste cevabi.
O ofkeyle geidi, yakasma yapi$ti; yiiziine de kuwetlice birkac
yumruk atti.
Iki hasmm da, eseidik ona Davud'a gitmes!
Gel a zaiim ahmak diye ceke - suriiye David Peygamber'in ta-
pisina gdturdii onu.
Soguk delili birak a azgm; aklini ba$ina al da kendine gel.
Bu spyledigin de ne, ne bicim dua bu? A edepsiz, alemi bana
da giildiirme, kendlne de diyordu.
Adam, ten dedi, Allah's dualar etmisim; bu yalvansta pek cok
kan yutmu^um,
2320. lyice biliyorum ki dua kabul edildi; a sdze inanmayan; sen var K
hangi ta$ pekse, ona vur basuu.
Okiizun sahibi, s Miislumanlar dedi; buraya geKp toplama
da 5U asagdik herifin soyledigi herzeleri duyun,
A MusJumanlar, dua, benim malimi nasil onun edcr? Tann icii
soy ley in.
1$ boyle olsaydi biitun alem, bir dua ile mal ~ miilk sabibi
olurdu.
Boyle olsaydi kor dilenciler, yticelirler, bey kesilirlerdi.
Gece-giinduz dua ederler, Tann'yi o verier, yalvanrlar - yaka
nrlar, ey Tann, sen bize mal ver derlerdi,
A kapah kapdan, cbaulmez: baglan aean; sen vermezsen ki
secikler vermez; sen sti dugumii $az diye yalvanrlardi.
Korlerin kazanc yurdu yalvanstir, sizlamstir ama bagistan da,.
bir dilim ekmekten baska birsey gefmez ellerine.
154
Ha Ik, bu Miisliiman dogru soyliiyor dedi: *u duft sutan, zftlim
bir ndam.
Bu dua, adamini mal - miilk sahibi ctmeye sebep ml olur hi<,?
Bumi da seriat olarak kitn dizmis ipJige, kim vermis bu hiikniu?
2330. Ahmla, bagi$la, yahnt vasiyetle, vei^iyle, yahut da buna ben-
zer bir^eyle bir mal, senin olur.
Hangi defterde yazdi bu yeni $enat? Ya okiizu geri ver, ya da
hapsa git,
Oysa, yiiziinu goge kaldirdi; bkim olayimizi senden baskasi
bilmez dedi.
O duayi benim gonlume sen verdin; gonliimde yiizlerce iimit
parlattm,
O duayj bos yere etmiyordum ya; YQsuf gibi ben de ruyalar
gormu^tum.
Yusuf, gune^in, yddizlann, kendisine karsj kullar gibi seede
ettigini g6rmu5tu.
O gercek ruyaya dayanci vaidi; kuyuda da ancak onun cik-
masmi arayip bekliyordu, ziiidanda da.
Ona dayandigi, giivendigi icin kulluktan da gamlanmiyordu,
az ^ok kinanmadan da.
Ruyasina giiveniyordu o; mum gibi oniindc parity or, oniinii ay-
dmlatiyordu o ruya.
* Yusuf 'u kuyuya attjklan zaman, Allah'tan ses geldi knla-
gma:
2340. By yigit, sen bir giin padisah olur sun da bu eefayi, onlarm
yiizlerine siirersin.
Bu sesin sesleneni goze gorunmiiyordu ama gdniil, beiirti sin-
den soyleyeni tanidi'.
Bu sesten eaua, birguc.bir rahatlik; bir dayah^. gelmedeydi,
Bu ulu se&ten kuyu, ona bir gill bahcesi, bir meclis kesildi;
ate?in, Halil'e giil bahfesi olusu gibi hani,
Bu ses duyduktan sonra ne cesit cefa gelirse gdtein; o giicle -
o kuwetle kabul ediyor, ne^eyle dayamyordu.
* Netekim o "Elestii" sesinin tadi da. her inanamn gonliinde,
ta kiyamete dek durur.
Bu yiizden de onlar, ne belalara itiraz ederler; ne Tanri'mn,
yap, yapma buvrugundan sikilirlar.
* Atilik tadi veren buyruk lokmasmi bile giilbes^ker gibi yer-
ler, sindirirler.
Fakat Tanrj'ya guvenmemis kisi, giilbeseker yese, inkan yii-
ziinden aci gelir ona da kusar.
ISS
"Elest" gunlindc bir ruya goren kisi, ibadctlcr yohmda sar-
hos olur - gider de,
23SO, Bu guvali, sarnos deve gibi, yorumlamadan, zanbra, siiphelcre
diismeden, usanmadan eeker - goturiir.
Gercekleyisinin kdpiigu, agzinm gevresinde, onun sarhoslugu-
na, gonliiniin yanikligina tamklik eder.
Deve, kuvvetleriir de erkek arslana doner; agir yilkun altm-
da, az yer, az iger artik.
Di$i deve istegiyle ylizlerce yokluk, onun goziine bir kil gibi
gdruniir.
Fakat "Blest" meclisinde boyle bir ruya gSrmeyen, bu diinya-
da me kul olur, ne dHegini, Hakk'a verir.
Kul olsa bile gdnlundeki i$killer yuziiriden, yttz gonlillu olur;
bir zaman siikretse, bir yd $ikayete koyulur.
Din yolunda, tarn inanca ermeyerek, ytizlerce iskllle, bir adim
ileriye atar, derken bir adim da geriler-
* Bunu anlatmak, borcum olsun ama hele simdi dur... Tez
anlamak istiyorsan "Elem nesrah" suiesinden duy,
Ciinkii bu anlami anlatmaya kalksam, ne kiyisi vardir, ne
sonu... Yiirti, esegi, 6kiiziinu dava edene dogru siir.
Okiizii alan, Yarabbi dedi, bu sue yiiziinden, bu azgin ki$i, ba.-
na kor dedi; bu ne iblisgesine bir kiyaslama.
2360, Ben, ne vakit korcesine dua ettim? Tann'dan ba$ka kirne ei t
avuc actira?
Kor, bilgisizli^inden, halktan bir$ey umar; bense sen den uma-
nm; ciinkii her giic, senin lutfunla kofaylasir.
beni kor. saydi ama asil kendisi kor; giinku eandan yalvarv r
sum, oziimiin temizligini gormedi,
* Benim su kdrliigum, ask korliigu; a Hasan, bir$eyi seversen
o sevgi, seni kor eder, sagir eder denims ya; bu, o koriuk iste,
Tann'dan baskasma karsi korum, fakat Tann'ya goziim acik...
Ask da bumi ister; bunu diler.
Yarabbi, sen g6riiyorsun f sen de beni kdrlere katmaj a gev-
resinde dbniilen, senin lutfunun gevresinde donmedeyim ben,
* Hani Yusuf-i Siddryk'a ruya gfisterdin de o ruyanm cevi
sinde dondii - dolasti ya;
Bana da lutfun bir ruya gdsterdi; o sonsuz duam, oyun de*
gildi elbet.
Halk, benim sirianrni bilmez; sozlerimi hezeyan samr.
Haklan da var; gizli seyleri, geregi gibi bilen, ayiplari Srten.
Tann'dan baska gayb simm kirn biiir?
156
2370, Hasmi, ona yiizlinu bana don dur dc dofitti suyle amca dcdi;
nc diyc yuziinii goge tut tun?
^ildmyor musun ki bbyle yanbs isler yapiyorsun; asktan ISflar
ediyorsun, yakmliktan sozler aciyorsun?
Gonlii obnus bir bin sen; hangi yuzle yii^iinu goklere tutuyor-
sun?
Bu olay yiizxinden goklere bir gurultiidur, dii^tii; o Mlislumansa
yuziinii yere koymu$,
Tanom diyordu; beni rezil etme; kGtiiysem bile simnu agma.
Sen de biliyorsun ki uzun gecelerde, yiizlerce yalvansla bep
seni gagirdim. 1
Halka karsi bunun degeri olmasa bile sana karsi, aydm bir
mum gibidir bu.
EsenlLk oiui, DavAdW ikl hasmi da dlnlemest ve
davaUjn sorguya gekmesi
Derken Davud Peygamber di^an gikti; ne var, ne oluyor dedi.
Davaci, ey Allah'm Peygamberl dedi, adalet isterim; 6kuzQm,
bunun evine girdi.
O da okuziimii kesti; sor ona, bkuziimU nifin kesti; anlatsin,
2380. Davud, davaliya a kerem sahibi dedi, sana haram olan mail
ne diye telef ettin?
Kendine gel, sagma-sapan soyJenme, delil getir de dava go-
riiliip bitsin,
Adam, ey Davud dedi, tam yedi yil, gece-giindiiz dua ettim,
istedim.
Tann'ya, Tannin dedim, sikmtisiz, galisip gabalamadan helal
bir nzik ver bana.
Erkek de feryadimi duymustur, bilir, kadm da... Hatta go-
cuklar bile bu olayi anlatnlar.
Kime istersen sor da i^kencesiz, bir zarar g6rmeden haber
vci'sin sana,
Halka hem afik sor, bem gizli, bu yamali huka giyen ne di-
yordu de.
Bunca duadan, feryattan sonra ansizui,
Goziim karardi; fakat lokma yuziinden degil, duam kabul ol-
du diye sevincimden,
O gizli seyleri bilen duami duydu diye sukretmek iizere tut-
tum, o okiizii kestim.
157
DAvud'iui, esenHk ona, fikiizil kea nit.
haksiz olduguna hukmetmcsl
2390, Davud dedi fci: Bu lailan yika, ant; bu davada serfata uygun
bir denbn varsa onu soyle,
Reva goriir miisiln ki delllsiz hukum vereyim de ^ehirde asi!-
siz bir gelenek ieadedeyim?
Amca, kazanc eide etmeyi de ekin efonek bil; tipki ona benzer
kazanc; ekmezsen biten ekin, senin malm olamaz.
Bunu kim bagisladi sana; satin mi aldin, yoksa mlrasa mi kon-
dun? Ekine nasi! s&hip olabilirsiu; sen mi ektin yoksa?
Sen, ancak ektigun bicebilirsin, o senin mahndir; yoksa zulmel-
tigin dosdogru meydana cikar.
Yiirii, bu Musliimanm mahm ver, egri ■ biigrii laf etme; badi
git, borc,ara, temelsiz seye diisme.
Adam, padisahim dedi, sitem edenler ne soyliiyorlarsa sen de
onu soyliiyorsun ha.
Adanun, esenlik ona, DavOd'un hiikmiinden aglayip sidamas!
Secdeye kapandi da ey yamp yakiitnijlan bilen dedi, o yaluni
Davud'un gonliine de sal.
Gonliimde ne varsa Davud 'un gonliine de onu ver; a benim
lutuf sahibi Tanrim, ona benim gonliirae sen ver din.
Bu sozleri soyledi de hay-haylarla agiamaya koyuldu; oyle-
sine agladi ki Davud'un yiiregi yerinden oynadi.
2400. Ey bkiizunu isteyen dedi, bugun git, bu davayi bugun birak,
bana miihlet ver.
Halvet yerime gideyim, namaza durayim da bu halleri, sir-
lari bilene sorayim.
* Namazda Rabblme yonelirim; goziim namazda isiklamr; bu,
huyumdur benim,
Namazda can pencerem, ankkla agilir; Tann mektubu, arac-
siz gelir de gelir.
Tann mektubu, Tann yagnmru, Tann i^igi, maderumden kay-
nar, cosar da penceremden evime vurur.
Pencercsiz ev cehennemdir; dinin temeli, pencere acmaktir
a kuk
Her onnana az kazma vur; gel de pencere acmak icin kazma
salla; hadi.
Yoksa bilmiyor musun ki giine$m isigi, 5niinde engel olmayan,
disarda bulunan gunesten gelir, onun vuru^undan belirir.
158
* Bu guoc$m ifigim, sen dc hillnjn hi Jiuyv;m da goriir; peki
"Insan ogullanm yiiccluik" dcumcsinin sehtihl r iC ?
Ben, xsiklara tatmis bir gunesim, hfitta kejidimi i^iktan avu
dedemiyorum,
^10. Namaz kdmaya, o yalnjdik yurduna gidi$im de haika yol tlg-
retmek. icindir.
* Bu diinya dogrulsun djye adimi egri - btigrii atanm, "Sava^
dtizendir" soziiniin anlami da budur iste.
DAvOd, bu si dan dbker - sacardi; sir denizinde toz kopanrdi
ya; fakat izin yoktu.
Onun icin Davud, bu ce^it soylemekte, Iialkin akliru, fikrini
yakmaya kalkjsmaktaydi.
Dcrken birisi, ardindan etegim cekti de, birliginde hie ^iip-
hem yok dedi.
Bavi&d, bunun iizerine kendisine geldi; sozli kisa kesti; du-
dagun yumdu; yalmzhk yurduna gitti.
Gereegfn bellrmest f^ui DSvyd'un halvet yurduna glrmesi
Kapjyj 6rttu, tezce gitti, mihraba kostu, duanm kabul c<liU
digi yere yoneldi,
Tann, ne gosterdiyse tarn olarak gosterdi ona; 6c aluiacak
kimdir, anladi.
Ertesi giinii hasmilar geldiler, Davud Peygamber'in onunde
dizildiler.
Oylece o bastan gefjen tekrarlandi; davaci tezce, gene sozleri-
ni soyledi; bircok kotii liflar etti.
IMvud'uu, okik sahiblnitt akyhJne hUlrfim vermes!, «en o tfkiizdet*
vaagec demesi, fikiiz sahtblnln de, esenJik ona, Davud'u kmamasi
2420. Davud, okiiz sahibine, sus, yurii, vazge^ bu i^ten; bu Milalu-
mana 6kiizuriu helal et dedi.
A yigit, modern ki Tann, senin gizli seylerini orttii; sen de wk
artik da Tann 'run gizli jeyleri ortmesine ^iikret.
Adam, eyyahlar olsun dedi; bu ne bigim Mkum, bu na^il ada~
let? Benim icin yeni seriat mi meydana getiriyorsun?
Adaletinin unii iiylesine yayildi ki yeryiiziinu de c- guzelim ko-
ku burUdii, gokyiiziinii de.
Fakat bana edilen bu kotQluk, kor kopekJere bile edilmedi; bu
zuliim tasi da yardi, degi da-
Halka karsi bu gesit sozler soyliiyor, haydin diyordu, geiin,
f zultim cagi fimdi, gelin.
159
Davtid'un, Bkilx s&hlbtue, buttin mahnu inUlkliiiii
bu adama ver djye hukmetmesi
Ondan sonra Davfid ona, a inatci dedi, tez, biitun iflalnu ona
bagisla.
Yoksa ism fena olur; sana soyliiyomm i$te, yaptigm biitun kti-
tiiliikler, zuliimler meydana cikar.
Adam ba^ina toprsk sacli, elbisesini yirtti; her solukta zulmil
arttiriyorsun dedl.
Eir Kamaii daha bu ee$it k6tti sozler soyledi.,, Derken Davud,
tekrar tapisina cagirdi onu,
2430, Dedi ki: Yurii, a bahti kor ki^i, talihin yokmuj; karanlik,
azar-azar bastirdi gitti.
Senin gibi bir esege cer-^tfp vermek, saman sunmak bile ya<
zik; oyle oldugu halde sen, hala bas- k6?eyi gfoetiyorsun.
Yiirii; ogullann da, e?in de omm kulu kblesi oldu; bundan..
fazla s6z soyleme.
Adam, bu sozii duyunca iki eliyle gogsiine tas vurmaya, bilgi-
sizliginden yukan - a$agi ko$maya koyuldu.
Halk da, a da mm icmdekini bllmediginden, onunla beraber Da
vud'u kinamaya giristi.
Saman copU gibi havaya kapilmis kisi, zulmedenle zulum g5-
reni nerden ayird edecek?
Zulmedeni zulum gOrenden o kisi ayird edebilir ki o, gok zft*
Jim nefsinin ba^im kesmi^tir.
Yuksa icindeki zalim nefse altolan kisi, dclilikten her mazl
ma dttsman olur.
Kbpek, boyuna yoksula saldinr; giicii yettikce yoksulu isinr,
yaralar.
Utanmak, arslanin harcidir, kopegin degll; sunu bil ki arslan,
kom?uIarmdan av kapmaz,
2440. Zulmedene tapan kisilerin heps! de pusudan c,ikip k6pekg£-
sine Davud'a saldirdilar.
O topluluk, yiizlerini Davud'a c^virdiler de, ey secilmis pe;
gamber dediler, ey bizi esirgeyen,
Bu sana yakismaz, apacik zuliim bu; bir sugsuzu, higbir sm
yokken kabrettin,
Gizll §eyi a$iga vurmak, biitiin delilkrl 9urUlmek uzere
DavAd'ua, csenlik ona, halki ovaya ^agirmasi
Davud. dostlar dedi, bu adamm gizli tuttugu snnui agiga cik-
masi zamani geldi.
160
H^'piiii* kalkin da disan v'^Iiitj; ^ikahm du gf/.li geyi an-
layaJnn.
Fiian ovada bir aga^ vardir; dallan ^oklur, giirdiir, birbirinc
biti^mi^tir.
Adamakilh bir otag yeridir alti; yalnu onun kokiinden kan
kokusu duyuyorum ben,
O giizelim agacm kokiinde kan ^?ar; bu bahti kulsuz ki^i, efen-
disini oldiirmii?.
$imdiye dek Tann'mu hilmi r onu gizledi; sonunda ?u kalta-
banm ^iikretmeyisi,
* Efendisinin golugunu - ^ocugunu, ne nevruzlardaj ne bayram-
larda, goriip gozeimemesi,
2450, O aziksizlan bir lokmayla oJsun ^ramamasi, eski haklan ak-
hna bile getirmemesi o sjrn aciga vurdu.
Bu lanetleumi? adam. ?imdi de bir 6kiX7. jctn, onun oglunu yer-
den yere ^almada.
Allah sucunu orfmedeydi; fakat kendbi, kendi eliyle sugunmi
perdesini kaldirdi.
Kafir de, kbtuluk eden ki^i de, ?u kcitiilukle]' aleminde, kendi
perdesini, kendi eliyle yirtar.
Zuliim, can sivlannda Ortuliiyken zalim, tutar da insanlarin
oniine serer onu.
Bakui, goriin der, boynuzlanm var benim... Cehennem okii-
ziinii, apacik seyredin.
* Zulmedenln ell-ayagi, dunyada da dile gelir de
zulmedene kar.^i tamklik eder
Elirii ayagS, i^inde sakh oJan ?eye, bu diinyada da taniklik
eder.
igin, inancnu soyle, gizleme diye bir memur gibi ba$ina di-
kmr.
Hele kizgm zamanmda, soylenmeye ba5iadigin an da, sir r mi,
kildan kila ortaya koyar.
Zuliim, cefa, bir memur gibi ba^ma dikilir de hadi der, ey el,
ey ayak, beni a^xga cikar.
2460, Gizledi^in $eyin tamkligi, hele co?up kapiirdugun, kizip 6c al-
maya kalfcistigin zaman, gemi elinden ahr-gider.
§u halde, sir bayragim ovalara dikmen icln ba^ina memurlar
diken,
Mabcser giiniinde de surmi yaymak icin baska memurlar di-
ker basina; o memurlan yaxatmaya da giicii yeter onun.
U
16!
Azuliimle. kinle kminmis, bihnmis ki$i, zati mayan ortada, tl
niga hacet yok.
KStiihikte tamrimana, biJinmene ne h&cer; zaii atesli igint hdJ
kes biliyor.
Nefesin, her solukta yiizlere kmlcim sjgratmada; goriin bfnll
cehennemhk biriyira ben deraede;
Ate? in parca - bucuguyum, tumume gitmedeyim; 151k degiliiri
ki Tann tapisma gideyim diye ozunii yaymada.
Hani o gercegi tammayan zalim gibi... Bir okuz icin bunco]
dtizene gjristi.
Oysa ki efendisinden yiizlercc okiiz, yiizlerce deve elde etmi(|
ti o; iste ncfis budur a babam, kes Si ondan.
Bu zalim, bir gun bile Tann J ya kar$i aglayrp sizlamadi; dei«J
k bir kerc bile Y a rabbi demedi.
2470, Tannm, du$mammi ho$nudet; ben ona ziyan verdiysem scj
fay da ver diye duS etmedi,
Yanlislikla adam oldiirdursem diyetini vermek, yakinianrfi4|
dii$er; camma en yakin olan da "Blest" giiniinden beri sensin dr
medi.
A Mr can, sen, tdvbe etsin diye ona inci verirsin de o, santl
ta$ bile vermez; iste nefsin insafi budur.
Hation disan $dap o agacin altuia gitmesi
Halk, disarj crkip agaca dogrii giderken Davud, once dedi,
ellerini sikica, ardma baglayin da,
Sucunu meydana cikarayim; ad£Iet bayragou ovaya dikeyijm,
Ondan sonra da ona, a kopek dedi, sen bu adamm atasmi 61- 1
diirdiin; sen bir kblesin, bu yiizden efendini oldurdiin.
Kadinm da onun cariyesiydi; o da boyle bir efendiye cefadt !
bulundu,
Efendini dldiirdun, malmi aldm; Tann, onun halini acikladi
bana,
diir,
Ondan dogan erkek, disi; biitun gocuklar, mJrascinm miilk&
Sen de kolesin; biitikt kazancm onun miilkii... Sertat istedin
degil mi? Iste sana serial; al da yiirii bakahm.
24SO. Efendini, z&n - zan aglataxak oldurdiin buracikta; efendin Sfwl
na, yapma, etme diyordu burda.
Korkunc bir hayaT gordun de tezce bicagi da topraga gomdun.
Efendmln ba$ryla bicak, iste surada gomUlu... Hadi kazm, esin
surasini.
m
Ilu kopegin adi da bigugm ibtUndei ywili f',|L-nt!isiiit> btiylf
bir diizcn kurdu, boyk' bir Jtoullilk ctll bu
Topragi e^tilcr; yeidc o bj^ji^i dn [nililiiljii', basi d&.
vakiL halk i^inde bir gurulliuliiv, koptu,.. Her biri bdinJcn
lain Fi arm j kopardi.
Ondan sonra okuzii kesenu gel a a da lei tsreyen dedi Davud,
^u yuz.ii karadan 6'ciinii al.
Esenlik ona, DSvud'un, ona dclil gosterdikten
soiura o katthyt kisas olaiak oldikmesl
Davud, o bi^akla adam in bldlirulmesini buyurdu; onun duze-
tii, Tann bilgisinden nasil kurtarsin onu?
* Tanri'mn hilrni, bir banian zalimi birakir araa zuliimde bad-
dini asti mi da koliiliigu belirtir.
Kan uyumaz; goklere onu ara$Urmak, zoru $ozmek hevesi
diiser,
2490. * Ceza giinuniin Rabbinin adaleti^ ?unun - bunun gonlunden
bas gbsterir.
Giil bah^esindon guller, tarladan ekinler fifkmr gibi filan ne
oldu, b&li nedir, kirn oldurdU onu du$Qnceleri goniillerde biter,
akiJlardaii hskxnr.
ara^tir malar, goniil kaziniilan, olaydan bahsedij, kanin
kaynamasidir i^te.
Onun sutji aci|a vurulunca, yaptigi i$ meydana gikuica Davud'
un da mucizesi gSmldii, $ohreti iki kat fazla)a?ti.
Hal kin hepsi de ba$ acti, secdelere kapanmaya koyuldu.
Biz, anadan dogma kormiisiiz diyorlardi; sondyn ytizkree ?a-
^ilacak ^ey g6rmii$tuk.
fr Tas, goz gore ■ gore sana kar$i dile geldi, konu^tu seninle;
Talut'un maiyctinde savasmak i^in al beni dedi.
Sen, bir sapanla, iic tasla . gefdin, ortaya ciktm da yiizbinler-
ce kisiyi birbirine kattm.
Ta^lann, yiizbinlerce pargaya aynldi; her parcasi, bir ddsma^
run kanim igti.
* Demir senin elinde mum gibi yumu^adi, o demirden zirh
yaptin; bunu herkes bildi.
2500. ** Daglar, sana karsi siikreden risaleler oldu; seninle beraber,
okuyan adam gibi Zebfir okudu.
Yiizbinlerce goniil gozfi acild* da solugunla, gSrulmeyen gizli
seyler, goriildii, ortaya 51k ti.
163
1
Fakat bu, hepsinden t\v kuweili; dirlik bagishimndasin, li
bagis.ii) da siiriip gidiyor.
Biitiin mucizelerin cam bu zati; ciinkii bu raucize, olu'ye oliinl
siiz bir can bagislamada.
* Zalim., oldiiruldu de bir diinya dirilige karustu; herkes, yo
niden Tannya kul cjdu.
Insanm nefsi, dkiizimu dsva eden kanliya better, bu okiizii
kesense, akildir; Davud:, Tann me&abesindcdir, yahut,
Tann nalbl olan $eyhtlr. Zalim, ornin yardunryla
oldiirtilebilir, insan, onuu htmmetiyle cab^madan
zengln olur, rmk elde eder
Nefsini oldiir de diinyayi clirilt. .. 0, eferidismi bldurmustur, s
onu kendine kul-kole et.
Okiizii davit eden, nefsindir; o, ken 3. is in i efendi yapnnstir, ulu
sanmislir; kendine geh
Okiizii kesense akhndir sen in; yurii, beden okiizii nii kesenl
inkar etme,
Akil tutsaktn, boy una Tann- dan zahrnetslz, tabak - tabak n\>
met ister, rmk diler.
Zabjmetsiz nzik neye baghd)r? Kotiiliiguri temeli oJan okiizll
dldiirmeye bagls.
2510: Nefis, benim okiiiiimii nasil oldu da oldiirdiin der; ciinkii nu-
lls okiizii, bedenin seklidir, suretidir.
Efendinin oglu olan akil, aziksiz kalmi$ da kanb nefis, efendi
olmus, uyulart kisi kesilmis.
Zahroetsiz nzik nedir; biliyor mu&un? Canlar gidasi, peygam-
berlerin nziklan.
Fakat bun Jan elde etmek, okiizii kesmeye bagli; a yerleri ka<
zip define arayan ki$i, define okliziin iginde; bunu boyie bih
* Dun gece, biraz birsey yemistim; yemeseydim .soz yularmrj
.anlayismin eline tam verirdim,
Ama dun birsey yedim demem de masal; her ne geliyorsa,
gizlilik evioden geltyor.
Giizel gozlulerden cilvelenmeyi ogrendiysek ne diye gbzumuzu;
sebeplere diktik?
Sebeplerin de ba?ka sebepleri var; sen sebebe bakma da ons
bak
* Peygamberler, sebepleri gidermek icin geldiler; mutizelerinifl
tS Zuhal yildizma ilettiier.
164
•
s^btipsiz olarak deni^i yardrfor; dtmedcri bu|4ay y*8«»i buldu<
lap.
2520. * Onlanu cabasi ytiziiftden kumbn ml kt-'sildi; koginirs tiiyli-
nii cektiler mi, ibrisim oldu.
s Goriinxiste yoksul olanin ijSliiMfltigu, Ebu-Lt;heb'in fietakini
bildiren Kuran, ba^langi^tan sona dek, hep sebepleri gidermok
igindir.
* EbSbil ku^lan iki u? m 3t * r > a £ ir Habe? ordusunn knar
Sje^irir.
* Yiizlerce u^an ku^lann taslari, filler! delik ■ desik edcr.
s Kesilmi? bogaz, yerinden sicrasin da kamna bula^andaa ka-
mni istesin.
Boylece Kuran, banian gicindan la scrnuna dek, tiimden it'bep-
leri giderir vessel am,
Fakat bunlan aulamak, isleri u^atip duran akhn harci degii-
dir; kulluk et de sana a^ilsm.
* Felsefeci, akilta anla^ihr seylerc baglannustir; temiz klfiyse
aklm aklmi binek edinmistir.
Aklmxn akil i£tir, aklmsa kabuk.., Fakat liayvamn mfdesi, bo-
yuna kabuk arar, deri aktarir.
2530, t^ arayan, 6z isteyene kabuktan, deriden yiizlerce defa usati-
misur; ig, temizlere helaldir, temi^lere helal.
Kabuk olan akil, yiizlerce del it gosterse bile Akl-i - Kiill, adam
akilli inanmadikca hig adun mi atar?
Akil bastan basa defterleri karartir; akhn akhysa gbgiiri do-
lay lannj Ay 'la doldurur.
Karanliktan, akhktan gecmistir o; Ay 'nun isigi gonlii de isi-
tir, earn da.
w Bu karamn, bu akm bir degeri varsa bile, gene bir ytfebs
gibi par lay an o Kadir Gecesinden elde etmi^tir o degeri.
Dagarcigni, kesenin degeri, altindandir; alunsiz dagarcigm. kc-
senin hicbir degeri yoktur.
Netekim bedenin degeri de candandir; can in degeriyse sevpi-
linin as^mdan.
* Can, l^iksiz da diri olsaydi big kafirlere Tann, "Glutei" der
rniydi?
Hadi hemen sijyle ki soz, arknn acsui da bizden sonra yliz
yillar boyunca aksin - dursun.
Her devirde soz soy ley en bulunur; evet; fakat gecmi^lerin soz-
leri, stiz soyleyene yardim eder.
165
2540. * A siikredcn ki^i, Tevrat, incil, 2ebun da Km'an'in dcgni-
Ii4guna tanik degil mi?
Zahmetslz, sayasiz nzik ara da Cebrail, cennetien elma gciir-
sin sana.
Hatta cennetin sahibinden, bahcivanm bas agrisim gekmedcn
ekin ekme zahmctine katlanmadan bir nzik efde edersin.
Ciinkti ekmekteki fayda da onun vergisidir; dilerse bu fayda
yi aracsiz da verir sana,
Gizli tad, ekmegin sekl], bir sofraya bcnzer; sofrastz ekfajj
yejmekse erenin harcidir!
Cahsjp ^abalamakla can gidasirii nerden elde edeceksin? OfaJa
aiicak, senin Davfid'un olan ?eyhin adaleti bagi^lar sana.
Nefis, seyhe uydugiinu, seyhle beraber adim attigim gSrdii rfl
dialer ini sikar da zorla buyrugunun altina girer.
oktiz sabibi de, D£vudim sozunii anlayinca buyruk altina
girdi hani.
$eyh dostun oldu mu, akil, o vakit kopek jnefsine, avda usf
olur,
* Netis, yuzlerce guciivle, kuvvetiyle, yikierce huneriyle, ma-
rifetiyle bir ejderhadir; $eyhin yuzunii bir zurnriit gibi ona gos-
terir.
2550. Okik sahib ini alt etmek, arik bir hale getirmek istiyorsan
eSekleri bizladigm gibi biz la, o yam. dogru stir a nobran,
Allah velisine yakla$ti mi, o yiiz arsinhk dili kisalir - gider,
Yi)z dili vardir, her dilinde yiiz gesit Janet vardir onun; dtizeni, \
masah anlatilamaz ki.
Nefis okiizunu dava eden, acik bir diJle gergek olmayau ytii
binleiee delil getirir.
her
2560
166
Butiin sehir halkim aidatir; ancak padis£hi aldatamaz;
$eyi biJen o padisaha yol yoktur oria.
Nefisin sag elinde tesbihle Mushaf vardir; yenindeyse nances [
le kihc gizlidir,
Onun Mushafina, onun gosterisine bakma; kendinj onunla sir*!
da?, serdas etme.
Abdest al diye seni havuza gtfturur, iter, ta dibine a tar seni,
Akil, ipkti, iyi bir isteklidir; karanlikkr ilindeki nefis, on*
nasil iiat olabilir?
Nasil mi? Ciinkil nefis, kendi cvindedir, akilsa gariptir. Ko-
pek hile kendi kapismda, korkunc bir arslan kesilir.
Hele dur; arsianlar, bir yol ormana gitsinlcr de bu kor kopek- 1
ler, o vakit oidarm oluluguriu gerceklerler.
$cht£ hajkl, ncfisin, btdcnln dlkonini ne bllsin? 0, oncult g&n-
Jtlnn y.cbn vabiyle kabrohu.
^cyhin olan Davud'dan b^kn herk^s, ancak kendi dn.iim.'
dost olur.
Cunkii seyh huyunu degi^tirmistir; bedcnle l«r cinsten olusu
kalmamistir. Hak, kimi gbniil duragma dikerst o kiside bedenle
bir cinsten olu| katmaz.
Halk, $u pusuda, tiimden illetlidir; Met de, elbette illete e? -
dost olur,
Her a^agihk ki§i r Da^d'luk dav§sina girisir; anlamayan, ayir-
dedemeyen de el atar, ona yapi^ir.
Ahtr*ak ku^, bir avcidan ku? sesini duyar da o yana u$ar.
Kendi mahyla ba?kasmdaD nakledileni anlamayan azgindir;
kendine gel de, bir an lam eri bile olsa ka<? ondan.
Onun katinda kurtulmus, hiir ki^iyle baglanmis tutsak birdir;
tarn inane davasmda bulnnsa bile $iiphededir o.
Bu cesit ki$i, xekadan ibaret bile olsa, mademki su ayirdedi?
yok onda, ahmaktir
3570, Kendine gel de arslandan ceylan nasil kaearsa r byle kac on-
dan; a bUgin, onun yahina yigit^e git me sakin.
A
167
"Hadikat'dl-ilakisfka" smda ge.
($£RH)
1260. Bey it) e baglayan hikaye, Senainin,
ger; ncsre cevirerek oaetinl verfyortii.
Gflr sininnda bflttlti tialki kor olan bii sehir vardi. O clvardan raineklt
olan bir padi 5 atun ordusundaki fill anlamak ist^en 5 ehir halki. iclerinden b!r-
ka f klgi F i orauja gonderdl. Gelenlcrln her biri. ellerlyie filin bir yanini yokla-
di Sebtre donduklerl zaman, fll nasil bir hayvan diye soianlara. fillii kulafcint
yoklayan, geni 5 , yayvan bir^ey dedi. Hortumunu tutan, i$i bos bQyuk bit oluia
benziyw iddiasmda bulundu. Eline. ayagmi getfren, dttntiMz teir dlrek gibl de-
meye koyuldn. Her biri, eline gece n yanma gore lafa gfelsfcl; hfcblrtnin de tan,
ularak tllden haberi yoktu (Mtiderrls Radavi faarami. s 93 - 70 Dtger kavnak
lar icin "MaahLTe bakmia; a. 36 - 9V?
1299.
bakitaz.
Ruhu'I -Kudus tslamda CebrfiJl'dlr. I. eildin iim. beytinin iaahmii
1302. tnsan uyurken duydugu sesleri, stizleri, ruyada blr baskasindan du-
vuyor saiur, snur altindaki sahialari aiarur; ruyamn bugunktl anlayiga gore bu
beyitte laahim kismen bulroaktayiz.
1303 I. ciltte S516. bey tin Izahma bakimz
1305. Beyitte, "Dogruyu Allah daha lyl bilir'' sozil arapca ol&rak gecmek-
tedit.
ISO*. Kenan, Niih Peysamber'in (A.M.?, inanmayan ve bogulan ogitinufl.
adidir, I. ciltte, 34 is. bey tin Izatiraa bakmiz,
1320. Bey tin ilk misrasinda, "Dogmanngtir, do&urmamistir" arapca niarak
gecer ve CXH, sdrenln (thl&a. Tevhid) bu ayet-i kertmesinden lafaen lktibas
japilmistir. Ayet, ayzii jamanda, hlcblr varligm. Allah 'in varhgindan meydana
gel medium ve Allah "in nl^bir vardan vticflt bulmadigim, herseyi yitratanin O '
olup O'tmn vaclbu'l-vUcud bulundugunu bildirmektedir;
1341. LVII. surenin <Hadid) *, ayetindc, "0, nerde olursama olun siain-
leUfe" buyurulmaktatfir. Buradaki beraberJIk, kudretiyle, teabJr ve tasarrufuy-
la, bllglsiyle beraberligi ifade eder; bu bakimaan "Ne seninleyim, ne wnden
aynyim; nellksls - nitelfkslz. sebepsia - illetsls seninleyim" denmesi. bunu bildir-
Tnektedir.
1346. Araplarda, bilhassa cahlJlye devri sllrlefinde, §c6tebe!i^in tesirlyle blrl
bcyun konup bir mtlddit kaldigi. sonra gocttlgfi yerierde kaian ccr^Sp ve kalui-
168
tt "-"f* 1 ^ntr. (KrylL. hunn nrniuikfudir
I3W. bu ciltte ioia. beytln t^hma bakinu
s iibT 2 ^^" 1 ? S °ff J balliste " KtJfre rAE1 <> lni »* ktuurdar" (Hadb Sarin
s. 1163, Herkcs, hangi heva ve hevesteysc onunla ona (rare haJrii Ui,
ntillorde ne varsa hepsini bilir." (XXXIX, Zdmer 7) ' *""
1377, Tarktede de buna benzer bir hikaye vardit
hftJiSf' „ B * jrttten SOnraki bahls *ff-» saadette Kur'ati-i Kerimi ejbere bilsr.
oSSSSS^Li I? : T' tm en 5trefm « rlnln . Kuran'i ezberleyenler
j.Qugu najtKindaki liadls de bunu te'kit eder fas»i IS a sb^ u a „> Sn > J ^
twr y, a Kur'an^i Mecld'den a 5 U maksat t manay, dii 5 iJnmek J | Uk nil,
169
hid Kur'an'in manasim bilcmiyarm, bllmeyifice de e-ktimamiada blr fay da yok
dlynrck ezberlemerneyc, okumamaya kaiknia'k da manasizdirr okumak, liatta
VKberlemek, elbette, UfsirtJ Ulavct ve nzber etmek bakimindan sevaptir; (akat
inrmsat, manayi tJgrenracye. ogrendlktcn sonra da amel etmeye calismakMr. Mev-
Jttna, 1303 - 1400: beyttlerde buna da teinas eder.
1408- Beyitten sonraki bahis.
Bu h Ik aye, meshur blr halk hlkayesidlr. Harugt I; olursa oJaun, aevklne dal-
inayip s&ztlyle gecinen klsller-in hallerine b'rnektir.
1415. Bijlgar, Tiirkistan'da gdsellertyle a&hret bulmus blr jehir ve Ttlrk
uoyudur. Kutu, oraya hayli uzak bir sehlr olacak kL beyit, "Ben nerdeyim, sen
nrrdesln?" mealini vermektedlr.
14 EG - K35. Hal. stilukte ugranan, fakat bir mdddet sonra gecen, salikr
mal ulmayan nese, a«vk, yahufc kabiz gltol ruhl eslntiierdlr. I, cfldtn 1441, fcey-
UnSn Izahina bakima. 1427. beyitte geeen stilt sS^fl loin de ayni clldin 133 - 133,
bcyftlerinde gereken bilgj verilmigtlr, Eafi, annmis, tertemia olmus anlamma
Reitt! nurada tasavvuf kaydmdan da kurtuimus, benlikten tamamlyle geemis klsl
ycrine kuUanihTjistii. 142JJ, beytttekl "Mesih-soiuk" ictn I. ciidin 47. beytinin ser~
nine bakmsz. 1430. beyitte, "Batanlati. sevniem" stiau arapca olarak ayet-l keil-
mcden lafaen iktfbas edilmiatir. Ayni eildln 4£9. beytinin iaaruna b&kism. 1434 *
HHa. bcyltlerjn izahl da I. ciidin 133. beytlnde gecmistlr.
1436. Kur'an-i Kerim'in CXII. s&resinin (Tevhlt, thlas) 3, ayet-i kerlmfc-
■,1nden latzen lktibas vardir.
1400. Bevitten sonrakt babsln, Sa'lebl'nin 'KaBas'til-Enblya 1 ' sayla "Bbtt'l-
Ftitub Tefslri" nde gectiglnl BedhVa-Zaman Furuzan-fer, "Ma&hiz-i Kasas vo
Terusimt-i Mesne vl" slnde bildirmektedir (a, 100-101).
i
1467. Bey It arapcadir. "Evlere kapilarindan girln" It. sQrenln (Bakaral
189. ayetinden lafzen lktLbaa edilr&iftlr,
1471 - 1474. II. eildln 494. beytlnln lE&hina bakima.
147"?. Davfld-airh. Bu ciidin 70a. beytlnde fe^tl.
1485. Beyitten sonrakl basliktaki hadfe, "Caml'us-Sagiyr" in I. cildlnde ga*
ver fs. S3);
J 495. 5^r, Slc'lHI ve misra'iarinin soniar:. kulaga ayni ahengl vcrcin s&a-
Kro dtnir. Misra'larm bAailarimn sonlarmdaki hecelerjix kuiaga ayni ahengi ver*
weslne "'Kaflye" adi verilir. Clnas, bir sbade ikl mana clu^udur.
1497. h Yedl giJk ve yerle onlarda ne varsa ftepel, onu noksan silatlardan
icnalh eder ve Mcbir scy yoktur kl ona hamd ederek onu noksan stfatiardaii
Ltnalh etmestn: yalnia siz, onlarin tesblh ediglerini anlayamaasmis. $(iphe ytik
kl o, azab etmede aceli? etmci!. lialimdir ve auctan orter.'* (XVII, Isra', 44) "Got-
mess mlsln kl aUpheijiz olarak Allah 'i tenzih eder g&klerde bulunanlar da r yer-
', :l,-:iirnh: bulunatilar da vb kanatlanm cirpip katar-katar ucan kuslar da. Hep-
t-U dukllarmi da blltnodu, onu tenzlh etmoyi de v* Altfth, IK y^pnrlarsa hepsinl
blllr.' (XXIV, Nftr, 41).
170
«HMiMM
1
1502 - 1503. Eeyltta aaniil, VeiwVyi' Icttrji olduguna pore bu sozle cebre
iiMinmjiyan WtlslO mania r JtantedlLmt'kmdlr. I. eildln 620 - S43. ve 1&02. Heyit-
MTlnln iaahlanna bakifiia.
I&04. "Kalk" Skill atap v a olarak ve LXXIV. sflrenin (Mtlddesiir) 2, ayet-i
kirhtieEtoden lafzen iktibas edllmlRtsr.
IS 15 "Artik yUsUstQ sUrbnerefe glden ml daha alyade dogru yolu bulur.
ruketa dogru yolda dtlmdllz gldflii ml?" (LXVII, Malk, 22) Beyitte. ayetten lalal
IkUtiHB vardar.
1B22. Beyltten sonrakl bahis. Ftirflzan-fer, bu hltayenin "PiTdevsU'l-Hiteme"
,r ,, Uyun , tll-Ahbar" da bulundugimu sttylUyor ve metni verlyor (Maahiz, s, 10IL
1S30. Ahmed, H». Mtihammed'Jn (3.M.) adlanndandir; Kur'an-i Mecld'de,
t,x< turenin (Saf) 8, ayetinde. tsa Peygartiber'ln (A.MJ. "Ben siae Allah elcl-
siylm. ellmdekl Tevrat'i [jer^ekleyen ve benden sonra gelecek r adi Ahmed ola-
iMkk blr peygamberl mUJdeleyltlyim" dedigi bildiTllmektedir. Hadlslerde de "Hen
Mubammedlm ve Ahmed. -" buyuiulmu 5 tur fCaml', I, £. 90)- "Erkekte zU&A-
ilk clildedir", y&nl gdael sbz sbylemektedlr ve "GUzellik. gerseh olarak s6z dog-
MUufitidur; olgunloksa dogru olarak is guaelligldlr. gU&el iflerde bulunmaktir"
lnnllsleri de erkekte gllzel ve B er(ek sSsttti, dtlzgttn ve dogru sbz sbylemenln gti-
ipLllk oldugnnu blldirmektedlr (aym. s. LSI).
1540. Mu'tezUe. Bu inezhebe g&re lylllk ve gUaellikle kottllok ve cirkinllk,
vrtni lyi ve gergekle, kBttl ve batsl. akiUa bllirdr, serl at bunu lahar eder, E^arf-
Itrg K^reyae iyi ve kbtil ancak ilahi hQJslimle bllinebllli, akhn bu hususta hie-
I, iv rolU yoktur. gerlat neyi emretmigse lyi odur. neyi nehyetmis&e kottt odur.
Mtvlana Muteailenln, akillarin esit olusu kanaatinl vermekt*, akillarda UstUn-
im'. azhk ^okluk oldugunu feu lilkayeyle bildirmefetedlr. Aneak sunu da bellrt-
m«k gsrettir kl Meviana, stlfllerin kabOl ettlfclerl gibl tlahi akli, TQm akli
hull 01 etmekte, AkM cUa'i, ak:l-v Maas denen, cevresine, edlndl^l tecrtlfeeye ve
Ijiljflye bagU olan aklm r gercege kilavuz olamayacaimi sbylemektedii. Bu ba-
kinidan Mioviana'nm akil bakkmdakl kana&ti ve Mkmti, tamamiyle tasavvur
•Milne alt toir kanaattir, blr tiukUmdilr. I. elltte, 1907- bey tin izahina bakmiz.
hoSl taut B&idieii Etaira bu H»^ arap*wiir, Haata degllkeu kendlsinl hasta.
KORteren fcislnln, gergekten hastalanacagina dair bir hadls vardir; o hadlse isi-
«t edllmektedlr (Kdnuz'ul-Hakaaik, II; s, im.
1601. "Sana cennet kapilarindan feir kapiya kilavuzlult edeylm mi? Evl-
up cevlrme de aneak Allan' indu, gUvkuwet de.' 1 (Hadla; Cami', I, s. &«).
Kvlrip cevirme de aneak AUah'mdir. gue - kuwet de aneak Allah'm soadnun
wfMirlnl haben vereyhn mi? Allih'a isyto etmekttn, sue lslemekten kurtulus,
rtticak Allah'm korumasiyla olur; Allah'a itaat, aneak Allah-in yardimiyla mtlm-
ItHndUr; CebraU bana b^yle haber verdl." (Hadls. ayni, a. 95)
1806. Ytstf Peygamberi (A. Ml, kardesleri MisiT-da. kulumuj diye sattik-
nn ve Misir aalal orni satin aldilttan sonra azlaln aevcesi Ziuleyha, Yflslira assk
oiiTius, onunla bulusmak latemls, Yflai&f bunu kabul etmeml?, odadan e^arken
iuleyha ardindan koeup gbmlogine yapisnus. gomlek yirtilmi^ti O sirada Aziz,
luipi dlbinde bellrinee kondlnl kurUirmak lcin Yflaufun kendlne sata&tigmi s&y-
mmla, Zdloyhft'nin yftkinlnrmdan Ulri, gflmlek on taranndan yirtilmisaa ZOley-
171
■I
^^£ a ^i l fS B TS , S *2P edlyor deml * s^** 1 * «*-J
dinlan evlne cafrirrms »*■!««?£ * Ust " 0n SUHelliglni onlara gflstennek icin ka-
toSlamKlw; Zuleyht fete Skm^ £ f u bltakla alletinl *>gramaya.|
bunu nak.etti* mi bildhmekS * IoHoV EbUM?ayt - 1 Attaa **•
Hubii, B . t3S). i«uo*Jler, A, GESlpinarli tereemesl, H. harfi,
WS9. twi u> ,„,„,. i. aaa, „ ^^ ^^ ^
"Qndan *ter Mm va^ gflfclerde ve SSVS^? 11 " 1 Mectd'dei
maktadjr (LV, Rahman I SjjLS fS2?% e ° n blr istodlr " b *5™l- :
to, maddl gSrunen su ai emd e de heTin Za fair k JS*^ f*^ er ^ et '
1644. Bu hadfc de Cami'us-Sagiyr'dc raevcuttur (ir, s. 104),
1664-1665 CXI, S Q re den laf* iktlba. vard!r rAyet. 1-5),
1699. Harut-Marut. I. cUdln 53S. beytinln feahma Uka**
172
1737- "Dflnya uykudur; thLreto tiynnikhk, tilrjei iklalnln arnsmda ulma-
yucak rQyftlnr forenlerla." Hz. All' n In stole i-JihIhii (AliftdlH-l Mesne vS: s. SU.
1728. RHya aksine cikax dlye blr sO'zUm'tts vatdir: cnu hatirlatiyor.
1731. Ha. Rasfll-i Bis rem '* (S. M.) ak benisli bJrtsi gelip ey Allah 'in Rasdlil.
• J ilny a ned.li diye sormus, liazret, uynyan klftnin uykusudur buyarniustur. Dtln-
</$, He ahiret arssin<laJd mes^fe ne kudardir sorusunu, gtta yumup acme ay a del;
dlye cevaplandirmif; orada talis ne kadardir suallne <le, kaflleden aprtlma
irufctaruica dlye cevap vermljtir. Adam gldlnce Ha. Peygamber (S, M.) bu stat
CelJraiI'dl, slzin danyadan ceklnmenlz, ahirete ragbet etmeniz lgin geldl buyut-
mt^tui (Sarin, s. 145: MenheeUl-kavf-den nafelen Ahadls-l Mes^evl I s, 81-82).
J74fi. Beyitten sonrakl bahla. gemseddSn-1 Tebrlzl-nln "Makaalat ' inda su
turjda gte^er: "Kattr, deveye, ben baj a^agi taoyuna dll&Up duruyorum; sense az
'MigtJyorsuia, bu neden dlye sordu. Deve. ben bir tlimsege fiktim mi, yolitn ta
■onuna dek bakarim, gorarftra; gdiikti basim yticedir, blmmetlm yilcedir, goztlm
:ij r dmdii dlye cevap verdi; blr bakigta dedl, tdmge|ln ta. sonunu gordium, blr
tiakista da aya&imin dlblnl gfirUrum. Deveden maksat, gbrtt^d olgun olan $eyh-
tlr" (Kenya nllahasi, s. 34. 12. sahifede de arapga a) arak kisaca ge^er).
1756- "De kl: Korle geren blr olur mu; karanliklsrla 151k blr olur mu?' 1
(Kur'in-i Keilm, XET, Had, m,
1763. Beyitten semrakl bahls. Kur'in-i MecSd'ln II. sHrealnin (Bakara)
^59. ayetinin m$all sudur :
"Yfihut da haul yapiJan frBkmus, fatilan dosemelerlntn tisttine yikilmis &h~
r^ ugrayam gormedm ml? Allah bu sehri SlUmunden sonra nasil dirlltecek ki
rtemlsti. Allah, onu tam yllz yil &IU blr halde birakmis, sonra dirtltttl!$tl ne de-
iiilstl ki: Ne kadar yattm? O da blr gfln, yahnt birfcac saatl kadar bir muddet
demistL Allah, tatn yfla yil yatakaldin. Ylyecegine, Iceceglne bak, henna boEul-
rnamis bile. Bgeglne de bak, bu Is senl. Insanlara bir delil gostermek maksadlyle
oldu; egegln kemlklerlnl nasd blrjestlrlyor, sonra ortlara nasil et giydiiiyoruz,
l-iele dlkkat et demlstl. Bu, ona apa^ik belli ol tinea dedl ki: Sllirlm, siiphe yok
itl Allah'm herjeye gllcu yetet."
Bu ayetin meall, "Ahd-i Atiyk" te HizkiyaVln blr ruyaaim hatirlatir (XXXVII.
bab).
II. stirenln 243. ayetinde, olmemek l^ln yurtlarmdan cikan binlerce klslnln
A1141) tarafmdan oldtiruldustt, sonra da Allah 'in onlari dljilttlgi anlatihr; tefalr-
ler, bu tiltlp dirlltilenlerin, HiKkil kavml oldugunu blldlrirter, 260. ayette, tbra-
him Pey^amberln, Habblm, OlUyd nasi dlrlltlrsin, bana goster dedlli, Allah ta-
rafindan dort kusun alinip ttldtlrlilerek pargalanuiasimn, sonra parca - buctik -
larinin blrblrine kanatirdip d^glara koymasmin, sonra onlan cagiTmasmin vahye-
dlldlei, tbuahlin Peygamber'ln eagnsi uaerlne par^a - bLguklann, aid olduklari
cesetle birle^erek diiUdikleri arlatihr, Bu lkl ayetle 259. ayet-1 kerime, hasrln
olacagaii blldlrmekte ve kiyatnette, olenlerln dlrlleceklerlnl bey an etmektedlr.
259. ayetln tefatrlnde, Uzeyr Peygamher'in, KudUstin, yahut mukaddes yer-
lerln harab oldugunu gttrup yelse dilatuga, bunun u&erlne kendlslnln bldilriillip
yto yil bltt olarak kaldigi. dlrlltliince ylyeeegi, icecegi seylerin bozulmadigim gbr-
173
dUftd. blr yitfm kemlk liiUlne ffelmig olan esefclnin tie Tanu kudretlylu gtizUnUrs l
onflnde dirUtlldiei bakkmdu ^e s ltif rivayetler vardir (Mecma'uJ-Beyan II s 366 - '
373> ' '
1772. Beyitten sonraki hikaye, F-uzeyl bin ly&z'a (187 H. 802). bJr rivayett*
de Ibn-i Ata'ya (305 H. 932) isnal edilmistir.
1774 - 1776. "Evinde seyh. kavminin iflndeBi pey&amber gibidii," (Hadte,
Caml\ It, s. 33). Hadlstekf geyh, ihtjyar anlamina gellr; evin buytlgu, evd*kllere
buyruk sahlbldir; onun emrine uyulmasi gerektir demektir, Mevlana da 1790,'
beytttcn itlbaren seybln, yam buyruguna uyulmasi gereken Ihtiyann. aaci. sa-
kali agarmis artam olmayip minevl olgunltiga ulasmis olan, varbgmdan gecmlg
buluaan ki$l oldugunu blldlrerek hem ayni manayi Izah etmakte, hem de olgun-
tuga erlsmek f^ln kendlsine uyulacak kiffnjn. yagina degll. basina bakibn&si
gerektlgini anlatmaktadnv
1794 - 1789, "gefaatim, ilmmetimden buyuk sue lsleyenieredlr," "Ebu'd-Der- j
da'nin ragmtne sefaatim, eina else de, hirsizlikta bulunsa da ammettmin su^lu- 4
iarinadji-." 'gefaatlm, limmBtimden, EhHbeytJml sevenleredlr." "Sefaatfm kiya-
met giinu gereektir; kim Inanmazsa buna ehll degildlr." <CimJ', II, s. 33), "Blr
ev halkimtan bid cennete girdi mi, biltiin ev halkina gefaat eder, hepslnl can
nete sckar." (Sefinet'til- Bihar. I, a, 7Q6).
1799. Bu bey it Kufan-i Mecld'in VI, sureslnta (Kn'am) 1*4 „ XVII, silregi-
nln (lsr&) 15., XXXV, sumbiln {FatiD 13., XXXIX. suresinin (2umer) 7. ve^
LUt sureslnfn (Necm) 38. ayetlerinin mealidir.
1795. tsa Peyganiber. dogar dogmaz, kendismin, Allah'in kulu oldugunu,,
kendisine kitap verildigint, peygamber olarak de£du£unu soylemistlr, beyitt*'
buna jgaret edilmektedir (XIX, Meryem, 29 - 33),
lflUC GereekCen de Allan'm Oyle kuHan vardir fcj in&anlari yllzlerinden ta-
rrirlar, Gercakten de AJl^h'm oyle kalian vardir ki onian, insaniarm hacetlerinl I
&idermeye memur etml|tir: insanlar ortlara sigimrlar hacetletf olunca; on J at, j
Ailaii'in asStbitKian emin olmu^lardir" (Hadla, Cami", I, s. 76).
14B2. Beyitl^n aonrakl bahatn "Ifedd'l-Perid" de, Ga'lobl'nin "Kas&s'tll - Bn-
biya" smda, "Ihya" da, "Ebu'i-Ftltflh TefsJri" nfle, "Mecma'ut-Tevarihl wl-Kasas"|
ta zikredildieini "Maahi?" den dgrenfyoruit <a. 106^107),
1867, "Ytlce Allah buyurda ki.: Ben kulumun sanninm katindayim; artiltl
sen de benim hakkunda iyl zanda bulun." "Ben, kulam bcnl nasil sanirsa oyle-|
yim; hakkimda hayirli btr aanda bulunursa hayji onadir, ser sanirsa serrl ona '
(HadSa-i Kudsl, Bl-lthafat, s. 12),
1884, Beyittfln sonraki bihiste ge^en BUhltll icln bu clldln tw. beytlnfal
Izahma bak.
13B8, Kur'an'in zahiri oldugu glbi batim da bulundugu, bAtinm bating ^edi j
batma dek me vent oldugu hakkmdaki hadis, emir, nehly, vaad, vaid (tebsir, ten^
air), muhkem, mutesablh ve ki&as: yani yapilmasi bu^rulan. yapiimamaai em-
redllen, bunlara itfiat edilirse mdkafat vaadedilen, yapilmasea mlicaeat edile-
r.Qkl bfldirilen, hukmU kesin olan. meaazi thtlva eden ayetl<srle eski peygamber-
174
Itw h\l nlnylisr Lsiraindft ypruiTilsmtnifllir Ufytln LktnaJ miani"] da blr hadls mea-
llflir (AhndU-i Mesnevl, a. A3-B4J.
Kur'ftrVin mentis!, suphe yok ki nnlayija, inn nig a, trevka gOre inssna tesir
fder. Matilyi Rnlaniayan na&meye vutulur; an Jay an, in an 15m a gore mtifcecsslr
olur, kendinden getjer, Vin. sflrcnfTi (Enfal) 2, ayetinde, "Inananlar, ancak on-
Sardir ki All^h amlinca yuiekleri tltrer, onlara ayetleri okununca Inanclanm art-
itriT ve Hablerine dayanirlar" buyurulmakta, XXXIX. sflrenin (Ztinier) 23. aye-
tinde. "Blr Allah'tir ki soztjn .en gllzellni indirmlgtir bfr kitap halinde, bit kistoi,
blr kismina bettzer; blr kisnn, bir kismini ger^eklestirlr; heraeyi tekrar - tefcrar
bSIdlrir; Hablerlnden korkanlann ttlyleri dlken - dlken olur onu dinlerken. sonra
da bedenled ve goTHfllleri. A'lah'i anmak igin yumusa^...' , buytularak ger^ok
Snant sahlpleirlnln Kur'an'i dinlerken ne hallere geldfkleri anlatilmaktadir. Ay-
rica ayetlerdejcl eski peygamberlere ait olaylar, hdkumlerdek! fikha, yani Mam
hukukuna alt <?isylei ve.daha bunlara benzer incelikler, elbette herkeae gore-
fclr deglldlr. Kur'aii'm zahiri, batim. batmimn batmi, yani 1^ yuatl ve 5a (1 hak-
kindaki hadis, bunlara igarettlr. Burada gunu da s&ylcinemla gerek :
Tasavvuftakf "vahdet" fnancinda HctI gidenler, Batintllgi benimsemlaler.
Kur'ln'in lj&titnpa, fc yuzune ulagan kJsldcn, sertatin httkumleri. yani dis ytlzii
kalkar gibl dfne tamamiyle ay kin blr kanaate varmialardir, Jnanca alt b^zi
^ususlarda ve Ibadet tardatinda, ffene Kur'an ve hadtse uyup ihtilafa dll^en Is-
■am mesheplerlnin hepai de, bu Bfitinl kanaate sahip olanlann kUfrunde blr-
tegtnlslerdlr. Mevl&na'da Batinlll^in en kUgUk blr eserl dahi yoktur: onu bu
tarsda anlavanlar ve anlatanlar. ya yanilmislardir, yatiut da maksatti etta eden-
lerdlr.
1911- 1613. "Dunya ahiret ehline hararadir; &hiret dtinyi ehline haramdir:
dunya ve ahiret de Allah ehline haram.' (CamL' h II, s. 14) i.
Bu hadisl ^erlfl. Hs. AlVnin su sozlerL serh etmektedfr: "Blr boluk yardit:
Allah'a sevap e!de etmek igtn ibadet eder; bu kulluk, tacirEerfn kulluludur, Blr
bfiHlk vartlir; Allih'a korkudan ibadet eder; bu da kullann, kblelerln kullugu-
dur; blr boluk du vardir; Allab'a ^ukretmek icln kulluk eder; late bu, hurlerin
^ulluiuduir," (Nehc'Ul-Belaga, H, s. 198),
Gerek hadts-i gerlr, gerek Hz, AH'ntn s3zlcrj, "De ki: gUphe yok, nama^im
da. jbadetlerim de, olumuTn de alemferta Rabbi olan Allah Ictndir ki esl - ortagr
yoktur onun ve ban a bu. emredlldlgi ve ben, ona tetltm olanlann Hkiylm" mea-
Undckl ayet-l kerlmclerlntn lefstrl inahlyetlndedlr (VI. En am. 162-163). ibadet-
lere nlyette. All ah 'a yakinhk kastinin, Allah rizasim elde etmek isteginin bu-
iLinmasi sarttir;.bu sarta uymayan ibadetln, mesela gosteris l^in, sevap Va^an-
mak, gilnahtan, az&ptan katinmak, yahut dunyevl bir mur admin oimasmi dl-
lemek. kastiyle eda edilen Ibadetin hukmil, ecrl yoktur ; bu ceslt ibadet batildir.
1925. Beyitle ba^layan hahlslerde adi ge^en Dekuukiy hakkmda garihlerde
hl^bir bllgfl yok. Bedl'ita-Kaman Furuzan-fer merhum, bu hususta rabmetll Mu-
hammed b. Abdillvehhap Kaz-vfni'ye bas varmus. Dstad da serbl^re, tasawuf
kltaplanna, sQfLlerln, ^alrlerln, bilginlerin hal tercemeletini ihtiva eden, hatta
5*hlrlerden bahseden ve bu mlinasebetle bazi ricllin hal tercemelerine de do-
kunan kltaplara muracaat etmis, sonunda. hicri 733 de {1332) vefat eden ve
cagmm meshur vStialerinden olan Takiyyflddin Mahmud'Sa 645 te (1247) Hama'-
175
da vefftt edun Uatfdnd'li muhaddls Abd'ML-Mun'lm b. Muhammodin "Dek^i^y"
diye HniMigHH bulanilnrtistir; ralunetll Kavzini, Mevlanft 672 de vetfai ettiglnc
;:ore bahs*ttlgi Dekuukiy'nin, birinelslnin olmasma Imkan buitmmadi&i. Haleb'o
tafcsdi i ? ln £iden Mev]ank*nin Abd'lil-MUn'jin'i duymasi, onunia gtfrusmesi, on-
fian bu cesit birgeyin ilvayet edUmesi Jhtimali bulundugunu. esasen.Mevlana'-
nin, kltapiarda bir Iki satirla amlan blr olayi, engin niuhayyilesiyle, sahffeler
*l<i!(luraeak tatfar genislettiginl, bu olaya blrgok tasavvufi, dint, ahlaki bahis-
'iTl sigdirdigim bir naektupla Bedt'dz-Zaman Furuzan-fer'e bUdirmigtlr; o da
lm lkinci Ihtlroall kabul ediyor (Maahiz, s 107-110). 1929-1930. beyJt]« arap-
i;:tdir. .
1035. "Ben size baba mesabeslndeyim...' - {Canal', I, s. 36). lL Bfr adam ateg
viikar, tutugtqrur. nesi var, nesl yoksa atege atmaya kalkigir; blrisi de buna
<Tigei olmaya cahsir; ben ve siE buna benzeriz; ben siza atege atdmaktan ko-
mmaktayirn: stzse elimden kurtulttiaya ugragirsmiz." (Aym, II, s. 136),
Bl hadisler, "And clsun, Eizin iclnizden, slzden oyle blr peygamber gelmis-
Llr ki bir sikintiya dilgraenlz, pek alir gellr ona; pek dOskundur size; mfi'mfn-
leri pek esirgeyicidlr, rahmidir. Fakat doner, yilz cevlrlrlerse hemen de kl: Allan
ycter bana. yoktur ondan baska tapacak. ona dayandim ve odur buytlk Argln
>.ab.ibJ M mealindeki ayet-1 kerlmeleiin tefslrl mahlyettndedir (X Yunus A M
123-129).
1937. "Dlrlden kesilen hergey. ohldur." (Had Is, Caml', n, s. 73).
Cahiliye devrlnde, kesilmemis hayvandan, dtrlyfcen blr miktar et keserler.
fiisirip yerlerdi. Muslflmaniik, olll hayvanm etini bar am ettlgi gibi ill. Bakara,
!73; V. Maide, 3; VI, En'aui, 145; XVI, Nahl, 115} dlrl hayvandan kesilen etl
rie 51(1 kabul ederek bm kotu ve zfilimane gelenefcl ktfkUnden kaldirmigtir.
1942. Hz. Alrntn bir adi da, arsian anlamsna gelen "Hayder'dir (Ba cilt-
t.s 5B0. bey tin izahina bakinie) : Ha. PeygambtT, ona All adini toyduktan aonra^
Hayder, lakablanndan blri olarak kalmistir {Fasail'Jil-Hamse, I, s. 205). Hz. Ra-
slII-1 Ekrem'in (S. M.), Hz. All'yi kucaklayjp ba|nna baaarak gozlerljiin arasini
optagii. Ey MuslUmaniar, bu benim ka.rdestmdlr h amcamin ogludur, damadim-
dit; bunun etf tenfm etimdlr, kani benim kanimdir; bu, cennet gen^lerinln ikl
ulusu olan Hasan ve Huseyn'in babasidtr; bu, sikintilariiiii gideiendlr; bu, Al-
h ah'iji yerytiiande Allah arslamdir, diisman Carina karsi Allah'in kiUcidir; Allah '-
:n ire lanet edenierin lanel;! buna bugz edene; Allah a andoisun fci ben o ki^iden
uzagim, o da bend™ usaktir. Allah'tan ve benden aynlmafc, ^zaklasmak latc-
yen, bu hale dusmeyl seven ki^i, Ali'deri uzakiassin" buyurdu, soma, "Burada
bulunanlar, bulunmayanlara bildirsin 1 ' deylp "Otur ya All, senin hakkindaki bu
tilltmil Allah bildirdi" sazlerlni de b« sozlere ekledigi rlvay?t edllmigtir (Zehair'
Tiil-tntba'dan naklon Fezall'ul-Hamse, II, s. 236-237).
1955. Kur'an-i Mecidde, Davdd PeygaTinber'den (A, Mj babEedilirken, ona
datlarin ramettlrildigl, ak^am ve kugluk caglarmda, onunla berabeT Allah'i ten-
zth ettiklerl, kuslann, huziirLnda toplarup ona itaat ettikteri, saltanatmm kuv-
KetlendirlldlBL, kendlsine peygamberlifc ve gercekle batdi ayirdedls bilgisinin ve-
rtldigl blldlrildLkten sonra (XXXVIII, IS - 20) ^u clay anlatihr :
Bir gtln Iki davaei, Davfld Peygamber'e bas vurur; ibadet ettigl yerln diva-
nna tiTmanmig olduklarindan DavOd, bunlardan tlrker. Korkma derler, biz Ikl
i76
fcrtmni^, blrlmlz, bbfJriinUn bakkin^ Irn'iivns rl.tl Armmvidn ad ale Me hUkrnet;
hhlinlzi hakli bularak htikllm vrrme, hW,\ riaftru yolu aevket. Ikl kljinm blri, su
tor. berilm kardcslindl; doksntv dokuz: dl}l kuyunu vardi: beninise bir tek dlji
htvutmm var; ovteyken baria, o dts] koyunu ver dedl ve beni, konusraada alt
F |(l.k. Davud, senln koyuminu da alinak 1 swim is ve gerceitten de sana ™iiyietmlg:
Uilcn ortaklaim ^o£u, blfblrinin hakkina tficitvUz- eder, ancak inanan ve iyl is-
If. r lie bulunan klstler inuatesna; bimlarga azdjr der ve Allah tarafindan .sman-
ihf'iiu anlayip seedeye kapanir; yarliganjr (aym sure, 21-25).
Ahd-i Atik'e siJyle bir olay anlatilir ;
Davud, bfr giln sarayinm dams n da i^ezerken guzel bir kadmin yikanmakta
I'lilugunu gSrur. Adamtanm gonderlr, Urya adh birlnln levcesl ofdugunu anlar
if kadtni saraya getirir. Kadm Davud 'dan gebe kahr. GebeUgJnl anlavinta Da-
tinl'a haber g&ndererek igi anlatir. Savasta bulunan Urya getince Davfld, Urya'-
jii blr mekfcup yazip kijmandana yollar. Mtektupta, Urya'yi savasin en ^etln ye-
iim; Kdrmeatni, onunla gidcnlerin, savag £irasinda gekllip onu yalniz birakma-
lltirini, bu sui'etle oldurtilmeslnln saglanmasim yazmigtir, Kucnandaii, Davud'un
■ »rnriiii yerine getirir ve urya savn^ta aidilriiiar; Davud da anun karismi alir. Q
t.i^da tsrailogullannm l^inde Natan adinda bir peygamber vardi. Ona Davud*-
lurt bu hareketi AJlari tarafindan bildSrihyor. Daviid'an yanma eldlp bli sehlrde
j divot ; birl zengin, bbtii'u yoksul Ikl adam vardi. Zengin, slirfilere sahiptl; yok-
lulunsa bir tek digi kuzusu vat'dj. Zenglne konuk gelinee kendi hayvanlarma
kiv^mayip yoksulun kususunu tutturarak kurban etti, konuk fara ziyafet verdi.
n.i^-ud bu sozleii duyunca ftriip, bunu yapani oldOrmek gerek derdemez Natan,
Ijte o adam sensln deyince Davud yapttgina pieman oluyor. Natan da suc/un
ii ii- i^l&ndii fakat dunyaya gelecek cocu|un ftlecek dlyor. Dogan cocuk yedi g(in
nrira oltlyor; o kadindan bit ogiu daha oluyor kl bu da Silleyjnan'dir (M(iluk-u
Mini, bab XI-XII).
Ahd-i Atiyk'e eore Davud ve Stiieyman, Iki padlsalitir, peyEaniber degll-
Irrdtir; bu baktmdan DavOd, boy if birsey yapabHlr; ?unkti masum degildir. Pa-
k.il Ahd-i Atiyk'de Allah 'm begerf ve maddt silatlardan mtinezzeh olusu, hatta
I hirligi, egsi-a ve ortaksizligi, peygamberlerln masum (gdnahsiz) oluslari glbl
liii'ijey yoktur. Bu muharref ve ylizyitiar boyunca yazilip bozulan, bosulup dU-
nilen kitapta ve bunun bir temadisi olan "And-i Cedtd"de, Allah ve peygam-
l«-r!3r. pel; be^erl vasiflarla vasiflandinhr (Bakimz; AbdUlbakt Golpinarh; SOs-
l^iil Acidan Islam Tarihi I; Hz. Muhammed ve islam; 1st. MUllyet KiiltUr Ku-
UhU Yaymlan, 1069, s. 223-237).
Kut'an-i Kerlm'do Davftd ve Silleyman blrer pey camber dlr; bu bakimdan
tittilr peygamberler gibi masutndurlar. Bu ytiuden Ahd-i Atiy];'in yukaridakl nak-
II. Davud'a bir isnattir. 1 slain mUfesslrlerlne gore Dry a, Mr kizla evlenmek is-
ipmigtir; DavOd, bu kism gUzelllgini duymus, Urya'dan once onu almi&tur. Bir
rivii.yete gore Urya, savasta 51d(irlllinus, Daviid, askerlerinin ollimttne aciklan-
digi gib! ona da aciklanimis, pek gtizel oian karisim da, ser'I muddet ge^tikten
Muira almigtn". Uciincll blr rivavete ^oreyae bir adam olur, kansi dul kabrsa, o
/umanki serSata gore, blenin yakinlanndan kendiaine nikah ddsen klsileiin, o
kiidmi almalan, aneak onlar Istemedikleri takdirde k&dinin baskasina varmasi
iti'i'ckirken Davud isteyince ona vermek zorunda kaijnislardir. Bu, ye.pilmam&si
diiha iyi oian bir seyj terk etmektir, suf Islemek degiidir; bunda, dtir^yaya, helal
r : 12
177
SI? meyli Vardlr *""*" Dav0 <^, buau IhUr l & in ge i en iki klw
k J laslektir DAvud. oatarin bu ih«« Usertne, cate clan tirade dahi, S3
ly S fail terkettigf ftfe ttivbe etral*. miieaamayi dilemij re dih*i yerine gSI
mijtrr; yoksa s^tan fettffer etmls degiidlr-, DAvfld, ibadete koyylmujken I
erkekle bir fcadima, muhakeme olm&k icia yanina geldiklerl, kadmin gQzslvM
DfaWun ijrtai ^b, bu mUbah «Hta fa*. ytizUnden iiSSr S»
kaldig,, muhakemede acele fcukdm verdlgi igin yarhganraa diledigt hakkmdj
da nvayetler vardu (Mecraa', VDI, 498 -473?.
Fiy«
19S2. Seyltten sonrakf bahls fcln I dftte 223 - 237. beyitlerta Szahrna J
kiniE
^hf^S^S Keygubad clup adfllet sahibi s«sek anlanuna gel J
traain mLtolojl* tarihrnde Keyler soyunun ilk hUktlmdati^r. Feridun sayunl
^2l™ t Z Ve 1 b ? aSI ^ tarafindan ^im eormtle, Wi Elrftsyib^M
kurtarrmstir. Ytiz yil hukttm surmugtur.
1987 "Dermamn sende, fakat senin aaberin bile yok Derdia de seadJ
fakat sen gbrmtlyorsua: ^1
itind^Sn ^^ blf b6den ^ orsL1 *: halbukl koskoca Ale ra , durdlraJ
Oyle apa ?i k bir kitapsin kl gizli geyler, onua fiarfleriyle raeydana ? ikmadJ
Digandui bir ihtiyacin yok senin: eonldnde yazilnns yaauar, herseyden h J
,.
341).
Ha. A!i CA. Golpinarli; imam All Buymgu. Ankara - Emek Yajwi.
6. 240 J
I
1369. Beyltte, iki denizia kavustugu yer iinlamina gelea "Meema'ul-B.h
S" JS^iftf? k * e%teii [ * tZ ™ lktlbas e^W fXVin. Kehf, 60. I. c udj
233 - 237. beyltleruun izanina bakmiz) .
1970. Bey It arapcadir ve ayetten lafzl ikttbas vardir.
1974. teiucl mjsradaki ilk sozden soaraki afizler arapgadir
im, Yedi. r. clldln 255. beytlnln tziama bakirua.
1SS7. "Feygamber, kuafitun senutida, Allahim. gaseblnden nsana sigimrjinj
yok, ovUjtia sa^iya ^emaa; sen, k^ndliil aasil ovdt5ysea orfeaia buyurnrdiJ
<Ha. Alfdea m-ayetle "MQaaed, M^lim, Ihya ve Caml'd eil naklen Ahadls 4
Mesaevi; a. 3, Iklnci misra-aa hadlaten lafaen iktlbas vardir.
2006, Sidre. Arabistan kiraai denea ve Urabson hurmasina benar bir matl
va veren a|a^. "Sidret'dl-Mtlateha". sjair agaci dl^e ^evrllebilir.
Kw'an-i Kerlm'de, LIII. sfireni^ (Necm) 13-18. ayetlerlnde, "Ve aadolsui
de Vaamdaydu Sidreyi, o suada neler bdriim^, kaplamisti, neler. Ga 3 u ae kajM
di, ae j 1ft ddiai agti. Andolsua kl Rabbinfa pe k bdydk delUlermdea bit kjsnufl*
gOrdd ayetlonyle mi'racta Hz. Muhamiaed'm (S.M.) Cebrall'l (A.M.) 5 idreni3
J 78
yamada eftitdafeli bildirlltnpkujdlr MiidKl.r-, ild renin ultonci kat gokte oldugu.
yerynsftttden gijklere agstn fleytorln, nncak arayu dck cikablJdigi, oradan aim-
liigj., ytleelerden gelealerin dc *ir;tya dck gsldj|l, oradan almdi&i, Ijurasiren suur
uidugu. burada CebraH'i. kendl surctiyic g<jrdUgil biidiriimtgtlr. tFraraQ'l-mdTiil-
n!n Ay l^e (R.A.). bu ayettore dayanatak AU&ft'j gdcdU dSyenlerin. AMh'a iftlxa
tftlMertxil, Cebrail'i giirdO iiln.fi soyler: i^XXXI. silrenia (TekvSr), ri Ve andolsun,
onu, apaydia taayeriade gordU" mealindeki 23. ayetlnde de gorifldtiga blSdlrUen
Oebrail'dir ve Ha. RasQ! {S. Mj, Oehratl'l, kendi sftretiride ancak ikl tare gor-
rnitstUr (Sahih-i-MUslim, 1st. Ma.tbaa-1-Amtre - 1320, C I. a. 109-111).
2007. OkQz -■ Balilt. ikt burcun adidjr. Ayni zamajida yer tUTesfain boy-
ruau tistdade dutduguna inaaitafl okflzl^ oltUzttn aUmdakl bahga, yani bir
iiaJk Lnartcma da ijiret ^dilniektedit,
£017 - 2019 XXXVI silrenia (Ya Bin? 20 - 27. ayetlerlade, o zamauia dlni
■ ■Ian Hrlstlyanhfei Stabtil ettlgl l^in didiirilien Hab!b~l Necear'in, haJka, jizden
madd! bir fayda utntnayaaiaia ina.ru n dedl&l, sehid edlldikten sonra Otia, een-
nete gir deadl^i, oaun da, ae olurdu, kavmim, Rabbiaitn beni yarbgadi|iiia
ts y (ice derecelere eriaig felsilere kattigini biJseydi dedtgi bildbrllir. LXXV. sa-
reaia (Kiyame) 10 - 11. ayetlerinde, kiyaiaette inaaaia, nerde kacacak yet diye-
cegi, fakat ka^aeiak, siguiacak yeria ohaadigi Lildtrilmektedir. 2017 ve 2019. be-
riiierde bu iki ayettea Lal'zi lktlbas vardir.
2034 - 2037. "Sonunda peygamberler, tamamiyle Umitlerliil keslp tamamlyle
lakar edlleceklerlni sandiklan zamail yardimimii gelmi&tir de dUedlgimial kur-
Larmtsisdir. Fakat azabinuz, suclu topJuhiktan lilttir sftretle gerlya CBVTUemez."
(XII. YOsuf A.M., HI).
2034. Beyit arap^adir ve beyitte. bu ayet-1 kerlmeden !aT?en ifctibas var-
ii'.r. S037. beyitte ilk niisra' arapfadif.
2fl33. VI. sQrenin (En'am), "&yle bir mabuttur kl cardakli ve ^ardakais
[,a|lan, bahceleri, tatlarj ceattli huraialari, ekllmlg seyleri, bit bakima blrbirlne
Isnzeyen, bir' 'bakima beazemeyen seytbiieri ve narlan yetl^tlrtp raeydaaa ge-
(icir. Meyva verlnce laeyvalanndan yeyla; devjlrme gUnti bakkini da„ fsrat et-
memek tizere veria; juphe y&k ki o, mtterlflerl sevmea" raealiridekl 141. ayetln-
(Icfi manevi iktlbas yapilmi^tir.
20, r >2. "Giivdesb! bltki de, gtivdell bltkl de secde eder." (LV, Rahman, fi) ayet-
hn gccen "Necm" ayai zaraaada yildiz anlamiai da verlr. Bu ayetten lafsen lkti-
bas vardir.
2055. Ka'de, namazlarm Lkinci ve eon rlk'atleriade, lklncl secdcden sonra
0% flstu nturmaya denir. tlkine, ilk oturm&k, sonuneusuria son otUTmak aiila-
mina "ka'de-1 uIA. ka'd^3-!-ah^^e ,, adi verilnalstlr.
2:073. Mxirakabe i^ia bu cildln 1174. beytinln teahina bakiniz.
2D7a. Bu beylttea. bahsla aonuna dek, "De ki, herkes, huylaadi|;i huya go-
re hareket eder, Genjektea de Rabblnlz, on dogru yolu kim bulmu^tur, pek iyi
blllr anti" mealindekl Ayete IsAret ednmefetdii (XVIE, tsra', 84).
2095. "Ey inananlar, iTidgrikleir, mutlaka pis iasanLardir, bu yildaa senra
urtik onlari. Mescld-i Harflm'a ya.lt] astir may m. Yoksulluktaa korkaraania bllln kl
■slak pile miEtajrUce dokunursa ni^nir V' dokunsg, y ah ut bir Mflslflman.
M Iftahmamak; Allah'!, y^tiitSLlf £ tJLX ^ 'fT* m&h ' m blrIi ^"
I^re feasant* im!mi™S E f ™- 1 ffi****** bu . n! ™ da mtl^lfe
iMi tfto V. ittuS KSSSff ^ VaM!r - NRClS *■*!
iom^i^ ^*ie*ini^ M^ii imail]arar ^
dikleri arpa, bu&day nahut sibi ™ ™,„ . . WWfcffittWl, onlarm dev^lr-
(iuluna biianjyor. fel be y ltle rde bu plsJIfin. bfttrni pi 5 jik q|
^ tf* insan t estlye b^,!^ beg ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ *
--^^^^^^ **■» hE
stodcn do haberdardir In™ S»SS. f ■? ^ Ml * h ' ne 1?lemi1iz he P~
ISO
Mcviana, bu bcyUlerelc, mll'iiUnln nil'rtfti, nfiru Allah'tan hakkivl* «h™n
^riur^r^sr 8 bir ^ atia b — ■ suss:
"Divan -i Kebir" de de kendi namaaim gflyie anJ^tar :
flJinln hayaJHe dalanm; gamJ ara totftrun; aglayip feryad etoeye koyulurum,
mJS?*? aMMt flJdl ^ lindan ' ™™*im ato 5 H oJur.. bir eEan seal geldl ini
Kiblfixn r^« rft gittl kl namaam kazaya kaldi? T^nn tatdlriyle boytma to,
nanmalat gellp gatmada hana da, s&m da. ^«^iyje ooyuna ai-
*^«affisg^*^ se ^ fnci ^ at mi? ^ ba ^ w
Bidift, gfinlu de; barl bir aman V er bana.
Iw iS °br zs ,ya kl naniaE kiiamn ama rakt ' ta <^^' °>^. '^ «
B *?srs a r ss da bakma ' kjyfiiBina da: g6iiede mr maksat - a ^ ^ i -
««^S £**■£ d f feurtu1du; ^ tu ba ^^ oynaut onu; o da, nsrde gfll-
ffeyl bUen diye iki e]<*£zlnl cirpar - durur.
Ctilgentr, sahlbl padlgahtu; o yarUrse ytirdrtlmr bir dQkkiu kiyia,na otu-
nirsa Bturnrnm.
Vatim - Saturn kalmadi da «6Jge la&ua daldim
K. Cevlrlmfs; 1974, s . 263-264).
(Divan; Ink] lap ve Alt a
«tm; OmrfliHl Deyle yok etti; bcdenim ne i^ yipratti. n.ahm neroye har-
Cfldi neMen *wnfr bit do bli Ehlibeyffa sevg^t. Ey Allah'm Rasila s j El K v-
t/mmii'den nakl.n FertU'iH-Hama, C, ,77) M^vlanl tu bo^to sonuna dtk
namaai, Tann huzOrLnda soru sorulniaya bea^tmektedlr.
2179. X Eto*nln <^i,q S A.M.) 23., XVII. sarenln (tsra) 67. ve XXIX ad-
cnln <An*sbfct) ST. ayetletinde, denize r ir tmajra tutulanlarm, <)z dojruIuSuy-
J* kurtulmalan l*bi Allah'a dua ett&leri, fakat kurtnlu^a bunu unutuveS-
131
MdHMll
fir ol der de l^an feftfff oldu £3d2S?J2&^ ^ mn ^ imsail *> **"
8»*lfc: 5 Uph e yak kfbS flSJn Sl^f * ! *"' ^ ***» temamlyte
^■^SSSisi * "-*-■■ -
31, s. 32) ' ' a * a ™ an =^ ahiret yasayisidir." <Cati)t' r
im yerterm. tfijSteSS » B T , HWarmdan "***!«* nail olurlar. ffl
32W. AbdaJ. I. cildin 265, be^nin lz &hm * bakuua.
ate ^ U i edln bana. , agirm ^ jcibet efleyim ^ ^ GMfjr ^
*m. Yflaif-Kuyu. I cUdin ias_ teyMnJ11 fe ^ jn ^ ^^
BtUbeseke* a6n3T , * ° Iarak da i?iilr - ,3teillr£e «fe» «Cd de yapilir. Blm *
236?. Kur'an'in "Injlrah sOresi" denen XOIV *fl™i h.^
16 benlxr Sir do Maylik to,. s3 J* m J ^ff > " ElM "* M h <* «»«"»-
1S2
juinbnrllk, yjihut mllsrlklerin czlyoUtllr ill Imim It » I pi mind Hiic - kuwet verdit
dciimpktedlr. Adini yticeltlllt thiuink, TuvhJrl kHIuip^lutl*' Allfih'm lilrliftindcn
iwirira senlti p&y^sunberllftlnl j£(ir;'ttkln;n«y| rjmi. hildik uiiLiiniimdir, "tb^Uetten
MUlra yorul, Habbtndcn Istts" dworuril d», nurnu/ilun nonrn dua trt. halkt,an degU,
llubblnden iate demektir.
2^63. Hasan, GlLael atlJammsdtr; makKatliiri t;rltiui HUsameddfn'dir. Beyjt-
U\ "&evdl|in ?ey seni IsOr eder, sa&ir eder" hadislne i^aret vardir CCaml', I,
► 123),
2366. Siddiyk, 50k gerc^fc demefetlr. Yflsuf Peygamber <A.M.) Kur r 4n-i
Kfirlm'de bu stfatla amlm^tir (XU, YOsuf A, M. 46).
2402, "EHinyaiuadaii bans ttg gey sevdirjidi: Kadmlar, gtlzel kotu. namaz-
iliysa Eosllm iSLklamr." <Cantt\ I, s. 122).
240a. "Andoiaun kl bis AdemofeUliafuai ytluelttlk, tistfln ettlfc; fearada r de-
iii/de ta$tdik: onlan, terteBaia seylerle nsjfelandiidik onlari ve yaTattiklarimi^m
titftundin ttstttn ettfk Oulan," (XVH, lsrfi' r 70)
2413. "Her yalaaui ^Unahi Aderao&ullaTjna yazilu; ancak 11^ yalanin gu-
imhi yasiJmas; Savagta yalan soylemel:; Qilnkd sava^ dttziendlr, hnedlr. lusanin,
l-'insmi lazi i; litest Igin yalan stiylemesl; aralan bozulmu^ iki klglnln aralarim
MuLmak iftn soylenen ratan," {Canaf, II, s, 79) "Harp hiledir." <Seflhet'(il-BiltflT,
1, s, dm ;
2449. Nevruz. II. cildiu 1596. beytluln laahina bakmiz.
2455. Beyltten sonraki bahis, XL1. sQrenlrj fSecde) 19 - 24. ayetlerlnLn mea-
lier. Bu Syetlerde, Allah dusmanlarinin ihirette, cehennemde blrlesecetlerl, om-
•hk peliiwie de kulaklaruun, gualerinln, bedenlerinin yap'-iklan seylere tatiiklik
frde^egt onlar, ne diye aleyhimlade tamklii ettiniz deyiiwe de, Allaji soylettl
tUfci diyecekleri, oysa. kl onlarin. bunu ummadiklari, bunvn sonunda da ate^e
.ilJiaeakiati biidiri^ekletlir.
2436. Hiira, cez& vermekte acele etmemek r anlamtna gelir. Ha Mm, ygiii ceza
vi'imekte accte etmeyen, Earn a.- i HUsna'dan, yani "T&nri adtanndaridir. H. sfl~
rrnin (Uakara) 225., 3H, sUrenm (All imr&n) 155., V. sDrenln (Maide) 101.,
XVir, sfli(>niQ ttsra> 44„ XXXV! sftrenln (FatiT) 41. ayetlerlnde "Gafflr" yanl
•ii^lan alyadeslyle Srttlctl adiyla beraber anilmaktadir. II. sOtenin 263- ayetln--
hi', her &eyden mustagni aniamina gelen "Ganl"', IV. sQ renin (Nlsa) 12„ XX3T
10 renin <Hact> 6^., XXXIII, sftreniii (Atizab) &1. ^etlerinde hergeyl bllici ania-
mina gelen "Altm", LXIV. surentn (Tegabdn) 17. ayetSnde, iyillk edenlere faHla-
*iyla mtlkafa't veTici anlamma g«len "i^ekur" adlanyla ^e?er.
24m Beyitte "Ceaa", "Din" d!ye gecmcktedir. I, surede "CTn gUnti". her-
I i'mj yaptiginin kargiligi verilecek olan kijamet gUnU anlammadir (I. did In
Mlbftcfislnin ;sri--ir.e bakiruz).
2496. Davfld, tsrallogullariiim hilkUmdan Talit'un malyetinde aavasmis.
tiii iinla blr tas atip Calut'u alnmdan yaralamig, yere yiknus, iistllne (itip otiun
kiiittni alarak basmi kesitt^tt ai, Bakara r 245-251). "And-i Atiyk" te Tamt,
Unul dlye anilir (Moiak-1 Evvel, X. 23); Calflt'un adi da Oojyat dlye gefler (aym,
KVfl, 23 v.s.k II. cllttfl 3786, beyle de bakmiz.
183
■■--
24S9. Davdd - Dcmir. Bu clltt* 705. beytin sertilns bafcirm.
2500, Bu ciltte 1955, beytin serhliw bakimz. ZebQr, Davud Fereambei
vahyedilen. Mkmfl ihtiva etaeyfp llam ne 3 idel er den rr^dana gelrn!* clan 3
taptir kl Ahd-i Atiyk"te "MezSmlr" diye gec-er.
2504. II. sflrenin (Bakara) m. &pet-i kfirtmesinde "Ey-aldi winter ey aJtil-
i M^lw. sekinealniE diye kiaasta, slain lefn hayat var" buyrulmafetadir - bu ayo-
SiSK , VSJdir Mevlanfi ' bu be ' rltten ™«W Wlilmde, asil oldttrulmesi ga*j»a
bOyuk dtlstnarun. hadte muceblnce (Kunua'Ql-Hakaaik, s. 40) insarnn nefsJ oh
dugunu, benlfgi, benclllgi bulundu&iwu blldirerek hikayedekl mafcsadi acikli,
raaktadir,
2514, Bu beyitte ve muteakip beyltlercta Mertana, gece biraz bnw ™u.
fiint bu yuzden de JIham kaynagmm bliae bulan^gim bildlriyor.
2518. Beyltteki Zuhal i^ln n. clldta 175. beytfnin gerhhie bakmiz.
3520. Ibrahim Peysamber (A.M.). ehlte, iyAltae yjyecek bir seyler setlJ-
mek l£bi gitmis, fakat birjey elde edemeylp gBturdfigu ^uvallara kum do'du
rarak evine dtfnmus, yorgunluktan da yatip uyumutfu, Kadim, Ibrahim uyw-
ken cuvalJan acmis, fglerlnde pek giize\ ve tomfe ua bulmus, efcmek pisirmW
Ibrahim uyaninca soflaya konan efemeklert g&ruc nerden brtdugunu swmus'
kadim, Benin getirdlgln undan yaptwi deyint* bunuu blr mucize bir Tann Uitfu
oldugurm anlam,$ti (Maabfc. 6 110-111). Mevlana bu ve bimdan sonraki wn.
ierde sebepie sebebi yaratam anlatmakta, sebeptan siyade sebebi yaratana bu
fcmmanin eerektigini bUdirmektfldir. Beyitte ttiyun lbri$im olmasi da Mftsa JFe ? <
gamberm <A.M.) »vu«inin. k^Uerin tttylerini cektace, «llnde ibrl & lm almaii
rlvayetlne lgaretMr tS&rlh, s. £14).
2521 - 2525. Bu cMta 693,. I. oildln 1519. beyitlerlnin Mnlantia bakmiz.
2524. MOsa - tnefe. II cHdin 1440. beytinin laahma bakinis.
2523, Felsefe-akU. I clltte im, 1037. ve 34QB. beyltlerin Izahlanna to-
S1I11S.
2534. Kftdir gecesl. n. cjldln 2942, beytinin laahma bakinu
2537. "5uphe yal ki sen do fileeeksln, onlar da olecefcler. Soma d* sto.
hesla kl gfcin. feiyamet gunUnde, Rabblnlrin katmda davaniz gormur " (XXSDC
ZUmer, 50 - 31). "**-»,
Bu ayet-i kerlmede Hz. Peygamber'e fS.M,) hltab edllmekte afthift eiOm
kastolunmaktadir. Pakat H. sftrenin {Bafcara) 154. ay*l~l kwltnestode Allall
yoiunda ftdflratenteie oltl denmemesl, HI. sOrenln (All tmran) 169 ayet-l Serh
meslnda, Allah yolunda oldUrtllenlerln MU sartilraamas! blldfrDmekte onlann
dirl olduklan teyan buyrulmaktadir. Allah yolunda Slum sahadetttr Hato Irsftd
ederten. halka hayn. bilgfyl eglitler, bellttoken maddl yasayislan atma erenl«
gahadet mertebeslne erlglrler (II. elitte, 1767. bejtin ssrhine bak-.r.iK) ; buxilarm
en basmda, aJemlere rahmet olan Bz Muhammed (S. Mj gellr. Hadtote J, Blllitt
kl Allah doatlan blmezler; gnlar ancak blr KuHtan bir yurda gogerler" buyxul-
mustur ( Ahadfs-i Mesne vS, s, 104) ; bunlarin basmda da Hs. Muhammed (a B£>
gelmektedlr. Bu bakimdan, ayettekl hitap, umumt mahiyettcdlf; esasen 5lUm
lnsamn bu ftlemdekl yasayi&tan saynlmna. aniline gfire, lutul ve ihsan, yahat
J 1 Muhammed'ln (s.M.) Tevrat ve Incil'de y^u oldugu bu klten
(^ayeUnde, fe4 Peygamber'in (A.M.) Ifo, Muhammed'l mujdeledfH b«dlrUml fl -
-mfrSL.^' L " nCa £6 * 3amr ° d - yilana ^ e '^« ^^« &** kama 3 ,r,
A
184
1
185
•MMMI
■k.
(METiN)
Esenlik ona, isa'nin, ahmaklardan dag fepesinie kacmasi
Meryero oglu Isa, bir daga kaciyordu; sanki bir arslan, aaua.
kanim dokecekxniK,
Birisi de ardindan kosmaya ballad: da hayrola dedi; ardmda
kimse yok, kus u$ar gibi ne kagiyorsun?
Isa, o kadar hizli ko^uyordu ki tezliginden onun somsunu ce-
vaplandiramadi.
Adam, Isa'nm pe^indcn kosarak bir iki meydanhk yol asti;
derkcn Ts£ r ya kuwdtfice bagirarak dedi ki :
Hak nz£siycin bir soluk dur; ciinkii bii kacisin dert oidu
bana.
A kerem sahibi, ardinda ne arslan var, ne diisman; ne bir kot-
ku, bir urkiintii; kimdcrj kaciyorsun su yarta?
Isa, yurii git dedi, ayagirm baglama; bir ahmaktan kacryorum;
birak da kacip kurtarayim kendimi.
* Adam , a Mesih sen degil misin ki korler, sagirlar, senin yii-
ziinden iyilesiyor?
* ha, evet benim dedi.,. Adam, peki, o padisab degil mi sin
ki dedi, gizli afsuna yuva kesilmi^sin;
258G, afsunu bir oliiye okudun mu, av bulmus arslan gibi dirilnv
si cray ip kalkar oltt.
" Isa, evet dedi, o soyiedigin de benim. Adam, topraktan kus-
lar yapip canlandiran degil misin sen? O giizei ytizlu ki^i degil mi-
sin sen dedi,
Isa, evet dcdi; ovum. Adam, peki a tertemiz ruh dedi; madem-'
ki diledigini yapayorsUn; kurkim kimden?
Bu ge$U mucizderin olduktan sonra diinyada'kim senin kul-
lanna katilmaz; kim kul - koie olmaz sana?
Isa dedi ki: Efedeni e;,si7, orneksiz yaratan, cam daba once
ha Iked en Hakk J m zatina andolsun;
Onun tertemiz /at mm, tertemiz sifatlarinin hurmetiytin.., Ha-
ni gokyiizii bik yvnirii -yakasmi yirtmi?> cna kul - kflJe ahtuistur...
186
O iifsuiui, n ['ii ktlu, i'ii yfuv ;idi m£ii\i, kiirc okudum; kulagi
acddi, gov,u gordijj
Kayadan nicy d anil geliiiis daga okudum; catJadi, yarddi; go-
bcgine dek hirkasim yjrtti.
Qlijniin bedenine okudum, ufiirdiim, diriJdi; hicbir sey olma-
yana okudum, bir^ey oldu.
Fakat ahmagin gonlune okudum, hem de sevgiyle, dileyerek
yiiiibinlerce kere okudum, bir dermam olmadi.
M. Granit bir kaya kesildi, bicbir tepki yaratmadi on da; kum
oldu sanki, hicbir tohum bitmedi - gitti ondam,
Adam, peki dedi, hikmeti nedir ki Tann'mn adi buna bir fayda
vtrmiyor da (iburiinde bir tepki yaratiyor?
Onkir da illet, bu da illet. . . Neden buna ilac oluyor da ona
oJrnuyor?
tsa, ahmakbk dedi, Tann'nm kahridir; iJletse, korlukse kahir
degiidir, belay a ttgrayistir,
Beiaya ugrayi^, bir illettir ki insani acindinr; ahmakiiksa oyie
bir illettir ki insani yaralar.
* Ahmaga viand an dag f Tann'mn muhurleyisidir; hicbir el, ca-
re veremez ona,
U&'ttm kactigi gibi sen de kac ahmaktan; ahmakla konu^up
^oru^mek nice kaular dokmustiir,
Hava, suyu nasil azar-a;tar saJarsa ahmak da dininizi oy!e
caiar.
Ta$a otuvan kisinin sicakbgim tas, nasil aJirsa ahmak da se-
nin Jiararetini alir, sogukluk verir sana,
Is&'mn kacisi, korkudan degildi; emindi u, fakat halka tigret-
mek icin kacti.
MM. Biitiin dolayian ^emheri kaplasa pan! - patd parlamakta olan
gunese ne gam,
Seba T L3arm lukaycsl, onJann ahmakkkiara, Peygamberin
iigiitJerlnln, abmaklai-a teslr etmemesi
Seba'hlarin hikayesi akbma geldi; ahmakhk yii^unden seller
yeJi, onlaia samyeli kesildi,
Scba', cocuklara soylenen masallarda duydugun gib? btiyijk
bir ^ehirdi,
Cocuklar masal s^ylerfer, eglenirler ya; masallanrjda nice ^
lar, nice ogiitier vardir.
Alaylar ederlcr, submit sapan siiylenirfer; fakat seii, yikik yer-
ierdo define aramnyB bnk.
187
• Seha schri, pek biiyiik, pek ulu bir $ehirdi; biiyiiklugu, bir
tepsidcn biiyiik cfcgil.
Pek bijyiiktii, pek geni^ti, pek uzundu; pek saglamdi; saglam-
ligi bir sogan saglamligi kadardi ancak.
On jehir halki toplanmisti o sehirde; ama hepsi de iic, tane eli
jiizii yunmaims ki$i.
Orda sayisiz adam, sayisiz yaratik vardi, ama hepsi de o ii£
pis mis as yiyen hamdan ibaret.
Kosup sevgiliye ulasmayan can, binlerce ki$l olsa bile yarim
bedendir.
2610, Onlann biri pek uzagi goren gbzii kbr biriydi; Siileyman'i gor-
mezdi de karmcamn ayagim gorurdii.
ObiJruniin de kulagi pek keskindi ama adamakilh sagu-di,..
Bir deftneydi sanki; i guide bir arpa agirbginda altin bile yok.
Obiiriiyse edep yeri bile acik, cureiplak biriydi; fakat elbisesk
nin etekleri uzun mu, uzundu.
Kor, iste, buraeikta, atb askerier geliyor dedi; hangi toplum-|
dan, kag k isiler, goriip duruyorum.
Sagir, evet dedi, seslerUli duydum; a$ik, gizli, ne diyorlarsaj
hep isittim.
O ciplak da; bundan korkuyorum ben; uzun etegimi keserter-j
se dedi,
Kdr, i?te dedi, yaklastilar; kalk da yaralamriadan, baglanma^
dan kacalim.
Sagir, evet dedi, hadi dostlar; giiriiltu gittikce yakla^iyor.
Ciplak da, cyvablar olsun dedi; tamab ederler de etegimi kt
serlerse; emin. degilim ben.
$ehd biraktilar, disan ciktilar; korkuyla bir ktfye sigmdilai
2620. O kciyde semiz bir kus buldular; ama kujta zerrece et yokti
oylesine ankli.
Ohmis, kurumus bir kustu; kuzgunlarm gagalanyle kemikleif
bile Lncelmis, iplige donmiistlL
Arslan, a vim nasA yerse onlar da kusu oyle yediler, oytj
somiirdulei-; her biri, karni tok bir file diindu.
Her iicii de ku$u yedi; semirdi mi semirdi; pek biiyiik, pe|
ulu iic fil kesildi.
O iic. gencin ucii de Oylesine semirdi ki, semizligi, iriligi
■1 iinden her biri, iki diinyaya da sigmiyordu.
Bu kadar semizlikle, bu kocaman d - ayakla, bu siskin gog
le, govdeyle, bu iri kelleyle genu de suziilduler, kapinm £aLte£
dan ges tiler.
188
Ah, Sliim de bir gdrunmez yddan gelir, catar halka; gozle
gorunmez; yeraiz bir yoldur geldigi yok
I$te bak, buraeikta birbirine ulanmis kervanlar... O gizli ka-
pinin catlagmdan gecip gidiyorlar.
Kapida o catlagi arasan bulamazsin; pek gizlidir ama butica
ki^jyj gehn evine giivey gotiirur gibi gatlakian gecirip goturiir o.
O uzagi goren korle keskhi ku]aU» sagir, uzun eteWl ciplak
Sagir, bil ki dilektir, istektir; bi/Jm olumiimuzii duydu da
kendi olumunu diiymadi, kendi gocu ? iinii isitmedi
2630 Hirs da kordiir; haJkm ayibim kddan kila gorur, bucak-bueak
aoJa^ir, sOyler de,
* Kor gozii, ayip aradigi halde kendi ayibiam bir zerresini
bile gorme^,
Cipiaksa, etegini kesecekJer diye korkar-durur ciplak ada-
mm etegini nasil keserler? ' '
Diinya adami miiflisth, sonra da korkular i ? indedir. Ovsa
ki hirsizlardan hie korkraamasj gerek.
O, dtinyaya ciplak gelmi^tir, f , P lak gider... t$ boykyken hir-
sizin derdiyle dgeri kan olur.
Once, yiizlerce feryatlar etti y a; 6lum caginda camnm bu kor-
kusuna giilecegi tutar.
O zaman zengin, hicbir pulu olmadigin,, ^ekl hiinersiz biri
oldugunu anlar.
** ,^ an ^ 0Cuk ' ete ^ e s ^ kiriklanm doldurur da mal-muik
saJnbi ^ibi onlann ustiiime titrer;
Bir parcasim alsan aglar; o parcayi geri vedrsen giikr
Bilgi elbisesini giyinmemi 5 tir de o ytizden cocugun a&lama-
sma, gulmesine bir deger verilmez.
^640. Yiicc kisi de egreti mah, kendi mlilkii samr da o malm ustiine
titrer, cirpmir - durur.
Ruyasmda, kendisini maj sabibi gbriir; lursizin, fuvalt cairns
sindan korkar,
Fakat kujagm, ceken, onu uykudan uyandirdi mi, kendi kor-
kusuyla kendisi alay eder.
Bu dimyan™ aklma, bu dunyamn bilgisine sahib olan bilgi^
ierm nr ^ tir titremesi de buna benzer.
dedi* Tannj K " Ttn ' da ' bu Se * ;t ^ l &rter hakkmda "bilmezler"
Her biri, kendisindc bilgi var zaunma kapihr da bir hirsv
falacak d[ye korkar.
lfi9
m——.
Zamammi ahyorlar dej ; oysa ki faydah zaman, zali yok onda.
Ilalk der, isten ahkoyuyor beni; oysa ki cam, bogazina dek
issizlige bairn is.
£iplak, korkarak, etegimi cekip duruyorlar, etegimi ellerindcn
nasil kurtarayim diyor,
alabildigine zaiim adana, bilgilerden yiizbinterce iistunluk
tide etaii?, bir hayli bilgi sahibi olmus da kendi camm bilmiyoc,
2650. Her eevherin hassasim bilir de kcndi mayasmi bilmede, anlal-
mada sanki bir e$ektir.
Caiz olam, caiz olmayam bilirim diyorsun ama, sen caiy. mi<
sin, yoksa bir kocakan misin, bunu' bilmiyorsun.
Bll yarasir, bu yarasmaz demeyi biliyorsun ama, sen yarasir
m is in, yara$maz misin; bir de iyice ona bak.
Her kuma^m degeri nedir, biliyorsun da kendi degerroi bih
miyorsun; buna ahmakhk derler,
Kullulan, kutsuzlan ogrenmissm, biliyorsun; fakat sen kutlu
musu.n, yoksa eli-yuzti yunmamjts bin misin; buna baktigin bile
yok.
Ceza giinimde ben kimim? Bunu bilmen gerek; biiiun bilgi-
lerin cam budur.
Dinin temellerini btldin ama senin temelin de iyi mi? Bir da
ona bak.
A ulu cr, ikiye ayrjlmis temelleri bilmekten daha da hayir-
lidir kendini, kendl temelin i biimen,
* Seb&Iilami sevincleri ve siikreunemeleri
Sebalilann temelleri kcHuydii; bulusma, kavusma sebepleriiv
den iirkerlerdi, kacarlardi onlar.
Soldan, sagdan, esenlesmeleri icin Tann, onlara bunca mai •
miiik, bag-bahce, cay tr-t aria vermisti.
2260. Meyvalar, coklugimdan yerlere dbkultir, yolun gccit ye rim da*
raliirdi-
Dokiiliip sacilan meyvalar, yolu kapar, yolcu, nerden geceyilli
dive sasirir kahrdi.
Birisi, basma bir sebep alsa da agaclann altindan geese, mtja
valar, silkilmeden sepeti doldururdu.
Birisi degil, yel silkerdi, dbker sac,aidi o meyvalan; pek $o\
ki^inin ctegi meyvalarla dolardi.
Mcyva hevcnkleri, dallavdan yerlere dek egilir.i$ti| gelip ges>
nin yiizleriiie dugerdj.
I'm
mttt ^ mmammM
I
AUmm bollirihmdnn, ktllhnm i l-il« l«.'Linc allin kemer ku<fa-
mrdi.
Kopek bile efcrntklcrj ayugivb ^igncrcii; ova dak i kurt bile yi-
yecek bollugundan midc doigunlugima ugrarmsu.
Sehir de mrsiz korkusundan, kurt tirkuritiisunden em in ol-
mustu, koy de; kecS, koca kurttan korkmaz olmustu.
Gtinden gikie, o toplumun artip duran ni metier in i a nl at may a
kaiktssam,
* Bu anlatis, bnemli sbzlere engel olur; peygamberler. o kav^
me "Dogm ol, dogru hareket et ,J buyrugunu vermislerdi,
Sebahlarji 6gtit vennek ictn Tann 'dan,
onlara peygamber gchnesl
(h/0. Oraya, tarn on iic; peygamber gelmis> yol a^itanlann hepsin^
kilavuz olmustu,
NimetLerimz cogaldi, fakat siikruniiz nerde? $tiku.r binegi ya-
tip uyumu^sa diirttin, uyandirm onu.
Akla uygun olan da, mmet verene siikretmektir; yoksa, sor.u
gelmez 6fkc kapisuii acar o,
Kcndinize gelin de su lutfa bakm; bir siikretmeye karsilik bu
kadar nimetj kim verir?
Bas bagislar, siikur olarak da secde ister; ayak bagjslar, sii-
kiir olarak da oturmam diler.
O toplum, peygamberlerin bu ogutlerine kar^i, bi^im ^iikru-
miizu gulyabani aldi gotiirdii; §iikuTden de usandik biz, nimetten
de bezdik dedi;
Vergiden - bagistan, oylesine solduk, dagtldik ki ne kulluk ho~
sumuza gidiyor, ne sue islemek.
Nimetleri de istemiyoruz, bagi - bab.(jeyi de... Esenlik sebep-
lerini bile dilemiyoruz biz.
Peygamberler, gbniilde dediler, bir illet peydahlamr; bu Ulct
yiizunden insan, hak - hukuk gi^etmez olur.
Bu liastahk yLiziinden nimet, tumden illet kesilir; nastamn ye-
digi yemek, kendine kuvvet verir mi hie?
2cH0, A inatfi, ^ana nice hos seyler gelir ama hepsi de kotii goruniii';
an durusu, sence bulamk oluv-gider.
Sen, bu hos. seylere diisman oidun da bu yuzden, neye el- atar-
san kotii oiur o sey sana.
Sana bildik olan, dost olaa kisi, gozline hor ^briinur de,
Sana yabanci olan, sence ulu olur, saygi tlegcr sayilir.
191
Bu da o hastahgm belirtilerindendir; bu hastahgm zehiri, bu-
tim organ lara yayihr.
Once bu hastatigi gecirraek gerek; ciinkii adamda bu ttlet ok
dukca, seker bile pis goruniir adama.
Eline gecen her giizel sey, her iyi $ey, kot'U gelir sana; hatta*
Ab-i Hay at elde etsen ate? kesilir - gider,
Oliim kimyasidir, zahmet kimvasidxr o hastalik; sonunda ya-
¥ay»Sim oliim yapar senin.
O hastalik sendeyken, gonulu dirilten can gidasim yesen, be
denmde kokar, !es kesilir o gida\
Nazlarla avlanan nice aziz kisiler, sana av olsalar bile horj
goruniir] er Sana.
2690. Aid in, ttmizlikle, bir baska akilla bilisip bulusmasi, sevgiyi
gun gegtikce artturir.
Fakat nefsin, asagihk nefislerle bilisip bulu^naasi, iyice bil kil
soluktan fioluga, sevgiyi azaltir.
Ciinkii onun nefsi, hastalik cevresinde ag brer; bilgiyi, tani-1
5iklig<, tezce bozar - gider.
Dostu, yann senden tiksinir gormck istemezsen, bir akilh ki->
siyle, bir akilla dost ol.
Nefsin zehirlcriyle hastalanmissm; eline ne alirsan al ( o da
hastalanir, illet kesilir.
Eline bir mikevher alsan ta$ olur; gomil sevgisine yapissai
savas olur.
Kim senin soylemedigi, duymadigi bir nukte duysan, anladitei
tan sonra tatsiz gelir, agir gelir sana.
Bunu 50k duydum, eskidi artlkj bun dan baska bir $ey soylej
a yigit dcrsin.
Bir baska taze, yepyeni bir so'z duydun tut; yann ona da
doyarsm, ondan da tiksinirsin.
Sen illeti gidernieye bak; illet gecti mi, her eski sos, sencel
yeni olur.
2700. O eski sczden yeni yap.raklar biter... Eski, af dir sacilir, yiiz-|
lerce salkim verir.
* Oylesine hckimlenz, dylesine Tann sakirdleriyiz ki, ugsuz -
bucaksiz deniz bile bizi gordii de yanldi.
tnsanm icindeki illeti, nabzim yoklayip anlayan tabiat hekim-
leriyse bamba^kadir.
Biz goniile ara^siz oiarak bir hosca bakanz; anlaj'is bakimin-
dan da gorii^iimii^ pek yikedir.
192
O hckimler, gida verifier, meyva sunarlar hastaya; hayvant can,
onlarla giiclenir, kuvvetlenir.
Bizce is hekimleriyiz, soz hekimleri; bize ilham veren, ululuk
sahibi Tann'mn lsigidir.
Bu ccsii is, Sana faydalidir deriz; bu fesit isse yolunu vurur,
yoldan ahkor seni.
Bu gesit s6z, seni ileri gotsiriir; bu fe$it sozse yaraJar seni,
* Bu doktorlara kilavuz, sidiktir; bizim kilavuzumuzsa dege-
ri yiice vahiydir.
* Btz t kimseden tedavi iicreti, emek karsihgi birsey istemeyiz;
bizim el iicretimiz, Hak'tan gelir, bu da yeter bize,
2710, Gelin onulmaz illete tutulaniar, ilacimiz, hastaya birebirdir.
Toplumun peygambcrferden mucJze istemesl
Toplum, a davaya kalkisanlar dedi, nerde hekimiik btlginizin
deltli. nerde faydah ila^Iannizm delllx?
* Siz de yemeye ba^lisinii, i^meye baglisimz; siz de seMrde f
koyde, bizim gibi dola^ip gezmedesiniz,
Siz de $u balcik tuzaktasmiz; is bbyleyken nasil olur da gdniil
ziinariiduankasini avIayabSlirsiniz?
Mevki', ululuk sevdasi. slzi bu davaya salmis, kendinizi pey-
gamber saniyorsunuz.
* Bu ce?it yalan sBzIeri duymak, bu $e$it sozlere kulak ve-
rip ayran kasesine diismek istemiyoruz.
Peygamberler dediler ki: Bu da illet yuziinden; ?unkii illet
korluk verir adama, goriise engel olur,
Davamizi duyduhuz da elimizdeki su inciyi goremiyorsunuz.
Su inci, halka bir smama vasitast; go^lerm dniinde, onu do-
land^ np durmayuuz.
Kim, nerde inci derse bu s6zii, inciyi gormedigine, korluge
mahptis otduguna delildir.
2720. Giine?, soze gelse de, halk, pek inad etme, giindiiz oldu dese.
Sen de, a giines desen, tanigin, delllin nerde? Sana, a kor der,
var da Hak'tan goz iste.
Apaydtn giinde mum arayanm bu arayisi, kOrlugunii bildirir
ancak,
Bari gormiiyorsan, sabah oldugunu sanmiyorsan, perde ardm-
daysan,
Hie olmazsa sus da Tanrj lutfunu bekle; bu cesit sozlerle kor-
liigunij aleme yayma.
IS
193
■
A gunditzli a ray an, dileyen, giinduziin, giindiiv. nerede demen^
kendini rezil eunendir.
Dayanmak, susmak, rahmeti ceker; su belirti arayissa, has-
tabgj belirtir.
"Susun" buyrugunu kabul et sevgiliden, susmana karsihk,
tanina bir lutuf, gelsin.
A akilh - fikirli ki$i, illetin geri tepmesini istemiyorsan, bu he-J
kimin dntinde param - pulunu S a£, basim indir, secdeye kapan.
Fazla sat da yerine can ba£i$lamayi, mevki'den gecmeyi, alt^J
ni dbkiip sacmayi satm aL
2730. Bbyle yap da Tann lutfu ovsiin seni; gok bile mertebene hasel
etsin senin.
Bu hekimlerin r^zdigini clde ederseniz, kendimzi goriir, anlar
siniz da kendini zden utanirsmiz,
Bu korliigu gidermek, balkin eiinde degildir; fakat bn hekinn
ler, Tann lutfuyla bu buytikliigii gosterebih'r.
Bu hekimlere candan kul olun da misklerle, anberlerle dolunj
Tophimun, peygamberleri tdhmetli tutmasi
* Topi urn, biitiin bunlar duzendir; hie Tann, Zeyd'dcn, ft|
kir'den vekil mi yapar kendine?
Padi?ali elcisiniri de, p^disalhin cinsinden olmast gerekir; bai
cik ncrde, gokleri yaradan nerde?
Esek beyni mi yedik ki sizin sinekleri, zumrudOankamn su
dasi tamyahm?
Devlet kuju nerede, si nek nerde? Balgik nerde, Tann ntrdel
Zerrcnin, gokteki giinesle nc ilgisi var?
Bu ne bieim ilgi, bu ns cesit baghlik? Hie bir akilh, inamj
mi butia dedi.
Tamami, "Kelile vu Dimne" de bulunan tavsaniarm, OnihidekJ
kaynaktan sakin, ben gbktekl Ay'in elcisiyim demek
tfzere bir tavsaioi el^ilikle file gfoidermeleri
Bu, $una benzer bani; bir tavsan, ben Ay'in el^isiyim, onunl
esim dedi.
2740, Fil siiriisuniin yiiziinden biitiin av hayvanlan, o an - duru kayil
naga gidemez olmustu.
Hepsi de mahvum kalmisti, korkuianndan kaynaktan uzak-
lasmislardi.. Giicleri yoktu, bu yiizden bir diizen kurdular.
Kocalmis bir tavsan, Ay 'in ilk gecesi, dag basin dan, nlferj
dogm bagirdi.
Ey fil p4di$ahi dedi, Av'i dttrdOncti gcecsi gel de bak; su
dcllli kaynaginm i^tndc. gMlratln,
Ey filierm padi&alu, Inn nm-nk d^iyim, baska birscy degil...
Eleiler ne baglanir, tulwak t'dilir, nc nuviilur, kizilir oniara.
Ay diyor ki: A TiUer, gidtin, kaynak biiiimdir; bur dan dag)] in,
gldin,
Yoksa sizi kbr ederim; ben onun soziinii sbyledim, boynum-
dan veb&li attim.
Bu kayuagi birakin, gidin de Ay'in kilioyia yaralanmaktan
omin olun.
t^te su da belirtisi onun: Bir fil, su icmeye geldi mi, kaynak-
ta Ay, titremeye ba?lar.
A fillerin padisahi, filan gece gel de kaynakta belireti bu de-
lilt gdr.
IViQ. Ayin yedisi, sekizi gecince fil padisabi su igmek icin kaynaga
geldi-
Gece vakti bortumunu suya salinca su dalgalandi, Ay da oy-
namaya, titrerrieye ba$Iadi.
Kaynakta Ay titreyince fil, bu sozlerin Ay dan gtidigine
inandi.
A peygamberler, biz o ahmak fillerden degiliz ki Ay'in oyna-
masi korkutsun bizi.
Peygamberlerse, eyvahlar olsun dedikr; candan, gdntilden
verdigimiz ogutler sizin baglarirnii pekistirdi; biisbiitun bagladi
sizi.
Peygamberlerin, onlann kinayi^tanna
cevap vermeleri, Omek getinnelerl
Na yazik ki derdinize deva\ olarak verilen ilac, can alici bir
zt;hir kesildi size.
Tann, gazep pcrdesini gerdi de bu mum, o goziin karartisim
rtrttirdi.
Si^den ne gibi bir baslik, ba^bugluk isteyecegiz? Bizim ulu-
lugumuz, goktcn bile ustiin.
Incilerle dolu olan deniz, geraiden ne yiicelik bulur? Hele fis-
kiyla, tezeklc dijlu olan genii den...
Yaziklar olsun ki go vermis goze, giines bir zerre goriinmede.
. h /(i0. " E$i-benzeri bulunmayan Adem'i fblis J in gozii, ancak top-
rak gordu.
IbJiscesine goren gdzii, bah an karakis g(3rdit; giinkii ytifdit ne~
resiyse or dan bakt) da oyie gcirdii o.
194
195
-----
I
Nice devlet vardir ki kimi vakil, devlet size gelfrken doner,
gerj gider,
Nice stfvjgfii vardir ki tammadan bir babtsizin kar^isina cikjii'
da o, ask oyununa girismez.
Goze bu yanlrs gondii veren, bizim bahtsizhgumzdir; goniil
h&lden hale ceviren, korii kaza - kaderdir.
Tastan yontulup yaprian put, size kible oldu da lanetin, kbr-
Jiigiin golgesinde kalakaldimz.
Sizin tasimz, Tajsin'ya e5.it oluyor da akilla can, nasii TaniV
ya sirdas olmuyor?
Olmiis sinek, devlet kusuna ortak oluyor da diri, nasi] pad!'
^ahlar padi^ahma sirdas olmaya layik gtfriilmuyor?
Yoksa cansiz putj sizin yonup yaptigimzdan mi Tann'ya or
tak olmaya layik? Diri sinek, Tanri yaratigi oldugundan mi Tan-
n'ya sirdas olmaya deger?
Siz, kendinize, kendi saoatituza asiksimz; yilanlann kuyruk-
I anna yilan baslari layiktir zati,
2770. Ne o kuyrukta bir devlet, bir nimct vardir; ne bajta bir esen-
Hk, bir sagkk.
Yilanin kuyrug'u, kivnlir, kivnhr, basin in gevrcsindc doner, do
lanir; o iki dost, birbirine layiktir.
* Bir has dinlersen, Hakmvi Gaznevi, "tlahl-Name" de siJyla
der :
Kaderin hiikmiine karsi pek bos bogazlikta bulunma; esegirt
govdesi, esegin kulagina layik.
Organlar, govdelere uygundur; sifatlar, canlara goredir.
Her can in sifati, o cam yaratan Tanri tarafmdan, ona uyguti
olarak yaratilmistir.
Si fati, cana es eden Tanri, bil ki goz gibi, yiiz gibi, o sifati, '
cana uygun halk etrnistir.
Giizelde, cirkinde, sifatlar. cana uygundur hep... Tann'mn ya*
digi harfler, hep uygundur, hep yerljyerinde.
* Ey Huseyncik, katibin elindeki kalem gibi gozle goniil de,
Tann'nm iki parmagi arasmdadir,
Lutuf, kalur parmaklan arasmdaki goniil kalemi, bu parmak-
lar yiiz iinden kimi sikintiya diiser, kimi feraha cikar.
2780. A kalem, ululuga. layiksan bir bak da gbr, khnin parmaklan
arasmdasin.
Biitiin oynayxsin, bu parmaklardandir; basmsa dbrt yol agzm-
dadir.
196
Senin bu haldcn bite gbi? biu'Mrilii imun yazip bozmasmdan
incydana geliyor; bir ise wmlnum, liii^-ydi'ii vazgeemen de onun
dilcgiyle, onun istegiyle.
Yalvarmaktao, sizlamakton b:i>kn care yok; bu h&lclcn hale
girmekten, bu degisip durmaktan her katenrin haberi yok,
Bilse bile kendi haddinee biljr; iyide, kotiide, ancak kendi had-
dini, kendi miktanni belirtir.
Sebahlar da tavsanla fil hikayesine sanldilar ama online on
bulunmayan sirri, diizenlere kardilar.
Herkcs omek getiremex, hele bu Grnsk
Tann isinde olursa
Bu drnekleri diiziip kosmak, sonra da o tertemiz tapiya at-
rtiak, baddiniz mi sizin?
O ornek getinnek, o tapinin, bir de onun gizli, a^ik bilgisine
delil olanm harci.
Sen, birseyin icyuziinii ne bilirsin? Basin kelken lutarsin da
sa9tan, yiizden Ornek getirirsin.
Musa bile sopayi sopa gdrdii ama, sopa degildi, ejderbadi o;
dudaklanni acti da sirn, kendini gSsterdi,
,1790. Oyle padisah bile bir sopamn si mm bilmezse sen, bu tuzagin,
bu yemin sirrmi ne bilirsin?
Musa'nm gozii bile ornekte yanibrsa bir fare, bo$ yere bu i?e
nasi! giri$ebihr?
O ornek, bir ejderha kesuir de verdigi cevapla sent param-
parca eder.
* Lajietlenmis Seytan da bu Smekleri getirdij getirdi ama
ceza giiniine dek de Hakk'in l^netine ugradi.
* Kaarun da inada diistii de bu cesit cirnekier getirdi; sonun-
da da tahtiyle, taciyle yerin dibine batti.
Bu orneklerini kuzgun bil, baykus bil... Bunlar yuziinden yiiz-
lerce soy - boy alsaldi gittL
■ Nuh kavminin, o, geml yaparkcu
omekler getlrmesi r alay etmesi
Nuh, ovada gemi yapiyordu; 5rnek gctiren jiizlercc kisi de
onunla alaya koyulmustu.
Su kuyusu bile olmayan bir ovada gemi yapiyor diyorlardi,
bu ne ahmak adam, ne sa^kin kisi.
197
■
Birisi, a gemi diyordu, hadi, yurii... Obiirti bu gcmiye diyor-
dn, bir de kanaL yap bfiri.
Muh'sa, bu diyordu, Tann buyruguyla oluyor; bu sbzlerlc kan-
ma kesat gelmez benim.
* Bir hirsiza, gece yainsi bir divarin dibinde ne yapiyorsun
demckri, hirsizm da davul $ahyorum demesi
2SQ0. Su brnegi duy, su fikrayi dinle: Geceleyin isine pek yapismis
bir hirsiz, bir divarin dibinde, o divan delmedeydi.
Ev sahibi hastaydi; yan uyur, yan uy amk. yavas-yavas bir
Ijk - tik -sesi duyuyordu.
Dama gikti, basim asagi egdi de a babam dedi, ne i$tesin?
Hayrola, gece yansi ne yapiyorsun, kirnsin sen? Hirsiz, a ytice
dedi, davulcuyum ben.
Peki ne yapiyorsun deyince de davul cahyorum dedi, Ev sa-
hibi, a yollu - yordamh ki$i dedi; hani davulun sesi?
Hirsiz dedi ki; Sesini yarm duyarsin; eyvahlar ohun, amanin
derken kulagina gelir.
O hikaye de yalan, egri, diizme. . . Fakat o egri seym de sim-
ni anlamamissin sen,
Tavsanin, gOJtteki Ay'dan, el$i olarak file haber getinnesini
inkar ettiler ya; iste o hikayedeki gcrsekkr
O tavsandan maksat, bil ki herzevekil Seytandir; nefsine ej§
olarak geldi de,
Ahmak nefsi, Hizirm ictigi Abi Hayat'tan mahrum etti.
Sense onun anlamim ters anladin, kiifrettin; simdi hazirlan
yaralarmiaya.
2810. An-duru suda Ay'm titredigini, oynadigim, lavsamn Filleri
korkuttugunu sbyledik.
Evet, lavsanla filin, fille suyun hikayesini, fillerin oynayan
Ay' dan korkuttuklarini anlattik.
A ham korler, bu Ay, ileri gidenleri de, geri kalanlan da #
bun eden Ay 'a benzer mi hi? 7
Ne Ay'i, ne gune$i, ne gogii ... Akillar da ne, nefisler dc ne,
melekler dc khn?
Hatta' gune^in, giinefinin 'gune$i de nedir? Bu sbzii riasil soy>
liiyorum; yoksa uykuda nuyim, sayikliyor muyum?
A vol sapitmis kotii killer, padi?ah1arm ofkesi, yiizbirilerur
$ehri ba^a^agi etmislir.
m
Dag bile onlarm guzahtndftn vtmln, vH ^ parca oWj gUne? hilt:
©nlann doiunmasj yll/iinilrn yjimu , llilUfUr.
Erlerin ofkerii bullitu kimiliii; gonullprln uikesi alemleri ya-
kar - yikar.
A kefensiz oliictiklci -, lYn sehrlain a/ip yerine bakm.
Fil de ne oluyor ki ziUen? t)g lane U£ar ku$, o filciklerin ke^
mikJerini kirdi, ezdi -gitti,
l*H2ff. * Kuslann en angi Ebabil'dir; Ebabil kusJan> bir daha ya^
manmaTnak uzere fillerin derilerini yirti ■■ yirtiverdi.
* Kimdir Nuh tufamm duymayan; yahut Firavun ordusuyla
tan gibi Musa'nm savasim isitmeyen?
Can, onlan kirdi - gegirdi, sulara. dSktii; su da onlan zerre -
^erre dagitti.
* Kimdir Semud'un ahvaiini isitmcyeri, kasirgamn, Ad kav-
min'i kapi - kapiverdigini duymayan?
Bir kerecik olsun, goziinii aq da bak, sava.sta filler! bile oldii
rcn oytesine filleri seyret.
Oylesine guclti filler, bylesine zalim padi$ahlar, gonul ofkehi
nin altmda, ta$lamp duruyor.
Zaman gectikge boy una, karanliktan karanhga gidiyorlai h ; nt*
bir yardimci var ; ne bir aciyi?.
fyi adi, kotii adi isitmediniz mi yoksa? Herkes gordii de siz
gormediniz mi yoksa?
GorliJmemi? seyi, hi? gorijlmemis sayiyorsunuz ama oliim,
adamakilli agar gozleriniii.
Tut ki dunya, giine^le, ljikla dopdolu, sen, kbr gibi karanliga
l»idersen r
— p W M). ulu iSikl.au paym olmaz; yiice Ay a pencereni kaparsm.
Sen, koskten ciktnissin da kuyuya girmissin, genis alemlerin
ne sugu var?
* SOyle, kurt huyuyla huylanmis can, Yusuf'un yiizunii nasi I
gorebilir?
* Daviid'un sesi, tasa, daga vardi da o tas yiirekUlerin gonul
led, gene de az isitti o sesi.
* Akla, insafa her zaman aferin; Allih, dogru yolu daha da
iyi bilir.
Ey Sebalilar, o biiyiik, o yiice peygamberleri gercekleyin; Tan-
n'ya mal olmu? cam gtrcck bilin.
Gergek bil in onlan; onlar, dogmus. giineslerdir; onlardir sizi
kiyamet a^planndan kurtaranlar.
|M
^^am
»_i
Gci^ek bilin onlari; onlardir panl paril pa day an dolun Ay "Jar;
on lard ii ■, o aydin yere varmadan once sizi i^itan Ay'lar.
Gercek bilin onlari; onlardir karanliklan aydmlatan lsiklar. ..
Saygi gosterin onfara; onlardir limit anahtarlan.
* Sizden bir hayir, bir karsilik ummayanlan gercek bilm;
kendinizden baskasim azdirmayin, kendinizden baskasina saSdir-
may in.
2840. * Far sea soyleyelim, hirak $u arapgayi. . . A balgik, sen o Turk'-
un. Hindusu ol.
Kendinize gelin de padisahlarm tanikhk etmelermi isitin; on-
Jara gdkler bile inandi, gokler bile.
ihtlyst, ihtiyaih adani
Ya once gelenlerin hallerine bakm; yahut da sonra gelenlere
dogru, ihtiyatla ugun.
Ihtlyat nedir? tki karar arasinda iskilli kalmamak, hangisi
sent siingtiirmeyecekse onu yapmak.
BMsi, su yedi giinliik yolda hie. eu yok; yol, hep ayaklari ya-
kan kumluk dese,
Obiirii de, yurii dese, yal.au bu soz; her gece, akip duran bir
kaynak goreccksin.
§imdi ihtiyat, korkvtdan kurtulman, dogruya ulasman igin ya- |
nina su almaktir,
Yolda su varsa, aldigm suyu ddk~gitsm; fakat ya yoksa.
Eyvahlar olsun susuz yola diisene.
* A halife ogullan, insaf edin de kryarnct guniine ihtiyalh
varin.
* Hani bir diisman var, atamza kin guttii; tliiyyln'den linda-
ne cekti onu.
2850. O gonul satranci p&di$ahim mat etti de cennetten gikardi, afel-
lene oyun etti onu.
Savasta ka$ yerde, onu yere vurmak, giire$te yiizUnii sarartmak
ifin kiindeye getirdi,
Oylesine bir yigide bunu yaparsa artik siz, ank gormeyin,
onemsiz saymaym onu,
O hasetgi, bizim anammn, babamizm* tacim, siisiinu, piisunu
el cabukluguyla tjahverdi.
Onlan girgiplak soy da, asagdik bir hale getirdi; Adem. yillar-
ca zan - zfin iigladi.
Gozya^mdan Wikilei hini, rwd*n hnvinh rnhimvanlai ddkii
nc yazildim diyt* ojUdikca itjtfndt
Oyle bir ulu bile outm vn/tinilrii sn^ini - basini yolarsa, artik
dujtenbazligjm var, m-n kiyjisltt.
* A balciga lapauhir, safcijurt ^ninden onun; basma "La hav-
lc" kihcim vurun onun.
Sakimn ha; Uj sizi pusudan gbriip durmadadir a ma siz oilli
gdremezsiniz.
Avci, boyuna yemleri sacar-durur; yemler meydandadn da
azgmlik gizli,
>HW, Nerde yem gdriirsen sakin oradan; sakm da tuzak, kolunti, U
nadim baglamasin.
^iinkii yenae kapilniayan kus, diizensiz ovadan gidalanir, bra-
da yem yer,
Onu yeter bulur da tuzaktan kurtanr; hicbir fak, kolunn - kn
naclim baglamaz onun.
Hirsina kapihp, havasina uyup jhtiyeti birakan
kufuo dustugii kotiiliik
Bir kus, bir divami tistune koxidu; gb'zu, tuzaktaki ynnlcn
Biibn" sOjiU, iiynoii Mjlc f tllrkce olarah geciyor.
Bir gozii ovadaydi; bir gbzii, hirsindan yemde.
Bu gozle o goz, savasa diistii*; derken birdenbirc akli ba^in
dan gitti.
Ba?ka bir kussa bu bocalamayj birakti; yeroe bakmaktan vaz-
ge^ti, oraya uctu.
Ne mutlu ona; neseli bir halde kanat cirpti da biitiin hiirlere
imam oldu sonunda,
Ona uyan da kurtuldu; ^minlik, hurriyet duragina geijti - ki>
ruldu.
Ciinkii gonlii, ihtiyatlilann padisahi oldu da, bu vii^den pitf
bahgesi, cayjrhk - cimenlik, durak oldu ona.
WW. thtiyat ona razi, o da ihtiyaia razi; iste sen de bir karara va-
racaksan, birseye sanlacaksan boyle yap.
Nice kere hirs tuzagina dusLiin; nice kere bogaxjm kesilmtyt-
verdin.
* Derken o tovbelcri kabal eden, gene lutfetti de azadetti w
nl; tovbeni kabfil etti de sevindirdi seni.
* "Savasa dQ^ttt" dlye cevirdieimlai sbz, tilrkfeair v* mutlnde cftlls" dlyn
200
201
■M^
■
-
" Ttivlmwi bttzansaniz dedi, biz de azaba doncriz; yapdan is
leri, o ifkre uygun kar$dikWia yift ederiz biz.
Birinin esini ahp bir yere gotiirsem eji de ardindan ko?a - kosa
geltr.
Bu i$i de, eseriyle es yarattik; es geldi mi, cibiir &§i de ula^ir.
Bir yagmaci, birinin kocasmi tutsak etse ardindan, kocasini
aramak uzere kansi da ^lkagelir.
Sonra bir kere daha bu tuzaga geldiniz; tbvbenin goziine bir
kere daha toprak sactinrz,
Tiivbeleri kabul eden, gene dugumunuzii cbzdii; kendinize ge-
lin, bit yana yiiz ccvirmeyin dedi.
Fakat gene unutu? pervamesi ucup geldi; camnizi, atese dog-
ru cekti.
2830. A pen'ane, az unut, az siiphelen; bir kerecik yanmi§ kanadina
bak.
Kurtuldun ya; bunun $iiktii, bir daha o yem bulunan yere hit
gitmemektir, onun fevresinde hie dolanmamandir,
Ona $ukrettin mi, tuzaksiz, diisman korkusu olmayan rizik ve-
rir sana.
Sizi o (.uzaktan azadetti ya, o nimete $ukretmek, Tann mme-
tini anmak gerek,
Nice zahmetlerde, nice belalarda, cy Tann dedin,. beni tuzak-
tan kurtar; hem kac. kere dedin.
Kurtar da dedin, $6yle hizmet edeyim sana; §eytan'm gozu-
ne toprak sacayim.
Her kis, kcpcklcrin, yaz gelincc kendimize, Jti$m barmmak
icin bir ev kurahm diye ahdetmelerlnin hikayesi
Kis geldi mi kbpek, bir yana biiziiliir; kisin sogugu, ami dyle
ezer - biizer ki,
Sigmabilecek bir ta$ ev kurmam gerek der;
Yaz getein de der, disimle, timagimia sahsayim, ki$ icin bir
ta$ ev kurayrm.
Fakat yaz geldi mi gelisir, kemikleri canlamr, derisi tavlamr.
2890, Kendisini iri - van gbrdii mii, a ulu der, hangi eve sigabilSr-
sin ki sen?
I riles ir, ay agin 1 bir gblgeye geker; tembelhge dalar, karm tok,
Sirti pek, yatar - uyur-
Gbnlu, amca bir ev kur der, fakat o, iyi ama der, :byle bu-
kahm, ben eve nasi! sigantn?
202
Senin hm kcnilfcfr.ln ,|, , fc ,|||, tll p J1 /aman jncdSr , , ;
Sir; bbzulur-kiihi'hm.
Tbvbcden bir ev km n vim d,, 1, ¥ ,„ ord:, barmayjm dersin
Fakat derdin pqii df hir&m urtu mi kiipek glbi, sencfcn do ev
Kurma sevdasi gecej 1 ■ gidtre.
Nimete ^kretmek, ntmettcr, de hostur; &kr* m&a, nerden
njmete yonelecek?
* $iikretmek, ntmetjn camdir, nimetse deridir, kabuktur cur,-
fcu seni; dostun kapisina dek siikiir gotiiriir.
* Nfmet gafkt verir, ^kiirse uyamkbk; sen padi 5 ah.n stikUr
inzagiyla nimet a.vlamaya bak.
* Siikiir nimeti, g^unii doyurur, seni bey yapar da vii^krcc
mmeii, yoksullara sacar dbkersin
-"^). Tann'nm yemeginden, m^esinden kana^kana ve, karmn dov
sun da oburlugun, suna - buna el aci$in gecsin - gitsin,
Feygamberleri Bgiit vennekten men' etmeierl,
ccbrice ddil getirmeleri
* Toplum, a ogut verenier dedi, yeter artik... So ? lerini/ lyl
am a bu ktfyde, duyacak ad am olsa.
Tann, bizim gbnl U mii7,u kiUdedi; hie kimse, yaradanm iinn
ne gefemez ki.
O ressam, resmimizi bbyle yapti; artik bu, dedi - koduvia dc
gj^mez. J
yenillfde 1SterSen ^ ^ M 0l ^' "^ y}pranmi * sa > ^ V 1 '.
Topra^a, su huyunu al, ona don; topraga, bal ol, ya da siii
ol cte.
Gdkieri yaratan da o, gaktekileri yaratan da... Smu topra-
jp, topraktakileri yaratan.
Gdge dbniisu, suya anljgi vermi?; topraga, kara yu^luJuid
bir^eyi bitmp geii^tirme kaabiliyetini vermis.
Artik nasi) olur da gokyiizu bulamr; balcik durukir>
Her birine birseyi pay etrrds, her birim bir yola sokrnus,.,
Nasil olur da cabayla dag, saman ? bpiine doner?
Esenlik onlara, Peygamberiedn cebriiere cevaplan
Wft Peygamberler, evet dediler, Tann oyle huylar yaratt. ki onlun
dondurmemn imkam yok.
Fakat o, egrcii huyJan da yaratti; herkesin tfksindifii kisi
liuyJardan gecti mi, iyilesir, herkes ondan raz! olur,
20S
MM
Ta 5 a al tin ) desefl bu sfcx, bo? bir sozdlir amy bafcira altin
ol derseu, bumin yolu vat:
Kuma, baicik ol ders™ olamaz; fakat topiaga balcik ol dei-
Sen, eaizdir, olur.
Oylc iJktlcr vermi$tir ki caresi yok; onlar da topalbk, vasst
bumnluluk, korlcik gibi $eylerdir.
Oyle Metier de vermistir ki garesi vardir; agiz, yijz carmkli£i
ha? agrisi gibi. "" ■%..*?.■-
* Tann, bu ilaglan, insanlari iyilestirmeWgiri yaratti; dert
dp bo?Luia degil, deva da.
Hatia hastaliklann, ilktlerin gogunun caresi vardir; adamakd-
li ararsan de gecer.
Kafirlerin, ccbr5ce debited tekrarlamatara
Toplum, a killer dedi, bizim bu derdimiz, deva kabul edecek
dert degil,
Yillardir bu afsunu ufdrduniiz, bu dgutleri verdiniz; fakat her
soiukta bu bag, bu duglim, daha da pekifti.
2920. filet ilada gececek bir Met olsayd,. hie oJmazsa bir zerresinin
gecmesi gerekirdi.
Adam 5 eker ilktine tutuldu mu, cigere su gjtmez; denizi idp
^prhupse su, bir ba§ka yere gider.
Karadgeri hastalanan ki$inin eli-ayagi $i ? er; susuzlugu, bir
turlii yati^maz.
Esesxlik onlara, ptygamberlerfn gene onfara terap vcrmdeti
* Peygamberler dediler ki: Omitsizlik kotii ?eydir; yaradamr.
ustunliigune, rahmctlerine sinir yok.
Boyiesine ihsan sahibinden iimit kesmek, yara^ir bir i? degi!;
siz elinizi atm, bu rahmetin dizginine sanlm.
Nice i?fer vardir ki once giic gOruniJr; sonra-sonra aplir a
giiduk; o zorluk geccr - gider.
Omitsizlikten sonra rice umitler var; karanhgm ardmda nice
gimeder var.
Zati tutahm ki gonuHerimz ta? kesUmi?; kulaklarmiz da kilii-
lenmis, goniilleriniz de.
* Sbziimiku kabul edip etmemenizie i^hniz yok bizim; bizim
ijimiz, Tann'ya tesllm olmak, buyruguna uymak.
* Bu kullugu o buyurdu bize; bu soz soyIeyi ? imiz, kendimb-
dt>n, kendiligimizden degil.
204
Hk
' "'"'etobir 2 ' """" '"'""" ' '* '""■ kl '™ l ° hum *'"" **
PcygamWin „„„„„, Tann'tlnn baska ion yoktur sbziimi balk
• OmMbuyrnkknrahalkahUdirir, bu varifesiaiil tfcwtilii T M .
ter ^Xwii*" dcs " i2 ki yolun - zakl * '^ fe -
, lar fnat^t;s r «r de dil * rai2 ' bdiimMr '- — -*« -
«5?aK££r genc,z ' ^ b,z; boy ™ ,at! ^
Bizim katmuzda yu z y,]la bir an birdir. erftBr- uznn- k.sa hi,
den aynlm I5 E itmi 5 !ir. ' Klsa ' blz -
mn ° 9 7 nlui - klsa1 ' 1 - W^rdedir; ca „da nznnlnk - taaabk olur
.^i;trk^Sdf^r yandilta ™- ■
tJSiSf** Ay " yil ^^ k °' !al '" ak - -»-P ^mck
da M^St 1 ^^ S, * 5ayd '' VEhme S,|a " ^ fe «« «
da jsrsrs^ ™ sr aH,na *-* ** *-»
• Sarpyollan a 5 „k da bizc „y an ] ara , „,,„ kolayla,,^*.
Betltlttl vms- Ma (, toikcedlr.
205
u Loplulngun tcfcrar kar^j koymasti
Sebahlar dedikx ki: SiSi kertd'miiee kutlusunuz ama bizcc kut~
suzsunuz, zitsiniz bize, aykinsimz bize.
2950. Camrmzda diJsiince yoktu; rahatunizi bozdunuz, gamlara at-
tifez bizi.
Birbirimizlc ulasmis. bir toplumduk; sizin kotii haberL>riniz
yiiziinden aramizda yiizlerce ayrihk, aykinhk belirdi,
Seker mezesini yiyen dudulardik; sizin yiizuniizden oliimu dii-
siinen ku$lar olduk,
* Nercyc bir gam masali yayilmissa, nerde kotii bir ses duyu!-
mu$sa;
Dunyada, nerde bir kotuye yorus varsa, nerde bir kotuye do-
nils, ^arpilis, azap duyulursa,
Hepsi de sizin hikayelerinizden, si^in kotii yuFiiyiisuniizden
meydana gelrnis... Hirsiniz, diiskunlugiiniiz, hep gam kopar ma-
da, azap duyurmada.
EsenJik oirtara, peygamberlerin gene cevap vermekri
* .Peygamberler dedHer ki: firkin, kotii yorus, sizin tanimz-
dan yardim goraiede,
Tehlikeli bir yerde yatip uyumus ohan, bir ejderha da bas
utundan geltneyc koyulsa, sana kasietse,
Scni seven, sana aciyan biri de, tez sicra, halk, yoksa ejderM
yutacak seni dese, uyandirsa senj.
Sen, neden kotuye yoruyorsun der misin? Yormak da ne,
kalk da apaydm gtjr.
2960. Ben, seni kotii yoruslar i^inden ahyor, kurtariyorum da sa
raya dogru gbtiiriiyorum,
Peygamber, gizli $eyleri bilir, bu yiizden o, diinya halk in in gor-
irmdigi seyieri gbrmti$tur.
Eir hekim, sana, koruk ycme, sana $u ?e$it kbtuliik verir, soy»
bir hastahk verir dese,
Ne diye kotiiye yoruyorsun dersen, ogiUcuyti toil met a 1 tin a
aliyorsun demcktir.
* Bir yildiz bilgini sana, bugtin sakw yolculuga kalki^ma; oy-
le bir ise kalkma dese,
Yildiz bilgininin yiiz kere yalanim gormus olsan, bir iki kere
de dogru cikabtlir der de soziinii tut ar sin.
206
m Sl [ B oIuv^ T, | VI,tW ' lSJ "' * ahWl ^ ^°^ Hide
O hekimle yildiz Wljfarf. s ^l C rini , a nna uyup soyluyorjar
Kiyidaki dumam da ^riiyomz, atesi de; mlinkirkrc sdd.rr-
Sense sus demedesin; b.rak su sozii; kotiiye yorus ziyan v fe -
nyor bize, ziyan veriyor. ^ n
-'70 A bptciilerin ogudiinu di^Iemeyen, kotiiye yoru ? , ner«vc va-
nrsan var, sendedir, sertinledir.
lM bor r v^r, bir 5 "" ,n selmede: biri!i de di ' inda " •««»» d » *-
™rJr s T ean>!and,nr ' a beni; adam d * p * *•■ "
Yilan, boynunu soktu mu, buttia neselenmen acir^i^er *
vakit o adama, be adam dersin, mademki i s btiylcymis nr
diye yenmi^yakaiu yirtarak fcryad etmedin? '
Yahut d a yukandan bir tas atsaydm bana da, isin gcrc.k o|
dugunu bildirseydin ya, s*-*v»* «i
O da, iyi ama der, sen sd^umden inciniyordun; sen de airndi
dersm, beni adamakilh sevindirdin. *
Adam, ben yapacagim adamhgi yaptimi seni bu ^ b g ,
dan kurtarmak is te dim; s
Kotuliikten D hakk, tan.mad,..; ogudiimden btisbiitiin a ? din
b««i mcjtmeye koyuldun. »*"'«.
Asagilik kotii kisiierin huyu budur ,ati; sen ona bir iyilik *
tin mi, o sana kotii Ifikte bulunur.
' lJB0 , . ^ Si de bu Sablda turtarmaya bak; cunku o da kbttidur- *,„
da ijilrk etmeyc gelmez.
* Eir kerem sihibine ihsanda bulunursan, deger bu is bu iyi^
hge karsdik, yediyiiz iyjlikte bulunur o. Y
Aleak birine de cefa edersen, kahredersen onu, sana pek cok
yeiatardq bulunarak kul - kfiJe kesilir sana.
2(17
Kafirler, Tanri m me tier i, tie karsihk, cefa Uihuiminu ekerler dc
sonra cchennemde, Yarabbi demeye koyulurlar.
* O diinyada cehennemi, bu duilyada zindani yaratttiadakf hikmet,
cehemvemie fctndamn, kafirlerin kulhik yurdu otrnaStdir; "tster
dileyerek, Ister zoria, fakat mutlaka geltn" denml^tlr.
giinkii kotii kisiler, cefaya diistiikleri zaman anmrlar; vela
gordiiler mi de cefaci olurlar.
Bu yiizden de onlann kuiluk mescidi cehennerodir;. yabanci ku-
sun ayagfrft baglayan tuzaktir.
Aleak kismin, hirsizin kuliuk yurdu da zindandir;. orda olduk-
<;a Tann'yi anar - dttrur.
* tnsamn yaiadlhsmdan maksat, kuiluk etmesidir ya; boyun
kvscnin, adam oldurenin kuiluk yeri de cehennemdir.
* tusan, her i$i yapabilir; fakat yaradilisindaki maksat, kuiluk
etmesidir.
* "Cmleri, insanlan yarattim" ayetini oku; diinyadan maksat,
ibadetten baska birsey degildir.
2990. Kitaptan maksat, hatigi konuda yazdtmssa o konunun girdigi
fenni, huneri Ggretmektir ama dilersen onu basmin aitma kor, yas
tik yaparsm.
Fakat o kitap yastik olarak kullandmak icin yazdmarmstu;; o
kitaptan maksat, bilgidir, anlati^tw, yol gostermektir, insana fay-
da venmektir.
Sen kthci mih olarak kuliamrsan, iistunliik yerme gerilemeyi,
alt olmayi sectin demektir.
* tnsandan maksat, bilgidir, dogru yolu bulmaktir ama her
insanm da bir ayn kuiluk yurdu var.
Yiice kisiyi agirladm, ona iyilikte bulundun mu, sana kul olur;
ona ettigni iyilik, kendisine ibadet yurdu kesilir; kotii kisiye de
kbtuliikte bu I unman, ona kuiluk yeri olur,
Kotulerin baslanna vur da bas kosunlar; yiice kisilere de ih-
sanda bulun; bulun da meyvalar versinler> iyilikte bulunsuhlar,
Hasili Hak, her iki secde yerini de yaratti; cehennem onlann
yurdu, gittik^e artan lutuf yeri de bunlarm.
* Musa, o ic agnsi toplum, basianni egsin diye Kudus kale-
si nin kapisim aleak yaptirdi,
Cunkii onlar zorba kinder di, dik bash kisUcrdi; onlara o al-
caok kapi, yalvans, bas egis yeri oldu, cehennem kesildi.
208
-—
' Yiice T;tnrc, Imkkn bnp tfRiiirvpii /mlniltum bu$laruu egrnek l^tn
padisahtar dlkM; ulJuklm, uituidlk oim, Mi^urt da "Kapidan wjcdt
edcrek gtriti; hintmi yutMiir iltyiu" Aycli hukmiince o
zxirbidann t^lL'itk glrnieluri J^ui Kudiis kaleslne
aleacik bir kapi yaptirdt
Kendine gel; hani Hak, padisahian etten, kemikten kiigiiciik
bir kapi olarak yaratti ya-
i(HKP. Diinyadaki halk, ululuk sahibi Tann'ya secde etmcye du^maii"
div da, tutarlar, padi^ahlara secde ederler,
*^ Tanri, bir pislik yerini, bir fiskihgi onlara mihrap dii^diij u
inihrabm adi da bey, padi^ah.
Bu temizlik taptsina layik degilsiniz dedi; ^eker kamisi olan-
lar, terniz kisilerdir; sizse bombo^ kami^larsimz,
O kopeklere bu alcaklar bas egsinier; oyiesine bir ki^iye itta-
nip baglanmak, arsiana ayiptir.
Fare huylularm begi, valisi kedi olur; fare de kim oluyor ki
arslatilardan korksun?
Onlar, Tarin kopekJcrirtden korkarlar ancak; Hak gune^inden
nasil olur da korkarlar?
* Uluiann virtieri "Rabbimiz yiicelerden yiiccdir" sozudiir; bu
abmaklara laylk olan virtse Tann'yi, mahluka benzeterck, ha^fl,
a^agi 5ifatlaria ovmektir.
Fare, nasd oiur da sava? arslanlanndan korkar? Arslanlardaii
korkanlar, gobeklerinde mi^k batunan ceylanlardir.
Yurii, git kase yalayanin yamna, a gomiek yalayici,,. Otiu Tan-
n bil, nimet veren say kendine.
Yeter artik, uzun uzadiya anlatirsam beyler, hem kizarlar, hem
de ajQlattikianmtn kendilerinde bulundugiuiu anlaxlar.
1010- Soziin ozii su; A yiice er, algaklara kar$i sert davran da bas
egsinler.
Aleak nefse de birisi tutar, ihsanda bulunursa, nefis, alcaklar
gibi o nimet i inkar eder.
Mihnete dtisenlerm sukretmeleri, nimete ula^aniann azginhgi-
na girismeleri, diizene ba? vurmalan da bu yuzdendir.
* Azginlar, altinia i^lenmis kaftanlara btiriinen beylerdir:*
abaya buriinen hastaysa siikreder - durur.
fr $ukur, maldan, miilkten, nimetlerden biter, gelisir mi liig?
Siikiir, dertten. bastaliklardati meydana gelir.
« Misra r sudur; "Hifat Ugty l»kler-i starrln-knba". GSrUtdOfiU gibi "beklor"
14
209
-
Sufinin bt>9 sofraya a$ki
* Sufinin bin, bir gun, bit miha asih bir sofrj gurdu; cark
vurup donmeye, dbisesim yirtmaya koyuldu.
Iste aziksizm azigi, j$te kithklara, dertlere deva diye bagin-
yor, naralar atiyordu.
Duraam ba$mdan tiituyor, coskunlugu arttikca artiyordu; sfi-
filer de ona uydular, sema'a koyuldular.
Kih-kih guluyoriar, bay-hity diyorlar, kac kere sarhos o!u-
yonar, keridilerinden gecjycrlardi.
Bosbogazin biri, suflye. ne oluyor yahu dedi; miha asifmis bir
sofra, i^inde ekmek bile yok.
W20. Sufi yurii-vimi dedi, sen anlamsiz bir sekilsin; varhk pesindc
Los, ciinkii asik degilsin sen,
Ekmek olmasa bile ekmegin aski, Ssika gidadir; gercek olan
kiji, varhga baglanmaz.
A^iklarm varbkla isleri yoktur; asiklar, sermayesiz kar eldg
ederler,
Kanatian yoktur, diinyanin sevresinde ucai dururlar; dleri
yoktur, meydandan topu kaparlar.
Aniamdan bir koku alan o yok-yoksul kisi de, eti obnadifr
halde zembil orerdi.
Asiklar, yoklukta cadir kurmusJardir; yokluk gibi bir renge bo-
yanmislardir, bir olmuslardir.
Siit emen cocuk, yemegin tadini ne bilsin; perinin gidasi ko-
kudur ancak.
Fakat insanoglu, onun kokusunu nerd en alacak? Qunku huyu
onun huyuna zittir. vl
O koku alan pedam kokudan aldigi tadi, sen, yuz batman gii>
zel yemekte bulamazsin.
* KipiTye, Nil suyu kan olur; fakat giizel buylu isrsilo&jlla-
rrna sudur,
3030. * Deniz, tsrailogullarma anayol kesilir; Firavun'ia adamlan-
nays a bagulma yeri olur.
Ytt&uf 'un yuziinden Tann ^arabjtm i^nick de, esenllk tma, Ya'kub'a
mahsustu, Tann kokusunu Yfisuf'tan duymak da.
YusuF un kardesleriyle ba^kala**, her
ikisinden de ruahnim kabmslardl
* Ya'kub'un, Yusufun yiiziinde gdrdugii sey, kendisine mah-
sustu; YOsuf'un karde^leri nerdcxi gtireceklerdi bunu?
210
m ^ mmm ^_
Bu, c-nun a$kiylu kemlUluj kuyuyii nhir, o, kiijle onuu i^in ku-
vli kaxEir.
Onun setfrasi, bunun linundc ekmeksizdir; Ya'kub'aysa isUdi
veren yemekleiJe dojpdblti,
Yuninaitus yuz, hurilerin yiizjerini gdremej:; Peyganit>t;r,
"Namaz, ancak teniiz olarak kilinabilir" dedi. -
A§k, canlarm gidasidir; bu yuzden de aclxk, caniara 'gidadir.
Ya'kub, Yusuf'a acikou^ti; onun ekmeginin kokusu, ta u^alt-
lan geliyordu ona.
Gdmlegi alip ko^arak gelense, Yusufun gomlegindeki kokuyn
alamiyordu.
Gomlekteu yiizlerce fersab ui;akta olan Ya'kub'sa bu kokuyu
alip durmadaydi.
Nice irfarisiz bilginler vardir ki bilgiyi ezberlemi^tir, fakal biJ.
gj sevgisi yoktur ynlarda.
104Q, H^Ibuki onun sozlerini duyan, avamdan bile olsa o sozlordrn
bilgi kokusttnu alir.
GdmJek, gomlegi getirenin elinde, egreti bir maldir; esiiviinn
elindeki haiayik gibi bani.
Halayik, esircinin elindedir, fakat ona yaramaz; ciinku onun
elinde olusu, musteriye satilmiak i^indir.
Rjzik vermek, Tann isidir; Tann herkcsi bir yola koymu^tui ;
o adama, o yoldan ba$ka yol yoktur.
Giizelim bir hayal, buna bag - bah^e olmustur; firkin bir lia-
yal de sunun yolunu vurmn$tur.
Gylesine bir Tami'dir ki bir hay^lden bag - bahce diizmustdi ;
bir hayalden de cehennem yaraimi^, yanip erime yeri balkeimistir.
Peki, onun giil bahcelermin yolunu kim bilir? Kulhanlan ner-
de, klm larnr?
Goniil sozciisu, firsai bulup da bu hayal, canm hangi yanindyn
geliyor, goremez ki.
Bir kolayim bulup da dogu yerini gorseydi, hosa gitmeyen her
hayalin yolunu kapatirdi.
Yokluk gdzetme yeri olan r yokluk gecidi kesilen oraya casus,
ayak mi basabilir?
K3S50. A tanmmi^ dost, k&r gibi onun lutuf etegine yapt^; kdrtin ya-
pisrnasi da budur iste.
Onun ete^i. onun buyrugudur. . . Cekinme, sakintrja, kime can
olduysa, iyi bir bahti vardir onun.
Birisi cayirlikta - cimenliktedir, dere kiyisindadir; oburii, onun
yaniba^mdadir, fakat a^ap iciride.
211
am
Bu, bunim Uimgi L^d nadir diye saskinlik i^indcdir; o da, bu
kimin hapsina dusmii? diye saskinbk i^indedit-
Kendine gel, ne diye bu kupkuru yerdesin? Kaynakiar var bur-
da... Aklim basma al, ne diye saranp soldun? Yiizlerce ilic var
burda.
A benimle. diisiip kalkan, gel, bu cayirbga, bu cimenlige dal...
Fakat boylc desen de o, gdemiyorum ki dcr.
Bir Beyle namaza du§kiin olau, namfma ah§mis bulunan,
namazda Tann'ya mtinacst edsn kSJeslnln hikayesi
* Bey in bin, seher saginda hamama muhtaf oMu; Sungur
diye kolesine seslendi; kaJk, ba$mi kaldir da dedi;
* Tasi, pestemab, kili Altun'dan ai; hamama gitmemiz gerek*
Sungur, hamam tasiyla giizel bir pestemal aldi, bGyle yol«
dustii.
Yolda bir mescit vaxdi, Sungur 'un kulagina ezan sesi geldi.
3060. Sungur, namaza pek diiskijndu: bcgim, a kuluna lutuflardi
bulunan beyim dedi;
Sen $u diikkanda birazcik day an; ben namazi kihvereyuu.
Sungur mescide girdi; biraz sonra namaz bitti, dua edUdt;
itnam da raescitten ?ikti, cemaat da.
Sungur, ku?luga yakui bir saga dek mescitte kaldi; Sungur 'un
beyi bir zaman bekledi, gozetledi.
A Sungur diye bagirdi, neden di^ari cikrmyorsun? Sungur, a
btinerli beyim dedi, birakimyor.
A ay dm er, bir as; day an, simdicek geliyorum, beni beklediginl
unutmadmi-
Bey yedi kere dayandi, bagirdi, seslendi; sonunda Sungur'un
bu isvesinden aciz kaldi,
Sungur'un :evabi, hep, a saygi deger, birakmiyorlar ki disan
gikayim soziiydu.
Bey, mescitte kimse kalmadi dedi; kim biraknuyor, kirn tutu-
yor seni?
Sungur, seni disarda baglayan yrjk mu? Beni de iceriye o bag-
lad?.
3070. Seni igeri sokmayan, beni de disariya birakmiyor.
Sana, bu yana adjm attirmayan, bu kuhm da ayagmi bagladi,
o yana gortdermiyor.
21Z
Beyittekl T&s ve Altuu stfsleri ttirkfedlr: pes^mal da "mendil" diye ge-
mmmmmt
I
Deniz, baliklnn dipniiyn tiimtu, k»umlidult-ri de itjiiu: :ilrnayi
istemez,
Baligin temcll Hudm-, buyvajun (eniuliyse baltik... Burda du
zeiiin do ash yoktiu', bir is bu$firmati-m da.
Biiyiik bir kiliiiir bu f a^ansa Tann; sen teslim oiffiaya o! at,
razihga yapij.
Zerre - zerre, hersey anahtar olsa, gene ululuk sahibi Tanadan
ba^kasi a^amaz onu,
Bir i^e sanlmayi, bir karara varmayi unuttun mu, kendi pirin
den o gen^ bahti bulur, elde edei'sin.
Kendini unuttun mu, seni anarlar; kul oldun mu, o vakit aim
ederler seni.
*
* «
■ —
213
■ - — i^.>».-
($ERH)
2570. Beyifcten sc-nraki bahls, lahmetli Hedl'uz - Zaman Furflzan - Fer'in
i ahkivkma gtfre "Muhadarat-ri Ragib" da, GazalL'nin "Kitabun ytizkeru flhi b.4-
Jtnakatu Ehni-tbaha" smda, 2amah?eri'rsln "RabS'lTl-Ebrar" mda „ kisaca gecer
Sms'-J TebrJzI'ntn "Makaalafirtda da buna and Iran bir bahls vardir tMaihi;!,
s JJ2> 113-} .
2518 - 2531.. I. eiltte. 47. bey tin te&uxui bakiniz.
2!>95. II. surenin (Bakara) 7. ayet-1 kerlmesinde, kaflrlerin kalbieriniii, ku-
iaklatmia muhilriendigl, g&zlerinde de perde bulundugu, bunun da, klifUrltrl
yiizunden oldugu beyan edllmektedlr. Mevlana bu ayete i§aret etmekte, ayru za'
manda kufru, antnakhk saymaktadir.
a 600. Beyitten son rati bahls. Bu eiltte £33, bey tin Szahina bakutiiS.
Mevl&na, bu beyJtten itlblren Seba gehrlnl. or an in halkmi anlatirken, adeta
'"Jjathiye" vadisine ybneliyor :
Seba, pek btiyUk, pek genis. bir aehir, bir tepsiden. y ay van degll Pek aaglam,
b'ir so van kadar ancak. On gehir halii toplanmia ocada, frayisisi adamlar var;
iiepsi de ell - yujiU yunmamis, as yiyen tic hamdan I bare t. Bill pek uzagi iCrea
bir tor, klileyman'i gorniujor da k arnica mn ayagim gtirUyor. Obtiru adamakilU
sagir; ama kulagi pek keskln. Cfgttoe&si}, eirciplak, ama cibisesinln atekleri pek
uzun. Kbr, iste, tauracikta dlyor, at.li a^kerler geliyot:, onJan gcrtlp duniyorum.
Sagir, evet diyor, seslerini, konu&malarim duydum. Csplaksa, eyvab. . dlyor, uzu»
eteginn keserierse. Kdr, yaklagtilar diyor. blr zaraia ugrannadan ka^alim. Sagir.
eTet diyor, gti.ru itli gi'ttiks'e yakla^iyot; ^iplak&a ete£inin kaygismda. SJebri bira^
kip ka^iyorlar; siguidiklari bit ktiyde MTre denli etl ulmayaii, fllO>tifti tuTUmus
bit ktts buluyorlar, ama pek de semia blr kus. Onu yiyjp semlnyorlar, her birl,
d any ay a sjgmas blr hale geliycr; fakat kapmin caUagmdan stiztilUp geglyorlar.
Buniar, bine. Yunus Bmre'nlR,
Qiktitu ftrLk J alma and a ytidim ti«(initl
JQostan isst kakjyip der ne yersln koiuiuu
Bfiytiyle ba^layan raeshur ^athiyeEini halulatiyor. Hele.
Gilzsiistn fjsildadim sa£it sflillm igitmig
Dilsia ga^irip so.vliir dilimdeki sbjfim.it
Bcytinm, Mevlana'mn bu bbltimdeki saginyla diljiiini Jiatirlatnjamasina im-
kan yck (YOnfis Erare Divani, hazirlayan, A. aqlpmarli, E?,klg£bir Turizm ?o
Tanitms Demegi yaym. I&fcanbul 19U5, &. 204).
Sath, manasinda ijenlik, dafa biilunan s<itee denlr; Bayezid-i Bistaml'tiln; toil
liasjaa liuseyri bin Mans^r'U-HaHac'in Kozlei-inde, ?eriata uymayan. benlik t«
214
a&H kokusu duyulmihm j*), cokLtir ttamAI chll, !>n BM iti fitolflrl. (tercekler I(;Lil
Mr jiUrcme olurak vasiflniunnii!(lnnln n'n'rimi. n 71!). ijatha uit sbilere "$ai-
iiivvti" denJr,
(;«Kbe dolayialyle. kendlndn olraakflii^io olmayacak davalari belirten, Iddiala-
1 1 tirLaya atan. hatta cok deru mAnasw, aeci'Il. fakat vezinsle ve bu bakimdan
n'Tilr olurak s^ylenen seller, asil gathlyyeye ornektlr. Ba wzlerl stiyleyen, stiyler ■
krn to 5 ar, topliitlr, Dynar, garip hareketlerde bulunur. $an]anJarda bu peslt ba-
ifkCLlet ve soz siiylemck oldufu gibl Ibtidai dinlerln baait, gtlrUltQItl ve tnUaik-
l» vupilan arlnlerinde dc rahanuer, bSyle siizler sflylerler. YOntJs'un seybl Taptik
lliibumi geyht ve San Saltuk'un halilesi Barak Baba'mn sSElerl r bunun pek
Hulk blr &me|ldir (Barak Baba leln "Yilnas Em re ve Tasav.vui" adli es«rLmize
Ipukims; Istanbul, Remal K. 1391. s. 17-25. Barak Baba'nm sbzlerinden mejda^
<i* kclcn risale, gerhl ve tereernesi, aym eser, s. 255 - 275; sarin Kutb-i Aletl'nLn
ilyiiKisiyla metnin tipki baBimi, s. 457 - 472). Haci Bektag'a atfedilen bir ^athlyyf
in \iu birinci kisundandir.
^ori galrler, bazi taaavvufl lnanglan r jerlie aiuhtaf r te'vlU mQpiklln blr taw-
iln &StMjyb vadlsLM dbkerek yazarlar. Bu kisimda, ceebe degll, akil v« huhm
iniliimdlr. Yanus'un sathlyyesl, gene YOnus'un blr silrlndekl,
Var kfltdajini {jldtif, dabi avratin boga
Anana kabln kiydir Hakk'E ayan foresu;
I'r-vLi (tspki basirn, 3 , 305; Tilrk harflerlyle, s. ill. beyit 2), tdrls-i Muht*rrnln
■ W24 H. 1G15> sathlyyesl, bu lklncl kisundandir (A. Goipinarh; Melamlllk j*
MiHftnitler, la. tin. TUrklyat Enstitdsll yayin. 1931, s. 125-126].
MevUna'nin Seba sebrlnl ve o gehlr halkjm. anlatirken stizti bu tarza diikil-
«il de ltincl kisma girer. Netekitn aotiradan, S626. beyitte, bu stfyledSklerinl, serhr?
j-ihmektedir. Katen kendJsine bu siizierS hatirlatan, wyletsn. 2603. bej-lttekt
t/^i'iiklar niasal sbylerler, eglenlrler ya: maaallannda nice sirlar, nice bgtHier
T'lidir" tneallndeki btyiMlr. Bu beyittsn sonra satnlyye vAdlsine yCnelinls, son-
i.i [J a sa&irin, diLek, istek oldugunu, herkesin bldrntinU duydugu haide kendl &M-
ii. m nil bir ttlrtu duyinadi&in!, korun, hirs, tamah oldugunu. herke&in ayibim gOr-
iHlMU halde kendl ayibiru bir tUrltl goremediglnl, ciplagm da. diinyaya ciplak
|p|tp gldcn herkes oldugunu Izah. eder.
2031. Hz. Mi t buyurrauElardir kir -Rim kendi ayibma diktat ederse ba*
(tn*mtn ayibim grjrnne&e vakti kalmaa," (Nehc, II. s. 221).
2644. "Onlar, diinya ya^ayismi. bu yasayigin gortintistekl kbsmini blllrler,
UllJar. aondan, ahiretten gafletteletdJr." (XXK. Rdm. 7> "Bilmezler" s(jj;(l, laf-
*«n iktlbastir.
Vtibl. Beyltten aonrakl bahls igla bu clUte Sfil, bey tin Isahina bafcinu.
Mm. XL sUrenin (Had A, M.) 112. ayetinu tsaret edilmektedlr ve bu ajetm
ilk ftflzfl, lifzen lktibas edUmi^tlr, Ayet-1 Kerlme'njn mean sudur ;
"Ve artJk sen. sana nasil emredUdlyse iiylece dosdogru bareket- et ve eenlnle
I'nrAber bulunati ve tovbe vKml$ olanlar da dogru hareket etslnler ve taskuilik-
fii Ijiilunmayin, ^Unkil sU]>he yok kL b, ne yapiyorsan^ bepslni do giirtlr."
2IS
■■■-
[fz. Ppygainber. "Hild BGrcalylE benierlert benl tocn.ll.ti" buyurmusjardir
"Hfld Nflrealyle benzerleri olan VAkia, llaakka vc tze's-gemsi KQvviret benl ko-
cfLltt.i", "Kfld ve benzerleri olan sflrelcrde, onceki ummetlcrc gelen aaap benl
kntMiJUi", ,l Hud hQresi, ihtiyarhk cagindan Sace benl kc-caltti" mealinde de ha-
rt Jslw yardir (Cami, II, s. S4>. Vakia siiiresinde kiy^met atlvalt, Haakka'da Se-
infid vc Ad kavmine geten azapla fciyamet, "Seele Sailun" dlye ba^layan Ma&ric
fcQrcsiyle "lae's-^emsi Kttvvtret" ayetlyle baslayan Ifckvlr stlieslnde kiyamet ah-
vlUt anlatnoiaktadir. Hz, RasOl'fin (S.M.), "Dogru hareket fit" emrl, eskl Ummet-
U'tc ge!en azap ve kiyamet ahvali dalayisiyle lhtiyarlamalan, kendilerlrdn nft-
mitia degtl, ummetlerine kar$i beslediklerl eslrgeme yilzOndendir. Had s&resinirj
tnmestuden sonra sac ve sakallarinda beyaz fcfllar belirdlei rlvayet edHmt$tir.
2671. Beyltteki "Dunlin" soill arapcadir.
2701. "Yarildr stol), XXVI. Edrenln (§uaTa"> 63. ayetinden laraen iktiba*
i^llmistlr; M&sa Peygamber'e, denizin yarilmasi anlathrken gecer
2708. idrara bakarafc hastaligi testis, ggk eskidenberl blllnirdl.
2709. Peygamberierin, Tanri buyruklarrai blldlrmeye karsjlik (immetleitp-
den blr ilcret tstemediklerl, bu jsl All ah' in emrlyle yaphklan, VI. sflrenln (En'ani)
flO., XI. surenin <HQd AM,] 29. ve 51., XII. surenin (Yusuf A.M.) 104., XXV. sd-
rcnJn (Flirkan) 57., XXVI. sUrenin (§uara'> 108., 127., 145., 164. ve ISO., XXXIV-
f iQi«nlri <Seba") 47., XXXVI. surenin (Ya Sin J 21. t XXXVIII. sOrenin (Sad) 84,
Hyetlerinde bildirilir. XLIL surenin (Sara) 23. ayetindeyse Hz. Muhamxaedln
(S. M.), tebligine karsibk blr ilcret lstemedijini, yalniz yakinlarma sevgi 1st*-
dlgini bildirmesl eraredlllr.
2712. Kur'an-i Mecld'de, halkm, peygamberlerl, kendlieri glbi yemefc yedlk*
lerl, sokaklarda gezdifclerl icln kmadiklarini, onlardan, insanlann adet ve inti-
yaclanna aykiri seyler beklediklerl anlatilir (XXV. Furkan, 20); beyltte bit aye-
te Lgaret edllmektedlr.
2715. Ayr&n k^sesine dtj^nielj, ymmaijigina u&r&mak, tamoli ytizHndan ai-
rlEinsp derde dil|inet anlamtni if^de eder. Orl mecazidlr.
2727. ,h Kur'an okununca dinleyln ve susun da rahmete ?rin." (VII, Atftf,
204) "ausutl" siizU, her Ikl misra'da da bu ayetl kertmeden lafzen iktlbas edil-
mlstlr.
2734. Heyittelti "Zeyd, Bekr" arapca eramerlnde &m«k cQnnlelerde kulla-
mlan adlardandir.
S730. T. cUtte 340S, beytln serhtne bakmisr.
2772. Hakim -i Gaznevi, Senaf'dlr. M Ilahi^Iame' , , "Menakib'ai-Arilln"den »a~
lasildi&i «lbl, Senat'nlii "Hadlkatd'Mlaklyfca" sidir (Metln, I. s. 322, II, s. 740). "
llu beyitten sonrakl twylt, "Hadika" veaninde oluiadigma jfbie "Hadika" daki blr
bey tin mazmtaimun, ta^arruf edllerek "Mesne vt" veanlyle alindifma hiikmet-
merai?, gerekttr. "E$egto gSvdesl, ege&in kuyruguna layik" sosdniin blr ata s#e(1
nlmasj gerektlr.
2773. "AdemoiiLllarinin kalblerl. tamamtyle, Rajiinaiti'iii lkl (kudret) pw-
muftimn arasmdndir: onlan, blr kalb glbl diledlgl tarzda' tasarruf edet." (Ha-
(Ma-1 jetl fieri 1ft Fz J jktlbftfi vardir.)
2703-3704. I. cllLlo til t*"JI. U,1l vn Mim iifylllerln laahlariyla aym ciltte-
mi. bcvUn tiahina bakiain,
27fl5. Beyltten sonrakl bsihi;. KurAn-i Mccld'ia XL sttresinln (HUd A. M.>
'!■ ■!«. iiyetlerifide, Nflh PayfAmber'ln <A. M.) h kavmlnc ogtttJer verdigi, onlan
■J'.Kin'nin azabiyla korkuLtugu, faknt (j^UdOntl dlnlemedllslcrt, korkuttugu azabui
i'.^ 1 1 [ieK.iiiI istedlklerl, bunun llzisriiie Tanrj vahylyle bir geml yapmaya ba^Iadigi,
.:■ inlyi yaparten oradan gecenlerin, kendisiyle alay ettikleri, sonunda gene Tan-
ii einrlyle her mahlOktan birer giitle kendisine in an an pek az kisiyl gem lye
niilifti, tafaniii basladifei, inanmayanlann ve bu arada lnanmayan ve genilye bin-
MH'ycn bit oglunun da bugiildu^a, sular gekULnce Nuh Peyganiber'in ve gemlde-
kLIurin- gemiden ciktiklan aniatilir (I. ciltte 406, ve 3416. beyitterin Sz&hLarina.
Inkiniz),
2V09. Beyltten sonrakl bohis. Bu hiiaye, Wasreddin Hoca'ya atfedilmistlr.
ituca. molTasiyla glderkcn hirsizlftrm, btr evin kilidinl ttirpiilemekte oldugunu
niiryr. Mollasi, hoca, bunlar dc yapiyorlar diye sflrunca hoca, rebap t^liybrlar
Ur-r. Molla, seal duyulniuyox dcyinc* de hoca, onu sesi der, yarin duyulur { Abdul -
bftfcl GoJpinarli: Nasreddln Hoca, tst. Eemzi Kitabevi, lMl, a. 76, 166. frkra).
S&20. Pil - Bbabil kuslari. I. c^dln 1310. beytlnin Jzaluna bakiruz.
21121. Tufan, Musa - 3?iravon. (C. I. b, 40fi. 3415; 273-270. 869).
2623. Bemad, Ad {C. I, b- 3319; S58-S59).
2B32. YQsuf-Kurt. (C. 1, b. 12 &).
2333. Davud-ses. <C. II, b. 404).
^034 - 2339. tlk beyltte yalniE "Allah dogm yolu daha da iyi blllr" cdmlesi,
lUftcr bcyltlevin nepsi arapgadir.
2340. Bn beyltte tekrar faTisgaya dbntlyor. Beyltteki "Tfirk", beyaz, ay din.
utik, gilzel kai^ihgidir. "Hindu", Turk'e karat, kara, anlasilmas, c-irkin manala-
iiru ifadc edtr. Klaslk doSu edeblyatmda yUz TUrk'e, ben, sac-lar HlndU'ye ben-
wUllr,
2648. Halite. <C. I, b, 544).
2343. lliiyyin. {C. I, b. 644 - 646)- Beyltte anilan, dilsman, seytandn*.
2367. Lahavle tfl, b. 146. Bu ciltte, 1601. beyltte gecmistir).
2372, Tcwab, tovbeleri kabul eden anlammadir ve Tanri adlarmdandu*. II.
ill renin <Bakara) 37, 54. 126, 160. aye tied tide, IV. surenin <.Nlsa H ) 16 ve' 64. ayet-
Iprlndc, IX. surenin ^Tevbe) 104 ve IIS. ayetlerinde, XLIX. surenin <Hucilrat>
i-(. ftyetlnde, ahirette nili'mlnlece rabmet eden aniamina "RS,hIin" adiyla, XXIV
iQrenln i war) 10. fiyettnde hukilm ve hlkmet sahlbl aniamina "Hakim" le, ex.
mredeyse (Nasr) yalnii olarak gecer.
2873. XVH. surenin (Isra") &'. ayetinln meali sudur; "Rabblntzln size aci-
tuiuii uiaulur; fakat tetrar kotiiluge donerseniz biz de doner, cezamzi veririz ve
I iin, cehennemi kaflrlere bir alndan oiarak halkettlk/' Beyltte bu ayet-i kerlme-
> i- 1 1 lafsi iktlbas vardir.
216
217
MMMta
201>7 - 2B99. "SJukrcdersEnlz nlniuLI ;nUinrim size" incrtlliidnkl aygle lsaret-
Ur (XIV. tWfltUm A. M., 7).
2901. "Eftcr der dih kestet, yek harf bestst". yani kdyde blr adam varsa blr
sfl'K ycter" mealludekl aXa suztlnll hatirlatrjiaktadir.
2916. ■ Tedavi edllln ey Allah'm kuiian. YUce Allah, intiyarliktah baaka
incbir dert vermedi kl devasim da vermesln." (Hadis, CAmi'. r. s. 109).
2923. XV. surenln <Hicr> 56. ayetlnde, ibrahim Pey gam ber 'in (A.M.), Allah' -
tan, ancak do*ru yoldan sapanlann tfmtt keseceklerini bildirdlgi anlatilmakta.
XXXIX. surenin (Zttmer) 53, ayetlnde 5&; Peygamber'e (8. M,} nellslerine ujup
ii;iddi a$anLara. Allah rahmetmdcn tijfttt kesrnemelerinin bildiriimesi emredilmek-
t.edlr.
2G2B - a 530. XVI. surenin (Nahl) 35. ayetinde. peygamberlere dtlsen vturtfe-
mn. ancak AlLah'in emrlnl kullarma blldlrniekten ibaret oldugu bildtrilmekte-
djf; by ayette i$aret ediliyor.
2932. Bu clUte 270ft. bey tin Izahma. bakinii,
2910. Asuab-i Kehf. I ciltt? 394. bey tin izahina bakinis.
2<)44. "Tatmayarj anlamaz" atalar aiJEii arapfadir.
2043. XCII. surenin 5- 7. ayetlerinde, Tann'dan ceklnen, AMhin kelamim
w- RasulQnu gerc-ekleyen ki$ilere gilftUklerLn kolaylastirddigi bildlrilmektedii;.
UUhassa 7. iyete isaret vardir.
2S53 ■■ 2956. Kur'an-i M&cid'in VII. sureslnin (A'raf) 131. ay»t-J kertmeslnde
Misirhlar'in bir hayra. blr iyiiige nail olduklan aaman, bu aaten bizlm hakki-
utizdj dedlklerl, blr rausibete ugrayinta da MiinVmn ve ona InananlaTm ugur-
sui'luguim yordukian hildirilmekte, ugradikiari rnuslbotin, Allah tarafmdan »e-
rjldlfii toy an buyurulmaktadir, XXVII. surenin (N«ftl) 47. ayot-1 kortmeslrjde
Semud kavmlnin de aym ycTumda buliindugu. peygamberleri ulan Saiih'ln CAiMf.),
tmlara aym geyi sbyledigi aniatilmaktadir. XXXVI. surenin (Ya Slh) 14-19.
iyetlarlfide, Isa Peyg amber' in CA.-iSJ dhiini yaymak fete Antakya'ya gittigL
J?em"u!i. Yuhanna ve Yunus'a da aym suadn sflylendlgl. onlarin da bu &5ze
barsilik verdiklerl bildirillr. Ayetlerde bu aflaler "Tetayyara" ve "Tairukdm" dlye
»«?cer ve lugatta, "kuj> u^urduk, Q^an kujunuz" anlamlairma gellr. "Ttyara" ku?
uCurmaJt demektiT. Cahiliye devrlnde arapiar, blr \$in yomlu, y^hut yomsue ol-
tluftiinu anlamak iciri kuj ujururlat, ku^un u^u^una gure yorumlarda bulumir-
lardi. Ugur deneraek, ugur aaymak, yorutnda bulunntak anlamina gelen "Tiyara",
bu uelenekten dile getmi§tlr. Hi. Peygambsr (S.M), bu gelenagln, llerlde ola-
<:;iklara dair haber vermenln. gulyabanl'nlii. safer ayroin u^ursuElu&unuti, ^o-
cuklaia, nazar de&nisniesi l^ta blr^ey takmanin, hasiii bu &e0t aeylerla tumU-
ciun batil, batti jirk oldtifiunu blldirfiirek bu lnan<;Jarla mucadalede buluTsmu?-
lardir (A. Gblpinarh: Hi. Mu hammed ve Hadlseiart; II. bas. Okat YayiTieTl -
iaes, i3i - i3fi).
2904. Yildin bHRlalnu fcttr* vtldialar, yuryu^une feesir ederler. Bu yildizlardan
Lirlnln yeryiisiune hflkltri ve mUesalr aldufiu samanda dog.an kiglnin talll, o yil-
dizsi uyaimdur, g ^riil.i, a yiJdiBin but undugu burca tabidir. Yildislar, tablatleri
1
im*ijk aicak, ya*, kuru oiith.mihi *hr^ hlrhlflorlnc /il. wijfiiufotf Kit yiidiaTai bj r
nirlcrlne ddgraanrtif Aym y , t h^ilniiti k M. K wu- tJiWiUJerl bnkiiTundnn
n.ii fyonilu, kutlu), hi,- kwnivhii rnitilx (yuin.Mix. kiit«iw) dur. Blr adijn blr }u
liaialRyaeali. yoleul^u ckftumti wnlttt. yildtssimn nerede. hangl b«r C ta lian K i
viidi/la aym tiereccdf oltlufiima MukUir. «na gfin o saat, yomiu, yabut yamaua
r.iiyilir' o i? yapihr, yahul bftSka blr *amana birakilir. YiJdizlara iiaw blr km'
wt veren eski batil dinlerdm gelip s uten bu inanci metodlara uyduran ve k»t!n
kutam aaaiterf tayln erten k^Stere "rntoeccim - yild« bllglni", bu ash ohruivuti
iMl^iye de "ilm-i tencMti. iim-i nuc&rr, - yildi^lara bakmak, yUdislar bllglal" der-
,^rd( Mam, buyii, gayiptan haber verlj, fal glbl bu lnanpla da inDcadclti oi-
111I9. baUl oldueunu blldlrmistir. Hz. EaauM ^rem (S. M.> "KUn bir y ]]rilll u
i>..«ana. yahut kahfeie (gayiptan haber verdlginJ Iddia edene) basvurur da &mw
.(rdi^jm eersek biliise Muharamed'e lnen her 5 eye kafir oJmugtur" buyurmustur
(Cami. II. my. Bu husuata daha ba^ka hadlsler de vardir. Mevlana da bu v«-
iwjdaB Miiraki beyitlerde yildiz bilgislnln asli olmadiguii a^ik^a blldlrmrk
tmt, air - yediyUs. "Mallard! Allah yoiunda harcayanlar, her basafcind,i
.wdiyaa tanesi oJan ve tarn yedl tane ba^ak bitiren tek blr tohuma !>en!ffij- Al
Ah dlledi^lne kat-kat verlr, arttinr. Allah'm Ihsam boldur ve heraavl blUr"
iiiriihndeki ayete j$arettir (II, Bakara, 261).
25S3. Beyitten Eonrakl ba^likta. "Sonra, bir durrian halinde olan gtifcil y J(
r'Almayi htikmctm^tir de -ona ve yeryUsune. dlleyerek, dUemeyerek mvy w.
r.-Un demiatir; iklsi de, dlleyerek geldlk demi^lerdr' meallndeki ayet-1 iufSmw
\*M*t oldueunu gibl, -DUeyerek, dilemeyerek; ister - isteme*" eoatl de 4y e ttcn
'.ifisen iktibas edllini^tir (XLI Fussilat. ID.
29*7 - 2993. "Ve kim blr mii'mini kasten <51diir(irse cezasi tehenuerndlr pup
Hi kabr or da ve Allah ona gaseb cder ve rahmetinden usajtla^tinr onu ve ona
L*fc buyiik bir azap haz ir Jami S tir." CIV. Nisa'. 33) VI. (En'arn) 151 ayetlnde do
Miah'a flrk . ko ? raamak, anaya - babaya ihsanda bufuiimak, yoksuiiuk korkusuy
[a e?Vat!ari o^Urmemek. aciga pikan ve gi^li tutulan kotdlufclerde buluiiniamak
iiakh olarak oldUrubnegi a Kas edlbnesi) gereken killer ratlsteaia hwbir klm'
wji oldQrmemek omredilmektedir. Bu beyitlerde, LI. surenin (Zarlyat)' "Ve ben
"■irilcrj ve insanlan. ancak bana kulluk etsJnlei diye yaratum" Pieahndekl 56
HJfftt-i kerimeaine i^aret edumek^. 39S9. beyltte bu ajetten lafzen ikubaa yauil .
Liaktadir. ibadet, toi4aa, taianfla bllgiye bagHdir; bu bakimdan ayet, "Benl bit
Klnler de kulluk etainler" tarzitida tefstr edllmi^ir; Eietekim Mevlana da 39<)'i
iii'yittf bn tefslri kabul etrnektedir,
2997. "Bir vaklt 511 sehire glrin, nimetlerindpn, oerde dllersenlz Drda bol -
ipi yeym. ^apisindan setde ederek girln; burasi yurttur deyin; yarbgamna a^
i.>yln de 5 uclarini Ei brtelun; iyUlkte bulunanlann sevabmi daha da arttiraea-
W demistUi." m, Bakara, 68) Beyitte hu ayete i?aret edUmeltt.edlr MUfe^lrler
r.i, seririn Kudds oldufeunu sflyleaiiglerdlr, Kuduse yafcm Erilia'dir dlyenler do
uhnuftur. "Scede edeiek girin" emrlnden mak^at, secde edercesme egllerek *&■
hill aIsa)di E1 yIa girmelerl. yahut KirdikU-n 3 Dnra Tann'ya secde etmelcrldir den-
rm^tlr. Imam Muhammed'ul-Eakir, "Bis yurdunuitin J^auisiyi^' buyumrak "B«1
I'mln sehriylrn. All kajnsidir" badlBine fjarette bulimmustur (Mecma' f s 1 \H
119)
2\9
—
390ft Tii>ylLlen stmrfckl bajUkta da bu ayet-J keimws Ijttml rdilmektc.
Kyfli-1 kerEraertin bu kismi avncn ahnnrmkUdti'. MevTftna, bu bablsw, kendl fay-
i];isi, ton lift! ve benciligl tcln misvki' &?.Utplerihe karsi aic-alan, on inn raabild.
tdtrrcn kWllMle topliimun Jfaydasmi gfrnitm mevki' snhiplerkne siddetie catmak-
r.'njir ISu bahlstc, "Savasm en ilstQnli, cevreden, zulmeden emir sahiblntn kar-
jisiiida dofruim sSylemektir" [Cam!', U ill, "Kim kuvvetl teiasIL eden Edjl-
rttn jrapit^i isleVcfc Tann'nm rail elnuwUgi, gausb ettigi lg buiunur da o m razi
uliirwa Allah-m dininden eikar" (ayni, II, 5. 1441, "Yaratana Isyan bususunda.
vif.il.ilmija Mat yofctUf" (aym. s. 193] hadlslerini hatiriamamaya. imkan yck-
lur.
3001. "^Uphe yok ki Allah temizdir; temlaligl sever; kerem sabibidir, ke-
nrmL sever; cSmerttir, comertligi sever" meallndeki hadlslc tCami', I, s. 59)
■ Ntwilsaniii, & Qe?it id are edilirfiiniz. baginiza o ceijit adamlar ge^er" (aym, II,
a W) va "Nasilsania, basmna geceriei* o ceslt olur; yahut layik oldulunuz tars-
da. o cesit emredilir size" (KunuTUl-Hakaaik, U, s. 132) hadislerlnl hatirlatmak-
i.Fidir.
300G. Naroaada, secdede, lL Yiiceler vttcesi Eabblml noksan siratlardan tensth
cderlni" deniv. Bu seeds fceabttitne isaret ediliyor.
3013. "Ve Allah ne dllediyseniz: bepsinl de vormlattr size ve Allah'in ni-
metlerlnt saymapa kalkissamz sayatnazsims: gercekten de fnsan pet sallmdir.
it una pek bukmr" <xiv, Ibrahim, 34) "Insana nimet verdik mt yua cevirhr, uzak-
lugir. fakat blr serre, muslbete ugradi nu Umldint tamamtyle keser, yese dU&er"
niL-allndeki avetferl hatirlatmaktadir (XVIX tsra", B3>.
3014 "Yar!5 edereeslne- kosun Rabbinlzin yarltgamasma. aakinanlar l£ta
hamrlanmis bubman ve eni, gftklerle yerler kadar olan cennete, O sakinanlar,
rurahhkta « darlikta mallarmi yoksullata barcayanlar, ttfkeierini yenenlef ve
iTisanlan atredenlerdii ve Allah, ihsaiida bulunanlan sever" meallndeki ayet-1
kerimeye l^aret elsa garektlr (HI. M.-1 tmran, 133 - 134).
301 & Sofrayi niihta goriip bos Dlma£ina.ra6Cieri sema'-a kalkan. coayp coi-
uulcneti, elbiteslTii jirtan sift bikayesiyle, iiamanindakl dilnya nlmetlerine dUs-
k(ln sftflleri kmamaktadir.
3029 - 3030. Nil - Kan. M&sa ■ Denis (C> I, b. B63 a b.)
3031. Yakub - YQsuL Caym c. U&. b>
3034. "Temiz olmayan namaa kilama'i.'
yitte hadlsten lafal iktibas vatdir.
3056, Bevitten sonraki hikave, sohbetlerinin
■*F!h.l ma-fih-' te sbyle gecer :
"Tann rabmet elsln, esenlik versln; Mustafamn aainamnda Mt katirln MOa-
lUman blr kolesl ratdi; mayasi teraiz bir koleydi. S4Mbl. taslan al da hamam*
KldclLin dedl Yalda mescldin onijnden ge«tyorUTdi. Mustafa, ash ably le mesclt-
L* namaz kihyoidu. K&le, efendlm dedl, Ulu Tanri hakk l y 5 ln su tasi bir soluk
tut da Ik I rlk'at namas kibvereyim; kJar kUmaz ffellrjm. K61e mescide gtrdl.
namas k.ldi. Tann rahmet etsin. esenlik versin, Mustat* dt$an eikUi biitiln ja-
habe de diean cikLL Kolc mescitt* yapayaJtnz fcftldi. Efcndisi, tujUik 5 agma defc
220
(KUn.aa'Ul-Hakaaik, II, s. m> Be-
zabtindan meydana gelen
M^MI^
bekledl, a kole (Jk dignn dlyc tmftLnn Jtoln. funikmiyoriar bcnl diye cevap vnr
dl, Is, aiT^n asinca adam, bimitu inr**lti*n k'crj liKwtr.i; biiukmayan klmdlr, onu
Ryrmefc tstiyerdu. We kirri.-i^yl gtlrdtl, no kteacnih EblfteElni, ne bir ayakkab!
vardi, ne kinnildayan klmaoclk, Koleye. serbl riiian birakmayan kim ded). KsJ]»
dedl kl: Sent iceriye Eokmayan Mrl var ya, benl dt^ari birakmayan o." (Tnrt-.v-
ri^emlz, Remzi Kltabevi, Jst., 1959; 25 boliiia, s. 96, satir 20-33). Mcktuplann-
dan blrinde de, "Hani bir ktil, efendisine, mademki dedl, yikanmak ihtiyaciu-
dasm; mescidln tapisinda otur: ben namazinu kilip ^ikayim da tasi seninle bc-
raber hamama gStfireylm. IS^endi, peki dedi- r disatida oturdu. Kflle mescitte gc-
clkti; artik hamama gidelLm. K&le, bekle diye seslendi; ben J mestltten disanyn
huyvenaiyorlar. Efendl, mescltte senden bagka kimse yok; seni dijanya koyvcr-
ineyeti kim deylnce kOle, sen! Lcerlye hirakmayan dedl," (Tercememta, 1st. tn-
kdap ve Aka Kltabevlwi, 1963, mektup, XCII, e. 136).
Bedluj-Zaman Pirusan-fer, bu htkayenln, Mevlana'mti babasi Sultan'ul -
Ulema Bahaeddln Mu hammed Veied'ln "Maarif " inde de bulundL^unu blldir)-
yor ve metin verlyor (Maahlz, 5. 116 - 111)-
3056 - 3057- Sunkur ve Altun, iki Tttrfe adidir; devrin adlari hakkindH blr
flklr vetmektedlr.
A
221
__^
(METIN)
* "Peygamberler Omit fceshtce" hukmtmce miinldrlerin, onlann
sualerini, emlrlerini kabul edeceklerinden peygamberlerin
iimitslz bir hale gelisleori
Peygamberler, buna, sun a ne vakte dek vaaz verecegiz, bgut
verceegiz dediler; bunu hatirlanna getirdiler,
Ne zamana kadar $askincasina soguk demiri doviip duracagjz;
ne zamana .kadar kafese iifiirmeye devam edecegiz dediler,
3080. Ha J kin hareketi, su yana, bu yana oynayi?i Tann takdhiyle-
ledir; di^in keskinligi, midenin guciinden, haravetinden meydana
gelir.
* Birinci nefis, ikinci nefse saldirdi da olanlar ojdu, Balik,
kuyrugundan degil, ba?indan kokar.
* Ama bunu hem bil, hem de esegi ok gibi sur, kostur. Cunkii
Tann, "Bildir" dedt; bu emir den kafmaya imkSn yok,
Bu iki bbliigun hangisindensin, bilroezsin kL Ne oldugunu g<j-
rimeeye dek pahs - cabala.
Yuku gemiye yiiklerkem bu i?i h Tann'ya dayamr da yaparsin.
Ama yolculukta bogulup gidecek mi sin, yoksa kurtulacak m>
bin, bilmezsin ki.
Kimim, neyim, ne olacagim; bunlan bjbnedik^e gemiye bin-
mem, deniz yolculuguna gitmem;
* Bu yolda kurtulacak, sag ■ esen kalacak mryim; hangi boluk-
tenha, bunu bana acikla, bildir;
Bu yola supheyle girmem; baskalan gibi kuru bir iimlde ka-
pilip yola diismem dersen,
Bundan hicbir is meydana gelmez, ticaret edemezsin; £iinku
bu ikisi de gayb alemindedir, ikisi de gizlidir,
3090. * Korkan, sirca canli olan tacir, ne kar elde edebilir, lie zi-
yana diiser.
Hatta ziyan da eder, giinkii mahrumdur, hordur; kira, yalimi
ister, ona atihrsa nuru o bulur,
£imkii butuu ijler, iimitle, ihtimalle basanhr; sen de din isl-
ni daha .iistiin tut, onu sec de kurtulu$a er.
* Burada, umitten baska bir seyle kapuiui acilmasma izjn
yoktur; Allah, dogmyu daha da iyi bilir.
MukitNlfltn Smiini korkuyla iimtttir
Insanlan,, boyunl,,,,, S ahsjp gabalamaktan i£ gibi bfej&e hi
Je genemsam her ce 5 if sanata ^agiran, iimittir, ihtimaldir
babahian diikkana giden, bir nzlk iimidiylc, bir sey elde c\
mekihtimaliylekosar^gider, ^^
Rmk ummasan nasil gidersin? Mahruin olmak korkusu olduk-
fa nasd guflii kuwetli olabilirsin?
fa«k elde etmekten ezell mahrGmiyet korkusu, seni r,z,k a, a& -
tirmakta, ^absip ^abalamakta nasil oluyor da gevsetmiyor>
t ^^i O^de mahruin olmak korkusu var; var ama
tembdhgindeki bu korku, daha da fazla.
?ali ¥ maktaki iimldim daha fazla; tembelligimde daha faiia
tehlike goriiyorum.
1100 , l & t l ? leySe ' a ma " anna kiX P lIa ^ ne di ^ ^n i ? ind e j^swii
ctmek korkusu, etegini tutuyor?
Yoksa bu pazanmizda ahs-veri^e bulutian pgygamberlerle
erenlerm ne karlar elde ettiklerini gormedin mP
Onlara bu dukUna gitm^kle ne madenler yiiz gosteidij | n ,
pai;arda ne k&rlar elde et tiler.
* Birinin ayagina ate ?r halhal gibi rSmoldu; bburiine ci^ni*
ba? egdi, hamalhk etti.
Birinin hiikmune demir girdi, muma dondti; obiiriine yd kul
kesildi, mahkum oldu.
SeJam olsun, Peygamber, gercekten de Ytke
Allah'uj gizli veilleri var buyurdu
Bir baska boliik de var, onlar pek giili gjderler; su goriinei,
natK, nerden tamyacak onbn?
Biitun yucehkler onlardadir da gene kimsenin goru, bir soluk
olsun, ululuklanna dusemez.
* Hem keremkri, kerametleri vardir, hem. Tann hareminde
gizhdir onlar; onjann adlanm Abdal bile i ? itmemi?tir
Yoksa sen, S eni gel diye o yana caginp duran Tann kerem
ienni bilmiycr musun?
Alemin slti yam da onun Iutfu, onun keremi; nerevc bafcsan
onun bayraklanm gdrursiin,
31 10. Bir kerem sahibi sana, atese gir dese gjr hemencedk, ya bcni
yakarsa deme. J
* AKah razi olsiui, Enes'in peskiruti atesle dolu
tandira atmasi, peskiiin yanmamasi
Malik o£h. Encs'ten rivayet eddmistir; birisi konuk olmuslir
UuAi
22%
__
O anlfUxr, der ki: Yemekten sonra Enes, ycmek pe^kirinin. sa-
rarraij, BQkraag, kirleomis oldugunu gordii.
KiHiydi, bulanmisti; hkmetpi kiza, bir solukcagiz at sunu tan-
dira dedi.
akilh kiz, hemen pe^kiri, ate^Ie dolu tan dira atti.
BuCiin konuklar,, bu i$e ^astilar; peskirden dumanlar £ikacagi-
nj, pcskirin yamp kavralacagmi bekliyorlardi.
Bir zaman sonra, kirlerden annmis, tertemiz, apak olmus pes-
kiri tandirdan gikardi,
Orada bulunanlar, a ustiin sahabl dediler; nasil oldu da yak-
mad i ate$; iistehk bir de temizledi onu,
Enes dedi ki: Mustafa, bu peskire elini, agimi cok sildi de
ondan.
A atesten, azaptan korkan gSnuI, 6yle bir ele, oyle bir agxza
yaklas,
M20. O cl r a^jz, cansiz bir$eye boylesine bir yiicelik verirse asiktn
canuia neler etniez.
Kabe'nin tasim, topraguu kible yapti o> a can, sen de cah$,
fabala da eriere toprak ol.
Sonra da hbj-netfi kiza, biitiin bunlari gordiin, sen de halini
soylemez misin bize dediler,
Tutalim omin eH sirlara erismis; soyler s6ylemez sen, nasU
oldu da tezce attin?
Bbylesine de£erli bir pe^kiri, hemencecik nasi I attin ate$e a
hanim?
Hizmet^i dedi ki: Kerem sahibi eriere guvencim, , dayancim
var; onlann keremlerinden iimitsiz degilim,
Peskir de ne oluyor? Atil su atese deseydl ba.ua, big dii^un-
meden.
On a olan dayancun, giivencim &ylesine kuwetlidir ki, hemen
ken dim i atwerirdim atese; bertim, Allah kullarmdan cok, pe-k gc-k
iimidim var.
Her kerem sahibi sir bilene giivenuim de bu guvencle, degil bu
peskiri, ba$imi bile atanm.
* A karde$, sen de kendini iksire ulastir; erkegin gercekligt,
kadimn gercekjiginden az degil ya.
3130. Bir erin gonlii, kadinm gonliinden de asagiysa artik, o gonul.
t$kembeden de bayagidir.
(fERH)
3078. Beyitten oncekl ba^likta, "Sonanda peygamberler, tamamiyle timit-
liilni kesip tamamiyle Jnkar edllewkSerini sandikjan zaman yardunimis gel-
niLytlr de dlledigimizi kurtarmi^iadir. Fakat azabimiz, sutfu topluluktan htcblr
iftre tie gerlye cevrllmea" meaUndeki ayete lgaret ediimektedii (XII, YOflut, HO).
3081. Birlnci nefSa, Insanin yaratilisiudaki Istldat ve kaat>illr*t, Iklnet nefis,
imy^ttakl istek ve meytl olsa gerektlr, Istldat ve kaablllyetl, verasetl in-
hftr mllmkan degildJr; fakat terblyeyle isifth etmek fmkaninm tKilimdugu da
lriuliakkaktir. Kendislni lslah etmek yoluna gltmeyen Jtipi, kottt istJdat ve kaa-
litllyotine uyup hayitinda ktttfllUklerde buJunursa, "Balik ba&tan kokar" ata att-
i-i)he mazhar olur, kot(ll«klerde t?ulunur. Bu ataaeatt, TUrk atasSslwtndendfr.
ZQ82. "Ey pcygamber, blldir. sana Babbiuden indlrileni ve eger bu tebhul
\tti etmeEsen onun el^Uiiini yapmamis olursun yo Allah, sent InsanlaTdan kci
1 ur. SUphe .vok kl Allah, kaiir olan kavme, dogru yola sltmek hususunda b»-
:.:ir) vGrmoz." . (V. Mfiide, 67) Beyltte, Iklncl misra'dakl "bftHif" ayetten IMwn
ii'.ribas edilir^ltlr,
30 90. "Korkak t&cir, mahrumdur." (Hadis, KilnflB, I. s. 32)
3093. Etfttjjf misra'daki, "Allah Oogruyu daha da lyi blllr" arappadir.
Bu beyitten $onrakl baslikta mwkalltt, gercege iila^mi? tl^iji taklld cden,
fliutlde ona uyan kisi manasina geiir. Aym zamarida "Mi*kailld", bir muciohl-
•lln ktlliadina uyan kl$l demektlr. B&yle kijjt, amelde ratlcl^Hidt takHd ettlftl
|1W her hususta da korku He tlmlt arasmdadir ve ihtiyatia harekct efor. Zof-
It nd an eailn olanlar, X. su renin (YHnua> 62. ayetinde bildlrildlgl gibl Allah vb-
lllorldir,
3103, Hafha1 h ayak bilegiiie takilan bllezige dehir. Atesin, halnal glbl ayft-
p,ma rAmoldu^u zat, Ibrahim Feygair-ber'dir (II. cildln 74. beytinln serhlnr ba-
*iinia). Denlaln yUtlendtgl aat da Nuh vt> Miisa Peygamberlerdtr CI. clldln MJS
vb II, eildin 2037, beyltlertnfn serhlerine bakiniz).
3104. Dertiirln. buy rug una girdlgl aat Dayfld Peygamber'dir; Yelin kal ol-
ihigu da SOleyman Peygambsr'dlr. DavOd'a demlrln yumugadiKi, ondan airh
ynptigi, XXXIV. aflrenln (Sebe'J 10., SQleyman'a yelir, tnosahhar olduS^a ayni
Mflrenln 12. ve XXXVIII. suientn (Sad) 36. ayetlerinde bey an buyruluyor
3104. Beyitten s>onrakl baghkta, "Geryekten de All ah 'in giall velllcrl vnr-
dir" eQmlesl araptadir. Ankaravl serhlnde, "Gersekten de Allah'in gl?,ll velllcrl
vnrdir, ba^lanndaki sa^lar karmakaTi&iktir; yilalerl toss Iclndedir; emir sfthlpic-
rltiin yanlarma varmak isteseler onlara iztfl vefllmez; gortlnmeseler aranmais
lar: gelseter gagirilmaalar; hasta olsalar hailerl - hatirlan aorulmaa: tilaelor rt-
nazelerlne kJmseeikler jfitmcjijer; yeryUsilnde blllnrncjkr, tamnmaalar; Ki'ky"
/(inde me^hurdur onlar" mealtnde bir hidls naklcdlyor (9. S70). Furllssftn-ror
224
is
225
—■—
•Ma*
morhum. HAklm'Ln 'MilBl*dr*]c" In dan, 'lliya'dan ve "ithariKf NfKlefll-MutU-
ktyn'deri, "Allah, flfercefcton de lyl vr hayirli. ondan cefcincn, finlktan glzli olnri
Itultarini sever. Onlar, giirdnmerter, aranmazlar; halt icinde bulunsalar taniij-
iTuizlar; kalblerl hid aye t lijitlandir; her tozlu, fcaranlik yerden cifcagellrlar"' mei-
llnde bir hadls naklediyar (Ahadts-i Meaner!; s. 91). Ayrica "DosUarim, reins-
rim, fcubbelertmin altuidadir; Milan, betujai baska kimse bilmez" meallude de
Mi hadls vardir fci "thya" da re "K&sf'ttl-Mahctib'" da ge^er (ayni. 3. 52). fiu
Imdtstekl mana, Mevlana'ya, sorulmus, fcubbelerden, huyJaruun megreblerloM
tfustedlldl£tnl 5&ylemt$tlr (Manakib'ul-ArLfln: Tahsiti Yasici basuni; 1, «, 1M>
3107. Abdfil. I. ciltte 365, bey tin serhtae batwiK-
StOS. II. sOreain (Bakara) 22 1. ayetinde, Allah 'tn, Insaiilan c*nnete re mafc-
iirst*. x sdnealn (Yflnus) 25. Ayettnde de selsmst yurduna, yani c*nnete cafiir-
'In' 1 .: blldlrilmektedir. Beyitte bunlara l$aret vardir,
Silo Beyitten sonratf hikftye, Malik oglu Bnes, Ansiidandir; Haxrec b*-
yundandjr Medlne'de, Bit. Fey&amberln hismetlnde bulsmurdu, Hlcretln (S. yi-
1 1 nd a CTlll Basra'ya bir fersahlit yerde ref&t etmlstir; defriedildifcl ye re Itasru
Eneg derlcr. Vetatuida ytoi y&siru geemlgtl (raufassal tiftl tercemesl lfln Ten-
Jciyh'ul-Mafcaal'e bakmiz: I. s. 154-155). Nakledllen menkabeyl Ankaravl. Kx-
t$d« b. Nu'matVdan rivayet edlyor (e, 272).
312», iksfr. I. clldin 520. beytine baking.
A
226
MM
(M E T I N)
* Esenlik ona, Peygamberin, susuzluktan, su bulainadiklaruidua
buaalnuf, goniMerinl oliime vermis, oKimkrini bekleycn,
kendiierinin de, develerfnia de dffleri agizlanadau
Siknus oiaa btr kervan halkmin feryadina ermines!
Qolde bir arap kervani susui kalrmsti; yagmursuzluktan kir.
baJannda bir katre su bile kalmamisti.
O $ol ortasinda kalnu 5 lardi; kervan balki, oliimciil olmttsttf.
Ajisizm o iki diinyanm yardunina ko?an Mustafa, yardim i^in
yoJdan belirivenra^ti,
Orada pek kalababk bir kervan gordu; kervan halki sarp,
o U2un yolda, kizgtn kun^ iistiinde kalakainnsti.
Dsvelednin dilleri, agrjlaruidan ^iknnsti; baik, her yandw,
kumlar iistiine dOkulmii^tii.
Onlara aciyasi geldi de haydi dedi; lez kalkui, birka^im/, u
kum yigimna do|ru kosun.
Orada bir ^enc3 var, devesine bimni 5i beyiue tulumla su gu-
turiiyor.
zencSyi, devesiyle beraber, ister - istemez, bana getirin.
arayicilar, kum yigmma dogru gittiler; bir zaman soma
zenciyi, Mustafa'nui dedigi gibi buldular.
H40 Kara bir kul, bir deveye bimnis gidiyor, beyine, suyla dop-
dolu bir tulumu armagan olarak gotiirUyordu,
Ona, seni bu yanda, insanlann oviincii, kainatm hayirlisi i:a
ginyor dediler.
Zenct kim dedi, tanimiyorum onu; Ay yuzlii biri dedikr
?eker huyiii,
1 Nasilsa bylece gejitli anlattilar; y^nci, yoksa dedi, o sair mi
ki,
*■ Bir boJiik halki sihirle kendisine baflami^? Ona bir arsin
bile yakla^mam ben
Bunun iizerme onu, geke-suruye yana gotiirmeye koyuldu-
lar; zenci S&viXp sayiyor, baginp gaginyordu.
O Listiin Peygambei in karsisina diktjler; Peygambat', sy itin,
kirbalarmiz-i da doldumn dedi.
327
^m
Oiiuii lulumuyla herkesi kandirdi; dcvclcr de o sudan icti, in*|
sanJar da.
Herkes knbasmi, tulumdan doldurdu; gokyftriindeki bulut
bile haset etti bu ise; sasirdi - kajdi.
Bunu kirn garni iistiir ki bir tulumdan bunca cehenncmin yu-
nisi sogusun, susuzlugu kansin.
3150. Bunu kim gormiiijtur ki tulumdau, bunca kirba, tamamiyle
do I sun - gitsin,
Tulum zaten bir ortiiydu; lutuf dalgaJan; Ohun emriyle asil
denizinden co?up kabarmada, gelip durmadaydi.
Su, kaynar, bugulanir, hava olur; o hava da soguk yiiziindcii
gene su olur.
Hatta yaratis, bu- hikmetlerden, bu sebeplerden disari olarak
da yokluktarj sular co^turur,
Sen focukluk yiizunden sebepleri gormussun; bllgisiziikten se-
btsbe. yamaimus - kalrmssm.
Sebeplere kapilmissm da sebebi sebeb edenden gaflcttesin; bu
yuzden de bu yiiz ortulerine gonlun akmakta.
Sebepler gitti mi, basin a vurmaya, Yarabbi demeye koyulur
sun.
Rab da sana, haydi der, yurii, sebebe dogru git; sasiiacak sey,
basil oldu da beni, sanatim clan sebepler icin andin?
Kul, bundan boyle der, hep seni gGrecegim; la f tan ba^ka bir-
sey oimayan sebepleri gormeyecegim.
* Tann der kit Seni sebepler alemine gondersem, gene o isle-
ri gorursiifj; sen in isin budur; a tovbesinde, ahdinde gevsek kul
3160;. Fakat ben buna bakmam, acirim; acimam boidur, rahmei er-
rafmda doner - dolasinm ben,
K5tu ahdine bakmara, bagislanm seni; degil mi ki su an da
herd c;agirdin, keremimden dilegmi veririm senin.
Kervan, ey Muhammed, ey deniz huylu, diye, onun isine sa?i- ,
rip kaldi.
Kiiciik bir tulumu bir iirtu yaptin da arabi da gark ettin gitti,
kurdii de diyorlards.
Mudzeyle o kutim tulumu nu, gayb Memixtden doJdurmasj,
Yike AJIah'in iznlyje o kat*a kulu yiizii ak etmesi
Abl sikayete baslayip iyi-k5tti sSylenmemen icin simdi bir
de tulumuna bak; dopdolu dedi.
kara kul, onun dc!i linden sasirdi - kaldi; imam, mekansndik
aleminden dogup bdirmedeydi.
22*
Bir kaynak gtirdiL ki (jOklcu vnRimiiln; hduinu, onun eoskun
iugunu Srttn bir ortU kt'Niltn^.
O goriijle perdclcr yulildi; gayb alemlnin kaynagini apa^ik
gordti.
O anda, kolenin gozleri ya^larla doldu; efendisini de unuttu -
gitti, duragim da.
Eli-ayagi, yol almaktan kaldi; Allah, canina bir titneyislir
saldi.
H70. Mustafa, tekrar i$e-giice koyidsun diye onu, o dutaklail ^ekli
de, kendine gel dedi, haydi, haydi ey faydalar isteyen, yiiru.
Sa^kinhk cagi degil, sa?ilacak ^ey ilerde asd, simdi cevik bir
halde yola diis bakabm,
Kui, Mustafa'mn ellerine yiiz siirdu; a^jkcasina optd, ciptit, op-
tu o elieri.
Mustafa, miibarek elini kulun yiiziine siirdii; onu kullu bir
hale soktu,
O zenci, o habes oglu, agardj; gecesi, A/in ondordii gibi tiy
dinlandi, ay din giine dondii.
Giizellikte, nazda, cilvede bir Yfisuf oldu; &onra Mustafa, havdi
dedi ona, simdi git de hali anlat.
O, elsk-ayaksiz bir hale gebni$, sarhos olmu^tu; gidiyordu
am a eltni ■ ayagindan ayird edemiyordu.
Kervandan ayrildi, iki dolu tulurrmyla efendisine vardi.
Efendinin, kulunu ak goriince tanunamasi, koleml eidUrdiin,
seni kan tuttu, Tann sent benlm dime verdi demesl
Efendi, onu uzaktan gordli, sasirdi; jaskinhgmdan o koyiin
halkim ^ag:rdi.
Bu tulum dedi, bizim tulumumuz, deve de bizim deve; lakai
zenci kul nerde?
1180. Bu, uzaktan belirip gelen bir Dolunay; yuziiniin l^igi gun i Si-
gma vuruyor,
Sbyle, kulurnuzu oldiirler mi? Yoksa ona bir kurt mu rasiladi
da paraladi?
Kul, yamna gelince de kimsin sen dedi? Bir Ycmen'iidtai rui
dogdun, yoksa bir Turk musiin?
Kblem nerde? Neyaptm onu? Dogru soyle... Oldurduystn a<;ik-
la, duzene sapmaya kalki^ma.
Kole, oldiirmus olsam nasil gelirim sana dedi; kendi ayagini-
la kanuni doktiirmeye gelir miyim hig?
229
--
Adam, kolcm nerede be mm dedi; kole. i$lc buruukia, benim,
senin kblenim... Tann'nin lutuf eli, benJra yuztimu agarttJ;.
Adam, hey dedi, ne soyliiyorsun sen, kolem nerede? Dogrn
sbylcmekten ba$ka caven yok; kurtulamazsm benden.
Kole dedi ki: O kdleyle aradan gegen sirlan, bir-bir anlata-
vim sana, hem de hepsini sbyleyeyim.
Beni satin aldigm zamandan $imdiye dek ; biitun bastan ge-
genleri anktayim sana da.
Bilesin ki ben, oyuin... Yagiz atim sab aha dondii ama o ku-
Jum ben.
3190. Renk de-gi^ti ama lertemiz can, renge de aMms ctmez, unsur-
lata da r topraga da-
Bcdeni tamyanlar, bizi tezce kaybederier; su igip kananlar, tu* I
ftundan da vazgecerler, kiipten de.
Cam tamyanlar, saydara aiding etmezler; neliksiz, niteliksii, I
sayiya. sigmaz denizde garkolmu$ - giunislerdir.
Can ol da cam, can yolundan tarn; goriise dost ol r Kiyas oglu
alma.
Mejekle akil bir mayadandir; fakat bir hikmet yiizunden iki .
fjldular.
Melek, kus gibi kanatlandi; akilsa kanattan da gecti, ylkddik*
£e yuceldi; igiklandikca isiklancb.
Soztin kisasi, her iki si de birbirine yardimo oldu; o iki giizel
viizlii, birbirlerine arka oldular.
* MeJek de Hakk J i bulmu^tur, akil da; her ikisi de Adem'e f
yardimci oLmu^tnr, Adem'e secde kilmistn.
* Nefisle $eytan$a, ta evvelden bir olduguiidan Adem'e dug-
man olmus, haset ctmi?tir,
Adem'i bcden goren, ondan kacti; zimaiia ulasrm$ i$ik gomen- I
we belini buktii, basin: egdi, secde etti.
3200. s Bu ikisi iidem'i gordii, gtizteri i$iklandi; su ikisinm gtizle-
riyse, onu anc^k toprak gordii.
Bu anlatis, <>imdi r buza saplanmis esek gibi kakakaldi; siinkii
cifita Tncil okunmaz, degmez bu is.
* $ia'ya Omer'den bahsediiir rai? Sagira karsi berbat calma*
bilir mi?
* Fakat koyiin bir bucagjnda bir a dam varsa bu ettigim hay - ;j
buy yeter.
Hak kazanan, dinlemeye layik olan kisiye ta?la kerpig bile \
dile gelir de apa^ik anlatir.
($ E R H)
/If „ BeyitteD M11Ta aniatilan vak'a, 'MQsilrrT de gecen bir fiadL^e ben-
t tbK. n,s. 140-141). AncaU bu hadiste, tervan ve eonel k5L* olmadifci plbi
»nun. sonradan beya?, o1u*h da yoktur. Ankaravl, bu vat'ayi r "Naehetun-Na^i-
uri den natletmektedlr (s. 273).
m&. Hz. Pcjfgamber'e 5 alr dedikleri Kur'an-L Kerimde g&e&i (XXI En-
\m\ S: XXXVI. Ta Sin, 69; XXXVII, Saffat, 36 r LII. TDt h 30: LXIX, Haakkfl.
31^4. Kuran-L Kerim, tier peygamtere slhlrbas ve deli dendiilni blJdJrir
i LI. Zixiyli, 52).
ai59. "Ateslft basinda duHmmlduklan ^aman bir gorseydln crnlari. K^sk^
L-ferar dondUrseler bissi de Rabtimlsin ayetierlnl yalanlamasaydik vo Hiaiwii
.trdan olsaydik derler. Hayir; ewelce gi^ledlklerf belirdi artilc. gfirtindfl doIw*
<."iye dondttrtllseler de g enft nehyedildifcleri feyle/l yapmaya koyulurlar vd B «ln
bfi jot fel onlar, yalancdardir." (VI, En'am, 27 -2&) BeyJtte, tairfnci miaro'da U
ftyptten lafat lktlbas var.
31W ■ 3200. I. cQdin 92. v^ M4. beyitlerlnin serhlerlne bakiDiz.
3M1 f;mt sosU. metlnde "cuhud" diya g^er ve lnat^i manaana & elen bu
»6»den ttlrtcele^mlstlr; fsa dJnlne manmadikJan igtn tncU'i tabftl etmeyen M.^
i^vtler fcastedilmektedlr.
3202. §Ia. Aimin. AUah'm emri ve Hz. Peygamberln blldlrmesiyle baliro
Mlda&una, obur hallfelerin, hafcsjz olarak MUfet makamim aldikJatma Inatur
trq bakmidan, bllhassa Hz. Peygarober'den sonra hiJafet Islerlni ddEenleyen Hz
Ooieri seymea. Berbat. bir sa Zm adidir. Husrev^l Pervitin sazendesl BarbUd
inUiikte blr^ok ihtira'larda bulunmustur. Bu zat Barbed diye amlir Bu saz da
onto admi tagir (Burhan tetcemesl, s. 95).
3£03. Derhane keseat, yek herf bes«flt", y^ni "evde kimas varsa bJr »<J^
y«ter tamnda wylenegelen ataseati. TUrkfede, "AnJayana slviislnek J5 flK atlI a-
i nay an a davul - zuma as" atas<tzQ ayni mealdedfr.
*
15 *
230
231
iMM
__
(M E T 1 N)
* Yiice Hat, gokJerde, yerferde, gdze gorUnmeyen, g&rtinen ne
verdi, ne yarattiysa hcpsini de ihtlyaca gome yaratmistir;
blr^eye muhtac olmak genek ki versin, "Zo.rdji kalan
dud edlnce kabul eder" deomisfJr; zorda kabs,
hak kazanmaya tamktir
* Meryem'in yalvart$iydi, derde du$u$uydii ki o kii^uk £Ocu-
gu dile getirdi; konu$maya ba$ladi.
Meryem'in parga ■ hucugu, onun diliyle degij, kendi diliyte, fa-
kat onun Scin soz soyledi; senin panca ■ bucugun da gizlice soz soy-
ler.
* Niceye bir inkara el atacak, yalanlamada ayak direyeceksin?
El in - ay agin, sana tamklik edecek.
Fakat anlatilmaya miistahak dtfj^ilsen, vakit soz s-5yleyenin
soyleyisi seni goriir de uykuya dalar.
Yerden ne bittiyse, ihtiyaca diismiis, solpumtis bir istekli. let-
ce onu bulsun, elde etsin diye bitiriistir.
3210. Yiice Hak, gokleri yarattiysa, ihtiyaclan gidersin diye yarat-
im$tir.
Nerde bir dert varsa deva, oraya gider; nerde bir yoksul varsa
azik, oraya vanr,
Nerde bir miis>kiil varsa cevap oraya gider; nerde bir gemi var-
sa deniz oraya yiiriir.
Suyu az ara; susuzlugu ele getir ki gSkten yagmur yagsm, :
yerden su Fi^kirsin.
Nazik bogazh cocucak dogmadikca onun siitu, memeden akar
mi hie?
$u yoku$lara 91k, $u inislerden in; yiirii, kos da susa, hara-
rete rehhi ol da,
Ondan sonra havadan bal ansimn ugultusunu duy, derenin su-
yunu ig a ulu er.
Qtlardan, yesilliklerden daha nn az muhtacsin ki suyu keser,
onlara akitirsin?
Suyun kulagmdan tutar, kummu^ ekinlere ^ekersin, oniann
yesermesini dilersin.
232
MM
— *
* I fieri rid en bli\uk mttcevherler y,i/\'\ ulun can ckinluri i^jri
de Kevser suyuylu dulii jnfniiL'! bululturi var.
3220. * Susuz kal da, "Onhri Rableri suya kajndmr" soziinii i^i L;
Allah dogrusunu dab a da iyi bilir.
O kaflr kadutin, siit cmer soeuguyla AUah'in salat ti selanu 01m
olsun, Mustafa'nin yamna gelmesi, socugun Isa glbt
dile gellp s5z s&ytemesf
Bir koyden, kafirlerden bir kadin, imtihan icin koyiinden kalk
-tj, Peygamber'in yainna vardi.
Esegine binip Peygamber'e geldi; kucagmda da iki aylik bir
cocuk vardi.
* Cocuk, ey Allah' in elcisi dedi, Allah selam etsin sana; hi/
sana geldik iste.
Anasi ofkeyle sus dedi ona; bu tamkli^i kim soyledi kulaks 11.1
senin?
Yumurcak, kim ogreui sana da cocuklukta bbyk dilin D^Udi ;*
* Qocuk, Hak ogretti, ondan sonra da Cebrail; ben bu sii^xlc
Cebrail'e uyuyoruni dedi.
Anasi, nerde, hani dedi; cocuk, basinm ustunde, gorrhuyor mn
sun? Basmi kaldn* da bak dedi;
Basinm ustiinde, yukarida Cebrail durmada; bana yuzlerce <;o-
sitte kilavuzluk etmede.
Anasi, sen goriiyor musun diye sorunca dedi ki: Basmm u%-
tunde bir Dolunay gibi parbmada.
3230. Bana Peygamber'in sifatlarim ogretiyor; bu asagihklardan yii-
celtiyor beni.
Bunun uzerine Peygamber, a siit emer yavrucak dedi; buyrLi-
guma uy, adm nedir? SSyle.
* Cocuk, Hak katinda adim Abdiil'Aziz'dir; Fakat $u bir avug
kijinin yamndaysa Abdul' Uzza.
Oysa, sana peygamberlik verenin hakkiycin ben U^a'dan anrt-
mi$im, bezmi^im, pek uza^im ona.
1 Iki aylik cocuk, Ay'm ondordiine donmiis, ba? koseye ge^eri
bilginier gibi yeti^mis kisilere ders veriyordu,
O anda cocugun burnuna da, anasinin burnuna da ccnneitcn
kafur kqkusu gcldi.,
Bu hali, bu kokuyu yitiririz korkusuyla ikisi de, bu kafur ko-
kusunu duy a ■ duy a olmek j ya^amaktan yog" dedi.
23.^
Birisini tarif eden, oven Hak oldu rau, cansizlar da ona y\iz*
lerce kere gerceksin der, bitip gcKsenler de,
Birisini koruyan Hak oidu mu, ku$ da gozcti - bekci olur ona,
balik da.
Tav$ancd kusunun, seiam olsun ona, Muataf&'iMJi papucunu
kapxp havalanmasi, papucu ters seviirUice icinden
bir kara yibtniD dii$mesl
Tarn bu sirada Mustafa, yiicelerden ezan sesini duydu.
iMO. Abdest tazelemek icin su istedi; soguk suyla elini, yuzUnii
y i kadi,
Ayaklarim da yikadi; ayakkaplarim giyecegi sirada papuc lea-
pan bir kus geldi, papucun tekini kapti.
O ozu, sdzti giizel, tam elioi papuca uzatmisti ki tavsancd, elin-
den papucu kapiverdi.
Yd gibi ugtu, papucu da havalaia gcHiirdii; derken papucu ters
cevirdi; icinden bir kara yd an dustu.
. Evet, papucun icinden bir kara yilan distil; Taiiri yardirmv-
la tavsancil, Mustafa 'mn iyiligini istemisti.
Yilan diistiikten sonra tavsancil papucu tekrar getirdi; ab de-
di, namaza git.
Bu "kustahhgi zor yiizunden yaptnn; edep agacindan bir dal
kopardull,
Eyvahlar olsun a kisiye ki kiistahca adjm atar; zora diismeden
nefsine uyar da fetvS verir.
Peygamber, orta tesekkiir edip biz bunu cefa gordiik ama ve-
iamis dedi.
Papucu kaptm; camm sikildi; oysa ki sen benden derdi gider-
mi^sin; bense gama, derde dictum.
32.1Q. Her gizli seyi Tatirt bize gosterir ama gonial o sirada kendi-
siyle oyalanmadaydi,
* Tavsancjl, ga'jffet senden uzaktir dedi; benim o yilam gqr-
rnem de senin goriisuniin, biKsinin bana vurmasi*
Havada ucarken papucun icindeki yilam gormem ey Mustafa,
benden degil; bu gbriis bana senden aksetti.
I$ikla akis hep nydmdrr; karanlik akisse alemi tamamiyle kiil-
han goaterir,
Allah kulunun i$igmin vuru$u, adami tamamiyle isiklandmr;
:vi
ih
yabanci ki<jiyr hlnyry Vtiru b)lr, Micyiimm ^clirdigi §vy, tamamiyle
k<iHuktiir,
Ey can, herkestcn ne vuruyor, bunu hil de hangi cinsin yatnn
da otunxiafc literaen, var, otur.
* Bu htkayedeii ibret ab^ ve "G«r^ekteti de her giiclukle beraber
bir kolayhk var" ayetinin hiikmunii iyice biU?
A benim camm, bu hikaye, ibrettir sana; ibret al da Tann hiik-
miine razi ol.
Boylece de ansizin kotii bir i^ geldi - catti mi, aklnu ba^ma al,
iyi zanna yapis, iyiyes yormaya kalk.
BaskaJarmm o isin korkusundan benizleri sararsa bile sen,
kar eaginda da giil g.ibi gul, zarar caginda da.
Giiliin yapraklarmj bir -bir koparsan da gene giilmeyi birak
rnaz; gene benzi sarannaz.
3260. Der ki: Bir diken yiiziinden nicin gam a diiseyim; ^aten mill
meyi, diken den elde etmi^im.
Takdir yiiziinden bir^ey kaybettin mi, iyice bil ki o sey, sen I
beladan satm almistir.
* Bir uluya, tasavvuf nedir dive aordular; sikmti cagindu, ftn
niilde geni?hk bulmak dedi.
Ondan gelen mihneti, iyi hnylu Mustafa'mn papucunu kapan
tav^ancil bil.
BGylece ayagun, yilaniii sokmasindan kurtardi hani ...Ne mul-
lu tozdan - topraktan annmi^ akla,
* Tann, "Yitirdiginiz seylene aaklanmayin"; hatta kurt geiiic
de kecinizi yese bile buyurdu,
^iinkii o bela, biiyiik belalan giderir; q ziyan, daha eetin ni-
yanlara engd olur.
Bir adamin Musa'dan, hayvanlann, ku^lanii
dtlkrini i5grenmeyi Lstemesi
Gencin biri Musa'ya, bana canhlarm dillerini bellet dedi;
Hayvanlann, canavarlann dillerini an lay ay im; dlnimu ail lb-
retler alayim onlardan,
^iinkii Ademogullannin dilleri, tamamiyle ekmege, soya - boju
aittir.
^270. Belki hayvanlann, bu diinyadan gocme cagina deger bir ba^ka
dertleri vardir.
Musa, yiiru git -dedi; vazgec bu hevesten; cDnku bunun, dndc -
artta bircok tehlikeleri var.
2tf
>M_>
tbreti, uyamkhgi, Tann 'dan dile; kHaptan, ha if I km, dudaktan
degiL
* Musi men J cLti ya, adam daha da iistiine diislii; z&ten in-
san, men' edildigi seyin iistiine diiser.
Ey Musa dedi, senin i$igin parlayinca, her$ey degerini seninle
buldii.
A comer I er, beni bu dilegimden mahrum etmek, lutfuna 1£-
yik degil.
Bu zamanda, Tann haufesi sensin; bana engel olursan yaslara
batanm.
MQ-sa, Yarabbi dedi, bu ban adarm, taslanmi$ ?eytan aldaliyor
olsa ■ olsa.
Ogretsem ziyanlara ugrayacak; ogretmesem gtinliine kotii dii-
^iinceler gelecek,
Tann, ya Musa dedi, ogtet; dinkii biz, keremiinizden asla duaV
yi reddetmeyiz.
3280. Yarabbi dedi Musa, sour a pieman olacak, ellerini lsiracak, p-
nini - yakasini yirtacak.
Giicu yetmek, herkesin harci degil; ^ekinene bunahp kalmak-
tan daha iyi bir sermaye yok.
* Bu yiizdendir ki yokiuk, Slumsiiz bir ovtinc. olmustur; ciin-
kii eJi birseye ermeyen killer, ^ekinip sakinmaya el attilar; elkri-
ne o gecti.
* Zenginse, zenginligi yuziinden Tann huzfirundan siinjldu;
din kii glicii bitrnekte, bu yiizden de sabn birakti, kotiikfiverdi.
Ins ana hirsla, dertle dopdolu nefis belasindan aman veren, bu-
nalip kali$Ur; yokiuk, yoksulluktur.
Gam, in sana olmayacak isteklerden gelir; gulyabaniye av olan
insan, olmayacak $eyleri dilemeyi huy edinmi?tir.
Toprak yiyen, topragi diler, ister; o caresiz kiss giilbesekeii
sindiremez.
Gene Hak'tan Musa'ya dilediginln biraicigini
Sgret diye vahiy gelmesi
Tann, ey Musa dedi, diledigini ver; elini coz de dile digfi n t
yap sin.
Diledigini yapmak, kullugun tuzudur; yoksa bu gokyiizii de
doniiyor ama dilegiyle degll.
Doniisii yliziinden ne miikafat verilir ona, ne cez&ya carp tin -
lir o-. Cimkii soru zamanmda dilekle - istekle yapilan ise dikkat
cdilir.
236
3290, * Biilun Alom Thin i'.vi tcsbfli eder; fakat bu zoraki tespih yi.
ziinden higbh- yry, nevap ka/anmaz.
Erin elinu k 1 1 1 1,- ver, adzlikten kurtar onu da ya gaazi pImiii
ya da yoJ kessixi, ha rami] ik etsin.
* Ciinkii insa«, diledigini i^leyebilinesi yiizunden "Yucclttik
ululadik" 5 erefine ula?ti; yansi bal ansi oldu, yansi yilan kciildi.
Mu minler, bal ana gibi bal madeni kesildiler; kafirievsc yii;i
na donduler, ^ehir madeni oldular.
Cunkii inanan, se^ihni? helal qtlannu yedi de tukiiKigii biU-
bal ansi gibi hayat verir bir hale geMi.
Kafirse irin 5 erbeti iger, gidSsmdan, onda zdiir peydahlanu.
Tann ilhamina mazhar olanlara Ab-i Hayattu; nefsinin havu-
sma kapilanlaraysa oliim iiehiridir,
Dlinyadaki bu ovii^ler, bu be£em>ier, bu ya^asin, ne dc B iiy t -|
deyi^kr, hep dilekce yapilan iyi i ? l er , uyami olup kendini kOruyui
yuziindendir,
tt Hicbir ?eye aldirmayanlar, zindaiida kaldikga, bagUmdik^i
Tann dan fekJnirler, zahid olurlar, Tann'yi anarlar.
* Guc, kudret gitti mi, kulluk da kesada ugrav; kentliin u t -|
de ecd T scrmayeni abnasm.
330Q. Kendine gel, gUciin, kudretir, kar elde edecegin sermiiyedir;
giic]u-kuvveth bulundugun ^amanj gtizet, firsati ka^irma.
fr lusan, "Yiicelttik, ululadik" k ir atina binmi?tir; anlayi ¥ mtn
elinde de atm yulan vardir.
Gene Musa, ona acidi da ogut verdi; muradjna eri^men, bo-
tini - benzini sarartir;
Bu sevdadan vazget;, Tann'dan kork; sana bu hcvesi, diucw
ugratip ders vermek jgin §eytan vemii^ dedi.
O adamui, ktitnes hayvanbnyla k6jwgiii dilbrlnl bUmeyi yetcr
bulmasi, seJam obun ona, Musa'mn da, omm
istegini yerine getirmeat
Adam, ban dedi, kapi dibindeki kopekle ^u kanatJi kumes hay-
vanlannm diMerini anlayayjm.
Mftsa, peki dedi, sen bilirsm; hadi, diledigin oldu; bu ikisinin
dilini anla bakahm,
Sabah olunca denemek icin kapj esiginin dibine geldi bvk-
ledi.
Hiziuetd kadin, sofra bezini silkerken bir lokmacik bayat ok
mek du^tii,
-
1.
237
—
^^■MMfea
Horoz, bu bir lokma ekmegi hemen kapivurdi; kopek, hadi
gil dedi horoza; bize zulmettin sen.
Sen bugday tanesini de yiyebilirsin; beuse yem yiyemem, yc-
rimde, yurdumda aciz icindeyim,
3310. A nagmcci, sen bugday da yiyebilirsin, arpa da, baska yem
de; bense onlari yiyemem.
Soma bir de tutuyorsun, bizim nasibimiz olan su bir lokma
ekmegi kapiyor, kcipeklerin hakkim ahyorsun,
Honoxuit kbpege cevabi
Horoz, kbpege sus dedi; gam yeme; buna karsdik Tami, sana
ba$ka seyler verir.
Ev sahibinin ati sakatlanacak: yann doya ■ doya et yersin, hii-
ziinlenme pek.
A tin. bliimu, kbpeklere bay ram olacak; cahsmadan, kazanma-
dan bircok rizik elde edecekler,
Adam, bu sbzii duyunca ati satti; horoz da kbpege karsi man-
gag bir duruma diistii.
Ertesi gunu horoz, gene ekmegi kapinca kopek, agzmi acti da,
A yalanci horoz dedi; niceye bir siirecek bu yalan? Zalimsm,
yalancism, hie de nurun-pirin yok.
At sakatlanacak dediydin, hani, nerde? Sen duzenci kbriin bi-
risin, hicbir dogru sbziin yok,
Bu isten haberi olan horoz, at sakatlandi ama dedi, baska yer-
de sakatlandi-
3320, Ev sahibi ati salti; ziyandan kurtuldu... O ziyam baskalarma
viikiedi.
Fakat yarm katin sakatlanacak; kbpeklere nimet var.
O haris herif, hemencecik katin da satti; gamdan da kurtul-
du, ziyandan da.
U^iineii gunu kopek, horoza, a davullu, dilmbelekli yalanci] ar
beyi dedi; hani dedigin?
Horoz, hemencecik dedi, katin da satti; fakat yarm kbJesi has-
tahga tutulacak.
Kdlesi bliince yakmlan, kbpeklere de, dilencilere de ekmek
dagitacaklar.
Adam, bu sbzii de duyunca kbleyi satti; mahrumiyetten kurtuL
du; beti - benzi kanlandi.
Siikurlcr etti, sevindi, dunySda iic felaketten kurtuldum dedi.
23B
■
Horozla kuptftln dlllrtlni bHIctlhn dr kutii kaza - kaderin gw-
lerim! bagladim dlyordu.
Ertesi gumi o mahi nm k&pctt, » sacma napan herzelci 1 yiyen
horoz dedi; tek-cift a tip tut man nerde?
tie viiadlnde de yalan eik&n horomn kbpege
karsi utarur duruma dvbjmesl
1.130. Niceye bir yalamn, ne vakte dek diizenin? Sen yalandan bas-
ka bir sbz Sibylemez misin?
Horoz, hasa dedi; ben de yalan sdylemem, benim cinsijridi:^
olan horoziar da; biz yalancdiktan uzagiz.
, * Biz horoziar r muezzin gibi dogru soylerb:; giinesi gbzetler,
vakti bekleriz.
Ostiimuze has asagi tas kapasalar, gene icten ice giinesi bek-
leriz biz.
insanlar icinde erenler, Tann sirlanm bilirler; giinesi bckJn
ler.
Tann bizi, insanlara namaz vaktini biidirmek igin armuftaii
verm is .
Icimizden birf, vakti yamhr da vakitsiz oter, vakitsiz ezan iikui
sa bu otiis, kesilmesine sebeb olur.
* Vakitsiz, hay din felaha dememiz, kammizi mubah edcr.
Sug islemeyen, yanhstan annmii olan horozsa, ancak vabyin
cam olan horozdur.
Kblesi, satm alanin yanmda oldu; alan ad am da tamamiyle i.\-
yana girdi.
3340. Mahm kacirdi ama sunu bil ki gene kendi kamni dbktii o.
Bir ziyana ugramak, bircok ^iyanlan giderir; bedenimiz de ca-
mmiza Feda ohun, malimiz da,
Padisahlann huzurunda gazebe ugradm mi mahm verir, bai!-
ii! satin ahrsm.
Fakat kazaya - kadere karsi bilgisizlik edersen, mal sahibindcrt
mal kafinrsin.
Horozun, ev aahttrinta dlumiinfi haber vermesi
Yann mutlaka kendisi dlecek; yasa batan mirasjji, bkiiz ktirbar*
edecek.
Ev sahibi oliince yann, bircok yeyim elde tdeceksiri.
Kbyde ileri gelenler de, geri kalanlar da ekmekler, lalangalar,
yemekler yiyecek.
23^
KLopcklere de, yoksullara da kurban edilen akU^Lln eLi ve koea -
koca ekmekkr dagitdacak.
Atm, katmn, kblenin oliimii, bu bam ki^iden, bu aldanmis be-
riften kotii kazayi cevirecekti,
Mai ziyamndan kacti, onun derdinden kagmdi; mail cogaldi
ama kendisi, kendi kamna girdi,
:^50. Dervislerin bu nyazatlan nicindir? Qdnkii bedene gelen bela,
canlann saghgim temin eder.
Ger^ek yolcusu, bluinsuzlugunii bulmadikca bedemni hastahga
vcrir, helak eder mi?
Insamn cam, verilen ?eyhi karsihgim gormedikee el nasil oy-
nar da bagista bulunur?
Kar kazanmak, faydalanmak iimidi olmaksizm veren, ancak
Tann'dir, Tann'dir, Tann.
Yahut da Hakk'm velisidir; ciinkii o da Tann huyuyla huylan-
mi$tn; 151k kesilmistir, tamarniyle panlti olmu^tur.
Zengin olan, ancak odur, ondan baska herkes yoksuldur; bir
yoksul karsiligmi ammadan, gbrmeden birsey vermek ister, al bu-
rnt der mi?
gocuk bile, elmamn oldugunu gorwdikce kokmus sovani bi-
rakmaz elden.
Butiin bu pazar, bunun igindir; jn&anlar, bir karsthk iimidiyle
diikk&nlara gecmi*, oturmustur.
Satan, yiizlerce giizel mal gosterjr; gbnluyse karsdik ofarak
elde edecegi seym dusiincesine dalmistir..
A din eri r bir sclam bile duyamazsm ki selamdan sonra, ijM
lam veren gelip de yakana yapismasin.
3.360. A kardes, ister ileri giden olsun, ister haiktan; ben umitsiz
bir selarn bile duyinadiin ■ gitti vesselam.
* Ha; Tann'mn selaim baska, ketidine gel de emu ara; hem I
de ev-ev, yer-yer, koy-koy, bucak-bucak ara.
Agzi giizel kokan kisiden, hem Hak haberini aldim, hem Hafcv
selamim duydum.
Su geri kalanlanii selamlanm da, o selami alirim umidiyie
can la - bask duyanm, canla • gonulle icerim,
Tann erinin selami, Tann sel£rm olmustur. siinkii o, vanm 1
yogunu ateslere atimstir.
Kendisi n den olmustur de Rable diridir; bu yiizden de Hakk'm
sir Ian, iki dudagmin arasindadir.
240
Riyazatla bedcuiii Ohiirtl, illilllkili; in bedene zahmel vermek,
cam olumsiizlugo ulllQtll ninkhr.
O pis her if de horoKun vd/uric kulak vermedc, horozun soz-
lerini isitmedeydi,
Horoxdan, kendi bliim haberiui-duyau o adaium,
amafl diiemek uzere Musa'ya kosmasi
* Bu sbzleri duyunca ate^Iendi; ko^a - kosa Musa Kelimullah r -
in kapisina vardi.
Ey Kelim, feryaduna yeti?, kurtar beni bundan demede, kor-
kusufidan yiizunii topraklara surmedeydi.
.3.370. MOsa dedi ki; Yiirii, kendini sat da kurtul; rnademki usta
oldun, sxcra - ?ik kuyudan.
Haydi, Musluntanlan ziyana 5ok, keselerini, dagarciklanm
kat-kat doldur,
* Sana aynada gdriinen bu takdiri ben, kerpicte gordiim.
Akilb kisi, isin sonunu goriluyJe onceden goriir; bilgisi a/ ohm
ki?iyse isin sonunda, o is olup bitince goriir.
Adam gene, ey iyi huylu, basima kakma, yiiziime vurma diyc
feryad ediyor da,
Diyordu ki: Degerli bir adam degildim; yaptigim i$ten baska
bir$ey yapamadim ki; benim degersizligime giizel bir karsdikla
kar^ilik ver.
Mus^, a ogul ok y ay dan firladi; onun E^riye doniip tekrar ya-
ya gelmesine imkan yok.
Ancak lutuf sahibi Tann' dan dilerim; oiiirken Ima^im kurta-
nrsm.
Imanla gittin mi, dirisin; I mania bldiin miij oliimsuzsun.
O sirada ev sa\hibinin hali degisti, gbnlii bulandi, tas getirdi-
ler.
3380. Bu bulanti, olxim bulajtitisiydi; hajjimsizhktan meydana gelen
bir bulanti degil... A kotii bahtb ham kisi, kusmanm ne faydasi
var sana?
* D5rt kisi, yatagina gciturdiiler; adam in ayaklan, birbirine
dolasiyordu.
Ya, Musa'nm dgudunii dinlemezsin; isi bnemsiz gbrursiin, de^
gil mi? tste, boyle, kendini celik kdicin iistiine atarsin.
Kilica da, seriU kesmekten, senin canim alma k tan hie uLani;
gelmezj senin layigin budur a kardes, scnin layigm bu.
it;
241
MAaA'iiih o adojTUti dunyAdiin imanla gttntcitt l^tu duasi
O sehcr cagi Miisa, Ya rabbi, onun imamni alma, onu imansi/
gotiivme diye duaya ba^Iadi.
Diyordu ki: Ona karsi padipahhgmi goster, bagisla onu; o ya-
rn Id i, saskinlikta bulundu, haddini asti.
Bu bilgi, senin harem degil dedim on a; sozumii dintemedi, ba-
sirndan savuyorum sandi.
Kim in di, sopayi ejderha yaparsa, o kisj ejderhiiya el atabi-
Jir.
Gizli &lemin simm, dudagim yumup bir$ey soylemetneyi ba-
saran kisiye ogretirsen, deger.
* Su kusundan ba$ka kup, denize atdamaz; anlayrver; dogm-
yu Allah, daha da iyi bilir.
M90, A kullanni goriip gbzeten, aciyisi cok Tanrtm; o, denize atddi;
fakat su kusu degildi, boguldu - gitti.
Yiioe Tarai'nui, sel&m o»a r Musanm
duasim kahui etmesl
Tanri, peki dedi; onun imamni bagAsladim; hatta dilersen $im*
di dirihirim de onu,
Hatta. hatta senin i$in $imdi, yer altindaki biittin bluleri di-
rihirim.
Musa, bu diinya dedi, bliimlu diinya; sen onu, 6biir diinya da
dirilt, cunkii o diinya, ay dm diinyadir.
Bu yokluk yurdu, varhk diinyasi degll; o ha (tie egreti bir geri
dbnii$te fay da yok.
w ^imd.icek > "Hepsi de tapimizda hazjrdir" ghdilik yurdunda
da onlara sac rahmetini.
Beden ziyam, mal ziyam cana faydadir, insani vebalden kur-
tanr; bunu boyle bil,
Oylcyse nyazata candan mupteri ol; tapj kilarak bedenini kuU
luga tapsirdin mi, canini kurtardin - gitti,
Kendiljginden gelen nyazati iste de sana geldi mi, bas koy
yere; a muridina ermi$ kisi, mujdelik ver de secdeye kapan.
* Tann, o nydzat istegini sana verdiyse siikret; ciinkii sen
birsey yapmadm, o r "01" buyruguyla nyazata cekti seni.
" £ocugu ya^amayan kadinin aglamasi, bu, cektlgin nyazatlarm
kar^ihgidjr; sence sava$anlarin sava^larj, yerine
geser diye bir sea duymasi
3400. Bir kadm, her yd bir cocuk dogururdu; fakat cocugu, alti ay-
dan fazla ya^amazdi.
242
■-—
Ya tic ayda, yo dflit wydn UUlp iiifilftl tikudu. Kadm ey At.
lah'im diye J'eiy. r id rtli.
Bu cocukJar dedi, b.nia dui.it/ tiy yiik uluyur, u? ayt'agw do
lerah veriyor; banti Vierdlgih iiimcE, Ebemkusagmdan da teir ^ x \p
gidiyor,
Kadin, Taun ^rleritie de vanr, bu dertten ^ikayetJerde bulu.
nuyordu.
Tarn yirmi oglu, boylcce mezara giiti; kadimn canma biijiik
bir ate?tir diiptii.
Sonunda bir gece ona, blumsuz, yemye^il, hos mu, ho$, ku-
iursuz bir bah^e goriindii.
Nelige - nitelige sigmayan nimete bag-bahce dedim; oysa ki
nimetlerin de temeli orasi, bagdarin - baheelerin toplandigi yer dc,
* Fakat bag-bahce d^ nedir? "G6zkr gormemistir." Tami,
gayb i^igina kandil dedi.
Bu sBi, ana esit degil, ancak bir ornek; sasinp kaJan, oridpn
bir koku alsin diye soylenmis bir soz.
So^un kisasi kadm, o bahfeyi gordli, sarho? oldu; o zayiJ k;i
din, o teselli yiiziinden elden cifeti - gitti.
MJO Bir koskte, admm yazilmis oldugunu gordu; yolu -yordanx
a$k olan o kadin, bu ko$kti kendiilin sandx,
Sonra ona dediler ki: Bu nlmet, caniyJa oynamada geicefc ulu-
nmdir.
^ok hizmet etmen genek ki sen de bu kusluk kahvaittsini ye-
meye layik olasm.
Tann'ya kagip sigiumakta tembel davrandin sen; buna kai^ilik
da Tanri, o musibetleri verdi sana,
Kadm, Yarabbi dedi, yiiz yii, hatta daha da fazla bir xaman,
bu cesit musibetler ver bana, dok kawmi benim,
O bahcede adim - admi iierledikee orada, btitun cocuklnnni
gdrdii de,
Ben kaybettim ama dedi, sen kaybetmemissin; gizli sevL'T'l
gGren iki can g5^u olmadik^a kimse ad am olmadi.
Sen mahsustan akitrnadin ama burnun kanadji, eok kan . ■ 1-. .- j
hani; fakat canin da hararetten kurtuldu,
Her meyvamn ici, kabugundan iyidir; bedeni kabuk bil, let do
o sevgili,
tnsan, pek giizel bir ig sahib id jr; o soluktansan, bir soltik ol
sun, o ici ara.
24J
* All Ah razi o fmrn, llnmza'nm savage nrliiiiz glrl^l
1420. Warilra, son demlerinde sava$ safina zirhsiz girer, sarhos bir
halde savasa atihrdi.
Gd&su, kollari, bedeni aeik bir halde, dii$man safina, kih<;]o-
tm online atardi kendini.
Halk, a Peygamber'in amcasi, a saflar yaran arslan, a erlerin
padi^ahi dedi;
* Sen. Tann buyrugunda, "Kendihhi, ellerinizle tehlikeye at- I
mayin" ayetini okumadin mi? '
Peki, nedcn. savasta kendini bbylece tehJikeye atmadasm?
Gencken, saglamken ,giicun - kuvvetin varken saflara, zirhsi?: |
aiilitiazdin.
Simdi kocadm, ariklastm, belin biikiildu; hicbir seye aldirmaz-
lik perdelerini aymadasin.
Hicbir seye aldirmiyorsim; bir kthcla, bir mizrakla savasa gi-
nyor, sanki kendini imtihana cekiyorsun.
Kilic, ihtiyara saygi gostermez; kihcin, okun ayird edisi olur
mu hie?
O, birseyden haberleri olmayan gam yiyenler, gayretlerindcn
ona bu £e$it bgiitler veriyorlardi.
Hamza'iun halka cevabi
3430. Hamza dedi ki: Gencken olumii, bu diinyaya veda etmek gc-
riirdum. .
ftliime kim ragbet eder? Ejderhamn bniine kim ciplak cikar?
Fakat Muhammed'in isigiyla simdi, bu yokluk sehrinin zebu*
nu degilim.
Duygudan disartda, padi?ahin ordu yerini, Tann isigiyla dop-
dolu olan otduyu gbriiyorum.
<?adir cadira bitismis, ipler iplere sanltm?. .. Siikurler olsun
ki uykudan uyandirdi beni,
* dlum, goztmiin bnunde tehlike kesilen kisi, "Kendinizi tehli*
keye atmaym" buyrugima sanlrr.
* Fakat blum, gbziine kapi acilmasi gbriinen kisiye, "Yari$in"
denir.
* A bliimii goinenler, uzakla$in, sakimn, tez olun ey dirilmeyi
gbrenler, "Yansm"
Hay din ey lutuf gbrenler, genisleyin; beladir bu ey kahir gtf-
renler, dertlenin.
'' Yusuf'u goren, canim fedg eder; kurdu gorense dogru yol-
dan sapar.
M40, Ogul, hei-kcjiiu ttlllmii, lutiull tt<n K lndrdii; diismana karsi diis-
mandir Slum, dotti kftrji dual.
Turke karsi .lyniiiiin k>> bir raigi wardir; zenciye karsiysti
ztrncidir ayna.
Ey oliimden Wkup kacan can, aklini basma al, bu korku,
kendindendjr senin.
Korktugun, kendi cirkin yuzudiir, olumiin yiizii degii; cailin
bir a^aca benzer, Oliimse yapra^idir o agac^n.
tyi olsun, kotii olsun, ne bjtmisse, sendtn bitmis, yeseimi^iJi;
ho^ olsun, olmasin, goniile gelen sey, senden gelmi^tir.
Bir dikenle yaralanmissan, o dikeni sen dikrriUsindir, ipek ul-
sun, atlas olsun, giydigin dbiseyi sen egirmissindir, sen dokumus-
sundur.
5unu bil ki yapilan is, ona verilen kar^ihkla bir renkte dogii-
dir; hi?bir bizmet, Ifituf, ihsan renginde olamaz.
toiler in ucreti r ise berzemez; is arazdir, Iicretse olumsiiz, vi
kimsiz bir cevher.
1^, tamamiyle gucliiktiir, zordur, aim teridir; ucretse (luini
miyle gumu^tiir, altmdir, tabak-tabak nimettir.
Sana bir yerden bir tohmet gelsc, zulmettigm kisi miJuit'k'
diismiij de ilenmi^tir sana.
^450 Sen, boy una ben bir sty yapmadim; kim^eyi lohm^L alUiui i»[
madim der - durursun.
Fakat bir baska sekilde giinah etmii^sindir; tobum ektin, n&
sil olur da meyva vermez?
" O zina etmistir, cezasi yUi ^opa yemektii; fakat der ki: Ben
sopayla kimi dovdiim?
Fakat o zinanin karsdigi degll mi bu bela? Ama sopa, kimse-
nin bulunmadtgi bir ycrde islenen zina suctina benzer mi hif ?
Ey Kelim, yilan, nasi! olur da sopaya benzer? A hekim, den,
nc vakit devaya benzer?
Sen de o sopa yerine, erlik suyunu dbktiin; do k tun de u, bir
yiice ki^i oldu.
JBir sevgili oldu, yahut bir yilan kesiidi erlik suyun; pL'ki, su-
pamn yilan olusuna bu $asman da ne?
Erliksuyn, o gocuga benzer mi hi^? Seker kamisi, sekLTc; eii
lar mi m"s?
Irisan secde eder, riiku' eder; secde, riikb, tohmnunu ukti;
secdesi o alemde cennet olur.
* Birinin agzmdan Tann'yi ovme cikip u^tu mu, tan yeiini
^arip agartan, onu cennet ku$u yapar.
2^4
245
3460, Ku^un erlik suyu da yddir, havadir ama sen in ows&a, tesbih
edisin kusa benzemcz ki.
Elinle birsey bagisladm, zekat verdin mi, bu veris, o yaniln
hurmalik, aga^lik olur.
Sabir suyun, cermet irmagi kesilir; cennetteki silt irmagi da
senin sevgindir, as kind rr,
Kulhik tadi, bal irma£i olur; kendinden gecisin, $evkm, sarap
irmagi kesilir.
Bu sebepler, o csedere benzemez; Fakat Tann bu scbeplerin
verine a eserieri nasd getirdi? Bunu kimsecik bilrnez.
Bu sebepler, riasil senin buyrugunla meydana gelmi$se, o ddrt
irmak da senin buyruguna uyar.
Ne yana dilersen, o yana akitrrsin; diinyada o sebepler i nasil
cvivip ^evirdiysen bumari da, diledigin gibi evirir - sevirirsin;
Senin erlik suyun, senin buyrugundadir ya; ondan meydana ge*
len soy - sop da buyruguna giriverir.
Yeni ayak cocuguri, senin buyrugunla ko$ar - durur; sanki ben,
senin parcabucugunum, beni anama rehin vermi$tin sen der.
O sifat, bu diinyada buyrugun altmdaydi ya, orada da o urmak-
la, senin buyruguna girer.
H70. O agacjar, buyrugunu yerine getirirter; ciinkii onlar, serin si-
fat! armdan mey valarnm s 1 1 r .
O sifatlar, burada senin buyrugunun altindaydi; karsjlik ola
rait verjlen seyler de orada, buyrugunun altmdadir.
Elinden bir mazlum yaralaridi hani; o da bir agac olur da
*akkum verir.
Ofkenle gOrtuHere ates salmis, tin hani; o ates, cchennem ale-
xin in mayasi oldu iste.
Atesin, burada insan yakardi, ondan dogati ates. de adami ya-
kar - yandmr.
Atesin, burada insanlara kastedcrdi; ondan dogan ates de ora-
da, insanlara kasteder.
O yilana, akrebe benzeyen sozjerin, yilan olur, akrep kesilir
dc kuyrugundan yatalar seni.
Erenlcri bckletirdin; kiyamet gimiinun bekleyisi de sana dost
oldu i$te.
Yarni, obiirgiin diye vaad etmen yok mu? Mahserdeki bekle'
yisin oldu; vay haline.
O upuzun gunde, o soru giiniinde, yakip eriten gime$in altin*
da bekler durursun;
246
1480, Yarm yoln Rlrpiini iDhiuiiuiiii r-lu'i de, ^Sgii beklcttr dururdim
hani.
Ofken, cchemiem v.iIihiiiilij loliumudur; kendine gel de su ce-
hennemi sondlir; gtinku bir tuzaktir bu.
* Bu ates, isiktan boL$ka bir seyle sbnrnez; sana siikiirler ede-
rtz biz; "Isigm alesimivii sundiirdu."
Isigin yokkon yumusaklik giisterirsen, bil ki ate$in vardir, di-
ridir, fakat killlenmi$tir-
Aklim ba?ina al, bu, fazla iistiine dii^mektir, yiiz ortiisiidur
bu; atesi, din isjgmdan baska hi^bir !jey sondiinnez.
Din isigim gormcdikce emin olma; giinkii gizli ates, bir gilii
olur, ortaya cikar.
Isigi bir su bil, suya yapis; suyun oldukca atesten korkma.
Sudur atesi sondiirecek sey; ijunku suyun huyu budur; atesin
suyunu - sopunu yakar - yandinr.
Birkac giin, o su kuslarinm yanlamia var da, seni al sin Jar,
Ab-i hayata iletsinler.
Kara kusuyfa su kusu, sekil bakirnmdan birdir ama maya bn-
kiroLndan, ikisi birbirine zitttr; suyla yaga benzer onlar,
1490, Her biri, kendi ashna kuldur - koledir; goruniiste bir gciriiriiii ■
lar ama aldaruna; ihtiyath davran.
* Hani sunun gibi: Vesveseyle "Elest' J deminden gelen vahyin
ikisi de akiila anlajilir; fakat aralarmda fark vardir.
Her iki gontii tellah da begim, kendi sattigi mail over.
Sen de dusiinceyi f amy an bir gbniil sarraftysan, esir tellah gi-
bi iki diisiinceyi birbirinden ayir.
Eger jiiphe yuziinden bu iki diisiinceyi ayird edemiyorsan, al-
datmaca yok de; tcz olma, kosma.
**
_
CiJ R - -
mmMm
iii
($ERH)
32(M. Beyitten sonrafci baglikta, "Yoksa darda kalana, dua ettigi zaman
IniAbet eden ve kbtiilUgunu gideren ve Bted, yeryusune sahip kilan mi hayirli?
Allah 'la beraber bir baska mabud var mi? Ne de as dunlin medeslnla" mealinde-
hi Ayct-i kerimenln bas tarafindan lafzi iktlbas vardir (XX vn, Neml, 32).
3205. III. stirenln 45 - 56 ayetlerlnde, laa Peygamber*In, anaai Meryem'e
iuUJdclendigl, besikteyken de, olgunluk cagmda da tnsanlarla konu&tugu, baba-
sik olarak dlinyaya geldlgl. mucizeler gbsterdigi. Adem Feygamber gibi onun da
Tann kudretiyle yaiatildigi, V. surenln 110. ayetinde gene, be^lkteyken kanus-
tugu aniatilmaktadir. XIX. surenln 15-35. iyetlerinde bu day daha mutassal
ge^er; Isa, anasini kotd gorenlere, kcndisinin peygamber oldugunu, ana kuca-
gmdayken bUdirlr.
3207. XXXVI. surenin 65. ayetinde, kiyametten sonra Insanin ellerinin,
uyaklannin, yaptigi istere tamklik edeccgi, XLI. surenin 21 - 22. ayetlerinde
de, kola k tannin, g&zlerinln. derilerlnln, yaptiklarma sehldet edince, neden se-
liadette bulundunuz dendigt zaman, herseyl soyleten Allah, biai de ettylettl diye-
ffklcrl Mldlrllmektedlr.
1210. Kevser. I. cUdin 190?, bey tin serhine bakirjiz.
3220. LXXVI. surenln <Dehr} 21. ayetinde, "Ostlerinde, iplncecik yesil ve
i|ittk elbiaeler, kalin ipekten dokunmus. hbaslar vardir ve gtlmus bllezikler talsi-
mrlur ve RaWeri, onlan. lgllecek tertemiz bir suya kanduir" buyrulmaktadir
Hi' y Lin Ikinci misrai arapcadir.
3220. Beyitten sonraki bahis. Furuzan-fer, bu bablsfce, gu hadLsle I5ti3ha.ua
biilunuyor: Heyseme b. Abdurrahman b. Sebre rlvayet edlyor: Atasiyla ftasfilul- ,
lah'in (S. M-) yanina vannca RasuluUah, cma, oglunun adi ne dlye sordu. O,
Aziz deyince Hz. Feygamber, Aziz adini koytna, ona Abdurrahman adim t&k
buy Urdu (Musned'den naklert; Ahadis-i MesnevI; s. 92).
Mevlana hadlsl tasarrufla bu hikayeyi ibda' etmfj olsa gerek. §arlh~L An-
kara v£'nln 'Nttahet'dn-Nazirtn" den naklettlli had Is, hlkayeye daha fazla uyu-
yor. Dlr kadin cociguyia huzttra gellnce Hz. Peysamber, gocuga, ben kimlm dlye
wjruyor, gocuk dlle gellp, aen Allah'in rasaittsUn dfyor; Hz. .Peygamber, dogru
MyledJn, Allah senl kutlu etsin buyunjyor (5, aai),
^223. Beylt, "£oeuk dedl kl" aozllnden sonra arapeadir.
3226. Oebrall. I. clldin 1071. beytlnln serhine bakimz.
3232, Uzaa, Kureys ve Ktrtane boylarimn ptituydu CKyt'an-i Kerlm ve Mea-
II; acikiairm, s, 27).
3238. Beyltteu sonrakl boltlm. Bu hadlsl, Bedl'uz-Zaman Futftzan-fet, "Ihya"
ve. "Delailun-NUbUvvo'dnn njtKI»(Jly<>r (MaahlK, 3. 1 1B>. §ftrlh. Tuharftnt nln
"Evpariyle Beyhakiy'nlu "UnnvJlhu Kublr" Inden nakletmcktedir (s. 282).
3251. Beyitte ''vurmiiBi" dlye cevlrdigimls eoz, metlnde "'aks" tilyc ge^cr
Aks, blrlslnin bllElslnln. duyKusuriim, hatirma gelen gey in, yanmda bulunanlar-
<lan blrlnde, bllgl, duygu hallnde zuhfir etmesl, onu s(jylemesldir. Halk arasinda,
hlrlsl bir siis sdyleyecekkerj baska birlsl sOylerse, ilk soyleyetek klgl, slmdl ben
^oyleyetektlm, sen benden fazla yagayacaksin der (I. clHte 323 &. bey I tie baslayan
holumtki isahma bakimz).
3255. Beyltten sonrakl baslikta, XClV. aarentn Cingirih) 8. ayetl lafzen
mtlbaa edilmlstlr.
3262. Beylt arapeadir. Tasavvuf l^in I. clldin 132-133. beyitlerLnin serhine
bakimz.
3265. i Bey it arapt^dir. II. sflrenin, "O anda boy una uaaklasiyot, hlgblr klm-
^ipye bakmiyordunuz bile. Peygamber 'se arkanisdan sizl cagirip dunnadaydi.
T'ann, elinlzden gikana hayiflanmayasiniz, gelip catan felaketlerden mahzun ol-
!nayasan33 dlye slsi, gam ustune gam vererek cesalandirdi ve Allah, yaptiklarj-
nizdsn hatoerdardir" meiHndekl 153. ayetiyte LVII. sdrenln (Hadid), "Bunu dft.
■ Unladen (ikarip kaybettiglniz seye kederlenmeyin ve size verdigimlze sevinmcyln
illye yapmistir" mealindeki, 23. ayetlne l^arel vardir ve bu ayetlerden lafzl iktlbas
yapilmigtir.
3273. "Gercekten de Ademo&lu, men' edlldl|i seyin tlstttne dllger." (Hadlw,
Cam!', □, £. 72).
3252. I, clldin 2366. beytln serhine bakmiK.
3283. XL1I. suienln (Sura), "AJlah, kullanmn riakim yaysaydi, bolla?tir-
naydi yeryilsunde azginlikta bulunurlardi..." mealindeki 27. ayete isaret edll-
ltiektedir.
1
3290 XVII. surenln 44. ayetinde, herseyJn, Allah'i hamd ederek onu nok-
j;an sifatlardan tenzih ve tesblh ettigl, fakat bunun anlagilmadigi blidtrilmek-
tedlr; bu ayete Isaret vardir.
32 M. "Yiiceltttk, ululadik" s6sli. "'Kerremna" sdatiyle gegmektedlr ve ayet-
len lafzen iktlbas vardir. II. cildln 3784. beytlnin serbine bakimi.
3293-3299. "JEnsana bir iarar gelince yan Ustfl yatarak, yahut oturdufcu
lialde, yabut da ayakta dua eder blze; o zaran giderdlk ml sankl sarara ug-
laniami^ da yilzden blze dua etmemistlr. oylece dner - glder. l&te askin hare-
ketlerde bulunanlara, yaptiklari isler, bbylece hos gorunmektedir" mealindeki
ttyeti ve bu mealdekl ayetleri hatirlatir (X. Yunus, 12).
3301. BeyltteSl "YilceJttlk, ululadik", iyetten lafzl iktlbas vardir (c. II.
;t7fl4).
3332. "Horozy sovmeyln;
iHadis, Cami', n, s. 139),
fllnkil p, insaru namaz kilmasi i;in uyandtnr.'
3337. "Hay ye al'el-felah-Haydin kurtulusa" sozii, ozamn cuzu'lerlndendir:
beylt de arapcadir; ayni zamanda beylt, "vakitsiz. oten horosun basi kesitir" ata-
248
249
■■
:■<>*« nil hutirliuir Bn at&adztlyltr. WkltolSi Mr davaya u.*ij. ■-...■■ k!»lnln dttgecefii
durum unlatiJir.
3361. "Ccnnct ehllne rahlm Rabden sciylenon soz de selam - eseiillic alie
stotidtlr" meaundekl ayele t^airet edihnektRdir (XXXVI. Ya Sin, 57;. VII. suie-
Tiin CATaf) 46., X. surenin <Y11nus) 10., XIII. sftrenin (Ra'd) 24.. XIV. fidrenltt
(Ibrahim) 23., XV. stirenln (Hicr) 46., XXXIII. sGrenin tAhsab) 44., XXXIX. sflre-
uin (ZUmcr> 13. ve L. surecln (Ka&f) 34. ayetleii de ayni mealdedlr.
1168. KelTmullah, Allah la konusan man&sinacur ve MQsa FeyEamber'in vas-
ndir. Feygamber'le ^cmustugu hassaten blldirlldlgl clhetle bu sijz, Hfusa Fey gam -
t»r"e alem olmugtur. Agag-tan konusmak. agagtan Tann hitabmi Isltmek. agagta
knnusmak sifatmi yaratmak tarainda tefsir edlllr,
1312. "'Senin aynada gbrdtlfllnu men keaehte gormflsem" Azerl ataEozudtir
ICcrzeh - kesek, kerple manasma gellr.
330L "Hayir, can k&praeUk kemlklerlne gellnce ve bir okuyup ufleyen yok
mil denlnce ve sUphe yok kl bu gsgin. bir aynlik gagi oldugunu anlaydnea vfr
tmldir, haldjra dolasinca, a gjfeft Rabbinin huzumna g&tllrtilGr" mefilindekl ay*t-
1c re igaret edilmekfcedir a^XXV. Kiyame, 25-30).
tlir
33H9. Iklncl mistadakl 'Allah dogruyu daha da iyi billr" ctlmlesl arap^a-
3395. Hepsi de ... "Bu, ancak bir baginstan ibaret, derken onlann. hepsi.
tiitJinfiizda hazir b^lu^madalar ,, meallndetl kiyfiraeti anlatan ayetten lafzen iktl-
EHts vardir (XXXVI. Ya Sin, 53).
3399.
"Ol buyruSn." I. ciltte 1197. beytln serhlne hakmie.
3339. Beyitten sonrakl bfilflm, M Blr kulun cocugu GMnce ytlce Allah, me-
Icfclerlne, kulumtin gocugunun rfihutiu kabzettiniz mi der. Em derler, Demek
kl buyurur, onun eOoiuI meyvasim kopardinia; evet derler. Peki der, ne dedi ku-
lum? Derler ki, sana hamdettl, Allah "miz, gene ona ditnenleriz dedl, Yuce Allah.
kulum Ic'rt cennette bir ev kurun, o evin adim da Hanid evl koyun dsr" msalfn-
dtkl hadJsi. 1 alldinr <Caml', I, a. 23),
3407. "YUce Allah dedl kl: Temiz kullaiima g&ztln gorniedlgi, kulagui Isit-
n-.f ttiftl. hicblT insanin gonlune jelmeyen geyler hasirladim." (Caml', II. s. 6S>
341B. "eizde n$ varsa bitip takenlr, Allah'in katindayaa kalir. " (XVI
fi'.ib.i. 93),
34 IP. Beyitle baslayan bahis. AMUlmuttalib o£lu Hamaa, Hb. PeyEamber-
in amcalan ve sut kardeslerldir. Hz, Rasftl'den 3kl yag bflyaktQ: d6rt yag buyflk
oldyftu da aoylenmigtlr, Hz. Peygamberln, davett ba^lamasmdan Ikl yil soma
Hi am 'a geldf. MedSne'ye hlcretten soma Bedlr sav^mda bulundu. Ifcl kihcla aa^
vasjyordu. MUsrMerden otusbir kl^lyl dldtlrdQkten sonra jehld oldu tTenkiyh'fll -
Mukaal'e, L, 3TS-376 ve Sellnet'jjl-Bihar'a bk. I, 337 -33»).
3423, "Maluuzi Allah yoluna sarfedlp yolisullari nafakalandirinr kendlnizf.
cllerlnizle tetillkeye atmayin: lylllk edln. BLphe yok kl Allah, iyUlk fidenlert se-
ver." (II. IPS) ilk misra J dH, "Kendlnlzl, ellertnlzle tehllk*y& atmayui". ayetten
! af ten iktlbas edllmljtlr.
250
WM
,3*35, Ajmi Ayatlrv uytii rltrnlM!. Iktnel miira'd*. imxi iktjbasla j^e^er.
343(1-3437. m, srirriiln, "Varij cicLnrcpPlno lutyati Hubblnizln yarligamaama.
.Httkjnanlar l<?ln ha^irlatimig liiilunmi vii cn|, K&klerle yurler kadar olan cennete"
iiieaiindeltl 133. ayetlnln. "Ynrifl udercetilrie kosun" manasina gelen "sarlO" silzu
l&fzen iktlbas edilmlgtlr. ■
3439 Ydsat - Kurt I. ciltte 125. beytln ^trhine bakima.
3462. XXIV. aurehin (War) 2. ayetinde. dflrt adalat sahibl klsinin sehfidetl
sAblt olursa, evU olmadi^i halda zlnl eden erkek ve kadina, yUz sopa vurulmasi
tmredilmektedlJ-, Ayni sdrede, d<Jrt sahlt ohnadigi halde bbyle bir lanatta bulu-
nana da, 4, ayette seksen sopa vurulmasi buyumlmuatur.
3469. CXIIL sure, "De ki sigimnni karanligi yanp isitan sahahin Babbuw'
meallndeki ftyetie basiar ve "Palak suwsl" dlye anilir. tklntl misiada gegtn
Habb'fU-falak". ayetteu iktibastir. Mevlana bu ve mUteakip beyltlerde, "BvlrJp
(;evlrmek s gllg - fcuvrret ancak AUah'indu sezllnu Eflyleyin; ctinkii o, cennet hanl-
»el t rindendJr" ve "Oennette agaf dlkmeyl go^altm; orainn suyu tatlidir, topraji!
«Uzel koiar; C ok agac dlkin, evlilp cevimiek. *fle-kuwet aneak Allah indir st.
zQntl ^k sijyleyJn , ' hadlalerine (Caml', I. s. 45) Jgftiet ederek manamn lernrsidl
■idKeglnl bildlnuelfte, dOnraya alt omeklerlnl de vermektedli.
3482. Ikincl misra'
serhine bakimz.
arapgadiF ve hadJsten iktibastir, II. ellttfi 265. bsylin
3491. EUfist. I clldln 1246. beytlnin aerljiiie bakmiz
*%
251
(METlN)
Alls - veti^te aldanmamamn rarest
Dostun biri Peygamber'e dedi ki: Ah$ - veriste aldamsia esim
ben.
Satanin da, satm alinan da diizeni, sanki bir biiyii; hep beni
tutuyor, hep gelip benim yolumu Ices iy or.
Peygamber dedi ki: Aldanmaktan korkuyorsan, alacagin seyi
iig giin muhayyer olarak al.
* Qiinkii yavas davranmak, gercekten de Rahman'dandir; tez.
canhhguisa Ianetlenmis $eytan'dan.
A ihtiyatli kisi, kbpege bile bir lokma ekmek atsan, once kok-
lar da sonra yer.
3500. O burnuyla koklar, bizse akiila... Evet, birseyi biz, her$eyi in-
ceden inceye anlayan akilla koklanz.
* Bu yeryiiziiyle gbkler bile, Tann tarafindan yavas -yavas;
tain alti gtinde yaratildi.
* Bir^eye ol dedi mi clan, onu yaratan, bir anda yiizlerce yer-
ylizuyle gokytizunii yaratabilirdi, giicii de yeter buna.
* Ulu Tana, insaiu, azar - azar, yavas - yavas kirk yiida tarn
adam haline koyuyor.
Gysa ki bir solukta, yokluktan elli.kisiyl bir den varhk alemi*
ne ucurmaya giicii yeterdi.
tsa'mn, bir duala, hemencecik bliiyii diriltmeye giicii yeter de;
Peki, Isa'yi yaratanw, hemencecik, yigm yigin insan yaratma-
ya giicii yetmez olur mu?
Bu yava^hk, yavas -yavas, ilitiyath, sakin, saglam olarak ise
sarihp diledigin seye ybnelmek gerektigini sana bildirmek, belled
mek icindir.
Boy una akip duran bir sucagiz bile ne pislenir, ne,kokir.
Bu yavas, bu ihtiyalh hareket, ikbali, sevinci dogiirur; bu ya-
va$, bu ihtiyatla hareket, yumurtadir, devletse kusa benzer.
3510. A inatgi, ku$ yumurtadan gikar ama yumurtaya benzer mi iag?
Hele dur da, senin parca - but uklarrn da, yumurtalar gibi so*
) i mi da ku§lar cikarsin.
252
■
WM.
Yilan yumuriiiNi dfl Ktrce yumurtasina benzer a ma aralnnnilo
ne kadar fark vai\
Armut da cltnayu benzer ama a iistiin «r r arabnnda farlchu
var.
Goriinu>te yapraklar bir renktedir hani; fakat her agacin riity
vasi, bir baska cesittir.
Yapraklara benzeyen bedenler de, birbirlerine benzer- Takm
her beden, bir i$ icin yasamaktadir.
Halk, pazarda e?it yuriir; ama biri zevk icindedir, biri derlh
Bunun gibi oJiim bakimmdan bepimiz de oliip gidiyoruz, bun
da biriz; ama yarnniz ziyandadir, yanmizsa padi$ahlar pidiiiAhi.
* All^h raja olsun, Bilal'in ne^'eyle ohnesi
Bilal, zayifliktan yeni Ay 'a dondii, yuziine tfliimun renai, iAli
miin g6Igesi coktii.
E^i, bu hali gorunce eyvahlar olsun, evim yikildi dedi; HI In],
ona, bayu - hayir dedi, evin yapildij ne?e bu, sevinc ca^i bu ?0 p
3520. Simdiye dek ya^ayis yiizunden yastaydun, oliim nasi] f>i,- vh
sayi^tu-, nasil bir ?ey; ne bilirsin sen?
Boy una bu sfoii sbyltiyordu; sbylerken de yiiziinde nuikialt'i
giiller, laleler aciliyordu.
Yiiziijideki panlti, isikb gozleri, soziine taiukhk etmedcydi.
Her kara goniillti, onun yuziinij kara gcriiyordu ama gozbL-be
gi de kara, bu neden?
Gormemi? kisidir yuzii kara; gbzbebegiyse Ay 'a aynadir.
ZSten diinySda can gSzii acik olanlardan baska kirn gorebilir
senin gbzbebegmi?
Onu, gozbebe^i baline gelenlerden ba$kalan gbremeyincc dfl
ondan baskasi, onun rengini nerden bilecek?
Demek ki ondan baska, insanlann heps! de, yiice gbriislu Msi
lerin sifatlannda mukallid olmus, onlan taklit ediyor.
Bilal'in esi ( ah ey giizel huylu dedi, aynlik,.. Bilal, hayir- hayir
dedi; bulu^up kavu^mak, kavu$up bulusmak,
Esi, bu gece gurbete gidiyorsun, soyundan - sopundan, yakmJ*
rmdan aynhp kayboluyoi'sun dedi.
1530. Bilal, hayir-hayir dedi, soyledi^in sdziin tersine, bu gece ca-
mm, gurbet elden yurduna iik?iybr.
Esi, yiiziinii nerde gorecegiz dedi; Bilal dedi ki: Tann haslu.
rmm halkasinda.
Tfucelere bakarsan onun haslannm halkasini gorursiin, seninle
beraberdir; ama asoftiya bakarsan goremezsin.
253
idiMlta.
Yiiziik kasmdaki ta$ nasil parlarsa, alemJerin Rabbin in halka-
smda da istklar, pan I - pan! parlar.
E$i, yasakjar olsun dedi, bu ev yikildi; Bilal, Ay a bak dedi, bu-
luta bakma.
Colugum - gocugum coktu, ev de kii£uktu, dardi; daha mamur
bir halde yapmak i^in yiktx.
Bedetiin, oltixnk yiJobnasjodaki bikmet
Ben onceden, sikmtilar i$mde, bunalmis biriydinn simdiyse
canitmn soyu, doguyu da doldurdu - batiyi da.
§u kiiyuya benzer evde mahpustum; padisah oldum $iindi, pa-
disaha da saray gerek.
Padisahlar icin oturup eglehecek yerler, kosklerdir; olOye ev
olarak, yurt olarak bir mezar yeter de artar bile.
Peygamberlere bu diinya dar geldi de padi^ahlar gibi mekan-
sizhk alemine gittiler.
3540, Oliilereyse bu dimya, parlak goriindii; oysa ki goriinii^ii bii-
yuk, i$ ytizdeyse dar mi, dar.
Dar olmasaydi bu feryat oeden? Diinyada fazla yasayan, nicin
iki blikliim oluyor,
Uykuya vanp da can, azad olunca, o yerde bak da gor, nasil
da seviniyor?
Zalim, aulmetme buyundan kurtuluyor; zindandaki kisi, hapts
diisuncesJmden aynhyor.
Pek gen is olan bu yerle gok. devenin ihiayacagi cagda pek da-
rabyor,
Bu diinya pek dar; geni^igi bir g6z boyacihk, Giilii^ii aglayis,
oviincu iamamiyle ayip, tamamiyle ar.
Dunyanin, gtiriinuste gcnis gerr;ekte dar olusunu uykuy a
benzetls; uyku, bu dariiktan kurtulustur
Hani hamam kizar da darahrsm; canm sikihr orada.
Hamam enlidir, boyludur; fakat harareti yuzunden sana dar
gelir; canm sikihr, usamrsm.
Di$ari ^ikmadikca gonliin genisleme^.- Peki, duragin gent-
le mez... Peki, duragin genismis, ne faydasi var?
Yahut da a azgui, dar bir ayakkabi giyer de, geni$ bir ovada
yiirursiin.
3550. Ovanm, Qoltin genisligi, dar gelir sana; o ova, o gol, zindan
kiesilir sana.
25A
iMMMMi
Fakai scni imiUmi gtircu, su ovada, ycni lale gibi acdmi$ del'.
BiJmez ki sen, blinder gibi goriiniiste giil bahcesindesin am;i
canm feryad etniL-di:.
Uykun, o ayakkabmi gikarmandadir; ciinkii uyku da canm, bt h -
d en den htirdur.
* A fiian, uyku Ashsb-i Kehf gibi, diinyada erenlerin mall ■
mdilkudiir,
Uyumadiklan hilde diinyada ruya goriirler; yokluga giderlci ,
fakat kapi yoktur.,.
Ev daracik; can, i^inde iki biikliim oknu$ T padisahlarm sara\-
lari gibi yeniden yapmak, onarmak igin o daracik evi yikar.
Ben de ana rahmindeki ^ocuk gibi bu dunyada iki biikliim ul
mu^um; dokuz aylik oldum, artik buradan gocmem gerek.
Anami dogum agrisj tutmazsa bu ztrjdandaj atelier igindt kii-
lirim.
Tabiatimin anasi, kuzu, koyundau dogsun diye Mum agnsnn
tutuluyor da dogum yolunu agiyor.
1560, A rahim, a£il, cunku kuzu biiyudii; acil da giksin, ?u y^jijvvjif
uvada yaydsin.
Dogum agnsi, gebeye gore agridir ama ana kammdaki fw;u
ga gore, iindamn yikdi^idir.
Gebe, nereye, kime siginayim diye agndan aglar ama tocuk^
kurtulu^ vakti geldi diye giiler.
GOgun altinda, analardan, cansizlardan, hayvanlardan, ntbal-
iardan ne varsa,
Her biii, oburiinun derdinden habersizdir; yalmz bilen, olgiui
la^an kijiler, bunlan dertlerini biiirler.
* Kosenin, evindekini bildi|i kadar kaba sakal, evindekini bil-
mez.
Amca, senin halini gonul sahibinin bildigi kadar sen biJe hi-
lemezsin.
Gaflet, gam, tembcllik, karanlik; bunfarm hepsi de yert
mensup olan, asa£ilik bulunan tenden Ueii gelir
Gaflet, tendem ileri gelir; fakat beden, can kesildi mi, mulla-
ka sirlan goriir.
Yeryiizii, hava boslugundan kalktj mi, ne benim icin gece, giil-
ge kahr, ne senin icin.
Nercdc bir golge, bir gecc, bir gblgelik varsa o, yiiryiizundcn
meydana gclmi^tir; gbkkrden, Ay 'dan degil.
255
^70. Dumsrt, hep odundan mrydfina gdlx, kivilcimhir sacan ate?-
lerdeu degil.
Vuhim yanh$lara diiser, yamhr, akilsa ancak dogruya yonelir,
dogruyu bulur.
Her agirhk, her usanc, bedendendir, cansa hafifliginden boyu-
na ucmadadir.
* Kwil beniz, kan coklugundandir; san benizse safra kabar
massndandir.
* Beyaz yiiz, balgamni giiciinden meydana gelir; sevdadansa
yiiz, esmerle$ir.
Gcrcekte, belirtileri yaratan odur; fakat kabukta kalanlar, il-
tetten ba$ka birsey gormezler.
Kabuklardan kurtulmayan ic, ne bir hekimden care bulur, ne
illettenkurtuiur.
* Fakat Ademoglu, ikinci defa dogdu mn, ayagmi hastahkla-
rm ba$ina basar.
* Artik onun dM r illet-i Ola degildir; parca-bucuk Met de
ona kin gLtdemez artik.
Gune? gibi tan yerinde, gergeklik geliniyle u^ar da ucar; $ekH,
ona bir duvaktir ancak.
^580. Hatta tamyerinden de, goklerden de di§andadir; canlar, akil-
lar gibi mek&m yoktur onun.
Hatta akdlarnniz, onun gfllgeleridir; golgeler gibi onun ayakla-
rina kapamr.
* Muctehid, nassi tanirsa, bir hiikumde kiyaslamayi du?unmez
bile.
Fakat bir hiikiimde nassi bulunmazsa o vakit kiyaslamaya ba^
vurur, onunla hiikme vanr.
256
Nasla Kiy&sL benzeti?
* Bil ki nass, Kndsi Ruh'un vahlydir, parca - buguk aklm kjl
yaslamasi, bunun altmdadir.
Akil, canla anlayis elde etmi?tir, canla aydinlanmi$tir; artik
can, nasil olur da aklm buyruguna uyar?
Can, akla tesir cder de yiizden akil, bir karara vanr.
Canm, Nuh'un gercekledigi gibi gergeklediyse, gercege erdiy-
se, nerde deniz, nerde gemi, nerde Null tfifani?
Akil, belirtiyi de can samr ama giine$in i$gi, giine$in degir-
misinden cok uzak.
Gercek yolcu, gune$in i$igindan giine$in degivmisme ulasayma
diye bir somunu yeter buldu.
- — — — — -—
\59Q. CiinkU a$n£iWn *iiniti bu ir^ikj gece giindu^, boyuna duffnay,
dolunur-gidur.
Fakat giine$ di^J^misJui yurd edinen ki$i, boy una o i$iga ba-
kar diirur.
Ne butut yolunu kescr onun, ne dolunma dcrdi vardir ona:
gogiisleri dovduren ayrihktan kurtulmu$tur artik o.
Bu ge^it adamin ash, ya goklerdendir; ya da topraktandir a ma
donmil^, degijmi?, kok olmustnr o.
Ona, giine^in yaJmdan vurur-durur; hem oyksine vurur ki
topraktan clan, dayanamaz buna.
Giin i^igi, yere boyuna vurursa, yeri bylesine yakar ki yerdtn
meyva bitmez olur.
Boyuna suda olmak, baligjn ijidir; yilan, n«rde onunJa yul-
dajhk edecek?
Fakat dagda byle htinerli yilanlar vardir ki, bu denizdc ba
lik Iik etraeye girijirler,
Duzenlerl halki gjldurtir, $a$irtir ama, denizden tiksii>nu'li*ri,
sonunda onlan rezi] eder-gider.
Bn denizde de hiinerli baliklar var hem de oylesinc hltncrtl
ki yilani, ciiyti yaparak balik gbsterirler.
5600. * Ululuk dcnidniii dibindeki baliklara deniz, heial sihirki flft
retir.
Olmayacak ?ey, onlann giiciiyle olur; kutsuzluk gider, onlu
kutlu olur, ugurlu kesilir.
Bu sozix kiyamete dek soylesem, yuzlerce kiyamet kopar da
gene bitmez.
§eyliin dilinden hikmet akinaya ba^laymca, tUnl«yenlerIe
miiritlertn edeple (Knlemeleri gerck
Usananlara gfire bu sozler, tekrardir ama bence tazelencti, uwi
yip giden bir omiirdiir.
Mum, birbiri tistune cakan kivilcinilarla alevlcnir; toprakj bir-
biri iistune vuvan i^ikla altm kesilir.
Binlerce isteklinin icinde bir usanan olsa, elci, elcihgindeii
kalir,
* Bu gontildeki gizli seyleri soyleyen elciier de IsrAfi] KuyJu
dinleyici isterler.
Padi^ahlar gibi yiicedir onlar; uMuklan vardir onlann; onlar
diinya halkindan kulluk isterler.
Onlara kar^i edebini takuimazsan elciliklerinden nasil fayda-
lanabilirsin?
F. : 17
2S7
Onlar a karsi iki bukliim olmai, cgilmeznen u emflneti, nasrl
ohir da verirler saua?
3610. Her edep de nasxl begenilir onlarca? Onlar, yiice bir makam- I
dan gdmi$lerdir.
A yalanci, a duzenci, onlar yciksul degiller ki her bizmetirie
karsihk, senin minnetinin altmda kalsmlar.
Fakat ey goniil, bunca ragbetsizlige karsi, gene de esirgemi;,
p^di^&hin sadakasini sacadur.
A gok elcisi, usananlara bakma, dunySda atim stir gitsui.
Ne mutlu o Ttirke ki davamr da atmi, atesle dolu hendekten
sicrativerir.
Atim dyle hizii surer ki gogtin yiicesine gikarmayi kurar.
Ne ondan baskasmi goriir, ne birinin hasedini dusunur; atej
gibi kuru-ya$, hepsini de yakar-gider.
Pismanhk, ona bir ayip kondurursa o, once o pismanhgi ateje
yakar.
Zaten adam, bir iste ayak diredi mi, yokluktan pismanhk bU
temez, bas gosteremez ki,.
Her hayvarun, dusnwinnurj kokusunu almaa, oadan cekilittaesi.
Cekinilmesl, kacuulmaai, karsi durulmasi miimkiin obnayati
kislye kars* dUsmanhga kalkisanin /iyana dimmest,
yoksulluga diistnesl
At, arsJanm sesini de tamr, kokusunu da ahr; hayvandir ama
bilmemesi, tanimamasi, hemen hemen olmaz,
3620, Hatta her hayvan, diismanim belirtisinden, karartisindan bilir,
anlar.
Qunduziin, yarasacik kanat cirpip ucmaz; hirsizlar gibi gece*
ieyin meydana cikar, yaydir.
Her nayvandan daha mahrum hay van, yarasadir; meydanda
apacjk olan giinesin bile dusmamdir o.
Fakat, ne onunla sava$a girisip yaralanabilir; ne ilenip onu
uzaklastirabilir.
Yarasanm derde diistiigiinii, kahirlandigim gbriip basim don-
dtirse bile, bu,
Gune^in iistlin lutfunu, ustiin o]gunlugunu bildirir yoksa ner-
den yarasa engel olacak ona?
Diismanliga kalkisacaksan, kendine uygun birine du>man ol-
ciinkii olabilir ya, onu tutsak olarak da tutabilirsin,
Katre, ummanla nasil savasa girisebilir? Girisirse bu, onun
ahmakhgina delildir; sonunda kendi sacini - basini yolar.
258
Diizcni, sacindmi ■ lsi!>m(lim ttcriye gcccmcz ki... Nasd olur da
Ay'm odasindaki pcrdoyi yjrtflir?
Giinese dit^.i:i;sn olnn >uylu azarJanir: Ey giinesin dt giim^itjt:
du^man olan,
(630, Ey giines de, yuldizlar da, panltisma kar^i tir - tir titreycn gij-
ne$e dii^manJik etmeye kalki^an,
Sen ona degil, kendine dusmansin; sen odun oimu^sun, atL's.e
ne gam.
$asilacak sey tni bu; seni yakmakla ondan birsey eksilmc^t ki.,,
Yahut da seni yakti^jndan dolayi gamlara batmaz ki.
Onun acimasi, insan acimasina benzemez; giinkii insanin hu-
yundaki acimak da, ayn bir derttir.
Mahlflkun acimasi, dertle kansiktir; Tann'nm atcrmasjysa
gamdan da tertemizdir.
A babam, Taun acimasim boyle bil; o aciyi?, vchme Sigma/,
ancak belirtisi goriilur onun.
Birseyl ontekte, taklltle bibuekle o seytn nasi!
oldugunu bllmek amsindakl fork
Onun aciyisimn belirtileri, meyT?aIan goriiniir; fakat o ni:ilii-,
nasil §eydir, ondan ba|ka kim bilebilir onu?
BeJirtilerinderj, Grnekkrle bilinebilir olgunluk si fatten; ba<jk;i
birfeyle kimsecikler bilemez de bilemez.
^ocuk, ciftle^menin ne oldugunu ne bilsin? Ona, helva gibi
tatbdir diyebilirsin ancak.
Fakat a buyrugu yiiriiyen er, ciftlesmedeki tad, his belviiya
benzer mi?
WO, Fakat sen cocuga benziyorsun da o akilli er, bu yiizden bu
ornegi getirdi sana,
Cocuk, isin ash, halin baii nedir, bilmese bile onu, orncklc
aniasm dedi.
Bu Sfnekten sonra, bunu biliyorum ben dersen gercekten
uzak degildir bu soz. Fakat bilmiyorum deraen, pene de yalan de-
gild ir. sozlin.
Bidsi, Nuh'u, o Tann elcisini, o can lsigjm biliyor musun di-
ye sorsa,
Nasil bilmem ki o Ay, gune$ten de daha fazla tanimmjin',
Ay 'dan da...
Kuciieiik cocuklar bjl« kitaplarda okurlar; imamlar mihmp-
larda soylerler;
259
— -
Adi, Kur'im'da apagik geccr; gecmi^tcki liikAyesini sbyler ■
dururlar,
Desen, Nuh kimdjr, bunu bilmezsin, bu acdmami$iir sana, fu<
kitt unlati$ bakimmdan da sdziin doj^rudur.
Ben Nuh'u ne bilirim? A yigit, onu, onun gibi biri biiir sn-
eak;
Topai bir karmcayim ben, fill ne bilirim.. Bir sivrisinek, h-
ra-fO'i nasi! bilebilir desen.
3650. Asli nedir, bilmediginden, bti sqzun de dogrudur, yerindedir
Amca, islerin icvuziimi bilmekte acze dusmek, halkm halidli
ama bu is, bu kadardir da deme.
Cunku i$lerin igyiiziinu bilmek, sirnn simna ermek, olgun ki-
^ilerin gozlerine apa^iktir.
Varhkta, Bakk'in sirnndan, Hakk'xti zatindan daha fazla aula-
yistan, g6ru>ten uzak bir $ey var mi?
O bile mahremlerden gizli kalmazsa artifc birjjeyin igyiizii, bir-
$eym sifati nedir ki gizli kalsm,
Akil, bu akildan uzak, akil, te'vilsiz kabul etmez bunu, olma>
yacak s^eyi dinleme der.
Kutupsa, a gevsek anlayi^h der; sem'n haiinden iistim bu da;
onun igiu o ohnayacak $ey diyorsun.
Bugiin, gdziinun oniine serilen $eyler de oncederi olmayacak
seyler gorunmustu sana.
* Kerem buyurup seni on zmdandan kurtarmi?ken bu Tth
ovasmi kendine sitem zmdam yapma.
Nisbet ve aynhk bakunindan bir$eyd<e hem
nefiy, hem de Ispat birleseblllr
Birsey hem nefiy edilebilir, hem ispat olunabiUr; birseyin iki
yonu, birbirine ay kin oldu mu, onda nisbct de iki tiirlu olur:
3660. * "Attigm zaman sen atmadin" ayetinde de iki. nisbet var,
hem nefiy var, hem ispat; ikisi de bir arada.
Onu sen attin diyor, yiinkii taslajr senin elin.de> di, senin elin-
le atikh; fakat sen atmadin; ciinkii o atis guciinii Tann verdi.
tnsamn gticu, bir yere dek vanr; ondan oteyi asamaz; bir
a vug tas. - toprak, bir orduyu nasil kirar?
Avuc senin avueun, fakat atmak btzden, i$te bu ifci nisbetin
, neyfi de dogru, ispati da.
* Feygamberlerin zitlan olan kaflrier de, peygamberleri; ben-
zetmek gibi olmasm; evlatlarmi bildikleri gibi bilirlerdl.
260
Tr
jii
Munkirler, imhui, yu/.tt-rci' ddille, yiidcrce bclirtiylc, tivl^i
lail gibi biliilcrdi, tjinu lui tli,
Fakat hasetlenndeu gizk-rlcrdi, kendilerini bilniiyoriim lafirta
yamarlardi,
* Tann da bir yerde, bilirler dedi, bir ba^ka yerdeyst; bujidim
liaskasi bilmez onlan, bu^ak bilenierin bilgisini dedi.
* Onlek dedi, kubbelerimin aitmda amandadir; Tann'dan ba^-
ka hif kinflsej smamakla bilemez onlan.
Bu aciklanan seyde, NOh'u bilmenle biimemeni kiyasla da anla
Firtik.
Dervlsjn hem yok, hem var olusu mesdesi
lfi70. Bir soz soyleyen, diinyadan dervis yoktur; e^er varsa o, dtr-
vis deglldir dedi.
Evet, xaten, gbruniisii dolayisiyle vardir; fakat kendi pifeUai( (
On un sifatlannda yok olmu^tur,
Hani mumun yalimi gibi. Giinese kar^i yok olur, a ma jti-iif
de var sayiUr,
Mumun yah mi vardir; ona bir parija pamuk tutsan, o v.ihm
dan yanar pamuk.
Fakat giine? onu yok etti mi, yok olur, seni l^iklandirma/,
Jki yiiz batman bala bir okka sirke dijksen,, bahn icindt nil
gider.
Bali tattm mi, sirkenin tadmi bulamazsm, fakat tartarsan bii'
okka fazla gelir; demek ki sirke, hem yok olmustur, hem de var-
dir.
Bir arslamn oniinde ceylan ; kendisinden gecer, varligX onuti
viuhginda eriyiverir,
Olgun olmayanlarinj Tann isinde yuriittiikleri kiyas, as km co-
sujundan ileri gelir, edep kollanmamaktan degil.
Asigm nabzi, edepten disan atar; asik, kendini padisahin k'
razisiyle tartar.
\6&0- Diinyada undan daha edepsiz kimsc yoktur; fakat gertjeklcn
de onun kadar edepli kimse olamaz.
A soylu - boylu ki?i, bu edepsizlikle edepliligi, nisbet baktmm-
dan birbirine uygun bil.
Goruniisiine bakarsan edepsiz goriirsun; gunkii kafasmda u^ k
davasi vardir.
Fakat igyiiziine bakarsan dava nerde? O da, o padisaha karsj
yok olmus ■ gitmijlir, dava da.
261
* Zeytl oldti desek, bu ciimlede Zeyd, fftiklir una I'dil de d«-
gildir; fiinkii elinden bir is gelmez.
0, gramcr bakimmdan faildir, yoksa mef'iddiir 6, bliim, 61 dur-
ing tiir, yok etmi^tir onu.
Nerde Mil olu$u? Oyiesine kahrolur - gider ki bikQn is gorme-
leri, cmdan taroamiyle uzaklasir.
Sadi^i CiMn'm tbhmet altina alman vddKnui, can korkusundan
Bubara'dan kacinasi, afkuun, onu seke-stiruyB tekrar
oraya gdtiirusu. Can vermek a^iklar Iclii
kolay bir l?tir
Buhara'da Sadr-i Cihan'm kulu, bir$eyle tbhmetlendi; Sadr'dan
gizlendi.
On yd, basibos dolasti; kimi Horasan'a gitti, kimi Kufcistan'a,
kimi de cbJe - ovaya. '
On yd sonra, bu kadar aynhk giinleri yiiziitiden gucu ka I ma-
th, istiyaki arttikca ami.
3690. Bundan fazla ayrjliga gucum yok dedi; sabir, kustahhga engcl
olabilir mi hie?
Aynhktan bu toprakbr coraklasir, su saranr, kokar, bulamr,
kapkara oJur.
Cana canlar katan yd, ufunetlesir, veba kesilir, ate? kul ha-
line gelir, savrulur - gider.
Ceraiete benzeyen bag-bahce hastahklar yurdu olur; yaprak-
lan saranr, ciiriir, dbkiilur- gider.
Herseyi an lay an akil, dostlann aynligryla, yayi kink okcuya
doner.
Cehennem, aynhk yiiziindcn byle yanar durur Ihtiyar, ayn*
lik yUziinden 6'yle titrek bir hale gelir.
Kivilcim gibi cakip yakan, yakip yandiran ayribgi kiyameto
dek anlatsam, gene yiizbinde birini anlatabilirim ancak.
* Oyleyse solugunu kes, onun yabsindan sbz acma, Rabbim,
sen selamet ver, Rabbim, sen seiarnet ver de; yeter bu soz.
Diinyada neyle ne$eleniyor, seviniyorsan, o sevinc cagmda, oo-
dan ayrildigim bir dxi^iin.
Senin sevindigin seyle 50k killer sevindi; fakat sonunda o sey,
ellerinden cikti, yel gibi esti- gitti.
3700. Senin elinden de eikar; ona goniil verme; o senden kacmadan
once, sen koc ondan,
262
Rnh'UMCtiduiTjIii, Mci-ycin'o, yik«nirken r siplakken, bir Liisan
s*kifnde gttriiunieHl, Mtiyeiu'ln, yUce Taium'ya sigitimasi
Firsat eJden ftkmadan sen de Meryem gibi o ^ekle, sender Rah-
man 'a sigininm de,
Meiyem, cana canlar katan pek guzel bins in i gSrdii; yapayal-
ni^di; gordugii de pek giiaeldi, cana canlar katan, gbniiller kapan
biriydi.
* Ruhu-Emtn, Mcryera'in karsismda, yerden biter gibi beJir^
mi?tij Ay gibi, giines gibi do|uvermisti sanki.
Dogudan giines dogar gibi, yerden, perdesiz bir giizel belir
misti.
Meryem J in bedenine bir titremedir, diistii; ciplakti, k6tiiiiJktrn
korktu.
* Oyiesine giizeldi gordiitu ki 5 i M, Yfisuf gorseydi, kendisini
gonip cllerini dograyan kadmlar gibi ellevini dogrardi.
GUI gibi yerden bitmis, karsisma dikiimi^ti; gpnuiden ba? «os
teren hayal gibi belirmi^ti.
Meryem kendisinden gecti; kendinde olmadigi halde Tann'yji
siginayim dedi,
O r yeni - yakasi tertemiz kadinin adetiydi; birsej'den iirklti mli f
varun - yogunu gizlilik alemme cekerdJ.
^710. Dunyanm kararsiz bir rmilk oldugunu g6rmu?, ihtiyata sari
larak, tapiya sigtnmay] adet edinmisti.
Oilman, maksat yolunu bubnasm diye TaniYya sjginmamn,
tiJUme dek kendisine bir kale olmasim sagiamisti.
Tanrj'ya siginmaktaii daha iyi bir kale gbrmemisti; kakyi
ken di sine yurt edinmisti, *
CigerJere ok gibi batan, o akdlar yakati bakislan gordii.
PSdi^ah da o baki^Iara, kula^ kupeli bir kul oimustu asktir
de, P^di^ahlar padi ? ahi akil bile o baki^Iara dalmis da akh basin
dan gitmisti.
Yiizbinlerce padisah kuiu, kolesi oimustu; yiizbinlerce dcilun
Ay'i eritmj^ gitm^ti.
* Ziibre'nin bile ondan soz etmeye giicii, kuvveti yoktu; Akli
Kiiil bile onu gbriitice sttsar kalirdi,
Ben ne diyebilirim ki beni susturmus gitrnis... Agzi, ag-/„imi
yakmis yandirmis.
Ben, atesin dumaniyim; ona delilim; o pidisahtan UKak olan-
lann sbzleri tamamiyle asilsiz.
■ Beyitte "yurt yt>t\" anlamina "yurt-geh" dflnmektedir: yun itiriccftdlr
26S
■MMftHk
^^tai^H^
Zaien giinesin, kcndi yayjlip giden lsigindan ba$ka bir delili
dc dc yoktur.
3720. * Gblge de kim oluyor ki ana dehl ohcn... Ona karsi a$agihk
bir hale geliyor, yerlere scriliyor ya; golgeye bu ycter.
Delil olarak bu ululuk yeter ana; biitiin anlayislardan da ha
ilerdedir a.
Biitiin anlayi^lar, topal e$eklere binmislerdir; oysa ok gibi
uc^ip giden yele binmi^tir.
Kagarsa o padisahin tozunu biJe erisemez kimse; fakat ba^ka-
I an kagarlarsa o, orilerine gecer, yollarim tutar.
Biitiin. anlayistera durup dinlenme yok; meydanda kosma ga-
gi, oturup kadeh gekme gagi degil.
Birinin vehmi dogan gibi ucmadadir; obiiriiniin vehmi, ok gibi
asdacak mesafeleri delip gecmededir.
Baska biri yelkerdi gemi gibi gider; bir ba^kasiysa her zaman
geriler durur.
Bu anlayis kuslan, uzaktan bir av gorduler mi, hep birden
[j yana ugarlar.
Av, gbriinmez olunca da $a$irirJar; bayku^lar gibi yikik yeric-
re ybnelirler, oralara konarlar.
av, nazlana ■ nazlana gene goriinsiin diye bir gozlerini yutmip
bir gozlerird agarlar da beklesirler,
37 3Q, Gdriinmesi gecikince de usamr, bezerkr de, u gbriinen av miy-
di, yoksa hayal miydi derler,
Uygun olam, bir zamancagiz esenlesmelert bu yiizden de giig -
kuvvet elde etmeleridir,'
Gece oltnasaydi halk, hirstan, tamahtan garpmii - girpuur.
yanar - yakihrdi.
Herkes bir hevese dusmii$, bir kar elde etmek iyin bedemui
yakniis - yandirmi^tir.
Derken, halki, bir zamancagiz hirstan kurtarmak iteere rah-
met define*! gibi gece gelir gatar.
A yolcu, sana bir ig sikmtisi gelirse, bii ki bu sen in hayrma-
dir; ates gbniillii olup da acele etmeye kaiki^ma.
£unkii sen, geni$lik cagmda, gel i rim harciyoruun; harcamak
igin bir de say ill gelir gerek.
Diinyada boyuna yaz olsaydi, baga r bahgeye boyuna giinesin
harareti vursaydi,
Topragm ot bitirme kaabiliyeiini kdkutiden yakard); bir da-
ha da o e ski mis seyler, tazclenmezdi ,
Eksi sural liiJu km»kjp, ama esirgeyicidir; yaz guleg yiiziiidiir
am a yakiadir.
J740; Sana da dartik pcldi mi, o darhkra ferahh£i gor; gengles, sc-
vin, yiizuriii, a I mm bura^turma.
^ocuklar gulerlcr, bilgimerse eksi suratli olurlar; gam karaci-
gerden meydana gelir; neseyse akcigerden.
Cocugun. gdzii, e$ek.gibi ahirdadtr; akiJjinin goziiyse son he-
saptadir.
O, ahirda otu tatJt gortir; buysa kasabin eliyie sonunda kesi-
lecegini goriir,
Kasabin verdigi o ot d acidtr; bizim etimizi tartmak igin bii-
terazi kurmu^tur o.
Yiirii, Tann'ntn verdigi hikmet otunu otia; giinkii Taon, an-
cak bagisindan vermektedir o otu, bir$ey laminuyor karsihgmda
* Hani sana Tann, "Onun rizkindan yeyiri" dedi; sen onu Ii i k
met sanmadan da ekmek mi sandm a kid?
Tann'nin nzki, mertebene gore hikmettir; o da, sonunda bo
gazina oturmaz senin.
Bu agzi yumdun mu, bir bagka agiz agihr; o a|i2, sir JdkitW
lanm yer.
Bedeai ^eytaraain sutiinden kesijirswi, Taim sofrasinda nicu
nimetler yersiri.
3750. * Bu sbzii, Tiirkjerim etyemegi gibi yan pi$mis arJattim; i:\-
majmini Hakim-i GaznevS'den dinle.
* Bunu, o gayb hakimi, o ariflerin ovuncti, tJahl-Name'de an-
iatir.
Gam ye der, gam arttiranlann ekmegirii yeme; giinkii akilh
kisi gam yer. cocUksa $eker,
Seving sekeri, gam bagmm meyvasidtr; bu geni$lik yaradn,, a
gamsa melhem,
* Garni gordtin inii a^kla cek, kucakla onu, $am'a r Revbu Tl->
pesi'nden bak,
Akilh kisi iizumden sarabi gorur; agik, yokta -yoklukta vim
seyreder.
Gegen giin hamallar, onun yukiinii sen alma, o yiikii arslan
gibi ben tasiyacagim diye savasa girismislerdi.
Ciinkii o zahmette fay da g^rmedeydiler, yukii her biri, obli-
riinden kapiyordu.
Nerde Tanrn'nur* verdigi kar$ilik, nerde o sermfiycsix ki$inirt
verecegi para? Bu, sana bir define vcrir, oysa birkag mangir.
264
2ft5
^ ^m t .
--- ■■■'^AMfi
Tann'mn vevdigi altin dcftncsi, sen oJiip toz- luprak akina gir-
sen de seninledir; arda kalacak nial degildir o.
.1760. Cenazenin oniinde oniinde kesar-gider; mezarda es-dost
ohir sana, gariplikte arkadashk eder.
Oluiri giiuii i^in bu solukta 61 de, blumsiiz bir askla kapi yol-
da$i ol.
Sab i r, galisip cabalama perdesi ardinda, nar.cicegi gibi bir yiiz
gormede, ikiye aynlmis, murada eris saglarmi seyretmede.
Gam, gab sip gabalayan kisinin dniindeki ay nay a benzer; bu
j,idda, ziddimn yiizti gdruniir.
Bu iki vash, eline bak, elinde gor; avueunu yum dun mu, ar~
dindan mutlaka agarsin.
Avucun, boyuna yumlu kalsa, yahut acik olsa da yumamasan,
bu bir hastahktir.
EHni yumup a^makla is gorebifirsin; bu iki hal, de, ku$un iki
kanadi gibi gerekhdir,
Merycm, bir zamancagiz, karaya vunnus bahklar gibi £irpindi.
Ruh'i&Kudus'Uu MeryenVe Ben Tann Elcjslyim, sana; benden
korkma, gizleitme, Tann'nin buyrugu bu demesl
Tan n keremini gosteren melek, ona bagirdi; dedi ki: Ben Tan-
ri tapisinin enriniyirn, tirkme benden.
3770. Ba$i, Tana yiiceligiyle yiicelmi^lerden bas ^ekme; boy le sine
giizel mahremlerden gekinme.
Hem bu sozleri soyliiyor, soylerken de dudaklanndan ter te-
nnis isiklar gakiyor, birbiri ardmca Simak burcuna dek agiyordu.
Piyordu ki: Sen benden yokluga kaciyorsun a ma yoklukta da
padisahim, bayrak sahibiyim ben.
Gdnliine bir hayal geldi de yerlesti mi, nereye varsan, nereye
kacsan seninledir o.
Yalmz gel tp geeen, ash olmayan bir hayal olursa o bajka; boy-
lesine hayal, yalanci sabah gibi dolunur - gider.
Sense, Rabb J in isigindan dogmus gergek sabah gibiyim; giin-
duziimun gevresinde gece, hig dbniip dolasainaz,
* A benim Imranzadem, kendine gel. LS Jlavle okuma; ciinkii
ben Ul havle'den bu yana dustiim.
Da ha La ha vie denmeden. La havle'nin isigi, soze diismeden be-
nim aslim, benim grd&m, La havle'ydi.
3780. Sen, benden Tann y a sigimyorsun a ma ben, ezelde o sigmdi-
gin zatin diteiip kostugu bir sekhm.
266
Ben o aiftitnlifJm ytrim ki ka$ kwe scni kurlarnustn; sen
Euzii okuyor^ut] eltiui n llQzii y.uten benim.
Tanmiazliklan daha beter bir Met yoklur; sen sevgilinin l;u
caginda&lfl ama ommla ask oyununa girismeyi bi!miyyrsun.
Bostn yabanci samp durmadasln; sevince gam adini takiyfM ■
sun.
SevgiKmizin lutfu olan boyle bir fidan, biz hirsiz oldulttan son-
ra, daragaci kesilir bize.
Begimuin ?u misk gibi simsiyah, giizel mj, glkeJ kokan sag-
lan, akilsiz olduk mu, iindr olur bize.
Nil gibi akip duran boylesine liltuf. biz Firavun olursak, kan
kesilir - gider,
Kan, aklmi ba^ina al r ben suyun, dokrne beni; ben YusljCiimi,
sen in yiizunden kurt gdriinUyorum sana a mztgi der.
Gormuyor musun; yumusak huylu, temiz dost, onunla /id ol-
dun mu, yilana doner.
Onun eti de degismedi, yagi da; sen, onu k6tu gor dun de o
yLizden kGtOlesti goztinde,
Vekilin, ask yimuidcn, bifbir seye aldins
etmeden Buhflra'ya yoncJmesi
3790. Meryem'in muntunu birak, yanadursun; o yanmjs ■, yakilmis
kis-i Buhari'ya gidiyor.
Dayanjp dinlenmeden, atesler icinde, cezce yonol Sadr-i Cihan'a,
ka$ □ yana.
Bu Buhara, biigi kaynagidir; kimde bihji varsa, kimde irfan
varsa Buharalidir o.
$eyhiu kar^ismdaysan Buhar^'dasm; sakm BuhSra'y a nor
bakma.
Seyhin, Buhara olan gonliine, horlanarak girebUirsin; o denizin
karaya yayilmasi, geriye sekilmesi, asdmasi zor birseydirr sana yo!
vermez.
Ne mutlu o kisiye ki nefsini asagilatmistir; vay o kisiye ki
nefsinin tekmesi altmda kahnistir.
Sadr-i Cihanin aynligi, camna by lesine testr etmisti ki
gOniii, parampaxiga obnu$tu.
Kalkayim da oraya varayim gene; kafir bile olmussam gene
Sm£na geJeyim dedi,
Varayim dedi, karsisuida yerlere seiileyim; o guzel diisunceli
Sadr'in oniinde yerlere kapanayutn.
r
Catumi diyeyim, bnune atnm; istersen bagisla, dirilt, istersen
koyuu gibi kes basmi.
,*800, A Ay, sana karsi kesilmek, blduriiimek, bir baska yerde din-
I ere padi^ah olmaktan yeg.
Bin kere, belki de daba daha da fazla denedim; sensiz ya$ama-
nin tadi yok bence.
1 A dilegim, istegim sevgili, Sur iifriiliir gibi nagtnelere basia
da dirilt beni; a devem, ihla artik, sevmc tamamlandi.
* Ey yeryiizii, gozyaslanirii em, yeter artik, .. A can, i$ a tatl!
suyu, duruldu lartik.
A benim bayramim, gene dondiin, geld in bize; merhaba, A
seher yeli, ne de ho$ estin, ne de giizel estin.
A dasilar dedi, ben gidiyorum, elvcdS; bey olan, buyruguna
uyulan o Sadr'a gidiyoruni.
Soluklan soluga yanip kavrulmadayim; ne olursa olsun, ora-
va gidiyorum ben,
Gdnliim mermere donse bile.camm, Buhara'ya gitmeyi kurdu,
gidiyor,
Orasi sevgilinin yurdu; padi$ahimui sehrl A<5iklarca yurt sev-
gisi budur.
Blr sevgilinin, garip asikiua, sehlrlerden hangi gehri daha giizel,
daha kalabahk, daha biiyiik, daha nixnetleri bol,
daha gdnfll acici buldun diye sormast
Bir sevgili, asikma, a yigit dedi, gurbette, bircok sehirler g6r-
mussiindiir sen.
3 180. Onlardan hangi jebir daha giizel? Asik, sevgilinin bulurtdugu
sehir dedi.
* Padis£himiz, yaygismi nereye yaydiysa, orasi, igne yordami
bile olsa ovadir.
Nerde Ay gibi Yusuf varsa, is terse kuyvmun dibi olsun, orasi
centiettir.
Dostlann, onu Buhara'ya gitmekten caydmnaya
caksmaJan, kjorkutmalari, aiding etmeden
agzina gelenl soyleme (temeleri
Bir ogutcti ona r o birjeyden haberi olmayan dedi; akhn, fik*
rin vara a isin sonunu diisiin.
2ft8
Akhnla i$in uiillur, uitiiaa bak; perviirie gibi kendini atose at-
ma, yakip yandirnm,
Buhara'ya gidersen del isin; zincirle baglanroaya, timarhSneyt;
konmaya layiksin.
O, Sana ofkesinden demir cignemede; yirmi gozle seni arayip
durtnada.
Seni kesmek icin bi^ak bilemede; o bir kitlik kopegi, sense
unla dohi bir dagarciksm.
DegiJ mi ki kurtuldun, Tann sana bir yol verdi, nasi] oluyor
da zindana, kendi ayagmla gidiyorsun; ne oldu sana?
Sana on cesit memur geise de eagirsa, gene akhm basino
ahp onlardan kaybolman gerek.
3S20. Oysa ki hjcbir kimse de zorlamiyor seni; neden boy!e ond™ -
arttan yolun baglandi?
Onu gizli ask tutsak etmisti; ogiitsii, korkutucu, onu gormii
yordu i?te.
Her memura gizli bir memur dikilmiftir; boyle olmasa rtf
diye kopek tabiatme tutsak oluyor o?
Ask pSdi^ahimn kjzginligi, canina olurmustur da onu kotlilU
ge, kara j-uzlu obnaya siirmusttir.
Ouu vur, do\ diye doviip durmadadir onu; feryadjm, hep bu
gj^li memur lardan.
Kimi bir ziyana yonelmis gidiyor gorsen, yapayalmzdjr ama
bil ki bir memurJa gitmededir.
Onu bilseydi, feryad ederdi; o padi^ahlar padi^ahimn tapiMun
giderdi.
Padisahin karsismda, ba^jna topraklar sagardj da o korkune
seytandan kurtulurdu.
A kanncadan da asag) adam, ken din i bey g5rdiin de onun i^in
kOrle^tm, o memuru gormedin,
Bu yalanci kola ■ kanada aldandin; ama ne de koKkanat; ada-
mj vebale siiriikiemede.
3B30, Kanat dedigjn, yiicelere ^eker adami; toza-balcjga bulanin-
ca agirlasir; adam u^amaz olur.
Asjkin, ask simm aalamayan ogiit^iiye, hiebir ^eye
aldins etmeyerek sonler soylemcst
A ogtitcij dedi, sus; niceye bir soylenip duracaksinP Oglidii
az ver, cQnku bufi, pek kuvvetli.
m
Bagjm, sunin bgiidun busbiiiiin pekisti; senhi bilginin, aski
tanimadi gitti.
* Afckin, derdi arttirdigi yerde Ebu-Hanife de bir ders verme-
di giUi, $afii de.
Sen, dldiirulmekle korkutma berii; ben zaten aglayip inleme-
dcyim, zaten kanima susarmsim.
Asiklara, her zaman bir oliim var; a?iklann 6ltimii, bir cesit
degil.
A$ik, dogru yolun canina kavu.$mus, o candan iki yiiz can
sahib i olmustur; her solukta da o ikiyuz cam Feda eder - dn.rur.
* Her feda ettigi cana, on kar$ihk ahr Kur'an'i a$ da, "Bir
hayra on sevap var" ayetini oku,
O giizel yiizlu, sevgili. kammi dokerse oynaya - giile can veri-
rim ona.
Dene dim ben, benim tilumiim diri kahnamda; bu dirilikten
kurtuldum ma, oliimsuzliige ererim ben.
3840. * Ovundiigum kisiler, dldiiriin beni, tfldurun; ctinku dlumiim-
de, gercekten de ya$ayi$ i^inde ya$ayi$ var,
A ay dm yanakh, parlak yUzluya otiimsuzliik cam; amrai
kendine cek, bana kar$i kavu$ma cozncrtligini gosier,
Oylesine bir sevgilim var ki sevgisi, gonliimu yakip kavuru-
yor; dilerse gozlerime ayak basar da gozlerimin ustiindft yiiriir.
Arap^a daha gUzel a ma Farsca sbyle; zaten a^kin, daha ba$-
ka yiizlerce dili var,
guzelin kokusu ucup geldi mi, btitiin o diiler, sa^inr da
susar - kalir.
* Artik susayim, ciinku g&niil alan sdylemeye ba^ladi; sen ku-
lak kesil; dogrusunu Allah, daha da iyi bilir.
* As;k tovbe etti mi, o vakit kork; giinkii o, ayyarlar gibi
daragacinda. ders verir.
Bu asik da Buhara'ya gidiycr ama, ders vermeye, ustadan bir
$ey ogrenmeye degil,
Asiklara ders veren, scvgibnin giizelligidir; onlarm dersleri de
omin yiiziidur, defter) eri de, ezberleri de.
Susariar ama birbiri iistiine attiklan naralar, Ars'a, sevgilileri-
nin tahtma dek agar,
3850. * Dersleri fitnedir, oyundur. depremdir; onlar ne Ziyadat okur-
lar, ne Silsile'nin babmi.
Bu toplumun Silsile'si, sevgilinin miskler sacan simsiyahj hal-
ka -halka saclandir; bunlarda da devir meselesi vardir ama sevgi-
linin devri, dcvram.
270
Birisi, kmr mewl.rtijnl Moraisa ssna, dc ki: Tann cJefint:si
koscierc aigniii/ ki.
* Bunlar, Hul'den, Miibarti'dan bahsederkr.se kotii gmme; Bu
iiarayi amyorlarthr.
Her$eyi ani^m bir hassasi var; ciinkii her sifalin bir mahiyotf
var.
*•■ Buhara'da, hijnerlerde olgunlasmxssm ama, horluga ytix iu-
tarsan buna da bos verirsin.*
Bu Buharah> bilgi derdinde degildi; goziinii gorii$ g Lines ine dik
mi^ti o.
Kim, yalnizhkta gortise vol bulduysa o, artik bilgilerle yiiccl-
meyi aramaz.
Can giizelligiyle bir kaseden sarap ic^n, haberlerden, nakillei
den de derde diijer, bilgiden de.
G6rii| h bilgiden iistiindur de bu yQzden dunya, halka tatli (?ti
rtmur,
SH60, giinku diinyayi gozleriyle go ruder, dbur diinyayiyja verilcrrk
bor^ bilirler.
O a$ik kulun Buhara'ya ytiz tutmasi
O kanh gozyajlan doken a?ik ; yiire^i ata-ata, yana-ymm |iv
Buharaya yiiz tuttu,
* CcUim kumlari, ona ipek geliyordu; Ceyhunun suyu gozundt.-
kiiciicuk bir suya donmu$iu.
pol, ona giil bahcesi kesilmistj; giil gibi giiJmekten dolayi da
diise-kalka gitmedcydi.
* $eker, Semerkand'dadjr ama dudaklan; sekeri Buhflra'da
bulmuj, orada tatmi^ti, oraya kapilmi$ti o.
Ey Buhara, sen akillara akil katar^m ama benim akhnu da
^aldm, dinimi de.
* Dolun Ay anyorum da o yuzden yeni Aya dondtim; bu pa-
pu^Jukta Sadr'i, bas k6seyi ariyorum ben.
BuharS'mn karaltisim goriinco gam kai-anligmda bir akliktir.
belirdi.
Lfzun bir miiddet ycrc serildl, kendisinden gccii; akii, sir bah
fcsine uctu -gitti.
Ba?ina ; sakabna gulsulan serpiyorlardi; onun ask gii^uyundan
haberleri bile yoktu.
Bu twyla metincie unutulmu^, Kar5ilr.?tii'niada kenara milmistir,
271
-
•_«
3870. O, bir gi/.li giil babies i gormu>tii; a$k yagmii.si, onu yagTDala-
mi¥, varligmi almi? ■ gitmi$ti.
Sen domnu?, buz kesilmissin; kami$sin ama ieinde seker yok.
* Akil pili-pirno scnde, akillisin sen; ''Gormediginiz ordular-
dan" haberm bile yok.
O, bis bir^tyc aldirmnyan ii$ikm Buhara'ya gelniesL Postlanii,
onu meydana sikmalrtan fekindirmeye ^aJt^malan
Buhara'ya ne?eli bir h&lde geldi; sevgilisinin iiine, aman yur
dun a gelmi?ti.
Havalarda u$an, Ay taxafindan kucaklandigmi. Ay 'in kendisi-
ne, sen de beni kucakla dedigini sanan sarhosa donrnu^tii,
Buhara'da onu her goren, halk diyordu; gbrtinmeden. hemen
kac, oturma, dinlenmc.
Padi$ah, orkeienmi^ on yillik kim senden almak icm semi ara-
yip durmada.
Allah icin olsun, Allah icjui, kendi kanma kendin girme; solu-
gun a, afsununa o kadar guvenme.
Sadr-i Cihan'in ^ahnesiydin; yucelmi^tin; gitvenini kazannus-
tin; usta bir muhendistin.
HSinlik ettin, cezadan kactin; kurtulmu$tun, tie diye tekrar
gel din?
.3880. Yiizlerce duzenle bel&dan kactin; peki, seni buraya ahmakh-
gin mi getirdi, ecelin mi?
* Aklm, Utarid'i bile kinar; fakat kaza, akh da ahmak eder.
akilhyi Ja.
Sen, arslan arayan 50m bir tavsansm; nerde zekan, nerde aklm,
nerde anlayi?in?
* Kazanin, kaderin, bu $esit y uzler ce afsunu vardir; kaza gel-
di mi bofluk darahr den mi 5.
Sol da - sagda yuzlerce yoi, yiizlerce kurtulu$ varken kaza yii*
ziinden hepsi de kapamr; ciinkii ejderhadir kazB - kader,
A^iktn, kinayanlara, korkantara. entrap vermes!
O dedi ki: Ben susuzluk hastahgina rutulmusum, su cekti beni;
biliyorum gene de su oldiirecek; fakat geldim iste.
Susuzluk hastahgma tutulan, sudan kacamaz; yiizlerce kere
disc, yikilsa, gene de bbytedir bu.
Ellerim, karnim sisse bile suyun sevgisi, azalmiyor bende.
272
Diyorum kJ.i Km Ml mm $l?kliiligini goriip bu nedif diyc sorart-
lara, nolurdu dlyoruni, luiiiin dcniz, karnima aksaydi.
Bir tniuma baiKcyr.ii diiinim, su dalyalaiindan patlasa da 01-
nam, gene de giizcl bir oltimdUr bu bana.
WJO, Ben nerde bir su irmagi gorsem kiskanir da r keske onun ye-
rindc olsaydxm derim.
Elim tef gibidir, karnim davul gibi; giil gibi ne^eyle su a$kimn
davulunu galar dururum,
* Ruhui-Emin'e benzeyen su, kanirm dbkse, yer gibi yudum
yudum kammi i^erim ben.
Geceleyin tencere gibi a teste co$ar, kaynanm; guindiiziin kum
gibi geceye dek kan i^er dururuna.
Dlizene ba^ vurdum, Sfkelenince kactim ya; on dan da pi^m;i-
mm $imdi.
Soyleyin, sarho^ camma knginhkla ne yapmak istiyorsa yn\>-
sin; kurban bay rami odur; asiksa okuidiir, koyundur.
Okiiz uyusa, yahut birsey yese bile bayramda kesilmck kin
besknir.
Beni Musa'run ine'§i bil, her bir par^a bu^ugum, her hiir ki(i-
yi yeniden canlandmr.
Musanm ine^i kurban edilmisti ama en bayagi parca ■ bu€u£u,
bir bldiirulmii^e can verdi.
i'-HK). * "Onun bazi uzuvlanyla vurun o bldurulmu^e" dendi de vui-
dufar; bldiirulmu^ adam, sicrayip yerinden ftrladi,
A ulu kisileritn, canlarm dirilmesini istiyorsam; bu inegi bo-
gazlayin,
* Ben de cansw varhktan ftldum, biten, boy atip geli^en nebai
oldum; nebatken Gldum, hay van sekliyle ba$ gosterdim.
* Hayvanliktan bldiim, insan oldum; arLk oliip azalmaktan,
noksana du^mekten ne diye korkacakmisim?*
* Bir daha hamle edeyim de insanken okyim; bdykce de me-
lekkr aleminde kol ■ kanat cirpayim.
* Melek olduktan sonra da irfflaga atlamak gerek; "Herjt^y
yok olur-gider, ancak O'nun aatidir kalan."
* Bir kere daha melekken kurban oJayim da vehme gelmc-
yen yok mu, o olayim.
* Yok olurum, yok olurum da erganon gibi, "Gercckten do bi/.,
doniip ona varanlanz" derim.
4 Yltmek anlanuna 'gum judem" de^tl, "fc" (istllne (lsttln konrcmj: K*m
>iielem
V, IB
27.1
mm.
y.l„r rkCSin hikHfiih ******* ™ m ' kai ™'^« italoittol* kU Ha-
Nllilfcr gibi irmagin bu yanmda bit, geli,; mm ^ hutalfe.
na ugiami? fcigi gibi ham ol, oiilmii ara,
3*10. * O cesit adanun olumii sudandir, gene de suyu arar. suyu
icer... Dognjyu Allah daha da iyi bilir. •
A_ayipJurkas t na burUnm^, donmu* asjk, sen, can korkusuvla
sevgiliden kaciyorsun.
A kanlara bile ay,p oian, ar ke*ilen, onun ask kdicmm onim-
de, elcegizlenm cirpa^irpa oynayan yiizbinlerce can. seyret
tan kar^m?^ ^ ^ ™* 1 ** **^ SU ' h * intiafc
^$£11* suyu m ^ karmi mi ' yok oIur irmakta; irmak U '"
Kendi vasfi yok olur da zhti, tilumsuzluge kavusur; artik bun-
4an boyle ne azalir, ne pislenir.
^ Ondan kactigzmm ozru olarak kendimi, onun fidanina «,tim
Candan e] yuyan o a?ikm, sevgtfJstae kavusmasi
.^ "i* ?? ^™ a "' ba5min Ustlil * S«k» kapamp sec de!er I
W» Sana camn gerekse burada uynma; yoksa oliim, burada pu.u.
dan cikar, sem yakala yi verir diye yazalim diyorlardi
™ * g f f leri *fW» <3e diyordu, isf bilmeyen bin gir- I
mesin; boylece bilmeyenlerc pek yol vermeyin,
O mescide konufe gdmesi
duyn^uT @£Ce " kti ' ^ k ° nUk fl]tageIdi; bU **■** W! d *
tH hanT emek ^ n gdmi * ti; ** erk£]Cti **** Canma da d °5™ u ?' J
.ekiS 1 ^: * % **■« ^ ™ * fa - k ^^ J
* Tann jfcft^ '^fcu" alemindeydik hani; tutar, beden
neymden aynbrira, Tann iifiiriigu olurum gene
sedJf^f^ ^ *" yana dii?mesi11 de *> to* daracik
sedetten kurtulsun - gitsin
274
* A "gercfiklar" buyurdu hani, "Oliimunii/ii isteyin"- ben do
goi'cefjm; buym^i H y w . ennnu verir giderfm.
Mfi^ctt ehllnin fi^lau, geceleyin ord B uyumak lsteyj^l
kunamasi, onu korkutmaya ka]ki?masi
Toplum dedi ki: Sakin ha, burada uyuniaya kalk^ma da
Canalici, posa gibi ezmesin seni.
3940 Qiinkii garipsin, hal nedir, bilmiyorsun; kirn buraya geJdi uyu .
duysa oidu - gitti. r
Bu bir te^diif, filaii degil; biz de bunu defalarca gcirduk h bii-
tun akilhlar da defaJarca gdrdiiler. "
»K ^^ ^ mSSddi bk geCG yU " "■^tffcfc e^« yansi, oiduriicu
?:enir sunuldLi ona.
Birden ylize dek, nice blenieri gordtik; birisinden duyup da
riv^yet etmiyoruz hani. '
,m Pe ^ bSr ' " Din ^ ttiir " dedi; tm, mana bdumiocUiii h^
inugm ziddidir.
pek dLhS!' dQStlukta Eer?ekliktir; ^^ de ^ isen hai ™"- M
Bu dgiitte bainlik yok, sevgiden bu ogiidii veriyoruz sana; akd-
dan, insaftan vaz gecme.
Asilaii, kendlsuil kmayaolara ecvap vermes!
A$jk, a bgiitciiler dedi; yaptigundan pisman degiJim; yasayis
aunyasina doydum,
Yara]anm ayi arayan, yaralanmayi diJeyen: bir tembelim; tern-
belden yollu yordamli gidisi pek arama,
Fakat azjk arayan tembel degilim; l^icbir seye aldins t-tinek-
si^in blikn arayan tembelim ben.
3950. Eline, avueuna para ■ pul gegiren tembei de^iUm; bu kdprilden
ge^ip giden gevik bir tembelim.
Her dukkana bas vuran tembd de^ilim; varbktan sicrayip c„
Kan, bir madene kavusan tembelim ben.
010m tath geliyor bana; bu yurttan gociistfm, ku^un kafc-si
birakip ucma&i sanki,
so l^£^ e k ° nan J ^ feSteki ku¥ ' bir ho $W ^rnyet hikfiyclcri
Kafesin icindeki ku 5 , o ye ? iliigi gciriir de ne birscy yiycbilfj' na
sabri, kavfin kalir.
275
.^■i^
Bulki ayagmdaki bag ^o/illilr diye her daliklcti bikini f ikarir ■
durui L r
Gonlti de disaidadir, cam da; o kafesij bir a^tvedrscn nc ya-
par?
Disarida, kafesin cevresinc kediJer diziimis olan, kafesin iciii-
dc - der tier e ugrayan kusa benzemez o.
Bu korku, bu uziintu icinde, kafesten di?anya fikmayi hi^
ister mi o?
396G. O, bii kotiiliikler yuziinden, kafesin cevresinde yiiz tanc daha
fcafes olmasim isier.
Calinos'tm sevgisl, dunya ya$ayismayd»; hiineri de burada *$e
yaramisti; o pazarda l§e yaeayacafc Ur hiinere sanlmanu$ti;
bu yuzden de bu fe§it kiai, o alemde kendisini,
halkla bir goriir, esit billr
Hani akilh Calinos da, bu diinyanin liavasina kapslmisli. bu
diiflyada muradma ermi^ti;
RSaiyim derdi, yari canh oiarak diinyayj, bir katinn ardinda
goreyim; tek olmeyeyim de,
Kus da kafesin cevresinde kafar-katar kedileri goriir de uc<
maktan iimidini keser,
Yahut da bu dunyadan baska her^eyi yok gormii$; yoklukta ]
bir kalabaligin gizlendigini gormemistir.
Ana rahmmdeki coeuk gibi hani; kerem ederler, omu di$anya
gokerkr; oysa gene ana kamma kacmaya kalkisir,
Tann lutfu, cocugun yiizunii bu aleme gikacagi yana dondii
rur; oysa ana kamma sokuldukga sokulur.
Bu sehirden, bu yurttan di$ari cikarsam, acaba bu duragi bir
daha gorebilir n iyim der.
Der ki: Bu ufunetli gehriri bir kaptsi olsaydi da, rahunde, g J
£cfa r i s ey retsey d i m . . .
Yahut rahimde, ign^ yordami kadar bir delik olsaydi da disa-
rasini goiseydim.
3970, Ana rahmindeki cocugun disandaki alemden haberi bile yok*
fur; Ca linos gibi o da mahrem degildir.
Bilmez ki rahimdeki yashklar da o disandaki 5lemin liitfun-
daridir.
Niei^kim diinyadaki dort imsura da, mekansizhk $ehrinden
yiizlerce yardini gelir.
276
I
Ku>un kafoilP bukliiftij suyb yem, bir bahcedsn, bii- ba*d.irj,
bn L alandan i^ijiii^ viiiiiiu^lur oraya.
Peygamberierlr) widan, bu kafesten gocerJcrken, bu kufrsi hi-
riiktrlarken baflar - bahceler goriir.
Qn(ar Calinos'a da bo? vernier, aleme de; Ay gibi goklerdt- du
gadar, goklcri lsitirlar.
Bu s6zler, Calmoia "iftirasa, zaien soKura Calmos'a dtfij ki
Bu, o sozii sfytepea kisiye bir cevap; giinkii onun gontu isik-
lara e? degildir.
Can ku?u, d^L"k arayan Mre kesilmi^Lir; kedilerin, hdc durun
siz sozunii duycfo mu, girecek de]ik arar.
Onuni ( in de cam, Bre gibi bu diinya deJiginde kar^r Aim*
Ur,. bu ddigi yun edinmi$tJr L
3980, Bu ddikte yapilar yapmaya girismi$ r o delik n e kStfiirw* u k;i
dar bdgiler elde eimistir,
Kendisine bu deliktc yarayacak, kadrini yiiceitecek si^uhir i
secmi^, on Ian bdlemi$tir,
Disai-i ?ikmaya gpnlii yoktur. OmidinS kesmi^tir du hcdi^nL-n
kurtuiuij yolu baglanmistir ona.
Oriimcekte de ziimruduankaanin huyu olsaydi, tLikiirduktiui
cadir mi kurardi hie?
Kedi, kafese de pence atar, pencesicin adi defcttir, ba^diituiu-
sidir, sikmtidir,
Kedi oliimdur, hastaliksa penccsidir onun; kusu; kusun kolu.
nil, kanadmi penceler,
Kus, bucak-bucak ilac arar-dumr; oliim kadiya b«n^Cr httv
tahksa (amkLjr.
Bu lamk, kadidan, kadi, seni mahkemeye caginyor dive pefon
haberciye benzer.
Kagarken bir zamancik miihlet istersin ondan; kabul triors*
ne aJa; etmedi mi, hayir der, olmaz.
Muhlet istemem, ilaglara bas vurman, careler aramandir; Ik-
den hirkasina yam a Jar yamarsm ]>ani.
mo, Sonunda bir sabah, kizgin bir halde gelir- ca!ar, utan b t - ,lu-
ne vakte dek miihlet isteyeceksin?
A hasetle dopdolu kisi, var, dzriinu padi^aha bildir, teilbloil
ondan iste; o giin gelip catmadan padisaha bas vur.
Atrni karanhklara siiren adam, o gonul isjgmdan, fcmanijyle
ayrihr. J
Tamkian, onun divine kacar ama o iamk da, onu mahkenio-
ye caginr - durur.
i
■-
277
McscU chllnin, b\r kcru iLiha, konugu gccclcyiii mcscltte
uyumak fstemcsi yiizunden klftamasi
Toplum dedi ki: Babayigithk satroa da elbisen de rehirt ol-
masm, canm da.
O, uzaktan kolay goriiniir; bir iyice bak; sonunda yol gefidi,
nek sarplasir.
Nice kisiler vardjr, ululamrlar, bobiirlenirler ama sikinti cagin-
da carpinrr - cuprairlar , el atacak bir$ey ararlar.
tyinin, kbtunun hayali, sava^tan 6nce, insanlarm gonullerine
kolay gdriinur.
Fakat savasa girdi nit, 6 zaman, o adamin isi, aglayip interne-
ye kalir.
Mademki arslan degllsin, aklini basina al r ayagmi ileriye at-
ma... £unkii eeel kurttur, senin camnsa koyun.
4C0Q : * Abdal' denser koyunun arslan olduysa emtn olarak gel; olii-
miin altoldu - gitti.
Abdal kimdir? Varhgi degismij, sarabi, Tann deg\i$tirmesiylo
sirke kesilmis kisi.
Fakat saiho$un, kendini arslan avcusu samyorsan, arslamm
zannrna diismussen, ken dine gel dc iJeri ■ atilrna,
* Tann, dogru yolu bulamayan iki yiizlulere, "Onlann giicii
kuvveti, aralannda cetJndir" dedi.
Birbirlerinin aralannda erlerdir ama savastaj kanlar gibi ev-
lcrdedir onlar.
* Peygamber, o gizli ordular kumandam, a yigit der, savant an
once yigitlik olmast,
Sava^tan laf et tiler mi, kiikreirtis devcler gibi agizlarandan kd-
plik sacarlar; fakat sava? kizis-ti mi, hicbir sey yapamazlar, koptik
gibi sonlip giderler.
Savas lafrnda bu. cesit kisinin kilici uzundur; sava? ^agindaysa
kat - kat kivnhr, biikiiliir; sovana doner.
Du?iinceye daluica gonlii, yaralar alrnak ister; fakat bir ■ bir ;
ignc batirdm mi tulumu, saner, bosalrr - gider,
Ben o aynlik dileyen adama sa$anni ki cefalarJa cilalanacagi
/a man, iirker, kacar.
4(J1[). Ask davaya benzer, cefa gekmek tamktir; tamgin yoksa davayi
yilirdin- gitti.
Kadi, sen den tamk isterse incinme; yilam op dc deftneyi ele
gegir.
Zaten ey pgul, o cefa Sana degildir ki; sendekj kdtu huyadir.
Sopayla kilimS, linliyi diivL-n adam, kilimi, babyi dbvme/, to
zunu silker.
O kin giidcn ki$i, ala sopa, kanigi vurursa, at J degil, tokezlc-
rue^ini dbviiyor demoktir.
Bbylece de tiikezlenmekten kurtubnasim, iyi gitraesini sagla-
mak ister; ^nayi, sarap oluncaya dek kiipe hapsedersm.
Birisi r su yetimcegizi ne diye bu kadar dbvdiin; Tann 'nm kali-
nndan nasil korkmadin
Dese, yetimi doven, a benim canim, guzelim, ben onu ne va-
kit dovdiim; ben onun icindeki seytam dovdiim der.
Anan, gebersin dese sana, sendeki o huyun, o bozgunculu^nn
gebermesini ister,
Edepten kac&i'i surii, erligin de yiiziiniin suyunu dbktiij erJcrin
de.
4020, Bunlar, kendilerini kinayanlan da savastan caydinrlar; bay
kce pu^t olurlar,. kahbelesip kalakalirlar.
Satjma ■ sapan sdylenenlerin laflarmi, bdbiirlenmelerini cek din
ieme; boyleleirle savas safina gitme.
* Hak T "Onlarda, iginiade ancak serri, fesadi arrtirmaktan bn^
ka birsey yapmazlardi" dedi, gevsek kisiyle yoldas olmak yapra^i
ni cevir.
Qtinkii onlar, sizinle yoldas olsalardi, gaziler, saman gibi ic-
siz, dzsiiz kahrlardi.
Kendisi, sizinle aym safa girer; ondan sonra da kagar, safi
bozguna ugratir,
Bu siirii otmaksizm, iki yiizliikrin kalabahgi bulunrnakswin,
askerin sayisi az bile olsa miinafiklarla cok olmasindan elbette da-
ha iyi.
Az, fakat tath badeni, aci c-adem j^ine giren aci bademlere ka-
n$an cok baderaden daha iyidir.
Aci bademin sakirtisi da aymdir, tatlt bademin ^akirtisi da;
kusur sunda ki ikisinin de gbnlii bir degil.
Kafirin gonllinde korku vardir; ciinkii o t obtir dtinyamn halin-
den siiphe eder, 2anla, siipheyle yasar-gider.
KJ30. Yol bilmezse, nasd gider yolcu? Gider ama iskillerle, gonlii
kan ola-ola gider,
Birisi, hey, bu yanda yol yok dese, korkusnndan orada dujTi-
verir.
Fakat akilh - fikirli gonlii, yolu biliyorsa her hay-huya kuJak
asar mi hie?
27H
-
m.
279
Su halde bu devc yLireklilerk yolda$ olma; guiiktt onkr dur-
lift vaktinde, korku cagmda dolunuverirkr, batar ■ giderkr.
* Kagarlar da seni yapayalniz birakirlar; ama laf etmede Ba-
biil buyticuleridirter L
Sen siislenip piisknenkrden savas bekkme; tavus kuslanndan
av avlamayi umma..
labia t da tavus kusuna benzer; vesveseler verir, soyknir ■
durur sana, sonunda da yerinden, yurdundan e<kr seni.
Seytan'in Kureys boyuna, Ahmedle sava§a girtgin, ben de
yardim ederim, boyumu da yardima saponin demesi,
iki saf karsilasinca da kacmasi
Scytan gibi hani; o da orduda, vuziin biri oldu; "Gercekten
de komsuyum size ben" diye afsun okudu.
Kureys, onun soziine uyup raeydana giktt; iki ordu, karsi kar-
siya geldi.
Yolda Seytan, in&anlann saflan yaninda, mekklerden bir or-
du gondii.
4040. * O "Sizm gbrmedigmiz ordular", saf kurrou$lardi; korku dan
cam, ates mabedi haline geldi,
Ben, pek biiyiik bir ordu gbruyprum diye ayagmi geri cckmc-
ye basladi.
Altah'tan korkanm ben, o bana yardim etmez ama gene de
ondan korkanm; dagilin, gidin, sizin gbrmediklerkiizi goriiyorum
ben dedh
* Haris dedi ki: Ey Suraka, dim neden bbyte soykmiyorduii?
* Suraka sekline girmis olaa $eytan, simdi ben dedi; bozgu-
mi, yasi goriiyorum, Haris, hayir dedi; sen Araplann hor-hakiyr
bir tophilugunu goruyorsun,
A ayip kesihnis, ar olmus kisi, bundan baska birsey gbrmu>
yorsun ama g vakit laf pagiydi; $imdi savas tjagi.
Diin, ayak direr im; sokktan soluga sizin iist olmaniza yardim
ederim deyip" duruyordum
A meTun, diin askerin basbugiiydun; simdiyse adamliktan cik-
tin, hicbirsey olmayan bir hale geldin, korkaklastin.
Senin lafina kandik da geldik; oysa sen kulhana gittin, bizse
odun olduk.
Haris, Suraka'ya bu sozkri soyleyince bu azanna kizdi O,
mel'un.
280
4050 Ofkeli 61 kill, eh til w elindcn gekri; <;unku on™ sozkri n-
den gbnlii dertlonmMi,
GogsunLi diivdu tic; ka^ti $<:ytan; o garesizkrin kanlarmi l! ;i
bu diizetde dciklii-giiti.
* Bunca alemi yikti-yakti da sonra, "Ben sizden u/a^m"
dedi o.
Orktii, korktu da go|siint> bir yumruk indirdi Haris in, u kcn:-
kuyla kacta - gitti.,
Neilsle Seytatx'in ikisi de bir bedendjr; fakal kendilerini iki
gds(erdiler,
Netekim melekje akd da birdir; hikmeikr yuziinden iki $ekk
biirundukr.
tginde boylesine bir dii^man var; akla engeldir, cana, mcxhi'-
be diisman.
Bir soluk kertenkek gibi saldinr, tezce ka(;ar, bir dciifc jj.ii i
verir.
Gomilde delikkri vardir ^imdicek; her debkien bas cikiini , Ji
^an £ikar o.
?eytan'm, insanlardati gizknmesine, sbisi - sinsi giz f enmt;k tic
diler; j^te o delige girmesi, gizlenmesidir.
4U60. Buzuliifij, kirpinin buziijtnesine bender; kirpi bliiiiiiir, tmui*
kafasim cikarir, som^ gene kafesmi g«ker; o da 6yk iste.
* Tanxi Seytan'a sinsi-sinsi gizknen dedi; cunkii o, oklu kir-
pinin basina benzer,
Oklu kirpi, soluktan soluga, insafsiz avcidan korkar da ba^irn
gixkr.
Firsatim bulunca da ba?im disari cjikanr; bu $e<fk diizenly yi-
lar> bile altolur ona,
Nefis, icinden yolunu kesmeseydi senin, yol kesiciler, hk sa
na d itzatabilirler niiydi?
Seni k6tiiliiklere sevkeden sehvetten, o gizli memur yti/iintkri
goniil, hirsa, tamaa, afete tutsak oIcnu?tur.
O gizli memur yiiziinden hirsiz ofdun, kendini berbad ettin dt-
su goriinen mcmurlar, seni kahretmeye yol buldular,
* Hadisten, ?u giizel, su iyi Sgiidii duy: "Diismanlann en t\-
tini, sizin kinizdedir,"
Bu diismamn atip tutmasina kulak verme, kac ondan; ciiukii
ayak direyi^te, ihatta iblis'e benzer o.
Seni diinyaya yoneltir, get;ime ittr de o sonsuz a^ab], whom-
miyetsiz gosterir sana.
2H1
^•m..
^M«a
4070. Olumii bile sana ehemmiyetsiz gosterirse ?a$lbttaz bu ife; ciin-
kii o, biiyiisuyle bunun gibi daha yuzlerce i? yapar.
Biiyii, bir saman gopunu, dii^enle dag yapar; sonra bir dagi
da saman cc-pii haline sokar.
Duzenle cirkinleri giizelle?tirir; $upheye dii^iiriir de giizelleri
firkin gosterir.
Biiyunun yaptigi if budur; afsunla gdzbagediga kalkujU mi
her solukta gercekleri degi$tirir~durur.
Kirai zaman, insam e$ek gosterir, kimi zaman e§egi, tam bir
a dam haline kor.
* Boylesine bir biiyiicii, senin icinde gklidir; vesveselerde, bo-
yimu suriip giden bir biiyii vardir.
Fakat bu buyulerin hiikiim surdugii £lemde, 6'ylesine biiyucii-
icr de var ki biiyuleri bozarlar.
Ogul, bu taze zehirin bitip geli$tigi ovada panzehir de bitmis-
tir, geli5.mi$tir.
Panzehir Sana, gel der, beni siper edin; cunkii ben sana, ze-
hirden daha da yakunm;
Onun sozii biiyudiir sana, yikar seni; benim s&'/urti de biiyii-
diir ama onun buyusunii bozar.
O konuk oldiiren xrtescitte konaklayacak ki^iyi
kunayaiilann ickiar ona (JgUt vermdteri
4080. ■ Peygamber dedi ki: "Gercekten de sozde, buyii gibi tesir
cdi^ var." O guzel yigit gercegi soyledi.
A kerem sahibi, inad etme, var git; bu yiizden ne mescidi ton-
met altmda birsk, ne bizi.
Ditsmanm biri, diismanhgindan bir stjz sbyler; bir aleak, yam*
bize bir atestir, salar,
Onu z&limin bin bogdu, kurtulmak igin de mescidi bahane
etti der.
Mescit oldiirdii bahanesini buldu, sugu mescide yiikledi; xa-
ten mescidin adi, kotiiye giknus; bu bahaneyle kendini kurtarmak
igin bu is yapti diyebilir.
A canx pek kisi, bizi tdhmet altmda birakma; zlten dtismanla-
rin duzeiiinden emin degiliz.
Aklmi basina devsir, inad etme, sevdalar pi^irmeye kalkisma;
Zuhal yildizi ar^inla elciilcmez ki.
Senin gibi goklan bahttan, devletlon Iaf et tiler ama sonunda.
kil - kil, tutam - lulam sakaHarim yoldular.
282
I
Had) git, dfdl . kuduyu nz et; kendini de vebfllc atma, bizi d*J
dcdiler.
Konugun onJaxa cevap vermes!, Smltaii Mahmud'uu davuliuiu
sirtinda ealdiklan deveyi, ekto bekcisinin telle
tarladan cikarmasini omek getlrmesi
* Konuk dedi ki; A dostlar, ben bir l&havk'yle iirkiip kacacak
?eytanlardan degilim,
4090. Cocugun biri, tarla bekciligi yaparch; bir kuciik tefi vardi; onti
galar, ku^lan kacinrdi.
Ku^lar, o kiiciicuk tefin sesinden iirkup tarladan kacarlar, rar-
la da ku^Iann zararmdan kurtulurdu.
Kerem sShibi Sultan Mahmud, o yana gelmi*, koskoca ^din-
in yol ograg^na kurdurmu^tu.
Gokteki yildizlar kadar cok, parfak, saflar varan, tilkeler .il.m
ordusuyla geimi^ti.
Orduda bir deve vardi; ordunun davulurm ta^irdu; buna ;di>
tni^ti, horoz gibi ondc giderdi.
Giderken, gelirkeu nobet davulunu, gece - giindiiz, onun iiMijn
de galarlardi.
O deve, cocugun bekledigi tarlaya girdi; cocuk da ekinbi i k<>-
rumak igin tefcegizini talniaya ba^ladi.
AkilJimn biri, tefce^izini bo^una calma dedi; o davul sesiyle
pi?mij, olgunla^mi?, ona ali^nn?,
A cocuk, ona bu tefceginizin sesi nedir ki? O r padi^^hin no but
davul umi ta^iyor; o davul, bu tefin yirmisi kadar biiyiik.
k Ben a^ikim, la kihciyla, yokluk kiliciyla dldurulmii^uni; be-
nim cacun, bela davulunun nobet vuruldugu yer.
4100. Sizin bu korkutu^larimz da, bu gozlerin gbrdiigii ^lere kai-
si bir tefcigizin gikardigj sestir ancak.
A i$ erleri, ben, hayal!ere kapilip lirkerek bu yolda duraceikJm
dan degilim.
Ismail'm yoluna - yordamina uyanlardamrn; korkup gekJn-
mem yok benim; liatta kmail gibi ba^tan, ayaktan htirum ben.
* Satafaltan, gostcri^ten gecmi?im; "De ki: GelirT ayeti, cb-
mma gel dedi benim.
* Peygamber, verilen $eye kar^dik, verilecek seyi bilen, bu
diinyada bagi^ta comertlik gosterir dedi.
* Bagifa karijihk yiizlerce bagi? verilecegini gown ki^i, bunlsv
rin dde.ctmck Igfn hemen bagi? oyununa giri^ir, oynar, ululur,
2BJ
■-■-
Herkes, k£r elde etmek icin mahm vcrmek Uztrrti giir^iya, pa-
Kara baglammstir.
AHim dagarciklara koymu?, k£r elde etsin tie bagrjia bulurt-
sun diye oturmu^,. bekler - durur hani,
Kuma$ci, elindeki kumasm daha fazla k&r getirecegini goidii
mil, ona olan aski sogur, onu elden cikarmak ister.
Fakat kumasmm fazla kar getirecegini gormezse ona baglami',
isiriit, alinden gikarmak istemer.
4110, Bilgiler, sanatlar, zenaatlar da boyledir; bunlan elde edtm,
onlardan daha iistiin birseyi nasil gorsiin?
Cauda n daba aziz bir?ey olmadskca can azizdir; fakat can dan
aziz birsey elde edildi mi, camn adi bile andmaz.
£ocuk, cocuk kaldikca, cocuk yetistirecek caga gel mediae
oyuncagX cansiz bebektir.
Bu diisiincelere diismek, bu hayallere kapdmak da oyundur,
oyuncaktir; sen cocuk kaldikca ona ihtiyScm vardir.
Fakat can, kavu^ma aleminde cocukluktan kurtuldu mu, duy-
guya da aldm$ etmez olur, dugunceye de, hayale- de,
* Mabrem yok kl iki yuzlulukten gecip de apacik soyleyeyim
sustum; gercege uygunu Allah, daha da iyi bilir.
* Malla beden, eriyip hi ten kardir, fakat satin ahcisi Hak'iir
'Allah satin aldi" denmi?tir.
Bu kar, sana paradan daba iyi gelmede; cunkii sttphcdesin,
tarn inancin yok.
A a?agihk fcj^i, sendeki bu zan, ne §a$ilacak tar zan; law
inane bahcesine hie. ugmuyor.
Her zan, tarn inanca susamigtir ogal; tarn inanca ula^mak icin
kanat sirpav durur,
4120. Bilgiye ulagti mi, kanat, ayak ohir; artik onun bilgisi. i'am
inanci koklamaya koyulur.
Ciinkii sinama, deneroe yohinda bilgi, tam urianctan agagidii',^
zindansa yukari,
Eil ki bilgi, tarn inanci ister, tarn inancsa gormeyi, apacik ulas-
mayi arar.
* "Oyaladi sizi" diye ba^layan sfrrede, "1$ oylc degil, suphu-
siz olarak iyiden iyiye bilirsmiz" &yetinden sonrasini oku da ara
bunu simdi,
* A bilgi sahib i, bili?, seni goru$e ceker, tarn inanca ula?sa-
lardi, eehennemi gorurlerdi.
* Gorii^j hie. siiphe yok ki tarn inan^tan dogar; netckim nan-
dan da hayal dogar.
284
* "Oyalarfj ulaf c!lyc l^Iayan siiredc de huiniii anlaliJisirn
gor; Urnet Yak»yiri. AynVi Yakiyn oluyor.
Sense za.iditu da daha iistunttm, tam inancin da; kinamak-
ian ba^ini d tinmen bwiim,
Agzim oaun helvasmi tatti; ben o helvayi yedim de gozikn ay-
dmlandi, onu goriir oldum.
Ayaginn kiistahca atarim elbet, eve gidiyoram ciinkii; aya&rti
tjtremei, korcesine gitmem ben.
4130, Tanri, giile bir soz dedi de hani, onu guldiirdii; benim giinlu
mo de soyledi, gulden yiizlerce kere daha giilec etti onu,
Selviye bir is etti, boyunu diimdiiz etti onun; nerkisle agusto^
guiu de ondan bir?ey igti,
* Hani birsey, seker kamisinjn canmi da tatlila?tirdi, gonlunii
de; hani birsey, topraktan yaratjlan insana gigil guxelligini Im]
durdu.
Birsey var; kasi o kadar fitneci yapti; yiize gtil rengini \wtl\
nar gicegine dondiirdii onu.
fl Dile yiizlerce afsunculak verdi; madene, Ca'feri allin otm
kaabiliyetini ba^ifladi.
Sil&h deposunun kapisi acilinca gozlerin bakislan, t>kl;n ,n
rnaya ba?ladi,
Benim gonliime bir ok atti, beni sevdalara saldi-gittr silk
retmeye de Ssik etti beni, sekerler yemeye de,
Birisine ^siknn ki her alim, onun ainm; akil da onun meica-
mm korumakta ; can da.
Kuru laf ctmem; bir soz soyiesem bi!e su gibi suylerim dc
ate^i sdndtirmede sikmti cekmem.
Nasil birsey calabilirim? Mahzeni koruyan o; nasi! sert yifclu
olmam? Arka verdigim o,
4140. Sim, giinegten kizisan kisi, sert yUzlii olur; n e korku vartbr
ona, ne utanc,
Hicbir seyden cekjnmeyen giinesin yiizii gibi, onun yiizU do
dusmani yakan, perdeleri yirtan bir hale gelmistin
Her Feygamber, dunyada sert yiizitiydu; bir tek athydi entar;
iakat padi^ahlarm ordulanna saldirdi.
Feygamber, bir korknya, bir gama diisiip de yiiz cevirmedj;
t£R bajina, bir aleme saldn-di,
Tasin da yiizii pektir, gozu pek; dunyalar dolusu kerpicten
korkmaz a.
Ciinkii kerpici, kerpic doken yapmi^tir, tassa Tann sanatidir
o yiizden pektir, katidir,
285
^■^
mmm
KoyLinlur, sayiya siftmayacak kadar 50 k o!*;*, knsnp, hi? onla-
rm coklugiindan korkar rm?
* "Hepiniz de cobansinji." Mademki Peygamber de gobandir;
halk, siiriiye bender, giiden odur.
Qoban, koynnlarla savasa girismekten korkmaz; fakat sicak-
tan, so^uktan korur onlan.
0, suriiye kahirla bagirsa bile, bil ki bu bagin$, biitiin siirilyil
sevdigindendir.
4150. Her zaman, yepyeni bir baht, kulagima, seni gamlandirsam
bile gamlanma diyor,
Diyor ki: Ben seni, kotti g6zlerden gizlemek i$in gamlandm-
nm, aglatinm,
Gamlardan huyutiu acila$tinrjm; bSylece de kotii gtJzu, yuzun-
den uzakla§tmnm.
Sen benim avcim degil misin, beni aramiyor musun sen? Be-
niin dilegimin kulu degil misin; benim dilegime uymaioi^ nusra
sen?
Bana kavu^mak i^in diizenler kurmadasm; benden ayn da
kimsesizsin, beni ararken de.
Derdinj benim izime du$mus, sareler aramada; dun yanik -
yamk ah ettigini duyuyordum.
Seni bekletmeden sana yol vermeye, yol ugragini gostermeye
giicum yeter.
Boylece su devran girdabmdan kurtulursun; bana kavusma
defmesine ayak basarsin.
Fakat vanlan yerin tadi-tuzu, yolculugun zahinetincedir.
Gurbette ne kadar eziyetlere ugrar, mihnetler sekersen, $ehir-
den, yakmlardan o kadar tad ahrsin.
inanan kislnin belalara ugrayinca cirpinarak kacmasi,
sabretmemesl, tencerede kaynayan nohudun. v« baska
yeneoek ^eylerln sigrayip tencercden £ikmaya
savafmalarina benzer
■ 1
4160. Bir nohuda bak; tencerede ate§e zebftn oldu mu, yukanya S19-
ramaya baslar.
Ten cere kaynamaya ba^Jadi mi nohut, tencerenin iistiine si<^
ramaya, yiizlerce coskunluklar gostermeye koyulur.
Nicin beni ate^lere saliyorsun; mademki satin aldin, ne diye
bu hallere ugratiyor, basasagi ediyorsun beni der.
286
MM
"-
t,^Tffl W ' — digi md e n ka y na tmi yo, im ki: hi,
•• *££*££** *** ***** *«* ° - **». ^ «*
^ZT k SSm ^ yeSi de ge?Sin diye ^ meti ' ^° d *» ^ridir.
^ JS 3 dSri ' b ! r tad abnadan ^ itm ^ Wftn* fakat gdismedik-
P e de dostun ask:, nasil y aka r - eritir onlan^ ^WW**
tan cjktm demek igin gei] e lutuf gdir
-a^ttu .^ ° t]adm; ?MySe S*» ^ <**
Hos tut da konnk, S ana ^akiirler ederek d6n S iin padis^hm bu
^Ka3^ai£r krt — sdsin -«
^ ^£%SA^^ *~- ^in,
Fakat ezell dilek, senin teslim oJmandjr; ey Miisliiman r es ]f m
olmayi araman, dileraen gerek. ™ an ' les,fm
^ A nohut, beJalara ugrayip kayna da ne varhgin kalsm, xic ag)
4180 S un 1^^ ^^^ Can W«*Wh. gontil bahc es ini n gaJU^
Sudan - topraktan ayrUdin ama lokma oidun, dirilere karmm
-nlaSfalnT 1 ^ ^^ ^ * "^ £S«
tkkJ JS!** bu ^ z ^ tUrfece ve ahenk kwaIma ™» *«* "n*» »«*.
287
_■
Vallahi once onun sifatlanndan bitmis, gcjijmhlin; cevik bir
hSlilc gene donl tjnun srEatlarmai
BuluUaiv, gtincs-ten, gokyiiziinden geldin; gene sifatlar hahne
geidin mi, geige agarsin.
Yagmur olarak, 151k olarak geidin; Tann'nm tertemiz sifatla-
nna gidiyorsun.
Giinesin, bulutun, yildtzlarin parga - bucuguydun; can oldun,
is oldun, soz- oldun, du$imceier oldun.
* Nebatin oliimundeii hayvamn varligi meydana geldi de, "Ey
guvendigim kisiler, beni olduriin" sozii dogru oldu.
* Degil mi ki oliimden sonra bize boyle bir ya§ayis var, "Ger-
^trkten de olumsilz yasayis var" sozii de dogru.
Melegin gidasi, is oldu, sdz oldu, gerceklik oldu; i$te bu mer-
divenle goge agdi,
■II yo. Netekim yemek de insana nzik oldu da cansizhktan kurtuldu,
eanlandi,
Bu sozu, bir iyice anlattik ya; bir ba$ka yerde gene gelecek.
Kervan, boyuna gbkten gelmede; ahs-veris edip gitmede.
Oyleyse tath, giizel bir halde, dileyerek git; acihkla, istemeye -
istemeye hirsizcasina degil.
Seni acihktardan yikayip antmak icin aa sozler soyliiyorum
sana.
Soguk calrm? ihiim, soguk donukluktan kurtulur; soguklugu,
donuklugu gider,
MAdemki sen in de aoliktan gonliin kanlarla doldu; su halde
butiin acdiklar cikti-gitti sende'n,
BeJanui eerrini, haynui anlayan mU'jtnJnln sabretm&dne oraek
Kopek, av kopegi degilse boynunda tasma yoktur; ham olan,
kaynamarms bulunan sey de mutlaka tatsizdir,
Nohut, a hamm dedi r msdemki is boyle, bir ho? kaynanni ben
de; Yarabbi, sen gerceklik ver bana,
Bu kaynayi?ta mademki mixnanm sensin, beai diiziip kosixia-
dasin; vur kepceyle bana, ne de giizel vuruyorsun-
A ZOO. File benziyorum ben, vur ba$nna, yarala beni <Ie Hindistan'],
o iilkedeki baglan - bahceJeri ruyamda y6reyim.
Boylece de kendimi kaynamaya vereyim; onun kucagma, onun
tarafindan koculmaya bir yol bulayim.
Qiinkii insan, zenginlesince azar; netekim riiya goren til de
dusman olur *
* Dttsman sOall, tUrkce "yagi" olarat kullamlmistir
288
- -
Fil r rflyasindfl Ulndkliin'i yordii mii, filciyi dinlemez, iizgin Hi
hale gelir,
Ev hamnujiui nohuttan fiziir dilemesl, hanumir nohudu
kaynatmasmdaki hlkmet
O hamm da ona der ki: Bundan once, ben de senin gibi yeryii-
zuniin par^a-bucuklarmdandim.
Ateshi sava^mi igince makbfil oldum, hora geetim, tatlila^tim.
Bir zaman, yeryuzunde co^tum, kaynadim; bir zaman da be
den tenceresine girdim, orada kaynadim.
Bu iki kaynayis yiiziinden duygularm gucii-kuweti oldum;
derken can kesildim, sana usta oldum.
Cansizken, bu halden kc^ar, uzakla^irsan bilgi olursun, mani\
ya mensup sifatlar kesilirsin derdim.
Canh olunoa da, bir kere daha kayna da dedim, hayvanhklsm
gec-
4210. Bu gizli i^anetlerden, ayaginin kaymamasmi, sona edympni
dile Tann'dan.
* Ciinkii Eur'&s'dan da pek cok killer yol azitti; ip yiizUu^
den bir bdliik halk, kuyuya du?tii.
A matgi, ipte sue yok; sende yucelere cikmak sevdasi yoktu. ip
ne yapsm?
Konuk oldiireu mesclt hlkayesinin geri kalan boliimu ve
konugun ayak diremesl, gercckll^i
O ba$i yiicelikier dileyen ?ehir garibi dedi ki: Geccleyin bu
mescitte uyuyacagim.
* A mescit, benim Kerbela'm bile olsan, gene de haceiimi rev:^
cden KaTje'm olacaksm sen.
* A se^ilmas ev, sen birak beni de Mansur gibi ipimlc oyna-
yayim ben.
* Sen ogutte Cebrail kesilsen, gene Halil, ates icinde yardim
istemez sen den...
* A Cebr&il; yiirii git; tutusmu^um, yamyorum ben; kdagnei
gibi, anber gibi yanmam, daha iyi bence.
* A Cebrail, sen bana yardim ediyorsun, kardes gibi gdrup gtl>
^etiyorsun beni ama,
* Ben ate^e atilmakta cevikim; yanniakla artacak, eksilccek
can degilim ben,
: Id
---
284
■MM
4220. Oila hayvanm cam artar; p cau ateslidir, odim gibi de yanar .
gidcr,
Odun olmasaydi meyva verirdi; sonmia dek de mamur kalir-
di, heresy i dc mamur ederdi.
$unu bil ki bu ate$, yakici bir yd? ate?in i$]gi bu, kendisi degU
Atesin kendisi, havadan da iistiindiir, eslrdedir o; yeryikunde-
ki ate?, onun i^igidir, golgesidir.
Hasib 131k, oldugu gibi durmaz, boyuna oynar, derken tezpe
de, giktjgi madene gider.
Boyun, hep oldugu gibidir aim golgen, bir soluk kisaiir, bir
soluk uzar.
I?igin durdugusu, kaldigim kimse sormemistir; vuru?lar, do*
ncrler, analanna giderler.
* Kendme gel, agzmi yum, fitne dudaklanm acti; kuru soz-
lere giris; dogru yolu Allah daba da iyi bilir.
Kxsa aulayi$h]ann kfttii hayaHere kapibp
kotti du>iincelere dalmalan
* Bu hikayede bitmeden, hasetcilerden bir kbtii kokulu du-
mandir, geldi.
Ben bundan incmmem ama bu tekme, belki bir saf goniillii
kisinin ayaj*iru celer.
4230. * Gazneli Hakim, manaya ait omeklerden per de altmda ka-
lanlan anlatmak ifin ne guzel soylemistir.
Egri kl5i, Kur'an'dan, s&zden baska birsey gormes; sapikkrin
bu hallerine de $asi!maz b
Korleiin gozii, isiklarla doJu giinesin yahralanndan, harare-
tinden baska bir$ey elde edemez.
Maskaranm biri, ans^in e?ek ahmndan ba?im cikardi da. ''kit 1
narcasma dedi kj :
Bu soz, yani Mesnevi, a$agihk bir sbz; Peygamber'in hikayesi
mi, onun izitiden gitmeyi mi anlatiyor?
Erenlerin at kosturduklan yandan, yike sidardan bahis yok.
Tan n 'dan baska herseyden kesilmekten yokluga dek; basa-
mak - basamak, Tann'ya kavusmaya kadar,
Her duragm, her konagm anlatihsi, sin in da yok ki bir goiiitl
sahibi, onun la kanatlansm da ucsun oraya.
Allah'in kitabma da bu sozlcr soy lend! ; kafirler, ortii da boylc
kinadilar.
290
-----
■Ml M _»~.
* Dediler ki: Gt\ml^lrrm hikaycleri, eskimis masallar; bunda
tiyk' derir bahisler. Ktrvvfii: ail so?.ler yok.
A Mi). Kti^iicuk ^ocukJar luJt; anliyor bunu; be^enilecek, begeniliTie-
yecek ?eyleri anlatiyor ancak.
Yusuf, Yusuf'vm biiklum - biiklikn, halka - halka ^aclan anil ma-
da, Ya'kup, Ziileyha, onlann garni s6ylenmede.
Meydanda oian ?eyier; herk&s anlar, bilir bunlari; n^rde bir
bahis ki akd, kexidini kaybetsin?
* Tann, sana kolay gbrunuyorsa dedi, bu kolaylikta bir aOre
soyle.
* Cinlermize, insanlannLza, i$-gUQ sahibi olanlanniza sdyleyin
de bu ^ejit bir ayet meydana getirsinler.
ScMm ona, Mustafa, "Kur'fiu'wi di» yiizii var, ip yiizii var,
If yiizuntia de yedinci lp yii2e kadar i? yttzii var"
dedi; bunun tefsirl
Kur'an'ui harfleri, bil ki goriiniir; fakat bu goriinen barf In in
onlardan ^ikan mananni altmda, pek kabredici, pek gtiglu bii' de
ig mauasi var.
Oniin altmda bir ig mana daha, on dan sonra bir iigiincti [*j
mluaa var ki orada biitiin akillar yiter-gider.
Kur'an'm dordiincii ig manasim, e$i, ornegi olmayan Tanri'dan
baska kimse gormedi, bilmedi.
By ogul, sen Kur'an'm, goriinen, bilinen dif yiiziine bakma;
§eytan da Adem'i, ancak toprak g5riii\
Kur'an'in di^ yiizii, bir insana benzer; ?ekli, kihgi goriinur de
cani gizlidir.
4250. Adamin amcasi, dayisi vardu; yiiz yd beraber omiir siirer do
gene halini, bir kil ucu kadar olsun, bilemez.
Peygamberlerle erenlerin, daglara, magaralara gitmeleri, kendiJertnl
gizfemek Ight, yahut halkin flkirlerine £e?tt1i ^eylcr
geleceglnden korktuklarindan degildlr; halki dogru
yola aokmak, miimlcUn oldugu kadar dtinySdan
kesilmeleriii! saglamak isindlr
ErenteTj halkin goziinden gizienmek icm daglara giderlerdi
derter hani.
Oysa ki onlar, halkin oniindeyken de yuzlcrcc dagjn tepcsine
SiktntflardLr; adimlanm, yedinci kat g^gun iistiinc atmijkirdir.
291
Peki, oyleyse neden gizjenirler, neden gfgfenccvk dlljg arariai?
Ereiiler, yii/lcrcc dente, yii/lcrce dag asmiskir, i> yana vurmidardir,
Ercijiri daga ka$inaya ihtiyaci yoktur ki. Gukyijzii tayi bile,
erenin ardmdan kosar, yiizlerce nal dustiriir, sciker de gene izinin
tozuna ensemez.'
*■ Gokyuzu dondii - dondti de camn izinin tozarm bile goreme-
di; yas elbisesine bn'riindu.
Periler, ortada gOriinmezler, gizli dirler ya; insan, perilerden
dc gizlidlr.
Akxlliya gore insan, gizli olan perilerden yiiz kat daha gizli-
dir.
Ahlliya gore bir insan bile boyle gizli olursa, gizlilik alem hi-
de bulunan apan, secilmis er nice olur?
Erenlerle erenlerin sfizlerinl, Tann Udsime de selami etsin,
MiteaW sopasiyla Isa'nm iifiiriistine benzeti$
insan, Mu&a'mn sopasina benzer; insan, Isa'nm ufurtigune
benzer.
4260. * Inanan ki$inin gonlu, insaf ve adalette bulunmak, alemi be-
zeniek icin Tarm'nm .avueundadjr, iki parmagmm arasmdadir.
Goriinuste bir sopadir ama agzim acti mi, varlik, kar$isinda
bir lokma olur.
Sen, Isa'nm solugundaki harfi, sesi gorme; sumi gor ki bliim
bile ondan kacmaktadir.
Sozlerinde o degersiz kelimelere bakma; ^urni &°r ki tfiu, o
sozler yiiziinden sicradi, dirilip oturdu,
Sen, koiayca ele ge^en sopayi gorme; sunu gor ki o sopa, yem-
yesil denizi yardi.
Sen uzaktasin da kara bir otag goriiyorsun; one dogru bir admn
daha at da orduyu gor-
Sen uzaktasin da iozdan baska birsey goremiyoisun; birazcik
yak in a gel de tea: icindeki adami da gor.
Onun tozu, gozleri ay dm eder; erligi, daglan bile yerinden so*
ker.
Miisa, cbhin ta otesinden belirip gdincc Tur, onun gclisi yii-
z Linden oyuna giristi, oyuncu kesildi. ■
* "Ey daglar, onunla beraber tenziu edin beni dedlk,
kuslara da emretlik" ayetlerinin tefsiri
Davud'un yiizii, onun l^igiyla lSjklanmisti; daglar ona kar?i
fe^yada gelmijtcrdi.
292
4270. Dag ununbi yddiiylik och&dij iki calgia da bir padisahm i^kiy
la sarhojtu.
Ey daglar, onunlu btirabcr tenzih edin beni buyru^u gdmbij;
her ikisi de sesdt^ uhem^, bir perdeden calmislar, soylemi^lerdi,
Tanri, ey David demi^tj; sen aynhk nedir, gordun; benim iqln
solukda^Iardan aynldm.
Ev garip kalan, tek kalan, esten - dostan aynlani, gonuldcn i^
liyak atesi yabm-yalim cikmada-
Calgicilar, okuyucular, e?-dost mu istiyorsun? bniint tin
olmayan, daglan g^tirir oniiue.
Sana calgicdik ederler, ^arki okurlar, zurna calarlar; kar$m-
da yel olcerler, bu bicerler.
Dag bile feryad ediyor, <sarki okuyor; bunu gor de bil ki unun
da, dndakstz, di$siz feryadlan vai^dir.
O bedeni annmis erenin parca - bu^uklannin nagmderi, lut
solukta, duygusunun kuiagina varir.
Onunla oturanlar isitmezler ama o isitir; ne mutlu o tana ki
gormedigme inamr.
Kendisinde yiizlerce sok duyar da onunla oturan, bunlaiihui
bir koku bile alamaz,
42S0. Gonlunde yiizlerce soru vardir, yiizlerce cevap vardir; mt'k.ln
sw:Iik aleminden tl konagma dek gelir ulasir.
Sen duyarsin da o kuIakJar duymaz; birisi kulagmi Sana yA-
lastirsa bile o sesleri j^itmez.
TuEayim a sagir, sen o sesi duymuyor&un, i^itmiyor&un; 6rn<;-
gini gormu^sun ya; nasi I oluyor da inanmiyorsun?
Kendi anlayifindakl kusur yuziinden Mesne vi'yl kmayaiw cevap
A kinayan kopek, sen havlayip duruyorsnn; Kuran'i kmamak-
la hiikmtiinden kurtuluyorsun sanki.
arslan degildir o ki ondan camni kurtarabilesin; yafnrt tin
onun kahir pencesinden Imamni halas edesin.
Kur'an, kiyamete dek seslenir; a kendilerini bilgisizligc fedd
eden toplura der;
Beni masal sanding; kinayi^ tohumunu, kafirlik tohumunu
ektiniz - durdunuz,
* Ama gOrdiiniix ya, kinadigmiz dump duanada; siscsc yok ol-
dunuz, masala donduniiz.
* Ben -Tann kelanuyim, Tanrinin ^tiyle durmadayim; cuniii
canma gidaynn, tertemiz, apaydm bir yakmum ben,
2«3
.— .
Sbu vurmus guncs lSigryini, fakat gihu^U'ii dc aynlrms de-
gilinv
4290. iste buraciktayvm, o Ab-s hayatin kaynagiyim ben; asiklan
oliimden kurtarmak igin co^mus - kaynanusim ben.
Hirsmiz, tamahimz, bu kotii kokuyu salmasaydi Tann, sizin
me^arianniza da bir yudumcuk dbkerdi benden,
* O Hakim'in sozunii tutma* mryim hi?? Her kotii kmayis yi>
ziinden gonlumii bulandirmarri ben.
* Seyislertn ishk ^almalan yiiziinden tayin urkiip su i^ioemesi
O, soz arasinda buyurmusltir ki: Tay la anasi, su icerlerken,
Scyisler, atiara haydi gelin, su i^in der gibi ishk calarlardi.
O ishk sesini duyan tay, bas kaldinr, iirker. su icmezdi.
Anasi, a tay, ne diye urkuyor, su ismiyorsun diye sordu.
Tay, su adamlar ishk cahyorlar, onlarm hep birden islik $al-
malarmdan iirkuyorum.
Yiiregim tltriyor, yerindcn kopuyor; birden islik cahslanndan
korkmaya bashyorum dedi.
Anasi dedi ki: Diinya kuruldu kurulah boyle gelmis - boyle gi-
der; yeryuziinde hep boyle olmayacak is yapanlar, ise is katanlar
vardir.
4300. Kendixie gel de a akil basinda er, sen kendi i^ine bak; tez va-
kitte onlar, kendi sakallanni kendileri yolarlar.
Vakit dar, terterak su da akip gidiyor; akhm basma al da su-
susuzluktan sahrem ■ sahrem olmadan icmene bak.
Tamnmis bir irmaktir, AIm hayatla dolu; su ic de nebatlar bit-
sin sender*. ^
A haberi oh nay an susuz, gel, biz erenlerin soz irmagindan Hi-
zir'm suyunu iciyoruz. _ _
Suyu gonniy or san bile korcesine el yordamiyla testini irma. fl
ga getir de daldir.
Mademki bu lrmakta su oldugunu isittin, kore takhtle is gor- I
rnek gerek.
Su dustmen, su sayiklayan testini lrmaga daldir da testinm
[igirla^tiginr bir an la.
Agirlastigmi anlayinca suyla doldugunu anlarsin; o vakit go- ,
niil, kuru taklitten kurtulur.
Kor ,irmagin suyunu gbziiyle goremez am a testi agirlasinc* 1
suyla doldugunu anlar.
Bu haftfti der, testiye irmaktan su doldu ki boyle agirlasti.
294
— -■-
4110. Der ki: Oncrlei-I Jin yel, heni kapar - gyturiirdii; simdiyse
agirla^tim, arlik yel, kupamaz beni,
?iinkii akh kit planlan her yel kapiverir; £unkii onlann duy-
gulan kuvvetli dugildir.
Kotii kjsi f capasi olmayan gemidir; ^iinkii aykin yelden gc
kinmez.
Akilliya aman veren, akil demiridir; akdhlardan bir demir di
len.
Insan, o cbmertlik denizinin inci hazlnesinden inciler dde edec-
se akil artar.
Boyle bir yardirola gondl, hiinerlerle dolar; gonulliikten de yii-
cdir, gozU de aydmlamr.
Ciinku ju goze vuran isik. gbnii! isigidir; gonliin ijldii mii, go-
^iin de gormez olur.
Gdnul, kendisine akil i$iklarx vursa o isiklardan, iki giize dtf
pay verir.
Bil ki gqkten yagan o kutlu ya|mur, goniillere gelenilhamdu ■
soziin ger^ek olusudur.
Biz de o tay gibi irmaktan su icmeye bakalimj o kinayun vet-
veseciye bakmayahm bile.
4320. Peygamberlerin i^lerini izliyorsan yola diis; halkin biittlu ki
nayi^im bir yel say.
Yol alan, duraga varan yol erleri, kopeklerin havlamalanna ku
lak vennisier midir hie?
Konuk iildiiren raescit hlkayesinbi kalad boliimii
Sen gene o arslan adama, o tertemii ere don- o meseitte ne
gorucdii, ne yapti o, Onu sdyle.
Meseitte yatti, sanki uyudu ama uyku nerde ona? Suya bal-
mis kisi, suyun ifinde nasil uyuyabilir?
Gam suyun a batons asiklann uykusu, hep boyle kus uyku-
sudur, balik uykusu.
Gece yami korkunc bir ses isitti: Ey faydasim difeyen ki^I,
cikayim mi> geleyim mi?
Tam bes kere bu ce?it cetin bir ses geldi: adamin borkudan yd-
regi kopuyor, odii pathyordu.
Qnlan "ath, yaya askerferinle eagir" ayettlnln tcfuSri
Sen dine sanlmayi kurdun da cabaya basladm mi, Scylan,
icinden ses ten ir,
:w
A sapjk adam der, diisiin bir kere, o yunti vnnna; zahmete,
yoksullugii tutsak ohirsun.
Dostlardan aynlir, aziksiz kahr, horlamr, pieman olursun.
4330. Sen de mel'un §cytan'm sesinden korkar, ram inanctan gene
sapikhk yoJuna doner sin.
Hcle yanm var 4 obiir giinii var tlersin; elbette din yblunu tu-
tarim; dniimuzde daha zaman var.
Olihnii de goriirsun, soldan * sagdan konuyu - komsuyu a lip
gitmede; evlerinden feryadlar kopmada.
Derken gene can korkusuyla dine sanlayim dersin; bir zaman
kendini adam edersin.
Korkup da ayagimi bu yoldan cekmeyeyim diye bilgiden, hikr
metlerden silahlar kusamrsm.
Gene duzenle bir bagirir sana; Kork da yokluk - yoksulluk kj-
ticinm dntinden geri cekil.
Gene aydmhk yoldan kacarsm; o bilgi, sanat silahlar mi atar-
Sin.
Yillardir, bir ses yiiziindeii kulsun ona; yilterdir, bbyle bir
karanhga hirkam yaynussm. U
$eytanlarin bagirislarinin heybetij halkin ayagim baglami§, bo-
gazmx sikmis.
* Cardan, lsiga kavusmaktan bylesine limit kesmis ki kafirle-
rin canlan da kabirdekilerin diribiielerinden oyle Umitsiz.
4340. O mel'unun sesinin korkusu bu; ya ilahi sesin korkusu nice
olur?
Soylu keklik korkar doganin sesinden; o heybetten sinegin na-
sibi yoktur ki,
Ciinkii dogan, sinek avlamaz, sinekleri ancak oriimcekler av-
lar; iste o kadar.
$eytan orumcegl de Benin gibi bir sinege kar$i uludur,. heybet- .
lidir; keklige, kartala kar^i degil,
$eytanlarin sesleri, kotii kisilere cobanhk eder; padi$ahin ser
siyse erenleri korur,
Bdylccc de birbirine uzak o!an bu iki ses, birbirine kansmaz;
tath denizden aci denize bir katreeik bile gitmez.
MescEdfn konuguna, gece yarm tilstmm sestxdn gelmesi
Simdi o giiclii sesin hikayesini dink: O iyi bahth konuk, sesi
duyunca yetinden bile kipirdamadi.
2%
Bu dedi, buy mm iliwdlunun sosi; ue diye korkacakmisim? t)i\-
vuj korksiin, tokrilBgl yiytrt'L-k o.
A gonul! eri blmayan bos davuMar, can bayrammdan ftfaymi/
ancak tokmak yemek.
Kiyamct bayr^m oldu, dinsLderse davuj. Bize gelince: Bayram
etmedeyiz; bayrama erismijiz; gul gibi guliiyoruz.
4350. $imdi dinle; bu davul nasd bir ses verdi; devlet tenceresi na-
sn bir yemek pi?imiede?
O goriis sahibi er, bu davulim sesini duyutica, gdnliim dodi
bayram davulundan ne diye korksun?
Kendi kendine de, aklmi ba 5 ma al dedi, titrcme a genii], bf
sesten; manci olmayan kotii gdniillu ki ? ikrin canlari geberdi gilii
?u iki isin birinin cagi geldi-catti; ya Haydar gibi iilk^ ahnm
ya §u bedeni durer kaldmnm.
Sicrayip kalkti, a ulu er diye bagirdi; hazmm, ersen gd, hu
raciktayim iste.
Bu sesten hemencecik Usim bozuldu; her yandan ohik-oluk
aitin akmaya ba^ladi.
Oylesine aitin aku ki o gene, kapinm yolunan tikanmasinda.i
disanya cikacak yol kalmamasindau korktu.
Ondan sonra o giiciii arslan kalkti; seher cagma dek allmlM.i
disanya ta^imaya koyuldu.
Disanya tasidiklarim gomuryor, tekrar cuvalla, torbayla mes-
cide giriyordu.
l- f^SJ! ? yn * ysn **> sesten kork «P kacanlarm korluklerino
karsilik, defmelere sahip oldu.
4360. Aitin denince her kdrim, her gercekten uzak kalau altuia la
panm aklma, su goriirien altui gelir.
Cocuklar, saksilan, comlekleri kirarlar; kmklanni eteklerine
Jcoriar, onlara aitin admi takarlar.
tyun oynarken o kink seylere aitin dedi ya; al U n dedik mi
ae onlan hat ir Jar cocuk.
Oysa ki andi^mrz alfin Tann darbhJmesinde basilmi? altmd.r
kesadi yoktur, eksilmez de eksilmez.
C^lesine altindir ki bu aitin, allm bile parfakhgmi ondan a(
mi 5 tir; mayasuw, pariakhgun, yticeljgini ondan elde etmistir.
ustundu?* 2enginle?tiren ° a,tm ' ^*^*ta* Parlakhkta Ay J dan dn
O mescit mumdu, o adam da pervgne; o pervane huyln cnniyki
oynadi, muma atddi. * *w*wa
297
Mb
Mum, kanadmj yakh ania aleve attlmasi pek kudu geldi ona;
bir ba$ka kanat veri Id i ona,
O kutlu talihli, Musaya benziyordu; hani o da, bir agacta ya-
ninda bir ate? gormu$tu ya.
Tann'mn yardimi boldu ona; ates sandi o, oysa ki 151 kti.
+.170. Sen de ey ogul, Taun erini gjonitice, onda insanhk ate$i var
samyorsun.
Sen, kendi noksanmdaii bu zanna kapdtyorsun; bo$ zanrun
ate$i de bu yanda, dikeni de.
MGsa'mn agacidir, xsiklarla dopdohtdur; bad gel de t?ik de
ona, ate? deme.
Bu diinyadan gegmek de ate$ goriinmedi mi? Fakat yolcular
g it tiler, gbrdiiler ki l^ikmi? o.
Bil ki din mumu, yiiceldikce yiicelir, aleidendikcc alevlenir; bu
mum, $u ate^li mumlara benzemez.
Bu 151k gdriuiur, sevgiliyi yakar; o ate? goriinur, ziyaretfikre
gul kesilir.
Bu yapici gibidir ama yakiotdir; obiiruyse kavu$ma gaginda
gonlii aydinlatir,
Yapici, tertemiz l^igm yahmi, ona ula$anlara i$iktir, uzak ka-
ianJaraysa ate?.
O a<pkm Sadr-i Cih&n'la bulu^masi
O Buhara'h da kendisini muma atti; askindan bu, kolay geldi
ona.
Yakip yandiran ahi, goklere agtmsti; Sadr-s Cihan'm goniiine
bir acimak geliverdi,
4380. Kendi kendi sine, bir seher cagi dedi ki: Ey tek, ey bir Tan-
ri'm; obizim ba$i bo$ asikimtzm.hali.nasil acaba?
Bir sug i§ledi, biz de onu gordiik; fakat bizim merbametimi-
zi iyice bilmiyordu.
Suclunun gdnlii, bizden korkar ama ytfzlerce iimit de o kor-
kusundandir.
Ben korkmayan, utanmayan ki^iyi korkuturum; korkatii ne
diye korkutayim?
Soguk tencere atese konur; kaynarken tasan tencere atese
komnaz ki,
Emin olanlan bilgiyle korkuturum; korkanlanysa hilimle ur-
kutiirum.
Yamaciyim, yamanmasi gereken yeri yamarim; herkese, nab-
zjna gore scrbet veririm.
298
Mm
Bu diinyftdaji p^rrirk dc nt£$ gbriinmedi mi? Fakat yolcttiUi
gh tiler, gordiik- 1 ki i$ikmi$ o.
Adam in sun, agacin kokii gibidir; vapraklan o kati k<iktt:ii
biter.
Yapraklar, o koke gore biter, geJi^ir. Aga^larda da boykdir
bu, insanlarda da, aJuliarda da.
* Gdkyiizunde, vefa agaglarmin, kanadara benzer dallari, bu-
daklari, yapraklar) vardir ki "Kokii yerinde durur, parga- buguk-
lan goktedir."
+3W. A?k yiiztinden gokte kanatlar biter de, Sadr-i Cihan'm gdnliin
de nasil bitmez?
Sucunu bagijlama denizi, gonlunde dalgalamp durmud;ivdi;
zaten goniilden gOuule de pencere vardir.
* Ger^ekten de goniilden goniile pencere var; iki insan, bli
birine gbnulden baglandi mi, ayn da degildir onlar, birbirlcibidun
uzak da dcfjil,
iki kandilm kabi bir birine biti^ik degil, bir degil; fakm 141 It
larj birbirine kan^mijtir, bir olmu? - gitmi^tir.
Hicbir a^ik yoktur ki sevgilisi onu aramadikca, st^gji^tiyic
ka^-u^mayi dilesin.
Fakat a$k T a^iklarin bedenlerini zayiflatir, eritir; sevgiiiluriyM-
daha da guzelle^tirir, daba da geli^tirir.
Su gonulde sevgi ^im^egi sakti mi, bil ki o gdnulde de sevpi
vardir,
Gonulde Tanri sevgisi iki kat oldu mu r ?upbe yok ki Tanri di*
seni seviyor.
Iki el olmadik^a bir elle el cjrpilmaz; bir elinden, el cirpmti
.sesi.ipkmaz.
Suauz, a sinen, sindiren tatb su diye feryad cder ya; su du,
nerde su icen diye feiyad eder.
4400, Tcimizdeki ?u susuzluk, snyun ?eki?idir; biz onunuz, da bi-
zimdin
Tann hikmeti bu ya, kaza - kader, bizi birbirimize a?ik etmi^.
* O ontine oil olmayan buyrugun hiikmunce diinyanm biiiiin
parca - bu^uklan, gift - ^ifttir; her biri de kendi ciftme a^jktir,
Alemde her parca-bufuk, kendi ciftini diler; tipki kehlibttnn
saman fdpunii dilemesi, cekmesi gibi.
Gdkyiizii, yeryiizune merhaba der; yeryuzii kadin... h bunit
ne atti, ne verdiyse bu, onu besler, yetistirir.
Sjcakligi kalmaymca yollar 0; lsjakli^i kalmayinca vcrlr o.
299
Ycryij/.utiuii bur™, yeiyuzime. yardim edcr; mi buicu, ona iv
lakhk tifler.
Yel burcu, bulutu oraya surer de yerdeki ufGnederi c;eker.
Ate?' burcu giinese hareket vcrir; gunesjbfi ardi, yiizii, acesle
kipkimuzJi bir tava kesilir.
4410. Gdkyuzii, kadimm beslemek i^in kazanc pe^ine dti^en erkek-
Jer gibi yeryiiziuiun cevresinde doner - durur.
Bu yeryuzu de ev hanimlig; yapar, ondan eoeuklar dogurmaya,
onlari emzirmeye giri^ir.
Oyleyse yeryiizunii de akdh bil, gbkyuzunu de, cunkii akilhla-
rm yaptiklan i^leri yapiyorlar.
Bu iki giizel, birbirinin sevgisini emmeselerdi, emismeselerdi,
nasi] olur da kan-koca gibi birbirlerinin dilegme uyarlardi?
Yeryuzu olmasaydi nerden gill biterdi, ergnvan boy atardi?
Gogtin de suyu, harareti' olmasaydi yeryiitu ne dogururdu?
Di$inin gdnliinun erkege akmasi, her ikisinin de i$inin tamarn-
kmmasi, diizene girme&i icindir.
Tann, dtinyS., bu birlesme yUzuriden durdukca dursun diye er-
kekle kadim, birbirine diiskiin etmistir
Her parca-bucuga da, bir ba?ka par^a-bucuga diiskunluk ve-
rir; ikisinin biriesmeshiden birsey dogar.
Gece de giindiizle, boylece saxma? ■ doIa$tir; goiiiniiste ayn-
dir ama gercekte birds r, birle$mi£tir onlar.
Goriinu$te geceyle gundiiz, birbirine ay kin iki dusmandir; fa-
kat ikisi de bir gercegi brerler.
4420. I^ini - guciiriu tamamlayip basarrsiak igijn her bin, oburiinii
dikr, hem de can gibi diler.
Cimku gece olmasa insan, gelmtii saglayamaz; geliri o I may i il-
ea da gundiizleri ncyi harcar?
insanm ntayasuida, . kemdl cinsinden olmayan bir ?eyle
makpiis katnu$ ©Ian her unsurua, kendi cinsi
olan unsar tarafuidan ^eidlmesi
Toprak, bedeiiin topragina geri gel der, cam birak, toz gibi
tozarak bizim yanmnza gel.
Bizim cinsimizdensin, bizim yanimizda olman daha dogru; "qsj
bedenden, o islakliktan kurtulman., daha yerinde bir i?.
Bedenin topragi, evet der, fakat ayagiin bagb, sen in aynhgm-
dan ben do seuin gibi yomlmu$; usanmjsimj hasta diismiisuni ami
»e yapayjm?
300
Sukir d;j bi'diHilji iHliikliftiii!, suyunu amr, dilerlcr de, a (slak-
Iik derler; j^iii'btU l*i i tRS'n, h\Am yamimza gel,
Esir de be dc 1 1 in htnaretini eagjrir; sen atejtensin dcr, aslina
ula^ma yolunu ilil.
Unsurlai-in ipsiz ccki^Ieri yiiziinderi bedende yetmi? iki iilcl
vardir,
Ulet, unsurlanii birbirlerini birakmalan i^in bedeni dagjtmak
kuruntLi $uyla gelir.
Bu unsurlar, ayaklan bagJi dort kustur; olumle hastahksa on-
laon ayaklanm cozen ?ey.
4430. Gnlarm ayaklan, birbirinden gbziildii mii, her unsur, licnieri
Bu temellede par^a - bucuklann ^ek^i, her solukta bedenitni-
ze bir illet veiir,
Bu kansip birlcfmeyi yirtip atmak ister, bbyJece her pnt\n
bucuk ku^u, ucar, aslina varjr,
Fakat Tann'nin hikmeti, bu teahge eiigcl olur; ecctc duk an
Ian toplu bir halde, bir arada tutar.
A parca - bu<;uklar der, daha ccel goriinmedi; ecelinizdtn uii
ce Ufmakta bir fay da yok.
Her parca- bucuk aslma ula^mak ister; artik sen bir dc viir,
canin aynhktaki h&li nedir? Bir dunlin .
Canm da cadar Slemlnce sekllmesx, onun da kendi yurdmia
gitmeyl, ayaguia bag olan $u bedenfn par^a - bucuklaruidan
kesJlmeyi Istemeai
Can da, a benim yeryuziinden olan a^agihk parca - bucugimi
der, benim gurbete dii<iusum daha da aci; ciinkii ben Ars'tamm,
Bedenin gbnlii, ye^illige, akar sulara akar; ciinkii asli odui,
ondundir o.
Camnsa meyli ya^ay^adir, cunkii mekansizhgm cam, onyn as-
hdir.
Can, hikmete, bilgilere y6nelir; bedense baga - bahgeye, ye^il-
iige, uzumlere ybnelir,
4440. Can, yiicdmek, yiikseimek ister; bedense kazanca dii^kunddr;
yiyece^e - icecege duskundur.
* Yiicelmenin duskuniiigii, yiieelmenin a?ki da canadir; bunn
bak da "Tann onlan sever, onlar da Tann/yj severler" ftyotinin
manasmi anla.
301
---
HAsili kim bir $«yi istcrsc, istcdigi ?eyin cam dw onu inter, ona
du?kun ohur.
Bunu anlatmaya kalk^irsam sonu gelmez; o Vakit Mesnevfye,
daha bbyle sekiz misJi kS^it gerekir, o kadax cogahr.
Insan, hayvan, nebat cansiz, her$ey, biitUn dilekkrden gegip
tie birjeyi diledi mi, diledigi $ey de, o dileklerden gecene ajik olur.
Dileklerden, isteklerden gegenlex, bir tek dilek, bir tek istek
gevresinde donerler; dilekler, isteklerse, on Jan cekmeye savasirlar.
Fakat a$iklarin dilekleri, onlan eritir; sevgililerin dilekleriyse,
milari daha da giizel, daha da pariak bir hale getirir.
Sevgililerin a$ki, onlann yuslerini, yanaklarim kizartir; a$ik-
I arm a?kiysa onlann canlanm yakar-yandirir.
Kehlibar, hiebir yalvan?i yok gorunen bir asiktir; saman co-
ptly&a o uzun yolda $abalar ■ durur.
Birak bunu ?imdi, o susamis can in a?ki, Sadr-i Cihan'm gon-
Ititide parladl,
4450. a^ikin derdi, o ate? mated inin dumani, efendisine dek var-
di; onu, acir, esirger bir hale getirdi.
Fakat onu aramayi, serefine, ululuguna yediremiyor, onun'ha*
lini sormaktari cekiniyor, utaniyordu.
Merhamet, o yoksulu ozlemisti; fakat padi$ahligi r bu lutfa en-
gel olmadaydi.
Akil burada sajmyor. Acaba bu mu onu cekti, getirdi; yoksa
bu geki$ o yandan mi bu yana vurdu?
* Degil mi ki bilmiyorsuo, s6zu kes, dudaklanm yum; gizli
$eyi Allah, daha iyi bilir.
Bu sozti, bundan boyle gomeyim, soylemeyeyim diyorum; fa-
kat beni de o geken cekiyor; ne yapayim, nice edeyim?
& bir i?e sanlari ki$i, kimdir o seni ceken; kimdir ondan bah-
setflnneyen Sana?
Yiiz kere yola du^mey! kuruyorsun; oysa tutuyor, bir bajka
yere gekiyor scni.
Bim'ci, binilmeye ah^mami? at, ustundekini bilsin, ardasm di-
ve her yana dizgin cevirir - durur.
Ah$ik, terbiyeli atsa, ustunde birisimn oldugunu bilir, bu yiiz-
den de iyi gider,
4460. O, senin gbnlumi yiizlerce sevdaya baglami?, seni dikkkrden,
isteklerden ge<;irmi$lir de soma gonliinii kinvermi$tir.
Mademki ilk karaiimn kolunu - kanadim kjrdi; neden a kol -
kanat kiramn vavligina tesllm olmazsin?
302
MM
aaMMM|MM
Mademki tikdtri, ttenin ledblr ipini kopardi; neden onun tak*
diri dogru olinu^?
* Tann, gikiln kuvvetln aficak kendisinds oldugunu bildirmck
uzere lusamn karanm bozar, tedbirlerinl Ursine cikanr.,.
Kimi de olur, l^e sanlmasuu saglamak ifin bozmaz,
derkeu gene bozar da kurdugu §eyi fctrar - gef uir T
boylece de bu, uyarma iizeiine uyarma olur
Ba^tan gecerderde i^e sanlmalann, karar ver^ierin, bazi dog-
ru ^ikar, umdugunu bulursun.
Buna kapdirsin, gtjniun ba?ka bir^ey kurar; derken bir kere
daha o niyetini kirar - gecirir.
EKlegim hie vermeseydi gonlun, iimit kescrdi, artik bir dilefc
tohumu ekebilir naiydin?
Fakat boyuna dilek tohumunu ekseydin de bitseydi ondan fay*
dalanthkca, Tann'nin buyrugu altinda bulundugun, nerden, nasil
meydana cjkardx?
Asddai-, dQeklerinden, isteklerinden gee tiler de Mevlalanndan
haberdir oldulaT.
* Bileksidik, isteksizlik, cennete klavuz oldu; a gikel yaralil^
Ii, "Cennet, hosa gitmeyen ^eylerle kaplanmi ? nr" hadfsini i 5 U.
Dileklerinin, i^tekleriuiti hepsinht de ayagi kinldt mi, bhi,s»
gerek ki onun dilegi, istefi olsun.
4470 Oyleyse gercekleri o kirmis, dokmi^ttir; fakat a ? iklarin kin
lip dokulmeleri nerde, bu nerde?
Akil basmda olanlar, zoraki kmlir, dokiiliirler; asiklarsa yti^-
rerce dileUe istekle kinlmis: dokulniiisierdir,
Akh ba^inda olaidar, baglaria baglanrms kullardir; ona a ? ik
olardarsa ^ekerle^mislerdir, ballasmijfardir,
"fstemeyerek gelin" buyrugu, akjlblarm yulandir; "Dileyt; -
isteye gelin" buyrugu, asiklann bahari,
303
MMmMtei
(?ERH)
3495. Beyitle baslayan b&tim. bundan oncekl bey It dolayisiyle anlatilmak-
tadir. Birisi Ha. Peygamber'e, alis-wrlste aldamyorum dsmis, Ha. Peygamber,
sildatmaca yok demesinl buyurmu$tu, O adam, alij-veris ederken bu s&zti soy-
Inrdi (Muslim; V, s. 11).
3.490. '-^ava^, dugunerek 1? gormek, puce AUab'tandn\ aceleyse S^ytan'dan"
Hindis: Cami', I, s. 103).
3501. Alia glln. I. cildln 241 - 242. beyitlerinln fierhine bk.
35-2. "Ol" I. cildln 1797, beytlnin se-rbine 'bk. "Emrl birjeyin yaratilma-
miia laalluk eder, blrgey yaratmayi dilerse ona, Ol der, hemen oluverir" mealln-
dekl iyetle isaret edilmekte, ayotten tie Iafzen lktibasta bulunulmaktadir
(XXXVI, S2J.
35 03. insatun ana karmnda lurk gtinde ■ insan olaeak, bedenl tesekktU ede-
cc'k fcaabUiyeti kauandigina, kirk gunde tan pihtisi, sonrakl kirk gilnde et par-
<;asi haline gelatine, sonra gene kirk gun ge-glnee run verJldlgine dalr bir hadls
vardrt (Ankaravl, s. 201). insan da kirk yaginda algunlitk cagma gellr.
3517. Beyitten sonrakt- bolllm. Bilal,. Habes diyarindandir. OumahoguUati
toy una mensup bttisinin kolesiyken Hz. Peygamber, islama davete memur oJun-
ca Musluman olraustu. Bu yttaden KuTeys, btfhassa Ebu-CehlL ve Umeyye to-
Half, dlninden ddnmesi i#n ona eslyetler ederler, oysa btittln bu eaiyetlere da-
ynnir. Ah ad - Anad, yani Tann birdlr - blrdir derdi. Ebfl - Bekr tarafindan aa-
Lin aliniP azat edlldigi, bu suretle eslyetten nfsbeten kurtuidugu rlvayet edil-
mlstlr. Bedir sava$mda bulunmus, kendi&tne eziyet eden tfmeyye'yl oldurmus-
tu. Bedir aavasindan baska Ubud. Hendek savaslariyle obdr savaglarin bep-
sinde biilunmustur. Hz, Feygamber'ln muezzlniydl. Seal gayet gtizeldl "Eshedu"
KiizUttdekl "§" harfinl "&" taramda okudugu halde Hz; Peygamber onu mil-
p/./in olarak fcsfettl etmi&ti. Mekke fethinde. Hs. eygaomt>er , ia emtrleriyle Kabe r -
nin datnina ^ikip ezan okuiken .Xurey? boyunun uLularmdaii bSiilan, bugUnU
t:yrni(!ktetise Slltm yegdir diye hayiflanmi^lar, klnaisi, iyi ki babam oldii de
tmfjQhU giirmedl demis, Hats b. Higam'sa, BUfli'ln rengini kastederek ituham-
[lievrt, bu kara karsadan ba|kaimi bulatuadi nn dtye soylenm^, Bbd-SUfyan'sa
hp» birgey stiylemem ; sjjylersem sanirim ki ^u divarlar, sozletimi ona duyurur
(U'misti. Bilal, Hs. Peygambet'ln vefatlanndan sonra Sam'a gitti; as blc Kaiuan
tonra rilyiiiiinda Hz. Pey gamber'i gfirlip feabirlcrini ziya.net icin Medlne'ye d*n-
dU. Hz, ^atiina. Bllal tn ezamni duymak Jstedi. Bilal ezan vermeye baflayip
■■Ktjliec3.il enne Muliammeden Raiillullah" soziine gellnce Ha. Pftluua bayildi:
nMl dc czam kestl; blr daba da eaatt okumadi. Hitretln 16. yilmda CG3.9J ?am'-
(Ui tftuntlan vefat ettl: Babus-Sagiyc'dcki Jtabrlstona dofnedlldl (Tenkiyh'ul ■
Makanl; I, e. 1B2 - 163. SetlnetUl-Bihar; I, a. 104-109).
KM
35S4. Asbfib-i Kohf. I Klliltn flU2. boytlnln sterhbie bk.
3f>C5. Kcjsc, baskHnimri ovltulekini blldl^i kadar kaba sakal, kendl cvlndo-
klnl bilmea. Atas(is;[i { Ankara vt, s. M(J).,Kttse. halk arasmda akillilik ve zeka llo
meshurdyt. "Adi Masd. boyu kisa, sakali kose olandari sEikin" s&il de halk ara-
Miida sijylenegelmistlr.
DOrt Hilt. I. clldln
3573 - 3574. Kan, safra, balgam, aevda. "Ahlat-i Erbaa
J)3-54. beyltlerlnln gerhine bk,
3577. ikincl do|um. Tasavvuf ebline gdre, Insanin bir mtir^lde Intisab ed«-
rek gerc^k yolctilulB (SMuke) baglamasi, Iklnci duiumdur. Bu yUzden, Ttlrkla-
iiin erenlerl. tarlkat gayblerlne "Ata", Bekta^Sler, "Baba" derler ye blrtslnln.
lilr seyhe inertsrtb oidugunu, 'Pllan'm evladmdan" diye soza getlrlt, anlatirlar.
Melamet ehli ve MelOmet'e dayanan MevlevKer. bu sqzlerde r jeybl ulul^mak,
ona manevl blr paye vermek anlami da buluiadugundan, mu'mliilet de XhlX.
tiQrenln (Hucurat) 10. ayet-i kerlmeainee, kardeg olduklanndati, bltlnln. blr
yeybo mensfiblyetjnl r "Fllari'm ihyamndail" yanl kardeslerlnden dlye ifadn
ederler,
Yolianna incll'lnln IE. babittda, Xsk, Peygambarln <A.M.), birisinln, "ye-
aides dolmadikca Allah'm M^lekHtunu geremez" dedlgl, lhtlyar blr adftunn
tt* rar anasinin tabralne glrlp. dogmasma link in buLmiamayacagi sii^Unn knr|i
da, bu dDgumun mbtan do&mak oldugutiu bildirdfgl anJatilmaktadir (lat. Ho-
yaciyan Agon Mat, 1908; s. 103; 3-3).
Hrlstlyanlarca bu dogumla, dog an ^otugua, muayyen blr zaman Jgtndo vnT
lia edlJmesi tastedllmlgtlr ki bu toren r Zertujt dtninde de vardir. Siifiirrm: ikln-
r[ do^umu, blr $eyhe bey'at ed^rek gercek yola glTmeel tarzinda kabftl edorlor.
357S, Illet-i Ola. Hukema'ya g5re L 'Mutlak Varlik'ln, <&& iktlsaai OlWl
KUhflf kaablliyyetldlr ki her$$yl meydana getireii budur: I. ciltte 2029, bay tin
serhlne bk.
35SS. Nass, Kur'&n 'in ve sunnetln, yftni Hadis'ln hOkmudUr. Ictlhad, yftnl
bir meseltJ hakkinda dial blr btlkme van^, nassa kargi olamaz, tctlhad kud»-
tlne sab lb olana mbctehld denlr, Blr me&ele bakkinda dint fair bukum yerJjtfl
niilgtehld Once nassi dayaiurr munkem olati nass. te'vQ edil«mes, Nassta bu-
luniuayan bir meselede mtl^tebld, o meseleyi nasetakl benzerlyle feiyaslar, yt\nl
kiyasa dayanir. Kiyastan once iema'a, yanl ^ahabentn, blr meseJe bakkmdukl
hUkmune baivurulur. Icm4' ve kiyasi kabul etmeyen mezhebler da vardir. Mev-
lana, kiyasm yanilabllecegl flkrixidedlr (I. clldln 1085, ve S4D8. beyltlfiflnbi (srh-
Jerrlrte bk.).
35K4. Kudsl Ruh - Rah'ul -Kudus. Kur'an-i Keirto'ln H. stireslnln 87. v«
263.. V, silreslnln 110. ayetlerlnde Isa Peygambef jn RObUl-Kudus'le te'yld ecllL-
dltl bildlrilniekte, XVI. ailrenln 102, ayetlndeyse Kur'an'm gerjek olarnk, Uib-
nanlan, inanclarmda tesblt igln Tann tarafindan fndlrtldill bey an edIltMk
Ledlr kL bu ayete nasaran Ruh'Ul-Kudua, CebrailMlr (1 cildlo 1071. bay tin In
serhbne bk. Hrtstlyanlarin. inanelan icln "Kur'dn-i Kerjiu ve me'airne bk, II;
:it;ilama 3. XLU-XLTV).
3e0t). eihr-l helal, belal bflyiil demektir. Kur'an-i Kerlm'de, blrtjok Aytrt-
lorde buylintln blr netlte vermeyecegl, bDyUctlnun de kurtulam&yacafti. nmrfc^
V. : 20
305
^.iMMte
(linn ercmcyecefil blidlrllmistlr. Haateterk de bUytl, mm' MUml«Uj& IMS] oldu-
ftmia unman, Jtartr olur <bk Hz Muhammed ve Hadini«rj; xvii a 130-136)
Sihr-i Helal, odeblyatta bir sanattir, Bilhassa jiirde, bey It, UntekL bey tin bittigi
ftOnle, o sfeden brtlimus blr- kolirueyle ba&Iarsa buna-, "slbr-J hel&r adi vertjir
Burad&kt kasilsa. Tann tarafmdan veriten bUgidir U. cfltte, 223-237 bevltle-
run gerhlne bk>.
3602. Beyitten sonrakl baglik arapcadir.
3606. kraJUI. I. cildin 401. beytinin gerTblne bk.
3656. Tlh. IsraUolullarinin. MOsa Feysamber'l dinlemedlklerindsn dolayi
kirk yil kaldiklan ciJbln adidir.
"Attigin aauiani sen atmadin" sozU.
3660. I. ciltte 619. beytin sernine bk.
imipcadir ve ayetten la f sen iktibastir.
5064. Bu beyit arapcadii. Bey it, "Kendilerlne fcitap indlrdigimiz klmseler
('yyjjambcrl, ogullanm tanir glbi tamrtar; tanirlar ama gene de Lelerinden blr
k i miii. bile -bile gw^egi glzler" mealindeki ayete Igarettir <n, 146). Beyltte de
iiym ayete isaret edlUnekte ve lafzen lktlbaste buhmulmakfcadir.
3067-3668. Ilk beyltte, "Buirler. biUnezter, kubbeierimm altmda amanda-
dir" s&zlert arap^a olarak ge$mektedlr. Bh beyitlerde, "VelflerLm kubbelertaiLn
slttndadjr, onlan benden ba&ka kinase bilemez, tamyamaz" mealindekl Kudsl
hadlse Isiret edllmektedir. Bu ciltte, 3104. beytin serhine bk.
3084. "Zeyd Sldll" sijzii arapcadir. Zeyd, dmek lcln kullanilan addir II
ciltte 3640. beyte bk.
3686. Beyitten sonraki bikaye. Furuzan-fer, bu hlk¥in Avfinin "Ltl~
babul -El bab" iiid* bulundugunu e6yluyor. Hikayenin httlasasi gu;
Mes'ftd o£Ju iWrln oglu NJaameddln Mubammed, Uvey anasiyle tlvey kar-
ri &jin En yttaunden. babasiyla $eglneme2 oimug, sonunda Buhara'dan Merv'e gog-
mlls. oradan da Amuya glttnig, bir mttddet soma babasma bir mefetup yaza-
rak oztlr dilemis, babasi sucundan E^cmis, tekrar Buhari'ya dtinraQs (MaahiE'
::. I13-12U,
MevJana, belki bunu, tasartufla bitaye etniektedlr. §arth, Buhard hat Cm -
danna "Sadr-i Clban" dendiglnl bifdirtyor (s. 313),
3C97. "Kiyamet gQnu nattminlerin, airat Ustbndeltl parulasi r Rabblm sen
selsmet ver, sMtidOr;' (Hadls, Cami', il, 33) Hadlsin sonu ayhea jktlbas edll-
naiStlr.
3700. Beyitten sonrakl b6Uim. XIX. slirenin (Meryem), lfl - 35. ayetlerin-
de milatiiir.
3703, Bflh'ul-Emtn. Gebrail, XXVI. sflrenin (^uara") 193. ayetinde bu va-
nilla anUir.
37D6. r. cildin 118. beytinin serbine bS.
3716. Aym cildin 53 &. bey tin in serhine bk.
306
3730. Ay tu cllctln lifi bi^Uiun ^rhluc bk.
374U "O, bylr blr rriHhuttjr kl yerydattim. size kar 5 i asa&i gOnllllll, mun-
kLid ve £ikin bir haidts yuriUini^Lir; k^sesinde. bucaginda dulajjn vc yeyin ma-
biitluriuaim rizkirmuTi ve d^ndp gldeceginls yer, gene onun hualltudur" <LXV1
MUlk. 15) ayetlnden lafKen Lktibas vardir.
3750.
3751.
Yan pi^rnis ete hala Istanbul 'da "Tatarl" denir.
Gayb Hatimi diye anilan, 525 bicrMe (1130 - 1 131) vefat eden Senat-
(Jir. "Ilahi-Name", "Hadikat'ul-Hakiyka ve ?eriat'ilt-Tarika" dir "FeilatOn me
rWttn feiliin" veznlndeki "Hadika"dan alirup "MesnevI" mnine, yani "Failatlln
r:iil=it(ln ffiiliip" vemine ^evrJJen beyttief, Muderfis Radavl basinumn 106 sa h|-
rcstt:dekj 14 - ia beyitleridlr.
37i4. Rebve yahut Rubva, Sam'a yakin bir dagdir.
377S Meryem, III, stirenin 35. ve LXVI. sflrenin 12. 4yetlerlnde, Imran k lK .
<!iyf aniJir,
3781. "Eusir aigimnm demektlr. VH. stirenin 200. , Xu, sirenin 36 ayet-
lertaiw geytan'dan, AUaba aiginmak emrediWlfi glbl XVI. sareniii 96 ayetlndr,
de Kur'an otunacagi vaklt Allan 'a si^intnalr emrolunmaktadir.
37S6. Nil-kan. I. ciltte' "Dfbace"nin gerhine bk.
3732. Buhara. orta ?agda, bilgi ve irfan kavnagi olmus, natta bu yU^^lPn
nniiara-y! §erif diye amlinigtir. fakat Me T laii^ h muraid huaOrutiu da BubArA
saymaktaair.
3302. Bu beyitten Itibaren Q t beyit arapcadir.
38D3. L Ve dendi kJ: Ey yerytlau, em suyunu ?e ey gdk, kes yagmurunu ve
. -:u cmildi ve is yapildi - bltti ve oturdu Cudi'ye getnt ve uaaklik denildt Eulme-
Am topluluga 11 meallndeki ayetten lafzi zktibas vardir (X. 44 >. Bu ayet, tftfanm
Wtmestoi ve Nuh Peygamber'in gemlsiijfn Cttdi daginin tepesine otunnasmi
iinlatati. fasabat ve belagat bakimindan egsiz bir ayet-i kerbnedlr.
3811. ''Ayetlerimizi yalan sayip onlara inanmaya teneKsttl etmeyenlere gtfk
kapilaw hie afiilmaz ve deve Igne yordammdan geter de onlar gene eennete gj-
rtm^ier ve biz, nUlcrimlerl l§te boyio ceEalandmnz" mealindeki ayete iiatet
'idilmeEttetiir (VII, 4Q). Beyitteki, -igne yordami". ayette oldugu gibi lafaen iktl-
bas edilmigtir.
3333, Bbfl-Hanife Niiman b. Sabit, hicretin sekseninci yilmda dogmua
(WW, 150. yilmda (767) Bagdad'da blmOgtttr; kabri oradadir Hanefi mczhebi
ril kuran aattir. Abbasogullarmdan Manstr, Eba^Hanlfe'nin kadi olmaajm lew-
ml*, kabfll etmeyince onu bapsetmi^, mahpusken vefat etmiatlr, !mdra Hu 6 syn
itfiu Zeynai-Abidin Allnln oglu Zeydin ve Iinam Hasan o&lu Abdullab'm ogul-
Iwi tbrabfm ve Myhammed'fn taraftatlarmdandi. imam-i A'zam diya anilir.
Kahire Universitesi profesSflerinden Muimmmed EbQ-Kebra-mn, "EbO Han If a"
udli esaft imam-i Azam'i bkgok yOnleriyle belirtmektadlr (Osmen Kcsklnoftlu
tare, Dedal yayinii, II. baskt: 1st. Miimin Cevilt ve Ort. Koll. Sirketi F'atili Mat
1D66).
307
-----
Muhummnd b. ldris-1 §&flJ, ^al'lt mezheblnin fmflmitlir KliQ -llunirenln ve-
ra l ottlgi yilda Gazze'de dogdu. Bagdad's blrka? kere geld J. Mtehebinl Hicai
ve Muir'da yaydi. Soyu, Hz. Feygamber'in ceddl Abdi Menafa tilafUf. 204. hie-
rldu Misir'da vefat cttl {820), (Aym mdellifin ayni miltercim tarafindan tllrk-
ceye ccvrJIen "Imam §alli" adli eserlne bk. Ankara; Avyildis Mat. 1969).
Mevlana, blr gazellnde, Senai'nin, "Ebu-Hanlfe, ask dersini vcrmedi, Safii'de
du a§ka dair blr rivayet yoktur" mealindekL
I^kra Bu-ifnmlfe dors nekerd
Saflira der Q Tiv&yet nlst
boy tint taamin edet; Furllisan-fer, Senal dlvanmin diger bit nushasinda, "Han-
belfniri zaten asktan haberi yoktur; Malikl de ona dalr bit dlrayete sahlp de~
Rtldlr" mealindekl su bey tin de bulutidugunu bildirlyor ;
Hnnbell hod babe* zi 15k neda$t
MaJIklra der a dlrayet nlst
(KCllllyafc-i §ems. Tehran (Jniv, yaym. IL baaim; Ofset. 1344 §emai hicrl; I, s.
3fl9; dey it, 5267; not. 1), Mevlana'nin ve Sen&l'Qin bu beyltlerden maksatlan,
Ebu-Hanife ve gafii'yi kmamak olmadigim da burada bilhassa fifiyleyellm, Bu
tmamlarm ve diger lerinin cali&ma sahalari, inane, ibadet ve muamelattakl M-
ktimlerin en do&rusunu, na&sa en uygununu bulmaktir. nahi ask&a ilme degil,
Jrrana aittir; bllglye degil, duyguya, vatlila de£ll. yokluga yfinelir. Mevlan^
bsinu anlatmafetadir,
3837. VL sQrenin 160. ayetlnde bir hayir yap ana, on mifltt sevap veflie-
cegi bildiriunektedlr. tktnct nnsra'da, ayetteo lafal lktlbas vardir.
3840, Bu ve bundan Eonraki iki bey it arappadir. tlk beyit Huseyn b. Man-
sur'il-HalJat'indir. Ikinci beyti Mevl^na, (It gafcelinde anar ve Huseyn b. Man-
diir'a ait oldufconu sbyler. Birinel gazel.
Ey dll-aram-t raen-o ey dil-^iken
Vey ke^idft h3$ bl cnrml z\ men
beytiyle ba§lar; B - 9- beyltler,
Behr-i tu seftest Manauf-i Halac
Ya saeivr'es-slanl y4 ratb'eL-bedes
Slc-i mest-1 gehd-1 tu ge^Uo begoft
Ta karlb'el-abdx min surb'il-leliett
dlT ve her iki beytin lklnci nusra'lan, Huseyn b, Maosar'undiir (B. Furflean-ler*
KUHiyat-i gems y^ Divan -1 Kehtr; c. IV, Tehran Univ. yayim. 1359 §. H. s. 23C.
Roy it. S1251 - 21258. A. GSlpinarli: DIvsji^i Kebli tern, e, IV. 1st, Hemzi Kftabevl,
lftftft Bahr-1 Rernl-i Mtlseddea, N. harfl, XCX. stir; s, Hi; beyit 2S94-22S5).
tklncl gazel, B, F, basumnda yoktur; arapea olan bu gazel, Huseyn b- Man-
iiQr'un beytiyle ba^lar ve 6 beyittir (TeTcememiz; aym c. ayni harfin CXIIX
Sllrl; s. &51; beyit 23eB-2403). £840. beyitte H. b. ManuOr'un beytlnin asli icln
Louis Masaignonuh Le DLwan d'Al-Hallaj'irm bk. fAyni basim; Journal Auiatl-
que; Paris -1931; a. 13-34).
3B45.
'Do&niyii Ailrtli dalJH du lyi bliir" cilmlesi arapcadir.
man? ?n"i™ J f5 yCr ' f,IJ| ' l[lllt,mi * ezJ P dolfl 5an mana Sl na geldifl giw cu
n m.t " ^ ! Ctflt ': 1 ' yimlWsl<:1 VC hirslB ' fltne <* *X*h* manaiarina da k
^W * hll " lf ' W^'^a Sey« koluna, Rind ve Ayyar da denmS
ndS f^TT hmn F[ltUVVet ehlllie Ctivan-.n.rd dendj X S
jJWfllp de vardir ki b U tabir, eanim fedad^n cefeinmeyen manAsfi ifW S
.Sej-yld Gaybl oglu ^eyh Beyyld Husey'tn "F(lt(ivvet-Wama-flf mn™.*,^
v, "Ziyadst^-Zlyadar adli kitaplax! vardir (tbn Sm S SS2L S,
.-Jni-Cuveymnln, ? afii fikhffi 9 ait eserldir.. Bu eser, bir mes'eley? dayanJn
b aS ka tar nweleyl, onun da dayandigi dlger mertleyi uiamSasma & niaS
M«j bu adi vernier fKesf-el-^nua; c. ii; M.E.B., i»» STS^S
ulasmakla fivtlnen ki 5 Uer de kastedilmektedir. Netekim bundan iSd t,^H
«. devlr am tese^ulO de bat^Jatmaktad. ki bunda S nk S \ e L
M devlrle beraber arzettlgbnj^ seyler de k^tedilmistir. '
ae&3^ Kese meselesi, ftkha ait blr meseledir, Birlsi, saymadan kapatm m,i
u rlemeden blrl 3 lne bir ksse altm ,manet etse, alaeagx vakn™ bu SSfdE
liy para vardi der ve jabit g ettmez£e ^^ kaft<li edilemeveee g t eS !^ f { J™
* yemin de *Ulf edUmez. Bir yankesici, bfrisinin SSKS&SmS
abut koynundan almaa, raesela bJr yanm^ kesip ahrsa h(ik«m SL.r T'
lAna bu beyitte de, Tann defineslnin keselere SJSS^&SSS SS-
imvm biidlretek ay™ tarzda bu flkl b bukmund maLvi HK£l5S
3353 Hul 1 , kadimh, kocasina bir para wrerek bosanniasi Mubarat iki
Urate da dUeglyle tosan.nafetir, Mevlana w i«*JS^M?5SLS
*, W * J ' B ^ ara " "WW haUrtatma* dolay^iyle bu ftki hUkZer nl
^kredjyor fc-etekiro bundail ^^ 33S5 te de . ^ XmS?SS
liorluk" sezttoU anarak bir sanat yapmaktadif. aoiayiaiyie nan
3S62. Cey hun, ma'lum nehirdlr.
3884. ^rscada "kand", seker manasma gellr; Semerkand dolayisiyla kan-
3aes. Sadir, odamn. saionun baskiisesine de denir ki orasi mevtr baki ,
miiWJsa en ytiee kljlrdn makftDiicur, Beyltte buna da iaaret ediilyor.
3872. Kutan-i Kerlmln XXXIK. suresinln 9-32. ayetlcrlnde Hartdak B a-
vcLsmdan bahsedlllr ve &. ayette Hz. Peyeamber'in gflrunmeyen ordularla told
SdUdltl blldftilir, Jfeyitt* bu ayetten Iafal ikttbas vaX ^
3B81. Utarld. II. eildin iftDi, beytlnin eerliine bakinus,
.108
30V
mm
38fl2. "Kayta gcldl ml, Ito^liik dnralir" sozll ar&pci ohirnk gnciyor. Sarin,
l)n sOattn hadls oldu&unu bltdlrmcktedir is. 338) .
3892. nunul-Emin. I. tiltte 1071. bey tin izabina befemi?.
3900 Beyitte, ayetten laJH lktibas vardir. II. ciltte 1440. beytin serblne
bakiniz.
3901. Bey It arapcadir.
3902 - 3507. Mevlana, bu beyitlerde devlr nazarlyesini aalatruaktadii. ln-
bamn bedeni, madde bakimindan babayla anamn yeyip ictigi seylerden mey-
ilfiiisi gelen erkek ve kadin menisinden var olur. Yenlp icilen $eyler, "Mev&UeM
-MilJVati" denen cemad, yani cansiz sexier-, nebat ve hayvandir. t)e coeuk mahl-
yeUnde bqktnap cemad. nebat ve hayvara, d<jrt unsurla dfirt tablatle, yanl
tnprak, su, aaVa ve Steele kuruiu!;, ya^irt, sogukluk ve sicaklikla dokuz gftgtin
irnsil vr. aktif kaabitiyetierinden meydana gelir. Bu bakundan da gttkler. cemad.
litibHt vr hay van i^in adeta baba. un&urlaisa ana mesabe&indedir; bu ytizden
Llr: gijklere, yUce babalar anlamina "thnmehat-i Suntyye". dennttstlr. Getter-
den once biitun mevcfldat. Tanri'mn bilgisinde taayytin eder; bu sObut ve
tea.yy.iln. yaratiss, Tatin iradesinl lahar eder ve varlik alemi meydana gellr
gotuk. ana rahminde, run aahibt olmak kaabiliyetini kazamnca Tanri Irade-
style canlamr ve vakti geilnce dogar." Bu alejnde. yap tig 1. I&ledlgi i^ere gore
dc p I Once, bcrzab aleminde. mtikafata, yahnt mticazata ugrar; kiyametten son-
til aftirette cennet, yanut cehenneme gider,
Sflfllerln, batini inanglan kabul etmeyenlerl, devrl kabul ederler; fakat U-
1 run m esasina tile uymayan tenasuhu &iddetie reddederler; tllnttl tenasub inan-
i.'i. bersah ve abiret aleminin inkan demektir (I. ciitte 602 - 620, 1907. ve 2029.
lwyitlerin jerhlerlne bakiniz).
3905 Beyitte, "Her sey yok olur gider h ancak O'nun sftti'dir kalan" sfiatl.
\XVI1I. stkentn $&'.; S907. beylttelcl ,l ger?ekten de bis, dontlp ona varanlans"
ansiti de II. sftrenln 166. ftyettnd™ lafzen iktibas edllmlstlr.
3510; ''Dogmyti Allah- daha iyL bllir" aifeH arapeadir.
3922. Beyitten sonrakl bahis. Bedi'uz-aaman Furflzan-fer, konuk Mdtiron
■nose 1 din §ah AbdQl'Aalm'de ve Kirman'da oldu&unu. ya$lilardan naklen bildlr-
inekte ve "Einbir Gece"dc de bu eeglt bbr bikaye oldugunu sSyleyip hlkayeyl
nakletmcttedir (Maahis, s. 12 a - iS3h Bu hlkaye, m^llatirniacla gecen bli hailft
bikayesidir. Meacitlerde, vlranelerde, basi evlerde hlsim vandir ye or ay a ko-
nanlar, olilrler: bu yllzden oralari tekin delildir. Fakat canindan bcumis b(x!,
bftyle bir yere h &lmek isteyerek glrer. Gece yansi, "Geleylm mi", "Qikayim tm
til ye korkunt blr ses duyar. Ses blrka? kere tekrarlanuaca canindan bezmls
feisl, ya oJiim istegiyle, yahut kisarak "cik" det ve tilsim boaulur, tavandan
Eiltin yagmaya ba^lar. : -
3936. XXXII. surenlo CSeede) fl. h XV. surenin <Hicr) 28. ve XXKVIH Sft-
renln (Sid> 72. ayetlerinde Adem Peyeamberin yaratihsi anlatilirken, bedentnln
tesvlye edlldlkten sonra Tann tarafindan tub. ufUitlldugU blldirilir. Beyltta
"UfOrdilm" a5a(l son Ikl ilyetten lafzen iktibas edilmlstlr, ,
3IO
3944. -Din o^UttOr" CCami'; II. i.« Hadis aynen eeger.
3%0. Beyitten sonraki bSltlm. Caiinos i$ln L cildln 24 beytlnln izahirm
akin^^^-te, ^^ « Makaal4t . m(l3n bu h^usAaTayni S
liavl bahsl ahyor (Maahia; s. 123).
4000 Abdal. I. clldin 2^5. beytinin ^erhine bakimz. Mevlana bu beviu™
-nraki b.yltte- abdardan kimleii ^^^ £fc BSdBS&ft ?
4003. UX, surenin (Hagr) 14. ayetlnde, raiinajLklardan bah^edllirfeen "On
urlar ^ f™ ^^ ^™* 1 ^ ***** biustahkem yerleTde yX^a
^narm ardmda C arp 1§1 rlar : onlarin gdcu - kuvvetl aralarinda eetindlronlnn
bir topluluk olmaJanndandir" buyrulmaktadir: ay.tten iafaen M^iSuS^
, l 02 ^ I SlEtD irdiniEdan 0ll1 ar Ciksalardi lclnlide gerrl ve fesadi arttirmak
fluftifiard. Sladen, onlan adamakilli dinltyecetler, onlara kulak aaaeaklnr <1«
"™rv fl nTwT rl ,?r' me4llndefei ^ te «S* edilmeSe. S t . t
■m*? yapjJmaktadir (IX, Tevbe, 47). Surenin 38-47. ayetlerSde T* k
KmSJrS ^ " m V " erek Mm btr 0Tdu ^^lanmasmj temin
Mr ri pr tll Ha ? Ve f* aPat ^^^ b0 ^ v « bdyiicdlet; Babm sehrlyle, to-
Mrdekl kuyu ile anilagelm1 ? tir 1. ciHta 539 beytin serine baking
403G. Beyitten aonraki bahia. "Hani aaman ^ytan, onlarm yaptikiarini
k-dilerine ma ve ho 5 Mhteri-EW de. bugun insanlardan «! S
ynk ur, ben de 5 ilphe y k kl slae yardim cl yim deml^tl. Pakat Ikl ordu da S
runtoj geri dtoup ben deiniati, 5 tiphe yok, ^.den^a^m, eUnku ben ^n
^rmed klerimzi ebrraedeyim ve Allah't^n korkmaday.m ve AllahVn cXlTek
H'tindjr" meallndeki ayete I^aret edilmektedlr tvill Bnfal 4fl> '
4040.
4042.
,L G6rmedl|iniz ordular." Beyltte ayetten lafien iktibas vardir.
Beyit arapcadir.
«*«t? " 1> „ ? ^ wnln ^ B^if savasi gUntl Mudllt boyundan Cu'sUm o(iu
SI I 7 1 SU I ika ^'^ teitie5StU ^^ Kure ^ h0 ^na, bugan Btzo S fl t
oitwak yok, ben de slain kcm 5 unuz U m deyip sav a5 a tesvjyk etu E l, Ha, Poyiram-
1 11 rin, blr avue toprak alip m(igifi£lere dogru serptlgl vaklt de, ben sl?in stir-
rn^rnm gBruyemm; Ai^tan korkar^ onUn afab t /etind r dey^ ?J&
■ ltah Tefslrl nden naklen ?4aahiz; s. 124). Suraka icin Tenitiyh'ul-Makaal'e bk
-----
■■--
H
""■HW
4052. "Ben sludcn u;a£im, a) ltd en drftlllm." ayetten iktilmitlir 4036- beyte bK.
40A1- "De kl: Sifcininni Lnsanlarm Rabblnc, lnsattlnrin sahlbmc, insanlann
mabuduna, gialicc, sinsl - slrfsJ vesveaeier verenin serrinderv* (CX1V; Nas. 1 -4>,
4067. "DUsmamiutL en dtismam, beden catmin idnde bulunan nefstodlr."
tHadls, Kllnuz'ttJ-Hakaaik, I, s. 40). Itlncl misra* arapcadir ve aynen liadtsten
alinmi gt.tr.
4ti7B. Ikinci misra; arapcadir.
4080. "Gereekten de &w soyleylsts bilyti vardir elbet." "Gercekten de bail
sbzdc bOyil. bazi sutde hikroetler vardir." "Gercekten de sfiz scyleyiste buyu,
1)11 glde bileisizlik, slirde hukilrn ve hikmet, bazi sbzde de ehll-ayal vatdir." (Ha-
tlls : Cami", I, s. 82). Beyltte hadisten lafzen jktlbas vardir.
■1069. Bu clltte 3459, beytln serhlne bakimz. "La havle'yle ka^acak &ey-
innlardait defU" aSztS halk arasmda cok kumaz killer hakkmda nala kullaml-
iiLiiktadir. Bu beyitle baalayan bikaye de, halk hikayelerindendlr ve Sa'dl de.
blr beyitle buna Isaret etmektedir (Maahlz; s. 125).
40&9. La, yok demaktlr. Gercek ve llahl askta varligmdan tknl olmaya
|?aret edllmektedir.
4102. Ismail lcln t. Cildln 22S. Ueytlnln gerhine bakmiz.
4103. "De kl: Gelin" Kuran-i Kertmln H, auresinta 61. *4.. VI- sureslnm
161. ayetlerinde gecer.
4104. "Serine geleceglne inanan fciflf, vergide, Ihsanda c&mert olur. ,f Bu
soztln hadls olarak n&kledlldlEini Ankaravl, serhinde (a. 334), -Fur toon- fer, "Aha-
dls-l Mesne vl" de soyluyor, Nehc'til-Belaga aerhinde de Hz, All'ye atfedllerek
buhmdugurm bildhiyor (a, 51 >. AmkU'nio Gurer'Ol-Hikem'tnde "Imfln eden kl-
al Un&mnda yakiyne ulasan kisi. iyillk eder" meabnde blr wa vardir (Cema-
leddtn Mubamra&d-i Han&arl serbl ; Tehran Univ. Yayin, 1333 R 1342, g.HCV,
a. 2314). Beyltte, "Goft PeygaraUer' den sonrakl s&aler arapsadir.
4105 "Mallarini Allah yolunda harcayanlar, her basaginda yediytls tanesi
olaii ve tarn yedt tarie basak bltlren tek bir toUUtna benier, Allah diledlgine
k&t - kat verlr, arttinr. Allih'm ihsani boldtir ve her^eyt biifr" mealindeti flyet«
laaret edllmektedlr (O, 261).
411B. "Allah daha iyt bUlr" aiapgadir,
4U6 "G^ekten de Allan, cennet karsiligmda mtl'mlnlerln blr kisminm
canlanm, mailanni satin aldi" meallndekl 4yet« isaret edilmektedir ve "Allah
tiitm aldi" EiJEtl, ayetten lktibas olunmustur (IX. 112).
4123 - 4136. "Oyaladi mal r mdlk pokluguyla cvtlnmek slzlert; Elyaret edin-
csye dek kablrleti. is &yle de&U, yakmda billrslnli; sonra da gene Is ftyle degll,
yakmda blllrslnli. U w^ &&> silphesla olarak tylden fyiye blr bUseniz: andol-
aU n kl o koca cehennemi gttrewkslnli, sonxa da andolsun kl giialerlnlsle gore-
ceksfeii=: aon^a Ua atidolsun 1st o gdn nlmetlerden sorguya (jekUecekslnls. (Gil, |
TeklaOr B0res(, 1-B).
312
■•■
4123-4126. BcylMitrdn, rtynUi-rdfm laf^l iktibaslar vardir. Yakiyn V6 dore-
nelorl l^Ln i. c n d | U »|Jlbftt:ii"nltiln HtrhLne bakinis.
4132. gnu. ii, c I Id In ;J16C. beytlnln Izahina bakimz,
4134, Ca'forl altm, I. did In 2790. bey tin fn laahina bakmia.
4147. "Hephiiz de oobansinia ve heplnla de sUrtinUzden sorumluaunuz Imam
<devlet teisl) pobandir, stlrUsflnden sorumludur. Adam, ehllnln cobamdir. sU-
ru^toden sorumliidur. Kadm, kocasmm evlnde gobandir, surttstlnden sorumlu-
dur. Hlamet^i, efendlslnln malirnh cebamdir; sarustinden swumludur. tnsan
babELEimn malm da cobandir, s^rdsbnden eorumludur, Demek kl heplniz de to-
banumiz, heplniz de sllr^nUaden sorvunlusunua," (Had is; Cami r , U, % 70>.
4175, Haiti. Ayetten lafzen iktibaa vardir, I. cildln 223. bey tine bk,
41S2, Arslan anlamma gelen farsea sOz "gir" oldugu glbl mi sOa, aUt ln-
lamina da gelk; beyltte bu sozUn Ikl anlamiyla edebt sanat yapilmaktadir.
4187-4138. "Ey gtivendlghn killer, bonl aidtlrttn" arapcadu; 3188, b*y!L
teki "Gertekten de QiUnitlmde yasayj? var" tdmlesl de arapcadir ve bu boylt
Huseyn b. Mahstlr'undiir, I, cildln. 1S17. beytlnln serhlne bakmiz,
4211, "Gergekten de ben, slain iclnlzde ikl halife birakmaktayim ; Eftkll
yer arasinda uzatilrais blr Ip- olan Allah'm kltabl ve soyum, EhUbeyt'lm; bu
Itlsi, havua kiyisinda bana ulaemcaya dek birbirinacn aynlmaz." (Hadls. Cftml'.
r. e. 87) "Hep blrden Allah'in iplne smisiki sarihn. bfiluk--boluk olmayin vo
anin Allah'm size verdlgl nlmetl, amn o zamam ki dliemandimz btrblrltil/ir'.
kalblerlntzl uzlagtirdi, nrmetlerlyle."' (Kur'an, HI, 103) "Gercekten do AltAli
fclvrlslnegi de ornek getlrmekten ceklnmea, ondan iiatlln olanlan da. tnananljir
blUrlef kl bu Ornek, yerindedlr ve Rablerindendlr. Fakat inanraayanlar, AUo.h
bL Grrtekle ne demek Istlyor kl derler. O f bununla coklarmi sagirtip aadirir, cok-
lartni da dogru yola getlrlr. Azdinp sa^irttiklan, ancak kdtU ljierde bulunsm
lardir." (□. 26) Beyitte bn ayetiere ve hadlse isaret edUmektedlr.
4214. Kerbelii. 11, clltte 2205. beytln Izahina bakuiia.
4215. Ma&sur. I. cUtte 1317. beytln lzahma bakmis.
4216 - 4219. tbrflhlm Peygamber'in, atese atilacagi vaklt. kendlslna gallp
blr dllegln var mi dlye soran Cebrajtt'e. var ama, senden degil dedlfil; Cebrall'ln,
ftabbinden lata sOzane de, ontm bllglsl, latememe hacet birakmaz fcatsiligtni
verdlgl rlvayet edllml^tlr (Ankaravl, 364; Imdadullab, gerhi; Kanpui-1321; ■.
Jim.
4227. "Dogru yolu Allah daha da lyl bilir" arap^adir.-
4228-4324. Bu beyJtlerden. zamamnda da ' 'Mesne vl" ye Itbraz edenlertn bu-
lundugunu anhyorus.
4230. Gaznali HAktm diye amlan. Sen al'dir. Mesne vl veznine cevrllen iKsyli.
lerin "HadIka M nm "gitf-i celaM Kuran" boWmUndekl, "By klsl, g aflat v* to-
yan dolayiaiyla, o yollata dllstllgunden, sen, Kut'&n okurken onun h&rf)orlni dl-
Un sfiyluyor ama bb* aevk duyTmiyorsun: gttnlunde, manasini anlamaktan do-
gan blr sevk da yok" meallndeki,
313
Mite
f'y turA ui kirn.at.~j Ktir'An
Uz sct-[ (fivflf?i-o fph-| fcyan
Her zcban cz litiriif aevkty nfe
DfT re nan ez vukuuf ijevkiy tie
hcyltJerinden almdigiru samyoniB (Miiderris BadavJ basimi, s. 172; beyit 13-
14)
4239. Beyitten itjbaren, Kur'an-t Kerlm'e, VI. surenin 25., VIII aarenin
Si., XVI. surenln 24,, XXIII. stirenin 83., XXV. silrenin 5„ XXVII. surenln 6B..
Xl.VJ su.renfh 17., LXVIIL sflrenln 15, ve LXXXLEI. sdrenin 13. ayetinde hildi-
r lEdltCl Klbi. irtUgrifclerlH "gesmi$lere ait tnasallar" dedlklcri anlatilniaktadir.
i'/A3. II. su renin 23. ayetinde, "Kulumuza indlrdigimtz Kur'an"da §(lphe-
ni' vjirsa onun benzeri blr sure getirin 1 ' buyrulsnakta, X. surenln 38. ayetinde
.i.vni me&lde milsriklere hitap edilmektedir. Bunlara isaret olunmaktadir.
■1241. XVII. surenln 88. ayetinde. irmnlarla elnleriii ■Kur'an'iii misllnl ge~
hrmekten aciz oidukfan bildlrllmektedlr,
4244. Heyltten sonrakl bfilllm. Basbktaki ftadls arapcadir. "Kur'an yedi
hurf iizere indirildi", "Kur'an yedi harl uaere itidirlldi: her harfin disi var, i£i
viir vr her harjfln haddl. her haddin de bir dogus yeri yar" meahnde hadisler
vnrtlir (Canal 1 ; I. s, 91). Bu hadlslerdekt harflerl, tebsJr, tenzlr, emir, nehly, 'va-
ml, val<! ve peygamberlere alt olaylarin bildirjlmesi taremda aniayanlar olmus-
tur. "Kur'an, on hail ussere indirildi: Miljde, korkutmak, nesheden, neshedilen.
[ififlt, omek, muhkem, mtltesablh, helal ve hatSm" hsdlsl, bu anlayisui isa-
Iwilnl blldirlr (aym s.).
1256. Gftkyuztl - Yas elblsesi. Gok, mavi renktedir, ttyle gtirUnilr. Eski iran'-
da da mavi renk yas rengidir: buna isaret edJlmektedlr. Sonradan yas reusi,
mot ve slyah olmustut.
■1260. ''AdemogLiliarinin kalblerinin hepai de Rahman'in (kudret) parmak-
lurmdan ikt parmagm arasindadir; blr kalb gibi dlledlgi tarzda evirlp cevtrtt,"
FTz. Peyg amber bu hadfsi buyurduktan sonra, Ey kalbleri dlledigi gibt 6vlrlR
<;evlren ADahim, kalplerimizi taatma gevir dedl]er. (Muslim, Vni, s. 51) "tki
parmtilm arasinda" soaU hadlsten aynen aluomiitir.
1268, Beyitten. sonrakt ba^lik, XXX3V. stlrentn (Sebe7 10, ayetinde D&-
vud Pey^amber'e tlsttinlqk verlldl&i, lfttfedUdifl, da&laTa. onunla b^rabet Tan-
n"yi tenzih etmelertnin, kuslara da onlaia uyrnalarinih etnrolundu^u, demirin
iif yumusatiidLgi ciidirilmektedir. Baslikta, fiyet, "Ey daglar" sSatoden Itiba-
rt>n aynen almmi^tir (II. cildin 494.. beytlnln Seahma da baimis).
J2B 1 ? - 42SB. Islam dininin inane ■ fcismina att en Snerall nieselelerden blri-
ne dokuiiulmaktadir. Allah 'in zatmih, Inanan iein Ssbatt geneken sifatlari ($i-
rit-i SUbQtiyye) vardiT ki "Kelam" bunlardandir. Bazi meabeplere gfire Kelafio,
jsudrtt ttfatiain blr stbesldiir; Allah kudretlyle trade eder, Iradeai, diledifciru vat-
Uk file mine getlrtr; gene kudreti. var olan blrseyde, mesela Muaa'ya aga^ta ve
o dsi dfirhl], hdtUn peyE&mberlere, melekte, Iradeslnl kelam sarettyle izhar eder
ve kelaminda da sadiktir. Silbatrde denllen zfttl sifatlar, zfitan aynidir; gayri
IN
denlr.ie sonrrtdau nu-ydnim Ki'Urllmesi ve bunun sonucu da Allahm bit nn ,
man burilardan mnlirom (iloujtimiin knUOlU Scab cder: zatmdan ayrj, fakaL zatla
kadim denirse "Taadijiit..] Itudemft". yam online on olmayan ve i-aratilmamiy
Uilunanlarin foklufttt kabill adllmlg olur kl, bu takdlrde de 5 lrk ta 5 ulmus olur;
i-iu bakimdan ElM si (a thin, satii) aynidir. Bazi meehepJere goreyse A] I ah 'in zatl
ve silbuti sifatJari ayndir ve bu sifatlar Allah'm ne ayiiidif. ne gayndir Mu'
tHiiJeye gereyse tevhSd. yani Allah'i blr bilmeic, O'ndan sifatlati neiyetmektlr;
i unku Allah'a sifat isnad etmek, O'nu yaratilmijlara bensetmektir Butlin bu
Lnantlana Eonricunda, Kur'an, Allah kelami e]du|una gore yaratumis midir
yafatllmaimg rmdir meselesl ortaya cikmiatir. Mevlana bu beyiUerie Kur'an i',
I'anri kelamini, zatla kaairn gormekte, onu, yaratiklari vnran giines isigina twn -
^mekte, fakat ig^in da gQne^ten ayn olmadilini blldirmektedir Ayru sarnan-
da Mevlana, biittin varhgi, Tann kelimeleri hilmekt^dir; be* it, bu bakimdan da
Incelenebilir {Fihi - ma(Ih tercemem^; Bolilm. 75, s. 213 - 215 j.
1292. Hakim-den makgat Senai'dlr. Bu beyitten sonrakl btiiumunde Sena)'-
ntr. iki beytlnin ge^ttglni Furtiaan-fer bllditiyor (Maahiz; s. 125).
4328. Ecyltten sonraki bajlikta, XVH. surenin, "Onlardan kime gdcilis ye
terse aeslen, oynat onu yerinden; ath, yaya, btttiln ordunla yttril usiierlno- mm
da, evlatta ortak el onlarla ve vaadet onlara ve ^eytan, yalandan baskd hi
5&y vaadetmez kl onlara" mealindeki 46. ayetinden lafsi lktlba-; vardir )nin
iifctan sonrakl b&lum de.bu ayetin tefslri mahiyetindedlr.
4339. LX. surenin (Mqmtahine) son ayett olan vs "Ey inananlar Allth'm
Kas&wne ugrattigi toplniukla dostluk etmeyin; gcr^ekten de onlar Abirptle lu
maiBiyle ymitlerini kesml^ler, netekim kaf trier de, kabirlerdekUerdcn lanuimiy
It iimit kesmislerdir 1 ' mealindekl- ayete Isaiet edilmekfcedir.
4339. XIV. surenln (Ibrahim) 24-25, ayefclertnde, temfc s&e h koktl sablt
dallarj, budaklan goie ydeelmlg, her zaman meyva verir blr aSaca, pis soz de
kestlip yerden s&kUlmus, duracak hah kalmamig pis agaca bcnsetilmekte 27'
.iyetteyse r Allah'in Inananlara dttnyada da, fthirette de sabit sosle, sebat vere-
cegl bitdirilmektedlr. Bu Ayetlere lgaret edflmekte T iklnoi misra'da. 24. fiytt*n
Jafzi lktibas yapjlmaktadir.
4392. "Gfinulden gondle yol var" ata^bztlntl hatirlatir.
4402. ,J £isl oitt - flft oiarak yarattik" ^yet-1 kerunesine l^Arettir (LXXVIJII
Nebe', 8).
4441. V. sorenin 54, ayetlnde, Allah'm. dinden d&nenlere karsi kendlfllnln
sevdlgi, onlarm da Allah'i sevdigl. Inananlara kargi aigak sbnuilu, karirlefo us-
tOn, Aliah yplimda saTajan, kinayarun fcinayismdan (Irkmeyen blr fcavlm *o-
cireeegi blldirUmektedlr, Bu ayete Isaret edSlmekte ve Ayetten "Sever. wverlDr"
sosleri iktlbas olunniaktadir.
4454. "Glzll 9 eyi Allah daha iyi bmr ,h sqzU arapgadir.
4462. Beyitten sonrakl bolum. Hz. Ah'nln "Koksan sifatlardan mdnazBOh
olan AlWi. aamettlgim seylerin boauimasiyla dtlgUmlerin cezUImesiyle, (tilisip
cabaladigim seylerin bo 5 a sikmajjiyja tanidjm" soztthU hatirJatrnaktadir (Ahfl
dls-i Mesne vi, a, 52).
1IH
446B 11. cllfiln 1U3B. bcytlnln Izalurm baking. H&dlHln huji arBj>$a oJarak
hi lv.cn iktlbfts pdllml^Ur.
4173 XU, BUrenin (Secde) II. ayetindfi, "Sonra Mr dumsm hillnde olau
KOftCl yaraLmayi hak^etmlgtir <Je ona ve yeryttEfoae, dUeyereH, dilemcyerek mey-
tinna gelin derail; Jkiel die, dileyerek seldik demislerdl" buyrulmaktedir. Be-
ylUbltt "istcmcyerek. yahut dileye - isteye gelln" stMeri iafzi lktibastir.
(METi N)
A
SeEam ona, Peygamber'ln tutsaldara bakmasi, guliimsemesi ve
"$a?anm o topliduga M onlan Khtclriere, bukagilara
vunnu^Iar da ceke « siiriiye cennete gatiiriiyorlar" demesl
Peygamber bir brjliik* tutsak gordii; onlan gotiirUyorlardi, u^
Jar da feryad ediyoriardi.
uyamk arslan. onlan baglanmi$ gtfrdii de gizJjce onlan ail/.
meye koyuldu.
Her bireri, Sfkeyle o ger$ek Peygambere kar ? i olduklanni aft
zii signer gibi homurdanarak soyJemekteydl; di 5 l er ini gicird*lmw
daydi.
Fakat o kadar ofkeli olduklan halde, agikga bir$ey soylciiwv*
de gUrjleri yoktu; ? iinku on batrhanhk kabir zincirfne vurulmu*
lardi.
Memur, onlan seke - siiriiye ? ehre dogni gottiruyordu: kafirlik
uikesinden aliras, zorJa gbturmedeydi.
Ne yerlerine bir ba$kasmi aliyorlardi, ne para; n e de bir uju
ki?i gikip $efaat ediyordu onlara.
4480. Ona t aicroe rahmet deyip duruyorlar ama filemm botfarmi
girUagini kesiyor diyorlardi,
Binlerce mkarla yol aliyorlar, o padi 5 abin i ¥ ini kmaya-kina*
ya gidiyorlardi.
Diyorlard, ki: Defalarca denedik; bir 0re bulamadik; simdl
burada da bir garemiz yok bizim; zaten bu adamm yu^gi mermer-
□en de kati,
* Biz bmlerce Alparslanlanz; oysa iki tic gev^ek, yan canji
giplakla bize iist oluyor*,
BOylece aciz kalisimiz, herhalde diizensiz hareketinmden, ya-
hut yxldizlarai yomsuzlugundan, yahut da buyii yUzOnden
Bahti, bahtimizj yirtli - gitti; onun tahti yuriinden tacjim/ -
tabtimiz ba$asagi yikildi.
316
^ e ^t^X, d X g Z^" li:Kai ^ a * lamma seI ™ h * "■
317
■■■■■■■H
Qiiiii] isi, biiyti yuztlndcn boyle geli^tiyse, pckL biz de biiyiifer
;yapuk, neden lutmadi?
* "FetSh jstiyorsaniz, i?te size tetih geldi - fattT ayetirtln iefsiri, ey
kuiuyanlar, yereitfer, biz de hakhyiz diyordtmuz, selam ona,
Muhammed de h&kli oldugonu sbyliiyor, hangimiz hafcliysak
ona fetih ver, yardim et. Bu sbzu, hak dtf ediginiri sansitJaf
diye stiyluyorduuiu. t?te #mtdi Muhanuntede yardim
ettik, hakh fcimdir, goriin bakahrci
Dogru yolda degilsek, kbkiimuzu sok diye putlara da yalvar-
dik, Taiin'ya da.
Biz, o.. Hangimiz , dogruysak ona yardim ct, onun yardnruna
kos.
* Bu duayi Lat'rn, Uzz&'nin, Menat'in oniinde gok ettik, £ok
yalvardik.
44W. O dogruysa dedik, sen oiiu meydana gikar; gergek degilse de
sen onu bize kar§i alt et,
Sinidi goriiyoruz ki ona yardim edildij demek ki biz, tamamiy-
le karanlikm>?iz da o lsikmis,
Dilegimize su cevap verilmekte: tstediginiz $ey' meydana cik-
D; arilasildi ki siz gergek degilsiniz.
Sonra gene fikirlerindeki bu diisiinceyi korle^tiriyorlar, onu
anmak bile Utemiyorlar da diyorlardi ki :
fsimiz tersine dondii de o yiizden bu dusiince belirdi bizde;
gdntumiize, onun gercek diisjincesi geldi.
Birkag kere list olursa ne gikar yani? Zaman, iterkesi list eder,
Zaman yuzunden biz de baht elde ettik; detalarca ona iist
olduk.
Sonra gene o da bozguna ugradi ama diyorlardi, bizixn boz-
guna ugramannz gibi firkin, bayagi bir bozguna ugramadi o.
lyi babti, o bozgunlukta bile ona, gizlice yiizlerce ne$e verdi,
Bozguna ugramisa da hie. benzemiyordu hani; ne garni vardi,
ne girpiiup cirpwmasi.
4500. inananlann inanclanna belirti, goniillerinin alfak olu$udur.
Inananin alt olusunda bile bir giizellik var.
Sen miski, anberi kirarsan dunyayi giizel kokularla doldu-
rursun.
"Alp Arslan" siizti boyle ve tflrkce kullanUmistir,
318
Fakal tttUr fin, MiRin cs^fc giibresini bra
ba$a pis kokiiylji <M»i
isan evJer, ba$tau
Sefem ona, Peygamber'in, murfidina ermeksMn w.„Wk. u
^ i ^ detaesmin ^^ GortinOste kapanniakt,
i^kteyse acmak - a^Jmak. Netddta inbfcl
wrmak, goninii^te kuroakbr ama gercekte
misk olusunu anlatiaak, faydalaruii
olgunluga ulasnnnaktir
Devlet duragmdan haber geldi' dendi Iff- v.^-i u
ubsmadigma ^ m yeme Ua ° 1 ' detldl «« Yun1 ^ bu nstunHig e
,, sgsi«!Sfc»£a fa - '
!-> nder ii^' "^ '^ **"* "*«»-W NUM. „.,
dala r e we k el e idr referi£,d<!ti **' teS ' In, ° Uu ' •»«**« %•
* SeUm oua ( Mustaffi'mn, b*^ }^a ofIu YuBHS - tai]
Ustdu lutuiayn, hadisinin ?erili
319
.^M^MM.
Tami'mn sanat Lczgahi da yokluktadir, defines! <fc. Sc-n aldan-
roifsin, re bilcceksin, yokluk nedir?
Hasili a ulu er, onlann bu kirilip dokulu^en hicbir suretle
biziro kinhp dekiilmemize benzemez.
Biz devlete erdijjimiz, serefe ula?tigimiz zaman nasi! ne^le-
nirsek onlar da, asagdik hale du^unce, ellerindekini ynmnce oyle
ne?elenir]er.
4520. * Bu <£# adamm butiin varh&i, yokluktur; yoksulluk, bor~
luk r onufl ovunciidlir, yuceligidir.
* Tutsaklardan biri, o, alemlere rabmetse dedi, m bagb go-
riince neden giildii? ,
Hani onum buylan degi$misti de sevinci bu zindandan da de-
Sildi; bu zindandan azad olmasindan da degildi.
Peki diismanin kahredilmesinden nasil sevinebiliyor; nasil
oluyor da bu fetih yiiziinden, bu ustiinluk yiizimden ululamyor?
Cam, erkek arslanlara kolayca iistiin oldum; onlan altettim
■dive sevinmede.
Aniadik ki, bildik ki o da hiir degil; onun gonlu de, dimyadan
ba?ka bir seyle hosla$miyor: dunyayi elde etmekten baska bir ^
den sevinmiyor. , , . .
Yoksa nasil giilebilir ki o diinya ebli, kdtiiyii de esirger, ryryi
de; kotilye de, iyiye de merhamet eder.
Tutsaklar, birbirlerine gizlice bu stolen soyhlyorlar, birbir-
leriyle bunlan konu$uyorlardi; . .
Memur duymasm diyorlardi, duyarsa bize cikisir, sozlenmizi
de o padlsahm kulagina duyurur,
Sel£m cna, Peygamber'in, aralann kmamabniai,
dedlkodulanni duymasi
Memur, bu sozleri duymadi aoia, Tann katmdan bilgi Ggren-
mis Peygamber'in kulagina gitti.
4530. Yusuf'un gcmlegim getiren, o gomlegin koku&umi duymadi da
Ya'kup duydu.
* §eytanlar, gogiin cevresinde dSner - dolasirlar da o gizlilik
alemindeki Levhin simni bilmezler.
* Muhamined'se dayamp uyumusken o sir gelir, onun ba^ucun-
da doner ■ dolapr.
Kimc nasipse o yer helvayi; parmaklan uzun olan degil.
* Delici sihapsa bekcilik edet, hirsizbgi birakm da Ahmed den
sir Ggrenln diye onlan kovar.
320
A tanyiiri fltnrkon (Tilkkrtna ko?an; kcndine gel do mescids git,
Tann nzkini untdu am.
PeygamtiLT, unlju'iit su/Jcrini anladi; o gulumsemem dedi, sa-
vasta list geldiginulcn, sizi o halde gSrdugumden degildi.
On Jar zaicn olmu^ler, ^iiriiytip yok olmu?lar; olmii^u oidiir-
mek, bizce erlik degiJdir. .
Zateu onlar, kim oluyorlar baua kar$i? Ben savasta ayat dl-
redim mi, Ay bile yanlir.
Hani hiirdiintte, mevki' slhibi, oturakh kisilerdiniz ya; o za-
manlar ben, sizi bu halde gormedeydim.
4540. A maila - miilkle, soyla-sopla bobtirlenen; akiUi ki?iye gore.
oluk iJstiindeki devesin sen.
Bedenin tasi, damdan dii^iince, goziimun oniinde, ber gelecck
sey, gelmi$ gibidir.
Koruga bakarim, ?arabi apacik gtirurum onda; olmayan seye
bakanni, apa?ik birsey, bir varbk goriirum onda,
* Gizliliklere bakxyor da bir gizli alem goriiyordum; didui
Adem'le Havva, dunyadan bitmemi^ti, geli^memisti.
"Elest" gaginda, zerreier balindeydiiii?.; fakat ayaklanmz bufl-
lanini?ti, ba^a?agi asagihk bir bale gelmistiniz, daha o i^akii bJjyle
goriiyordum sizi.
Direksiz, dayaksiz yaratilan gokyUiuniin yaratib^mdan iiiico
ne biMyorduysam, ^imdi de artmadi,
Daha sudan, topraktan yaratilmami^tim ki sizi, basa^agi gor-
mustiim-
Yeni gormedim ki ne^eleneyim; sizin devJet sahibi oldugunuz
zamanlarda da bunu goriiyordum ben,
Gkli bir kabu-la baglanimstmiz; ama ne kahir? §eker ylyor-
dunuz, iginde ^ehir vardi.
Zehirle dolu olan boylesine bir zehiri diisman yerse yesin, Afi-
yet olsun, ona hasad eder misin hi??
4550, Siz de o zehiri, neseyle igiyordunuz; olumuniiz, gizlice gdmi$,
iki kulagmizi da Cikamisti,
Ben, iist olayim da diinyayi ele ge^ireyim diyc savajmiyc^r-
dum ki.
Bu diinya le 5 :ir, pistir, degersizdir; bbyle bir lese nasi! harls
olurum ben?
Savas saflarmi, sizi heiak oimaktan kurtarmak if in yanp dtir-
madayim.
tnsaniann kellelerinl, yiiceleyim, bana uyanlar cogalsm dive
kestirmiyorum,
f 21
321
mmm-"'
Birkaf kelleyi kcstiriyor, birkaf bogazi kcsllriyorurn; bir til em,
o kdlekrden, o bogazlardan kurtulsun diye.
* Ciinkii siz, bilgisizlikten, pervanc gibi atcsin cevresinde do-
niip doIa$madasimz, atese saldirmadasmiz,
Ben sb, kendinden gegmiscesine iki elimle sizi kovmada, atese
du^mekten esirgemedeyijn.
Kendinizi, fetiblcre eri^mi?, iistiin cIhhi$ sandiniz hani; oysa
ki kutsuzlugunuzun tohumunu ekiyardunuz,
4560- Birbirinizij ayak direye ■ direye caginyordxmuz; ejderhaya dog-
ru at siiruyordiinuz.
Azgm, kahredldilk sifatiyla goriiniirse dc kahrolmustur, iist olmu$,
yardttn giirmlis gftriiniirse de tut sak ohmis * gitmlptir.
Hirsiztn bin, ev sahibini kahreder, altiutm calar; o, onunla
oyalanirken vali de cucagelir.
Hitsjz, daha 5nce ev sahibindeu kacsaydi, o htrsizbga kalki$-
masaydi vali, adamlanm yollar miydi hi$ ona?
Hirsizm kahredidligi, kaitrediliji oldu; dinkii onun kahredi-
%i, basun kopardi gitti.
Ev sahibine iist olusu/valinin ulagip ondan, 5c almasi idn bir
tuzak kesilir hirsjza.
Sen de balka iist olmu^sim, sava^ta onlarin. kanlarma bulan-
mifM araa,
Tann, sen! zindre vurdurup ceke-stiruye gotiirmek idn on'
Jan mahsustan bozgiina ugratmistir.
Kendine gel de dizgin kas, su bozguna ugrayanlann ardmdan
pek at siirrae de ezilip tepelenme,
Kendilerini, bozguna ugramis gosterirler de, bu dtizenle seni
mzaga gekerler; ondan sonra da o bozguna. ugranns gbninenlerin
saldinsma vtgrar, felaketl gorursiin.
4570. Akll, bu iistiin olmaktan nasil nesdenebilir ki bu iistunliikteki
bozgunu gbimiistiir.
Ueriyi gdren goz, keskin g&zdiir; cttnku Tann, kendi siirme-
sinden siirme cekmi^tir o goze.
* Peygamber, "Cennetlikler, huylan yuzunden savaslarda alt-
olan kisilerdir" dedi,
Fakat bu altolus, pek cekingen olmalarmdan, kendileri hak-
kinda kbtli zanda bulunduklanndan ileri gelir; noksanlan, kotii
gdniillii bulunmalari, yollannin ■ yordamlarmin zaytfligi yilzunden
degil,
■
322
* Tam on tarn (tai uliirukkcn gizlice, "k&firlerin icinde mi an a
gelmis crlm olrmnnydi" hikmetim duydu.
iman cduiilt-il kuitarmak igin, lanetlenmi^ kafirlere karsi cli-
ni kisaltmak, onlardan cl ^ekmek farzoldu.
* Hudeybiyye muahedesini oku da, "Kafirlerin ellerini sizden
fekti" ayetiain tam manasim bib
Ostiiiikeia de o, kendisini, ululuk tuzagma altolmus gorniustij,
Sizi gece baskuunda bastinrken ansizin bastirdim da zincb-
lere vurdum diye giilmiiyorum dedi;
?una giiliiyorum ki, sizi zineirlene, bukagilara vurmusum da
selviJige, giil babcesine ^ekiyorum,
45BO. Ne sasdacak sey ki, sizi baglarnisim da amansjz ate? ten ye^il-
liklere goturUyorum.
Cehennemden alnnsim, agir zincirlerle ta oliimsiiZj sonsuz cen-
nete cekiyorum sizi.
tyi olsun, kotii olsun, bu yolda, bir ere uyan her kisiyi do
boylece bagb olarak o huzura cekerler.
Herkes, bu yolda, korku, belalara ugrayij zinciriyJe yoJ nlu .
ancak erenler bbyle degil.
Isin sirlanni bilen kisideo ba$ka berkesi bu yolda boyk zorU
geker f yuriiturler.
Calis, cabala da ijigin parlasin; yolculuguu, hizmetm, kuJn,y
gelsin sana.
Hani cocuklan, zorla mektebe gbtiirurler; ciinkii DiektebiO
faydalanni gormea onlar f gozleri kordiir,
Fakat. bu faydalan anladi mi, mektebe kosarak gider cocuk^
cam, bu gidi^ yiiziinden agmr - sacilir.
Cocuk mektebe cirpmarak, kivranarak, istemiyerek gidcr;
^iinkii yaptigi i?in kar^ibgini, daha big gonnemi^tir.
Fakat kesesine bir.giindelik girdi mi, o vakit geceyi,. hirsiz
gibi uykusuz gecirir.
4^90, C a bs, cabala da gabana, kulluguna karsilik bir iicret elde et;
o vakit itaat edenlere haset etmeye baslarsm.
* "Istemiyerek gelia" buyrugu, birisine uymus kisiyedir; "Di-
leyerek, isteyerek gelin" buyrugu da mayasi an-duru ki^iys.
* Bu Tann'yi, bir^ey umdugundan, bir?ey elde ettftffi istedl.
ginden sever; obiiriinAm sevgisiyse, bir karsilik beklemcdeii, bir-
sey ummadandir.
Bu da dadjtyi seviyor ama, slit emmek igin; obiiriiyse o gdvun*
meyen giizele gbniil vermis tir de ondan sever.
323
—
Coeuk, oimn giizdligini bilmcz ki; gbnlii, oivdtin, .siitten baj-
ka birjey islemez.
Obiiriiyse, ancak dadiya asiktir; askta, tek bir dikkten bask a
bir iimidi yoktur.
Su halde Tann'yi, ondan birsey urnarak, ondati korkarak se-
ven, taklit defterinden ders okuyor demektir.
Tann'yi, ancak Tanri icin seven nerde, bu nerde? Tann'yi, an-
cak onun icin sevenin sevgisi, maksaliardan, garezlerden annmi$
dikklerden ayn bir sevgidir.
Fakat ister boyle olsun, ister oyle; degil mi ki dilemekte, Tan-
n cckisi, onu ahr, Tann'ya ceker;
Ister, baskasi icin, baska bir$ey umarak, boy una onun hayn-
ni elde edeyim diye sevsin;
4600, " Ister, bir baskasma goniil vermekten korkarak, Tatm'yi an-
cak Tann i^in sevsin;
tkistnin de bu arastirmasi o yandandir; bu gdnul vcris, ojii-
/.elden meydana gelmi?tir.
* Sevginnin, £siJ«, asikm bilmedifci, ummadigi, hatirma gdmedij*i
bir anda sekmesJ; bu cekistei], asikta, boyuna siiriip
giden Istekle beraber, iiitiitsbeliklc kansik korkudan
ba?ka bir bellrti beUrmemesi
$imdi suna geldi k: Sadr-i Cihart'da, gizlice o asiki cckis, onu
isteyis olmasaydi,
O &sik, aynhktan sabirsu bir bale gelir miydi hie; tekrar ona
kavusmak i^in yollara dtiser raiydi hie?
Sevgilikrin goniil vermeleri gizlidir, gorunmez; fakat a$ikin
gontil vensi, yiizlerce davul, zurnayladir.
Buvada soyknecek bir hikaye var, ibret almaeak bir hikaye;
fakat Buharali asik, bekkmekten acze diistu';
tildmden 5nee sevgilirdn yiiziinii govmek icm cirpinip durma-
da; onun icin anlatmaktan vazgectik.
Hde bir oliimden kurtulsun, kurtulusa ulassm; ^unkii sevgi'
liyi gormek, Ab-i hayattir.
Gbj-iihnesi, oliimu gidermiyen, dost degildir, sevgi li degildir;
onun Tie meyvasi vardir, ne yapragi.
A i^tiyak ceken sarhos, is, o ise derier ki, sen o isteyken oliim
bile gelip catsa, sana hos gelir.
4610. A gen?, imamn belirtisi sudur: Q sirada ecelin gelip catsa; gene
de gbzune gtirunmez, bir hos halde karsilarsm blumii.
324
m^mmmm
A beniin cAmm, liiiAnin biiyle dtgilsc, olgunla^amamjistir; yii
rii, dinini oI^iiijIii^iiiiiiiivli ugras.
Hangj isu glri^ir di: o ise koyuldugtm sirada 61 dm bile gozune
gorunmc^se, isle o ijlir sevdigin is.
^iinkii tiksinmek, kotii gelraek ortadan kalkarsa o oliim, oltiin
degildir ki. Goruniiste oliimdiir, gercekteyse gociis.
Tiksinmek gitti mi oliim, fay da veren birsey olur; su halde
gercekten de anla^ilmistir ki oliim, gecip gitmi$tir.
Sevgili, Hak'tir, bir de, Hakkin, sen benimsin, ben de seni-
nim dedigi kisidir,
* Kulak ver, asik geliyor simdi; a§k onu "Hurma lifinden bir
iple" baglartns; iiyle geliyor i^te,
Sadr-Ji Cihan'in yiiziinii gSriince oyle bir hale geldi ki, sanki
can kusu, bedeninden u^tu - gitti,
Bedeni, kuru bir sopa gibi yerlere serildi; tepesinden tirna-
gina dek buz kesildj.
Buhurdanlarla tutsiilediler, yiiziine gOlsulan serptiler; fakiit
ne kimildada, ne dile geldi.
4620. Padi^ah, onun safran gibi sararmis yiiziinii goriince atuidnn
indi, ona dogru yiiriidti.
Dedi ki: Asik, gontil atesiyle sevgiliyi arar; fakat sevgili dt>
geldi mi, Asik kendinden gecer.
Sen Hak asikisin; fakat Hak da odur ki, geldi, tecelli etti mi
sende, kil kadar bile bir varhk kalmaz.
O bakisa kar$i, senin gibi yUzlercesi yok oldu- gitti; hocam,
sen yoksa yok olmana mi asiksm?
* Bir g6lgesin sen, giinese asiksin; giines dogdu mu golge, tez-
cek yok olur-gider.
* Slvrlslnegiti, selam odia, Suleyman'a gelip
yelden aman buhnak istenocsl
Sivrisinek, bagdan bahgeden, cjayirhktan, cimenlikten ujup
geldi; Siileyman'a y elden ?ikayet etti, ondan aman diledi,
Ey Siileyman dedi, aleme adalet yaymadasin; §eytanlara da,
insanlara da, perilere de, adaletle buyruk yurutmedesin.
Kus da adaletine sig^nnus, bahk da; kimdir o yitip giden ki^i
ki lutfun onu arayip bulmasin.
fnsaf et, lutfet, pek perperisaniz, aglayip sizlamadayiz; ba|-
dan, bahfeden de nasibimiz kalmadi. gulden, gulistandan da.
* Her angm zor i$ini sen cozer p diizenc korsun; sivrisinek,
zaten anklikta b'rnek olmu$, sbylenir - durur.
325
^ mttmmm
4630, Zayiflikla, kanadj kink olusla tamnmifiz bb:; sen do lutufla,
yoksullari gclistirmekle tanmmissm.
Sen glicun - kuwetin ta sonuna varmissin; biz de zayifligin,
zavalllllgin ta SOnuita vaimisiz.
tnsaf et, merhamet et, bu gamdan kurtar bizi; elimizi tut; din,
Tann eli sen in,
Stileyman dedi ki: A insaf isteyen, kimden sikayet ediyorsun,
kirn den hak anyorsun, soyle.
Kimdir o zalim ki ululamp sana zulmetti, yuziinii, gdziimi
yirtti?
Sasilacak §ey, zamammizda zalim nerde? Nasil olur da haps*
nnmiamis, zincire vurulmarms olur?
Ciiakii zuliim, bizim dogdugumuz gun 61miistur; bizim buy-
ruk yuruttugiimuz gagda, kim zuliimedebilir?
Isik belirdi, meydana cikti mi, karanhk yok olur; zulmiin te-
meli de karanliktir, arkasi, dayanci da.
iste bak, Seytanlar, bizim icin kazanmada, cabsmada; hizmet-
ten cekinenleri de zincirlerle baglanmi?, bukagdara vurulmus.
Zaliralerai zuliimlerinin temeji, Seytan*dan; Seytan'sa ' bagb,
nasi! bir kotiiliikte bulunabilir?
4640. Varlik alemini yaratan, halkm gbge yiiz sevirmemesi, el af ma-
ma si icin saltanat vermis bize;
* Goklere dumanlar agmasm, gokyiizii, Siiha burcu cirpimp
kivranmasin;
Yetfmin feryadmdan Ar$ -titremesin; bir can bile sitemdexi kd*
liilesmesin diye p£disah etmis bizi.
Goklere, bir tek, y£rabbi sesi ^lkmasm diye ulkelerde bir hos
yol-yordam koymusuz.
A zuliim gdrmiis, gokyiiziine bakma, su zamanda gok gibi bir
padisahin Var.
Sivrisinek. fery&dim, yelin elinden; iki zuliim elini de biic
karsi acti.
Onun zulmiinden dardayiz, dudaklanmizi yummujuz, onun
elinden kanlar i^medeyiz dedi.
Selam ona, Siileyman'ui, zuliim gdrdilgunu soylesyefl slvristaege,
dii^nanim htikum (uvanraB getirmeslni buyurmasi
Suleyman. a giizel sesli dedi, Tann buyragunu candan dinle-
mek gerek,
Tann bana, a adalet sahib i dedi; bir hasmin sbzunii, obiir ha-
sim otmadfkca dinleme.
326
Iki hasim ibi hu/ilin ^dmeden verilcn hukiimde gercck mey-
dana cikmaz,
4650, Diisman, yalmz olarak yiizlence kere sizlansa bile sakin ha,
sakm, onun dusmamni da dinlemeden soztinu kabul etme.
Onun buyrugundan yiiz ceviremem; git, dusmamm da getir
huzuruma.
Sivrisinek, soziin dog™, delllin yerinde; benim diismanim yel r
yel de semn buyrugunun aJtmda dedi.
O padigah, ey seher yeli, sivrisinek, senin zulmiinden 51 ka-
yet^i, gel;
Hadi, hasmimn kar^isma ge^ de soyle, ona cevap ver, sozunxi
ciiriit dedi.
Yel, bu sdzii duyunca hizh-hizb u^a^ak geldi; sivrisinek de
hemen kagmaya koyuldu.
Siileyman, a. sivrisinek dedi, nereye gidiyorsun? Bur da iki
niz hakkinda da buyruk yuruteyim, hiikiim vereyim.
Sivrisinek, a padi^ahim dedi, bliimum, zaten onun yiiztindni;
sn giiniim, onun dumanmdan karamns.
O gelinoe ben nasii durabilirim? O benim kokumii kazir, ben I
yok eder-gider.
t$te, Tann tapisini arayan da b5yledir; Tann tecelli etti mi
arayan, yok olur-gider.
4660, O kavusma, olumsuzliik ieinde olumsuzluk, varlik ifinde var-
lik; fakat onceden o varhk, yokluk icindedir.
Isigi arayan golgeler, giinesin isigi gdrundii mii, yok olurlar.
* Asik, ba§im verdi mi, nasil olur da akil kalir? "Her^ey be-
lak olur, ancak O'nun z&t;, O kalir,"
■O'nun zatma karsi var da yok olur, yok da-.. Yoklukta var-
kk; zaten sa$i3acak ^ey de bu ya,
Huzurda akillar, elden gjkan kalem bur ay a gelinoe kinldi ■
gitti.
SevgtiJnln, kendindtn ge^nu^, aku basmdan gitmis a^ikini, kendlne
gehneaj l$fn okfaniasi, ona iltifatta bulumnasi
Sadr-i Ciban, lutfedip, kerem buyurup o asiki yavas-yavaj
kendinden gecis aleminden gekiyor, dile getirmcye calisiyordu.
PSdisah, onun kulagina bagirdi; a yoksul dedi, etegini ac t sac-
mak icin altin getirdim.
Canm, aynhgimdan eirpinmadaydi; imdadina kostum; nasd
oldu da kapu?
327
-
A aynhgimla dunyamn sicagun, sogugumi giirmu$ S?ik; ken-
dine gyl, JtJJi geriye.
Akilsiz bir tavuk, deveyi konuk olarak caginr, evine gotiiriii'.
4670, Fakat deve, tavugun kiimesine ayak basti mi, kiimes yikilir;
dami, tavarn, yerle bir ohir,
Bizim aklimiz, fikrimiz de tavuk kiimesidir; Salih'in akhysa
Tann kiimesine beuzer.
Deve, ba$im suya soktu, topraga daldirdi mi, orada ne tcp-
rak kalir, ne can kalir, ire g5niil kahr.
* Askin iistiinlugu, insani daha da ustiinliiklere sahip eder; bu
ustiinlUge diiskunluk yiiziinden de insan pek zalim clur, pek bil-
gisiz kesilir.
Bilgisizdir, hele bu zor avlanmada busbiitiin biigisiz; gunkii
yyie bir avlanmadir bu ki, bu avlanmada tavsan, arslam avlar, ku*
cagina alir.
Fakat tavsan, arslaiu bilseydi, gorseydi, hie kucagma alraaya
kalki^ir, hi$ kucaklar miydi onu?
Evet, insan, bedenine de zulmeder, canina da; fakat zulmb
seyret hele; adaletkrden bile topu kapmada.
Onun bilgisizligl, bilgilere ustahk etmede; zulmii, adaletlere
dogru yolu gtisteriyor.
Sadr-i Cihan o solugu kesilnu> a?ikm dim tutmus da, ben di*
yordu, ona soluk bagislarsam dirilir, kendine geiir.
M&demki bu olii beden, benimle diriliyor; Gyleyse benim ca-
rum o, bana yiiz tutuyor o,
4680. Ben de onu bu candan yucefteyim; ona baska bir can bafti
Jayayim da bagisimi gorsiin.
Mahrem olmayan can, dostun yiizimu goremez; dostun yiizii-
nii, ancak c- yandan Glan can gbrebilir.
Bu dosta, kasap gibi ufareyim de o gUselim Lgi, derfden kur-
tulsun.
Ona, ey belaiardan iirkmiis can dedi, vuslatimizin kapisim ac-
tik, hadi, gel.
Ey varhgimiz, varhgmi elden alan, varligiiu sarho^ edip ken- I
dinden geciren; ey varhgi, varligimizdan ibaret olan.
$imdi ben sana, dilsiz, dudaksiz, yeniden yeniye, eski sxrtan I
abyleyecegim, dinle,
Cunkii b dudaklar, bu soluktan kacarkr; onlar, gizli bir irma.
gin kiyisinda biterler, gelip meyvalanni vender.
* Bu solukta, Allah diledigim yapar siram duymak ifin can
kulagim ac.
328
IHM
KavujrtlR, btllll|ra« c^Hstm duymaya ba^aymca, dlii, yavas -
yava? hflrejkeie Kf'di,
A 5l k, topraktan da a 5 agi degii ya; toprak bile, seher yelinin
isvesiyle yc^iller giyinir, yokluktan ba S gosterir.
4650- Erlik suyundan da a 5 agi degil ya; o bile Tan ri sozunii duyar da
gunef yuzlu Vusuf lar dogar ondan. *
Yelden de a 5 a^i degil ya; ol buyrugunu duyar da ana kaminda
tavus ku ? u olur, guzel sozlii ku? kesilir.
|urur da, deve de bir ko>ek meydana getirir
lukt^loh z^a E Q '' ° Y f k]uK kQsk0C * bir Sle ^ dQ &^> so-
luJttan soluga da dogurur - durur,
d*nif k ; f^ h **9m-*m «upm*; iki uc gark atti, oynad.,
dondii, derken secdeye kapandi.
Akfa basmdan gitmi?, kendindeu gecn^ ^xkm kendlne gelmc.l
aevglByl ovraeye, ona pukiirler etmeye yiiz tutmaw
.. . * 55* M: A eevresinde canm bile doniip durdugu Tanri /tin.
ruduankaasi, ^tikur olsun ki r p Kafdag.ndan geri geldin
A ask garnet yerinin Urmi'i a a ? km aski, a a ? km dilegj.
^ Bana ilk elbiseyi vermeden once, dilerim, kuJ^mi penceremc
Gdnluix apandir da bu yiizden MHmi bilirsin; fakat sen kulu
geh^tinr yet^tirirsin; Ifitfet, gene de sarierimi dinle
^\^ k \V Z t Sa ^ T ' y^ h ™ l <*™ tere, halimi dnynnnak iste-
dim; bu istek yUziinden akhm uctu-gitti.
47<X \ini; S6Zlerlmi dtlJTOam ' din ^^. O cana canlar katan giilu^e-
can^ 1 ""^ 8 ^ ^l 1 ^ 1 ^ kam ^? geiiinmeni, kotdlukler dii S Unen
canunm i^velenne katJanmam ozledim.
Sence bilindigi halde, nice kalp ak^alanmi sag akca, avan
yerindc para diye kabul ettln. S ' *
****** g^terd^ hiunin kar^ismda, bUtiin hilimler, bir ^errr
u»
OM.
* Dordunciisii, aynlik atcsi larlami yakaii, Himiseyi Rabia'^
dan ayirt edemiyDrum.
Nerde toprak iistunde kan goriksen izJe, mutlaka gdztimiiz-
den akmistir.
Bentm soziim, gok goriiltiisudiir, bu ses, bu feryat, yeryuziine
buludardan yagmur yagdinnak istiyor.
4710. Ben, sbylemekle aglamak arasmda cirpmmadayrm; ya agla-
yayim. ya soyleyeyim; nasil edeyim ki?
Soylersem, aglamaktan kahnm; fakat soylemexsem, nasil suk~
redebilirim sana, nasil ovebiUrim seni?
Fadisahim, gozden guniil kani akmada; hele bir gor, gdzlerim-
den neler aklyor.
Bu sozleri soyledi de o zayif asik aglamaya koyuldu; oylesine
agladi ki, hem asagikk kinder, haline agladdar, hem yike kisiler.
Gbnliuiden oyle bir hay-huy co§tu ki, butiin Buhara halki
Sevres ine toplandi.
Sasirmie bir haide soylenmekte, sasirmis bir halde agjamakta,
sastrmis bir halde gtilmekteydi; erkek - kadin, biiytik - kii^iik, her-
kes de bu hale ?asirmis - kalnusti.
Sehir halki da ona dondii, g6zya$lan ddkmeye koyuldu; ki-
yainet giinii gibi erkek -kadin, birbirine kansti.
Gokyuzii, o anda yeryUzune diyordu ki: Kayameti gormediysen
g6r iste.
Akd, ne asktir bu, ne haldir bu? Onun aynligma mi daha Faz*
la sa$mali f bulu^up kavu$masma mi diyordu.
Gok, kiyamet kitabmi okumus, elbisesim, Saraanugrusuna dek
yirtmistJ.
4720. Ask iki dtmyaya da yabancidir; onda yetmis iki tiirfu de-
li lik, d.vanelik vardir.
Pek gizljdir ama verdigi ^askuikk meydandadir; can padisah-
larimn cam bile hasret ceker ona.
* Askin mezhebi, yetmis iki dinden ayndir; padisaldann taht-
Jan, onun tahtina karsi bir tahta parcasidir.
* Ask calgicisi, sema' cagmda bunu calar: Kulluk bagdrr, efen-
dilik bas agris*.
* Oyleyse ask nedir? Yokluk denizi; aklin ayagi orda kinkttr.
* Kulhik da bilindi, sultanlik da... Asikhk, bu iki perdeden de
gtzlidir.
Keske varhgm bir dili olsaydi da var olanlann perdelerini kal*
dirsaydi,
330
Ey varlik WmAu, i>na d&lr ne stiylersen, bil ki iistiine bir per
de daha gerdtn onun.
* Anlayjjm afeti, o sozlerdir, o hallerdir; kam kanla vika
maya imkan yoktw, yok.
Ben onun sevdaliJarma mahremim de bu yiizden, gece-giin-
duz, bu kafesin icinde, oudan bahsedip duruyorum.
4730 • Pek sarho^sun, pek kendinden ge^m^in, pek daginiisirr a
benim camm, dun gece hangi yanina yattm, bangi yanmdan kalk-
tm ki?
Kendine gel, kendine; oyle pek soluk alma, pek bundau bab-
setme; once kaik, bk sicra da kendine bir mahrem ara
* A^iksin, sarho^snn, dilin asilmi?... Allah Allah; oluk DaWIn-
de bu- devesin sanki.
Dii, onun SI rrmi, onun nazini soylemeye ba^kcb mi, giikvti
zu, ey sirlan bir giizelce orten Taiin demeye koyulur
Fakat ortmek de nedir? Ateji, yiin icinde, pamuk i 9 uide gi/
lemek... Sen ne kadar gi^lesen o, o kadar meydana cikar.
Ben onu ne kadar gizlemeye ^ali^irsam o, o kadar bas kald.
nr, goruniir; sanki bayrak glbi, i^te buraoktayim der.
Benun inadima, iki kulagnni lutar da a bildifcne giden der
nasil ortecek, gizleyeceksin bem? GMe bakabm hadi
mJE* htiS f t ^' ° D?niU? ' feB P fin »^*to m* can gibi hem
meydandasm, hem gizli. '
... °', 5 " bedeni1 ^- tup icinde mahpus der, mecliste sarap R ibi
kup icinde tempo tntmadayim. e
Derim ki ona: Birine rahin olmadan, sarhoshik afeti geUp cat-
™ „*££*£** *—*. ak 5 ™ n a n, m «*. M ^
m'STiSS^ !araba doyra " ; ""■ ^ *""• 9 " ab * mU -
hyJtt^S. 5arablt " ** I " 3raat,r ' TO!,un!r; ^^ &** °- *
de ibrik d ' Uy8 "° bir ""^ islijwrum ' «""*. «" suyudur. bed™
& kSf^BeT" 1 ™ 5 ° SaId '' i8pUlliI ' C ° 5 "' ^ 5arabm gflcU ' ">"■
^T*; S? 5arh °* ""••• Nasi1 ° ,ur *-> *■*. *»
331
MM
uMI
^».
■M
Saraba vuran 151k, sAkiynin i$igidir: ?nr;ip, lm i>iM;i cosar,
kiipiirUr; oynar, yiktdir.
Artik sen, o sasinp kalana sor: ne vakit gordlin bu halini sa-
rabin de.
Dustinmeye ne hacet; her bilen, bilir ki co$am bir costuran
var.
Uzun bir aynliga diismu>, pek ?ok smamalara
ugramis bir a$ikin hlkSyesl
4750. Gencin bill, bir kadina delicesme asdc olmustu; fakat zaman,
bir tiirlii kavu$up bulusmaya firsat vermiyordu.
Ask ona, yeryuziinde bircok i$kenceler etmisti. Ama bilmem
Iti ask, neden, once asika kin giider?
Ask, neden, 5nce kanli ■ katil gjbi davranir? Gercek olmayan
asik, vazgecsin bu sevdadan diye.
Kadina birini yollasa, yolladigi adam, hasediaden, yol kesen
bir harami olurdu.
Ona bir mektup yazip yolla&a, okuyan, sozleri degi$tirerek
okurdu,
Vefasuu bildirmek icin seher yelini haber cavusu olarak gon-
derse, seher yell, tozdan karanrdi,
Bir mektup yazsa da kusun kanaduia bagiasaydi, kusun ka-
nadij mektubun hararetinden tuiusur - yanardi.
Kiskanchk, care yoUanm baglamis, dustince ordusunun bay-
ragini kirmisti,
Ouccleri gama, bekleyi$ es - dost olurdu; sonunda bekleyis, onu
da kirdi - gecirdi.
Kimi vakit, bu, devasiz bk dert, bir belli derdi; kimi vakit de
hayir derdi, camrnizin yajayiji bu.
4760. Kimi, varligi bas gosterirdi; kimi, yokluktan meyva devsirirdi.
Sonunda bu huylar da kendisine soguk gelmeye baslayinca
simsicak birlesme kaynagi cosardi.
Gurbet aziksizhgroi diiziip ko$unca aziksizlik azigi 4a ona kos-
tu, aztk kesildi.
Diisiince salkirnlan cdpsuz bir hale geldi; kendisi de gece vol-
cularuia, Ay glbi klavuz kesildi.
Nice susarken abyleyen dudu kuslan vardir; nice goniilleri
tall j, eksi suratliJar var.
Mezarhga git de, bir soluk .susarak otur; o soz soyleyen su-
saiilan seyret.
332
Topnikhinm bil retiktc gciriirsun ama fcvik halleri bir de.
gild jr.
Dirjkri.i d c V^lari, elleri birdir, hepsinde aym yag vardir ay
m et vardir; fakat biri gamlidir, tfburu sevin^li.
S6zJerini duymadjkca, anlamadikca ne bileceksin? Zaten hal
lerj, sendcn gizli.
Sozlerinden, ancak bir hay -buy duyarsin; yuzlerce kat hfli-
lenm goremezsin ki.
4770. Bir olaii seklimizde bile birbirine zit neler var; Loprak da bir
a ma goniilleri ayn-ayn,
Boylece sesler de bir olur; olur ama bunun sesi dertlerlc d«p.
doludur, dburuniin sesi nazlarla.
Savasta, atlann ki^iemelerini, ucup dolamrken Jau^larin civil
tiiarmi duyarsm,
Bjrisi hasedinden baginr, 8burii esleriyle birksme ist^ivlo rl-
vildasir; bin zahmetinden sesienir, Sbiirii nesesinden.
Onlarin hallerinden uzak ki ¥ iye gore, hepsinin de sesi birdlr
|u a|a C balta yarasiyla sallamr; obiir agac seher yeJiyle i}ymy
Bu arda kalast tencere yuztiiiden cok yamldmi; cunkii ni/)
kapali kaynamakta. "
GUzel-giizel, dogru-diizen kaynayan da o kaynayjsla seni r»
ginr, gel dcr; gbsterisle yaianciktan kaynayan da.
Insanlan yuzlerinden tamyan candarj bir koku alam^rsan
var git, kokulan tamyan, ayird eden bir dimag elde etmeye call?.
O gul bEd^cesinde donup dolasan dimag, Ya'kup'lann bile but-
lenni aydinlatir. ft
^^S C ci ^ rill<!en yaralanmis a$ikm halini soyie; cankU
gene Buhara'Iidan uzak kaldik,
* A 5 ikin, sevgilijitai bulmasi, arayan bulur; "Kim, bir ectt*
O gene tarn yedi yd sevgilisim aradi^ durdu; kavujup bulu^
ma haliyle hayale dondii. P '
h ^^ n ' Xm mg ™' kuIun ba ^ "Stundedir; arayan, wnumta
" Peygamber, bir kapjyj caldm mi, sonunda. o kapidon bir
bas, disanya gikar dedj.
Birisinh, bulundngu yerde, oturdngu yer in cevreferinde olur-
dun mu, sonunda, o adamjn yikiinij de goriirsun.
4780
333
Bir kuyudan, her gun toprak ?eker, her (|iln oniyi kazar, escr-
sen, sonunda an - duru suya ula$ir$m.
* Sen islersen inanma; herkes bilir bunu: Ne ekersen onu
bicersin,
Tasi demire vur da kivilcun £ikmasm; boyle sey obnaz, oka
bile pek az olur.
Bir adam in bahti yaver oLmazsa, kurtulmasi kismet degilse,
boyle adam tutar, pek az olagden seylere bakar, onlan gorur.
Fiian kisi ekin ekti de der, bugday dev^iremedi, falan adam
sedcf eldc etti de o sedefte inci yoktu.
4790. * BaurogJu Bel'am'Ia mel'iin $eytan ibAdetler ettller: ibadet-
leri kendilerme fayda vermedi.
Bu soderi soyleyen o kfltu zan s&hibi ki$inin akhna, yuzbinleiv
ce pcygamberier, yuzbinlerc© yol erleri gelmez de,
Tutar, bu iki ki$iyle bmek getirir, gbnlunu karartir; fakat
bahtsizhk, gonliine bunlardan baska birseyi oerden getirecek?
Nioe ki^iler vardn - Id neseli - neseli ekmek yerlerken bir lok-
ma ekmek, bogazlannda durur, blumlerine sebep olur-gjder.
A bahtsaz, sen de yiirii, ekmek yerae de onun gibi kotiiiuklere
ugrama bakahni.
Yuzbinlerce khji ekmek yer de gii^lenir - kuwetleoir; can bes-
ler, gelisir.
Mahrum digits in, ahmak oglu ahmak degilsin de ne diye boy-
le pek az olan seye yamandin kaldm?
$u dtmya , giine^in, Ay'm ljjigiySa dopdoiu, apaydin da $u adam
tutmus, basmi kuyuya egmi$;
Dogruysa diyor, nerde aydinlik? A asagihk kiji, basim kuyu-
dan c^kar da g6r.
Biitiin alem, dogu-bati, her yan, o ifikla isiklanmis; fakat
sen kuyuda oldukca sana vunnaz, seal lsUmaz ki-
4800, Kuyuyu birakda ko$klere, baglara ■ bahcelere git, burada
ayak direyip durroa, inad etme, inad kutsuz bir $eydir.
Ken dine gel, i$te buracikta, fiian yilda, fesman ■ adam ekin
ekti de ekiniiii cekirge yedi;
Ne diye ekeyim? Burasi korkulu yer; neden elimdeki bugdayi
ycrlere sacayim deme.
Ekin ekmeyi birakmayan ki$t, seain inadina, sen kot olasui
diye ambarmt doldurur.
O gene de iimitlc bir kapiyi eahp durdu; sonunda halvete erdi;
sevgilisiyle yalniz kaldi.
334
Geceleyin Iwfc^ldrn korktu, sicrayip bir baga girdi; orada sev
gilisinl mum glbJ, hnndiJ gibi huluverdi.
O sebebi yurutnn, mrydana getiien Tann'ya siikrederek cy
Tann dedi, sen bckciye rahmet et.
Bihnedigimw;, tammacbgajniz sebep Jer diizup kosmussun; ce-
bennem kapisindan beni cennete aimi^sm.
Bu isi de, bir dikeni bile bor gbnneyeyim diye yaptm; bti se-
bebi de bunuu i^iD halk ettin.
Ayak kinldi nu Hak r fcanat bagi^Iar; O r kuyu dibinde bile bir
kapiyj acar.
*810 Ister agac Ustiioile ol. ister kuyu dibmde; buna bakma, bana
bak, beni gor, benim yolu acan anahtar der.
481 J. * Ey AM, bu hikayenin geri kalan bolCimiiiiii anlamak isti-
yorsan, aruk dordiincu defterde ara.
A
J35
(§ERH)
l»ilamm S Bibi Iplerle blibirlerjne ba*lariaL ^!Lffl! * EslflBr ' ********
d*ler" buyurm^u (C^tlL s. 48)! ^'^ C ™ te fiUnae -
*m Rasi Tu * ru] £ ™ Sat b™* h ** ■*** ***** buJunm U$f
mail,, Aral Dcnlzi'nin X2 ve S £J 2K mi^m^. Kara ^ ha¥allsJnJ
*on vnmirk ilzcre barege E ecen ftz^t ?! 22 tUStOS l071) ' bu ^ !l ^ a
I* malAnnif. knfc kn-kbes ™i»™? B I I ' M4ver ^^h""dekj aavas-
Okciiardur grfcleri ho$ fc !B ,*nd U r kaslan
OldUrUr yit* aiivarf khndilr ol Alnftrslan
.js* stsusms ss srz c «• ** ** ^
innniinlatu beraberdli' meS.t f ^. ^ ^ V * 9Uphe yok kl Alla h
»36
^m».
I>uturdu: puLtnrm «n nihMvdl M^hk^'yli" Medlne arnsindnydi; ona Durban he-
M>rtordl (Muhammi'il t.i Al-iiilnn-lik llhn HI^Am: Stret'Qn-Nebl; Esher profesiST-
iiTinden Muhnmmpi) Mulbylddlnln bdjlyelerlyle; Kahlre. 135S H. 1937; c. I
p.HU, 84 -SS, not. 4; (l BO; n»t S),
4503. Bfiylt tb bu boyltten sonraki ba;]Lk. Htcretin a itinc.i yilinm son ayin-
d«in blr ay once. ZLlkn'cta ayinda Hk. Mi;':: a mined, besytj? ksdar aahabeyle uitife
fimtifc Icln M^dtne'den hareket etmtstL Maksati a n B&vas nlmariig: ]g1n yanla-
nnda yalniz blrer kilic variii. Mekke'ye haber gonderlldL Mekke'll^r razi olma-
inl;ir. Ayni csmsnda HaUd b. Velld'ln ancd olamk lkiytl? atUyi a horeket ettl^i
Imber alindi, Bunun tizerine Hz. Peygtimber, Hudeyl)lrre'de btr a&acin altina
nUirdu; tiahflbft, oldnceje dek savajacaklarina dalr kendlslne bey 'at etmeterfn]
liuyuvdu. Athab, blrer blrtl bcy'at eiti. Biuau haber alan miijrtfcler, Qrkerek Hz.
I'tyKamber'le uzlasmaya kaiar verdller ve uzla$inayi yapmak ttaere de Amrgflu
rinhayl'l gSnderdller. Hac torenl gelecek yila kalmak, MtisWmanlard&n doniln
Kurey^'e siginanlara engel olmam&k, Kuieyj'tcn birt MMtlman olup gelirse ka
]M edllraeiriek sartlanyla bir milahede yaahp imaalandi. Ashabtan bile buna
Ulras edenler oldu. Fakat bu. Kureys'ln, Mdsltlmanligi blr kuwet tammalany-
di Hutleybtyye'den danUitlrten. "^uphe yok ki bh, sana apacik blr tetih ver-
mi 15 tad lr" meallndekl ftyetle ba^layan XL VII. afire lndl. B a slikta bu flyet, aynen
ulinmaktadir.
4508. Bu muahadeyle Kureys'in aaldmsmdan emtn olununca Hay bet fethn-
rllldl; Nadir ve Kurayza boylari maftlflb oldu, {4473, beytta lafthpia to "Sosyal
Acidan Islam Tarlhi I ", "Hz. Mubammed v% islam" adli esertmiae bakiniE. Mll-
hyet Ktlitdr KuWlbU Yayin. 1st. 1959, s. Ill - 1S6).
4512. Beyltten sonraki ba?Iikta, arapea olarak gecen badls. "KUntz'tll -
Hakaaik"ta su suretle teablt edllmlstii: "Hl^bit Peygamber'e, ben Matta o£lu
Yflnus k t a n haymliyim demek yarasmaz." (n. a. 2003) MevlaMia. bu badfsJ, mt-
liC hakkinda kabOl etmekte, O'nun mlraci babk kaxninda oldu. bense goklore
■aceldlm; fakat gerc^kte mekan yoktut; ikisl de aymdir man&sina almakta-
dir. Boyle olmakla beraber, II. aftTenin 135- ve 285., HI. aOienln 84. asetlerinde
ljildlrUdl|l Blbl Peygamberlerin arasjnda. peygamberllklerl bakumcidan bl? fark
yoktur; ajieaJt It GQrenbi 2S3. ayetlyle. XVIL sdrenln 55. ftyetlnde bin peygam-
berlerlu, Wzilanndan tiatdn olduklan da sabltUr. XX. sUrenfn 107, fcyetlndeyae
Ka. MubamTned'ln, bUtttn ftlemlera rahmet oldu|u sarabatle bildlrlirnekte, bU-
tiln peygatuberlerden UsttSn oldufen a^ik^a anlatilmaktadir. Metektm 4521. be-
ylttc de bn tisttijQlUkten bahsolnnmaktadir (II. clldln 916- beytlnin laahina d»
I,akini3),
4520. I. clldfD 2366. beytinln feftbina bakmiz.
4534. §thap. goktaaidir. XV. siireiiln 18., XXXVH, surenln 10., LXII. b0-
renln 8. ve 9, ayetlerlnde §eytanlarin, gokten blr haber galmak Istedlkleri vn-
kit slbapla kovulduklan anlatilit.
4543 - 4559. "Ben Feygamberdlm, Adem'se rubla oeset arasmdnydi.' - {Hn-
dla. Caml', II. a. 8i) Hz, Peyjamber. bu badtsle, hakiykatlerlne Isaret buyur-
muslardir. Elest. I. clldin 1245. beytinln $eihine bakinia.
4567. H. clltte. 2853. beytin serhlne bakinn.
P, : 32
337
-—
i_
«73. Hiberlnla olmn, .•,].,,• cennet pidujahlvmi )i«|wr vrreylm; £tjir.
ildfkOn killer, fatat AJlftli ulina and lgtLUjr m) d> wfft wiener " (ttadl*- Ci-
ml', I, :•; 95).
4574 "Cnlur kArir olan ve slil Mescid-1 Bartm'dan men 1 eden, fcurbsnU-
rmra, yerlerfne ulastmnayan klsUerdl ve Mekkede akin bilmedi£lnUE h bUgisls-
Hk ytelnden clgneyip gececeglntz, bu ydzden de gunaha glreceSinla ImAna gel-
mis erkekler ve kadinlar olmasaydi sfcf Mekke'ye sofcaidi*..." <XLVrCt. P^th,
28). "tmanaj gelmifl erler" ayetten laizen iktlbas jedUmlfifcuv
4576. 'KAflrlerin ellerlnl Bladen cektl" stall, ayni Gureain SO. iyeUnden
lutzcn iktibastir.
45B9. 4473. beytm. [aflhina bakmiz.
4591. Istemeyerek gelln. 4473. b. 3. bk.
4592 - 4597. Mevlaim, bu beyitlerde. EnuVfll-Mtl'minin All'ian (A. M) su
Rd/lorJnl hatirlatmaktsdir :
"Bir bolllk halt sevab icin Allah'a kidluk eder; bu kidluk, taelrlerin fcul-
inftudur. Bir bSIuk de AJlah'a korkudan kulluk eder, bu da kolelerln kullulu-
(inr, jejit bolukse. Allah'a sllkrederek kullukta bulunur: late hQr fclsilerln kui-
lugu budm-:'. (Netic'ul-Belaga terceme ve serhimiz: 1st. YenJ Bart Maartf K
1072; a. 391).
4599-4600 Her iki bey tin de ikincl nusra'Lan arapgadir.
46C0. Beyltten sonraki basliita, "Cezb-i flsik ma'sukra" dan sonraki sozler
nrapcadir,
4616. "Huxma llflnden lp." Cxi, sureslnin S. Cystine isaret edllmekteyse
de bursda baglayan ask, baglanan da asjkUr; fan bakimdan kmsiuak yoluyla
iMjylenmeDii&ttr (II. clldtn 421, bey tin serhine bakiniz),
4624. XXV. surenin (Furkan) 48-49. &yetlerinde h "Gormez misln Rabbi-
nin MtfuriU, gblgeyl nasi! uzatti: dlleseydi qim sakln kilardi; soma gtlne&l ona
dcJIl ettlk; &onra da onu kolayca kendimiae aliverdik" buyurulmaktadir. Med-
ian a, bu beyitte asfci gunese, gblgeyl de a?ika benzetmekte, ask kemalfni bu Uin-
ta asikm golge gibi yok oJaeagim blldlrmektedir. A^iki, aalik olarak kabOl et-
tieimlz takdlrde gtinejl Allah'm kudretl. mtfu, rabmetl, nlitieti.,, olarak kabtll
etmek lktlaa edcr <r. cildln 111 - 132. beyltlerlnln serhine de bk).
4624. Beyltten sonraki biMm. Furazftn-fer. bu hifcayenln. Afctar'in "Bsrar-
N4tne"sinde oldu|Lnu, Iiakiy'nln de "Leme£t"ta bundan bahsetti^Lnl bildirlr
ve metln verlr (Maahlz; 5. 126).
4629 II, Sure-i celilenin (Bakara) 26. ayet-1 kerlnieslnde, AJlah'in sivri-
slnegt omefc geiirmekten cekuimeyecegi bey an miyurulmaktadir; bu ayete Lsa-
ret edljmektedlr
4641. SUha. I, ctldin 1139. beytlcln tzaljma bakiniz.
4562. tklnci tnisra' h ayetten lktlbaatir. II. c lid In 3332. beytlnln laaUma bk.
4673. XXXIH. sflrenln (AhsAb), gtiphe yok kl bis emanetl stiktere ve
yerydiUne ve daglara arzettik de ontar yUklenatekten ceklndller, ondan koit-
338
ulor; onu lnsww ydkUxJik. »0 v «hk kl o pek ^allmd), pek bilg la jzd)" mea-
niidpJu 72 ^ycurm i Arrt wiijtnnkl.^ii Kmanet^r emiredllen dim hukUmler ahde
vrf^ eibl manaiar vnnu,^. tt uklr- re . yerlere, daglara arzedllmeslnden maksat
NuTiilarda yasayanlar. nrwdHmettcdLr denmlstlr. Ragib-L rsfahanl. emanetl akU
Harak kabfti eder. Ayetln «on kusmi. ' O pek salim ve bllglsla oldu" tamnda
^anaiandinnrsa. emlrlere ltaat etmeruekle. ak!a ve nakle uymamakla sum, ve
i»l!sislz oldu demek olur: netekim bundan sonraki beyltlerde de bu husus acik-
ummaktadir (Kur'an-i Kertm ve Meall " ne bk, II. a C iklama. i. XCUI).
*« Wi. tklnci imsra'daki. Allab dilediginl yapar" sttait arapcadir III su
■ enln 40.. XIV. surer in 27. ayetlerjitiden Uttlbastir
4S92 Salih-Deve. L eiidln 2513. beytinin serhine bk.
4695 Kafdagi. -1. cildin 1393. beytlnln serhine bk.
4706. §riphe yok ki kafir olmuslardjr. Allih tlctln UgtineUsirdur dlyenler
« kuilok edileeet bir tek Tanri'dir ancak. Sbyledlklert sfiaden donmezlerso lc
urinden kafir olanlar, pek getfn bir azaba u^rayacaklardir" meallndeki ayet*
i^ret edllmektedir (V. 7J). Hnstiyanlara gflre Allfib, hayat. kelam ve kudm *!
lutlanni haizdir: hayat babadir; kelam oguldur, yanl Isa'dir; kudiet de KahMJI
Kudus tttr. tJcd birdlr, birl de Qg. Bu u c sifat birblrinden aynlmaz. Kelam n
rati tecessat etmig, feft ojarak zuhur eyleinls. Adera Peygamber'M. yemer.nM
Rrtrekfiii raeyvayi yemesl dolavislyle neflllnin tevarils etti«i gUnahi, kanini d^k
nlrjTiek suretlyle gldermLjtir. Sifatm teeessut etmesine lmkan bulunmadifti bl
Tlnln suenndan. soyunun. baska ki^flerln sorumlu olmayacaklan, trtygaaibeT
Itrin mSstua oldukian pibi bir mibudun, kullarmin sutunu, k&ndlEini fed a ede
rek balislayabllmesL bele ilpU birbirinden aynimaaken kelam olan ogulun cat
imhta can vcrdlkten sonrw dlrilmesi, diriltilmesi gibi bir lnan 5 akU on plana
^i!an r teklilin akla uygun oldulunu kabQl eden Islam tarafindan slbetta red-
.k'diiecektir. Bu Inane flzerlnde daha fazla durmayi itlzumsuz buluyoiuz.
4717. Hamise, behind, Rabia, dordancU demektir. Bu beyftte hem asikin
■iiii'dU, best unuttugu. bir tek sevgiJlden' ba 5 ka birsey bilmedigi hem be? duv-'
mdan, dort unisufdan. varufc aleailnden kurtuidugu, mutlak yokluk aleiiilnc kn*
vu 3 tugu bildlriimekEte, hem de sllfllerin "ricalden" aaydiklan Rabi'a-i Advly
ye'yl hatirlatmaktadir. Babaainm dordUnctl kizi oldu|u i 5 in Rabi'a admi koy
tlu£u bu sQfi kadm, tasavvuf eblinee pelt mashurdur. Hicrl 135'te (7£2 Mi y»-
dot laS'te (SOiJ KLudUs'te veflt otmiatir.
4722 - 47SS. As it, cezbeyl meydana getirir, Heyeman halins gelen asik
meeaubtm:; akil dairesmden eikmsgtir: teklifse akladir. Bu bnkimdan ajkin yo^
hi - yordami. teklllten di 5 andir. Fakat bu, bir haldir. makam olursa, yan) salik,
Iturada kabraa, irgada kalkisamaa-, Gercek yolcusu, ya iinee cenbeye uiasir m'
m bir mtlrslde kavusur. akU dilreainc girer ve kem&le erer; yahut Wi mUrjIde
kavneur. onun sohbettyle. feyzlyle cezbeye erer; sonra akil dairesine girer. Ilk
kisundan olanlara "mecaub 1 salik" iklncl kisimdan olanlara 'sdllk-l meciflb '
den It. Bu iki kisim, kemale erml?, lrsat kabUlyetine saidp olmustur. MUrslde
ulagtiktan sonra ceabe halinde kalanlar, yahut cezbeye ulasip mQraldE kavus-
inayan ve a hall asamayanlarsa irsat hakkina aabip olamazlnr.
4723. "Kam kania yurma^lar, suyla yurlar." Turkge atasozll,
339
m~
4742 M lid i m l^kiye al^anlarin, gece - gUndtlK. boyuiui K-ilkleri Lcln ^ara~
bji bu aid da vcrlJmisUr.
4730. Tern ij yapanlara, "Sol yanindan balkmia" denir; bu TUrbce blr orf
mecazidir
4732. Deve. ol uk iistUnde duramayacafti if m. olmayaeak jeyJer hakkinda
kiillanilan blr siisdill.
4-74C. Ll AliSii do&ruyu dalia da lyi bilir" arapsa olarak gectyor.
4780, Beyitten sonrafei baslifct-a, XCIX. strenln (EllzaO, "Art* kim blr
,'xttq agirliffi hayir yapmi;3a otiu <onun inllkafatjn)) Pioriir" meallndekj ?. ayetl
uynen almmigfcif.
4703. Furflzan-fer mertium. "Namaza davam attlkge, padi^ahm kapisvm ca,-
Uyurstm demekttr; ktm padtsahin kapisun ^alarsa o kapi. ona a^ilir" mealin-
t\aki l>:r liadlsl, ■ , Htlp&t'ilL-Ev!iya' , dan naklediyot (Ahadia-1 Meaaevl, a. 1D5>. An-
karavt de "Kim blr kapiyi fcalat ve lsrar ederse o kapi a$ilir" mealinde bJi ha-
■•ir. ahyor {a 413). Cami'ua-Sagiyr'de "ijehid olmayi. geicek olarak dlleyen ki-
r.iye, iehid olmasa bile gehadet mertebesi verillr" meaUnde blr hadls vardir (II.
h 1601.
4 Tee, Nc akersen onu bigersin." Turk atasiJzil.
4790. Bauroglu Bel'arn. I. clldln 3309. bey tin In serhine baJumz,
4811. FiUilwet ehJJnin geyhleiine "AW" denir. Hitap, gelebl Husameddln'e-
dir (Mevlana'dan sonra MevlevUfk; s. IS -28; 3&S>.
MESNEVI
Tercemesi ve
SERHt
IV
.*.
340
■
RAHMAN VE RAHIM ALLAH AMYLA
Bfcel, rahat uykuyla naS J uzlasiraa, ariflerii, gonOlleri dTw, *fc£
V ' J tr *^P„««*kfcri. yclcularin dileyip istedikji gibtfir JS
- buyUfeu. Hastay, alir, hekime goturur; seveni tutar, vol LSrtf»T
Blfctoc ulatimr. Alfch'a hamdo] SUn fcj ba^larm en SrtSS^ST
■»lup kuUuk edeolere bir kai^ikktir bu. Dogmu 5 bir dolun Av'dir sank
Me^ a|*cina b«* reukll bit gHv^rfn konn^iu
Gi^ giizal fitUyor, d«n ceidp-cakip B |Lyordu.
atljun.ya baalamadaii ban, asbmdan atfasaydmi,
Sudaya obu. *e va ta, yUzitad** feryada koyufcaydim ttfcdft
bulurdum, nadtm otroazdim,
Fafcat o, bend*, 6n« ajilamaya koyiUdu, benl de beyecanfrmdrnp
oglatti;
A*lay. P W** banl de, dedkn ki; t> stii *Hik, once davrana^dxr.
^m
«__
343
mm
***» de rahmet aurfn, gdecekJere de; vaadind, dm^ara da ken
ltterin en n^bainetlisi." Alisihp uzla^anlann da en W]Z* « '
veren de O'dur. Allah'* safcti Muhammed'e ve bu^TeSrlaMb? nf
™ yan ve oian Peygamberiere. O y le ohun ey te m Z*£m
A
($ERH)
* g tin kit eukar. "gOkredeirMiila arttinnm,.." (XIV; Ibrahim, 7).
* Benl hdzuniendiien, Bu scale baglayan dbrt beylthk arapca al'rin eon bey-
u, Cemalilddln EbU'l-Hasarril - KiltCnto ($46 H. 1384 M.) "Enba'flr-Rllyftt" mda
geclyor (Muhammed Ebu'1-Fadl Ibrahim yayinj; Kahire - 1374 H. c. HI, s. 146).
Salrln adi anilmsyorsa da najii, notunda, tibtir ue beytl de kaydederek allrirt
Kbtl'l -Abbas Ahmed b. Abdul-Mtrmin-l KayElyy'lg-gertsrnln {619 K, 1222 M.J
"Sarhu Mataamat'U - Hariri" abide bulundugunu blldlrlyor (II, 14> 0lu-, 99 H. d*
(714 M.) glen ve Oertr'in gagda&i bulun&n Adlyy b. Rikaall-Amill'nindfc. Son mu
ra'd&ki "UstQnltlk. flnce davranamndu-" stizii, arapca atasttza qlmug, bttfOk kJ-
taplarda cesltli mllnasebetlerle gecmfettr. TQrk klaatk edeblyftiinda da "El -Tail u
11 men lehlt't-takaddllm" tarzinda veznl de6l$tlrllerek ge^er.
* Mlrasflilflnn en hayirlisi. JCur'an-i Kerlm'de XIX. surenin (Meryein) 40
ftyet-1 ketlmeslnde '"YerytlzUnu miriis olarak tola ahro; orada kim varsa adrascter
biaja ve crnlar btze donup gellrler" buyurularak herkesln ve her&eyin yofcluga mah
kOni oldugu blldizilmekte, XXL aHj-enin CEnbLya) 106. ayetlnde, "Gercektcn .|,-
yeryllati, temlz kullanma mlras olarak kalir" buyurularak kfittl klsilerin, aanim
da featilitllrleriy]? geclp gldetekleri blldirllmektBdlr. HI. eurenln (All Ltd ran) 1QU
n ,v e tlnde de, e&klerle yeryUzantin mirasinm Allah 'a Alt oldugu beyan edtlmette ■
dtr. Bu ayet-i kehmei«re l^aret olunmaktadir.*
344
- —
•*•
* Konya Mevlana Mdzeel Ktltdphaneslnde, ihtteac kltapJan arasinda 3019
No. da kayith oian ve Sultan Veledln eLynzisi buJunan IV. cllt MesnevTde, Qti-
lebl HufiOmeddtn'tc elyazisiyla yanlmij ayn blr dlbice var, Bu dlbficv, Yuaut A|a
K. dekl Mesne vi'de de vaidir. Her ikl ntLahanm tav3lfbtt r I. cildln "Sunu;" yazi
mizda 3. ve. 12. ntlsbalaida verdlgtmlz lclc burada tekrar etmeye luzum giimiii
yorus. Bu dlbacenln metoJiil de 3. nuahayi anlatirken sunduk. Her UtL dlbacenln
arasinda pok az tark var; o da her halde yaiamu dikkatsizliginder^ meydana
gehnlg olacak. Vuaut Aia K. deki nttahanm 117-a-b yapTaklarinda
bulunan bu dlbacenln socunda. blr satir alarak ^jll >; jr ^j sflzlert
de yazilnus, F&kat bu dlbftce, $dpbe yak ki pelebl Hus^meddln'ln lnsaai deftu,
Mevlana, acmradan dfirddneti ollde baska bit dlbace yazdirmij, o dtbaceyl kabdl
Btinl?, her nUshaya o yanlir.jstir. Fakat bu birinct dlbace de, QelebL'nui elyasi-
siyla butunmufl, Ikl ntishaya "teberruken" almmistir.
Bu dJbic*nln tUrkcuslni sunuyoruz :
(Muze K a0>0; 1. a. Yusuf Aga K. 554*?; 117. a. sag yanda).
MS
iflirt ;.;^ * ^^ . anda bu ^ ^ ^ ^
(Mike:) Bu k.. blHUn,.,
Selfibi Hak ve Din Husaro'inui kutlu jansiyJa bulmu$lardir Teber-
rtuten yazildi,
(VOsuF Aga:) Aziz yazan Husameddin.
* Efcst-BeJft. l ciMiQ 1M6 tejttata ^j,^ ^^
KandU kcm&n tw. I. clidin dlbSwainlu ^erhinfl ti&kma
DQ«ru yolu bulmay&miur (Kur'An-i JEerlm; SXVI, Ahkaaf, ll>.
A
.147
.^m
mm.
( M E T I N)
Ey Hak ziyftsi Hus£meddin, sen Byle bir ersin ki istgmla Mes-
nevi, Ay'i bile gecti, ondan da daha ay din oldu.
A lutfu uniulan, yiice himmetin, bunu cekip gbtunnede; nere-
ye gotiiruyor; Tanri bilir.
Bu Mesne vl'nin boynunu baglanussin; bildigin yere cekip go-
tiirmedesm.
Mesne vl kosup gitmekte; ceken goruninuyor; gorunmiiyor
ama, gozii olmayan bilgisizlere gorunmiiyor.
Mesne vi 'ye ba? Ian may a sen sebep oldun; artarsa, uzarsa ge-
ne sen arttirir, uzatirsin.
Sen boyle istiyorsan Tana da boyle istiyor demektir; Tanri
takva sahibi olanlarin dileklerini verir.
* Once sen varhgim Allah's verdin; karsihk olarak -Allah'm
varligma biiriindun,
Mesnevi'nin sana binlerce siikrii var; dua etmek, sttkretmek
if in ellerini kaldirdi.
* Tann Mesnevi'nin diliyle, diyle saha sukrettigini gordii dc
kerem ettl, lutuf buyurdu; kereminj. lutfunu arttirdikca artttrdi,
]0. * ?unkii sukredene nimetin arttinlacagi vaad edilmistir; ne-
tekim yakxnhk da, secdenin karsiligKhr.
* Tannmiz, "Secde et de yaklas" dedi; bedenSeiimizin secdo
si, can yakmligi oldu.
Mesne vi de artiyorsa, uzuyorsa, bit yiizden artryor, uzuyor;
yoksa buyiik goriinmek icin, laf olsun diye degMl.
Uziim catugu, yazla nasil hossa, biz de seninle oylesine ho
$uz; hiikmediyorsan haydi, cek de biz de ge?ip gtftiirelim.
* Ey "Sabjr darhgm atiahtartdir" sirnnm beyi, basbugu, bu
kervani hacca dek bir hosca cek.
* Hac, evi ziyaret etmektk; ev sahibini ziyaret ederek haccel-
mekse erliktir.
* Husameddin, bundan dolayi ziya dedim Sana; ciinku bir gii-
nessin sen; bu ikisi de vasiflarindir sepin.
* Bu husam, bu ziya,,. ikisi de birdir batt., Gercekten de gti-
nesin kilici isiktandir,
* Nur Ay'in vasfidir, bu ziya da gune^in; bunu Kur'an'dan
oku.
Baba, Rur'flu (jilricflt: v.iya admi taktj; Ay'a da nur dedi; hak
da gor.
20. Giines, Ay 'dan daha yiice oidugundan, derecc bakimmdan zi-
yayi da nur dan iistiin bil.
Hie kimse, gidiiecek yolu. Ay isigiyla gbrmedi; fakat giinL's
dogunca yol gorundii.
GUnes, almacak, satilacak seyleri tarn olarak gosterdi de pa-
^arlar, bu yiizden giindiiz kuruldu,
Bdylece de kalp akcayla gecer akca iyiden iyjye belirsin, her-
kes aldanmaktan, diteene kapiljnaktan uzak kalsm diye,
Gunesin i^igi yeryiiziine iyice vurdu; ahs-veris edenler icin,
alemlere rahmet oldu,
Fakat kaipazan, giinesi hig istemez, ona pek kotu gelir giint-j;
?iinkii giines yiiziinden isi - gucti kesada varir.
Demek ki kalp akca, sarrafna can dQ^manidir; yoksiihi kt>
pekten bajka kim diisman olur?
* Peygamberler, diismanjarla savasirlar; melekler de, yAial>.
bi, sen koru, sen esenlik ver diye dua ederler,
Isik verip duran su murau, hirsizlann iiflemesinden, hir*i/!n-
nn soluklaxindar sen uzak tut derler.
Hirsiz da isigm dusmanidir, kalpazan da; bu kadar i$ic. A ftr-
yada erisen, bu ikisinden aman; sen feryadimiza eris.
30 Bu dcirdiincia deftere isiklar sag; ciinkii giines de dtirdiincli
kat gtikten dogar.
Haydi, sen dc bu ddrduncu defterle giines gibi isik sag da se-
hirler, iilkeler paril - pari J par las in.
. * Kim bu kitaba masal derse, masaldir ona; fakat bunu, kon-
dj hali olarak goren kisidir er ki$j.
* Nil suyudur, Kiptiye kan goriiniir; Musa'iun kavmine Nil su-
yu kan degildi, suydu.
f Bu sdzlere diisman olan, simdicek gdrundii goziine; onu ce-
hennemde bas asagi gelmis gosterdi ler sana,
* Ey Hak ziyasi, onun haiku sen gordiin; yaptigi islerin fcar.
siligmi Hak gosterdi sana.
* Gizli seyleri goren giiziin, gizli alem gibi usta; bu goriis, bu
lutuf eksilmesin diinyadan.
BJim halimiz olan ^u hikayeyi burada tamamlarsati deger.
Adam olmayanlan, adam olanlarin hattn igin birak; hikaye-
yi sona vardir gitsin.
HikSye orada tamamlanmadiysa bu ddrdiincti cllttir, burada
duzene koy onu.
.**
34B
349
-
m
(¥ERH)
7. Kim kendim Allah'a vertrse Allah da (lutfuyla. keretnlyle) onun <v ar -
a - 10.
5Uk(lr - Nlmetfo artmasi. DIbace'de Eectt
10-11, "Srcde et de yaklas," (Kyr'an, XCVI, Alak. 19). Seede nirn^a
ftutftt, tdmden annmasi, yok olmasidjr. lnsan, secdede, rabblne mto ™t-
M 2123 3147 beyitlerde, namazdakl Istlfetak hiUni pelt silzd aniatir.
din 96. beytlnde de gegtl). '
jWlnce de ; ***** n *w*wi mmdlnetk fcftka* w^n her SL '
yrt da enunse, omrtlnde bli ker, Mekke'ye gidlp £a be"yl tavaf eimesL ™ k en
be. Inl d nlemesi bakitmndan Mtisltbnanlarm yuhk ve umuml koneii olmasi
»U0h. y&u MilsHlmuilarm hblesi plan Ka'tWdlr; ev sahlbiy* AJlab/tir *lni
™ Allah eviden^k BOuHbuniifiut meita^, i Bt ima *ahalll olduSu ftSfr
™ * J? E , ^ r8t Ctmeni11 Wlik oIdlJ * u ^dirilmekle de, "Cyie erir
wd«r ki ordari ne ticket, ne allele. Allah'i anmaktan ve namaa i\lmaS
£«. h m ?' ? nIail< ra P tlklai1 * ieri " <*aha da gttzellyle mukafatlandir-
t * haklarmda Jfl Miimi arturrnasi l C m ve Allah, dlledigini hesapsiz ola rax
nBklnnd.nr- meaWndekt ayetl.re t^ret edlldtlinl samyarus (Xxrv Nflr 37
JB> SQnierin sosHjrlnde. slirlerfnde. Ka'be'yle gbntilfl kiyaslamaya pek' C ok
raaLlan.r. BuntJan etr a f! lca bshsetmeye kaikarsak a?n btr kltap meyda^a geltr.
16 - IB. X sflrenln fYunus) 5. ayetlne igaret edUmektedlr. Meskftr ayel^
J ^™** ziy * ' ** a " nto " <l<mmekte ve Ay'a duraklar takdlr edlldlgi bUdlrll-
H7. "YarabM, sen koru. sen esenlllt ver." ni. cUdln 3S97, beytinin gerhlnis
r rH k i n 1 7 .
Mf, 3 L.f Ur nr"', Kerimei "^* lni 5 lere d;i »- masallar" dendtjl hatirlaWmakt*
<VI; En dm, 35: VHXr Enffcl, 31 : XVI; Nahl, 24: XXIII; MU'mlnOn, B3; XXVU;
r T n
r4a edenlerln d« bulund^j iHldlrllmektcdir kl HI. clidln 4228. beytlnda gc^tt.
33, Nil -Kan, flu. j didtn BS8. beytlnde ge^tl.
^i 4 ^' , Bfiai£l - b11 teyltlerde laaret edUen mttgahedenin, Mesnevi-han Sirft-
t.eaain tarafmdan atilatildifini kaydederek dlyor tl :
'Bit gun C*l*bl Husameddlti. Mevlana'mn huaftrunda ba 9 kbyup dedl kl :
Ashab. Hud4vendgafm Meanevralnl okumaya t^ladi. Orada bulunanlar
™ noruna daldilar m,. gotdyorum kj gayb 4lemii, e metxsup blf topluluk el-'
rtu^u halde g«IiyoHar; o sdzu InlAsla dlnlemejenin, gflnui dotniiuEuyla iaiu„
ruye cebenaeme gfitUrUyiurlar.
MevJina, gfirdHStln glbWlr dediler ve bu mAnay, 'Mesnevf'nia dfirdUr^a
Liidlnln baBlarinda bUdlrdller; miiiitjrlerin hallertni acikladilar da dedller kl
Bu flozlere ddsman olan, gimdicek gitTunda gtiztlne..."*
Bu manzum baslangie, CelebS Husdmeddin'e bltaptlr; Mesnevl'nln onm>
bimmrttyle meydana geldllinl anlati 5 tir- Allah, sirlariyla blalm ailanmi ?i db
tukdis buyursun.
* Tahsln Yazici'nm taehlh ve haslyelerlyle -Manakib'ul - Arifirr T T. K ya-
yini: Ankara -1961, c. H. a. 744; T.Y. terc. Arlflerln MenSibelerl; M.V, yaymi
Ankara; Maatlf Baatmevl - 19S4, a. 194 - 195, w«
■A
am*
^^
351
(M E T t N)
• Bekciden katfp bUmedigl baga glren p sevgilisuil orada buJup
bekflye hayir dui eden a$ikin hlkayesinln lamanu;
"Nice sey!er vardir ki olmasmi istemezslnlz,
oysii kl hayirdir size."
A\). $uradaydik: O adam bekciden korkmus bir baga at 5&rmii$-
:ii hani.
Gamiyla sckiz yildir yanip tutus tugu giizel o bagdaydi.
* Golgesini bile g6rmcye imkan yoktu; Zumriidiiankaa gibi
suzunii duyuyordu ajicak.
Nasika bir kere gormiistii onu, gofmu$tu de goniil vermi^ti;
sonra da bir daha gdrememi$ti; gortis, o goriistii ancak.
Gndan sonra ne kadar calls ti, ^abaladiysa. o sert huylu guzel,
bir turlii yiiziinli gostermemisti.
Ne yalvanriasi bir care bulmu$tu ona, ne mal ■ miilk veri$i. Go-
zii to km, iimidi bir seyde yoktu o fidan boylunun.
Tann, her sanata, her istenen $eye, once adainin dudagim do-
kundurur; tadim tattinr o i$in.
Ondan tad aldilar da aramaya koyuldular mi, ayaklanmn onli-
ne, her gun yeni bir tuzak kurar, yeni bir bag 1 la baglar ayaklan.
O isi aramaya diistii mti insan, bundan boyle kapiyi baglar
da nkah parasmi getlr bakahm der.
Aldiklan kokuyla dolamrlar, giderler, gelirler; her solukta
umide dii&erler; iimitsizlige ugrariar.
50, Herkes bir iimide kapilmnstir; sonunda ona, bir giin olur; bir
kapi da acarlar,
Acarlar ana gene kapartar o kapiyi, kapiya tapan da o iimitle
all's kcsiiir, 13 e sanlir.
O gen^ de o baga ho? bir halde girince ayagi bir defineye battt.
Tann, bek^iyi sebeb etti de onun korkusUj gece vakti baga
ko$turdu onu.
Sevgilisini bagda goriiverdi; elinde bir fener, bagin arkinda
yiiziigiinu anyordu.
O solukta, bu zevkle bekfiye dua etmeyi, Tanri'yi ovmeye
BS ,.'tli.
352
Ka^arak hokglyit *|ymi verdim hani; sen ziyamn ylrmi misli
alttm, giimUjU mum biiyimi sac.
Kotii kislUkicn kuitar onu; ben nasi! ne^eliysem, sen onu dvfe
neselendir.
Bu dunyAda da kutJu bir hale getir onu, o diinyada da; kotii
kijibkten, kopeklikten kurtar onu.
O kotii ki?inin huyu, a Tannm. boyuna halkin belasim iste-
mektir.
60. Pidisah MiisIiimanJan suclu buJdu, cezaianchracak diye bir
haber duydu mu, geli?ir, sevinir-
Fakat padisah acidi, cOmertligiyle o cezayi Mijsliimanlardan
icalcbrdj diye bir haber gelse,
O haberden, canma bir yastir, du>er; kqtii ki^ide daha bunun
gibi yuzlerce ters huylar vardir; vardir ama gene de bu huylar-
dan sen kurtar onu diyordu,
O kotii kisiye hayir duaiar edip duruyordu; ciinkii o kflrii kl-
&i yuzuuden boyle bir esenlige kavu 5 muatu.
Bekci herkese zehirdi, ona panzehir; o kotii kisi, istiyak ce-
sen asiki, sevgilisine kavufturmustu.
a l^T^J* diiny ^ mutlak Uitu yok; bunu da bil H k6tu
de, kotuluk de nisbfdir.
Diinyada hicbir ^hir, higbir ? eker yoktur ki birine ayak 6bU-
nine ayakbagi olmasin,
Birine ayaktir, obiirtlne ayakbagi; birine zebirdir, bbihiin*
sank! seker.
YJamn zehiri, yilana hayatUr; fakat insana nispetie ohim-
blun^^rad d nf ' ^' b ^^ SSnM; ^ ™**^*
70 A i 9 erl, bu nispedemeyi, bbylece bir kisiden tuttnr da bine
dek sayadur.
Zeyd f ona gore $eytan'dir; ba ? ka birine gbreyse padisah,
Birisi, Zeyd, pek dogru yiice bir ki$idir der; obiirii, gefeertile-
cek bir atese tapandu- der.
Zeyd bir ki^idir, ona oyiedir, sunaysa tamamiyle zahmet ta-
tnamiyie ziyan.
**$%?£?*' giW OImas,m * ,1JOTSan; 8it *• a " Vh "°'"
# '
sultan.
P.; 2i
353
_
»
—
IMMt
O giizel guzliiye kar^i, kcndi goziinii yum; A^iklunnin giteterin-
den, eg 1 rati bir gfiz al.
Hatta egreti olarak ondan bir goz, bir gorus al da omm go-
ziiyle bak ona.
* Boyle yap da doymaktan da emin ol, usanmaktan da; ulu-
iuk sahibi, bu ytizden, "Kim AUah'w olursa, Allah onun olur" dedi.
* "Onun gozii de ben oiunun, ell de, gonlii de." Boylece dev-
leti, bahti, gerileroekten, kuttuifuktan kurtuhir.
go. KotU, istenmez bir$ey bile olsa, degil mi ki sevgiline kdavuz-
luk etti, sevgilidir, dosttur o.
•**
354
iaMte
($ E R H)
39. Beyltten sonrafcl b&slik. Bu bitaye, m. eilttekl son hikayenlri devami-
cur. EasJiktakf "Nice geyler randur kl" dlye baglayan site, II. surenln (Bakara).
■■HosIanmaasiiLiz, size agir gelir ama dllsmanlaria aavasmak ete* farradllmlstlr.
Baa seylet raidtr kl hogtanmaflsuma. f&kttt hayirlidir alM..." meailndekl 218.
ayet-1 kerlmeslnden lateen iklibaa edtfmfctli.
42. ZOmmdUHrtkaa. I. cildln 376. ve 2766. beyltlerlnln g*rhlerlne bk.
55, "Insatuara tt$ekkGr etmeyea, Allah'a da $lHtfetmeml3 sayuu niBailn-
deki h&dlfie lgaret edlimettedfr (CamT. II. a. 157).
55 - 89, XVII. aflrenin {lar* - ) 84, ayett "De kl nerkea, huylandigl huya pirn
hartkat eder; gercekten de ftabblnli, en- dogru yolti kim bulmustur, pek lyi
btUr" mealiadedtr. Huy ya dog 115 tan olur. yatiut da toplumdan elde edilir H
sdraoln 286. flyetlnde. "Alla-h hlcbir klmseye glicdntln yeteceglnden fazla bll
sey tekllf etmre, Hertesin Saaandifci kendisine aittli; elde ettigi auc gene ken
dlslne Ut" buyuruimaictadir. EEazamlan hayir, ser&p, ysptlan lylllk, "kesb", nut,
sa "Lktisab" kok&nden gelmektedlr. Keab, fundir; Iktlsab, sonradan edlnm-i >
Bu bakimdan, IV. sQrenln (Nlsi7 26. ayetlnde, tnsanin Eayil yaratUdifti [ill
dlrllmekle beraber, "H«t dog an, fitrat llnere dog at-, tormsuiicaya dek o dog urn
fueredir; sonra anasi, babasi, onu Yahudl yapar, ^aqt&rd yapar, Mecilsi yiiuar"
badlst infieebince (C4rai', U, s. 79) din re dllnya selamettnl veren fi trail Aim,
Islam dtnidir. Esasen Instui, terblyeyle dogii£takl huylarmi dcglatirebDlr. kaldi
kt dogustaki kaablllyetler de ancak yet^mekle, lyi. yabut koMl huy olarak In
kijlf eder. Bu, boyie olmakla beraber gene de alemde, mutlat hayir re mutlak
$£r olatnaz. ^ylllX ve fcotUSdk, ntspet re ttlbardan do|ar. Bir yerde re l^rl.-im
:-'.ore iyl ve hiiyir olan, bagka yerde, bir ba^kasuia Ktife kottlddr. $erdlr; bu be
ylller. bUtdn bunlari iziih etmektedlr.
Tl, Zeyd. CiDek olarak kuuandaA bir ad.
IB. 7. beytln tzatauia bk,
79. "Onun goiii ben olurum.
I. clldln 30-35. beyitlerlnin §erhtne bit
.*.
3SS
^^MHHMIBBlAlllMkMHIIIIIaiilMlH
(M E T t N)
Vaaza ba$br ba?Iamaz, mlmedenlere, ta$ yurtkWere,
inajirnayanlara dua eden v&z
Vaazeden bin V^;>Mys pkti mi, yol keserdere du& ederdi.
lere, kd 1Se lerde, manasttrlarda bulunanjara sen merhamet et
Aito^tlSl ^ -^^ ° ^ dar ****** cefada bulur,
UnJar ki, soounda ben, r serden dd.br da hayir fcfcw ko^tular
^S^£ ^ 1 ™* t *** *****
mr "X y S;iSS d£n * ° ** *«*- « «* *
*\*,.- DfcSi! ? k \ benim diizene girmeme sebeb oldukr, a akUIi -fi-
kfrli er, onlara dua etmek, boynumun borcu '
A,k K ^' dertten ■?*»"«*«« Tann'ya sizlanir, feryad eder u£ra-
dl&1 a ^ ldan - SBklMi yuzkrce sikayette bulunur S
Vflh T n 7 h . da ,7' *"^ **t-A*Bi* sonunda seni yalvaran-
yakaran bir kid etti, gergekJestirdi der. ^varan
lajtiran, bu kapidan seni sureiy nimetten sikayet et
oa; SSStiS"'' "* ***** Mm ^' ***** -
jJKtaE* tWl ' ^^ "•** Tann lutfundan
356
.•Mi.
Hani bir luiyviin vnrdir. porsuktur adi; dayak yedikfe semirir,
btiyiir;
KGtegi yedikcc daha iyilejir; sopa vuruldukca daha semirir.
tnanan da, ger^ekte porsuktur; ctinkii o da dert ■ mihnet so-
pasiyla biiyiir, semixlesir,
tOO. * Bu sebepledir ki peygamberler, diinyadaki biitiin halktan
daha fazla zahmel lere dii$tiiler, mesakkatler cektiler.
Boylece de cardan, biitiin canlardan daha ii stun, daha biiyuk
bir Late geldi: cunkii onlann ugradiHan beialara, ba$ka bir top-
luluk ugramadi.
* Deri iladanir, belalar ceker de, sanunda Taif derisi gibi
hog bir hale geJir.
aci, o keskin ilaflar siirulmeseydi, pis bir h&ldc kalir, pi? ■
pis kokar durardu.
Sen, insani da tabaklanmanus dcri say; iiitubctten nem k»p
rms, cirkirt, ajjir kokuhi bir hale gdrais deri.
Aci, keskin ilaclan faxla siir de annsin, guzel, parlak bir hale
gel sin.
Fakat a diizenbaz, buna guciin yetmiyorsa, Tann, sen iste-
meden bir dert, bir agTi-sizi verirse sana, artik buna da ra^i ol.
^Unku do stun belasi, seni temizleyen bir scydir; onun biki
si. sizin diiztlp fcostugunuz ^eyierden iistiindiir.
Bir adam, bel&yi actnma gdrtirse o bda, ona talk gelir; il&c.
adanu iyilestirmeye basladi mi, hos gelir adama.
* Insan, mat oldukga kazandigim gordii mil, ' r 5lduriin beni a
in and i gum, guvendigim kisilerina" dcr.
110. Bu kotii kisi de T baskasma faydali oldu ama kendisim suriii-
roiis, kovulmus bir adara yapti - gitfi...
Imandan dogan aciyis. kesildi on flan; Seytau kini, yamandi ■
kaldi onda,
(ttkenin, kin giitmenin tezgahj besildi; bil ki kin, sapikligm
da aslidir, kafirligin de.
***
337
■-■
<?ERH)
(METlN)
**£ dSS SaEt^SSK 2£ *** eMe edftr blUMlai1 * aflet •*■
kw k^un S^u'Ll? da ' iDfla * J k6ttuyfee sevfcedei1 - b ^ da « it
Blrisioln, selain olsun, Ssa'ya, varlik alemlnde herfeyden
daha gup jey iiedlr dlye sormasi
* Akilh - fikirti biri, Isa'ya> varlik &leromde her$eyden daha
gu? nedir diye sordu.
Isa. "Ey can" dedi ana; "Hei^eyden guc, Tann'iun gazebidir;
siinkii o gaMpten cehennem bile su gibi titrer - durur."
Adam, "Peki" dedi, "Tann gazebinden neyle amana erilir?"
Isa, "Kizdigra zaman kizginhgxm yenmekle" dedi.
Kotii kisj, kwginhk madenidir; kbtii, girkin ofkesi canavarlwi i
bile gegmistir.
hunerw ki^i, huyundan vazgetmedikfe rahmetten ne urnn-
bilir ki?
Dunyada onlarm buluiimainaklarina da imkan yoktur ya; faksit
bu soz, Milan biisbiittin sapikliga atmaktir.
Dtiayada faresiz, sidik de bulunacak; bulunacak ama an - duru
su degildir ya o sidik,
A
358
{$ E R H)
112. Beyltten sonraki bolOra. Sarin -1 Ankara vi; birtelnln. laa Peygsiaber'e.
En cetta $ey nedlr" diyft abrdugunu, Isa'mn, "Rabbin gaaebi" diya cevap verdl-
fclnl. "Gndan nasd kurtulunur" aorusuriu da. Oflcelendlgin aaman aft*nl ysn-
Dockl*'" dlye cevaplandirdisini naMedlyor ve "Ey AdemofcEu, ofkelenincft benl
an da ben de gasebe gelrnce sen! anayim" mealinde blr kudsl hadls Jcaydcdt-
yor <s. i»). "El - Ithafat'ls - Bentyye" de f hu mealde bir buds! hadls vardir <b. 18).
A
m~...
mMl ^^ mm
m
3(0
(METiN)
WrtL**** "^ MstahIa5n,a ' «W« t*m, dta b a?ma al diye
ren ^ Mly ° r E6rdii,, m<l deriCT ' bil * W»* Wr de o *li „j.
«M*5£» faSW " "* lr **«"* »■ * d « ™» * onu
-iJSi.'Tf" ata,a *- "*- h * »* **
pans - busultan tUnu goriirler ' otaDi ' ,r
lawftSST" kas ' rgl war da HMX gtod k ° kulu bir i
x as^i^s"* kiyasUmsn *- -* *
----- — - - -^—~~~t~*~^ J
Lulufsuz, )u hirst/ suluk fjkmaz; sbz soylenmez. Bir boliige-
baldir, fckerdtr o ho/, bir bbliigeyse zehir mi, zehir,
Yelpaze, birini serin lendirmek icin saUamr; sivrisineklerle ka-
ra sinekleri de kahretmek i?in,
Feki, Rabbin lakdir yelpazesl nasil olur da sinamalarla, beJa-
larla dolu olmaz?
Yelin parca - bu?ugu olan soluk, batta yelpazenin yeli bile, ya
birseyi bozmak icin eser, yabut da duziip ko$mak i^in.
140, Bu bile boyle oluyor da bu giiney yeli, bu seher yeli. bu ball
yeti, nasil olur da hituffan, ntmetlerden uzak olur?
Ambardan alinnu? bir avue bugdayi gor; ambariardaki bugday-
lann da boyle oldugiinu aula,
Gokyuziinun yel burcundan esip gelen biitiin yeller, o yel ko-
paramn yelpazesi sallanmadikca nasil eser, nasil gelir?
Ekinciler, harman zamani, hannan ba^inda Tann'dan yel istt-
mezler mi?
Bugdaydan samani ayirmak igin, bugdayi ambarlara yigmak.
battal kuyulara koymak ifin isterler elbet.
O esip gden yel gecikmce bepsini de Tann'ya yalvanr gdrtir
stin.
Dogum faginda da doguro yeli gecikti mi, gebnedi, esmedi mi
a man yarabbl, sen imdad et diye sesler gelmeye baslar.
Yeli, O'nun estixdigiai bUroeseler aglayip sizlanmanm an! a*
mi nedir ki?
Gemidekilerin de hepsi, kiulaim Rabbinden, bbylece yel is-
terler,
Yelden gelen dls agnsuida da, yana - yakila, tarn bir inangJa yv
lin dinmesini dilersin.
150. Ordudakiler de, a dilekleri vereo, sen bize Qstunliik yelini es
tir diye Tann'ya yalvanrlar.
* Kadinm dogurmasj gecikince de bUdikleri her azizden mus
ka istemeye bajlarlar.
Demek kl herkes, iyiden iyiye blliyor kl alemkrin Rabbidir yc
li gonderen.
Gene her bilenin aih, iyiden iyiye sunu da biliyor kl oyna-
yan seyi bir oynatan var.
Sen onu gozuole gonemiyorsan, eserlerini jzhar ettigini g6r dc
varhgmi anla.
Beden de can yiizilnden hareket eder ama sen cam gitremcit-
sin; fakat tenin hareketinden cam da bil, anla.
3M
^MMM^m
A$ik, cdep korumada abmak bile olsam veiah olu$ta, afayip
tansyista akiUtyim, ftkiruyim dedi.
Sevgilisi dc $u goriinen hareket, edep kommaksa bundan ote-
sini de hildigin besbelli dedi,
Kanstm bir yabancxyla yafcalayan sQli
SijI i.nin biri, giindtizun. evine geldi, evin bir kapisi vardi; icer-
de de kansi, bir kunduraciyla beraberdi,
Kadin. nefsinin duzenine uymus, kunduraciya kul - kole kesif-
mi$ti; o bir go/ evdc, o tek odada onunla bulojmujtu.
1W). Sufi, kufluk caginda evin kapi halkastm cahnca ikisi de acze
dijjtuler, sa$irdilar; ne bir dtizen kurmaya care vardi, ne ka£ip kur^
lulmaya.
Suflnin, o zamanda dukkamm turakip eve gelmesi adeti de-
fiildi.
Fakat bir$eyler sezinfemisti de bu supheyle o gun, mahsustan
gelmi$ti.
Kadm da, bu zamanda, i§ini biraktp eve gelmesi, hie de adeti
degddir diye, buna guveniyordu.
* Fakat bu kiyaslamasi, kaza. ve kader yiizunden dogru cik-
madj. Tanrx suclan, aytplari orter ama ceza da verir.
Bir kbtiiliikte bulundun mu kork, emin olma; ciinku ekilen
bir tohumdur o; Tanri onu bitixir, getistirir.
Bir zaman onu orter, ondan pieman obnam dil«r.
Omer'in, p in&nanlar emtrinin zamanmda bir hirsts tutuldu;
timer hirsizi cellada, ceza memuruna tapsjrdi.,.
O mrsiz, ey ulkenin beyi diye bagirdi; bu sucum, ilk sue; ilk
olarak isliyorum bu sucu.
Omer, h&sa dedi, AllAh, Uk su^ta kahnni yagdinnaz, ceza ver-
mes.
170. Dsiiin lutfunu beiirtmek icin defalarca orter de sonunda, ada-
letjni beiirtmek icin cezalandinr.
BdyJece de bu iki sifatin aciga vurulmasini, bunun miijde ver-
mesim, obiiriinun de korkutmasuu saglar.
Kadm da. defalarca bu kotulugii if lemisti; is kolayca olmu$,
bitmis ti de bu yiizden ona da artii kolay gorimmusui.
Gercek dilstmceli aiil, bunu bibniyordu kl testi, kirilmadan,
boyuna irmaktan dolmaz ya; bir giin de kinkr hani.
Bu defa, olum nasd muiiafjki yakalarsa, oylece, simsikl ya-
kalanusti on Ian.
362
' Ne bir yul vardi, ne bir yoldas, ne de bir aman. O melek dt
cana e] uzatmi^ti,
Kadm, o cefa yuidu kcsilen odada, oynayi^la, bu belaya ug
radi da ikisi de kuniyup kalddar.
Sufi, gonliinden, a ale^e tapan kafirler diyordu; si^e kin gu-
duyorum ama hele sabredeyim.
Bu solukta, bilmezlikten geleyim de herkes bu $an sesini duy-
masm.
* Gercek er de size kin giider ama kinini gizler; susuzluk has-
taligi gibi eserini azar-azar, yava$-yavas belirtir.
180 Susuzluk hastaljgma tutulan kisi, buz gibi her solukta erir;
fakat her solukta da kendini, daha iyiyim samr.
Hani sirtlan nerde, burada degij ki diye -diye sirtlani tutar-
lar da o, bu soze inanir, kacmaz, tutuluverij-,
O evde de, kadmin adami gkleyecegi ne bir kovuk vardj, ne
bir aralik, ne bir yiiksek yer.
Ne bir tandir vardi ki orada gizlesin herifi, ne bir cuvaJ vardi
ki oniine ceksin adanun da perde etsin onu.
* Kiyamet giiniinun genis mi genis alanma, Arasat meydanjnu
danmu^tii evin ici- ne bir cukur vardi, ne bir ttimsek, ne de kaca-
cak bir yer.
* Tann, kalabaliktan daralnus olan bu gepgenis meydam
mabser yerini anlatirken, "Orada bir cukur, bir tumsek gbreme?-
sin dfcr.
* Kadmin, diizene saparak sevgUisfne car^af glydlrmesl,
bahaneler bulraasi; "Ger^ekten de diizenkuz
pefc biiyiikHlr" buyurulmu^tur
Kadui, heraencecik kendi carfafim, adamm tistune alti; erkeftl
kadin yapti da kapiyi acti.
Fakat adanun erkek oldugu, merdivendeki deve gibi beabelJiy-
di; adam reizi] obnus - gitmisti,
Kadm, $ehrin buyukJerinden bir kadin dedi; mail- mill kU,
bahtt - devleti var.
Yabana biri, biJmeden dangadak girivermesin diye kapiyi 6rt-
tlim.
190, Sufi, meraim nedir dedi; bir isi varsa gorelim, cana minnet bi-
ielun>
KanBL, bize akraba obnak istiyor; iyi bir kadin; ama fcini bil-
mem; kimtn nesidir, Hak bilir dedi;
m
Kizi goritiek istedi; olacak bu ya, da mekicpt*.
W un dsun diyor, ister kepek; canla - goalie onu gelin ede-
cegim kendime.
Bir oglu var, sehirde benzeri yok; guzel, duO* cevik; isj - ka-
zanci da yennde.
S&fi, biz yok yoksul kitflerfe; hatimiz pej-perisan; elimiz dar
CJU kadimn soyu - boyuysa malli - mulklii, yike kisiler
«£«m£&2 Iik o!ur m h * ? ***» bir fcana * **■
* Nikahta esitlik gerek; yoksa nkmti ba^Iar, ge e i m olmaz dedi.
Kadi^m, o 9^-vimea kaydznda degil, dfkfl, kapali, ^^
obna*i deyi$t; irfkRoJn de bumi gizfe artik dlye cevap vert*i
Kadin dedi ki: Ben de boyle ozilr getirdim; fakat o, hayir dedi*
ben ceyiz - 5 imen aramiyorum.
Biz mala- altma doymu*uz, zengmllkten usanmL?iz; halk gibi
yada da kurtulus, murada eri Sj ancak bununla
^eStia^'deS^"^ "*** **** oh *
Fakat inana dagdan da pek ; fierce yoksdluk oka sikayeti
ns bafcjmmdan daha ustun oldugunu bizden i y i biliyor
* J£«£3«S» natara " mflMmii -'
•**53:s,t£S bir durak; •**• bir ** * *
364
2 tO. Kiz.in n Ami i* hi oJduflunu anlatmak, babaya sart degil ya; afl-
ten aydm gtln fclbi 0rfJyor onu*
Bu hikuyuyi $urtim i t tn sciyledim; senin de yanlijin meydana
^ikt>; bad az lflf et,
A boyuna dava yi uzatip duran, senifl de hiikum cikarman bu,
senin de inane in bu i$te.
Sen de safinin kansi gibi hainmi^sln; sen de azginlikta diizen
tuzagmi kurmufsun.
Her yuzLi yunmami^tan bahseder durursun; utamrsin ama hiy
Tanri'dan utancm yok.
■
* "Baba- ekJeu Ws)t$e geviyoi.
365
($ERH)
113-
Ad kavmi. I. clldl* 868-899. tjeyltterinin serbine bk.
, "fieher y*»yl & bana yardim edUdi; Ad kavmiyse bati y^la heiu
«dlldr. "Seher yeltyLe bana yartnn edlldl: benden 3n«kllere o yd U&* <&*>
151 SarlU kadumi doiuima* ROSl^r* blr ka&ida ■ Kiw'to-i. Kfflta'den
1H "Kullraa baber v«. edpbe yak kl In *&W Jrtgj £^ ■ J*
tet cdllmettedlr (XV T Hicr. 49-60).
1 75 Beyltte tan* el usatan metekten makEat, cahlart alwaya rufclni **b-
Kskiaehir Turban ve Tarufeaa t»cn»fei Yayini: 1st. 1965. s. m. xlvi. sur, *
beylt) .
Susuzluk bastahfei. fcaracfcer hastau£idir.
,„. **«.» --» *-£■ ■». -g^ aai £ tars
Urn, .ft**. -J**** *J " *?£ rLianln Wl HUH <«"■*■«>•
366
_
mat Itln. kann* kAtlUllk ■tairt l»mycnln cwtsi zrndana atilmaktan. yAhut c«-
Un blr cceaya uftmUlmuJiLn,. bu«kA ne DlabUir demlstL Bums tlmlM kadi
nin yakiiUamidan btrl. «nn»mit flfvdcn yirtildw* Vtoif baksizdir; arfea taraf-
Un yirtilmw* k*d"i yalfln ^ylemettedlr demifl. scmlegin arkadan. boydan
boya yirtilditi ffttrOKInce de KWisma tou «sfl seylemig. six "Wj^SS £!"
ninla pek bOytikttlr demlfitL BSyle olmakia beraber «eaa de dedikoduyu tale-
met lcln Ttt5iii*u andana yoUamig, Yftsuf. sandamla yedl yd kalmi*tL Hatta
ba ydsden klaslk edetiyatta zindana "Makaam-i Ytlsui" dendifei raid* (I. Bllttt
lie, beytin jerhine de bk,),
197. eerlatU, evtenmek i*ln kadinla erkegln My - boy, servet, gQwltik v,i
tutimnidan csit olmasi jarttu.
A
367
(M E T t N)
Tatmya, duysac, gtfjrtir dejcnekten otaksat
* Tann, goriijii her solukta seni korkutsun diye kendisine
J 'Her$eyi gSren" dedi.
*Tann, kotii sozlerden agzim yumasitt diye kendisine "Herseyi
duyan" dedi.
* Korkasm da bozgunculuga ait bir$ey du?iinmeyesin diye Tan-
n, kendisine "Her$eyi bilen" dedi.
* Bunlar, bizim adlanimz gibi Tann'ya verilmi$ adkr degil-
dir; ciinkil Zenciye de Kafur admi korlar.
* Tann'mn adi, sifattan meydana gelmistir; sifatlanrunsa onli-
ne on yoklur; lllet-i ftla ornegi gibi sakat, sa?raa bir?ey degildir,
22Q. Oyle olmasaydi, sagira duyan, koriere aydin adlanmn veril-
mesi gibi bir alay olur, maskarakk kesilirdi
Tanimak icin konan ad, utanmaz birine mahcup, girkin ve ka-
ra yuzlii birine giizel adi gibi rastgele konmu? addir.
Yeni dogmu$i kuciicek bir cocuga haci, yahut da soyunda var
diye gaazi lakabim takiverirsin.
Bu adlari, bu lakaplan ovmek icin takarlarsa, o sifat, o adan>
da yoksa dogru degildir ki.
* Ya alay etmek, maskarabkta bulunmaktir bu, yahut da de-
lilik; Tann'ysa, z&Iimlerin dediklerinden miiiiezzehtir.
Ben seni bulu$madan once de bilir, tanirdjirt; guzel yuzlusun
am a kotii huylusun.
Ben seni, seninle bulu$madan dnce de bilir dim; kotiiliikte
ayak direyen bir inatgisin sen.
Gozlim kanlansa da goziimun halini gormesem, gene de gtf-
iiimiin a|nsxni bilirim ham.
Sen beni cobansiz bir kuzu gordiin de goziim, bekcim yok
sandm,
Asiklar, bakilmamas] gexeken yere bakarlar da o yiizden der-
de diiserler; o dert ytizunden de agiarlar, inlerler.
230. O ceylam cobansiz sanmi$Iardir; o tutsagi ucuz bilmi$lerdir,
Derken gozciiSii, bekcisi benim, bosu bo?una pek bakma diye bir
baki? okudur ge!ir de rig 1 ere saplaniverir.
368
— — — — l ** IM — — -
Nasu otaUUr d* ben bir kuzudan hi, k^iden dab. m*
Tniv,m ki ardimdn hii- B«-/cUm, bekcim olmasui?
- ' Bir bekVl" t ki ^Uik cna yarasxr; bana e*p «elep yeH
° ^h^i bile, o ,cl *guk mudur, ,cak m, bundan da bu-
^^Si, TanoVa K* sa^rd,. k»r; S 6nin gtole ta
u^aktan senin korliigunu gordum bsn.
Onun icin de ,eki, yildir, ^i hie so^ad^; cunku kat - kal
bilgisizlikle delu oldugunu gordiim.
Kiilhandaki adami, nMttfUCi diye ncden sorayim? Nwl olac.t,
ba$ a?agi i^te.
IMinya kiiihana beiizer, ^ekinmekse hamama
Dunya azgmhgT kiiihana benzer; cejfcinip sakmmak hama^v da
^tek^tSnSn 1 ^, bu kaihanda te.e^i, ** .,
mamdadir onlar, ^nm^lardir, arinm^lardir.
MO Zengiulei -, yakm.k icin hamamdya tezek ta^yaniaia ben,,. 1 u .
* 4 ° SLnax, k^ Si n di^ tavern diye o-tagta = .
Sen $u kulhani b^rak da hamama yuru; kulham buakn.ny"
hai ^£TSa^ d^l^hca,, goren ki^in Uiz.e,,
"Mi, ghip yikana^n temizligi, gO.elim >ii,iinde belirtf-
dUrU Kiilhandakiler de, yiizlerindeki, eibi.elerindeki dumandan,
^loku da alamiyorsun sbze getir, konu^tur da ya» ^<fen ^ki
Sim Ahfn ' baba.1 kiilhand s5.e geidi mi, geceye dek yirmi kiiic
^ ^a&STd* diinyada ate^ be,zer; her alev, yn, «^
,50. S« altm, te.ek gibi ate^i alevlendirir ama aklin onunde ten.k
glbi ^"r den, vurdu mu ( .lak f^y, ate*e B«A b» Mto
%ani ¥ a a d a m, mal-mmk topladim diyor ya; ne diyor yini?
ffn kadar pllUK ia?idun diyor.
b\ . 24
-----
Bu soz, rezillige rc/illik katar ama kulhandakiler arasinda
ovunmelerdendir bu.
Sen, aksama tadar alh kufe gektin; bense zahmetsizce tarn
yirmi kufe tasidun derler,
Kiilhanda dogup temizlik nedir, gormeyen kisiyi, misk koku-
su incitir,
* Giizel koku satanlaim ca^si&mrta, gtizel kokudaii, mlsk
kokusundan hastalanaii, bayjJUui tabagm bikayesi
Birisi, gttzel koku satanlann pazarma varmca kendinden gee-
li, yerc yikildi.
tyi huylu giizel koku satanlardan gelen gikel koku. adamiu
basim dondurdii, adam, otdugu yer^s diisiip yigildi.
Tarn yanm gun, yol gecidinde, htcbir seyden haberi olmak-
sizui les gibi yatti - kaldi.
260. * zamau balk ba$ina toplandi; faepsi de "La havJe" cekmedc,
derdine derman bulmaya ujj|rasmaktaydi.
Birisi, elini kalbine gotiiruyor, obiirU, yiizUne gtilsuyu serpi
yordu.
* Bilmiyordu ki o alanda, basma ne geldiyse, giikuyundan gel-
misti.
* Bid, ellerini, ba$mi ovmadaydi; obiiru, suyla islanmi^ su-
man getirmedeydi.
* Birisi, odagaciyla ?ekeri karip tutsiiliiyordu; bit baskasi, el-
biscsini soyup onu hafifletiyordu..
* Baska bin, nasil atiyor diye nabzmi dinliyor; birbaskasi aft.
zmi kokluyor;
Sarap m* icmis, esrar mi cekmis; afyon mu yutnius, anlamak
istiyordu; balk, onun kendinden geci ? i yiizimden sasinp kalmisii
Dcrken hemencedk, filaxi kisi, fe$man yerde dusmiis, yatiyor
diye yakmlarma haber yolladilar.
* Neden kendinden gecti, ne oldu da tasi damdan diistij? Kim-
secik bilmiyordu,
* O koca tabagaj gurbiiz, anlayjsh bir erkek karde$i vnrdi:
be men ko$a kosa geldi,
270. '* Yeninde birazcik kopek tersi vardi; halki yardi, bag ucunn
geldi,
Ben dedi, neden hastalandi, biliyorum. Sebebini bildin mi
iyile$tirmek kolaydir.
Fafcat sebebi belli olmazsa guctiir; bu haslahgm ilaa ncdir?
Hun da yiizlerce ihtimal var.
370
Amu sdwhlm bikini tni, fr kolaylasir; sebepleri bi)mek, bilgi
.■ii/.ligi giderir;
Su kopek uirsinin kokusu, onun beynindc r iliginde kat - kat
durmada;
RiKkmi elde etmck igin her gun. geceye dek pisiigin iginde-
dir; tabakbga batmis - gitmi^tir dedi.
* Ulu Calinos da boyle demistir- Hastaya, neyi buy edinmi^se
onu ver.
giinkij hastaiigi, huyuna aykiri seylerdir; oylevse hastaligtnin
nacim, al^tigi seylerde ara.
O adam da pislik ceke - ?eke bokbocegine donmustur; bokbo
^egi, elbette gulsuyundan bayihr.
Onun ilaci, kopek pisligidir; gunkii o, ona ahsmi$Ur; onunla
ugra^mayi buy edinmigtir.
2 SO. * "Pis kadmlar, pis adamlarmdir" ayetini oku; bu sozihi onu-
nii, sonunu bir anla.
Ogiitculer, ona bir kapi atilsin diye anberle, yabut gulsuyuv1:i
ilat veririer,
Fakat pislerle temiz $eyler uzlajamaz ki; a giivenilir kijik't,
layik da degildir bu,
* Onlar, valiyin giizel kokusundan egrilmi^ler, sapxtnusJar,
kendilevini yitirmi?lerdi de "Sizin yiizUniizden ugursuzluga ugra-
mipz" diye bagVmaya koyulmu^lardi.
Diyorlardi ki: Bu soz bize eziyet vermede, hasta. etmede bizi;
sizin bgiidiinuzu iyiye yomnuyoruz biz.
Acik^a ogiide ballad unz mi, bemen, o solukta sizi ta$la.m biz.
Bl'£, olmayacak seylerle, ash yok oyunlarla semirmi^ix; ma>
yamrz ogiitle yogrulmamis.
Bizim gidSrmz yalandir, laftir, obnayacak seydir; sizin habev
verdi^iniz sey, midemizi bozuyor.
Hastahgimizi yiizlerce kere arttirmadasmsz, cogaltmadasimz;
akla Usui olarak af yon veriyorsunuz siz,
Tabagi, tabagin karde^iiun, gfeiice, kopek pisiigiyle iji etmesl
Orada bulunaular, ona verdigi il^ci gormesioler diye o gene,
balk) oradan siirdii, uzaklastirdi.
290. Giz.li bir$ey sbyler gibi ba^iini kulagma egdi; o ?eyi bur nun a
slirdu.
Kopek pisligini avueuna bulamisti; pis beynm ilacmi, kopek
pisligi gormb^iii.
371
■MUM
Birazcik ge$tl; adam kimddanmaya ballad 1: haik, bu, pek b«-
yuk bir afsun dedi.
Bu afsunu okudu, kulagina iifledi. Omiu$ gitrui^l a dam; ais-
sun feryadma yetisti.
.Boigunculann kirmldanmasi o yandadir; zsnadufl, bakistau,
go?, suziisten, kas oynatistan harekete geiirler,
^ Q g&t_miski kimcLJiay da' ve rmiyprsa o. mutlakq, kot ii. kokuya
jt hsmistiL. Z
* Tanrr'ya ?irk kpsanlar, ta onceden pislik i^inde dogmu.^iar-
dir da o yiizden Tann, sirk kpsanlara pis demist ir.
Ta onceden pislik icinde dogan kurt, hig rni hig anbcr kukii-
suna ali$amaz.
* Nur serpirttisi ona rastlamami$tir; o, kabuklar gibi ozsuz-
diir, gbniilden rnahrumdur, tamamiyle bedendir.
* Tann nurunun serpinlisinden naslbj varsa, All 31 r 'da oldugu
gibi, pislik icine gomiilrniis yumurtadan civciv cikar gibi o da
kurtulur, cikar.
300, Hem de kiimeste beskiiiet] asagibk tavuk da degil; bijgi, an-
layis kijsu bu.
Sen o nur sabibi dsgilsiu, o nur, sende yoi*a benziyor; ciinkii
burnuma pislige siirtup durmadasui.
Aynliktan yanagm soimu$, yuziin sararmis ama, sararmis bir
yapraksin, olmamis bir meyvasin sen.
Tencere ate?ten kararmi?, is rengini alvms; fakat et, karthgin-
dan bo vie ham kaljtrus.
Sekiz yjldir, seni aynlikla kaynattim durdum da gene bir
zerre bile hamhgin eksilmedi, milnafikligin gitmedi.
Hastahktan donmus, buz ke$mi$ bir koruksuu sen; simdi k<>
ruklar kuru iizum oldu da sen bala hamsixi.
O i,i;ikm dtizene sapip dibglnl gbdeyetrek supuua odir jretirmesl
s&vgillnin de bunu snlamasi
Ban a uyacak raisin, yoksa namuslu musun; bunu anbyayim
dive seni .smadim; kusftra kalma dedi fi^tk
Burn dedi, seni smarciadan da bilip duruyordum ama birsey<
den haber at is, apacik gbruse benzer mi?
Bir giine$sin ki a dm duyulmus, yayilmis; giine.^i sinamaya kai-
Sci^tivsam ne ziyani var?
Sen, bensin; ben ber gun, karda, ziyflndn kcndimi smamal
tayim.
310 * DusimmUi, (wlattliiii inucizder meydana geUin dive pc'V
gaiubcfleri luimiiiliii'.
A kuLii gttz, gu/,L-findcn irak oiasica, ben, isigi mtcdir, bjleyjin
dive kendi gSziiniu sinadnn.
Bu dunyi, yikik bir yere benzer; sense definesin; defined^ feein
arastirdiysann incinnie.
Her de& dusmanlam olur-oimax laflar cdeyim r nSmusundaii
<&/ a^aymi diye kiistahca sinadim sexii.
tstedim ki dilim, adim anarken goz de, gtfrdugune taniklik
ctsin.
* Saygi yoiunu vurduysam a Ay yUzliim, kili^la. kefenlc geJ-
dim.
Senin ehnden baska bir elle ayagimin, basmun kesilmesim
istemem; ^iitikii bu eldeni tn ben, baska elden degilim.
Gsne aynhktan soz aciyorsun; etme, eyleme; ne dilerscn yap
da bunu yapma.
s Bu solukta soz iilkesine yol aldik ama soylemeyt: inikAn
yok; ^r.kU vakit gecikti.
* I^in dis yiizunii s6yledik, 6z gpmuHl kaldi; omriimfj/ v. i
bu, bbyle kalmaz elbet.
Sevgiiiatn, a^ikin dzriinu reddetmesi,
diiixninl yiizlinc vurmasi
iZQ. sevgili, dudaklanm aeip cevap verdi de dedi ki: Hal in, bi/cc
gundii£ aiiia sana gbre gece.
Bu kapkara diizenleri, adalet gaginda gozii acik olanlann bu-
Jerine ne diye getirir de ya>^r - dokersiu?
Gb'nliindeki diizenlerin he^si de bize karsi rezil olmada, «Lin
gibi apaydm, ortaya ^ikmada.
Kulumuzu esirgedigimizden oxilan ortiiyorsak, sen di: yiizsii/-
liigii ne diye hadden a^nrsin?
* Babandan ogrensen e; Adem, su? isleyince bir hos?a ta kapi
dibine, ayakkabi ^lkardan yere geldi.
* O sirlan bilenin giicunii gbrdii de iki ayaguun ustiinde tUtr*
du; su?unun bagislanmasim dilemeye koyuldu.
Tasakeder, kiiliiniin ortasma ge^ti, oturdu; bchaneier bulup
daldan dala sigramadi.
fr "Rabbj^niz, ger^ekten de kendimize zulmettik biz" dedi an-
cak; ciinkii onde, ardda azap memurlanm gbrdii.
* Can flibi azap memurlanm gordu; her birinin elindeki "savul
a savul" sopam, tft gdjic ula^madaydi.
372
373
llci biri, kendirtr gd diyordu, SiileyrruViri. oiiimdc karinca
kcsil de su sopa, scui ikiye boimesin.
330. Bir soluk bile dogruluk duragindan baska bir durakta durma,
insana gdz gibi lala hig bulunmaz.
Kor, dgiitie aruisa bile gene her solukta siirger; diisiip pisligc
birlasir.
* A Adem, senin gbziin kbr degil a ma kaza geld J - catti mi goz
kbr 6Iur,
Omurler gerektir kj gozii go'ren kisi. ansizin bir kazaya ugra-
sin da kuyuya diissiin.
Fakat kaza, zaten kdrun yoldasidtr; onun siircup diismesi, hu-
yudur - hu.iudur.
Pislige dii ? er de bu koku nerden der; bcnden mi gikiyoi , yoksa
bir pislikten mi?
Birisi ozia. H misk sacismda bulunsa, o kokuyu da kendinden bi-
!ir, seygilinin bagisindan degi],
Demek ki a goren kisi, iki aydm gaz, sana y U z anadir, yta
baba,
Hele goniil gozii, yetmis kat bu gbzden yegdir; cunkti bu iki
duygti gozii, onun nimet.iyle gednmededir.
Yaziklar olsun ki vol kesenler oturmusJar; dilime ytia dii&u
vurmuslar,
.140. Ayagi bagh elan, guzel bir tarzda nasil rahvan yiiriir? Pek ag:
bir bagdir bu, mazur gbr.
A gbniil bu sbz baglj bir halde geliyor: ^iinkii sbz inciditr, kis-
kartdiksa degirmen.
* ftici oguniir, ufalamr ama gdzii agnyan hastanm gbzune de
tLitya olur.
A inci, ufalamp ogiindiigiinden dolayi basina vurma; kinhp
ugunme yuziinden parlayacaksin, apaydin olacaksm.
l$te bbylecc kink dbkiik sbylenmek gerek. Tanri, sonuncla
du^gun bir hale sokar onu; ganldir o,
Bugday, basagmdan aynldi, oguntiip un oldu ama adma, iste,
dogru - diizen ekmek dendi, yogrulup pi$ti de dtikkana geldi.
A asik, senin de su^uri meydana cikti; suyu, yagi birak da ki-
nk - dbkiik bir hale geL
* Adcm'in 6z ogullan olanlar, "Jtabbimiz, gercekten de kendl
mize zulmettik biz" iifdriigunii iifiiriirler.
* Ihtiyacmi aalat; kati yihhi, surulmii? tblis gibi deJil K <ttir-
meyi birak.
m
I) 1
.174
Yu/. kutitlftj, Minm my i!i mi tirttiiyse ne varV .S«n de dircn, yii/;-
siizlli^c sari I, ^ulijj, tribafo.
?50; Ebu-CtrhiJ kin glideo O^u; Tiiikii gibi Peygambei'den bir miV
cir.e istedi.*
* Ama Tanri Siddiyk'i, mucize istemedi" bu yu^iin sahibi, gor-
gekten ba^ka bir sbz ioyiemez dedi.
Sen nerdesin; bcnlige buruniip benim gibi bir aevgiliyi sina-
mak n£rde?
* Bir cifitin, Allah yiiziind tekrim etsin, All 'ye, Tann'mn
korunmastna lnancm ■ dayancio vacaa bu kd^kiin
ustUnden keiidini yere at demesi; Mii'nunter
Enuti'nJn ona cevap vermes!
* Tanri 'yi ulnlamayi bilmeyen bir inatci, bir giin Murtaza'ya
dedi ki :
A akli basihda kiji, pek yu'ksek bir damdasin, pek yiiknek bir
kbskiin iistiinde; Tann'mn korumasim da biliyorsun.
Evet dedi Murta^.a, o, bizim varligimizi r cocuklugumu/dan bcti
adam-akilb korur, gamdir de,
Qifil, peki dedi, Tanvi'mn korumasma iyice dayan da hadi, al
kendini damdan.
Bana da Earn inang sShibi olusuna inan? gelsiri; gUzelim innn
cma gosterdigin bu delille inanayim sana.
Emir ona dedi ki: Sus, defol git. de bu kiistahlik yuziinden
canin belay a ugramasin.
Kulun, belay a ugrayip Tann'yi smamaya kalki^masi yara^ir
m> ki?
360. A akilsiz, a ahmak, kulun haddi midir ki hcrzevekillik etsin
de Tann'yi sinamaya girissin.
* O, TamVya yaki^ir; cunku o r her solukta kullarim sinar-
durur.
Bbylece de bizi, bizim apacik gormemizi, icimizdeki gizli inair-
ct bilmemi^i saglar.
Hi? Adem, Tann'ya, seni bu sucti isleyerek, bu yanh?a d use-
re k sinadTm dedi mi?
A padisahim, hilminin sonunu, son derecesini goreyim dedim
gibi bir soz etti mi? Ah, kimin haddidir bu, kimin?
Senin akhn, coktan baijindan gitmis, coktan Eerscmlesmi^sin;
ozrun kabahatindan beter.
Gokkubbeyi yuedteni smamak mi? Sen ne bilirsin onu sina-
mayi?
* Beyittokl rt*. "Tilfkl OukI" tEirsiudadir.
,17S
A kcndi ^etrirti - liaynni biimeyen, once kujiJini sina da h sofi-
i'ei baskalarim.
A ki$i, kundini sinadin mi, baskalanm sinamaktan vazge-
cersitt.
§eker pargasi oldugunu. bildin mi, $ekereinin evinin ehli oldu-
gunu, oiaya. iayik bulunduguriu da biliisin.
370. Suiamayi birak da 5.111m bil; Tafin vakitsiz seker gbndiri'mez
sana.
Sinamaya kalki^roadan ^unu, p£difalim bilgisinden bU r og-
ren: Sen ba? cdmussuri, seni papucluga gondermez..
Hie blr akilh var midir ki deger biei lines: jridyi tutsun da ayak
yoluna dustirslm ■ gitsin?
Ciinkii isi bilen hikmet sahibi er, bugdayi saman ambanna yob
lamaz.
* Bir mttrit, onder clan, yol kdavuzu kesilen seybi sinamaya
kaikisusa esektir.
Din yolunda as; -buz smarsin onu ama a inanci iam olmayan
kisi, sen smanmis, olursun.
Senin kustahligm, senin bilgisizbgin ginlciplak meydana ctkar;
o, bu smamayla nasil olur da soyunur, apacik gbriiniir?
A yigit, bir zerre., kalkar da dagi tartmaya girisirse, dag yii-
ziinden terazisi kinhr, pargalanir - gider.
O niiirit de, kendi aklmca bir terazi diizer de Tann crini o
leraziyle tartmaya kalkar.
Fakat Tann eri, teraziye sigmadigindan, akil terazisini parga-
lar.
.130. Onu smamayi, kendi buyrugunca ona hiikmetmek bil; oyle bir
padi^abi buyrugunca yuriitmeyi arama.
Hi? resimler, oyJe bir ressami sinayabilirter, oyle bir rcssama
buyruk yuriitebilirler mi?
Resira, bir sinayis bilse, gorse bile, resimdeki o blli$i, gorii-
<?ii gene ressam cizmedi mi?
Ressanua bilgisindeki resimlere karsi bu cizdig resmin ne
kadri vardir ki?
Sana su sinayis vesvesesi geldi mi, onu kotii baht bil, kbtii
baht, pis talih sana gelip catimstir, boynunu vurmustur senin.
Boyle bir vesvese sezdin mi tez-tez Tann'ya don, secdeyc
kapan. v
Ey Tann, sen su siipheden beni kurtar diye agla; seeds yerini
akan gozyaslannla islat,
Smamayi diledin mi, din mescidin, kcciboynu^uyla dolmp^tur.
376
A
(S E R m
213-219. Insanlaxa, htyvarJ^a, e&y&pa konan adlar, o i^a sahip siyilmi-
iiivm, kinii cinsintJen olnnlsrdarc ay:me(iiln^Ei icincitr; ad, aahltoiriin sttetma,
h«yuna uy&un arti otttbiiir. Bvinun ai:sl de mjiniklsiiililv. Iliiur beinboyaaStcii
SjBttcsi^e de a<l clabiiir. Ailah'm aaSs-nysa <E?mii-yi Hu:n4 - Gilael adlarj, kencll
tsfanndari kontn ve Kut'An-i Kerieida bildti-ilrni* olan adlardir ve her bin
lHah'm taiL tifatmi bildiriv; Baslr, Secif. AHm, ^anl hetgeyi goren, duynn, blltn
Klbi aaW, VASiiiardir: fiinkti Allah cialmden ffiilheassilti*; grusle gormea; kti
lakla duymas; biv^ey nldaktan ve una belleaikten soura bilmea. GOzie Fibfuk.-n
gotatlmeyefc, kulaftlft dayulan, duyulma-yan hergeyi olmadan ve oMoKtatt mim
bilgi&lyJe kavrti; bu yUECl&Li bU^iyle ^rur, duyar; btlgisiyte esalf ve etjEdldlv
Allah'in gifaciarinin, zatmm ayr.i, yahut gayfl oidu^u, ne £ym, nc gayri bulun
dugu uzun bir bahistir; Kel&ra kitaplarmda tafsilt gc^iD bu balise gltmcyl IU
surusus bularak sunu bfiUrieliH) fci: sifaWan aittyle kaaimdir: sonradun ullim
dleglldir. illet-i \j\v., yani yf.raUga, yairahlisa sebep, Ilutejna, meil^liice, yum
tLCi kudt&'Jn fa'^l. yani aktif kaabiliyetl olan Akl-i Killl'dur; bu, p&Jit blr k .111
hiliyet meydana getlrmis, gokler, bu Ikl kaaHiliyyetten meydana gelnil;, cttln
-111 donustl, dftrt baslt unsuru izhar otmll; gbkierle unsurlardan da curiHi/lm,
nabatlar, canlilar zahir olaujistur. Gergek silkier, felsefeyl, Hukgma mcsk'ftLTii
EraMl etmezler: esasen de bu Inan^, tsliroa aykindir. islam dininde her^yin
yaraticisi Allah'tii" HukemSi'ya goreyae, -birden ancak blr sudur eder." I>Jficr
varliklar Akl-i Kiill'le Wefs-1 Kiill'den vUCud bulur ve yaratici kudretten m<Xtr
vardir (I. ciltte 2023. beytin serhine bt,>. Gercekten sufllerin ve bilhaasa Mov
lani'mn bfibsetM£i Akl~i Killl, Ilk taayyundtlr; y&m bUtiin kSUnafcm Tann It
niuide. Hml suretlerle sibtt olmasidir ki nuna "Hakiykat-i MulrammedlyyO" dy
denlr (bk Ta'rifat, s, 60-62). Hz, Muhatruned'iri hakiykatlnin her^eyden once
yaratildili ba^ka blr deylmlc hilkate sebeb oldutu hakkmda bireok hadtsler
mevcuttcr (bk- Bihar' dl-Bnvai; c. 15-19: Tehran - Dar'ul - KUtub'U - Isi to lyye,
s. 2-3G),
Aym zanaanda Mevlana, baai beyltlerde "Akl-i KdllS, Akl-i KOll" tabirlorlylo
He, MuhEtnuned'den ve onun niibl olan kftr&jl mttrjitlea feysialan, gercegl Idruk
cden akli, "Coa'i - parca - bu^uk akil" s^Eityle de y&lmz gunund, gecimbil va
dUny^yi duitinen, geTcefei bulamayan, aramayan akli kastetmektedlr.
224. "Tami'ysa zallmlerln dedlklerlnden..," cumlesl aTapcadir,
25&, Beyltten sanraki bahls. Rabmetti FurilEanfer, bn hlkayenin, GazalVnlh
"Kimya" sinda ve Attir'in "E&rar-wame" slnde gecUemi sbyluyor vo her jkl kl
taptau nakilde bulvnuyor (Maahlz; a. 129-130).
260. lL La havle." II. clldln l&6. beyltten sonrakl bahsin serhlne bk.
261 • 2G&. any In iplftnmia sarnan, bara ve alna konursa bararstl :il:ic.-iJ'.Lri.i.
377
203.
mi renin
irtanilirdi. Efcfclderi ba 5 ajrjs, da alua-, sulsirkesiyle islam*,* te konarak gr-ci-
r.Lmeye ^lisikrd!. Eu b/eyitlej ?C?1U ! halk tedavl US 01i er inL gitaermektedir
Tasi damdan dtlsrnek. Gj^lcdigi gey meydana gikmak. Mil yaplifii sey an-
Jasiimak aniarmni verjr.
MS - m Tabak. Dertci anlamina "debbag" dan tUrkgelesmisHr TabaJt de-
ntin esnaf. asriyi kfcpek tersiyle temizlerler. kosele habne gctivirler
276. Callnos. I. cildin 24 beytinin laahina.bfc.
Pis kadmlar. XXIV. surenin (Nur) as. a7et me is*** ■ edilmekttdir.
Vaftiy. I ciicttn dibficesinln serhtne bk. Bey tin Ikinci njisrainda XXXVI
<ya ^in), ■MUsrjfeler, peygamberfere, sizin yilzUnuaden ugursudufca u*-
-rnaday^, andean ki bu Igten vasgesmcsseniz SM eltotte taslanz ve SS,
hUrten, cetitt blr azaba ugrarsmiz dealer mealindeki 13. ayetine l$ a ret edUmek-
U-(]|f ve ayetten lafzan da tfttlbasta bulunulmaktadir.
308 Kur'an-, Mocid'm IX. suieslnta t^vbe) 23. ayetindc, mealen "Ej
JSTSStaS^ ™T*lr ~ ms ™ i! »^ bu *«■» =™ra art* prdaiiW
M-i Harama (Kabeye) yaHssttfmayin. Yoksulluktan korkamnis billn kl Al-
fth di)m yakinda stel Mwajb, ihsaniyJa tenglnlestirLr ve 5U phe yok ki AHah
tatwl bffir bukum ve hik.net *fa]6tt* buyura^aktadir. S, himin 2
!T m n f" ; 6thf * ami fc ^ sure. doku, [in eu. ydda inmi 5 tir. 33u ayetten S-
* maWM de bildirildigi glbi, bu yildan sorra, Ki'b.'yi , ip]at £il ££
myAtacm tavaf, ve ^ac turenine katilmalan yasak ediimis, Zilhieeeden Ra-
- evve!* *adar M^IUmanlarla an la£ ma El clanlara, dbrt ay dDkunLlmayaoJ,
AM f a Q f b V a£ S^^ yet 1" meSl i<i2Umu ' H& »*<*»»»«» emirlerlyle, S
At twaJiad.au bddn-jimiiti. Ayetteki plsliii, batml kdriir ve 5 irk ptsltsf olarafc
kabul cden ebiunlnga ka^ht. ayete mutlak niana wilier v« jSSuS^te
nayanlttr, islak oiarak oalara dokunanlarm, dokunduklar, ueuvu yahut llbasi
ViKamudan pis sayilacaklarim kabfil edenler. Mfeeviterie Hiristiyanlati da bu
^3. "nereekten de yOce ve ulu A1&H yarattrklanm, kara^sk f 5 lnde ya-
IM » onia^ nurunu .aldi: b U nOr klme dokunduysa c dogru yolu bul-
ard l r fCtotf; I. 3 . SB). Hadlsin me al inden cebir Jnanci cikarilmamalidir Kur"-
ftmn V. suramin (Maide) 15-16. iyct^rindc, Kitib ehline, nflr olan v e heM
r^mii yoluna uyanlan hidayete ^i 5 tirdigi, karanHklatdan aydmiiga ulastirdi-
(li « onlara do^ru yolu buld^TdLgq bildiriljuekte, VII surenln 157 a T et fee
nm, H lndo d e Kur'an'a "nur" denmektedlr; b U tekdirde hadlst^kl zulmet sapik-
!£&* 'SSST^''- ^^ ^ m ^ * <W AM M , o,a
33U. O zamanlarda dahi, tavuk altma yatirHmadan figkj i^inde suti'I hara-
retLe ctvclv fikartmanm Mlsit'da Met, oldugii anlasihyor.
310 MOcfse. Araj^a bir ciiaddr: insam, olusuiida, $a 5 jrtan, yapdmasmd*
;uv^ dU5llren ^y demektlr. Pcygamb E ri er< i n5a „i a n acae ausUren olafcantfctu
ttrtk kin otilar Istemeden yaparlar. ggstfrirJer. Her peygamboflTi mftcl^i - ia .
maninda yapila^len rci V i unutturatak, halki eajirtacnk ^ylerdlr. Erenden
.^78
I'.nUClr cden olanun i) rj.'yo -luvrtMiH.". lnan?sw vc kiiUl ktyldcn uuhtlr Bdenso
■ ^s1..d^afi' , denlr. Kur'JUi i Ki'vlm'ilr, nti^iimberlerin m^oi«crertrtdeii, UItco* nO
i pleide bahsedlllr ki mttnaaelH'l tlUsttik^e "MBstievI" de de bunlnrdmi b&hsedl
lir. XVH. s'flJehin <ESP&') BO 93 (Vyitf-i kerlmekrinde. Hz. Puygamber'den (S. M.),
■,cvtlen bir kayrak cikanp akitmasmiQ, cevreginde sular akan hunrro fidaiila-
i lyla. ysUm cotufelarjyja doiu bir bal^sye sahib olmasimi). gakyasfln.il par?a
iiiuxa yere indirrneEiniti. melekleri. Aliah'la berater Eostei-mestnlin, aUindan blr
<■■:■ oimasinm, go^erinin fcrHjnde. rMe agmasmin. yahut da, nkuyac::klan Mr
kv^iiin, gokttn inmesint,n isten<ii£! bildirilit. Aym suieriin S8-R9 ?,yetierind<sy
-h. Kur'an'm . biitiln Ihllyaijiari cevaplanditran, bir mislinin bulunmajma teikftn
Mimayan bli mdciste oJdugu beyfiln edilir. Hz. Peygamber'ln, katan mtoacsl Kirr'
.uVdir ve IsJam dfnidii'. Efiiametler de "ilml, kevni" olarak ikiye ayribr. "Kcvn)
olanltiri, bir an iciTi !?.har edilenlertdlr; ftml olanlanysa bakiydir. AJJah'm her
i^errede bir alem ynTatti|im gbren, biJen. anlayan ve dUstlnen kl^iye her i^rrc,
I iir mueiEedtr, bir kerAmeEtir. Mevlana'mn SerSmet hakkindaki gQr«5Unii. ,J P1-
l'i-nia-rih"teki &U siJ^leriTiden anJayabiliriz :
■Birt^.i. bir EWn tcinde s yahiit bir soJukta Ka"be r ye gider; bu c kadar ^a^i
i,icak bir^ey de degUdir. keramet de degil. Sam yelmde de bu keramet var; bir
i^mdt. bir solukta dijedigi yere gider. Keramet, ona derler ki seal asagdik bii
Via I den yiioe toll' hale getirsin de oradan l)uraya,bilgisiziikten afela, cansiziiktan
MudiJiiia Refer edesin...'" (TercemeEfii?., tst. Remzi K. 1959. 26. Bbliim: a. 100).
315. Kill? - Kef en. Bagiijlannnasi miimkiin olmayan bir sug yapan klsl, clt
..irjlak soynnur; bir kefene burunyr; eline kinsia bir ki^ic, alit: hiiktim sabtbinin
inline gidip diz cfiker, kiUci, onun bnutie kor, bagjm e|er, bu harekettyle, ts-
Lci-r:en ba^imi ket. isteisen bagi^la demek iataTdi. Bu selenege .Igaiet edilmck ■
L^dir.
3 IS. Vakit secikti. gelebi Husitmeddirv'e u^un bir m'Qddet ya?dirdigi, gece,
v-S'hut (fiindiiKitn bltmek ilzere oldu£u belirtjiiyor.
310. §imdl dig yiizUnii s^yledik, ftztt kaldi. Hikayedekl a^ikin, ger^ek yol-
f'uau. mui'id. yanl iiadesini bir kamilc vermis ki$i olarak ttmsil edildiOfl, aev-
Ki)iden de. m^rad da denen rrtursidta, geigek yolcusunu gereeie fbtiiten qlffuti
ld^i oldugu anlagilmaktadir. Asik, seyglliyl bir kasitla sever, bu kasitla da kcndl
dHegl (inde olursa. sevgili, etbette onu reddeder. 368. bSyltfe Mevlani, bimu aeik
lamakiadir.
322-335. Kap^ dibi, a yak3tabi cikarilan yer, Meviftrja, kaiiye dolayislyle "pfiy-i
yAh dtyor; terim plarak "pay-i macan-'dirklodanm esigjnden iceriye glTlllnfB, Jtn-
puaa kiyisidir. Ay akkabi, terlttr, e^lgln disriida tikarilir we odaya girillr. Blr Wlfl, blr
> o) sub! ul< y apan s&lik, y erinden k alkip y ue bn ti do nmeden geri- geti oray a glder ; sh|
nya&itim bas parmagim sol ayalmui bag par magi ustfine kor, ayakmuharler, 8aft Ml
listte olmak, parmaklar duz ve agik bulunmak ilzere elierini caprazvarl g&gsuiw kor,
jjarmak uylan oiuuz baglarmi biraa fieccr; buna "niyaaa durniak" denlr. Bu vn
.Uyette Kugunii sbylesr, cezasina raEi oldugunu bildirir. Sucu bagisla-mrsa yllrUyllri
5eyJie niyaz ederck. y&ni dizinl upeiek yerine oturur. KalenderiJer, ayak mil-
biirleyip sag eliyle sol, sol eliyle de sag kulaklarini tut a rlarbi5- P&V-t rafi^ftti,
ijilbassa atevlevllerle Bektasllerde vardir ve buna, "peymangeye durmak" denlr
Olurhan terc. de ?ay-i ma^n mad. ne de bk. Misir-12«8 r s. 145).
327 Qeixnkten de. I clltte 1259. beytin §erbine bk. Ayetten lafaan iktlbnii
vardiT.
379
•MM
■'^IW*'
3*3, Sav.ttl si savul. BaylWc "ritlr - bis". y-ani uiflfc o|. ireAktog cUy« gecjaek-
tpdir. t)Qr-ba$, list yam iklye boJUnmas bir uuaialttir. l.'.umi ^jifcji rnucevhei'
I a He aUslai'ler. PAdiviihin t?ni)!:rte tfkienler taijirlar ve bat's; jjorunee. pftdj?:^ 1 .:^
ydrdyi^o eikS'tfiJii aniayip sagfc-, sola eekiierck yol acartar. Aynt vasstfeyi ifiirti
SiVUflarm ta^'diklari kiigiik miaraga 3.1 deiv-.r (0r. S^yyid 3%dik Qs-VHtrSiy: ^'fr-
h-:tit;-l LOSu.f'Jb ve Ta'birAt-i Mesievi; Tehran Univ. Yayin. 1341 ?. HI c. IV.
s 5L-0 -'5S7). Qsmanliisr aamaimida bu «a.yu;jlar, JJ savul a savui" dlye tssiene-
mli vol a^Kl'lardl.
33U. Ai'ims "Kaaft geltfi mi, e*ja itUt oJul'" satemmdafei atasjtteU. "AH* Si,
kii?,:-, va kadoi-ini ^icuueyl murad ettl ml. akillilarm iiksUarini clir; iX&.d?$i ye-
rJnu goidikten soinra vsrir; nefijanefce d'dgerler." "Allah bir kula Mr lausftjst v*i-
nieyi dJtsdl mi o iwlu ssLrslere katiy kor edar." (Badls; 0&kh1 , 1 I, s, 15).
342. inci - Tu«y&. FaTs^da "Scng-l SftrEW - Surma tasi" 1 da denir; beya*.
rum, mavi rankte [ijj ccgUU buliinan bir tagtir, STgki tip kltaplanaa sGre cetjitSi
l.ftizda yapilahi $$> vstfdH'. DLjjtlliip tea llBli&a gftiiTftdlkten sortra sttrme gltil
KtUe fuk-lir; gto agrisim gidarir ve gtouse Havre* verir (JWtasig-i lAgfiat ve
Tu'tiifAt-i Mesnevi: 1359 &.H. e. Til, s. 200-SOl). Bu vs muteakip bayltierden
unlajjUdigma gora inci, dtigUiiip tea Mliae getirildikten sonra giize aekihnek-
ttdlti II: c Sid in 1127. beytiiide d? t&tyadan bahsedilmekta, bund an imcekt tae-
yiliordeyse denis ariilmafct&dir.
3.17 - 3-13. Adem - iblis. I. dldin 1299. baytinin serhine bk.
3G1. Hs. Peygamber (S. M.>, mlracim aulattigi vakil Hb. Ebtibekr'in dafhal
taandigi, gerc^iledigl, bu ytlzden de "Siddiyk", yani pck gercekJdyen dlye anil-
diiii. rivayet edilmiatlr.
352. Beyibten sonrakj. bahis. Matta Inctfi'nin TV. batomtia, Qeytan'ia, Jsft'yi
sitlfidigi, Isa'nin kirk gttti, kirk g«ce (jrug tuttu£"«, scnra acikmca, enaTet de
bu ta^lar ekrnsk olsun dedigi, isa'nin, insan yalniz ekanekia yagamaz, AllSh'in
hdlamiyla yaaar dedt&l, ondati sonta da i&i'yi inukaddes aehr^a gotUrilp htyke-
Liti Uuerine ^lkardigi, kendinl a§agiya at, divan dagruyisa mel^klar seni tat&r
fJ''-:L'ni, Isa'nm, Allah'uii tecrti^e etmeyesin diye j/aailmttt-jr dedlgl; flasiuada lvi<i
yiikack bir dagin teiieslne ^ifeardig!, dunyanm bdtun aaltanatini g^Hterlp bam
ficcde cdei&cn bunlari sana vertrlm dedigi ve Isa'riin redtfettlgl bUdirJiir (1-11).
Bu, Luka Incili'ndo de blraz farkla rardu CBab. IV, 1-13). Ger^ektsn de bu ba-
ll is, insanm aklina buntt getiriyoi; neteklm rahmatli I^urflzaQ-fei de "Hdyot'Ul -
SvUya-'dan, Indirden nakledllen bu hikayeyi almi^, '"lelbisu tliV'W de bulun-
dufeunu Ijildlifinigtir. (Maahiz; s, ISO). Ancak biz, bu fcahsin, incU'den alir.di-
ftina Inanamiyoruz; herhalde boyie bir halk hikayesi vardi ve Mevl^na, bunu
dlle setirdk
353, Murtaaa. Ha. Ali'yie, Ttasul-l Ekiem tarafindan verllen Lakaptir. II. ci!~
din B2T. beytlnln serhine bk.
361. O, hor solukta kullanru smar. H. aflienin l&S. iyet-i terimesiiie l^A^
rot edUmektedlr.
373. MIMdln, munyidial sinayamayacatini tlldirerek 31S. beyltte baglayan
bahai ncticcye b&glamaktadir.
**
m
m mmm m
fM E T I N)
4 Mesgid-i Aksa vc ke^iboynuzti hik&yesi; Heliim olstrti, D&vful'iin,
sdar.i cUtsiij Siikyman'dan c-ru& r^saoiS. yap-navi kurtnasi
Davud, Mescid-i Akaa'y 1 ta 9ia yapmayi kurdii; bu kiiruiiUiyki
gonfii d^raldjt.
Tann ona, biuidan vazset; fiinku o yer, senin dinck olinnyii-
cak dije vahyetti.
390. A se^kin er dedi ; Mescid-i Akaa'yi senin yapmam takt'ir etfloe-
uik biz.
Davud, a sir Ian bilen dedi, su?um nedir ki mescidi yapir.a di-
yorsun bana?
Tamij ££n sugsu^sun ama kanlar dokmii^^iin, jria^liimbrin
kanlaiini boynuna a]mi$$in.
"* C-unkii sen in sesinden sayisiz udam can vcrdi; o 5 est; av old 11 -
gitti,
Senin scsin, can ahci giizs! siisin, birgok ki^min kamrijii yir-
mi^tir dsdi.
Diiviici dcdi Id: Sana altoh nullum, senin aarKo^afldyln; efhti,
senin elinle buglanmi^ti.
Padi^aha altolan ki?iye acinmEz ras; allolan kisi, yok olmn^
gibi degil midir?
* Tann, bunu iyicc anlayin dedi; bu altolan, oyJcsine yf>k Ol«
mujtur ki, yok olvisn, vara nispetle yok degildir.
Boylesins yok o!an h kendinden ge^en, varlann en iyisi, uu
ulusu haline gelmi^tir.
0, Tanrj sif^Liarma bakmca j-oktur; t&Mt serockte, ona yok-
lukta, varlik vardir.
400. Biittin canlar, onun dilegine uyar, btitiin bedenlcr, onun buy-
ruguna girer.
Bmm Ifitfumu/a altolan H51, zora girmi? de degildiir; tisfdik
sevgiyle diledigini de yapar o.
Zaten dibdigirii yapmanm sonu da, adamm bu mertebcye yc-
lip diledigini yapmasjmn yok o3masidxr.
Sonunda, yarfigmdan, berjligind«n ge?ip yok olmasaydi, di!c
diginJ ynpmaktan bir tad da alamazdi.
381
Diinyada yiruccck, IcJIucdk jcyierin tadi, tad sihjla yok ohnanm
parca - bLicugudLir.
Boylesi kisi, gcrcj tad-m tesU'i altuida kahnaz; kaimaz ama ken-
disi tad kesUir, tada dalar - gider.
* "Inananlar karde$tfr" ve "Bilginler bir tek adamdir sanki"
sozlerini anlati^ helle Davud'ia Siileymaa ve ba$ka peygamberler,
selam oubra, birdlr; onlann blrini inkar edersen hicldr peygambere
i nan cm dogru ohnaz; bu da birlik beUrdsidir; hanl bin evden ulrlni
jxktm mi, hepsi de yikilir - gider; bir tek divar bile ayakta kalmaz;
iftinkii "Onlann aralaruidait hicbirinl ayirdetmeyiz." AJblliya bir
i$£ret yctcr; buysa i§arcti da gecti
Bu i$, senin, cabania, senin zorunla olmaz ama mescidi oglim
yapar.
A hikmet sahibi, onun yaptigi, senin yaptigmdir; bil ki ma-
il aula i L , oniine on olmayan cagdan beri birdir.
Inananlar saydidir ama inane bir; bedenleri sayihdir ama can-
Jin bir.
Inland a, okiizim, e§egin anlayisindan ba^ka bir akil, onlarda-
ki candan ba^ka bir can vardir.
410- soluga sahib olan erende de, insan oglundaki candan, akil-
dan ba$ka bir can var, ba$ka bir akil var.
* Hayvam canda birlik yoktur; sen bu birligi, yeb'n canmdan
arama.
Bu hay van! can ckmek yerse ins ani can doymaz; bu yiik cc-
kerse oburiinun haberi bile olmaz.
Ostellk bu, onun olumiine sevinir; insant camn bir$ey elde et-
tigini gdriirse hasedinden geberir.
Kurtlarm, kdpeklerin her birinin cam, ayn ? ayndir; bir olan
can, Tanri arslanlannin canlandir.
■ Ad olarak, canian dedim hani; cunkii bir can, bedene nis-
petle yiiz olur.
* Hani gokteki bir tek giinesin isigi da evlerin icterine vurdu
mu yiiz olur ya.
* Fakat ortadan divan kaldirdin mi, hepsinin de i?igi bir
olur - gider.
* Evlerin tenielleri yikddi mi inananlar, bir tek kisiye dv-
fierier.
Bu sozden aynhklar dogar, mu^kiiller belirir; cunkii bu ben-
Ketif; onun e$i degildir, bir brnektir ancak,
420, Arslanla yijtit bir insan oglu arasinda sonsuz aynhklar var,
Faknt a bnkisi ho? ki^ij brnek gclirildSSi SMUartj benzeyi?, her-
382
zeli$, yigilllk, vunfo hnid.i i>ynayi^ bakilmndandii,, birlik bund;]
dir, buna dikkii! c|,
* O yigtt, ollviyct yiijitlik bakimmdan arslana benzcr; her yan-
dan degil,
^u diinyada her yandan bir olan birsey yoktur ki e^ olarak omi
gostereyim sana.
Akh sa^kmhktan beri ^evireyim, uyarayim diye noksan bir oi-
negi ele ahyorum.
I^igiyla karanhktan kurtulsunlar diye geceleyin, her eve bii
k and 11 korlar ham.
O kandil, ?u bedene benzer, i^igi da cana. Arna fiiile, $una -
buna muhtactir o,
Bu duygulann alti fjtili kandili, tamamiyle uykuya, yemeyt?,
igrneye dayamr.
Yemeden, icmeden, uyumadan yanm solukluk bir Hainan h\\e
ya?ayamaz; fakat yemekle, icmekle, uyumakla da yajayama/,
Fitiii, yagj olmadan durma^; durmaz ama fitlle, ya^a da vefrt
gostermez.
430. Qiinku sebebe bagh olan i^igi, oliimii arar-durur; nasi) ya$y
yabilir ki ay dm gii'n, olumiidiir onun.
Insanm biitun duygulan da kalmaz; gecer^ gider; cunkii malt
ser giintinUn i$igi kar$isinda yok oluverir.
Ama atalanmj^m duygu isigi, can isigi, tamamiyle ot gibi yi
tip gitmemi^tir, yok olmami$tir.
Ancak yildiz isigj, Ay ijigi gibi hepsi de giinesin j ? igi yuziin-
den sank! yok olmu^tur.
Hani pirettin isinsindan mcydana gden yan^, beliren aci, leni
yilan soktu mu, yok olur- gider ya.
Hani crplak adam, suya atilir da anlarm sokmasmdan kurin
lur ya.
Anlar> bas ucunda dolafip dururlar; ba?mi sudan cikardi mi,
bagi$lamazlar onu.
Su, Tann'yi anmaktir, anysa su zamandir; filan kadim, lr>
man erkegi anmak.
Tann'yi anmak suyunda soluk alma, dayan da eski di^QnGC-
den, cski vesveselerden kurtul,
Ondan sonra da bastan ayaga dek o an - duru skyus tabiatliur
burimiir, onun huyuyla huylamrsin;
440. Cyle bir hale gelirsin ki o ser ansi, htm senden kacar, hem
cekinir.
Arlik istcrserx sudan uzakla?; uzaklassan bile ic yikde genu o
suyun huyunii Jiflbipsin, g[ >nc onunla kapi yoidasisin.
3H3
mm-m.
Nice killer vardir ki dimyadan g^roiflardii ; yok olmamislar.
dir; si fa tiara dalrmslardlr.
H^imn de sifat Ian, T ann s,fatlarmda, gLin^in karsism-
daki yiMiz gibi belirtisiz ka!mi$tir.
* A inatei, buna Kur'an'dan deiii istiyorsan "Hepsi de karsi-
mizda hazir" ayetini oku.
Kazir olanlar, iyi bil, iyi gor ki yok olmamislardir; buiiu iyice
gor de canlarm olumsudugunii adam - akilh bil. aula
GlumsuzJukten, varhktan perde ardmda kalnus can, azapta-
air; uia$mi? causa ohimsuzdur, perdelerdea annmistir,
Hasdi bu hayvan duygusu kandibnden maksat neyse 5 <>yledim
Sana; bunu duy da bu hayvani duyguyla can arasinda bir birKk
arama,
A kisi, tez oI r hemencetik camm yolculann kudu canlanna
U !■£!■$ Ell".
Sesin yiiz tane kandilin olsa, ister sonsim, ister yansm gene
de ayn - ayndir cnlar, bir degillerdir.
450. * Onnn ichidir ki bizimle konusup gorufenter, hep savasradir;
peygamberierin birbMeriyie savasimysa kimse duymamistir, kim-
se i?itmemi^tir. i
Ciinku peygamberierin isigi giinesdr; bfcim duygu isigimizsa
kandildir, mumdur, islir.
* Bin soner, bburii sabaha dek kalir; biri erir- gider, Gbiirii
parladikca parlar.
Hayvani can, gida ile diri kalir; hem de iyi-kotu, herseydeo
oliir gider.
Fakat bu katidil s3ner, erir-giderse komsunuii evi, nedea ka-
ranhk kalacakmis?
Degil mi ki o evin isigi duruyor; su halde evin duygu kandili
ayn,
Bu, hayvard can icin soylencn bir ornek; rabbani can icin or-
nek degil.
* Gece Hmdusundan Ay dogdu mu, gene her pencereye bir
i?ikttr, vurur.
Yfolerce eve vuran o isigi sen bir say; cUnku eviD t _ lgl s5n ,
du mu # bu evin isigi da kalmaz.
Parlak gimes, tanyednin iistunde oldukca isigi, her eve ko
460. Soma can giinesi batti mi, biitiin evlerin isigi da yiter -gider
Bu stiz de isjiga bir ornektir; es-denk degil; sana dogru yolu
gostenr ama dusmanin da yolunu keser.
3S4
a^^MB^^H
kolU Imvl iv'k j- i E-a L kokmiiS ;iglar orer ■ durui .
Kendi iiikth itftllylt- i.^jjV pwrde gerer; fakal kondi wfay^ini kor
edcr -gideri
AUn boyiiLjjiLi sanlirsa muradina ulasir; ayagma satibrsit cil-
teyi yer.
Serkes ata gem vurmadan pek binme; akh, dini kendi ne ki
lavuz edin vesselam,
$u ise sanhsi gevjek say ma, hor gorme; bu yoida davyrniiiik,
xahmetler cckmek gerek,
Mescid-'l Aksa'nm yapili^i hikayesinin kalan kisnu
Su ley ma li, Ka'be gibi tcmiz, Miu^ gibi kutlu olan o VEipiva
basladi.
Yapisinda zinctler goriinmedeydi; baska yapdar gibi defif^i/
degildi-
Yapida kullamlniak iizere dagdan kesikn her ta$, apacik. time
beni goturim diyordu.
470. Adem'in yugruldugu yerdeki balcik gibi u yapimn her (a^Hi-
dan, hei- kerpicindeia nur paiiamadaydi.
Ta^ H gctiren olmadan kendiliginden gelmedeydi; o kapiNu. ,.
divarlar canjanmadaydi.
* Tann, cennetin divan der, ba^ka divarlar gibi tansiz, eiikin
degildir.
Bedenin kapisi, divan, gercekten haberdar olursa, ev. padi-
sahlar padi5ahmm evi kesiiirse diridir o ev.
Cennette, agac da, meyva da, an - duru su da cennetlikle kenn
* ^iinkii cenneti aletle yaprnamislardir; orasi kullukUiid;ui.
niyetierden kurulup yapilmistir,
Bu yapi, olii balciktan yapilmistir; o yapi, diri ibadtUcvdL'u
kurulmustur,
Bu yapi, temdine benzer, bozuk diizendir; o yapiysa temeli oJan
bilgiye. kulluga benzer.
Hem taht, hem tac, hem kosk, hem elbise, cennetliklc kfinu
^ur; sc-ru sorar, cevap vcrir.
Do^eme, doseyen olmaksizin dc^enir, durulur; uv r siipiirgo ol
maksizm siipiirulur.
4S0. Gonul evine bak; gamdan tozlandj mi, siipiirge oJmaksiitLi!
tovbeyle supuriiliir, anmr,
O yurdun tahti, kimse tajimadan yiiriir ■ gider. Orada kapi hat-
kasi da calgj calar, sarki soyler, kapj da.
I-'. : 26
MS
■AMAMMtrifeH
Gdniildc olumsuzlUk yurdu cennctin diiiligi yar ama ne Fay-
da; dile gelemiyor ki, sdyleytmiyorum ki.
Su ley man, her sabah mescide gider, kuOari dogru yola gotiir-
mek igin
* Kimi sozle, kimi nagmeyle, kimi sazla, kimi de isle, yani
riiku' ederek, namaz kriarak dgiit verirdi.
isle verilen ogiit, halh daha fazia ^eker; £iinku kulagi duyan
da bu ogiidii gihiir, duymayan da,
Bu ges-it ogiilte, buyruk veriyor vehmi de az gelir insana; bu
yiizden halka daha ziyade teslr eder.
* Bir i$ l?lemek suretiyte ogiit verentn, aSzte dgiit vercnden daha
iyl oldugunu arjatmak i^in, AllSh cm dan r&zi olsun, Osman'm,
hallfellgi ba$Iayinca, hutbeslrji bildirif
Osnian halife olur-olmaz hemen ko$tu, minbere gikti.
U hilar ulusunun rninberi iig basamakti; Ebtlbekr ikinci baS4'
maga otururdu.
Omer, kendi gagmda, Miisltimanhga, dine saygi gbstermek idn
ikinci basamaga cikardi.
490. Osman'in cagi geldi; o, minberin iistiine ciktt; o talihi kutlu er,
minberi n Iistiine oturdu.
Bosbogazm biri sordu da dedi ki; O ikisj Rasurtin yerine otur-
madilar.
Sen mertebe bakimindan onlardan a$agV oldugim hSlde neden
onlardan tistiin olmak sevda&ina diistun?
Osman, ugtincti basamaga giksaydim dedi, Omer'e benziy crura
samlabilirdi.
Ikinci basamaga cikmaya kalkissaydim, Ebiibekir bu, ona ben-
ziyor diyebilirdin,
Minberin iistiiyse Mustaf&'mn yeri; beni o padisaha benzol-
rack, kimsenin vehmine gelmez.
Bundan soma o merharoetli er, hutbe okuyacak yerde, vatdt
ikindiye yakla^incaya dek dudaklanm yumdu, sustu.
Kimsede, haydi, oku demeye, yahut kalkip mescidden giktp
gitmeye giig-kuwet yoktu.
Halkm ileri gelenlerine de, gen kalanlanna da bir hcybettlr,
du$miistu; mescidin ici de Tann isigiyla dolmustu, darni da,
Gozti acik olan o *!jifei gUriiyordii yn; kbrier bile o giknifJe isjtv
mi^Iardi.
500. Koriin gozii da nokufliiwr bir (jlltio^in dogdugunu, hararetin-
den anlar.
„
.1S6
MMIi
J,
Bu hffVfll'rlio, hni 1 iliiyiilruij gb/lc de goriihun diyc: H giizlcFi a^or.
Bai'.lrrlijnh- hfi b,i',<k«i liAl vardir; o haiarcllc goniilc bir (j t :
a>$fik gdir.
Kor, 4,:w(.'lii]Li his- tjvvel ohnayan gugin i?i£iyla lsindi an, I*'
rahindan, ben gormeyc ballad) rn dcr.
* A Hastui'in babasi, pek ho? sarho^um a ma gu/„iJniio gonn&si
ijj'm birazcik daha yol var.
fr Bu, giine^ten koriin nasibidir. Aliah do^i'usunu daha iyi l>i
fir yn, bunun gibi daha yiiz nasibi de vardir.
* Bu i$igi goreni atilatmak, big Ebu-Ali Suia'mn harci mi?
Is terse yu?. kat daha guclii olsun, bu dii ne t>luyor ki eliyl? gS-
ru$ pei"dcsini acmaya kalki^sm.
Eyvahlar olsun o perdeye dokunana; Allah'm kuici clini kosl
verir,
Haita el de nodir ki? BilgLsizlikle uhilanip ba§ gekmcye kal
b^anin ba?im keser - aider,
5l f J, Bu sdzti de sana, hani olursa diye sdyledim; yoksa unim uh
nerde, o nei-de?
* Teyzenin hayasi olsaydr dayi oiurdu derler ya; bu so^ti de
ben, hani olursa diye soyledim.
Oil den, *an dan, $uphedcn tensiz gbze yuzbinlerce ydfik yoj viu
decern geue az soyleroi? olurnm.
** Ama sakin ha, gokyiiziiniin lsigindan limit kesme; Tann diler-
sc bir anda ulasiverir sana.
Onun kudreti, her aiida yildttlardan m^denlere yusderee ioii. -
for gondermede,
Gokyu^unun yildizi, yani gune?le Ay, karanliklan giderir y4i;
Tauri yildizi, Tann sifatlanna mazliardir; o yiizden dalia dll b'-
sirlidir.
A yardim dileyen, giinesin teslri, besyiiz yillik yol olan g^!i
ten yeryiiztine gdiverdi,
Zuhal'eyse yeryiiKii, iicyiiz bin besyiiz yillik bir yerde; fait a (
Xuhai, soluktan soluga, yerj'u^une tesir eder ■ durur.
* Tann dilerse, giine? dogunca gdlgenin yok oJu^u: gibi o tt'Hlri
de yok eder; giineje kar?i gblge ne kadar dayanabilir ki?
Yildizlar gibi tertemiz erlerin canian, gdkyii^undeki yiUhzluiH
bile yardim eder.
520. * GorUnu^te o yildizlar, biz-im varligimiza sagligimiza sebep-
tir ama gokyiizimtin durmasma sebep, bizim igimizdir, oziimiizdiir.
.K7
I
f$ERH)
38", Beyit':en sonrakt bah is. "Ahd-i Atiyk"te, Divud'un (A.M.), blr rna-
"■ett yapTiaya memLir edildigl, altiytis miskal altin vererck yapilacak mabedtn
Verini Satin aldigr, tajlar kcsthdigi, agaclar getfrttigl; ustalar tayin ett-lgl, fakat
kcnaisin*. wen cok kan dQktllgUn isin bunu oglun yapacak diye vahiy geldlgl
f'L'avanh-i Evvel, Bab, XXI -XXII), Siileyman'm (A.M.), bu mabedi yaptirdigi
I a id trill r (Tav&rlh-i SanI, Bab- II -V). Mevlana bu kan dokusti maddl olarak
..imtyor Kur'in-i Kerim'in XXI, suresinin 79. ve XXXIV. sOresinin 10. ayetle-
niidr. daglarin, kuslann D&vud r La beraber Allah/] tesbih eltlkteri bildirllir. Halk
nvayettnde De\v&d Feygamber, ud denen mtizjk ale tin i calarmis: sesi de gayet
nUvilimfg. Ud catar ve ilahller okurken blrcok kl&i, kendinden ge^er, bayilip d0-
yt!f, p^ilmaK, eiurmiis. Mevlana, 3S3. beyitte bu halk soylcntlsine is&ret etmek-
l.«Hr. Siileym&n'in yaptirdigi mescide, Mescld-i Aksa denmesl, Ka'be'ye cpeyee
iiyiak almasmdandir CII. cildin 494. b-eytlntn Szahina da bk>.
397-393. Yokluk, varligm siddidir ve varligin, var in oimayi&i diistiiicesin-
den dogar. Kendi varhgimn, iki yokluk arasinda olusunu, hele kendtndeki var-
lik tes^bilrlerinin, TUsn Varhk'in Ituvvet ve kudretiyle oldugimu dilgunllp anla-
yan ve Mien, bu bilgiyt de £t>rus ve olus haline getiren ki^i, kendisine hicblr
sure tie vartsk veremcs (I- c lid In 30-35, beyltlerinin serhlne bkJ.
405. Beyltten sonrakl baglik, "Hti^ Iradur ancak: Inananlar kardestirler..."
tXHX, Huturat, 16) Bajlikta ayet-5 kcrirnenin bu kisrai aynen aliBJHUjt.lt "Bil-
glnler, AUftlilp. halkina ihsan etti&l Allah emlnlerldir", "Bilginler, kuvvetfe sa-
hib olanla, hUkilm a&Tiibiyle uElasmadiklan takdlrde, peygamberierin eminle-
rldir; iakac kuvvel saliibiyle uzIasWax, dtinyaya dalditar mi. peygamberiere hi-
yanet edcrler; onlardan sakmin". "Eilginler, Qinnietimiii emlnierJdirler", H, BU-
fiinler, yerytliiilnun igiklan, peyganiberJerin hallfeleri, benlm vaTtglerim ve pey-
giainberterln varisleridirler" glbl had^er vardir (Cami': II, s. 57-58). "inanan-
Iftr, bar tek kiglye benzerter; adamm ba^i agrisa her yam agrir; ebztlnden gi-
kayetl olsa, her yaui sStiyet eder" meilinde de bir hadls meveuttur <ayni, s. 171>-
Mevi&na, arap^a olarak aldigi "Bilginler blr tek adamdir sankr' soaflyle bu ha-
ti lole re Igaret ettigi gibi inancin, bilgiyle olabllecegine de U$ret buyurLyoTlaf.
■■Onlarin araiarmdan hl?btrlni ayndetmeyia" cilmlesi, Kur r an-i KerJm'ln H, sil-
loslnln, "Ratal, kendisine lndirilene lnandi, inananlar da inandilar; hepsi de
AMfth'a, melekleilne, kltanlarwa, peygamberlerlne Inandi; onlarin aralarmdan
hleblrlni ayirdetmeyiz..." meallndek! S3&. ayetinden, aynen ahritni^Lir, Islam'da,
peyEamberlerln hepatne tnanmak ^arttn, birinl lnk6r, hepslni Ink^i demektlr,
"AkiUiya blr Isaret yeter", arap^a gecmektedu- ve atasdzttdtlr,
411. IlayvanI can, Insani yagatan. yellsttren, yedlren, iclren, cEnalnl UreteVi
kanblllyettlr: lnsiAnS cansa, Insandaki anlayig, abyleyl&, dUgtlnU?, hayra yiiiiehg.
kendlnt, toplurriuii hayrina voris kaablllyetidlr.
388
415- tli. J tn IwyK.lttt, liinnrt liiiL^ltil en j?(lzel blr aurctUi dllD getlttnekU!
iliiv Mevlina, "Dlv.im i KPl))i"tl(?kI blr Kiizclindc de dur kl :
"Beri gel, ben, dnh;i da Iwn. iilcijye Xiii- 511 V<A vumcuhikV Ken bensJp, ben
Lie. senim; nicfiye blr bu betlUk ■ stnlik?
Tann iStgiyia, Tann sircasi. Kendi ketidimlzle tunc a savasimiE, bunca tnat
lagtnaffllz da ne 1 ? Aydinhk, aydinliktan ne dlye kacar bdyle?
Uim da blr bll, bedenl d«; fakab &ayida yUzbinlercedtr ; hanl bademler Kill),
Liepsin.de de aym ya| var.
DUnyada nice dlller var, fakat hepsl de anlaia bakimmdan bir: kaplan fcl ■
11 rj doktun mii su, bir olur glder.
RirHge erer de gbniilden sBeu siiteif gikanraan can, her gftra^ sahiblne ha
ter gonderii, merammi anlatir," (1st. Remai K, 196?, e. IV, s, 423>.
-122, Renzetlsle, benseyenle benaetilen, ayni deglldir, Benzetilenin bjr vastt
aiinir, Shiir vasiflairindan tecrld edlllr, ondan soeira beruetig yapilir, Ar&lan glbi
;idam denlnce, arslamn yalnia kuvvetl, Edeil kastedlilr. yofcsa bertzetlLen adaimn
rie arslan gibi yelesl, penteai vardn, ne kuyrugu,
444, XXXVI, sftrenin <Ya Slnlt, kiyameti anJatan ve "Bu, ancak blr bufti
r 15 tan Ibaret; derken hepsl, tapimizda haair bulunmadalar ,, meaiindeki &4. fty^
tine isarettlr ve ayetln son kismindan lafaan iktibai vardir,
450. Kur'an-i Kerlm'in XXI, suresinin 83. ve XXHI, suresinin 52, aye tic
rinde. "Ve gercekten de bu Ummetinlz, biT llmmettlr ve hen de rabbinlzljrr hu
yui'ulm&ktadiv. Peygamberlerin hepsl, lnsanlan ayni inanca ga&trmi&lardir: ay
nlik, zamana gdre filra'dadir.
462. "Allah nurunu agialariyla iifleyip sondQrmek isterler una, kafirl^i
isteirieseler de AUah niirunu parlatacak. taruamiayacak" meailndekl ayel-1 ko
jJmeye jsaret vardir (LXI, Sal, 8>.
457. Hindu. Klasili islamS edeblyatta, renk benaerli^l bakunindan w.p
yac, ben, karanlik. Hindu' ya ben^etilegelirnstlT, Buna kaisilik gUndUz, ytlB, *f
rtmlik ve gdiel de lL Tilrk"e benzetihr.
4fi5, "tnsanin adamligi akliyladir; akli olmayanin dlni de yoklur" <Ku
nda'ill-Hakaaik; Caml' kenannda; II, s; 127), "tnsanlaf, akillan mikdAririri*
biiilba ceklUrler" meaJindeki hadislere IsArettir (Ayni, s, 207), §er"l tekllflnrtttt,
islam'da akiin ve ergenllk ga&ina erlsmis oltnamn sart oldugu mammdur, *r
senJlk cagi da aklm kemali leln sarttir. Yalnia burada suna da isaret QtOlttDll
gereklr; Mevlana, bu cildin 1403, beytinde, "Mustafa'mn onilnde, huzumndit oh !■*
turban et; Allah'im yeter bana de: Ailati'im yeter" buyiirniaktadir, I^u iki
beylt arasinda aykimlik. yoktur, Afcil, dtisuneeye si&an seyler hakkmda bir htlk
me varabilir ve eevresine. aamaruna tulsaktir; dilgdnceye sigmayan seyler, iklin
ihataama giremee, "AUah'jn halkini, yarattiklanm dilstlnto, Aiiah'i dttfOnoe
Hinmna dalmaya ka!ki§mayin; sonra helak olui-suniiz" hadlsi ve bu inisaUlnkl
hadlslet, anil dustincenln sinirlarmi glzmi^tir (Cami', I. s. 111. Bu mefllde dnlm
diirt hadls vardir; ayni a-)- Din ve iman yolunda diisunraek. insanin inancnii
gUcJendirlc, dtlnyflfnni ddzene kor. ahiretini hazirlar; adami kortl kBrttne tflaa-
-—— mmm
suptan 6i\ kurtar:r; fakat Zat-i ifftiii, dusUnceye sigmaa; orada imsin, ltijil'nan
s mm n da hayret deryftsi vfirdii'; o derya kiyisinda akil, ancak kurban edilir;
"liir saat (an) dilsuamek, yetmis yd (nafile) ibadetten hayirhdir" hadisl (Kfl-
mix, 1. s. 27), AMh'in kiidreUni, hikmeiini du?tinmek h bilgi, sanat, fen husus-
lannda gayrei so sterol ek, Eonuciar alrnak, tarlhl olaylan, setaep ve nettcelerly-
le tah3i) etjlp elestirmek bab;nd.ad]r.
4 67. Ka'be, islam*in kubbasidir; Mekke'dedlr. III. surenln (All imran) 96,
ayetlnde blldirildigl gibi yerydadnde, ibadet l$n kurulmus oian Ilk mahettir;
Midan ilk olarak meydana gtlen karanm, Ka'iie'nln buluntfugu yer oldugu, ka-
timm, cradan su iistiine yayjidigi bakkinda rlvayetler vardir CMeemn'ul - Bey an:
i- 1-1 s. 476-479). Sonradan Ibrahim Peyg Ember Tanri emriyle Ka'be'yl tekrar
.Vftpnii^Tr (Sure. H, 125 - 130, Means": I, 6, 302 ■ 212). Mtaa, hac tttraiikwh* Mftk-
kc'tlL' RurijaH keslien yfirdu".
■172. "Ve bu diinya ya$ayj$i, ancak ask olmayan blr eglenmedsn, bir oyun-
iUm <xi$ka birsej 1 degll ve $tiphe yok kl ahiret yurdundadir gercek yagayis; bu-
rn bir Mlssala* mealindeki ayet-i kcrbneye i=arett!r (XXIX, 64).
■475, 'Cennete agae dikmeyl eagaStin; oramn suyu tatlidir; topragi terto-
rjiii, evli'ip ceviimek de ancak AJlah'mdir, gllg - kavvet de ancak O'nun sbztl.
draya diki!en agaylardandir" hadlslne Isaret edllmektedlr (El -Menhec'fll-Kavi 1 -
den nakleft "Abadls-l MesnevI"; s. 943. Beyil, ahirette, dlinyadaki amellerin te-
itiusatll ve tece&sM edecegtne de i$aret elmektedlr.
434. Riiku'. Egilmek anjaimnadir. Namazda dflz durup FStiba ve surer!
nKuduktan sonra dizleiri bukmedeu, basi yen: egrceden, sirt dUmdUa olmak li»-
re e&lllp avuclarla dizleri tutmaya dentr,
43$. Beyitben sonraki bah is. He. timer'in kurdugu stir a, Hz. Osman'in. JUla-
feline karar vefdtkten ve kendlsine bey 'at edildlkten soura He. Oemari, dogru-
ta evine gittnistt. Avt ogln Abdurrahman, evine gidlp mesclde geltnesl ve hutbs
okumasi lilzHmimu bJldlrlnce kalktp mescide gltmls, mlnbere {liip Hz. Rasol'Uri
yerine eikraistj; fatat blr s8a siiyleyemeralg, CaliiE'm "Bl - Beyanu ve't - Tebyln"l-
ne gore, Bbibetlr ve 6mer burada stialer sttylerierdl; sin. batip imamdan zlya-
dt adalet sahibl imama muhta^ELiiiE ; hutbe de, Allah Jzin verlrse Qlrurui?, duyar.
bllir&lnLf deyip inmlg, evlne dSnmllftti. "UyOji'lll-Ahbar" daysa, mlnberln fls-
lilne £ikip, Allah iklslne de ralmiet etsin, BbObekii'le Omer de buraya ^kip
otursalardi blr bels yoktu demi?. blr tnUddet otump halkJi bafcmig, soaira, Uk
^iktigim bu yer h g(lg blr konak; bu gtinden som& gtlnlfir var; bte hatlp degtlia;
fakat Allah isln verlrse, flmrumtli de varsa elbetfce okuruz deyip minberden ln-
nalsti (Maabte; s. 131-132. §eyh aeblhuJlah-i MahallatJr Keslul-Bunyan der
Kladeganl-1 Cenafc-i Osman; Tehran - I3B2, s. 5). (
504. A Hasan'in babasi. 3evllen birlne a yarrum r a ^UseLLm gibi medlalQ
,ievp:t. e&irgeyl^ olan blr hitap.
505, "Allah dogrusunu daha lyl hlllr", beyltte arapjja olarak gecnjekte-
dlr. Btiile, yahut yaaiyla verilen hukilmlerden soma In soziln soyjenmesl, ya-
^llmam blr gelenektlr.
50C. tbal Sina. HJcrl V. yllnyilda yagayan ve (Jpyh'ur-Hels dlye taninan
mill '11 Husoyn b. AbduJl&h'Ur 370 - S75 H, de (ttaO-UBft) doimus. BuharadA
390
() kumu 3f bllha Hflll MHti, mami* vo tib bllgilerlnda pek ill J I ^ "Mtot W
varro^r. YU« yaktn r.nrl.rl Iclndc tibba alt "Kaanun" ayla b^mrt « |M»
(eye alt "§S(a"s. pfth tn«hurdur. Mert hati ddlerlne de gavrUer 1 ibnl to*
437-1S3 H. de O03S - 1031! Ilcmrdan'da vefat etmlstir; kabrl oradad ur Get
cegl bulusta akla dayanan fel.eteyl kabOl ettiAi dhette Mevlana Ebu - All Slnay,
hoj g&rmemektedir.
5U. Teysemiri bayast oJsaydi... AtasSzu.
513 GdkytteU mi. Allah, tslam Inanema gOre. mekandan, cislmden m^
.ezzeh olmakfabetaVer adi wdubn «&ge ba S kaldLrniak, bakmak, yahut du^
edeSn &£ el akak. Allah'm rtrtHH yendndendir; S o 3 de de bu ^rt meca,-
lar yapilagelmljttr,
51S. I^k - GiJige. I. cildln 116. ve 139, beyltlermin serhterlne b*..
520 yUdi^larm, varhginuza sebep olw. XKXVI, siirenln 37-40. ayetle-
icinde lelek denen boslukta dSnUp ylir«melerl, akip gltmelerl bakimmdan , li-
!S ^i ayrj S^S - 44. ayetLlnde beya* b U y«ruld Ug u «M butdahn he^l
de Insati i^ln halkedllml^tir.
391
—
(M E T I N)
Hakim ler, insan kii^iik alemdir derler; Allah hakimleriyse itisan
biiyiik alemdir derkr; ctinkU o hakiroterin bilgiieri insamn
gdriiDusiine baglanmi^tw; bllgiled o kadardir; obilr
hakimlerin bilgileriyse, gercekte insanm gercek
variigina ufasmistir; i$te bunu avians
Demek ki sen, gorunii^te, kiiciik alemsin; fakai gercekte bii-
yiik atemsin sen.
Gorunii$te o dal, mej'vamn temelidir; fakat ig yiizde dal, mey-
va icin var oImu$tur.
Mcyva elde etmeyi dilemeseydi, meyvayi ummasaydi bahcivan
hie aga<; diker miydi?
Qyleyse, goruniiste meyva agacfan dogmussa da gercekte o
agac, meyvadan dogmustur,
* Mustafa, bunun icin, Adem de, peygamberler de benim ar-
dtmdadir; benim sancagmrun altmdadir dedi.
hunerler sahib i, bunun i^in, b^ soma gelenler, en iieri gi-
denleriz; bndiilii alanlanz buyurmusiur,
* Demisti r ki: G6iunii$te Adem ogluyum ama anlam bakimm-
dan Adem 'in atasimn da atasiyim ben.
* Meleklerin secdeleri banaydi; Adem, benim ardimdan yedin-
ci kat goge ayak basti,
Qyleyse thana bakimmdan, babam benden dogmustur; oyley-
sc mana bakimindan agag da meyvadan meydana gel mi stir.
530, Dusiincenin ewdi, is alcmine son olarak geldi; hete dniine on
o! may an cagi sifat edinmis diisiince olursa.
Hasib bir an icinde gokten nice kervaniar gelip gitmededir.
Bu yol, bu kervana uzun degildir; iistun gelen, kosup giden
kisiye ova, geni$ mi gelir?
Goniil her an Ka'bc'yc gitmekte; beden de Tann I6tfuyla gon-
itis huyuyla huyJanmakta
Bu uzunluk, kisahk, bedene gdredir; Tannya gdreyse u?un
nealr, kisa ne?
Tann, bedeni degi^tirdi mi, tersaha, mile aldms bile eimeden
yiiriir-gidcr.
m
Yu/k-jn 1 L h 1 1 1 i 1 viii . briiii'ri ajikca admi ti taper; huak [ftfi n
y 'git-
Gbzunii hit ymivtliiii mu, gqriirsttn ki genii de y'almi& iiyuinu^
sun ama yul uhriudasm.
"Ummetim Nuh'un gemisine benzer; o gemiye glren kurttddu,
girmeyen buguldu gitti" badisini anlati^
* Peygamber, bunun igin buyurdu ki; Zamane tufanma karvi
gcrniyim ben.
* Ben ve sahabem, Nuh'un germane benzeiiz; kim bu gem i vi-
ol atar, ^irerse kurtulur.
540. * ?cyhle oldukca gitkinlikten, kdtiiJuklen uzaksin; gctc, gun
dtiz ytiriimedesin; Fakai gemide oturmussun,
Canlar bagislayamti canina siginmi$sm; gemiye girmif, uyu
mussun ama yol almadasm, gitmedesin.
* Zamanmm peygamberinden aynlma; kendi hunerino. ktfUdl
dilegine pek day amp guvenme.
Arslansm ama kilavux&uz gidersen kendini gdriirsun, ,;t|i)k
olursun, asagi bir hale du$ersin,
Kendine gel de ancak seyhin kanatlanyla uc; uc da ^cyhiu vm
dirtum gor, ordusunu seyret.
Zaman olur, Jutfunun dalgasi, kol-kanat kesilir; zaman oltn ,
kahnnm ate^i hammal olur, seni ta^ir.
Onun kahnm, pek oyle lutfunun ziddi say ma; tesir baknnin
dan ikisinin birligmi bir seyret,
Bir ^arnan seni toprak gibi yesertir; bir zaman, seni yelte dol
durur, sisirir.
Arifin bedenine cansiz topragm huyunu - husunu verir de onda,
neseli guller, van giilleri bitirir.
Ama bunlari, ondan bajkasi goremez; i e i tcrtemiz olao ki^i-
den baskasi cennetin kokusunu alama^.
^0. Icini sevgilinin inkarmdan bosak da oziin, sevgilinin giil bah-
gesinden fesJegen kokusunu duysun,
* Muhammcd, nasil Rahman'm kokusmiu Yemen den aldiysa
sen de ; benim sevgilimden cermet kokusunu al.
* Mi'rac edenlerin safmda durursan yokluk, bir buiak ^ilii
seni alir, yiiceleie agdinr.
Hem yeryuziinden Ay 'a dek agdiracak mi'rac degildir bu: k;i
misi sekere ulastiracak mi'ra^,
Bu mi'rac, hugunun goge agmasj degildir; ana karnindaki ¥ p-
cugun bilgi, duygu derccesine agmasidn bu.
W
- —
Yokluk kir a% nc cle giizel bir buraktir; yok uldunsa seni var-
hk d magma agdmr.
Dagkr, denizler, ancak ttrwagina dokunabilir onun; oyle ko-
$ar ki duygu duiiyasim bile ardmda birakir.
Aya£im gemiye cek, otur; yiiriiyOp giden can gibi can sevgi-
lisine yiiruyedur. .
Caniar, yokluktan nasil ko?up geldilerse sen de oyle, eisui -
ayaksiz, tit online on olmayan aleme dek yiiru, git.
Dinleyenin kuiagi, gafletten aodsayd) sozdeki kiyas perdesi yir-
Uhrdi ya.
^60. A gok, onun sozlerine inciter yagdir: a diinya, onun diinyfein-
dam utan.
Indie* yagdmrsan inciter in, yiiz kat artar; cansiz bedenia, go-
ru^ ( soy ley is sahibi olur.
Demek, kendin igin sacilar sagmis olureun; ciinku senin feer
gc?it sermayen, birken yiiz olur.
• 4
194
■■
{£ERH>
520. B^Jtten sonraki bah is. BsWm, hlfcmet bllglru demcktlr ve filozof sin-
lamma kullaniliuigtir. talim dim, sanasmi gents! etlp Smrtye, Mioir, Irak, Iran
ve Tiirkistan bSlgelertne yayihnca, OTalaidakl eskl dtnlertn Inanglanyla. u limrif-
Islthi meydana getirdi£i geljneklcrls kar?ilagmis, hkretin Uk yftsyzliiun sanla-
nndan itibaren. bir yandan Yunan - Roma, Bte yardan H[nd - Iran telsefe*!,
hilhassa Abb&sog Lilian .devrinde- baslayan tercemelcrle Kami. Inanea teslr el
[Jieye baslsmisttr. Buna, tmamet mesetestndekl gflru? ayrihgl slyAsi bir vecho de
vermis MUsJilmanlikta, cejitll diisuncelerl temsil eden cneabepfei kiirulmuj, bu
mezheplerl, dileklerlne ulasma'ya vasita sdlnenler, ayetleri diledHderl gibl t#t-
sire, bu tefsiileri ku wetland J rmek icln hadfoler uydurmaya girlsmislcjfdtr. By
nil fcaia-sinda, clddl salisnialarla tefsit, hadte melodiannm tesbit ediimesi, ha-
flis rlvayet edenlerin hat tereemelerinin incelenniesl, bu csaslara g&re felfim hu ■
kukunun temellerinin tedvini gerekii olmuj, tefsir. hadis, rical v? fjkih bllgl
leri vt bu bllsilerln metodJari meydana ^elmijtlr. Qie yandan, felsefi dtlsOn
*:enln sonucu oiarak beliieti zat - sifatlar, sifatlann, satin aym olup oimariipi.
7atla eseli ve ebadl bulunup buiunmadigi, Tanri bilgisinln, tiilinene tabi' olmi
olmayaca&i, hatta ftlemin kideml, yahut yoktan yaratili^i jlbi ufteseleler, tslftn
relaefeisi de dlyebileceglmle "liclam" bilgisinln dt^naasuia aebeb oltnostut, iiu
arada, hlcretln Iklncl ruayili (VIII. MO sonlarmdan itibaren Vunan felaefeslaJ
tsJamilegtiren klsUer de bellrmlstir kl bunlara '"Hukema"', tiiesleklertne "Hu-
Jseina Mesleii" denmlSUr. Islam! Imancin esaslariy!a hifbir sfti'stte bagda^amn-
yan bu meslek tsrbab], bilhassa ismaiUyye me?,hebinin BAtmt inanflanna uyiui-
lara teslr etmtglef, ayni zamanda, oncelerl, koyu blr zahitJik arseden taiiiv^nfu
da yogurmaja baslami^iar, hlcretin IV. yUEvm sonlannda (X. M.5 Sasra'tiri ](ii
ralan, temlzlii kardeglerl \e gercek vefa dostlan anlarmna gelen " In van 'us- Ha fa"
Tfi ""Huliati'tll-Vera" adiyla kendisinl tanitau gizli ceraiy^t, blHUn Islam (Hit* 1
Alude pet buy Ilk etklLer yaratnu^tir, Muelltilert mechul olan ve Ik J itjsalodpn
meydana gelmig buiunan "Resiilu thvan'us-Safa" pel; kisa bir lAraandu Kn
delude dek gitiufg, afifUerin $c(:m, bunlarm tesirlnden kendiierini kuri n.
migtir. D5rt kisma ayrilan bu rLsalelerfn II. kisminiii VJL risalesintie, aifjri, "|ti-
sin-i kehir ,, sayilmakta, gtiklerln, bur^lann, yildialarin, yeryilzUiide bulunuiiln
nn bepsinln de ittsanda mumasUlermin buiuridugu aatatiJmaktadir itm. Atif
Ef. K. No. 103 j; 577-675 H. de MevdUd b Osmati b. Gmer'it-Tablb'is - &irvani
tarafmdan ^ama'^'da yazilrnss niisha: 183. a - b>. III. risalede de aym bll^L viit-
dir (337. hJ. IS. rl^^lede insan vUfifldu, "medine-1 f^iia"ya benzetilmektedlr
(257. a. -262. b). XII. tlsalede gene Hukemii'ya gr&re tnsanin, "aleci-i sagiyr -
kt^flk alem" gldu&u anlatilir (283. a -290. b. thvan'fls-Safa lcln 'Turk Analk-
lopedLsi" ne yasdjgimiz maddeye bk. ellt. XX, faslkul: : 153, Ankara - Dcvint
Mat. 1971, s. 5J-&4). Haei Bektafin "Makaalat" inda da. "Bab-i TevNld"den
i?jiw deb: aym izahat yer atmaktadir Ctst 12^3, s, 42 ve d&vann; mrnip.um nllnha
da aytndir). IbvandH-Bara'. HuJtema'yi, eski, yanl Yunan, natta Misir fuonof-
lan ve Islam JlultiirniHi atarak ayirmaktadir (Hukema m*sle£l !cln I. ctlrtln
39^
2020, beytinin, sUGiH-i keblr v<: BaRiyr Lcin 2516. beyttkrinln serhterine bk.>. Mev-
ianft, "Hakim Lor" sosiUyLe Hukaial meslegi mensuplarms, yanl gercege ut&$irjak
Ivln ukla dayanan ve fclsefeyy Inananlari, "'Allah Hakimleri"yLe de gertjek eren-
Icri kasteimekte ve insanin "Ajem-i Keblr" olup. kainatm gaayesi ve 3sil o>du-
feunu. Hz. AITnln bir sftiijii hatirlatarak anlatmaktadir.
521. KiieUk ale tn - Biiyiik alem. Hz. All, tjjr siirfnde,
"Dcrmamn sendee fakat senln haberln biie yok. Derdln de sende; takafc
sfrii gurmdyorsun.
Kcndirn kfcicucuk bir beden saniyorsun: oysa koskoca alem. durdlmus i^in-
<it> sen lu.
Oyle apatik bir kltapsin ki gizll seyler, omin harileriyle meydana cikmakta.
I>isarjya bir lhtiyacm yok senin; gonlilndc ya2Llmis yazila.r, heigeyden ha-
|ier vcrir sana," (Divan; Bulak - 1261, s, 30). buyurur. Mevlana'nm, bu beyitle.
tCrtijr'ai-iiti'miniri'irt bu si'rinl hatirladigi ve hatirl&Uigi muhakkaktir. Bun dan
sojvrakl beyitlerde, asil olan daun, agacin, meyva icln var oldugunu, bu ba*ini-
ita'ii mevvanin asjl, agatm ye dalm feri' bulundugunu Cmek olarak vererek in-
sulin asil. aleminse feri' oldugunu bildfriyor ve 515. beyitte, insaadan da, insan-
Ufirt tarn ve kamii mUmessili olan Hz. Muh,ammed'ln (S.M.J astf maksat bu-
luuduguna geciyor.
521. "Kiyamet gtlnii, Adem evladmm ulusu benlm, ama ttvunmem; Hamd
satwagi benlm elimdedir, ama ovilnmem, OgUn, Adem de, ondan ba§kalan da.
ancalc benlm sancagimin altindadir; Ilk seta at eden de benlm, Ilk sefaati kabul
EdUettek de benim, ami ovtinmem." (Hadls; Cam!', I, s, 9G>,
52 5. Hk. Muhammed. son peygambei olmakla beraber, O'nun ve ummeti-
nLn, bUtdn peygamberlerden ve limine tier inden ileri aldugu hakkindakl fiadLse
JHaret edtltnekte ve bundan ur.cekl bey it de $erh edllmektedlr (Buharl, Muslim,
Musned'den nakJen Ahadis-1 Mesne vi; s. fi7-'6fi. III. cildin 112B. beytlnln serhine
de bk.).
526. "Ben. yaratilis bakimindan insanlarin Wkjyim; gander Ulg bakimmdan
(jjeygamberlerin; sonuncusuyum." CHadls, Caml", II, 3. 81) "Ben peygamber-
<llru; Adem'se ruhla cesed arasindaydi." <Aym s.>.
521. aecde. Adem'e delildi; Adem'e verilen bflgj delay lsiyle pu bUglyl ve-
ren, bu mashariyeti ihs&n eden Allah'avdi (X ciitte &44. bey tin jerhiTit bkJ-
537. Beyitten acmraki ba^Iik ve 536 - 536, beyitler. "EilLibeytim, Nuh'un ge-
mislne benwr; ona binen kurtuldu, uymayan, blnmeyea, boguldu - gittj."' fHa-
dts; C$mV, n, s. ISfi: KttmQii'Ul-Hakaaik: U, s. 153).
538 - B42. Eu beyitlerle, Irsada ^ilell yeten kijiye, aahiri ve batini bllgiye
f.ilblp kigiye uyulmasi gerektlgl bUdlrilmektedir. 519. beyltbe, '"samanm peygam-
Ijeri" sozUyle, Hz. Peygamber'Sn gercek v^rSsi ka&tedilmekbedir. 310. bey tin ?er-
hlnde, bdglnlerln, Ha. Poygamber'ln varlsierl ve halifelert olduklars biidlrllmig-
U. O bey tin ve III. ciitte 1774 - 1775. beyitlerin gerhlerine, kendllerlne 5eyh, ulu
stlsd vcren yalancilar icln de II. clldln 2390. beytinin getbine bk.},
551 Rahman'in kokiisu - Yemen. III. clldln 161. beytinin gerblne bk.
552 Mi'rac. I. clldln 15S8. beytinin serhine bk.
3%
(METlN)
s Bdkiys'in, Seb& ^ehrlnden Siileyuiaii'a,
selam olsun ona, he dive gtindermesl
Belkiysln hediyesi kirk katir ytikii alliri kerpi^ti.
Hediyeyi getirenkr, Suleyman'irj bululidu|u nlana girincL- pot
diiler ki yerin do^eineleri ha lis alt in.
Altmin iistiinde, tarn kirk konaklik yol aldilar; arnk alt in, go*
]erirje su gibi degcrsi?; goriinmeye basladi.
DefSlarca, biz dediler, ne olmayacak ]$e koyulmurju?? Bu ahui'
kn, getirdigirni?. mahzenc gotiiriip dokelim.
Her yanmdaki toprak bile altin; boyle bir yere hediyc ularuk
altm getirmek aptalliktir.
Ey akli, Tann'ya hediye getiren, orada akil, yolun [opfii^mdan
da daha degersizdir.
Hcdiyenin degersizligi orada belirince utangafhk, onlari yyi\-
sin geriye itmeye basladi,
570. Sonra gene dediler ki: Ister degersiz olsun, isK'r dtr^'i'M, h\/f
nc? Biz emir kuluyuz.
Ister altin olsun, ister toprak; bize getirmek gerek; cniicdr
nin emrini yerine getirmemiz lazim.
Geriye goturun derlerse, bu altmlan, getirdigtni/ yevti (iiHU-
riin diye emrederlerse o vakit geriye gotiiruniiz.
Bu hediyeyi gorunce Suleymanln giilesi geldi; ben ne ?,amnii
sizden tirit istedim ki dedi
Ben size dedi, hediye Verio. derrWim; hediyeye Jayik ulun dr>
dim,
Bana gayb aleminden e§i-"berizeri olmayan oyle hediyoJor fic-
liyor ki insan onlari istexneye niyetlense akluia bile getirenicz.
* Si2 yer altin daki madeni altin yapan bir yildiza, giiucsc tti-
piyorsunuz; yuziinuiii giioe^i yaratana dbndiiriin.
Gokyiiziindeki gtujese tapiyorsunu?.; degeri yiice canlarmi/i
hor bir hale koyuyorsunuz.
Gunos, Tann buymguyla bizim asgimizdir, ona Ttmn dcrsek,
aptallikur bu.
397
^■■itakrtl
* Tann, giin^ini lutarsa ne yaparsm; o kaiarliyi nasi! gide-
rirsin ondan?
580. * Karartiyi gider, gene lsiklarini ona ver diye Tann dcrgabina
yiia tut ma?: rmsin?
Geteleyin sen! bldiirmeye kalki^salar, nerde giines ki ona siz-
bnasm, aglayip a man dileyesin ondan?
Basa gelerder de 50k defa geceleyin olur; o zamansa, taptigin,
ortada yektur.
Gueltikle Tann'y^ kar^i egilirsen, yildizlardan kurtulur, Tan-
ri'ya mahrem olur sum
* Nasil mahrem olursun? Dur, dudugami acayim da gece ya*
nsi, bir giines seyret.
Tertemiz candan baska dogusu yoktur o gune?in; dogmasin-
da da giindiiziin, gecenin bir farkt yoktur.
Gundiiz, onun dogdugu gaga derler; o dogdu da parladi mi.
gecenin geceligi kdmaz.
Zerre, gunesin karsismda nasil goruniir? I$te arifler yanmda
giine? , glinese karsi, tipki oyledir.
Parlay ip isryan giinesin gcizii, o gunese karsi kamasir da sa-
$inr-kaln\
* Ars'in lsigina, Ars'in o snnrsiz aydinhgiria karsi giines, i, bir
zerre gibi gGriirsun,
590. Isleri yapip onaran Tann' dan, goze bir kuwet geldi mi, gii-
nes ij hor, yoksul, kararsiz go'riirsiin,
* Bir kimyacidir ki kimyasi dumana vurmustur, o tesirle du-
man bir yildiz oluvermistir-
s Oyiesinc goriilmeroi^ bir iksiri vardir ki yan i$igX bir karan-
hga vurmListur da karanhgi giines yapivermistir.
'' Oylesine sasiiacak bir sanatkardir ki bir isle, Ztihal'e bu ka-
dar hassalar vermi?tir.
A istekli, artik sen, obiir can yildizlanyla can incJlerini bunun-
la kiyasla da anla, bil.
Duyga gozii,. giane$e zebundur; sen Rabbe men sup bir goz ara
da bul.
Bui da bakisin karsismda, simseklcr cakan giinifsin yahn-.la-
n zebfijR id sun ■ gits in.
Ciinkii o bakis nur bakisidir, bu baki^sa ate % bakisi; ate?, nura
karsi pek sdnuktiir, pek karanhk,
398
•_
Allrtli -in Jin HiJfidt* etsin $eyh Abdullah*
MiiK" 1 '!'" 1 " kcratnetleri vc nuru
* fryh Abdullah.) Magribi dedi ki: Altmi^ yii oUtyor, ^ecc dl«l
gider, nedir h nicedir gurmem. t^^rvl.W
Alums tf&r, * fH 8 * ae de SCC "' ^ "
nedir, aormedim. , , , ,
600 Sufiler, onun soziinii gerceklediler; hep onun ardmdan y.ttlk
Tikenl^rle, cukurlarla dolu collerde yurudiik; o Dobin - Ay gi
bi hep bniimuzdeydi; dnderimizdi bizim.
Yiizunu arkasina cevirmeden gece vakti, sakm derdi, E ukura
geldik; sol yana gee.
Bir soluk sonra gone, sag yandan yiirQ derdi; cunku ayagini,.
altmda tiken uar.
Gundiiz olurdu, ayaklarim operdik; gbrurdiik ki ayaklan, ge-
Ayaklannda ne topraktan bir eser vardi, ne balciktan bir eser.;
ne tikenden yaralannn?ti; ne tastan bir zarara ugramisti.
* Tann MagribS'yi masrikiy etmi$ti; batiyi dogn gibi isikUn
sacan bir hale getirmi^ti.
Bu giinesler gunesinin, bu serkes gunesin isigi, oylesinc bir
athdir ki halkm ileri gidenlerinin giindiizunii de koruyup gozelcn
odur, geri kalanlarmin da gundiizunu koruyup gozeten o.
O yiice isik, nasd konunax> gozetmez ki binlerce giinesi mt-y
dana gvkarmaktadir.
Sen h onun i^igiyla ejderbalar, akrepler icinde korkraadan em-
niyetle yiiriiyedur.
610. O tertemiz i?ik, scnin oniinde yiiriir de yiiriir; her yol kcsynl
paranaparea eder.
* O gun Allah, Peygamber'iiu" borlamaz, utandirmaz, bunu §61
cek olarak bil; Isik, onlarin onlerinde yiiriir durur ayetini oku.
O lsik kiyamette daha da fazlalasir, parlar ama deneyip mi-
lamak icin Tann 'dan burada isteyin onu.
* gunkii buluta da can ujigim bagislar, karanliga da T Allftli
dogruyu daha da iyi bildirir.
Selam olsun, Suieyman'm, Bellays'in elcilcrinl, yolladigi
armaganJarla Belkiys'e geri gondermesi, Belbys'i
iniaaa ve giine?e tapmayi birakmaya gagirmasx
Siiky mart, geri dentin a ul annus elgiler dedi; altin sizin olsuu,
bana piiniil (reiirin, g6niil,
Su benim vcrdigini a I (mi da aim, o alunlara katm; bcdtn-
deki k or 1 tig Li lutun da koiu'tfl fefcine tskm.
1 Katirm (Wei; alim kilit vurulmaya deger: a$ikm ahmiysa
saranp solmu$ yiiziidiir.
Qiinkti o ytiz. Tann'nm baktigi yiizdiir, madense giinesin ba-
ki^.im bckler.
Maden, giines lsiklanmn baktigi yerdir; asikin yiiziiyse gercek-
Jer gcrcegi Tann'mn nazar ettigi yiizdur.
Simdi de tutsaklanmsmiz ama gene de benim sizi tutsak ei-
memdcn canla - basis sakimii.
(•>~>.Q. Yeme aldanan ku?, kanadi agik olarak damdadir ama. tuzaga
iutLilLnu.jtur o.
Dcgil mi ki gdnlimii, canla - ba$Ia yeme vermi$tir; tuuilmaims
sa bile sen, tutulmuj bil onu.
Yeme g6z atislan var ya hani; sen o baki$ian, ayagma vuru-
lan diijjumler biL
Yt?m der ki: Sen bana hirsizlama bakiyorsun ya- ben de sen den
sabn, kacip kurtulu$ii cahp durmadayim.
Degil mi ki o bakis, ardima diisjiirdii de cekti seni; oyleyse bil
ki send en gaafj] degJlim ben.
* Bir aktann terazjsinin ta?i, bas yxkarken kullanilan kiJdi-
kil yemeyi huy editing biri de, aktar sefcer iartarken,
hirsizkunaca kili yeyip dunmadaydi
Kil yemcyi huy cdinmis birj, iri, kauksiz kelle sekeri almak
icin bir aktar a gittL
* O diizenci, o iki goniillij aktann terazisinin dirhcmi, ta$ se-
rine kildi.
Aktar, ?eker almak istiyorsun ama dedi, benim terazimin dir-
hemi kit,
Adam, miihim birscy icin scker almam gerek; dirhemin ne
olursa ojsun dedi.
Kendi kendine de, ta$ da nedir ki dedi; kil, onu yiyene altm-
dan da hos.
630, Hani kilavuz kadm, oguj demis; yeni bir gelinlik kiz buldum
pek giizel.
Pek giizel ama a irz ehli kiz, bir helvacmin kizi.
0|lan, b6yl« olmasi daha iyi ya demi 5 ; helvaci ha, daha
yagii-balh, daha talli o)ur.
Adam, scriin dc dirheminin kilden olusu iyi mi iyi; cunkii kil
£oniil mcyviiNi (jc:ittx* demi$.
400
Aktar, jwkor htl'MlwK K' n leraxioin diriiem goziiin:, la§ yeri-
ae kil koydu.
Obiir goze di: onun agtrligmca ?eker koymak igin kelle $&c-
rini komaya koyuldu.
$eker kiracak aleti yimadigmdaio is agir gidiyordu; mii^tcri
yi bekletiyordu.
Aktann yiizii obiir yanaydi; adam dayananiadi; kili, hirsizla-
masina kopanp yemeye koyuldu,
Beni sinayrp da ansizm doniip gormesm diye de korkuyordu.
Aktar gordii ama kendini oyalamyor gosterdi; iginden de. hadi
a 5arai H mi$ suratli diyordu, daha fazla ?al.
<i4D. Sen benim kilimi caliyor, yeyip bitiriyorsnn ama yiiru be; gar-
gekte kendi. yanim - yagarmni yemedesin sen.
Sen benden korkuyorsnn ama e^ekliginden; bense it yersjn
diye korkmadayim.
Oyalamyorum ama kami^imdan fazla ?eker elde etmcni hu^
gbrecek kadar da ahmak degilim.
Tartmca alacagin ^ekerin ne kadar oldugunu gbriir dc khuin
abmak oldngunUj kimin haberi olmadigini anlarsin.
Ku§, o yeme bir ho$ga bakar ama yem de uzaktan, ku^im yn
lunu vurur-gider.
* Gciz zinasmdan tat ahyorsun ama kendi yanindan - yagarnnv-
dan kesip kopardigm eti kizartip yemiyor musun ki?
Su uzaktan bakmak, ok gibidir, zehire benzer; bu baki^la a^-
kin artar, sabnn azahr - durur.
Diinya mah, zayif ku^lann tuzagidir; ahirei mail, yiice kusla-
rm tuzagi.
Hatta pek ulu bir miilk olan ahiret tuzagi, oyle biiyiik bir tu-
zaktir ki onunla biiyiik ■ biiyiik kuslan avlarlar,
Siileyman'im ben> sizin malimzi - miilkunuzii i&temiyorum; si/.i,
helak edece-k her $ey den kurtarmak istiyorum ben.
650. Simdi siz, malm-mulkiin kulusunuz; mai - miilk .sahibi, o ki-
$idir ki, helak olmaktan kurtulmujtur.
1$ bbyleyken a ?u diinyaya tutsak olan, sen tutiun, tersine, adi-
ni diinyanm begi taktxn.
Oysa a ki|i, sen bu diinyanm kulusun, camn bu diinyada mali
pus; ne vakte dek kendine diinya sahibi deyip diiracaksm?
i- 1 . : u
40)
^.m
Sel&m olsun, SuteytWin, o elslltrin gU.iOllerinl almasi
gonuKcrindekl iirfcddlgi giderm^i, ann^am kabfll
etmedtginden dolaji dzilr dtfemesi V e
aebebinl cnlara bildiimesl
uJl T^t-I SUle >' man ' ben sizi «W 0^ gonderiyorum;
armajanlati kabul rtmemwa, etmemden daha iyidir size
Belk lyse vannca, ^ilacak rider gordiiniizse hepsini soyleyin-
alLm ovayi aula tin, j «■/'".
ratandan altin e!de eimifiz, y
gerlilcfSur. ^ ^ ^'^ ^ *"* altm keSiUr ' de "
M ! A alU . m .' S ^ en ' ° nu seven ki ^ Tann, onun i C in ma^er gii-
nu, 9 « yeryuzunii gumii ? e dondiirecek
sa f,l,t H <1M ' i?lylSm!l Me WMm yfiriltemfyor nidi
a-SSLTfiSbSSS'ii f ,kla *■«»*■* »<«*» 1
dorlerdi. '•*'< turbinne vururfar, bu- a k lr . gi .
tarn ShSBh" '""*' [ """" n '"" ™' a ™ ***** «1»
fi70. Boyluct tic oiiliiin Nii; laht tath gelir; d u nya d a k i it; rd en haray
alahm derfer
Hara^ ala - ala kuni kadar altin toplasan, sonunda ciliip gido 1
sin; altuilar, send en arda kahr.
P£di$ahhk da canina solukda? olmaz, at tin da; altmi v«F tie
gorii? i$in siirme al.
* Siirme al da gtfr, seyret; bu diinya daraak bir kuyudur; Yu-
suf J ^asixia ?u ipe sanl.
* Kuyudan $ikip da ma yiieelinee can, mujde desin, i?le bam
bir kul.
Kuyuya bakan goz, akisler goriir, tersine ^eykr seyredci'; bun-
Jann en dc|ersizi de ta?in altin goriinmesidir.
Oyun oynarlarken 9c>cuklar da kizi^irlar da o testi kirtkJ;iii F
o ta^lar, tcpaflar, onlara altin gGrunur, nial f mtilk sayilur,
Tann arifleriyse kiirjyaci olmu^lardir; madenler bile affkru
degersiz goruniir artik.
A
402
■103
_««___
(§ERH)
56iJ Beyitle ba?layan bahis. KUf'an-j Kerim'ln XXVII. suresi olan NemL
nu resin in 20 - 37. ayetlerlnde, Suleyman Feygamber'le Belkiys ar&sinda gecen
nlay anlatilmaktadu k! ozeti ijudur :
Blr gun Suieyman (A.M.), ku^larm icinde cavuskugunu gflremez. Ne-reye
gtttigini bize iyiee anlatmazsa cetin bir azab ederlm ona, yahut da kefierlm onu
■ liir Qok ge^meden cavusku^u (hildhud) gelir ve Seba'dan aana haber getirf-
yorum: orada bir kadin hllkum siiriiyor; kendisine heresy veriimig; pek bilyfljc
hlr tahti var. Fakat o da, kavmi de Tanri'yj tammiyor; gunese tapiyoriar; §ey-
cm onlan sajrtiraujj der. Suleyman (A. M.J, dur bakalun der, dogru ma sdy-
liiyorsun, yalan mi? §u mektubumla git der; hak dine girerete gelmeslni ejnre-
rten blr mektup yazip cavu§ku$uyla yollaj. Eeikiys, roektubu ahnca adamlany-
la dam sir; padisahlar blr yere girdiler mi, orayi bozguna u&ratirlar; orasmin
yticc kisjle-rlnl alcaltirlar der, elcilerle armaganlar gonderineyi uygun bulur. Gb'n-
ilehlen elciler. armaganlarla gejince Stileyman (A. M-), Allah bana, 3lzin getlr-
dlgjnizden ttstliiitlntl Susan etmigfcir; oyle bir orduyia geleceglm ki kargi du ra-
ni ay acaksiniE der. onlan armaganlariyla geri ybllar (I. clldln 9Bi. ve 1581. be-
yitlerjnin. gerhlerlne de bk.),
576. G tines - Madeira. GlinesJn madenlere tesirini bildlrmektedir.
579 - 5E0. GQnes tutulmasi- Gilneg ve Ay tutulunca. hatfca cagunlugunu
korkuya dtistiren gbk, yabut ye-r olaylarindan blrlsi meydana Bellrse, tafellt.
a'jtnal ve ibadet kitaplannda bulunan Ifcl rlk'at nama* kiltnir Bu namaz, bam
mezhcplerde farzdir, bazi mezheplerde siinnettlr, Bu namazia Tann'nm ulu-
lugu, kudretl anilxnig olur. Beyttlerde buna Isaret edilrnektedir.
584. Geceyansindan maksat, tab sat ve gaflettlr:
tie reek giinegin. Tijin lutfunun tece-Wsidir.
geceyl gldeten gilnesaf.
589. Arg. I. clldin ^41 - 242. beyttterjnln gerhlne bJt.
591 - 592. Kimya - tkslr. I. cildln 520. beytlnln gerhlne bk
$&$, Zuhai. n. clldln 175. beytlnln serhine bk.
594. Beyitie ba?layan babis. Ebft-Abd-ullab'll-Magnbi, hlcretln 239. yilindA
Oil) vefat etml&tir; kabri Tur da&mdadir. Yumrml lkk yil ysi$adigi rivayet
qdUinljUr. Daima ihrairLda gezer, itiramdan Qikar cikmaz tekrar ihrama. tril-
rlinHrdti. Sagi, ba^;, elbliftsi dUtlma tert*mizdi. Karanlikta sttrdTdtt {Attar: Tea-
kiret'Ul-Evliya; Reynold A. Nicholson biisimi; Leiden - 1907, c. II, s. llfi-HS
255-257; Cimi - Latnii: Mafahat tcre. tst 1309! s 142-143).
306. Magrib. arnp^tv ball. mJiQrik da dnftu demektlr. Magnbl. ball i linden.
:n;,;;!ikiy de dogu illndiii ntiliiiinnii atillc, bu IwyLLlti Mr texat yapilmafcta, E?cyh>.
jiccenln fftlntJUv;. ban n in doitu uUluftg lillillrllinnktedir.
Gil, LVH siirenln ia n AynUepinie, kijamette, maninij kisiitiin ntfflwj,
iiiaitf ijJkJai"! i]ci[i> 1 1 hi nyitiiil;j| ii(-np,i, kaTlrlerln, onlarin jsiklanm ijiteyecoklpj'i,
fjikat onlarn nualh <>Jninytic;ifti. !,XVl. sfirenin fl. ayetlnde de, liianantann. m'ir ■
Junnm. onlerUii. i;:in yanlnnni aydmlatacasi beyan buyuruhmaktatlir iieyiLl.c
iiu a ye ti ere i?aret etJilnaektadlr.
go. Son etimle arapcadii.
61S - (516. ^avili-i Ankaravl, aenginlerin, dlji kati:in fercini. altin atJahiat'-
lii kllltlediklerlnl bJldli'lyor ve be^tin buna i^krat oJdngunu sbylilyor {5. 64) Tm-
tlfiduliah da ayni bll&lyl veriyor, bu iji, katinn gebe kalmasinm oliimtine sebep
iflacagi cihetle bunu engeUcmek Lcin vaptiklwim da bildlrlyor (Kanpur; s. £31,
G24. Beyittcn onceki bajlik vq ayni beyitte baslayan hikaye, Hakfrn-1 Senai'-
fttn. "llaht - Name" de denen "HadlksftH - Hakiyka ve Seriafiit - Tarika".sin<lii
8Wr iMOdertls Radavi tasbUiiyle: Tehran, Cap - hane-i Siplhr; s. 414).
626. Eskiden, dlrhem yerine ayni agirhkta ta?, kit kullanilirdi; bikini t.u-
('iLklQgumuzda bu adel,, Istanbul'da da yilrOrdu,
642. Gt}/, zinasi. Blr kadma jehvetle bakmaktir. "Gozler zina edei - ill"*
/in a eder; ayaklar zina. eder..." me^linde bir hadis de vardir (Camf: II, » MJi
B57. Mahler Toplanilacak yer demektkr. tslam Inancinda, klyametien * in
j a berkes dirilip aj-asat meydanmda soruya cekilecekCLf. iCiyamette, diiftJj
unuTak olup turns donecegi, yeryUadntln dtimduss olup urada ne bir inlyln, m
de tiimsegin bulunmayacagi XX. Burenln 105-107. ayetlerinde blldlriimekimin
MfiTlana bv diizltjk delay isiyle gtlmugtl haiirlamaktadir santyoniz.
658 - 559 Bu beyltlei-, Mevlanft-'nim, Divan -1 Keblr" deki,
"'Ey a^iklar, ey agikiar, ben top rag 1 milcevher h&Hne getirirlin. Ey (, L iiJ(?i
cilar, ey ealgicdar, te fieri nizi altsnla doldyrurum" mealindck] beyltle ba^Jayan
pazelizii batfrlatinaktadtr (D. K. terc. mlz T I. Cilt: tst Remzi K. 1967, ?. $4)
659. Kimya. I. cUdin 520. beytlnin serhine bk-
S77. Edhem. II. cildin 931. beytlnin serhine Jjk.
559. Grfizlerlni, agizlanni mUhurlemi^tlr. II. cildin 630. beytlnin serhine
bk. Mev J ana, "Pthl matin "te de, £5, BaiumUn sonlarinda, dtlnyantn gafletfe dur
dugunu anlatu <Terc„ s. 93)
G73-674. YasuF - Kuyu. I. cildin lift bey tine bk.
-m
mmm
.li^Bt
Wi
•^ttm
(M E T I N)
Bfr dervttfn, ^hfcri r&y&dtt gormesl, onlardan, gabsip
^abalamadan, ibadetten kalmadan helM nzik
d Hemes!; oulann da ona yol gostermekrl; o
ScyhJerin himmetiyk dagdaki aga^Iarui
aci ve ek$i meyvalannm o dervise
lath geimesi
* Dervisin biri anlatti, dedi ki: Ruyamda Hmri gorenleri
<iordum L
Onlara, helaJ oian, higbir vebali buiunmayan nikl nerden dde
fibyim dtdim.
SftO. Beni, daglik, ormanhk yerJert: gotiirdijler; o ormandaki aga$-
lardan meyva silktiler,
Bizim himmsfimizle dediler, Tann, bu meyvalan senin ag^m-
clti taJila^tinj-.
Haydi, yemene bak; tertemiz, helal, sayisi - sorusu yok. Bas
agnsi eekmeden, ta?iyip gotiirmeden, yukari-a^agi kosroadan dde
L'dilen rmk.
O nzik yuziinden bana, b'yle bir sos sbyleme kaabiliycti geldi
ki sozlcrimdeki tad, dinleyenlerin akilJanm kaptyordu.
A alemin Rabbi dedim: bu bir smayi?, deneyis, Sen biitiin
hajklan giz]i bir bagista bulun bana.
Sbz soyleme kaab%eti gitii benden; ho$ bir goniil elde etiim;
iacJimdan nar gibi gatladim, yarjldim.
Dedim ki: Cennettc, bu igimdeki sevingten baska bir$ey yoksa
bile,
Bund an ozge bir nimet istemem; bun dan boyle bu tadi birakrp
da cevizin, -?eker kami$mm tadina dalamam.
Kazanumdan dde ettigim. para dan birkag a! tin kalmi^ti; ciib-
bemin yenine dikinistim onlarj.
Dervi$ln, ben ^eyhJerin kersmetlerlyte nukJandim; $u parayi
bu oduncuya vereylm dtyc kurmani; oduncuimn, onun
tfindou gt^cn bu til yd ydwtliuJcn itidnmesi
Yoksulun bin odun liifiTrouliiydi; yurgun, bitkin bir haJdt or-
mandan cikageldl.
m
6W. Kcndi kendlmP, bwltf' ™k aramayla isim yok dedim; bun-
dan boyle nzik Idn gum yemeirj ben.
Tiksinile^k iiuy volar bile bana hos geliyov; bana bzcl bir n-
21k nasib oldu.
Degil mi ki bogazdan kesildim; bende kalan su birkag paravi
ona vereyim,
Bu altmlan, su emek geken kisiye vereyim de iki-iig gunce-
|iz h nzik bakuuindan ho? bir bale gelsin.
Oysa ki o, benim iginden ge^eni biliyoTmu^; kulag3, Tann i^»-
giyla i^iklanmi?mis.
Her dii^uncenin sim r ona kar?i, $i?e i^indeki mummus sanki
Higbir goniil, ondan gizli degilmi$; gonulden gegenJere bcymi^
basbugmu^ o,
O sa?ilacak er, dia?iincenin cevabmi dudak altmdan vermDyi-
ba^ladi.
* Padiijahlar hakkinda boyle mi diisunuyorsun diyordu; on
lar sana nzik vermese nasil nziklamrsxri sen?
Ben bu sozleri agjkga anlamadim ama azarlayiji, iyidi-n lyJ
ye gonluine dokundu, igime yer etti.
700. Derken arslan gibi hey bet le yamma geldi; sirttndaki oduii yti
kunii yere koydu.
* Odunlari ye re korken heybetinden yedi azama da bir titrti-
medir, du^lu.
Yarabbi dedi, senin 6?. kullann, dualari kullu, izleri yomlu
kullann varsa,
On! arm Hakkiygin, lutfunun kixnyasi bir is etsin; dilerixn. Sim-
dicek su odun dengi alt in olsun.
Bir de baktim h ne goreyim? Odunlar altin olmus; ates gibi
yere vurup panl -paril parliyor-
Bu hali gorunce kendimden ge^tim; uzun bir zaman o haldi'
kalmi^im. Kendime gelip o sa^kmligtm gecince,
Dedi ki: Ey Tann, o uJular pek kiskan^ olurlar, tanmmakUii!
kacintrlar.
Tez bu altinlan gene odun dengi haline getir; hemen eskiiil
gibi odun yap bunlarl.
Bunu der demez, o altm budaklar, odun oluverdi; onun isine
akll da $astx kaldi - gtiz de.
Bufidan sonra da odun yukiinii aid), ?ehre dogru yurudQ; tez-
■ce yanimdtnT aynldx - gitti.
407
-■-■
710. O pMi$ah.m avkasiodan gitmek, zorda. kakhgim nesneleri sor-
mak, sozlerini dink^/ip ijitmek istedim ama
Hey bet i, dikekoydu beni. A$agihk killers, has erlerin yanlan-
na varmaya yol yok,
Birisi can - ba$ verip onlara yol bulsa bile bu, ordann merha-
metindendir, onlarui geki^inden.
Gergek erin sohbetine yol buldtm mu, bu ba$anyi ganimel bil
arEik.
Padi$&hin yakinligini eie g^trdikten sonra koJayca yoldan
azan ahmaga donme.
AJhmaga kurban payi verdiler mi, bu der, olsa-olsa koyun bu-
dudgr,
A ifth-acij bu bkliz budu degil; fakat setiin e$ekHginden, okiiz
budu goriiniiyor saua,
Bu ru^vetsiz veriten padi*ah ihsSni; rahmet yiiziinden tarn bu'
I Glut, tam bir kerem.
&
MM
^MHl
(^ERH)
67B. Beyltle banyan hiiaye. Bedl'uwaraan Furftzan-fer merhuni, bu hi-
kajeye benzei: bir hlkayenin "JCegf'lll-Mahcab" da buiundugunu bildirljror ve mt.
tin verlyor. Vercil&i metnin tUikeesi sudur ;
"Allah rahmet etsln, Hasan- 1 Btsrt rivayet eder: Kendilerini Ibadete ve-
renlci aiauinda Mr zencJ vardi; haribelerde yatat - kalltardi. Bir &*ln pazardatv
ljir&ey aJdim, ona gottlrdtlm. Bana, bu ne deal. Dedlm kir TTiyeeek, ihtiyacm
vardir satidim da eetirdim. Ellyte ]?£m edcrefe bana glilmeye bagladi, tsaret «t-
tlgl yere baktim; gordlim kl o yikik yerin btMa tasi - toprali, divarlari altin
Yaptigima nadim oldum; giJturdU&Qmfi birakip heybetlnden fc&cttm." {MdAhlit,
s. 134).
Erenlorln coguna tni ge&it kerametler atf edileeelmlstlr ; Mevlinayn fttfcdi
lenler de vardir (Manakib'ul-AriHn: Tahaln Yasicinin not ve hi$LyelertylB An
Itara - TGrk Tarih Kurumu Mat c 1, 1959; 3- 141 - 143, 193-194).
bit
Ami beyitfcekl "Hiair' 1 igln I- eildln 57Q. ve 223 - 224. beyitlerinln scrhlerlJu-
«9B. Beytin Ikind misrai arapsadir.
701. yedl aza. I. eildln 1429. beyttritn jerhlne bk.
*•
MV
(M E T I N)
Sdfim ona, Siileyman'ra, Belkiys'fii imana gelraesi
Htn elcikri tez otaiaya te^viyk eimesi
Hani Suieyman padisah gibi; o da savasacagi yerde Belkws 'in
ordusunu, adamlanni kendine ^efcti, yanina davet ettr.
A yiice killer dedi; hemencecik, tezce gelin; ciinkii comertlik
demzi costu, kabardi, dalgalan klyrya vuruyor. -
720. Kabanp gelen dalgalan, her an ki yi ya yiizkrce inci saciyor.
* A dogru yolu btdanlar, haydin, gelin diyorum size? cimkii
sjmdi Rid van, cennet kapjsmi acti.
Derken Suieyman, a haber <&vu$m dedi, Belkiyse gidin de
bu dine inamn, deyin.
* Ona deyin ki: Bu yana gel, hepiniz gelin, hem de tez; c(m-
ku bu sag, kapah 5 eylerin agdi? cagi, kapmm acilacagi zaraan
A km, sen isteimyorsun ama, sen de gel; gel de bu vefah dost-
tan istegiiu elde et.
Edhem o#u ibrfthWin, Allah sirnm lakdte etsln, g&cmeslaln.
Horiasan padisahliguidan vazgecmesiniu sebebi
Sen de tez, Edbem gibi padisahhktan vazgec de omin gibi
son&uz, blumsiiz bir padisah] ik bid.
O padisah, gecekyin sedirde uyuyordu; bekciler damda bek-
liyorlardi.
Ama padisah, bekcikrin, hirsizlan, kotii kisileri uzaklastirm*
ya mukayyet oJmalarjm da istemiyordu,
Ciinkii o r kendisinin adaiet sahibi oJdugunu biliyordii o yuz-
den gonlu rahatti; birscy olmayacagmdan, kendisine bir kotiiluk
gelmeyeceginden emindi,
730. * hiekfcri dilekleri koruyan adakttir; gecekri damiarda i&
paianm vuran bekciler degil.
Rebap sesini dinJemdcten maksadi da, istiyak cek&nkr gibi o
hitabi hayal etmekti.
Zurnanm aglayisi, davuJun korkutusu, birazcik sur sesine ben-
zer.
**m
" '/Altm hikniri nflblln kisilcr, biz dcrkr, !>u makambuj, gt'ik
yu/iinun db'uH^liiidcri aldik.
* Jhdkm huilnnLi i;aldigi, sesle sdyledigi ezgikr, gokyu/Liriiin
donusiiuun sesldir
Jnananlar derkr ki: Cennetin ruhani tesiriyk bi.it tin firkin
sesler gUzetie^lr.
Biz, bir ugurdan AdenYin ctmi'Ieriydik, cennette o giizel ses-
Jeri duyduk, dinJedik.
Balgik bize siiphe tozunu kondurdu ama gene de onlardan bir-
^eycikler var haiinmizda.
* Fakat dertler, mihnetler topragiyla kanldiktan sonra $u zlr
na^raesiyle bem nagmesi, nerden o zevki, o ne^eyi verecek?
Su, ^klikle, pislikk kar^inca, bu bunalti yiiziinden mizaci bo
ifurtrar, aci, sert bir hale gelir.
740, Bedende de biraacik su var; sen istersen sidik say o suyvi;
ate^i sondiiriir ya.
Su pislense bile gene tabiati kendinde kaUr, degi^mi./; Itiblu
tiyk de gam ate^ini sondiirur.
Deraek ki giizd ses, $&\gi dinkmek, a^iklarin gidasidir; hu din
leyistS} bulu^mak ■ kavusmak hayali vardir.
Goniildeki hayaller, giizel sesle geltsir; hatta gu^eI ses yu/im
den $ekillerc biirwiUr o hayaller.
Suya ceviz atanin atesi nasd yalimlandiysa, guzel seskrlu aijk
atesi de. parlar, yalimlamr.
Su«ana? bid, ceviz agacjfna tirmanmi^U da agaei silkiyordu:
^ukurda ohm etisemedigi suya cevizler du^iiik^^ suyun
sesindcn a»vke geliyordu; bu hikayeyi ardati?
Su T pek derin bir yerdeydi; susuzun biri de ceviz agacina tn
manmisti; agaci silkiyordu.
Ceviz suya dii^tiikce suyun sesi gelmekte, o da sudaki dalga-
Ian, kabartilari seyretmekteydi.
Akillmin bin, a yigit dedi, birak ?u isi; cevider da ha da fazla
susatxr seni.
Suya bir^ok ceviz dii^uyor ama su, sendfcn pek uzak, pck de-
rinde.
Sen zot bela yukandan .asagiya ininceye dek su, on Ian daha
da uzaga gdtiiriir.
750. Adam, agaci silkmekten maksadim ccviv. loplamak degil dt-di;
gdrunu^e bakma da maksadjnn gormeye bak.
411
^t^t^tamtmtmmttm
Maksiidiiu, suyiin sesinin ge lint: si; oiui isilmt-k, su sn kabtir-
trskbnni styretmek,
Susuzun, havuz kiyismda boy una dor up do las ma k tan Kafka
ne i$i var diinyada?
Hacinin. isi, nasii Ka'be'yi tevaf etmekse susamis ki$inin &i tic
boy una umagin cevresinde dolasmak, suyun kiymmda gezmek,
suytm se&ifii dinlemcktir.
* Tipki bunun gibi ey Hak ziyasi Husamcddin, benim de bu
Mesnevi'den maksadim sensin,
Dalian, budaklanyla da, govdesiyle, kdkuyle de tamamivlc sc-
nindir Mesnevi; onu sen kabul etmissindir.
Fadisahlar, iyiyi de kab&l ederler, kotiiyii de, kabul ettiter mi
de bir da ha reddetmezler onu.
Degil mi ki bir fidan diktin, suyunu ver, degil mi ki agtm,
diigiimii de £dz.
Sbzlerimden maksadim, senin sirrmdir, onu meydana gelir-
mdtteh maksadim, sesini duymaktir.
* Sense sesin, Tann sesidir; seven, sevgiliden ayn degildir,
hasa.
760. tnsanlann canlanyla, msanlarin Rabbi srasinda, neliksiz - ni-
Leliksk, kryasa sigmaz bir ulasma, bir biriesme vardir.
* Fakat insanlar dedim; maymunumsvt demedim; cana can
olam tamyan ki$iden baskasi insan degildir.
* insan, adam olan kisidir; ncrdc adam? Sen, insanlann ba-
sim gormedin ki; kayruksun sen.
* "Attigim vakit, sen atmadin" ayetini okumussim ama beden-
sin, aynhp boliinme aleminde kaimi^sm,
* A ahmak, beden iilkeni, Belkrys gibi, Siileyman Peygam-
ber'e tesllm et.
* "La havle" diyorum, ama soyledigim sozden dolayi degil;
y kdtii diisuncelinin vesveseleri yuzimden diyorum.
giinkii onun, $uphesi yiiziinden gonltine inkArlar geliyor da
sozJerime karsi hayallere dahyor,
* "La havle^' cekiyorum; yani care yok diyorum, senin gyniiin-
de, benim sozlerime ay kin sdzler var.
* Mademki benim sozlerim bogazinn cilurdu; ben sustum, sen,
senin sozlerini sbyle,
* Hani bir ney uftirtfii v»rd», «u^l ney ttfjerdi; derken ansizin
ardindan bir yd giktvordl.
412
■
770. Neyi in iIim, i iiirni tin, benden daha iyi iil'liiyorsun al, Lille ba-
kaiirn tkdi.
A Muslumati, t'dep anyorsari bil ki h edepsizlerin ber i^int- tin
yanmaktir, sabretjncktir etlep,
Kimi, filamn labia ti pis, huyu kotii diye ifikayei. cdiyor gijiiii-
sen.
Bil ki bu sikayet eden, kdtii huyludur; ciinkii o koiii biiylu-
mui kotulugunu soylemektedir.
Ciinkii guzel huyki kisi, kotii huylulara tahammiil eden, on-
lann kotiilugiimi soylemeyen kisidir.
Ama seyb, birinin k5tiilugUriu soylcr, birinden sikayet ederst\
bn ^ikayet, Tann emriylcdir; kizginbktan, kendi dilegine uyinak-
tan degil.
$ikayet degildir o, peygamberlerin sikayetleri gibi cam, gonlii
duzcne sokmaktir.
Bil ki peygamberlerin tahammiilsiMugii, Tann emriyh-dli ,
yoksa onlann yumusakb^i, k6tu]erin yuklerini de oeker.
Onlar, kotuluklere tahammul cde-ede tabiatlerini degi&lli
misler, huylanni yok etmislerdir; tahammiil siizhik gosierijlt-i m*
bu, Tann'dandir,
A Suieyman, knzgunla dogan arasinda Tann hilmi kt'Ml <N
kuslarla uzla$.
780- * Ey hilmi, yiizlerce Belkiys'i zebun eden, ey "Yarabbi, kav-
mime dogru yolu gdster; gercekten de bilmiyoriar onlar" diyeo.
*
413
($ERH)
(METtN)
721. Rid van, cermet memurlarimn bastnin adidir.
t^-JgSg? **"* SM1 <Yflnu£ ' ** * 7 ^ kerimesldir Te ™
730. Adaiek MillkHn temtfi olan adalet hakkindakl ayet ve ftadSsleri ya-
»ar S ak sahifeler dolar. Ancak biz. hGkUmde adalete riayetl emrcden ayet-i ke-
rtmejile CIV, Nisa\ 58) bit siinlilk adaletle aufimelenin, alfcmig yilhk name Iba^
flatten hayirli oldatuna dair olan hadise ijaraEle Uttifa edecegiz CKUniiz n
'< 4 04 i.
732-734. Maaikiy-Gtizel ses. Eskllere nazaran mttaikiy, gOklerir, deniisUn-
dun meydana gelen sesten; bu sesb, alienglnden meydana eelmlstir. Onikl b™~
taa. onlki asli makam bulunrousturi mttsikteki yedi MS , vedt yildiai jlrml dort
HUMS, gece ve gilndUzUn yirmj d&rt 5 aat(ne, kirk aekiz terklp de, yildaki k ir k
sekto haftaya mukaablldlr (Ankara^ s. 74-75). By fikrl atsn, m^hur EH**.
ft&rditt (Imdfidullah; a. 52).
73a. sic. milzik aletlnin en ince seal cikaran teline, bem de en kalin sesi
voren teline denir. Halk arasinda "Bam tell, Bam telime basti" stfileri, bemden
alinmigtir,
154, Hat ziyasi Huslineddin. Bu cildin 16 - IS. bevltlerintn serhine bk.
759. Tann seal. I. cildm 30-36, beyltlerlnln serfiine bk.
TSl - 752. tnsan. AdamiTi, sftretle degtl, ahlakla in&an olabOeccglnl bildlr-
mektedir,
763. Attigjn zarnan, I. clldin 619. beytinin serhjne bk.
7G4-76a. Caleb} Hus&meddtn'i a verier, ona hitkh ederlerken, Mesnevl'yl
dn bu arada soz kouusu yapariarketi, gene Mesne vi'yi begenmeyenleri, kmayan-
Iftn hatitlayip onlara bitab etmeye baslamiglardir. Beyitletae anilan '"La ha vie"
II clldin 146. beytlnde gectl,
769. Beyittc baslayan hlkaye. Ubeyd-i Zakani'nin (7724 H. 1370) "Lataif"-
Inde ve Sems'in "Makaalaf'inda ge v er (Maahiz, s. 13-1-135).
ISO. "Rabblm, kavralmi dogm yctla -sevket; fiinkU onlar bUmlvorJar." (Mus-
lim, Milsned ve thy a 'dan naklen Ah4d1s-i Mesne vl; s. 60 h
A
1!4
■
Sclfim offiun Stilcyman'm, ?irk ko^makta ayak dlreme, geclkmt>
dLye Belkiys'e haber gondererek onu korkutmasi
Haydi gel ey Belkiys, yoksa i$ kotu oJur; ordun *ana dii^maji
kcsilir; senden yiiz sevirir.
fc Perdecm, kapmi kokiinden soker; canin, can dujmani keaU
lir sajia-
* Imtihan. gagmda, ycryii2uniin ; gokyli^unun biitiin zerjrdni,
Tann ordusudur.
* Yeli gordiin ya, Ad'a neler etti; suyu gordiin ya, tufatiilii m*
ler yapti.
* O kin denizij Firavun'a neler etti; ^u yeryiizii, Kaanln J n ne
ler yapti.
* Ebabil kiujlan. Fil ashabina neler etti; bir sivrisinek, Ni'm
rud J un bafim nasil yedi.
* D£vud, ellyle tap kaldinp a tinea ta? ; altiyiiz par^a oldu ilin
bir orduyu kirdi ■ gecirdi.
*Lftt'un dii^manlarma ta$ yagdi da kapkara suyun iginde dal-
galar yutmlar, bogulup gittiler,
Diiny&daki cansi>t ?eylerin, peygamberlere nasil akillica yard mi
ettiklerini soylersem,
790. Mesne vl o kadar biiyiir ki kirk deve bile cekemez onu.
* El, kafrre karsi taniklik edei" Tann askeri olur, buymgunn
ba? eger.
A i$te - giicte, gerce^e aykin ders veren ; sen de Tann askeri-
nin arasindasin; kork.
Ciizii'leriniin cuzli'leri bile Tann 'y a uymu^tnr, Tann askcri Ql-
mu^tui*; iki yiizliiliik ediyorlar da simdi, Sana uymu? goriiniiyorlar,
Tann, gSze, sik onu dese, g6^ agnsi yiiz kere kokiinii kazir
senin.
Disc, Orta bir ceza ver dese, goriirsun kidi?, kulagini biirmo-
ya baslar senin.
Tib kitiibim ag da hastahklar boJumiinu oku; oku da bederi
askerleritiin neler yaptiklarini gor.
Mademki her^eyin caninin cam Q'dur; cariinin canina dii$man-
Iikta bulunmak, kolay olur mu hie?
4lfj
M^M»i
Buyrugurila can j^ijk l gh'erler de saFJar yinailar; fakat cin or-
dusuma, seytan ordusuau bir yaua birak.
Once ey Belkrys, ta^tari tahttan vazgec; ciinku beni buldun.
nmi, biitiin suJtanhk senin'.
500, ■ Bana geiince de zaten anlarsm ki bensiz, haroamdaki bii
resimsin ancak.
Resim, ister pMi$ah vesmi ulsun, ister zengin resmi; resim den
ibarettir; can zevkmi tadamaz.
Onun bezentisi, baskalan i^indir; bo? yere gbzunii, agzmi ac-
rnisUr.
A kisi, sen kendinle savasa girisrm$sin; baskaianm kendinden
< i y ir dedememi ssin .
Hangi ?ekie rastlasan, bu, benim diye kaimp kakyorsuu ama
vallahi o sekil, sen degilsin.
Bir zaman halktan ayrilsan, yalruz kalsan, bcgaztna dek gam-
kira batryorsun, du$uncelere dahyorsun.
Bu, Basil olur da sen olabiIir$in? Sen o tek guzelsin ki kendi-
nin guzelisin, kendinin dilberisjfo, kendinin sarho^usun,
Kendinin kiisttsutt, kendinin avi, kendinin tuzag). Ken din in
ba^koscsisin, kendinin dosemesi, kendinin dami.
6 Cevher, ona derler ki bash ba$ma war ohun; onun fer J i olan-
$a arazdir.
Sen Ademogluysan, onun gibi otur, kurul da butiin soyunu -
sc-punu kendinde gdr.
810. Kiipteki nedir ki nehirde olmasm; evde ne vardir ki $ehirde
buJunmasin.
Bu diinya kuptiir, goniilse derenjn suyu sanki, Bu diinya bir
odadir, goniilse sa$ilacak seylerle dopdqlu bir sehir.
Selam olsun ona, Siileyman'in Belkrys'e, ne sender,, ne giizclhgliiden,
ne de pacu>ahligiridan, iilkenden zerre kad&r bir umdugum
yok; inanmani, AHah nz^si fgin, candan istlyorum; zaten
can gfizun acjlinca sen de bunu, Allah i$igryla
gorfjrsibi demesi
Hadi gel, ben seni cagiran bir elciyim; ecel gibiyim, sehveti
mdururiim ben. ?ehvete esir degihm.
$ehvetim olsa bite, sehvete hukmederim; guzel yuzun sehvc-
tine tutsak degiiim ben.
* Ashmizin ash, Tann HaM'i gibi, biitiin peygamberler gib)
put kt rand iv.
416
A tui siik, |nili* NipiLui yore girsek put secdc eder bize; o ta
pmakta bl* piiki m'< \U- ctmcyiz.
* Ahmud df putt) tapilan yere gitti, Ebu Cebil de; fakal bunun
gitmesiyle onun gitmcsi arasinda pek biiyiik bir fark yok.
* Bu, puta tapdan yere girer, ona kfir^i putlar, yere ba.? kcr;
Qburii girer, puta tapanlar gibi putlara kar$i secdeye kapyriir.
Bu ^ehvetier diinyasi, puta tapilan bir yerdir; peygambtTk'ic
de bir yuvadir, kafirlere de.
Fakat ^ehvet, temiz ki^ilere kuldur; madendeki saf altmi alc^
yakmaz;
H20. Kafirler kaip akfadir; temizlerse altina donmu^Ierdir; bu iki
bbliik de ?u potamn igindedir,
Kalp olan, potaya girdi mi, karanr - gider; a it in girdi mi di:
alt)nh^i meydana cikar.
Altin, potada ho$ bir halde elini sallar, ayagim basar; ;\U",,
i^inde giiler - durur,
* Bedenimiz, diinyada yiiz brtiisudur bize; biz$c tieniz gibi,
bu samanin a It in da gizliyiz.
* A b(igisJ£, din padi^ahma toprak diye bakma. (Jiinkii rah
met ten stirulmus, ianetlenmi? Iblis de bbylebakti.
*" Bir soyle bana sen, bu giine$i bir avug balgiJkla sivamtiya
imkan var mi?
* Isiga ytiz kere toz - toprak atsan, gene isir, gene ba^ glis-
ter ir, goruniir.
* Saman nedir ki snyun yiiziinii ortsiin? Toprak ne oluyor
ki giintfi gizlesin, gostermesin.
* A Belkiys, padi^ah Edhem gibi kalk, davran; su iki - tit; gun-
liik padi^ahiik toznnu, dumamni dagit - gitsin.
Allah si mm takdis etsin, Edhem oglu Ibrdhlm
hlkayesinin italan kismi
O adi - sam iyi er T geceleyin tahtinda otururken damda b!r
takirti, bir hay huy i^itti.
830. Saraym darmnda aeirt-sert adtmlar atilmadayd). Kendi ken-
dine, kimin ne haddine dedi.
K6$kiin penceresinden, kim o? Bu insan olamaz, peri olm;))i
diye bagirdi, 1
Goriilmemis bir boliik ha Ik, damda n ba^lanm egdiler de, gr-
celeyin dcrdiler, kaybettigimiz seyi arayip duruyoi-uz.
ibrfihlm, peki dedi, ne kaybettiniz, ne anyorsunu/? Develurl-
^MH^HM*.
37
417
•^iMn
mizi dcdiler, Ibrahim, kendinizi; gel in dedi; doveyi dam ustutide
kim arar?
Oniar, sen de dcdiler, nasjl oluyor da tab t la otururken Tan-
n'ya ulasmayi any or, umuyorsun?
tijte bu oldu, bir daha klmse onu gormedi; peri gibi insanl Li-
ra goriinmcz oldu,
Manasi gizliydi, kendisi halkin onunde, Fakat halk sakaldan,
birkadan bask a ne gorebilir ki?
" Kendinin goziinden de uzaklasti, halkin gozunden de. Bu
ytizden de Zumriidtiankaa gibi ale me tanindi, tin saldi.
'" BLit iin Siena, earn KafdagVna varan kusun lafim eder de edei .
Bu dogul i?lgl da Seba'ya erisitice Belkrys'e de bir gigiltidir
diistii, batka da; her agizdao. bir laf cikmaya ba$Iadi.
B40. Olmus canlann hepsi, kanat cirpmaya koyuldu; oliikr bed en
rnezadanndan bas cikardilar,
B irbirjter ine, dinle hele; i$te r gokyiiziinden bir sestir, geliyor
diye mujde vermeye giri$tiler.
O sesten inanglar giirbiizlesti; gonullerin dallan - yapraklan
ye$erdi.
Suleyman'dan gel en o soluk, sur iifiirulmus gibi oliileri me-
zarlanndart kurtardi.
* Bundan boyle sen kutluiuga erismeye bak; tarn gerceg 1 ! Al-
lah daha iyi bilir ya H o cag gecti - gitti.
Scbahlar hikayesinin kalan bolumii; selam olsim, Siileyman'm,
Belkiys't cgiit vemiesi, ona dogru yolu gostermesi; her birinin,
kendj haline, kendi haddine gout mii^killcrini ballet me si
Her clns gonill kusimim avian acagi kusu, a cins kuslarm
seslyle, o clns ku$lann yemiyle avlanmasi
Ozlemi^ kisi gibi Seba'dan sdz aciyor, hikaye soyluyorum; quBri
kii lalelige seher yell esti,
Bedenler, canlara ula$ma giiniinii buldu; cocuklar, analannm,
babalarimn yanlanna dondii*
Dm metier icinde gizli olan ask ummeti, ?evresini kotii k ma-
in alar kaplami$ comer tllgc benzer,
Canlann al^almasi, bedenlermdendir; be denier in yucdigiyse
canlanndan.
A ajiklar, an - duru sarap size sunulur; kalanlar sizlersiniz;
dlumsuzliik sizindir,
* Bu bey it ve bundan scnrakl dart bey It arapjadir.
418
-
H.SO. Ey giktHlltTiinlr rt$k ilp'rUi olmayaiilar; kalian, tfyik ulim; i>lr
YuiUjf-'un kiikiiMi btitjitikla; hemen koklaym.
* Ey SiilcyiiiJiii'm ki.iy dili, gel. Hangi kusun s«si gcliyorsa <m,i
gore bir nej|mc dii^.
Tann, mademki ku^lari sana gonderdi; Fier ku^uit nagmcsini
de sana ogretmi^tir.
fc Cebre inattan ku^a cebir diliyle soyle; kanadj ktnlmi^ kusa
subirdan bahset.
Sabreden kltfq ho$ gdr, bagl^la; Zurnriiduaiikaaya da Kafdii-
gi'm ov.
Guvercine, dogandan korunmasini buyur; doganayaa, yuinu-
sakliktan soz ac, sakinip cekinmesini sbyle.
Caresiz kalmi? yarasayi isiga a$ et; ijikla bili^lik ihsan t. L i ttm,
Sava^an kqklige ban si bgrci; horozlara, sabah ea^inui bt-lun
lerini gosier.
'' Boylece, hudbiidden kavaku^a dek biitun ku$iar;i yol yy<;
ter; AlJSh dogruyu daha da iyi bilir.
Belkiys'in padl^aMiktau azAd olmasi, iman i^tjyakiyle ketuiliuliii
gecmesl, g$s sirasinda, tahttan ba^ka padl^ahh^a nit
nesl varsa hepsini biralunaax
Suleyman, Seb^'daki kusJara dogru bir ishk gahnca, Ker»vkrii
de kendine bagladi.
HbO, Ancak cam da, kanadi da olmayan, yahut da balik gibi do
gu^tan sagir olan, dil-siz olan kus duymadi bu sesi.
Hayir, yanh.f soyledim; ciinkii sagir da ululuk sahibine kiitsi
yere ba^ korsa, Tann duygu veiir or>a.
Belkjys r candan, gomilden Sijleymana gitmeyi kurdu ya; g(&-
mis zamana da aciklanmadaydi.
A$iklar, tlasil adi - sam, an - bayayi unuturlarsa Belkiys de Up-
ki onun gibi maldan - iniilkten vazge^misti.
O nazli kb'leler, o nazenin balaytklar, go'zune porsumiJs r riirii-
yiip kokmns so van gibi goriirjuyordu.
Baglar, ko^kler, dereler, irmaklar, ask yiiziinden go'yutit 1 kill-
hail goriinmedeydt.
A?k saldirdi, ofkelendi mi, giizel ^eyleri goze cirkin goslehr.
A^kin gayretij ziimriidu bile pirasa gostcrir; ijte "LtV'nin (hi
manasi budur.
* A sigmacak yer arayan, O'ndan ba^ka yoktur tapacak sokU-
niin budur manasi; yani Ay bile sana, kararmi? bir ^.<.imlek go-
riiniir.
419
limbic mala, (livtijj hazineye, hicbtr degcrli se.y.e acmmryordu
da :incak tuhtina jcmiyordu.
* 70 ' . J>e ? eC S(iIe yman, gonliinden anladi bunu; ciinku Siibyrnan'
in gonliinden, onun gonlihle bjr yol acilmi$tir.
* Karmcalarin seslerini duyan, is i ten, eibette uzaktakilcrin
seslerini de duyar, isitir,
"Bir karinca dedi ki" sir rim duyup soy ley en, $u kohne ke-
merin sirnm da bilir.
Siileyman, o yolu - yordami, her$eyini vermek olan Belkiys'e,
tahttan aynlmamn aci geldigini, gii f oldugunu uzaktau gdrdii, an-
Jadi.
Tahta neden bagtanmisti,- ni^iri o kadar seviyordu tahti; bu.
nun sebebini sbylersem soz uzar - gider,
Bu kalem de {taht gibi) duygu&uzdur; yazanm c ins hide n degi!-
dir ama yazana da astir- dosttur hani.
Bunun gibi, her sanatkarm aleti cansizdir arna cart 1mm da e^i-
dir- dostudur.
An I ay 1$ goziinde nem olmasaydi, bu sebebi dab a agik sbykr-
dim sana.
Taht da buyiiklukte hadsizdi; hemen bir yere goturiiinicsine
imkan yoktu.
Pek ince i$Ienmi$ti; bedenin azasi gibi cuzii'leri bitismisti bir-
birine; ayitmada tehlike vardi.
BSD. SiiJeyman, sonunda tac da soguk gelecektir ona, taht da; fa-
kat simdi bcyle iste dedi.
Can, biriikten bas gosterdi mi r birlik isigma kar^i bedenin bir
i$igi kainiaz,
Denizlerin dibinden inci cikti da el be gecti mi, kopiigu, cer
copii hor guTiirKun.
" Tsiklar sacan giines dogdu, bas gosterdi mi, artik Akreb 'in ,
kuyrugunu kijn yurdedinir?
Biitiin bunlarla beraber gene de simdilik tahti getirmek gerek.
Getirmeli de buiustugu zaman uziiimesin; o ^ocukca dilegi ye-
rine gel sin,
Bizce o taht, hor - hakiyr bir seydir ama onca yuce; getirdim
de hurileriu sofrasinda §eytan da bulunsun.
Htikasiyla cangi, sonradan Eyaz'a oaail ibret oJduysa, o naz-
Ii tahti da camna ibret olur onun.
Bu ve bundin sonraki tlllrt Imyu arajjcaelir.
<UU
--
On;i baViil il -vf lututnui^ old.u&unij :mlar; nepeltfi'den ncrc
ye geldigini bilir.
Tann, Lopruj^i dn r L-ihk sUyufla da, ol parfasim da gtoiirnii/ui!
oniinde lmlundurur;
HW, A kotu kuruntulu dcr, simdi on tarda n tiksiniyorsun degij ini'^
Bak, nerden getirdim seni^
^aglarda buniara a^iktin sen; bu usluniiigii inkar ediyordun
o zaman.
Qnceden toprak itindeydin; i^te bu bagis, sen in o inkanni gi-
dermek i^in.
$u dii^iinceni dagitmanj inkar edi^ine deiil oldu, seni hakli
gosterdi ama bu hastalig^n da dcvjldan beter oldu.
Toprak, rierden su isi duziip kosacak? Erlik suyu, ncrden tl'il^
rnanlik edecek, inkarda bulunacak?
O gagda gc-nliin de yoktu, basin da; o yiizden diisum^vi di'
inkar ediyordun, inkar edi$i de.
Inkar edi^in, cansizhktan kurtulunca, bu inkar yuzundk'u ]-.n
q a - bucugun ezildij bir araya geidi.
Sen kapi halkasim calan o ki^iye benziyor&un; hani ev sibibt,
t^eriden ba^irir da der ki: Ev sahibi cvde yok.
Halkayi gatan, bu sozden anlar ki ev sahibi evdedir; clini [u\\
kadan cckmez de gekmez.
Senin inkar edi?iiiden de su anlasjhyor ki Tann, cansulardau
yiizlerce htinerJer gosteriyor, canhlar yaratiypr.
9U0. * Balgigin "Hel Eta" dan inkar dogurmasina dek nice hiiiVJ'-
ier meydana geldi; nice canlar yarattldt a miinkir.
Balcik bile, zaten inkar etmiyorurn deyip durmada; yatntt irv
^ahibi gibi baginyor: Ev sahibi evde yok.
Bunu, yiiz yolla sbylerj anlatinm ama, man a si ince olan jt?y«
lerden iusanin anlayisi siirger,
S&latn ona, Siileyman'in, Belkiys'in tahtim
Seba'detn ge£lrmeye care buTmasi
* Bir if rit, sen yerinden kalkmadan dedi; bir hiiner g&stcHt',
unun tahtim getiririm.
s Asaf, sen dedt, bit ioluk almadan, Ism-i A'zam'la tahti gtti-
nveririm.
* tfrit buy tide ustaydi ama taht> AsaPm soluguyla geldi, gti-
rdndii.
* O anda taht cikageJdi; fakat ifrillerin hiiner iyle degil, Asa f" in
yiizUndcn,
421
" Siikyman, lioni bunun igin Allah'a hunululsun dedi, hem de
^temlerin Rabbinden, bunun gibi gordugum yiizlerce lutuf yiizun-
den hamdolsun.
Sonra tahta baku da dedi ki Sulcyman: Evct ey agac, ahmagi
nldatirsin sen.
Nakislarla bezenmi$ agacm, ta^iri onunde nice anraak ba$ koi',
secdeye kapamr,
c t\0. Secdc edenin de candan haberi yok, secde edileniri de; ancaic
can dan bir kirmldani^ gcrmu^ bir belirti sezmi$,
^a?inp kalmca da lahtanm soz soyledigini, tag in i^aret ettigr-
ni g6rmii$.
* Kuliuk tavlasini yersiz oj/nami? da ta$tart arslam, sabici ars-
Ian sannii^
Fakat gereek ar&tan gene comer llik etmi$ de a ktipegin onune
bir kemik parcasi atmi$.
kopek, §crefii bir mahJuk degil ama demi$ r kefiiifc atmak,
burkese kar^i gosterdigimiz bir lutuf bizim.
*
(5ERH)
733 Padisahlarm. vezirlerln oturduklan crianin kapisindEtki perdeyi acan,
nAcbgahla, vealrle gortt&mek icin gelenl lecrlye alan kljiye "Haclb - perdeci" de-
riirtt Mevki" bakjmindan pidgin, vezrrm-guvcndi&i k# ve yatoi sayihrdi;
n-aiidan dolayi da mdbHk" mliMm bir saray memurlyetlydi. Htobe ' Perdc -
liar" da denlrfil ki Mfevianft; rarsca olan bu wzil kullamyor ve bu beyitie Hakk a
tnltm olmayaa kigtye. en gUvendigl Wfe taiaftarifle etmes dfyor; cammn bile.
boyle fcislye can dugmam fceslleteglnl sSyluyor; XLI. surenin (Fussilat) 20-21.
L yetterinde kiy4met gtinfl, insanlann yapttklarma, kulaklarmm, giMeriniri. be
<:cnlerinln tamklik edeceglnin, mUcrimlerin. neden tafiiklik ettinLz Mono™
fear?, da ylnin, hergeyi sSyleten Allah bizl wyletli diyeceklcrlne dair M*
hilknili hatirlatiy&T- netektm iklncl misxa'da, "Camn. can dugmam feslUr ill
yrrek de tounu kuwetlendirlyor.
794. Tanri ordusu, XLVIII- sflrenln CFeth) 4. ve 7- ayetlerinde, "Gfttedrtfl
ve yeryllzunlln orduian Allah 'mair; Allah, hei$eyi bllendlr, hllktlrn vc liLknmt
^hibtdir" buyurulmakta, LXXiv. surentn (Mtldessir) SI- iyetinde de "Rabblmin
Djrdularim aneak O hilir 1 ' buiTirulmaktadir. Ordulardan maksat, meleklcr, rln
ler Te ii^anlardir < Mecca a'ul-Bey an; IX. s. ill). SUleyman-la (A.M.> Bo\k\y
ATSLsaiUm olay, Kuran-i KerlnVln XXVII. silreslnde (Neml) §eyle anlaliiir: fin
ieynaan tA. M.>. HUdhiid denen cavusku^nun, niecljslnde bulunmadigmi (r©T
mils maseretlni blldirmesbe onu ?iddetle azaplandirmaya, yahut kesMrmcye ku
vur vermlgken, cok gecmedlen HtidhUd eelmls, Sebadaii geldlimi. or ad a ulr
kadinin padl^ab oWugunu, onun da, ona uyati toplumun da gUnese taptAlarmi
baber verrni^tl; Htldhud, o kaditnn, pek buy (Ik bir tahti oldulunn da s*ylo-
ml§tl Bunun faerlne Silleyman {A.M.), "Get c ekten de Silleyman'dan gellyor vc
gereekten de bu. rahman ve rahim AJlah adiyle. Sana kar§i ululuk davasina
kalkismayin ve beallm nlaiak gehn" mealtnde bir mektup yazip HUdhM'le *tin-
dermigtL Bunun dserlne aeb& padisihi Belkiys. Sttleyaian'a hedSreler yollami S -
[j Hediyelerl getiren el^ilere Suleyman, bana mal gondererek yardim ettlglnl
mi samyor Allab'm bana verdlgi, slzin getlrdlklerlnlzden dahe. hayirli deylp
t'Jdlerl gerl gonderml?, gtjnderlrken de, onlara 6yle bu orduyla geleceglm kl
karsi duramayacaklar. onlaii ordan, hor - hakiyr bir baide 5 ikaracagina dcmlj
it (20-37). Btsyltte, SUleyman PeyBamber'ln, Si. fiyette bildlrJJen ordusunn d^
\$ai% vardir; aneak Meviana\ Tanri ordusu qlarak gokyUsUntln, yeryllitUnun bU-
illn zerrelerini kabul ediyor. ^Iddetli scs, esen yel. yagan yagmur. deprem v.s,
tjlrtok toplumu yok ettigl elbotie Mevlan4'nm bu tefairl do&rudur.
7 &5, Bu boyltte, yelln Ad kavmini. suyun Nub. kavtnini helak ettlglnl bll-
dlrerek bundan oncekl bey tin tefsirlnl asiklamaktadir. Tufan ve Nuh, 1, eildln
406., Ad kavmf $5B ■ £59. beyltlerinin gerhinde ge?tL
786. PLravun - Denla. I, clldin S63. beytlnfn gethlne bk.
7&"7. Ebabll. Ayni clldin 1319. bey tin In gerhine bk.
7fl8. Davud. Davud Peyeamber (A.M.), Calat'u, sapamyla attigi ta?la al-
422
423
whdan vurrtiujs, vere yiktmB, fjnun beJlndBki kihci cnkin <itm oidtirmiisui en r
m biiytin, III. c. 34S)6. ijnyLln ^rhicriue bk.).
789. Lfe jl, cilcim ir(J6D. bnytinin serhine bk.
TSjF. Elm tamkligi. I. cildin 2163. beytinin serhine bk.
300. Ham am - Reaim. Hamamlarm girl? kismindaki camekitnlara realm -
ler yapildigmi. bu reslmler i$inde bilhassa Seytan resminin bulundugumi Sa'dl-l
§lrazl f nfci "Bustan" mdan da anlamaktayiz: Birisi, ruyaainda gilisel bi r dellkanli
goTur; kim oldugimu sorar. Gene, §eytan'im der. Adam, sen I hamamlarda pek
firkin, of ken bir gekilde yapiyoriar der. $eytan, gulerek, ne yapayira der ka~
lem duamahm elinde (Bombay - 1286, s. 32-33).
809. Araz. II. cildin 643. beytlnin §erhlne bk.
814 H&. fey gam bar >!n ts.M.) atalanmn, Hz. tbrahim (A.M.) olduguna
i;jaret edilmektedir.
file - SI 7. Putlann yere kapanmalan. Bundan sonraki hikayede Isah edile-
cektir.
323 - S23. Tasavvufta, biitttn k&inat, 'Gercek ve Mutlak Varlik"m, Tann-
mn kudretinin, hikmetinln, yaratisinm, bldttrilsiinun, kemal ve cemalLnin, ulu-
Lugtinun aynaaidir; her aerrede O'nun burham. her katrede o'nun ummaiii gp-
rilnmektedir. Can gbzu apt olanlara alem, bir pegedir, bir y(jz tfrtusiidur; bu
drtuntln altinda Tann'mn aonsuz tecellilert vardir. Mevlana. 'Divan -1 Keblr'' de.
bir gazeide, kudret dilinin tercemani olarak. "Bu ins an vllcudu, bir yiiz aVttf-
staddr; butun aecdelerfn ki blest blala; sen saiga, sura bak, gergeei gOr;
insamn bedenini gtirme de Lutfedelim, camm kapiverelim Bakisi, gOrtlaii, an-
cak aynligj goten iblfa, Adem'l, Tann kudretlnden ayri gordil; sandi k[ biz,
Hak'tan ayriyiz" der (Kulliyyat-i ?ems ya Divan -1 Keblr; Eedfuz-zaman Fu-
rQzan-Ier basum; Tehran Unfv. Yayjmi; in, 13 3 B $ H. a. 27 a ; beyit. 16&3Q -
16532). Bu. baslt, kaba, bir insana tapis deglldlr; insandaki Tann kudretlni g&-
rOgtflr; Tann'yi tebcildir. Sit. beyitte, "Saman altindan su ytirlttnutt" dedlgimji:
Orf meta^i da vardir. S2G - 821. beyltlerde de "GUnesl balfikla sivarnak" orf me-
cftai hatsrlatilmaktadir.
aas. Ijeyttten sonrakj bahis. Edhem oglu. Ilk sfifilerdeu Edhem o|iu Ibrfi-
Jiim 161 H. de C777> ^am'da vefat etmfstir; 162 ve 166 da vefat ettlgi de rlvayet
cdllmistfr (778, 7S2> Anlatilan olay. Ferideddin Attar'm "Tezkjret'Ul-Evliy^'sinda
aynen & eger (Ma&hiz; $, 134). Cinit, Belh'U olan, Belli padi^ahi oldueu, padlsah
^oyimdan bulundugii rivayet edilen bu zatin, avlamrken, Ey Ibrahim, seni bu
Is ifin yaratmadilat diye bir sea iaittigini, bu aesi duyunca aaitanati birakip
rasavvuf yoluna glrdiginj anJatir (Lamn'nin Naiah^t tart. FQtth'uI-rvIucahldhi
!l Tervlhl Kumb-il-Miiaahfdin; lat. 1289. a. 35. H. e. 331. bey tin serhfne de bkj.
B3 7. ZUmrlidUankaa. I. c. 376. bey tin serhine bk.
83S. Kafda^i. I. c. is 93. beytla aethine bk.
&ii. Tarn gercegi Allah daha lyl billr. Bu cthnle arapyadir.
851. SUleyman - Kujdilt. XXVII. sirenin tNeml) 16. iyetJnde, ameyman'in
(A.M.) Davud'a (A.M.) varia oldugu, kendlalne kuj dlM Ofiretildlgl, herseye ait
bllgl verlldjgl bjidfrillr.
853.
353.
G63.
371 ■
833.
Cublr T riMln «U n-| 1 h^ylilcrlnln serhlne bk.
Allah du^iiiyn tt^iiu il.i lyi lillir. Bu cllmle arap^adir.
O'ndan buiku pofctur tapacak. Blr^ok ayellecde i^ger.
372. SUJeyman - Kannca. I. a. S752, bey tin sorbins bk.
Ciiines - Akrep. GoktekL sabitelerden meydana gel en yildis; kttmele
Undcki yildiziaTin her blrlnden obflrune, hayali bir yiz^i cckllerek meydana
ifelnn sekil bir hayvana. bir seye beneetllmis, briyleee her kilrneye "Ko^ ftlUU
Tr.rkzV gibi adlar verllmistir. Burt dentlen bu yildiz kumelerinden bir J de "Ak '
i : ep"tir. Eski yildia bUgisine gbre Ay, yahut giines, Akrep tmrcuyla bir derecieyH-
wUTze, yahut, insanin dogum aamamnda dUnysya hakitn olan yildiz. bu burcn
,iircrse aaat, d(lnyaya r adama kutsuz sayihrdi. Islam, bu ^e^it asjl&is inan,'
Lara karai koymus.. He. Peygamber (S.M.), "Kim. yildtsa bafcan birlne. olacak
^eyleri tiaber verdlglnl Iddia eden bit adama basvumr da dedigini genjeit biMrst'
Muhammed'e inen her 5 eye kaflr olmustur" buyurmustur fCami'as-Safiyf; ll
s. 140). Mevlana, bu beyitte, hem buna isaret etmekte, hem de gereek glta/
?iyle isiklanan ki^iriTi. .hef tiiriil manevi tehlikelerden kurtulacagim bUdJnni'k
tedir.
887. Eyaz-Hirfea, carik. Eyaz. Gaanell MahmDd'un kdlesldit. II 11 MMy*
V eiltte etrafhea anlatilacaktir.
009. Hel eta. II. cilt, 973. beythv serhine bk.
&03-&07. ttrlt. Pek kotU aniaminadir. Kotli ki^iye de istiare yoluyln r|t-
nir, Tiirk$ede "lfrit oimak", ^ok kiamak EWiIsmmi verir. Kur'an-i Karjrutli
EXVII. autesitiiTi 38 - 44. ayetlennde Siileyman Pey^amber'in (A. M.>, Bftlkiys'ln
eicilerini gbnderdlkten soiira huzfirunda bulunanlara, o, bana teslim olup bpI
Jiieden onu, tahtiyla hanginiz bana getirfr dedlgi, cin taifeslnden blrinin, yt*
rindea kalkmadan onu getitirim deyip emir beklerken, katmda kltaptan bir bll
gj olan kiamin, goetinU yumup acmadan getirtrlm dlyerek isj basardigi, 3ilk.>y
man'm buna hamdettiiL anlatihr. Stlteyman (A.M.), tafitsn sekltnl deglsUriii
demLa, Belkiys selinte, tahtin bu muydu dlye sormua. o da pek benziynr ccva
buu vermis, Belli iys, billur dbsemeyl su sanip bacaklarim aivami?, nlhayet 1mA-
»a goimlstir. Katinda, kltaptan bir btlgl bulunan kisl, SUleyman'm kj? karde
sin in oglu ve veziri Berhiya oglu Asaf'tir, blldigi bilgl de Tann'mn en ulu adi
(Ism-1 A'zam) dir kf adla edilen dua kabul olur. Bu zatm Asaftan baska Mil
cildugu da rivayet edllmistlr. (Meema'ul-Beyan; VII, s. '333). Meshflfu Asaf'tir
ve bu yiizden vezlrler, §ark - tslain edeblyatinda vezirler, hemen daima Asaf.i
benzetlllr. Mevlana, 907. beyitten snnra bu bolilmu, tacin, tahtin. ahmaklan
aldattigini, nakislarla bezenmia agacuj, tasm onunde bas e£en, yere kapanan
kislnln de, bag egdlrentn de candan baberS olmadtgim, fakat aaicik bh lutur
aiJrunee de kendilerjnl yltirdiklerinL. boyle kisllerin. tastan yonulmus arKlan
heykellnl aralan sandiklanni anlatarak bftlrmekte, agactan. tastan mednd uni
maya, ku!a kuliuk etmeye dait bagka bir hJkayeye baslaniaktadir. flun heylL
lerden. bilhasaa 913. beyitten, Selfuklularm alamet-i farikalan olan ve kjiln
divarlannda, yapilannda raatlanan kabartma, yahut mtlcessom arslan heykul
Lerlni de hatirlamaktayiz.
424
42S
Mt^...
f
(METIN)
Selam olsun, Musiafa'y* siitten kestlkten so lira HaJime f nin,
onu kaybclmesi, putlardan yardmt isteme&i, putlaim,
salat it sel&m oEsun, MuatafaVnin isinln
azametine sehadet etmelerl
Halime'nin gizli hikayesini soyliyeyim sana; o hikayeyle gon-
itis gasridao ansin.
Mustafa'yi siitten kestikteo sonra, onu feslegen gibi, gul gibi,
ciine aid i.
padisahlar padisahmi atasina teslira etmek if in her iyiden,
her kotiiden sakinmaktaydi.
* O emaneti zayi J etmekten korka - korka Kabe'ye geldi, Ha-
tim 'e girdi.
Derken havadan bir ses isitti; ses, ey Hatim diyordu, bugun
sana pek biiyiik bir giines dogdu.
920. Ey Hatim, bugun cdmertlik giinesinden yuzbinlerce lSik vum-
verdi sana.
Ey Hatim, bugiin sana devietin, bahtin, ardmda ?avus kesildigi
ulular ulusu bir padisah geldi, kondtt.
Ey Hadm, siiphe yok ki bugUn, yeniden yiicelere mensup can-
bra konuk oluyorsun.
Tertemk kisilerin can Ian, istiyaktan sarho? olarak bbliik -
bdltik her yandan sana gelir.
Halime, o sesten $asirdi - kaldi; ne onde kimse vardi, ne ardda.
AHi yonde d© kimse yoktu; fakat a can la r feda nlasAta ses, ard -
arda gelip durayordn,
O giizel sesin sahjbini arastirmak icin Mustafayi yere birakti.
Bu sirlar sbyleyen padi$ah nerde diyc o yana, bu yana gdz
atmadaydi.
Yarabbi diyordu, sagdan, soldan bbylesine bir sestir gelmede;
fakat seslenen nerede?
Kimseyi gbremeyince sa?irdi - kaldi; iimitsiz bir hale dustii; be-
dcni sfjgiit dab gibi titriyordu.
930. Tekrar o akdJi - fikirli cocugun bnhmdugu yere geldi; Musta-
fa 'yi birakngi ycrde gorroedi.
436
Gijnlil ^kmhkhin jft^kinliga diislii; kotiagi karardikffi \u\
rardi.
Koniikliiu k ip.ii kosmaya, inci gibi bir tanemi kim a kit -
gitti diye bagmxuiya ha^Uidi.
iMekkefiler, bibniyoruz dediler, hatta burada bir (;on.ik biilun
dugunu da bilmiyoruz,
Halime, o kadar cok gbzyasi dbktii, o kadar feryad etti ki hali-
ng baskalari da agladi.
Gbgsiinu dove -dove dylesine bir hos^a agladi ki. u^liuirifisiiiiii
uydular da yildiziar bile aglamaya basiadiiar.
Ihtiyar bir Arabui, putlardan ysurdim istemtk
iizere Ilalirae'ye kilavuz oimasi
ihtiyar bir adarni, sopaMm kaka-kaka gcldi dc a Halimt: dnli,
ba^ina ne geldi ki
Gonliinde boy Ie sine bir ate? yahmlamyor; yasla cigerLenm^i
yakiyorsun.
Halime r Ahmed 'in giivenilir siji ninesiyim; onu aiamiia vst
raek iizere gcUrdira.
Hatim 'a giiince, havadan sesler gelmiyi; basladt; bon tic ctu
yuyor, isitiyordum.
940. Havadan gelen bu seskri duyunca gocugu oracikta buakiim.
Kirnin sesi bu, gdrcyim dedim; cCinku pek giizel, pck ^ckit i
bir sesti.
Fakat nt t^evremde bir kimseyi gordum, ne de bir zamaneagi/
olsun, o ses kesildi.
Gonlum saskinbkla dolu, geriye ddniince gocugu orada gori--
medim; eyvahlar olsun bana.
thliyar, kizim, meraklanma sen dedi" sana bir padisah gostt>
reyim ben;
Diverse cocugun halini soyler sana; cocugun kondugu, gittigi
yeri bilir o.
Halime, a giizel sesli ihtiyar dedi, camm feda olsun sana.
Haydi o go riis s&hibi padisahl poster de gocugun ha linden ha-
ber alayim dcdi,
* thtiyar, onu UzzaW online gotiirdu; bu put dedi, kaybedi
lenlerin haberierini vt'rmekte smanmistjr.
Kaybettigimiz binlerce seyj onun yiiziinden bulduk; ona ko^
tuk da kulbk ettik mi, kaybettigimizi buluveririz,
950. thtiyar, puta secde etti de hemencecik, :\ Arab'm efendisi, n
comertlik denial dedi;
427
^MM
Ey U/y.a; cok tfltniJar ettm de tuzaklanhin kurtulduk.
Seni ululamak, Arab 'a haktir, farzolitnistur; boylece de A tap,
.sana ramolmustur.
Sa'dogulari boyundan olan bu Haltme, sana Limit bagT<mns;
senin sogiit agaeinin dah altina geJdi.
Bir kiicLik goeugu yitmis; o cocugun ad) da Muhammed'mis.
Arap, Mj hammed der - demez, butiin putlar, hemen has egip
seed eye kapanddar.
A ihtiyar dedifer; Muhammed'i ne big inn arayis bu? Biz, unun
vLiziinden, y cry Liz Linden kaikacagiK,
Gnun yiiz linden bas asagi olacagiz, ta$lanaeagiz; on tin yiiz Lin-
den kanmi/a kesat gelecek, saygjmiz kalmayacak.
* -Fa tret vaktmde, havasma uyanlar, bazi - bazi bizden haySlltr
goriirlerdi ya;
* Omm gagi gelince o hay alter yok oiacak; su geldi mi teyem-
rniirn bozulur,
%0. * Uzakla$ ey ihtiyar, smayi§ atesini alevlendirme; ken dine gd,
Ahmed'in gayretiyle yakma bizl-
Taua igin olsun a ihtiyar, uzakias da takdir ate^i seni yak-
masin.
* Bu nc bicjm i^? Ejderhamn kuyrugrmu sikmak bu; hiy bit-
miyor musun, bu ne cesit habcr gctirmedir?
Bu haberden denizhi de gordu ct>$ar, madenin de; bu haber-
den yedi kat gok tir- tir titrer.
O koca ihtiyar, ta$lardan bu sozii duyunca sopasi elinden
diistLi.
sesin heybetinden, o sesiu korkusundan tir - tir Litrmmcye,
dialed birbirine vurmaya ba$ladi.
Ki^jh, circjplak adamm titremesi gibi titreyip duruyor, eyvah-
lar olsun, oldiik - gitti diyordu,
Hal) me, ihtiyan bu halde gomnce nc yapacagmi sasirdt.
A ihtiyar dedi, mihnetteyim ama saskinhklar icinde- sa$kinhk-
fara du$[mi$um, sasinp kalmisim.
Zaman olur, yel hutbc okur, soz soyler bana; zaman gdir, ia? f
edep ogretir bana.
970. Yel, ha rf Jerk soz soyler, tas p dag, bir $eyler anlatir bana.
Kimi, goriinmeyen canlar cocugumu kaparlar; gokyuzuutin ye-
si] kanath gdriinmeyen csnlari.
Kjme sizlanayuri, aglayaytm, kimc slkllyel odeyim bunu? Yuk
gomillu sevdahlara dondum Jjlnidi.
42R
O cumfttm n,iyn'Ji, biiu:i gi^li seylt'ri anliiLmiyur; ag/.irm, dntki-
gimi ba^iudi, ujtiiik !)« k;idar soyltiyorurn: ^OL-ugum kayboldn.
5>imdi ba^k;i bii^cy ^oylcrsem halk, deli oldu diyc bti^lin 1 . /in-
cire vunif beni,
Ihtiyar ona, Halime dedi, $ukiir secdesine kapan, yiiziini't pt^k
yirtma.
Gam yeme, sen onu kaybetmezsin; hatta butiin d Liny a, ond»
kaybolur - gider.
Her zaman, onun oniinde, ardmda yiizbiinlercc gayret gozciixii,
gayret bekcisi var.
Gormedin mi, cocugun adi amhr anilmaz, o hiinerh putiar nc
hale geldi Jer h
Yeryiiziinde ^ajilacak bir ^ag bu; ihtiyarladim gitti, bu (;e>il
$ey gormedim ben.
9S0. Bu haberden taslar bile nasil agladilar; artik su^lulanii Imi>
iarnia tie gelecek, biimenx
Tasa yapmakta, tajm bir suctt yok ki; sen zorla ona knl ■ •- 1
muyorsun, ya.
Bir su^u yokken o bile bdyle korkarsa, artik sucu olanu tiet»>r
oiacak, du^unuver.
Seltoi olaan, iMuhaiunied'iit kayboldugunu Miistafa'mtt ataai
Abdiilmuttalib'in haber almasi, schrm cevreslnde
araomasi, KS'be'de aglayip Tarurx'clan,
selam ona, Muham tried i dllemest
Mustafa 'nin ceddi, Halimie'nin halk icinde aglayip ba^irmasini
duyunca,
Sesi bir mjllik yerden duyulacak kadar baginp naralar attifti-
m isitincc,
tsi anJadi Abdulmuttalib; gogsiinu dove -dove aglamaya ku-
yuldu.
Yure^i ya.^arak gamh bir haldc Ka'be kapisma geldi; uy ge-
celeyin gizlenen seylerden de, giindiiziin i?Ienen ^eylerden dc hn-
beri olan Tanri dedi;
Kendimde bir hiiner goremiyorum ki benim gibi biri, scninlt-
slrdas olsun,
Kendimde bir hiiner goremiyorum ki bu kutlu kapida makbiil
olayim.
Ne bajimm bir de^eri var, ne secdemin; ne de gozyaslarimln
bir devlet ayihr, bir baht giiler.
429
990, Fakat o e^si/ Ineinin yiizunde sen in lulul b^firlilerini gbrdiim
a kerem sahibi.
O, bizden am a bizu benzemiyor; biz hepimiz bakinz; Ahmed' sc
kimya.
Onda gordiigiim sasdacak .seyleri ne dostta gordum, ne diif-
manda.
Birisj, yutyillarca savasasa, o cocuga verdigin tistunUiklerin
belirtisini bile bulamaz.
Onda senin inayetini apa$ik gordiim; 6, senin denizinden bir
inti,
Ben de onu sefaat^i ediyorum sana; onun hiirmetine a halleri
bilen, onun halini bildir bana.
Ka'be'nin icinden hemencecik ses gddi; simdicek yuztirm pos-
ted r sana dcndi.
O dendi, yiii'.lerce devletle nasib almistir bizden; tarafirmzdau
yu/lerct: boliik meleklerle korunmaktaclir.
Di$ yuziinu diinyaya tamtacagiz onun; ic. yiiziinii hcrkesten.
girfeyecegiz.
* Balgik, altin madeniydi; bizse kuyumcuyuz; kimi halhal ya-
pariz onii, kimi de yiiziik.
LOGO, Kimi kilic kayisini siisleriz o ahmla; kimi arslati tasmasmi
siisleriz.
Kimi, tahtirt kakma bezentisi yapariz o altmi; kimi padisah-
•hk dileycnlerin ba^lanna giydikleri taci bezeriz onunla.
Bli topraga sevgimiz vardir bizim; ciinkii her yaptigirmza razi
olmus, omimiize diz coktip oturmustur.
Kimi, bdyJesine bir padi$ah meydana getiririz on dan; kimi de
padisahm kar^ismda deli - divane kilanz onn.
Ondan, yiizbinlerce seven yaratinz, yiizbinlerce sevilen; bcpsi
de feryad ederler, sizlamrlar, aramp dururlar.
Isiimze canla-basla gbnlii akmayanin inadma, o kisi kor ol-
suti diye, istmiz, gucumiiz budur bizim.
Az\kst7.in oniine yiyecek, icecek koyahm diye topraga bu iis-
Itinltigii veririz.
Toprak, tozlu, yagiz- gorimiir ama icinde pek parlak seyler
vardir.
Drs ytizu, ic yiiztiyle sava?a girismi$tir; it; yiizii inciye bender,
dis yuzti tasa.
Disi, biz buyuz ancak der; lei, lyi link, oYiumuzii, ardumizi bir
iyice gor hele der,
430
1010. Di$i, i(,tiiii/d f hi; hlipiy yok diye inkarda bulunur; igiyst^ Su-
it: dayan del, mkriuii/ var, sana gosterclim.
Disi, ifiyje suva^ladir*; hasih bu dayanma yUztindcii de Taluj
yardimim elde eder-durur.
$u ek|i suratli toprak tan ?ekiller duzeriz; onun gizli guliiijii
nii meydana ^tkanriz-
^iinkij topragua dis gdriinu^ii gamdir, kederdir, aglayi^lii ;
icindeyse yiizbinlerce giilii^ler var.
Biz gizli seyleri aciklanz; isimiz boyledir, budur; bu gizli $ey
leri pusudan cikannz biz.
* Hirsiiz inkara sapar^ agzuii yum up susar; fakat sahne siki^
tinr onu, hirsizligim meydana ?ikanr.
Bu topraklar da nice UstunLukler gakni^tir; bdaiara u grain
da soyletiriz biz,
Bu topragin nice $asi&cak cocuklan var; fakat Ahmed, lieji
sinden de iistun.
Yeiyii^Uyle gSkyuzii bkim gibi giftten bbylesinc bir pfldi^nli
dogdu diye gulmekte, sevinmekte.
Gokj'Ozu, scvincinden yanlmakta; toprak, azad edildigindtif
dolayx siisene donmekte, agilmakta.
1 020. A giizel toprak, degil mi ki dism, icinle sava^makta, ceki^mokic
Kim, Tann i?in kendi kendisiyie sava^a giri^ivse, sonunda iizii,
kokunun, rengin, gorunusun diismam kesilir,
* Karanbgi, nuruyla savasan ki^inin can giime^ine zeval yok
tur.
Bizim ugrumuzda itntihana katlanan ki^inin ayagimn aUtna
sir tin; verir gokyuzii.
Senin de di^m, kararti yuziinden feryad etmekte; icinse girt
babcesi mi, giil bahtesi.
Yiizunii cksiten sufiler gibi, her isik sdndiirenle kanhp uzla^-
masm diye mahsustan yiiziinii ek^itmistir.
Yiizii ek$i sufiler gibi, kirpiye benzerler; sert tikenlerin dibln-
de, gteHce zevk edeiier, safa siirerler,
A birsiz du^man, bu kaptdan uzaklas diye bagt gizler o tiken;
bag gizlidir de liken apacik meydanda.
A kirpi sen de tikeni kendine bekci dikmi^sin, gOTcU yaprms-
sm; sufi gibi basini hirkamri icine gekmissin.
* MOttnde "der cMiserid" dir; tdrk^e "fali?mak" HflaUndcn yapildigi moy-
dandadir,
431
Su giil yii/lii, fatal hkcn huylu kisikrin, a^.k *evkine ilisme-
Icnni bile is te [my or. sun.
1030 Senin 0cu£un da ,ocuk huylu ama iki diinya da onun icin va-
ratilmi$, ona kul - kolc J
Biz dunyayi pffiinla diriUecegiz; gokyuziinii ona kar Sl kul
KOle edecegiz,
AbdiJlmuttalib, ey sirlan iyiden iyiye bilen dedi, ¥ irr,di nerede
o, dog™ yolu sen gbster.
Abdulmuttalib'in, setem ona, Muhammed nerede, onu nerede
buiumm diye bir beUrti istemesf, Ka'be'nin icinden
cevap gebnesl ve bellrtiyi bdusu
Ka'be'nin icinden ona bir ses geldi; dendi ki: Ey o akh basin-
da olan cocugu arayan, - *
Filan vadJde, tMi agacm dibinde. O iyi talihli ihtiyar yola
■austu, r
Ardmda da Kureys beyleri gidiyordu; ^iinku Pevgamber 'in ata-
si, Kureys ululanndandi,
* Ta Adem'e dek atalan, hem medisin en ulularrydi, hem kav-
gynir, sava$m en ululari.
Bu soy- sop, onun disma aitti; en btiyuk padisahW padisah.
Janndan suzulup gelmisti o,
* Oziiyle soydan-soptan uzakti, tertsnfcdi; baliktan Simak
bureuna dek bir esi, benzeri yoktu onun.
Tanvi isigmm kimden, nereden dogdugumi, nasil var oldugumi
kimse aramaz; Tann giyiminin ansim, argacmi sormaya ne hacet.
1040. Sev&b elde etmek icin verdigi en bayagi elbise bile giines isl
gindan daha iistiindiir.
Eelkiys'i rahmete pagirx$ hitayesinin kalan kisrai
Kalk a Belkiys, kalk da padisahh gl seyret: Tann deni?inin ki-
yjsinda inciJer topla.
Kiz karde$lerin, yuce gbklerde uturmakta; sen bir lese tie dive
padisahhk edcrsin?
Kiz kardeslerine, o padisah ne yike bagislarda bulundu hie
biJiyor musun? '
Sen nasd oluyor da seviniyor, UUfctMa pfidisiihryim, basbu-
guyum diyc davul cahp dumyoriiun?
tnsamji dilnyAyt yv\w lutlmasma, diinya ksteghie dtiftnesinCj kenttl
cinsmdeu tiliin vt t -ftfea men sup bulunan ki^ileiin devJetJnden
gaflet cfmcslne, oulartn "Nc olurclu, toplumum bllscydi"
dumulm-jiii duyrnaniasma omek
Hani kbpegin biri, mahallede bir kor gbrdu dc iistiime saldu-
di; hirkasjm yirtti.
Bunu s6ylemistik ama anlami pekissin diyc bir kere dtaha
soyliiyoruz.
Kor, kopege, dost I arm dedi, ^u anda dagdalar, avlanmadalai .
Kavrnin, dagda yaban esegi tutmada; sense mahallede kor ya-
kalamadasin
* A yiiceliklerden tiksinen ?eyh, birak *u diizehi; ba^ma, bir
ka$ kor toplanmis aci bir suya benziyorsun sen.
1050. Bunlar bendm dervi^Ierim; bense aci bir suyum; beni igfrlci
de kor olurlar bunlar diyorsun.
* Sen Lediin deniziyle, once kendi suyunu tathlashr; kotli an
yu ^u korlere tuzak yapma-
Kalk da yaban esegi avlayan Tann arslanlanm gor; kbpek Jiibl
diizenlerle kor avlamadasin sen.
Kor de kim oluyor? Onlar dostu avlamaklan ba^ka her^eydi'n
uzaktjr; hep si de arslandir onlann; arslan avlarlar onlar; nurlti
sarhos olmuslardir onlar.
Hatta, padisahin avlanmasini seyrederken afvi da biraknn^br-
dir; hayrankkla can verip gitmislerdir.
SevgiK, onlann cinsinden olan kuslau avlamak icin, onlan r
olii ku^ gibi eline almi§tir,
* 01 ii kusun kavusmak da elinde degildir, ayrdmak da. "Kaib,
iki parmagm arasindadir" hadlsini okumussundur.
Kim, onun olii kusuna av olursa, g6rur ki padisaha av olmu?,
padijah avlamis onu,
Bu olii kustan basmi ^eviren, o avemin elini hi^ mi, hie bula-
maz,
5lii kus, benim pisligime bakma der; padisah bem koruy"P
gozetmeyi sever; sen ona bak-
1060. Ben pis degilim, beni padisah oldiirmustiir; gortinuste dluye
benzerim ben.
Bnndan once kendi kanatlanmla u^uyordum; simdiyse hareku'-
tim, adalet sahibi padisahin eliyle.
Gecip gidici oynayis benden u^tu-giiti; fakat simdi hareketim,
krniilduyi^Jrn, oliimsiii; cunkii on^n eliyle, ondan,
HHA^MMH
r. : 38
■Hi
Benim harekciime kars) kirn, cgri bir harefcette bulunursa,
Ziimriidiiankaa bile olsa. aglata - inlete oldiiruriim onu.
Kendine gel de diriysen, olii gorme beni; kulsan, padisakm
avueunda oldugumu gor,
* isa, ululuk etti de oluyii diriltti; bense Isayi yaratamn avti-
cundayira.
Tann'mn avueunda oldukca nasi] olur da olu kalinm ben? Bu~
nu, Isa'nin eline de layik gorme.
Isa'yim, benim solugumla kirn can bulduysa, odur oliimsiK
olan.
Olii, Isa'nin soiuguyk diiildi ama gene oldu; canim bu tsa
ya tapsiran kisiye ne mutlu.
* Ben, Musa'nm elinde bir sopaymi; MGsa'm gizli, bense onun*
deyim, buracikta meydandayim.
1070. Miisltimanlara, deniz iistiinde kbpru kesilirim; sonra da Fira-
vun'a ejderha olurum.
A ogul, bu sopayi, yalmzca bir sopa olarak gdrme; Tanri'mn
kudret elinde olmasa boyle mi olur sopa?
1 Tufan dalgasi da sopaydi; derde costu, kopurdii de buyiici>
kre tapanlann satafatlanm somiiruverdi.
Tann sopalanm sayarsam su Firavun toplumunun duzenini'
yirtar-giderim,
* Yirtanm ama birak* su zehidi tath otu birkac giincegiz da-
ha otlayadursunlar.
Firavun'un mevbi, basbugiugu olmasaydi, cehennem tmM
geli<j;irdi, nerden beslenirdi?
A kasap, once semirt de sonra kes; glinka cehenncmde kopek-
Is: nn azigi yok.
DUnyada diisman oJmasaydi insanlardaki ofke oliir, yok olur -
giderdi.
Cehennem o ofkedir; ona da bir dtisman gerek ki yasasin- yok
sa mediamet onu oldiirijr - giderdi.
BGylece de kahirsiz, kotiiliiksiiz lutuf kahrdi; peki, boyle olun*
ca padisahhgin kemali belirir miydi?
1080. O inkarcdar, anlatanlann orneklerme, anlattiklan seykre bi-
yik altindan giilduler.
Sen de istersen giil; fakat a Ies, a pis ki?!, niceye dek yasaya-
caksm, niceye dek. *.??**?
A sevenler, bu kapida yalvararak sevinin: bu kapi acilacak
434
-•■
Sovan cjbmi, Hiinmsak olsUTi; bahcede her ytsilligin ayn bir
evlegi var.
Her bin, kendi dnsiyle, kendi cvlegmde, olgunlasmak icm
nem emmede, su icmedc.
Sen safran evlcgindesm; safran ol r baska yesiUiklerle ualasma'
A safran, safran oluncaya dek su ig de sonra zerdeye gir.
$algam evtegine girip agzini acma; o senin huydasm - yoldasm
olamaz.
* Sen bir evlege girmissin, o, bir evlege; giinkii AHah in yer-
yuxii genis"
Hele o yeryuzu, oylesine genis ki yola diisen dev de yiter - gider,
peri de.
1090. denizde, o colde, o daglarda vehimler, hayaller bile yol ahi
max.
Bu 961, bu ova, o yeryuziinun goHerinde, ovalarinda, dcnizhi
tistiinde bir kila d6ner,
Orada oyle durgun sular vardir ki akislan gizlidir; o sulai ,
akar sulardan daha tazedir, daha ho^tur.
Can gibi, ruh gibi icten ice akarlar; akislan da giilidir, yol Mn
ayaklan da.
* Dinleyen uyudu; sdzii kisa kes; a hutbe okuyan, $u ya?.iyi
ax yaz suya.
Kalk a Belkiys, ahs » veris pazan kizisti; su karlan kesada diis
mils hasislerden kac,
Oliiro gelip yakana yapismadan simdi dileyerek, isteyerek kalk
a Belkiys.
Oliim geldi mi, kulagmi oylesine ceker ki, hirsiz gibi can ceki-
^e ■ cekise sabneye vanrsm.
* Bu eseklerden ne vakte dek nal ^alacaksm? Mutlaka birsiv:-
lik edeceksen bari gel de lal cal.
Kiz kardeslerin, bliimsuz padi?ablik elde etiiler; sense bu yasli
yurda kapdmissm.
1100. Ne mutlu o kisiye ki bu yurttan vazge^ti; cimkti ecel, bu yui-
du yikar; bu padi?anl:gi bozar-gider.
Kalk a Belkiys de bir kere alsun, din sutanlanmn, din padi-
Sahlarimn padisahhgim seyret.
Onlar, g6runu?te dostlar arasindadir: onlardan biridir her iit
ri; ama hie yiizde, gul bahgesinde oturrauslardir onlar.
Oylesi padi sab, nereye giderse giil bahcesi de onurila oi'aya
varu - ; fakat bu is, halktan gizli olur,
135
Meyvalar, beni devoir, beni topla diye yalvanrlar ona; Abiha-
yal , beni if diye JuiKuruna gelmi^tir.
Gel de giines gibi, Dolun-Ay gibi, Yeni-Ay gibi kolsuz - kanatsiz,'
dtfcredur gokyiizunde.
Yiiviimeye koyuldun mil, yiiriir - gidersin; fakal ayak yok. Yiiz-
lerce ntmet yersin; fakat lokmayi tigneme zabmeti yok.
Ne gam timsahi gem me carpar; >ne blumden bir girkmlik be-
Jirir sende.
Hem padisah sen olursan, hem ordu sen, hem tab I sen; hem
iyi bahtU olursun, hem iyi baht kesilirsin,
Fakai sen, iyi bahth oisan da, padisah olsan da baht, talih,
sen den ayndir; boyle olunca da bir gun gelir. devletin gider, baht in
doner,
II 10. Boyle de oldu mu, yoksullar gibi aziksiz kahrsm. Oyleyse a
sugilmis kisi, sen devlet al, kendine baht kesil, devtel kesil.
A mane vi er, kendi bahtm, sen oldun mu, kendin baht kesil-
din mi, kendinden nasil y iter - gidersin sen?
A huylan giizel, kendinden nasd yiter gidersin ki, sen o oU
dun; saltanat da sensin, mal miilk de.
*
41b
(^ERH)
■ ii -tfeda- cevresinde dbnitr, dtirrtu; aonra da, a ehniiEl tutac, Sad bourn <l. m Uu
SftoS '£i 5* socuga Kaybetmi* ii» o» buKtor dML HuI.Wi
S JS Sni Mftfta paWr yen kanan&lar a akilsa ihtiyar, bu pull;..
■ii SSto bu dedlfiin Mahainm^n bir Allah'. ™r ki any^^. b». ».
: M bir halde onu ara dedl. M^ke^' gWip l^i Abaulmuttahta'. nr.lat^m O *.¥
laui S S& ^ bafird!. Kuiw boyu upland.' her yam <*$**•*»
i ™i r vftSSflc old^unu biidirdi. Yoli dfiStitimr; yolda Varaka o. ^vful c
iSlr o dTonTS uyd,. Derail H*. H^Olfl ffi : M:) bit a£«« altmda >n-
hiikaat'inda da var; a. 135) ■
i*biVl Ftttfl^ Huseyn b. All ft. Mubammed b. Ahmet? b. Hus^n b. Ah^ed. jj*
ftned All MMsrrfc Rayhanet'ul-Edeb; « V: 1373 H. 1322 g. H. s . 147
437
— -
pultun yrurltrii dllerlnrdl MevJAnA, Uzza'ya twgvurultlujtimu tittcilrLyoT ■ her haldr
bu Cfiflfc ulr rlvaySt dc vnnhr, tisaft., Kureya ve Klnane boylfiri&in nutuydu (A
a&lpinarli; Sosyal Acidan lelftm Tarllil I. Ha. Muhtimmeil ve Islam; MilliyeL
KUitttr KuLQtni Yayim. 1969; SLyer-i ibn Higam'tfan naklen; Sunus; 5. a). H».
Pey& amber (S.M.J, "Ben en gUael konusamnizim; Kureyj'tenim; diiim, lencem
de Bekr ogtu Sa'd'in lehgesidir" nadislyle cjocukiuk caginda icinde buhmdueu
bom bu milnasebetle de Hz. Halime'yl hatirlatir {Caml'r I, 5. 90).
01 8. Hatim. Arapca Hatm koktinden geJIr, Hatm, kirmak, kuiu blrseyl
unufak etmek demektir. Hat-im, Kabeye dani! olan ve bugtln ustu acik blr du-
VEiria cevrilmi$ bulunan yerdlr. Asj] Ka'be bina&iyla Hacer-i Esved arasnm d(l^
^er; tavaf, yani Ka'be'nln cevresinde dtmUs, bu duvarm diguidan olur (Asimr
KaamQs terc. Bulak - 1250; c. Ill, a, 429 - 430. Meclisi: Bihar'Iil-Envar: c OIK
Tehran - 13S& H. Mat. Islamiyye; 5. £29- £31 J,
943. Usaa. Yukarida gectl. Kur'an-'m LIU. suresinin 19. ayetlnde de adl
arnhr ve 23. ayette bun? arm, mli^lkler tarafindan takumis adlar oldugu, hie-
liirlnin blr kudrete sahib olmadigi brldirilir.
0!JS. ^etret. Deylm olarak ikl peyg amber aiasmda gecen, evvelkl peygarn-
Lierin seriatinin unutuldugu. iiahi hukUm getircn blr peygamberin de gelme-
dig! devre dentr.
95&. Su - Teyemmflm. Su bnEandu&u, yahut suyu elde etmekte tehlike bu-
Hindu feu, yahut da suyun kullamlmasimn sihhate sarar vere-cefci Baman tern**
ve kuHanilmam.15 toprakla yapjian hilkmi blr lemizlikUr. Kur'an-i KermVln IV
sDresircln 43. ayetlnde, anlatilan gartlar bulununca topragin yQze ve eilere S u-
rulmeslyle g uau ! ve abdest alinmis olacagi MldirUlr;' sartiar kalkinca teyemmu-
mtlti nUkmu kalniaz. Ttlrkcede "Su gGrunte ■ teyemmUni boauiur" atastfzll vardir
960 Ahmed. Cot hamdeden, 50k bven demeklir. Kur'an-i Kertoi'ir, tW 1
sGresinin ( Sa f) a. ayetl nde i 5a Peygamber'tn, fertlloftullMm* toSSS ^
raselecek Ahmed adh blr peygaraberl mujdeledi^l SSSS£S?S Si
nlm bes adim vardir: Munaramed'im, Ahrnedlm, Ha 5 |rlm; halt benim in™,
da top} * nir ; MflJU^lte, Allah Mfril benfmle manner; Ak^m, pSl^SS-
aigi iki hadis daha vardir; s. 80).
r 962. Ejderha - Ejdeha. I. dldln Sa3 . beytlnln g^rhine bk.
m Bu beyltten. bohimUn sonuna dek M«vlAn a , Abdflimuttallb'to ™t. n -
ra de|H, Allah'a Inandi^m blldfrmektedlr. Ha. FeygamterTs s? Ih?*' f^S*'
d*r ^ar.u aayzp "tn^^ w Wqi ^nsa Sh bS SS'^SE ST
dt; Adem'den anama, babama dek cahillyye aamfijiina J« T! * wo * ten k]1 "
ma bula^madi, nikahsizl* olmadi; pen 2? btSSin 1 ? 3 * y ^ mm BOyu "
rhi rr en belirM ^ Mflfi^ ^^ ^^^ ^™' na,^ n h, ^L
^er'm .oyunda boy !e bir ^y yokfcur. Kurgan-, Me cf d'ln X3^Tei %tZ
ve ruhmetl ahirette nKl'minloro hft B olan AIRh'a davan ki „ I ^ ' 5tU "
438
1114 H 733> vb Inifliu I'n'liT'ftt Hrtdik H4fl H 7(55) Uirarmdan. "HulbLen »ulbo,
wcde edenlerln 1 lurlhrtV' Liit^inua tefslr edllm^tlr (Mccmaul-l^yln; VII.
.-. 207). Gene tmftm Untrr, "AlMlllIiimttallb. kiyamet glltttt. bftgli bssifltt bir llm
inrt ularak haaredltli'i nnda pey^iimbcrlerln simasi, pMlgahlarm lieybetL gflrli
Kir" demistlr a^illill- ECftH- s. S42)- Aym tmini, Ha. Peygamberfl. "Indiftin
..,iltH3. seni tasiyan ruhmc, seni koruyan kucaga ate^ haram edflrtiljttt" buyu-
■oldugunu rlvayet ed^r ve "Sulb, babasi AbdUlmu^allb dghi Abdullah, rnliHn
Veheb kisi Amine, on a tekefful edense BbU - TaUbdir" siizlerlnl li^ve ettnek
tcdir (ayni; s. 243 -2i3). Abdlilmuttallb'ln FU olaymdakl mlasi da I, clltte g«5-
ml?ti fbcyit 13Lfl). Esasen Hislmilerln gogu HaniF dlnlne Uianiriisti vc hu dlnln
nsast Taan'yj blr tanimakti <BbO - Tallb i^in "Sosyal A«idati Islam Tarlhi" adli
I'serimisin 61-64. sahlfelerirte bk.).
999 Halhal. Ayak bileklerlne takilan bilezik. III. cildln 3103. beytindt' de
I! ecu.
ijm. ?ahne. Arapcadir; dofirusu '^hne'dlr. ^ebrln ddzenlne bakan, kbtll
kl^ilerl cfizftlfittdiraii Kibita memuelarma denlrdl.
1022, Saranlil; - Nur, Bundau BrcekL beyltte, Tann is in keftdislyle hjivh
randan bahsedlldillne gttre nefisle savag kastedilmektedlr. Uuna mui\mn Ut-
vitteki karatilik, net Is, sen vet, k&tu huylar, nur da Ktakka yonella. vjirlihhiu
gecfe. iyiliktti; iyillge y&nelen, en bflytik dUjman olan nelstyle savmw mUIjpii
^isinin can gttnesi dogar. eokler, onun ayagma dosenlr; bu dog an ( ...im.-.h. *p
vfill de yoktur denlyor.
1039.
Ta Adem'e dek. Hu cildln 993. bey tin in serliinde shall
1038. Oz-tlyse. "YaratUista. inaanlatin Uklylm, gunderlttste &omi" (Cftnil',
11 s 81) ve "Ben peygamberdim; Ademse mhla issed &rasindaydi" (fcyni p )
hadtelerine i^arettir ki bu suretle alemin, kemale ulasmat lein yaratildlftllii, bu
kemale de He, Muhammed'ln (S.M.) mazhar oldugunu bildlrmekUdlr. Ehi bf
yltteki "Sfmak" ic^in I. cildln &9L beytinin gerhlne bk. H, Baliktan Slmak'e" stinU,
konusmada v* ya^ida, yukandan asagiya dek yerlne kullamlir. "Arjtan ferflo"
yjzt) de aym anlami verir TilrSftede "Tundan tuna' da ayni mealdedlr; rakul,
dan a ziyade enlillk Hade eder.
Belkiys'in, SUleyman'm jBhretlnl duyup onu tecrtlbe $tmek dzere, hedlyciflrlr
peligi "Ahd-1 Atiyk" 1b de ge?er (Mtltdk-i Sills; X. Bab; 1-10). Ancak, bu JO
tapta SOleyman ve Davud, birer padisah olarak kab*l edlldtglnden ikJslnln d«
aleyhiode blrgok olmayaeak seyler nakledilmektedlr kl Kur'an. bunlan redd*
der til, 102).
1019. Beyitten sonrakl ba§likta "Ne olurdu, toplumum bilseydi", XXX VI.
iurenin (Ya Sin) 2S, ayetlnln aon krsmidir ve aynen iktlbas edllmlatlr. Hu aS-
renin 14-S*?. ayetlerinde, Iki kt^inln gijnderlldlgi, gehlr halkinm onlari yiilBn-
Jadi^i bir tt^uncll kl&inJn gender lie vek a ikl kisinln, onunla kuvvetlendlrlldlfti,
sehlr halkinm, Usunil de inkar ettlgi, sebrln bte yamndan gelen blrlnln, je-
iiirlileTC, gbtiderllenlere uymalanni aSyledlH, ona, gfr cennete dcndlgl, unun dn,
ne olurdu. kavmlm de ne yusden benl yarligadtgini, ytlce dereeelere etml«lerlti
arasma kattigjni bUseierdl dedigi anlatilmaktad:-. Sehlr, Antakya'dir: gflndtirllcn
iki klsl, Sem'un ve Yuhanna'dir; tlcUnctilerinin Saium oldugu rivayot edilmla-
439
LLr. ikl kfslrvin Havarlyyundmi olduitu, &c;tuietlMa gem'un ofchiiii da rivayei
fcdlJlr fjehrifi fltt! ucundan Eelip halka, bunlara uymasim soyloyen Hablb-l Neo-
cAr.'diF- Atuakyada Hablb'i sefrid et.mi5Lerdi.1r; kavmlm blls&gdf diyen bu zattir.
Sa'lebl tefsirlndc, Hs. Fcygamber"in (S.M.), g<>K yumnp acmcaya dek AH ah 'a
SJrh ku$mayan vc eennete ilk girecek olan kfstlarln. All Flr'avn'dan olup Tann 1 -
j'U inanaula Habib-i Netcir oldugunu buyurdugu zikredilir (Meerna'ul-Bcyan:
VII, s. 418-431). Ilk imln edenler b?ttlr. MUsa'ya Ydsa', isa'ya Hablb-i Neccar,
MuhtimmetTe de Ebu-Tailb oglu All" mealinde de bir hadia vardjr (Cami\ s. 3D.
104S. few - Kopek. Burada ijaret edilen ve evvelce de sBylendt&Ji bildiri-
Ir.-n hlkaye, II. cildin LIT. bolt) mild Ur.
IMS. keVtana bu beyifcte ve bundan sonraki beyiUerde seyhlfk taslay&n mu-
r-lllerl kinamaktadtr. 1. cildin 2Sfll ri II. cildin 23GO. beyitlcrlnln serhlerine bk.
1051. UdCn bilgisi. I. cildin 223-237- beyitlerinin serMne bk.
ltt&3.. Kalb iiti parmagm arasinda. "Gercekten de kalbler, Aliata'in Iki (kud-
X'U pnnnagmir., ar&sindadir; onlaii cevirlr." Oladis; Garni'; I, s. 70).
1056. fsfi - G:aytl dlrlltmek. I. cildin 1607. beytlnln serhine bk.
J06G. Mdsa - Sopa. I. cildin 218 - 279, beyitlerinln §erhine bk. XX. surenln
rTfthiU 37. ve XXVI. surenin (guara') 63. ayetierinde lAiisk'yn, sopasiyla denize
vnrjnijiuntn vahyedildigl, sopasint Nil'e vurunca da nehrin yarilip yol acddigi toll -
dlillir
1069. Tu fan -Sopa. I. cildin 406. beytlnfn serhine bk.
1074. Yirtarim ama. XV. surenln <Hicr) 3. ayetinde, HE.'Peygamber'e, ka-
hrlere aiding etmemesi. onlann da bir mtlddet dalia yeyip icerek oyalanmasi
ttnmJflmsMe, sour?. n e olduklamn, ne hale geldiklerinl bllirier buyuruli»ak-
i.adir. Bu ayet-1 kerlmeye l$aret edilmektedlr. Turkceimade, * Allah Jmhiil eder.
thmal etmea" BilaO. de bunu anlatir.
1038. AUah'in, yeryU.su geni?. IV. surenin Q$s£) 37., XXIX, suienfn (An-
kebfit) 66. ve XXXIX- sOrsEifn £Z11feer) 10- a.yetlerlnde ge^er. Ayetten latat lk-
llbAs vardir.
100*. Suya yaEi yamia];. Unutulup gidecek bir ?ey icln soyienir. Tdrkcede
de vardir.
1098. Arapcada, "Zina edeeeksen liUr kadinla et, ^alacaksan inci gal" diye
plr atafibsli vardir: ona Igare*. edilmektediT.
**
44{)
«MMMMHIta
(METlN)
Selam ona, Siileymaii'iii, Taimi'jtiiXii belietmesiyle, Tatin'nm vaUylyh,
ancak Taon'mii blldigl hlkmetlere gore Mescid-i Aksa'yi
yapma^i, radleklerin, ^eytanlann, pcrilerln,
iiisanlarm da spucik yardimda Imliinmalan
Ey Suleyman, Belkiys'in orthisu tiamaz kilacak, Mescid'i Ak-
sa'yi yap.
Siileyman, mescidin temelirii atmca cinler, insanlar gjJdiLi.
kendilerini o i$e verdiler.
Bjr bolugii a^kla i&e giri^ti; bir boliigii isterneyerek. Kullanii
kulluk ettikieri gibi hanL
Halk da cinler, gibidir, ^eiivetse iincir; jincir, onlari diikkii
na, kazanca, ekiriie gekei'.
Bu aincir, korkudan, ^kinliktan yapilmi§tir; sen su halki xiri-
cirsu gdrme,
Kimisini kazanca, ava surer ■ gotiirur; kimisini madene, dmritc
siiriikler;
* Kimisini de iyiye, kotiiye ^eker. Taziri da "GuseUm boynun-
da, hurma lifinden oriilmiis bir ip" dedi.
1 1 20 Boyufllarma dedi, bir ip doladik; o ipi huyiarindan mcytl;in;i
getirdik.' ,,
* Higbir pis, kotu, yaliut temii, iyi kisi yc-k ki yapti^i i^U-ilii
yaxildi^i defter, boynuna asilmairjis olsun.
Kdtii ise du^kiinlugun, ate$e bcriier; komiir, ate$ icnginc gli in
cc gtizellesir,
Kdmiiriin o karanhgi gizLenir; ates soniince karalik; movduu.i
gikar.
Komiir, sexiin hirsinla ates oldu; hirsin ge^ti mi de ka|>kur;»
komiir, bylece kalakabr-
O Kaman, koraiiriin ates halinde gdriinmesi, i^in giizelLlginden
dc^iidi, hirs atesindendi.
Hirs, yaptigm isi bezemi^ti sarta. Hirs gitti; yaptigin is k:ip-
kara kaliverdi.
(* Bu vt*. bundan sotiraki beyit arapgadir.
Ml
* Alinmk ki$i, guiyabsninin bezcdigi ek^i ulu, olmu«r sehze sa-
iitr
Fakat cam, Ofttt bir denedi mi, disleri kamaijir - gider.
Guiyabaninin isigtnm vuru$u, o tuzagi yem gostermedeydi ;
yoksa zaten hatndi o o(.
1130. Hirsi, din i$inde ara, hayErh i$te haris ol; o islerde hirs kal-
masa, o islere haris olmasan da onlar giizeldir, giizel yuzliidiir.
Hayirlar, kendiliklerinden giizeldir; onlann giizellikleri> baska
bir ijigin vuru$undan meydana gelmez; hirs i$igi kalmasa da hay-
rm isigi kallr. ■
Diinya i§ine harisligin parlakhgi gitti mi, sonmiis, harareti gil-
ini$ komure doner o 15.
Qocuklan da hirs aldatir da goniilteiindeki zevk yiiziinden de£
negi at yaparlar/o degnege binerler,
Fakat cocugun birindcn o hirs gitse, obtir cocuklara giiksi
gelir.
Ne yapiyonrmsum ben der; meger hirsm vumsu, sirkeyi bana
bal gosteriyormus.
Peygamberlerin yapilarmda hirs yok da yuzden parlakligi
boy una artip dnruyor,
Ulular nice mesciller yaptilar; yaptirdilar ama hie birine Mes-
cid-i Aksa adi verilmedi,
* Her solukta yiiceligi artip duran Ka'be'nin bu yuceligi, Ibra-
him -in- ihlaslarmdandir-
O tnescidin iistUnliigii, topraktan, tastan degil. Yapicismda hirs
yoklUj ceki^me yoktu da bu iistiinliik, o yuzden meydana geldi.
U40. * Ne onlann kitaplan, baskalanmn kitapJarina benzer; ne
niestji fieri, ba$kalannm mescitlerine, ne mallari, miilkleri, baska-
lannin mallanna, mulkkrinc.
* Ne cdepleri baskalanmn cdebine benzer; ne dfkeleri, azap-
lan, baskalanmn ofkesine, azabina benzer. Uyumalan da baskadir.
kiyaslamalan da ba$ka, sozleri de ba$ka.
Her birinin bir baska lsigi var; can kuslan ucuyor ama ba$ka
bir kanatla ucuyor.
Goniil, on! arm hallerini ana r ken titreyip durmada, Onlann i$-
leri, bizim islerimizin kiblesi,
Onlann ku^lari altm yumurta yumurtlamada; canlan, gece ya-
nsinda seller cagini gonnedc,
toplumun iyiligjni nc kadar sbylcscm an lata mam, gene de
sbzlerim noksan kahr,
Ml
^MWkM..
A ululni , Met kil \ Aksjl'yi yapin; giinku Sulcyman gcUli V{:h-
selam,
^>u drvUTifon, pcrilerden ba? cekenkr ulursa, molekler, hepsi-
ni de tomi-uga vururJai.
Sir dev, bir soluk diizene ba^vurar da aykiri davranirsa, ba$i-
aa ^imsek gibi bir kamcidir, gelir.
* Sen de Suleyman'a benze dti devlerin, yapm iein ta? kes-
sinler,
[150. * Suleyman gibi vesvesesiz j du^ensiz bir hale gel de cinletle
devler, buyruguna uysunlar.
* Yikugun, su goniildiir; akhni ba^ina al da yiMigun ^eytany
av olmasin.
Av olursa seytan, o yiizlikle boyuna, sana Siileymanlik: edcr -
dm-Lir.
A goniil, o Siileymanlik, gecjp gidici degildir; ba^mda da Sii-
leymanlik edecek giig var, icinde de.
$eytan, bir vakitcegiz Siileymanlik eder ama her dokimnm.
nasi! olur da atlas dokur?
Onun gibi o da elini oynatir ama ikisinin arasmda adam ukilli
fark arar.
443
■H
i— mtm
($ERH)
1119 Hurma hfinden firiilnuig Jp L cKl. sflrenin (Tebbst) son ayeti olan 5.
fijretfndea lafzi iktibas vardir. H. eildiri 421. beytinin gerhine bit.
1121. Defter - Boyutia asiltnak. "Her insanin yapfegi Islert boynuna agtife;
kiyanjet gtLnU de apagilt yaeilmig bit kltap olarak meydtma crkaracagiz onlan:
Jieikes, ne yapmis&a hepsini o kitapta yazilrms bulacak." (XVII. slfce; Esra, 13)!
1125. Guiyabarjl. I. cildln 3G3. beyUnin gerhlne bfc.
1138, K&'be. Arap^a do^rE koge anlammtfadir; aym zamanda topuk kcmtel
nftJamma eelen "Ka-b" soztt ylicelik, geref ve gan manasma gelir. Mekke'deki
ynuiya. dort kege oldugu. yace bir kadrt bulimdugu i«Jn "Ka'be" denmiatir Mtks-
Lumanlarin k'.blesidir; ytol naraazda. MekkelUer Ka'beye, Mekke'de ohnayanlar,
KiVbe'nin buiundugu tarafa dbnerfer, Ktfr'an-3 Kerim'in gu aire ve ayetlertnde!
vv anlamma "3eyt" diye amlir: II. (Bakara) :. 135, m, 158. II. (All linrah) ■ s$
p, VUI. (Enfal); 35. XXII (Hac>; CYI. (Kureyg); 3. XXII. sttrentn 29. ve ft,
ayetlerlnde "Beyt'Ql-Atiyk" diye gecer; .haocedenlerin cehennemden aaftd edfle-
ecktett dglayiaiyle bu adfa amlmigtir. V. sflrcnln (Malde) 2., Wl. ayetlerinde
'Bftytttl-Harftm", II. sOrenin (Bakara) 144, 149, 150, l&l, 196 ve 211., v. sOienin
i Malde) 2,, VIII. surenm (Enfal) 34., IX'. sQrenin (Tevbe) 7. ve 19., XVII. sfl-
renin (tsra) i., xxil. sflrenln CHac) 25., XLVm. surenin (Ftethj .26. ve 27. ayet-
lertnde "Mescld'iil-Haram" diye amlir ki hiirmeti gereken Tann eyl ve seede
yen tfemck oldugu gtbi Ka'be'nin haremine, yanl smin belli yerfne girenin
arnanda olacagma, o smir iginde avlamlamayacagina, dttnyevl zevfclerln yapi-
lumayacagina da feu stole isarct cdilmi$tlr. V. surenin 97. ayetlndc "Ka'be 1 - adty-
Jii amlmiatir. IH. surenin 9e. ayetlnde, Tann'ya Ibadet Icln Mekke'de ilk kuru-
I:m mabed oldufu, II. sfli-entn 125-127, ayeUerinilB Ka'be'yi Ibrahim Peygam-
liur'ln (A. M.) yaptigi bitdirillr.
U4o. Ke onlarm kitaijlan. Peygamberlere iben kltaplar LIII. sQrenin
'NEcm> 3-4. ayetlerlnde bDdtnldlgl glbi vaMyledb.'; bu baktrndan Tann ke! a .
nudir; akd mahsOJU degildir.
1141. Edeplerl, iifkeleri. "Ktm AJI&h tjln sever, Allah l^in bugzeder, Allali
ietel verir Allah t?ln men'ederse, elbette Inttoini olgunlastirmis olar" mealinde-
hL hadlse i^aret edllaiektedii' <Catrii'; II, s. 141).
1147 --il4B. Dev. Pars^a : 'div" soaanOn, Ulrk^ede sttylenist Mev-'dlr. Dlv,
5«ytan ve cinlerin ktitQleri anlamina gelir. ~"Kz. Peygamber, icinizden hlg birt-
nlK yoktur ki ciniei'den biri, on a "ea olma^in buyumiu?, sana da mi ey Tann
cl^lal denlnre do. Sana da; ancak Allah ban a yardim ettl; ona (iat oldum. Muk-
mman oldu; bana hayn emreder deinlstlr." (MiisUm: lit. Mat. Am ire - 1334 H.
c. VIII, s. 139}, "Blr gece. Hz. Peygamber, Ayise'nin ystnindayken digarjya tfik-
this, blraz sonr;! Ayl^e de ^lkip Hz. Peygambcr'Jji imiurnJufcu yere gltmlgtl. Hi.
444
rvysamber Ayl^yn- ^yUnnnln Jr-tabyr mi gcldin deml^, Ay^e, benlxti yatum-
I , Wi- 5cytan mi VJir fllVf «»(unra. h«r hisanm yaninda bir scytan vitrdir hu-
s.'firwgfciF Ayi 5 - cy Tann (Sl^lsl, sen in yamnda da var mi diye simmt-i da
I'^ysanvber evet mm?, tlabUira b£na yardim etti de seytanim MiisiUman ulciu
iMiinrnmBtur." (aym cflt aym S ahi(c> Bevltlerde bn hadislerc i 5 aret cdllmek-
li'd'ir.
1149
.tie bk.
1151.
S'jSeynian - YtliUk. I etldin 103S. ve 35fie. beyitlerSnin serhlc-
*
**
*14S
M^Bi
■-■-
(M E T I N)
Salrln hikayesl; padisahm, sake ihsanda bulunusu, EbU'I * Hasan
admdakl vezMn o Ihs&tu arttwroasi
§ahin biri p elbise sahibi olmak, agirlanmak, mevki J elde etmek
iimidiyie padisaha bir siir sundu.
Padisah kerem sahibiydi; saire bin kizil altin verilmesini, ih-
san larda bultinulroasini eroretti.
Vezir, bu azdir dedi; onbin altm ver de ^ekilip gitsin.
Onbin dedim a ma,, senin gibi ihsan etmekte denize benzer bir
eli olan padi$ahin, btiylesine bir saire bu ihsam da azdir bence.
1160. Harmamn onda bid saire verilsin diye padi?aha huktiktan soz
acti, hikmetierden dein vurdu.
P&disah s§ire, yeyim igin onbin altin verdi, elbise bagisladi;
sSirin beynini siikredis, 6viis yurdu ha line getirdi.
$air, benim ehliyetimi padisaha kim bildirdi diye sordu - so-
ru§turdu.
* Fiilaneddin denen vezir var ya dediler, hani adi Hasan, hu-
yu-husu da hasan; Q scbeb oldu.
* Bunun (izerine sair, vezire de uzun bir kaslde; gidip sundu,
sonra da evine - dondu,
Padisahin verdigi elbiseler, dilsiz, dudaksiz padisahin nimetle-
rini oviip durmadaydi,
BJrkaf yd sonra o sairin, aym ihs&m elde edcrbn Umldlyle gene
gelmesi, padisahin adetl oJdugu glbi bin dlrhem verln demesi;
adi gene Hasan olan yeni vezjrfrt, padisaha, bu pek cok,
masraRaruiMx vat, haztne bos; ben onu bu Ihsanindan
onda btriyle de hosnud ederlm denies*
Birkac yil sonra sair, gene yok-yoksul bir hale dii$tu; rmk-
lanmak, ekin parasi elde etmek gerekti.
Kendi- kendine/ yokluk faginda, el daraiinca dedi, denenmisi
denemek daha ye|*.
Ihsanda, ululukta bir kapiyi denemistim hani; bu yen! mah-
rumiyeti, bu gelip fatan ihtiyaci gene varip u kapiya soyleyeyim.
446
* Sibcrveyli, AllAli nlkUnun an) a mini anlaiirkcn, kulliU der,
muhtac oldular mi im» sjgmirlar.*
1170. Muhtag olduftumuz ?eylen sana bildirim; onlan sender isle
riz; senden elde ederiit derler.
Yiizbinlerce akilli kisi, dert caginda, agfayip sizianarak o her
ball bilen Tann'mn dergahina yonelir.
Hi^bir deli -di vane yoktur ki gitsin de, acizde kaldigim, bir
eli siki kisiye soylesin, on dan bir^ey istesin,
Akilhlar, binlerce defa dertlerine o kapidan derman eristigini
gormeselerdi, hig giderler miydi o kapxya?
Hatta deniz dalgalan arasmdaki baliklar, yiicelerde u^an bii-
ttiii kuslar,
HI, kurt, avlanan arslan, koca ejderha, kannca, yilan,
Hatta toprak, yel, su T biitun kivilcimlar, hem ki§m r hem be
hann, dilegini ondan elde eder,
$u gokyiizii, Tann'm, beni bir soluk bile asagilatma diyo win
yalvanr.
* Benim diregim der, senin korumandxr, senin gozctmendli .
biitiin gokler, sag elinde diirulmu^tur senin.
* $u yeryuzii, beni der, sen su iistiine bindirdin de oyle kai (lr
ettim, karanmi alma.
1180, Hepsi de keselerini ondan do! dump buzmiistiir; bepsi do di-
lekleri vermeyi ondan ogrenmistir.
* Her peygamber, sabretmeye, narnaz kilmaya basan elde et-
mek i^in yardim isteyin diye ondan ferman getimii^tir.
Hepsi de kendinize gel in demistir, dileginiai ondan dileyin, bas-
kassndan degil; su denizdedir, kuru derede su aramayin.
Baskasindan istesen, o da verse, gene veren odur; onun avu-
cuna comertlik meylini o vermijlir.
* Buyruguna uymayam bile altmlara bogar, Kaarun yaparsa,
buyruguna uyar da ona yiiz tutarsan neler yapmaz?
$air T bir kere daha, bir ihsan elde ederim sevdasiyla o ihson
sahibi padi?aha yiiz tuttu.
^Sirin armagani ne olur? ^iiri. §iirini abr, goturur; ihsan &a-
hibine rehin eder-gider.
Ihsan sahibi kisiler, yiizlerce ulultikla, coraertlikle altui yigar^
lar da sairleri beklerler.
Onlarca bir siir, yiiz top kumastan daha iyidir; hele denizlr*
dibinden inci gikaran sairin ^iiri olursa.
* Bu to* j Lin Ikincl mutra'i ve bundan sanmkl toeylt ar&pcft<Iir.
447
--
mttatmttm
I
Insanoglu htrjcydt:!] iitice okmege diiskiliidiii'; ^iinkit a/ik,
ckmekj camn dircgidir.
1 1 90. Hirsja, iimitlc can mi avucuna ahr^ da ytizlcrce diizenle kazan-
ca, kapip almaya kosar.
Fakat zenginle§ir, ekmege aiding etme? bir MIe gelirse,
ada - sana, sairlcrin ovtijiim; asik olur.
Onlarm, kendi soyunu - sopunu bvmelerini, itstiinlLigunu anlai-
mak iq'm minber kurmalarim ister.
Diler ki debdebesi, a It in bagislamasi soylensin - durstin da an-
ber gibi cevreye koku salsm.
* Tann, bi,tim ahlakimizi kendi sifatlarmca yaratti; onun iein
sifatlanmiz da onun sifatindan mesk ahr,
* O hcrseyi yaratan, siikretmemizi, onu ovmemizi ister; insan
oglunda da oviilmeyi sevmek huyu vardir.
Hele ustiinllikte ileri gitmi? Tanvi eri, saglam tulum gibi oviil-
meyi sevmek yeliyle dopdoludur.
Fakat insan o yele layik degilse, tulum yirtikur; nasil olur da
parlar, diizene girer?
A arkadas, bu ornegi kendiligimden soylemedim; bvulmeye 1A
yiksan, aklm basindaysa serserice dinleme.
* Ahmed , oviilmekten nicin hosjamyor diye kmadiginj duydu
da Peygamber, o yiizden bu sozij soy led i.
1200. 5&ir, keri;m r ihsan olmedi ya deyip once elde ettigi ihsansi
tesekkiiru bildirir bir $iir yazdi; aldi, padi?aba gotiirup sundu.
Ibsan sablpteri oldiiler, ihsanlan kaidi;.ne mutlu o ki^iye ki bu
binegi surmededir,
Ziilmedenlcr de blduler o zulumler kaldi; eyvablar olsun o ki'
$iye ki diizenler duzen, zulumler eder.
* Peygamber, ne mutlu o ki$iye ki dedi, duuyadan gecip gitti
de ondan iyi bir is kaldi.
Ibsan sahibi oldii ama ihsittj olmedi; tanri katinda dinle ihsan,
t-hemniyetsiz, kuciik bir sey degjildir.
Vah o ki$iye ki oldii de isyani kaldi; olup gitti de kurtuldu
sanma,
Birak sozii, sair yd ustiinde; borclu, hem de altma pek muh-
$air, bildirki ihsaam umarak soyledigi $iiri padisaha goturdu,
Onceki ihsanm timldiyle, o bag"ism kokusuyla s6ylenmi$, gu-
zelim, saglam tncilerle dolu bir siirdi.
Padisah da gene huyuna uydu; bin altm verin dedi; o padi^
hm huyu buydu.
■44f\
-■
HtO. * Fakat bu dci^ o eikncrtfikle dolu vezir yiicelik burakma bin
mis, diinyadan gltmlfll.
Omm yeiiim ycni bir vezir gelmisti; ama pek merhametsizdi.
eil pek sikiydi.
PSdi^ahmi dedi, masraflarimir var; bir ?aire r soyledigi ^iirtr
kar$jhk bu kadar ihsanda bulunulamaz,
A ganimetler elde etmi^ padi^ahim, ben sairij bunun onda bi-
rinia d6rtte biriyle de ho^niid eder, razi ederim.
Halk vezire, o, bun dan once, bu gonuller alan padisabtan on-
binierce altm alrmsti.
$eker yedikten sonra nasi! olur da katms signer; padisahlik-
tan sonra nasil dilencilik eder dediyse de
Vezir, ben onu oyle sikar; siki?tmnm ki sonunda beklemek-
ten bezer;
Yoldan toprak ahp versem, yesillikten giii dermi^im gibi kn-
par.
Bunu bana birakin; bu iste ustayim ben; ate$" bile olsa yatis-
tirmasmi bilirim.
* Siireyy§ burcundan yere dek ucsa, beni gordti mii yumusai
o dedi.
1220. Padisah, peki dedi, hiikum senin; fakat gene de sevlndir onu;
ciinkii bizim iyiligimizi soylemekte.
Vezjr, onu da bana birak dedi; onun gibi limit besleyen iki yiiz
kisiyi de.
Vezir, onu bekletc - beklete kis gecti, yaz geldi, giiz oldu.
$air, ibsan bekleye ■ bekleye ihtiyarladi; bu tedbir yiizuudi:ii
gamlara kardi, zebun oldu - gitti,
Alt in vermeyeceksen ban beni sov, kov da canim kurtuLsun,
kolen olayim;
Bekleyis beni oldiirdu, bari git de de $u yoksul can, PflhlR
olmaktan kurtulsun dedi,
Ondan sonra vezir, ona bin altinin dOrtte birm\ verdi; i^Mr,
pek derin diisuncelerc daldl.
Once, hem de hemcncecik veriien ihsan ne c;oktu dedi; buyan
geg acildi, acildi ama bir desle tiken.
§aire dediler ki: Tann rahmet etsin, o comer t vezir du'nyadon
gitti,
O ibsan, onun yiiziindcn kat-kat artmi^ti; o zamanlar, ihsan^
larda da pek az yanlislik olurdu.
1230. $imdiyse o gitti, ihsam da beraber gotUrdii; o olmcdi, gcrcek-
te luluf iildii, ihsan oldu.
F : 29
449
!!
O comer l, o ukilJl vu/-ir bizi birakip gilti; yerinc, yoksulla-
rin derilerini yiizen biri gejdi.
Al sunu da gcceleyin kac-git buradan; yoksa bu inatci her if
seni yakalar, elindekini de aliT,
Biz bu armag'am da yuzlerce diizenle koparabildik ondan; bi-
zim sahsmaimzdan semn habeiin bile yok.
?air, vuzunu onlara dondii de, a esirgey idler dedi; bu kdtU
kisi nerden geldi, bans soy ley in.
Bu elbise soyucunun adi ne? Tcplum, sab^e, adi Hasan dedj.
* $air, yarabbi dedi, ey din giiniiriiin Rabbi, ne yazik, o ve-
*irle bu vezirin adi nasil bir olmu$?
Onun adj da Hasan ama bir yazisiyla, huyu cbmert yiizleirc
ki§i padisaha vezir olur,
Bu da Hasan ama bu Hasan 'in cirkin sakahndan yuzlerce ip
bdebilirsin a benim canim.
Padisah, boyle bir vezirin sbzunii dinlerse kendisini de, dev»
letioi de ebedi olarak rezil eder - gider.
Padisahm insantigiiu bozmi bu aleak venrin, kotii
kar&nyla, Fiiavun'u adamliktan sikaran
veziri Hainan'a benzemesi
1240. Firavun, Musa'nm sbzlerini isitmce, kac kere gonlii yumu^a-
di, ramoldu on a.
Musa'mn sozleri, oylesine e$i, benzeri olmayan sozlerdi ki gu-
zelliginder», tas bile duysa ondan siit irmagi akardi,
* Fakat Firavun, veziri Haman 'a damsmca, o kin gutme huyu<
na sahib olan,
Derdi ki: ^imdive dek padisahtin; simdi yamah hirka giyen
birinin diizeninc kapildin da kul mu oldun?
Bu soz, mancmikla atilan tas gibi gelir, Firavun 'un sir£a sa-
rayina vururdu.
* O gUzel sozlii Kc lira 'in yuz giinde yaptigmi o, bir solukta
yikar - giderdi.
Senin akbn da vezirdir, o da havasina alt olmustur da varh*
gmda, bedertinde, Tanri yolunu kesip durmadadir.
Bir bgutcii, bir Tanri eri, sana ogut verir* fakat o, onun soz-
lerini tesirsiz birakir.
Bu sdzj yerinde soylenmis bir soz degil der, kendine gel d*
yerinden, yurdundan oliina; o kadar da degil liani, aklim has in a
•A, deli olma.
1
450
......
m.
Eyvablnr nUmv «> pAdbflba ki veziri bu iidamdir; her kijinm
de yen kinlr doln vclu'imnudii'.
MSii. * Nc mui In i> pAdl>taha ki ijte - giigle elini tutan Asal ^ibi Mr
veziri vardlt*.
* Adalut sahibi p^discthaj ona es-dost oldu mu, "nur [isturte
nur'' derlcr haiii; oyle olur; "nur iistiine nur" budur i^te.
* Siileyman padi$ah olur, veziri dc Asaf olursa "nur ustuiic
nur" durj anber iistiiJfie anber.
Fakat padisah Firavun olur, vezfri de Haman'a ben7«rso Net-
ikUi de kotii bahttan kurtulamaz.
* Kara nil klar iistiine yigilitu$ karauliklara du^erler de nc akd
yar olur onlara, ne kiyamet giinti devJet yiiz gosterir.
Ben kotii lerde, adam olmayan nekeslerde, kotiiliiktcn bask:i
bir fey gbrmedim; sen gordiiysen ben den selam gotiir.
Padi^ah cana benzer, vezir akila. Bozuk akil, cam kotuliikh-n-
gotiirur.
* Akil melegi Harut olunca, yiizlerce kotiiye buyu dgrelm^yr
giiisir,
* Ciiz'i akli kendine ve^ir yapma. A padisah, Akl-i Kiill'il u
zir yap.
Kcndi havam, kendi dilegini vezir yaparsan certemi/ m\
namazdan da aJikor, niyazdan da,
1260. * Ciinku bu hevaiim, bu hevesin gpzii actir; icmde bull m
dugu cagi g6rur ancak; akdsa din gliniinii dusiinlir.
Akhn iki gozii de isin sonundadir; o, giil icin tikene katlanu,
onun zahmetini ceker.
Goziin solmasm, ddkiilmesin; koku almayan her kolii kisiniu
burnu, o gUle uzanmasin der, goriir - gozetir onu,
**
451
J
<§ E ft # )
11 S3 Hasan. Guzel demektir. gahis adidir. Hz. Peygambefin (S. MJ bll-
yuk torunlarimn adidir. Ha. Peygamber, "Cocugun, baba Uaerlndekl hakki, ba-
bamn, Hjocuguiia gtfeel blr ad takniasi, ergenlik carina gelince onu evlendlmie-
Bl. ona bilgi belletmesidir" buyunnus, ? ocuga guzel ad takilmasi gerektl&lni em-
rotmistlr. Adi gUzel, kendi. yahut huyu kMll ve cfrkln kisfye, esklden *'m,usen)-
mX bl'n - naJoys", yani addiyle odlanmia' derlerdi. Mevlana, bu hlkayede Hasan
ddli Jyi ve gtlse! huylu bir vezlrfe k&ttt ve clrkfn huylu blr vezlrl anlatarak bun-
ion dlle getirmektedir (Yukanda gecen hadte, "Carnrua-SagiyT" in I, c. nin 124.
i. indedir).
1164. K aside. Arapca blr Btfzdtlr. Kasitta, bir makaaWa yapilan is, soylenen
t>te demektir. Sark - Islam edebiyatinda birlni tivmek, ondaa blrsey elde etmak
Icin yazilan. sdylenen sHrlere denir. Ilk, ikl mifira'i kafiyell olur; sonrakl be-
yUlorln iklnci misra'lan, Ilk beyitle kaflyelldir. Kaaldeye, Neslb denen blr bo-
ll) mle ghrlltr kl bu baslangis, kaaidento konusuna, hatta yazildigi zamana gom
batiarffi, ki^in, Ramazan ayinin, bayramin tasvlri, yahut blr a$ki, bir sevgillyl
finlatis olur; bu takdfrdc kaside, "bahariyye, sitaiyye, Ramazanlyye, tydlyye"
dive de amlabilir. Bu baglangic btiliununOn bey it. sayisi muayyen deglldir. §ah,
bH baslangic bolilrnilnu bltlrip asil ovii? kismma, zekfce bir mtlnasebet bularak
M$er kl bu munasebeti ihtlva eden beyte, kacis yerl anlamina "girls - gah"
denir. 6vus kismindan scnra bir gazel de Insad edileblllr ki buna "tagazalir
dcrler ve ilk fltl misra'i, arm kallyeyle kafiyell olur. Bu bolttm de bittlktem
sonra &air, meramtm bildirlr ve kiaa blr dua ile kasldeainl blthir. Bu tars Iran
ve Turk edebiyatjjida, "Kaside aunulan ktsinln, 5fi„ire para, elbise va. vermesl.
b>r eelentktlr ve verilen seye "calze" denir.
Ilea. Slbeveyh. in. c in 263. b. nin serfifrie bk.
1113. Sa.g elinde. XXXIX. suienin (atlmer} 67. ayetine igaret edNinektefllr.
Bu ayetln me&It sudur: ''Allah 1 !, geregi glbi ululsumadilar ve yerytoti, kiyamet
Kilntitide, tamamlyle (kudret) avucundadir onun va gukJer de tkudret) eliplo
dlirtilmdjlflr; mtinezzehtir ve ydcedlr o, airk ktjsanlarm sirk ko^tuklan seyler>
lien:' Ayette, gbklerln sag elinde durulmtis bulundugu, yeryUzttntln' avutunda
Oldugu, meta. J i yollu anlatistir; el ve avur;, kudretl ifade eder; yoksa tslamda
Allah, cislniden munezzehtir; netekim ayetin son tarafj da bunu bildirmektfldlt.
1179. Ver - Eu Qstftude. LXXVIII. surenln (Webe'] 6-7. ayefclerinde yeryU-
titi tlusciimis bir yaygiya, datlnrsa, fakilmis (ivilere benzctillr: bu ayetlere isft-
rct. edllmekliedir.
1181, Sabir - namaa. II. surenin (Dakara) 45. ayetinde, sabretmek ve na-
riiaK tilmafe husdaunda Allab/ta.n yardrni Istenmesl emredilmekte ve bunlarin.
.'.aygili timselKrden ba^kalan ijiri fetlft ve a|ir uldu&u blldirilmektedir. Aj-ni
sQrenltt 153. ayetindc oyni seyler buyurulmakta. Allih'jn aabredenleTJe oldu^u
4^2
-■--
lwyan edllmcktedlr irAtlSiln, Hiraaitnn ayins. "Sabu- ay'i'' da dcndligkno vt>. |^
yltLe namazla anildiftinu «Ocp "(Uii(" anlamim da irade etmektodlr. liu ftyet
It'rc isaret alunnuiktti vo licyUti Jkincl rmsra'inda ayetten l&rri IktlbttB yapil-
iiiuktadir.
1182. Saarun. t c. In IB J. beytlnln aerhlne bk.
1194. AMakimuii. Bu beyitte ^ kelimealndekl t " harflnln tlsltlne blr
otre kanmustur kl bu suretle kehme. "Halk" degil, huy, ahlak anlamina "Hulli"-
tuf; asli nuEhada, her halde karsdastin^mada hasaatcn buna dlkkat edlEmla ve
ki'Jlmenin "halk" okimraamasi fstenmlsWr. Bu karailastirma, £elebl Husamcd-
Hiin'le Sultam Veled'lTi huzurlarmda yapilmi^trr. Bu takdlrde beyltten aalaflU-
inasi Eereken mana sudur: "Allah aciyandir^ lutfedendir. bagiglayandit, ihsun
ndendlr. tnsan da bu sifatlars, mutlak olarak degll. fsfcat kendismi Tann'ya
vurdlgl takdlrde. (Jl^Uiu olarak sahiptir; hatta insanda kahir sifatlari da vardir,
rakat TaniL'nin rabmetl. Eajaeblnden UstUn oldugu gibl kamU Insanda da lulu;,
tahrui astttndedlr. Sarlhler, bu abzU, "hak" okumuslar ve EbQ - Hureyre'den
rlvayet edllen "AUah losaiii kendi suretlnde halkettl" hadlslne gore (Cami'; 11
i. 14) sertietmislerdir, Boyie olaa bile, All&b/m clsml, sQreti obnadigina kUi 1 *-
bu sbz, "Allah'm sifatlarina mazhar olarak" tarzinda anla^dabilir; nelekiin
Ankaravl de Wyle ^erhetpilstlr (IV. a. 125). Nicholson, a&ll nushaya uymus.
harfln ystume otre koymustur (IV. 1929: a. 34B; b. 1194), Kur'an'da ve hadislerde
i>u ceslt m*,.azlar, fe'vil edillr, mecaai anlamlariyla tefslr ve serh olunur (bk.
fJiharul-Bnvar; c. m, Tehran - 1376 H. s. 2S7-30S).
lies, gukretmemlal later. XTV. sftrenin (Ibrahim) 7. ayetinde sdkrun al-
meti arttiraeafei bildlrQmektedir. gutre dalr blr c&k a'yetler vardir. Tann'mn,
i>na sukretmemlzl dilemesi, onu ovmemlal dllemesl, blzlm f nlmetlerlne karsi
iiuun latfunu blllp vazliemlzl yeiine getlrraemlz, adajn olmamia l^bidlr; yoksa
Allfth, butta bunlardan muatagnldJr.
119&. Hz. PeyB&mber - Medlh. Bu bey It de, bundan bncekl beyitle r «ifii.
fcmdl hsynmia ve Ha. Pesfgflmher'e karsi duyduftumua mlnnfit ve sUkrana kar
ailik haiddtnxtocs Allah'a hamd ve aukurle, BaaWOrie va yakmlanns salavflt vo
rip orJan fivmekla vaztfemlzl yapmamiz ve Allih'ft ve Rasulune mancn yaklni'
mamiz Iclndlr; bayte anlaailmaai. gerektlr; sunu btlmellyls kl Allah'in HabJbini
^vmek. bizlm haddlmks deglldlr. galr, "Ben «tzOmle Muhammed'l Ovmndlm,
Muhammedle Mf.Qmll pvmus oldum" der. Medlh, jUpJac yok kl Irtsana bq| ■••
Jen blr seydtr; hatta lyl klslnln lylllglnl de arttinr. "Mu'mln, yllzttne fcarji iiviil.ln
ml) kalbindeki Imam kuwetlenlr" mealinde blr hadis de vardir (Cam!'; I, i, l»l
Ama "Kttttlluk eden kisl dvuldtl mil, Rab fiazebe gellr, ars tltrer" hadlalnl do
unutmamak gerektir (ayni a.).
1203. Ne mutlu. "Kim. Islamda guzel bir adet korsa ecrt ona olduftu «1hl
6 Adete uyanlarin ecrl de, kendl eclrlerlnde blr noksan qlmaraiik uzcre, on«
verillr. Kim, Jslamda kfltll bir adet korsa veball onadir; onu isleyenlerba v«b*»
Hnde bii noksan olmamak llaere de ordann veballerlni de yuklenlr." (Anka-
ravl: MtMtm'den oaklen; s. 127),
12 io. Bur a*. I. c- 1585., II. c. HIS. beyitlerln set-nine bk.
1219. auniyyft I. C, 21*25 beyttn serhlne bk.
453
UMUMU
J 23 6. Din gilnil. I. clldln 'DIhace' - sine bk.
1210. H5.ni an. I c. 1106. bey tin §erhine bk.
1245. Kellin. II. c. 2352 beyttn serhine bk
1251 - 1252. Nur tlsttine nun. I. c. ■ Dilbace" sine bk,
1251. Karanliklar Qsttine karanlikl&r. XXIV. stirenlii <Nur) 39-40. ayet-
icrkide, katlrlerln yaptiklari Ijlertn serftba.. yahut da dertn blr denial fcaplayan
Siaranliklara benzedlli, or&yi, o denizl bir dalganm sardigi, Gstttae blr dsJga
rtaha neldig;, UstUne de bir bulutun soktU&u, karanlikJarin iisMlne kafanhklann
yijiitdifci, orada, ellni cikaramn, onu bite Ebremeyecegi bildirittr ve kim Tanri'-
d&n blr nftra kavusmanussa ona nur alamayacafti artlatiltr, 1251 - 1252, bfcjit-
iPTde "Nur Ajeti" anildiktan sonta bu ayet haturlanmi$. bey tin birlncl misrain-
iln Apettcn lalaS iktlbaste da bulvnuimustur.
1257. HarQt. I. c. 539, beytln serhine bk.
1258. Akl-i cflB'i - AJcM K1111. I- clMta 1907. beytin sfirhine bk
454
■Ml
^ g
(METlfJ)
Devin, aelam ona, SsileymSn'm yerine ge*tp oturman,
Stileyman'in gordUgii latere benzer l>lere giri$mesl,
Ikl Siileyman'xn arasittdaki apacik fark; Devfn,
Davud oglu Stileyman'in adini takinmasi
Aklin varsa, bir ba^ka akilla dost ol da i$!erini ormnla daUi?a>
rak yap babacigim.
tki akilla pek $ok belalardan kurtulursun; ayagmi gbklerlri
yiicesine basarsin.
Dev, kendisine Suleyman adinx tekti; devleti elde etti, Qlkayl
kendisine rametti.
Siileyman'm ne bifim i^ler gdrdugunii gtirmii^tu; poriiniivU-
onun gibi isler goriiyoTdu ana ic yiizden gene de devligi grirLmilp
durraadaydi.
Halk, bu Suleymanda, temizjik, nur pir yok; Suleymanda it
Suleyman'a fark var diyordu.
O; uyanikligina benziyordu, buysa derin bir uykuya benziyot ;
o Hasan'la bu Hasan gibi hani.
* Devse, Tann diyordu, bana benzer bir ehrimen yaratmi$tir;
1270. Tann, deve benim seklimi vermistir, sakin o sizi aldatmasm.
Sakmm, dSvaya kalki$irsa goriinu^urie kapilmayin onun.
Dev, duzenle bu sozii soyliiyordu ana iyi goniiilere, bu soziin
ziddi vurrtiadaydl.
tyiyi, kiituyu ayirdedene kar?j oyun oynanamaz; hele aniay^t.
akh, gi^li ^eyleri goren ki^i olursa.
Devlet sabibi olanlarm goiiiae hicbir buyii, bigbir ^ytanlik,
higbir diizen perde 9ekemez.
O, bu ge§it s6iler soylerkejo oular, kendi kendilerine, a cgri
jjbzlii, ters soyluyorsun, ters gidiyorsun diyorlardi;
* Boyle tersine gide-gide oehtunemc, a^agihklann en asagisi
na gideceksiu.
O r isten kaldiysa, yoksul olduysa biJe gene almnda Dolun ■ Ay
var.
Sen yuzltgu ^almissm ama gene de zemheri gibi donmua - kab
mi 5 blr tsehcnnemsin,
455
—
Biz. aetdeyiz, ululuga, sayvana, koske bu$ koymak nerde? Baj
defy], hay van tirnagi bile vermeyiz oyle seylerc.
1280. Gaflet etsek dc ba$ koymaya kalksak, yeidcn bir el cikar, bize
engel olur.
Bu a$agihk ki ? iye kar 5 i yere ba? koyma; bn bayagi kisiye karsi
sccde etjne, kendine gel der.
Tann gayreti, Tann'mn kiskancligi olmasaydi, cana canlar ka^
tacak bir $ekilde anlatirdim bunu.
* Admi Siileyman Peygamber taking ergenlik S agina getae-
mi$ ^ocuklara kar$i yuzttnii ortmiis.
Fakat $imdi yeter bid, bu kadanm kabfil et de bir baska ia>
man anlatayun bunu.
■* Namussuzun goriiniisiinden, admdan - samndan gee; addan -
sandan maMya kac.
Sen onun halini, t ? ini sor - &oru$tur; onu, bilinde, i$inde ara.
A
f?EEH)
1363. Bu beyitle baslayan hlkayeniii, Sa'lebl'nin l 'Kasas-i Enbiya" Rinda ol-
rlufeumi Bedl'uE - aaman merhum blldlrfyor (Maahiz: e. 137). Ferldeddln-i Attftr,
"MaTitik , ut-Tayr"in girls bBlflmllnde. "Gah bir geytana Sdleymajilik vorir: x&h
bir karincaya stta siiyleme kudretl bag! alar" beytiyle bu hikayeyl h&tiilatir ClVsr-
I'cmemiz; M. B. B. Yayini; iklncl basilis; 1st. 1962, a. 3; bey It 30).
1369. Enrlmen. I. c. 3714. b. serhine bk.
1276, Asagiliklann en a&a&isi. 8 ayet bulunan ve Kur'an'm XCV, sOresl <j1hi>
Tin sureslnin 4-6. ayetlerlnde insanin, en etleei bir surete sahib olarafc jura-
lildigi, soma onun, asagdann en asagisma atildigi, ancak Inanan vo lyl i;
Irrde bulunanlann bun dan ayn olup cmlara, basa kakilfnayan m&karatlar vurl
leeegi bJIdlrlliuektedLr. Bu ayetleide blldirllen "en stliel sdref'ten maksmt, lk|
nyafc UBtunde yurumesl, akli, dustiness!, anlayi&i, so* sdyleyis kaabulyctl, "hbji
ftilann en asagiai" da kocalik, akri azUgi, zayinik, taunaklik dty>e tefslr odUmletir
iCAfirierln gldeceklerl cehennemdir dlyenler de olmustui; netekim Ayette, inn
naniar, bmndan lstlsna edtlmlstir. Beytln Ikincl nnstainda 5. ayetten Larisi iktt
ttfts vardir.
1S1S3. Cocuklar. Akil, anlayig bakimindan olgunlagmamis klgiler kasLcdll
mektedir. Mevlanft, bu ve bundan sonrakl beyltlerde, halkin gafletlnden fay-
dalanaxak mUir^ld geglnenleri veraaektedlr.
1:184. Ad - Mana. Manayi du^unmeden. anlamadan
tayda elde edilemeyeceglal bUdlrmektedlr.
adi soylemekten bir
A
456
4J57
■MUM
•MM
ilHETiN)
Seism ona, SOleyman'in, Mescid-i Akfca bittikten sonra her gun,
kullukta bulunmak, kuUukta bulunanlara, mescitte
kalantara dogru yolu gostermek | s in mescide
gelroesl, laescitte otlar, kokJer bitmesi
Suleyman her sabah Mescid-i Aksa'ya gelir, o* temizligiyk
mescide girerdi.
Mescitte yeni bir ot bittigmi gordii mii, ota, adun, faydam soy
Ie derdi. '
Ne bicim ilacsin, nesin, adin ne; kime ziyansin, kime fayda-
1290 Her ot, yaphgi i 5 i, a dim soyler, una camm adeta, bunaysa ze-
hinm derdi.
Buna zehirim derdi, bbiirUne seker, adim da kader Jevhinde su
Derken hekimkr de Siileyman'dan o otu ogrenirler, bilgi sa-
hibi ofurlar, kendilerine uyulur bir hale gelirlerdi.
Boyle -boyfe kitaplar yazdilar; bedenlen hastaliktan anttdar
4 Bu ytfdiz bilgisi, bu hekimlik, peygamberlcrhi vahiyleridir-
onlar kjlavuz olmasalardi akilia duygu, nerden bunlara yol bulacak'
Cuzi akil, birseyden hMum ctkaracak akd degildir ki: ancak
ten sahjbinden bilgi ahr, buna muhtactir.
Bu akil, belier, anlar; bu giicii vardir ama bunu da vahiy sahibi
oelletir ona.
* Biiiun sanatlar, iyice bil ki vahiyden meydana gelmistir; on-
ce boyledir; sonra akil birseyler katar ona.
Bak da gor, bu isler, su.akhmizla olsaydi sanat, ustasiz M-
retulebilirdi. e
Diizenle kdi kirk yarar akil; ama hicbir sanat da ustasiz <j*
1-300. Sanat bilgisi bu akilia olsaydi, ustasiz olarak bir sanat 5gre
mlirdi elbette.
DUnyada daha meiar kazma sanat* yokken bir karganm
Kaabti'e niezar kazma sanattni ogrelmetf
* En bayagi bi r sanat olan m^r kazmak sanati var ya; ner
den akla-fikre gelirdi, umlen dUwnli . dn ¥ iince-y]e elde edtlirdi?
453
* Kanhi! ili- fin dti$tfn«# olsaydi Habil'i ba$inda mi lasjidii 1
" $u fildihrillmu? ht'tlciii, su kana bulattims bedeni neredr *ak
layayim, nasil yok tdcyim dcr miydi?
* Derken 6lii bir kargayi gagasindan tutari bir kargauin Xctcc
geldi|ini gordii,
* O karga havadan indi; ona mezar kazma sanatirn bgretti.
tt Gagasiyla yerden toau-topragi atti; hemencecik olu karga
yi estigi ^ukura gomdii.
* Ostunii toprakla orttii, Karga, Tann ilhamiyle bilgi sahil>i
olmustu.
* Kaabil, tuh akhma dedi, sanatta bir karga bile bender iistiin
miis.
" Tann, Akl-i KUH'e, "Gozii ne kaydi, ne yanikh" dedi; til/'i
akd5a her yana bakar - durur.
1310. Haslann isigi, kaymayan, yamhnayan akildxr; karga ;ikihn,
ohilerin mesar ustasidir.
Kargalann kuyruguna takdip ucan akil yok mu; kai-gn o ,.l- 1.
mezarhga gotiiriir.
Kargaya benzeyen nefsin ardimdan kojma, kendine gel. (,'an
ku o seni mezarhga gotiiriir, baga-baheeye degil.
Gid^ceksen, gbniil zuniriidiiankaasinm pesmden, Kafdaj}i'u:i.
goniii Mescid-i Aksa'sma git.
Senin sevdan yUzunden her solukta Mescid-i Aksa'da bir vein
ot bitmede.
Siileyman gibi omun payim ver; ayagini on dan sakin, hik un-
til ji anla, onu reddedis ayagiyla ^igneme.
^unkii dump duran su yeryuziiniin halini, cesit-cesit otlar
soyler sana.
Yerde sekerkami^i mi bitmis, yoksa adi kamis mi? Her ycrin
tercemam, orada biten ottur.
Gbnlij yerinin neb^ti da diisUncedir; diisiinceler, goniil sirla-
rim acarj gosterir,
Mecliste soz soyletecek ki$i bu!ursam> benden, cayirhk - qimen
Iik gibi yiizbinlerce giil biter.
1320. Fakat soz oldurcn bir kaltaban bulunursa niikteler, goniil
den hlrsn gibi kafar-gider.
Herkesin oyniayisx, ceken nerdeyse o yanadir; ama gerc,ek (,e
kisi, yalanci ^eki^e benzemez.
Kihii saplkliga gidiyorsun, kimi dogrti yola; ne ip meydana, ne
cekcn.
4Vi
mmmmmm
JM
^■w«
Kiir bir devesift, senl yularin. (jeker - guturib; fakal sen eeki$i
gdr, yularmi (jormc.
* Cckenb yulan go'rscydin, bu dtinyB, aldanma yurdu otarak
kalmazdi scnce.
Kafir, kopegln ardina dtisiip gittiguii gorseydi, firkin seytana
maskara oldugunu aulas ay di
Namussuzcasina diisiip gider miydi hie? Kafir de elbet ayagim
gekerdi.
Inch, kasaplan anlasaydi, onlarcn peslerine diisiip o diikkana
girer miydi hie?
Ycse bile ot, ieine siner miydi, ot verenlerin maksatlanm bil-
seydl?
13,10. * Demek ki bu diinyamn diregi gaflet Devlet nedir? Haydi
"dev - ko$" soziiyle "let - kbtek" sozii.
Once kostukca kos, sonunda kbtek ye. Devlet &3hibine, bu
yikik yerde esekgesine blmekten bask a birsey yok.
Bir ise simsiki, dbrt elle sanldm ya hani; onun ayibi, bu so-
lukta sana brtiilmustiir.
fsleri duziip kosan Tanri, onun ayibim senden orttii, sana gGs-
termedi de o yiizdem o ise kendini verdin,
Boyleee harSretle sankhgm her dusiincenin ayibi da senden
gizlidir.
* Onun ayibi, cirkinligi sana gdrunseydi, camn ondan, dogu-
dan batiya dek kacardi.
Sonunda o is ten bezer, pisjnan olursun ya; bu hal 6nceden ol
saydi ko$ar miydin ana?
Demek ki o isi kazaya, kadere gore yapahm diye dnceden ne
oldugunu camrmzdan 6rttii.
Fakat kaza hiikmunu belirtti mi, goz acdir, pismanhk gelir -
catar.
Bu pismanhk da baska bir kazadir; bu pi$manhgi birak da
Tann'ya tap.
1340. Pisman olmayi adet edinirsen, bu pismanhktan daha da beter
pisnian olursun.
Yan 6mriin darmadaganhkta gecer; yan omruri de pieman hkta
yiter - gider.
$u diisiinceden, darmadagan ohistan vazgec; daha iyi bir h§l,
dalia giizel bir dost, daha bos bir is ara.
Elinde daba iyi bir is yokua, pi?tnanbgin neye? Neyi yitirdin
ki pisman oluyorsun?
460
--
k^.
Biliyorinn iyi voln uml; bilmiyorsan, swiun kbul oldugunu mi-
sil bilecckfiiti, m.i-.i 1 uiiNiyuciiksm?
lyiyi bilmcdlk^c kiittiyti bilemezsin; a yigit, ziddi, zjddiyla tf<>-
rebilirsin.
Bunu diisiinmekten vazge^emiydrsan, bunahyorsan, o vakil sug
islememekten de vazgecemiyor, aciz kahyorsun demektir,
Peki, mademki acizdin, bu pi$manlik neden? Acizligi de bir
arasur, kimin ^ekisiyle gelmede?
Dijnyada, bir giicii yeter olmadikca giicii yetmezi kimse gtiv-
memistir; boyle birsey olamaz, bunu boyle bil.
Boylece her istcdigin ¥eyin ayibindan perde ardindasin sen.
1350. dilegin ayibi Sana goriinseydi, canin, zaten o ara^tirmadan
ka^ardi.
O i§in ayibi g5runseydi sana, seni o yana.ceke - siiriiye kiinst 1
gotiiremezdi,
Bir baska iR de ho^una gitmez hani; bu tiksinti, ayibinin mcy
danda olusundandir.
Ey kelami bos, sirlan bilen Tann, kotii isin ayibim blzdcn
gizleme.
Iyi isi de ayipb gosterme bize de ona sanlmaktan sogumaya-
hni, o isten vazgecmeyelim.
Yiice Siileyman, adetince/ alaca karanhkta mescide gitti.
Her gun oldugu gibi o gun de o padi^ah, mesciite yeni bir ot
gormek igin her yam arastirmakta, her yana dikkat etrnekteydi.
Otlanrt, herkesten gizli olan sirlanm o tertemiz goniil goziiniin
gormesini dilemekteydi.
GUI bahcestne giden, basuu dizlne koyup murSkabeye t!;« l.m
sufinin hlkayesi, dostlaniun ona, basin; kaldir <U
giil bahcfisini, giceltferi, kuslan, yiice Ailab'iu
eserletini seyret deraderi
Sufinin biri, ici acilsin diye sflfice, basim dizine koymiif, yl|.
ziinu gizlemi^ti.
* Gbnlune tam dalmi?, goniil h aline varmi?ti ki onu uyuyor
sanan bir herzevekil, onun bu halinden usandi.
1360. Ne uyuyorsun dedi, basini kaldir. da su eserleri, gayirlift], v'*
raenligi seyret.
* Tanri buyrugunu duy ; rahmet eserlerlne bakin demi$iir; sen
de su rahmet eserlerine yiiziinu gevir.
Sfifl, a havasma kapilmis kisi dedi; Tanri eserleri giinUldur,
gonuldedir; disandakiler o eserierin eserleridir ancak,
161
— -
Baglar, Imliyclci , yesjllikJiir, oamn la Kimledir; di$andakiki \
atar suya vu^ J ll^Ia^ldil , .
Dijandaki bag, bahgc, suya vurmus hayaldir; suyun berrakli-
£iyla da oynar - durur.
Baglar, bahgeler, meyvalar goniildedir; onlarm berrakhgi $u
bal^iga vunmijtur.
* O sevinc, selvtsinin vurusu oimasaydi, Tanri, ona, aldanma
yurdu demezdi,
Bu aldams da sudur: O hayal, erlerin goniillerinin, canlarimn
aksidir,
Biitun aldananlar, burasi cennet yurdudur zanruna kapdmis-
lar, $u aksi.seyre gelmisler.
Baglann, bahcelerin aslindan katjiyorlar da bir hay ale kapilip
kaliyorlar.
1370. Bu gaflet uykusu, sona erdi de uyandilar mi, dosdogru g§«
rtirler ama o gbriisiin ne faydasi var-
Kiyamete 6&k, bu y an lis yuziinden, eyvahlar olsun diye mc-
zarhga bir guiiiltudur, bir ah edistir, diismiistur.
Ne mutlu o kisiye ki oliimden once bklu; yam bu bagui/ bu
uziimiin aslindan bir koku aldi.
Mescid-J Aksa'tim bir bucaginda ketfboynuzu bUmesi, seism ona,
Siileyman'm o otla konu^masi, ot, hassasuu,
adttu soylcyio.ee de kedwlemnest
Derken Su layman, bir bucakta, salknti gibi bir yeni otun bit-
tigini gordii .
Gbriilmemis, yesil, terii taze bir ot oldugunu gordii; yesilligi
goz kamastmyordu.
Suleyman, hemen o ota selam verdi. Ot selamim aldi; hoslan-
di, agihp sagildi.
Suleyman, adin ne senin, dilsiz, dudaksiz soyle bakaiim dedi.
Ot, a diinyamn padisahi dedi, adun kegiboynuzu.
Suleyman, senin ne hassan var diye sordu;, keciboynuzu, ben
nevede bitersem dedi, orasi yiktkr - gider.
Benim adim harrubdur, duragim da harap yer; ben su balgi-
gin yikicisiyim, *
Bunun uzerine Suleyman, cabucak anladi ki eceli gelmis, yoU
diismek gerek.
1380. Ben kaldikga dedi, sviphe yok ki bu meseide bir yikutiti, biftj
(jbkurttu gelmez.
462
tt ^ mm mim
-^
Ben durdiikvn, Im-iiIiii viirligim durduk<,a Mescid-i \k$& i\asi)
olur da yikitir, (,iikri ?
§u hahlc ^iiplu' yok ki mescidiniizin yikilmasi, ancak uSiimii
miizden sonra tjfur; buiiu bdyle bil.
O gdntil nifiscittir, beden ona secde eder ; kotii dosisa, ticrde
olursa olsun, mescitte biten keciboynuzudur.
Sends de kotii dost belirdi mi, ken dine gel; ondan ka^ r oniiTi-
la az konus-
Onu kokiinden sok; bas verir, boy atarsa scni de yikai - gkJer,
mescidini de.
A S^ik, senin ke&iboynuzun da egriliktir; ^ocuklar gibi ne dive
gider de tehlikeli seylere yaraanirsm?
Kendini suclu say, kendini su^Iu gormekten korkma da o uS-
ta, bellettigi dersi kapmasm send en,
Ben bilgisizim, bana figret demen, bu ^e?^ insaf sahib i ol
man, uluianmandan, yiicelik taslamandan yegdir.
* A yiizii ak, alni agik ki$i, babandan ders al; Rabbimiz tledi
hani bundan 6nce; kendimize zulmettik biz,
] 390. * Ne behane getirdi; ne diizen diizdii; vie bile bayragmi )ii
celtti.
* Iblis'se bahse giri^ti^ ytizum, benzim kipkirmiziydi, beni *cu
sararttin dedi.
* Renk, senin verdigin renk; beni boyayan da sensin, sujumun
temelini de sen attm, ugradi|nn afete sen ugrattin beni. YuiiiiiiK-
vurdngun dag, senin dagin.
* Kendine gel de Babbim, beni sen aldattin, sen azdirdin aye
tini oku; cebd olma; pek 6ylc egri - biigrii soy]enme.
Ne vakte dek cebir agacina sigrayitt cikacaksm da diltrdi^inl
yapmak gUcunii bir yana atacaksin, inkar edeceksin?
-O Iblis gibi, onu soyu - sopu gibi sen de Tann'yla savi^nnvfJii,
soylenip durmadasm.
Eteklerini cemreyip isteye ■ dileye, goniil hojluguylti isyana
kosusuyorsun; zorla olur mu bu, seni kim zorluyor?
BoyJe ho? bir halde, isteye - dileye, oynaya-gule yol aziimimi.
kim kosar?
Yirmi ki?i sana bgHit verse, o is in kotiifugiinii soylesc, sen ylr
misiyle de sava$a girisirsin.
Dogrusu budur; yol budvtr ancak; adam olrnayandan ba^k;i
beni kim kinayabilfr dersin.
1400- Zorla i? yapan ki^i, b6yle sbz mii sbyler; yolsuz kisi b6yle $&*
vasir mi hie?
463
Nefsinin diledigi ^ydc, irfden elindc, dlledigini yaparsin; fa-
kat akbmn diledigi, buyurdugu seydfr direnir, iradem elimde degil,
ihtiyanm yok ki dersim
Bahti yaver kifi bilir ki akilh gesinmek, IbhVtendir, asksa
Adem'den.
Akilhbk, deniz]erde yiizmeye benzer; yiizenlerin azi kurtulur;
onlann sonlan bogulup gltmektir.
Yuzmeyi birak, ululuktan vazge?, kini at; yiizdugiin su irmak
■degil, cay degil, denizdir, deniz.
* Hem de oylesine bir deniz ki smirsiz, luyisi, bucagi, dibi,
duragi, siginacak yeri yok; yedi denizi bile bir saman copii gibi
kapiverir.
Ama aska gelince: O, secilmis erlere gemi gibidir; gemideki
a dam, &fetc az ugrar; cogu kurtulur - gider.
Akilhligi sat da sa^kmligi al; ciinkii atolhlik, bir zandir, sas
kinhksa goriis.
* Mustafa'™ n huzurunda akh fcurban et; AUah'im yeter bana
de; Allah 'irn yeter.
* Ken 'an gibi gemiden bas cekme; ona da herseyi bilirim dt<
yen akh ululuk vermisti.
H10. O da, yuce, S a£lam bir dagm iisttine ^kanm; ne diye Nuh'un
minnetini cekecekmisim demi§ti.
^ * A sapik, onun minnetlnden nasil ka^ar, kurtulursun ki Tan-
n bile ondan rSzi oJmakta.
&asil olur da canitmz omin minnetini cekmez; Tann bile
onun siikrimu, minnetini makbfil saymi?.
A haselle dopdolu olan, a bbburlenip duran kisi, sen ne bi-
lirsin? Tann, bniin cab$ma$iiii kabul etmis, ondan razi olmus.
Keske Ken'an, yuzme ogremneseydi de Nuh'un minnetine kal-
ian saydi, gemiye girmeyl umsaydi.
Ke$ki cocuk gibi bilgisiz olsaydi da gocuklar gibi anasma sa-
nlsaydi.
Yahut dilden bellenen bilgisi az olsaydi da goniile vahiy bil-
gisini Tanri dostundan kapsaydi.
Boyle bir isiga karsi tutar da kitabi acarsan, vahiyle huzura
eren can, seni azarlar.
* Zamanm kutbunun sbzune, sbjaguna karsi, dilden aktanlan
bilgiyi, su varken teyemraiim bll,
* Kendird aptal say, ona uy da sonra yurii; kurtulusu ancak
bu aptallikta bulabilirsin.
464
1420. * Ey ogtd, \qtti Insmiiarm padisahi, bunun iyin, "Ceniielltklf-
rin cogu aptaldir" deill.
* Akilliiik, iikii'iilik, sen in ululanmana ben/er; .senin to?., lop-
rak koparan yelindir; aptal ol da gonlun duzelsin, hu/Gra ersin.
Ama aptalhk dedi^im, iki kat maskara olmak degit hfl; O'mi
kar^i adami saurian, adami kendinden geciren aptallik,
* O elledni dograyan kadinlardir aptal olanlar. Ellciindcri ha-
berleri yoktur ama Yusuf'un yiiziinu seyredip dururlar,
Akh, dostun a?kiyla kurban et; zatert akillar, dost ne yandaysa
o yandadir.
Akdlar, akillarim o yana yollamislar; bu yanda kalan akilssi,
sevilmeyen ahmak olan akildir,
$u aklm, saskinlikla ba^mdan giderscj sagmin her teli bir bas
olur, bir akil kesilir.
O yanda bey in, dusunce zahmetini cekraez; ova da, bah^<; ttu
beyinler bitirir, akil - fikir yetistirir.
Bu ovayi birakir, o yandaki ovaya varirsan niikteeler isitirsin-
o baga gider sen. fidanm suya kanar, boy a Up gelisir-yetisir.
Bu yolda sam-serefi birak; kilavuzun kimildamadik^a kimii-
dama.
1430. Ba?siz oynayan, kuyruk olur; onun kirnddayisi. akrebin kinui
dayisina benzer,
Egri - bugrii gider, geceleri gdrmez, ^irkindir, i?i - giicii to mi/
kisileri sokmak, dalamaktir,
Ez onun basim; onun icjndeki bep budur; huyu - husu boy una
bundan ibarettir,
Bu yiizden de hayirlisi, basimn ezilmesidir; boylece d« cmi
kinntisi, o yomsuz bedenden kurtulur - gider,
Delinin elinden silahi al da adalet de sendem razi olsun, djmfl
de.
Silahmi alamazsan elini bagla delinin; yoksa ondan yUsilcree /n<
rar geUr,
A
IT, : 30
4(SS
—
(5 E R H )
bet bllgUerden ayrnaa "hm j w, J? ^1 . Haflyye" adlan verllerek mti 5 .
olmuStHr" buyurmustur (« f ™ t Muliammed'e ln en h ere ey 9 kaur
tadu, maksadimn, hey et (Astronom!) otdugunu anlatmak
boylete iki SUny* da maW ol UT mi*!!t5 ? . ," gaflet ' eb(lra ^n^^:
466
mmmtmm
u
it i unlatmjilntritiir ii
ji'iJjJno bk.).
nan ri.ir irma isva, n. c si-m ve in. c i-wu. &eyiti&i-tti
l Li5a. Murakabi? Gttzetmek nnlaimna arapfa bir sozdur, SufSlerde, d!K, Barak
vi'n. basmak tece itUcillp bu$, dine dayanarak eozler yumulup, Tanrinuntttti
ItflUi dtssiiniiierek, gonmden dunyiya ait seyler cikaniarak Tanri'nm fcyslnl dl-
ii-mcye derler. TUrkcede, "gonuJ Mliiw varmak, gbntlJ beklcmek' - denir; bu sle~
hiii, Melatni - Hamsa. viler tarafindan kulianilmistir. Bu htk&ye. Attar'ro ''Testiki-
ri'l/m ■ Evliya" smda ge^er. H. asir (VIII. M.) sufl kadmlarindan Rabia. blr bx-
1,111 caginda murakabeye varrmsken hiameteisi kadm. a efendlm, di&ariya (it da
l.iii-i siui'Lnu seyret demi?. o da. sanat satilbinl g«rQ| r sanat eserlerinl spyict.-
Lirjri'jytir diye kargilik vermig (Tehran - Caph a ne-t Merkezl: Miihartimed KxrrtxiV-
iiin Onsbztlyle; 1 S^2 H. §. H. s. Ml. §etns.'ln "Makaalat" inda da buna bcnznr l>jr
iufcftse vardir (Maahlz. s. 139). Muraka.be i^jn II. cUdin 155, l>eytlnin seiMnc, de
dhk,
13^1. XXX. siirenin (RiimJ 50.-&yet±nde. "Allah 'in rahmet eserlerinu l>nk.
vi'i-yd^QnO. oltiinUnden sonta nasil dlrlllmekte" denmekl^dlr. Bu' beyitte dc. WJ
lilmun bafcligmda da ayetten lafzS iktLbaa vardu.
13$& Aldanijia yurdu, 1324. bey tin S5erhinde &ectl. tkinci misra'da Ayt>i |
k-Tlmeden laral lkt'bas vardu.
137-2. beyitten aonratj twlttinde gegen hikaye, Vahldl'nin ir Esbab'ltn Nfl/nl"
ILrsde geger (1st. Cnlv. K Arapca Yaa. No. 713r 737 Ramazan ayinda yciKthmv
ndsba; 10. a. Maahlz'e de bk.; 3. 138).
13B9. Rabbins la, kendiiiiize zulmettlk, Ayetten iftfal ittibas var. I. t. lat.U
bfytln ^erliine bk.
1391 - 1393. I-. cildln 644. ve 1559. beylUerinin jerhine bk. 1383. beyltteki "be-
in sen aldattin, azdirdm" s6a(l, ayetten lafzen iktibaa edllmlatlr.
1405. Yedi denia. Eskiler r yerydzUnde yedi btlyuk deniz kabOl ederler, bun-
I i.rw, "lie ft Muhlt, Heft Deiya"' derlerdl. I. £in denial. Dogu Okyanusu, 2. Mafrrlfj
Ueniat AtLantlk Okyanusu, 3. Rum Denlzi. Ak Deniz, 4. Kara Deniz, 5. Tabariyyo
ncnlzi. Kizil Dcnlz, 8. Ctircan DunlzJ. Haaer, Y. ITars Denlzi. Basra ftfrfszlyla
HQrmtlz Bogazinm araai. Kufan'tJa, denis mUrekkeb olsa, "yedi deniz" de bun ft
ritl en.se, a^aglar kalem olsa, Rabbin keJlmelerl yazilsa, nepsl biter, keltmeJer
iiUmez meailndeki iyette de ycdi deniz ge^er (XXXI, Lokman, 27).
1400. Ken' an. Null Peygamberln inanmayip gemiye girineyen ve tufan'da
tiogul&Ti oglunun adi, I. c. 406, ve 3416. beyitlerln serhlerine bk.
1411-1412, XVII. surenin (Esra; 3. ayetinde, KTuh Peygamber'iii, Tann'yui
■.'.jk sQkreden. blr kul oldugu bildlrilir ve tiviiidr.
14 is. Kutup. it. c. 817-fiSS. bey tin In serhlne bk.
1419-1421. Cennetliklerln gogu aptal. HadSs (Cam!*; I. s. 44). Maksat, ken-
ill menfaatlerini kugilmstyenter, kendllerini toplurna verenlerdir,
142?. Ellermi dog ray an kadinlar. III. c. 1606. bey tin serhine bk.
467
<M E T I N)
Mayasi kdtu olanlanro, bilgi, mal - mitfk, mevki' sahibi olmalart,
kendlteri ipin kotlldur. Bu durum, yol kesen ki$inin
ulirie du?mii$ kibca bcnzer; burnt anlati?
Maya si kotii olana bilgi beiietmek, sanat Ggretmek, yol kesert I
ki^inin eline kihc. vercneye benzer.
5arho$ zetianin eline kili^ vermek, adam of may ana bilgi ha\\
letmekten yegdir,
Kotii kisilerm eline dii$en bilgi, mal, mevki' ve buyruk* l>ir ]
fitne kcsilir.
tfte sava$, delinin elinden kilici alsmlar diye, inananlam
faiz oldu.
1440 Onun cam delidir, bedeniyse sanki kilicidjr; o kbiii huylu-
dan kihci ai,
Bilgisizlere, ge£tikleri yerin, dde ettikleri makamm yapltgi
kottiliigu, yiizlerce arslan bir araya gelse nasi I yapabilir?**
Qnun ayibi, rezilligi gizli; fakat bir alet, bir firsat buldu mu, I
yilani, delikten cikar, ovaya siiziilur,
Bilgisiz. ao, kotii buyruk veren, padisah kesildi mi, butun
ova yilanla, akreple dolar,
Adam olmayan, mal - miilk, mevki' ele gecirdi mi, kendi rezlt* I
ligini, kendbi istiyor demektir.
Ya nekeslik eder, az ihsanda bulunur; yahut comertlik eder,
versiz mal harcar.
le olur
$ahi vezir lianesine kondurur; ahmak kisinin ihsam j$te boy
Buyruk, bir yol azitmis sapigin eline dii$tu mii, eline mevln'
gecti sanir ama bir kuyuya dii?mustiir o.
Buyruk ■ diye cevittl£lnifc *Ak, beylLU, kimn ' tmmda ttlrk^a Qlnrait
** Bu beyitio de "arslan' si^u ibtkqn
A6R
Yol bllmra Ul Inlnvu/.liLk aain; firkin i:am. diinyavi y*k*l
11 Yokluk yuh.r.un eu^, pMik etmeye kalki$irsa, ardma dii-
senleri, diiskiintiik gulyabaflisi yakalar-
1450. Gel der, sana Ay'i gostereyim; oysa ki o iwiraua -pirste ( Ay J
his rni, hi? gormcmi^tir. r<
A ham ki$i, a bon adam, Ay'm suya vuru^unu bmrundc gorm L
misken kendismi nasil gbsterebilirsin sen?
Ahmakiar ba$ olmuslardir da akillilar, bu yiizden ba^lanm ki
lim altina ^ekmislemdir.
*
* Bftyittekl "kU&vuElufc sSzu, "kilivtol" tarainda tllrkce, fakat farsga Kiifd-
linca Qtobet "I" «iyle gecme^tedlr.
469
.MUM
($ E R H)
1*31 Savas - tsifimea savas, dini, Islam htlkumetinl, nefei, m korumak
tan larzcdUmlstir. Savafta da. It sflrenin (Bakara) 190. ayetind* bildirildW
gib), karsidaki dil^man 6ava 5 tigindan dolayi savasmak, fakat bu husuata ilertyn
Kltmemek emredllmlsttr: XXII. s&renln (Hac) 39. ayetlnden de anla^lmaku-
i.ljr fej sava^a, zulme ugrandi&maan dolayi ir.tn vertlmistii. savasan nefstyir
yftill bi^at di^manla sara 3 tigi git,, malijia da toplumun ytlcelmasine yardim
Bdena savastt ve tnaUa savas. ayet^i fcerimede 11k i a xak anUmaktadir fam-
run nefslyle sava^masi. yani kendini kbttllakJerden feovumasi da bir ssvastir
tutta t>u h en btlyttk fevastir <Camj\; u. E . m>. Has^i, Islam, baaJatimn san-
iliJli gib! bir savas dini degildir; ban&i savastan llattln . gflrtlr. Mevlana, ba bti-
lilmde. sava^in neden dolayi gsrektigfni bildirmektedir.
1445. Ya nekesllk eder. XXV. sOrenin (Furkart> 62 -TO. ayetlerinde ger,
cdi inananlarm sifatlan anlahlirken, onlarin, mallarim, paraiamu yoksuilan
vmrlerken Israf etmedMerl, ayni aamanda nekeslikte de bulunmadiltlan, JjfctsJ.
nln urasmda ortalama bir duram gfiaetHkleri de bey an buyurulur (67) Hs. All
"JiHgisiz adarai, ya btr l§Ui en tlerl gitmis gtfrilrsiin; ya en ger i katank" buyu-
rur (flehCiil-Belaga; Beyrm. Mdesseset'tll - AlemI in - Matbflat basunr c IV
s. 151). "Y!J<;<> kigiden a? kaldigi, Mttil tfslden kuni doydqgu saman' safcm''
sort de Hz. AH'nlndir ki Mevlana, adeta bu sozlerl gertietraektedlr <Ayni, a, ISO)
1446. 5am vealr haraine koymak. Qah, vezlr, aatranc taglanndatidtr Ba-
yMe, ay gun. nlmayan, mtlnasebetslz is anlanii vardir.
**
470
•__
(METtli)
* "Ey elbteesine buriinen" ayetinin tefsiri
Bu yikden Tann, Peygarober'e, "Ey clbisesine buriincn, ey ur-
ken, kilimden disari cik;
Kilime ba$im buriime, ytiziinu or (me; sunkii diuiya, baji don
mii| bir bedendir; sense akilsm.
Davacmm ayibina bakjp kendini gizleme; eunkil senin panl ■
pan! parlayan vahiy mumun var.
* A ulu kisi, gecdeyin kalk; sen, (alemi aydmlatan) bir minn
$un; bir l^iksin; mum, gcceleri ayakta durur.
Senin yalinnn olmadik^a ay din gun bile gecedir; sana siftm
madik^a arslan bile tavsana tutsaktur.
* Bu an-duru tertemiz denizde, bu temizlik denizindu k.i]>
tan ol; ?unku ey Mustafi, ikinci Nuh'sun sen buyurdu.
Akdlara bir yol gosterici gerek; ber yolda boyledir bu; lick-
deniz yolu olursa.
!460 Kalk da yolu vurulmus kervana bir bak; her yanda, kaptan
kesilmis bir gulyabani var.
* Vaktin Hizirisw, her geminin kurtuJu^u senden. Ruhullah
gibi yalnifc yola dii$me.
$u toplumun bniinde, gbkyiizurjiirj mumuna benziyorsun; giz-
knmeyl yalniiiligi birak.
*VaImzbk vakti degil, topluma kan?; dogru yolu gostermek,
Kafdagi'dir; sen de Zumrudiiankaa J S)n.
* Dolan-Ay, geceleyin gokyuzuniin ba;? ko^esinde yuriir-du-
rur; ktipeklerin havlamalan yiizundcn yiiruyup gezmekten kalmu/..
* Kinayanlar, senin Doiun-Ay'ma kar^i iiren kbpeklere ben-
zerier; senin yiite makaamnia karsi iirer ■ durur onlar.
* Bu kopekler, "Susun" buyruguiia karsi sagirdir; akilsizhkln^
rmdan, senin Dolun - Ay 'ma kar^i iirerler.
Ey saghk - esenlik, hastayi birakma; sagira krzip da koriln sci^
pasini elinden alma.
* Kbrii yeden ki^iye Tann 'dan yiizlerce sevap vardir, yuzlertc
ecir dcmedin mi sen?
471
-— -
* Korii kirk ndiiii yeden ki$i bagi^iinmitjLir, dogru yolu bul-
iiriii$Uir demcdm iiii>
1470, Oyieyse $u karan olmayan diinySdaki korler toplulugunu ka
ter - kaier al, gotiir.
Dogru yolu gbsterenin 151 budur, sen de dogru yolu gosiercn
sin, ahir zamafi yasina sevincsin sen,
A sakmip kacmaiilarni imami, su hay ale dalanlari tarn inanca
yuriit, haydj,
Sana karsi gonJumi bir dtizene rehin eden kisinin boynunu ben
vururum; sen sevine - sevine yurii.
Onun korliigtine korlukler katarim ben; seker saiur, zeJiii
sunarim ona ben.
Akillar benim lsigimla aydmlamr, nurJanir; dlizenleri, benim
duzeiiimden Gg'renirler.
* Diinyadaki erkek arslanlarm ayaklanna karsi, Turkmenin
kara gadin nedir ki zaten?*
* A en biiyuk Peygamberim benim, onun isigi benim kasirga-
ma karsi nedir ki?
Kalkj o korkunc sur'a bir iifiir de topraktan binlerce alii fir
lasin.
* Madem ki vaktin IsrafiL'isin, dogru-duzen kalk da kiyamet-
ten once bir kiyamet kopar,
!43Q. A giizeller. giizeli, kryamet nerede diyene kendini gtister de, I
iste de, benim kiyamet.
A mihnetlere ugramis sorucu, bir bak da g6r; bu kiySmet yii-
ziinden yiizlerce alem meydana gelmede; alemlere alemler katil-
mada.
* Fakat bir ki$i, bu am^in, bu kuntitun ehli degilse, a benim
padi^ahim, abmaga verilecek cevap, susmaktir.
A benim camm, dua kabul edilmedi mi, Tann'nin gogundcn
gelen cevap, susmaktir ancak,
* Yaziklar olsun, harman devsinne cagi geldi ama aksam oldu,
bahtmuz yiiziinden giinduz gecti - gitti.
Vakit dar, bu soz de kadar sonsuz ki bir dmur bile bu soze
dar gelir.
Bu daracik cukurlarda mizrak oyununa girismek, mizrak oyna-
yanlan daraltir - gider.
A yigit, vakit dar yaj ama halkin anlayisi, vakitten ytiz kene
daha dar.
* Beyltl* "Turkman" ve "Ala^uli" uAalari ta^n olarak segmektedir.
Dcgll ml kl nfmuiftu vt-rikcek cevap susmaktir; siizu nc diytr
uzatip diiMiiMinJ 1
Ranmetin bomtlli, kcrum deryasuiiii dalgalamnasi yiifcUnden
her corak yero yugmur yagiyor, her susuz yer lslamyor.
* Cevap vermeyis de cevaptir sort*, ahmaga verilecek cevap
susniaktir stfziuiu pekj.stirlr; bu iki soz, anlatilaeak
fu hikayede aciklanmaktadir
J 490, Bir padi^ah vardi, onun da bir kiilu vardi; bu kulun akli oliiy
dii de sehveti diri.
Padisahin gerekli hizmetlerini birakirj kotii diisuncekre dalui .
fakat yaptigi jsi iyi samrdi.
Yiice padisah, paras un, gecimini azaltm; soylenir, savasirsa
admi kullann arasmdan silin-gitsin dcdi.
Kolenin akli kitti, hirsi fazla; parasini, gecimini az gbrum*
ofkelendi; basmi dikti,
Akli olsaydi bu isi olcer - bigerdi de sucunu goriir, kundllil
bagislatmaya ugra^irdi.
Ayagi bagUanm^ esek, esekligi yiiKiinden ofkelenir, debdi'iiiin
ye kalkisirsa iki ayagi da basina baglamr - gider,
E^ek, bir bag yeter bana derse aldirma; bu iki bag, o bayufii
hayvamn yaptigi is ten dolayi bagiandi.
* Selim ona, Mustafa, "Gepcekten dc Ytice Tann mdekleri yaralh,
onlara akit verdf; hayvanlari yaratti, enlara $ehvet verJt;
AJemoguliartni yaratti, onlara akal da verdi, $ehvet de; kimin
akli >ehvetine iist olursa me!eklerd#n ydcedlr o; sehveti
aklmdan iist olursa hayvanlardan daha a^agidir"
buyurdu; bu hadisl anlati?
Hadiste gelmi^tir; yiice Tann, dunya halkini tig cesit olaraL
yaratti,
Bir boliigiine tamamiyle akil verdi, bilgi verdi, cbmertlik vet
di; bunJar meleklerdir; bunlar secdedcn ba?ka birsey bilntezler.
Mayalarmda mrs yoktur, havalanna uy mazlar bunlar , Biftan
basa yalmz isiktir bunlar, Tann ajkiyla diridir bunlar,
J 500- Obiir boliik isiktan bombo^tur; hani hayvanlar gibi; otla se-
mirir - dururlar.
Hayvan, ahirdan, ottan baska birsey gormez; a^agihktan tin
haberi yoktur, yiicelikten de,
^u usuncii bfilukse insan ogludur; yarisi melektir insanm, ya-
nsi esck.
472
47 1
Ejek ulnu y;i(iM, p^agihklara meyleder; obiir yansiysa akla uy-
gun yeylcre meylcder.
iki topluluk, sava^tap da selamcttedir, yiklhp gitmekten de;
sli insansa iki boliige de aykindir, azab icindedir,
tnsanlar da imtihan edilip bdlunmtislerdir; kihklan bsandti?
ama tic boliik olmuslardjr.
Bir boliigii tamamiyle kendinden gesinisiir; onlar isa gibi mtn
Ickiere katil miliar dn\
Goriinti$te insandir onlar, rnana baknmndansa Cebrail kesii-
mi^lerdir; ofkeden de kurtulmu^lardir, havalanna uymaktan da, de
dikodudan da,
Riyazattan da kurtulmu^Iardir, zahitlikten de, savajtan da.
Sanki onlar, insan oglundan dogma tru^lardir,
Obiir boliikse cseklere katilmijur; tamamiyle ofke kesilmisler-
dir onlar, tamamiyle sehvet.
J5I0 Onlarda da Cebraillik huyu rardir ama gecti -gitti; a cv dardi,
o huysa pek biiyuk.
Cansiz olan ki$i blmu$tiir; cainnda bu huy olmayan kisi de
e|ek kesilmi^tir.
Bu huya sahib oimayan can, bayagidir, a^agidir; bu soz ger>
ccktir; bu sbzii sufi soylemistir.
O, hayvaiilardan da daha fazla can ceki?ir; didimr durur-
dunyada ince - in.ce i?Iere girisir,
Onun onip dokudugu diizen, onun yapfagi 5 eytanlik, baska bir
bayvanda belirmez.
Alfm i ? lemeli kuma$lar dokumak, denizin diblnden rociler ci-
karma k r
Hendese biigisinin incdikieri, yahut hey'et, hekimlik bilgisi f c [.
sere, ™
Hep bu dtinyaya baglidir; bunlar, adama, yedind kat gofriin
us tune cikilacak, yolu gostermez.
Btittin bunlar, ahir yapma bilgisidir; ahirda oktizun, devenin
varhgina destektir.
Hayvan, bir kac gun gecinsin diye su aptallar, bu bilgiler*
gjzli, mce seyler adini taknustir.
1520 "gcnluy a ie r bmr UnUI1 ' ^""^ '*'*** du ™* imn b *¥*H *fcW 1*81
Demek ki Tann, su latlf hayvamn mayasmi kard:, yaralti; orm
bilgiye e$ - dost etti.
• O b&OgUa adma "Hayvanlar gibi" dedi; c iinku uykuyla
uyamkligin ne llgisi var? *■■■■■..■?. ■*/'**
474
HayvHiil nih, tivkuiJan ba^ka bii^oy bilme/.; bu lophiijitht
birbiriutj uykiii duygulur vardir.
Uyaiuklik i^ldi mi, hayvan uykusu kalmav; duygusundaki ay
kinhgi o viikii, giiniiJ levhinden okur.
Uykuya daJmis ki§intn, uyamnca, ruyada gordiiklerinin lei'Ki-
ni gdrmesi gibi hani.
Hasili a^agilik ki^ilerdir onlar, en a?agidir onlar; birak (Hi-
lars, "Ben batanlan sevmem.,"
"GoHiiHerinde bastalik olantara gelince* Kur'6n, onlann pisllkleriiie
ptstik katarak kiifurlerinl artinr" ayetiyle "Kur'^'da gctlrllen
orneklerle ^oklannr ^a^irUp azdinr, coklanni da dogra
yola g*tirir" ayctleiinln teisM
Cunkii kotii huyunu degi^tirmeye, nefsiyie sava^maya i,slitti'idi
vardi, a^agiliktan kurtulabilirdi ama bu istidat yok oldu-gidi.
Hayvandaysa isttdat, kaabiliyet yoktur; hayvanligi yti/mid.'ii
o/rii apaj?ik meydandadir.
tusandaki htidat, kaabillyet yok oldu rau, ne yerse ycsiii, w
digi e$ek beyni kesilir,
J 530. * Akh arttiran beladiir yese afyon olur; kalb illelini, akiUw
hgmi arttirir,
Insanlann bir bolugiiyse sava^tadn; yansj hayvandir onknin,
yarisi dogru yolu bulmu^ diri ki^i.
Gece - giinduz sava^madadir onlar, geki^m&dedir; son Ian, iinle-
riyle sava^ir dutxir.
Aklin aefiak sava^inasi, Mcwiun'un deveslyle sava?masina ben^r.
Mecuflu'wn dllegi, J^yla'ya kavu^naktirr devenin di]e|jysc
yavrusuna kavu^mak. Mecnfin dedt kl :
Bindigim devenin sevdfai, arda gitmek, beiu'm sevMrniw fieri rarmak.
tkimiz d< swdftiyiz ama sevd&anmfz ayn.
Onlar gerfekter de Mecnun'la disi devesine benzeiJer; Mccmm
yol airaaya, ileriye gitmeye ugra$ir, deve geriye gitmeye.
Metnun, ileriye gidip Leyla'ya kavu^mak sevdasmdadir: d*.?S
deve, geriye doniip kcisegine kavusmak sevdasjnda,
Mecnun, bir soluk kendinden ge^ti mi, di^i deve doner, geriye
gtderdi.
Mecnun'un bedeni, a$kla dopdoluydu; kendisindcn gccnicklfri
bajka da bir cfiresi yoktu.
475
__ mma ^ mmm
Kendisini gttrtJp tf<i*d(»ti akddi; amu tfsyWmn sevdasi, aklini
kapip gitmifti
FakuL deve, tyicten iyiye goriip gbzetiyordu kendini; pek do
cevikti; ytdanm gevsck gbrdti mil,
Mecnun'un kendinden gectigini, dahp gittigini anliyor, yuzunti
geriye dondiirup durmadan ko$egine dogru yol almaya koyulu-
yordu.
1540. Mecnun kendine gelince vardigi yerden fersahlarca geri gitti-
gini goriiyordu.
tki-iig gun bu halde yUruduler. Mecnun, sanki yillarca $as-
kmliga dusimistii.
A deve dedi; ikimiz de asikiz; fakat birbirimize aykirjyiz; de-
mek ki biz, yol, arkada^ligina layik degiliz.
Senin. - sevgin de bana uygun degil, yulann da; senden aynl-
mam gerek.
Bu iki arkadas da. birbirim suriiyor; bedenden inmeyen can,
yol azitmis.
Can, Ars'in aynligiyla yoksulluga d(i$miis; bedense tiken sev-
dasiyla disi deveye donmtis.
Can, yiicelere agmak icin kanat girpmakta; bedense pencele- >
riyle yere sanlmakta.
Ey yurt sevdasiyla 6lmu? deve, sen berJmle oldukca canun,
Leyla'dan uzak kalacalc,
Musa toplumunun yi 1 1 area cblde kaldigi gibi benim de gllnle* i
rim bu $esit gecip gitmede,
Bu yol, kavusmaya . iki adim; bense senin oltana takilnusim ;
bu ytizden de altm>$ yildir bu yolda kalmisim.
1550, Yol yakm ama ben pek ges kaldim; bu binicilige doymu-
sum beo, doymusum, doymu$.
Mecnua, deveden basa^agi kendini atti da niceye bir gamla
yamp duracagim, niceye bir dedi.
Genis col daraldi ona; kendini tashga, kumluga ativerdi.
Kendini asagiya oyle bir atti ki, yigidin bedeni ezildi.
Kendini bylesine yere atti ki; kaza bu ya, ayagi da kinldi.
Ayagmi bagladi da dedi ki: Top olur, cevgeninin bmine du?e-
rim de yuvarlana - yuvarlana giderim.
tstc sozii giizel hakim, bu yiizden, bedenden a$agiya inmeyen
atliya ilendi.
Mevla'nm a^ki, nasil olur da Leyla'mn a$kmdan az olur? Onun
ifin top olman, elbette yeg.
Top ot da gerceklik yanma yat; ask ^evgeninm oniinde yuvar
latia ■ yuvarlana git.
476
MMtfMMM
* Bu yoltiuluk, Tami'nm <;ekisiyle olur; o yokuluguuui/s;! dv
veyle olmu^Lu.
1560. Bu c^ii yolcuhik, apayndir, bir baska ge^ittir; cinlci'in wW
malanndan da ileridir; bu, insaulann, cah$malarindan da.
Bu ceki^, herke^in oeki^ine benzemest; bunu Ahtned'in usliiii
Iiigtt meydana getirmi^tir vesselam.
Kolendn p verilen patanm ai oldugunu
yazarak padi?aha sikayetl
Padi^aha mektup yazan kolenin hikayesini anlatmak i<;in stizii
ki&a kes-
Kble, nazli, nazenin padi^aha, hi^imla, benlikle, kinle doki bii
mektup gonderdi,
Bedenin mektuptur; padis£ha layik on? Bir iyice bak d;n jwnrti
gonder.
Bir bucaga git, mcktubu a^ da oku; bak bakalim, icludrkl
sozler padi^ahlara layik mi?
Layik degilse yirt o mektubu; bir c^fesini bul da hii^kii lih
mektup yaz.
Ama beden mekluburiu a^mayi da kolay sannui Ivnii. Ko\nv
obaydi herkes gonlil sirrim apa^ik goriirdii.
Mektubu agmak, ne zor i^tir, ne giic is. Erlerin i^idli o, n^ik
oynayaii cocuklarin i?i degil.
Hepimiz de, "l^indekiler" boliimunii yeter butmu5U2i fUnkU
Hirsimua, havamiza kapilip gitmi^iz.
1570. * O "lcmdekiler' J halka bir tuzaktir, asil mektubu da Oylt!
sansjnlar diye yazilmi^tir.
*• Mektubu a^, bu sbze kar$i boynunu osvirme, yiiziinii dundili ■
me; dogrusunu Allah daha da iyi bilir.
"t^mdekiler", dille soylemeye benzer; sen asil gbniil mokiu-
bunun yazisini dene.
Bak bakahm, sdyledigin sbze uygun mu? I sin, iki yuzliinlin isi-
ne donmesin.
Pek agir bir cuval yiikleuip gbtiiriiyorsun bani; ama bak ma k la
agirhgi eksilmez ki.
Cuvalda aci, tath nelerin var; bak da yiiklenip gotiirmeye dc-
gerse yiiklen, gotiir,
Icinde degerli birsey yoksa c,uvalmdaki taslan bosalt gUsiu;
kendini bu sa^ma isten, bu utanilacak isten kurtar,
Cuvala, akh eren sultanlara, padi^ahlara goturulecek seylori
doldurman, onlan gollirmen gerek.
477
Kocunw sanH, 1.1, fekiyMn hika ycs I, blrlah.ln fakiybi* m**
kapip kacmasi, ,mmi da, san g r a ^ da no ^itt Llrdiigiimi gor;
onttau sonra gfitur diye bagirmasi
Fakiyhm biri, bez P ar F alann, toplam,*, sangimi, i f me eze ■ b&sc
Bovine de bir topJuma, mescidc girince sarigmjn pck buyuk
gam rimes mi saglamisti. ■
! ^ 'mt^ta 115 ™ 101 " 11 ™ ^ P ^ rCabri to P ia ™$> «an&W onJara biiyti(.
Sarigm goriinusii, cennet dbisesine donmasiii ama ici, miina-
ligm 151 gibi rezildi, ^irkmdi.
f nusuT rSa ^^^ ^^^ yanler ' P ° Stlar ' ° Sarigin i?ine ^"ui!^
Bu goster 15 Ie getter dde etmek igm sababieyin medreseve
yuz Uftmu^tu, -
Alaca k^ranhkh; yolda da eJbise soyan-bir adam, bir diken kiir-
mah i(;in beklemekteydi.
Fakjyhin basindan sangim iapti; i^ini becermek icin kosmava
Koyuldu. *
^ Fakiyh arfawmda* ogul diye bagird.; sang, as da sonra go-
Boyle, dort kanatla ucuyorsun ama goturdiigun armagam bit
Bir a S da, elinle bir ovala da ondan soma istersen gotiir; hdil
Hirs '^Carken sangi *** ^sr sozme* de yola vuzbinlercc
parga dokulup sagildi,
l590 'k a kf° ° ImayaS1Ca sar]ktan - h^mn dinde kala kala bir arsm.bez
Onu da yen caidi da duzenci dedi, bu dfeenle bizi isten-
gucten ettui. v
Dunya«in, dunya ebline hal dillyla Sgiit verraesi, kendisinden
vefa lananlara vefasjzUguii gttsteranesl
^w&t?* yaptim ama dedi ' OIamb ^ 1 de « wwi
* A B 7r g i bl dtln ^ daj bir ho * atl,1 P «Mnn#ttf ama baginp
veffewbgiKj da soylemistir, ™gmp
tataflB °' 1 " 1 l " ,^ ' ,lm ' , *•"»*""*■ • '"'^ <**>■*. •
>.'■(! ii'. >ni'i'(Htfi
478
inn
■a^MMlk
OIus, (^['1 Je-mrhU'ilJ!, r/.im'm tozu kulluditi- E>(_: 1: ia : 1 ; bn/iiju>ii>
sa git dcriK'klH itii ; lil^liir jey degilim ben.
Ey bttkurlarij) yii^lJigini gbriip dudagim lsiran, bir dc gii/un
soguklu^Uiui, sanligim bt'yret,
Giindiiz, gLizelim giinc^in yiizttnu gordiin; bati$ sagandakl olii
miiiiii de an.
Bu giizel ^ai'dakta DoJun-Ay r i gordlin; bir de ny sonnndiiki
igtiyak seki$me, bzleyip iiziilii^une bak,
Bir socuk, gii^ellikte halkm efendisi kesilir; fakat giinlcr' gp-
fince kocar, bunar r hulka rezil oiur-gider,
1600. Gumiis bedenli giizeller seni avladi ya; ihtiyarhk yitziindcn pa-
tnuk tarlasina ddnen bedenleri de seyret.
Ey yagh-balli yemekleri gdrcn, yemeklerin artigim bir ik-
ayakyolunda gbr.
O pislige, nerede senin o guzelligin de; tabakta durdviguu zti
manki tadm, taxeligin, o kokun nerede?
O da sana der kit 0, bir yemdi, ben de o yemin tuza^Jtydun;
sen avlamnca yem gizlendi.
Nice parmaklar vardir ki ustalar, duzgunlugiine gipta edr:rlt--i ;
ama stmunda 0- parmaklar titremeye ba?lar.
Can gibi niahmur goz, goriirsiin ki sonunda gormez olur; o gol-
den sular akar.
Arslanlann safinda yiiruyen arslan yigit, sonunda bir f&rcytf
av olur-gider,
Cevik, ileriyi goriir, sanatkar^ sonunda kart e^ege dauer, bir
nar.
Misk kokulan sacan, akillar ^elen ku'ircik, simsiyah saflal', so-
nunda boz e$egin kuyruguna doner.
Once olusunu, acihp .sa^ilarak meydana gelisini bir hostfl scv
rct r sonunda da o reziJIigini,
3610. Tuzagi apagjik gosteren, ona kapifan ki^inin biyigmi, sukulini,
senin goziiniin onunde yoldu - gitti.
Artik diinya, diizcnlcde beni aldatti; yoksa aklim, onun 1ti*n-
§mdan kacardi demeyc kalki?ma.
Allm gerdanliga, asima-takmia bak; nasil da bukagi olniuv,
tomruk kesilmi^, zincire donmiis.
Bciylece dunyamn butiin ciizii'levini say-dok; hepsinin dc bn-
cesini, sonrasim gozden gegir.
Kim, isiix sonunu daha iyi, daba ay dm gbriiyorsa o, daba kui-
tudur; kirn, daha fa?:la kahin gdriiyorsa o, daha fazla kovulmus,
siirulmusjiiv,
479
..~*m
Her birinin ylizimu, apaydin Ay gibi gor; dcgH mi ki oncesinl
gcirdiin, sominu da seyrel.
* Boyle ol da Iblis gibi tek gozlti kalma; o baktigmin yarismi
Etirur dc, kuymgu kesik kbpek gibi yarismi gonmez.
Adem'in toprak oldugunu gordii de dinini goremedi; bu diinya-
yi gbrdii de Tann'nin bbiir diinyasmi gbremedi.
* A yigit, erkeklerin kadmlara iistunliigii, giic, kazanp, ma] -
m.iilk hakimmdan degijdin
Oyle olsaydi daha giiclii olduklanndan dolayi fille arslamn, in-
sandan iislun oJmalan gerekirdi.
1620- Ey yalniz ichjde bulundugu am goren, erierin kadinlardan (te-
tiin olmalan, erkeklerin, sonu, kadmlardan daha iyi, daha fazla gor*
mderindendir.
Is in sonunu gormektc ustiin olmayan erkek, kadin gibidir, so-
il u gbrenlerden de asigidir.
Diinyadan, birbirine aykin iki ses gelmektedir; bakaJiixi senin
hangi sese istidadm var?
Bir ses, sakman, cekinen ki$ileri dirlltir, bir araya toplar;
6biir sesse, kotii killer i aldatir.
Bir ses, ben tiken cipeg^yiro a bana diiskiin olan giizel; cicek
dokuliir, ben de tiken dali olarak kalakalinm der,
Gicegi, ey pipek sari an der; picek buracikta, bur ay a gel. Tike-
nin sesiyse, biziin yanimiza gelmeye kajkisma der.
Bunu kabullenirsen obiirunden kahrsin; fiinkii seven, sevgili-
nin sesine ay kin olan sese sagtrdir.
Bir ses, iste buraciktayim der, yanindayim; obiir sesse, sen
benim sonuma bak der.
Hazirim, buradayim demem, dtizene benzer, tuzagi, pusuyu an-
dinr; sen, sonraki $ekli, onceki aynada gor,
Bu iki puvaldan birine gird in mi, obiirtine ay kin olursun, 6bii-
rime yaramaz bir hale gelirsin
1630. Ne mutlu o kisiye ki erierin akiUarmm, kulaklanmn duydugu
bu sesi onceden isitir.
Goniil evini hangi ses bos bulursa o ses gelir, o eve yerleslr;
goniil sahibine de o sesten baskasi egri gelir, yahut kotii duyulur.
Yeni testi, sidigi emerse artik, su, o pisligi antamaz ondan,
Diinyada hersey, bir scyi ceker; kafirlfk kiifrii peker, dogruluk.
dogru yolu goreni.
Kehlibar da vardir, mihladw d«: demir de olsan oltaya gelir-
sin, saman gopii de ttlw-tn
4K)
Ancuk dfiiui mii nnJil.idi/ kapar scni; saman ^dpuySCTi kdili
bara kapituNm,
Birisi, liny uli kisiterB dost degilse, mutlaka kbui ki^ikrin yam
basmdadir, onlara komsudur.
Musa, Kiptiyc pek fena goruniir; Haman da MQsa'ya Ltyana
pek kotiij pek taslanrms goriiniir,
Haman'in cam, Kiptfyi cekmistir; Musa'nin cam, kendi soy.
daslanna istekli olmustur.
Esegin midesi samani ceker; insanm midesiyse bugdayk su
yu $eker.
1640. * Karanhklar yu?,iinclen birini tamyamazsan, kime uymu$, ki
mi iman edinmiSj oma bak da anla.
Ariflji, Taun l^igiyla gidalanmasuu anlatis. "Ben Rabblmln katindn
konuk oluium; o, beni doyurur, suya kandinr" buyurulntu^tur.
Gene "Askk Allah'm yemegidir; Allah gerceklerln
bedenlerinl onunla diriltir" buyurulmustur;
yfinl Allah'm yemegi a^ktan geUr.
Her yavru, anasmm pesinden gider; bununla da fo.np} cins.
ten oldugu anla^ihr.
In^janin siitii, gogiisten gdir; esegin siitii, bedeninin yariii-
mn asag'ismdan.
* Adalet boliistiirucudur, bolusulecek ^eyleri o bblustiiriir; sa-
silacak sey de sudur ki bu boliistunnede ne cebir vardir, ne zuliim.
Yapilan ij, zorla yapilmis olsaydi, pismanhk olur xnuydu hie?
Zuliim olsaydi, Tann'nm korumasi olur muydu hip?
* Giindiiz sona erdi, ders yanna kaldi; bizim sirnmiz, gilm*
mi sigar?
A kotii kisinin soluguna, yaltaklanniasma iyice inanmi^ m,
Sen habbelerden padir kunnussun; ama o cadinn ipk-ri pek
gevsek,
Biizen, simsege benzer; yolcular,, yolu onun l^igiyla gorc-mc*
ler.
$u diinya ile diinyadakilerde bir?ey yok; ikisi de vefasi/fiktn
bir genii Ilii, ayni.
1(550. Dunyadan dogan, dunyS gibi vefasrz; yiklinii sana doner ama
o yttz, arddn, yuz degil.
dunyanirt ehli olanlarsa, o diinya gibi lutufta, keremde, ab-
dinda durmada ayak djrerler, sbzlerinden donmezler.
Iki peygamber, ne vakit birbirine ay kin oJmu$? BirbirindcJv
mOclzc knpiiklari olmu$ nnj hie?
T. : 31
1SI
O dimyanin muyviiHi !ii$ bozulur mu? Aklm sevinci kedere
donmez ki.
Kef is ahdmda durmaz; onun igin de kesilesidir, gebertilesidir,
asagihktir o, kiblesi de a$agriik.
Bu algakhk toplumu da nefislere layikhr; oliiniin Jayigi ke-
tendir, mezardir.
Nefis akilhdir, ince $eyleri bilir ama kiblesi dunyadir; bu yiiz-
den onu old bil.
* Tann'nin vahiy suyu, bu 6liiye sicradi da olii topraktan, bir
diri belirdi.
* Vahiy nuru gelmedikce aldanma; o tiurla isimadikca, "6n>
rii artsin" alhgini siiriinmesine kanma.
Bir ad-san ara ki gozden dusmesin, unutulup gitmesin; bir
gune$ l^i^i ara ki batip yitmcsin.
J 660. inceden ince hunerler, o kill kirk yaran dedi - kodular, Fi-
ravun'un kavmidir; ecelse Nil suyu.
Onlann satafati, onlann buyiisii, halki ceke - siiruye o yana
gdtiirur ama
* Hepsini de buyuculerin buyusii bil; dliimiiyse ejderha kesi-
len bir sopa.
O sopa, bUyulexiii hepsini de bir lokma yapti da yutuverdi;
geceyle dopdolu bir dunyayj, sabahm siiip siiaiirmesi gibi hani.
Fakat isik, bu yeyisten ne artti, ne eksildi; once nasdsa gene
iiyle o.
Eserde cogaldi, ama zat bakimindan degil, zata ne cogalmak
var, ne afetlere ug>amak.
* Tann'nm, alemi yaratmakla, ne varatisi gogaldi, ne gucii - I
kudreti; zaten Snce olmayan, sjrndi de olmadi.
* Ama halkm yaraiilmasiyla eserler cogaldi; bu iki gogalis ara* I
sindaysa fark var.
* Eserlerin ^ogalmasi da, sifatlanmn, kudretinin belirmesi
icin onun meydana getiri$i.
Varhklann .cogalmasiysa, onlann, sonradan meydana geldigj-
ne, sebeplcre bagh olduguna delildir.
* "Mfisa, i^lnde, gfintunde bir korku duydu; korkma dedik,
gerpekten de sen daha ylke&In" Syetlnln tefsiri
1670. Mils a, biiyii de insam sasirtir, nasil edeyim? Bu halkla ayird
cdis yok ki dedL
Tann, halkta ayird edi$ duygusuiui meydana getiririm; ayird
cdemeyen aklin gozlcrliil iit,;inin,
482
—
Onlar, dnil/ y,i\ii lh:,li]i kopurdiilcr ama ny Musfi, sten listun
olursun, koikmn dedi,
Mfisa'nin <;ugindft biiyiiyle oviiniHiirdu; sopa yskm oldu da bli-
yuciiler uUmdihir,
Hcrkc:*, giizellik, alimhUk davasi glider ama oliim, aliraiann
nicheng ta^idir.
* Biiyii de gecti ■ gitti, Musa'nm mCtcizesi de, her ikLsinm de
varhk dannndaki tasi diisiiverdi.
Biiyii tasmin se&inden, lanetten ba^ka ne kaldi; din tasmin
sesinden de yiiceJikten bajka ne kaldi?
Degil mi ki meheng ta^i, erkekten de gizlidir, kadindan dw;
a kalp, gel, safa gir de ondan sonra lafa giri?.
^imdi, seuin Jiifa girismenin tarn smasi; ciinkti meheng tavi
kaybolmuj; seni de yiice tutarlar, elden ele gezdirirler.
Kalp, buyukluk taslar da her solukta, a ay an tam alUn iln ,
ben senden degersiz olur muyum hig?
1680. Altm da> evet ey kapi yoldasr der, ^imdi oyledir ama hetc \\n
zirlan, meheng taji gebyor.
Bedenin oliimvi, sir ehline bir armagandir: bat is ah in a urn
kastan ne ziyan gelir?
Kalp. sonunu g6rseydi, sonunda kararacagina, iinceden kara-
nr ■ giderdi.
Yiizii, 6nce karannca iki yiizluiukten de uzak kalirdi, ktitu
lukten de.
Dstiinliik kimyasmi dileseydi, akli, zevkinden iisttin olurdu,
Halini anlardi, kadrini bilirdi de al^alirdi, goniii kinlir; bu
yuzden de kinklari onaram gbrurdu, onun Jut f una ererdi.
Isin sonunu gdriir, kinhrdi; derken kingi o anda bagiiiriu-.
san hrdi , dtizelir - gi tier d i .
* Tanri'nm lutfu, bakirlan iksire dogru siirdij, go Li « nisi, uliin
yaldizla boyanansa bu keremden mahrum kaldi.
A altm suynna batnus olan, davaya giri^me; $unu giir: Mh^
terin hep boyle kor kalacak degil ya.
Manser lgtgi, onlann gozlerini a^ar' senin g6^bageili|*ni da it
zil olur-gider.
1090. Canlarm hasret gektikleri, gtizlerin haset ettikJeri sonu gfircn-
lere bak, ordan gor.
Bir de yalruz i^inde bulunduklan J^am^ni gorenleri seyret; bu
icleri bozuk kisiler, asddan, baslari kesik dogmu^lardir.
* Yalniz i<;indc bulundug\i zamam gor en, bilgisizliktediv, zan-
48^
y^MHIHkM.
dadir, sLiphedtrdii'; oncti ha gercek sabah olmus, ha yakirici sabah;
ikisi dc birdir.
A eivamm, yabanci sab ah, yiizbinlerce kervam oliim ycliiu*
vermis, savurniustur.
tnsani yamtlmayan pe?in yoktur; eyvahlar olsun mehengi oh
may an r makasi bulunmayan cana.
DSvaya kalki$an ki^lyl, davfidRu vazge^Irmeye
zorIayi$, buyruga uyniasuu buyuru?
* Ebu - Miiseyleme, ben de Ahmed'ini dedi; Ahmed 'in dininl
diizenle vurup ktracagim.
Eb&-Miiseyieme J y e de ki: Pek ululanma; onceden ulc gorme
kendini, aldanma; sonuna bak.
Topluma kilavuzluk hirsim diisiip one get; me; arda diis dc
mum, scnin on Linden gitsin, yohmu aydinlatsm.
Mum, Ay 'a bender; gidilecek yolu gosterir; bu yanda yem ml
var, tuzak nu var; bunu belirtir.
tster iste, ister isteme; mum olunca-dogan iziyle kuzgun mid
^oriir&un.
1 700. Fakat mumun yuksa yanihrsin; ciinku bu kuzgunlar diizeni
cidir; ak doganlarm seslerini benimsemislerdir.
* Yigit, hiidhiidun sesini Ggrense bile nerde hudhudun sirri,
nurde Seba'mn haberi?
Egret i sesle bz sesi ayird et; padisahlann taclan, hiidhutlerin
ta?larmdaa ahnmacur.
$u mamma* fcisiler de dervi^lerin sdzlerini, ariflerin niikte-
lerini taklrd ederler; agizlarma ahrlar, soylerler.
Once gelip gecen toplumlar, hep kati tasi odagaci sandilar dn
o yiizden yok olup gittiler.
Aulayrp belirtecek ayird edis duygulan da vardi ama hirs,
iimit, onlan kor etti, sagir etti.
Korbrin korlugiine acini r; fakat hirs korlugiine karsi getirh
lecek bir oziir yoktur.
Padisahin carmiha gerdigi adarna da acimak gerek; fakat ken*
din i haset eanmhina geren bagi$laiimaz.
A baljfe, isin sonunu gor, oltaya bak; fakat pis bogazhgin,
isjn sonunu gormek goztinu bagladi senm,
Iki goziinii a? da ouii de gdr, sonu da; kendine gel, rahmetten
fiuriilmii? Iblis gibi tek gozlu olma.
J710. Tok gozlu, igtnde buhmdtiftu znnuuulftn baska bir zamam gdr-
meyen, hay van I ar gibi tier kl en - gni*idcn haberi olmayan kijidii .
<m
* Otuimii I Jk 4 «iJ/mill kin clinenin diyeti, bir goziin divdidii-;
(,-imku akUdtin xiif.iiiuU' bir yiicelik ycjkiur ki.
* Okii/Lm iki f-'iJ/.U, okii/.un yan degerincedir; giinkii uumi iki
gtizii dayanci, ancak Kenin gozundiir; sen olmasan, ukiix iki $i?An
de olsa bir i$ goicmez.
* Anna bir insan ogluriun gozunii kor edersen, una yob gun-,
ona yan degerini vermek gerek.
fnnkii insanin gozti, bir dostun yardinn olmaksizin da bir 1$
gorebilir,
E-jegin go?,li degil mi ki onceden sonu gormtiyof; iki gozu
olsa da tek goziii demektir,
Bu soziin sonu yoktur; o az akilli kole r ham iimitk padi^iha
mektup yaziyordu.
Vcrel isleniek i^Jn o kfllcnin mektup
yazinasi hikayesiiiln. kalan Jcjsmi
Mektup yazmadan once, a$£jya gitti; ey cOmert padisahin iu--
kes a^cjisi dedi;
Ucretimden kesilen bu parayi, ondan da uzak gorliyorum, him-
metinden de uzak.
A^gx, bir hikmeti vardir dedi; bu, ne nekeslikten oJabilii , nc
el darligindan.
1720. Kok, vallahi dedi, bu buyruk padi^hin degil; cski alt in bile
padisahin katinda toprakur.
Asci, on cejit deli! getirdi; fakat ktile, hxrsmdan hie birini ka-
bul etmedi.
Kusluk ^aginda yeyirni, iicreti az gelmce bir Iiayli sovdii - saydi
ama faydastz.
Siz dedi, bunu mahsus yapiyorsunuz; asci, olamaz "dedi, Iw
emir kuluyuz.
Bunu, isin teferruatmdan sanma, aslmdan bil, yaya ksbiiluii
bulma pek; ok atan koldur,
* J "Attigm vakit sen atmadin" flyeti, gergekte bir Ur-tihandir;
Peygamber'e pek su^ yiikJeme; ati$, AJlah'tandir.
* A gozu kamasmi? kisi, su bastan bulanxk; goziinii bir a<; dn,
oniinii gdr, aslma bak.
Koie, kizginlikla, dertle bir kofeye gekildi, padisaha oiktyh'
bir mektup yazdi.
Mcktupta pad i$ Shi tivdii; padisahin comertlik incisini deldi.
Ey dilegi olanlann dilekledni vermeyi arayip dileyen, ey avu-
cu, dilekkri vermek te denizden de, buluttan da verimli olan dedi;
485
..— •
^i^____
1730. Bui tit da verlr uruji iiglaya - aglaya vcrir; scnin avucunsa bir-.
teviye, hem dc gills- glilc strfra yarar.
Mektubun gfcjriinii$ii Ovii^tii ama bu oviiste de i>fke gorunmi'
deydi.
Senin de biitiin if in - guciin isiksiz, firkin; yaratih^in isiktan
uzak senin.
Asagilik ki$ilerin i$lerinin pariakbg 1 ] da solar -gider, taze mey
va gibj boxuhiverir.
Dimyanm pariakligi da onun yiiziinden solar; ciinkii o. olu$ -
bozulus diinyasindaxidir.
Aven kisinin gonllinde kin oldu mu, goniiller, oven, k ism in
ovgusuiiden hoslanamaz,
* A goniil, once kinden, pislikten arm da soma Haind Sfi ro-
sin i cevik$e oku.
Dilinde ovtis var, icindc sovus; dile gelen soz ya seytanhk, y*
da afsun.
* tste bundan dolayidir ki Tann, ben goruniise degil, bze bu
karim demis.
Serefmi korumak i^ln methiyeler diizcn, ovdiigu klsiye te^ekkiirlcr
eden, fakat icinden gam, feeder kokusu gelen, hirkasmia
esktllginden de o tesekkurlerin yalan oldugu, bo$
laftan baska bfrpey olmadigi anla$ilaa
metbedicbitn hikayesi
Birisi, bir birkayla Irak'tan gikageldi; dostlan, aynhkla n<»
haldeydin diye sordular.
1740. Evet dedi, ayrilik acjydi ama yolculuk da pek kutlu geliyordu
bana; mtijdeler veriyordu.
giinku Ha life on kal eibise verdi bana; yiizlercc medihler,
senalar olsuii o;ia.
Hal if en in Jir.samm saydi doktii, siikiirler etti, methiyeler dii*
dii; siikrii sjnin asti,
Dinleyenler, hirkamn hal) dediler, yalancdigma tanikjik el-
mede.
Bed en in ciplak, basin acik, yanmis yakilmis bir haldesin; suit-
retmeyi ya birinden caldin sen, ya birinden ogrendin.
Beyine ettigin tesekkiirim, diizdiigiin niethiyenin belirtisi ru*
rede? Hani su serefsiz bas)nda, kademslz ayaginda belirtileri?
* Dilin o padi^ahi oviiyor ama yedi endamin sikayet etmekt*
O comertlik padis^mm, u bagis sullanim oviiyorsun ama bir
ayakkabm, bir salvarm bile yok.
486
1
mmt ^mmmmm
Me die den, bin in rn: vrrdiyc dagiltnn; bey, bagi$ia kusiu- (Jl
medi.
Bey in bagi^Inrini aldim; hepsini de yetimlere, yoksullara du-
gittim.
1750. * Mai - miilk verdim, kar^ibk oJarak da uzun omiir aidnn;
ciinkii yiiregim pek temiz dedi.
Peki dediler, o kutlu mal gittiyse sn icindeki bu yams ntj bu
tiiten duman ne?
Icinde tiken gibi ytizlerce pislik var; gam, keder, miijde be«
lir-risi olur mu hie?
Gftlip ge^enleri, olup bitenleri anlatism dogmysa hani sevgi
belirtisi, nerde ihsanin, ihsana razi olusun belirtisi?
Diyelim ki mal yitip gitti, sevinci nerde? Sdt a kip gittiys^ vi\
tag) hani?
Simsiyah, cana can katan gbzlerin vardi, soldu diyetim, niM.i
can kati^i gitii, peki /ieden gbzun gomgok?
A eksi suratli, nerde o temizligimn belirtisi? Sus, senden rflel
biigrii sozlerin kokusu geliyor.
Mal ■ miilk bagislamanm yiizlerce belirtisi olur; iyi Is In vll*
lerce goruntusii olur,
Malj bagi^Ia yiier - gider ama karsihk olarak da adanni yll/lfi
ce dirilik gdir,
Tann'mn yarattigi yeryiiziine, Tann tarlaslna tohum rktliiii
de bitmesin; mumkiin degil.
1760. * O'nun babcelerinde salkimlar. bitmeise, basaklar yutl^mff*
se "Allab'm yeryiizii genistir" denebilir mi, soyle.
$u gelip gecici yeryOzii bile ekin v^rmezlikijc bLiliinrmiyui ,
bundan daha eok gems olan All^h'in yeryiiiu, nasi! olur du rkln
vermes?
* Bu yeryiiziinun bile verimde sonu yok, bayagi bir Lotiuitm
yedi yiiz verir.
Ovdiin, peki, nerde ovenlerin belirtisi sende? Ne disimhi bir
beiirti var, ne icinde.
Arifin Tann'yi ovmesi do^rudur; ^iinkii o oviise. onun tli dt:
tamktir, ayagi da,
O ovus, onu kapkaranlik beden knyusundan ?eker, fikanr;
diinya zindanmin t& dibinden alir, kurtanr.
Sirtindaki sakinip gekinme atlasindan bigilmis elbiseyle us:-
lasma lsigi, oviisiine tamktir.
* Egreti diinyadan kurtulmujtur o; giil bah^esinde, akar su-
larm kiyismda yurt edinmistir o.
487
— — - —- — '—
a*MN>
H OtuitluJtUj yui r I'dindigi, koiiakhihtfi yei , yi/cc dilegind*
gizjeftfeii bafkci$cdil ■; bra dak i tahttir.
* Otasi, oylesine bir ger^ekljk yeridir ki bulrin gereekier, or*
da terii lazedir, sevijjg i^indedir, yiizleri gcpngongtir.
1770. * Oviisleri, gtil bailees in in bahan ovii^iina bender ; yiizleive
bdirtisi gdrunmededir, yuzlerce goruntusii vardir.
Babann geldigine kaynak da sahittir, fidan da; gayir fuiujn
d<? sahittir, g'ttl bahcesi dc, o renk renk cicekler de.
Giizelin giizelligme, sedefteki inci gibi her yanda binlerce $ft-
hit var,
A lafazan, igindeki kottihik, solugurtdan duyulmakta; derdin,
bnfindaj yiizunde par lay lp durmakta.
Sava$ alamnda., koku alanlar, kokudan anlayanlar var; ken-
dine giivenip oyle hay-huy etmeye kalki^ma.
Miskten laf etme; solugundan sovan kokusu gelmekte; gi7.lt.'
digini meydana gikarmakta.
Glilbeseker yedim deyip duruyorsun ama solugundan gelcn
sanmsak kokusu, sus be diyor, safma - sapan soylcnme.
Gontil bliyitk bir eve benzer; g6nul evinde gizli komsulai
vardn*.*
Koms^lar, pencereden, djvardaki deliklerden gizli $eyleri g&.
riirJer, anlarlar.
fiv sahibinin hig de bilmedigi, hig de ummadigi bir deliklen,
cvde ne var, ne yok, goriirler.
I7flu. *■ Kuran'i oku; Seytan'la $eytan toplumu diyor Kuran, irisatv
Innn halinden gizlice haber ahr,
Oyle bir yoldan koku ahrlar ki irtsan, o yolu bilmez; gunkil <>
yol, duyguyla duyulmaz; su bilinen ?eylere benzernez.
Gbriip duyanlarin arasmda diizene kalkisma; a a^agdik kalp,
meheng tasi varken laf edip durma,
Meheng, altmi da anlar, kalpi da; ciinkii Tann, onu hem ba-
de ne bey etmistir, hem goniile.
Scytanlar bile o kalabahklanyla gene de gizli tuttugumuz $ey-
leri, dii$imcelerimizi, yolumuzu - yordarmrnijj biliyorlar.
* Igimizde, hirsizlamaca bir yollan var; onlarm hirsizhklarm-
dan ba$ asagi geliyoruz.
* Soluktan soluga aldatiyorlar bizi, ziyana sokuyorlar bizi; de-
li klerden, yanklardan, pencereden bakar gibi gbzietliyoriar bizi.
Peki, diinyadaki ay dm canlaim, nedeit gizli h^llerden haber-
leri olmasin?
Ekyitte gecen "bUyUk" sbztl "Kelan" olarak tHrkce gecmektedlr.
4H8
MMMtteM
Gokyil/ilnOii vlln line t^adir kuran can la r, insiiiilann |.;i^li ^-v
lerini bilmrktr ^cyfimkrdan a^agi tm tilurlar?
§ey(an, hu'W/Iajtiacii goge gikrnaya kalki^.11 da yakici ^ihapla
ta^Iamr, suriilLir,
1790. Kdtii ki^i, savy^ia, nasd ba? a^agi yere dii^erit;, o da gOkten
oylece ba$a§agj dii^er.
O, gbniillerin begendigi ruhJara hasedinden, goktcn ba^a^agi
dii^iiverir.
Sen de polaksan r topalsaii, kbrsen, sagirsan, ne olursan cl da
bu yiice ruhlara kar$i bu ^e$it bir zanda bulunma.
Utan, fazla 1M etme, can ceki^me; gUnkii bedenin o yanindu
50k casus var.
ilahi heklmler, miiiidlt)., yahut yabanci ki^lnin, yiminden, sbziuidtkt
sssteit, giiiiinim lenglndes din ve goaiil ha&taliklanni anlarlai'.
Hatta bu, bir yana dursun, gbniillcre de yol buluriar; lctcn
geqeni de anlarlar; ctuikti onlar, gbuiillerin casuslanili!';
onlarla oturunca dogrulukla otuni.u,
§u bederi hekimleri, bilgj sahibidirler; senin hastabklanin mh
den daha iyi bijirler.
tdranna bakarlar, ballei'ini anlarlar; sense has tali gnu bile
mezsin bile.
Hem nabzinin ati^mdan, hem yuzuniin renginden, hem fioluk
alip verisinden, ne gesit hastahgm var, koku alirlar.
Bu b6yle olunca tlflhi hekimler, nasi! olur da agizla, dillc soy-
lemeden senin haUni anlamazlar?
Onlar, oturmadan, dinlemneden, hemencecikj senin nabiz aii-
Sirtdan da, goztinden de, betinden - benzindcn de yuzlerce has tali -
gnu anlarlar.
Z&ten beden hekinileri, hekimligi yeni 5grenmi?lerdir; haslali-
gl da ancak bu belirtilerle anlayabilirler.
fSOO. Olgunlarsa uzaktan adini duyarlar da, varhgmin ta icine gi-
rerler,
Hatta sen dogmadan yillarca once onlar, senin hal lerini g&rur-
Jer r bilirier.
■Si
48<>
— —
($ERH)
1153 beyltten imceki ba&iik. By elbiseslne biirtinen. Kur'an-i Kertmin
LXX1IL gflresl. -Ey elbiseslne bttiUnen, geceleyin namaza kalk, ajiia' gecenln
tus bir kiBimnda; geee yansmda, yahut ondan biraz da soma, yahut blraz dnce
ve oku Kur'an'i, harrier! sayihrcagina, fcane . tane ve yatrag - yavas. tiana ger-
eckten de agir birssy vahyedece-giz. §uphe yok kl geceleyin kalkmak, pek me-
sukkntlidir, fakat ibadet Icin de gece pek uygun" mealindekl ayetlorle baslar
(1 - 6) ; sG renin son ayeti olan 20. ayetteyse inananlardan hasta olanlann, nzifc
f'lilis el-mek Igin yoleuJukta buiunanlarin, savaslarla ugrasanlann bulundugu am-
lunik Tanri'mn, mulninterln sucjarmi grten, onlant rahmet eden bir mabud
nldugn MLdirilir. "Ey elbiseslne biirtinen" ayeti, ey peygamberllk libasina M-
rdiirrt, unun gtfclUklerini ydklenen tarzinda tefstr edUmistlr, Uyku IcJn yatan
dlyen de oimugtur. Gece namaBimn, be? vakit namazin farzedilmeden kihn-
diftmi sbyleyenler de vardir {Mecma'ul - Bey an; X, s, 375 - 362). Mevlana, bunu,
unkjykatlni giaJeme tarzmda te'vil ediyor.
11 56. Geceleyin kalk. Sflrenin z. ayetinden lam iktibas vardir,
H56. Ikinci Nuh. Nuh Peygamber, nasil ttmmettnden inananlan, tufandan
kurtirdiysa m. Muhammed de (S. to) XXT. sarenln (Enbiya') 107. ayetinde
blldlrlldi&l glbi blltiln alemlere rahmet olarak gonderildigi icln alemlerf, sa-
lii klik ufamndan kurtarmistjr. Neteklm, "Bhlibeyttm, Nuh'un gemisrne b&nzer;
a gemiye bincn kurtuldu; blnmeyen bDguIdu - glttl" buyurur (Cami"; II, s. 133}"
Eblibeyte kendtleri de dahildirler ve ilk ferdl onlardir (I. cildin 4 06. beytfnln
serhlne bkj.
1461. Vaktln Hizir'i. (I. clldln 223-237. beyltlerin ve 1607. beytln setble-
rine bkj.
1463. Katdagi „ ZilmriidUankaa. a. c-Jldin 376. ve 1393. beytJn gerhlne bk.>.
1464 - 1465. Ay - Kopekler. Tflrk^ede de "Ay ydrUr, tepek Qrer" ataailsrtl
vftfdir.
1466. Susun. VII. sflrenin (Aral) 204. ayetinde, Kuran okunurken saaul-
maai emredllmektedlr. Bu ayete l^aret oldugu glbl beytln Uk misrainda a jet-
ten lAfzI Lktibas da vardir.
IMS - 1469. KSr - Kirk adim. 'Kim bir kdrU kirk adim yedetse cennet, an*
vaclb oIijt." (Hadls; Caml"; II, s. 161>.
H7& Ttlrkmen - Ala^uk. Gbge^e Ttirkmenlerin kara puldan brUlmt^ ca-
<iirlarina "Alaguk" denir, MevJana, 'Mesne vl' slnde ve 'Dlvan-i Keblr" tnde, mtl~
nasebet dd^ttlkge TUrkmen'ie Alacuk'u anar.
1417. En bilyOk Peygamber. Hz. Muhammed (S. M.>. Hz. Muhammed, msm-
iere rahmet oiarak gGnderllm^tlr XXXHL sflienin (AluabJ 45. ayetlnde. In-
4<X)
wnlara tamk, znlljdtmi vt khrdiiuifu olarafc g iinder Udigi bfsyjin buyunilmn^Uir,
SLVm. srtrt'nlji <Krthl )0 nyi'itnde Hz. Mufiammed'le bey"atle5enlerlri AliA.h'l»
iieyatle^tiklerl blWlflliitb, Vjti ailrenln (Enfal; 17. ayetinrie, rjedlr Kfiva s indn
inil^rlklere bir avnv Lopr;tk atugi anlatilirken o topragj, Allah 'in ottigi. i'Aru
A Hah' in fcakdirlne Hi. Aluharrimed'in alet oldugu r takdfrin nnun ellyle ycrino
v.titdigi biidirilerek gam vticettilmigtir. Her huausta "Ort:i tlmmct" olan S£u-
hrasrmed tlmmctjnin. Tann huaftrunda bdtdn insarilara, tanik tjlacagl, RasQl'tlri
(Hz. Muhammed 'in) de kendi timmetlne tanikhk edecegi baldirllmigtlr. XXXTIT.
su renin (Ahzab^ 40. avetindeyse "nebilerln sonunciisu" oldugu bildirHtr, Alonn-
y'.c : hajatiyetl olan hersey, her gains, her mUessese, git^ide olgunlagir; bu cA-
KUQluk, olganlagamn, alem if In gerekll olmasina baghdir. Insanlarm Inane,
lliadet ve dtinyadaki muameleleri esaKlanni ibtiva eden ve llahf vahye dayanjin
peygantberllfc, peygaraberJerin sainmousu olan Ha. Muharnmed'de kern.llln]
iiQlriu. Neb!, yftni Tann'dan haber getlren atta(J, umftrriidir; rasfll, yanl $erlal
sftriibl peygamber de ncbidlr; bu bakirndan ayeti, rasiillerln sonuncusu demur-
d! diye yorumlamaya lmkan yoktur. Gergekten de, Hz. Muhammed'rtrn iH M)
;-.n^Ta, peygamberlik, batta Tanri auhQni olmak Iddiasiyle gikanlann. cafehtri
ns gijrc, kimlsi halki somurttp yajamak, kimlsi s&murgecilerin rnasaliftmi M
bQi ctmek alcakligina katlarup para ve mevki' elde etmek igin meydnrm eilniri
ynlantiJardir, ^arlatanlardir. Ha. Peygamber de, "Ben, kiyamet gOnflndfl Adtm
evladimn seyyidlylm, fakat ftvUnmem; Llva'tll-Hamd elimdedir; fakat (jvllnr
mem; Adem ve ondan somakl peygamberlerin hepsi benim sancafenum ultm
dadir;toen ilk sefaat edentm. Ok olarak da $efaati kabul edllenim; fakat titflln
mem" buyurarak bu llahS maahariyetlerini bi!dirmi?lerdir tC?imii I, b. SO) lUi
ba'haJ tahlll edersek "Mesne vt near glder."
1479. isx&ill SQr'u tfiirecek olan melek, I. clldln 401, beytln pwhlao tik
1432. KunOt. Dua anlamma getlr. Mezheplere gore bazi namaalarda, ya-
but her namazin muayyen yerinde ve namaz IgJndekl duaya den It.
1484. Harjnan. Bir i?in, yapihna cagi gecinee, "Harman cagi gegti" denlr;
i>rj meeaaidir. Buralan yasdtnhrken vaktln geclktl^l, akgam oldugu anlasiliyor.
1489. beyltten sonrakl boliim. Ahinaka cevap susmaktjr. Hz. Ali'nln bu
mcalde sttalerl vardir (Ahadls-1 Mesne vi; s. 118).
1496. beyltten scnrail biMm. Imam Ca'fer'us - Sadik'a, melekler ml UstUn-
dur, Ademogullan mi dlye sorulunca buyurmustur kl: Emir"ul - MU'mlnln Ebtl -
Taiib oglu All, Allah, meleklerc senvetsli akil verdi: Ademogullarma IkLsinl dfl
verdi: akii jehvetlnden (Istun olan. meleklerden h&yirhdir; gehveti akhndnn
Ustiln olansa hay van] ar dan asagidir buyurdu (Vesall'u? - §ia'dan naklen Maahlz;
s. 113-119). Mevlana'mn sbslerlne nazaran bu meaide bir hadls de olmali.
1552. VII. surenln <A'ra« 179, ayetinde, kalblerl olup dtigunmcyrnlcrln,
gosleTi oiup gercegi gormeyenlerln, kulaklan olup da gerce&l duymayanlann,
hayvanlara beiiHediklerl hatta daha da s^agi ve sapik olduklan, bunlann c«
hennemilkler olduklan bildirilmektedir. Bey tin ilk misrainda 4yetten lif^l ikLI-
ba& vardvr.
1523. Hayyani Ruh. XL. Cildin IBS- beytin serhme bk-
1526. "Ben batanlan sevmera." ikinci misra'da aye t ten lafzl lktlbaa var
(I. c. 4S0 beytln surhlne bkj.
4'JI
^utmmtm^mt^.
I&2Q boyltlon flonruhi \ m UW < ttnWfflriride, IX. Htlrniln (Tcvbe) 124- m
Jjftftertade, bir sum inlflcs, bu nDfe, hanginuin Inanain arttirdi diyer^r oldu
An. neri 60«n]n, ihananjwm taai^Janni arttoracagi, tafeat kalbleride hasfcahk
ttfanlwin. plsliklerine vkm. katacafe blldiriljr. iss. flatten lafzj iktibas vardtr
Ayni baalikta II. fiftrttOn 26. AyetEnden iktibas-i ftffci vardir.
1530. Beladilr. BeMdir ve Beiadflr denen bir agacin meyvasid-r fci aihni
kHVVettendiri^ antayi$i arttinrnu$. Bu a&acm meyvasmdan yajnlan Mca da bu
ad vetflin*. Fatfa yenlrse duyeulara ihtilat am olur, adarm delirtlrmi? Meghur
sjfnr, katlp v<? tirlrttf Ahmed b. Yahya, bu meyvayt gok yediginden Belatflr]
dlye aiulHiishr. 279'da (392) Bagdafl'da vefat etmlgtlr.
1532. beyittcn Etmraki btflum. Bu bolumun bagligmdaki beyit arapeadtr
w Urve adh bir sairlndlr; uracil halife Osman'in aamanmda tilmilatur Mev-
JAna,"FIhi m£rHh"te de bir mllnasebetle bu beytt zlkreder (Tercememis ■ 4
Holitai: s. 14. Mevlana'mn LXV. mektubunda da gecer: Tfeioememfe- s ' 9S
Mnahiz'e de bt. 9 . im, Mecnun, Leyla'ya asik olai, meshur Kays-i Aralrt'dir
( Fitiy hin 8 'ye bit- HI, s, 471-474).
155S. Tarui'nin c eki&i, Cezbe. Suliler, biihassa Melametiler cezbe'ye pek
(mem verifier. "Tann s eki s ierinden bir &£& lnsanlaria clnlerin ibadetlerlnden
(istttnduV meaUndekl &oju hadls ofarak nakledenleri vardir. Bu sos, Caml'ye
nttviaran Ebfi'l-Kaasinu Nasrabadi'iilndir (Natalias terc. s. 96. Nasrab&di 372 'de
vufat etmigtir; 982. Aym; s. 374).
1570. Icindckiler. Esktden "Christ" defalk. Bir kitabin, Igindekileri. baa-
Jiklarmm yazilarma ve hu basliklarm sahife nu mar alar ma gbre veren. blldlreii
kiaitndir,
1571. Beyitte, "Dogrusunu Allah daha lyi bilir", iklnct misra'da arapea ola-
tak geclyor.
1553. Olus - Bozulu*. Varlik alemi, daima olmakta. olanlar da boyuna. bo-
/"Imaktaoldugundan aleme «Kevn fl Fesad - OJus ve Bozulus aleml" den-
ralgtlr.
leifi. iblis - Tek GoslUluk. Adem'in balgiktan yaratildigin] sdrmu5
Tann hallfetl olarak yaratiiigindan gaflet etml$tlr. Bu yuaden oua '-tek gozW
dlyor a. c. 514 vh 1494 - 1495, toeyltlerln, gerhlerine blt,>.
1618. Erkek - Kadin. IV. surenfn (NJsfi'} 34. ayetJndR, erkekiertn kadmlar-
dan usttin oldugu bildiiilir. SUfller, Brkekligi, bir usttinluk derecest olatak ka-
bill oderler. Qnlarca kadinlardati bu dereceye varanlar oldugu gibl erketier-
dm de asagi derecede kalardar vardir.
Mevlana, erkogin UEtunIu|unJl, j|iti sonunu gonnek bakimmdan kabul et-
mcktc, crke&ln, kadiudati daha anlayj^i ve tedbirll oldugunu bUdlrmeStedlr.
1640. fmatn. Uyulan demektlr. IL aCrenln 124. ayetlnde, Allah, in Ibraliln)
Peygambcr'l lnsanlara Imam ettjgl, tbrahlm'In, soyumdan da irflim et dlye duft-
ainii karsilik, "Zailmlei:, benlm ahdmia nail olamaslar" buyuruldueu, XVH. SJU
runln (Isra') 71. ayettnde, kiyamette berkesln, uydu^u iirtama gagnlacagi" bU-
dlrUlr. IX. surenin (Tevbej IS. ayetlnde "Kmiir tmamlan" ndan bahaedlllr
XXL fiOrede (Bnblya'), Tanri emtlyle bkiayeta gatttren Imamlar anilir (73>.
492
KXVIII. surcnln iKuihiaf i\ intitule. 1y| klgllerln imftnt fldLdlkl«rl r onliinn va-
Hxler olclugu, aym nilrpiihi i\ flyrLlnde, Insanlan atege fag i ran imam 1 arm bu-
ll indngu, XXX11. fldrmiln (Hijcdo) 24. ayettnde gene hldayel Lmamlan t*F*n
l'uyurulur. BeyHt* blltlln bu Jlyetlere l&w.i vardir.
1640, bsyltten sottrskl baglik. Bagliktakl "Beyfin-i on kl arlfra gadalat et
nQr-i Hak ki"den sonrasi arap^adir. "Ben Rafcblmln katuida..." I. c. 3752. beyUn
iji^rrilne bfc.). "Aclik Allah'm yemegidlr..." Ankara vl k bunun da hadL-i oldufcunu
.■ oylemekt*, fakal kaynak vermemektedir (s. 173),
1643. Adalet. Adl, hergeyi layik oldugu yere koymaktir. lylllk eden, ldtfa.
m Oka fata, kotuluk eden h kahra, mttcazata agrayaca&indan adlde ne eablr dfjfltl-
tnJLcblllr, ne zuIUm.
1345. Gtlndilz sons erdl. Bu beylt, 1475, beytl tamamlamaktadjr; aalftfli-
liyor kl Mevlana, bu banister 1 akaama kadar yaEdirmij, C^lehl HQsameddln de
yaaniistir,
1657. Old - Dlrillj, Isa'mn SlUyu dlrllttiglne i^arettir (L e, 1807. hcjLln
lifrhlne bk.).
IS 58. Omrll artain. ik'r.ej mi^ra'da arapcs gcgmcktedlr.
1862. Bayuk - Bjderha. (1. c. 27S-279. beyJtlerln gerhlerlne bi.).
1868-1669. Yaratis - Eserler, Sifatlar - Sat. Yaratis, Tann Irfideslnln, mi*'
^iyyetlnin taallukuyla olur; kulim blrgeyl sabayla, dtlgunerek yapmasi glbl ilp
^Udlr. Bu yarati^ sonunda, Yaratanln ne EiicU - kuvvetl aaalir; ne yaratJcilifli.
kudreti ^ogaln*. San'atimn eaerlerl, sifatfanmn maEharlan cogahr; fakat zati.
hepsinden de mtinezEehtlr". Mevlana'nm "Vabdet-J Vtleud"da*l gerlata aykin
ulmayan lnanctm belirtmesl bakimuidan bu beyitler dnemlldlr.
1809. beyltten sonrakl baglik.
83. ayetlerldlr.
"MOsa, Iglnde..." XX. aurenln (Tab a.) 47
18755. Mftcize. Muclze ve keramet lltfdtr: Qeflp glden mGcdze. Mflal Pay
ft amber 'in (A.M.) aopaamin yilan olmasi glbl. Kalan muclae. Ha. Muhamined'in
(B. M.) kalan lki mficlzesl vardir: Kur'an-i Mecld. Islam dlnl.
18S7. Iksir. Egkl klmyacilara gijre gumus, bakir 7a. erltlldlkten sonm JltJilr
(Lenen ve ne oldugu da bilinmeyen gey r bu halltaya karistinlnsa altin *ldct *dl
llr. Edeblyatta, bllhasaa tasavvuri edeblyatta muTsldln attau, naian, JHikk'in
Ifttlil, ikslre benzetSlerek gegltU mecaslar yapilmi^tir.
16S2, Yalanei sabah - Ger^ek saban. F&cr-i K&aib, Pecf-1 Sadik, Sabuhu kJir
51 dggunuTi haflfce aydmlanmasina "Fecr-1 Kasib", yanl ValaDci saban donlr
Sonra tanyerl gene kararn ve bir mdddet sonfa feclr atar kl bu da tam iui
bahtir.
16S&. Ebu - Mliseyleme. Mflaeylemet'Ql - Kesraab, yanl Yalanei Museyletne
denen ve Hs. Peygamber'in son zamanlannda pergamberllk davasina kalkt^an
fclfl (I. c. 323. bey tin jerhlne bk).
1702. Hddbud - Seba. (I. c. 1587. bey tin $erhlne bk).
1711-1713. Oktbiin g(jiU . Degerl. 6kuaun lkl goisflnun dlyetl, iikibta. flail
493
..._^.
— ■
SSSSSffiSSSSs'SsS
ITU. Attum taut. (I. j. Ms. teyt ,„ „„„,„,, ^
1746. Tedi endam, <L c, 1429. beytta sernine bk).
tn ml™ ™ al : B J 0ft " Uaun-emur. ''MflsKlmanm minM amrfl aminr kfi-
SalTcS T; ST *** "*"■ evunmesJfli - ««— » 354*
i***^ MB ^ Wrytofl gem 5 tlr. IV. sftrenin (Ntsa") 97.. XXIX jflrenln (An
h«m) 56. ys XXXIX. sGreata (ZOaer) 10. ayetlerlnde f ^ er , <
J762
Bakai-a stoesfata 361. 4jet-l fcerlmeslne tgarefc edilmektedir.
i»r, J7 2" 1 ^fP™ 1 staeiihl (Qaaglje) a - 12. ayetlerjnde, kiyamette *anaiv
latilmaktadir; iklnol m^a'da 12. ayetten l&fzi iktlbas vardir.
1767. Taht. Aym sanenin 13. Ayetinin mealldlr.
*„J™*' „? er *?" ft yLrdU ' UV ' sftrenltl darner) son ayet lerl ai an 54 55
gWtife m^aammda buiunaeamn blldlrilznakWr ri^SfSStoSS
lldlr 7 e Ilk misra'da 55. ayetten Iaf*t tftibas da vardir. ^«ierin me*-
1769.
Slr-Yedi yuz. II. sOrenm (BakaraJ 291. ayetlne isftrettlr.
1760. geytanlann, fnsanlarin hallerindon haber almalari yt
<AWf> 27. aystinde, ^tan'm. Adem P^an^r'ie « & 2L£*
yiru aJfUfo. geytama ona mftn5llb olanlaim _ illsan]ari< illflan , aTm gemeatk .
E?^?!^ 1 ™' 'nanmayanlara dost edHdigi wSUnrtSnjS
bundan sonraki beyitler, bu ayetln meaiidfr.
1786 - 1736. Bu ayetler de ayni ayetin mealini vermektedjr.
ie-ift ayetlennde, gourde burcla, yaratildig,. onlarm, bakanlar, seyfcdentcr
494
nine a blrgcy duymtik li;ln udftr rikmriya uera^an bir seytan oiursa. onun ardm
dflii, &pa?ik Ktirunpn hlr ulnp yjilinn tfonderlldi^l bWdlrllmektcdlr. XXxXVH. n<\-
risiisn <SaIfat> 6-10. Ayiiilorlndo de dilnya. gogUTiUn yildialarla Hlnelleridlrlkllftl,
lnftfcgi ve as! teyUnlurdan kuruiidugu hirstzlamaca blr son duyanin urdindim.
ayduilatiei ve dellp gecen bir aiestir. atilip onunla yakildigi bildlrlllr.
Mevlana bUtttu bunlardan sonra Il£hl hekimlerfn, herkesin Bonldndekl nr-
Inn bildlklerinl anlatmakta, yalamcilarla ger^&kJitrl kargilastifmaktadir.
— --
!
4'J.S
_»
f
(METtN)
Allah ruhlanm takdis etsin, libu - Vezul'iu, yillarca once
Eb'iil - Hasan -i Harkaani'nin gelecegird r/iuiddemesl;
kiligim, kiyafetini, huyunu - husutiu blr-bir
blldfnnesi, taiih yazanlanui da i$3
ger^eklemek ipin bmiu kaydetmeleri
Bayezid'in hikayesini duymussundur; cok onceden, Ebu'l ■
Hasan'm hallerini nasil gordii,
* takva padisahi, bir gun kendisine uyanlarla ovadan gecip
giderken,
* Bir den, Rey tarafindan, Harkan 'dan bir guzel koku geldi
ona,
Istiyakla bir inledi, havadan gelen o kokuyu icine ceke-seku
bir kokladi.
O giizel kokuyu asikcasma icine ^ekti; sanki cam yplden sarap
tatiyordu,
Hani buzlu suyla oldu testinin di$ina buz gibi su katreleri
sizar.
O katreler, havanm soguklugYtndan peydahlanir; testinin i^ijn-
den Sikmaz.
tpe koku getiren yel de ona sir kesildi; su da katkisiz sarap
oldu - gitti,
1810. Bayezid'de sarhosluk beUrtileri goriilunce, ona uyanlardan btri,
o and a ona sordu:
£u bes. duygudan da, altj yonden de disari haller nedir ki?
Retin-benzin kimi kizarmada, kimi sararmada, kimi agarma-
da, Nedir bu hal, nedir bu haber?
Havayt koklamaktasm; oysa goruniirde gul yok; stiphe yok
ki bu, gizli alemden, kulli giil bahgesinden geliyor.
Ey her kendini bilenin, kendini tamyanm can dilegi, her so-
lukta sana, gizli aJemden bir haber gelmede, bir mektup ulasmada,
* Ya'kup gibi senin burnuna da her solukta, $ifa veren bir ko-
ku gelmekie.
O testiden bize de bir katrecik dok; o giil bah^esinden bira/'
cik soi tic bize.
496
A ulukr uIumii glt/.el, n yii^c giizdiik; h'y/lm dudaklanimiz kiip
kuruykcn sen yntrtl/cu, <ttk bajma icesin; bu.im bijyk huytimua
yok; ahsmanii'ji/. hiiylu yeye.
A sevik<;<: kid kip lifimtmcecik gokyiiziinim cevresini du'iuip do-
lasan; ieligin §avaptan bir yudumcagiz da bfese sun.
Bu gagda mcclis beyi yok' senden ba$ka; ey padi$ahirn, mco
liste olanlara da bir bak, bize de bir nazar et
1K20. Bu sarap gizli igilebilir mi, i$ildigi gizlenebilir mi? $arap, zfi
ten adasm rezil-riisvay cder.
l^en, hadi, kokusunu gizledi diyelim; mahmur gbzlcrini nasi I
gizleyecek?
Zaten bu koku, dlinyada, yiizbmlerce perde ardijnda bile pi/lr-
nebilecek bir koku degi].
Ova, yazi, bu kokuyla doldu-gitti; hatta ova da ncdir, va/i
da ne? Bu koku, dokuz gogu bile asti.
$u kiipiin agi!ini samanla, balcikla kapamaya ugrasnia; iiylffNl
ne acik bu sarap, oylesine meydanda ki gizlenmesi miimkiin drp.il.
A gizli $eyleri iAlen, gizli jeyleri sbyleyen, seni avlayam si^ihUi
bize dedi.
* Bayezid, Peygamber'e Yemen'den gelen koku gibi dedi, $.v
sdacak bir koku geldi bana.
Muhaiarned, seher yeliniri eliyle dedi, Yeroen'den Tann kok\i
su geliyor bana,
* Vise'niu canuia RamJn'in kokusu gelir gibi bana da Ovcys'-
ten Tann kokusu geliyor.
Uveys'ten, Karenogullarmdan gelen sasilacak bir koku, Pey-
gamber'i mest etti, neselendirdi.
1S30. Oveys, varhguidan yok olmu^tu da, yer ehliyken gok ebli ol-
mu^tu, yiicelere agmi^ti.
O, sekerle beslenrois, sekle kanliru?ti; artik aci tadi kalma-
mi^ti.
* Bizlikten, benlikten kurtulmus olan o helileoin, gbrunii^U
hellleydi ancak, tadi degil.
Bu sozun sonu yoktur; sen don de o Arslan Er, kaybden galea
ilhamla ne dedi; onu anlat.
Atlah'xn salat ii selSmi ona olsun, FeygamberTn, "Ben Yemtn
tarafindan RahjDaan'nn kokusumi duyuyorum" iIwupsI
Bir yandan dedi, bir sevgilinin kokusu geliyor; bu koyc bir pu-
di?ah gdmede.
F. : 3a
497
^MHMI^
Su kiidur yi] mintB bir pAdi^h dogaudt; goklcn: cadu kii
facak,
Yiizu, Tann giil bafyt'sindcn a^dip sacjbcak, giile donec^kj
rriakamca ben den d<i iisiiin olacak, beni de gegecek dedi.
Adi ne dediler; Ebii'l ■ Hasan dedi; kasim, cenesini tarif «U,
Boyunu, rengini, ^eklini, sacmi, yuziinti bir-bir anlatti,
Rfihuna ait vasiflan da acikladi; srfatlanndan, yolundan, yc-
rinden, vanndan - yogundan bahsetti.
Irt40. Bedenc ait vasiflar, beden gibi egretidir; bir saatiik seye p<*k
goniil baglama.
Tabiate ait canin huyu-husu da gecer-gider; sen, goklerdeki
can in vasfini ara.
Onun bedeni, mum gibi yerytizundedir ama isigi, yedinci kot
ijogun ibtundedir.
" Giinesin isiklan odadadir ama degirmisi, donduncii car dak
tadir,
Hani saka gclir Sana, gulu yerde goriirsiin; fakat gtiliin kg-
kusu, burnunun, beyninin tavamndadir, sayvanmdadir.
Uyuyan kisi, ruyasinda Aden'de bir zahmete ugradigmi goriir.
tesTri, bedeninde ter olarak gortiniir.
Gomlek Misir'da bir harfse rehin olmustur ama Ken 'an ill
gomlegin kokusuyla dohnustur.
O anda tarihciler, bu sozleri yaydilar; o sisi kebepla bezediler,
sag gelip fatmca o padi?ah dogdu; padisahhk satrancim oj*
n a may a koyuldu,
Ebii'l - Hasan, Bayezld'in oliimunden yiilarca sonra dogdu.
1S50. O padisah, onun huylari hakkinda ne soylediyse cjkii; lutfuna,
vergisine, vermeyi^ine dair ne dediyse irpkt tipkisina pkti.
* Oniinde Levh-i Mahfuz, ona kilavuzdu; o Levh, neden ko-
runmustu? Yanlistan.
* No ytldiz bilgisidir, ne remil, ne de diis yoru?; bu, Tanri
vahyidir; dogrusunu Allah daha lyi bilir.
* Sufiler, buna, anlamayanlardan gizlemek icm goniil vahyl
derler,
* Istersen sen de goniil vahyi de; goniil, O'riun nazar ettigl
yerdir: goniil, onu arif olduktan sonra nasil yanihr ki?
* A inanan, Allah t$igiyla goriir oldun; yandmaktan, sur^mck.
ten kurtuldun artik.
Suft'sdn canuia, gonliine geleti Allah yemegntfn aiaknam
Bir sufl, yoksulluktan gamlandi mi o yoksulluk", ona dadi kflx
silir, yiyecek, icecek olur,
498
^_M
* <;tinJcii ii-minl, lui^i ^iLnmyccL'k seykrdcn ni^ydana Rclmi^-
rit; merharnet dp ufinlli tirtklann, ack blanlann payida'
A/-}y> baylar ym.ui ki^iye ne Taari acii', ne balk-
Uu sOV-iin de somu gelmci; evet, gene, gegim darligjjridan gin;*
siiz bir half ^eidi.
I X<>Q. Nc routludut o sftfi ki rizki azaiir ama boncugu da inci kesi-
iir r kendisiyse deniz olur,
Tann'mn ozel nzkini duyan, Tann'mn manevi yakinhgina l;i-
yik olur, lutfunu elde eder.
Can mki noksanlasan kisinin cam, o noksan yiiziinden tirtir
titremeye baslar.
Ciinku bilir ki yanlis bir i$ i^lemistir de bu yiizden ra?,ilik
yaseminligi dagdip gitmi^tir.
Hani, ekini azalan kisinin barman sahibine mektup yazmasl
gibi,
Kdlenin mektubunu, adfilet . beyine sundular, Okudu, iakal ce
vap vermedi.
Onun derdi dedi, yalmz yiyecek icecek; ?u halde ahmafiu vl'
rilecek en iyi cevap, susmak.
Ayrilik derdi, buildup kavusma derdi hie yok; par^a - butu^n
baglanmis, ash hig aramiyor.
Ahmagin biri o. Bizlik, benlikle 6lup git mis, les kcsilmi*;
par^a - bugugun gamiyle asildan haberi bile yok.
GSklerle yeryuzunii, Tann'nm kudret agaemda bitmi^j bir d-
ma BU.
1870- Sen de elmanm icindeki kurda benzersifl; agagtan da ha-
berin yok senin, bahcivandan da.
Elmada bir baska kurt daha var; fakat onun cam, di^arda bay-
rak agmis.
Onun hareketi elmayi yarar; elma, onun bu yarmasma karsi ko-
yamaz.
Onun hareketi, perdekri yirtar, Goriinusii kurttur ama ger^k
te ejderhSdir o.
Dcmirden ilk sicrayan ate$, ayagmi disanya yavas basar.
Once ona pamuk dadihk eder ama sonunda yalimlan esire di:k
varur.
tnsan da once yeyip icmeye, yatip uyumaya baghdir; fakal SO>
jnmda, meleklerden de iistiindiir.
* Pamuguiij kukurdiin sayesinde yabmi, i^i^i, Siiha yildiivnsi
dek vurur.
Karanhk dniiyayi aydinlatir; demirden yapilan toprug^j bile ifr
neyle deiip gecer,
499
_■•
^ tmmm ^ m ^^
AC* de bcdoi fllcmindendir; ne ca.uh.mlir, n* ona mensnp,
I6S0. Bedenc o yucdiktcn pay yoktur; bcdcn, can denize kaw
on katredir ancak.
Bedcn canla geli$ir, gunden gime buyiir; fakat can gitti mi
bedene bir bak; n e hale gdir?
rittwd? * ^i Cak ^r ^ 3r?m b0yu Vardir; *** ca ™- <*
goklere agar, gokieri dola$ir.
Can du^tinmeye ballad! nn a yiice ki^i. Ba&fed'a, Seme,
kande dek yol, yanm adimdan ibarettir,
S, S?JT^ *? dirhcm ^ rll ^ da «™a gozdeki can J
gi, goklere dek her an fcaplar, j
O i 5 ik, bu goz dmadan da uykuda ruya goriir; fakat g6z bj
J?ik olmaymca ne olur? Ancak yikilip gider.
Can, bcdenin sakahna - biyigma aldirmaz; fakat beden can
oJmadikca bir I^tir, a§ag>Iik bj^eydir,
Bu beden, bayvanl camn is-giic gormesbe bir izm-nSmedir
sen daha lienye git de insani cam gor.
Sonra insam da gee, dedi - koduyu da b>rak da f& Cebrail'in
can deni^imn kiyjsjna vai\
*.. rS S^v^S Ahmed ' in *> * an * ^ dudagm, J
sin, Cebran urksun de geri sekifeirt.
1S90 * Bir yay boyu ilerlersem. o kadarck sana gelirsem desin I
hemen yananm.
O kSJenin, padl$ahtan, mektubuna cevap
gelmeyi$i yiizUnden kizmasi
buntm cevab! gdmediginden cam sikdmakta.
Padifah diyor, acaba neden cevap vermedi; yoksa mektubu
goturen kizd* da bir haainJik mi etti? mextubu
Mektubu gizledi de padi 5 aha gostermedi m i? Zaten c iki yil*
Himm bin; saman altindan su yib-utiiyor
elci SSw? ^V^ If ?ka mSktUP yaZSaJn da «&** *r ba f k |
elgi bulsam, onunla yollasam,
, vin ° t hi?bir ^yd<m haberi olmayan kble, bilgisizligmden beye <to
a yi p atiyor sug yukliiyordu, a 5 c iya da, mektubu gLrene de
sinH. !? ll° ^ J*?* 1 gSbi '** gittini ^^ hi S k ^di cevrc-
iinae dolanmiyordu.
Kit
■a^ite** " ?aman " i6i!a ' kaflye ymen *** '&™' tMtmd. m .
S00
(5ERH)
1302 Ueyitten aonrakl baslik; EM - YezSd . EbUl - Hasan -i Harkaanl fibO
T«ld r bl^Ufc satllerden olup S61 de (374) vefat ettili rivayet edilen BfiyeSUd-i
riJBtaml'dlr (I. e. m, beytln serhine bkj. Bbtt! - Hasan -i Harkaant 425 WOnr
fomtola cmuncu gecesl wfit eden <1033 sonlan) (jeyh All b. Ca'fer'dir Eua 1 !
llasan-i aartaantnlii, m& - Ye?ld-i BjstamS'nUi ran^nlyetuiden sUirtk gtirdUffiii
riU V&xal de Jtaydeder (Nafahit terc. s, 33Q). Ger^medJSi bir 7^t3n rOhiiiUyKIr,
den atiiak gfJrenlere "Uveyst" dentr
1S06. Takva. Arap^a "vaky" It&ktlnden gelli; valsy ve vikaye. bir^yi ca
rardau konimat anlammadir. Insanin, su c fslemek ihtlmiii olan seyirrdi^ CP
llnmeaNa derier, tslamda, haram oldugu billnmeyen 5 eyier heiAldlr pu. niiin
ftu billnmeyea seyler temialbr. Fakat takva sahipleri, "Ruhsat yotu ' dennti hn
yolu tatmaalar, "Aatmet yolu"ini twtarlar; yani Iteski oiarak helal vw twnU ul
du&u blllnaeyen gUpbeil serlerden tatinirlar. aezgelimi, heJal piitJKinr, *uk,f
wlUdllbade aUphe edUen su Ue abdest almaelar; helal para Ub haftirlumlifiimlM
ullpfcfi ettlklarl yeiae&l yemezler,
1S04. Key-Harkan. Eey, Tehran yakinJannda harabesl bulunan vd orui
^6da pek mestau- olan bir seHlrdlr (Mu'cem'tn - BtUdan : Tehran - OfwL banki
laae; c, II, s, 393-901). Mevlana, mdnasebet d^tuk C e bu ^ehlidon bahwd^ "
IH cUtte, "Konuk Oldtoen Mescid" de bu jehrln kiyisjndadir.
1S1&. Yakmj-Koku, I. c, 113. taeytin jerhmo bk,
laSfi, Yemen - Koku. HI, c, id. beptfn serhlne bk,
1B2S Vise - RArnln. IH.. e, aaa, beytln eernlne bk,
1343. Gunej -EtfrdUncil fiardak, Qun^g, eski bey'et bilgijlnde dttrdilnea *Ok ■
i* oldufrj Ijln bu mecaz yapilmistir a. C. 378S. bey tin gerhtoe bk.).
1851. I*vh~f Mabfuz. I. c. 1060, beytln jerlitfte bk.
im YQdia bllglal, Remit, Ellyi. U, c. 1763., UL c. 1302, 2&53-29G6 vwm
beyltlerta serhlerlyle bu ciltte 833. ve 12*4. beyitlerln gerhlerlne bk, Mesntvi
timdar, Mesnsvt Ukfjiiaden soma 'Mev^namiz, ululuk arlariiu acan bdylt bu
rurdu" m*allnde ve Mesne?! veanlnde dan,
lnconln textntd MevlanA-ji ma
K&fllf-l esraiha-yi klbrlyi
b*yttol, ondan sonra da bu beytl okurlar, soma, bit agir okunur, fatlha vari]i>
itk tekflr bltordt. ^Mevltvt Adab Ye Erkani" aan esenmlac bk. 1st inkiteo K
IMS. e. 160-151). *
1613. Gtintll vanyl. Vahiy bakkinda I. clldln "DIbace" sinde umflnd blln!
Yurdif; bk.
,WJ
■^
L854 - 186S. Gijnlll, Mdniln - Tanri 151&1, "Mtlmin, Allah nOruyia b&kar, «<t-
tttr." ( Had is; KttnAz Ul - Hakaaik; II, s. 130 ). "Mil mlnln &nlayi#ndan cekinta
COnktl 0. Ustiln ve ulu Allah ndrtiyla bakar." {Hadls; Caml'; I, s. t)
1851. Oeimct - Ho?a gltmeyen seyler. "Cennet bo$a gitmeyen. Ifltem&oyen,
cehennemse fstenen ttalenen seylerle kaplanmis, kueanmisttt. 1 ' (Hadls; CAml',
I, 3. 124) insanin tablatl, twbfye edilmedikse, me$r1T olup Qhnadigini dflsUmm
den bciiimJ zevklere akar; buna engel olan e*ylefse, gerek maddl olaua, gerok
mane**, ho^uaa gitmea, Ojlenen. hogJanilan seylerin, me$rir olmayanl&iiimi »
nticu. dtinyada nedamet ve ceaa, ahnetteyse cehennem re Tami aaabidir; bu
bskimdan cennet. azlenen. yapilmsa istenen seylerle kaphdir. Cennetse tam bu
nun aisidir.
Ifl?7. SUM I c. 1130. beytln serhlruj bit.
1590 Blr yay boyu. I. 0. 1589, beytln gerhlne bk.
A
sta
(METtN)
* Setam olsun, Stileyman'in, kiieuk blr kusuru
yuziinden yelin ters esmesl
Yel, Suleyman'in tahtina ters esti; Suleyman, a yel dedi, ters
esme.
Yel de, Suleyman dedi, egri yiirume; egrilik edince de ben in 1
ters esmeme kizma-
* Tann, ders alalim da insafa gelelim diye bu teraziyi koydu.
[900, Terazi, bana eksik dirhem koyarsan der, eksik tartanm; b*-
njmle apayditi i$e girisirsen ben de apaydunm.
Boylece SuUyman'in taci da egrildi; ay dm giiiui. geceyc dlin
durdii ona,
Suleyman, a tac, dedi. ba$imda egrilme; a giines, mjasrikimduii
eksik Qlma.
Siileyman., eliyle taci dsgrul!tuk$a ta? gene egrilmedeydl ci-
varum.
Tarn sekiz kere dogrulttu, tac gene egrildi; a tac dedi, n^dtr
bu? Egrilme artik.
A inamlir, giivenilir ki?i dedi tag, sen berti yiiz kere dogrult-
san, sen egri gittikce ben de egrilirlm,
Bumin uterine Siileyman, icini dbgrulttu; gonliind bagladigi
istek sogudu- gitti.
Bimim iiztTine laci da dogruldu; basinda istedigi gibi durdu.
Suleyman, maii^stan egriltiyordu da o, inadina dtkeliyordu,
O ulular ulusu, taci S^kiz kere egriltti; tag gene de basinda
dogruluyordu.
3910. Der ken tac dile geldi de a patli?ahim dedi; n&z!s]2?durj degil
mi ki kanat actm ; cirpmdi»i kanatlarmdaki tozu^topragj silk tin,
u^ artik.
Buradan ileriye gitmeme, bu i^teki gizlilik perdelerini yirtma
ma izin yok.
Elinle agzimi kapat da begenilrrieyecek, soylelimeyecek bir so/,
soylemeyeyim.
Sana du dtMtien, gamdan ne gelirse, kimseden bilme, kendin-
den bil.
i
SOI
Oofctum, bir bafkasindaft sanma onu; it kiikmin ugra^tigi gibi
salcirt sen de ugra^jp durrua.
Kole, kimi mektubu gonderdigi ki^jyle savasmakta, kimi ay
Giyla ceki$mekte, kimi de corner! padisahlar padi$ahma ofkelen-
mekteydl.
* Hani Musa'yi birakip baJkin cocuklarmm ba$cagizlanm kn*
tinen Firavun'a denmustii.
* AsiJ dii^man, o can gozii kor ki^inin evindeydi; oysa ba$kn
cocuklann boyunlanni vurdurrnadaydi.
Sen de di$andan ba^kalanyla kotiisun, igindeki o agir nefisto
hnssun.
AsJ. dii^roanin o; sense onu sekerle besliyorsun; sonra tutuyor,
hcrkesj tohmet altina abyorsun.
I c >20. Firavun gibi korsiin, can goztin kor; dii^manla hossun da suy-
suzlan a$agilamakta5m.
A Firavun, niceyebir sugsuzlan oldureceksin de sucla dopdolu
oian bedenini oksayacaksin?
Firavun un aldi, padisahlann akjilanndan ustiindu, fazJayd>,
fakat Tann buyrugu, akddan etmi$li r k6r etmi?ti onu.
* Can goziine, can kulagina Tann rnuhru vuruldu mu, insan
isterse Efiatun olsun, hay van eder-guler adamx
BayezMin hukmu, nasil meydana geldiyse Tann biikmii dr
Levih'ie oylece meydana gelir,
Allah ran ohun, Eoiil - Hasan'rn, Bayerfd'ln kenublnden,
hallerLvidcn haber verl^tni IwitnuesJ
Bayezid'in buyurdugu gibi Ebii'l- Hasan dogdij, geb>ti; btfM
tan da bunu duydu.
Bayezid, Hasan bana uyar, her sab- n kabrime gelir, benden
ders stltr demisti,
Evet dedi, ben de riyasrni gordum bumin; §eyh'in ruhundan
bu s6*u d«jf'aafli.
Her sabah mezfclhga gider, ku?luk cagma. dek huzurda do
rurdu.
Ytt $eyh'in fermam gelirdi ona; yahut konu^maksizm rnuf*
klira ballulurdu,
1930. Derken gene bir gun, kutluluklaria mezarbga girdi; kar yenl
yagrms, mezariari ortmustu.
Kar, kat-kat yigilmif, bayrak gibi buy atmijh; kubbe-kubb*
o-Lonustu, Bunu gorunce cam sikildj,
504
O tliii Si'vli'm riHv.iMMdari bir scs yddi; burnduyim ben, bang
gel djyordu si's.*
Gu yana ^cl diyordu, sesime kos; diinya kar kcsilse bench: n
yiiz gcvirme.
l^te Ebij'l - Haaan'in hali o giinden beri iyik^ti; iince duyJu^u
^a^ilacak ?e>ler belirdi; onlan gormeye ba^ladi.
itk mektubun cevabmi alamayan kole»in r pSdl^aha
buska bir mektup yaimasi
O kolii zanna du^mii^ kole ikinci bir mektup yazdi; kinama
larla, feryatlarla., figanlarla dolu bir mektuptu bu.
Padisaha, bundan once de bir mektup yazmijhm diyordu, ucn
ba yol buldu da vardij ula^ti run?
O ylizii giizel padisah, bu mektubu okudu; gene ccvnp voj inr
di, tjnrnadi bile.
Padi§ah ona aldirmamaktaydi: o da bir - biri Ustiine, Inni lir»
mektup gdnderdi padijaba.
Pcrdeci, o da sizin kulunuz, dedi; bir cevap yaziani^ dcpyr
1940. Bir kula lutufla bakarsani?., pAdi^ahli^inizdan xie eksilir?
PAdi^ah, bu kolay dedi, fakat adam ahmak; abmak aduin iIji
cirkindir, Tann tapisindau kovulmu^tur.
Sucunu - kusurunu bagi$lanm am a hastahgi bana da bulftjfir,
Bir nyuz r yiiz ki^iyi uyuz eder; hele $u begenilmeyesi pis uyux
olursa.
Kafir bile afcil azbgi baslaligina tutulmasm; jomlugUj bulutta
yagmur bniakmaz.
Onun ^omlugu yiiziinden bulut ; nem bile vermez; onun bay-
ku^lugu yiizunden $ehir yikik yere doner.
* ahmaklarin uyuzlugu yuziinden Nuh tufam, alemi kahiilu
jiild.i - siipiirdu.
* Peygamber, ahmak kisi du$manimizdir, yol kesen gulyabii-
nidir dedi.
Akilh olansa cammizdir; onun suhigu, onun eslniisi, bizc ft-s-
legend ir.
Akilh, beni sovse bile raziyim; cunkii onda, feyiz vericilifiim-
dcn bir feyiz vardir.
1950. * Sovu^u faydasw degildir; konuklugu bile yemeksiz, nzjksii
olmaz.
* Bey tin Dtlnrl misrAi arapcaaii.
WS
Ahjunk. agwina hclva sansa, o helva h:iatu cder beni; hararri
verir bana.
Lfltfa ermisstin, aydin bir anlayisni varsa sunn bit ki esegin
ardim opmekte bir tad - £uz yoktur.
Faydasiz yere sakahm - biyigini kokutur; yemek yemedigin
halde tenceresi, elbiseni karartir.
Fay da dedigim akiidir; ekmek, kebap degil, Ey ogu;, can gida
Si, aki] isigidir,
insamn can gidasi nurdur; can, ondan baska bir gida ile ge-
lisip yetijmez,
Su yiyecek, icecekten azar-azar kendini cek; t unku bunlar
tsek gidasidir, hiir ve gercek gidasi degiL
Asil gidasim yemeye kaabiliyet kazanirsan nur iokmalanm ye
rneye baslarsin,
Zaten su ekmegm ekmek olusti da o niirun vnrusundaridu ;
su canin can olusu da o canin feyzindendir,
* nur denizinden gidaJanirsan, ekmege de toprak serpersin,
fandira da,
I960. « Akil ikidir: Birincisi calisarak kazamlan akddir; onu mck-
teptek, cocuk, nasil bilgi bellerse o cesit beller, ogremr elde
edersin. '
* Kitapla, hocadan bellemekle, d^ltricayfe okuyup ezberle-
mekle maamye ait, baska giizel, doktmulmanus bilgilere AU sevleri
elde edersin, J
* Bbylece de akitn, baskalarmdan iistim olur ama onlan bel-
lemek de sana agir gelir,
*, ^l_ Ge f - d ?Ia ? a ezberleyici bir levh kesllirsin; fakat Levh-l
AlaJiruz olan, bunlardan ge^en ki§idir.
* Obiir akilsa Tanri ihsamdir; mm kayn^j, can icindeair.
Bilgi suyu, gcmiiiden kaynayip costu mu ( o su ne kokar ne
esfcir, ne de bulamp saranr.
* Kaynagmm yolu baghysa ne gam; o, zaten soluktan solufa
evm icinde kaynar, cojar.
* Tahsille elde edilen akil, trmaklara benzer; yataklanndan
akar da eve oyle vanr, ulasir.
* Aktigi yol-baglandi mi, akama*. Sen kaynagi kendi icinda
Bir adamin, biri*tne danismasi, oaun da, ben aenln dU^tnanuuni;
ba?ka birlne danj^ demesl
Adamu, bid, ikiiikten anmnak, Sflkllden kurtulmak i f in biri-
„
I
506
IV70. Aiiuiii, Li >uh utii/rl drdi; bender ba^fta birini iim, hnJ d;i dam
<jaca|jnj hull d.nns.
Ben sami dij^iii;iijim, bana sardnia; diijrnamn verccegi ;ikll
la, hicbir $ey aydinlanmaz.
Var git, bir dust ara, bul; dost siiphe yok ki dostun hayi im
ister.
Ben diismamm, benim gibi birisinden c£re bulamazsin; fgri
yururiim, sana diismanhk ederiiri-
Kurttan bekgilik umniak dogru degil; birseyi, bulmnnndiRi
yerdc aramak, onu aramaktir.
Hi^ siiphe yok ki ben sana dii^manim; nasil olur da sana ,yol
feiisteririm? Yol kesenim ben.
Dostlarla oturan kisj, kulbanda bile olsa giil bahcesindt- uUi
ruyor sayjhr.
Fakat bir yerde, dii^manla oturan kisi, bagda, bah^-df Mir >>l
sa k iil hand i r.
Biz, ben diye dostu incitme de dost, sana diisman i>lrn;iMii
Haika, ya Tann'n igin hayir yap; ya kendi caninin rahtttl J^jii
19m. * Boyle yap da gorUn, boy una dost gorstin; kinle gfinliinc kit
tii bir zarar gelmesin.
Ama birine de diismanhk ettin mi, ondan cekin; scni seven
bir dosta var, onunla dant$.
Adam, a guzel kisi dedi, biliyonim, benim eski bir diigm:niim
sin
Fakat akilli bir adarasin, bir mana erisin; aklin, seni egri e^ri
gilmeye koyma^.
Huyun diismandan oc almak ister; fakat akil, nefse vurulmus
demir bir bagdir.
Gelir, unu geri ceker ; kutiiliik etmekten alikor, aki), akilli ki
^inin iyi, kotii, her isini ayarlayan bir sahnedir.
Inanin akih adalet sahib i bir sahneye benzer; goniil sehrinm
bekcisidir, hakimidir.
Onun akil, kedi gibi uyamktir; hirsiz, ortun yiiziinden fare gibi
dclikte kalakahr.
Fare nereye el uzatirsa, orada ya kedi yoktur, yahut da kedinin
resmi vardir.
Bedendeki inanan akil, kedi de nedir ki; arslandir; hem de
arslanlan bile yikan, alt eden arslan.
1990. Kiikreyisi, yirtici hayvanlara buyruk yuriitiir; narasi. otlaynn
hayvanlara cngel olur.
Ama sehir hirsi^la, elbjse soyanla dopdolu; ister $ahiu; olsun
de, ister oJniaftm.
5U7
Amiilolii'iiiin blrcok Irfilgi'lerlnrir hAlft l.iindir Oltmi
(^ERH)
1397. beyltten sonraki baslik. Taein, SUIeyman'm &a 3 mda egrllmesl Rah-
melil Buttl-Mz - zaman H'urtlzan - fer, bu hikayexiin, SUleyman Pcygamber In kCl-
SUk bir kusurda bulunniasi dzerine ydztlgUntln ellndtm dtlsmcsl hikayesinden
meydana geidigl kanftatinde bulunuyor (Sa'lebl'nln Kasas'ul - Enbiyi'ssiidan ve
Ebu'J - Fdtflh Tefsirlnden naklen Madblz; s. 140-141). Mevlfina, "MecaLls-l
SeljVda da. Stileyman Feygatnter'in tahtraj yel g&ttlrurken "Ansizin p ntae-
tln ^aterfltie layrt olroayan bir dUftoee" yUzUnden tacinm yan yaltigini. SOley-
man, taca, dogru dursan a deyiitce tacin. "Ey StUeyman, sen dogrul" dedlginl
anient (Tercememla; Kenya Turlam Dernegl Yayini; Kanya; Yenl Kltap Ba
simevi-iafiS; Meclis; s. 13-14), Biz. bu htkayenfn, ayrr Mr hikaye oldugu ka-
miuhndeyiz.
1B99. Terasi "GogU yuceltti ve ttlcdyd, ter&ziyl koydu. 6l 5 Hde. teraaide in-
Mfeizlik etmeyln." (Kur'an; LV, Rahman: 7-S) OSk. tier yildizin cevreslnl tap
layaa hava ve bojluktur: yildizin clsmlne gore yilksek sayibr, Isterso sa|inda,
solunda, yahut, altinda ■ olsun, yildizin ciamlne nfcbetle ytlcedir. Mlzan, .bildigi-'
tniz terazidlr: dogruyu bulmak aletidlr. Adalet anlamina da alinmistir ; bu tak>
rilrde. adalot ve lnsaf mlzanini koydu; ellnlzle tartida, giinlttoUKle adaleUe hak-
siEliga ybnelmeyin demekttr (Mecma'ul - Bey an; c, IX, s. 193),
1510 - 1917. Firavun - Coeuklar. Ewelki clitlerde ge$t!.
1923. Can gBztl. Can kulafci. Eflatun. I. e. 24. beytin gerhLne bi.
1924. Zjjvh. I. c. 1069 beytin serhlne bk. Bu beyitte Lewi, bUtUn varltk &\o
mine denmektedlr.
194G. N&h - Tafan. I. c. 403. beytin gerhlne bit.
1947, Ahmak dttsmanimnsdir. Ankaravi. bu mealdr bir hadis nakletmek-
tedir (s. 210). Hz. All, oglu imam Hasan'a, "Ey qgulcngum, benden d6rt &j
belle, onl.arla beriber dilrt eeye amel edersen aarar gelmez sana: Zen^lnltgfn
en ttetOail atddur; yoksullugun en barilgu ahmakhktn:. Yalnizligin en getltti
kendlni be^enniektlt, soyun m ydeesl gUzel huydur. Ogulcugum, ahmakla doat
olma; &eni faydalandu*mak Ister. sana zarai verir. Nekesle es dost olma; en
fazla ibttyacin olan eeyi senden uaaklaatinr. KOtUIdk edenle dostlukta buiun-
ma, senl &z blrseye karsihk sativerir. Yalanciyla dost olma; o, seriba benzer;
uzagi sana yaklastirir. yakini uzaklastirir" buyurmugtur; beyttn meallne uy-
maktadir (Nehc'tlt - Belagar rv. a. 147).
1050. Akillj - Konukluga yemafcle glduj. Sarnw. diveUl olsalar bUe glttUt
lerl yene, lktidailan enkdannca bir armafeanla giderter. Hattft araiarinda, "Bog
fflden bog doner" sflati, bir atasozU olarak saylmir. Yalniz gig et goturulmoz;
bunnn aebebi, "slg" aflBOnlln glgiigi ve gfittb-tuen etln. hemen pljlTdniestoln
fttc olaaaadir,
sue
.. U J
I0fi9. Ekmok Tftiiilif
r.\ plyirHlr va vsnlr
loeo^i&us. Akii Iki.ur ll/. All'nln, a 5 beylt ulim ve "Anh, Lk) akil iilnrwk
KOtdttm: insaiim y*TnLiH«Mldn ohm akd, duyulmakla oltie edlien akil. truaimi
yaratdisinda olmatHkc* (luymakla eide edllen aklm raydasi yoklur; o, eoxan
ijigi oLmaa, ^dz gdrmtj^o gilnuiln bir tayda saBlamaniasina ben^r" mf-allnftfkl
yiirleriiie l^Brettir (Ihya ve Vall'den naklen Ahadls-i Mesne vl; s. 124 J. Beyll
icide 'Kim Ail&h loin kut sabah iiiiUnU UalL; kilar, lhlasla kullukta bu!unur,sn
i. ilbtnden dlllne hlkmet taynaklati fi&kinp akar" mealindckl hadtse de IsJlret
, -.lilmettedir. (Canil; n, s. 143). Meirtana, "MecaUs-l seb'a-'da, 7. mecUste, bu
ikl akil ve btlgtden bahseder (Terc. s. 97).
13S0. GOaUn dost gbrstln - Ihsan. "Buyrult slhlbi oldunuz, b!r mevklfl itet
Untz.HU Ihsanda bulunun; buyrugunuz altmdakUerl de bagi$layin." (Had in; Oft-
mi'; I, s. 10>-
*
5W
I
[METiN}
Stlam oisun, Rasui'iin, savafa gonderdigt bir orduya. askerin
ifinde ihttyar kisiler, sava^ta sinanrms erter de varken
Hiizeyl boyundan bir gencl emfr tayini
Kafhle savasmak, asilsi2 seyleri ortadan katdirmak icifi Rasul,
bir ordu gonderiyordu.
Hiizeyl boyundan bir genci secti; orduya kurnartdan tayin etti,
Ordunun ash, tiimu, siiphe yok ki basidlr, basbugudur; bas-
bugu olmayan toplum, ba$siz bedendir.
Su oltip gidisin, solup dagihsin, basx, basbugu birakmandandir.
Usanc, nckeslik, bizlik ■ benlik davasma diisiip ultdanmak yU-
ziinden b as tan, ha$bugdan ba$ cekiyor. kendini ba$ etmek istiy oi-
sun.
Hani yiikten kacan, bafini alsp dagiara giden e$ek gibi.
Esegin sahibi, a sersem, her yarsda, esegi paralamak i^in b>r
kart var diye ardindan ko$ar.
$tmdicek, gdztiniden kaybolursan der, kar$ma her yandan
gticlu bir kurt cikar.
2000. Kemiklerini bile seker gibi yer de artik dirilik nedir, yasamak
ne, goremezsin,
Haydi, bumu bir yana birak, ot bdamazsin ya; ate?, odun a til-
mad i mi, kozlesjr, kiil oJur, soner-gidcr,
Kendine gej de benden ka^ma, agir yiik yiikJememden ?elti ri-
me; senin canm benim.
Sen de bir katirsm, hem de nefsin sen den tistiin; a ken dint?
tapan. hiikikn iistiin olamndir.
Ama ululuk sahibi, sana esek demedi de at dedi; Arap. arab
atina teal der.
1 Cefa ile dopdolu nefis katirlanm korumak Icin Mustafa, Tan-
fi'nm imrahorudur,
* Ululuk lutfuyla, "Gelin, de" buyurdu; yeminizj, suyunuzu
azahayim da sizi terbiyc edeyim, bas ceken hayvanlan ahstinnm
ben.
Nefisleri azgmliktan gecirinceye dek, $a katirlardan nc tekmo
ler yemi$im.
510
Nerde nzjntilun yulu j:tnirmeye savasan bir er vaisa, caresi yok.
Tekmeler vlyceckllr o.
* Soziiri ItisiiM, cu inf.\a. bela, peygamberlere gelii*- cattar; i^iin-
kii ham ki$ik'ri yoJa getirmek bir beladir.
. J 01(J. * Yolsuz - yordamsiz yurumedesiniz, &6ziime uyun d;i yyrga
yiirujiinj yavas yelin;. boylece de padi^abm binegi olun.*
* Rab, s. edepten ka^an atlar, "Celin, dc ■ gelin, de" dcdi;
Ama ey Peygamber, gelmezlerse de gamlanma; o iki oturamnk-
siz ki<ii yiiziinden kin gutmeye kalkisma.
Onlann kimisiniin kulagi, bu gelin soziine sagirdir; her hayv;i
mn ahjn ba?kadir.
Kim is i de bu sozden iirkiip ka^ar; her cins atin, bir ayri Ijjv
lasi var.
Kimisininse bu kafesten cam sikihr; ctinkii her ku$un ayri bit
kafesi vardir.
* Melekler bile birbirierine benzemezler de bu y uzden , gtiklc
saf-saf olmuslardir.
Qocuklar, bir mektebe kosarlar ama derste birisj, gbiiiTnidi-n
daha ileridlr.
Doguda da duygular var. batida da; ama gSriis' gbv.U- ulul
aucak.
Yuzbinlerce kulak, saf diiziip dursa, gene de hepsi, ay dm gUii'.
muhtaftjr.
2020. Scnra kulaklann da can sirlanm, haberleri, Kur'an'i iijitmck
te baska bir vazifesi var.
Yuzbinlerce goze, burilan duymaya yol yok; hicbir goziin, i^it-
mekten haberi olamaz,
Boylece her duyguyu bir - bir say; hie biri, obiiriinun isini gu-
remez,
* Bes dis duyguyla bes ic duygu, on saf olmu?, ayakta saf
knrmtistur.
Din saf in dan ba5 ceken ki^i, gider, a^agilik saf a gircr.
Sen, "Gelin" soziinii az soylexne; pek yuce, pek degerli bir
kimyadir bu soz.
Bakirin biri, tular da soziinden kacarsa, sen gene o kimyriyi
on dan esirgeme.
Onun buyiicii nefsi, simdi onu baglasa bile, sonunda senin sii-
zlin, gene on a fay da verii,
* Ey yigit er, M Gelin IJ de r "gelin"; Gergekten do "Allah sixi sc-
lamete caginyor."
* Bcjlttekl "yarEa 1 ' ve "yavaj" soKlcrl aynen ttlrkcf gecmrlitedlr.
51J
i^^Hta.
A ululanan ki$i, Willi ktim, bas ulmak scvdnsiindan va*ye<;; ba$
ulmayi, ba$bug ki.siliLn.yi pek arama da kciidisinc uyacagui bir
basi bu!, una uy.
tllraz cdcn Ijiriidn, selam oJsun. Has id '(in, o Huzeyl boyundan atan
gcuci orduya emir tayin etmesfne ttirazda buluiunasi
2030, Feygamber, Tann yardimini elde etmis olan orduya, Hiizeyl
boyundan bulunan o genci emir taytn edince.
Bir her^evekil, hasedinden dayarjamadi, itiraz etti; kabul el-
miyoruz bayragmi dikti.
Halka bir bak hcle; nasil a karanhga memuptur; gecip gide-
cek bir matah icin nasi I da yitip gider.
Ululanmak yiizUnden hepsi do darmadagandir; candan bhniis-
lerdir a ma inatta diridirler.
Sasilacak sey de su ki, bu ce$it a da mm cam, z in dan in anah-
tan elindeyken gene de zindandadir.
Akar su dalgalan, etegine vurup dururken gene de o gene, te-
pes in den ti magma dek pislik igmdedir.
O adam, hayir ■ hayir ey AUah'in Rasulti dedi; orduya ancak
bir ihtiyar ki$i emir olabilir: bu i$t yap,
Ey Allah 'm Rasulii, gene, arslan oglu arslan bile olsa, orduya
bir ihtiyardan baskasi kumandan olmamali.
* Sen soyledin j sen in sbziin taniktir; uyulacak kisi ihtiyar ol-
mali, ihtiyar.
2050, Ey Allah'in Rasulii, su orduya bak; on dan daha ihtiyar bunca
ki^i var.
Sen su agacm sararmis. yapraklarma bakma da oImu$ elma-
lanm devoir,
Zaten onun sararmis yapraklan bo? mu olur hie? Bu da olgun*
luk beliitisidir.
Sararmis. sakal, agarmis sag, olgun akildan haber verir.
Yeni bas vermis yesil yapraklarsa o agacm meyvesinin hamh-
gini belirtir.
Aziksizhk azijh da ariflik belirtisidir; allium sanhgt, sarrafin
betini - benzini kizartir; ona can - kan verir,
Giil yiizlu, biyigi, sakali yeni terlemis gene, herseyden haber al-
mak icin mektepte okuma-yapma ogrenen biridir.
Yazismm harfleri egri - biigrudur; bedeni cevik olsa, tez kosup
gitse bile akh azd>r, fikri tembeldir.
Ihtiyar, cabuk adim atamasa bile akh, iki kanat elde etmistir
yticelerde ucar.
512
* ftmci liUyarwn C'o'l'cf'e bak; Tann el -ayak ycrinc kmmi
verdi onu.
'(kiO. Guc su ahuitlan. bu sbz perde ardina girdj; ^u gonliimse civa
gibi oynayjp dnruyor.
t^imden, yui tanc hoj nefesli susan ki$i, ellerini agidanna gi>
turmu^ler; sen in anlayacagm, yeter, sus diyorlar.
Susmak denizdir, soylemekse irmaktir sanki, Deniz stni anyor,
sen tutup da lrniagi aiama.
* Denizin i^aretlerindcn ba^ cevirme; sbzii bitir; AJlah dogni-
yu daha da iyi bilir.
Evet, o edepsiz, Peygambcr'e kar^i direniyor, o soguk nefesli
boy una soyknip duruyordu;
* Firsat bulmu^tu, sbylenip duruyordu; haberi yoktu ki j^biii
se kar^i haber, pek sacma bir $eydir.
Bu haber kr, gbru^un vekilleridir; burada bulunana fay dim
yoktur, bulunmayamn i^ine yarar.
Gorii^e ula^an ki?iye bu haberler gerekmez artik.
Sevgiliyle du$up kalkmaya basladm mi, bun dan boy It-' kilu,
vuzlari kov - gitsin.
Cocukluktnn kurtulup ergenlige ula?ana ( mektup da softuk yr
lir, kilavuz kadin da.
?070. Mektubu okusa bile, birine Ggretmek i^in okur; soz sbylese bih\
birine bir,sey anlatmak icin soyler.
Gorenlere baber vermek, yanbs bir i?tir; siinku bu, bilgint/.-
ligunize, akhmizin azhgina delalet eder,
* Gorenin kar^isinda susmak, sana fayda verir; "Susun" emri
de bu yiizden gelmistir.
* Ama soyle buyurursa bir hosea soyle; yalniz sozii de u/al-
ma, a?; soyle.
* Uzat buyurursa buyruguna uy; fakal utanarak, edebe riayei
cderck konus.
* Hani simdi ben de bu giizelim sozleri, Hak zvyasi Husamed-
dJn'e tipki oyle sbyliiyorum.
* Dogru hareket edip de kisa kestim mi, o yiiz gesit seyk bmi
soyle tiy or.
* Ey ululuk sahibinin ziyasi Husameddin; degil mi ki glhii-
y or sun, sbzii ne diye ararsm?
* Bu, olsa - olsa fazla istekten meydana geliyor; hanij banal
hem sarap sun, hem de bu sundugum saraptir de demis ya ; onun
gibi.
Onun katfdhi, bu anda sen in agzmda; ama kulak da, kulagm
da puyiru vol' diyur,
f S3
511
^iMMMIHIita
■AMtartAiiMil*
2080. A kulak, sen in pjjym hararettir, kiZLirmakhr; isle Harare! , iblr
sarhosluk. Ama kulak, benim dtiskuniugum bundan da daha fa/la
diyor
&elam ona, Mustafa'ran, itiraz edent cevap vermes!
$eker huyiu Mustafaya karsi o Arab in dedi - kodusu haddinl
asmca,
* O "Artdolsun yildiza" suresinin padisahx, o "Yuziinii ek$iiii"
suresinin sultani, o soguk solukluya karsi dudaklanm isirdi da
yeler dedi.
Susiurmak icin agzma eliyJe vurdu; gizli seyleri bilene karji
ne vakte dek soyleneceksin deniek istedi.
Kuru tezegi gozii gorenin oniine koymussun da, halis misk ye-
rine bunu al diyor sun.
A beyni kokmus. deve pisligini bumuna goturuyorsun, bir da
oh - oh diyor s un.
A akilsiz sasij kdtii kumasm satilsin diye bir de oh-obtui' till-
Lurmussun ,
Bdylece de o tertemiz koku duyani, o goklerin giil bah^eiV
rinde yayilan eri kandirmak istiyorsun.
Qnun yumusakhgi, kendisini anlamaz gbsteriyor ama sen in tk<
bira?,cik kendini tarn man gerek.
Bu gece, tence renin kapagi acik kaldiysa, kedinin de utaruji
basun sokmamasi gerek.
2090. O giizelim isikh er, kendisini uyuyor gbstermede ama pek
uyamk; sakin sangini a lip goturmeye kidkisma.
A anhgi - durulugu olmayan kisi, bu seytan afsununu Mjmi
fa'ya karsi ne vakte dek sbyleyeceksin?
Bu boliikte jJiizbinbrce yumusakhk vardir; t> yumusakhklarin
her biri, bir dagm yiizlerce buyuklugiindedii".
Yumusakhklari, uyanik kisiyi aptalla^tinr; yiizlerce gdzii olaii
akilkya yol azdinr.
Yumusakhklan, guzelim bir sarap gibi sine-yayila, beyninin
ta yiicelerine agar, seni sen den ahr.
* kuYvetli sarapla sarhos olana bak; sarhos ferzin gibi egri -
biigrii yuriimeye koyuldu.
Gene, o kuwetli sarabi icti mi, yol ortasina, bir ihtiyar gibi
diiser de yatakahr.
* Hole "BeJa" kiipunun su sarabi oyltsinc $arap degil ki sar-
lioslugu bir gccelik olsun.
514
* Aahnb-i KHil! ii »urabi igti, o nic/cyi ycdi de tatu iieyiiz do-
kuz vil akhiu ylthdi
* Misn'dnki kadmlar bir kadeh ictiler; cllcrini parampai\a kc-
sip dogradilar.
MO0. * Buyiiciiler de Musamn sarhosu oldular da daragaomi sev-
gili sanddar.
* Ca'fer-i Tayyar o sarapla sarhos oldu da kendinden gtfv'ti;
elini ■ ayagini rehin litti git Li.
* Allah simni takdis etstn, Eba - Yezid'ia, "Kendlml noksan
sifatlardan temSh edes*oa. Zuhi&rum oe de bUytik demesL;
kendisine uyanlarm itir&c ctmelerl; onun da sSrfe
degU de aciklUt ybnundan onlara cevap vennesi
O muhtesem yoksul, dervislerinin yamna cikageldi de isu> da:ll (
Tanr) mazhariyim ben-
hiinerler sahibi, sarhoscasma. benden baska Tann mw/lm
n yok, kuliuk edin dedi.*
O h£l gecip sabah olunca bunu kendisine sdylediki ; sell IntvU"
bir sbz sbyledin; dogru degil bu sdz dediler.
Bir daha bu hale gelir de boyle bir sbz sbylersem dedi, o andu
bi9ak lisiirur bana, oldxiriin beni.
Tann bedenden munezitehtir, benimse bedenim vati boyk Vil
sou soylersem beni oldiirmek gerek.
O hdr er, bu vasiyette bulundu ya; her murit bir bi^ak bu-
yirladi,
gene o koea sagraktan sarhos oldu, ettigi vasiyyetier aklin
dan gitti.
Mcze geldi, akhn yeri-yurdu kalmadi; sabah agardi, muniii
^aresu kaldi, i?e yaramaz oldu.
2110, Akil sahneye benzer; padisah gehnce ^aresi?. sahne, bir huL-n-
ga siner, kabr.
Akil, Tann gblgesidir, Tann'ysa giinese ben?^r; golgunln, onun
giinesine karsi parlakbgi mi olur, ora karsi dayanabilir mi?
Peri, ins ana fist olursa, insandan insanhk sifati yiter- gider.
Insan ne soylerse, o sozii cin sbylemistir; cin tutmuj aikuu
&6z sbyler ama asil soy ley en cindir.
Perinin, cinin yolu - yordami bu oiursa. q periyi. o cini diij-.iip
kosan, nice olur?
^^HM.
M
* ikinc\ miBta' are-p^Ewlir.
--■
515
<) ki*iniri vuilifci niKni^tir, peri, u adam kesilmisiir; ilh.'ima
mazhar olmayan Jiii k bite arap^a spylemeya bagjar'.
Arna kendine gddi mi, bir so?, bile soyleyemez, bir so/, bilr
bilmez; poki einde, pcride bu zat oJur, bu sifat hulunursa
Cinin, perinin, insamn sahibi, nasil olur da cinden, peridcn
daha lesirsiz olur?
• Arslan tutan, erkek arsJanan kamni icer; sense, bu isi o yap-
madi, $arap yapti dersin.
Eski altm gibi makbul sbzler soylerse, dersin ki o sozti $arap I
soyliiyor.
2\20. §arapta bu giic, bu kuwet olursa Tann nurunda o. hiiner, q I
piic olmaz mi hlg?
Seni, scnlSginden tamamiyle alir; sen asagilasirsin, o yiice sO/
lori o sbyler.
Kuran, Peygamber'in agzmdan $ikti ama Tann soylemedi di
yen kallrdir.
Kendinden gecis devlet kusu u&unca Bayczid, gene o sozti sby-
lemcye ba^ladi.
Akh, saskinlik seli kapti, daha once sbyledigindcn de gLijIii
soyledi.
Ciibbemin i^inde ancak Tann var; yeryiizunde, gbkyuziin
de ne anyorsun dedi.
Miiritlerin hepsi de deli-dfvane oldu; Lertemiz bcdenini bj.
caklamaya basladilar.
Her biri Girekuh miilhitleri gibi pirlerine pervasizca bi^ak
saphyordu,
Kim seyhine bicak sapladiysa gordii ki 1§ tersine oluyor, ken
disine bic,ak saphyor.
hiinerli kisinin bedeninde bir eser bile yoktu; dervislcr<5<;
yaralanmislar. berelemnislerdi, kana garkolmuslardi.
2130. Kim onun boynuna bicak sapladiysa gordti ki kendi boynunu
kesmi$ r olmiis - gitmi$
* O sahib - Kirarn bileninsc gonlii, oeu agir bir syrette yam*
i a may a razi olmaimsu.
Yari bir bilis bile onun eiini bag]ami$ti da bbylece de o, ea-
rn in kurtarmi$ti, yoksa o da kendini yaralardi,
Sabah olmus, o dervi$ler eksihm'stt: olenlerin evierinden Fer-
yallar yiicel me deydi,
Binlerce erkek -kadin, huzuruna geldiler de ey iki diinyayi
da bir go m lege sigdiran er dediier;
Senin bedenin de insanlaon bedenlerine benzeseydi, onlann
bedenleri gibi bancerden yiter - gidwdi,
516
Bir ki'EitlunJr liI.mi, hir hundindii- uJinay;ma i,atli ama gci\ekU",
kendimr i^.tm, krntli (jit/.tlnc tiken batirdi
* A kendisiudc uJtnayanlara 7-iiJiekaar vuran, sen u Li.-n
kt-ndi b adenine vuruyorsun, akbm basina aL
^unkii ktodinden gegmis ki$i, yok olmu^tur, amaria uJa>m!>
tir; tbedl olarak yrm'nlik yurduna yerlesmi^iir,
.'140 Omm sekli, sureti yok olrmistur. bir ayna kesilmi^Lir u; ba>-
kaiarmin yiizlerindcn baska bir variik, ba^ka birsey yoktur onda.
Tukiiriirsen, kendi yiizime tiikiiriirsiin; ay nay a vurursan, kbii-
dine vurmu^ olursun,
Cirkin bir yiiz gbriirsen o da sensin; ^sa'yi, Meryem'i goriiistn
gene sensin o.
O ne budur, ne o; her^eyden miinezzehtir de senin seklim. sc
nin oniine koymu^tur.
Soz buraya geJince dudak yumuldu; kalem buraya gelira-w ki
nidi - gitti.
GUzel soz soyleme firsat ele ge^ti ama yum dudagmij soyli'mi;
Allah dogru yola gotiirmeyi daha da iyi bilir,*
A ayilmaz sarhos, darnin kiyisindasin sen; ya orada otur. y.dml
asagiya in vesselam.
Mura^lma erdigin zamaiu, o hos ^agi, dam kiyisi bil.
Hos bir ^aga ula^tin mi, kurk; define gibi gizle o <;a^i, n\i%a
vurma.
Vurma da sevgi untune, ne$e ustiine bir bela gelip ^alm^in-
o gi^Jilik yerine, o pusuya korka ■ korka git; kendine gel.
2150. Seving gaginda camn, o cagin geeip gitmesinden korkma^,
o gizlilik daminin kenarirjdaii gocmektir-
Gizhlik dammin kenanni sen gormiiyorsan can goiiiyur d;i
tirtir titriyor.
Ansizui gelip cat an her bela, sevinc korkulugunun kiyisinday-
ken gelip gatan
* Damin kiyisma gelmedikce diismez insan; Null kavmine, Lot
kavmine bak da ibret al.
O bofbogaxm, selam ona, Rasul'un huzftnmda ?ok s6z
sijyJemesi ve gdzel korLusmasinm sebebl
O ahmak, Feygamber'm simrsiz mestliginin jsigma mazhar oh
mu^tu; o l^ik, ona vurmustu da o yiizden sarhos olmus, ho* bir
hSle gelmi^ti.
* &m ejlmlo aripcadir.
S17
■
Nescyk cuk st>/ iiyylerocye koyuliim^lu, Sarhos, edebt biriku
tin ba$ u$a^i dhjiiverir.
' Fakat her ycrde kendinden gecen, kdtu is islemez; ama *.,i
rap, edepsiz kLsiyi daha da beter edepsiz eder.
* icen, akilliysa, akhnm parlakhgi daha da artar; fakal koliJ
buy hay sa daha beter olur.
* Ama halkin cogu kotij oldugundan, begenilmez huylara sahip
bulundugundan ieki, hiirkesc haram edilrni$tir.
Selam olsunj Peygamber'In, Hiizeyl boyusdan oian o genci,
zumamn giin gormus, 1$ bilir thtiyartartndan ii&iiin
goriip orduya kumandan tayln elmesinlii
sebebini bUdirmesj|
Hiikiim ustiidundur, cogurduga gore hiikiim verilir; halkins;i
cogu kbtudiir; bu yiizdendir ki kihci, yol kesenin el in den ahrny
lardir.
2J60. Peygamber, a yafruz gdruniise bakan, gdrunu^ii goren dedi;
sen onu gene, hiinersiz gorme.
Nice siyah sakalli adam vardir ki ihtiyardir; nice de ak sakalti
vardir ki gordu lift gibi kapkaradir.
Gnun akhm defalarca denedim; o gene, islerde plrlik gosterdi,
* Ogul, p?r, akil piridir; pirlik, sacin, sakalin agarmasiyla elde
edilmez.
iblis'ten daha ihtiyar kim var? Ama degil mi ki akh yc-k, hir,-
bir sey degildir a.
Birisi cocuktur ama *sa solukludur; gururdan, hevcsien arm-
mistir.
Sac. - sakal agarmasi, kisa goriislu ki$min gdzundc olgunluk de<
lilidir.
O mukallit, ddilden baska birsey bilmcz de o yuzden boyumi
delillerle, deliliijin alameEleriyle vol arar ■ dumr.
Ben, bir i?i basarmak isiiy organ ihtiyar birmi sec dedim ama,
onun icin dedim.
Fakat taklit perdesinden si gray ip kurtulan ki>i, ne varsa, hep-
si ni de Tann nuruyla gorur,
2l?0. Onun tertemiz n&ru, deli I ohnadan, kendisine bir?ey an la til
madaii deriyi yarar, ozii onaya koyar.
Gorunijse bakana kalp neymis, gecer akce ne? Hurma sepelin-
dc ne var, ne bilir o.
Nice altm vardir ki hasetci hirsj/brdar> kurtuhuak icin du-
mania karurtdmistir,
518
wmttmmm
Nkc altm ujyumi trnlmi? bakir da vardir ki ;ikh ku killer,
kapiluiar on*.
* Biz ki biHuii dlkcde her?eyin 19 yiizunii gdriiruz; gonulu go-
riiru/ gdriinii^B bakmayiz.
* Gbrimu^un cevrcsinde ddniip doh^ati kadilar, hiikumSenm
gdriinii^e gore verirler,
Bu topluluk, birisi $ehadet getirdi, kendisini inamms gbslct-
di mi, cabucak onun inanmis oldvtguna hUkmeder.
Nice iki yuz^Iii ki?i, bu goruciise sigindi da giziice, ^totercc
inanmism kanmi doktii.
- Cabs - cabala d a akil ve din piri ol; Akl-i Kiill gibi herkesm,
her^eyin ic yuiiinii gdr.
" Gunelim akil, yokJuktan cikip yiiz gosterince, Tann fina cl
bise giydirdi, bird tree ad taktl.
'1 80. O soiugu glizel akhn en a^agihk adi su: Hie kimseyo muhiiv,
Akil bir ^ekic biiriinse de yiiz gdsierse, giinduz bile onun i^ifti
na karsi kararir.
Ahmakhk da bir sekle biiriinse de meydana ciksa, geccnln ku
ranbgi, c-na karsi apaydin olur.
Ciinku 0, geceden de karadir, geeeden de karanlik; fakal tpnv
de kolii yarasa, tutar da katanhgi satin alir,
Yava^ - yavas gundiiziin isigma ahs; yoksa yarasa gib) nursu/
pirsiz kahrsm, aydinhktan mahrum olursun.
Yarasa, nerde bir zorluk varsa orayi sever; nerde bir devlei
linin i?igi yanmadaysa oraya du^mandii*.
GorgUsu, bilgisi daha da fazla gdrunsiin diye gonlii, hep wt
iuk karanhgim arar;
Bbylece de seni o zorfukla oyalamak, kendi cirkin yaratdistri
dan haber almamam sagiamak ister.
519
11
(5 E R HJ
lusudur. nunnssa padfsahin atlarma bakanlarin bagi ve swum.
rati beyltlerde "Gelfc? «S ^ Lr S SSS?^" ^^ Bu beyltte ™ ™»-
beyitte de ge$ti. <"aais, Cfiml . I. s . 35} Bu ciltte 100
SOU. Gelln. 2008 -2008. beyitJerde ge?t i.
««vsat as ™*s sss r* '■■ ™ m - !te °' n
2»23. Be, d«. *, 1, dure,,, i. c. , se9 . j,^ „ rhlae ^
Utmstff. ** nilk 1™U"»-" »«zlerl ayetterd™ HM 4-
2028. am -ISM. bejltlere dj
mr; II, nS; m Umlnin zjndamdir" hadfcine de |tf»t ndtafjftr. < C a-
zD60. Allah dqftruy.kJ dalm ly] hilllr. Jkinci rmsra'dakj bu fid a arapcarlir 499
iwyitle de gectl
2083. CJorUs - H Fiber. "Haber, gijTilse benaemeE." {Had Is; Caml'; II, «. 1\V,}
2065. Susun. Ikincl imsra'da lafzl lktibas var. 1L c. 3467. bey tin serhlne bk
2073. Az sOyle. "StizUn liayirlisi az olani ve merftmi anJatanmir" meillln
defcl siizU Ankaravt hadte olarak nakletmektedlr (s. 235).
2074 - Z07B. Bu bej?Lt!erde uanab-i MevJana, " Mesne v!" nla yazilmasinrtu,
Celebl Husaineddin'in ^ayfEt ye hlmmetinl anlatmaktadiJ-.
2078. Hem sarap sun. Bey tin Ikincl misra't arapcadir ve Ebd - Nflva«NJi
"Liar,a ^rap son, hem de aundueuni saraplir de; apa^ik sunmaya Lmkan vm
ken slilice sarajj sun ma bana" meallndekl beytinin ilk misra'iuin, ■'Mcsnnvi ,>
vesnine {faiJatUu fail at (in fallat) uytluruJmasindan meydana gelmtstir. (HTvmti
Kahlre - 1898, 6. 180; Ilk beyit). EbU - Nilvas Hamza b, H&ni. Basra % yftjiut Kit
vas'hdir. Bafidad'da yerlegmlstl. 195 hicrlde (8103 vefat GtU|l de rlvfty^L ml Mir
mayhanet'Ul ■■ Bdeb; c. V. a. 186-188). Mevlftn&'nin Mdtenebbl'ye olduftu kn
dar. Arap edeblyatmin en meghur salrlerlnden blrl olan Bbil - NUvAs'a da dll«
kun oidusunu anliyoTua. Babasi SuJtan'dl - Ulema Bahaeddin'in kabrlnt vilyarr
te glttl^i bit jdn, i^ems'in &ehfitdetine kanjanlardan blrl olan oglu Aladdin (Jr
lebl'nln, kiragle onanJmjs kabrlne yazdifii "Sendcn, yalnia ihsan s&hlbi facldu
ljulunabiltrse suglu, kliae sigmam. kimden blrsey umsun" taeallndekl bnyll dr
Bbu - Nilvfis'lhdir (Manakib'ul - Arlfln; e. I. s. 523; Bu $Jlr beg beylttlr vo Btlfl
Ntlvaa'in vefatindan sonra yastiginin aJtmdakl kftfiitta yaaili olarafc bultttttfluf
lur; beylt r bu siirln ikincl beytldlr; Reyhane; s, 188; satir. 13).
£082. Andolsun yildiza YtlEdntl eksltti. Andolaun yild^a. lnerken Kurtn r
Mecid'la LI1I. sQresl olan Necm sAresinln 1. ayetldir. Ayeltekl "yildia". Kur'An'
tlir. Nile lime n, yanl ayet - fiyet ve vaktt - vakit tndl|i ltfln bu adla andmistir
Arap^ada "tencim" ayirmak anlammadir; mttneccem, ayrilmig demektlr. AyoL
tekl yildi?, OltoBl olarak da tefsir cdilmistlr; ' 'lnerken 1 ' siizdnlt "du^erken" mr
zuuia anlayip ayetln kiyftinct* l^firet oldugunu sbyleyenler de vafdir (Kur"ftn-<
Kerlm ve Weill; Agilama, s. CL}. Abese" yiizdnu eksUtl anlaminadir. t.XXK
aujenui Ilk ayeli, "YflzunU ekslttl ve dondlirdtl" meallndedb*. He, Pey(srrilwi,
Kureyg uhilariyia konu|ur, onlan lmana da vet ederken, gezlert EOrmeyirn (Jinn ill
Mektum Dfeiu Abdullah gel mis, Ya Rasul' Allah, Tann'nin ft&rettikl*rlnln bli
kiamini bana (Jgret demls. Ha, Peygamber'la sozU keslldill lcln orada bulunnn
iarin eanlan sikilmis, blrisi de yuztlnli ekgdtmls ve dtindurmtlstll. ilk lk( rt,yt>t.
bu olayi blldlrir. Necm sureslnde Ml'ractan. Abes sdreslnde Kur'an'dan ve kiyA
metten bahsedlldigl lcln MevlanA, bu beyitlerde Hz. FeygambtTi (fl. M .) "Vn'n
Necm padl^ahi, Abea sultam" dlye evmektedlr (IL c, 2084. bey tin scrhinf bk i
Doferusu "Flrzln" dlr. Satran^ taajanndan olup "vezlr" yorlnn
y.n toL™ <WU£ ' lh ; tlyar lt * Ue * aayei "» te «o. Cardan flnc e
sfize baalama-
(Ahadls-l Mos
ge;en taaa denlr.
2097. Bel ft. I. B, 1246. b. serhine bk.
mi m*tA Tiiyyar. XL c. 357a. be ?tto Wrhino bl£ .
2098. Aahab-i Keh(. 1. t. 3B4. beytln serhine bk.
209fl. Kllu r in! doftrayan kadinlar. III. c. 1608 bey tin serhlne bk.
520
1
521
3iM MllsA - BOyftctttat I r. ^e -27ft. beyltlerln $er)ilnc bk.
3101. UttTer-i Ta&m* H c, 3&76. beytin ? erhine bk.
2113. Arsian tutan. ?lr - gir. Kahraman, baba yirjlt ve sakir keyii amain
larma gellr. Eehram-i Gur un kbleicrinden blri, l 5 klye pet dUsktlrimus- bu
yUzder. helak olmtif, Bebram ickiyi yssak etml*. JTakat mensuplanndan bin
glzli - Kteli ivermi$. Bjr gllh bu adam, cakir keyifken. saraydaki arslanlardan
blri, her tmiisa ka C mi 5 ; tutmak isteyenlerden bir ka C ini da paralamig Bu
nu dujan o ad am. Ickinin verdigi ctiretle arslana saldirmis flsfcUnr
binip yeleslnden tutarak arsian - haneye sokmus. Behram bumi duyunru
: lt lara. cagirmis; soyunda .sopunda bu g^lt bir yl&jt olup olmadig.ni sormu?
nihayet ! ? anlasHmig. Behram da, fcenditil holak edecek deride degli arslam
aaptedecek derecede icki l t meye musaade etmis; bu adama ve cakir keyi* kisirr
*j1r-gir" denmis (Burhan. ten:. 1366 Mat. Ainlre; s. 407-403).
2125. Bayesld Cilbbemin Islnde. aufilerui. serlat sunrlanni a$an hatti ta
nUmlyJe m&n&siz sbzlerine "Sath", bu ce.sU sttaJerden meydana gelen surlerinr
yathlyye" denir. Bayezid-i Btstami'nln, "Cllbbemin", yani vlicOduroun "kindt
AllulVtan baska blrsey yofc" dedigi rivayet cdllir W bu stole, gttalQmde O'ndan
bag** blrsey yok, dilegta ancak O'dur anlammi kasdetml* olabilir, Bayeaid'ln
bu s&zO ve buna benzer scaler 1 vardir (Bk Cemaieddln Ebl'l - Feree Abdurrah
man b. E!-Gevzt: Telblsu I Wis; Kahire - 1923; s. 1S7, 341-344).
2127. Girdekuh Mulbftleri. BAtinilerin kastedildig! agik^a anlasilmaStadir
2133. Sahib - KlWJi. I. e. 3276. bey tin serhlne bk-
2138. Ztl I - fekaar. n. e. 2304. bey tin gertiine bk.
2153. NQh v* Lut kavmf. I e 4QIJ., n. c 2669. beyitlerin serhlne bk.
2156- 21 53. §arap-Haram. Kuran-j Metfd'de "hamr" dlye gecen ickl C o
su, insani sarhos eden ipkidfr ki bu takdtrde azi da haramdir. He. Raslll'den.
mall ve akli elderen l^kl ve kumar bakkmdakj Tann hUkniQ somldugu vaklt
11 su renin (Bakara) 219 ayetl nazil gimustar ki bu ayefcte t C kl ve kumann bU
Viik KUnah oldu&g, fakat iklslnde de insaclara fayda bulunduftu, ancak sacla-
linin, zararlarinin, faydalanndan ?ok oldu^u biidirllir Igkldeki faydalar hak
kind a gesitll yorumlar yapilmijtir. Kumardaki fayda da az b!r tali$makla bat
ia bilglylfr. kumaeiikla, yaiiut tesadvifi alarak kazant eide edllmesldir. CahUiyyr
devrl geteueSi oSarak kumarda k&sanan, kaiandigiru yokaullara verlrdl faydMi
t>uydu dJyenler de olmustur. IV. sdrenln <Nisa f > 43. ayetinde de, dediglni bU-
lueyeeek derecede sarbo^ken namaz kilmmamasi emredilmistir kJ bu ayet kkiii
ol*Tak namaz kUdiran Abdurrahman b. Avf'in, "By kafirler, de. sizin taptikla
nniza ben tapmam, sis de benlm taptifeima tapmassuiiB ..." me^lindeki CIX
Mlrenin 1 - 3. ayetlerini okurken nelly "la" larini okuyamama Sl ve anlamm "tn-
pajrira. taparamiz" tarzina donmesi flzerjne inmi^tir. Klhayet. gene bir gece, bir
dJlvetU Icki igilmig, soy - b&y ovgdlerl okunmaya baglanmigti. Sa'd b. Ebl Vak-
kaa, kalkip Ansar'i, yani Medlnelllerl yeren bir giir okudu; Ansar'dan btri d*
kizip Sa'd'ln bajmi yardi. Bunun tlaerlne V. sQrenln (Malde) 90-91. ayetlerl Ine-
rtk ickl ve kumar haram «dild!. Mevlana, bu ayetlerde ipklnln baram edlh|
r,cbep ?e keyfiyeUerlnl tablil etnaektedir (MecTna'uI - Beyan ; til, s. 233 - 239; An-
hnravt, s. 245),
2163. Fir. lhtiyar anlamina fansga bir aossdOr Ihtlyarlann gtln gdrmil« ol
malan bakimmdan tecrtlbeil, is billr bulunnialati tkUsiJl ederse de, ttlrkcemlsr
522
*!cki "pok y»|iyjiri nu liLltr. ^ik pez&n mi" ve "'Akil yflfta dejill, ba^tadir" h,iii
■ijzlerl gcreglnrr li*-r41b«li:. unluyi^siz nice ihtlyarlar oldURU fjibi btJ^i, nnl*n3
;nhtbi nice geh^ler 4lf> vftrdir Mevlana bu beyitte ve bundan fionrakl beyitlerdc
Liunu anlatiyor.
2174. GbnlU gorenJer. He 14&1 beytin serhine bk
2175. Kadilar - Hlikam. Kadi, ykni filths (din hukukuna) *!6re htlktlm v«:
fen yargi^, dellilere. taniklann Laniklikta bulunujlarina, yemlne dayanarak till
Willi verir. "Biz, gorllnilge gore htlfctljn Veririz: gizSilikleri Allah bilir" sbzli. bli
''ikiJi esAsini bildfrlr ki buna hadic dlyenler de plmu^tur. "Ben, Insanlann kalh
lerlhl delmeye, kannianni yarmaya memur edilmcdlm" hadlsi de bu hlikmr ut
yundur (Camf: I. s. 87).
Zl 7a. Akl-i Ktlll. Lc 1007, beytin serhlne bk,
2179. Akl-J itmitln adlan. Akh. eskllere gore maddeden mtlcwrred. InVm
-i'li bakimindan onunla beraber bulunan bir cevherdir kl (II. c, 946. b Autr,
t^vher) herkes, "ben" sfisdyle onu kasteder. Kersey in gercegi onunla unltujit
diKindan "Akil". anlajilacak seyleri anlayi^ lstld6di olmasi bakimmdan. itibuI
ttenin her suretf all? kaaliblyetlne beTiaetilcrek "Akl-i Heyulanl", tllm ninruk
!j(itbn key I lye tier! Idrak etmesi doiayisiyle "Akl-i Nazari' 1 . yapilacak seylnrln
Ilk oianlanm anlamafi bakimindan "Akl-1 MUkteseb", be? zahirl ,du/<juylu dlf
alemden haber aldi^indan "AkJ-i Mustefad", gereKen bllglyi mey dana Ketlrm*'
si yuzunden "Akl-i Pa'aJ". bu bJigilere mnhall buiundugundaii "Akl-i Mtlnruil '
denir. Aynca Muttak Variik'in. zatma talluk eden bilsisi k&bftl ediidl^lnr^n
Akl-i Ktlll". herseyin hakiykati, llm« suretler btlinde Akl-i Killl'de sabit bu
lundugundan "L^vh", bu subfltu Khar etmesl dolayisiyle "Kalem" g-lbl ad tar I a
da amlir AnkaravL Sehl b, AbdullAh-i Tiisberl'nin {2S3 H. 6S6); "Aklin bin
adi vardir. tier adin da bin adi var" dedi|ifii, bu soziin de, akijn bin si fat! f>Idu
uutiu. her silatin da bin tilrHl ?uhuni buliindugunu bildifdi&ini siiyJer (s. 24B>
Bu boiUmde. Hz. Peygamber'ln. Drduyn kumandan tayln ettlgl blldlnli'ii
j-ienc Osame b. Zeyd b. Harise'dlr. Zeyd. Hz. Rasul'lln evlatligiydi (I c 3(11^
beytiri gerbine bk.). Hz, Feygamber (B.M.), Vida' haemdan dftnflnre iiknctlri
f>nblilnci yilimn ikinci ayinda (Safer) Zeyd u&lu t)saiae'yl ordu kumundant LA
ylfi buyuTinustu Ru ordu lie Sam yolunu a^mak. Roma'yi yenmek i^Llynrlutili
Ashabin ululaniji eagirmi^lar. onlara b|ut-ler vermlstodi- tjsameye. haburiin
ijebld oldugu yene git; dtlgmana Ust oliirsan tirada eok durma. Yanina kilavii*
lar al. rtncdlerl ordudan evvel ynlla buyurdu. Osame'ye sancagi blzzat vfrdlMr
sahabeyp de bu nrduya katiimay^ emrettiler. Ordu. Hz. KastU'Oti emriylfl Mu'
te'ye yafcin, Askalan'la Remle atas-tndakl TJbne'yp gidecekti. Hz. Ra^ni frt M \
hastalaTmiistj; Usame'nLn yanina da sahAbenin ubilarmdan klmse Rltnu'rui^Li
Wr.. Peygamber, gltmeleri icin tekrar emir verdl- Fakat bu sirada Hz, I'eyKjatnlK'r
pdebtllk ajemlne gbetti. t)same de dbnup Medlneye geldi, sanca&i HaftOUibnli'm
kapisimn online diktl. Me v J ana, ttsame'ye Itlras edenl bir kigl yaparak bu oluy
rnllnasebetiyle anlatmak Istedlklerinl anlatiyor. (Bu olayin tafsilati Icin Sisyykl
Serefeddln Abdill - Huseyn'ln "E'n - Naseu vol - Ictltiad" adli eserlne bakini/
Iir btisim: Necef - 1363 H. s. 98 - 105>-
*t
V?
(M E T i N)
Tam afciilinin, yanm akilkxun, tain erln, yanm erin ve his bir y&y
olmayau kendini beget)mi$ kotii kl$toin belirtisl
Akilh ona derler kj elinde mesalesi olsun; a mc$aleyle Jfhfl
du$siin, yolculara kdavuzluk etsin,
O one diisen, kendi isigimn pesine dti$mu>iur; o kendinck'ii
gecmis. ki^i, kendine uymustur,
2190. kendisme inanmistir; siz de onun cammn elde ettigi niirn
inamn,
Yanm akilh da, bir akilliyi kendisine goz edinim>. ona uymu>
kisidir.
Kor, kendisini yedenin cJini nasd lutarsa o da, elini o akilhv^
vermis, onunla goriir fair hale gehnis, onunla ceviklesmis, yikef
rnistir.
Bir arpa agirhginda biJe akli olmayan esege gelince: Onun hem
akh yoktur, hem de akilliyi birakmi§tir.
Ne 50k yol bilir, ne az; fakat gene de kilavuzun ardina diismck-
tern utamr.
O bitmez, tiikenmez ^olde kimi olur, yaslara diisijp topaliaya -
topaliaya gider; kimi vakit de yd yepelek ko?up yeler,
Murou yoktur ki dniinii gorsun; yanm bir mumu bile yoktui
ki ondan bir 151k dilensin.
Akli yoktur ki did gibi nefes aisin; yanm bir akli bile yoktur
ki kendini olii saysin, *
O akdhya karsi tam bir olu kesilsin de oturdugu yer den dama
yiicelsin.
Olgun bir akJm yoksa ozii-sozii din bir abllimn karris inda
ken din i olii say, ona sigm.
2200. Boyle olmayan kisi, diri degildir ki Isa'ya solukdas olsun; 6ILI
de degildir ki ts&'nm soluguyla dirilsin,
Kor cam, her yana adim atar, sigrar - dunir ama sonunda g«- '
ne de kurtulamaz.
524
.~~_
Goktik, ^iknku- liidik iivlayanlar. Diri nkilh, obilrii yanm iikilh,
olekSyac hl^btr gty olmayan kendini begenmi?, ahmak.
gufliMc diisroiis tic balik ve hunlarm soulan
A inatgi, bu, icindc iig buyiik bahk olan golcugiin hi k ayes i gibi-
dir hani.
Kelile'de okumussundur, fakat o hikayenin kabugudur; buy mi
tamn da dzii,
Bir kag bahk^i, o golcugiin bulundugu yerden gecerlerken icin
deki bahklari gordiiler.
Hemen ag getirmeye ko$tular. Bahklann akjllan baslannday
di; W\ anladilar.
Akilh bahk, hemen yolu tuttu, o gii<; a$dir yolu ister isli'iiu'/
a$ti.
Bunlarla danismayayim, yoksa mutlaka bimlar, gudhiiii kuv
vetimi gev$etirler;
Onlann yem-yiyecek sevgisi, icier inden cosar, kaynar; d-mbel
likleri, bilgisizlikleri bana da sirayet eder dedi.
Dam^acaksan bir diriyle dam? ki seni de diriltsin; ama n.-nlr
diri?
^210. * A yoku, yolcuyla dams; fakat kadinm verecegi akil, ayagun
topal eder.
e Yurt sevgisinden dem vurma, duiup dinlenme; bil ki yml
o yandadir a benim camm r bu yanda degil,
Yurt istiyorsan irmagin o yamna gee; su dogru sozii az yanh^.
oku.
Abdest iilamn, abdest dualanni okumasimn Sim
Abdestte her uzuv yikamrken ayn bir dua vardir; hadiste her
bir u?:uv icin bir dua buyurulmu^tur.
Burn una su verirken Gani Rab'den oennet kokusunu isle.
Iste de o koku, seni cennetlere ceksin- gii] kokusu, giil bahvr-
iiifie kdavuzdur.
Pislikten anmrken de virdin, s6ziin, yarafabi, sen beni su pin-
likten ant soziidiir.
Elim dcrsin, buraya ula$ti ancak, bunu yjkayip antti; ama cam
yikayip antmakta elim gev$ek.
A Tannm, adam olmayanlarm canlan bile lutfunla a dam oldu;
lutuf elin canlara erigir.
Asagdik biriyim ben, benim ba^arabilecegim ancak bu; u yam
da sen ant ey kerern sahibi.
525
—
22RQ li y Tannm, boil pjsJikim di$imi anUiatj & pJsbklerden do
bu dostu sen yika, .mi,
Birisinln, abdcst boadiiktan sonru, annua duaw olan "Allahim,
sea beru tiwbe edenlerden, tertemli olanlarda* toil" yerlne,
"AMrmn., bana cermet kokusunu koklat" duastm,
yatil aiuuna vlrdi yertne burna su verilirken
okunacak vlrdl okumasi, bunu duyan
birisinin de dayanamamafii
Biiisi, pislikten arnurken, beni cennet kokusuna es ei dedi.
Duyan biri de, giizel bi r dua okuduu am a dedi, delist yitir-
mi^sin,
Bu dua, buruna su verilirken okunurdu; sense tuttun, buruii
duasini ardim yikarken okudun.
Hiir kisi, cermet kokusunu burnuyla aJir; cenuet kokusu, ard
y an dan yiter-gider.
* A ahmaklara karsi gbniil alcakligi gbsteren, padi$ahlatn
karsiysa ululanan,
O utuianmak, asagi ki$ilere kar^i oltirsa iyidir; tersine i$ gun
me, ken dine gel, tersine is, yolunu baglar.
Giil burunla koklanmak igin bitti; koku almak, burnun va/i«
fesidir a no bran.
Giil kokusu, burunla koklanmak icmdir a yigit; su a$agidaki
delifc, o kokuyu alacak yer degildir.
Oradan cennet kokusu gelir mi big? Sana koku gerekse ye-
rind en ara, iste,
2230. Bbylece yurt sevgisi de dogrudur ama a ulu ki$i, sen dnce
yurdu bir tarn.
akjlh baiik, gonltimd onlarla gorii^up damsniak kaygism-
dan kurtarayjm da yol alayim dedi.
* Danisma cagi degil, kendine gel de yol a! may a bak; ah ede-
ceksen All gibi kuyuya ah et,
* O ahin mabremi pek az ki^idir ancak; geceleyin yuru, ases
gibi gizJi yiiriimeyi huy edjn,
?u bakkcidan kurtulmak icin denize ulasmaya bak; denki ara;
512 fir donen suyu birak.
O cckingen balik, gttgsiinii ayak edindi de o tehlikeli durak-
tan, ta ay din denize dek vardi, denize ulasti,
Hani ajdina kopek dtismii$ eeylan gibi. O ceyJan da, beds-
ninde bir tek damar, birazcjk piig kaldik^a ko$ar da ko$ar.
526
1
Ai'diru kHjmk dtiyn f;i^anm uyumasi hatddir; kork;ni ki^i
nin gy?.iirir ijculm uykn j^iicoek?
baJik yiniidil, dtnizin yolunu tutUi; uzak bir yoln, goui> bir
yola diistu.
Qok zalimetler pekfi; fakat sonunda eminlik yurduna, sc!uitk>i
eiiyanna kavustu,
™' Kendini o ucsuz, bucaksiz denize attt; oyle&inc bir dcnizdi ki
higbir yanda simo yokiu,
Derken babkgilar ag getirdiler. Yarim akilh bunu gordii, aR
zinin tadi kagti.
Eyvah dedi, firsat gagmi kacirdim, nasi! oldu da o kdyvu^i
yolda^ olmadim.
O ansizm gidiverdi; ama o gidince benim de ate? gibi ire!
dii$iip gitmem gerekti.
Gegmise acunmak yanbs bir 15; giden geri geimez; onu .mr , 1 ,
bostur,
* Tululan kuaun, ge$mi$e pieman olma, Iflnde bulundugiin
vaktln degednl bil, omriiuau pismaublda geclrme
diye vasiyyette buluiunasj
Birisi bir fcusa diizen kurmus, onu faka basiirmi^ti. Kuj ana,
a ulu hoca dedi.
Sen nice bkiizler, koyunlar yerni^sin, nice devekr k urban el-
mi^sin.
Hifbir aman onlarla doymadin; benim bedenimk de doynm/.
sin sen.
Beni birak da sana iic ogiit vereyim; vereyim de bif bnkiilini,
akilli mryim, aptal mi?
ug ogiidiin ilkini, elindeyken vereyim; ikincisi, snmimh lwl
ciktan yapilmis daminm iistiindeyken sbyleyeccgim.
2250. Uciincusunii de agacm iisttine konunca soyleyectgim; bu U<;
iigat yuziinden de bahti kutlu olacaksm,
Elindeyken soyleyecegim soz su: Olmayacak peye, kim noyler*
se soylesin r inanma.
Avcinin elindeyken soyledigi o degerli bgtidii sbylcylnec n/fld
oldu; ugtu, o divann Ustilne kondu.
Dedi ki: Bir de gecmi$e gam yeme; ge^ti - gitti mi, ona hasrrt
cekme.
Ondan sonra da, icimde dedi, on dirhem agirliginda esi bulun
maz bir inci vardi.
■527
AU^HtlHtk^a*MMMMiyiL
(. atuiui ntuJtilsuii, ip inci seni tie devlelc ka'vustLirurdu, ogul-
lanni da.
Fakal kismet in degilmis; diinyada esi bulunmayan o inciyi
kacirdin:
Adam, gebe kadin dogururken nasil ogunup feryad ederse, lip-
ki unun gibi ogunup feryad etmeye koyuldu,
Ku$, ogut verdimdi ya dedi; sakin gecmi? $eye gam yeme di:-
mi^tim hani.
Degil mi ki geeti ■ gitti, ne diye gam yersin; ya ogudumij an-
I a road in, yahut da sagirsin.
2260. tkinci agiidiimde de sapikliga diisme; olmayaeak $eye inanma
derm'stim ya.
A arslamm, ben uc dirbem agirbgrnda bile degilim; i^imdt?
on dirhemlik inci nasd otur?
Adam ken dine geldi de peki dedi, haydi, usuncu ogudii de
Evet dedi kus, oburlerini iyi tuttun da uctincii 6gudu bedava-
ca soyleyeyim.
Uykuya da] mis bilgisize ogiit vermek, corak yere tohum ek-
mcktir,
Ahmakligin, bilgisizligin yirttigi fey, artik yama tutmaz; a
ogutgit, oraya hikmet tohumu pek ekme.
Yanm akith bahgui, btr ^are dii$unerek
kendinl olii gofliermesi
Obiir batik, bela gaginda akil limn golgesinden ayn diisun*
ce dedi ki :
O iyi arkadas denize kavu^tu, gam dan azad oldu, 6yle bir
arkadastan aynldim,
Ama $imdi onu dusiinmeyi birakayim da kendi derdime diije-
yim; §imdicek kendimi olii gostereyim.
Suyun ustiine sikayim, karmmi yukanya dondureyim, sirtuni
suya yevireyiin, suda oylece durayim.
2270, Su iisliinde saman cbpii nasil akar giderse oylece gideyim;
yiizme bilen ki$inin gidi$i gibi degil
Kendimi blmu$ gostereyim, suya birakivereyim kendimi:
olii m den once olmek, azaptan emin olmaktir.
* A yigit, otumden once bliim, araana kavusmaktir; Mustafa,
bize bbyle buyurdu.
Olurn, sinayi$larla gellp cat mad an hepiniz de olu'n dedi.*
* "Qntt" ^/Ondcii basks bUtUn boy)t j*riiin,ndir,
528
dylr.cc itfiln, t 1111 vukanya cevirdf; su onu kimi ;is;ifiivn
aliyordti, kitni yilkanya aLiyordu,
Tutmak isii'yciiJt;rii] hepsi de hayiflanarak yazik diyordu, wi
iyi balik oidLi.
On!ann hayiflanmalanni duyan baliksa seviniyor, oyunum i^c
yaradi, kili^tan kurtuldum diyordu,
Usta bir babkgi onu tuttu, tub dedi, olmiis; topraga attverdi.
Bahk sigraya ^irpina gitti, suya atildi gizlice; ahmak bnlik
sa bocalayip duruyordu.
Ahmakj sola -saga sicnyor, ^abalayip kiKmini sudan kurtar
mak istiyordu.
2230. Balik^ilar agi attilar, aga dii?iip kaldi; ahmakiik, onti r ,itc
$in iistiine koyakoydu.
Ates ustiinde, bir tavanm icinde ahmakhkla uyudu - ^illi
* O r yabp kavuran alexin haTaretiyle yanip yakilirkrn akvl,
ona r sana bir korkutucu gelmedi mi diyordn-
* Oysa h kafirlerin can! an gibi o i^kence icinde, o buLl vi'ft 111
da, evet diyordu, geldi .
* Soma da, bu sefcr diyordu, $u boynumu ktran mihneltcn
bir kurtulursam,
* Denizden baska bir yeri yurt edinmem; gbldc, goleiikle yurl
tut mam.
* Ucsuz - bucaksiz su ararim ( esenlige ula^inm; ebed! olarak
saglikla ■ selametle 5mur surerim,
4 Ahmagm, belaya ugradigt, nedamete dii^ttigtt $a£da ahdetme*lnln
veFfisi yoktur; cujaM "Onlar gen* dUnyftya d6nduiUls*ler.
yaptuayin deollein ^eylcri gene yapmaya koyulurlardi;
gcrcekten de onlar, yalancdardir elbette."
Yalanci sabahin velasi yoktur
Akil ona diyordu ki: Degil mi ki ahmakiik semnlu; ahmakl*
akil da kinlir - dokiiliir.
Ahidere vefa eden akildir; seninse aklin yok a esek deftcfltidc
elan.
Ahdini unutmayan, hatirlayan, akildir; unutu$ perdesini akil
yirtai*.
2290. Degil mi ki aklin yok, unutus, senin beyindir, amirindir; oyaa
ki o, diijmanmdir, yapacagin ;eyleri bozar-gider.
Zavalli pervane, akltn azhgi yuziinden ateji de anmaz; alexin
hararetini de, yaki^im da, sesini de.
F.J «
52<?
y^MiM
Anm atts, kanadjrii yakii mi, tovbe eder; eder ama iimfcli, unul-
kanligi, genu iitestf a tar vnu.
Birseyi kavramak, aniamak, bellemek, hatiriamak, aklin isidii
ounlari yiicelten akildir
Jnci yoksa parUusi nasrf olur? Hatirlatan olmadikca birsey.
den kacindir mi his?
?u istek de akilswhguidaa ileri gelir; ciinkQ ahmakhk nasil
bir huydur, goremez ki.
pisman olus, zahmetin sonucudur; define gibi apaydin ak,|
dan degildir.
Zahmet gecti mi, o pismamik da yok olur-gider; derken
tcvbe, o pismanhk, bir avuc topraga bile degmez.
* O pismanlik, gam karanhgmda yiikiinu baglar-gider; dc-
mek ki gecenin soziinu giindiiz yok eder*
O gam karanligi gecti mi hos bir hale gelir insan; gamm sonu
cu, gamm dogurdugu pismanlik da gidiverir.
^00. * O tbvbe eder ama pir akil "Gene diinyaya dondurulseJer
yaptiklanm yapmaya koyuludar"' djye bagirir - durur.
Vehmin, akha tersl olt^u, alalia sava$ra dunnaw. Vehim de
akia benzer ama akil degildir. SeUm c-na, akil sahibi olan
Mflsa'nin, V ehim sahfbt olan FJravim'la tartifmasi
A yjgit, akil, sehvetin tersidr; sehvet cevresnde doniip dola*
sanda akii var deme.
Sehvete kul olana vehim sahibi de; vehim, gecer altmlara hen-
zeyen akillara gSre kalp akcedir.
Meheng olmadikca vehimle akil belirmez; tez ikisin de ms-
heng tasma gotiir.
Bu meheng Kur an'dir, peygamberlerin halleridir; onlar da mc-
heng gibi kalpa gel derler;
Gel de benim yiiziimden ne hale geldigini gor; ciinku sen, oe
91k 151mm ehiisin, ne inisimin.
Bir testers akh ikiye bcilse, gene ate? icinde, altm gibi gtiler .
durur akiL
Alemi yakip yandiran Firavun'da vehim vardi; canian avdiiv
J a tan Musa'da akil,
MGsa, yokluk yoluna gitti; Firavun ona, sdyle dedi, kimsin sen?
Muss, ben akdim dedi; ululuk sahibi Tanri'nm elcisiyim, Al-
lah dellliyim, insana sapikliktan aman veririm.
J
* Bcytin iklnci misra'mdaki " B ecenHi" sdzflnden Itlbftren arapcEWir
530
.'HO, Firavuti. hayti <Inli r mi*, hay ■ huy etme; kimin ntstsiu, t:ski
adin ne? Ohm siiylr.
Musa, ben t™pm£ind;imm onun; asil adim da CJnun kullai inin
en a^agisi.
tek, o bir olan Tann'mn kulunuti ogluyum; lialayiklann
Tahimlerinden dogmu?um> kullarm bdlerinden gelmi^im.
Ashm topraktan, bak;iktan; Tann bal^iga can verdi, iuinii! ill
sin etti,
^ Topraktan meydana geien ?u bedenimin duniip varacagi \i-i ,
topraktir; ey korkunc adam, sen in gidecegin yer de toprak.
* Bizim de mayamii; topraktan yo^rulmus, biitiin ba> ^fkm
(erin de; buna da yuzlerce delil var.
Bedenin topraktan yardim g&rmeJttc; boynun. loprakian bHcn
gidalarla yoguxilasmakta.
Can gitti mi o da gene toprak olmakta, korkun^ mr/mdji
toprak olup gitmekte.
Sen de toprak olup gidersin, biz de toprak olur gideri/, siiiiiii
gibiier de toprak oi.xir giderier; ne sen kahrsin, ne mevkiin kuln
Firavun, bu soydan - boydan baska bir adm vardir dbct; ln'in
de sana daha da yara^ir dedi;
2320, * Sen in adm, Firavun 'un kuludur, kullannm da kulu. ^iinkii
once bedenin de onun sayesinde gclisti, canin da.
* Hem de dii^man, azgtni pek zalim; kotii isi yiizundcn bu
yurttan kaemis bir kul,
* Kanli, gaddar, hak tanimaz bir kul; var artik, bu ce^it buy
lara gore kendini kiyaslar,
* Gariplikte hor-hakiyr, yoksul, eirciplak; sonra da 11c biw
siikreder, ne hakktmizi tanir.
Musa, has& dedi; o padi^ahlar padi^Shiyla efendiliktv hltf kim
se ortak olamaz,
Mulk sahibi olusta birdir o, ona esit yoktur; kullanna ondoni
baska sahip bulunamaz.
Yarattiklarma ondan baskasi, sahib olamaz; geberesice bir kl
si den baskasi onunla ortakhk dav^sma mi girisebiJir?
Beni o diiziip kojmustur; ressamin odur benim; baskasi biiylr
bir davaya girl^irse 0, ziilmetmek ister ancak,
Senin. benim kasmii. bile yapmaya , giiciin yetmez; artik nasil
olur da benim cammi tamyabilirsin sen?
Gerc^kte gaddar da sens in, azgm da sen; ciinkii Tann'ya jirk
kc-suyor, ikilik davasina kalki^tyorsun.
531
-M^MB.
2 HO. Ben kuiii biri.sini yiiiilislikla tfldtirduystnn, ne nefsim i$in iil-
durdiim onu, ne oyun ulsun dive, bo$ jjena oldurdiim.
Bir yummk vurdum, geberivcrdi, zaten cam da yoktu y»,
can verdi - giui.
Ben bir kopek gebertti'm; sense peygamberlerin ogullannij y(k.
binicrce sucsuz, dyansir socugu oldiirdiin.
Onlann kanlan hep sen in boy nun da; bakahm, bu kan i$mcn
viiziinden ba^ina neler geleoek?
Ya'kubun soyunu oldurdiin, hem de cmlan, beni ofdiirmek 1*
tediginden oldiirdiin.
Tanri, seni kor etti de beni segti, nefsinin pi$irip kotardig] du
zen, bas as/agi oluverdi,
Firavun, bunlan birak dedi; hif jiiphe yok ki sende hakkim
var: tuz-ekmek hakki bu mudur?
Beni halkm oniinde horlayasin; ay din giinii, eonlumii kar.it
[asm, bu mudur hak?
Musa, kiyametin horlugu dedi, daha da sarptn; hayirda, serd* I
bana uymazsan, o guniin horlugu daha da giictui\
Bir pirenin aasma dayanarmyorsun; yilanin yarasmi nasd M
Jacak, ona nasil dayanacaksin ?
234Q L Goriinu$te senin yaptigmi yikiyorum a ma bir tikeni gul bah' I
gesi haline getiriyorum ben.
*\
M2
(S E R h)
2203. Kettle ve Dinine I. c, 905, bey tin gerhine bk. "Kelile ve Dinine 1 ' den
i.'U hikayeyi gu sOretle nul&sa edeblhriz: Btlyilk bir gtfldc uc lombul balik yti
?Up yasamaktadir. Buniarm adlan; Ileriyi diigunen, Akli tes? eren, Kaciere bo
yun egen. ileriyi du&Unen, bir glin ytlztlp gezerken f&l kiyiaindan gecen hank
Cilaim, bu gbl balik dolu; yann banian avlayalim dedlklerlnl duyar; kendl k'*n
lilne, bbtir arkadaglanma da haber vereyim de bu gtilden, tnsan ell dcftnwrllk
i:aska Mr gole gocelfm der. thl dostunu cagmp Igl anlatir. Akli tez eren. B-VCllnr
nutaya gelirler^e bir gayler yapar, kendimi kurtanras der. Kadere boyuu f-ftni.
i;u stize altfirmaz bile. Ileriyi gtiren, o Iki dostun, orada kalmaya kararli oWuk
Ifinni anlayinca kendl dcrdlne dilser, ba$ka bir gote gOger. Ertesi gtin ti:ilrk;i
lat gellrler, buSiklanr. kaQab!l«<:eklerl yerlerl tutarlar. Aglanru atarlar. blltnti
lallklai aga dtiser. Akli tei eren, hemen kendislnl SLmil? dururaa sokar 1 am
lilti Sanaa balikgilar. tutup kiyiya atarlar, O da debelexie - ciriiina ubUr nnli> kc
Cip kurtulur. Kadere boyun egen ne yapacagjm bllines: o yana, bu yanu Hijrn .
Honunda can verlr glder (Dr. tndu Shekhar: Pancatantra; Tehran Qnlv. Vu
run. 1341 9. H. 196 1; b. 76-77. "KeUle ve Dlmr.e"nln dunya edebtyatindukl U
sfri, yaailiji, metlnlerl ve mukayeseleri. arapca ve farscaya tarccmeierl icln [>r
t Sh. cevlrlstrdn unaozUne bk. A-D— 1-4 ve "Mukaddlme" ; 5. 1 - 31),
2210. Kadina danismak. I. c. 2^8 ve II. c. 18S7. beyitlerin seThlrte bk.
221 1. Yurt sevgisl. Ll Vatan sev^isi Imandandir," (Had!s: Seflnet'ul - Eiliftr,
II, s, 6Sfi) Bflfllerco riadts olarak kabul edilen ba sozdek! "Vatan - Yurt" birlik
ftlsmidlr; dtlnyi Ise ayrilik alemldlr, gurbettlr. Ancak dunyayi, dilnya jOren-
teree bu, bSyledir; takat dunyayi, halti. batlln ftlernl, Tanri'nm kudretlnin, hlk
metmin. sifatlarirun, lilknietleTlnln bir aynasi olarak gbrenlere naxaran dlln
ya ve ahiret, blrblrlne ajSirj Iki dUsmandir, ayri yerlere gikan Iki yoidur. IJUn
yayi seven, nni dost olaii = alnretl eevme^i, ona d[i$man olur. DUnya He third.
doguyla bati glbldlV; birirr; yakla^an, ttbilrtinden uzaklagir" buyurur ki hu,
diinyayi dllnyA olarak gorenlere, ona ragbet edip ahireti unutanlara. konrtilori
ni Litem in merkezi ve mlhveri . bilfp nelsi iftn yagayanlara goredlr (NclnMil
8el4gai; IV. 3. 165), Fakat gene Hz. AH, dUnyayi yeren blrlslni duyup »nu iln
mljlerdlr ki: "Fy danyanin aldatigina kapilmisken bir de onu yeren; bug »p>
Serine aldanip da sonra onun aleyhlnde soz eden, sen mi onu sucltttiiiiktaiun.
tnu seni suflamakta*? Dunya ne vakit aklmi aldi, ne zaman seni iddjittiv llu
balarirun c<lr(lyilp dagilan bedenlerlyle ml atdatti sent, yoksa yer altmda yihm
analarinla mi kandirdi seni? Onlari nice keie :l telle re ugrattin, nice k«rti lui 1 ■
ettin; onlari iyilestirmek iatedin, hekimlere bag vurdun; eslrgemen, hl^ blrlni'
1 ay da yermedi; onlann liletlerint kuvvetin glderemedi Dtlnya, onlari a brn4>k
gosterdi sana, sonlanyia sonunu gu titer di serdn, Gcrgekten de rltinyft, onu dofi
ru grjrnnn dogruluk yurdudur; orada anl&yig sahtbl olana esenllk evldir; ascik
edlnene zengjnlfk yurdudur, 6gtlt alana b|ilt yeridir. Allah dostlannm seede y<?
ridlr; Allah meiekterinln namaz yeridir. Allah'in vahylnln lndigl yardlr: Allah
53.1
dtwLlamun alig - verls yuri tn\uU rah met elde ederlpr, cermet! aatin aJjriur,
(nydalururlar. He dlyc wmmed*rsla dtlnyayi kl ahvaliyte sana yok Olacafcim till '
dirdi. ayriligim haber veidl, taltaiyla bclayi brock olarak gcsterdl..." (Ayw
n 167-168). "Vatan sevgtsl tTTlandl^ ,, sqbII, bu bakimiardan, dllnyada ahirell
de Litiulmamak, aym itamanda dunyayi, animate hazirlik yurdu £6rUp dlmya v*
nlurMi. madde ve manayi dengel! tutmak, kendl S?lc uldugu kadar taplumu v»
bUHta insanlik icln faydaii olmak anlamlarmi da vermekfcedir. Mevlana, -Me*
nevi' run blrcok yerlnde bu danya - ahiret karsiEastirmasim, buliin talsIJatljIi
rirtaya koyar ve o, higbfr vakit dilnyayi terketmeyi tavslye etmez; hirai, benctl-
.fi terketmeyi tavsiye eder ("Mevlana Ceialeddin 1 adli eserlmize bk s. 174-177)
2220. beyitten sonraki bahis. Abdest Dualari. Abdestte, uauvlar yikamr, ya
bin mnshedilirken muayyerj ve had la I ere dayanan dualar okunur En run a *u
vcrillrken 'Bana cermet kokularim ha ram etme, onun kokusunu koklayanlardan
H ben]" mealindokj dua okunur Sempeddln-L Tebrlzrnin sohbetlerlnln zaptm
cian meydana gelen "Makaalat" ta Sems, "Yapim, yikistadir;-onu yiktun: cimku
in.'iiriurluk, yikilmaktadir. Du kadar bilgile-r billy or ama'kendi Isinin diizenlnl
inimlyor: blr is yapayor kl (gin in dOzeninl, yaptifei isle olur saniyor. Deligl jj.
minus; "Bana cennet kokusunu kofcJat". pjsllkten arimrfcen okunur; duadir am a
iMLftJni yamlmij" demektedir fF&tlh K. No. 2783: 33. a. Suieymaniye K. Fatlh
fcltaplan arasmda bulunan bu nushamn tavsifl lain "Meviana Celaieddin" add
<: set \ mtaiia 29-31. sahlfeierine blr.).
2225. Ahmaklar - Padlsahiar. Ahmaklardan maksat, yalmz yasadigi gQnil
Kitten, bile?), gelecegi diigtinineyen. mevkiine, zahfri yilceUglne gtlvenen kl<t
ijtr. AriJ padigaWarsa, hirka altjnda sultan olan gertjek erenlerdlr. Mevlan*.
mevfci' vc makam sahlpieriue e£JlETi, yaltaklik eden, gergeklere karji benllk ta»-
I II van klsileri yer7inekl,edlr.
2229 - S2J3. Ah - Kuyu. Hs. All, ssrlarmj klm&eye atamami?. gidip bir kt-
vjya soylemls. Pcrideddm-J Attar da "Mantik'ut - Tayr" da "Gah kendl aiemm-
de cosar fc6pUr(lrdu; gah gldcr, airlanm kuyuya soyierdl" beytlyJe bu hikaycyl
hatirlatu {Tercemcmiz; iksncl Basilis; M. E. Easimevl - 1962; a, 2B: b, 4B0), Bj
hnyu hlkayesmm bir baska tarn daha vardir. Ha. Peygamtier, Hz. AStye biw\
tJiliii sirlar soylemiB. Hz. Ali, dayanamamig, bualan soylciaek Lhtlyacmi duy^
muf, Vakat klmscyc de abyleyerBenu?. Gldip bir battal kuyuya toylemts. Kuyu-
mill kiyjsuidari cikan kamialariian blrini, blr ^oban keslp feavaJ yapmis, Cai-
rn ay a baslayinea bu sirlai, nagme hallnde gSntlllere yayiimi?, gonUUerce du-
vulmus. Halvetiyyeden Ru5eniyye kolunu kufan, Aydin'h o!dugu igin Rd$en|
mohlasim kuJlandigi sSylenen ve 98£ hlcrlde U574> T^hriz'de vefat eden Dedi«
Omer-1 Ru^ni'nin "Ney - Name" adli ve mesnevl taizinda bir feltabi vardir kl
ncyden bahsetmekle beraber bilhassa, Hji. Peygamberln soyledtgl sirtara AJfnln
tabamtntll edemeyisinden, Hz. Peygamber'ln, gmu bir kuyuya gonderiglnden, A11'-
nln, kuyuya bir "Hu" deyisinden bah seder: bu beyltler, "Ney - Name ,, dendlrr
Varuban taha All blr lift didl,
ihf;c. MrTiirdiiu ne o|, no bu didl
fjbyk cAhr s:Uiii ol Hu bay u bii,
SahbaD cS.li ftldft ffavgaa-yi H*,
■534
Ulldl lilr nrj Anilii {pi llu'dan re van,
Olub, qI ijihin auyu oi denide kan:
P«9 budui ii ey did tig I Hu - Hu rniidam,
Dbnedii^j h!^ kil-ka ly hiinlain (1st Cniv. K. Tfhkcc YftT.. 1D15, Jfl. aj.
Rfljenl, bundan sorxra, blrisintn a katnisi fesuz calmaga basladi^mi, alcuit^
heyecan verdtlinl anlatmaktadir (40. a - 42. a. Bu manzum risale, 191b No. cloki
KUILiyyatm 32. a - 63. a yapraklanndadir)'.
2233, beyittekl "ases"' arap^a blr s5zdlir. Hirsizlara, dtlzani bozanlara en
vM olmak ve bu gegit kLgileri tutup cezalandirmak: i^Ln gecelerl gezen xaptiyr
Niemurlarina denirdi. Osmanh devletinde de asesler ve bunlann amirlerim 1
rtfeabasi" denirdi.
2233. dizli ytlrflmek. tnaneim gizlemek. III. surerjln (All tmran) 28. ftyf
: ;n in me aii $udur: "Inananlar, Iman edenleri birakip kaNrlerl dost edlnmnMn
Jer. Bu Jsl yapan, Allah 'tan blisey beklemesln. Ama kafirlerden ceklnmctitr.
KeTekse ba^ka. Allah, kendLsinden aakinmanizi emretmektedlr ve dtinllp »«
nlacak yer de Allah tapisidir." Gorilltlyor ki ayette, "ceklnniek gerekirse" krn
dint, dinini, din kardeglerini korumak igln inanrnayaiilarla gecLnmek ?mro
(Ulmektedu*. tslamm Ilk devtrlerinde Am mar 'in babasi Yaair ve annesl S tin icy
?t, mUjrikleriri sb'yletmek tstedlklerl suzleri s5vlememi$ler ve Ijkencelerle jsi'IiM
fdilmlsier, Ammar, soyletmek istediklerlni soylemL; ve kurtulmu$tu Ha. I'< h y
i;amber'a, Ammar dinden dondl! diye habei verilince Hz. Peyg amber, ' 'JMjihiI
olur, Ammar, tepesinden tirnagina kadar lmanla doludur" buyurmus n.Viu.-r'
O. s. 137), Nahl suresindeki (XVI), inahdiktan sonra, kalbl tarn inajich uldugu
iialde soils bu ceslt soz siiyleyensn suglu olmadigi bildirilmi^ti [ayet. 1 13 .■ . $Iu-i
fmamlyye, zatflr?t hfilinde inanci glzlemeyi vlclb bilir ve buna "Takiyye" der
Takiyye, zarQrl blr $eydir; ancak. din in korunmaai, lerdin feda edilmeslyli-
:ni)mkUnae o vaklt bu vflcub kalkar. Beyitte. "Olmasim dllediginia milhlm i$-
inrLnlsin olmasim, onlari gizleyerek saglaym; gdnkil her nlmet sahibine hanod
rdHir 1, hadlslne de tgaret vardir (Cami"; I, s. 33).
2244. beyitlen sonraki bahia. Kus - t)o B&tiiL Bu hikaye, Attfir'ui "llahi
\anie" sfnde ga'bfden rlv&yet edilerek zikredlllr; kus aercedir. Hikayft, "OnllvHn
ptJ Makale" dedtr (Tercememiz; c. 11. Blrinci Baailuj: M.S. Baaimevl; tat 1071.
s 17- IB). ?a'bl EbQ-Amr Amir, Yemen' lldir. Tabilnden, yanl Sahabeyp Lilnyurt
inrdandir. Hlcri 2Q de (640-641) Baara'da do|;mua h Kufe'de yerEegml;, 104 tn
'722) orada vefat etmlgtir. AJayci blr zattir, Roma'ya elflllklc de gUmljjtlr
Aym hlkaye, hlcri VII. ydsyiiin (3ail) lit yansinda vefat eden Avllnln
"Caiai'tU - Kik&yat" inda da vardir; Adamm biri bir serge tutar, kafeae koyup pa
zara gotilrtlr. Birlsl ser^eyi satin alir, evlne gijtQrur. Serge dile gellp, ben I 01
dilrmekle eline birsey gegmez; benl azad edersen sana fayda verecek tic nft*
.aoyierim. O suKlerin birbil kafesteyken, obUrtlna elindeyken, iletlncdsllnu dn UflUp
§u agata konunca soylerlm der. Adam kabul eder. Eerce, kafesteyken, ellnden
r;ikarva hayiflanma der. Kafcsten gikip adamin elindeyken, olmayacak soze kan
ma der ve ucunca da, karmmda yirmi miskal a^irli^mda blr Inc! vardi; heiii
kestseydln anu elde ederdim der. Adam hayidanmaya baglaymca; ^ana, clindim
cikana hayiflanma, olmayacak aeye kanma demedim ml der; bende bu kOgilk
ousaeyl« ylrmi iniikul aftirhgmda Inul ml olur? Adam, Uctlncu silztl da fiOylemP'
SK
hint dUer. E»r« C| su aawm ( |,i >lll(i( , l)|r , brllt var ^ om| blJ , Mawg d(jr Adam
SfS =r r ' ilirJftl Luhlr - mkft * enl * M ™- A^I'dB bi™ degisiktlr tCWBi-W.
Hlkfl>at, 1st. EUleymanlyu K. Ayaaorya kltaplari; No. 3L68: 53, a ■- b Avfl kin
» I !^ Slkl(>Pedl!il " " dE ra!,111[jtl1 ^ ad KBprtlUl'atin Avfi mad. e 6k. 1st MaArlf
Mat. 1S42" c. II, s. 21-23).
2212. ttlitmden tJnce oJmek. I. c. 3688, beytin serhine bk.
2282 - 22S6. Koikntucu, LXVII. surenin (MOlkJ 8 - II. ayetlerlnde kaflrk-
rm cehenneme atjlacaklan, eehennemin Kesik - kesik nefes aldigmi duyacaklft
n, cehennem aebanilerinin onlara, size kcrkutucu gelmedi ml diye soraeaklan
cnlarin geldi ama takar etWk diyecekleri, akdsisliklanna hayiflanacaklari bUdl !
rllmektedlr. 2373. bey tin iklncl misramda a. ayetten lafzj iktibas var,
228 B. beyitten sonrakl bagltk. VI. sflrenin (En'am) 27-28. ayetlertad*?
Lnunmayanlann., keske dunyaya gonderl^ydlk de rabbimtein Ayetlerini yalanln
masnydik, taananlardan olsaydifc diyeceklerl, fakat dllnyaya giinderllseler gen«-
nohyedfldlkletl seyleri yapaeaklan, oniaim yalanci oldukfan bfldlrilmektedlr
liajlikta 2S. ayetten Jarzi iktibas vurdir.
22 9B. Gecenfn sozOnU g (indite yok eder, XVII. surenin <Esra) 12 ayetlndfl
Bcceyle gttndaufln, Tannnin lki delill oldugu, &ece deliiinin Tanr, tsrafrndnn
yok edlldigi. gttndtlUlnse, herseyi gosteren blr delll oldugu Mldirilmektedlr Rr
ylUe bu ayete jjaret edUmektedir.
2230.
v:ir.
Gene dfiuyaya dondtirtllseler. VI. strenln 28. ayetinden lafzl iktlbax
2314-2315. Topraktan meydana gelen. XX. surenln (Taha} 64 ayettnd*
InsanJann topraktan yaratildjgi, eraya lade edUecegl ve blr kere daha oradan
CiknnlacagL, hasredilece&i blldirtnwktedix; beyltlerde bu ayate i$aret edillyor
2J20-2323. Ftravunun kulu, kfltil is. XXVIII. sflrenfn (Kasas) 3-41 ayet
lerlnde Musa Feygamber'in, Tann Uhamtyle anasi tarafindan Nl] nehrjne atil
difl. Flravun'un aeveesl tarafrndan bulunup sevllerek saraya gottlrllldUgO, hlcblr
illt ninenin memesinl almadigj. anneslnln stlt nine olarak saraya gitttgi ocun
memeslni aldigi aalatilii. Boylece Firavun'an sarayinda btiyUyUp yetlgenMOsfl
hlrgiln Kibit kavmlnden olac bjrlyle Mfls&'nm menstlb oldugu tsrailoguUsrin-'
dan blrlnln kavga etmekte oldugunu gSmiOs, taraUogultstnndan olan, Mtisa'dan
yardim lstimesi Serine Mdaa, Kipttoln g^gsdne blr yumruk indirm^ adam
ddjOp Sltluce de. bu §eytan'in Islorlnden deylp TanrTya aiginmis, ertflsl gQn.
bu olayin duyuldugunu anlayinca Medyene glttaif. §uayb Peygamberjn ytt-
ninda on yi] (talmis. onun kizini almij. kendlne blr yurt edinTnek ttzere ssev-
oeslyle guayb'dan ayrdip yola dQsHnce Tann valiylnn maahar olup Ffrayun'tt
Rfiiiderllmigtlr. Bu beyitlerde FirEivun'un. Mflsa Peygambere hitabinda MQsn'
nin onun sarayinda buylldUgune isaret edllmektedlr. Firavun'tin kOtu la dedlJtl
de Mftaa/nin Kiptl'yl oldVlrmesidlr. (H. cUdin 1647, 2970 ve m clidln 777 v«
»5fl. beylllftrine de bkj.
536
(METlN)
* Yapxilnnak yiktJmaktadir; topluluk ibigimklikta: buliiiiliik
kinkbkta; murfida ert? miiratsizliktaj varlik yokJukta.
Obiir utlar, e$ler ■ e^itler de hep bu ^e^ittir
Birisi geldi, yen aktanp bellemeye ba^ladi; ahmagin birl da
yanamavip bagirdi.
$u yeri ne diye yikiyorsun, ne diye yanp darmadagui udlyul
sun diyordu.
Adam, ahmak dedi, yiirii - git, benimle u^ra^ma; sen viifinin
yitimda bil.
$u yeryijzii girkin bir hale gelmeseydi, yikilmasaydi nasi! ulin
da giil bahgssi oiur, ekin tarlasi kesilirdi,
Diizeni alt -list olmasaydi, riasd olur da giil bah^esi, lyilii. hw
tan haline gelirdi.
Yarayi ne?lerle yarma'.san iyite^ir, onulur rau hif?
Ilafla kanm, balgainin, safran, ili^in temizltnmczse hjsUilik
nasd ge^er, nasil iyiie^irsin?
Teni, elbiselik kuma^i parga-par^a keser; nedcn kcsiyursun
diyen bir kimse ^ikip da o teniyi dover mi hig,
Neden ju segilip ahnan atlas kumasi kestin, bigtin; k(j*iliui>
braa^i ne yapayim ben dcr mi?
2350. Her eski yapiyi, yen i den yaparlarken, once eski yupivi v i k
maxlar mi?
Marango? da ; demirci de, kasap da boyledir; yeni bir<jcv vap
madan once ordann da yikimlan var.
* Heli ley i. belileyi de do verier, unufak ederler, eski hftll \u\
olur ama bedenin yapimi da bu yok edilmektedir.
Bngdayi dcg\irmende (igiitmczsen, onunla soframiz '•■
rrii. hi??*
tu^-ekmek hakki beni zorlamakta; a bahk, o halt, ii-ni
agdan kurtarraami istiyor,
M^saiUQ ogiidiinii kabtii edersen, sonu kotii olan boyle bir
afrilati kurtulursun.
* Kenya, Mevlana MQzeainde 1177 No. da kayitli nltshada, bu beyllten mm
ra. "Mdsa'nin, l&net olasica Flravun'a cevap vermesL" mcallndc blr ba$tik vardir
5„17
Cokiandir kcntllnl, ncfsinin havasina kiplirnussin; kiJcikiiN
bir kurdu ejderha bfltlnc gtMirmt$sin.
Sduklan soluga unn iyilc^Eirmek icin cjderhaya, ba$ka bir c|-
dcrha gelirmisim ben.
Getirmi$im ki onun solugu, bunun soluguyla. kesilsin; yilamm,
o ejderhayi yok edip gits in,
Razi olursan iki yilandan da kurtulursiin; yoksa o ejderhft,
seni can in dan eder.
2360. Firavun, gercekten de usta buyiicusun dedi; diizenlc buray,i
bir ikiliktir, sal din.
Gonlii bir olan halkj iki bbliik ettin; buyiiciiluk, tasi, dagi bitr
deler.
Musa, ben dedi, Tann haberine da I mi 51m, Tanri vahyinc It-
gar kolmusum; Tanri adiyla buyiiculuk edeni kim kormiis?
* Buyiiciiliigun may as 1 gaflettir, kafirliktir; Musa'mn camysA
din me$alesi.
A firkin, ben ne diye buyuciilere benziyecekmisim? Mesih. bile
benim solugnma hased etmede,
A cenabet, ben ne diye buyiiculexe benziyecekmisim? Kitapbn
bile benim cammdan isiklanmada.
Ama sen kendi havani kanal edinmi$sin, ucup duruyorsun; bi
yu/.den dc hakkmida bu cesit zanna dii^iiyorsun.
Kim, yjrtici olsun, olmasin, hayvanlann isledikleri isleri yapin ■
sa, ulular hakkinda kbtii zanm diiser.
Degil mi ki aiemin ciiz'usiin, butun alemi de kendi vasfina iiy*
gun olarak azgin bir balde goriirsun.
Donersen, basin da dbnerse ev, goziine doniiyor goriiniir,
?370. Gemiye biner, denij.de vol alirsan, deniz kiyisim kosup gidl>
yor gorursiin.
Dostlarm dikdigi gibi ho? bir hale geJirsen su diinya, gbzllrv
de gul bah^esi kesilir.
Nice kisiler, lA Irak 'a, Sam a gitmislerdir de katirliklen, mil
nafikhktan baska bir$ey gorememiskrdir.
Nice k isiler, ta Hindis tan 'a, Herat'a gilmijlerdir de ancak alif •
veris gorrnu$Ierdir.
Cok kinder Tiirkistan 'a, Cin'e gitmislerdir de diizenden, tuza ti-
tan baska birsey gormemi£lerdir.
Gczip dolasan, degil mi ki renkien, kokudan baska birsey g*u-
miiyor; varsin, biitiin iilkeleri arasm dursun.
Okijz, ansizin Bagdad 'a gelir; sehri bu basindan otc has in a dnk
gezcr, dolasir.
5M
-
Biitiin n /ivki. Iii^lngu, ladi-luzu giirrnez de giire yj'nv km
pn/ kahugnuu g^jur.
Okiizk (^t'fcin scyrine layik se>, ya ytila dukiikn, sugbn s;i
mandir, yab.ut yolJarda biten otlar, ^ayu - ciniL-n.
USD. Kmxunu^ kadid oimus et pangasi gibi tabiat mihma asibp kal-
nj]^ Ids in in cam, sebeplere baiJanrmstir; bundan otesini goremt?,
A baskojenin ulu eri, sebeplerin ortadan kalktj^i o gep^Lni>
a Ian, « Allah 'in yeryuziidur» ancak.
O alan, can in halden hale girmesi gibi her zaman dcgi^ii dn
mr; can, orada her zaman, yeniden yeniye apagik ba^ka bir iilcni
goriir.
Fakat sen, bir sifata buriiniip de dondun - kaldin mi. bnluiidn
gun yer cennet olsa, tirada cennet umaklan aksa, gene dc kupku
ru ova goriinur orasi sana, firkin gelir.
insDitm her duygusu, ayn seyler duyar; ba^ka duygulsmi
duydukianndan da haberi yoktur; her asta sanatkann, bii^ku
sanatkarlann sanatlanoda. aceml olnialan, i> sanaltun
haberleri bulonmamasA gibi hanK Bir duygunun, iiijiir
duygularm giirdiikieri i^ten haberi ohnamasi, oblir
duygvlarin olmadigina delii olamax; her duygu,
i>biir duygulan Inkar eder goi-iiniir imia,
bur ;id a ki inkar siiztiyle o duygunun, ancak
obiir duygulardan habert yoktur
demcic istiyoruz
Cevren ne kadarsa, diinyayi o kadar gorijr,sun ya, 1^1 f h ,
idr^kin de ancak o kadardir; pis duygun, tmii/Jcn ^'ifitnt ru
geldir.
Bir zaman duygunu apacik, gorii^ suyuylu ytk.\ , bll ki
sfifilerin tai^asir yikamalan bbyledir.
Sen lemiztendin mi perde kalkar; temiz ki^ilcrin c«Jiltnndlll1
isi k, sana vurur,
Biitiin alem, nfir olsa, gikeilik kesiise, o nurdan, n f r iivi-fhkl<«ii,
ancak goziin haberi olur.
Giizelin Pacini, yanagmi gostemiek icin, gozunii kap^ fo
ona kulagiiii tutsan,
Kulak der ki: Ben giizeli goremem; fakat giizel, bir sesknirvp
o sesi duyanm.
2390. BiJginim ama kendi bilgimde bilginim; benim Mmerim, ani:;ik
sesi, sdzii duymaktir.
S.19
A klii] i ha^iim dcvyir, jit*l ;j burun, g&r sli u*-'zeli desen, bu iv
letligin sey, bum mm haru degildir.
Burun, misk olursa, giilsnyu olursa der, kokusunu ail run,
ben inn him trim budur, bilgim bu; ben bunu haber veririm.
O giimu's baldirli giizeJl nasil gorebilirim? Giiciimiin yelriiL'
digi seyi buyurma bana.
Oniine ister egriyi dik; ister dogruyu; egri duygu, egriden huv
ky birsey gorcme*.
. Ey yardnnci nlu ki$i, ?unu soyle bil: $asi goz hJebir $eyi bii
goremez,
Sen de Firayua'sMn, ba^tan ba$a diteensin, b as tan basa gosli--
ris. Sun, beni bile kendinden ayirdedemezsin.
A egri garusfii, bana kendi goziinle bakma da biri iki goi me,
Bana, bir an benim gbzumle bak da varhk aleminin otesin.
de gepgeni$ bir saha gcir.
Vadiktan da kurtul, addan - sandan da; a$k icinde askt seyrd
vi-isselam.
24 !XK Beden kaydmdan kurtulduri mu, kulagm da goz olabilir, bur-
nun da.
w O tat li dill S padi^ah dogru s6ylemi$tir; ariflcrin demist ir, fu-i
kdi bir goz ohir.
Goziin, gergekten de once gozliigii, gbrme giicii yoktu; biiiiiu
beden, ana rahminde bir et parcasiydi,
Ogul, yag 1 parcasim gormeye sebep bilme; yalni2 c-nunla gorul-
seydi hit kimse ruyada birsey gbrcmezdi.
Pevi de, fey tan da goriir; ama ikisinde de ne goz vardir, ne %&*■
deki yag parcasi.
Zaten nurun yag" parcasiyla bir ilgisi yoktur; fakat merhamrt
sahibij sevgiler bagislayan Tatitr bir Ugi bagistadi ona.
* Adem topraktan yaratilmisttr, fakat topraga benzer mi hl«
Cinlerin de atesle ortakhgH yok ama atesten yaratilmislardir,
Ash atestir ama bakarsan goriirsun ki peri, atese benzemey..
Ku$, yeldendir ama nerden yele benzeyecek? Tann, uygun ol*
in ay a a seylere de bir uygun luk verdi.
Bu feri'lerin asillaria miin&sebeti var; bu uygun lugu vermis
tir; vermistir ama bu nispet, nitelige sigmaz.
2410. Ademoglu. degersiz topraktan dogmustur, topragm ogludur;
Tajtat bu ogulun babasiyla ilgisi nercden, nasil?
Bir ilgisi varsa bile akitdan gizli, niteliksiz; akil nereden i/inf
bulacak?
s-m
MMm.
* Yelf f-iizsii/. bir goriis verme&eydi Ad toplulugunu nasil ayird
ediibiiirdi?
Inanam, diisroandasi nasil ayirabilirdi; sarafcl suiakian unsil
Jarkederdi?
* Nemrudun atesinde goz olmasaydi, zahmctc katlanu da
KalJl'i agirlar miydi?
* ^il'de o nftr, o goz ve gorii^ olmasaydij Kipti r den Sibli'vi
secebilir miydi hig?
* Dagin, tasm go^U, garii$u olmasaydi, nasil olur da DSvud'u
dost olui'du?
* $u yeryiiziiniin can gozii yoklu da neden Kaarun'u stimu
riip yuttu?
* Hannane direginin can gozii yoktu da, o tek kisinin iivm
bgini na&d gordu?
r Kink ta$lann, ^akillarm gbzleri yoksa, avueta nam I tarnk-
hk ettiler?
2420, * A akil, kanatlarmi a^ da "Yerytuti, a|ir bir deprt-ralt; suim
linca" suresini oku.
* Kayamette su yeryiizii, iyiyi, kolliyii gdrmediyse, nasil tu
mkiiklarda bulunacak?
* Halini, haberlerini soyleyecek yeryiizii; bize sirlanni a^a-
cak.*
Beni, senin gibi bir beye, bir pad i saha gondermesi de, hei-
seyden haberi olan bir gonderenin bxilunduguna delildir,
Bu cesit onulmaz yaraya bu ce§it ilac tSyiktir; bu ila^, o ya
rayi iyilestirir elbet,
Bundan once diisler gbrmu^tiin; Tann'nin beni segecegini an
lamistm.
* Elime sopayi alacagimi, elimden nurlar goriinecegini, scnin
u k iist ah boynuzunu kiracagim bil mis tin.
' Din guniinun pjkli.sahi,. bunun icin c^sit - cesit korkulu du)
ler gdsterdi Sana.
Bu diisler, igindeki kotuluklere, azginligma uygundu; biaiilm.
seni sana bildirmek icin halioe yarastr du^lerdL
Tann'nm hukiirn ve hikmet sahibi oldugunu, derman kiibfit
etmez hastaliklan tyilestirdigini bilmen icin ^ana gdsterildi,
2430. Sense onlan, diledi^in gibi yordun; korlestin, sagirlastin, bun-
lar, agir uykudan meydana geliyor dedin.
O hekim, o yildiz bilgini icine varan panltilaria dogru yorumu
bildi ama tamah yiiziinden drttu, gizledi.
* ll^yLlii bniindakt "KIT den soma bey it nrapjadir
S41
Uyamkiigmn blr wm* gelsin; bu, senin ticvleiinden, padlsah-
ligindan uzak;
Ce?uli yiytceldL-jdcu. yahut yemek yuziinden bozulan tabiat
atlama boyle riiyalar ytjsienr dedi,
Cunku o, gordii ki sen ogiit istcmiyorsun; yoksul buy hi dcsi[-
sm, sertsin, kan icicisin,
Padisahlar, icab edlnce kan dokerkr ama merhametleri, ofke-
Jennden fazladir.
* Padisahm, Rabb'in huyuyla huylanmasi gerek; Rabb'in rah-
mcu, garebinden iistundiir.
Padisahm, seytan gibi dxizene kapibp ofkesine alt ulmait, a5l ,
uikeyte, luzumsuz kan d&kmemesi gerek.
Ama ahlaksiz erkeklerin yumu 5 akligi da padi ¥ aha iayik dtgil-
dir; o 9e 5 U kisinin yumusakligi yiiziinden kansi da ahlfiksiz obr
cliiyesi de.
Sen gonltinii seytan evi yapmi ¥ sin; klnini diizup kosmus kible
cdinmi^in.
J4W Keskfn boynuzun f ok cigerler dridi ama i ? te simdUik sopam,
kustah bqynuzunu kirdi.
A
(§ERH)
2340. bey men son i ak j bah is. Yapim - Yikim. I^ems de "Mafcaalat" ta, "Bu
>cri bliisi kanyordu; bagka bin geldi; bu el degmeml$ yen ne tUye yikiyorsur.
dedl. O klsi. yapimin yikimdan meydana geldlginl bllmiyor; yer yJalmasiiydi,
urada yapimlar olur muytiu" dssr (StUeymantye K. Fatlh kitaplan; Ha. Huh
l&, &.), Gene ayru kltapta "Yapim yiki^tadir; ona yiklim: gUnkU mamurltjk.
rik.Jmakl.adir" sozlerl var (Aytu. 33. a).
S3 52. Heme - Bellle. Hellle icln I, cildln 53-54. beyltlerln serhlne bk &»lfl«
l>ar!d ve yabis blr llactir (Burban Terc. Mat. AmLre - J2S8. s. 12&}.
23S3. Buyu-KuHlr. "Buyueunun ceeasi kihcla WdtlrUlmekttr." (GUM a , I.
>. 123) "Kuslann ucugundan hUkum cjkaran, yahut cdtartan, Kelccek, riliiruk
sseylerden baber versn, yahut bu cesit adamlardan haber alan, buy 11 yapan. yn
hut yaptiran bluden deglldlr." (Ayni; c. II, s. 116)
2372 - 23B9. Danin halden hale girmesi. Tasavvur terlmi olarak, ::^i r ! i = ■ i ■
tialden hale ghmeslne, renklllLfc. renkten rene'e glrii ur, Lamina 'Tel v in", fall
iiaide kalmayaysa, otuiamakhhk anlanuna "Temktn" derler. Sufllerln bazilan.
tclvlni, AtUuk sirasitidaki hfil elarat gormU$]er, slilukllti eonunda suflnln (.em
tines ulaeacagmi oQyleml^erdlr (Ta'rlf^t; tst. 1300: s. 46). BazJanyaa tecelll-
ii in SDtiu olmadi^mdan (e)vinin. temklnden tistun oldugunu, temklnlnbe yoi-
iiaki duraklama bulundugunu sbyleml^lerdlr. Bu beyltler, Mevlana'nui lelvlm.
^mklnden UstUn gerdtlgunll bildlTiyor.
2401. Arlflerln her kill blr gtiz. tmdadullab, bu beytln, "Sir, SnUnllzdeklnl
naoJ gtirtlrsenlE ben, ardimdaklnl de uyle sSrUrdra" badlsine Isaret oldugunu
blldlrlyor Cs 193). "KUnuztU Hakaaik" te bu mcAids blr hadls vardii fc. I. s, 114)
Anfcaravi, beyittekl "tatii dllll padlsab'w SenaL, yahut Attar olmasi lhtlmAHnr
Ituvret TBrraektedlT (s. 273-273).
24DE. Adem - t&ptak. Cln - ate$. Ktir'an-i Ksrlm'de birc-ok ayette, InHnmi)
topraktan yaratJdi^i blldlrllir. O cumleden olarak LV. silre&Lttin (Rahman) 14
IS. aygtlerlnde lnsanin pl$ml| glbl kupkuru bal^Jctan, clnlerlnse co^up Jtny
nayan ate$ten yaratridigi blldlrllir. VII. surenln (A'raf) 12. ayetlnde de q«ty
Lan'iti. bent ate;ten yarattin, onuysa topraktan yarattin dlyerek Adern't: HMldt
Btmeylslnc E«bep eosterdlgl zlkradihr (I. c. 1253, ve 1434- [495, beyltlcrln yriii
He bk).
2403- Kup - Yel. EsklLere sore ku^ta dtirt unsurdan yet ilstUndfJr ve bu
ydzden kujLar u^arlar.
2410. Adem - Toprafc oilu, R&, Peygamber (S.M.), "Allah MltJln Inaanlan
btr toprakta toplar." buyurmu$tur, (Kunds'lil -Hakaaik; II; s. 207). Bu hadls -
Lfr de ayni mealdcdlr: "Jnsanlar Adem evladidir; Adem de topraktan yaratildt."
fCfilBt'; II, s. 175) "BepinJa de Adem evladisimz. Adem'se topraktan yaratilmij-
542
S4i
._a«^
T ir ; ariih wyla - boyla,, htibnylu, dtfdcyle dvllnen Icavmln rtevrl blfotin: yoksn M ■
lah katinda pisllk bttccfcitickn tie asa&i oluraunuz." (Aym: II, s. 7S).
2412. Ad - Yei. I. cildin asa - be 9. beyitierin serhlne bfc.
2414. Nemrud - Ate;. Ibrahim Pergamber'ki put! an kirdifci, onlan ktttlllt-
digi Ifin Nemntd taranndan awge a&iidigi, (alsat alexin lbrahim'1 yakmadiftt
Kur'an'm XXI. sureslnin (Enblya'l 51 - 10. ayetlerlnde ve daha blrgok sbrelerds
jinlatilir,
2415. Nil - Sibti. Kibli. I. c. CHbace'de NIL, Su - Kan mad. serhine bk.
2416. Dag - Davud. II. cildin 494. bey tin serhine bk.
4217, Yerytoti kaa.mii. I. cildin 161. bey tin serhlne bk.
2413 Hannane Diregl. I. cildin 2121 - 2122 beyitlerlnln serhlne bit.
2419. gaJtillar - Tanikiils. I. cildin 2132. twytln serhlne bis.
2420 - 2423. Yerytizti - Sarsiimak, Kiyameti anlatan XCIX. stireye (ZUstal}
j^aret vflrdir ve ayetten ikllbas mevcuttur.
2424. Din glinU. I. c, Dlbace'ye bk,
2127. Sopa - Elde nfir. I. cildin 27B-279, beyltlerlnln $erhin£ bk.
2136. Rahmet - Gaseb. VII sdrenin (A'raf) 158, ayetlnde, Tanrrnin rah
metinln herseyi kapladj&i. XII, sOrenin (Yflsul) 87., XXIX. aurenfn {Ankebult
23. ayetlnde, Tannnm IQtfund&n, rahmetindcn kaflr c-Janlarin limit kesecok-
lerl btldlTlimektedir. "Gergekten de Allah, halki yaTatmada-n Unce. kudret elrjli
rabmetim, gazebimden tistUndtlr, gazebiml ajmistir diye yszmistir 1 ' ve "Rabbi -
niz. halki yaratmadan, kudret eliyie. rahmetlm, gazebimden Qstun. ve ELgkmdn
diye yaamijtir" hadislerl. bu ayetleri teistr mahiyetindedlr ( Garni' : I, 60, II, 7A)
imam Ca'fer'tls - Sadik, "Kutlu ve ytlce Allah kiyamet gunU. rahmetinl a kadir
yayar kl Iblls bile rahmetlne tamahlanir. tlmlde diiger" demlstir (Settnet'lU -
Bihar; I, s. ivt). imam Huseyn'in o|lu Zeyn'&l - Abldln All'ye, Hasan -i BLsrl'nln,
helak damn helak olu&una sasilmaz; kurtulan nasi] kurtulur; buna sasiltr de
■dl£l sflylenince, kurtulamn nasil kurtulduguna sasilmaz; Allah 'm bu kadar it
nl$ rahmetl varken hel&k nlan nasil helak olur; ona sasitir demist ir (Ayni a),
V
(METlN)
Bu dibiyadjiklWi-ln, tibiir diinyadnkllere, gkdhlik diinyAiinm simn
olan soylarina dek saldirmalan, onJarmsa pustida bulunduklaniidan
haberled obnamasi; jsfiten gaazi de aava^a gUmez, sava^mazwi
kSfJjf saldinr, yuriir gelir
Beden atliJan saldirdilar, riiha menstib olanlann kalelcrinc. In
sarlanna*" dogru yiiriidiiJer,
O yandan yeni-yakasi temiz bin gelmesin diye gizlilik W t>,iili
ni ele ge9innek isterler.
Gaaziler, sava^ia az hiicum ederlerse, tsrsine kafirlt'r %nldi
nrlar.
GizHJik §ieminin gaazlleri, hilimleri yiiziinden, a firkin mcathep
li ki$i, sana hiicum etmediler.
Sense gayb erlerinin bu yana gelmemeleri i$m gayb gegitkrinc
saldirdin.
Ata bellerme, ana rahimlerine pen^e attm: kotiiJukle gEgidJ
tutmak istedin.
Sea, iduluk s^hibi Tannnin soylann tiireyip iiremesj iq'm m;-
Ugi ana caddeyi nasil tutabibr, nasd kesebilirsin?
A Inat^i, g©;itleri kapattm ama gozun kcir pJsun diye nvnc
bir ba?bsjg giktj.
Iste o ba^bug benim; senin dileguii kinp dGkeccgim; i*ie n pi
Iwaiim, senin adirn, .samni yok edecegim,
3450. Haydi, var git, ge^itleri sikica tdt; bakahm nc vaktc dek km
di sakalina, biyigina guleceksin?
* Kader gelip catti mi, pekinmek kqr olur, kader, ni'y/\cr\ kin
eder; bunu bilesin diye de kadcr, biyigun tel - tel yolar.
* Senin sakalin, biyigin mi daha giiglii. Ad'm mt? Schlrfcr uii
lann aoluklanndan tirtir titrerdi.
* Sen mi daha inatgism, Semud mu? Varlik alemine onlar i-j
bisi gelmedi.
Bu sesit yik brack getirsem gene de'sen sagirajn; isitirsin dr
isitmcuilikten gelirsin.
M4
* "Hiaar" diye ceylrdijfcimli *3z "diz" tarsmda,
F. : U
545
Tohe ottim. sii/U hirakltm: soz sdykmi'don ilacim pisirip k>>
tardim senin.
Onulmatni^, iyilesmemis yarana koyayjm da iyilessin; yahui yit«|
raj; da yansiu gits in, sakahn da.
Boylece de a diisman, bilirsiri ki herseyden habordar olan birj
kudret sahibi var; o herseyc Jayjgmi vermektedir.
* Ne vakit bir egrilikte bulundun, ne zaman k5tii bir is if*
ledin de ardindan, o ism layigmi gorraedin?
Hangi solukta gokyiizune bir iyihk gonderdin de ardirulan
onun e&idi gelmedi?
2460. Goriip gozetsen, uyanik olsan, her solukta yaptigi isin karsih. I
gini g oriirsun.
* Goriip gozetsen de ipe sanlsan, kjyametin gelmesine ihu
yacm da kalmaz.
Gizli - kapakh sozii, gercek olarak anJayip bilen kisiyc avik
suz soylemeye hacet yok.
Bu bela, aptalhktan gelir-gaiar Sana; ^iinkii Usui kapali sdfrl
leri anlamadin gitti,
Kotiilukten goniil karardi, kapkara oldu mu, artik anla, bur*- jj
da sersemiesmen gerekmez.
Yoksa o kararti bir ok olur da sersemliginin cezasi san* I
erisir.
Hatta ok gelmese bile bu, bagislanmandandir; kotuliigunun
goriinmemesinden degil.
Keodine gel, sana gonul gerekse goriip gtizetmeyi el den biral- *
ma; cunkti her i$in sonunda birsey dogar, ba$ina birsey gelir,
Himmetin bundan da fazla olursa, bu goriip gozetme yuziin'
den isin da ha da yucelir.
InEanin topraktan yaratilnu? bedenj , cevheri iyi bir deimre benzer;
bu demirden ayna yapilablllr; bu aynada, diiny&da da
cermet, cehennem, ktyamet, bunlardan baska
?eyler goriimir, hem de hay!*J yohiy]a degil
Bemir gibi varligm kapkara arna dial a onu, cilala, dlala.
2470. Gonliin, sekillerle dopdolu bir ayna olsun; onda, her yand.i
giimus bedenli bir guzel gSriinsun,
Demir de kapkaraydi, nursuzdu; fakat dl&km?, ondaki kar* I
hgi glderdl
Demir cilalandi, yiizii giizellesti; artik onda sekilleri, sQrctkrl
Eorebilirsin.
546
jtm
f'upiak bedrii yugunuur, karadir ama sen dlala; ^ ii :i k ili o, dlA
lutar.
Cilala da gizli] ik alcniinin sekilleri yuz posters in orada. huri li-
nn, meleklerin sekilleri vursun oraya.
Tann, onunla goniil yapragi aydinlansin diye san a akil rilasi
verdi,
A bi namaz, sen cilayx birakmissjn da kendi havana uymus, u
liavaya iki elini acmissin.
Havana uymayi bagladin mi r cilanm eli acihr.
Gizli alemin aynasi kesilen demire butiin sekiller akaeder,
* Oysa ki sen gonlunii kararttin r paslattin; i$te M Y*Ji*yii7iJ[iit*'
bozgunculuga cali^irlar" denen ?ey de budur.
?4B0. ^imdiye dek bdyle yap tin; bAri bundan bciyle yapma; uivh
bulandirdm, dab a fazla bulandirma.
Bulandirma da su su an-duru kalsin; o suda Ay i donUp ul
diyor g6r, yildizi da,
Ciinkii insanlar, irmagin suyuna benzerler: su bulandi rni, dl
bini goreme2sm,
Dibi ara t dibi mucevherlerle, incilerle dcludur; su an ■ duru fm
buy a sahiptir; sakin onu bulandirma.
Insanlarm canlan, havaya benzer; tozla karisti mi o hav;i, giifli'
perde kesilir.
Giine$in g6riinmesine engel olur; am a toz yatisti mi saf, icrni/
bir bale gelir.
Butiin karahgiyla beraber gene Hak, kurtulua yolunu htilasm
diye sana diisler gosterir.
Tiinri'mn. bcr^eyden haberi otduguna inanmasi, yahuf hi; olnuxKH
boyle bir zaruia dimmest Icin, sel&m ona, Musa'nin, Flravuii'uu
gizli stiylftrini, gordugii niyalan apaftk KtjyJeiiwsl
Taon, sonunda olacak seyleri, giicuyle- kudret iyle kapknm dr
mirde gostermedeydi.
B&ylece de o zulmii, o kotiilugu daha az yapmani *iaglaii inL
dilemedeydi; ama sen onlan goriiyordun, gorduk^e de beicr oHi
yordun.
Diiste cirkln ^eyler gtiruyo-r, onlardan iirkiip kacr/ordun; i>yi»a
ki gordiiklerin senin halindi, senin yaptiklaruidi.
2^190. * Hani kendi yiiziinii aynada firkin gdrttp ay nay a liikiiren Zcn-
cl gibi.
* Sen demist i, ne de ^irkinmissin, layigin budur ancak, Ayna
547
___.
tfa, u k»r asa&lhk k&i dcmisti, bende guriHi&iin girkinlik, scnin
^irkinltgiri.
* Sen kendi cirkin ytizunu kirletmektesin; bu pislik band
bula$maz; cunkii apaydmim ben.
Kimi dbiseni y annus gbruyordun; kimi kendi ni, dili lulu I
muf, gozii kor olmu$ goriiyordun.
Kimi bir caoavarm. kamna kastettigini, kimi bir yirtici bay-
vamn, baismi lsirdignu goriiyordun.
Kimi ba$ asagi laguna diiRuyordun; kimi yegin akan kanli
ft tide boguluyordun.
Kimi, su tertcmiz gokten ses geldi: KBtusUn sen, k6tusun sen,
fcotusiin.
* Kimi zaman, daglardan apacik ses geldi: Git dendi Sana;
sol yandakilerdensin sen.
Kimi zaman, her cansiz seyden, ses geldi sana: Firavun ebedi
alarak cehenneme dustii - gitti .
Bunlardan daha da beter seyler gordiin; ben utancimdan sby
leyemiyorum, ters buyun biisbiitun tersle^mesin diyorum.
2500, A tfgiit almaz. stiz dinlcmez, azicigmi soyledim, bunu duy da
bil ki hepsinden haberim var.
Gbrdugrin ruyalan diisimmemek icm kendi ni kor ettin, olii
say dm .
Niceye bir kacacaksin? tste diizenler kuran anlayi$ korlugun,
suaunda geldi - cattt, bniine dikildi.
Tovbe kapisi sfiktir
* Kendine gel ban bundan sonra cekin; siinkii Tann'mn lul-
fuyla tovbe kapisi a£iktir.
* Tovbentn bati tarafinda bir kapisi vardir; kiyamete dek hal-
ka agiktir.
* Giines batidan has gosterinccye dek kapi agiktir; o kapi-
dan yiiz $evirme.
* Tann rahmetiyle cennetin sekiz kapisi vardjr; ogul, o sekiz
kapmm birisi tovbe kapisidir,
Obiir kapdar, kimi cagda agiktir; kimi gagda kapah; o tovbe
kapisiysa hep acdmr. his kapanmaz.
Akhm basma al, hrsati ganimet bil, tovbe kapisi acdc; tez pi
lim - pirtmi oraya cek; cek de hasctgi kor obun gitsin.
54»
* Selfim onu, MftaJVmn llravun'a, bcnim bit ogudumii dlnlc:
ycrlrtc dort iistiinJuk a) demfcsi
Musa dedi ki: Benden bir soz duy, onun yerine dort $ey al.
2510. Firavun, Ey Musa, o bir sey dedigin de hangisi; o bir $eyl
birazcik anlat bana dedi.
Musa, o bir sey $udur dedi; apa^ik de ki: Her^eyi Vniratip una
ran Tanri'dan ba$ka yoktur tapacak.
Gbklerin, yiicelerdeki yildizlarm, insanlarin, seytanlann. pen
lerin, kuslarm yaraticisidir;
Denizin, ovanm r dagin, 9oiiin yaraticisi odur; midkuniiii Hiinri
da yoktur, O'nun benzeri de yok.
Firavun. peki ey M6sa dedi, kar?ihk olarak bana vet'vLtfftln u
doxt sey ne? Onlan soyle.
Sdyle de o giizelim vaat yiiziinden kafirligimin ^grmtlli K r v
$esin.
Olur ya; belki o ganimel bilinecek guzel vaatler yii/iJiuLii Ul/
batmanlik kafirlik kilidim a?ihr.
Belki bal trmagmin tepkisiyle bedenimdeki bu kin zt'hin l>,d
olur ■ gider.
Yahut o tertemiz siit irmaginin vurusuyla bir soluk olstiu, in!
sak aklim gelisir, yetisir.
Yahut o sarap lrmaklarmrn aksiyle keridimden gegerim dr yi/
lilik aleminin tadmdan bir koku ah rim.
2520. Yahut da o su irmaklanmn berrakhgiyla su yikik t^oiak hcdi-n,
tazelentr. gei^lesir.
* Corak bedenimde bir yesiJJik belirir; tikenhgim Mr'vjl ma
neti olur.
* Olur ya, belki cermet isiginm, o diirt irmagm aksi ylUUn
den can, Tann yardtmiyla sevgiliyi aramaya koyulur.
Hani cehennemin aksiyle ateis kesildigim, Tann kahriini I- .ml
dig i its gibi.
Kimi wEikit, cehennem ejderhasimn i^igmin aksiyle yilntui don-
mu^iim de cennetliklere zehirler yagdnrmsim.
Kimi vakit de cehennemdeki kaynar suyun co^masimn nkii y*l<
ziinden dtim suyutn, halki eritmistir,
Ben ya zemherinin aksiyle zemheriyim; yahut hard - liar il vn
nan cehennem in aksiyle hard - hanl yanan cehennemim.
$imdi ben, yoksulun, mazlumun cehennemiyim; ansizin dii$-
kim bir halde buldugum kifinin vay haline,
549
-
Solan, uiu., MOittom, I'lravun'un, Inanrowtna kar$il*k
itaii (ifucufti don UsttinJitgii ajilatmasi
ohJSb? dedi kir ° d6rd " D birinclsip bedeniflin - b0 ^ na "*<H
iliri 1— Ub , b:lgi5indeki * u ille ^r, bedeninden uzak kal.r
j IW iSij oyie uzun bir dmiJr dde edersin Iti ecei bile omhm
den fekiiur senin.
Bu rahat omiirden sonra da muradina ermedeD dunyadan rtJ
SutDinen tocuk, siitii nasi! islerse, sen de oliimii oy]e i $ t«J
WD; ™ m tutsak edetl bir hastaJik. bir der yuziiDden degil
OJuim, ararsm, istersb, ama agndan, smdan, hastahktan bj
nalip BtwaeMHij evin yikik bucaginda bir define goriirsiin de o
yuzden istersin.
Derkeo dine kazmayi ahrsm da hi C dusunmeden eyi vurup
yikmaya koyulursun. J
Cdnkii eyi, defineye perde olmus goriirsun; su bir tek buftd*. I
yin yuzlerce harmana engd oldugunu anlarsm.
Bu tohumu atese vurursun; erlerin isini is edinirsin
Ey bir yaprak yiizunden bagdan olan; bir kurt gibi yaprJ ,
yejer bulup uzumdcti mabrum kalan. "
Lutuf ve kerem, bu kurtcagm uyandirinca bu kurtcagiz biy. I
sizhk ejderhasinj sbmtirur, yutar. * i
Kurt, meyvalarla, ag^larJa dopdoju bir bag kesilir- balm
yaver olan kxsi, boylesine bir degismeye ulasir. '
"Bir giiU deflfceydin], bit iruneyi scvdlm "
stiduiiin tefctrl
* *ik evi bu Yemen'in akiykiyle yiizbinlerce ev yapdabilir.
^ m t^;. defmeevinaItinda E ^ **^dO*nn«|
yap, B ya P Sr en ^ ^ *** ^ "**** »*» m |
mJ&P 'r^^ bu CV 7 * ,hr gider; a!tlIldati **» de apacik
meydaoa cikar. ^"v*
Yalni* o vakit define senin olmaz; eiinku onu dde edis canin
a ev: yikmasina kars]hk verikn emek parasuhr
2540
5W
lyiligim i^in htjylcrwtt sbzleri tutmaniisim ben; define dc git
ti, ev de gitli, dim de bumbo?.
Bir parayla bir ev kiralarsm hani; satui almadin ki; o ev Se
uin mulkiin degildir.
Bu bedenevmin kira miiddeti de ecele dekhr; bu miiddet id"
de orada is icemen idn kiralanmiftir sana.
,'S50. Diikkanda yamacilik etmekiesin; oysa ki bu senin diikkAiiiti
altinda iki ma den ebmiiliidur.
Bu diikkan kiraliktir; tez ol, kazmayi al, kaz dibini, temdini
Kaz da kazmam ansizui madene vurasm; boySece de hem diik
k^ndan kurtulasm, hem yamacihktan.
Yamacdik nedir? Su icmek, ekmek yemek. Bu yamalan rnki
hirkana yamayip dunnaktasin.
Her an, su bedeuinin hirkasi yutibr; sen de su yemenlf, i^
menle onu yamarsin.
A muradina erismis pidisahm o|Iu r kendine gel, ^u yaniiu i
liktan utan.
Bu diikkinm dibini, temdini biraz kai da o iki madenin baij
ucunda basm ydedsin.
Bunu, ev kirasinm miiddeti bitmeden yap; yoksa kira miiddc
ti sona erer, sen de ondan bir fayda dde edemezsin.
Derken diikkan sahibi, seni diikkandan ^ikanr; su diikkihii
da, maden yiiziinden, define yuztinden yikar-gider.
Sense hasretb, ktmi ba$ma vurursun, kimi ham sakalim y»
larsm.
2560, Yaziklar oisun dersin, bu diikkao benimdi; fakat ben kdrdimi.
su yerden faydalanamadim,
* Yaziklar olsun, vanmizi - yogumuzu yel gotiirdii, kullam dn h
kiyamete dek hasretlere diisiip eyvallah olsun deroek kuldi
insaiim. kmdJ anlayi?ma, dii^iinc^lertne aldanarak pcy)(amhrrlwlii
bllfflsl olan gayb bilglslni btemeraesl
Evde bir sus, bir nakis gormiistum de o evin sevgisiylc kurai
su bir hale dlismu^tum.
Gizli defineden haberim bile yoktu; yoksa dimdeki ItKEinn,
cigek demeti olurdu.
Ah, o zaman kazmanin hakkmi verseydim ^imdi gamdan kur
tulur - giderdim.
Goziimii goruniise taktun da cocuklar gibi ask oyununa girl*
tim.
55 1
murfldmu rrmlj hakim nc giitfd soyk'iuislir; sen ijm uk«
snin demi$tir, cvsc iiiikiylurln, bezentilerle dupdoludur.
"Il&h! - Name" df ^ok tavsiyelerde bulunmus, varhguu ka/.l,
yik, tozu dumana ver demistir,
Firavun, yeter ey Musa dedi, ucuncii vaadi soyle; heyecitniyle
gonlu' tn eridi - gitti,
Musa dedi ki: Ociincusii, miilkun, devktin iki kat olur; iki
diinyayi da du§mandan emJn olarak elde edersin.
2570, ^imdilik devktin savasla durmakta; o vakit simdikindun tin
ha iistiin, daha fazla olur,
Savaslar . sana bunca devleli veren, bak da gbr r b arista sanj
nasil bir sofra yayar,
O kerem sahibi cefalar icmdc sana onlan verdi; bak da gui,
vefa eaginda nasi I goriip gozetir seni.
Firavun, a Musa dedi, durdiinciisu nedir, Ley. soyle; eQukii
sabnm bitti. hirsim artti.
Musa, dordunciisii dedi, gene kalirsin, saclann katran gibi Sim*
siyah durur, yuziinse ergavan gibi pespembe,
Renk, koku, bizce pek degersizdir ama sen asagdik bir fcjfj
sin, onun if in ben de asagitik s6z ediyorum.
Renkle, kokuyla, yer-yurtla ovuDmek, cocuklann oviinciidui ,
tjocuklann kamsi,
* "tnsanlarla., onlan* aJullannca konusun. kendl akhnizca degil;
boyle konusun da Allah'i, Rasuliinti yalaalamasinlar"
soziiniA anlatis
Degil mi ki isim - giicum c<>cuklara du$tu. benim de cocukvn
agiz acmam gerek.
Mektebe git de sana kus aJayim. yahui kuru iiziim, ceviz, fj s
tik alayira diyeyim.
Degil mi k't beden gencliginden baska birsey bilmiyorsun, a I
su gencligi, al a esek, iste sana arpa,
2580. Yiizu'n hie burusmaz; o kutlu, o parlak genclik, terii taze kalir.
Ne kocaJik buru$uklugu gelir, gencligme yamanir, ne selviye
benzeyen boyun iki kat olur, biikulur.
Ne genclik gikiin azaiirj ne di$lerin dbkiilur, ne de agnr.
Giicten - kuwetten kalip da kaditilarin bezdikleri hale duY
mezsin; sehvetin de azalraaz.
* Geucligin parlakligi, seni bylesine aear sacar ki Ukascnin
miijdesi de Peygamber'e oyle bir nesc kapi.ii acmisu.
.■552
* SelAm nun, rirygmnber'ln, Safer'in q-ikti^mi miljdcteycnf
cennttle miijdeleriin dcmcsl
Ahir zaman Peygamberi Ahmed, Rablulewel ayuida gb^lu bun
da ihtilaf yoktur.
Gonlii, bu gtif vaktini haber ahnca, akliyla o vakte, r* sa^if
a$ik oldu.
Safer geiince, bu ay dan sonra sefer edecsgim diye sevindi
* Bu bulu^ma istiyakiyla her gece, giinduze dek, ey yutxlL-i
yucesi yolun yoldasi der - dururdu.
Deal ki: Kim Safer ay in in dtinyadan ayagjni disanya iillipti
m miijdelerse,
2590. Safer geeti, Rabiulevvel girdi derse, ben de ona scfajii^i o\»
caguni miijdeleriin.
Derken Ukase geldi; Safer fikti - gitti dedi; Peygamber, ii liltJ
arslan dedi r ceiuciet senin.
Bir baskast da, Safer cikti diye geldiyse de Peygambei , a mtlj
deyi Uk£$e aidj dedi.
Demek ki erier, diinyadan go?mek);en seviniyorlar; su cocukla!
sa yasamaktan sevinc duyuyorlar,
* O kor ku$, giizel su gormediginden aci su, ona Kevser'dii
Musa, boylece, an ■ duru devletin bulunmasin diyerek kcru
metier sayip dokmekteydi,
Firavun, giizel soyledin ama dedi, bir de iyi bir dostla dam
$ayim,
Selam ona, MOa&'ya tuanmak huatisutida
Ftravun'un Asiyeyfe tlamsinasi
Firaviui, bu sOzii, bu isi Asiye'ye actl; Asiye, a goidii kamuin»
kisi dedi, sen bu firsata can ver,
Bu sozlerde pek biiyiik lutuflar var r yardimlar var; n tin/i'l
huylu pad is ah, tez eri$, onlan tide et.
Ekin cagi geldi; hem de ne faydalarla dolu ekin cagi. II u *rt/
led soyledi de aglarnaya basladi, co$tukca costu.
26O0. Sicrayjp yerinden kalkti; ne mutlu sana a kelcegiz dedi, bir
giines ta^ oldu sana.
Kulah kelin ayibini orter ya; he!e bir de giinesk Ay kiilah
olursa.
Bu sozleri duydugun yerde. nasil oldu da evet, yiizlerce flfcrin
demedin?
551
Bu sbz, glluqpn kuiagina dcgseydi, bu sosr.iin kokusuyla bas
a$ȣl yere incrdi.
Hi? biiiyor musun. ne vaattir bu, ne vergidir; sanki Tann,
tblis'i arayip gbzetmekte.
kcrem sahibi, seni boylesine bir lutfa cagirdi, sasilacak sey t
nasil oldu da yuregln erimedi?
Nasil erimedi yiiregm? Eriseydi iki diinyidan da bir tad ahr-
dm.
tnsanin yuregi Tann i^in erirse o insan, sehiller gibi iki dtinya-
mn lutfunu elde eder.
Gaflet de bir hikmettir, bu korluk de gerek ama, ne vakte dek
siirecek bu?
Sermayenin cabucak elden ucmamasi icin gaflet de hem hik-
mettir, hem nimet.
26! Q Fakat onulmaz bir illet haline gelecek, cana, alda zehir da-
ta k bir haitalik belirtecek kadar da olmamali.
Zaten boyle bir all? - veri$te kim bulunabilir? Bir gul veriyor-
sun da karsiligioda bir gul bahcesi ahyorsun.
Bir taneye karsihk ytizlerce orman, bir habbeye kar$ihk yii-t
maden geciyor dine.
* "Kim Allah icin olursa" denen de iste o habbeyi vermektir;
bbylece "Allah da onun olur" sirn elde edilir.
Ciinku bu ank, bu kararsiz varhk, o ebedi Rabb'in varhgin-
dan var olmustur.
Gecici varlik. kendini ona ismarJadi mi, olumsuzJiige erisir, ar-
tik blmez.
Hani yeldew, topraktan korkan katre gibi, ?u iki si yiiziinden
o-katre, heiak olur gider.
Fakat ash olan denize kavustu mu, giinesin haxaretinden de
kurtulur, yelin kurutmasindan da, topragin emmesinden de.
Gbrunen varhgi, denizde kayboldu ama zati korundu, ayagtM I
diredi, iyi bir haide kalakaldi.
Kendine gel ey katre, pieman olmaksizin kendini feda et dt
katre karsihgmda denize kavus, deniz ol,
Idll). Kendine gel, varhgmi bu yiicelige feda et de denizin avucun*
gir, telef olmaktan kurtul.
Bir deniz, katreyi dilcrse boylesine bir devlet, kimin eline gl
rer?
Allah i$ in olsun, Allah i?in> lez sat varhgini, satin al omx. Kot«
reltgi ver f incilerle dolu dentei Ml in al,
SM
_■■
^HHB^H^^lM
A 1 1 ft 1 1 i^ii utkUft, Allah icinj hie oyalanma; cunkii bu not. Intiif
<fen&lnden ftckli.
T.fttul kinde lutuftur bu; hatta bu Jutufta lutuf bile yitcr fi
der: asagiliklann <i$;igrh£i. yedinci kat gfi^un yiicesine cikmakts
Xendijie sel, nasika sasdacak bir oytina ^ittm; hi? bir isltrkii
bunu aramakla bularnaz,
* Pi ra vi j in. bir de Haman'a soyJeyeyim, ondan da bir akd .ibi-
yun: uitdi&ahin, vezirin re'yini de almasi jserek dp/li
Asive. bu siin Haman'a sbyleme dedi r kor kocakari, di^am n^
bilsin.
555
(SERH)
2451. Kader - KiJrlilk. "Gergekten de Allah. bLr. IgLti olmasjoi dllodi ml, in.
Uln ftkilli. iikirli klsllerln sklrai, fikrini glderlr." (Hadls; Caml'; I, s. 56) "Ger
i.ekim de All^h. bir igin olmasim diterse. insatslarin akdlanni ahr; emri yerbm
nellnce de akillarim gene onlara verir: neda&mete dtiserler." <Ayiu a.). Bu hn
ilfslcrui meallerlne uyguu olarak arapga, "Kaza geld: mi feza daralir" ve "Kit/ft
uHlncc a&i k$r olur" sdzlerl vardir (in. c. 380 - 3B2. b. gerhine bk).
:>4S2. Ad. T. e. S53 ■ 359. b. gerhine £>k.
2450. Seimld. II. c. 2352. b. serhlne bit
245B. Kotti Is - Karsiligi. fl&tu lain karsLtiet, ahirette azab olmakia beri
l>rr dunyada da vied an azabi ve maddt ceza olarak tecelH eder; beyltte bunt*
1 5$ ret edllmektedir.
2f£2. tp-Kur'an. Ill, surenin (All imran) 103. ayet?l kerlmesinde. "H»*
l>lnl2 Allah Iplne yapiain; aynlmayin, aynhga dtlsmeyln" buyurulmakfcadir. As
iiiibdan Eb& - Said' (11 - Hudrl'ye ve AbduUah'la Kata.de 'ye e&re Allah Ipl, Kur'an'
ilir. Jbn Abbas ve I?bH - Zeyd'e gore Mtlsldmanliktir ki dlnin in an? , Ibadet va
RiuameVatv, gene Kur'an'la sablt oldugtma gore Kur'an aayiur, imam Ca'ter'tid
Mdik, "B1&, Allah/in, AUab Iptne yapigin diye emreulgl kiaileriz, Allah Ipiyi* '
led kg I riyftjet edilmistlr. Hz. Muhammed <S, M.), "Ben sizln aranizda ikl hall Tit
lurakiyorum: gok'e yer arasinda uzaLilmia bir Ip olan Allah in kitabi ve soymn.
J-ihlibeyMm; is 1st, havuz kiyisinda bana kavuauncaya dek blrbirinden ayrdnia/.
luiyurmtistur kt bu hadlsl Ahmed b. Hanbel "Musnes" inde, Tabaranl 'Keblr'in-
de tahrlc ederler <Gaml'; I, a. 87) Bu hadia, daba huska tamlarda ve ekjen
Ulerle Tlrmtz!, Hakim, Zehebl tarafindan da tahrlc edilmlstir (Seyyid /.bd'tll -
Huseyn ^ereftiddln: El Muracaat; Bagdad, Mlktebet'rjl - Camla; 1916 - 1365 $ H
«. 30-21). Ayni mealde bir hadls, Ebu - Hdreyrerden de rlvayet edllml;ttr <Ck-
inl\ II. s. i).
2176. Yeryuaunde fesada calisanlar. V. aArenln (Malde) 64. ayetfnde. yer-
ylizJnde bozguncuiu&a caU^anlardan bttJisedUmcktt ve Allah'm. bozguricul&ri
sevmediei bildfrilmektedlr. Beyltte bu ayete Isaret edflmekte. lkitict misra'da lafal
mtlbas yapilmaktadir.
2490 - 2492. Aytia - Akla. Aynaya kar^i olan her^ey. ona akaeder, ne bl«lm
sc ti blctmde gorflndr. Ottrusttigd, konustugu kigllerin ayibim. kusurunu arayan,
gjren kljUei 1 de ^ot defa, o adamda, kendtlertnde bulunan ayibi. kusttru gilrllr
Icr, nnu da da ha faala buyUtUrlar. Bu, filhl bb 1 ger^ettir ve asagilik duygu
Hiindan llerl gelir, &itagellml, korkung caMl olan, fakat nasilsa, blrsey ogretmek
oii/lfcsln) a I an kl&1. Bfaflilk duygusuyla, bllglnleri cahll gordr, admin duyul
[AMI itln yalan, dUzmo geyler atar orlaya. kfrndl gkbi EillKlstzler igtnde, kond!
sine bir mevkr yapar; bununla ovuntlr, kcitdl kendlnln reklamini yapnr, gar*
— -
eek bllglnlere dUatmin olui, tnntwui klgiyse. Hz. Peyjwnbcr'ln buyurduklttn glbi
yumujak buylu. tirrkeiilc ge^ltiir. bir inanaim aarar. clem gelsc. \> du u zarare
ngrann^asina mtlieesBtr olur, ^lemlenir. Karaismdaklnde kendi iinanmi, kentli
gUzel hnylanm gorilr; gilnliU ■'Mit'mln, md'mlnln ayTtasidir." (Oaait"'; II. .t 1711
Ayni s. de ve 171. s. de arzettigjmlz huaualara alt hadisler va.rd!r.J
2497. Sot yandakiler. I. c. 3545. b. serhlne bk.
2503 . 2506, Tfivbe kapisi. Tovbe, yapiian kottlltlkten. nadim olup bir do ha
yapmamak tlzere vazgegmek ve Tan ri dan yarbganmak, ba&ialanrriak dtlemr-k
Li r. GUnahtan Wvbe edenln, gUnahaiza rJbnepegine dalr badlsler vardir (Canil\
I, £. 1121. Tttvbe kapisvnm. bati tarafmda bulundugu, gthiesin batidan dotrrm
aina, yani kiyatnete kadar o kapinm afik oldugu, cennetln eekls kapisii nlup
ysdlsijiln kapah. sekliinci kapinm. ttivbe lcln agik olduiu da bad Isle rrle |Sq*i
fCaml'; II, s. 106),
2E09. beyitten rjnceki bahts. Bir Sgut-DSrt tlsttlnHik. Bu hlkayc. aji'lshlriln
Kasas'Ul - Bnblya" sinda geger^ Ftravun'un, Haman'in, sen, kcndialn* 1 kullul
edilen bh mabutken bir kula mi uyacaksm demesi toerlne MOsa PcygiimlK'r , i)i>n
mtlhiet lslemla; Allah, MOsa'ya, Flravun*a soyle: varhgima biillglme tniHn ivlcr
se ona, padl^ahligi da kalmak lizere uzun bir omllr vereceglm, onu gi-n t lt.jll
receglm dlye vahyetmi$; fakat o, Haman'in sbzlerlne uyup Inanmamia <Mi»n
1282; $. 197).
2521. Me'va cermetl. I. t. 3548. b. serhlne bk.
2522, Dijrl Irmak. Ml'rac hadlsinde, Hz Peygamber'ln (3.M.) dort irmak
gordtigli, ikl taneslnin aoiktan a£t)li, jtisinin de yer altmda aktigi, agiklu
akaniann Nil ve Firat nehirlerl, alttan akanlann, cennet lrmaklarindfln Ikl
irmak bulnndugiJ geger (E'J - Tecrld'tis - SaJlh 11 Ahadis'il - Cami'is - Sahlh: Ka.
hire - 1322. e. II, a. 62-64). Ankara vi, dort irmagm, SLVH, sllrenin ^aluham
med B, M). "Cekmenlere vaadedllen eennet, ^SylediT adeta: Orada sl irmak
Ian var. bozulup kokmas ve sDt irmaklan var, tadi bozulmaz ve sarap irmak
Ian varr Meniere sail leazet ve bal irmaklan var, sUeme.,." mealindekl 15. aye
tine Jsarel oldugunu sbyHiyor (s. 287).
2540. Vemen - Akiyk. Akiyk denen sert tag, BUbeyl yildizinin ifli|inin t*
airly le, adl bir tagken kaablhyetuie g&re renk kabul eder, akiyk halinn icnllr
mis. Sflbeyl, Yemen den pek parlak gbiundflStl Icin Yemen'e nlspct ttdllpruk
"Suheyl-f Yemanl" dlye amldigi glbi akiyk de bu yflzden Yemenlr l*rrAb*r
anihr.
2645, tixsan - Caliamak. LIII. suienln 39. ayet-i kerlmesinde, Insamn. nil
nak galigtigi $eyi elde edeeegl bildhilinektedir; beyttte ayetten lafzl lktlbiu (in
vardir.
2561. Yaziklar olsun. XXXVI. siirenln (Ya Sin J 30. ayetlnde pcygapnlwrlrr
geldlkge cnunln a)ay edenlertn kiyametteki ballerlnden babEedlllikei) lucvr:
ayetten lafzl iktlbas da vardir
2556 - 2567. Hakim - li&hi - Name. Hakim, Hakta-1 Gaznevl senal'dlr: lla-
hl - Name, 'Hadlkatul - Hakjyfca" dur. imadull&b - Veil serhlnde, "Sana bfltUn
Ofetldtlm bu. clink (1 sen c&cuksun, ev de renkll, sUsltl" mealindeki.
557
~mm
Heme endrr;-l mm l»« i» Wsf
ki t» urtty <> ti.im- rfiwtaMt
lieytl oldugunu blldlrlyor la. 207) ISu beyiHen sonra da "Zengtn de, yoksul dn.
u eve aldanmig, detlne dUsUnenln hayall gibi ne^ell. Sen de degll ml Is I omiii
bAfcma tutulmussun: onun ytlsUnden bu horlulu cekedur" me-altndc ikl beylt
uardir <Milderrls Razavl basimi; Tehran - 1329: s. 431; beyit. 15-17), G*r t *k
ten de Mevlana, bu beyltlerl isaret -sLmettedlr.
2576. bejrttten aonratl bashk. "tnsanlarla akillan mikdarmca kond&un" wfl-
-/.<!. pet meshur bir sdzddr, "Bis Peygsmberler toplulugu, lnaanlarla, akillari mile
rta'rmca konu&uruz" 3&zU de badla olarak aikredlltr (Nehc'UI - Belaga gerhi'nd*n
ra ihya'dan natelen Ahadls-i Nesnavl; s. 33). Bashkta, "Beyan-i In haber ltl"
iten Eonrafel staler arapsadir.
2583. Ukaee - Safer. Uka$e, sahabeden ve Bedir ashabindandir. He. P«y
rtumtwr, ceimete riisapeia gtrecekierden bahsederken Ukase, ya RasQlaliah, dul
ct de ben de onlardan olayim demts; Hz. RasOJ, sen de onlardansm buyurmus-
tur. Blr baskasi, ben de oalardan olayim deylnee Hz. Rasul fS.MJ. Ukase son I
*e<;i| dem^tlr. Ukase'nln Bedlr Eavaunda kthci kinlmifr, Hz, RasuMEktem (S.M.),
<:na blr sopa vermis, savagin sonuna dek sllah Ferine o sopayi kunanmifltir
Hz. Feygamberden sonra peygamberlik davfisma striken, aonra da tetrar Mtts
lllman ulan Tulayha b. Huveyld taraiindan sehld edllmi&Ur (El-Isabe; IV
cllt; Misir-1325 H 1807; s, 266; Osdtll - Oaabe ; IV. e. Misir-1286: a. 2-3)
Mcvlana. Ukase hakkindakl mujdeyj tasarrufla bu tarzda ardatmaktadir. Ha
Feygambet'ln vclati. Ehllsiinnete gcire Habiulevvel ayimn tlfUncu, yahut onlkin-
rl gUnsldilr. Eblibeytten &elen rfv4yetlere g&reyse Saferden tki gun fcalmisti kt
a hi ret alemini tesril tsuyurmuglardi.
£587. Ey yuceler yUcest yolun yoida^i. Hz. Peygamberin, vefatlanndari ftnci,
"Allabim, beni bagijla; bana aci. benl en yUce eslrgeykl clan zatina ulastir"
taraindfl nlyazda bulunduKten rivayet edllrnlstir CCaml'; I, s. 47). HadlfltekL
' Ftafiyk". estrgeinek anlamma "ntk" kflkdnden olmakla beiaber Mevlani, "By
rafivk-i rah-i a'la-By yUceler yllcesl yolun yoldaji" anlamiDa da alarak, "O,
nerde olursaniz olun, slzlnledlr ve Allah ne yap&rsama g:orQr" meAtindekl ftyet^l
kertnteye de Ijarette buiunuyor (LVH, 4).
2 5M, Kcvser. T- c, 1909. b. $erb1r>e bt-
£613 Kim Allah lctn. Bu clltte 7. b. gerhlne bk.
2fl2S. HSman. I. c. 1LS-S. b. gerhlne bk,
<■
**
5S8
(METJN)
* P&disahui doganiyla kocakaniun bikayesi
Bir at dogam> bir kocakanya versen, kocakan, iyilik oh
sun diye doganm tirnaklarmi keser,
Oysa ki dogan, asil onlarla is gorlir, onlarla avlanu : kiit kn
cakanysa, korcesine onun timaklanni kesiverir,
2630. A nan nerdeymi? ki der, timaklarin bu ?e?it unarms a ulu ku>
Derken tirnagmi, gagasim. kanatlanm keser; sevgi ^iiftiiuhi n
pis kocakan, i^te bunlan yapav.
* Ona tutma? verir, do^an az yeyince de kizar, sfcvgiyl bli
yana iter de/
Senin i^in tutma^ pijirdim der, sense biiyukliik tasliym-, had
dini bilmiyorsun,
O zabmete, o belaya layiksm sen, nimetin, devletin nc isi vnr
sen i rile?
Onu istemiyorsan bari bunu it; diye tutma? suyu suriar ona,
Oysa ki lutmac suyu. dogamn yaratili^ina uymaz. Bunu lg-
meyinoe de kocakan, biisbiitiin kizar,
Ofkevle sicak (jorbayi basuia doker; do^anin basi kcl uiur
gider.
Bu yti^den gonlii yanar, gfizyaslan doker; gonuller aydinlalaii
padisabin Ifitfunu hatirlar,
Padi^ahin yuziinden yiizlerce olgunluklar dde eden o ikl im/li,
isveli go^lerinden yaslar doker.
2640. * "Gozii ne kaydi, ne haddini ajti" sirnni goren gozlerl, a Ul-
garnn actigi yaralarla dolar; )ki T guzel goz kern goz yu^undcn d*rt
lere ugrar, daglatitr - durur.
Oysa o gozler deniz gibi geni? mi geni^tir; genisligindcn Ikl
Alem, o gozlere bir ki] gibi goriiiiiir.
Binlerce gokyuzii, o iki goze karsi, u^suz - bucaksiz deni'ln
karsismdaki kaynaga doner.
Gozii, ^u duyulan $eylerden ge^mistir de gizlilik dunyasint »iV
riig jij^uriden Opiicukler elde etmistir.
* 'i'liini^c; ttirk^e b&yle geflttiekte.
..J
539
Zatcn bir ttrk kuJiik hilt butamryoruin ki o gtoel gbzlerden so/
a^avim, gizli - kapukli hir sot, soyleyeyim.
O ulular ulu&unim, v dvUlmiis erin yuzunden, dlerinden sti-
ziilijp dam J ay an su katrtsini Cebrail bile kapardi.
O yolu - y ordain i giizel, izin verirse o katreyi kanadma, ag>i
na siirerdi,
Dogan gene derdi ki: Kocakannm ofkesi alevfendi ama par
Jakligimi, lsigmu, bilgimi, sabnmi yakmadi ya.
Yaralasa bib disi dcvcyi yaralariar, Salih'i yaraJayamaz; can
dogamm, gene yifcderce sekil diizer, suret meydana getirir.
Salih, uJuhikJa bir so'ulc aldi mi dag. onun gibi yiizlerce gii
zeiim di$i deve dogurur.
2650. Goniil boy una der ki: Sus, aklini basina a], yoksa kiskancbk,
kuma?mm ansini - argatim yirtar.
Gayretinde yiizlerce yumu$akhk gizli dir; boyJe olmasaydi bir
solukta yiizlerce diinya yanardi.
Fakat padi§ahhgui verdigi ululuk, onu aldauni$ti, ogut dink
me yerini o gurur kaplamisti; sonunda da gonliiiw, ogut dinleme
bagmdan cekti - kopardi.
Bir de H&man'la damjayim, bir de onun re'yi 11 ! dmleyeyun,
£tmku miilklin dayanagi odur, olup bitenlerin mili odur dedi.
* Mustafa'mn danistigi, Rabb'in Siddiyk'dir; Ebu - Cehl'e akil
verense Ebfi - Leheb J dir,
Haman'la aym cins ten olus, oylesine gekti ki o ogtitler, on a
soguk goriindii.
* Her cins, kendi cinsine dogru yiizlerce kanatla ucar: onun
hay aline kapilir da baglan kopanr-gider.
* Cocugu kayip oTuk iistime gtden, tehlikeye dii^ea ve Allah
yiiziinil ululasm, Ali'den care arayan kadinm hikayesi
Bir kadin, Murtaza'nm huzaruna ge]di de, cocugum dedi, olu
gun OsLiine kaydi,
Cagirsam gelemez, dim de ermez; bylece biraksam korkuyo-
rum, asagrya diisecek.
Bizim gibi akli basmda, ergen degil ki bana dogru gel diye-
yim de anlasin.
2660. EUe isaret etsem anlamaz; kotiiliik surada ki anlasa bile din-
lemez,
Mememi cok gosterdim, siitiirnu hatirlattim ona; fakat o, b«n«
den gbziinii, yiiziinu cevirdi.
360
Tanrj hakkivchi ey ulular, bu diinyada da dimizi lutan si/si
niz, o dunyiicta da.
Tc/t derdime derman et ki goniil meyvami yitiretegim dive gon
liim tir - tir titriyor,
Alt, dama bir ^ocuk cikar da ?ocuk, kendi cinsinden bir <;ocugu
gorsiin dedi.
(^abuc&k oluktan o focugun yamna geiir, Cins. dttma tend:
cinsine a^iktir.
Kadin, Alt'nin dedigini yapti; focuk, kendi gibi bir gocuk k>\
rtince hosi;a - ho^^a ona yiiz tuttu.
Olugun iistiinden dama geldl Bil ki her cinsi ?eken, kendi tin
sidir.
Cocukj siiriine - surtune o cocugun yamna geldi; asagiya dtJf
mekten kurtuldu.
* Peygamberier de cinslerinden. olan insanlan oluKicin kiirdtr
mak icJn insan cinsinden olarak gonderildiler.
2670 * Peygamber^ kendisi i^in, ben de sizin gibiyim, esidinizim lm
yurdu; cinsinize gel in, kendinizi pek kaybetmeyin dedi.
^tinkii aym cins ten olusun, ^a^Jlacak bir geki$ giicii vardir:
nerede binjeyi arayan , dileyen varsa, onu ceken de aym cinsten bl-
ridir.
k Isa, idris gbge agdilar; giinkii meleklerk aym cins ten olmus
lardi,
* Ama Hariit'la Mariil, beden cinsindendi; o yuzden yticelerden
yere indiler.
Kafirler, ^eytan'la aym cirsten olduklarmdan, canlari, seytan
lara talebe kesitdi.
Onlar, seytanlardan yiizbinlerce kfitii huy 6|rendiler; akd giw-
lerint, gonul gbzlerini kapadrlar.
On I arm cirkin huylanmn en ehemmiyetsizi base t tir; o hast-t k'
tbtis'in bile boynunu kirmish hani.
O kopdklerden haset beliemi^ler, kin ogrcnmislerdir: hnlkiii t
sonsuz bir devtete ermesini istemezler.
Kimde, sagdan, soldan bi r olgunluk goriirlerse, haset leHndeii
kulundan tepre^ir, agriya, s^ziya dujerier.
piinkti harmam yanmis talihsiz; kimsenin mumunun yandigini
istemez.
2630. Aklmi ba^ma al da sen de bir olgunluk elde et; et de baskii-
iannin olgunlugu yii7unden gama diismcyesin.
Tn i in 'dan, bu hasetten kurtulmayi, bu hasedi gidermesini [St*
de T;inn virni, bpdenden de kurtarsm.
31
S6I
I
Sana t£teri igc hn oyalanrhi* bagislasm da bundan biiyle artifc
disanyi diiztip ko^mayu bu km ay asm.
Tann, bir yudumcuk saraba, 6yle bir ahm vermistir ki sarhu^,
(jrmnla iki alemden de ge^er.
* Bir avug ycsil ota byle bir hassa vcrmistrr ki, insam bir rn-
man kendinden ahr.
Tann, uykuya byle bir hai vermistir ki r dii$iinceyi iki dibiyA-
dan da ceker, alir,
* Mecnun'u bir deri, bir kas-gbz ajkiyla byle bir hale so k sir
ki du$mam dostundan ayirdedemez.
O'Qiin, senin anlayislanna yollayacagi bu gesit yiizbinlerce 91
rabi vardir.
Nefse sunulacak kbttiluk fcaraplan vardir ki o yomsuzu, bun-
lar yuldan yikanr,
Akla sunulacak kutluluk saraplari vardir ki akil, onlarla, bir
daha gbculmeyecek duragi bulur,
2690. Sarhoslugundan akil, gbkytizti cadirini o yandan soker de on ti-
ne serilcn >oia diiser, gider,
* Ama a gbniil, akhni basina al, her sarhosluga da aldanma;
gunkti IsS Tann sarhosudur, esekse arpa sarhosu.
O gesit sarabi bu kiiplerde ara; sarhoslugu su kuyrugu k r-i
varillerden olmasin.
Cbnkti her sevgili, dolu bir kupe benzer; ama bin tortuludur,
bburiiyse inci gibi an - duru, pjnl - piril,
A sarap tarnyan, kendine gel de ihtiyatla-tat; lat da katkistf,
katiksiz sarabi bul.
tkisi de sarhosluk verir ama bumin sarhoslugu, seni kryamet
gunimiin Rabbi ne dek ceker - goturur,
Boylece diisiinceden de kurtulursun, vesveselerden, duzenler-
den de. Su akjl bagi olmaksizin esrik deve gibi cosarsrn, agzin feti- ,
piire-kbpiire oyuna girisirsin.
Peygamberter can cinsindendir, melek cinsinden; bu yiizdwrl
de gbkteki melekleri ^ekerler.
Yel, ates cinsindendir, onun dostudur; ciinku her iki si de giJftti
agar, gogun yolunu tutar.
Bos testinin agzim kapatsan da havuzun, yahut ?ayin ortasi*
na koysan,
2700. Kiyamete dek dibe batmaz; ciinku ici bostur; iginde yel var-
dir onun.
tclndeki yel yiiceye agar; itfnde bulundugu kabi da yiiceye gek*p J
.•562
PcjHiJiubci In In i iiisindeti ukn canlar da gekile- ydiilc. golgc
ler gibi niihitiri luilunduklan yana giderler.
(piinkii bu bu Ink ten olan canin akh iistundur: siiphc yok ki
akil da, yaratilista mdekle aym cinstendir.
Diismanaysa o nefis havasi iistiindur; iistundtir ama nefia, iis>
gibklann a££j|]ligindandir, o cinstendir, asagiya, asagjbga gider.
* Kipti, kiJtii Firavun'un cinsmdendi; Sipti ise Kelim'in, Mg-
sa'nin cinsinden.
Haman, Firavun'un cinsrndendi; Firavun onu secmi^ti; vcztr-
hge getirmi^ti,
Sonunda da Haman, Firavun'u bas kojeden aldi, t& chbe cek-
ti; giinkii o iki pis de cehennem cinsindendi.
Jkisi de yakiciydi; tipki cehennem gibi. tkisi de isigin /iddiy
di; ikiti de cehennem gibi gimul i$igindan kacardi.
* Cunkii cehennem, a inanan ki^i, tez geg ki der, isigin ute
si mi kapti, sondurdu.
2710. A inanan kisi, ge? ki isigm etegini gekti - siirlidii mil. air^inii
sbnduruyor.
tste o cehennemlik de isjktan kacar; ^iinkii a giizelim bpnlni,
o, cehennem huyludur.
tnanan, canJa - basla cehemj^mden nasil kacarsa, cehenuem dc
inanandan byle kacar.
Cunkii inanamn isigi, cehennemin, ate^in cinsinden deftildii ■;
i^i k arayansa, ger^ekte ates in ziddidir,
* Hadiste gel mist ir: Inanan, dua ederken Tann'dan, nasi I ce-
hennemden esenlik is terse,
* Cehennem de inanandan esenlik diler; inanandan Tann'yiv ai-
gimr, Tanrim der, sen filandan aman ver bana.
Cinsin, cinsi cekisidir bu; simdi bak bakalim, kafidiktcn, din-
den, kimin cinsinden sin sen?
Gonliin Haman'a akiyorsa HSmanliksin; Musa'ya akjyorsa, n(i y.
san sifatlardan miinexzeh olan Tann'hksin.
tkisine de gbnliin akiyorsa, nefisle aklm ikisi de kanstk aenclr,
Ikisi de sava^maktadir sends. Kendine gel, kejidine gel de m»
naiar, gbriinuslere list olsun.
2720. * Savas dunyasjnda, dusmamn, her solukta bo7ulup smdigmi
gbrmek, sevinc oiarak yeter. Sana.
O inatci surath Firavun, sonunda akil danismak igin sert bir
tarzda Hainan 'a,
Alhlb Kelfmi'nin vaatlerini soyledi; o yol yitinnise, O'nun de-
diklcrini aolatU,
$61
.j/^m
^^ -- -
MM
Kclam o I Hi 1 11, Musu'ya hiajimak hiisCtsuuda
Firuvuikim. vcziii Ffamaii'la damsmasi
Firavun, Hiiman'i yalntz goriince Mfisa'mn dedikterini soylcdi;
Human, bu stizleri duyunca yerinden firladi; yenini ■ yakasim yirlli
rahmettcn siiriilmus,. naralar am. a£ladi, kiilabini, sarigim
yere vurdu,
O olmayacak sdzleri padi$abin viiziine karsi bovle kustalu*
nasi I soyledi diyordu;
Biittin diinyayi buyrugunun altina almoin; bahtmin da yar-
dimiyla isini altina dondiirroiissim.
Padi$ahlar, dogulardan, bat liar dan, hem de bir zor gormcdfii
sana ha rat veriyorlar.
*■ A. Keykubad, piidisahlar, senin kaplmn esigini opuyorlar.
Yagi* at bile, bizim atimizi gortmce sopa, kamgi olmaksizin
yiiz cevirip kagiyor.
273,0. $imdiye dek diinyanin taptigi, secde etligi kisiyken, kullarm
en a^agisi mi olacaksm?
Bir efendi tutsun da kuluna iapsm; binlerce defa ate$e yjini
mak, bun dan daha bos, daha ehven.
* Olamaz bu ey gin p&dis&hi, once benj oldiir de padi$ahin bti
hale dustugunii goziim gdrmesin.
A padisahlar padisahi, once benim boynumu vurdur da goziim
bu algalmayi gormesin.
I
Yeiyiwtfi gokyuzii olacak, gokylizu de yerlere dosenecek; bfly* I
le birsey olmamistir da, olmamah da.
Kullanmiz, kapi yoldaslanmiz olacaklar; bize gonul verenler,
gonulleri m izi y ar alay acak I ar. . .
DusmanJarm gozleri ay din olacak da dostlar kbr olacaklai;
sonra da mezari i dibi, bize gii! bahc-esi kesilecek demek,
Lanet olastca Hainan 'in sozlerinln
bayagihguu, anlati?
O, dostu dusmandan ayirdederniyordu; tavlayi korcesine, e£-
H - btigrii oynuyordu.
A rahmetten uzakia^tirilmi^ sen in du$mamn, sen den ba$ka*i
degil; sucsuzlara kin giiderek diisman deme.
4 "DU?man" anlamma gelcn "Yagr euIkU Ujyle, Lllrkco kullaniljiustir.
<iM
* Bu kbiti lull stance deviettit; ciinkii bu sozuii evvelj "dt*v
kus" sdziidiir, smiii "Jet - kotuk" sozii.
2740. Bu dcvletien, .yerlcrde, siirunerek kaemazsan, su bahimf, ho
ytma giiz olur - gider.
Di>gu da, bati da, sonunda baslan bedenlerinden kopariliut^
nice kisilcri gormu^tur.
Do^uyla batinm bile karan yokken bir kismin karaii ttas.il
olabilir ki?
Halk, bir kac gUncegi* Jkorkudan, zmdana aiiimak iirkiijiht
s linden yaltaklamyur da sen bununla bvuniiyorsun.
Halk, kime secde cdjyorsa, ©nun camna zehir aklUyCfF (limit I
tir.
Ona secde edenj ondan bir yiiit cevirdi mi, anlar ki u |>n .-.■
hirmis, kondisini aldatan bir Mcotist papaziyrm^.
B Ne riiLiilu o ki?iye ki nefsini alcaltir; vay o kii-iw ki Im>
ceker de daga doner.
Bil ki bu ululamnak, dlduriicii bir zehirdir; o iihmak, /rlmh
^arap icerek sarhos olmuslur,
Devletsizin bin, zehirii sarap i^erse neseyle bir soluk ba>nti
sallsr.
Sailar ama bir an sonra da zehir camna fcesir eder; canmdji
ah? verise girisir,
2750. ; ' Onun zehirii olduguna inanrmyorsun ama bir bak da \iin ,
zehir, Ad topjiiluguna neler etti.
Padisahin birl, bir padi^aha list oldu mu, ya olduriir ohm,
yahut zmdana attirir.
Bir diiskiin yaraliyi da bulursa yarasina melhein kor, tmw jIi
sanlarda bulunur.
O ululanmak zehir degildi de neden a padisahi sucsu/, Sflbfip
siz bldurdii?
Obiirunii de h bir hizmettc bulunmadan, bir kulluk emudt'ii ni
ye oksadii* Bu iki i^e bakip zehiri anlamak, tammak mumkuudui
Yol kesen, yoksulun yolunu hig kesmez; kurt h cilmiJv knulu
bit. isirmaz.
* Hmr, o gemiyi, kbtii kisilerin elinden kurtarmak i^in detdl
Degil mi ki kinlip dokiilen kurtuluyor, san de kinl, doktil; at?-
lamet yokluktadir, yokluga yiiru.
Madendc birkac. gecer ak^esi olan dag, kazma yaralanyla pu-
ramparga olur,
Kdic, boynu olanm boynunu keser; fakat yerlere do^nmis
gtjilgt! hie yaralanmaz.
565
SLIM; S£ r sv*» "s *» - ^
divcX bi da k 5e r™!de; halk,n "**"**! i-tt. W4 b U ra e,
w «: STSSfite daha da **'"' *"* — ' *-*
2270 w: ■se^****- >■» w- ** »* kta5 e „
srss Syria's*"--^ ^ *«*
Rravun'un harm a mm yeie verdi n* fci„k< *■** ,
dmldlni fcesmesl
Mftsa, ben lutufjar ettim comerriitt*. u i
g£* 0ln,ayai ' ""W"* « »l bil, ne yen
Jfc-^«TOSs^id
Egreti padi$ahJiz] Tanri'va v^ h- t
df*hj* vcrsin. V de Tann Sana Steele bir p*
"w bw. aynen ^ turtce oiam[; ^^
*
* *
5W
(§ E R II)
2637, beyitten sonraki baslik Padlsah ■ Dogan. IL elldln 1 BafliErndB
secti; bk,
3632- GflzU ne kaydi. I. cUdin 1589. Deytlnln ve H. cildlrt 3T63 beytlnin
Serhlne bk.
Kem gos, Kur&n-i Kerim'ln XLVIII. auresinin son asretleri olan 51. ve
52. ayetleiinde, kafirlerln, Kur'&n'i duyduklari ianian Hi. Peygambere, gOfllt
riyle yeyip helak edecek gibi bakip. ha#, dell dedikleri, Kuran'insa alemien»
bir ij&ut oldugu blldtrlliir. Kern goi. goaleriyle yeyip helak edecek. gibt bakanl*
rm gwzlerldir. Kem gSxttn, tblls'ln Dklanndan btr ok olduguna datr dfl bir
hadls vardu. Beyttte bu ayete ?e hadise isaret edUtnektedir.
2645. Yfollnden, ellerindeTi damlayan katreler. Ankaravl, bu katrslfrl, L*
dtin Uminln katrelerl olarak tabal elralstlr <B- 30S-3fl3). ImdaduUib-i V#U,
L 5 tlyak gflzyaslaTimn itatretl tamnda levtl etmigtlr (S. 214>- Beyltte. ulclar tilu
su, BvlUmlls erln ytoUnden, ellerinden GtlzUlUp damlayan fill katrelerlul Cnb
lail'ln blJe kapacagi bildirilmefctedir ki bu "ulular ulusu. Ovaimus", sdpbe yoh.
XVH. sarenixi (Esra) 79. ajet-l kerimeslnde "Makaam-i Mahmild" un kenrtl
Etne Ihsan edilecegl blldirllen Hz. Muhammed'dfr (S. M.> Ashab, Hz. Peyganv
btriii abd«st auyunu lemeyi, mUbarek yuailndeu, ellerinden stlsUlen sulan, t?
berrflfc kastlyle airaclarma alip yUalerlne stirmeyi bir Wtuf bSlrlerdl (MusliTn.
1st Mat. Ami re - 1^34 H. c VII, 68; Kltab'fl5-S« a f 1 Ta'rtH Hukuk 1 !! - Mu*
tafi; Misir - 1290: tagbas. e. II, ft, W. Cenab-i Mevlana, do&rudan doferuya butiu
tasdttmektetlir.
264S - 2649- Can do&anim salih » DI9I dere. I. elldln ^518. beytlnln surJil
nfi bk. Bu Ikl bey It, Mevlsn^'nin sfindukasmtn alt kismindaki kafesll ve m*
yilll, dijariya dogru tagkin kisminda oyulu bejitlerln lkl ve uctlncu beylUotl
dir (bk. Mevl&na Celaleddlu; III. basini; s. 134).
2654. Mustafa - Siddiyk. Bbu ■ Oehil - Bbft - Lflheb. 1. elldln 787-. 2378, II
tildta 421. beylOerlnln serhlerlbe bk.
285S, Her elns kendl clnslyle. ¥^raoada, atas&ztl otarak soylenen.
Kimed her clns ba hem - cins pervaz
K«bftter bi kebuter b&i ba bait,
yanl, "ber elns, kendl clnsiyle u?ar; guvercln suvereloJe, doftan doganlH" tti#a-
lindekl beytl hatirlatmaktadir.
Bu bahlslenie adi gec^n Aslye, Plravuc'uii kansidir. Kur'an-i MocWln
XXVIH. suraslntn tKasas) 9- ayellnde. Plravun'un, Isr&uogullarindan doftan
erkek cocukian bldlirtmsslnden korkan M^sft'run annasinin, Tanti UbbtDlfle
emu blc aepete k&yup Nil Dehrine atmaamdati eonra Afl1ye l aln onu bulup aldi|i
567
-
den kurtar" ded^i J ldi ,£ "^™ ?*"' ™ >»»** ***"■ ««■ total
diimi ^yfeyjuce FhaviS ™, ^ ls ^^nn dan oldugu, Mft £a ' ya irjilh
UTSmSS ; . ' M 2 > " ePCe3,le "«*«>« ***** edUir few
samS*r, dama U 50CUk JE* |B Oyle S! -S* *T?*^ a - ^
^SSSSSSSSsES
2811. is* - idrli. G&k. Isa Peygamber, t 6 , 3m tnatiema ffS re asilmamis uJ
S2£,ftt*S rt ; Ad6m Pe ^ amber - ln ^^ndaX ve b* peyganS.r
y™> XXI. sQresinin (Enbjya) 56-57. ve 85. ayetlerinde ad* gecer v7iik s0
rent* n. ayetinde Onun yUce me.ana. ,^ e dlr = olarak a g dir ^^Jan edut
iln unlamayan klsi de kastedllerek Lj I r meta* ,|:i
2372. Harut - Mamt. I ciidln 539. beytJnia serhlne bk.
2SM. YegU ot. Maksat esrardir; esrar kenevir c-tundan yapihr
2686. Mecnun. VeyJa'ya g5nul veren Kays.
?m. hk And -I Cedld'de tsfl Pcyflamborin, Orilllm'e blr Mmm h i nmi .
■*w* elrdUgtl amatilir (Matyus: XXI bib; M.rtlu., XT B l!uka S B t
ham*. nt,a). B U yiiaden M. taWml .dtbly.tu, b-m k«™ '«sek- if d6 an !l»
»« bjj aniiigta. kftnill invntitA
Tipilir,
Ul ^ t 5, B,bi i :, K ' ptT Vn - sar&nin fA ' r4(} 160 ' ^ etlnde fer^MHarw „mki
«bta (toruna, bulUg^ aynldigi bUdirllir. BeyittekS "Sibtl". Mtlsaya j T ,anan J^
lAiloeullarindaii ol^n, Kip« ise, Kibit Savmindpn elan, MiairJj va Flr&vun'a' uv
m«5 btjlunan anJainini bildirir. ^m'» ny
2T09. Cehennem - Tea E ec- C. cildin 255. beytinin ^erhlne bk
Ji 4 Zif l t Cehennem - nmminden Tann-ya £]&]m r. Bu niealde bir hmii,
i-jvflyet edllmistJF (Ahidls; 5 . 132).
.i^ 2 ?J" JIT ^f ^ fiS1 DUn ^' EercefcteT1 de bir ^M dUnydsidir. ayriM da
^lem-j keblr oJan Isa mi, ruhl hayatmda hayitia gcr. akHIa sehvet. ksndl m.-r*
raattol dtistlntnekie toplnmun f^ydaami da^tamek, daima aavagmattadir K„
mj] insan. bu mirnjvf savasta, bu en biijilk tliiatta Ust olur.
2728. Keykubad, III cildln 199S. beytinin l^rblne bk
lair bUflmiz yoktur; Meylana, buau. Jlravun'un hUkUm ve kudmttaln „„,?„,
461 bakimindan milbaiaga yollu seyJemi^tir.
infe"?;- 'JVJ*- ,,DeVlet " S5sUn(111 Ult heeesl clan ' Ldev "' k °S- Mnel hi^m
tian let , kotek, dayak anlamina gelLr: devfetin antttito kogup didinm^k nn
nununsa zillet olduguna igaret ediyor.
27i6. Ne mutlu. "Ne muWu blr Tiokiana dll^ekaiain gontlJ algaktifeindd bu
uiiMa yofcluga, yoksuJluga ugramakBiain kendinl al^altana. sue L£i e ™fc*L,m
lypladigj maldan yoksullara hareayana, ukih ve hlkmet ehliyle dtigtlp kjijkunt.
^almja. yok-yok su i blr h&le dil^mUg ki^jlwe aciyatia. We mutiu ketidlm B |,
^tana kazancmi teml H bir hale g^irene, ^!1 ielerinl gtlzfill^Mrene, acik ohm
larira rtlce bir hale getlrene, gerrini insaniardan glderene Ne mutlu biig| fl 1ylr
a[Mi edene, malmin faalasmi yoksmiara hareayana, sflztlnfln fazlasimysa iftv
lemeyen^." (Hadis; CamP; II. a. 46, Gercekter, ve hakli olarak yucelen klgi g„
rek bllgi, geret mevki' bakimindan bll^inl, mevk.ml hazmedecegl cihette «
tnannaB; aksine.-her bilgin klsinin Ustdnde bk bUgin oldulunu. hep.inln Q.
[finde de bilgjyl meydana getlren TanrPnm bulundngunu. bUlr^ mevk.' baltirom
dan yucelmtgse, kendislnden ydcelerln, hepsinfn (lstUndeyse yttoellgi yaraliih vn
celer yucesinin varl^mi biUr; yt&m& Wcalir. Fakat bllgisiz bin, bir \,U K \
tadretlnl temsil edecek makaama felirse. agaiilik birf. vdee blr mevkio wvw
^arir kii^Uk da|l B n defeil. btlydklerlnl bile ben yarattidi demeye kalk^i. !n.l
2T50 Ad I. clJdln 858 - 859. beyitlerJnJn gerhlerlne bk.
27S6, Hizir - Gemi. I. clldlri 223 - 237. beyiUerlnlti serhlerine bk.
™ ^ 6 ^^ t ^^ Ta,m ' va - ortaJdlk divasi Tac « ^^ buyurmufltgr Hi;
Ululuk, fetttnmk. benlm hicibimdir; kim bunlardan bki hu SHs unda bMlAU
mllnazaaya girlslrse, kirn ululuk, Ostunluk davaauia kaikssaeak olursa onii i-r
henneme a,tarun. (Kudsl hadls. CaiHi"; II. s. SB).
27C7. Ohunia dlrilmek. Kendi varligim Tann'ya veren, Tanriyla dirlllr (]
cildln M-35, beyltlerttiin gerbJerine bk.).
2770. Kiiyde klmse varsa, "JE$er der deb keslst, yek herf beslaf, yanl kfly
de blrl varsa bir soz yeter" mealltidekl fars C a atasozilne Igaret cdilniektedir
4r
sm
L
(M E T I N}
A rap beyteriuiii, selam ona, Mustafa tie, miiikii bkimle pay la? da
ortada kavga kalmasin diyt ^eldsineleri, selam on a,
Muatafa'nin, ben bu emlrllge memunun dive
cevap vermes! ve Iki taraf in bahse gJri&mesl
A rap beyleri bir araya geJdiler; Peygamber'in huzuruna vari|i
ceki^meye basjadilar.
2780. Sen de beys in dediler; her bimrimiz de beyiz; $u devleti bo-
lus tiir, sen de kendi pay mi al.
Her birimiz kendi payma razi olsun; sen de bizim payimizdan
iki elini de yu.
Peygamber, bu devleti dedi, Tanri vermistir ban a basjigi - ba$
nuglugu, mutlak devleti o bagislarmstir bana,
* Bu zaman. Ahmed in zamamdir dedi; akhmzi ba$iniza aim,
buyiuguna uyun, sakmm ondan.
Topluluk, kader bu ya dedi, biz dc buyrijk sahibiyiz; Tann
btze de beylik verdi.
Peygamber, Tann dedi, bana sonsuz bir devlet verdi; sizeyse
birsey yiizunden egret i devlet bagisjadi.
Benim boyligim, kiyarflete dek surer ; egneti beylikse gecip gi-
diverir.
Topluluk, fazia sbyleme a bey dfrdi; iiBuinliik davasindasin, d«*
fflin nerde?
O ande Tann kahnnin buyruguyla bir bulut belirdr, yagmur
yagdi, sel oidu; her yan suyla doldu,
Pek korkurtc bir sel sabre yiirudu; sehir hatki, selin $ehrc yd*
tutttigunu gbriince kagismaya basladi.
2790. Peygamber, siiphemn kalkmasi. gercegin apaydin meydanu
Cikmasi igin imtihan vakti geldi dedi.
Her bey, sel dursun diye mtzragini atti; deneyise giristi.
Mustafa da mizragtmS o buy ruga uyan, mucize gbsteren mi/'
ragini atti.
Tez akan inatci, eujkun sei, hepsinin rtuzragim, saman ^iptl '
gibi kapu ■ goiurdti-
.*i70
■-—
Buiiin mizraklar yitti-gitti; Peyganibtr'm supnsrysa u mu-
raklann engeliymis gibi suyun ustunde dumyordu,
sopanin himmctiyle o btiyuk sel, schirdeii yiiz ^cvirdi; u
sel de durdu.
Onuii yap tigi bu biiyiik i$i goven beyler, korkudau, i>rjun bey-
ligini gerceklediler,
Ancak kinleri, hasetleri pek faz!a olan iic ki$i, inalJanndaii,
biiyiicii dediler, kahin dediler ona.
Zaten egreti devlet; bbylesine zayif olur; Tann vergisi devli-l
se boyle yiice olur.*
mizraklarla sup ay ] gormediysen a soyki - boylu ItisJ, on I h mm
adlanyla- Peygamber'in adim gbr.
2800, Onlarin adlanm tez akan, yegin akan blum seli. sildi - sliplli
dli; Peygamber'inse adi da duruyor, devleti de.
Adina, guild t be^ kere nbbet vuruyorlar; bu kiyamel ulintiitp
dek her gun boyle siiriip gidecek.
Akhn varsa, lutuflar ettim sana, yook, e^eksen, esegC di' '<|' «
getirmisim-
Bbylece seni bu ahirdan cikaracagim; sopayla kula^mi, ba^uu
kanlara bulayaca|im,
Bu a bir da, senin cefan yuziindcn tsekler de sag-esen dugil.
irsaniar da.
t^te bak, sevimsiz olart her csegi terbiye etmek igjti bir su|m
gctirmisim.
Seni kahretmek i^in bir ejderha oluyor su sopa; ^iinkii sen tic*
yaptigin is, e<Jindigin buy yuzimdcn bir ejderha kesilmissin.
Sen, aman vermes bir da| ejderhasism ama, bir de gbk ejdr>
hasina bak.
Bu sopada cdiennemden bir tad var; kendine gel de aydm1i£<*
kag diyor sana.
Yoksa diyor, disimin dibinde kahrsm; seni benden kimseclV
ler kurtaramaz.
2810. * Tann'mn cchennemi xierede demeyesin diye bu ; bir sapaydi,
isie ejderha oldu-gitti.
* TrndadulJah serhlnde bu b«yitten iince M dc kfsl lain Ebfl - Cehl, SMI -
Lehcb. UtUncUaU de Harb oglu EM - flllfyaa'di" me4linde,
Btid Bii - Celil^i Uln - o BQ - L«heb
Von serum hem biid Ttii - SuC.yaii-i Hart)
beytl var,
571
* Taroa'nm kudrethil bilen, rennet, rehcniiem
nerode diye sonna*
Tann neresini ceheunem yapmak isterse yapar; gogiin yiitesl-
iii, kusa tuzak yapar, Fak haline getirir.
Di$Lerinde oyle bir agn meydana getirir ki, cehennemdir, ej.
derhadir dersiri-
Yahut agzindaki tiikurup bal yapar da, cennettir, cennet elhi-
sesi giyinroisim dersin,
Dislerinin dibinden seker bitirir de kaderin biryrugundaki git-
cu bilir, anlarsm.
Oyleyse dislerinle suesuzlan lSirma; gekinemeyecegm, ka^ina-
.layacagin vuru^u bir dii$un.
Tann, JSfiri KiptUere kan eder; SiptUeriyse beladan korur.
Boylece de anla, bil ki Tann, yoldaki akli basinda olan ki^iyie
ayirdeder.
Nil, bu ayirdedi$i Tann ' dan ogrendi de buna vol a?ti r obiirU-
niiyse sirosrki bagladi.
* Onun lutfu, Nit'i akilh bir hale koyar; , kahnysa Kaabil'i ah-
mak eder,
2820. LOtfuyla cansizlarda akd yaratir; kahnyla akilhnm akhni
alir.
Liitfuyla cansudarda aktl belirir; kahnyl* akilhlardan akil da
kaear, bilgi de,
Buyruguyla oraya yagrnur gibi akil yagar; bu van in akhysa
Tann gazeblni goriir de kaear.
* Bulut, giines, ay, yiice yildiz; hepsi de sirayla, duzenle geiir-
gider.
* Her bin ancak vaktinde gelir; vaktinden ne gee. kahr, tie w,
gelir,
Bunu nasil oldu da peygamberlerden anlamadin? Onlar ta$a,
sopaya bile bilgi verdiler.
Bunu. gor de bbiir cansizlan da sopayla, tasla kiyasla.
Tasm, sopanm kullugu meydana cikar da, obur tans]z]arin
kuUuklanni haber verir.
* Taim'yi biliyoruz derler, jtaat etmisiz ona; biz rast gelc ya*|
rat dims bo? $eyler degiliz,
Nil suyu gibi hani; bogarken iki tophi mu ayird etti;
2830. Hani yer, nasd Kaanin'u yularken bildi de yuttu; yeri de onufl,
gibi bilgi sahibi bil.
S72
* Ay gibi hani; buyrugu duydu da kostu, gokyu/iiTidd iki>L-
buliindu,
* Her konakta agacin, tasin, MustaFa'ya apagik sdam verdifti
gibi hani.
Kainatm oniine on yok diyen, Tann varhgim
tnkur eden Dehnye cevap
* Dim birisi, kainat sonradan yaratilmistir; fu gokyiizii d«
Fanidit; mirasfisi da Tann'dir diyordu.
* Bir filozof, sonradan yaiatildjgini nasi J biliyorsun dcdi;
yagrmu', bxtiilttin sonradan yaratildtgini nasil bilir?
gu degi^ip duran alcmde, bir ^erre bile degilsin; biiylt-vkru
giinesin sonradan yaratddigmi ne bilirsin sen?
Pislik igine gomu1mu& kurtcagiz, yeryuziiniin onunii -smiinm
nasi J bilecek?
Bu sbzii babandan isitmi$sin de ona takilmissm, ahmakliktiin
o soze sanlxnissin,
§unun sonradan yaratddigina delil nedir, onu soyle^ yokfrn
sus, ?ok s6k soylemeye kalkisroa.
Nakledcn dedi ki: Bir giin ikisinin de bu dtrin den'r/t- daldik
larini, babse giri^tiklerini gordiim.
^840- geki^trler, savasirlar, ayak direrlerken halk da o iki kisinin
basma iisusiir.
Ben de onlann arasina katildim; hallerini gbrmek, sozlerini
duymak icin durdum, bekledim.
Biris'i, bu gokyiim fanidir; hie ?iiphe yok ki bu yapinm bit
yapicisi var diyordu,
6b\iru, akmin evvdinc eweJ yoktur; bu yapinm yapicisi du
yoktur, varsa bile kendisidir dernckteydi.
tnanan, yaratam iukar ettin; geceyle giJnduzU geiirip gOCUWll,
n*ik vereni yalanladm ,dedi.
Obiiruyse, delil goster dedi; delilsiz bir sbz dinlemcm; taklldr
k a pi Ian ahmaktir.
Haydi, delil goster; dunyada delilsiz bir sozii dinlcincm ili,
kabul etmein de.
Oburii, reddedilmez delil canunda dedi; canimin icinde reilde
dilmfiK delilim var,
Goziiniin zayifligi yibunden Yeni Ay'i goremiyorsun; Fak a I be n
gLiruyorum, bana kizrna.
Dedi - kodu uzadi -gitti, halk da ?u bezenmis gokyiiziuiiiii omi
tw, isonuria hay ran oldu - gitti,
573
2850. luanan, dosiUm dedi, icimde reddcdiln^ bir delil var' guk
yuzunun sonradan yaratiJdjgma reddedilmez bjr dcJiJ
tyke inancim var; bdirUsl do ;ii: Adamakilh manan. ate,
bue girse, r
O reddedilmez delil, asiklann ask sirrmdaki ha] gibi dik *d
me* de gelmez.
YjkumQn sanligmdan, ankligmdan baska birsey, sdzlerimd,-
ki, balls imdeki sim belirtmez.
Kanh gozyajlan, yanaklara afcypr ya ; bu, sevgiiimin giizel-
ligine, alimma deiiJdir.
Pilozof, halka delil olan bunlari, ben delil saymam dedi
Inanan, kalp akcayla gecer akca bahse girse dedi; geger akta
sen kaJpsm, ben gecer akgayim, kadrim yiice dese
Son smayis atesle olur: bu iki arkadas, sonunda ate$e dfiser
Halkin gen kalan, da, Ueri gideni de boylece onkna hallcrlnt
frilir; zandan, siipheden kurtulup tarn anlayisa varsr
Suyla ares gizh ojan gecer akfayla kalp akcaya sinayishr ;>
oemm camm.
2<j6 ° ..... # . Se ? ie h ™\ **£* de at ^ tf«B*S bu ise sasip kalanlara,
cilumsuz bir delil olahm.
Ben de denize atilaymi, sen de atil; ciinkii ben de bu topluma
ddilim, sen de deli Is in,
flyle yaptdar,. atese atdddar; her biri kizgin atese, akv^akv
yanan ate$e atti kendini.
Tann var diyen, bu davaya girisen kisi kurtuldu; o haram dblU
ates icmde yandi gitti.
Ham ervahra korluguiiurj busbiitiin artmasi kin bu bildirisj bu
naben, muezzinden duy.
Bu ad, ecdk yamp yitmemistir; ciinku. o adin sahibi biiyiikkr
buyuguydu. ulular ulusu.
Her devirde, zaman, bu cesit bahse girisenlerden bikar eden-
term yuzbrnkrcesmiri perdesini yirtnus - gitmistir,
Bahse girisUdi ml, suriip gitmede de, mucizeler gostermede d*
cevap vermede de gercek, list aluyor.
Anladim ki Uin&tm evveli bulundugunu, Memin sonradan ya
ratiJdigim soyleyen, ustiindlir, gercektir.
tnkar edenin deHlinin beti-benzi boyinia sapsandir; c in It*,
nn gencekligine bir belirti nerede?
2870. 5u diinyada munkirterin ovuldiigu bir menare var mi ki nisa.
nesi btlinsin.
574
Bir iTimhc-i nerdc ki urada biri, bir inkaivimn ^iigini iialu
laum?
Altinj gumu^, paralann iistleriuc basilai) adlan, peygarnliL-rkriTi
ger^ek oldugiinu kiy^metc dek belirtir.
Padijahlann, paralann iistiindeki adlari degisir durur; bir de
Ahmed 'in damgasma bak; riasij durduk^a durmakta.
Bir gumiis, yahut ahin paramo iistiinde, bir munkirin atlitn
goster bakahm,
* Haydi, bu giinese benzeyen mueizeyi mucize say ma; adi
Unun'iil - Kitab olan su yiiz dilli kitabi gor.
* Kimsenin, on dan bir harf calm ay a, yahut ona bir ha it k,it
may a haddi yok.
t)stiin ki^iye dost ol ki iist plasm; aklini ba^jna a I a azgm, uti
olmuslara dost ohna.
Munkirin delili, ben su goriinen yurttan bus'k.;i birsey gttriiHi
yorum demektir.
Jiig dusiinmez ki, nerde goriinen birsey varsa o, gi*li hiknui
lerden haber verir,
28S0, Her goriinenin faydasi gizlidir; hani jla^larda faydanin \*\/\\
olu;u gibl.
* "GOklerl v« yeryiUilnii ve ikisi Rranndaklled ger^ek olarak
yarattik ajicak", yanl gtirdiigumiz feyler f^lii yamtmadim;
stitn gormeditlnJx man* ve htkmet i?in yarattun
iyetiolu tefiid
* Hi^ bir re^sam var midir ki yaptigi resim, bir fay da mi
madan p ancak resim vapmak igia olsun.
Konuklann, ulu kisilprin gonulleri agllsin, kederden km ml
sunlar diye yapar.
£ocuk]ann sevinmesini, dostlarin, o resimlere bakip ^v 11 .
git mi; dostlan hatirlamasnii diler.
Bir test lei, i^lne su konmamasi if in, ancak testi yapmuk Igln
test! yapar mi hi 9?
Hit bir kiistfri, it me yemek konacagini dii^iinmeden, «nc*k
kase yapmak icln fah^ir mi?
Hit bir hatfjit, yalmz yazi yazmak Igin okunmasim dilcmi<drn
hunerini gosterir, yazi yazar mi?
Gorunen naki;, restm, g5riinmeyen nakis ve resim igindit , o
da bir ba^ka gdrtmmeyen naki^ ve resim if in var olur.
Bu faydalart, gdrtinen kadar, ficiincuy,e, dbrdiincuye, onuncu-
ya d«k ..ny -dok.
575
Ofiul, bunJai >a(cajn r nymdanna benzcr; her oyunun faydas,i.
m, ondan sonrakiridi* gtir.
Bu oyunu, o gizli oyun icm koydular; o da oburii itfn, ohiini
dt; filan oyun ian,
Boylece gtiziinii yonlerdeu yiirdere cevir de karjismdakini nial
edinceye dek oynayacagm oyunlan gor.
Ilki, ikincisi icindir; merdivenlerin basamaklanna cikjs eibi
ham. *
tkinci basamagi, iiguucii ifin fail Boyle - boyje, basamak ■ basa-
mak, ta da ma eikarsin,
Ycmek istegX mem icindir; men! de soy -sop dde etmek ay
dinliga ermefc icin.
Fakat km gbru$iu, g&iineriden baskasmi gormez; onU n akh
yerypzundefc cayir-cimen gibi bulundugu ycrdedir. gezip tozama/!
Clin cagirmi^sm, cagirmamissm, ne <;ikar? Ayagi balciga kakd-
mis kalmistir onun.
YeJle basmi oynatsa da, basjru oynatmasma aldanma onuu
Ba$l, diiyduk a seherydi der; ayagiysa, birak bizi, dinlemj
yoruz, asiyiz biz der,
Gezip seyretrncyi bilmediginden a ? agilik kisiier gibi siirumii
vanr^ korler gibi Tannya dayanarak adim atar,
Yalniz savasia Tannya dayanmaktan ne cikar? Bu, tavlu
oynayanlann, oyunda Tannya dayanmalarina bender.
Donnp kalmamie gbrti$Ierse ileriyi delip goriir; geriyi yirim
gorur; onlara perde yoktur.
On yil sonra gelecek $eyi, $ u anda kendi gozleriyle goriir bit
ce$it ki$i,
Boylece de herkes, gdrii?ii kadar gizli jeyleri, gelecekte olacak
i$Jeri, hayirh olsun, $er olsun, goriir.
Ondeki engel de kalmamistir, artraki engel de; gozii her yam
her$eyi goriir. gizli levhi okur.
Ardma bakti mi, varhgm baslangicmdan beri neler olduysa no
i?ler gehp gectiyse hepsi ona yiiz gbsterir.
Yeryiiziindeki meleklerin, babamizi haiifc edecegi sirada, ulu>
luk sahibi Tann'yla bahsediderini goriir, duyar.
One, ileriye bakti mi, mahsere dek ne olacaksa hepsiru goriir
gene. r °
Demek ki o, geride ne varsa, asha asbna dek goriiyor iJerid*
de, lyi kisilerle kotix kisilerin aynbcagi gtine dek ne olacaksa R ene
gorUyor. or ^
576
Herkes, gonlii nc derecede aydinsa, ne kadar dlalanrru^a,
gizli ^eyleri, o kadar goriir.
2910. Kimin gonlii daha fazla cilalanmi^sa o, daba fazla goriir; gii
riinecek ^eyier, ona daha fazla goriiniir.
Bu temijlik, bu cila da Tanri Ifitfudur, bu gonlii rilalamak ba-
^arisi da onun ihsanidir dersen,
* §unu bil ki, o cali$mak, o du& da sen in himmelinccdir, sc
nin gayretince. "tnsan, ancak cali^tigim elde eder"
* Himmeti veren aucak Tann'dir; ama bi^bir saman qitpu d<-
padi^lu)] himm^tine s^hip olama/,.
* Tann'mn bir adami bir i$e ko?masi, o ije vermesi, a ki$min
dilegine, istegine, birseyi yapi$ta irade sahibi olu^una cngrl ilc
gildir.
* Fakat Tann, bahu kbtu ki^iye bir zahmet verdi mi, r> ki^i,
pihsitiJ ■ pjrtKim abr, kiifiir iiine $eker,
* Bahti yaver kijiye Tann bir ?ahmet verirse o r pilisim jjii
tisun daha da yakma gotiiriir, kor,
* Gonlii ktitu ki^ilcr sava^ta. can kerkusuyla, bozulup kai,-iiia
sebeplerine yapisirlar.
* Yiireklilerse sava?ta, can korkusuyla dii^manlarin saflarmu
saldmrlar.
* Korkuyla gam, Rustemleri 6ne saldn"tir; o kotii gonulluyse
korkndan. "oldugu yerde geberir - gider.
2920. * Bria, can korkusu, mehcng ta^idir; yigit er, onunla korkak
k>$iden ayrihr.
A
F : Ft
577
(?ERH)
boy bailsman, T anr laan ba^J^ >!f^ 1& yetlQl *> rl «* Fafc&t soy
ken^er yap^rlardi. UZ Zt yl^TZtT,T i<imSIiUtli ^ th tB
Silfyan Bbfl'J - Buhterl Hi J™ *, * ^ y ' Ume ^ e «lu Harb'in ofelu Ebfl
Hz, Mubammed'l bu isten v2«7lrJJSni *^ P in hald * Ew -™H>'* gidjp
dan C ck seven ve bJ geJS? S2L Tt S* f* Mubaramed ' i ««*
blTM.tesmit ne hareket etmefltal reca etti Hz S™ 1 Pe / eambCTe acti w
t£l memurtun. Eb U -Talib -flJirf 2™« I l.^ 1 J * ten V4 *segmeai; cur,
vvtiben- SmtoSaS JS? B V, ? er W>**Jar <tedi. Hz. Fey.
US de tekltf SS rt l "SnST* ■ ?** Kure ^ **™ «i
to. Wbw KmL SttRtafifK J SK fS 1 * L S dammed ve fc
Bu nususta aynca ?u ilvayetler de vardir
■dm nui fcnsTm™,^ T.u?'* 4 "'"" -MUM*! 1*. (M-l k«„.
« ut <,id U6u da rlvtm emmi5tl , (BlMr . B ° y ™; l ^ 6 a *" bwik '"* r| -
578
mam buyurdu Ktill TalU, tlr H/ l*ey 8 ainberl koruinakia devarrf elL] v* onun
ifergefcliei hakkirulu iuuii blr ka^tdc ln&ad ettl (aynn a. 1B0-181).
Kuneys ululn-n, U/. H-i^wmber-e, mal istiyorsan verelim ; uliiltik. L^tlyfiraan
:^nl ulumuz taniyalim; blr hastali^in varsa tedivt ettlrelltn demlsier, bu tcklir
lerl, red cevabiyia Icarsilanm^tir fayni; s, 201: 238. s. de de bu hususta rlvd
yetlet vardir;.
Mevlani, bu bahiate. adetl oldu^u glbJ tasarmiia- bUtdn bu rlvftyeilerl i,ilr
ffeWrmekte, selln. Arap ulutarmin miaraklarim gOMlrmesi, Hs. Peyjrnmln't'iii ■, j
PHSimn su OstOnde durmasi, sell sehirder fevlrniest husuBundayha.. MOrA rvy
camber 'in BOpasinin, bllyllfiaierin sopalarini, iplerbiL yutmasini ve aofpiisiylJi d**
jilzto aynlip deniEde ]?ol rueydana gelmesini hatiflatmak nureUylr hn Hittytn
■ j olayi fjirlestirfimk blkaye etmektedlr.
2T83. Ahmed devri, Ahir aamani batirlatiyor ve He. PeyRamlior'lti mn (try
K Amber oldufcunti bildlrlyor. Beyitte "sakinin" sozll, "Jtteku" rftyc Kf;'i'r Ki Mr
;ok ayetlerde vardir: beyltte de lAf zX iktlbas yapilmijtir,
^310 beyltton scmraki buhJs. Bu bahist* Hz. Mevlana, XKX surcnln oiilnu.
Baagun bellrdl karada ve deniade, msanlarm, elleriyle Icaitandiklari auclar yil
stinden; bu da, belki dbnerler, vazs&eerler dlye yaptiklaiijif* kar^dik <;eketo*
leri ceEinin aa blr kjsmioi onlara tatEirmaij icin M meallndeki 41. ftyeUtie LfArel
boyurarak cehcnnem aaabimn bis ttrnegini, Tanrj'ctB. kuliaima, bu dilnyni.i
tattadtlmt, cennet aevkim de, vledan Istirahatl ve iman huzum hallnd* i^i
^emde gosterdi&inl, akii eren klslnin. taunlardan Ibret olarak inkara Mt,uimrt
yacagmi bildinnekt^dir.
2B19. Nil-KjptL SiptL Nil' in, Mflsa Peygamberin mCcizesi olarak Lsrftjl
o^ullarina su r Flravun'a uyan Kibit kavmine kan oldugu birka^ yerde ge«tl
2823 - 2824. Her^ey sira pe dilzenle. XT. surenm (Hicr) 21. ayetindf "Hlc
bir ?ey yoktur ki liazineieTi hatimizda olmasin ve biz onu ancak rnalum btr niik
ciarda indlrirSa" buyuruimakta, XXXVI. sttrenm fYa S1ti> 37 - 40. ayei>rJjMlr\
sunesin, rndstakar yerlnde altip, glttigi. Ay'ir yenl Ay hallnden dolunay )Ullni>,
dalunay hallnden tersine hllal hallne Eelinceye dek takdlr edllen mnnjllkr*
mmp, hepiinin de felekte y(l2llp giLtigl blldlrllmektedir. VC sur en In (Arftn
34., X. atrenln (Yftnus) 49. ayetlerinde her Ummetin bir mukadder vakil nkln
lit o vakltten bir an b)lE (Jnceye. yahut sonraya kalmayacagi, XIII. nur*nln
fRa'd) 2.. XXXI. sflrenin (Lokman) 29. ilyetlerlyle diger ayetlerde (ftktnilti
yerlerln, gdnesin. ayin r „ da muayyen vakltlerl bulundugu beyan buyunilnrnk
Jierseyin, blr vakit dfihillnde vc dQaenli oldugu anlatilir. Beyitlerde buUln tWM
iara l;Aret edllmektedlr.
2823. Bos scyler degillz. XXIII. stirenin (MU'mlnttn) 115. ayetlndc, Turin
mn higbir seyl ve Insam abes olarak. bos yere yaratmadigi beyan buyurulinn. ■
iadir. Bey it bu arete l?aiettlr,
2S31. Ay-iklye bailinrnek, I. cildin lie. beytinin serhine bk.
2832. Tas-Sel&m "Mefckede blr tas bllirlm kl d*vete memur olinamdim
once bana selam verirdi; o tagi slmdi de tantr, biliriTn."' fHadls: MQsllm; c. VII,
8, 53 -SB), Ileytln anlaminda, agacin, tagin, hai diliyle selami da vardir.
579
2B32. bcylllen Minmhi btthla. Fllozof, umumt bit itftadtlr; gercefein, akit *1
istldial yuluyla bulunablleceAlne Inanan klglye denlr. Dehrl. XLV. sO renin
(Cab! ye) 24 &yet-j kenmcsinde biidfcildlgi glbl yajayif, bu dUnya yasayisin
dan Ibarettir, yaaam, blurttz ve blal ancak zaman helak eder Jnancini gU<|i>n
kisldlr. Her dehrl, filozoftur, fakat her ttlozof, dehrl de&ildir. FUoioEiftrin t^ln
de, afeil yoluyla, Tann y a ve ahvrele inanan bulunabilir. Meviana, bu b&rilaU"
fllozof soziiyle dehrfyl kastetmektedir.
3333 - 2834. Kalnatm iMidrte on olmayia. Dehrllere gore Hem In, bu sek
liyle olmasa bile online on yoktur; kainftt, kadfondir; yaratici kudret, madded!*
mevcut bir kaablliyetttr. Eski Yunan Tjlozoflanndan tslaraa da gecen ve ban
dttgunllrler tarafindan, Islamtle^tirllen bu doktrln. Hukems meslegini meydansi
getirmistir. I cildin 2029. beytinin serhine bk.
2360. Atese girmek. Rabmetlt FurQitan - fer, 'Teiklretlui - Evhya" dakt Ik I
menkabeyi bq hffcayeye mehaz olarak kabul cdiyor (Maahis, s. 14B>. EvlljA
menkabelerlntfe hemen daiiua aynlyet vardir; atese glrip yanmamak, kendlaJnii
karsi duran birlyle, bllhleia bir mtinklr ve karlrle glrerse onun yanmasi, ken
disinin yanmamasi, birc.ok menkabelerde gdraitlr. Mesela, Bekta?l menkabc
Ierir.de de Kara donlu can Baba. keglsle atese girer: kesfg yanar. kendis! yan
maz ( Vila yet - Nftjne. Menftkib-i Haci Baktas-i Veli; Inkilap K 1st 1953' a 42
45).
2S75-2&76. Ummlil - Kitab. Kitabin ash anlamina gelir; III. surenln (Ali
imran) 7. ayetinde, Hz. Feygamber'e inen kltapta manasi defcisinca ayetier olup
bunlann, kitabin ash uidugu, bir kisim ayetierlnse, cegitli anlamlara geldiftl.
koto klsilerjn bunlara uyup yorumiara. Biristfkieri bllgide derin ve lleri oJan
lafuisa hepsi rabbimiEdendir dedikferl, esasen bunlann yorumunu ancak Allah'
in bildigi beyan buyurulur. XIII. sOreriln mad) 38-39. ayetierindeyse. her
Jjeyin bir mukadder vaktt bulundugu, AUah'in. takdlrlnden de fMtlbrem olma
ynnJanii> bosduklan oldufcu gibi. borniadtklan da bulundugu, kitabin, yani Ltik
dire ait jeylerin, kitflbm aslm<Ja s^bit oidugti bildirlljr kl burada tJramuJ - Ki
t.lib, Tann bUgjstdir. XLIIL silrenin (Zuhruf) 4! ayetinde de Kur'an'tn. ytk-r
JiUtOm ve hikmet sahtbi olan Tann'nm katinda, Omm'fll - KJtab'da. yani Tanfi
bilglsinde bulundugu bey ft n edilmektedir. Beyitlerde 0mm'(U - Kitab, Tann fall.
g\si oldugu gibi Kuran'dir da. XLI. sftranln (Fussilat) 42. ayetinde, Kur'an'dan
iJnanden soniina dek. onun hilkmilntJ bozan btr kltap ve hOkllm gelmedlftl vt
geimeyecegi blldirllerek bahsedilmektedlr. XV. aurenln (Hicr> a. ayetinde, Kut'
airt Tann'nm indirdi|i L onu koruyamn da Tann oldugu anlatdmaktadir kl 2B67
beylt^e bu ayetlere de Ssarct edllmektedir (Mccma'ul -Beyan; n, s, 409-411,
VI, s. 2S7 - 299, 330^331; IX, a. 13-14J.
28SO. beyltten sonrakJ bahis. XV. eurenln fHicr) 85. ajretinin meal I sudur
"Biz. gokleri ve yeryusiinll abes olarak halketmedik ve kiyamet, mutlaka aeln
rektir: aiding bile etme, bir h&sja raigec onlardan slmdlllk. 1, BagJikla im
iyet-l kerimenin ilk kisrai aynen lktlbas edllmistlr.
4481. XV. sdrenin CHierJ 85. a^etjnde, giiklerle yerylizUndn, yini butUn
;ilemin ve ftlemdekilerin abes yaratilmadiginm hlldlrilmesl dolayiaiyle bu bey It
ten itibarcn herseyin, her sanatin, her i$ln bir gayesl bulundugunu blldlnwlt
tedlr. Omet olarak rossarain. resim yacrnak lcln deftil. lsonuklarui, ulu klaUenii
^nbllerlnfn acilma^i, kederden kurtulnmlart. cocuklnnn, dostJann f:ovinmr^n
58Q
■Hi
dostlantl kHIjj eei;nil$ dontlnn hnlirlainaJan l?ln reslm yiiptiftini, traUrinln, L(l
ui: su hnninaHL, kasecltiln. yfiititfk toiimesi. hatialin. ukunrnaai K'in l#itl, kSur
^iiptigini, ya^i yazdsfimi IjllttLrj-uokW:. hergeyin bir 5c ye, o ^eyln Je buskn tftylfTe
bagii aldnguriu- anlatnmktadir Eoyiece, hem bit$eyln, aebeple meydimu kHcIi
Mini, fakat ayitt zamanda ba^ka, bir$eye de sebep oldugunu, can ffttBU ucik nluti
kl^llerin, Mitiin bu sebej> ve neticelerl, giiru^L derece&lnte ^(jrciblleceeinl. Tnkm
bii-siretaia ki^ilerin gorenieyecegini anlatmafeta, tiera de sanatin, sanat iein di'
fcil, toplum i^in ve bir gayeyle vUcud buldugunu Izan etmekttdir ki gcixi-ki.rii
de bu bahisler, MevJana'nm, yuzyiilar once ne kadar reel dUgundLifcilnU. nr- k;k
dat mlispet gtirU;111 bulundugunu gbstermektedir.
£3^fl. II. sQrenin (Bakaia) 93. ayet-I kericnesinde Tann buyrufitju.i nvmi.i
yanlann buyru&u duyunca, duyduk ve asi olduk dedlkleil bUdlrlllr. llu nyclr
i^ar-t edilmektedir. Ayni zamanda "duyduk. aatyiz" Bftalerl. laTzrn aycMrii 1I1
tibUs edllniistlr.
2S00.. Tann'ya dayanmak A] I ah 'a dayanmaya. gdvenmeye 'tcvi-kkiil' dr>
nii ki hl£at anlami Tann'ya lsmarlamafctir, Hz. Peyg amber (£5. M.J. dfvtolnl im
51 bof birakip huzuruna glren ve Allah'a tevekkul ettlflnl siiylcyi-n luriiJnr
"Bagla. sunra day an" nuyurmiislardir (Cam!': II, s. 73). Bu ve bundan ruitiiiiki
beyltlerde hem bu hadlse isaret edilerek tevekkdlun. btltUn sebet*l*irn vnin^tik
tan sonra clabllece^lnl, hem de ser'l ulmayan sylerde tevekkillil" uluin-iv-i''.!
gun blldlrmoktedlr.
2906. Melekler - Halite. I cildin 544 beytlnin gerhine bk
2912. Inaan gali^tigmi elde eder. Lin. sArenln CNecm) 39. ayetl laf/an ik
tibas ediiirdstir.
2912-2920. trade - tbtiyar ve Ceblr 1. cildin 621-S43., 1502-1512 rwyii
lerlnln serhlertue bk.
2319 - £920. RUstem. I. cUdln £766. beyttnln serbine bk.
Ml
CM E T 1 N)
* Tann'run, seUm ona. MOsa'ya, Ey Musa, ytice Tann'yrm ben,
seni sevlyonim dlye vahyetmesi
Tann, Mfi$a'ya. gdnliine vahyetmek sureiiyle dedl ki: Ey sc-
eijmis er, seni seviyorum ben.
Musa, a kerem sahibi dedi; sevmene sebcp ohm huyum nedir?
Soyle de daha fazla elde edeyim o huyu.
Tann, hani crcuk buyurdu, anasi ki/sa, a?.arlasa bile gene on a
sanhr;
Ondan bask a birisinden haberi bile yoktur: hem ondan mah-
murdur cocuk, hem onunla sarho$.
Anas i ona bir sille vursa, gene ona sokulur, gene onun cevro
sinde doner, do!a$ir,
Ondan baskasmdan yardim istemez; tamamiyle serri de odm\
bnyn da.
Senin gbnliin de, hayirda, serde, bidden baska hicbSr verdtf
dvgil.
Ister cocuk okun, ister gene, ister ihtiyar; benden baskasi
sence tastir, kerpiclir.
Yalvanrken "Ancak sana tapanz", belaya ugraymca "Ancak
sen den yardim diJem" demeye benzer hani.
29JU. * Bu "Ancak sana tapam" sozij, lugatEa marmvi tek bir sey&
vermektir; a da riyayi gidermek icindir,
"Ancak senden yardim isteriz" sozii de m&nayi fcek birseyt'
vermek, yardimi ancak Tanri'dan istemektir.
"Ancak sana kulluk ederiz; ancak senden yardim umariz";
baskasmdan degil demektjr.
* PSdisahin nedimine kizmasi, b iris in in $efaat etmed, padJ$ahin
bagi^lamasun dilemest, padisahm da, sefeatcinin ^efaattai
kabul ederek onu bagislamasi; bunun iizerine
nedimln, o seFaat edene incinmesl
Bir padisab, bir nedhne kizdi; onuu varligini tozutmak, onu
yok etmek istedi.
SS2
Kilici kininJ.ni MyinLi. yaptigi ay kin is in eezasmi vermek,
onun kellesini kesmt k istiyordu,
Hig kimsede soluk alacak, bir sbz scyteyecek mecal kalmadi;
hie bir $efaatci, sefaat etmeye kalkisamadi-
* Yalmz, padisahin yakmlan arasinda, Imad'ul - Mulk adli biri
vardi; Mustafa gibi sefaatciydi o.
Sicrayip yerinden kalkti, yere kapandi; o anda padisah, kahir
k il.it in i elinden atti-
$eytan biJe olsa dedi, bagi^ladun onu; Iblislik ettiyse bile *u-
cunu orttiim.
Degil mi ki ortaya sen ayak a tun; suclu, yuzlerce ziyan cisi\
gene raziyim,
2940. Bence oyie bir iistiinliigun, oyle bir kadrin var ki r senin it in
yiizbinlerce kizginbgim olsa yatistinnm.
Senin yalvan^im hie reddedemeror ciinkii senin yalvansin, |W-
cekte benim yalvarisundir.
Yeiyiiziiyle gokyiizu birbirine vuruiup parcalansaydj, gene >u
adamdan oc almaktan vazgegrnezdim.
Bedeninin hex xcrresi ayn - ayri yaivarsaydi, su anda gene It i
tic tan ba$ knrtararnazdi.
£y yiice kisi, seni niiiinet altma ahmyorum; bu sozler, ey bc-
nim nedlmim, senin yiicebgini anlatmaktan ibiret.
A huyJ&n, Jiuylarmnzda gbmiiliip giden, bu isi zaten ben yap-
tiro, sen yapmadin.
*' Bu isi sen yapmadin, ben yaptirdua sana; ciinkii ben ken-
dimi sana vermeniisim; sen kendini bana vermis sin,
* "Aiiigjii zaroan sen atmadin" simna ermi$sin; varhgiiu, bir
kopiik gibi daJgalara vermi^sin.
* La oldun ya> artik Illaiim yam basmda ev edin; ^a^iliutik
sey de su ki sen hem tutsaksin, hem bey.
* Me verdiysen, padisah verdi; sen vermedin. Var olan ancak
odur; Alluh dogru yola hid^yeti daha da iyi bilir.
2950. yaralanmaktan, belay a ugramaktan kurtulan nedinufe »•»■
faat^iye incindi; onu sevmekten vazgecti.
O ozli-sozii dogru ki^iye da nidi; ona tamamiyle kiittu; »■"
lam bile vennemek icin yiiziinii divara cevirdi.
Kendisine sefaat edene yabanci kesildi; ha Ik bu ise s»Sti; link-
kinda masallar, Iiikayeler sbylemeye koyuldu.
Herkes, deli degilse, canini satin alana nasil olur da kuser di-
yordu.
58.1
.jtttm
mm
solukta, b^ir,, k^Hntekfth kurtard. ,.r„, Ji; uvsa almm nah.u
toprak olmasj gcrukirdi.
Ama o ters bir i ?e giri 9 ti; usandi, bjfct! ondan; btiyle bir ««-
nui alar dosta kin gfider oldu.
Ara bulmak isteyen biri, onu kmadi da, nasi! oiuyor dedi boy-
lesine bir ogiitpuyc cefa ediyorsun?
oz ki$i, o goniii ailci, cannu satin aldi; t> solukta basin L-
silecekti; o seni kurtardi,
KotuliJk bile yapsayd) kacmaman gerekti; kaldi ki o oviilcsj
dost, uslelik de iyilik etti sana L
Nedim, padisah icin candan bol ne var dedi; ne dive sefaatd
olarak ortaya giriyor?
296 °, . *,? S ° lukta bet1 ' " Bir vaJtit o1 ^, AHah'Ia durum" halindey-
dim; Oraya segibnis bir peygamber bile giremez."
Ben padisahm yarasmdan ba*ka bir rahmet istcmenr o pi-
di^ahtan baskasma siguimak dilemem,
Ancak padisihi sevmekteyim; onun icin de padisahtan baska
sini yok etmi$im ben.
Padisah, kahnyla ba 5 imi bile kesse, bar* baska aitmi? can •
bagijlar.
Bertim i ? im basla oynamak, varhgimdan gecmek; p^i$ahl,.i
padisahimn isiyse can bagislamak.
6vunsim o ba$ ki, o bap padisah kescr; yazjklar olsun t> basa
ii bir ba$kasma 'jyar da bassm ahr, gidcr.
PSdi^ah, kaiinyla geceyi ztft gjbi kapkara bir renge boyasa
gece, yiizbinlerce bayram giinu kesilmeyi kendine ayip sayar.
Padi^ahi goren kisinin, arum cevresinde dcniip doJa$masi, kah-
nn da Ustundedir. lutfun da; ha% kufurden de yikedir, dinden de
Diinyada. bu bali bildiren btr soz bile sbylenmemistir; HuikU
bu bat, gizli mi, gizlidir, giib mi, gizli.
gtinkii bu Sviilesi adlarla sozler, Adem'in kirmarundan belirdi,
2970. * "Adem'e adlan bElletti" ayeti, Adem'e jmamdi; ama bu i
tmambk ayin'Ia lam harfierinden oriilmus elbiseyle degildi
* Adem, ba*ma balcikian bir kulah urununca o cana m ensup
a alarm yiizii karardi.
Mana, balgikta goriinsiin diye yuziinu harf ve $6z iirtii-
siiyle orttii.
* Sdz, bir yiizden manayi a^iklar ama on yuzdeii de kaj>ar
5rter. |
584
—
SeJilni oon, C* I trail 'in, bir hacuMn var mi diye smtnuhi
tizeiinc, selam una, HaliTin, var ama sendcn defcfl
diye cevap vermesi
Ben vaktin Halii'iyim, oysa Cebrail Befy cstgtnda dclfl olarak
onu is tern em ben,
0, sefaatci Cibrirden de edep ogrenmedi; hani Tann HaHli'iu,,
ne dilegin var diye sorran$tu.
Bir dilegin varsa demisti, sana yardim cdeyim; yoksti teat uln
yjm, hemencecik fdkiMp gideyim.
tbrabim, hayir dedi, sen aradan gik; gereek gorundtjklm vim
ra vasira, zahmet o]ur.
$eriat sahibi oiarak gondmlmi^ peygamber. bu dunv.i u.m
bir rabitadir; cunkd o, InananSara bir vasitadir.
Her goniil. gizli vabyi duysaydi diinyada barfle sos alut inuyttu
hig?
2980. da Tann'da yok ulmustui , unun da ba$i, cam yukliti ,i
benim i^im, ondan da ince,
Onun yaptigi i$ de padi$abm isidir ama, zayif olmamta brrn
ber gene de yaptigi i ? , pek kbtii gdiiinur bana.
Gergegi bilmtyerlere Mtfun ta kendisi olan sey, ulu n.i/tniit
lere kahirdir.
Demck ki gercegi bilmeyenlerin, aradaki farki gbrmeleri Iqiii
belalara ugramalari, zahmet gekmeleri gerek.
A magara dostu ( an la mi anlatmaya vasua olan $u karflei , uln-
^an ki^iye gore (ikendir, tiken.
Oyleyse o tertemiz ruhun tortulardan kurtulmasi, anlayisli bji
hale sdmesi iciji bircok belalar gekmesi, zahmetlere dusmesi y,m k
Ama kimisi bu sesten btisbiitun sagir olur; kimisi de dului mi
duru, daha yiice bir hale gelir.
Bu bela, Ni) suyuna bender; kutlu ki?iye sudur, koiii ki|U«l*«
kan.
Kim sonu daha fazla gbrurse daha kutludur oj dfthl liBlam
sanbr ise; daha ziyade ekin eker, daha ziyade meyva devijlrir
Qiinkii bilir ki bu ekim diinyasi, mah^ete hazirbrmnk, rkliii
derip devsirmek icindir.
2990. * Hie bir bag yokiur ki yalniK o bag icin baglansm; u bo ft, j*
baglanti, bir kar elde cdil&in diyedir.
Hie bir inkar eden yoktur ki, dikkat edersen goriirsiin, oniiii
miinklirlugu, sadece mtinklirluk olsun.
Hasedinden diismani kahretmek, yahut iistiinltik elde elnirk,
kendjnt gcistermek icindir.
581
UstiiiiKtk cldta edis de bir baska iimhledii ; nianalar olmaksizm
^ckiJlcrin ladi ■ iuzu yoktur.
Onun icin clc bunu neye bbyle yapxyorsun diye sorar durursun;
^unkii sckjller zeytin yagidir, mana i$iktir.
Yoksa bu soyieyis nicin, neden; $ekiJ, ancak sekil iefase bu soru
Digit* ?
Bu nicin dwnck. bir Fayda dde elmek rcindir: bundan b;^k;i
bir§sv i^in nicin dcmck kotudiir.
A emin ki$i, ne yiizden fayda aramadasin? Bunun faydasi an-
cak budur. bundan baska birscy degtldir.
Gok ehiiyle yet ehlinin sekilleri, ancak bu sekiller icinse, bun-
larda bir hikmet yoktur.
Ama bir hiikum ve hikmet sahibi yoksa bu nizam, bu intizam
nedir? Bir hiikum ve hikmet sahibi varsa yaptigi is nasi! bo^ oliu \
abes olur?
30Q0, Dogru, yanhs, bir maksadi yokken hicbir kimse, ne hamama
bir resim yapar, ne birseyi bovar?
* Seiam ona, Musa'nio neden hatki yarattm da sonra
neden helfik ediyoreun diye Tanri'dan so-mtasi
Musa. a soru - hesap sahibi dedi; yaptin, peki. sonra neden yi-
kiyorsun?
Erkek, di$i, once cana canlar katan giizeller yaTattin, sonra
da yikiyorsun, bu neden?
Tann, biliyorum dedi; bu soruyu inkarmdan, gafletindcn, ya-
hut Havana uydugundan. sormuyorsum
Gyle sorsaydin edebe sokardim, azab ederdim; bu soru yiiziin-
den incitirdim seni,
Arna sen, bizim i&>rimizdeki hikmcti, ebedilik simni bgren-
mek istiyorsun.
Bbylece de halka bunu duvurmak, her ham kijiyi pisirmek,
<j|durmak istiyorsun.
Bu hikmet i sen de biliyorsun; biliyorsun ama i^i acmak, au-
la tmak icin mahsustan soruyorsun.
^imkii bu soru, bilginin yansidir; disarda kalan herkeslc
bu soruyu sorruu giicii yoktur,
Soru da bilgiden dogar, cevap da; hani tikenin de- bale ik tan.
giiliin de balcikran bitmesi gibi.
.1010. Sapikhk da bilgidt:n meydana gelir, dogru yolu bulus da acimn,
lEiihntn nemden meydana gclmesi gibj hanl.
*ft6
^* L| tiksinnifk de biJdik oJu^tau dogar, sevgi dc, hastaJik tl« t >i\
ytfim yiyecek, icetckten meydana gelir r saglik - tsenJik de.
' Kelim dt accmiiere bu sirn bildirmek ifin keiulmi nwml
gcisterdi.
Biz d L - kendimi^i ondan daha acemi btldkn de ynbancj t 'ibi
karsisina gecelim, cevabmi dinleydirn.
Esek satanlar, satis arahtarmi ek gegiimek iein birbirlt-riiu*
du^man olur ya ham,
Tann, ona, ey aiiti eren er buyurdu; de^il mi ki sordun pel,
t^vabim dinle.
A M6sa, yeryuzune bir tohum ek de insafa gel, burfun bit I nil
ania.
Musa ekin ekii, ekini bhti, goverdi, ba^aklandi, gu/cl h dii/gun
bir halo gddi.
Oragi aldi, ekini bicmeye ba^Jadi. Derktn gizli atcmdeti knl.i
gina bir ses geldL
Tann, peki dedi, neye ektin, yelistiidin de olgurituga ulaiiiun
biciyor$un onu?
^020. Musa, yarabbi dedi. burada bu^day da var, saman Ja; ijnutl
it in biciyonim.
Bugday, saman ambanna iayik degil; saman da bugday ambu
rind a yok olur gidcr.
Bu ikisini bir araya kanstirmak r hikmete uyma*; eleyip ayn
mak gerek.
Tann, bu bilgiyi kimden elde ettin de onunla bir ha r man kin
dun dedi.
MusS, a Tannm dedi, bu ayird etmoyi sen verdin bana: Thhii,
peki dedi, i$ boyle olunca bende nasil ayird etmek olmas;?
Yaraulmislann icinde tertemiz canlar var; fakat Lo*a, lopnr
ga bu I an mis, balciga batrms canlar da var,
Bu sedeflerin hepsi de bir degil; birinde inci var, iibUriiiulv
boncuk.
BugdayJan nasil samadan ayirmak gerekst, su iyiyk kiiitlytl
de belirtmek gerek.
Hikmet defineleri gizli kalmasin diye yaratilmistir diiuyadaki
yaratilanlar.
"Bir deflneydim. gizliydim" sdziinu duy; cevherinj gizknn-,
meydana cikar,
r iS7
(?ERH)
2320. beylL-ten aonraki bahia. Tanrinin, MftsA Peygamber'e. sevgislm baL
dlrmesi. se.be p olarak da. cocugun anas in a dayanci, onu sevmeai glbi ancak Tan-
n'ya day anc mi. ona aevgLsmi. gostermesi bahslnde Furttzan - fer merhum. "RtsA-
Jet'tU ■ KuseyTlyye" de. "TevekkU!" bahsindeki ? u stizlerin kaynak DlabUecejJml
blldiriyor :
"Tsnn'ya dayanan. masinin merrtesinden baska blrseye sigmmayi bUmeyen
cocuga benzer. Tann'ya dayanan da ancak yuee Rabbine sigmmaktan ba^k.i
,'iidayete uEagtiracsk yol bUmes." fKahiie - I2B4 H, 5. 102. Maahiz: s. 149)
2929 - 2932. "Ancak sana tapanz. ancak scnden yardnn cfllerls." (Kur'an-r
Mecid. I. Faliha,.; BesTnele'yle 5) Beyitlerde bu sozler. lafzl ikttbastir.
2932. beylUen sonrakl bahla, Furflzan - Ter, bu hikayentn. ■ Tezk|rel"UI ■
Evliya'da bulundu£unu, Kugeyri'nin "RteftiS" alnde de likredftdigini bitdirrnek
r.edir (MaAritz; s. 149 j. Kuseyrfde. Ebfl - Aliyyfid - Dekkakm." Bitlsi. kblesinr
kizdi; bir ku!. ona sefaat etti. efendlsl de koleyi bagtslacli. KBIe, aglamaya bag
ladi. g*taat eden, cfendln seni bagialadi ; nlcln ajjliyorsun d!ye sorunca efen
duri, o dedi, benim ra^j olmami iater; bu sefaalla bagistanmakta benim razihfti
ma bir yo! yok; ytlzden a^liyor." (s. IIS).
293c imad'Ul ■■ Mtllk. Salts 11 atin diregi. day ana demektir. Selcuklular dev ■
rinde, devlet adamlanna bu cesit lakaplar, Mktlmdar r.arafindan verilirdJ; Iran -
da son aamanlara dak bu gplcnek ytirUrtukteydJ.
Musta^ - Sefaat. Hz. Peygamber'in. Kiyamette, ilk aefaat eden ve aefaall
ilk kabOl edilen olacagi hakkinda bir <;ok hadisler vardir. Bu bUytlk seraat nvi-
kaamma "Makaam-i Mahmfld" denmistlr ki XVII. s&renin <Esra> 7Q. ayel-i
kerimesinde bu makaamm, Kz. Peygambere tS. M.> verilecegi bildirjlmektedli
(Mecma'ul - Beyan; c. VI, £, 434 - 435, A. GolpmarTt: Kur'an-i Kertm ve Mr Ml,
A^ilama: c. II, s. LXXX: TecrLd'den naklen).
2546-3913. AUigin vakU. I. f^lidin 619. bey tin In gfirhlne bk. Son beyittekt
"Allah dogru yola..." arap^adir.
29«0. Bii- vakit dur, Hadta olaxak nakledtlcn "AllAhla oyie bir vaktlm titur
kl oraya ne Tann'ya manen yakin bir melek sigabillr, cie ^ariat sahlbt bir pry
gamber" sbzilae Uj4rettJr,
2970. "Adem'e adlari belletti." I. clldin 544. beytlnin serhlne bk.
2911 - 2973. Eaicik - ManA, So?. Gertegin sozle l(ade edllemeyecegini. (\i\p
nn 1 asi I abi I e cegin I bild I rmekted i r.
2973. beyLUen sonrakl bahia. II. clldin 4216 - 4 ZIP twyltieMnin ^rhlerine hk
^SH
■■■
297B. Peyfjumber - Vftflitu J'eygambprlerin. kuJlii AUfdi ava^mdakl cli;iliklc
rine i^aret edllmtktodlr
2999. Eklni diinyasi. , DLinya, ;1tiiretln tarlasidir" hadislnti lijlret cdllnsfk
f^dfr < Ktlnliz'li] - Hakaalk ; II, s. 67).
2990. Bag- Bu ve bundan sonraki beyitlerde de her ism, bir i&hebe dii.viin
digi we bir i?e sebeb oldugu anlatiimaktadsr.
3000. beyitten sonrakl bah Is. Furtlzan - fer. bu hikayenin "Hllyot'liL Evil
ya" da bulundugunu bildiriyor (Maahiz: a 1501.
3009- Soru - Eilgi. "Born, bilglnin yarjsidjr" mealinde ve badts olamk rlv*
yet, ortitoii wze iaaret ediimektedlr. "All an 'in IQtfundan, faydali bllKlyl dih'VKi
faydassz bilgiden de Allab'a sigmin" mealinde de bir hadis vardir fCAml', 11
S 235
3912. Acemi. Yabatici demektir. RftmaJilaj, kendilerfnden olrnayitn blUUn
miUetlere "Barbar" dedikleri gibl Arapjar da. Arap olmayanfara "Atcin"' driiili
lerdf. Ttlrkcede "aeeml". btr yerl, bir Sal, tam olarak bilraeyen klaly^ donlf
3023. "Btr gizli defin&ydim. bllinmeyl diledim: bllinmek icin hnlki y;irn1
%\m" Kudai hadls olarak naktedlUr, Me^len dogrudur.
W
<M E T 1 N)
* HayvSni can, clLi'S akil, vehlm,, hayal ayrana benzer;
oliimstfz causa, bu ayranda gizJt olan ysga benzer
3030. Ayranda yag nasil gizliyse gercekligin cevheri de yalanda gist-
lid ir.
Q yalamn, yu gecki bedendir; gerc^ginse, Rabb'e mensup can-
dir.
Yillardir su bedtn ayrani meydandadir, apaqktir; can yagi,
o bedende Fanidirj yok olmustur.
Sonunda Tann bir elc,i olarak gbnderir; ayrani yayiga koyu|>
diiven birini yollar,
Bende, bir gizli benlik oldugunu bileyim diye, bilgiyle, huner-
ie o vayigi dover,
Yahut da vahiy arayip dileyen birisinin kulagina, zatinda fani
uimu? birinin sbzii vanr,
Inanan k is in in kulagi, bizim vahyimi?.i kavrar; o ^esit ku-
lak, adami Tann'ya cagiran ki$inin sbzlerine estir - dosttur.
■ Hani £ocugun kulagi da anasimn soziindedir; anasimn sozle*
riyk kulaklari dolar da sonunda, o da sdz sby lemeye ba?lar ya;
unun gibi.
Fakat gocukta anlayan kulak yoksa, anasimn sbzlerini isit-
mez, dilsiz olur.
Bu, boy una bbyledir; ana dan dogma sagir, dilsizdir de. Soz
soy ley en, anastnin sbzJcrini duyan kisidir.
3040. Bir afct yiiziinden sagir, dilsiz olanm kulagi da, dili de bir
afettir; ne bir sbz duyar o, ne bir soz belletilir ona.
Bclietilmeden sbz soyleyen Tann 'dir; $i5nkti onun sifatlan, so
beplerden ayn mi, ayrjdiir.
* Yahut Adem gibi hani; Tann, ana, baba, dad) perdesi ol-
maksmn &6z belletmistir ona.
* Yahut da Mesih gibi, merhamet veren, sevgi bagislayan Tan.
n'mn telkiyniyle dogar dogmaz soze gelmi&tir.
Dogusunun, zinadan olmadigini, soyunda bir bozukluk bulun-
raadigmi anlatmak, tbhmeti gidermek iein soz sbylemistir o.
Cah$makta bir gayret gerek ki o ya^in ayrani, gbniilden ay-
rilsin.
590
^M.
Yag ayranda yok ^ibidir de ayran, varhk, akmindc; bayrafc .„.
mistir.
Sana var gbrunen deridir; fan! gbrunen yok mu, asil olan odui
Yaglanmamij, eskimcmi? ayranm vaisa, dbviip yagim cjktimui
dik^a barcama sakm.
Haydi, onu bilgiyle eJden ele dolandir da gizJedigini mcyditiu
Sikarsm.
3050 giinku bu fan! gbriinen, bakiynin delflidir; sarho^ianti v:tK.i
risi, saklynin varligim gbsterir,
Bu rhSnada ayn bir brnek
1 Bayragm iistiindeki o arsJamn oynay^lan, gizli yeltcrln ruin
tisini haber verir.
O ydJer esmeseydi, cansiz arslan, havada oynar miydl liii;.'
Arslanui oynayisindan, yeJin, seher yeli, yahut eenup yrfi n|
du|unu anlarsin; bu oynayis, o gizli $eyi anlatir.
Su beden de, bayraktaki o arslan sekline benzei-; du^iinttj, .n
Juktan soluga onu oynatir - durur,
Dogudan gelen du^iince, ^eher yel idir; batidan gclense ulutktli
ye] dir.
Bu dii^iincc yelinin dogusu, ba^ka bir dogudur; batlysa <> yaji-
dan dir.
Ay cansizdtr, dogusu da canaw; gbnii! dogusuysa camn canniii
can dir.
Ifi aydmlaian giinesin dogusu yok mu, gundiiziin dognn giim>
o giinesin kabugudur, bir aksidir ancak.
^iinkii beden, yalimdan mahrum kaldi mi, artik ona j\r jibn
duz gbriiniirj n.e gece.
3060. Fakat beden olmaz da can olursa, gece, giindiix olrnasa du 1|
gene diizeninde gider.
Nitekim goz uyurken, Ay, gime$ olraadigi halde riiyadu, Ay'j da
gbriir- giinesi de.
* A kisi, uykumuz dliinpun karde^idir; bu kardesi gbr, a km
desi anla.
A taklitgi, sana ruya, bliimun fer'idir deseler de, ger^ejije ni .
jnadik^a, tam inane, elde etraedikce duyma, isitme bu abzii.
tlykuda cacin, oyle ^eyler gbriir ki yirmi yil uyanik dunlin,
onlan goremezsin,
O diisii yordurmak ifin bmiirler boyunca, akli-fikri ye rind r
padi^ablann pesindt; ko^arsm.
WJ
$u dusiiii ygrumu nctlii', stiyle tiers in; hiiyk- bir sura par^u
but.uk demtk kopukiik \\y,
Halkin diisiidiir bu; otE kisilerm du$uyse, Tanri sefmesinin. Tun
n yakmhgimn ta kendisidir.
Fil gerektir ki uyuyunca. diisiinde Hindistan iilkesini giJrstiD.
Esek, hi? mi, hi£, diisiinde Hindisian'i gormez; cunkil Hindis
lan'da dogmamz?, sonradan oradan aynlmamt$, gurbete dtismcmiy
lir ki.
.1070, * Fil gibi in mi iri bir can gerek ki diisunde, ate,§ gibi kossun.
Hindis tan'a dek git sin.
* Fil uyamkken de Hindis tan r i ister; geceleyinse bu istek, bu
anj$j dUsiinde sekle buruniir.
* " Allah J i amn" buyruguna uymak, her kiilhaninin isj degildn
"Geriye doTT" buyruguna uymak, her ka lies in ayagimn harci degil
Ama sen, gene de umitsizlige diisme, fil olmaya bak; fil degil
sen bile file donmeye ^ahs.
* Gokyiizu kimyacilanna bak; her solukta, naki? yapanlarin
.cekic seslcrim duy.
* Onlar, gokyiizu boslugunda sekiller diizerler; benim i?in, su
nin ig.in i$ goriirler.
* Yenleri, yakaJn.n misk kokan cried gbrmiiyorsan, a tavuk
karasma tutulmus kisi j a yarasa, bari su dokunanlan gor de za-
rara ugTadigim anla.
* Her solukta, anlayisina birsey dokunur, bir zarar gclir; bak
da gbr, her soiukta topragmdan yeni bir ot biter,
* Edhemoglu Ibrahim dc duste, drtiisiiz, perdesiz, gdniii Hjh
distan'im gordii de,
Zincirleri kirdi; dike birbirine girdi: oysa goriinmez oldu gitti,
3080. Adam uykudan s*crayip kalksm, deli-divane olsim; iste ou,
Hindistan 'i gdrtisun belirtisidir,
TedbirJerin, k a ran arm bastna toz - toprak sa^ar; zincirlerin hal-
kalarmi kirar, gecer,
Peygambcr'in, num anlatirken, gdnullerdeki belirtisini soy led i-
|| gibi hani.
* Goniile nijr dogdu mu dedi, gonul, yalan yurdu dimyadan
uzaklasir; sevinij yurdu ahtrete baglamr.
Musiafa'nm bu hadisini anlatmak igin a temiz dost, su hlka
yeyi dinle .
KendlBlne, gergek padi?ahiik yih: g&iteren, hall "O giin iiuan,
kardt$indeii de kafar, anasindan, babaoindui da" fiyetlru? uyiui
592
■
^ehradeniri hikayesi. $ u toprak yeryiizumin pfidisahngi, ^*uk
huylu kisiierindir; onlar, daldiklan oyuna, kal'a almak dcrh-r;
pocugun biri, toprak yigininm untune cikar; kal'a benimdlr dlyt>
Jaf eder. Obiir ^ocuklar r ona haset ederler; ciinkti "Toprak
cocuklsrin bahandir." O ^ehiade, renklerln bagmdan kurtnl-
dugu icin, ben dedi, ^u renkH topralclara, asagibi toprak dlyo-
rum; altm, atlas, kemha demlyorum; $u kemhadaa kurtuldum;
ba^ka abme glutm. "BJj, ^ocukken otja hiikiim, hJkmet verdik
peygamber ettik onu." Tann ir^adi ifin yjllarm gc^meslne
hacet yok. "01 dcr, oluverlr" kudretiiie karsi hie klniite
kaabiiiyetten sbz aeamaz.
Padi^ahm gene bfr ogiu vardi; ici de hiiner bezenmisti, .h.., dn.
Hdisab dii^ijndc, p cocugun ansixm oldugunu gordii; ulmilit
temizligi, durulugtl, ona tortu kesildL
Atesin harareliyle tulumu kurudu; atesin kizginhgiyb gii/yu*
Ian bile kalmadi.
Padisah, dumanla, dcrtle oylesine doldu ki ah etmeye bile yohi
in kalmadi.
OliJmij diler oldu; bedeni isten, gilcten kaldi; fakat bmiQ vnr-
mjs r uykusundan uyandi.
3090, Oylesine bir sevindi ki, Gmriinde hig tiyle sevinc gormemisti.
Bu kere de sevin ? ten okcekti; canla bedeni, oliimle dirim am-
smda bukagilara vuruldu sanki.
* Bu mum, gam soluguyla da sorer, seving solnguyla da; isle
sana bir eglence,
O, bu iki oliim arasmda. diridir; ikisinin arasmda bukngiya
vunilmtj^ yasayi$, giiliinecek bir^eydir.
Padisah, kendi kejidine, seviiice sebep, oylesine bir gam, Rub
bim ihsan etLi de sevindim dedi-
Ne sasilacak fey; birsey in bir yiizii 51iim, obiir yuziiysc dlrllt
mek, gcli^tirmek,
Birsey, o hale gore olum; gene aym sey, o yana gore dirim,
Bedenin sevinci, diinyaya baglanan kisiye gore olgunluk; jsoiv
giine, ahirete goreyse noksanhk, yok olup gitmek.
Diis yorucu, rdyada gtilmeyi aglamaya, aciklanmaya, gamlarn
batmaya yorar.
Duste aglamayi da neseyle, genislikle yorumlar a neseli kisi.
Padi?ah dii$unceye daldi da, bu gam geldi-getti dedi; ama
can, bu ^esit seylerden kotii zanna dusiiyor.
Boylesine bir tiken ayagima baCarsa, giil geeip giderse, ondan
bir nrmagan gerek bana.
3100
:m
591
Yokluga son si 1/ .sdn'plir var; hangi yulu baglayalim, kapatii-
hm ki?
Isinci oliimc agilan yiiz pencere var, yiiz kapi. Herbiri Jo aci-
hrken gicir gicir gicirdamakta.
Fakat hirsa diisen kisinin kulagi, bu dusjkunluk yiULnden cJliim
kapilarmm o aci gicirtilarim duymamakta.
Beden bakimindan dertler, hastahklar, kapi gicirtisidir; dily
manlann cefasi kapi gicirtisi.
A benim canim, bir soluk, Tib bilgisinin "fihrist" boliimiinii
oku da hastaliklann yahmli atesini gSr.
Biitiin o hastahklardan bu e*e yol var; her iki adimda bir,
akreplcrle dolu bir kuyu var.
Ye I sert esiyor, mumum sonmek iizere; tez olayim da oruUui,
bir baska mum elde edeyim.
iki rnumdan biri, y el den sdnerse bari oburiiyse isddanayim
dedi,
-^1 10. Arif gibi hani. Arif de bu nok&an beden kandilmden kurtulm;ik
icin gbniil kandilim uyandinr,
Giinihi birinde, ansizin sonerse o can mumunu karsisma diker,
Padisah bu isj anlamadi da aldandi; fani mumun yerine hir
baska fani mum dikti.
Padi^ahin, soyunun kesilmesinden korkarak
oglima bir (ox almasi
Bunum iizerine padisah. soyu iiresin diye ona bir faz aJmak,
onu evermek istedi.
Su dogan knsu yokluk Slemine giderse, yerini ba$ka bir dogam
ku$u tutsun dedi,
Bu dogan kusu buradan gider, sureti goriinmez olursa, man*.
sinin yavmsunda kalmasmi istedi.
* Onun icindir ki o uyanik padisah, Mustafa, "Gocuk, baba-
sunn simdir" buyurmusiur,
Bunun icindir ki halk, cocuklanna sanatlar belletirler.
Onlanm bedenleri gizlense bile, bu sanatlarla, p man alarm 1
diinyada kalmasmi dilerler.
Tann, istidadi olan her kiicugun olgunlasmasi icin onlara, hik-
metiyle adam akilh bir hirs vermi$tir.
3120, Padishah, soyumun suriip gitrnesi icin ogluna, yolu - yordanu
guzel bir cs bulayim dedi;
Kotii bir padisahin soyundan gelinis bir km degih tertcmll
soydan gelmis bir kiz alayjm.
594
* Padisah dcdigin, /Qien iertemiz kisidir; hiir ohm du odm ,
o, ne a$agi tarafunln htrsina lutsaktlr, ne bo^a/lrnn lursnia rnts;ik.
s Ama tutmuflar, tutsaldara padisali admi takmislar; bu, ter-
sine bir i$tir; bani o zenciye kafur adim taktiklan gibi,
lianlar igen goJe, halkin, kurtulu^ yeri, o pis* ki^iyt. 1 , bahti
kutlu dedigi gibi hani.
* $ehvet, oFke**, Qmit tutsagmm adim, bcy r yahut ululru ul(j
sll veiif takmislar,
* O ecel tutsaklanna halk, ^ehirlerde, kentlerde 'ecell ■ i<tu| h u
iiJusu bey J " adim takmi^,
p Bn$ kd^eye kurulmu$ kisiye vezir derter ama onun r;ii)i. p.i
buclugun yanibasinda alcalip gitmi?, yani mevki, mal-mlilk c*Irl
olmu^,
Padisah, hismihga bir zahidi secince bu haber, ktuhidiinn ku
laklanna eri^ti.
Padi$£hui, ogtuna, «ahit bfr dervigin kram se^p almasini liatnn
clilinlu kinaniasi, oiilann, bu yakinkktan utanmalan
$ehzadenin anasi, akhmn kitligindan, evlenmekte dedi, nkil
bakimindan da c^itlik gerek, nakil bakimindan da.
3130. Sense cimrilikten kurnazhga kalki^iyor, o^lumuzu bir yoksiil-
la akraba yapiyorsun.
* Padisah, temiz su^suz kisiye yoksu! demek yanhstir tU-Jij
omm gonlii zengindir; Tann vei^Uidir bu.
Boyle ki$i, varmi yeter bulur da sakinip cekinme bucagma kn-
car; yoksul gibi nckcsliginden, tcmbelliginden degU
Yeter bulus, cekirjmekten meydana gelen darlxk, asagihk kiyi
lerin yok ■ yoksul oluslarindan apayn bir fceydir.
Nekes, bir habbe bulsa ba^ni verir; buysa, himmetiyfc, a It in
defmesini bile bnakiverir.
Hirsmdan, her haram seye atilap padisaha, ulu kisiki , yokiul
derler.
Kadui, onda dedi, nerde ceyiz olarak verecegi ^ehirlcr, ktiPnlnr .
rierde saci oiarak sat;acag] inciler, altmlar?
* Padisah, yiirU dedi, din gamini secen kisiden Tann, bn|k»
gamlan ahr gider.
Sonunda padisah us tun geldi; ona mayasi giizel, temlfl iwjyd*n
gelmis bir kiz aldi.
* "Pig" sojtl b&Fls geciyor.
** "Hits" rfladmie, kar^ilagtinJirketi by sdaun [LstUne "hi^m" ya^iltintk dQ-
sys
I
Aljmda c$i, bt'imri yoklu; yiizu, ku^luk t> tines in den dah;i lI.j
parlakti.
3140, Ki/in guzdligi buydu; huyuna gclinte: Bu da byleydi; hai:4
iyiligi, giizelligi, anlatisa sigmazdi.
H Sen din avla da guzellik, mal, mevki*. fayda veren bahl r ar-
dindan gelsim
Bil ki ahiret, deve kateridir; diinyS da onun yiimi, tiiyu. Ka-
teri elde ettin mi, on Jan da elde edersin.
Ama yiin elde edersen, deve serin cdmaz; deve senin oldu niu
da yuniin ne degeri var?
Padffah, gosterise kapdmayan; tcmiz kisilerin soyuiidan eel-
mis olan o km ahnca.
Kader bvt ya, buyiteii bir kocakari vardi; o da giizel sehzadeye
asittti,
* O Kabiil'lu kocakan, sehzadeye oyle bir biiyii yapti ki, Babiil
buyticuleri bile haset ettiler o biiyiiye.
Seh^ade, o firkin kocakanya a^nk oldu; gelinden de vazgcgii,
dugiinden de.
Boyle bir kara ifrit, bbylesme bir KabuI'lii kan, ansizin selv
/adenin yolunu kesti - gitti.
O alt yam kokmus doksanlik kocakan, sehzadenin ne aklim
birakti, ne fikrink
3150. Sehzade, tarn bir yil ona esir oldu; lam bir yil o kokmus fcti.
nnjn ayakkabismi optii-durdu.
Koeakarjmn konusmasi, sehzadeyi kesip biejmedeydi; schzadc
eiidi- gitti, yan canh kaldi,
Ba$kalan, onun eriyip gitmesindeti dertlenmedeydiler; onun*
sai buyiiniin verdigi sersemlikle kendinden bile haberi yoktu.
$u diinya, padis§ha zindan olmustu; sehzadeyse onlann agla-
yislarma gulmekteydi.
Pads jab bit dert yujciiiident pek caresiz kaldij gece giindiiz kur-
banlar kesti rmektcydi, sadakalar vermekteydi.
Babasi, hangi caieye basvumyorsa sch?,adenm kocakancagizn
sevgisi daha da artiyordu.
Padisah, bunda bir sir oldugunu, bundan bbyle yalvanp yakur-
maktan baska bir tare kalmadignu iyice anladi.
Secdeler etmcye, yarabbi, buyruk senin*; Tann mulkiindc,
Tanrj'dan baska kim buyruk yiirtilebilir demeye koyuldu.
" M:tlnde "feimfnet re vast" yazilmi^; kar^ilastmhrken alta, '"hem fermun
tur&st" yuilip kenara da "sfth" r.Gktlmlgtlr.
596
Ey rahmcti boh cukgcyki simrsiz Tann'm diyordn; bu yuUul
dda^aci gibi yaniyor; sen aCi.
Piklisahm, yarabbi, yarabbi demesi, feryad etrnesl yu/imuVii.
yoldan usta bir buyiicij gikageldi,
Padl^ahinj oglunun Kabiil'lii bUyuciinun biiyiisimden kurluhn;t»it
icln ettlgi duamu kabul edilmesi
3160. Q bOyiicUj o gocugun, kocakanya bir eitr kasildiftiin ti/.ik
tan habtir almisu, duymustti.
O kocakarinm da buyiiciiliikte e^siz oldugunu, bir ikiru isi liu
lunifladlgmi ogrenrnisti,
w A yigit, el elin ilstiindedir; hem hunerde, hem gilctc hu, l<r.
ledir; Tanri'ya dek de boylo gidcr,
Ellerin sonuncusu, Tanri'mn kudret elidlr; deniz, ^jplk 1 itik I- 1
sellerin vardi^i, kavustugu yerdir.
Bulutlar. elde ettiklerini on dan elde ederler; seller, *ii »i ilj m 1<i
akip ona JkEVU?ur]ar.
Padisah biiyliciiye, bu oglan elden gitti dedi; biiyucii, i^tc ■.■mi
dicek bxiyuk bir dermau olarak o yandan gikageldim dedi;
Su biiyuciilerin icindt: en a denk oLacak yoktu r; ancak ben >l
pek akdlryim, onunla basa gikabilirim.
Musa'nm eli gibi, dtiziip kosan, yaratip onaran Tann buym
guyla biiyusuniin kokiinu kazinm ben.
Ctinkii bu bilgi, bana o yandan geldi; bayagi biiyiicijlere >ii
kirtlik ederek elde etmedim bu buyuciiliigii.
Onun biiyusiinu gidermek icin gel dim; sehz§denin b£tj-bt'iv/l
saranp solmasin diye eristim,
3170. Seher gagi mezarliga git, orada, divann yamnda ak bil ma
zar vairdir.
Orasini, kibleye dogru kaz da Tanri'mn gucumil gor. s:in.iti(it
seyret.
Ilikaye eok ujomdur, sen usandm; hulasasim sdyleycyim, lir
la sb'zii biraktim.
O simsiki dugiimleri ^uzdii; derken selizadeye dc miluifi It'll
kurtulu^ yolunu agti.
Oglan kendine geldi; yuzleree denemelere ugrayip p4di»flhin
tahtina dogru ko^tu.
* Yere kapandt, yen optii; koltuguna da bir kihgla ksfcii id
misU.
Padijah senlikler yapilmasmi buyurdu; seliirliler sevindilin , t.
umitsiz, o mural almami$ gelin de ncselendi.
597
^i^^Htea^^H^HMfl
DiJnya ycni bjstitn dirildi, parladi. Nc de sasdacak sey; o giin
du bir gUndii, bu gun de bir gun,
Padisah oylesine bir dugun yapti on a ki, kbpeklere bile giil-
■■iuyu sunuldu,
* Biiyiicu kocakan kahrmdan geberdi; firkin yiiziinu de Ma-
li k« tapsirdi, cirkin huyunu da,
3 1 SO. Sehzade, akhrai, gijrgumii nasil kapti diye $asinp kaliyordu.
Derken bir gelin gbrdii ki guzeUik Ay r i sanki; ahmh gdzelleic
giizellik yolunu kesraekte.
Akii basmdan gitti; yiiz ustii yertere yikildi: tarn iiq gun ken-
disirte gdemcdi.
Oc gun, iiq gece brhus yam; halk, onun kendinden gecisi yu-
ziinden costu - kopiirdu.
GUI sulanyla, ilasJarJa kendine geldi; yava$ yavag iyiyi kotii-
yu an la may a basladi.
Bir yil sonra padisah, ogul dedi, o eski sevgi] iyi de bir an.
O seninle yatam, o yatagi bir hatirla; bu kadar da vefasiz.
bu kadar da aci bir dost olma.
Sehzade, birak dedi, sevinc- yurdunu buldum; aldanma yur-
d u nun kuyusundan kurtuldum ben.
tste inanan da yol buldu, karanhktan yiiz sevirdi, Tann i$i-
gma yol buldu mu, boyle olur.
$ehzade, Tann hallfesldir, Adam ogludui; babasi Adem-t Sail,
mdeklerin secde ettlklert zattrr. O KabiilKi kocalcan dunyAdir;
Adem oglutiu buyuyle babasmdan ayunr. Peygamberle
erenlerse buna <$rt bulan o hekimdlr,
A kardes, o $ehzade sen sin; su kohne diinyada yeniden dog-
rnu^sun.
J 190. Kabul'Iu biiyiicti, *u diinyadir ki ederi, renge, kokuya eslr
et mi stir.
* Degii mi ki su buJamk dercye attilar seni; soluktan soluga
"Kid euzii" kri, oku, iiKir kendine.
* Ofiir de su buy u den, su mi h net ten kurtul; "Tanyerini acan
Rabb" e sigin.
* Onun icin Peygamber, diinyaya biiyucu dedi; cUnkii o, halki
afsunlar kuyuya atmijiir.
Kendine gel; kokmus kocakarmin sicak solugu vardir; o si-
cak solugu, padisahlarr bile esir etroistir.
* I<;le, gonulde, uftirup biiyii yapan buyiiciileri var; buyu dii<
gumlerini dugilmleyen odur.
Bir biiyucij kan dan diinya, pek bilgig bir kadindir; onun
buyUsiinu ^ozmek, halkin Karci de^il.
Akillar, onun dugurniinu ^ozebilseydi Tann, peygambqrlci i
yollar miydj big?
* Hadi, dugiim <;6zen gUzel bir soiuk ara; "Allah diledigini is
Jer" sifiini bikn bir soluk sahibini istc.
DiinyA, bahk gibi seni oltasma taknustir; scbzadc bir yil onun
oltasmda kald^ sense alt mis yildir, onun oltasindasin.
3200. * Altmis yildir, onun agi, onun oltas) yuziinden milim-dcsin,
ne bir hoslugun var, ne siinnet yolunu tutmussuri.
Kblu isler islcmiiktesin; kotu bahthsiri; nc dlinyan hus, nr v>'
balden, sugtan kurmlmussun.
* Onun iifurugu diigurnleri peki^tirdi; artik essi^., k-k vniuit
ci'nin uFurmesiui istc
* tste de "Rubumdan ona iifurdum" desiu sarin; buruliui km
larsui seni, yiice! desin sana.
Tann nefhinden baska birse>, biiyii ufuriigunii ynkumn/; bum
uftirugii kahir uiuriigudur, oysa sevgi nefhasi.
* Rahmeti kahnndan ustiindiir, ileridir; ileriye ulasuuk Kri
yorsan yiiiii, ilerlemi; birini ara.
* Oylc birini bul da "tnsanlar haldeslcriyie biilc^tiiiijuce" di>
ra|ina cr. A btijiilenmis p&di$ah, i?te sana kurtulus yolu.
Sen diinya kocakansina kapihp kaldikca, onun sivelcrine til-
danip durdukca, ne onun agi ortadan kalkar ; ne biiyii dugumlvi i
Q^zttllir gidcr.
* t)mmetlerin isi£i, "Bu diinySila o dunya birbirine zarar vv
ren iki ortaktir" demedi mi?
Demek ki buna kavusmak, on dan aynlmaktir; bu bedenln uajt
tisen olusu, can in hastahgidir.
32 !0. Su gedtten yanlmak ins ana giig gelir; demek ki h dtuuktiii)
ayrilmak. daha da guc; bunu bdyle bil.
Resimden aynlmak, sana gii^ geliyor; pekij re.isamdivn flyrd
mak, na kadar giic gelecek.
A a^agihk diinyaya sabredemeyen, a dost, Tann aynliftum n»
sil dayanabiliyorsun, nasi!?
$u kara suya bile dayanamiyorsun; Tann kayna^inm himrttl
ne nasil dayanabiliyorsun?
* Su suyu icmedikce dincelemiyorsun; iyi kisiknlcn. unttnin
ictikkrinden ay n I may a nasil sabredebiliyorsun?
Bir solukca^iz, merhamet bagislayan, sevgi veren Turin gii/t'l
ligini go r sen, can in i da atese atarsin, ten in i de.
599
Ondan wn d< suyn pis goriirsim; Tanrj yakinbemin ulu-
UiKLinu gordiiri itiij,
$eh'zade Kibi St*vgilniE kavusursun da ayaSmdan likcni cik*
nrsin.
* Kendinden gefmeye cahs da kendini daha tez bul; dogruvu
Allah, daha da iyi bilir,
Her cagda kendine e? olma; akbm basma aJ; her cagda est*
gibi balciga du?me,
3320. Bu stirgoiek, gozttaun iyi gomiemcsindendir; goziin, kor ^ibf
im$i, yokusu goremiyor.
Yusnf'un gomleginin kokusunu scnei edin; ciinkii onun koku.
su, gozii aydinlatir.
gizli sekille almdaki o nur, peygamberierin gozlerini uzafii
gorur bir hale getirmistir.
O yanagin, o yiiziin nuru, adamt atesten kurtanr; aklini ba-
sma al da egret i nuru yeter bulma.
Bu nur, gozii, ancak icinde bulundugu zamani goriir bir hale
getinr; bedeni, akh, camysa uyuz edei\
G6runii?u nurdur, gercekieyse atestir; ntlr istiyorsan iki dint
de ondan cek.
Ancuk icindeki h&li goren gfole can, nereye giderse gitsin, so
luktan soluga ytiz iistii kapaklanir.
Bu cesit adamlar icinde uzagi gdren bulunsa bile, diiste uzagi
goren e benzer o adam.
Irmagin kiyisinda, susuz bir halde, dudaklanh kupkuru, yat-
mi?, uyumussun; su aramak icin de seraba dogru ruyanda kosup
durursun.
Uzakla serabi goriir, fo$g$ta; oysa ki kend] gorttsiine asik
ohiyorsun,
3230. Dii?tc, dostlannla laf edersin; gonul gozii a?ik, perdeleri ytr-
tar bir erim ben dersin.
Haydi dersin, kos, o yanda su gbrdiim ben, oraya varahm.
Oysa ki gordiigiin seraptir sen in.
Her adimda, su sudan bira* daha uzakiasirsin; kosa kosa o
seraba gi dersin; r'akat sudan uzak dii^rsin.
t?e girisin, ise sanh^in, sana gelip ma$mis da suya bir perdfl
kesilmis.
Nice killer vardir ki ulasmak istedikleri yerden kalkarlar, bir
baska yere gitmek icin yola diiserler.
Fakat uyumus kisinin ne goriisu bir ise yarar, ne lafi; gurii&U
de hayaldir ancak, lafi da; el cek ondan,
600
Uykun varsa bile yotda uyu, yoldan kalma; Allah it/in uKitn,
Allah icin, Allah >olunda uyii.
Olabilir ya, bir yoleu rastlar da hayallerden de km tarn' Kcni,
uykudan da.
Uyuyan kisinin diisiincesi, isterse kil gibi ince tilsim; hj irnu*-
likle beraber gene de kbyiin yolunu bulamaz.
Uykuya dalantn diisuncesi, iki derece, iic derece iisliin uls*.
gene de yanhs icindeki yanh^m da yanli^idir.
J240 Dalgalar ^ekinm&den gelir, vurur ona; oysa u^sii/ ■ bU(.'ttknl9t
collerde yelyepetek ko^ar durur,
4 Su. "Ona ?ah damarindan da yakindir"; boyk-^Jit'ii nyiiiMii>
kisi, gene de cetin susuitluklara ngrar.
A^likUm halkm ^ogunu kinp geciren bir killik yilindu, kfiidlnl
iiiitflisken, ayali de ^okken gene de sevliic ii,imlc |tulH|>
duran zahide, sevinc zamani degll, yiizlerco b«? "nfttijfti
vcrmc eagi dentekri; onun da, benim umiininuhi
bile degll demesi
Herkesin agladigi kithk yilmda giiliip duran /ahil \\\\n hiiui.
Onaj giiliinecek ^ag degil dediler; kitlik, muminlcrin k<iklr
yini sbkiiyor.
Rahmet, bize gdzlerini yumdu; ova, keskin giines yiiKiindcn
^ayir cayir yaniyor.
Ba^ bahge de kavruldu gitti, iizlimler de, Ne yeryuziindt; ncm
var, ne gbkytizunde.
Halk, sudan aynhnis babk gibi onar onar, yiizer yiister, killik
yuziinden azap i^inde oiiip gsdiyor.
* Miislunianlara acimiyor musun sen? MiVminler, birbiiki iuiti
hisimidn-; yaglan, etleri ayni, bir tck bedendir.
* Bedende bir uzvun agnsi, sizjsi, biitiin bedenin ajtn«i, i <
sidir; ban? eaginda da bu bciyledir, savas gaginda da.
Zahit, bu dedi, siim gdziiniize kitlik goriiniiyor iiniu fu ytf-
yiizii, benim gozii me cennet gibi goriinmekte.
3250. Ben, ouanin her yaninda, her yerde, ta bele ddt hoy dlun^
ba^akiar gbriiyorum,
Basaklar seher yeliyle dalgalamyor;. of a yemyc^Jl pjiasnyln
dopdolu.
Sinamak i^in elimle de dokunuyorum hani; elimi nasil kopa-
rabilirim, gorlerimi nasil cikarabijiriin?
601
h^^wAhm
Sii bedcn Firavun'unun dostlarisuii* a ij$agilik loplum; onun
i^in Nil, kan goriiniiyor size.
Tez akd MOsa'sma dost olun da kan kalmasm, irmak suyunu
gbriin,
Babartla aranda birsey oldu mu, baban, gbziine kopek gorii-
niir.
* Kardesleiinde haset vardi, of kelen miller di de Yusuf'u, goz-
leri kurt gormii$tii.
Babayla uzla$tin, ban$tjn mij o kizginl^k gitti mi, kopeklik dc
kalkar; baba, a dam akilh bir dost olur gider.
A
tm
(?ERH)
3029. beyLtten sonraki bahis. Hayvaril can. II- dldln 188. beytirhn gerhlnr
bk.
3036. 1 nan an kt$lnin kulagi. LXIX, stlrenln (Haakka) 11-12. ayel-l l(fjt
nieJei-lnde. Tifandan bahsedlhrken "SUphe yok k! akip glden gem Id* ttiaidik
siil sular kopilrilp cornea. Bu, size blr ijgUt ve ibret olaun ve beNeyip UttOtmi
yan kulaklarda kf.lsm diye" buyurulmaktadir. 12. ayetteki "<M)nUn vAlyi'" mi
ztlnden, "tizn-l mll'mln vahy-l mara v&lyest" taranda lafel ikiib tc yn|>iliiii|l.ir
H?. Peygaraber'hi Hz. AU'ye. "Ben beniin ilmlml belleyen. unutmay^n Vuluk
sin" buyurdugu da rlvayet edilml^tir (Abd'fll - Huseyn Ahmed'Ul ■ EmtnL: Kl
Gadir. III. Tehran - 1372 13. s. 31M; Mavakif'tan nafelen).
3042. Adem - Soz. I. cildin 544. beytinln serhlne bk.
3043. Meslh - SBz. III. cildtn 3205 ve I. clldln 1942. beyltlerin serhlerlnt* bk
3061. Bayrak - Arslan. I. clldln 607 beytinln $erhlne bk.
3062. Uyku - OTUm. "Uyku (HUnitln kardesldir: eennet ehll uyumaz.'
dis: Cftrai'; n. s.. 176) Beyltte hadlsten lafzi iklibaa var.
(till
3070 - 3071. Fil - Hindis tan. It ciltte ge^ti.
3072. AJiah'i amn; Gertye dftn. Kur'an-i Kerim'de II. si&renin (Bakarsit
las, 203. 239., IV. sflrenln OJisa 1 ) 103., VIII sflrenin (Enfal) 45., XXXIII. sOrc
nin (Ahz-ab) 41. ve LXI1. sirenin (Cumua) 10. ayetlerbide. cesitll mtlnflsobet
serle Allah' i anmats emredilmektedir. "Geriye don" - ciimlesi de ayettcndlr. H«r
tkl ayelten latz. 1 ! iktibas vardir.
3074 - 307S. Gofeytlzu klmyacilari, iTisanlarm EdniUlerlnl altin h&hno lot)
ren, o gCnttlleri fhlas ve mahabbet naki&laTiyla beccyien, kendUerl s^ln dH|]l.
Tann buyru&uyla insanlsii: ve lnsantife Icfia galijan olgun Insanlar, Tunn chwt
Ian, erenlerdir, GiikyilaUne nifipet odilmeleri. mertebelerlnln yllcelfftt btikimiti
dandir. YaryUzU. yani madde klmyacilari. nasi], kcndl menlaatlerl lylti mAd#ri
lerl karip altin yapmaya ugrafiyorlarsa, Dftlar da manevl Slenade, iDHtllll mln,
cnlarin E&nUllerini m&nen altin gO>l has ve halls blr hale sokaiaya. o i&nUl
kve tnsanlili a^kmi naksetmeye ulrasmaktadirl&r. Tann yolnna, oljunhliii yrt
nelmls kisl. nelslne nynp kenfline, yahut baskasma bir zatar verlTRfl, li*i»nii
nadlm oJur. vicdaninda blr huzursuzluk duyar. 3077 - 307B, beyltlerde bunn lya
ret ediluiekte, 307 B. beyitteyse Eahemofilunun levbealnln sebeblnden bah*w)lil
mektedir. Edhemoglu l<;ln IT. ctldin S31. ve HI. elldtn 822. beyltlerinln flflrhii
I'lr.e hk-
30S3 G(jnUl-N(lr. He. Peygamlrer (S.M,), "Allah 'in Islam J ? ln kalblnl t$-
tlfei klfjlye kim benzet kl o, ger^ekten de Rabblnden blr jiflta nail olmustur.. "
ftyetinl (XXJilX: Kilmer, 22) okuduktan sonra. "Kalbe ni*r girlnee kalb acilir.
6()1
BenlgUs.- tatturmitflM, bunun atmncu ncdlr sGtu^m. tin Aidimmak dUnyfom
d An ceklnmefe. ebedlUk ywdiiK* rtnejm.-k h lm ,.,],„ v;ii[(i;i , jm dli , n;i 1K7J ,
lanmaktir buyurmusl&ldjr {Antarafli s. 353. Ahad! S -i M esnev j- s l3 $) tm4m
ZeynuL-AbJdln All h. H U3e yn, Hanwwa* aysmti ylrmi yedincl E ™r;l seW nta
tatfanwaiMfea sonunn kadar "A»4iiim. aldwus yurdundan sefcinmeyl Jbemlffc
ESf^ ? n S Uart, M f l ? ,Bi ^ &nC6 ' fir5at deml 8Minrt« oliirne nazn'lan.my,
SSI Nfctites e LSJ okurlarti (Mi-ffttlh; s . 236V Beyltt* hadlst™
3034 berltten sonrakl baslik. O giln insan. LXXX. sure; Ab* S ; 34 ayetin
!2,f^ * aS T! e ? ahn ra i5t.r. Aym b^iltta "Biz cocukken..^ xrx. attrenht <Mer-
yem) 12. ayetinin sDnudur ve Yahy* Feysamber hakkmdadu: Yahya'tun (A M I
coeuk ?a jmda peygamber c-iarak giinderlldiliTtl bildfrir; Mtln bu kismi R ynen
alinTni^tir. BasLktaki 'Toprak cocuklarin bahandir" a&zu hftdfetfr (Canil ; T
3092. Mum - Gam, ne$e. Omur bir muma bensetilmekte. bu mumun fa?U
kederden sondugu B lbi fazla ve haddlnden askiu sevtacten de s Q ne« & l bUdt-
rilmektedlr. Faala sevincten ftlmeye tarscada "merk-i 5 Mi - seving olUmu'- denlr
3106 gocuk babasmtn Hadts darak "gocuk. babasimn sitridir" mrtifn-
dekl 5o!» nievzu' dlyenler de vatdir (Ahadfs-l Meaaevi; 3l I3sj.
3122 - 3121 Padljah - Hur. Mevlana. bu bejlttenh gerpok padlsahla padl-
sah eecinenlerl, padlgah taninanlan anlalmaktadtr. Meviana'ya gore pAdlgal,
temiz ktsidli; °, hurdtlti ne hitsa tie sehvete. ne de ylyecege esirdir Ama balk'
Zenclje Kafflr adini takti&i jjlbi cslr kisiierc de padlsah adim taking kendlni
de ona eslr etmistlr. §ehveto, hirsa, istege eslr olm klglye de bey demlstir ve ■
Kit denUstir; cam, kapi dibindeki pabucluktaa da asagi olanlar, baskSseye ku-
rLiIraujlardir. ?i|phe y 5 k fel Mei'lanfi'ya bu ad saileil, samftiunm padlsahlari
halki ffosttmeyen veairlerl sSyletmektedir. Esasen o, hayatmda hlc kimseye kuJ-
luk etraeml 5h Tann'dan Uagkaama feaigi e &ilmemf 5 , kulun kar^isinda ku! olun
yere kapanmamij blr bllr erdir (Mevlani celaleddln adli eserjrnltin "Mevlanft'-
nin husysiyetleri" bUllttntine bk. s. 218-224).
3131. Temla ki ? f - ZengijiUk. "Zetiglaliftte en tlstflntl aktldir; yoksulluguji
en bQyiiett ahmakhk." tNehctii - Belaea; IV, &, H7X "Kanaat. tHkenmez mal-
ail, (Aym; s. ISO).
3137. Din pmmi secen. "Dertlerini. sikintilanni bir dert. bit tek sikmH
blHne getlten kl$inin Allfib, dilnya gamini, dllnya sikmt^ini giderir dertlert
sikintilan cogalan ki^yl ise, dtoyanui hangl vadlstnde helak olacaksa kendl
ba 5 itia birskn. 1 ' (Kadis Mesne vt; Mtlatedrek'ten naklen; s. 136).
3141. Din a via. 'isler. ancak niyetlere ^oredir; klm neyl niyet edersc ons
kavtisur. Allah's re RasHldne go?en, Allah'a ve Raauldne gftper- dtlnydya gtte-
ineyi kuran onu elde edet. Bir kadmi dileyen, onu nikahlar; herkes, neye gbc-
tney[ nlyet etmisse ona ulasjr." (Hadis; Cami'; I, s. 2-3).
3146. Kabul - BabUl. Saxlh-1 Ankaravl, KabUl'de bdyUctllerln ? ok oSdugunu
swyluyorsa da bizne KftbiU'le kafiyeli oldugundaii dolayj beyte sitm^t-ir. Ancsk
Kabul 'den yetijen bir buyiicO kocakanmn o devitlerde amlmij olmasi IhUrudU
de ratdir. BfibQl kuyusunda Harut'la Mi rut, basa^afii asilmislardir, bu kuyunun
604
(jagina gidjp onlardan bOyi eir?n>rlernfil( (HftfUt - Marut i^in 1. otdJn 6S8 bey
tlnin serhine Mr, J. -DtJTiyadan sakmui: o. Harut'la Maruftan dnhsi UM,Un bit
yueud^r" mealinde bir badls de vardir (Garni'; J, s. 10>.
3162. El eiin tlstiinde, '"Diledifiimlaln dereceicrlni yuncluria ve Iicr bllftj
tahiblnln Ustunde bef^eyi bilen var". meiillndeki Syet-l kerimcye isarettlr (XH
Yas-jJ, 763,
3175. Kills - Kcfcn. IV. ejldSn 315. beytinin 5 ernine bk.
3179. Malik -Ve ey Malik diye ba^racaKlar, yaivar Rabbine de illdllrrjllri
blsi; mm. stlphe yok kl sis diyecck, ebedf olarak a^aptasiniE." (XLI11, Kiihrtn.
77) B£.'i:-?.niar, c^henn^jmdckl'erdlr. Malik ceherinemin kapicisi ve anan rmilrk '
Icrlcin bas:v'ir,
3191-31&3. Kul emitter. Kuranin son iki sfcresi (GXm, t:xiV) "Da |,i
@l$uu«HL H raeallndeki "Kill ea:u" diye ba^lar. 3102. beyitieki "Turiyri 'ui m»m"
stjzd CXIIT. surfinin iik iiyeUnden lafzT litlbastit. tJk sflte bes, Iklnclsl nlli ^yni
tir. Falak sflrest denen CXIII. siirede, mahluklann, sevreyi HamHun k>tr h inb
gin, dUgUmlero (SfUren kadinlarin. has!et*jlnin serrinden, fcaraoltfit yanji l|itnn
sabahm ttabblne, ikincl sUrede. gialiae, siast - 3lnsi vesveceler verenln, ImmnIh
rm gondllerlne vesveseler sokanlann. csnlei-den, insanlardan. bu cejlt utuiikmii
Ssrrinden, fnsanlann Rabbine, a.ihlbine, mabQduna silminak einredllmrkiddir
Bu Ik] sHi'eye "MuaweKeteyn". yanl iki sifinma sOresl denlr. Bir YahudirUn lit
Peygamber'e btiyU y.ipti^i, bir iye onbLr dtjgiirn vurarak btr feattaJ knyuyn at
tiAi. iistane de bir tM koydugu. ikf melegin. bunu Hi. Peygarober'e l^.bor v*r
(ilgi. Ha. Ail ve Ammftr'Ia ZQbeyr'in, Rasi':M Ekrem'ln etnriyle a IpS bulduklnn.
bu iki siren m Inttfg}, hsr Syet okundultca bir dOIttmtn cozdldf^il ri v:\yet, *>dll-
misUr. XVII. sfirenin (Esrfl) IT XXV. sOrenin (Furkan) S. aye-t!srinde,' mil^rlk -
lcrin, Hz. Peyjfir/iber'e ,, buyUl<mm!$" dedtJileri bildirllmekt*, bu ayntlecden sou ■
tail ftyetlerde bu iddialan redded il me k tod Jr. Esasen WyUlenmek ac^e dHfllpt
edeco^i, biinun c!a pey^amberlik Panina Eigmayacagi cthet'e bu rlvlypi kiibnl
£!dilnxl?i aneak boyle birsey y^ildtktan sonra Ha. Peyfsinber'ln hun« oituyn
e:kard!£i da kabDl edllraektedlr kf akla ve nakle yakin olan da btidur i'M.v-n m „|
Hey an; X. s. 567-671; Sefinet'ul - BihAr ; I, n. 605). 3193. beylUekt riilrrvruun
bilyficillufettne dair hadls, 3146. bey tin jerhinde gectl.
S195'. Beyittekl "ilftirtlp btsyfl yapan buyUetller; dugumier". CXIIJ tllrinm
4. ayetinden lafzl iktibastir.
3198. Allah dllediglnl L.?!er. %V>
ve lafzen lSttbaslir.
sarenin (tbrShiir.) 27, ftyetlnlu lomulm
3290. Altm-ig, FaiTscada 'lest", altmis ve eg, olta aiilainina ijcllr, luUft Imi
ytizden aHoil* anlamina celen so?, "aad", obUrd "sin" harfiyle yn?.,!ir Homin
otunugu, s«)y!enlai dolayisiyie bir iafia sanati yapilmi^tir.
3202—3203. Ruh - Ufurmek. XV. sUrenln (Hicr} 29. ayet-l kerlinmlrul*
Adem Peygamtcr'ln bakigma, Tanrfnin rubundan ruh tlfurdtlgil. yftnl kiitlrrL
ve irS(tesly3e can verdlfci blldirllir. 3203. beyitte ayetten l&fssl iktlbas vnrdir (1
clldin 544. beytinin sgrblne bkj.
3305. Rafimet - Gazeb. 2430, bey tin §erhine bk.
60S
3200 Insanlar haUkslmlylr liirli^tlrillnce. LXXX.T. art renin fTekvin 7 ayf
LitJIr vc Iaf7,i tlillbas vnrdlr Hftn\ "G<]ne$ dilrillUnrre vc yildwlar kararmca vt>
da&lar ytirfittlltlnce ve dial devcler bile ba$i bos birakilinca ve vahsl hayv:inlnr
bile bir araya toplanmca ve denlzler co$up kabannca ve insanlar, haldeslerjylfl
blrtegtirlllnce, basrcd LI J nee" diye bajlar tftyet, 1-71 ve s ~ 9. siyetlerde, cdhllly
dcvrltide dirt - dtrl gomulsn kia gocuklarimn, hangi sue yllzilnden oldtlrllldtlklr
rlni soracaklan bildbrlUr Ayet, kiyamete aittir.
3208- Ommetlerin igigi - Duiiya, ahiret. XXXIII. surenin Ahs&tei tf - **
ayetlerlnde, Hz. Peygaraber'e. "Ey Peygamber. biz sent, gercekten de tamk. mdj
deei, korkutucu, Allah'a, onun izntylo ea£iran ve aydinlatici bir i$ik olarak nun
derdtk" buyurulmaktadtr. Beyit 46. ayete Lgarettlr ve ayettekl "isik - sirac" sb>U,
beyltte aynen gecmektedii-. Beyitte gecen hadisin meali gudur: "Dilnya ve Mv
ret, iki zit seye benzer: blrini razi edersen, ttburti kizar." C^erhu Taarruf'ten nuk
Ifiti Ahadtg-1 MeaievI, e. 120) Hz. All'nin ayni mealde 3u sorieri varcir: 'Gere-rk
t*n de dUnya ve ahiret, birbirlne aykiri Jkl diJsmandir. ayti gtden Iki yoldur.
iHlny&yi seven, ona dnst olan, ahiretten nefret eder, ona dUsman olur. DUnyii
iln fthmet, daguyla bati gibldir; inaansa Lkisi arasinda yurdyendir. Blrlne yak
IttBtt mi, oburllnden uzak1a$ir ltisan; onlar, iki Kit seydJr." (Nehc'ill ( Belaga. IV
h. 159) Ancak $unu da belirtmemiz gerektlr ki Hz. All, da ha dogrusu tslftm. I1I5-
bir vaklt dilnyayi terketmey) tavslye etmez; yerilen dUnya, dtlnyaya ve saM
nionfaate baglihktir; yoksa dtnya, ahiretln tarJasidir; nersay orada kazanihr
<bk. A. CfOipinarit: Nehc'til- Bclaga; nteinin tercemesi ve serhl: 1st. Yen! ffntk
MaarU K; 1973: s. 407-411). Mevlana da bum, 1. ciltte Arslamn. ?ali5mayi i*-
vekkUtden (isLilii gbrdsQ ve falismaoin faydalars baiUmflnde pek gUsel anlatir; lik
32H iyl kigller {BbraO - I^tiklerl, I. c. Dlbacenln serhine bk
SilfS. Allah dogruyu. Bu ciimle arap^a geciyor,
3241. Ona sahdainanndan da. 1. {KaaD; IS.
3347 - 321B. MQ'minlef, II, clldin 3722. bey tin in serhine bk.
3257 Yusur - Kardejleri. I. cildln 118. beytlnin serhine bk.
Mevlina, bu blkayede, yeryiiziinde Tann hUkmdnil yiirtltmeye roemur olan
Tann halltesinin oglnna, insana, benLlgJii, bencilllfein iist olmasim. Snsanl gJ-
/elJlklerden gbzOniin tapaninasini, bu itntlban devreslnden sotira bu kotli rtu
rumdan kurtulaxak can gdzunUn aoilmasmL, pek git^el ve etralli bir syrette 1111
latin akta, kitlik yilindaki zahlt hlkfijeslyle de ileriyl gSrenin. geclci ^ikinll-
)ara aiding bile etmeyeceginl dtle getirmektedir.
60ft
(M E T I N)
Butiia &I«m, Akl-n KtlM'iin gijriitiii^iinden ibareuir; ama Akl-i kiitl'i
uymadin mi r on a cdd el tin ml, alern, bir^ok hMlerdc, sen hi
gamini arldrir, nilekLrti tvvelufc goztinuji i;igiyken F tjiinnn
rahathk verirken, babanJii bo^ufiLiiri mu, yiizilnii btlc
gormek istemeEslii; goriirscn dcrdin artiii ,
* Butun alern, Akl-s KiiU'iin goriinii^Lidur; "SoyL" buyrufluilu
uyanlann hepsinin dc babasidir a.
3260. Birisi, Akl-i KiUI J e kar^i iiankorlii^ii arttndi mi. biilihi rtlrni
on a kopek goriiniir.
$u babayla ban^ asfli^i birak da buicik bile aliut gbrUnttlh
sana.
* Boyle oldu mu, i^inde bulimdugun ^ag kiyamet kesilif, pih
yiizuyJe yeryiizu, sana kar^i ba^ka $ukle biiruniir.
Ben, bu habayb boy una bar^igiiTi da o yii7.den bu diinyfi i*m
ictime cennet goriinliyor.
Her zaman yeni bir ^ekil, yeni bir gtjteellik goruyorum; yepveni
s^yler seyrytti^ijnden dolay) da o.iancim r bezginligini dukillilp y\
diyor.
Dunyayi boy una ni met 1 eric dolu goriiyorum; kaynaklardan bo
yuna sular akiyor.
SLiyunon sesi kulagima geliyor; hatinmi, gonliimii aliyor, bcui
sarho? ediyor.
Dallar, tovbe cdenler gibi oynamakta; yapraklar, ^arki lOyli
yertler gibi el girpmakta,
^imsek ay nasi, kege ki lift an panldayip gorunmekle; nylm ki*n
dini gdsterirsc nice olurj ben ne yapabilirim
Gorduklerimin de binkreesinden birini soyliiyorum stiunk,
giinkii her kulzik ^iipheyle dolu, tikanmis.
3270. Vehme gore bu soz, miijde vertnsk; ama akiJ diyor ki; Mujdf
nedir ki? Bunlann hepsi de pesm, hepii de djm.de.
*
607
~-m
(S E R H)
(M E T t N)
335B. Xkl-i Km. Akl-i Kdll. ytoi Tflm Akil, Hukemaya gore yaratiei kud
Lanr, to bilglsidlr ki tftttltf varhklar bu bilgide s UbQt bulut "to X h"
n,u™h alar, Allah, hikmetini. SU n'un u , kudretini, lflttunu, kahrin: adlinf bu
settle O'min kuwetmj, kudretini gbrUr,
?ri,M i ^ ? ayetlerinde ff e C «. "sby Je buyruguna uyaW, bUttln
Sy^p d™S. " kiml£l ■** kfn,ial de '"Wta^ Oto hrtKtai
i^SK , K1J ? "^ " G ^ n ' ywln <***"**• XIV. sflrenin (Ibrahim; 43. ftyaH
?Jt S ™ , t ? ia "' her56yi kalireden *«!!*, tapismds toplanacagi blldlrl*
^'■fr 1 ki5lnln ™armda, h«K7. ™ kudrct V , hLietl oiarak * ■
SSS2" Shine E ° n ' a ' Slmdiden tahakkUk etmi& ****■ L cUdtn *»
<WK
* Sel&m una, Uzeyr f ln ogidlannu], babatanna, hallnl sormalun:
omm da, evet, gtJrdllm, geliyordu d«mest. Ogullannrfan
klmislttin onu tamyjp kendtnden ge$me$i, ktmislnln tier
tamytp miijdc verdl, bu kendinden
getfS de nedir denxesi
Hani Uzeyr'in ogullan, yolda ana rastlamisjard! da bflbafarini
sormu^lardi.
Onlar kocaJmislard], babalanysa gencti; ansizin kar^ilarinu i;i-
kivermi$ti.
Qua., a yolcu dedilcr Uzeyr'imizden haberin var mi?
dayancimiz, Qmidimiz kesildikten sonra cikip bugiin gelec«
£ini birisi haber vcrdi,
Uzeyr, evet dedi; benden sonra gelecek, Iclerinden biri bu
miijdeyi duyunca sevindi.
Ya^a a miijdeci diye bagirdi; obliliiyse Uzeyr i tamdi, ktndin-
den geeti-
Miijdeden sbz edene, a ^askm dedi; miijderiin de yen mi? §«■
ker madenine dii^tiik.
Vehme gore miijde, akla goreyse pe^in akpa. ^iinkii vehfflili
goziinde pcrde vardir, gbremez.
Kafirlere derttir, inanana miijdeci; goren ki^inin go/iindc-yv-
eldeki pejin, akr^a,
3280, * £mikii ^ ?l j j - i iginde bulundugu halin sarho^udur; bu yUwien
kiifiirden de yiicedir, imandan da,
* Kiifibrlc Imari, ifcisi de zaten onun kapicisidir; <;iinkU n. ivlir.
kiifiirle dinse onun iki kabugudur.
* KilfUr, distaki kuru kabuktur; imansa isteki tadlnnmi^ kn
buk,
* Kuru kabuklann yeri ate^tk; kabuk, boyuna can iciyle, tl/lc
hostur,
* tg, o hc^luktan da yiicedir, zaten tad da ondan meydanu
gelir.
* Bu soziki sonu gelmez; sen d6n de Musa'm denizden toz kr>
parsin.
F ; 39
6W
—
.-J
moil
gttlf
Bw so/[fr, balk in Hklirica sdylcndi; gcri kalamysa gfzlcndJ
Uyuyanm elblsc>it, umaktan su icer dc uyuyan, diisLt; scrip
nt'Lir.
" A toWlli ki>i, ..k.I Bluoin kink dokuk; altm fc^inlisintri
uMune nasi! damgj vurayim?
* Aldin, yuderce onemli % dagdmis; binlerce istege, binlcrue
mal - milik kayg>sina bolimmu?.
i Ciizu'Ieri askla toplamak gerek ki Semerkand gibi, Sam eibl
bos bir hale gelesin.
3290. * Akhm arpa - arpa zanlardan, suphelerden derler, topfai san
sana, padisahm damgasi vumlabilir.
* _ A ham kisi, agirhkta bir miskah gecersen padi^ah, senddn
bir altm kadeh yapar.
* A kavusup bulu ? mayi isteyen, onttn iistiine de hem padisahm
adi, hem IS Kaplan kazmabih'r.
* Sonunda da sevgilin, hem ekmek olur sana, hem su kcsiiir
hem mum olur, hem gozel; hem meze olur, hem ¥ arap.
* Kendini derle-topla, "Topluluk rahmettir." Toplan, topar
Ian da ne var. ne yoksa soyleyebileyim Sana.
Ciinkii soz soylemek. kandirmak, mandirmak i^indir; sirkln
canrysa Tann y a inanmaktan uzaktir.
Felegin olmayacak islerine bBliiiimu? can, yiizlerce sevdanm
ortasmda kalakalmistir.
Artik ana birsey sbylememek, daha yegdir; zaten ahmaklara
verilecek cevap susmaktir.
Bunuii boyle oldugunu bilip duruyorum ama bedenin sarhoj-
!u*u, ben istemeden agzimi actinyor, sbze cekiyor beni.
Hani sen istemesen de aksinrken, e&nerken 5 u agu acdir ya ?
iipki oium gibi iste.
* Her giiix yeimls kere, Allah'tan siicumun drttilmfirinl
dJIerim" hadfcinjji aciklanmasi
■
3300. Peygamber gibi hani; ben de sbylemcye, gergekleri sa^ip dSk-
meye giinde yetmj? kere tovbe ederim.
Fakat o sarhosluk tovbemi bozar; su elbise soyan bedeii sar-
hoslugu, herseyf unutturueu bi r sarhosluk.
Ksiri tarihi belirten hikmet, sir bilen ki?iye bir sarhosluktur
vertr.
* Gizli sir, "Yazdan yazddi, kalem de kurudu" kaynagmdan bir
su gibi cosar, boyksinc bir davulla, bayrakla meydana cikar.
A insanlar, simvsiz rahmet, her zaman akip dumiada; fakax nil
onu anlamiyorsunuz; uyumus kalmijsmiz.
6W
-
.Mii
Orada su vardir umidiyk yiirur gider; bu dusiincc ytiarfladcn de
su yolunu kendine baglar.
Orada dedigindendir ki buradan uzakla^ir; bir hayale kaplhi',
gcrt^ekten aynlir.
Uz.ag! gdriiriiz samrlar ama canlan uykudadir; a yolcul^j 1 , si/
uiilara aciym.
tnsanlann iiykusunu getiren susuzluk gormedim ben; l.-iknr
akdsizin .■iusuxlugu J uykusunu getirir iste.
3310. * Akil ona derler ki Tann yaylasmda yayilmistit; Utirld'in
getirdigi akla akil denmez.
Cibt'i Akil, mBxura dek gorUr; oradan ilcrisini gorcmea:;
arda kalan ?cylcrde peygamberle erenJerl takiid «d«r
Bu aklin ileriyi gtiru^ii, mczara dektir; fakat goniil sahlbltiln
akli sur ufiiriiliixiceye dek ne olacaksa gdriir.
Bu akil, mezardan, topraktan ileriye gecemez; bu ayak, shmI.i
cak ^eyler alanina basama*.
Bu ayaktan da bez, bu akildan da; gidi alemi goren bir ;*ii>
ara da dilegini elde et.
" Hocaya baglanan, kitaba sakird olan, MOsa gibi yunindcu.
koynundan lsik bulabilir mi hie?
Bu gorus, bu akil. adama antak ba^ ddnmesi verir; iiylcv.!
gurij^ii birak da beklemeye bak.
Soz stiyleyiste yiiceli? aramaym; bekleyen ki^iye dinlemek, siiy
Jemekfen yegdir,
Bellemek, belietmek de bir gesit ^efivettir; yolda, her cc$i< yeh
vet hayali, bri puttur.
Onun ustiinlugiine her bosbogaz iz bulsaydi Tann, humn t u >
gamber yollar miydi?
F Ciizl Akil, sim^ege, ^imsek yalimina benzer; simjek i^ifllvlu
Vah^'e eri^iJebihr mi hig?
3320. Simsek i?i^i, kilavuzluk etmcye yaramaz; o, antak. iiRla dlvn
b. slut a bir buyruktur,
Bizim akhmizm simsegi de aglamak ifindir; yokluftini, Hiilik
istiyakiyle aglamasina yarar,
Gocugun aldi, beden katiplerinin ceyresinde dolan dcr airiH Irs
sail, kendi ken dine birsey ogrenemez ki.
Hastanin akb, onu bekime geker, gotihiir ama akb, kendiiilnr
ilac olamaz.
rjli
^^^ ^^^
t^le bak, gcytnnhii ti.i giific ugniak istferltr; kulaklarmi gokyii-
y.xi sirlanoa dikei'ler
O sirlardan biraziin kaparlar; fakat sonunda gcik ta$lan t tcjt-
tL gb'kyuziinden surer onlan.
Gidin denir onlara, oraya bir Peygamber gclmistir; ne isiiytJi-
santz ondan elde edebilirsiniz.
" Degeri bicjlmez inci anyorsaniz "Evlere kapilanndan girin."
Kapi halkasuu cal, kapida dur; gokyuzii dam in dan yol yok sine.
Bu uzun yola diismekle dilediginizi elde edamewiniz; sirlari,
iopraktan yaratdmis insanlara vermisiz biz,
}330. Hain degilseniz ona vann; kamissimz ama, onuti lutiuyla se>
kerkannsi olun.
* O kilaviiz, senin topragmdan yesillikler bitirir; bu is, Ob-
raiil'in attmn nalmdan uzak degildir.
* Sen de bir Cibrll'in atina tnprak kesilirsen yeserirsin, ycul
bir yasayisa erer, genclesirsin,
* Samirt, can bagislayan yesiHifL bur ail yapacagi altina kaflt
da onda bir inci haline geldi.
* BuzLigj cardan di, o yesillik, buzagidan ses vcrdi; hem do iiy-
Icsinc ses verdi ki bu, diismana bir imtihan oldn.
■* Sir ehline, emin olarak gelirseniz dogan kusu gibi basin izti
gegirilen kiilahtan kurtulursunuz.
* Ba$a gecirilen hiilak gbzu drter, kulagi tikar; dogan, o kii-
lab. yuziinden yoksulla^ir, <;aresiz kalir,
* Doganm gonlu kendi dm sine akar da bu yiizden o kulahln
gozlerini orierler.
* Kendi cinsinden kesildi dc padisaha dost oldu mu, doganei
kulahi ahr r gdziinii acar omm,
Tanrt da seytanlan, gozetleme yerinden, ctiz'I akillan, basto-
rma buyruk oldugundan surer.
3340. Baslik, basbugluk davasina pek kalki$ma; sen. ancak gonlil
sakirdisin; istidadin da var;
Gbniile git, goniile; goniilun ciiz'UsUn sen, Kcndine gel, kend
ne; adalet sahibi bir padisahm kulusun sen.
* Ona kulluk etmek, padisahhktan yegdir; ciinkii "Ben ondan
daha hayirliyim" sozti, seytan solugudur, $eytanm soziidiir.
* A a$ag;]ik kisi, Adem'in kulluguyla Iblis'in ululanmasmi goi ;
ayirdet de sececegini sec.
* Yolun giinesi olan Peygamber bile "Ne mutlu nefsini a Lea I*
tana" dedi.
612
—mm
Tuba "n in g&lgesini goi de bir hojca uyur gblgeyL- bas kity:
ba'j ^kmeye kalki^ma da dal uykuya.
Ndsini alcali^na golgesi hos bir bir yataktir; o lumidifte
ulasmaya istidadi olana ho^ bir uyku yeridir.
Bu gtiigeden ayrdir, bemlige gidersen tc^ce azarsm, yu! yitifir
gidersin,
* "Ey biaoanlar, Allah'm Rasuluniin bniine gecmeyln"
Syetlni anlatis
* "Deiil mi ki peygamber de§itsl7i, iintmeiten ■ olf
Dc if II mi ki ptidifnh degiWn, leb'a ot."
"Sitsarak yiiriiytnlerm iztne uy; sen de tits;
Kendlllginden kar&ra varma: zaftmete diifmeye kolkifma" *
Oyleyse ytiru, seyhin, u^tanm golgesi altinda, ona uy da susa-
rak yurii.
Yoksa istidad sahibi olsan, kaabiliyetin bulunsa bile olgunluk
lalina girisir de carpi) ir gidersin.
3350. Sir bilen, hcrseyden haberi olan ustadan bas ^ekeraen, istidad-
dan da olursun.
Simdilik pabug dtkmekle yetin, dayan bu i^e; dayanmazsan
yamaci!ik:a kalir gidersin,
Yamacilarda. eskicilerde sabir olsaydi, hilim olsaydi bepsi,
hem de bilerek yeni ayakkabi yapicisi olurdu.
* ^ok f;ahsjr da sonunda usamrsan, kendi kendine, akii da
ayak bagiymi^ meger dersen, a baska.
1 Kendisinifelsefeye vermis ad ama doner sin; o da uliim gii-
niinde akh, pek kolsuz - kanatsiz, pek yemsiz - yiyeceksiz gtirmustu.
vakit garezsiz olarak gercegi soylcmis, akilla, olmavacak yer-
leie at surmusiiz domi$ti.
Demisti ki: Aldandik da erlerden bas ^ektik; hayal denizinde
yiizdiik durduk.
* Oysa can denizinde yii^mek bir hi?; burada Nuh'un gemisi-
ne girmekten baska c£re yok,
* O ^eriat sahibi Peygamber' in padi^ahi, bdyle buyurmujtur:
"Bu butim alemi kaplayan denude gemi, ancak benim.
* Tirnak l£ltideki son cttmleler, kar^ila^tiniiada, Jcti^tife y&ziyla ba^h&in al-
tina yafilmi$tir.
613
11
Yii.hu! da benJm 1 41 ti ^ii/utni; elde eden, ger^ek ohuak btMiuii
y crime, bana ha II It- uJumhr.
M&ti- * Denude, Nuli'un gumisiyiz bi<:; bunu bij de a yigii, gemidrn
yiiz cevirme" buyurmu^iur.
* Ken 'a ii gibi her daga yiirume Kur'an'dan "Bugiin kurtuUii
yok" ayetini dinle,
Goziin bagji da o yiizden bu gen.'iyi bayagi gormektesin: dn
^iince dagin da pek yuksek gc-rimuyor sana.
Aman sakin, bu ulcacik gemiyi hor gunne; Tanri'mn, bu genu
den nig mi, his ayrdmayan lutfunu go i
Diisiince dagimn .yuceligini pek gontic, ona pek gilvenmc; bu
denizin bir dalgasi onu alt - ust ediverir.
Ama sen Ken'an'san inanmazsin baua; yu/lerce dgiit vcrsrm
gone de kanmazsm bana.
* Kenan'm kulagi, nerden bu sdzit kabul cdeeek? ^iinkii O |
kulakta Tann'mn miihrii var.
ttgut, Tann muhrimii nasil deler de ge-jer; sonradan var ohin
nasil olur da e^eli hiikmii baska bir h&le donduriir, bozar?
Boyle olmakJa beraber gene de bclki Ken'an degilsin iimidiyh'
izinin tozu hos bir soz sdyleyeyim sana.
Sonunda sen de bunu ikrar edeceksin ya; son giinii ilk giindcn
gor.
3370 Sen sonu gorebilirsiii; sonu goren goziinii kor edip de bir kor
kesilme.
Kutlu ki$i gibi somi goren, yol yuriirken her solukta tokczlp
nip surcmez.
Her solukta siireiip diismeyi istemezscn, bir erin ayagimn baa' I
ttgi topragi siirme et j gozune gek de gozun ay din olsun.
Ayagimri topragmi goziine siirme et de su edepsizin basiim
vur gits in.
* Ciinkii bu gegit sakirtlikle. boylesine bir yokluga diifii^li?,
igne bile olsan r.ii'S-fekaar kesilirsin.
Her secilmis erin bastigi topragi sjirme edin de hem gfountJ ]
yak sin, yasartsm, hem de aydnilatsm, goriis -versin sana,
Deve, gozii isiklansin diye tiken ycr de o yiizden devenin gojiU
isiklar sacar.
* KaUnn. yol yuriirken yiiz iistii 90k du^uyorunj, sen az
dtistiyorsun diye deveye sikayet etmesi; bu iveden dlye
sormasi, devenin ona cevap vermes!
Katirin bin bir giin bir deveyi gordu; onunla bir ahuda bulu^-
mu$tu ,
614
•iii
A
Katir, ben dedi, tepede duzde, pazarda ■ koytle, ^ok dttfa yii/
iistii dii^iiyorum.
Hele da^ tepesinden a?agi inerken her zamau, korkumdan ic-
pesi iistii yuvarlamyorurn,
13 SO. Sen yiiz ustiine az diisiiyorsun, bu neden? Yoksa urtemiz ca-
nin, devlellik mi senin?
Her solukta tepesi iistii diisiiyorum; dizlerirai yedere vumy<>-
rum; agzimi, dizimi. bu yanilma yuzunden kanlara bulamaktayim
Pa! a mm. yiikiim bas asagi geliyor, her zaman katircidan <Li
yak yiyorum, vaialaniyorum.
Hani akh kit ki^i gibi; aklimn azUgmdan her soluktH f8yhy
sini bozar da sug i^ler.
Karannin zayirh|i yiiziinden o tovbesini bozan ki?i, zcrniiii'ili'
iblis'in maskara&i olur gider.
YUkii agir, volu lashk olan Lopal ar gibi, htr an ba$ ti*jafti UA
kezler, diijer.
O ters huylu, tovbesini bozdugundan, gizlilik aleminden ba^nui
yumruklar yer; basi yaralamr, berelenir.
Sonra gev?ck karanyla gene tovbe eder; fakat ^eytan, (uh sttntt
dedi mi, gene bozar t6vbesini.
-Zayif mi, zayiftir, derecede de ululanmasi vardir; Tamt'yj
ula^anlan bile hor gbrur.
A deve, sen ioanan kisiye benziyorsun; ynz iistii a^ dusiiyor
sun; burnunu az vunjyorsun yere.
33*JO- Sende ne var da boyte bir afete ugramiyor^un, sur$mliyorsun:
yus? iistii az du^iiyorsun.
Deve h her kutluhik dedi, Tanri'dandir ama benimle senin anm-
da gok fark var.
Ba^im yiice benim. Iki goziini ybceleri goriiyor; yiice goru^.
y.arardan amana crismektir.
Dagin ba^indan, etegini goriii-iim; her cukuru, her diizii intt:-
den inceye gorilriim ben.
Hani ulular ulusunun, ecel gLiniine dek basma gelecekleri bil-
digi gibi.
O iyi huyki er, yirrni yil sonra ne olacaksa, ^imdiden giiriir,
bilir.
Hatta o Tanri'dan sakinan, yalniz kendi b^lini gormex: bati
dakinin, dogudakinin nc olacagim da gftrur.
& I^ikj goziinde, gdnlLinde yurd odinlr; ncden? Yurt sevgis<
yiiziinden.
PIS
««.
YCiMif tfibt lu,i, ; uJKrJ^n Ay'm. gLinc^m kendisine .sccdi: ti-
tigini diiste gormualii
# On yiJ soma, hnftii dahn da sonra, YGsuPun diiste gordufrj
cikti, basina gddi.
34O0 * Allah isjgiyla goriir scizii, sacma soz degildir; Rabb'in vlt-
digi nur, gokleri bile deler, gecer,
Yiirii, git; senin gozunde o nur yok; sen hayvan duygusumi
renin olmu^sun.
Goziiniin az gorii^u yuziinden ayagimn ucunu gorebilirsin an-
cak; hem sen zayifsm, hem kilavuzun zayif.
Ete, ayaga kilavuz goriir; adim atilacak yen de goz goriir
tutunacak yeri de.
Bir de benim goziim daha aydindir; sonra da yarauhsim dabp
temiE.
Hdal belden gelmisim; zinadan, sapiklarm belinden gt-lme-
mijim.
" Sense, siiph<? yok ki zinadan olmasm; yay kotii oldu mu ok
egri firlar.
Katirui, devenin cevaplann, tasdiyk etmesi, dsveniii. kendinden
iistiin oldugunu kabftl etmeaf, onda» yard mi lstemesi, gttnul
gereefcligiyfe ona stgmmasi, deveuhi de onu okfamast,
ona yol gostennesl, babacasuia, pfidlflahpasma
ona yardi.ni ctnuesf
Katir, dogVu dedin ey deve dedi; bu sozii soyler soylemc/ dp
gczleri yasla doldu.
Bir zaman agladi, devenin ayaklarma kapandi; ey kullann
Rabbi tarafmdan secilmis kul dedi.
Kutlulugunla iQtfedip de beni kulluga kabul eisen ne ziyan
edersin?
3410. Deve, degil mi ki dedi, bana karsi ikrar ettin, yilrti, artik
zamarun afetlerinden kurtuldim.
Degil mi ki msaf ettin, beladan kurtuldun; dii$mandin, dosl-
lara katildin.
KStii huy, yaratili$tan yoktu sende; yaratihstan kdtii huylu
olandan, cifitlikta nbaska birscy meydana gehnez,
Kotii huyu egreti olansa. kbtuJiigunii ikrar eder, tovbe etme-
ye ko$ar.
* Adem gibi; onun da ehemmiyetsi* sucu egretiydt, bir zaman
gecince tovbe ediverdi.
616
_■
Fakat IbhYin su^u mayasinda vardi; kadri yuct' [<ivbeyc ynl
yoktu ona.
YiirU, kendinden de kurtuldun, kbtii huydan da; alexin y;,li
mindan da halas oldun, yirtici canavarlann di^lerindcn de.
Yiirii ki simdi devlete el attm, sanldin; kendini SlUmstWtik
tahtma ulastirdin; (jiktin, o tahtm ustiine oiurdim.
"Kullanmm arasina gir" buymgunu elde ettin; "CenniMjin.
gir" kumasim dokudun.
Kendini, kullanmn arasina katarak yolu buldun; gi/Ii biv vul
dan ebedi cennete girdin.
3420. * "Bize dogru yoiu gdster" dedin. O da elini tuttu son in, in
merleri sonsuz olan cennete dek gotiirdii seni.
A iistiin kisi, ate^tin, n£ir oldun; koruktun, iizum uldun, knnt
tiiiim baline geldtn.
* Bir yikhzdm, giines kesildin; sevin, Allah dogruyu dttlie (In
iyi bibr.
* A Tann ziyasi Husameddin, bahni al da siit hayuzurm ddfc
Kat-kanstir da o siitun tadi bozulmasin; tatiilik dpnl/indni
biisbutikt tad bulsun, tadi cogalsm.
* EJest denizine kavustu da bir yol buJdu mu, her ce?it bexu
lu^tan kurtulur - gider.
O bal denlziiie bir yol buldu mu, hicbir afet, ona teslr edcnu!/-
Ey Hak arslam, arslancasma bir klikre de o kiikreyis, yetiiin I
kat goge ulassm.
Fakat herseye doymus, hcr$eyden be^mis canm bun dan m-
baberi olur? Fare, arsian kukreyisini nerden taniyacak?
Kandi hallerini, artik altm kaJemle yaz; gdnlii deniz kcsilnu>
mavasi iyi herkes icin yaz da ardasin.
3430. Bu cana can katan s<>z, Nil suj^udur; y^rabbi, sen nnu Kipd
nin goziine kau goster.
t
61V
^^*lt**MMH*
($ERH)
3270. btytttea sonraki bahis. Kuran-i Meeldin II. 5 Q resin in (Bakara) 259
;tyct-i kerimeslnde, "Bir de hani yapilan cokmilg, catilari dugcmelerinin ustllne
yikiitnij gehjrc cfcntyan, Aliah bu senri, ttlumllnden sonra nasil dlriltecek kl de
ini$ti. Allah onu tarn ■yuz yil bill bir hakie biTakmis, aonra diriltmlsti kl: r!e ka-
il, i r yattm? O da, Mr gttri, yahut gunun birkac- saati kadar bir mllddet demis-
1i Allah, tarn yus yil yatakaldin. Yiyeceglne, fcecegine bak; henti?, boitulmamig
Mli: KgegLne de bak; bu 1$ seni in sari Lam bir delll gijstermek mak&Bdiyie oldu,
fyeftln kemiklerfnl nasi I birlestiriyor. sonra onlara nasil st giydlriyoruii; hele
tllkkat et demisti. Bu, ona apa^ik belli olunca dedl kl: Bilirlm, suphe yok kl
■Ui:ih"m hergeye gUcU yeter." Bu alette aikredlien s&tix*, Uaeyr Peygamber ol-
iiugu rivayet edilmistir; Irmjya diyenler de vardu - (Sertnet'Ul - Bihar; II. s. 164)
IT^nyr. ehlinden aynldigj zaman Bill ya$mdaydi; eb)l de gebeydl. Allah, onu yLs
vi L uyuttu, old bir ha!de yatakaldi. Ytiz yil sonra dirillnce gene eili yasmdakl
L)^ line don1r.ii5.til. Ogluyaa ytiz yasindaydi ve andan dan a yafcliydi (Mecma'ul -
Ueyan; U, s. 370 - 'ill). Uzeyr (yahut, Irmiya}, Bihtll esarntinden ve Beyt'til -
Mukaddes'in tahrlbintieii sonra "fcuralari, bit daft a ne vakft mamur olur dttstln-
re sine kapiimigken Tanri, ona bir uyku veriyor: yilz yil uyuduktan sonra uya-
Tuyor. Yamndakl stkilmis ilziimle incir bozulrnamis; fakat c&egl fllmtl§; kemtk
lurt kaltmg. Bu arada israilogullan estriikten kurLulmuglar. Beyt'til - Mukaddes
yoniden yapiiinis. Derken egegin kemlklcri etle, deriyle flrtUliiyor ve hayvan di-
riilyor Uzeyr, evine gidlyor; buraai Uzeylr'in evl ml diye scruyor. Mtlspel cevap
alitor. Kendisi gene, fakat ogullari. torunfan ihUyarlamijIar. OgulJanyla torun-
lanna, Ben Uzeyr'im diyorsa da inanmiyorlar, Nihayet oglu, babamm Ikl omu-
^u arasinda, hilftl seklinde iiyah bir ben vardi dlyor, Uzeyf. gom^c&lnl siyinp
ben! giisterlyor: gwJeti giirmea ola.n kansimn gosiersm ellyle sivasLiyor, giteleri
gormeye ba?!iyor. Bunun Hzerlne Uueyr oidugunu anliyorlar <L3a'kbi: Kasas'UI -
Enbiya, s. 215 - 21S>..
3280-3394. KHfttr -.Laffiatt: KM tit ve fman. var olan klslnin ikl siEatidvr:
t>u ikl sifat. inkar ve ikvarla sabit olur. Fakat. lnsan r imanda Mori glder, imanin
L;l kendisi oluraa. bu durakta kUfriln adi bile anilmaa; imansa, o kl^inln sifati
deliJdir; C-unkna a, artil: iiaandan tbarettir. Daha ilerl vanr da, varlifiindan ta-
rr.amiyle geger&e. aki! stmnni da asmis t>lur kl bu takdlrde tekliften de siyrihr
Mevlana, "Dlvati-i Kebfr"de,
biaa ber-j kofr-1 io iy tan ci km bas«d
Simors-i heva - Dtymi i>h*l lo mtees bailed
natLa'ii gazelinde der ki ;
"A padlgahim, senin ktjjrune kar^i iman dedigui de kirn oluyor? GokLert
:-.gan aiimrttdiLankaii bile sana kai'r}', u;nektlr ancak.
Ali:hnyilta benieyen tman da. kara tuprafta b*n»eT*n kuriir de. her lki*l
de sentn al«sljie karsi ^er^optOr sankl
Iman, cantn bir sifatidir; ba can da soLuk alip vcrmekle candir; Takal g"riUl
ummana garkoldu, saluk a!mamn yen mi artik?
Gece kilTsirdilr, imansa mam; fakat gtineg dogdu mu iman klifre der kL
Yeter arLjk, bizim l^imiz kaimadi. ge^tlk - glltlk " ClTerftcmemia, 1st. HemsiJ K
195S: c. II, b, 63).
Ancak burada gunu da sSylemeinia gerek: Bu, bir ccsbe, bir h eye matt iiftit
dlr; gereek jtoIcusb, yol ahrken bu ceslt hallere dusebilir. Fakat bu I n't |, item HI
tifill deglldlr. ?Uiil;U bu hale bilrUnen kisl, varli&indan tamamiylc gecmlg, nhil
Rtnirindan cikmijtir. O halde kaltrsa. lrgad mertcbesinden cpk uznk riijij^r f irn
stUHku.li ^arti, kcndlni kurtarmak de&ll, Heme rahmet olmaJt. Hz HuiM I Kh
I'em'ln (S, M.) sifatlanyle ssfatlanmak, ahlakina bitrunmektir. Lluyln bir <■ <<'
dujen Eallkl, miirsldi, hemen o halden kiirtari]', akil ve teklif datroultin h"ktn
GnuR iclrt Mevlina da 32S7. beyitten baglayip, akhn ehemnilyctliil nti Jul. Mink
bu Vial in, geeici bir nil olmasi gerektiglnl bildirmektedir. Bu hale .u ir.i. ,,
kendiiilni dugmUg gosterenlerse. sbaun butfin manasiyle m HI hid ve /lritiik klfl
lerdir.
3234. Tcpluluk
: I. a. 121).
Rahnitt "Top) ill uk rahmettlr, aynliksa aEflf" (HAdli (.■*
3299. beyitten sonrakl ba$Iik. "Kalblm iirtuliir de Rabbime, gilnde yil/ h*T«*
Latigtar ederlm:" CCatrit"; I, a. 21) Baslikta "Yetmig kere. l: Meviana, SeniH'le bu
lugunca g«iiB, on a. biu hammed ml bliyUktur. Bayezid mi soruaunu Liormur,., Mt'v
I ana, elbette He Muhammed deyince. o halde. neden Ha. Muh&mmed. fcalblin
P^Eiamr, bttuJilr, oniiti l?ln Rabbime, g-itnde yetnilj kere istigfir ederlm buyurdu
da B&yezld. kendlml nokaan sifatlardan tenzih ederim. EUhOrum ne de buy (lit vi-
ciibbemin l^lnde Tan ri 'dan bagka biraey yok dedi sorusuna da Mevlana, Hz Mu
hammed, gllnde yetmis makam asai-. a$tikca da iinceki bilgi linden, irfamndan
isti^fat edcrdi; Bayezid'ae vatdLgi makaamin ulutu&undan kenciinden gee I! dp
bu sbitl sbyledl cevabini vennigtl, (Mevlana CeLaleddin; s. 68). Baslikta harli'i
aynen yazilmigtir.
3303. Kaiem kurudu. "Her no oiduysa hepsini yazdi da kaiem kurudu "
(HadSs; Kiintla'tli - Hulraatk ; II, s. 37> I. ciidin 3865. beytlnln ^erliine bk.
S3 10. Utarid - Akil. u. eiidln 1601. beytlnin s^rhlne lak,
3314, Musi - Yed-i Beyik. I, ciidin 278 - 279. beyitierinin gei-hlerlue bk
3319. Vahg. Eeih'e tabl' havasi guzel ve Ceyhan kiytainda bir gehirdir
(Mu'eem'lll - BUidan; Tehran - Ofset baskisi; e, IV, 1965; a. 909), SultanlU -
U)ema ve Mevlana, 600 bicrlde Cl 20 3 - 1294) bu sehirdedlrler (Mevlani Gel a
Leddln; s. 25, 41).
3327. Evler - Kapi. II, surenin (Bakara) 1B&, ayel-1 kerlmesinde evlere, kn ■
piiarindan girl! me si emredilmektBdir. Cahiliyye devrinde hac icin ihrama bll •
rUneoiei, evlerine, divardan a^mak suretiyle girerlerdi: ayetle bu adet. nekyi> -
dilmektedlr (Kur'an-i Kerlm ve Meali; Acilama; s. XLVDJ). Aym zamanda Bt\
Peyg amber (.S.U.). "Ben limin ^ehriyim; AH kapisidir; ilim isteyen kapiya gel*
sin" - ve "Ben hikmet eviyim. All kapisidir" buyuriniislardir (Caml'L I, s. ft&J
Bu ayete \a iiadlslere igarettlr. Ikincl misra'da ayetten lafil iktibas vardir.
*i8
3331 - 333(3 Samlrl L'libi'AII vr Ijusrafti I clldin 2i?ti7. bey tin In <;erhlne lri;
3337 - 333JJ Dogan KUlnli. Avlutimak i^Ln terbiye ediien dngan ku$utuiiL
basina, gozlerini (irtecek jjekUde b!r kUlfth glydirllir. Avlanacak kuj gtirCllOnce
U 411 At ■] ba^ndan ahnarak "kus. gijsteriilr ve ii^urulur. Beyitlerde bu adctc IsaftH
edllinektedlr.
3342 - 3343. Adem - Iblis. I. cildln 544, 1259 ve J4*i - H&5 beyitlerinin s*rh-
lerlne bk. Beyitte ayetten iafzl iktibas vardir.
3345-3347. "Ne mutlu netslni alealtana." ICarni'; It. s. 46} iki beylLte de
hadfetpn lafal iktibas var.
3345. Ttiba agaci. I. cildln 1965. beytinin serhine bk.
3347. beyitten sonraki baslik. Kur'an-i Mecid'in XLIX. s&resi (Huciirat),
Ky inananlar. her hususta, Allah'in ve PcygarnberJnln huzarunda, onlarm onil •
up tfecmeyin ve cekinin AJEah'tan; suphe yok kf Allah her$eyl bilir" mealindeki
Ay Bite baslar. Hashkta bu ayet-i ketimenin ilk kssim. ay nan vardir. "Defcn ml
hi. " dlye baslayan beyit, Senainin "Hadika" sinin veznlndedlr:. fakat RadaW
basmnnda bulamadik, "Hadika" dati aiindigiiidan siiphe etmedlgtmla bu beyit.
be! lit guzum (laden ka$ti; belkl de Radavl bassminda yok.
33553 - 3354. Akil - Ba£. "Akil. erlerin ayak bagidir; ayaklarim baglar" mcj
linde, sbylenegelcn arapca blr suz vardir, FurOzan - fer merhum, "Kendlskil feh
,e£eye vermis ndama" dlye baslayan bey i tie ondan sonrafcl iki bey it hakfcinda ;u
1/atiati veriyor :
Bu kendislnt ? else! eye vermis adamdan maksai. Ebu. - Nasr-i Fa ratal olacak
rieteklm Ernest Renan'vn Parls'Le basilar) "fbn-i RU^d ve i, R. iln meslegi" adU
k j la bin 146. sahifeslnde, Ibni RUsd'Un bm(1 naktedllirken derdyor kl ;
tnsafiirc yaratiligmdan maksat, rb.hu> duyguya list etmektir. insan. bunu
eidfl etti ml, hangl dinde olursa olsun bu ilstilnlilk, onu cennete sok&r. Ama bu
mutluluk pek nadir olarak yila gaetsrlr ve dalml dli^ilnceye rialmak, lttzmumH!
f.eyierden vazgecmuk, fakat ya^amak ifln gereken seylerl de birakmaraak 5a r
tiyip bUyllk kisller, yiliardan sonra, Ihtiyarliklannda bu mutluluga erlsebilirler
Hlrcok klsl bu sa^detf, ancak blflrken tide eder; tUnkil bu olgunluk, clsmanl ol-
. ■ 1 : r . L .l k L n hemen he men , dalma zittir. Fai'^bi. bmrllnUn son una dek, bo^ ye re
bu biiytlk mutluluga kavusmayi beklemis, sonunda da ecelf ge-Elp catmea liu
itftfid&t demlstir. meget vehlm ve nayalden dogmu^ bir ^eyml?.
goms'ln Konya Mtlzosi'ndeki "Makaalat" mn i>, sahifesinde de ?u sdzler vqr:
-O, Fahr-1 Razlnln sakitdidlr; Fahr-1 Razi dlecegl sirada Insafa geldi do.
-Akillarin atliklan adimlann sonu, ayak banian. AlLniierin cali^maiarmiti aanu
vipikhk. Dedenterlmii, bedeitierimtzden duiayi vahset l^Lnde> dedl. Gnu mahruni
ftmedtler: halde, ona sir a^tilar da bu nefls ve netsln dileklerl una vahset bo-
rtlndli "Nice daglartn tepelerlne fikildi: ama £ikiglar gfi^ti - glttl. daglarai.
Meno dafelar" dedl. Bu sozden, alemln Online an ohnadigi inane m in knktr ■>
Kelmukte: annak dafelardan makaadi, Tann'nm has kuManysa o bnnfca. F»knl
bunu murad etmemlstlr o; bundan uzaktir; bunun adami deglldlr o, ,r
1:11 sttnlere naxaran Mevjana'tim. Fahr-l Ha/i yi ktSMitmesl lhtlmatl de v n
dir vf. "^ak falls 1 r da SOliunda usjimrsan..
'L■c1:)endirmekte<llr. ,, O&a&hlz, 5. 15.61- l&2>.
bey Li (3353 beylt t bu Ihtirnall fcuv
tbn-1 R(lsd Muhammed b. Ahmed. Kurtuba'Udir. Yunan fltozoflarmsn co-
fcunun kitaplarini arnp^aya ^evirmia, yahut telhis etmjltlr. Eserlerl uzun mud-
drt Avrupa'da okunmustur. 5955 hkrlde {1198} olrndsttlr (fieyhanet'Ul - Edeb,
c. V. Tehran ■ 13^3 H. 1332 §. H. s 348-350). Parabt Muhammed, "MuaLllm-1
Sa.nl" dlye Un kaianau^tir, 337 H. de 043) §am'da blmdatUT. 339, 40 ve 44 to tti ■
dijgfl de rivayet editlr (Aym. c. III. 169 H 1329 §.H s, 168- 171). PahT-1 Un/1
iein I elldin 1336, beytlnin &erhine bk-
3357 - 3360, Nuh - Gemi. "Ehlibeytlm Nfuh'un gemlslne benzer; gem lye ri
ren kuctutdu; bas cekip girmeyen helak oldu gltli." <Hadls. Cami': II, % 1311 i
I. clldin 40G. beytJnln serhlne de bk.
Ken'an. I. ciidln 3415. beyttnfn serhlne bk. Ayetten lifai iktibas var.
3361.
336e
rettlr.
3374.
3316.
re bk.
3331
pilm)$tii.
Tann mtlhru. n. aurenln ?,, VI. surentn (En'am) 46. ayetlerlne i?a-
Ztl'l - Fekaar. II. eildin 230#. beytintn gerhine bk.
beyltton sonrakl bahls. Katir - Deve. Ill, clldin 1746. beytlnin gerhi-
Ulutar ulusu. Sadr-i ecell sozundekf ecel kelimesiyle sba sanati ya-
3334. Yurt sevgtel. Hadis oJarak rivayet edllen "Yurt -levgisl Imandandir"'
MKbriden lafsi iktibas vardu.
3397 Allah isigiyla tf&Ttlr. Hadlsten lafzl iktibas var
3398-3400. Yflsuf, I. clldfn HB- beytlnin serhine bk,
3406. Ka'.ir - Zina. Katirin at ve e^ek karisimi cldu^una i^aret edlilyor.
3414. Adem - Ehemmlyetstz sug. I. clldin 1494 - 1495- beyltlerlnln serhle-
rine bk.
3416. Kullanmin arasina p.n. 1, elJdln 572, 2687, beyltlerlrt serhlerine bk.
Ayetten iktibas -1 lAf^i var.
3422. Allah dogruyu. Arapqadir
Hak Zfy^si- £elebl Hus4meddln J e hemen dalma b3yle httap etmck •
3423,
tedirler.
3425. Elest. I. cddln 1246. beytintri serhine bk.
tli)
■■
621
(M E T I N)
* KiptTnln Sipti'ye, kendi nJyetine bir test! su doldur Nil'den de
dostluk, karde^k faakki icin dudaguna sun, i^eylm- f ttnkii
siz testllerinki dolduruyorsunuz Nil'den, an duru su
oluyor, bii doldumyorui, tamamiyle kan kesillyor
dtye yalvarmasi
Duydum, hir Kiptr, susu/luktan bunahp bir Sipti'nin cvine
yeldi.
Senin dedi. dostunum, hisummm, bugtin sana bir i ? im diistii.
^unku Musa, buyficuM etti. btr afsuji okudu; bize Ml suyunu
kan otti.
Stptller, Nil'den an- duru su i^iyor; fakat goz bagiyla su K, p .
tiye kan oluyor,
Kipti kavmi, iste suracikta susuzluktan iJliip gidiyur; bu vu
kendi bahtsjzhgind&n, yahut kendi kotulugunden.
Kendm icin bir tas su doldur da, su eski dost, suyundan i t sm
O tail kendin if in doldurursan kan olmaz; fertemiz, an - dun,
turtusLt?; su oiur.
Kul olayim sana da o suyu iceyim; cunkii kul, efendisine uyar
da gamdan kurtulur. r
Sipti, a benim camm, a benim cihanim dedi, kulluk edeyim
sana; hatinm gofceteyim. dediginl yapayun a benim iki aydm go-
3*40. Senin dilegine uyayim da sevineyim; kulun olayim da hiirlUk
edeyim.
Tasi Nil'den doldurdu, kendi dudagma dayadi, yansmi i^ti
Tasi, sen de ic diye isteyene dogru egdi; su, kapkara kan ko-
sildi.
Derkeu gene tasi kendine dogru egdi, kan, su ddu. KiptT 6f.
kelendi, koptirdij.
Ofkesi gecinceye dek oiurdu; ondan sonra a ulu kdic di2di-
A kardes, bu diigumun caresi ne? Smti, suyu dedi; sakimp co
kinen iger,
Sakimp cekinen de o kisidir ki, Firavun'mi yolundan bexod
Musa'lasir.
622
■MM
Musa'ya uy da $g $u suyu; Ay la bai j$ da Ay isigini scytct
Allah kullarma, ofkeden yuzbinlerce karanhklar salmadasm.
goziin kararmi$, kimseyi gormliyor.
Ofkeni yatistir, gozunii ac da sevin: dostlardan ibrei a I da usu
□1.
3450. Kafdag> gibi kafirligin varken su icmekte bana nnasi! uyarsin,
nasil kulum olursun?
Dag nasil oiur da igne yordammdan gecer? Meger ki yttltn kift
bir iplik kesilsin.
Tann'dan su<;Iannm drtiilmesini dile de bu dilekle djfti aamiiii
^opii haline getir; su^lan brtulmuslerin kadehini al, $ek.
Sen bu du^enle o sudan nasil igebilirsin ki Tann, aim kftlh
leru haram etmi^tir.
Diizenleri yaratan, nasil oiur da sentn dOzenini satin nln .i
iftiralara ugrami? iftiraci.
Musa soyundan ol ( dihenin faydasi yok; seoin diizeniii, \rl bl
fip poyraz olgmektir ancak,
Suyun haddi mi, hi^bir ?eye ihtiyaci olmayan Tann buym^i-
nu biraksm da kafirlere su baline gelsm?
Yilan rehiri i^iyorsun, bmuT torpusD yiyorsun; samyor musun
ki ekmek yemektesin, su icmektesin?
Goniiinu sevgilinin buyrugundan ?eken earn, ekmek, nasil du-
zene sokabilir?
* Yahut sen samr mism ki Mesnevl'yi okuyasm da manasitn
bedavaca duyasmj anlayasm?
3460. Yahut da samr nusin ki hikmet, gizli $ey, kolaycst fculaftm.i
girsin, agzina geliversin?
Duysan bile bunlar, ma sal gelir sana, kabuk g5rijnur, isuicirnu
iclerini goremezsin.
Bir jjuzel, bajini, yii^iinii bir bezle ortmus; senin gii/undou jbI/
lemis,
* t nadmdan, azbgindan $eh - Name yahut Kelile, sencx* tipkj
Kur'an.
Yardun sdrmesi goziinti agarsa, o zainan ger^eklc gc^td »pyl
ayirdedebilirsin.
Yoksa koku almayan kisiyt Ixski da bir, misk dt; degil ml ki
burnu koku ainuyor.
Ululuk s&aahibi Tann'mn soziinti okumaktan maksat, kcndltil
usanftan ahkoymak.
sftzle vesvese ve keder atesini yatijtirmak, derde deva h\ih
maktir,
623
Bu kadaruk Mr a1c>l v>i1i>1it mak if in, akin gore su da bir., sf
dik tie
Uyuyunca nasil vesvcfsetcrifl yati^irsn, unun gibi su sidikk su
yun ikisi cie vesvese atesini Nondiirii gider.
1470. A ma Tanri so*u olan su canh soziin tertcmiz su oldugunu, bu
an - duru suyla,
Goniildeki vesveselerin hepsinin de yok ohip gittigini bih>en,
goniil, o vakit gul bahcesinin yolunu bulur.
Ciinku Tann sahifelerinin sirnndan bir koku alan, baglarda.
bahgelerde, irmak kiydarmda u^ar durur.
Yoksa sen, erenlerin yuzlerini. bizim gordugiimuz gibi rnidii
sanirsm?
* Peygamber, inananlar, nasil oluyor da yuzumii gormuycrlai
dive sasmp kalmisti.
* Rum iilkesi dilberinin nurunu pasil gbrmezler ki diyordu;
dogu gunesinm lsigim bile a?tt.
* Goruyorlarsa bu saskmlik nicin? Derken vahiy geldi dc, o
yiiz dendi, gizlilik alemindedir,
* Atesc tapan, bedavaca senin yiiziimi gormesin diye, ytiziin,
sence Ay'dir ama halka kar$i bulut.
Bu has sarabi bayagj kisiler igmesinler diye sence yemdir ama,
halka tuzak,.
* Tann, "Oniar" dedi, "Sana bakarlar"; fakat hamam divann
daki resinilere ben verier; "Gormezler,"
3480. A resme tapan, resim de, o iki soniik gbzle sana bakiyor go-
runiir.
Ona karsi ede.bini takinirsin, fakat neden dersin, hi^ aldins e^
miyor bana?
Bu giizel resim neden sorulanma cevap vermiyor, neden sela-
nunii altniyor?
Ben ona karsi ytizlerce defa egildimj karsihk olarak neden lui-
fedip basim, sakahm oynatmiyor?
Tann da goriimistc, boyle kul sifatlarmdan miinezzehtir ama
senin kildigin kulluga karsihk, icuie oylesine bir zevk verir ki;
Yuzlerce bas sallamaya deger; iste akiUa can da boyle bas sallar.
(Jahsir, cabalar, akla kulluk edersen, aklm cerecegi karsihk su-
dur: Seni daha da fazla dogru yolu goturur.
Tann da bu cesit seylerden miinezzehtir; ama seni baslara bas-
bug eder.
Tann, sana gizlice byle birsey verir ki diinya haJki sana karsi
yerlere kapanir,
624
._M
Hani bir tasa himer vermis, onu altin etmi§tii' de halkui gu
ziinde yiiceltmi^tir.
3490. Hani bir katre su, Tann lutfumi bulmu^tur da inci clmustur;
altmi da gecmistir, bdtilii ondan almistir; onun gibi.
Beden topraktir; fakat Tann ona bir parlaklik verdi mi, diin-
yayi kapiarnakta, aJemi zaptetmekte Ay gibi usta kesilir.
* Kendine gel, su buynik yuriitcnler tdsimdiv adeta; olii hirt'r
resimdir bunlar; fakat goruntisleri, ahmaklann yollarint vurmnsttu
Bakar, goz kirpar goriiniirlec de ahmaklar, bunu dogm s:\nu
lar, bu goriinuse dayanirlar.
Kipti'nln Siptl'den hayir dim fetemesi, dogru yolu gostenm-dhil
dflemesi, Siptl'nln Kiptl'ye hayir duS etmesi, duasuun tin
ulular ulusu, merhataetUler merhametnst tarafindan
kabul edilmesl
* Kipti, sen dedi, dua et bana; ciinkii gonliimun karali^i vimm
den dua edecek agztm yok benkn.
Olur ya, belki su gtinliin kilidi agdy; cixkine de guzeller tuct
lisinde bir yer bazirlamr.
* Bir farpilmis, senin yuziindeu giizelk^ir; yahut bir IbJte, ge-
ne Kei-ubilerden bir mdek olur,
* Yahut da kuni dal, Meiyem'in elinin kutlulug\iyla misk kv-
kar, yas bir hale gelir de meyva verir.
Sipti, o solukta hemen secdeye kapandi da, a apa^ik olani d;j.
gizli bulunam da bilen Tann dedi;
Kul, tendon ba?ka kime el a^smV Dua da senden, icabet de s.en
den?
3500. Hem tince gbrilumuzu duaya meylettirirsin; heni sonunda duft
lann karsihgmi verirsin.
On de seiisin, son da sen; biz arada higten de higk; hem dc 6y
tesine bir hie ki anlati;a da sigmaz,
* Boyle dedi, dedi de sonunda tas damdan dii^tii; gonlii 0Q|ttt«
kendinden gecti gitti.
Derken gene dua ederken kendine geldi; "lusan ancak ta)i»ti
gjm elde eder."
O dua ederken ansmn Kipti'nin gonliinden bir nara kopiu,
oyle bir kiikredi ki,
Haydi dedi, ter> inanirken ne diyecegkni, tie edecegimi soy If
bana da, eski zunnfinmi koparivereyrm.
Canima bir atestir saiddar; bir tblis'i canla-basla ok^addar.
I\! 10
«S
Dostunum, srni j;ui uu'firji diiramam; Allah J a hnmdolsun, dusl-
lugiin, sonundu dtmi tutlu,
SohbetJerin bir kimyadi; ayagm, goniil evinden eksik olmasin.
* Sen, bliirnstiz cemiet ba£indaki fidandati bit daldin; ona ya-
pi$tim da beni cennete dek ^ekti, agdirdi, gotiiruverdi.
,1510. * Bedenimi kapan bir seldi; o sd, beni kapti da ta comertlik
denizinin kiyisma dek siirdii, gbttirdu.
Su kokusuyla sele gittim; derken denizi gordiim, kile ■ kik End
dde ettim.
Sipti, tasi getirdi; haydi dedi, su ic. Kipti, yiirii dedi, sular
goziime hor goriiniir oldu.
* " Allah satin aldi" suyundan oylesine igtim ki mahsere dek
susuzluk, yam ma ugrayamaz.
Derelere, kayiraklara su veren, igimde 6yle bir kaynak hskut-
ti, akitti ki,
Yamp kavrulan, su isteyen cigerim, byle bir hale geldi ki, him-
metine karsi su, hor-hakiyr oldu.
* "Kaf ha ya ayn s&d" vaadinin gercekligi meydana gikti; "Kul>
lara yeter" soziindeki "Kaf" in "kaf" harfi bdirdi,
Kafiyim - yeterim, s&na biitiin hayirlan, hem de sebepsi2 ola-
rak h bir baskasimn dostlugunu, yardmuni vasita kilmaksizin veil-
rim sana diyor;
Kafiyim - yeterim; sana ekmeksiz tokluk veririm; ordusuz, a*- ■
kersiz beylik veririm sana.
Bahar olmaksizin nerkis veririm, agustos guiii - veririm sana;
kitapsiz, ustasiz bilgi belletirim sana.
3520. Kafiyim, ilagsiz sag 1 Ilk ■ esenlik veririm; mezan, kuyuyu mey
dan h aline getiririm.
* Musaya, bir sopayla oylesine bir yurek veririm ki butiin bir
aleme kiliglar vurur.
* Musa'mn eline oylesine bir nur, oyle bir giic veririm ki git-
neje bile si lie a tar.
* Sopayi, oylesine bir yedi bash yilan yapanm ki, ne disi yi-
laridan dogmustur, ne erkek yilanm belinden gelmi$tir.
* Nil suyuna kan kanstirmam; giiciimie suyunu kana dortdii-
rurum.
Senin sevincirti de Nil suyunu kana dondurdugum gibi gam
haline getiririm de sevinderin bulundugu yana yol bulamazsm,
Sonra gene inancmi yeniledin mi, gene Firavun'dan bezersin,
Guriirsun ki rahmet Mu&a'si gdmis; gbriirsun ki kan kesilen
Nil, onun yiiziinden su olmu$.
626
}
tpin ucunu gtinliindc gozctirscn, zcvk Nil'in, big kan olm;i/.
Ben, inanayim diyordum, su kan tuffimndan bir su igcyirn
3530. Ne bilirdim ki Tann beni degisthecek; gonliimdc bir Nil be-
lirtecek benim.
Goziimiin bnundc bir Nil akip gitmekte; ama baskalanmn guz
lerinde gene oyum ben.
* Netekim su diinya da, Peygamber'in goziinde, Tann'yj nok
san sifatiardan tenzih etmeye dalmis gitmii}, bize karsiysa aptalm
dump durmada.
Onun gbziinde su diinya, a$kk - s^evkle dopdolu; baiskakunini
goziindeyse olii, cansiz.
* Asagi da, yukan da, onun gbziinde, tez-iez yiiriiyor gttrUn
mekte: o, tastan, kerpi^ten gizii sbzler duymakta.
Asagilik kisilcreyse tamamiyle donmu$, 6lmti?- Ben, huiul.ni
daha sasilacak bir perde de gormedim.
* Butiin mezarlar, bizim gbziimiizde bir; fakat erenltsrin n*i/
lerine bag - bahge, yahut da bir cukur goriinmekte.
Halk, Pcygamber neden gamh yiizlii; neden zeA'ki- stvki lil
dur mekte derdi.
Has erlerse, a iimmet derlerdi, o sizin goziiniize oyle go din
mekte.
" Bir *aman biaim gdziimuzle bakin da "He! eta" daki guliisk'i i
seyredin.
3540. * O ters gurus, armut agaemm iistunde oyle goriinur; asagiya
in a yigit, t
Armut agaci varhkttr: sen orada oldukca yeni, sana cskt gb-
runiir.
Orada bulduk^a her yam tikenhk gorursun; her yam Iu»mi1i
akreplerk, yilanlarla dolu goriirsun.
Fakat asagiya indin mi, hemencecik diinyayi, gul yii/lii rh/pJ
lerle, dadilarla - tayalarla dopdolu gormeye baslarsin.
* O k6tU kadiam, kocasina, o hayaller, armut agacuun Uitundmlii
de o yiizden flylc goriimuyor Bana; arniut agacimn ilsitlin1«yk«i
Insana oyle gorunUr; a^agi In de o hay filler giisln *t™iml.
Birisl, adamm gordiigii hayaJ degil di ki derse cetrnp
vcriitt de derfi ki: Bu bir omektlr, oua e$it blr«ey
dcgtl ki; timcgln bu kadar ohnasi da yeter.
Armut agacina ^dcmasaydi, ne hayal
gbrurdu, ne ger^ek.
O kadm, kocasimn gozit iiniinde, oynasiyla sevisip bulusmat
istedi.
627
Kocasina, a bahli vAvli kJ«i dtidi, agaea fikayim da meyva lop
layayim*
Agaca gikinca aglamaya badadi; yukandan kocasina bakli da
Bedi ki: Ters namussuz; iistiine kapanan o hit! de kim?
Onun a! una kadm gibi yatmissin; a ki?i meger sen namussu*-
mussun.
Kocasi; saiunm dedi, senin ba$m donmus; ciinkU burada bid-
den baska kimse yok,
3550. Kadin, ardinda uyuyup kalan o kalpakli adam kirn diye bu
yuna sorup durmaktaydi.
Adam, a kadin dcdi, in $u agaftan; basin dondii, iyiden iyiyc
bunadm ,
Kadm agactan inince kocasi agaca tirmandj. Kadin da oyn«
jiiu kucagma eekti.
Adam, agactan bakjp a Fahlse dcdi, maymun gibi ustiine gik.in
o adam kim?
Kadin, burada ben den ba?ka kimse yok, sen in basin donmu*;
herze yeme dcdi,
Adam, kadina, boyuna bu sozQ soyluyordu; kadin, bu dcdi, at
mut agacindan.
Ben de armut agacmdayken oylesine ters birsey gbrdum a kal
taban.
Haydi, in de gor, burada kirmecik yok; biitun bu hayaller ar-
mut agaemdan.
A]ay da bir$ey ogrctmektir, onu gercek olarak isit; onun g&
riimistcki alayina kapilma.
Her gercek, alaycilara gore alaydir; ama alaylar bile, aiilli-
larca gercektir.
IS 60. TembcUer, armut agaa ararlar ama bu armut agacindan oar-
mut agacina uz-un bir yol var,
Armut agaemdan in de yiirii simdi; goziin kamasmi?, ytiziin
iillak - bull a k olmu$.
Bu. benliktir, evvelki varhktir; bu varbk kaldikca go* ters g&
rur, sa^ilasir.
Bu armut agacindan indin mi, ne dtisuncenm egriligi kalir, nt
goziin, ne de sdziin,
Goriirstin ki bu agac, dallan yedinci gokte bir baht agaci ol-
mu$ g)tmi$.
Ondan indin mi, aynhrsm ondan, Tann, rahmetiyle o ajfaci
degisLirir,
* Dogru goruj, kolay olsayi Muaiam, Rab'ten onu ister miydi ?
62«
' Yukanda olsun, a^aftsda olsun, ciizii' cu'zu', bspsiiii tic, >i'
run katmda nasi I onu bana oyle glister dedi,
* Ondan sonra var, gene tirman o agaca; <;iinku aiiik u iigtvi;.
"01" buyruguyla degismis, yemyesil olmu^tnr;
3570. * Musa'nm agacina donmiistur agag; pihni - pirtuu Mu\,\-
nin yanina cektin mi,
* GorUrsun ki ate?, o agaci yesertrnekte, guzelim bir hak- ^l-Hi
mekte; dallan da "Ger^ekten de benim Allah" demekte.
Onun golgesinde, biitiin dilekle]^ yerine getirilmekte. l^k- II.Mn
kimya da boyle oltir.
O vakit. benligin de helal olur, varhgm da; ciinku u ^arllkii,
o benlikte ululuk sahib i Tann'mn sifatlarmi goriirsiin.
* Egri agac dogrulur; hakk'i gosterir bir hale gelir; "Ki'tkii >ii
bittir de dallan - budaklan gdktedir."
£senllk onu, Musa Mk&yeslnln kalan kismi
* Tajiri'dan vahiy yoluyla miihim bir haber geidi; aiuk rgi ilifll
birak dendi; "Arak dogru ol,"
* Bu beden agaci, Musa'nm sopasidir; onu din den at diyc ivnii
geidi,
" At da haymu, serrini gbr onun; ondan sonra da gene O'riuii
emriyle a I onu.
* Atmadan once o, sopadan baska birsey degildi; O'nun emrivlc
gene eline a ldm mi, guzellesti.
* Once kuzulara, koyunlaia yaprak dokerdi; derktn o aidan
nu^ toplunia .hii mucize oldu.
3S80, * Firavun'a uyanlaiui ba^laiina buyruk sAbibi kesildi; miIu
nm kan etti;. elleriyle ba^Iarmi dovmelerine sebcp oldu.
* Tarlalanna, ekinlerine, yapraklan, taneleri yiyen enkiindcf
yiiziindcn kitbk diislii, ulilm iistii.
Musa, iflin sonunu gorup duSya koyuldu da dedi ki :
Bu toplum, diizelmeyi, do|m yola gelmeyi istemiyui-; juki,
biittin bu mucizeler, bu gah^ma nicui?
Emir gddi, Nfih'a uy; bi linen, anlanan sonu gbnncyi bunk
dendi.
* Degil mi ki ypla pigncisin sen r bilmezlikten gel; "Buyniflu
bildir" emri, bos degil ya,
Scnin bu ssrarmin en asa|i hikmeti su; Onlann inatlan, lamr
lan meydana cikmakia.
Boylece de her boluge, Tann'mn yol gostenncrsi de apaijik bt?'
lirir, on lan ti azitmalan da.
bl9
.ttlttii
])egil mi ki Viiilikluu injiksai, gercelti bdirUtitktir; dylcysc cifcii
dii du dcneinek gerck, ajemayi, a/ilmayi da,
* $ey1.an on Ian u/^uthk yohina gbtiirmckle ayak diriyordu;
$cyh de dogru yola gotLirmekte ayak diriyordu.
3590, Bu dertli i$ler, birbiri ardinca ulamp gittikce Nil de banian
hasa kan kesiliyordu.
Sonunda Ftravun, kcndisi, Musa'mn yamna gitti, yalvannaya
ba^ladi; iki bukltim o\dv, yerlere cgildi.
A padisuh dedi, bizim ettigimizi sen etm£; zaten sov. sdylemeye
de yiiziimuz yok.
Buyruyunu kabdl ettim. ugrunda parca - parca olayim; yiiceli-
ge alismisim, hor tutma beni.
Haydi ey em in er, merhametk bir oynat dudagim da su ate^li
agiz ka pan sin,
Alusa, yarabbi dedi, o beni kandmydr; sana kanmisi kandi-
nyor.
Dinleyeyim mi, yoksa ben de duzen mi kuraymi ona da fer'e
yapi^an i$in asJim anlasm, ^azge^sin.
Ciinku heir diizenin ash, bizim katimizdadir; toprakta olan
her^eyir ash, gdktedir.
Tann, kopek dedi, ona ds dcgmez; kopege uzaktan bir kc-
mik ativer.
Haydi, o sopayi kiimldat da topraklar, cekirgelerin yok ettik-
Icrini geri versin.
>600. Cekirgeler, hemen yansiu, kavrulsun, simsiyah olsan da halk,
Tann'nm degi^tirmesini gar sun.
Ciinkii benim, sebepJere ihtiyacim yok; o sebepler, ancak perde
olmak, drtii kesilmek icin.
Boylece de tabiale inanan, ilaca sanhr; miineccim, yiiziinu yd-
diza doner.
tki yiizlii hirsindan, alaca karanhkta ziyan korkusuyla car$iya
gelir.
Kulluk etmerni$, yiiziinii yumamis cehennem lokmasi, lokma
aramaya koyulur.
Yayihp otlayan kuzu gibi halkin cam da hem yer, hem yenir,
O kuzu yayildikca kasap sevinir; o der, bizim icin murat yap-
ragmi olluyor.
Sen de yeyip icmekle cehennem gibi oburlnk ediyorsun ama
kendini, cehennem i^in semirtmedesin.
Kendi isine bak, bir giincegiz olsun hikmet cayinni otla da
o ay dm, o giiclu goniil semirsin.
630
~_
Bed en in yenicsi, (hj yemeye engeldir; can tacire benzci, be-
dense yol kcsiciye,
'610, Yol kesen, odun gibi yandi - yakiidi mi, tatirin mumu, o za-
man parlar, aydmlamr,
Ciinkii sen, o akildan ibaretsin, baska neyin varsa akh drttr,
Kendini yitirme, sacma ■ sapan jeylerle ugra^ma,
Bil ki her sehvet, saraba, afyona bezner; aklm perde sidir; akij-
h r onun el in den safinr gider.
* Yalmjs ^arap, sersemhk vermez; fehvete dair ne varsa, gtirii
de baglar, kulagi da.
Iblis sarap icmekten uzakti; fakat o, ululanmaktan r ^ifitlik
fan sarho^tu.
Sarho? ona derler ki olmayan seyleri gorttr; bakir, demir, unit
attin gorimur.
A MQsa, bu soiijn sonu yoktur; sen dudaklanm oynat da vn
yir-cimen, tarla-ekin ye^erein.
Mtisa 5yle yaptx; o suida yeryiizii stimbuilerte, iri tancli ba
sakJarla ye^erdi.
K^tljjt gdrmus, 6kiiz achgindan dlmiis Misirhlar, hemen o rd-
metlerin iistiine ujii^tiiler.
O lutfa erenler; insanlar. dort ay akh hayvanlar, birka? giin
o vergiden yediler, doydular.
3620. Karmlan dolunca ntmeti inkara kalki^tilar; o zoriuk gecti,
derken gene azddar.
Mefis bir Firavun'dur, 3akm onu doyurma da o eski kafirligi
aklma gdmesim
Ate$in harareti olmadik^a nefis guzeUesmez; demir loztp aic^
haline gdmedikce sakm ddvmeye kalki^ma.
Bil ki beden ae kalmadikga harekete gehnez; soguk demirdir u,
sen onu dovmedesin, bunu boyle bil.
Ister aglasm, ister z§n - zdn inlesin, aklmi bapina al; o, MlU
liiman olmaz.
O Firavun'a benzer; kitlikta, onun gibi, Musft'ya vanr, yalva
rarak huz(iruna bas kor.
thtiyaci kalmadi mi azginla^ir; e$ek r yukiiiiii atti mi, flftc nt
maya baflar.
Isi ilerledi mi, aglayip inledigini unutur gider,
Adam yillarca bir sehirde ya^ar da bir zaman uyudu, gwlinii
>umdu mu,
Diisiinde, iyiyle, kotiiyle dolu bir sehir goiiir; kendi sehri ha-
tirma bile gelmez.
631
36.10. Ben oradaydmi, tin ye ill jiehir bcniin ¥ ehrim degil; naMlsa bu~
raya gdmi?irn, bafcliHuniiini tlcmta.'
Demesi $6yle dursun, boyuna o sehirdeymis, orada dogmuj,
oraya alarms sanir kendini,
Ne isa^ilacak seydir ki can da yurd edindigi, dogup gdi?ligi
yerleri
Hatiruia bile gelirmez; simkii bu diinya dii? gibi kaplar, kav-
rar onu; hairi buJutun yilcbzi ortmesi gibi.
Hele bunca ?ehirkr gezmis, bunca yollar cignernistir de da ha
Ionian bile silkinmemi$tir ustikiden.
Gonliin anmnasi, ba$tan getjenleri gomiesi ic-in geregi gibi ?a-
h^mainistir ki in^an,
hisan goniiinu antmali da gizlilikierden bas gdstenneli; gtizii-
nii a£ip ttnii - sortu gormeli.
.*.
632
l§ E R H)
3430. beyitten sonrakl ba^Uk ve bnhls, Siptl - Kvptl. Mevlana. bu ve bun
dan sonrakl baLilste, MUsa Peygamber'e in an an ve israllogullannin onlkl isihttn
dan <b&luiunde) blflne mensup tfup blr Kiptl lie, yfini Kibit fcavmindPii olU[>
Hravun'a uymuj bulunan Misuti lie dost olan kEglnln arasinda gee en rnuhiyyr>l
Mr hikayeyi anlatmafcta, Eiptj'nin duflsiyla Imfina gelen Kiptrnln varhftiiHtai*
geclslnl, sudan da, hergeyden de vazgecip gttntii huzurana erisinl, ger^oleLnpfc dm
pek gtlze] bir surette canJandirmaktadir, II. cildln 2040. beytlnln gi-riiim- Lilt
346*. Mesne vi. Mevlana bu ve mllteaksb beyitlerde Mesne irt'nin unlMnini
herkesbi kavrayarBayacagmi hakli olarak budirmekte ve adeta blr Itlriwir*.
vahut utnumi olarak itlrazcilara cevap vermektedir (IU. cildln 1252. bcyUnlrt
ssrhlne bk.).
34 63. Qeb - Name - Kelile Seh - Name, (yahut Sah - Name), Iranm cnJUM
t&rihini dlte getlren, larefayi dirtlten muh ailed blr eserdlr; ancafe ZettlljL dl
nine men sup olanlari & vines J, Is) ami buJunm.amasi, bin saMerift. bu kltabi Ju
namalanna sebep olmugtux. Sen - Name, Firdevsfnin eserldlr. Firde vsl. Ebu'l
Kaasim, Tus'ludur. Admin Masisur, Hasan, yahut Ahmed oidugu rlvayel edll
mtatlr. Eserinl 404 nlcrtde (.1010) bltlrmistlr. 411 de (1020) vefat ettlftl myW
nlf (bk. Ritter: Flrdeval; Islam Ana. c, IV, s, 643 - 649- Raytiane; lit. s 2W -
208). KetUe l^ln I. clldls 905. beytlnin serljlne bk.
3474 - S479. Bakarlar - Gfcrmezler, VII. atlrenln. "Sen onlan bldaycl* t.i
eirirEin ama duymsizlar ve gSrUrsllri ki onlar sana bakiyorlar; fakat- gOrmeiL
let" meatlndeki 19B. flyet-1 ke rimes In e Isarettlr ve 3419. bey! tie ayetten inf.i
iktlbss vardu.
3474. beyltteki "Rnm Uliesl dilberleri" iiden maksat beym tenli iUialisi
dir; Sark- Islam edeblyatuida "Rum" ve "Turk", dalma Hindi I, Habes v« 7rm i
lie karjilasurilir ; geee, sac, ben, ay dm ve gUzel olraayan, Hindu, Zend v« Ha
bea'e t eUndllz, yuz. aydin ve ^Uzel de Tllrk'e, Rum 'a benzetllir.
34S2, Buyruk sahlplerl - Tdsim, reslm. Buyruk sahiplerlyle. kendlnl ulu
eanan, mevkilnl hazmetmemlf bulunan kl$ller kastedllmefcte, onlar. ctnaii n
slmlere, adama sbz soylemeyen tilsimlara benzetumektedir.
3494. Dua. "Insanin, (din) katdeslne. onun giyabmda duasi kabOl •dllti,
basi ucundan da blr melek, amln, dilediglnln mlsll aana da olsun der" din
dls; C4ml'; H, a. 13)
3490. KerObl. II, clldln 2316. beytlnln serhlna bk.
34 57. Mery&m - Kuni dal. I. clldin 1942. beytlnln gerhlne bk.
&G02. Tas - Damdan dugrnek. Blr lain meydana cikmaBi anlatilirkea "Tim
damdan dUstU" denir; f arse a ata soaUdur.
6SS
^..
hiP 2?J 3M ^ ,, Dal "„ Yapl * railk - <#n*ertUk. 'TJbmortlik, CC nnst ag^lanndan
blr a*a C tir; dallar, dQnyaya sartoniatir. o B j acm b Jr dalina ya D Lm c rt^
cenne* jidmr. *ek es!iil d e ceh , nneni a ^J mdan Sr^SSTSSSi d£
3513 AUa h satm aid:. IX sftrenln (Tevbe) 111. ayetinde mails cania Sa
tin aid, onlar Ml&h yolunda aavasirlar, SldHrUrler, oldOrQUrier- ner iw a n™i
de raadi gersfiktir; Tevrat'ta, tnclTde, Kur'an'da da ITblttlr Alii, t nn J 22
^ tova* eder ahdlne? A*A ?&££ .i^^^i^S
Jildi stall, ayetten lafsen iktlbas edilmlatlr.
Hadl oldugu. yanl onlan dDg TU yci a hidayet ©ttiftl, "yed" Inin van* kudret *T
nirUn, 0a ,anr, kudr^rlnden ttsito. her^yl A] ^,' y ^\S a vVWSEJ Si
*♦ fn' ' XX ™ a * retlii: 36 ' * yctlnl11 ^ tarafi olan ve "Allah kulnnt
bu manlda yorumlamaktadir. *»*"■ isure «.ai 1.
n}, WsbBr^BbWIi; noksan s.fatfardan mtinezzeh eiaufiunu i sflvtedjs ?Ti ♦
^ 3M0-3M3. ,e ^nrakl bah:s: Ar^t a|i«a. T dldln mft ^ ttnm ^j.
(KM
3;>6 J / - 35C 9. Mustafa - NasiJsa oylc goiter. ■■AJJahim, salih kullanna nasiJ
^s^rlyorsah. ban a da dUnyayi tiyle £ <Jster " (Hadfe; Kunui'iil - Hakaaifc- I
s, .61). ' '
358fl OL I. clldin nS7. beytfnln serhine bk Ayetten lafzi iktlbas var.
3570 - tell, Mfisa. I clldin 181. beytfnln jerhine b^ Ayetten lafzi iklSbus
Var.
3514. Koktt sabit. XIV. sHrentii Clbr4hlm) 24. ajetinde J ^irjiz sftadn"
i-ani AJJah'm birllftlni bilctiren Teyhid keUmeslriin. koktl aabit dallari bu da* -
!an gokte biUynan oir aiftta benr^dlgi bildlrJlmekfcdir. Bsyltto ayetten Jafs*n
iktbaa vardir. Terait soz, imandir, afeat da mtTmindir tarzinda da teislr edll
mtjtir. Bundan sonrakl ayetta, bu ajacia, Rabblnin lanlyle her an m^vasim
verdi^!, 2«. ayettejse. pis BSzun, Jtesllip yerden fikarilmis, duracak hAli Raima
mi 5 pfs blr agaca benzedlgi bildirlUr. Temiz agaci Iman olarak kabul edenlerc
gore meyva 5 i r hayir ve sevapur: pis afea^sa kfjftlrdilr fMecma'ul - Beyan- c VI
S. 312- 3J3). *
3575 Artik doiru ol. XI. sarenln (HOd) 12. ayetinde, "Emi^dUdigin B tb«
do^ru ol" buyuTulmaktadir. Hz. PeygamberiTi (S. M J "Beni Htld Sureel ve ben
Eerier j IMlyarlatu" buyurdu&u rlvayet edilmlgtlr (Ciml; II s 34j H^yluc
ayetKr, iktlbas vardir. XUL sUrenin (gflra) IS. ayetinde de aym emir K eger
3576-3631. Bu beyltlerde MQsa Peygamber'ln {AM.) sopasi, varhfea, ben-
liit benTetilmektediT. Tann buyruguyla sopayi atan, yani varli^iru terkeden Jci-
«1. gert:ek v^riikia var olacagi clhetle on a. her 5 eyln bas e&ecegl fakat kerrdln-
de bir var Hk vehmedeti kisinln, batii seylere kapilaeafil bildlrilmekte. bu aradu
XX. afinede fTi ha> &e C en Ma&a kissasinin da bli^ok yerlerl TiakledDmek-
tedir.
35B5. Buyrugu blldir. V. surenm (Maide) 6*?. ftyetlnde gecer; beyltte \ATzl
iktlbas vardir.
3539. geyh. Mevlana, bu beyltte -Seyh' st?EUyle MUBa Peygamber-i (AM;
kast*tmekt*dlr. geyh, uln, thtiyar. bllgln anlamlarma gellr; en camnmis anlami,
ihttyardir Fakat. MevJanarun datia fince blr manasebette JiDlattigi gibi, "Akil
yagia dfigil, bagtadir" atasuzilnU uygun ve Bhlinin icinde seyh" yaiil fntlyar
fakat ayni ?^manda ^rgalD h bilgUJ, olgun klsl. "ilmmeti i 5 indekl peygambtr
glbldir". "Bvlnde §eyh (aym anlamJara gelcbUlr), kavml i?inde peygamber gl-
bidlr" hadlslerine mUuaElb olarak <Cami'; II. s. 39> Musa'yi. bu bakundan bu
sttale anmafeta. yalanei, se^lmci olmamak jartiyle jol gtisterun, jereek Ondei-
olaa k ham In de aym vaalfeyl gflrmekte oldugunu belirtmektedtr.
3613. §arap - Sarbcsluk. Sara bin, igklnln ijarhogluk verdigl. sarhosJugun
da akii karsstirdigi, dtisUnceyi giderdlgl malumdur; fakat yalniz ^arap, sarhos-
Ink vermez; her haram olan sey adami sarhos eder; aklnii basmdan alir. Hk
PIT, bu beyltte bunu sOylemekte ve butOn muharremattan ^ekfnmeyl ta valve
buyurmaktadiF.
***
635
■■MtfMMHhk.
(M II T I Pi)
* Insamni ibtldfidan bert yajfatilig haiicri,
yarafalls konaklari
tnsan, once canwzlar iilkesine gelmi$tir; cansjzlardan nebat-
lara du^mii^tiir,
Yillarea nebailarda omiir siirmiijtur de cansizlardaki sava^im
hatinna bile get irmemi stir.
Nebatta'n canhlara du>iince de nebat oldugu zamanki hali ha-
tirma gelmez.
1640. Yalmz ye^illige gonlii akar; hele bahar oldu da cicekler acii-
di mi.
Cocuklann gdniilleri de analarina akar; akar ama neden ana-
larini se verier, neden ana sutunii arzularlar, bilmezler ki.
Bu, her yeni miiridin, o bahti gen$ r yiice piri pek sevmc-sine
bcnzer.
* Bu akiin ciiz'ii, Akl-i Kiill'dedir; bu gplgenin hareketi, o gul
dalmm hareketi yiizundendir.
* Sonunda golgesi, kendisinde yok olur-gider de gunliiniin ne-
den aktigtm, bu ara$£irmanin neden oldugumi an Jar, bilir.
A bahti yaver ki$i, bu aj|ac oynamasa, dalm golgesi nasil oy-
nar?
Tekrar onu bilen yaratici, onu tutar, hayvanliktan insanliga
fekmeye baslar.
Biiylece iilkeden ulkeye gider de sonunda akilli, bilgili, yiice
bir hale gelir.
Onceki akdlari hatirlamaz ya; bu akildan da gesecektir, gene
degisecektir o.
Soumida bu hirsla, istekle dopdolu akildan da kurtulur; yitz-
binlerce sa$ilacak akil gorur.
3650. Uyumujtur, onceki hallerini unutmu$tur ama, onu bu unut-
katilikta birakirlar mi hie?
Gene onu uykusundan uyandinrlar; o da onceki haline aci - aci
guler.
Uykuda ugradigim o gam neydi, dogru- dlizen halleri nasil oldu
da u outturn;
63*
~_
Nasi! oldu da a gamin, o illetin bir dii$ten, bir aldamjtan, bir
hayalden ba$ka bir^ey olmadigini bilemedim der.
* Dunya da, uyuyan ki^inin diis gormesine benzer; uyuyan, sa-
il ir ki bu hayaller gercektir, surtip gitmektedir.
Der ken ansizin ecel sabalu gelir- catar; onu zan, duzen karanh-
gindan kurtarir.
Yerini. yurdunu gonince gamlandigina, tasalara battigina gii-
lesi gelir.
tyi ■ kutii, btiiun dii$te gorduklermj bir bir, mah^er giinii niey-
dana t'lkar.
$u dunya uykusunda neler yapliysan, uyamoca sana belirir de.
Bdylece riiyada yaptigin i^lerin kotii olmadigmi, bunlann yoru-
munun bulunmadigini sanmamami sa^lar.
3660. A esSre zulmeden, su gulu$iin bile, yorum giinii aglayi^mdir,
feryad cdi$indir.
Dilute aglayism, derde du^man, gamlanman, bil ki uyaninca sc-
vinmenle yorulur.
* Ey Yusuflann derilerini paralayan, ?u agir uykudan, kurt ola-
rak kalkarsin.
* Huylann, birer ■ birer kurt olur da, kizgmhkla her yantm
paralar senin.
* Kan, oliimunden sonra da uyumaz, kisas kalkmaz; oldilm de
kurtuldum deme,
* Bugiinkii kisas, bir diizeridirj o kisasui cetinligine kar§] bir
oyundur, bir oyuncaktir.
* Bu ceza, sava^i, fitneyi yatijtirmak igindir; orada verilecek
ceza, ad ami liaditn etmektir, buysa siinnet etmek.
* Cehenneijilikler aftir; Tann'ya, yflrabbl, rizkunua bolla^Ur, bize
tez ulap Ur, ?-abnuniz katmadi diye yalvanrlar, sizlamrlar.
Bu sozun sonu yoktur; A Musa, artik o e^ekleri birak o cayir-
likta, otlayip dursunlar.
Otlasmlar da, o giizclim otlar, onlan semirtsin; yalmz bizim
kizgm kurtlanmia da vardir, bunu da bil.
3670. Kurtlanmizin ulumalanni duyuyoruz; $u e$ekleri onlara yedi-
relim gitsin.
Dudaklarmdan cikan o giizel soluk kimyasi, bu e^ekleri a dam
etmek isteda.
Sen 50k cagirdm, lutufta bulundun, obmertlik ettin; fakat ?u
ejtcklerin tallhleri yokmu?; adamlik kismet degilmi? onlara-
637
ilii
ttmm mm
Bftd nfmet yorgiuiUU Usllcriru- drl de gal let uykusu, Lez kqp-
lasiu onlan.
DaLsmlar, uyuniinlar dn Mcrayip uyamnca gorsiinier ki mum
sontniig, sakiy cekilip git mis.
Azgmhklan, seni sa$kinhga diisurdii; bu azginhga kar$i hasre.1
$arabmi da i eerier onlar,
Adaletimiz, disanya adim atti mi, her girkin, layigi olan cezayi
gbriir.
* Apa^ik gormedikleri o padisah, her hususta, gizlice onlar-
Jadir.
Akii gibi hani; onu da %to gozlerin gbrmez ama bedeninde, sv-
ninledir.
Oniinu gormezsin ama a kisi, o seni sinar, durusunu da goriir,
oynayisim da,
.1630. Ne sasdacak $ey ki o akii yaratan da seninleyken sen, bunu
eaiz Kormezsin,
Insan, akildan gaflet eder de kbtuliikterin cevitsmde doner,
dolasir; ondan sonra da akil, onu kinamaya baslar.
Senin, aklmdan haberin yok ama bu kinayis, akhn varligindan
degil de nedir?
Aklm olmasaydi, senden haberi bulunmasaydi, bu kinayisla
sana sille vurur muydu hig?
Fakat nefsin de ondan gaflel etmeseydi, y delige girer miydin,
a delillkJeri cder miydin his?
Demek ki Sana gore aklm, bir usturlaba benzer; varhk giinesi-
nin yakmhgini bununla bilir, anlarsin.
Aklm sana yakmligi neliksizdir, nitelikshdir; akil ne sagdadir,
ne solda; ne ondedir, ne ardda.
Bu, boyleyken padisahin, neliksiz, niteliksiz yakinhgi nasil el-
maz; giinkii akil, o yoldan so* bile acamaz.
Farmaginm oynamasi, ne pantiagm bniindedir, ne ardmda; ne
.solundadir, ne saginda.
Uyku cagmda, olum zamamnda o oynayis, on dan gider; uyamk-
ken gene gelir, es - dost ulnr ona.
3690, Parmagina hangi yoldan gelir c oynayi? ki, o y ok ken parma-
gmm hicbir Fay das i yoktur,
Gbziiniin isigi, gozbebegmdeki isik, gbzune, aJti yonden ayn
hangi yoldan geliyor?
* Halk a lend yonliidur, yanhdir; Emr ve sifatiar alemiyse, bil
ki yiJiisii7diJr, yansizdir,
6.18
* A benhn giizdim, Emr alemmj yonsiiz bil; ¥ u halde emrt;-
den, ondan da daha yonsuzdiir.
* Aklm yonii yok ya; Kur'an'i bilen, bildiren, akJdan da us-
ttmdur, candan da us tiin btir candir.
* Hicbir yaratiimis yoktur ki ona ihtiyaci olmasin, onunla II-
gisi bulimmasin; ama o ilgi de arnica, neliksizdir, niteJiksizdir.
* giinkii canda ne aynhs vardir, ne ulasmak; ama zan ayril-
maktan, ula^maktan baska bir suretl^ olabilecek ilgiyi kavraytt-
mi.
* Sen aynlmaktan, bulusmaktan ayrj bir kdavu^un izine uy;
ama iz izlemek d« susuzu kandiramaz.
* Asildan uzaksan boyuna iz izleyedur da eriik damarin, so-
nunda seni, buJusmak duragina kavu^tur^un.
* Akd, bu baghhga nasi! yoi bulsun ki ulasmaya. aynlmaya
baghdir su akil.
3700, * Onvm Icindir ki Mustafa, bize vasiyyette bulundu; Tann'mo
zahni pek aramaym, zatmdan pek bahsetmeyin dedi.
Esasen Tann'nm zatim dusiinmek, gor?ekte lata bakmak, ^ti
gbrmek degildir ki.
* giinkij diisunen kisJnin zanni, yola baghdir; Tann'ya dekse
yuzbinlerce perde vardir.
* Her ki$i, bir perdeye ulasmistir; Lilashgim O'dur sanir ama
buj onun vehmidir,
* Peygamber, bu yiizden o, vehmi ondan giderdi; yanii|a dilse-
rek sevdalar pisirmesini boylece onledi.
* giinkii onun vehminde edebi terkedis vardir; Rab'se edepsizr
has a$agi eder.
* Ba$ asagi diisu> de sudur; tnsan, asagdara dogi^i gider dfr
gider; fakat kendisi iistiin sanir,
* Zaten sarhosun yapabilecegi de budur: 0, gokle yeri ayirde-
demez ki.
* Onun, Tann'mn sasdacak seylerini dusiiniin, uhilugunu bii-
yuklugiinu goriin de kendini^i kaybedin.
Onun sanatina karjj sakafim, biyigmi yitiren, kendi haddinP
bilir, sanat sahibine dair sbz bile etniez.
3710. * Candau, gdniilden, "Ben seni bvemem" sbziinden ba^ka bir-
sey stiyleyemez; giinkti ona dair soz, sayiya da sigmaz, smira da.
639
(5 E R H)
3636. beyitten sonraki ban Is. Bu b&hlate sufllerin lnancl&rmda.n "Dsvir" i
■lnlatmaktadir. Insamn maddest, yedigi seyierden meydana gellr; yedigi, iftigi
ycylerse hay van, nebat ve cemaddir; yani canlilar, bltkller ve cansialardu 1 . In-
san, "Aiel/alld-1 Selase - Uc, -cocuk" denen cansizlar, nebatlar ve canlilai: alemtne
-' Imeden flnceyse ta blatter ve unsurlar ateminde. yani kuruiuk, ya^uk, soguk-
Juk h sicaklik ve taprak, sy T yel ve atestedlr. Unsurlara gelmedense goklerde, dab. a
once Tann bilgisindedlr. Cansizlar, unsurlara. canlilar a doner; eanlilar, hltkl-
If-ri verier: insansa bOtun bunlan yer. tnsanui maddest, ment baline gelmeden
once alemin euainerlnde daginik bir haldedlr; ana ve baba, soeugun madde-
*inl uneurlardan ve mevalidden toplar; eocufe. ana rahmlnde de canaizlar, blt-
Jtilor ve canhlarla be$lerdr. Yalmz "devr"in. tenasuhla hicblr ilglsl yoktur; ta-
savvuita ve dlnde tenasuh, yani nitron cesetten cesede gett^i, batU bir inane -
tir. Ktllli ruh, buttin aerrelerde mevcuttur. Cansizlarda, varligini surdormek.
isitktlerde gelismek, bttytimek ve iiremek, canldarda duymak ve hareket etmek
-Miretiyie tezAbur eder. Insanl ruhsa, anlamak, soylamek, dustlnmek vasLtlarim
Kflsterir ve bir "Latlfe-1 Rabbaniyye" olan insanl rgh r insan tildUkten sonra da
oakiydir ve kiyamete dek "Berzah" aletnindedir (1. clldln 3546, beytlnin serhi-
ne bk.).
36*3 - 3944.
lerlne bk.
Akl-i Kill I - Golge. I. clldln 116, 139 ve 1901. beyltlerinin gerh-
1654. Dilnya - Uyku ve Buy a. III. clldln 1731. beytinln serhine bk.
3fl6£ - 3663- Yusuf - Kurt. 1. clldln US. beytlnln gerhir.c bk.
3964 - 3667. Kan - Kissa. Kisas. iugatta, yapilan kotultlk ve clnayette fldee-
nifik anlamina gci:?. gerlatta. dinin nehyettigi bir seyl i$leyentn. btrlsine kottt-
ink edenin, haksie olarak adam oldurenin, bunu, akh basuadayken yaptmssa,
kasden c sue a islemls^e, gene serial hukmune gijre cezalamnasina dentr ve Ml-
hsissa, adam oldtl renin oldilrillmesl hakkinda kuUanilir. XL slirenln (Bafeara)
179. apet-i keilmeslnde, "^eklnmenlal aaglamak,- Icln. ey akli - f ifcrl clan, tjfjsi'i-
nen kl^SlET. kisasta r,WAn lgln nayat vardir, buyuTUlmaktadir.
Ki3as r yapdan fcgtliltl^tln dilnyada cekllen cesasidii; dttnyada cekllnieyen
ceaanux ahirette, cok daha cetln olarak ceklLecegi de dfnl lnanclardandir. Kalk
itrasifbda "Kan uyumaz" eoz(1, atEisoz'li o':ara.k kullanilir.
3666, beyltte, LVII, fl*Tenln <Hadld) 2Q. ayet-f kerlmesine Isarct edlJmelc-
La v« "cyun" anlamma gelen "lu'b" sfizu bu lyett*n iktlbas edllmektedlr <II.
clldln 2GQZ. beytlnln seihlne bk.>.
$667. beyltten aonrakl bahis Oetiennemilikler actir. LXXXVII1. sQrenln
(( Janjlye) 5-7. ay&tlvrlndo, cetiennemlUclcro tic ale au nunulacafti. yeotek olatrak
640
m-.
aealrll tlken verllecegi, bunun da onlan beslemeyeeefei gibl doyurtnayaca^i bil-
dirilir; bu ayetlere ijJirct edUrnektedlr.
3677. Gal aria. LVn. su renin (Hadld) 4. ayetlnde, "Nered* olursatiis o!un h
O, slainle bera&erdlr ve Allah ne yapiyorsauiE hepsinl gorar" buyurulmaitta-
dir; teyitte bu ayete l^ret edllmektedlr. Bu beraberiik ve gviHa, zati beraberlik
ve gHale gprds olmayip jlmS beraberllfe ve gttrll^ttr.
3676. beyiue gecen
3691 - 36S9. HaJfc - Emr. IL clldln "Dibace" sine bk.
' u&turiab" lpin de t clldln 110. beytine bk.
Bu beyluerde aklin, insan bedenine, maddi olarak ula$ip ayrymadiej, ruhun
da bedende, nelikslB - nltellksle olarak tasarruf ta bulunduju isah edilmekte ve
Tann-nin alejnle ve insan la beraberligi de buntjan daha tlsttln bir tarsda ne-
Jikslz - nltellkalB oldugu anlatilmaktadir.
3694. Kur'iti'i bllen - Btldiren. LV, sfirenin (Rahman) 1-4. ayeUerinln
mean sudurr "Rahman, Kur'an 1 ! iiftretti; insam halkcttl: ona dilleri konus-
mavi bellettl.'- Beyltte, Allamahul - Bey&n" soatl h lafzt lttlbasUr.
3100, Zati dUstinmek. "Aii^hin yanttiManm dUsunun, Allah i dtteunme^
yln, dusQntlraenla helak olursunua", "Ealki dusllnun, yarataru dllstlnmerln; (Un-
kll onu slz takdir ederaeaainiz, stein haddlnla deglldlr", "Allah'm nlmeUerinl
dllgtlnan, Allah'i dOsOnmeyln. 11 (CamJ, I, & ]Jl)
3702-3706. Perdeler. "Hergey hakknada dtJLjuneeje dahn; ancak yflce Al-
Iah'in fcSUni dtlflilnmeyln; fflnkil yedlnct kat gokten kQrslalne Cbllglaine. kud-
retlne] dek ye tenia bin tiu! 1 vardir; oysa tkudretl bakammdan) bunun da tls-
tundedir," (Caml'; J, s. Ill)
tmam Muhammedui - Bakirdan. "En lnce manalariyie vehlmleriuiEin eris-
tlfil herjey. aiain glbt yaratilmistir, yapilmistir \ stae reddediimiKtii", Jmam Eiaa'-
dan da ""Vehmlnlae ne gelirse gelsln. Allah, onun gayndir" hadtslert rivfiyet
edllnustir fVaflden naklen Ahadia-1 Mesne vl; s. 142. Ayni kltabin 60 - 51 sahl-
feaine de bk.).
3710. Senl ovemeni. Hz. Peygamberin (S. M.) Vetr namazinm fkimutunun)
sonunda "Allahim, gazeblnden rizina, ikaabmdan baeialamana, flenden Eana
aiftimrun; ben senl ovemem; sen kendlnl nasi! fivtluyisen oylesin" buyurdufcunu
Hz. All rlvayet etml^tlr (Mitsned, Milslim, Canul' ve Ihyi'dan naklen Ahadls; s. 2},
*
r r il
641
3720
(M E T t N)
* Zli'I - Karneyn'in KafdagYna gitmesi, ey Kafdagi, Tann sjfatimu
ululugunu blze aidat demresi, KafdagYmn O'nun ululugu bozo
gelmez kl; o ulutuga kanu anlayistar yok olur glder demesi;
Zii'I - Kartieyti'ln, batinnda olan, sence s*>y)erones1
kolay bulunan sif&tlanndan birinl stfyle
diye yalvarmasi
Zill-Karneyn KafdagYna gitti; dagm zumriit gibi an-duru
oldugunu gordii,
Buttin dtinyayi cepe cevre ku^atmistt; Zil'l ■ Kameyn, o dagin
bu ce?it, tek bir hilde yaratih$un gbrtip sasirdi.
Sen dedi, dagsan, obiir daglar nedir? Senin ululuguna karsr
Oniar oyuncak,
Kaftiagr, benim dedi, o daglarda damarlann var; esidim olan,
giizellikte, alimda bana benzeyen dag yoktur.
Her sehirde benim bir gizli damanm var; diinyanin her yam,
benim damarlarima baglanmiijtir
Tann. bir sehre deprem vermek is ted i mi, bana sdyler, ben o
daman oynatmm.
O sehir, kahirla oynattigun o daroara baglidir; orada deprem
baslar.
Tann, yeter deyince, damanra durur; duruyor gorunuriim ama
boy una iste - gttcteyim ben.
Melhem gibi dumnim, ama, onun gibi de 50k isler gtfriirum.
Akil gibiyim hani; akil da durur goruniir ama soz, on dan tepre$ir,
meydana gelir.
Fakat buna akli ermeyen ki$iye gore deprem, yeryiiziindeki
buharlardan meydana gelir,
* Bir kannca, kagidin u&tiinde giderken kalemi gordii, onu o" vmeye
koyuldu. Bir ba$ka karmcaniti da gozu keskindi; kalerni dvene,
parmaklan 6v dedi; ciinku hiinerJit, parmaklardan meydana
geldlglnJ gdriiyorum. Gozti, Iklstnden de daha aydui olan
bir bafka kanncaysa, ben dedl, kollan ovecegfm; cUnkii
parmaldar, kollarm ciizii'ierl... Bu, boylece id amp glttl.
Bir kanncacikj bir kagidm U»iund<:ki kalemi gordd; 6biir ka-
nncatara da bu sun soylcdi.
f
O kalem dedi, $a$dacak yazilar yazdi. Kagidi ieslegenlige, $11-
senlige, giilluge gevirdi.
Obiir kannca, sanati yapan, parmaklar dedi; bu kalem, is
gormekte feri', eser,
Ociincii kannca, is koldan meydana gellyor dedi; zayif parmak-
lar, onun zorandan yazi yazmakta.
Bdylece yiiceden yuceye gide - gide, i$, kanncalann en ulusuna
vardi - dayandi. O kanncanm birazcik anlayi^i vardi.
Bu huneri gBriinu^e vermeyin dedi; gllnkii uyuyan, olen kisinin
boyle seylerden haberi bile yoktur,
G6runu$, elbiseye, sopaya benzcr, cansiz, akilsiz oynamaz on-
iar-
Ama O da, akilla g6nlii Tann evirip eevirmese, onlarm cansiz
kalacaktanm bilmlyordu.
Tarxn, bir zaman, akildan yardimmi kesti mi, herjeye eren akil,
aptalhklar etmeye ba^lar.
5730. Kafdagi, soz incilerini delmeye koyulunca, Zii J J ■ Karneyn de
onu, soi soyler bulunca,
Dedi ki: A soscler soyleyen, a herseyden haberi oian dag, bana
Tann sifatlanni anlat,
Kafdagi, yiirii-git dedi; o, soze sigmaz, anlatraaya gelmez ki.
Yahut kalemde giif yoktur ki kendi basina, onlarm babarle-
lini sahifelere yazsm,
Zii'I - BCameyn, a iyi ki$i jJedi; Tann'nm sasilacak seylerine ait
en kii£uk bir hikaye olsun, sByle.
Kafdagi, iste dedi, suracikta ii^yuz yillik bir yol olan ova; pa-
disah o ovayi kar daglariyla doldurdu.
Sayjsu kar daglan, her zaman kar daglannin iistune yigilmak-
ta; her zaman ovaya kar yag^akta,
Bir kar dagi, obiir kar daginin tlstiine ^dkmekte; kann serin-
ligi yerin dibine dek varmakta.
Bir kar dagi, obiir kar daginm lis tune, soluktan soluga hat-
slz, hesap&iz koca ambardan gelip ;oker.
A padi^ahim, boylesine bir vadi olmasaydi, cehennemin hara-
reti beni de yok eder giderdi.
3740. Sen de gaflete dalmijlan kar daglan bil de akilhlarm pefda-
leri yanmasm-
Kar yagdiran bilgisizligin ifigi vurmasaydi, Kafdagi bile istiyak
atesiyle yanar giderdi.
Zaten atej de Tann kahrmdan bir zerredir; kotii kisileri kor-
kutmaya yarar bir kamgidir.
Ml
*
643
mm
" Bu kadar buyuk. bu kad:<r iisLiui kahriyle gent de lulfunun
sogukjugu, kahnndan lis tun, kahrmdan ileri.
Maua bakunmdan neliksiz, niteliksiz bir ilerilik bu; ileri gi-
deni de. geri kalani da, ikiJiksiz gordiin i$te.
* Gormezsen, asagihk anlayistandir bu; ciinkii halkm akillari,
o madenden ancak bir arpadir.
* Aybi ketidine ver, din delillerine degil; topraktan yarahlan
kus, bunu nasi! aniayabilir, din gtigune nasi I erisebilir?
* Kusun ucup. dola$acagi yer, yiice havalarchr; ^iinkii onun
meydana gelisi senvettendir, nefis havasmdandir.
* Oyleyse sen, hayir, evet d$meyi birak, ?aginp kal da. oniine
Tann rahmetinden bit binek gelsin.
* Bu sa$iiacak seyleri anlamakia acze diiser de evet dersen,
bu, senin icln bir tekelluftiir, bir zahmettir.
3750. * Hayir dersen, bu hayir demen de boynunu vunir senin; o
hayir s&ziiyle kahir gelir, pencereni kapayjverir,
* Oyleyse sen, $asmp kal, bu yeter; sasinp kal da Tann yar-
thmi, onden de gel sin, arttan da,
* $asinp kaldin, aptallasip yok oldun mu, hal diliyle "Sen
bize dogru yolu goster" dedin demektir.
* Bu is, biiyuk bir istlr ama titremeye basladin mi, o gii^ is
yumusar sana; o biiyiik is. diimduz olijr gider.
* giiakii o buyuktur, giietiir ama inkar edene; fakat £ciz oldun
mu, lutuftur, ihsandir.
4
l§ERH)
Kafdagi Metfnde belirtildigri gibl. dtinyayi ^epo?evre tigsattigina, yeryuzu-
nun, bttttln damarlarimn kdkunun, o dagda bulundufcuiia inanilatt bir dag. Bu
da&m, suf ilerce tevill tgln 1. clldln 1393. beytinJn serhlne bk. Ztl'l - Karneyn Lcin
II. cildin 43. beytinin serliine bk. Bu daiin ardmda devlerin bulundugu da halk
inanclarindandir. Gene halk inaneina fibrE yilan, eceliyie blmez. Gmrtl yilz, bir
inanea edre de bin yih a<jan ytfan ejdcrha olur, a£zmdan atelier &acar. geQtt&l
yerdeki otlan, eklnleri yakar, nefaslyle Insanlari, hayvanlan geklp yutar. Me-
lekler, bunun $errini defetmek Icin afasfan ilncirlerle cekip Kafdagmm ardma
atarlar.
S&'lebl'nln "Kasat" iyle Ebu'l-Fiitfih Tefslrl'nde, Mevlananin bu hikayesi-
nin bulundug-jnu rahmetU FuTa^an - fer fildlrlyor :
"'Veheb d?di ki: ZU'l - Katneyn, KaEdagi'na getdl; (revrestndeki kiicilk daf;-
laxi gPTdQ; oysa pek biiyUkttl. Ona, sen nesin dVye sordu Dafe, ben Kaf'im dedi
Ztl'l - Karneyn, pekl dedl. (evrendeki bu daglar ne? Kaf , onlar benlm damar-
larimdir; Tann bir yere deprem vermeyl dllerse oraya ula^an damarim hare-
kete sellr- dedi. Zti! - Karneyti. Allah'in ulululundan bana bir iiaber ver ded!
Kaf, onun sani, tavsife sigmaa, vehme gelmes dediyse de Zii'l - Karneyn, aiila-
tilabil&cek kadanni anlatmastnda israr edlnce Kaf, benim ardimda bir yer var
dedi; be^ytis yillik yal. Qrada blrblri tlsl;iin& yigtlmi; fear daglari vardir. JDaha
otede de byle soguk daglar vardir, tipki (Sncekiler gibi- Bu kar daglan, bu eo-
£uk yer olitiasaydi diinya, cehenritmin iiararctlyle yanar giderdl.'" 'Maahbt: s
163 ^15+).
3720, beyitten soiiraki bahis, Kalem - Karmca. Bu hikayeyle Mevlini. gd
lUslerdeki fartlan bildlitnektcdlr. Kal«ml gSren, yasiyi kalemden, eli ve par-
maklan gijnen, elden. parmafelardan, liolu gSren ondan bilir. Akla - fikne defc
yol bulunssa, yaamin, akildan - (Lklrden meydana gcldigini anlar. r'akat aklin -
fikrln de bteslne varabllen gftru?, yazinin, akii ■ lifcrt ibra 1 eden bir kudret eaerl
fjlduguna Ldrak ede.r.
l^urazan -far, bu temsJlln, Gaaall'nin "Ihya'" style ,h KJtnya-yi Saadet" inde
buiundugunu bildirmekte ve "Klmya"dan naklen ibare vermeltfadir (Mafihlz;
s. 1!>4J.
3743 - 3B&1. Bu beyitler. aklin simrmi, acsin smireizligmi bJldlrmekt.edir.
3752. Ihdlnt - Sen blw doferu yolu gdster. 1. aflrenln (Pallha) 6. ayetlnta
life cUralesldir ve la fat ikttbas v&tdit.
644
•MM^..
645
3760
3770
M6
{M E T I N)
SelSm o«a, Ccbr&Uln, kendislni, Muslafa'ya, Allah 'm sal&t ii settanx
ona olsun, kendi suretiyle gostermesl; yedf yuz kanadwdan
birt goriinUnce TaityerinJ kaplamasi, butun yahmlanyle
giinesin brtulrnesl
Musiafa, Cebratl e dostum dedi, nasilsan, ne sekildeysen,
Bana, apagik, cyle goster kendini de goreyim, seyredeyim.
CebraSl, dayanamazsin, sende o takai yoktur; duygu zayxftir.
giicsiizdur, gii$ gelir sana dedi.
Mustafa, kendini goster de dedi; duygu me kadar zayif, ne ka-
ciar giigsuz; ?u beden, bari onu bilsin.
lnsanin bedenindeki duygu zayiftir ama oziinde de pck biiyiik
bir huy vardir.
§u beden, ta$la demire benzer; fakat yaptjgi i$ bakimmdan
da cakmak gtbidir.
Tag] a demir ate?i dogurur; fakat ates dogdu mu da, bu iki-
sincj bu anayia babaya kahirlar yagdinr.
Gene ate$, bedenin bir sifatidir, ama gene de bedeni kahre-
dicidir, bedene yahmlar sa^icidxr,
* Ama bedende de bir yalim vardir ki Ibrahim 'e benzer; ales
burcu, onun yiteiiriden kahrolur gider,
* tste o hiinerler sahibi Peygamber, bundan ddayi, "Biz, ileri
giderrierin son gelenleriyiz" buyurdu.
Gorihriiste $u ikisi de bir orse zebundur ama huy bakimindan,
demir madenlerinden de iistiindur cnlar.
* Demek ki insan oglu, gbrunu$te diinyanin fer'idir ama sifat
bakimindan onu, diinyamu ash bil.
tnsamn di$i, bir sivrisinekten yaralanir; fakat i^i r yedi kat
gogii kavrar, kaplar.
Peygamber, israr edince CebrAil, kendini birazcik gusterdi; oy-
Icsine heybetliydi ki dag bile gorse parcalanirdi.
Biiyiik bir kanadi dqguyu da kapladi, batiyi da; Mustafa o
beybet yiiziinden kendinden gecti.
CebraSl, Peygamber'in, beybet ten, kendinden gectigini goriin-
ce geldi, onu kucakladi.
O mehabet, yabancilenn payi: bu lutufsa dostlani bcdavaca
verilegelmig. . .■ . , , ,
Fadisahlar, tshtlanna oturunea, ellerinde kdiclar bulunan tf-
vuslar niibet dururlar, halki korkuturlar.
Ellerinde sopalar, mizraklar, kiligiar vardir; arslanlar bile tor-
karlar da tir tir titrerler.
O cavuslann sesleri, ^evgenlerin seslen, oyle beybetlidir Ki
caidar. o korkuyla iirker de splpiir gider.
Bu, balkm ileri gidenlerinin de, geri kalanlanmn da, yol «c
cltleriude, padi^blar padl^ahmdan haber almalan ^^ r ;
Bu heybet, halkin get! kabnlarmin, ba^laruia ululuk kUlul
eiymemelerini saglar.
BSylece de onlann benligini, biiligini kirar gegiTir; yalniz k^
dini gbren bencil nefis, az fitneler diizer, a^ kotuliik yapar.
radisahui kahnni, guciinii herkes anlar da ^ehir emln olur
Boylece de o istekler, nefisteki o dilekler 6lur; P adi?ahm bey-
beti, o kbtu i^lere engel ohir.
3780, Ama padisah, hususf meclisine geldi mi, o beybet KaJir mi.
yahut o mecliste kisas olur mu?
Orada hilim iginde hilim vardu:; orada rahmet cosar, kopu
riir; orada genkten, neyden ba*ka bir^eyin co^up kopiirmesim du
yamazsm^ ^^ ^^ ^_^ ^^ ^. ^ mday ^ oradakl
yakm ki^ilerce fenk sesi duyulur.
Hesap divani halkadir: o peri yUzlu guiellerse kadebe estir
S cTzirh, o migfer, ancak savas icindh; 5 u ipek elbiselerle calm
larsa p&disahm husust meclisinde giyilir, cahnir *
* A comert er, bu soziin spiiu yoktur; arttk bitir; dogru yoi«
BOturmeyi Allah, daha da iyi bilir.
* Ahmed'deki o batip giden duygu, su solukta uyumuitur,
Yesrib topragmin altmda yatmaktadir.
* Fakat o saflar yaran ulular ulusu huy, hi£ degismeml^tlr;
"Gerceklik makaaminda" oturmaktadir.
Degi^enler, bedene &it huylardir; degisme yen bedeodjx; blUm-
suz cansa apaydin giine^tir.
* Hie mi, hif degismez; doguda degildir ki; hi? baska ***
d5amez; batida da degildir ki.
3790, * Gimes, zerre yiizunden, hie kendinden geger mi? Mum, poi
vane yuziinden hie aklim yitirir mi?
* Sav&? sttztt. tUikge olarak "cUls" oiarai geciyor.
647
— --
ikk
(Kd«™" " C " n "' " """'" "" Bi ' iydi: ^ •*"*■ —»
.^w^ bi "" yku **' *" gibi tai «* »•*«*.
- ^ "^ cos,u ' kBpardtiyse ' • so,uk,a ' -**■ *
-vuuiv ojmaiiia beiaber yumusak bir arslan
artik olrnu^ gitmi ? samr l ar * "opejtler, onu
* Yoksa alemde kimin giicii - kuvveti olabilirdi ki zavtf bir k!
»*» bir ot, bir fc bo, kam ls par,a S1 kapabi!sin «* b * U '
* Ay, bastan basa i^ifclar veren, nurlar sacan bir elden ibarot
kon eh - avucu yoksa ne ? ikar. olmaywersin de.
*n jS Mrtfa * C ^ nn ^ ****"* *» —
. * "^ ?**• ardimdan ac, Cebrafl, yiirii-yiiru dedi- ben se
run esin, e$idin de£i]i m . ' se
ben 'JSSSfi; W* °K ■ g£j * PerddGri yakip !»»*»». ***
oen, ueacagim yerm yucesine varmadim dcdi.
* CebrMI, o benim isigi giize i dostnm dedi u fc
cirpsam kolum - kanad]m yanar gidcr
kisill-^ia^'^T ^ k T inJlkJar *** wM*l* verir : has
* A^b .t T h f ^ kar?1 W knU *« *•« ** ^iiser
Ama buradaki sashnliklar da tamamiyte oyundur ovu JJ'
£4£%i* canm var? 0nda * haber ^ ^3i
muj. ^ Cebr " N " y " CeSin ' UStQnSlin ama ne P'^esm sen, ne de
* Bu tersine sozti, bu saskmbk veren bahsi gdm cukura- «.
de lersme davran da arslam yaban engine a vbt.
I
-1810. * icinden soilcr abp sactigtn tulumun agzini kapat; olmaya-
cak, sdylenmeyecek sozlerin tagarcigmi acma. 1
* Cuzii'leti henuz yeryuzunden vazgegmemif ki^ive, bu sii/.ler
ters geJir, sa^ma gbriiniir, a
* Ey garib oJarak onlarin evlurine konmu? dostunj. onlann ei-
di^Jerine uy r aykm davranma.'
* Dilediklerini ver; onbn razi et ey onlann yerlerine konmu^ r
orasini yurd ^dinmi^ olan dost
* Padi$aha ula^mcaya, on a bir giizelce nazJanmaya baslaym-
caya dek f ey Rey'li, Maraga'hyla ho? gegin.
* Ey Miisa, zamamn Firavun'una kar?i yumu^ak soz siiylemek
gerek, yumu^aklik gbstermek gerek.
* Kaynayan yaga 5u dbkersen ocagi da harab edersin, tenet,
reyi de,
' Yumu^ak s5yle; dogru sdiden ba?ka bir soz de stiyleme; yu-
mu^ak sbzlerle vesveseler satmaya kalkisma.
tkindi cagi geldij sozii klisa kes ey ikindi ca^in yiizytlt bile
uyandiran er.
Toprak yemeye ali$sxa$ ki?iye, ^kcr daha iyi, daha guzel de;
bozguniuk verecek yumujaklikta bulunup ona toprak sunma.
3S20, Sen, harfe de bos verirsin, sese de; onlara aiding bile etnuj*
sin, onlardan cok ustiinsiia ama, can sozune de can bahcesisin.
* ?eker kamisJigindaki su esek basi. nice kisiyi, tiken olup da-
Jami^tir.
Nice ki^i, onu uzaktan g5rniii$tiir de or a da ancak o var zaiv
mna du^niis, aholmus kof gibi gei i ■ geri gitmistir*
HarfSn gorunu?iinii r sbzun duyulu^unu, mana bagma, o gtadim
bahceye dikilmi? c?ck basj bit.
* Ey Hak ziyasi Husameddin, su e^ek basini getir de o kavun,
karpuz bo&tanma dik.
* Es^k yuziildligu yerdc 61up git Li. sen de onun basim getir.
dik de bostana ba$ka bir geH|Itte ba|]$lasm.
Is(e, bizden ?ekiJ diizmek, sen dense o jekle can vermek. Yok -
yok, yanlis; zaten bu.da send en, o da sen den.
* Ey apacik gqrtinLip duran giine^, giikie zaten cvulmiissun;
ycryiizunde de ebedi olarak dviiledur.
tinde,
648
"OJmayacak, sflylentneyecek aozlerin ta^nrci^i" dlye gevirdigiiBla site, me-
"enMn-i fcaJmastaf dlye geelyor. "Kolmaj, kalrnag" ttlrktedlr
Bu beyitte de "Jsolm^lst" dlye ge^iyor.
Bu ve bunflflji sonraki bey it arapgadir.
"Kup" sOaii tUrfege olarak gefiyor.
649
■
•Mta...
* Oviiledur da yi'ryO/urulckilcr, yLice goklerdekilerle bir gonlil-
lii, bir kibldi, bir huylui olsunlar;
* Ayrihk kalksin, ikilik siiki yok olsun; manev! varlikta an-
cak birlik mevcutttir.
3830. * Beniro camm, senin camm tamdi mi, bastan gccenlerin bir
oldugunu ikisi de hatrrlar.
* Yeryiizunde MOsa'Ia Ha run kesilirler; siitle bal gibi birbir-
lerine karilirlar, bir olurlar.
* Azicik taniyip inkara dii$enin rminkirligi de, birligi orten
bir perde olur ancak,
* Tanidiktan sonra yiizunii cevirenin §iikretmeyi$ine o Ay
kizdi.
* Bu yiizden kotti can. Peygamber'in canmi tanunadi da ayak
diremeye girls ti.
* Bunlann heps in i okudun ya; "O'nun e?idi yoktur" aye tint bir
daha oku da ate$e tapan ?u kartalmi^in inadim bil
* Ahmed'in sureti, £leme i?ik vercneden once, Ahmed nurlu
yiiziinu gostermeden, onun sifatlan, buy Ian, her kafirin boynuna
asihms, koluna baglanmisti.
* Boyle bir zat var, gelecek derlerdi; ytlzuniin hayaliyle goniil-
ieri titrer, yurekleri carpardi.
* Ey insan Sarin Rabbi, ne kadar miimkunse kadar tez getir,
goster onu diye secdc ederlerdi.
Ahmedln adiyla fetih dilerter, diismanlanni bu suretle alt-
ederler, bas. asagi getir irlerdi*
3S40. * Nerede korkutig bir sava$ olsa, Ahmed'in done - done saldi-
nsi, onlara yardim ederdi.
* Nerede onulmaz, ge^mez bir yara ; bir hastahk belirse, onu
ams, sifa Veren bir ilA$ olurdu.
* YoUarmda resmi, goniillerinde, kulaklannda, ajhzlannda
vasfi vardi.
* Fakat her ^akal, onun suretini nerden bulacak; bulsa bulsa,
ancak o suretin fer'ini bulur, bir hayal elde edebilir.
* Onun sureti bir divaiin yuziine vursa, divarm gonliindcn,
gfiniil kam damlar.
* Sureti, divara Gylesine kutlu gelir ki divar bile hemencecik
iki yuzluliikten kurtulur.
* O iki yikMuk, goniiUeri temiz kisjlerin bir yuzluliiklerine
kars^, divara ayip gelir.
* Beyltte "cW&man ", "Yasr taninda ttkits* Rietfyo*.
-
1
* Am a kafirler onu gozleriyle gbriince, buttln bu ululanmayi,
iipirJamayi, biitun bu sevgiyi sajiki yet aldi gbtlirdu.
* Kalp altm atesi gordii, bir solukta karardi gitti; kalp, ner-
den, nasi! kalbe yol bulabilir ki.
* Kalp, mehenk ta$ma l^tiyaklanm soyler, laftar ederj bdy-
lece de kendisine inananlan $upheye dii^iiriir,
3S50, * Adam olmayan herkes, onun diizen tuza^ma du>er; her a^a-
gihk ki^ide boyle bir ^iiphe belirir.
* Boyle adam, bu der, tertemiz, ha lis gecer akga olmasaydi
mehenk ta$im ister miydi hie;
* O. jmehenk tasmi ister ama, kaJp oldugu meydana ^ikmaya-
cak kadar ister,
* Ama kalbin kalp oJdugunu belirtemeyen ta^, ne mehenk la*
$idir, ne biiis, anlayis nuru.
* Her kaltabanin hatun icin yuzdeki aybi gizleyen ayna,
3BSS. * Ayna degildir, miinafiktir o; elinden gefdikge bu cesit ay-
nayi, arama.
A
651
($ E R HJ
3764. beyitten sonrakL bahis. Hz. Mli hammed (S. M.} - Cebrall '"MtlsUm"
de, LIU. surenin <Necm> 11 ve IB. ayetlerlnin tefsirinde, Hz. Muhammed'm.
fS. Mj CebraiTi. kendi suretlyle gordilgilne, alti ytlz kanadi olduguna dair tkt
had Is tahrlc etmektedir. Ayni sdrenln 11 - IB. ayetlerlnin tefsirinde de Ibn
Ahbas. He. Rastll-i Ekrem'in. Cebrairi, iki kere kendi silretiyle gordllgiinti riva-
yet etmektedir. CebralTin, her vaklt Hz. Raslire insan suretinde geldigi. bir se-
fot, kendi suretlnde geilnce gogun ufkunun tamamlyle drttlldiigil de- ayni ki-
i i ]-■..*., liadlsler arasindadir (c, I, 1st. Mat. Amire - 1329, s. led - 111?. Ce bra El in.
(A.M.), Ha. Rasul'e In sari sekllnde geldigi. He. RasoTmi. Ce brain, kendi suretiy-
lo gormek Istedlgl, bir kere g&kte, dogu tarafmda, kendi suretlyle gbriindiigtl.
iiJkun, batiya dek fcapandigi, Hz. Rasurtln, o heybetten bayildigi, bir kere de
gftkyUaunde gordugli hakkinda da hadtsler vardir {Mecma'ul - Bey an; IX, s. 14 -
im.
3763 - 3164. "Biz ileri gidenlertn son gelenleriyiz." III. ctldin J. 1 33, bey tin in
jcrhine bk.
3766. Insan - Dtinya. Hukema mealegine uyartlar, yard islam illozaflan tn-
feattl, "Kiictlk item" sayarlar. Onlarda gflklerde ve y ery (latin de neler varsa. hep-
sin in de k tic ilk bir drnegl insanda vardir. Sufllerse, alemln osiinil - ozetini in
san kabul ettikleri ve alemden maksadin. ins an olduguna inandiklan i^in bti-
yllk alem, onlarca insandir (I. clidin 2516. beytlnln serhlne bk:.;.
3785. Dogru yola gotUrmcyi, Bu ibare arapcadir.
3786- Veartb. MedLne'nin eakt adia:r. Bu adin. Nflh Feygamber'in oguila-
nndan Ram'in evladmdan birlnln adi oldugu, orada Ilk ularak bu zatm otdr-
dugu clhetle §ehre, onun admin verildlgl . clvayet edilmljtir. Anlami, bozulu$ ve
heiak olus bulundugund&n Hz. Peygamber, hlcretten sonra, jehre tertemiz sshlr
an lamina "Tiybe" ve "Tabe" adini taktilar (Kaamiis tere. 1st. Mat. Amire -
1305 H. c. I, s- 82 >. Sonralan, Feygamber'in §ehrl anlatnina 'Medltiel'lln - Nebt",
KOrlanmi^ jehlr anlamina "Mednet'tll - Mtinevvere, Miedine-i Mtlnevvete" ve
kiaa sdylenl^le "Medlne" denmi5tu H . Hz. Feygamber'in medfenleri Medlne"dedlr.
3787. Ulular ulusu buy - Gercekllk makaami. Ha, Peygamber hakkinda
LXVIIl (Kalem) sOrenln 4. ayetlnde "Ve stiphe yok kl sen, pek bUyOk bir ah-
l.vkii :i;ihipsin elbette : ' buyurulmaktadir. "Ulular uluau huy" sbztlyle bu ayet-l
karlmoye isaret edlliyor. LlV. aurenin (KamerJ 64-55. ayetlerlnda. Tan n dan
i;ekiiH>nlerin cennetlerde. irtnaklarin ba^larmda, gercekllk makaminda, cok kud-
rrtli pa<il$;ihm, man a bakimmdan, yaninda bulunacaklan blldlrllmektedlr. Be ■
vi'.i- bu Ayetlere dc Isaret sdiimekto. sen ayetten lata! ifetlfcas yapulmafctadir.
37*9. Do£uda, batida de&ll. XXIV. silrenln (Nur> 35. ayetinde ge^er, vp
beyitte lafzl iktlhas vardir. Ayet-i kermuede, "Allah, goklerln ve yeryuzurtun nH-
652
mdur. nllru. bir kandll konan yere benaer, orada btr Jtandil var: kandU bir
sin;(i !<Llnde; o airca da pari I panl par lay an bir yildiza beneer...-' denmektedir
ki ftyette, "idrunun benaerT, iman, Hz. Muhammed <fl.M) AUah'a llaat, do-
Buds, "batida olmayis" da tarn tenzili ve tam t&iblhe, Masevyi^e ve Hirlstlyan-
llgB meyletmeyen TevhSd d!nl - Islam" olarat tefslr edilmistli.
3790 - 381 a. Mevlana, bu bcyltlerde. hilfeatln gayesl olan Hz. Mubammed-ln
fSM> CebralTin melek finretbii Eflrtlnce kendislnden gecmeslnin aablrl btrffey
oldugunu ger^ekteyse Hz. Muhammedln ulutuguna tarsi Ocbrairin kendlnden
gestieinl. gesitll buluslar ve benzetLslerle canlandinp anlatmafctadir. Ba arada,
CebraQ'in, t,i r yere *elince, buyur ya Muhammed. yflru; burasi benlm gelebHe-
eeeim son y$ T dir; burayi asarsam yanarnq dedlglnl de hatirlatmaktadir <Bi-
Itar'ul - Envlr, t XVHI, s. m. I. clldtn 1589. beytinln flerhlne de bk ) 3816
beyltte, MOsa ve Karon Peyeamberlerln, Ulravun'a **onderlllrken, XX. silrentn
<Taha> 44. ayetlnde bUdlrlldlgl gib J. ona yiimugak bir tarada hitap etmelerlnln
emredUdiglnl blldinaekte ve ayetten iktlbasta bulunuimaktadir. 381 e - 3B17. be-
yltlerde, Hz. Peygamber'e. "Allah/in rabmetlyle onlara kargi yumusak davran-
don, yoksa kaba ve ka-ti yllrekll olaaydin mutlaka yantndan aynl ip glderlerdl,
bagiflla Milan, yarligatimalanni dlla onlarui; Is husftsunda dams onlarla. f%-
kat ise glrlameyl de kurdun mu day an Allah'a, JJllphe yot kl Allan, dayananlan
sever" buyumldugunu hatira «etlrmettedlr (HI; All Imfan. 169).
3812-3813. beyitler. Ha. AJl'nln "Huwyn, bir sebirde garlb olun<ia orali-
lann edepierlyle edeplen. onlarla uzlag t ge^n" meftlindekl beyltle bajlayan dlrl-
nl batirlatmaktadir (Bulak - 12B1; s. 19).
381*. Maraaali - Heyll. Maraga. Aaerbaycan'da bir sehlTdir. Rey, I^hran*
yakm olan ve harabesl hala mevcut bulnnan bir sehlrdir (Mu'cem'itl - BQldan
c U, Tehran . 1SA5; s &90 - S&l r <:, IV, a, 476-471). FArseada -ReyJl itoragiui"
fibzu, lki aut adami, ikl ait seyl blldlrmek J^ln kullaniui. Bu zitlik. tflrk^ede. uzak-
li^i dolayisiyl^ atla gldllmesl nek miimkun olmayan Van sehri hakkinda ewe] re
soylenen "Eyne Van, eyrie boa beyglr" soall ^Ibl bir atasflzfl olsa aerektlr ?ahut
MaiagaJdarla Reylllerln yasayi?, ahlak ve adet bakimmdan ait olduklanndan bn
stiz sbylenegelmlstlr.
3S18. bey It, "Mesne vl'yi yaadinrken ikindl gaiinm geldieinl. vaktin g#-
ciktlgmi bildlrmekte, yabut da yaslannin Uerledlgtnl. ecelln yaklaatiiiiH lfade
etmektedir.
3621. beyitte korkuluk elarak bostanlarda, btr sopaya geclrllftn ajek bagmi.
manayi glaleyen harfe, soze benzetlyor.
3824. beyltte Celebl Huaameddlne "Hat zlyaai" vasflyle hitap ederken
Husam" floallntln kilie anlamina geldlginl, kilicm da panltisi bulundufinnu ha-
tirlatraakba, sonraki boyltlerdeyse O'nu gUnese benzetmekte. 3B31, beyitte Ha
Peygamber in, Tebtik gazasina gjderierkeii Medlne de, yerlerine Hz Aliyl hallfe
biraktiklan vakit, Hz. Airye, "Raa degU misin kl sen bana. MOsft-ya Hftrun ne
ne menaUedByw o roenalledesln; ancak benden sonra peygamber yok" buyur-
dutlarim i?aret etinektedlr <Seyyid Murtaza'l - Huseynl: Fad Ail"1U - Hams*- N*.
sef - 1383 R c. I. s. 239 - 317. Buharl, Mflsllm, Tlrmla), Mllstedrfik MtLsned' Ha-
sais. Tabakaat V. s. den naklen).
653
3833. beyttte, XIV. sQr*nin (Ibrahim). "Hani HabbinJs shse, andalaiin kl nl-
mellwime sUkrtderainla arttinmn v«j andou™ kl nankeiltlk aderflenJ* sttphe
yok kf az4bim pet (jetindir diye htUtmllnd biJdirmlstir" mefillndeki 7 ayet I kt
rtmeslno isaret adilmektedlr.
38356. Beyltte CXD. sOre olaa T e 4 ayetten ibaret bulunan TevhJd (tolas)
aQPeslnln 3, ayet-i tertmesJnden lafal iktibas vardir.
. Jf*®**^ d ° Vami ^ ^^amber'ta (S.MJ, Bncekj peyeamber tarafmdan
t*b*r edUdlginl blldfraektedir. n, sa^ln CBfltBra , s& . ft ™ ^^^i^v
hS *?™??'' ° 5t ° lmak lgUl ' ^P 1 ™** **«*» mtljdelenen peygamber
htlnnetlne dtia edenlerin, cmJann tQamjiWan kttafai tasdiyk eden bli kjtapla H*
Muhammed (a. M .> geUnce onu Jnkar edcrek fc&flr oldulian btldinidlgi gibf LXI
sarenin <SaD a aret-J kwtmesinde de H*. Isa'iun CAM), israiioeuharma Tbv-
rati tasdjyk etmek v« kendlslnden sonr* Abm*| adli blr peygamberi md'jdele-
!?™, 8eldJ * lnl "W 1 "!!*!, fata* H*. Muhammed, apa^ik dellUerle sellnce *
Srf SibTlaST 1 *" 1 WdMta "**»*- 3a3 » KB UrtnoJn 5. £Hen
3840. Kerrar. Dijoe^dane, saldinp sekUdltton sonra hucum eden anlanu-
na ebIIt; Hi. AHnin lakabidir; kendjslne Hayder-i Kurrar denir. Beyltte H?
S*5£T*!!L bU Slfatla MUla « l - tektaT **«*. AUah'a. mm adiyle teveesUl
edlidlgiiidcndir. Aym samanda Hz. Peysaniber'le Ht All-nln. Mr 00k badlslerde
ay«i nOrdan oldgfclarma da l$a*t varflir <Seyyld SUleymdn-i H*lnl Yenabi'm -
MBvedde; 1st. ?lrket-l tx&ai yye Mat. 1302; s. 52*56i
Ikinci Cildin Sonu
tNDEKS
654
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11