Full text of "Mesnevi Serhi - AbdulBaki Golpinarli"

See other formats

MESNEVI 

TEECEMESI VE 
5ERHI 

L-Jl ciit 



b&sim 



ABDULBAKl GOLPINARLI 




LNKILAl^ 1U1ABE.VI 



Sahife 1 - 265 



i 



iClKDEKll.PE 



\ 



EMl'k 



Knhife 



Dil-'&cc * 

2. " ........ 

§crK + + ,*.. + .■..■ 

FlijJnnjii; .,,.,.. 

§Crh , , . . . . .......... . 

(Jmer*iii *n,mamijda birinin, ha,}' Mini Y?ni Ay Han- 

Uiaai ....... - > 

Ei* yilancmin, bsfka bit yilancidan ytlan saliflftSI 

Serb 

Yol arkadapnm, IsiMftO fccnni kleri tii rJ] t rrt Mini l»tt- 

uies3 ..,,...,...■■■- 
Sfiflnin, hiimelclsLne hay-ram liuivi etmreini aBj-lc 

niesi ,.,,,.....-.... 
Yiiec TftsiiVmn, halki yftratirken mclekterlr kontif- 

Hiaai ... , » . . 

IIlkAyeiHri DiJnAaimn rvnlfttli roftrciam , , , . . 
Hizmct^inm, sSsidlvie durmamasi ...... 

Kervftll halkimn, sttfitlln e^cgini haita Siiinr.M , 

Serb - - 

pftii^jjhin Jopnni, kuc&kanmn evlnde bulmaai , 

S^Th 

Abmcd-t IlidMlveyb'in, bor^-lulaif* helv* almasl . 
As agla dn bttr olma diye bir sa-hidi kwkutmaiari 
Is*,' jiirt duistyla kemiklerin dirlEoiesi . . ■ ■ , - 

S**ti - 

KiiyJtinti]!! karanhkta okiissii *ansTa!r ai^Ism olc$a- 



B 6 

6 — ff7 

7 - IS 8 
11 - 2& 13 
37 — B* 18 






«T32 
33 

34 



&9 — 60 34 



61 35 



SdftleTiit, pcma* raediai dtLcmek icin konugun e£e- 

|iru £!ttiniiUri 



80 - 

61 — 

68 — 
64 — 
ST — 
7JJ - 

es- 
si - 
sa — 

98 - 

99 - 
103 - 



103 - 110 59 
110 - lift 60 



«3 


35 


64 


36 


«7 


37 


71, 


38 


fie 


42 


SO 


48 


32 


50 


Set 


51 


9fl 


54 


102 


54 


ios 


56 






Tl 



' iilji,1t _ Suture 

Kadi iflllftllarmin, liir mufJiii h.ilfca hihlitrjjclcrl . , 

jtinda-iidjicki lerin , miif listen Jikilyetleri 
HyfJij hilfiiycsinin sotm , . . . , 

Bun* uygun bir liiknye 

■?«rh 

Bir tCJimet yHzUnden araufiu uldilteiil tafiqra&lnn 

^'Wtt 

Pad^abm, fcolej-l faitihani . , 

.Pildj^dnn, kill lard an birlni bir j-ere ertudcnnrst, 

6bilrlei-ih<lcn, <it\n sormasi 

"Kuliin, dostunuii di>^ri]Jugiii)!i jind ifmesi , 
Plidiffth aclmnlrtrinm, Si Uu\h hasetleri 

Sjrrb 

Susatnl? Wisinki, chvnr [Istiiniteii (letiijc Ulj ntvnaist 
Yuliciin, (liken cknn^ dLlicjiierl sBk diye erjirkm«l 
$rrh 

mftteri 

V.tt'll-NiJiv'uii deli olHiildijnm ai]IiniHla.n .... 

Zii'n-N-fln kikayesine dont^ 

Serh 

EfeisfJisijiiri LokmiHi'i sinamasi 

Loirajtn'jn (ifltflliitijruii&n ineydaiui ((kmasi . 
PadL?Rhiti rulitrnJjinnin kiiicye buietkvi iiikiycfiiiim 

t.ittLaTiiJ,Tinna£L 

HUHiii!, SiiJeymnti -Brlkiys 

Tiioaofun, Ayrij itikiSn ....»,,.,. 

t§erh ............ . ' \ ' 

Mtlii Ftygnmber - <;oban . , . 

Tanri'iun, MVlsfl'ya bu y(|iri( n danlnum 

WOa*'^ ^nbimrtEii! 6r.l\r dilcmcsi igjj, vrthiy gajttiesi 

Mfiil'niR, Tunn'djin tunisu , . . 

Sojfh ! . . . ! 

Bir bcyiii, again* j^jnn ka?mif birisini Jncitmeai . , 

Bir- aduriiin, aymia wsjiwea aiivcnmesl 

K3r dik-ndriiri, bcnrte 5ki kijrlUk -?nr cUaiesi . 



113 


- 117 


62 


Ilfl 


- 120 


64 


ISO 


- IS? 


65 


127 


— 130 


68 


Igl 


- 1,10 


70 


m 


- 142 


73 


its 


- ias 


76 


13* 


— 155 


82 


I5l> 


- 155 


83 


its 


- 170 


84 


iro 


- IS! 


90 


1 32 


- 1M 


96 


133 


- IDS 


101 


lite 


-:Sfli8 


103 


20fJ 


- Sit 


109 


218 


- BS3 


114 


222 


- 2S8 


116 


223 


- H2i 


116 


as 


— 227 


117 


228 


- 331 


119 


SSi 


- 33.3 


120 


28$ 


- saa 


122 


35 8 


- 241 


124 


2*3 - 


-249 


125 


94-S - 


_ g7"2 


129 


2-73 - 


- 2(5 


141 


37,1 - 


- H77 


142 


'177 - 


- 281 


143 


3HI - 


- 2S6 


145 


287 - 


- S!)l 


148 


S'JS - 


- 2!lS 


152 


Ef*9 - 


• sol 


154 


Mi - 


- 905 


157 



IIP 



H/lsJlk 



Sahiffl 



Ayiyla, onun vef-iamA (fUveueb shuok 

M0»& ■ Busfttfiya. teip«n . 

()fiitt;LLnii!ij adaim blTHfiip (dtniesi ...... 

I^eiiniji CalinuS't yalta-klsnmasi 

Bir ku?tin, cinsi])drai olulfiyaii kuala ufmaiinin so 

\tm 

Ay] hifcaycaini hitiTi} .,,.,,.,... 

-5erh 

M UStilfii 1 nm, hnttalanan finhftbfyl d oi ^iriiiya. ffitratFii 
MClSii'ya, Jiastalnndim, uiye lintinmi sormitya gclin?' 

din cliye vahiy 

BiihClvun - Sufi, fokiyh in AlevJ 

Mast.i aalifllJj hibfyisln* df>nti; ...,,,., 
Bir whin, Dayc^U'c, brni t«vaf et demesi . . , 

l[ikAj _ c r 

rtygamtier'lii, u adninjn hAatuJi^imii seti*l)iiii Lil- 

mfsi 

Serb , 

Seyyld-i Ecell - Dtlkak 

Kcndmi cleji fi^steren olu . 

K&]>e£5n ]ivt <lilcitciyc aaLJir]iirt.si ....... 

MulitL'^i]) " ftarlio^ 

Sotli iOrftnin o uluyi] ikincS kere ifHKt llitinn&i . 
r^ygnmtmr'in, hastftya &gul -vermesi hikdycilnin fel» 

tJml 

Piijsiinibcr'in, o fissjlayn tjhji UtlSetmcsi ...... 

S^rti . 

{bJis - MuILviyc 

tblis'itt Miiflviye'ye [);ihEinc!cr grtiwiiesi . , . 

tblis L Sn Muavtyc'ye ccvabl 

MuflvEy^nirij Iblis'e, unun d \±?jz lt3 cri n] anlatj'nast 

ibUB'in tevahi , . 

Mu&viyc'mn Tlilis'e Cfketenmtsi ..... 
Muflriye'iain Tann rtcrgAKjrifl :-.l:-!,-mi,: m'r.i . . ► 
tblls'in dilzflnjnl tekfnr unlittmasi ..... 
M ttftviye'nln tckrar Fttrniasi , 



90S 

810 
&13 ■ 

GI3 

31 E • 
317 
S8S ■ 



307 157 

■ aift-158 

312 160 

m 161 

315 161 

318 162 

■ 32 1 163 

Si6- 167 






32B ■ 

327 ■ 
33J 
331 ■ 

fete ■ 

3S4 

341 

RW 

34S 

SSI ■ 

353 

85-5 ■ 

S3S 

372 

itm 

3S0 > 

sai 

aai ■ 
SS5 - 
3ST 
SS8 ■ 
389 ■ 
,T9Q 



HaT 1 


168 


33& 168 




170 


332 


170 


33* 


171 



■ :tU> 172 
^4*175 

179 

- 350- 179 

■ S5S 180 

- a5tl81 
■350 182 

- 3C7 184 
. JS71 188 

- 3f* 191 

195 

■ 3Si 195 

■ 38* 195 

■ §6$ 197 
8er 197 

- 8B» 198 

■ SS& 199 
■300- 199 

■ BSX 200 



5o/7;/e 3 - 265 






IV 



— H*l>itc 

MuAu.ye'nin Ibi^i s a y let m „i ... " ,„" 20 ° 

JWW*. titiftdfej *** oWt Wrtrt^.'^ "* ~ *" 201 

mesi ... 

pefcm-esE .... 

lh!(s-M U u^ e JiikftyesSuii,' ^ te | inmBI ' g ** 202 

B^Hhib^m b» yaka!a nlnt Wyk*. fei^ 3$e _ 89fl 203 

SflO — 40H 204 

M»ni.r,feU„ n MckM _, Dlrtf ymi ^ «K.-*| 02 S 

»£»-*<* kn&tufe C*h 3raa | B „ 411 - 4 A 210 

Knybrfm^ <iev«inl „ ayftn * j* _ * " fj J 

Ayk«i ^ftjfeql* i^ktanda s uph BJ .<. da Ei$ , ' „j_ * ,7, 

Hert^te W T Mcad<34 Dlrir vw _ _ » "5 

VMl» bir * ,« undm do5 tuyla *„*„*! . . | 4ai _ 4ae 217 
OftisWm, 4MM IkDOM. dire bfrx* Wdiirn^i 437 " 218 

hkinnna aiikretracyralcr . , 42S-4J0 2 19 

fteestopfiji a*L*rn-Hekiui ,.„ 100 ,, n 

c^i-VbiMtM: ....::;:;■' s:S 22! 

C»«Jun hr, iMr ,***„ torkma6I , .,,.,. ^.^ 222 

*Jk tit mi in hilr&^esi .... ._. „ _,_ 

*«l*vl-FiW . «•-«» 223 

^i e , n0 el u tMHterffe k Qrfimcti .'.;''' W(> ^ £J 2 jj 

Arifij, gn, W B#rto ,*,kla l*kU™, w bB^Jamn,, « 2 _4« 226 

*Pha**u hiklntinin SO a>, _ 

fiirisfnlii, Tanr, Ju? u m4 bafcm.y 0r Atmeti; gaugfe 

cevabi . . 
Sqrhi kmayq Ukfcffbb ^ ' ' ™ ~ *" III 

«eiEi:Si , 

*«™.ln U ful annlMl ." J i *" - iSS 233 

*«8 — *<ji 234 



fla$bk Sfthifl 

Gemide tflhmet ojtiria aiman dervis * el " 

.Suirtlcrin, eok 3iJs siiyleyeia «A)Etyi bniAiuals.n , . . +63 • 

DeivS^in Jiy&* SiUr gitlattesl » , - 46S ■ 

Do jm In Sun a kciidiii talulr olan diva +58 ' 

^rl, *" 

Va-hyft'iUH an a karntkida Mcaih'e sccdcei .... 493 

Gima Jiipht: edenltr ,....-■-♦<■■ 4&3 

^hiipJie^e T^Tjlcri cevAj> < ....*-*». *9» 

H.U dUijfle itia sftflcj-i?, bu. sHiiin aaJn^ilmaSi . . *95 
Cierf«k olmayan $BnflHcrin, jJ6«c1e olmifOU BOe- 

Icri kflbdltcinntleri < . . - - ' ta6 

Meyvasmi yijciiln Slracyecefii at-ici *r»y>S ■ . . 496 

Bir ?cj-hili f buiiiiii airtiui anlatma*i *98 

.Csiim Jtfo dort klsifiin Itavposi .-...-. 4$9 
Anaar'in arasmdAn (iyklTiliklwrsil, dti;ni»nllltlann 

kalkmaei ^^ 

"TaTuk Urflfmdaii biSyytillen kaa palailaTiniH hfka- 

?M i ™ 

HflCdaP-CSldcki y aln is siSit BO* 

S«h 5I1 



iEiJ 


235 


4M 


236 


■MM 


237 


470 


239 


■U.'3 


240 




251 


4^4 


251 


495 


252 


*8C 


252 



253 

- 49J 253 

- .ISA 254 
-BBS 254 

- 60S 256 

- 60S 258 
-JS10 259 

- 519 260 



Sahife 4 - 265 






MESNEVt §ERHI 
II 









II u 



AJJah ariflerln goniillertol onunla faydalandir- 
sin, Mesnevi kitabinm bu ikLtici defterinin yazilma^ 
£inm gecikmesindeki seb&bi, birakildiktan sonra gene 
baglanmasim, i&ledigi ehemmiyetsiz sue yuziinden 
Adem'e gelen vahyin kesilrnesinden sonra gene gel- 
miye baslamasmi, her Ml sahlbine gelen gevseklifin 
sebebmi, gonullerin asilmasiyla da o gevgekligin ge- 
£ip gitmesini anlati§. 

Allah daha iyi bilir *, 



• Konya'rfn, Meriftnd MUie*i'nde 1JA3 nuinaradit kayilli 
*c tejliirrfc bulunan ve R37 geyybltotn dflrdiinCkJ gfygg (I-M-1388) 
.yaziLmasi Mien Mesne vt'de, l>U yazimn (Isttiude, In keljm&t-l 
<keslrtl'l-berck4t cz cnf&s-i Uyyibv:-i j*rhu 1 l-me9iylTi Ccltbi Hu- 
samet-o cs-riy-i hiitt-i vey menfciileat", yftnl, bu berekcElcri 
30k olan stinlcr, ?eylikt Seyhi Cetebl HtisWin lertemiz ntfes- 
lerlndendir vt omm ynzuundAn iialdcrtibnlstlr* ittzleri yanl- 

lUfl ] JtlT. 






RAHMAN VE KAHM ALLAH ADlYLA 

*)/ ^Bu ikinci cilcHll gecikmeslnde bazi hikmetler var. 
'Tanri'mn biitiin hikmetlerini kul bilse, o isin fayda- 
ianm ekte edemez; o 3§i yapamaz; aciz olup kalaka- 
.ur; Tann'nm sonsiiz hikmetteri, kulun anlayigini 
_y]kar; o ige kayulamaz; Yiice Tann, o sonsuz hik- 
mctlerjn pek azini, yular yapar, kulun burnuna ta- 
.kar da tee geker onu. GijnkLi onaL r faydadan hig 
haber venflefie kul, nig kinmldanmaz. Insaw kimil- 
■datan, insanlan, faydalar elde etmeleri igin kmiilda- 
Lif; blr layda elde edeyim diye t&e koyulurum h&ni. 
Bund aid hikmeti, kulun bagina clokse, kul, gene ki- 
•mildayaroaz; hani dev&nin burmmda da yular olnia- 
<$SL yuriimez; fakat yular d;i buyiik oldu mu, lhlar 
kajir deve. "Higbir §ey yoktur ki hazineleri indimiz- 
de olmasm; ama biz onu, bi linen miktardan fazla 
indirmcyiz," * Toprak eu&uz kerpig oJmaz; ama su 
■da gok olursa gene kcxpig olmaz. "G6k yUzunii yti- 
eeftti ve Mgiiyu koydu." * Her geyi blguyle vsrir; 
.sayi&iz, oltfjsijz dcgtt; ancak Halk aleminden doneo 
ler, "Dilsdigini say is E nziklandirjr" * haline gelen- 
ler t "Tatmiyan bilwiez" * Lad ma eren&r ba§ka. 

Birisij u$ikltk nedir diye sordu; 
Dedim ki: Bize doner sen hilirsin. 



f 






MESPJBVI 5 £ RH , B 

A$K sayiya sigmayan sevgidir; bu ytizden de 

S^ Tim r ifaUdJr: ku1a ¥eri ^ ^ d ***** 

<fe*m S lenSir. "Tann onlan seV6r » sbzu yet.r; "On- 
Jar da onu severler" nerde kaldi?* 






A 



(SERE) 



* "His bir S&y yoktur ki hazineteri mdlmisde- 
olmasin ve biz onu. ancak malum bir mlktarda in- 
dirii'lz." lRur>an-i Kerim, XV, Hicr, 21) Ayet-i Ke~ 
rimcdeki hazinelerle kudretin sonsuzlugu anla^lmak- 
ta, hefssyi, oldugundan kat kat f a^la ve ifetun yarat- 
raaya gikUmiiz yeter; fakat ne kadar gerekse, a ka- 
dar, ne zaman gerekse o zaman icad ve halk ed6- 
rlz; hikmetini de biz biliriis ancak denmektedir (Kaa- 
di 'Bayzavi: Env&r'ut-Tetml ve Esrar'iit-Te'vi]; 1st 
Mat. Amire-1385, J, s. 646). 

Herjey Allah' in Jlminde sabittir; bu subQt 
Hakk'm irade ve megiyyetme, hfkmet ve tedbirine- 
gene vakti gelince onu, gerektigi kadar §ehadet ale- 
minde vUcud bulmasitia sebeb olur. Mevlana, "Fihi 
ma-fih" te de "Higbir gey yoktur ki hazineleri in- 
dimfede olnmin; fakat onu sneak malum bir mik- 
tarda Indirirlz. Hikmet yagmura benzer; m&deninde 
sonsuzdur, fakat ne kadar gerekirse a kadar yagar. 
Ki$m, baharm, yazin, giizUn,. miktarinca; bahann 
biraz daha gok, yahut azi Ama geldigi yerde son- 
suzdur o. Sekerciter, §ekeri, eczacil&r, llaci kagida ko~ 
yarlan-. Fakat §eker, kagitta oldugu kadar dcgildir. 
§ekerin maddeleri, ilaglann madenleri sonsuzdur; 
Kagida nereden sigacak?" buyurur (Cevirimlz, 1st. 
Remzi KiUbevi - 195&, bolum 24 , satir 13-19 ve de- 
vatra). Ayni kitapta, "lyiden, ktJtudeo, hisbir §ey 






Sahife 8 - 265 



3 



MBSMBVI JJCSHl u 



*ngg Sunk* uy ^ n olanl da b ^ durhf ^ WJ- 

ierce y^yillar, bnnca soylar-bcylar geldiler hn dp 
■<*• SK „ s anbardir bu," ( W lUm H * 52, sali r ££? 

JOKWte ki gukieri ve yeryuzunii alt! gUlK e ™ 

gcp *» dnrmadan geceyi Me^ ^^ U ^ 

dlvo AyCt " i ^ erimede &*&>9, "HaJk", buyruk "Emr" 
V eJ ^ XXXIX, surenin <Z[j merJ 46 LIX fl 



M1I5NEV1 SIHH] II 



9 



renin (Ha&r) 22., LXIL surer in (Cumua) 8., LXIV. 
surenin (Tcgaabun} IS. Ayet-i ICerimelerinde Al- 
lah'in gaybi ve gehadeti bildigi beyan edilmektedir. 
Sehadtit, tamklik, gorasek, gayb da gizli, gizlillk ma- 
nalanna gelir. Eu bakimdan martde alemi, seMdet 
alemidir, mUcerredler alemiyse gayb aJeitfidir. 

Ayet-i Kerimedc Allah h in gdkleri vie yerleri alti 
gtinde yaratmasi, kainatin Uurufti duzen haline alti 
giinde geldigini jiad.e edej-. XXII. surenin (Hacc) 
47. ayetinde, "Rabbi nin indinde bir gun, bin yil gi- 
bidir" buyuruldugu gibi LXX, surenin (Maaric) 4, 
ayutinde meleklerle rijhun, miktari elltbirj yil olan 
bir giinde agdigi bildirilir- Avabgada bin, sayilarin 
sotiudur ve gok uzun h su^eJi zaman manasini verir. 
Ayet-i kerimetleki gunden mafeat, ^amati dedigimiz 
zihni ve imucerrtid mefhumun, gene Kihrii bir devre- 
sidir; oniki, yahud yirmi dort saat diegil (I, cinte 
1147 ve 2025. beyitlerin gorhlorijne de bkj , 

* "Dilcdigini sayisiz nziklandiru.'," IL sDrenin 
(Bakara) 212., III. surenin (Ati tmran) 37., XXIV. 
surenin CNCir) 3S. ayetterlnffe gecei'- 

* Tatmayan bilrnez. Arabia bit' atas-tizudur. 

* "Sy itiananlar, Icinizden kirn Qk&r da dininden 
doneree Allah, onlarii bedel bir kavim getirucektir 
yakinda ki 0, onlan sevecek, onlar da O'nu sevecek- 
ler; ontar, inamattfara kar^i al^ak gbniinu, kafirl&re 
kargi yijee ve ustun olacaklar; Allah yolunda &avs- 
gacaklar ve hlg bir kinayamn kinamaEindan kork- 
raayaeaklar. Bu, AUab'in Jutuf ve inayeb'dir }i\ dile- 
digiue verir ve Allah'in mtfu boldur; O-her seyi bili- 
cidir." (Kur'Sn-i Kerim, V, Maide; 54). 

Bu kavmin, Ansar oidugunu, dinden donenlerJe 



Sahife 9 - 265 















10 



MESNKVi 4HEB1 U 



savasan ve Ebu-Bekr zamamnda dinden donenlei-e ve 
yalanci peygamberiere karsj gonderilen ordu bulun- 
dugunu soylejenJer olmu$tur; Yemenlilerdif diyen- 
ler de vardtr. Gene, bu Ayet mince sahabeden, bu 
fcaViin kimdir diye soranlara kargi H. Muhammed'in, 
Selman'in omuzuna vurarak bunun kavmirlir dedigi, 
Ebu-Miisa't-As'an'yi igaret ederek bunun kavmidir 
onlar buyurdugu da rivayet edilmigtir. Bey'atten do- 
nenterlt ve bey J at etmcyenlerte savastigi icin Hari- 
ciLeri kirdigi iein All lie Ali'ye uyanlardir diyenler 
de obnustur kt sahabetien Ammar, Huzeyfe ve Ibn 
Abbas da bu fikirdedir. Imam Muhammed'UI-Bakir 
(114. H. 733) ve Imam Ca'fer'ii-Sadikin (T48. H, 
763) da boyle dedikleri rivayet edilmigtir. Her d&- 
vJrcte mm ve koviiluge kargi koyaolardir diyenler 
de olmustur ki her halde en dogru s5z de budur 
(Abdiilbaki GoJpmarh; Kur'&n-i Kerim ve me51i, Ut 
Remzl Kitabev}, 1377-195S, CL U, aciklama, s. LXIH- 
LDQ. 

* Mevlana, bu ayetteki "O, ontari sever, enlar 
da O'jiu severler" saziinii ele aliyor da, "O, onlari 
sever" sfoii diyor, manayi tain olarak anlatmakta, 
'Onlar da O'rtu severlsr*' gozij nerede kaldi? 

Gei'sekLen de Allah sevgisine, nzasina twazbar 
olanjar, elbette O'nun sevgisini, riaflsuii elde edecek 
JsuUukta biduiwnlardir. Emir'ul-Mii'mimn AH "Bir 
toplum varclir, Allah'a sevap elde etmek i^n kulltfc 
cder; bu tacirlertn kuUu^dur^t^topIuJjik, kods* 
yuzunden kulluk eder, by. da kbleterin kullugudor- 
bir toplum da__ATEA'a iS l)Jo:ftttMfc Sfiin kuliuk eder* 
ifES bu, FTuRerJii kullugudur" buyurur (Nehc'iiKEela- 
ga/TT:^. 197), »■ 



MES^KYI SSEHl ti 



11 



Bu cesit kullar, elbetle Allah'a olan sevgilerin- 
den ve ihlasla kullukta buhinurlar; bu yuzdetl de 
Allah' in sevgisini, nzasini kazanmi? olurlar ki bu, 
Allah'm Mr lQtfudur, bir ihsamdir; bu bakimdan 
gene ihsan ve kerem, O'nundur. 

Mesne vi'nin Skinci cildinin, bir ikinci diMcesi 
oldufunu da burada arzedellm. 

Ke-nya'da, Yusuf Aga Ktituphaneslnde, 5547 no. 
da kayitk, aJti cildi bir arada ciltlenmis bir "Mes- 
nevi" nushasi var. gemseli, kfi^e-bendli, miklapli, 
mcgifl oil tie eiltJenrnig oian ve 241 varaktan mey- 
dana gelen bu nusha, 325 X 210 (16 X 260) mm, 
eb'adindadir. Her sahifedc 4 SUtun, otua bir SatW 
VStfidW, Her cildln ba^mda miiaehhep bir baghk mev- 
cuttur. 1057 Zil-Ka'desiride (16-17), &yh Omer'ul- 
Kaiamani oglu Muderris Yahya tarafindan, Kara- 
man'da Mfader-i Mevlana dergahina vakfedildigine 
dair bir kaydi ihtiva eden bu nushamn istinsah ta- 
rsht yoktur. Ancak yer-yei' kenarlarda nusba fark- 
Ian gosterilmigtir. Bunlann arasinda Sultan Veled'- 
le Celebi HUsameddin'in nusbalan da var. Bu ba- 
kimdan, neaihle yaKilmjg olan bu nushamn, Mev]a- 
jlfi'aan cok sonra yazjlmi^ bir nusha olmadigma ve 
muitensihin elinde, Msvlana'nm zamanina d'efe varan 
nushalarin bulunup bunlarla mukabele edildigine 
hukmetmemiz icabcder *■ 



* SeiJiittiis bilmeiitfl, N'ihad M. Qnfin, " Mssnct'i'r in Koft- 
j-p Kiitij [j Jn AnclcrS n.rtc!ti liski Yaxmsl-iri" «dK miiku] esin L rir;- 
telti ve bit rtmJiEilerte bu nvshamn luvslfiwl yapti. l-:tmfli tfty- 

Edebiyat FflfiMied Baairowt, iSfiij s. Ilf-ll3), 



Sahife 10 - 265 



, 



12 



MISMIiVl JERHP II 



Bu nushada, dordtincu clklin de ayri bit diba- 
cesi var ki sonunda, "Muharriruhul sais Husamud- 
din" kaydim ta^makte, Bu dibace, dordiincii cikte 
bildirecegimiz gibi, Konya'da, M^-Jana Mifceslnde 
buJunan ve Sultan Vded'Irt yaanasi olan IV. cild 
"Mesnev?" de de mevcut. 

Butlin bunlar bize, Mevlana'nm, ikinei cilde, bi- 
nnci cilde oldugu gibi bir dibace yazdigim, yahut 
yazdirdigmi, sonra bu dfbaceyl yenikdiginj daha 
dogrusu, yeniden bir dibice yazdiguu, bu Jkln^i dl- 
bacenin kabul edildigini, fakat iJk dibacer.in de, gene 
£elebi Husameddin tarafwdan, Msvl&na'nm bir ar- 
magatii cOatak saltlanditmi, sonradan da bulunup 
kaybolinamasi igin yassalthgini acikca gostermekte- 
dir. Bu uartneler, Eilaifnin ifadcsiyle biisbiitun ay- 
duilamyor. EOaki, birjnd eildin bitmesinden sonra 
CeJebf Husameddin'in tttvcesinin vefat ettigini jki 
yil, Mosnovl'niii yaatlnladigira, £eIeM J iij n j^y^ ^ 
Jendigini, biuidan sonra Meanevi'nin yeniden yazd- 
maya baglandigjm bildlriyor ve Dibace'mn "Allah 
ariflerin gonllllerini onunla faydafcmdtrsiii foNmevi 
kitabmjn bu ikind defterinin yaztlijauaftw gedW 
sindeki sebebi, birakiJdiktan sonra gene baslamna- 
Sttll, isledigi ehemmiyetsis agg yiiziinden Adetn'e ge_ 
Ion vahyin kesilm esinden sonra gene geltneye basla- 
masmj, her hal aahibine gelen gevgekligin sebebini 
gonullerm acilmomyla da o gevsekligin gecip gkrnc- 
smi anlatir. Allah daha iyi bilir" sozlerindcn mGy- 
dana geldigini, son radan ikinei cildJn dibacesini bas- 
ka bir tarafe ya^dirdigim soyiuyor; "Netekim simaj 
de oyi e yazariar- (j fyerek ifeinei e ii<j in dibacesinin 
butun nuahalurda bulunan meshur dlbace ^ufiimu 



wiSNkvI SnttHl ir 



13 



haber veriyor (Manakib'ul-Ariiin, Tahsi.it Yazici tas- 
hih ve hisiyeleriyle, C. II, s. 782-743. Tercumesi; 
AdfleHn Menkibeleri, II, s. 191-193). 

Bu ilk dibi.ce, Mesnevi nushalavinm bit; btrinde 
yoklur. AncaK tercememize esas ittihaa edilcn nus- 
hada, Eflaki'nin yazdigi kisim, ayri bir sahifede ya- 
zali ki bunan tei^emesini, metin tercemesinde ve ayri 
bir sabifede verdik. ^imdi burada, Yusuf Aga Ku- 
tupbanesindeki nushamii 37. a, yapraginda bulutian 
bu dibacenin (.tjrkcesini sunuyomz. Bu dibacenin 
sag kcnariiidiiki lusminda, "Allah aziz sii-rim kutla- 
sin, Hazret-i Mevlana'mn kutlu cl yazismdan, tipki- 
upkjsina nakledilmistir" mealinde, "Nkl ez dest-i 
hatt-i mub^rek-1 Hazret-i Mevlana kaddaKallahu bl 
artlh'il-JCSEz bi aynihl" kaydi var. Sol kenardaki ki- 
simda, gene, "Allah &Sz sirrmi kutlasin, Hazi'et-i 
Mevlana Hudavondgair'iii sOzUnden" mealindeki ?u 
yazi yaziln "Ez kelam-i IlaKret-i Mevlanfi Hud&- 
vendgar kaddfeallabu simihul aziz." 

[Dibacenin kcnarmda, yukanda] 

£ "Allah, at-jfiedn gGniilleiini onunla faydalandir- 
sin, Mesnevi kitabinni bu ikinci yarimitiin yazilma- 
£inin geeikmesindeki sebebi, bu birakildiktan sonra 
gene ba^ianmasmi, i^iedigS ehemmiyetsiz sue yiiziin- 
den Adem'e gelcn vahyin kesiltnesindert sonra gene 
gelmeye baglamasini, her hal Sfihibinc gefe) gev^ek- 
ligin sebebini, goniillerin ac:lmasiyla da o gevsekli- 
f in goeip gitmesini aftlatxg, vesgelam *. 






Sahife 11 - 265 



14 



MISXEVI SZRH1 n 



MiiiiNjivr serhI h 



15 






Fakat senin wodcn olmast &&& * 



Dimy& m sevgiliter kaplasa 
Bkim jtt mmtmaSm date ko&t yoktur da; 

olamaz da. 

i ff *• V iiWc C& mimm biz wruyoruz- 
Kom datura da, lAz MM&Afcl* U^ 0mL 

• * "Hergey; on™ incJuide, miktaiincadir." sey 

2f"£SW^ Zflhrnete ^ *** **« *5 

orta halde buiunus gucii, hgyir to r *** • 
2*f««l ■**•» «*W fe Byte B^hu 

™S Jt ,mldu mLi ' aratehiKfe soy-sop yok- 

^tf^jtoto kur^anlann, m^E* 



erenlerin ta kendileri ve tartilari, kimleriii yefin ge- 
lirso, onlardir kendilerine zlyan edenlerin, boyuna 
ceheimemde kalaeaklann ta kenditeri." 

[Sol kenarda: AJIah aziz simm kutlasm.... kay- 
dmdan sonra] 

SHaaada p" Y ar ??, tga^dsaligj ^^ — sjiKirc. hir 

iyilikle gelirse, o nundur on misli ." Bire on. "Kim 
bit 1 kotulUkle gelirse, ona, ancak o kobuftige benzer, 
ona $#k »ir Icargilik var." Maksat, rahmetin fazla ol- 
duEunu bildimiekhr. Hicbir maksat, kargiliksiz de- 
gild ir. Toprak noktasmdan tut da, ta yarati§m 4o- 
gusuna dek git; hers eye, kadrlnee, layigrnca bir kar- 
Sihk var, * "Temizlerindir tcmizter," Fakat nexede 
o kigi ki kendisiti! verir de kai'silik olarak, ancak 
Tann'yi abr? 

On se&is bin diem, senin mdlm-mullciLn olsa, 
Eevgilinin yv^ii yoksa, $&k QfG§iftli b-irsey 

Allah dogruyu daha iyi Wife" 

[Yukardaki yazilar on iki, sag yandaki d3rt, sol 
yarsdaki dokuz satirdir,] 



* "Henfey, O'nun indinde, mikdaruicadir/' 

"Allah, het' di^inm, neye gebe kalip ne dogura- 
cagim ve rahimlerf; du§en nutfenin, rauayyen vakte 
gd*e rfihimde ne kadar eksik, ne kadar fazla kaia- 



Sahife 12 - 265 



1« 



MEiWtVj 5iHH( U 



cag,m bJJir ve indJnrt e , herein muayye-n bir zama- 
m ' mukadder W* a****! W * Mn XIII, J^g. 

to. Cehsnnemde ebedidlr onJar." Ku/an £££ 
MuminQn, 101.103. ' "' 

* "Kim bfr iyiJikle Taiwi tupisina g$j&. on!1 

yeeektir," VI, Eti'am, 260, 

' "Temizlerindir temfzleiv" XXIV, Nur, 26. 

* "Onsekizbin " 

Mevlana'nm te ^^ m onuncu ^^ 

1958, s. 467, bey it 3993 J. 



(MBTlN) 
Mesnevi'riu] IkracL Cildi 



* Sir zsman, by Mesnevi geoikti; kamn slit 
olmasma bir saffian gei'ek. 

Bir gitzeice i§it: Bahtin yeni bir Qoeuk do- 
■gurmadi kt;a k&n, talli siite donmez, 

Tant'i igiii Husameddin, gogiin yucesinden 
gene dizgin gevirince baglandi. 

Qiinku gercekier mi'racma gitinigti o; onun 
baiiari ctoadifcga goncalajc a£ilmarm§ti. 

Denizden kiyiya doniinee Mesiievi siiriniri 
■genki de duzene girdi, 

* Canlann eilasi olan Mesnevi'ye, Recebin 
■on beginci giitiu, gene baslandi. 

* Bu uh§-wri§in, bu kar edi§in bajjksugiei, 
alti yuz altmig iki yilindaydi. 

Bir bijlbijl, u^tu gitti buradanr gene geri 
golds; hem de bu manalai'i avlanmstk j£in do- 
Hanlasjti da geldi. 

Padgahjfl bilegi, bu dogamn yui'du olsun; 
bu ]<api, halka ebedf olarak agik kalsjti. 

10. Bu kapimn afeti, kdtij istektir, kotii oz- 

lemdir; yoksa burada, sei'bet (Istflrie gerfoei. Igl- 

lir. 

Bu agzi yum da apatjik gor: O dun yam n 
gozlmgi, bogazdir, agizdir, 

f. a 









__ 



Sahife 13 - 265 






IS MESNIlVI sekhI II 

A af m, sen zaten oehennemin bar yaJimi- 

sin; a dbnya, sen de bir berzaha benziyorsun. 

Hie sonmeyeti igik, agagibk dunyamn ar~ 

dinda; an-duru sut, kan trmaklnnmn ote ya- 

tnnda, 

Oraya, ihtiyatsiz bir adim attin mi, sutOn 
kanla kari$ir, kan oiur-gider. 

Adem, nefsinin tad ma bir adim atti, cenne- 
tin bag kogesinden ay rib s boyundurugu, boynu- 
na guciveidi, 

Melek, geytandati ka^ar gibi kacti ondan 
Bir lokma ekmek i C in ne kadar gozyagi dokUi, 

Ondan meydam geten sue, bir kil kadardi 
ama o bir krt-, iftj gozutide bitmisti. 

Adem, oniine on olmiyanin i^iginm gtiztjy- 
dij; gozde biten kil, (nsana pek buyiik bir dag 
kesilir, 

Adem, Isjeyecegi i§ kjin danigsaydi, pieman 
olup da oziii- getirmezdi. 

Bi] ki akil, bir ba$ka akilla eg oldu mu; 
kotu j$ islemeye de engei olur, kotii s5z soyie- 
meye de. 

Fakat liens, bir bagka neflsle dost oldu m« 
cm akil, temdlegir, igm-gijcsiiz kahr, 

Yalrtlidiktan umutsuzlarursan, giineg gifcj 
bir dostun golgesi aJUna girersin. 

■ * YUrii, Isz bir Tann dostu ara; bovte yap- 
tui mi, Tann, dostun oluv senin. 

ValruzLja otunip goziinti yuman da bunu 
gene sevgiliden ogrenmi 5 tir. 



MESNEVI SEKHl II 



» 



20 



• Yabancilardan yalnrz kalmak gerek, sev- 
giliden degil; kurk kig igindir, baliar iffin degtL 

Akil, bir bagka akilla gift oldu nnu, 151k 
^ogaidi, yol belirdi demektir. 

Fakat nefls, bir bagka nefisle sevindi mi, 
karanlik artar, yol beliteiz olur, 

A avci, Bevgili, goztindtir senin; onu cer- 
copten an tut. 

Sakin, dil sbpurgesiyle to? knndurma. ona; 
goze armagan olarak ccr^op gbturme. 

30. Inanaji, inananm aynasi olunea, o ayjianin 
yuzil de kirden, pasdan aman bulur. 

Sevgili, tasalandigi zaiman aynadir cana; 
a can, aynaya soluk verme de solugunun yii- 
ziinden, yuzunli ortmesin senden,. Her soSukta, 
sokigunu tutman gerek. 

Topraktan da agagi mism? ^upnkij toprak 
bile bir dost buldu da, bir babar yil2tlrn3ea yiiz- 
biftleree ifiklar elde etti. 

Sevgilly^ e^ olan agag, gtizel bir hava yu- 
zundetl- bajjtan ayaga dak ciceklcrle donsndi. 

Fakiit gtiaan, uygunsuz bir do^t g5rdu de 
yuziinii, bagim yorgan altma cekti. ' 

KotU dostla bulugmak, belaya bulagmak^ 
tir; mademki geldi; yolunn-yordamim uyku- 
dur artik cfedi, 

* Uyuyayim dediydi, Ashab-i Keiiif J ten ola- 
yim; magaradaki uyku, Dikyantis'tan yeg * 



* Mttinik "Bih xi Dlfsj-ilnHs Dii malibus-: Uthi" yasulniif, 
fcai'gjJafttrtt'madft tenar^, "an malitfls-i kehf" yerint "baf«^ 
<i;"ilj-i l;elif" j-.i-ilnral: duieJlIluiistJr. 



Sahife 14 - 265 



' 






I 












20 



MEsravr sHtai u 



Onlarin uyamkHklan, Dikyanus'a harcan- 
dt-gitti; uykulanysa s&reflerini korudu. 

* Akilh-fikMi olarak uyumak, uyamkhk- 
tir; vay o uyamk kigiye ki bilgfeiz kigiyte flu- 
ger-kalkar. 

*>, Kargala?, guz mcvsimine £adir iairfajar 
niJ, bulbtiJIer gizlenirler, susarlar. 

GiiiiWi gfil bah^esi olma<M mi, bQMl susar 
atnwz-gakimaz., Gunesin buUmmayigi, uvamk- 
ligi alduriir- gMefj 

A gtfnes, yeryfizu yuvarlagmm alt tarafim 
aydmlatmak i C in bu gQ] bahcesini hirakiyorsuru 

Fakat bfigj gtiri^j bir yerden-bir yerc go£~ 
mez; candan, akiMan bfiska bir dogn yoklui- 
ona. 

HeJc igi-gucij, gece-giinduz her yam nsrtmak 
olan o yanm oigunluk gun^i hie. taitaiaz, 

* iskendersen gtinesin dofdugu yere gej- 
ondan sonra nereye gitsen i^idisin artik. 

Ondan aonra nereye gidersen git, oirasi do- 
gu kealir.. Dogular bile senin bntma agik oiur 

Yarasa'ya benzeyen duygun, batiya dogm 
ko$mada; inciter E a C a n duygunsa doguya dog™ 
gltmede. 

A atli, a e§eklere ktogjp yerlerini daral- 
tan, duygu yolu, egeklerm yoludur, 'mm, 

: * Bu bes. duygudan ba§ka, beg duygu dahst 
V&r_ O duygular, ki?,il altina benzer, bu dny^- 
larsa bakira eaiar. 

50. Mabger ehlinin pazannda, bakir duyguyu 
aitui duygu gibi nerden aiacaklar? 




MESS! K VI SJ£KHI [[ SJ 

B&den duygular], karanlik gidasim yer; can 
duygusuysa bir gune§ten gerezlenir. 

A duygu pili-pirtisim gizlilik diinyasitia go- 
tui'tnug er, Musft gibi elini koynundan gikar. 

A sifatlan bilgj-tamyig gune$inln sifatlan 
kesilen, gokteki guncijin bir tek sifati var. 

Sense kimi giincg oluyorsun, kimi deniz ke- 
siliyorsun., Kimi Kafdagi oluyorsun, kimi Zum- 
riiduanka'ya ddnliyorsun, 

Fakat oz bakimmrtan, temel bakimindan ne 
bu oJui'fiuii, ne o.. A vehjmlerden irak, a iler- 
den ilet'j. 

^t-Cari, bilgiyle, akilla doslluv; canin arap- 
(;ayla, tiirkc^yle me JEii var? 

* A scklo, sigmayan, bunca gckilter, hep 
senden.. Aklinca sana ^ekil verenin de bagi ddn- 
mu^tui', sa^irip kahmgtu'; sekilden an olduga- 
na, bir bulunduguna snanamn da, 

O, kimi olur, kendisini §eki!li tamyam tu~ 
i&v; tekdir, §ckilden antiir inancim besleyen 
kigi yapar; kimi de oJur, gekiller, O'nu tuk ta- 
niyamn yolunu vui v ur, 

* Kimi olur, sarhogluktan, a Hasan'in ba- 
basi der, a giizal dcr; a yagi gufilik, a bedeni 
taze der sana, 

SO. Kimi de oiur, ketidi geklini yikar-gider; 
bum) da, sevgilinin §ekilsia blttnmesini sagla- 
mak it;in yapar. 

* Duygu gBzuniin yohl, ftizfil yo luclur; 
aki] gCRuyle ka™gup bulusmada Sunnidir. 



Sahife 15 - 265 




















S3 MSS^FVl SfiRHl 1J 

* 1'tizale inananlar, duygiuiun maskarala- 
ndir ama sapiklikliklanndan kendilerini Siinni 
gosterirler. 

Kim, duyguda kaldiysa Mu'tezilidir; Simru- 
yim dor ama bilgisizliginden der*. 

Kim duygudan fiktiysa Sutini, odui'; gtiriis 
ehli olan, goren goz, i<iinin iom kutlu akil go- 
zudur. 

Hayvanin gozii, padisahi gOrebiJseydi, okita- 
le esek do Allah 'i goriirdu. 

Setide, fcayvan duygusundan bagka, nefjs 
isteginden di$an bir duygu olmasaydi 

* AdemogulJan, nasil oluvdu da yticeltilir- 
di; hayvanla ortak duyguyfa nasi! olurdu da 
Tann'ya Enshrem kesilirdi? 

Sen gokildt^n kurlulmadikca. s * gekle sigar« 
sigmaz deraen de bogtur. 

X5_ekle sigmM^yahut^sigar. Jemek, Jutndgjj 
ie gEtius., 8z. kmkttfag^4^tJbW^d£^ft nIki^ 
'TuIfmjS_Ja|inin har-cidjr. 

70. * Korsen kore tcklif yok; degilsen yurii- 

git; sabir, darhgaa anahiandirs 

Sabir ilaci; hem goziin perttelerini yakar; 
hem gSgsu afar, gonlii ferahl&tir. 

GOnijl aynasi armdi, tertemi^ oldu mu, su- 
dan, topraktan d]$an, ?ekiller goriirsutl. 



Bu beyit methnlc yofcj kM^hiitiBiifo k^tira vsk]1- 

* Mttjnde "rcfteneP yaailim?, aitiua "j-ejlint* 1 yjuHflrak 
ilii scULliii^fcir. 






MESNEVt SERHt U 



23 



W 



Hem resmi goriirsiin, hem ressarm; hem 
devleE yaygisini seynedersin, hem yayaiu. 

* Sevgilimin hayali Halil gibi geldi-£atti; 
gor limine put, gercekteyse put kiran. 

Tann'ya §ukrolsun ki o belirdi de can, ha- 
yalindd kendi hayalini gordu. 

Esifinin topragi, gSnliimU aldatiyordu; se- 
nm topi-agina kar§i ululuk tashyamn toprak ba- 
§ina. 

Gtizelsem dedim, bu gijzelligim ondan; de- 
gilsem B&ten eirkin bile gtBer bana, 

Caresi $u: Kendime bir bakayim, ona 3a- 
yik rfegilsem, ben seni hie ahr miyim diye giiler 
bana, 

* giizeldir, glizelligi sever; senin gencin, 
kart bir ihtiyan naail secer? 

* Giiad. guzdi ceker; bunu bil de ona, 
','Temizler, T&mialerin dir'^ ayetini oku. 

1 DUnya4a hergey, bir^eyi cekniistir; sicak 
sicagi cekmi^tir, soguk sogugu. 

Ash olm&yanlar, ash olmayanlan ceker- 
duiiJi - - Gliimsiizler de olijmsuzlerden sarbostur, 
jtCehennemlikler cehennemlikleri geker; 151k- 
lilar, i§3kiilan Isfer. 

Gozunii yumdun mu bu, can c*I(iSf"^ tir 
sana; giizun pencereden gjren lgiga sabn yok- 
tur. 

Scnin tasalanman * p tezce glinduziin is.igma 
kavugmak istcyen goz isiginin sabirsisbgindan 
llert geli y or. 



* Beyitte "UiJi" *9bE1 tiirkjedir; "tise' 



tariiiids kii]i:nul- 



Sahife 16 - 265 



f I 






34 



MESMvI subhi fr 



HESMtVl SFKHl 11 



3£ 







hie 



■^ * 



Gozunii yumdun mu, tasalara daidni-gUti 
Goz i§ig I( gunduziin ayd (n ]ig ln a safcrsdebiiir mi 



Gfizun acikkendc tasalandim mi, bil ki go- 
niil gozijnij yummussun; a gozii de st& 

Bunu, gflniiinun ikj gozunun diJegi bil, oyle 
tarn; punkij gonuj g5z[ j h k 4ga fi ^ 
ar&r. 

O dump eglenmeyen iki bas g&zMli ay- 
rJUgi, seni. tasalandirdi, gfelerini aftin jjau 

90. O ebedi iki j§,g m ayriligi da sara tasa vei>- 
mede; kcndine gel de koi-u onlari, 

Degfl mi ki O, bSftl cafirmada; bfr keadi- 

mc bakayim; bakalim, onun taraCindan £efcil- 
rtleye Jayik miyim, ybfcsa kotii bedenlinin biri 
iiuyim? 

Bir guzeJ, pesine bir eirkmi takarsa, onun- 

la alay ediyor demektir. 

, Acaba yuziimu ne vakit goreeegim; rengim 
nasi], giinduz gibi miyim, gece gibi mi? 

Canrtvnn §eklini bir hayii zama^dir ara- 
dim-durdum- fakat seklini hig kimsede gore- 
medim, 

Sommda, aym neye yai'ar dedim; herkes, 
nedir, nasUdir, kendisini bilsin diye icad edil- 
memig mi? 



B u bt 



ytt, tjirsiii^tirmacU kena™ yasiittttftw. 



Dcmir ayna, gbriirsen yuzleri gorrriek icin ... 

C an_ vuzii nu gosteren avjianui— degerlvse pek 
agir. 

""Bizinl can aynamiz, ancak sevgMinin yu- 
zudur; □ iilkodcn oUn sevgilinin yiizu. 

A goniil dedim, tiimu gosierjr bir ayna ara^ 
denize git, irmakta.ii bir is gelmtz. 

* Kul, bu istekle mahallene geldi; ttei% 
Meryein'i hurma fidaninin dibine sekti. 

100. Gonlim, gozihnii gewftnee, o gormenlis gBz. 

yok oldu; goze dalrii, gb'z kesiidi. 

Seni, olumsiiz, tumti gosterir bir ayna gor- 
diitn; Benin goaiinde kendimi gordtim ben, 

Sonunda, kendimi buidum ben dedim; iki 
goziiiufe aydw bir yoi buldum ben, 

Dcrkcn vehim dedi ki; Kendine gel, o se- 
nin hayalin; kendini bayalinden ayird et. 

geklimse, senin g52tillden sesJendi; birles- 
mede, bifJikte dedi, ben senim, sen de bensin. 

Bbylesine OlUmsux aycJm gozde, bunca ger- 
Cekler duriirken hayal, nasil olur tla yol bulur 
bu gfS?,a1 

§ekJini, benden ba^kasinm goslGi'inde go- 
riirsttfi, otiu hayai bil de stir-gits ;n. 

^Linkii o, gozlsrine yok olan gcylurin, yok 
olacaklavin siirmesini pekor; §eytan'm resrt lin- 
den sarab i^er, 

Onlann gd-zleri hayal yurdudur, yokluk 
evi; onlar yoklari var gSnlvler, 

Benim gfiaiirn, ululuk sahibinin siirmesiyle 
surmelendi; varlik evidii-, hayal evi dcgil. 



Sahife 17 - 265 



36 



MISNEV1 SESH! Jl 






















1 





110. Goziiniin onunde bir tek ki] bile olsa, ha^ 
yalinde incj, ya§imta£i gorijntjr Sana. 

Tiiitiden, hay a linden geceram, yasfmtasim, 
o vakjt indden ayird edebilirsin. 

A ind taniyan, bir hikaye dinle de apacik 
Seyj kiyastan ayird et, anla. 



A 



(§ E R H) 

1 - 6. Mevlana, "Mesnevrnin bu ikinei dldinin, 
biraz geciktigini, yam birinci dldin bitirtesiyle, ikin- 
ci cilde baling arasmda bk- gecikme oKJugunu bfl- 
diriyO] , ve 6-7, beyitlerde ikind elide, alii yjaZ alt- 
mis iki yih recebinin on behind giinu (13AM264) 
baslanAigim soyliiyor. Eflaki, bu geeikmenin iki yil 
oldugumi, sebebiniti de, Qelebl Husameddin'in zev- 
eesinin vefaa bufundugunu sSyliiyor. Fakat birinci 
did in sonlannda, Mevlana Bagdat'da Abbasofulla- 
j-min halifeliginden bahseder ve hilafette, kiyamcte 
dek kalacaklanm da soyler EL dltte, 3702-2701 be- 
yitterin gerhlne ve 2807 beyte bakiruz) . Bagtfat, 656 
hici'ide (1258) Mogollar larafindan ahnmig ve Ab- 
basogullari helifeligi taiihe mal olmu§tur. §u haide 
Mesne vi' ye, 656 yilmdan #nce basis nmi§, bu yildan 
once de birinci cilt bitmigtir. Tebriz'li gemsGddin'den 
ssinra kendisine hemdem, kciidisine uyanlara §eyh 
tanidigi Konyali kuyumcu Salahaddin, 1 Muhavrem 
657 de vefat etmlgtir (2y.XI.12SS). §u halde, bu ge- 
cikBie mtiddetindL- yalniz Husameddin'in zevcesi de- 
gil, Din vo dtinya Salah'i da ebedibge g5emu§tiir. 
Bu sebebler yuziJnden, Salahaddin'in sagliginda bag- 
kinan ve vefatindan once biten birinci ciUtensonra 
Mesnevi'ye. ancuk bes yildan fezlft bir zaman sonra 
baslannugtir CEakunz; AbdUlbiki GtilpinarU: Mevla- 
na Cdaleddin, in. basim, 1st Inkilab kitabevi - 1959, 
6i 113423). 

Metinde, ait.i yiiz altmis iki yilinm tstiftah gtlnu 
ba&landigi biidiriliyor. Istlftah aemayi dilemek, iste- 
mek manasina gelir. Muradm olmasim dilemek, dua 
etinek, yalvanp yakanjiak gunu demektir. AnkafavS, 



Sahife 18 - 265 



^8 



JMISNBVf 5IRH1 H 


















t>u gtinUtt, bazilan taralmdan Ml 'vat; gUnii, yanl 're- 
-cebin yirmi ahinci gUnii kabul edildigini, balk ara- 
sindaysa receb ayimn ilk giinii oJarak tanmdigmi 
yaayor; fakat diyar, liadislerde boyle bfr rivayet ob 
madigi igin £e| & bi Husameddin'in haktykat mi'racm- 
■dan dbndngu gun ba§Iandi larzinda manalandirmak 
daha dogiaidur (C. II, a, 6). ImSm Ca'fer'iis-Sadik 
(14S. H. 765) , Imam Hasan 1 in of lu Hasan'iil-Musen- 
ra'mn o£lu Davud'uti anasina, oglunun hapisten kuv- 
tulHiasa igin bir dua beltetmig ve recebin onueUncii, 
■ondorduncij, onbe§ind gunleri ome tutarak onbejinci 
giinU ikindi najnazim ktbp muayyer) stireteri, muay- 
.yen mik tarda okuduktan sonra bu duayi okuyup Tan- 
n'ya yalvanhagijii biiyiintiiistur, Bu dnfi, "istifiah" 
y$ "thnmij Davud" duasi diye m^hurdar (Sk. tbni 
Muhanna: Umdat'ut-Tulib S Ertsab All AW-TaUh, Ne- 
cef s Hayariyya Matbaasi, 1337 M. 191S, s. 87. Met in 
vc not Muhanitned Eakir-i Meclisi: Zad'UJ-Maad, 
Tcbriz, tag-tajmasi, 1272 H, s. 20-29), Recebin on- 
besjnci giinu, bu miinasebetle istiftah gunu diye ta- 
rumnistir. 

23. IJSisLaffl^tiaLljalirJ!.. ..(Hadis. _Ca mP, II, s . 
172) "Kigi sevdlgiyledir; kazanei da kendine," (JTa- 
dis, ayni s&hife). 

25. "Yalmzhk, kotii kigiyle du^iip kalkn-aktan 
'hayirls&r; temiz arkadas da yaltiizhktan hayirli. 
Hfiyirii sozij uzatmak, susmaktan hayirhdir; susmyk* 
■sa- ger stfzii uzatmaktan hayirJi." (Cami ! , U, s. 186). 

20. "Inanan, inanarun ayjiasidir." (CamF, II, 
.s. 170?. 



WESNCvi iv.ani st 



W 






37. Afchab-i Kehf, L cittte, 394. beyUfl gerhine 



bk. 



39. "Eilgiyle uynmak, IMIgisiz ibadet etmekten. 
hayirlidir." (KiinuzTil-Hakaaik. II, 5. 1S4). 

45. iskencler-Dogu, Kur'an'in XVHI, suresinde- 
(Kohf) Aslmb-i Kehf ten, Hizn'la Musa'dan, bir 6c, 
Zul-KarneytVden bahsedilmekledtr. Hu mevzua do- 
kiman 83-90. ayetlerin meali sudui 1 ; "Sana Zul-Kar- 
neyn'i soradar. I>e ki: Ona ait haberleri de okuya- 
hm size. Biz, gertckten de onu yeryuiundft yerlegti- 
rip yuceltmlstik; hergeyin yoluria-yordamma ait ne 
bilgt varea vermi^t.ik ona. O, batiya dogru bir yol 
Uittiiugtu; sonunda giinegin battigi yere gelince goi-- 
rni.j.|5tu ki giintg, kara bir balcija batmada ve orada 
bir loplutuga rastladi. Dedik ki: Ey Ziii-Karaeyn, 
i«tOt h sen azaplandinrsin bun Ian, isterscn iyilik eder- 
sin bunlara, Dedi ki: Zulmtdeni azaoJandirins;, soni-a 
rla Rabbinin tapisina goturiilur da Rabbi ( onu 51 d- 
delll bir asaba ugratir. Fakat inanan VS iyi is igle- 
yen ki§iye gtizc] bir Itainiilik var ve biz ona emir- 
It: rim izden kolay olamni emredecek, o pe§it emicJer 
verecegiz. Sonra bir yol daha mttu da gide-gidc gu- 
negin dogdugu yere vardi; orada oyie bir topluluk 
buldu ki onlann gijne^ten ba^ka hie bir elbisesi yok- 
m, oyle bir topluluga dogmadaydi gline^ oi'^da. Boy- 
leydi igt.e bu, gercckten de nesi var, ncai yoksa bil- 
gimiz hepsini de kavraf, hepsinden haberimiz var^ 
Sonra gene bir yol tuttu, ta iki seddin arasina var- 
di, O sctlorin yanmda bir topluluk buJdu ki Iiemen 
hie bir sbz anlandiyOfla-rd). Dedilcr ki: Zul-Karneyn, 
Yo'cuc'lo JVIfi'ciic, yeryiizunde bozgunculuk edi:n lai- 



Sahife 19 - 265 

























.1 r 







30 . MES^VI SiFHj II 

felerdir; oirtada bi^im aramiza bir set yapmak gafc 
tiyle saiia mallarimizdan versek razi olur musun 
yapar mism? Habbimin verdigi dcvlet ve servet daha 
hayirlidtr bana dedi, siz bana emegimzJe yardim edin 
Jf aramza bir set yapayjm, Siz bana demtr pai^a- 
Ian getirin. Dagiann ikl tarafi bir-birine mtfsavi 
olunca ufleyin dedi. Onu ateg haline sokunca da ge- 
tlrjij dedi, Eisttias erirnig bakir dokeyim. Artik bu 
sedd, agmaya d* ^ijt? yetmK. Bu dedi, Rabblmin R&h- 
metlnden bir lutuf. Rabbimia vaad etl.igi za man ge- 
Jmeo bu seddi diimdiiz yapar, yerle bir eder ve Rab- 
bjmin vaadi de gergektir, O gfin deniz dalgalaiur 
dalga-tialga bipbirferine kan$w onlar ve Sur iifurii' 
liir de onlarin hepsinj toplariz." 

* 2ul-Kftrneyn iki boynuzlu manasina gelir p£y- 
gamberfcrden, yahut eranterden oIdu£unu s 6yleycn- 
ter vardir, ZuJ-Kamcyn'in, mil&ddan 356 ya once 
dogan, Aylsto tarafitidan terbiye edilen, yirmi ya- 
5mda hukiimdar oJup 535 te bUtfin Vunanistari-, ell- 
ne geciren, tranbian alt eden, Suriye ve Misir'i zabt- 
eden, Ceyhun kiyifcrnida Tumnlilan da maflup odip 
Hmdistai'a giren, 323 ia otuz l) 5 yasindavken 53en 
Makcdcya toali tekender (Alexandre) oldugunu ka- 
tool edenler vardir fei bunlar, bu hiikiimdam- taken- 
der-f ZiiMtaroeyn V e Iskender-i Rami flerfer do 
guyM batiyj side ettigi }g in d e ZUJ-Kamevn laka- 
Uyle anildigim Verier. Eir rivayette de g i ym te „ 
cm uclan boytma baizedigtnden bu JgfcabJa ami- 
aagto. Efizilarma goreyse Zul-Kameyo, Yemen hii- 
kumdarkmndan Munzir b. Ma'tfs-SamaUr v C iHra- 
him Peygamber'den (A.M.) once hiikum siirmiigtur 



MESNE VI SEBHI II 



31 



Kur'aii'da amlan set de "Qiii Seddi" dir. Halbuki 
Yeraen'den biiyle bir cihangir zubui - etmedigi gibi 
0ld Seddini de Qin hukumdarlati yaptirraigtir (Kaa- 
mus'ul-A'lam, tst. Mi bran Mat. 1316, C. II, s. 925- 
S26, C. IE, 1st. 1318, s. 2227-2228). 

2U1-Kanieyn hakkmda en yeni ve en ger^ek in- 
t,t>]emeyi yapan : Hindistan Maarif Veeiri raerhum 
Ebu'l-Kelam Azad'dir. Eiitun tari boiler in fikiderini 
ineeleyen Ebu'l-Kelam Az^d, Ahd-i Atiyk'in DSnySl 
kitabinin Vm. babinda, DanyaTin, riiyasinda iki boy- 
jiuzIu bir koc goriip bunu Med ve E^ars hiikusnetle- 
rini birle^tiren Iran bijkumdfm olarak yoMugunu 
kaydediyof. Ona goi-c tbranca "Lokt-anim" sMMUn 
arap^ada tarn kargiligi "Ziil-Kafjieyn" dir. AKra'niti 
kitabinda da tsrailoguIJanni tutsaklikdan kurtaran 
bu hiikuind&rin adi "Kuiij?" olarak gecer (1, VI). 
Es'iya'da da XLV. bapta Kufu§'lan bahsediiir (I). 
XI. bapta Kurus; "Dogndan gctirilecek yirtici ku^" 
diye anilir (11). Irmiya'da da yer-yer, tutsakliktan 
kuiiulu? amhnuktadit'. Kuru^, milfiddan once S59. 
yilda zuliur etmigtir. 544 t& Babul' ti akni§, israil- 
ogullanm tutsakliktan kurtarrmg, meinleketlerine 
gondermi^tir, 519 da da olmil^tur, Fai's ve Med hii- 
kumetlerini blrlegtirip bit imparatorluk kurmasi do- 
layisiyle Kuru^'un heykelinde iki boynuz vandir 
(Mevlana Ebu'l-KslAm Azad'in bu cok do^ru ince- 
lemesi Prof. Said Ncflsl tarafindan Farscaya cevrji- 
mig ve "Ziil-Karneyn yt Kurus-i Kebir" adiyla vie 
faa?ta Ebu'l-Kelam Azad'm hal tercomcsini muhtevi 
□larak 1330 Ilicri §emsl yilmda Tehran'da bastiril- 
mi§tir). 



Sahife 20 - 265 



33 



MESNE Vf jjiEHl 



MESIVSYl 5ERH1 II 



33 






Jbsir'dk Zeus Aiiion, iki boynuzlu bir koC sek . 

£nde temsij edOIr. Amon, ko £ demektir. Iske^der'e 
Zul-Karneyn denmesi, belki buraya baghdir. Ciinku 
Iskender, Zeus* ul1 oglu kabul cdiimisti'r, ze^, &* 
seklinde eu&fe yakjusmig, anasi geb e kabms, 1* 
keiideri dogurmiistur (Prof. H. Ritter'in der* f ak - 
nrlermden). 

Zul-R ameyn'Jn garje$in battafi yere gitmesinden 
maksat, Lidya'yi zabtetmesidir, Dogaya gitmesiiata, 
^ orada ppiafe bir topJuJuk g& TOfia fod 1 jfc maKsat da 
Bakt^ya (B em) gitmesi ve 01 . adak . yoksu| y 

gab, S . 53-54, 56). VarfUfc iki ^ H azer dortgk 
fBS? t raSindaki K!ifkas ^glandir [Aym kitap, 
* I?"' eCQC ' le MC ' C " C ' ^r'an'da bir kere b^ 
>ada, bir fe^e de XXL swnin (Enbiya) 96. g^tinde 
g^r Ahd-i Ati^'m Takvin bolumiiode, NOh'un 
Jglu Yates m ogidlan arasmda Comer ve M acue Var - 
rasSfrS' t ?f 13?aFe aJt klta P ta - Macuc bir ulkedir 

l^XXIX, 1). Maksat, Karadeniz kiyilannda yasa- 
^n ve arada bir Kafkas dagJanm a ?arak bat! As- 
yaya sakbrai boylardir (Ay ni , s . S5-S1), Set, Ra*er 
-ve Kamdemz arasindaki Kafkas daglarimn *ecit ye- 
Me yapdan ve kahntdan hala gorulen Stfr ki 
Arapjar bu sedde "Bab'ut-Turk" ve 'Bfi&Mazar" 
■dertev. B: 2 dey Se adJ "Derbend" dir (Ayni, s. 91-^). 

Hk. Muhammed'm Aii'ye ■'Gergefcten de cennet- 
fe to h«r.ev var; seilj o; 0vIn zm-KarneytrW' 
huyuvd^L i Bvayet cdiJo^tir (Fadail'uJ-1-lamse; TIL 
* GJ-b3, Al-Mufradat, * 401). Ali de < ; Ben bu Dm- 



rnetiii Ziil-Kavncyii'iyim" buyunnugtur. Mutereim 
Asifti fulm. 1235 H. 1S19), hadiain, "Gersekten de 
wma rennetf* bir define var; sen o definenin Ziil- 
KarneyiVisin" geklinde de rivayet edildigini yaziyor, 
Huniin iiltinda bir gok yiice sirlar vardir deyip "Ya 
Ali, sen bana, MQs&'ya HSrun nc meiriilodoyse o 
menziledesin", "Ben ve sen, bu itmrnetin babalars- 
yiz" had islet ini de kayd edip li Karneyn"in, Hasan 
ve Huseyn'den kinaye oldugunu, "Her soy-sop, oIQm- 
lc kesitir, ancak benim Eoyutn-BOpUiii kesilmei" ha-- 
disi dolayisiyJe Hz. Muhamnaed'in soyunun, bu iki- 
^indei) tiiredifiiii sSyliiyor. Ayni zamanda Ali, ba- 
.-jindan bir kere Abduveddoglu Amr, bir kere de ibn 
Mulcem tarafmdan yaralandigindan, hadis'in buna 
da isaret oldugunu ksiydtdip sfialtrin en dogrusunun 
da bu s&z oldugunu sOyliiyor (Kaamus tercumesi, 
Matbaa-i Osmaniye, 1305 H, C. HI, s. C87, Karn 
maddesi). 

Zul-Kanieyrt kissasinm le'vilinin ozetini vere- 

lim: 

Zul-Kameyn, marifet istidadim tasjjyan gciniil- 
dur, O, bedeji iilkasine yerlegtirilmi^tir; her ge^it 
olgunluklara Ula^ma giicune saliiptir. Batiya, yam 
bedene ydneL'r, orada nefis kuvvetlerini goinir. Do- 
guy a, can gune^inln dogdugu yana yonelir, gilnes i§i- 
giyla aralai'inda bir engel o I may an kuds? kuvvetleri 
gorur. Derken dtinya-ahiret, madde-flnlara setlerine 
varir; orada bedene ait duygulari bulur, Bunlar ( so- 
zun manSlanm anlamaKlar; ancak hai diliyle, vesve- 
seler, hayallor var; aramiza bir set yap derlor. Kui- 
iuklara koyulun, guzel huylara sahip olun, o vakit 

F, 3 









Sahife 21 - 265 



r 



34 



MEJNIVt JERHt II 



onlar, bu smin ugainazlar der (K&sani'den, C. I, 
S. 409^11). 

Hasdi , Zui-Karneyn , z ahirla batim. maddevle__ 
maiiayi birlestiren kigiye de dgnmi|t^ jj[akikat£ L£L-. 

dTgTfisBe" geriafEan ayrflmazT'foi .'^uzden de gergek_ 
gteejiyE-igi B^pgtir; jwrcye de varsa orasini i$i- 

49. Beg duygu, I. cildiJti 35SS- beytinin serhine 
bk. 

Beyt 57. "gekil veren" terim olarak arapca 
''mugebbih", "bir buluncJuiuna inanan" da, gene 
arapca, "muvahhid" sfeuyle gegiyor. Te$bih, ben- 
zetmek demektir. Mtl^ebbih, benzeten manasina ge- 
lir. RTur-'an'da "Yahudiler Allah'in elieri baglamnj^- 
tir dediler; onlarin elieri baglanmi^tir, soyledikleri 
soz yiiziinden lanetlenmislerdjr; Allail'm elleri acik- 
tir, diledigj gibi nzik verir (V, Maide, &4) t "Rah- 
man Ars'i kaplamigtir" (XX. Taba., 5), "Rabb'inle 
melekler eaf-saf gelir" (LXXXIX, Feet', 22), "Al- 
lah'in eli onlann eitermln tjstttndedir" [XLVIII, Feth, 
10) mealinde ayetler vardir. Hadisle de "Ger^ekten 
de yike Allah, Sabanm onbesinci gecesi diinya go- 
giifte iner, KelboguUan boynim koyunlarimn tuylc^ 
rinden daba fazla sucluyu yarligar" (Cami', 1, s, 65) f 
"Allah adem'i kendi sureti iizere yaratti" [II ,s. 4} 
gibi hadisler vardir. BuelL&t, big siiphe yok ki me- 
cazdir; sen benim etirnin allindasin, bu i§ elimdcn 
gclir, burnu biivtjk adam, buwmndan diisen bin par- 
Ca cdur, eli uzun, kafasiz deriz; hu sczlerden de me- 
cazi marta anlagihr, Dar gOriiglijlerse, by ayetleri me- 
cazi manada aniamatmslar; Allah insan §ekfindedir; 




MESNEVl SEHHI II 



35 



argmda oturmaktadir; eli, gozii, yiizU, ayagi vardir. 
Diinya gogiine iner; fakat arsinin da, eteminin de 

koyfiyetini bilmeyiz; bu hususta bir so£ de edeme- 
yiz demi§lerdir, f^te bunlar, Allah'i insana benzet- 
liklerinden, Allah'a cisim isnad ettlklerinden, mez- 
heplcrine "Musebbihe, MUeessime" denmig, kendilt- 
i-ine de Mu^ebbih, Miicessitn adi vcL'ilmigUr (Bk. 
Abij'l Hasan Aliyy b. Ismail 'H-Es'ari: MakaflSat'iil- 
Mam iyyin ve Ihtilaf'Jl-MuEallin; H. Ritter basimi h 
1st. Devlet Mat. 1929, I, s. 152-153, 217) Tevhid, 
Tann'yi bir bilmek_ye .y.^ratilnxislaxip jaoksan-Slat- 
lari'naari'omrtenzih etmelrtir. "Gokte ve yerde, Al- 
lah 'tan baska bir mabur. da ha olsayd) gok de bo^J- 
lup mahvolui'du, yer de, giiphe yok ki argin Rabbi 
Allah, onlariii soytedikleri geylerden yticedif, munez- 
sehtir" ayetine gore (XXI, Enbiya, 22) Allah'tan 
bagka ne mevhum bir mabut vai'dir, ne mevcut bir 
mabut. Kainat, onun kudretini, hikraetini, tadbirini 
^osteren yoktan yaratilmis, E^ne yok olueak bir var- 
liktir. 

59. Abii'I-Hasen, Hasan'm febasi demektir. 
Araplal'da, babalanfin, ilk ogullannin adiyla aniLma^, 
bir gelenektir; buna kiinye derler. Hasan, 0#ebi Hu- 
saraeddin'in adidir. Bu bakmnJan biz, bu beytteki 
liitabin, kendisine oldugunu samyorua, C e!e bi Hasan 
Husameddin, gercek bakimdan Mevlana'nm yoi oglu- 
dur; bu yuzden de Mevlanft, Hasan'in babasidir. Bey- 
tin ikinci misrab olan ve "A yagi kugiik, a bedeni ta- 
se" manasini veren misi-a, arap^adir. MevIaoS., Divan-i 
Kebir'de bir gazelinde, "Mansur-i Halite, a yagi 



Sahife 22 - 265 



36 



MBBNEVI JBKHt Jl 



MESNEVl SERB} J] 



37 



Mfciik, bedeni tgze gtlzel djy e ba§layan siirini, senin 
jgin soytemigtjr" der. Eundan sonraki beyit . ¥ udurr 

"Senin de-Ji-divanen, senin saeho? J?ir arslamn. 
otousta* da, ey silt emme yuzijnd™ T^nn'yla afiit- 
le^ilimiz vakte daha yakm diJber, demigttr," 

Bu bey tin i-kinci misrai oJan ve "Ey silt emme- 
yUaiinden" diye basfayan misra'da ilk ma-ft'Ia ka- 
fjyeli aJdugundan saniyo^m ki "A ya§i kii^iik, bede- 
ll! taze giizel, ey stit etnme yiiziinden Tanri'yla ahit- 
Je^tilimiz vakte daHa yakm dilbcr" teytl, Huseyn i> 
Mansuv'ii-Hailac'm Mr siirinin matla'idir. Eu gaze! 
tercutnemizin IV. dldinde, "failatm failatin faflst 4 * 
vezninin XCIX. gazelidir. Aldigimiz beyitler bu dl- 
dm 2394 ve 2295. beyitleridir. 1st. Remzi Kitabevi - 
3959, s, 241, "W hilrfi). 

Meviana, arapga bir gazeiine, gene 

"A yasi kiicuk, befeni ter-u taze diJber, a slit 
emme gagma daha yakm olan, bu ylizden fi« Tattfi 
alidinc bizden daha yakm bulunan guzel" 

diye bu beyitie ba&lar (ay™ efit, s, 251, g(Be j 
CXin, beyit 239g-2'03). 

Bu bey tin Huseyn b. MansQr'un oldugunda hig 
5 uphu yok, Mevlana, bunu Eormiis ve bir gazeiinde 
Mansur'un adini anarak da bunu a G ikIamj§tir. Fakat 
U Massignon tarafmdan notJarla, tercemelerto pek 
litvu ve dddf bir surette hazirlanan ve "Jumal Asi 
atique"te, 1931 y lIjn da skan, ayn basi mi da yapilaji 
Divan" da bu gaze! yoktur (Tome CCXVUl) 



ikinei gazddeki 

"Halk, adam-akilli anladi-gitti benirn sigik oldu- 
gunau; yahii'/ kirne agikim, onu bilmiyor kimse" bey- 
tine de Ibni Arabi'nin (633 H, 1240) RfflSjjhjif 
1 'Fusus. r ul-Hikcm"indc rastJiyoruz; aricak, beytin ki- 
min oldugu soylcnmiyor. Belki Mevlana'dati almis- 
tir; belki bu bey it de Mansur'undur ve Mevlana, 
MansQr'un adini anmadan bir §hrinde iktibas yap- 
ugi gibi tbn Arabi de Mansur'un adini anmadan bir 
muitoseljetle "Kdimc-i MuhammHdiyye" fas&jnda, bu 
beyitie istighatta bulunmustur (Divan tercemtmizin 
ayni eildindeki a^iklaniaya bakinu;; s. 445, s. 251, 
H 3401 'in izahi). 

61, 1'tizal, Bir yana eckilmek manasuia gelir, 
Ta blind™ Hasan-i Eisri'nin (110. H, 72S> talcbe- 
v^iiiden Ataoglu Vfisil (131. H. 748), bir gun hoca- 
simn dei-sini dinlerken bir adam gelmis, zamanimiz- 
da bir boluk balk, biiyiik giinah i^leyen k&firdir di- 
yor; bir boluk balk da iman olduk£A sug imana hi^ 
bir zarar vernaei inancmi giidilyor; sen ne dersinj 
.hangl inanca baglanalim diye bir soru sormu§; H»- 
:san cevap vermeden Vasil, ben, biiyiik giinah i$k- 
.yenc mu'min de demem, kafir do demem; o, imarJa 
kuSir arasindadir denii.<f ve Hasan'in ders halkasin- 
dan bir yana cekilip ba^na toplananlara, bu prob- 
lem hakkitiia stiz sdylemeye basjami^ti. Hasan, Va- 
sil b^den aynJdi, bir yana c^kildi demis; bund an 
5oaradf! Vasil'a ve onun yolundaki bilginlere uyan- 
iara "Hu'teKiie", yatii bir yana ^akilenler, yollarma 
da "i'tizal" denmijtir. 




Sahife 23 - 265 



38 MSSNiVJ 5£RHl II 

Mu'tezile'nin gian, yani i'tizal yoJunu gqdenle- 
rl, fflMt yollara uyanlardan ayiran, Tann'mn &fat« 
Ian oldugunu .rcddetmek, Tann'mn gorulmesini ka- 
bul etmemek, kuLarin, Syjlik ve kotuliigu, kendi ih- 
Liyar ve iradeleriyle yaptiklanm kabul etmektir. On- 
larea, Tanri'da bazi eifatlar kabul edilse bu sifatlar, 
Tami'yla ka<]im midir, yani Tiinri'ya bir ewel ol- 
madigi gibi burilara da blr ewel yok mudur; yoksa 
banlar, sonradan mi yaratilmis_tir sorusu meydana 
cikar. Bunlara da on yoktur denude, eweli olmayan- 
lann, sonu bulunmayanlarm cogalmasi gerekirki bu, 
sirkUr. Tann, bunlan sonradan var etti dersen, Al- 
lah 'in, bir zatnari giicsiiz, bilgisiz olmasi gerekir k : 
bu da miimkuE olmayan bir seydir; Oyleyse O'rta st- 
fat atfetmek, bize gored ir; zatmdayse sifatlan yok* 
tur, 

Birseyin gorulmesi igln bir yerde olmasi, gd- 
renle arasmda bir mesafe buliinmasi, gortilenin do 
goren gibi cisim olmasi, bir zaman i^inde goriimiesi 
gerektir, Oysa ki Allah, zamandan da mtfnczzehdir, 

tnekandan da. Hele cisim olsa miirekkeb obnasi, yani 
bir gok geylerin bir araya gelmesinden viieut buSma- 
si gerektir; bSylo okmsa, guniin birinde dagabr, yok 
olur. Su halde Allah p i gormeye imkan yoktur, 

Kul, yaptigi igi, kendi Jrade ve ihtiyariyle ya- 
par. Dilegiyle yapmasa da Allah yaptirsa, iyilige kar- 
ai miMEat, kbtQlugie kargi miicazat, abes olur, Ayni 
zamanda hem kotuliigU yaptirrnak, hem yapma diye 
peygamber gondcxmek, hem niye yaptm diye cehert- 
neme atmak, abes oldugu kadar zulUmdiir de. Allah, 



MtiJJEVl SEHIJl JI 



3D 



adildir, kullann* zulmetmez. Aym zamanda insan- 
Lvra lutuf olarak akil vermis, fikir vermis, peyganv 
Ixjr gondermig, kitap yollamig, dogruyu egriden ayir- 
mif.tir, Lulfelmek de Allah 'a vacipUr. 

Mu'tesilc, kendilerine "AsMb-l adl u tevhid" 

derler. Onlarca Allah'in safatlariru nefyetniek lev- 
liiddii" kaderi inkar etmekse ''Adr'dir. 

rtizal, usOlde, yani Inaneta bir mezheptir; Mu'te- 
■/AH, furu'da herhangi bir mezhebe uyabilir. Cebr ve 
ihtiyar, I. cindin 620-644, 1470-1472, 1494-1495, 1502- 
1512. beyitlerin §erhinde gec.tigi i?Sn burada fa^la 
dmnnayacagiz; aneak "l^hi ma-fih" Wet tairka? bo- 
J iim den ornek vermeyi gerekli buluyoruz-i 

"Evet, vallahi hersey, Tann'mn; ama Tann'ya 
gore iyldir, biiie goi'e degil. Hani §u dervi^ler soy- 
lerler, hergey iyidir derler ya, dogru soylerler. Her- 
$ey Tann'ya gore iyidir, olgundur; fakat bize gQre 
dcgiL Zina etmek, namaa kilmamak, namaz kilmtik, 
kafir olmak, Musluman olmak, Tann'ya e§, ortak ta- 
mmak, Tann'yi (i?siz, ortaksiz bilmek... Hepsi de 
Tanri'ya gore hi^blr §ey degildi; fakat bi?* gore 
iina etmek, hirsialikta bylunmak, kafir olmakj Tan- 
n'ya eg, ortak tammak. kotudur; namaz kilmak, ha- 
yirlarda bulunmftk iyidir; Tann'ya goreyse hepsi bir. 
Masil ki bir padi^ahm mUlkiindc zindan da var, dar- 
agaci da var. Elbise de verir, mai mulk de ihsan 
Oder. Maiyetinde adamlar da bulunur, diigun dernek 
de olur, zevk nese de; davul da vaidir, bayrak da. 
Hepsi de vardir, hem padisaha gore iyidir. Hani el- 
bise vennek> onun saltanatimn yiiceligindendii: ya; 



Sahife 24 - 265 



to 



ME5NSVI 5ERHI II 



MJESNJLVI 5EK1I! It 



u 



daragaei, zindan, oldiirug de saltanatimn ytioeligln- 
dendir. Ona gore hepsi de olgundur; fakat ftalka gore 
elbise vernnekle daragacma gekmck, nasi] olur da bir 
olur? (BoUim 7, s, 25, satir 25-39). 

*'£yilik, ko tulukten vaz gecmektir. Kotulukten 
vazge^nack, kotuluk olmadikea olmaz. Anla§)Uyor 
ya, iyilikfen vazgeemek de kotiilukle olur. Kotuliige 
di&kuiriiik olmasaydi, koluJiikten vazgecmeye da kai- 
kisjilmazdt; hicbir gey de meydana gelmezdi. Hani 
Mecusiler der ya; Yezdan lyilikleri yarattr, Ahrjman 
kotiilukleri, istenmeyen seylerL Cevap verir de de- 
riz ki onlarat Sevilen s_ey, sevilmeyen $eyden ayrd- 
maz ki. Qunkii istenmeyen, sevilmeyen bir tara.fi tA~ 
mayan sevgili bulunamas!. Zaten sevglli, istenraeyen, 
ho§]aniImayan yeri buJunmayan kisidir; Fakat isten- 
meyett, hoglaml mayan §eylerin yok olmasi, o gjaglt 
geyler olmadikga miimkmj degildir, Sevine, gamin 
yok olmasidir hani; ama gamin yok olmasi, gam ol- 
tnadikca miimkun degildir; su haldc her ikisi de bir- 
blrinden ayntoiayan tek bir geydir." (Bolum 29, 
a. 10B, satir 29-34, s. 109, satu- 1-7). 

°01.u Tatin bayn da irade eder, serri de; fakat 
ancak hayra razi olur; cunku, ben bir gizli definey- 
dim; bllinmeyi sevdim, dilediili demistir. His gUphe 
yok ki ulu Tanrj emri tie irade eder, nehyi de. Erar, 
emredilen kisinin, hliy bakitriindan ho§lanmadiii §By$ 
yap demektir. A af, helva ye, sekcr ye denemez af 
ki§iye. Dense bite bu euiir degildir, agulamadir. In- 
sanin yapmak istedigi §eye de yapma denir; yapmak 
istemedigi geye degil, fnsana tag yeme, tiken yeme 
denmesi dogru olamaz. Dense bile buna nehiy den- 



tjiez. tlayn buyurmaflin, §erri yapma demenin dog- 
iij olmasi igin gerri yapmak isteyen birinin bulun- 
masi §arttn\ Boylesine birinin vadigiru diieyis. de 
jjerri dileatektir; fakat serre razi oimaz. Olsaydi 
hayri buyurmazdi- Bu, suna benaer: Hani okulrnak 
isteyen var ya, 0, okuyacak, ogreneeek ki§min bC- 
yisizligini istiyor demektir. Cu^kii ancak bilgisiz 
okutulur, bilmeyene ogretilit'. Bir gey dileraek, o ge- 
ye gerekli olan ^eyleri dilomektir, Fakat okutan, 
okuyamn bilgssiziigirie razi olamaz; olsaydi ogret;- 
iTiradi. Hekim de buna benzer; hekimlik yapmayi is- 
tedi mi, insanlarin hastolanmasmi istiyor demektir; 
ounkii hekimlJEiiii gosterancsi ancak insatilann has- 
talanmasiyla mumkiindur. FakAt insanm hastaJan- 
mastna razj degildir; razi olsaydi onlan tedavi et- 
mezdi; onlara hag verrnezdl. Ekmekci de boyle; ka- 
?.anSHl, gegimi ycJuna girsin diye insanlann acikma- 
smi ister. Fakat ac kalfnaJanna da razi degildir; zira 
olsaydi ekmek satmazdi. Kumandanlai' da, ordu da 
boyle, Padisahlarma aykiri biri oisun, du§fi}anlar ba§ 
kaldirfjmlar derler; ciinkii boyle olmasa erlikleri de 
uieydana gikmaz; padigaiia olan sevgileri de; padi- 
sah da om!ava ihUyac] olmayacagindan onlan der- 
leyip toplama^. Fakat jsyaiia da r^zi degildirler; zira 
olsalardi kargi dui'mazlar, savasmazlardu fnsan da 
soyledir. Kendi nefsindeki §er i^letecek huylan 
^liler; eiinkll 0, sukredeni, itaatte bulunani, cekineni 
sever; buniarjn, bu huylan n kendisfnde bulunabil- 
mesi iein nefsinde kotulugUn, ser yaptiran huylann. 
da bulumnasi gerektir. Birgey dilemek, seye gere- 
Lten seyleri de dilemektir, tnsan da o kotUliikleri ffi- 
ier ama onlara razi olmaz. Qiinkii bunlan nefsinden 



Sahife 25 - 265 



iZ MESNEVf SERHt JI 

gidermeye cah$ir durur. Demek ki o F bir yiiztien 
serri istedigini, bir yuzden de dilemedfgmi billy or. 
Du^mEiiisa, a diyor, hi?hir yiizden, nasil oJuiisa ol- 
sun, serrj dilemez. Buna imkan yoktur; yani insan 

birjey dilesin de o geye gerekli tjlan seyteri dileme^ 
sin > imkan yoktur buna. Yap yapma emirlerinin g<?- 
reklisi de yaratikstan gkne rafbel: eden, yai'atili§ia« 
bayirdan nefret eden §u bend] neflsdir. Oylesine bir 
nefisdir bu kj dunyadaki biitiin getter de ona gerekli 
©fen seylerdir. §u kotii i^ieri dilemeseydi, nefse uy- 
mayi istemeseydi bunlara gerekii olani yap, yapmayi 
da isteme^di insan. Fakat kotiiluklere ra?j oJsaydi 
da ne yap dei'di, ne yapma. HtoU kotulfik, kotuluk- 
ten ba§ka bjr gey ii*Jrj dilenir, Sonra $unu da sSy- 
leydim: Insan, fctitun hayirlan istese, gerlerj gideV- 
naek de hayirlai'dan bir &ayirtfi£ 5u halde serleri 
gidermeyi istiyor demekcir. lyj ama gerri gidermek, 
sarin bulunma3iyle mumkundur-. Yahut da insan, 
inanmayi, inanci ister de:-sek, inanmak, fcufurden 
sonra mUmkundijr. Demek ki kUfiir, ImaMi i c in ge- 
retdi seylerden. HasiJi serri ser oldugu l$m dilemek 
0jkindir; fakat hayir if in dilemek gijkin dfigjldk, 
UIu Tanri, KiSfasta, stein i^in yasayi§ var buyurdu. 
JJlu Tann'mn yapisini yikmak §erdu h ; fakat van bu- 
guk gerdir; buna kargihk halki bldurulmeden kom- 
mak, turn hayjrdu-. Turn hayir igln para tiugali jerri 
istemek, kotii birgey olamaz; turn geiTe razi olarak 
parea cuguk ser dileginden vazge£mefc kotudur. Bu, 
§um benzer: Ana, ^ocugu azarlamak, dovmek iste^ 
mez; ^tinkii par^a bucuk gerri goriir g, Babaysa go- 
cugun azarlanmasim, dovuknesini ister, razidil' buna: 
?unku ttim gerri gorur. Kaiigren okin uzvun kesil- 



MES^EVl SEHHl « 



43 



mesi gibi hani. Ulu Tanri bagi§lar p yariigar, az&bi dii 
getindfr. Butiin bu sifatlarla Tann'yi gei^&klemeni 
d'il&r tni, dilemea mi? Elbetta evet f diler, degil mi? 
Suclu oknasa baeigla>ici, yarligayici olamaz. Birgeyi 
dileirsek, o §eye gerekli geyleri de dilemektir... tBo- 
[um. 64, s. 153-154) . 

61-62. Sunni, Ha. PeygambeiHm (S. M.) sutine- 
line, yani sdzlerine, yaptigi Igfefee, Ulu-irlerlne, yani 
birisini bir i§i yaparken gdrUp, bir sozii soylerketi 
duyup engel oJmayi^ma dayanarak o l^in, o soaiin 
dofru oldugunu bildirmig olmasma kavli, fi'li ve tak- 
firi sunnet derler, 

Nassi oidugu gibi kabul edip^ emir vff nehiyleri 
te'vil etraeyen, BatiniJiga sapmayan her islam mea:- 
hebi kitab vo siinneti, yani Kur'&n-i Kerim ile Ha- 
disi buccet olarak kabu] tder; bu ikisini, yabat Ha- 
disj kabul etmemek, esasen islamdan cikraaktir. Q'un- 
kii Kui' h an-i Kerim, ResuJ'e itaati cmretmekte (Me- 
sela m, Ali Imran, 32, 132; V, Maide, 92; VIII, En- 
fSli I, 20, 4G) f Peygamber'in aozleririLn vahye da- 
yandigmi bildirmektedir (LHI, 3-4). Islam mezhep- 
Seri, ancak Hadisin rivayet edeniyle rivayet tar/inda 
ayribrlar. Ehli Sijnnete gore sahabenin hep^i adldir, 
yani tam adal&t sahibidir. Aralarmdaki geki^meler, 
birbirlerini lanetlemeler, savaglar, SUisler, Olduriiliis- 
ler, birbirlerini en agir tSbmetlerle JlbhmeUemeler, 
hep i^tihad hatasidir; ictihadinda hata eden dabi se- 
vaba nail olmu^tur. Eblibeyt Itnamkmna uyanlara 
goreyse sahabe de insandir; hcpsinl adl kabul etmeye 
imkan yoktur. RasGlulkiba tSM.) veEhlib&yte uyan- 
lann vh sikadan olduklan bakkinda sahih rivayetler.' 



Sahife 26 - 265 



44 



«£SNJiVl SJ£Knr II 



MESNEVl SERHl II 



bulunanlarm tahric ettikteri hadislei-e uyulur-; bn 

Sartlarc haiz olmayanlann rivayetlerinde du§unuliji\ 

irade ve ihtivar hususunda da bu esasa ilayet 
edilir. EhJi Siinnet, kulda cuz'i bjr irade kabul eder; 
bunun hayra ve genre sarli kuldandir, y a rati? £1- 
Jah'tawte §ia, kulda irade ve Ihtiyan kabul eder, 
kulun, Allah tarafmdan muhayyer birakiLdigma ina- 
mr; (akaf cebr ve. tefviz yoktar; hayrj ve $em kula, 
zorla yaphrmaz Allah; kul da bunlan kencli- 
liginden yapamaz; AUSth'irj kudret ve kuwetiyle ya- 
par. Haricilerse inutlak cebre inamrlar; bSyle oldu- 
gu haltje sahabeden bii* fogunu kafir sayacak kadar 
ileri glderier. Mu'tezile, tefvizi kabu] eder, yarn kul, 
nwtlak olarak irade vq ihtiyar sahibidir der ve nassi, 
alalia teVi] eder. Mevlana bu bafoindan Mu'teziteyi^ 
duygulaiina inanmis kisiler olm-ak tavsif eimekte- 
dir. Akla, aki.J gosiine sahip ohnadiklanm soylerken 
de, nefis dilegine uyan, manevi ilhama mazijar ol- 
mayan, dunya duzenini, kendi gegimini, benligini, 
beneilli^ini hedef ediilen akli kasdetmektedir. 

J 67. "And olSLin ki biz ildenioguHanni ustiin et- 
tik, yucelitik; fcarada, denizde taijidik onlan; iertc- 
miz §eylerle naklandirdik onlan ve yarattiklanmizm 
cogundan Ustiin ettik onlan." Kur'an XVn isra' 
70). 

70, "Kore vsbfil yok;" (Kur'an^i Ketim, XXIV 
Kfc 61, XL VIII, Feth, 17). 

Ayii] beyitteki, eabu?, darligin airahtandir sBzii 
de ha(Jistjr. Siadteln tamami sudur; "jSa&r, darligm 



anahtandir; zahitlik, sonsuz bir zenginlik." (Kunuz, 
II, s. 103). 

74. Halil. Dost manasina gelir. IV. su renin 
(Nisa') 125. ayetinde, "Allah Ibrahim' i dost cdin- 
mi&tir" dainneki.edir. Bu yuzden Ibrahim (A. M.)'e 
"Halilullah" ve "Halil" denjr, Kur'anda, altmis do- 
kuz kere amhmstir (El-Mufehres, s. 1-2), XIV. sQ- 
reiijn adi da "Ibrahim Suresi"dti\ Bu aurede ibra- 
him'in, ehlini, ekin Mtmez bir yerde, hiirmeti vacib 
olati Tanri Beyti'nitl yaninda yerlegtirdigi, oalara, 
soy una ve inananlara hayir duada bulundugii anla- 
tilir (Ayet. 34-41). II. surede de [Baka! h a) Ilirahim'in 
bazi kelitneJet'le Sitiatldngi, onu insanlara imam etti- 
gi, tssmiil'le Ka'be'yi Uurdugu. orayi temiz tutmaya 
raeraiir edildikleri anlatihr ve gene tbrahim'in Mck- 
ke'ye, Ka'be'ye, evladina, inananlara duasmdan bahs- 
edilir {Ayot. 124-13&1, III. surede (All fniran) 
Adem'le Nub gibi Ibrahim soyuyla Imran aoyunun 
alemlere ustiin edildigi (Ayel. 33} > tbrahitn sagkert 
Tewat'la iadJ'in inmemis buiundugu fgiJi tbrahim'in 
tie Yabudi, ne de Nasrani aktugu, ona en yakjn olan 
kisiterifl Hz. Muhanimed'le ona inananlar bulundugu 
bildirilir (Ayet. 65-68). Aym sQrenin 95. ayotinde, 
muislumanlik, "artik do£ru yolu tutan fbrShtm'in di- 
nt", yani "I-Ianif dlnSni" diye amlir. 96-97. ayetlerde 
onun r Ka'be'yi Mekko'de kur^ugn Iwlirtilir. VI. surede 
{En'am) Ibrahim Peygamber'in (A.M.) amcasi 
Azer'i, putlan mabut tanidigi i^in kmamasi anlati- 
br (74,), lyice inane sahib i olmasi i^in, Allah'in, 
goklerdeki ve yeryUzyndeki kudret ve saltanatimn da 
kendisine gosterikjigi soylenir (75-79. I. ciltte 429. 




Sahife 27 - 265 




W HCSNEVJ 5£ HiJ j ji 

beytin serine baking. IX. surenin (TbVbe) m 
syetmdc O'nun ameasi i C in yarhganma dilemesW 
venhgi bir so* yUzundfcji okiugu, fcka! Taha ftfe 
W -*^fimw anlaymca bundan vazg^tigi anlati- 
tt. XL Sure d e (Had), Lul kavmini helake gfc«, „ ie . 
eklenn, ona da ugrad.gi, Ish.k'Ja Ya'kub'u mu jd P . 
lediklen bildiri]ir-<Aj«t 69-76). Bu. XV. aur *te de 
(Hicr> gecer (51-60). XVI. surede (NahJ) ibrahim'm 
dogm yolu tuttugu, dtinyftda on!ar a - jyilik, U^ ik 
verildigi, ahimtto de burden oI dugu sbylenip ffi. 
M^ammetfc da (S.M.) onun $&*, Hartf dinine 
uymas, buyruiur a2Q02a), XIX. sCire de (MeryeaU 
UrSrS? ^ PUtIar *«*«»» *»ffl» $», am- 
Sh f' ?' ^ P** (E ^ iyA) «"*&**** biraz 
dalia fazla bahsedflriiefct&Jk Ibrahim'e doem volu 
buhnaa fcin ddillcr vszilmistir. Amca<Wve L- 
PJ.W, nedir bu tapip durdugunuz putlar der. Onlnr 
da . atalanmm fa&te bulduk, onto™ yoJunu tutfuk 

. *aratandir, ben & tm&m buna; puUariniza da ya- 
pacog,™ ben bilirim. Onlar gidince Ibrahim, putL 

clerJer. I^lerinden bfialan, ibrahtm denen bir gene 
wdi, yapsa-yap^a o yapar bunu der. ibraiitm'i geti- 
rtjg sen mi facfe, putian djye caviar. SS 
buyuk putu gfctere**, buyiikleri bu ft*, betki d & o 
W ?ftr; rirtmife so™ o.a. Bu U UzeTiZ 

ske bjr faydasi dokmimadjgi gibi zaran da olmayan 



MESNtv! StEHf U 



47 



M'ylere tapiyorsunuz da Allah'j birakiyorsunuz. Tari- 
i-ibi'iniza yardim edin, atege yttkin bu adami derlej 1 . 
,\l^e atarlaf, Allah, ey ateq der, sogu, esen]ik o) 
Jtd'ihim'e, Sonra Ibrahim's tshak'i ihsa.ii Oder Tann, 
a istemeden Ya'kub'u da veriJ-; hepsini de tertemis 
,Kte,- p halka Imatt yapar (51-73). XXIL sOrede de 
(IlacxO tbrabim'e, Ka'bo'yi tetniz tutmasimn, hal- 
ki Hacca cagirmasimio buyuruldugu bildLrittr CJ5-30). 
A.ym sui'ede, "Allah'] tek umytp Sirk kosmayatilar", 
"Hunefa-Hanefiler" adtylg bildirilir (31). Son ayet- 
tcysc Muslutnanhk, "Babamz IbrkhinVin dini, O ma- 
butiur daha once ve Kur'an'da size Musluman adim 
kikan' 1 diye anlatihr (TS). XXVI. suredo de (^uara'l 
,ione ibrahtm'in putlars taptiklanndan dolayi amca- 
smi ve kavmini kmamasi anlatilir (69-87). XXIX. 
.sui'ede de bdyle gfcer (Ankebu^ 16-17). Ayni surade 
Lut kavmini helake giden meiekierin, Ibralhm'e ug- 
rochkbri hikaye edilh:, LOt'uii, tbrahim geriatma 
myan bk Pey&mb'cv oldugu qfi&)as (23-27). 
XXXTK, suveniii (Ah^ab) 7, ayetinde Nuh, Musa, 
fsS ve Hz. Muliamci^ed'lL' (S.M.) berater adi anilir, 
Mlah'in bu Pcygatnbeilerden pek kat'i soz akligi bil- 
difiiir ki bu be§ peyg&mbefe 0!'ii)-Azm ( yani dire- 
nan, adamakilh ayak direyen Pcygainbei'ler denir. 
P^ygamberlerin, dereoe. bakimindan en ustuntet'idir. 
Baxilanna got&yse bu be? Peygamber, biUun dun- 
yaya insanJara ve ciilJere peygamber olarak gonde- 
ribniSlerdir. XXXVn. surede (Saffat) Ibrahim Pcy- 
gamberMen (A.M.) §5y)e bahsedilmektedir: "Ve sup- 
he yok ki Ibrahim de onlarin taraftarianndandi el- 
bet Hani Rabbine tertemlz bir yihekle gelmi§ti o. 
Hani amcasma ve kavmine, siz demi^tl; nelere kul- 



Sahife 28 - 265 



f 



IS 



MESKEVl SBfiHt JI 



luk ediyorsunuz, Allah '1 blrakip da tamamiyle uy- 
durma mabutlara mi taptnak istiyorsunuz? Alemls- 
rin Rabbine kar^i zanmmz ne? Derken yildizlara bir 
bakmi$ti da ben demisti, gersekten de hastayjm, 
Derken, arkalarim eevirip gilmiglerdi onljir, Derken 
o da, onlann mabutlan olan ptttlara gidip demf. S ti kl: 
Neye yemek yemiyorsuiiuz? Ne oldu size, rifefci kprrag- 
myyorsunuz? Darken sag eliyie vurup kirmiati cmtan 
Derken kosa-kose yanma geJmiglerdi. O dcmikli ki: 
Elirusle yontup yaptigmiz §eylere mi tapiyoreimuz* 
Halbuki sijd de Allah yaratmistir, o yontup yaptigitm 
Styleri &. Onun i£n bir yapi yap lfl , bir yigm yigin 
da dcmisJerdi, a tin &mi ate§& Ona bir dozen 
yapmak istemislerdi de biz onJun alealtmigtik. Ve 
ben demigti, Rabbimin tapisma gidiyomm. o, dogry 
yolu goaterir bana. Babbim baha temiz ki S il e rden 
olmak §ar|iyl e bir ogul ihsan eft Dei-ken biz de ona 
tedbirle hai-ekel eden ve acdeci olmayan bir ogul 
verecegimizi miijdelemistik. ibrahim'le beraber ko- 
5up gezecek eaga geJinee Ibrahim, ogulcagzim ds- 
migti, ben ruyamda senl kesiyomm gordiim. Bir bak 
du. 5 un, sen ne dersin buna? O da babacigmi demisti' 
ne emredildiysg sail a, onu yapp A!]ah ^^ benJ 
sabredenlerden bulur sun . fkisi do teslim olunca onun 
aJnim yare koymu ? tu Vc biz ona, ey Ibrahim <jiye 
nirta etmi 5 tik; ruyam gerceklestirdm, $iiphe yok ki 
bisi mukafattandmnz iyibk edenleri. $ u phe yo k ki 
bu, elbette apasik bir imtlhandi, Ve onun yei'ine ke- 
silmek iizere briyiik bir koc ihsan ettik. Ve sonradan 
Eelenler arasmda da ona iyj bir ad^n verfflk. Esen- 
ik Jbrahmie, biz, boyle milkafatlanrhrinz iyilik eden- 
JWi. Suphe yok ki. 0f in am n kullannnzdandi Ve 




MfiNEVJ 5EBII1 )I 



49 




ona., temiz kigilerdon olan ve Feygamber oimasi tak- 
rlir edilcn Ishak'i hujdelemigtik. Onu da kutladik, Is- 
link'i da ve ikisinin de soyundan iyilik eden de var, 
ujjagik nefsinc aulmeden de." (83-113> Bu ayetler- 
rim once Nuh anildigi i^in "Ibrahim de onun taraf- 
(aflormiaand)" &yetinden Muh'ujn taraftarlarmdandi, 
Nuh'a yardim edenJerdendi manasi gjkarsa da zami- 
rin Hz. Muhammed'e raci' oldufiunu ve Syete, *'lb- 
jfihim'de Muhammed taraftarlarmdandi" manasmvn 
vorilmesi gerektigini sQyieyetiler vardir (Ebu- Ab- 
dullah Muhamnied h. Ahmcd'il-Ansariyy'il-Kurtubk 
[■:] Csmi' bi Ahkatn'il-Kur'in, Kahire, JVIatbaata 
Dar'ii-KijtUb'il-Misriyyc-1365- M. 194G, XV. ctiz, S. 
ffl I, Yildjza bakip ben hastayim demesi, yildiz bElgi- 
^iyle hastalnnacagmi anlamasim bildirirse de yildiK- 
hi zamamni tayin etti, sitma nobetinin gelmek uzere 
oldugunu anladi diye tefsir edenier de vardir ki bu 
tlalia dogrudur, Kiirban edilmesi igtenen c;ocu£urs, 
I^liak, yabut tsma'il olu^ynda ihtilaf vardir; gergek 
i-ivayetlere gore, kurbcsn etJilmek istcnen ve kendi- 
sine bode] ko? inen, Isina'il Feygamberdir. 

H^, Mevlana, '^Divan-i Kebir" de bir gazelinde, 

"Seni kesersek bize kar§i tshak ol, dal denizi- 

mize de sus, sus da giicumuz-kuwetinriiz kirip da- 
gitmasin gemirii, parealaraEisui gemini gucrumiiz-kuv- 
vetimiz" bfrytiyJe kesilmesi istenen cocugun tshak ol- 
duganu bildirmede (Tercumeraiz, C I, s. 34, gazel 
XXI, beylt 273), bir ba§ka gazellei'iftde, "ibrahim'in 
csm, onun i^tiyakiyle del i-di vane olmu§ da kihci ts- 
nna'irin, Ishak'lJl boyniuia ^ajmada" beytiyle ts^ 
ma 'irk Ishak'i beraber anmada {C. IV, s. 13T, gazel 

P. 4. 



Sahife 29 - 265 



r 



i 



W 



HUSWEVl $ E KK' [I 



CCKXV1J, beyit 1233), .bir ba$ka gazellerindeyse, 
Mil gibi onun tapjswda yarassm, gerbot gibi ige- 
yim-gitsin; bana kash sitemse kabuSUm; Halil'im 
ben" buyurarak kurban odiimesi emrolunanm Ismail 
oldugunu sBylemektedir (C, % s. 433, gazel XLIV 
bey it 5G0O). 

Diger ayetlerde de Ibrahim, bu vak'alann bir 
la&nuyle amlmaktacbr, Yalniz H, sCren^n (Bakara) 
258. ayetinde, ibrahim'in JHemrad'la Iconu&nasi, ona 

mi) getirmesi anlatihr ki MevJana, bu ayete biihafi. 
sa ehemmiyet verir, Ayet judur' "Kendisine, Al- 
lah in saltanat verdigt kiginin, tbj^fele gekfemeyc 
basladig,™ gdrmedin mi? zaman Ibrahim, faeuitn 
Rabbim diriltir, oldtMir demisti. O, ben de dlrJl- 
tirim, oldiiriirum dedi. Ibrahim dedi ki* giiphe vok 
ki Allah, eiine^i rioguctan pkarmflda. sen baiidan 
dogdur. fnanmayan bn so*e $$#& kalmisn. Allah 
zabm kavmi dogru y (a sevketmez ki." Ibrahim 
Rabbim diriltir, tJldiMir deyinee Nemfud, ben de di- 
riihnm, olduriiriim demig, amdandan getirtdigi iki 
kigiden birini bagi S laini 5 , i 5 te diriJuim <fe m i<, obij- 
runt) Dlddrtmu?, bunu da bldiirdum demi 5 tjr.' Buna 
fea^ tbrahim'in mat almas, gerekir; ne-tekim ayette 
Ibrahim Mr delil getlrir. Halbuki MevftnA, bunu bSv- 
le^lamaa "Khi ma-fib" de "Hasa, Ibrahim, 0nun 
dtiiUw cevap vfeiwekteE aciz defiidi; bu soz, baskn 
bir orockle aym soziiii zaten. Yani Uhj Tann an-i 
kaxmndafti soeugu rahim dogusundan dcfduW me- 
zar batismda da Uatinr. Sen Tanrihk dav^i ^jdij- 
yorsan onun tersini yap; yani mezar batismdan^dofi- 
dur, rahim dogusunda bat.ir dedi. Demek ki bu da 



MISNEVI SEBHI 11 



SI 



,iyni soz, bu da Ibrahim 'in getirdigi ilk delilden ba§- 
Ica bi rgey degit. Ulu Tann insani her solukta y em- 
den yaratiyor, onun is"i yeni-yeni §eyler gbnderi- 
yor; bylesine ki, ilki ikinciye benzemiyor, ikiiici 
Licqncyye benzemiyor. Fakat insanin kendlsinden ha- 
berj yofe, kendisini tamnmyor jnsan" bujTii'ur (s. 165, 
W'lttf 14-22). Gene aym kita'pta su sozleri okuyoruz; 
"Ibrahim buyurdu ki: Tann odoji- ki yagatir, oldurur, 
Nonrnd, ben dc ya^atirim^ oiduriifiim dedi, Ulu Tan- 
ri ona saltanat vermigti ya; o da kendini> gftcii ye- 
iW gordu; bu 3 si Tanrj'ye vermedi; ben de dirilti- 
i'im, ben de Slduruiiim dedi. Bu saJtariattan maksa- 
dim bilgidjr, Ulu Tani'i insana bilgi, anlayis, derine 
cMig baii^Jadi; insan ben bu igi yapanm, -?u isleri 
diriltir, meydana geUrjrjm, bundan zevk alinm dedi, 
Hayir... O'dur dirilten, O'dur blduren. 

Bii'isi Ulu Mevlana'ya sordu, dedi ki: 

JbrahiKii Nemrtid'a, Tanrim oldUrlir, diriltir de- 
di. Nentmd, ben de bunu yapanm deyince tbi-ahim, 
bu 6&fer ba$ka delil getirdi ds boniai Tanrini dedi, 
^i'mesi dogudan dogduwr, batidan batinr, "Gergek- 
ten de Allah gunegi dogudan dogtlurur." Sen de Tan- 
nlik davasini giidiiyorsan termini yap. ^imdi burada, 
Kemmd'un Ibmhim'i alt etrnesi gerekir; cUnkii ilk 
sSzUnq bivakti; ona cevap vermeden bir bagka delil 
;*etinneye koyuldu. 

Ulu Mevlana buyurdu kis 

Ek*5kaian herae yediler, sen dc herze yemede- 
-:in. 0, bir sbadur, i!<i dmekle sbylemnig, sen de ya- 

mltyorsun, oniar da. Bunun bir ^ok manalan var. 



Sahife 30 - 265 



s& 



MtSNj-vi sfRut u 



MBSWEyl SBflBl □ 



53 



Bir manasi 5u: Ulu Tann seni yokluk bueagindan 
ana mhmlne getirdi; orada gakU verdi garta> senin 

dogun, ana rahmiydi, ordan dogdun; me^ar balism- 
da bataeaksm; bu, ilk soziin bir baska sekilde ayni- 
dir. Tann dirifUr, oMiiriir; gimdi sen in de gtictin ye- 
terse mezar batismdan dijanya cikar, gcrisin-geri 
rahim dogusunda batir. Bir ba.?ka mSnasi 'da gu: 
Arif, ibadets dalar, cahsn-cabalar, yijce iglere giri- 
sir, boylwe kendisinde bir aydinhk, bir uevk, bir 
esriklik, bir husiiir, bit esenllk bellrir, o ibadeti, o ca- 
bayi birakti mi, o hosluk bauya gider, batar. §u iki 
hai, ibadet, ibadeti biraki§, dogudur, batidsr onoa, 
Eu batjg hali, kottUiiklerde bulunmak, bozuk-duzcn 
gitmek, sul; islemek halidir ya; ctteStmeye gucEin ye - 
tiyorsa o ibadetlerden, itaaUerden dogan o aydinligi, 
o esenligi sjmdi, batis halinden dogdur. Fakat bu, 
kuiun i 5 i degildir; kui, bunu hi? mi hig yapamaz! 
Bu Tann'wn isidir; dilerse gunegi batidan dogdurur, 
dilerse dogudan; (jiinku diriltom de O'dur, nldiiren 
de." (Boliim. 54, s. 176-177, satir 34-40, 1-35), 

ibrahim'in amcasmm adi Azer'dir. Bu> VI. au- 
reiiin (En'ara) 74. ayetinde agjklamr. Ayette ■'%' 
diye gfcger. Arap^ada "eb", baba ve amca anlamina 
gelir. Kur'an'da, XIV. surenin 41. ayetinde, "Rabbit 
Hliz, benim sutfarcmi brt, yarfiga beni ve anami, ba- 
bami vo inananJarj halkin soigu icjn kalktigi <Hhi" 
dedigj bildirijiyor. Halbuki IX. sQrenin (Tcvbe}°ll<L 
ayetinde, thrabJm'ic, Men babasi i C in yarbganma cti- 
lemteinin, verilmis bir soa yiizOnden oldugu, onun 
Tann dusmam oldugunu anJayinea ondan uzaklas- 
tlgi anlatiUr. Anla^ihyor ki yarhgama diladigi anas,, 



li-ibasi, dinaia degildb'; bu Azcr, Ibrahim'in ana ta- 
ndincian atasi, yahat da aiineasidir. Uz. Muhammed'do 
"Aliab beni boyuna tertcmiz kisilerin snlblen'inden 
kMtemiz rahim3ere gogurerek sonunda bu aleminize 
H,'ikai-di; Hie bir cahiliyet pisligine bulastmnadi beni" 
[■■u^iirniustur. Bu bakimdan Azcr, Ibrahim' in babasi 
olamaz; tbrahim'in babasinm adi Ahd-i Atyk'de de 
iiiklirildisi gibi Tareh'tir (§eyh Tabrasi: Macnna'ul- 
|!t-yan, C. IV, s. 321-322). 

Ahd-i Atyk'te Ibi^bim, "Tekvin" b5IumiJnde ge- 
qtlf (XI-XXV). 

79. "Ger^ekten de Allah giizeldir, giizelligS se- 
ver" (Hadis, Cami' I, s. 58). 

80. L cildin 1051. beytinin ?erhine bk. 

99. "Kitapta Mei-yenl'i de an. Hani o, ailesinden 

;i yn]mis, dogu tarafmda bir yere cekilmisti, Ve aile- 

sLyle arasina bir perdo germi^ti. Derken onft ™hu- 

tnuzu gonderraistil: de goziino, Szasi diAzgun bir in- 

san geklinde gbrunmiigbi, O, fenahklardan eckinen 

bir adam&an demi§ti, Rahi«an f a sigimrim senden. 

Ruh, bert demi^i, ancak Rabbinin bir eleisiyim, sana 

bir erkek focuk venneye geldim. Meryera, benim 

nasi! oglum olatailLr ki hi^ bir kimse, heniis; bana 

dokunmadi demisti. Hera koia bir kadm da dcgilim 

i>en. Boyledir bu deml^t.i liih, bu is, Rabbin i^in pek 

kolay demjiiti. Cunkii biz onu, inananlara bir delil 

ve katimizdan bir rahmet olarak halkedecektik ve 

bu is, zaten de multadderdi, olap bitti. Sonunda O'na 

gebe kaldi ve O'nunla uaaU bir yere ce^iUp gitti. 



Sahife 31 - 265 



f 



54 



MfSNFVl 5£RH1 Q 



Derken dogum sancisi, onu bir hurma afacimn di- 
bine gekti de kegke dedi, bundan once olseydim de 

unutulup gitseydim. Uzaktan bir shs geldi onai Mah- 
ziui olma, Rabbin ayagimn altindan bir lEffiisk akitti. 
Hurma agaeini silk, sana teif-ii taze hurmalar dokii- 
kcek..." (Ktir'an, XIX. Meiyem, 16-26). 

110. Yesjttt ta§i igin L dltte 519. beytin ?er- 
hine bakimz. 




(M E T I N) 

Allah razi oJsun, Onrer'ijj zanrnnuida bir 
kislnin, hnyaluri jeni Ay sanmasi 

Omer'm cagmda oruc ayi S^l^i ; bir k&G 
ki3i; bir dagin tepesaie pkti. 

Orac yeni Ay*mi goriip kutlanmak istiyor- 
lardi. tclei-inden Md, i§te dedi, yen! Ay sura- 

eikta, 

Omer, yeni Ay'l gokte gormediginden bu 
Ay dedi, senin hayalinden meydana geldi, 

Yoksa ben, goklerl senden iyi gbrursim; 
tertemiz yeni Ay'i g6rwbj>orum ben, 

Elini ttikurufurile isM da kapm sil; ondan 
sonra ycni Ay'a bak. 

O adam, elini islatti, kasini sildi; Ay'l gQ- 
remtdi, padi§ahim dedr, Ay goriinmez oldu, ^ 

Evet dcdi Oiner, kaginm kill, Janna du$ur* 
du seni; y ay dan bir ok attl sana. 
120. Bir kill kivnLmi§ti, onun yoluml vurdu; 

davaya dujtii, Ay'i gcirdiim Jafim etti. 

Kiviilmig bir kll, gokyiiziine perde olursa, 
serjm butiin parea-busuklaum egrilmis; balin 

niceciur? 

Pogrulara uy da parca-bucukianni dog- 
raJt; a doeru gid&n, o e^ikten bag eekme. 



Sahife 32 - 265 



56 MESpravr jnETTF n 

Terazjyi, hem terazl fognjltur; hem de te- 
razi, terazinin degerllti asaltir. 

f Dognj olmayaniarla tartUan, eksiklife dii~ 
Ser, akli gagar-gider. 

' Yiirti "KSfirJem kargi cetin" o^; yabarh 
cjJflFin gonijJ aligJanna tcprak sat;. 

Yabancilann baslantia kihg kasil; kendine 
gel; tiik! oyumuia kalk^ma- arsian ol. 

Arsian ol da doetlor, gayretlerinden, kesil- 
mesjnler senden. Qunhii o UkenJer, bu gCHe diis- 

JnancJir. 

• Atege ozerlik tohumu, ooreotu serper ff ibi 
kurtl^n baglari™ atee sae; cUllka a kurtlar, 
xusuftui dii§manlaricJir, 

tbJis sana, babasmin earn der; lanetlenmis 
3^ytan, bu solukla seni kandirmak ister. 

m vfW ■■^r^* bU §eytailij ^ t W: bu **» 
yUElu, Adem't de mat &tti. 

Bu kuzguti, satrap tahta&nin basjnda oe- 
viktir; yari uyku l u sgzlerler oyununUp bir 

O daha pek C ok oyuriar bilir; bogannda 
Otiun eopti, y^area bogazda kalir* nedir 

<Wte« oldukga da bogazmda durur; Ab -i hayat 
lgmaaeen ggj kesilir. 

"«&** 5 ^"> tiirkte olirat Sfefe^r. 



MESMlVl SERHl I J 



m 



Malini, duzenbaz bir dugman ahr-gotUrur- 
se bir yol kesen, bir yol keeeni gotunnus olur. 



Btr Yilancmiit, baska Mr vilaiifitlan yilan 
palmas] 

Bir hirstzcaiiz, yjlancmin birinden bir yi- 
lan caldi; ahmakliEiriilan onu, gammet sayma- 
daydi, 

O yilancjj yilan sokmasiridan kurtuldu; o 
yilan da hirsizmi sokdu; aglaya-inleye dlcKlxdu, 

YiJancj onu gOrdu, tanidi; onu dedi, benim 
yilanim, candan etti. 

Canim, onu buEmayi, yilani ondan almayi 
istiyordu; buna dua edip duruyordutn. 

140. Tann'ya §ukiir olsun ki o dua kabul edil- 
medi; ben 2iyan saadan, o kar oldu. 

* Nice dualar vardif ki ziyan etmedir, bliip 
gitmedir; noksan Bjfatlardart tnunezzeh Tanri, 
ululugundan duymaz o duayi. 



* 



Sahife 33 - 265 



(5ER H) 



(M E T I K) 



112 den sonrak! htkaye, Bedi'uz-zamati Furikan- 
fer, bu hi k3 yen in kaynagi erlarak Miislim'den hit 
hadis aJiyorsa da hikayeyte hi£bir ilgisi olmadiiin- 

dan ozelini da hi vermiyoim (Maahiz-i kasas-u Tum- 
silat-i Masnavi', 9, 43}, 

325. "Muhammsd, Allsh'jn Feygamberidir ve 
onunla bomber bulunanlar, kafirlere kar$i eetindir- 
ler, isendl aralannda merhainetlL Onlari gSrursiin kj 
ruku' etmekteler, secdeye kapamnaktalar Allah'tan 
lutuf, Jhsan vc rasihk dlJeye^k; yuzlerinde seede 
eserlerinin aMnietl geriinmededjr.,," (Kiir'an, XLVHI; 
Felh, 2&). 

128- Sz#£lik tohumu, e^peotil. Nazar degmesin, 
yahut da degdiyse zarari gitsin diye atese ftzerlik 
tohurnu ve goi'eotiJ atihr, tlitsUyle gocuklai- tutsu- 
lenirdi, Beyjttekj Yusuf-kurt if in. I. ciltte 125. bey- 
tin gerhine bakimas. 

141. "Hoglanmazsiniz, size agir gelir aina dlijg.- 
manlarJa savas, size farz edilrni§tir. Bazi seyler vai h - 
dir ki ho§]anmazsmiz, fakat hayirlidir size. Bazj gey-' 
ler de vardir, hosJanrvsmiZj serdir size. Allah bilir, 
siz bilmezsiniz ki." [Kur'an-i Kerim, IL. Bakara, 216). 



& 



Selara olsan, IsS'inn yo] arkadasinm, Isa'tfan 
Kcmiklcri diriltmcsini istemesi 



Ahmagm biii, Isa'ya arkadas oldu; derin 
bir eukurda kemikler gBrdti. 

* A yol arkadasim dedi; hani bitf yuee ad 
okursun da oluyii diriltinsin ya.. 

O adi oana da ogret de iyillkler edeyim; 
onunla kemikleri canlandirayim. 

Sus dedi Isa, o is, senin iS Ltl dcgil. O ad, 
senfn solukiarma, senin sSzune layik bir ad de- 

gil. 

adi sbylemeye, yagmurlardan da daha te- 
mis bir soluk sihibi, yiiniyiiste, meleklerden de 
daha ardayi§li bir klsi gerek. 

Omurler gerek ki soiuk, tertemiz olsun da 
ki§i, goklerin hazinesine emin keatlsin. 

Sen de sag eline bir sopa akhn ama. senin 
elm tierde, MGsa'nin eli nerde? 

Adam, benim o sirlan okumak hareim de- 
mise o adi, kemiktere sen oku dedi. 
150. Isa, YarabbS dedl, bu sirlar- da nedir; bu 
'ahmagm, §y savaga neden gfinlii akmada? 



Sahife 34 - 265 



GO MESNE VJ SmRi U 

Nasi I oluyor da hasta ki§i kcndi derdine 
diismUyor; nasil oluyor da bu leg kendi eanimn 
gamim yemiyor? 

Kendi oliisiiuu biralam§ da yabanci bii h olii- 
ye derman aramada. 

Tann, devlet diigkiinii, dij^kunlugii ararsa 
dedi; ektiginin kargihgi gikip yegoren tiken-'Jir, 

DUnyada tiken tohumunu eken kigi; ken di- 
ne gel, kendine; onu gfJU bah^esinde arama sit kin, 

O, eline bir gij] alsa bile token kesilir o giil; 
bir sevgilinfn yanina gitse Wle yilan olur o sev- 
Jgiti. 

O kStii kigi, sakinan eekinen kisinin kimya- 
sin in twsino, zehir kimyusjdir, yilan kimyasi. 

Sufinin hi«metei<Tine, hayvani tisnar 

ttnuesjni soyternesi, hizmetgiiiln flc 

L& ha vie denies! 

Sufinin bird, dunyamn eevrelenni gezdi-do- " 
lagti; der-ken bir gece, bir tekkeye konuk * ol- 
du. 

Bir hayvani vardl, ahira bagladi. Ke-ndisi, 
dostlarla, scrframn ba§ kSgasine gecii-kuruldn. 

* Dostlariyle mtlraKabe-ye daldi; sevgilisi- 
niu huziim, onunde bir rteffcer oldu. 

. 160- Sufinin defteri, harflerin karalamasi degil- 
dir; kar gibi bembeyaz goniiiden ba^ka defteri 
yoktur onun. 



MB5KEYI jEilHI II 



61 



"konuk" ttisii liirkfe oluntk ku!1ni)LlL"ii;hr. 



Bilgin kisinijn azigi, kalemden ineydana ge* 
len eserterdir, Sufinin azigi nedii'7 Ayak izleri, 

O, bir avei gibi avm pegtne du$mu§tur,,. 
Misk ceylamnm ayak izlerini g5rmugtur, iale- 
meye koyulmustur onu. 

Bir zaman, ceylanm ayak izieri ige yarar; 
ondan sonra ise ceylanm gobeginin kosusu, kite- 
vuz olur zaten. 

O adim atmaya gukreder de yol ahisa, bu 
adim alis yuzi'tnden sonunda dilegine ulagir. 

Misk kokusunii duyup bir konaklik yol al- 
mak, is izleyerek yiJ2 konaklik yol almaktan, 
diinijp dola^maktan yegdir. 

* Ay lgiklarinin dogusu olan o gtinul, aril 
icjn '"Kapilari acilmig cenneUerdir." 

Sana divardir, onlarayea kapt. Sana ta§Ur 
aroa azizkiic inei. 

Senin, ayn&da apacik gordugiinu pl^ aen- 
den once kerpi^te gorijir. 

Pir, o ki^iJei'dir ki dsha bu dunya yokken 
eanlai'i, coinertlik denizindeydi, 
170. Bu bedene dii^meden once draiii-Ict' gecir- 
diler; ekmeder, once meyvaiar dsvgirdiler. 

^ekilden, bedenden once canianmiglardir; 
denizden once inciter delm^lerdir. 

Yiicfl Tanri'nui, haiki yturatirjcen 

JTHt *k If rf i.' izoiiusiiiasi * 

Halkm canlan, bogazlanna dak, kudret de- 
nizinrie gark prtalUStti; l^te o eagda Tanri, hal- 
ki. yaratmayi irfide etti; meleklere sdyledi. 



Bu 1mm;1j!£| tar.71litit1rtd.acl*. k^nitra /nmllmstir. 



Sahife 35 - 265 



M££.V£VI SJJRHi 11 



MESNtVI 5ERH1 II 



Molekter-, buna engeJ olmaya cabalstrken- 
yaratllacakJarm, pirlerin canlari, gizlice melefc 
lerc isljk caliyordu, 

* Bu Nefs-i Kiiirun ayagi baglanmadan 
once onlar, som-adan var olan htesg&yln seklini 
aiitami^Jardi. 

* Gtfkler yaratilmadan once Zuhal yildizi- 
ni gormuslerdi; tohumiardan once ekmegj sav- 
miisJerdi. 

Beyinleri, gonullerf ydktu; du§unce]erfe 

clopdoiuydu onlar. Ordulan yoktu, savaga gir- 
rtiemistenii; fakat fist olmustu onlar. 

Eu apagik an lay is , onlara gore dujftincetTjr- 
yoksa bundan uzak kaJanlara gore goriistjn t| 
kendisidir, 

DOsuiice, gegmi §e baglidir, gelecege bagli.. 
Insan bunlsuidart UEaklasti mi, giieluMer, cfeii- 
lur-gider. 

Netige-nitelife ugacak hers.eyi, neliksiz-m- 
trirksfc goiuiusler; madenden once ayan tarn ak- 
cayJa kalp akeayi seyretmiglerdir. 

180- tkiim yaratdmadan sampler femiyler, sar- 
ncs. olup co§jimslartiir. 

Sicak temmuzun jcmde kai'aki$i goriirler; 
gunejjjn igjfmda golgeyi seyrefierder. 

OzLimUn gb'nJiJnde, sarabi gormuslerdir* 
tam yoklukta varJigi seyrettniglerdir. 

GtfkylM, oniarm medisinde bir yudumcuk 
Sarap icer ancak; gttnes, Gn | arjn comeiUigiiMten 
siraiah elbise giyer ancak. 



* Onlardan iki dostu bir ajrada gordun mij, 

hem birdir o iki dost, hem altiyuibin er. 

Oniarm sayiJan, daJgaJara beiftzer; yeidir 
dalgaJari sayjya sokan. 

Canlarm gUns^i if ft, bizim bed en peneerele- 
rirnizin icintle biri>irinden aynlir. 

Fakat gtines degirrnisine baktm mi h aaten 
birdir o; a ma beden pei'cleleriyie ortuler., zanna, 
supheye dusjmiigfur. 

* Ay n bk, Hayvani Ruhtadir; Rich-i irisa- 
niyie zaten birdir, 

* Qiinku Tani'i, i$igini saemistir onlara; 
bruin igigi, imkanj yok, ayrilmnz paralanmaz. 

190, A yoirtas, bis 1 zamancagiz uaaiKii birak da 

o guz-elin tek benini sdyleyeyim sana. 

Fakat on tin ftalindeki guzsilik, anlati-ja sig- 
maz ki. iki d Liny a da nedir? E?ninin bir aksi. 

O guzelim uemnden s&, a^mak istedim mi, 
sbz, bedersimi yarmak ietet*, 

Bir karmca gibi ho?um 'o\i harmanda; ken- 
diflnden tUyyk, kendimden agir yiik geksvjedeyim 
ben. 

Diuleyenin, hiUjiyeniit di^ yii^iinii dmlfmek 

istemesi vu/Linck'M) tuhaycnin 

inanitsjiiin anlfitiiiTiaiHasi 

O isigin, o aydinligin oiie kiskandigi giircl, 
hie beni birakir mi ki soylenmesi farz oian, 
dtle getitiimesi gereken sditii sHyleyeyim. 



Sahife 36 - 265 






01 MESNEW 5IRH1 U 

Deniz kSpiirur, kopukle brtuliir; derkan ge- 
kilir, sonra cekilmj§ken gene kabaiir, kopurup 
eogar, 

Sjmdi dinle dc cng-el olan nedir, anla,. Din- 
ley enin gonlii bir ba^ka yere gitU sajninm. 

Ha tin, sGfiyle konuga * takjJdi, Bogazina 
dek o sev&tya daldi-gittL 

Bize de, bu sozit birakip hali anlatmak l£tn 
O hikiiyeye donmrk lazim oidu. 

Azizim, Sufi'yi o gekiJtten ibaret sanma. Ne 
vaktedek cocuklar gibi eevize, iizume du§ecek- 
sin? 

200. Oguk bedenimiz cevizdir, iizumdiir; ersen 
§u iklsinden de ge£. 

Ama sen geemcseri de Tann'mn buyuklij- 
gti, seni, dokuz kat gokten bile geqirir. 

Simdi hikayenjn dig yiizuiiu dinle; ama 
kendine gel de bugdayi samandan ayir, 

Hizmctciiiin, hayvstrui bakarmi diye s#z vermes!, 
sozunite dumiamasi ** 

' O faydalar elde etmek isteyen sufllcr hal- 
kasmm vecdi, negesi sona eidi. 

Derker konuga sofra cikarciilar, yemek ver- 
diler. O zaman hayvani, aklina gcldi sufiniji. 



MESNEVt SEitHl II 



65 



* '-Kontili" tilri^'ttlLr. 

** Meltnde, bn^lik olsrnk u K(!rr9 IKlakllcrin, silfinin hsy- 
rftnini ha&ta sanraajan" ysillui^, kiirjilujtirocnula Haiti (iiiiijt 



Hi2met£lye, ahira git, hayvana sani&h ver, 
arpa ver dedi. 

HizmetcJ La havle dedi; i>u soz fazla za- 
ten; bu i§ter, eskidenberi benim igim, 

Sufi, once arpayi islat; eunku kart egek- 
tlr, disleri kesmea dedi. 

Kizmetci La havle dedi; bu usulieri hep 
benden ogren icier, 

Sufi, bergeyeten, &nce palanim indie; yarah 
sirtma da ciban yara$ini key dedi. 

210. Hizmefgi La havle dedi; senin gibi yuzbln- 

Lerce konuk geldi bans. 

Hepsi de ben den rial olarak donduter; ko- 
nuk eanimixdir bizim, yakimmizdir bizim. 

Sufi, suyunu da ver, ama ilik olgun dedi; 
btzrtjetgi, La havle dedi; artik utandinyorsun 
beni. 

Sufi, a'rpaya birazicik da saman kat dedi. 
IIizmet£l La havle dedi, kisa kes bu sozii artik. 

Sufi, yercegizini de siipur, tag-toprak olma- 
sm; lslaksa yere kui\i toprak serp dledL 

Hlznftelci La havle de a babam, La havle; 
bir k?irj ehlini o ige yolladin rrn, az konu? dedi. 

Sufi, esegiii sirtini timar et dedi; hizmetei 
gene, a babam dedi, utan artik. 

Bu sozu dedi; hemeneecik belini bafladi; 
igte gittim dedi; once samanla arpa getireyim, 

Gitti ama ahir aklma bile gelmedi; o su- 
fiyf tavgan uykusuna yatudi, aldatti -gitti. 

Eirkag kiilhanbeyinin yanina gitti; ffQfinin 
siizJerine aei-aci gulmeye koyuldu. 

K. 5 



Sahife 37 - 265 



MESNEVt SIFHt II 



ME&MiVl SEHHf rl 



67 



220. £ufiys& o U2Un ynlculuktan yorulmug, bit- 
mi§tl: agik gosJe uiyaJar goriiyordu. 

E^Cgi, bit- kurdun eline d%iifl|jH3; km% sil'- 
tindan, budundan pa rally ordy omj. 

La ha vie dedi; bu ne sagma my a, Acaba 
o'esirgeyici hiznieTgi norde? 

Derken gene daltyordu da egegini, yolda, 
kimi kuyuya dujjmus goriiyordu, kimi guktjra. 

* Ce5it-ce§it, korkulu ruyalar gorruedeydi: 
kimi Fatiha okuyordu, kimi Kaaria. 

Uyamnca, <;aresJ nedir kl dedi; dostlarin 
hepsi de kalkti-gittl; biitun kapilan da kapa- 
dilar. 

Sonra gene, o u§»cik diyordu; bizimJs tuz- 
esktaek yem&di mi, 

Bfn otia iyiltkten, hnjluktan ba§ka ne yap- 

tim ki? O, nedeii Lunun tersinj yapsm b;ina? 
Her dii$manli£irj, bjr sebebi, Mr dayanci 
olur; yoksa aym cinsten olusj, insaria, verdigi 
sdzli Uitturur. 

Derken gene, peki diyordu, Adem, Jutuf 
sahibiydi, eli agiku omin; Iblis'e ne cefa «$- 
mi§ti ki? 

230. Insan, plana, akrefee ne yapmi§Ur ki on- 
Jar, boyuna insam sokariar, sancar-oldUriir-Jer, 

Kurdun huyu paraiamaktir; su hasetde bi- 
sanin yaradllismda var, hem de apacik. 

* Sonra doniiyor, bu k&tii zan, yanli§ bir- 
gey; kardeglme kargi nicin bbyie bir zanna dii- 
§uyorum diyordu. 



Sonra gene, boyle bir kfitti zanna du§mek 
de bir is; kotii zarma diigmeyen, dogi-u-duzen 
bir is ba§arabilir mi diyordu, 

Sufi bu vesveselwle kivramrken e§ek, byle 
bir haldeydi ki dugmanlar bagina, 

O yoksul e$ek, tag-toprak fsblde, palam 
tersine donmiis, kuskunu paralanmi& 

Yol yaiTjrnekten olmu§-bitmis, buUin gcce 
yemsi z-yiyeceksiz; kimi can gekigiyordu, kimi 
olup gidiyordu. 

SQtun gece, Tannm diyordu egek, arp&dan 
vazgoetim, bir avuctan az da olsa bari saman 
olsaydi. 

Hal diliyle a ulular diyordu, bir merhamet 
edin; yandim bu ham edepsizin elinden, 

O e§ejjin cektigi eziyeti, tattigi azabl, ka- 
radrt yagayan kog, sele lutuluriia eeker, suya 
kapihrsa tadar ancak. 
240. O ^aresiz kalmis egek, tikiiz a^ligiyla o ge- 

ce, sehcc <;a.gjna dek yan yatti. 

Sabah olunca hizmet<;i soldi, hemon paiam 
SEadi, buldu; sirtina vurdu. 

E^ege saticilar gibi iki-iie sopa vurdu; okd- 
pekton ne umulurea onu yapti-etti, 

Ejekj acinm getinliginden acradi, kalkti. 
Nerde diii ki halini sbylesin e§ek? 

Karvaii halkmin, sufi'niii cgcgini 
lnu*tn sanmasi * 
SOfi, egege binip yala dii^iince e$el\, tez-taz, 
adim ba^inda tokezlemiye bagJatfe. 



yanluil^ 



11a?] it U[3Utu?m«;, girecegl jere i?fl,Tet cJilcret keuara 



Sahife 38 - 265 






Halk, egek du^tukee onu kaJdmrtaya ko- 

yuldu; hepsl de hasta sandifar onu. 

Bid, kuiagijii siki-siki buruyordu; b'burti, 
danoagmin aitini yokluyordu. 

Bif bagkasi, nalizKfel tag anyordu; bir oteki 
de gozunii puslu goruyordu. 

A seyh diyorlardi, bu neden; dun, §^k«f 
oJsun, bu e^ek giitlu-kuwetli derniyormuydun? 

Sufi dedi ki: Gcce La &a*fe yiyen egek, 
baska tih'Ki yol alamaz. 

250- Esegin, geoeieyin yemi-yiyecegi La ha vie 

olursa, gece tesbih Sfcfceif, gunduz de secdeye 
kapamr. 

fiisankir.ui gogu, insan yer, Otilann selam- 
lanndan pck o kadar aman arama. 

Hepsinin de gdmilleri, gey tan yurdudur; 
tnsars seytamnin lafma pek kapilma. 

Seytaum solugundan La havLe yiyen, sa^ 
va§ta o e§ek gibi boyni Ustune du§er-gider. 

Diinyada geytanin aMati§ina kanan, dost 
yiizJii dugmamn ululamasina, diizenine kapjlan, 

* O e?ek gibi ankligindan, sersemligindcn. 
MusKimanlik yolunda, Sirat koprusdniin USti|n* 
dc, tepe-taklak duger-gider, 

Kendine gel, kotjj dostun cilvelerine aldan- 
ma. Ttizagi gor, yeryusijnde emiri olarak yutii- 
mo. 



MlSNEVl ££RUl a 



<» 



YQzblnJerce La. havle okuyan geytarn sey- 
ret; a Adem, yilanm icindeki geytam gbi*. 

1 Kasap gibi, dostunun postunii yiizmek igin, 
a benim camm, a benim sevgiliro, dosium der de 

aldatir scnk 

Derini yltemelt iein kafldinr seni, tatli sca- 
ler soyter &ana. DUsmanlarin elinden afyon yu- 
tanm vay haiine. 

280. Kasap gibi, aglata-Mete Uamffl dSkmek 
igin ayagina bas koyar. 

Arslan gibi, avmi kendin avla. Yabancimii, 
yakirunin cilvdenmesiriQ bo§ver. 

* A^agilik kigJfeiin aiirlainasira, hizmetgi-- 
nin hizmcti bil, Yalmzhk, kimsesirtik, aSarfl ol- 
mayanlann saygisndan-sevglsindcn daha yeg. 

Insantorm ysrinde ev kurma. Kendi i$ini 
kendin gor; yabancinin igipi gomie. 

Yabanci da Wral S™in toprakUn yaratil- 
aug bedenii^ hani gamlanman, onuji yuzundon 

ya; o i§fe- ... 

Bedenint? yagli-balii yemekler vtrdikge 

ozunde tail' semizlik garemei'-sin. 

Beden, mlskl^ i^inde olsa gene de alum 
gijnii, pis kokusu duyulur, 

Miski Lredenino degil, gonliine suv; misk 
nedir, ululuk s§hibi Tann'nm tcrteraiz adi. 

O iki yu^ki, beuemiie misk surer de cam- 
m, kiilhamn ti dibine atai 1 . 

Tatm adi diiindedir de canmda, im&nsiz dii- 
iQficesi yuzuiiden pis kokular vardir. 



Sahife 39 - 265 



70 



MFSiNFEVl SURH] [I 



MEfir*fcVj' ; SEKH! U 



n 



270. * Onuti TamVyi anmasi, kiilhanda biten 
yesillige, abdest bozulan yerde yeti§en giile, sii- 
sene benzer. 

O biten ^ey, orada. egret idir; onun yeri 
dostlar medisidir, isret meclisL 

* Temla §eyler, temizlerc gebr-ulagjr,, FJs* 
fcrink! de pisfere; kendi ne gel. 

Kin tutma; kin yuzunden yol azitanlarm 
mezarlai'im, kin gtidenlerin mezarlarcnin yanina 
kazarfar. 

Kinin ask cehennemdir; senin kitlin de o 
cehennemin par£a-bu£Ugudur, dlnlnin de diisma- 
m. 

Degil mi ki cehennemirj par£a-bueugusun- 
Syleyse akhm bagina al. Par$u-buguk varir, bu-. 
tununun yamnda durur-kabr. 

Aci> mutlaka acilara katilir. Eos soz, hie; 
gereefe eg olur mu? 

* A karde^, sea, o du^iincesin ancak; on- 
dan bagka neyin varsa kemiktir, kjldir. 

Dugiincen guise gul bah^esisln; tikense kfil- 
hana atilacak odunsun. 

Giilsuyuysan koyna sUreriei' seni; yook, si- 
dige dfinmiissen di§an atarlar seni. 

230, Koko satanlarm, il^c satanlann tablalan- 

m seyret; onJar, her cinsi, kendi dnsfne e$ et- 
migler, 

Cinsler, kendi cinslerlne kangmi?, kanlmis. 
da bu uygunluktan Mr beacntidir, meydana gel- 
mis . 



Fakat iktagacini gekere kaej§tirirlarsa sa- 
tici, bun Jan, birer-bitier, blrbirinden ayinr. 

TabJalan kirdilar; crania ri ddktiiler-sflcti- 
lar.. tyiyi, kotiiyii birbirine kaltilar. 

Tann, bu taneleri ayinp tabaklara koynmk 
IgljEJ peygamberlcri, kitaplarla gonderdL 

Onlardan one* hepimiz de birdik; iyl mi- 
yiz, kotu muyuz, kimse bllmezdi. 

Dunyada kalp ak£i da yUrtir, gecerdi, sag- 
lam ak?a da.. Ciinkii hep geceydi, biz do gece 
yolculariydik. 

Peygambei'Ierin gtinesi dogunca, git, uzak- 
las. a kalp dedi; sen gel a ayari tam an-duru. 

Rejiklori ayii'd etmeyi goz bilir; la'Ii, tag- 
tan goz ayird eder. 

Inciyi de goz tanir, kulu-guliuru de. Onun 
i^indtr ki toz-toprak, g<3?u incitlr. 

290. Bu kalpazanlar, giindLnsiin dusmamdirj ma- 
dendeki o altinlar&a as.iktir gtinduze. 

£unku giinduz, kuyumcumui, sarrafin, al- 
tiflj gormeleri ic;in bir aynaJir. 

* Pembe beyaz y'uvAo siicarmi^ yijzli gos- 
terdiginden, Tann kiyameic gun adini takti. 

Gergekt.e yuz, erenlurin sii't'idn'; gundiiz, 
onlarin Ay 'ma karsi golgelere doninu^tur. 

GiinduzO, Tanrt erinin sirrimn aksi biliri; 
onun a yip SMftcuKlgU de gdzlerl baglayan ge- 
cedir. 

* Tann onun igin "And olsiin ku^luk ca- 
ll na" dedi; kusluk £&gJ, MustafsTnm gorjlQnUn 

lglglfllK 



Sahife 40 - 265 



72 



MBSWEV1 gE*«i IJ 



HBSKEVJ StnHI U 



75 



Bir ba S ka doyi 5 vai-dir; dost, ku^luk &1 
gta. ddedi, sevdi deriar hani. Kusluk cagi, onun 
aksi oldugundandir bu, 

Voksa gEsici 5eye and ipmelc yariligtl k 

°ton § eym, Tanri sdzUne girmesi Uiyik m ,d ir 
zy t&n, 7 

* Halil, "Ben batanlan aevmem" derse 
Alemlerm Rabbi, yok olacak seyi nasil diler 
Sever? * ? 

• "Geceye and oisun" da onun ortueuKigii 
topraktan yaratilmi 5 5U tozlu bedenidir. 

300. • Giines gu gokten dogdii da geceye be n - 
W» bedene, kendine gel dedi, "Rabbin terk 

etmedi seni." 

Belamn ta kendisinden, bulu$up kavusma 
be ird, de, "Danlmad!" sdzii, o Utdan meydana 
geidi. 

Zaten her 302, bir halin belirtisidir; hal 
ele benzer, srase vasitaya, aiete, 

Kuyumcunun aietl, kunduracinm etinde, 
ktuna ekilmi^ tohtima doner. " 

Kunduraeinin aietj de ekincinin kar^sm- 

da, kopegui oniine konmus samana, e^egin onli- 
ne konmus kcmigc benzer. 

Es HalJti Li uEnht'ul-afilin 
. Pea fojii t un ta t t Rabb'iiMlemln 



* "Ben Hakkjm" sOku Mansur'un agzinda 
isik kesildi; "Ben AHahim" sozti Firavuu'un ag- 
zinda yalan oldu-gittL 

Sopa, Musa'nin elinde tamk oldu; buyucii- 
niin elinde hicbir ige yaramadi. 

Isa, bu ytoden yolflasina, ihliyaci olmayan 
Tann'nin adim beUetroedi. 

Ctinkii o, biitnez de alete kusur bulur; tagi 
topraga vur, hie kivUcim gakar nil? 

Elle alet, ^toi&fe ta^iyle detnire benzer;. 
Kivileimm cakmasi i£in gift olmak gerek, 

310. Qftfi olmayan, vasitasi, aleti bulunmayan, 

bir tek Taim var. Sayida ^tiphe olur arna o birde 
guph& yoktur. 

tki diyen de, tic di y en de > daha faSla ^ _ 

yen de apacik bir oldugunda birlcgmislerdir. 

§agihk gitti mi, hepsi birfesiv; iki-iig di- 
yenler de bir riemeye ba^lar. 

Onun meydamnda, ona bir diyen bir top- 
san, cevgeniyfe don-yuvaj-lan, meydanda ton 

kopaf. 

Top, padi^ahm eliyle vurulur, yuvarlanirsa 

o vakit dogru, kuaurslB bk' top olur. 

A gagi, bunlari can kulagiyle dinle; goKii- 
ne, kulak yoluyla bir ilag gek. 

Fakat tertemiz s02j korlerin gonixflerinde 
during i§igin aslma dek vanr-gider. 

Carpik ayakkabi, nasil carpik ayaga uyar- 
sa, o seytan'm afsunu da egri goniillere gider^ 
yer bulur. 



Sahife 41 - 265 



» 



MESMEVI $ERHI n 



Hikmeti istaJigin kadar soyle; sen ehil de. 
gilsen maktu o senden. 

< Ister ysz, belirt., tster stfyle, anlat 

320, O sendee yiiztjjnii gizier a inatgi, baglanni 
kopanr da ka^ar senders, 

Fakat yanar-yakiirsan, okumasan biJe ya- 
tasini gariir de o bilgi, elinde ahsmis bir kusa 
doner. 

O, her usta oknayan kigmki yamnda dur- 
maz. Koyliiniin evindeki tavus ku^u gibi hani. 



*\ 



(S E E H) 

141. BeyiUen sonraki hikaye, Attar 'm "Uahi- 
Name" sincJe vardir. Adaimn bLri, tsa Peygainber'- 
den, "ismA A'zarrTi ogrenmek ister, israr edei'; tsa., 
sen buna layik degiMn derse de nihayet, adamm is- 
rarma dayatiamaz; Qgretir, Mam, yot iistunde bir 
kemik ytgini gBriir. tsm-i A'z&rn'in eserini gftrmek 
i£in adla kemiklerin divilmesini diler; Tann'ya ni- 
yas' eder. Kemikler, birbirine &ati§ir, olnlil§ler djri- 
lir; aralarmdan bir de arslari cikar- adama saldirir, 
oldurup yer; kemiklerini yol ustuiide biraku' (tlahi- 
Name tercememiz, MiUi Egitim Has, H. basim; 1st 
1967, s, 156-157). 

ism-i A'zam kin I. C. 3460. beytm serhine bk- 

156 dan sonraki basbk. La havJe. "Evirip fievh> 

me, guc-kuwet, aticak Allah 1 i.ndir sfizli, doksan do- 
kutz: hastaligin lacjdir; bu haslalikkrm en degersizi, 
ig sikmtisidir." {Hadis, Cami 1 , II. s. 192). 

Sahabenin, bir yolclrtukta ytfksek sesle tekbir 
geticdiklerini duyan Hz. Peygamber, yavas tekbir 
getirin; sagiva duyurmuyorsunuz; yamnizda bulun- 
may am eagirmiyorsunu*. Sizi duyam, size yakin ofc- 
m ovuyoTsunuz dedikten sonra sahabeden birine, sana 
oennet d&fmeierinden bir defineyi haber vereyim mi 
deyip, evirip sevirme, gu<-kuw*t, aneak Allah'mdir 
sozunil ^ylemistir (Sahih-i Muslim, tot Mat Aml- 
re-1334, VIH, s. 73-74}. 



Sahife 42 - 265 



76 



MESNE VI SERHl n 



Ha J kin oLnayacak bir geye, gerekmeyen bir soze, 
bir i.je kargi La havJe denies! bit gelenek olmu^tur. 
Bu s&riin, geytan'i ka^iracagi inanci da vardir. Hatta. 
bu ySzdeii, bazi kisilere, "La havlcyle kagacak §ey- 
tanlardan dejj3i" denir, 

159, Murakabe. Bit arapga soziin manasi, gdzel- 
lesme, g5zetlein&3ir: Tasavvuf ehlince fir terimdir, 
Kisinin, yol arkadaslariyle, yahut yalniz olarak dia 
Cokup gozlerini yumarak Tanri'dan bagka gergek bir 
var olmadigmi dusufimesine, her ttirlu mevhurn var- 
Hgi gonlLmd™ cikarrajya u£ragmasina denir, Bu dli- 
§unce ve dabs sirasinda mursidini hatirJar, gozunun 
online getirir, bendismi onda yok <Hmeye »gra§ir. 
Bu iakdirde miirakabenm adt bag, bagianma mana- 
sina "Rabita" olur. Melamet erenleri, buna "Gdniil 
bekleme" demigterdir. 

166. "Vfi Rablertnden i^kinenler de boJQk-boluk 
cennete sUiWrnustilr; oraya geldikleri zaman kapitan 
actlmistir da bektileri, seiam $]?£, tertemiz oldunuz, 
artsk girin ebecK olarak derier." (Kur'an-i Kcri-n 
XXXIX, Zumer, 73) 

171 den sonraki bolum. Kur'an'm II, suresinin 
(Bakara) 30-39. ayetlerinde ge^er, I. eildln 544. bey- 
tiyle 931. beytinin scrbine bakinis. 

174. Nefs-i KiJH. I cildin 1&07, beytlnin serhmc 
bakiniz, 

175. Ziihal, Yunan mitolojisinde Uronos'Ja, yaul 
gflkle Ge&'mn, yarU yerln oglu Kronos'tur*. 2amani 
tonsil eder. Yerle gogiin ogullan oJan devler, baba- 



MES^EVl SEKMt 11 



17 




Ian Uronos'la sarpi§irlar. Uronos blrer^birer, oillan 
tutup yerin i^ine atar. Gea, ogullannin oeiinu almak 
i^in Kronos'Ja birlesir. Kronos, babasmi sakatlar. 
Bir rivayctte orakla ikiye bicer, kardeslerini kuv 
tanr. Olimp dagina yerle$ip saltanat siirmeyc &a§- 
l ar ve evlenir. Fakat babasina ettigini cocuklanndan 
bulacagi vehraijie dliger; bu yiizden de gocuklarmi 
yutar. Zevcesi Rea, Zeu&'u dogumnca bir tap kun- 
daklar, bunu dogurdum diye Krorios'a yutturur; o|- 
lunu Girit adasias gbturur, bit rnagaraya taklaf. Zeus 
buyiiyiince babasina, yuttugu cocuklan birbif ku^~ 
durur; sonra da onu, yedn yedi kat dibine surer. 

Bir rivayete gQre de Zuhal, Jtalya'ya fc&snUf, 
orayj imar etmi^tir. Ziraatin HurucusudUT-. Romahlar 
ona Sat.urn adim verirler; adina cglentiler yapar- 
lardi. 

Doguda, rengi siyaha yakin yegil oWugundan 
mizaci soguk ve kuru sayilrai^tir. En bxiyult kulsuz, 
yomsuz yildizdir. YUin taliine bakim olursa soguk 
S etin olur, 51um to&far. Eirind iklim, cumartesi 
gunii, <;arsamba gecssi, kur^un, kocahk gagi, dfirt 
avakli ha^anlar, yilanlav, akreplcf h su kuslari, gece 
kugaM, karga, sinek, Hi; t^d^den deri, tirnak, ke- 
rnik sakal, hayalar, ard, kikirdaklar; cihetlerden 
£01 cihet; yakmlardan baba, ata, erkek ■ kai'de§let'm 
bUyiikleri, dar g^imliler, sanat crbabi, padi§aha ya- 
kin olanlar, kale bek^ileri, bu yildiza mcnsuptur, Zu- 
hal'in hakim oldugu e*gda doganlar, biiyuk bagll, 
asik surathj drkin, biiytik cusselt, korkak, vehimli, 
hilebaz, vesvesoli, gegirasiz, yabiizhga diigkun olur- 
lar. 



Sahife 43 - 265 



78 



MEsr^vl siiKirJ 11 



Yunanhlar Zuhal'i, yari belinedek eiplak, yalnw 
arkasiyle basmin 6n tarafi kapali bit ihtiyav §ck- 
Ifnde tenisil edei'lerdi. Elinde, kimi orak, kimi egri 
u£lu bir bicak bulunurdu. Sonvadan yanttia yuvarlak 
bir cisim v'g bir timsahla kum saati koydular, Tim- 
eahia zulmu, kum saatiyie de zamam j§aret ctrnig 
oldular, 

Dogu minyatUrlerinde sag eiinrle bir insan kafasi 
bulutian, sol eliyte de bir insan dini tutan ihtiyar 
bir adarn, yahut bcyaz bir ata binmis, sag elinde b*r 
yalm kits bulunan bir sahis $cldhide temsil edii- 
mi§tir. 

Zuhal'in dostlan Zuhre'yJe Utarid, dugmanlari 
gunesle Ay'dit. Yani bu yilcSislann hakim oldugu 
Gagda doganlar, Zuhal'in hakim oldugu cagda do- 
ganlarla dost, yahut dusman olurlar (Mitoloji kitap- 
lari, §arbu Sirr-al Mektum, Prof, Ferit Kam'in not- 
Ian). 

179. Beyitten sonra gu bey it var: 

"Dugiincen, gecmise, gelecege dairdir; ama bu 
ikisinden usaklasU mi zotluk coziiJur gider." 

Tercemede bu beyti atlamigiz. Araya sokarsak 
sona defc butun mkamlan duzeltmek gerekeeekii; 
onun icin buraya yaziyorus. oziir dileriz. A.G, 

184. "Inananlar, bir tek adam gibidlr; basi ag- 
ndl mi, bulim bedeni agnr; gozii agndl mi, butiin 
bedcni agnr." [Hadis, Cami\ H, s. 170). 

188. Rub>i Hayvani, Ruh-i Insan?. Sufiler, ru- 
hmi, btitiin varl ik aleminde bufundugunu kabul c-dsr- 



HESNEVl SliBHl l> 



IS 



ler. Onlarca her §eyin cam vardir; bu bakimdan hic- 
bir geyi incixrncmek gcrektir. C&nsiz dsnilen geyte- 
Tin, gekillerini muhafaza clmeleri, onlarda bir haya- 
tiyet bulunduguiia delildir. Buna "Ruh-1 Cemadr 
denir. Nebatiar, hem wliklanm rouhafajsa ederler;. 
hem de buyurler, geli§irler, urerler. Oniardaki . bu 
buyuyiip gelisme ve cinsini iUretlp drone kabiliye- 
tine "Ruh l NebatP dentr. Hayvandta, bu kabiliyet- 
lerden ba§ka bir kabiliyet daha vardir ki o da, duy- 
mak, seslenmek, hareket etmektir. Bu kabiliyete 
"Ruh-i Hay\'anS ,J denmigtiv. tnsandaysa biitun bun- 
Jaria beraber bir de anlamak, soylemek, gulmek ka- 
bitiyrti varda". Buna da "Ruh-i ins3ni' T adi vel-il- 
mi§Ui', Seyyid §erif-i Curcani (816. H. 1413) "Ta-ri- 
fat"ta "Ruh-i lnsani"yl goyle anlatmaktadir:^ "Ruh-i 
HayvanJi'ye binmis, emr alemlnden inmis, insanda, 
bilcn, anlayari latif bir nesnedir ki akillar, onu ajila- 
makta acze du§cr. Bu i-fih, kimi mucerred rOb ke- 
silir, kimi de bedene iiltibak eder" (Ruh'ubtnsani 
mad,). ROh-i Hayvani'yi dc gdylt tarif eder: "Latif 
bir cisiradir, kaynagi, bedendeki yurektir, damarlar- 
la bunun par^a buguklarina yayilir (Er-Ruh'ul-Hay- 
vani mad., s. 76). "Ruh'ul-A'ssam", yanl en buyuk, 
kiinhunu ancak Allah/in bildigi ruhun, ilk yaratdan 
varbk oMugunu, AkM Evvel h Kalem-i A'la, Hur r 
Ncfs-i KiJUiyye, Levh-i inabfuz gibi adJarta anjldi- 
g«m, Sirr, Hafl h Ruh h Kalb t lielime, Fuad, Sadr, Akl 
ve Nefs de dendigini soyler (s. 76-77). "Bihar'ul- 
Envar", Kijmeyl b. Ziyad'in Hz. AU'den, neisi tlrif 
etmesini istedigini, Hz, Ali'nin de, nema Rabiliyeti 
olan nebati, duygu s&hibi bulunan bayvani, natikaya 
sahib olan kudsl, bir de kUlli ve ilahi neris bulun- 



Sahife 44 - 265 



BO 



MESNE VI SEKE3I U 



MESNIiVI ?ERHl II 



81 



diigunu, her birerittfti heser kuweti oidugunu soyle- 
digitii ve trn sozlerin, sGfilerin bazi kitaplannda bu- 

lundugunu, fakat bu istilahlarm aonradan meydana 
gelmi§ oldufunu, mQU'ber bir sariedg dayaiuiiariigiri], 
sufiyyenin evham vc hayalaUndan bagka birgey <%- 
mayacafim kaydeder (Sefmet'UI-Bihar, II, s. $02- 
603). Burada Mevlan&'nm s&fiyye gibi isUkihlara 
du&kiin olmadigj, rOh-] hayvani soziiyh yagayisi, ge- 
Sirrfi saglayan, daha dogrusu insandaki hayatin mad- 
deye taalluk eden kabiliyetini, l-uh-i insani j|c de 
ma'nevi aleme taalluk kabiliyetfni kasd ettigini bil- 
dirmemiz gerekiyor. Maddi hay at, olumle bitmekte, 
asil latife-i rabbatniyye olan ruh ise bederdert price 
mevcut oldugu gibi Slum den sonra da mevcut fcuhm- 
maktadir. Mevlana'mn maksadi sneak budur. 

1S9. "Gerqekten de yiice Tann, haiki karanhk- 
ia^yaratti; scmra lsigim saldi onlara, Bu i§ik, kfete 
degdiysc?, bugun dcgui yoJu bulan odur; kime deg- 
mediyse yamlmia-gifcmistir." (I-Iadis, Cftmi*. I. s. 5S) 
203. Veed; Eulmiik anlamina gdir. Tmmde, go- 
mile kendiUginden, yapmacjk olmadan gfeBveren bir 
zevk, bir haldir, Sank* slmseklcr cakar, t^akar ama 
tea sonmca den mi stir (Ta'rifat, s. 169) . 

Sonraki sfifiler, veedi Ue& ayirrnigiardir: Teva- 
eQd, veed, vikiud, tevacud, yupmacik veciddir. Sufi, 
kendkine cezbe gel mis gibi titver, nara ato; bb> 
lece vecdin gelmfiStoe ealigir; yapmaciktan aglamak 
gibi honi. Vecd, ge^-ek^n gaJon zevk, 9 evk ve hal- 
dir. Viicudsa varligii]], yo k edip gef£e>k varhkla var 
olu^tur. Burada §unu da soylemek gerektir ki Mev- 
Itel, bir syfi tekkesini anlatinadadir. Eayrami Me- 



ISmileri, esma ile suluk eden siifi yallanna, gercckle 
zahir arasmdaki berzah yollari manasina l "Turuk-i 
Berzahiyyc" ctefiikjerj gibi Me vie viler de bunlara 
"Siifi fcarikatleri" demi filer dir. Tekkelerine de "Si&i 
tekkeleri", geyhlerine "Suf I geyhleri" derler. S5yleni^- 
te "Sufi" &ozU "Sofu" oJraugtur, Bu yoUara dugenlcr, 
aglarlar, bagifirlar, yirLimrlar, butfm bunlan da hog 
gorlirter; hatta yapilmasi gerekeji bii^oy ijilirler, 
Mevlevilerdeysfi vecdi i?Mr etmek, edebe aykin bir- 
Seydir. BI rising bir zevk gelsc de bir pargacik bolJi 
ctsc, murebbisi hemen "Kajiim icine akit" dive ih- 
tarda bulunur (Mevlevilerin baska larikatler hak- 
kiiidaJd fikirierini anLaniak icin "Mcvlina'dan sonra 
Mevievilik" adli kitabimizm II. bolumiinde "Mevle- 
viierce mevlevilik ve fJifer Tasikattef" kismim oku- 
yumuz, s, 187-19S). 

224. F&Uba, Kur'an-m ilk sui'esinin adidir, Kaa- 
ria, CI. siu-esinin adidir. Fatiha aQ)§, ba^langig m&- 
nasma gelir. Kaaria, g'etin bir gurukuyle gelip gata- 
■cak, yiJi-ekleri kopavacuk lelaket dcmoI^Uif, kiyamet 
kastt>dihtbis;1:ii-. 

232. "Ey inananlar, sak : mwt faala guphe etmek- 
■ten, 5iiphe yok ki ba?,i zim ve §i.tpheler suedur ve 
ayiplanniKi, gizti Igteri arayip gozeuneyin vc bir kis- 
miiiiz, bir kismmizin giyabinda kiiCiJliigiinu de sdy- 
lerneyiri; biriniz, olii karde§jnin etini yemeyi sever 
nni? Tiksindiniz degil mi? Ve gekinin Allah 1 tan, §iip- 
Jie yok ki Allah, tevbeleri kabul eder, rahimdir." 
(Kui'an-i Kerim, XL1X, Hucural^ 12). 

255. Su'at koprijsii. Sii'at, yol demeklir, KuL J an^ 
da kirkdort yerde geeer. Allah dini, if rat ve tefrit- 

F. 8 



Sahife 45 - 265 



82 MiStvEVl SElllit U 

ten kurtulmus, tesbih ve tenzihi bMe§ti«nig tevhid 
yolu, Musliimanlik, hldayet ivianalamia geiir. &rat 
ktfprLisu, halkjn geemesi igln kiyamet guntinde, cie- 
hennemin iistUne ^ekileeek bir kopriMiir ki kildaii 
incedir, kihctan keskindir. Bin yd yokusair, bin yil 
diizdur, iin yi] iniglir. Hz, Muhammed'e, yer vuzLj- 
nun bir ba^ka yer yteijne doncccgi 2a man Insanlar 
nerde bulunacak dlye somlmus, Hz, ilu hammed, S;- 
rat iistiindo buiiwacaklar demistir fMQsJim, VIII, 
s, 227-128). LVII. su renin (Hadid) 12. aye Chide, "O 
Siin gih'iirsihi ki erkek ve kadin, inananiaun nur- 
Jan, onTerinde ve saglannda parlaytp kos.tnada; ra^ 
de bugiin si2e; kiyi la midair irmaklar akan ceiincc- 
ierde cbed! oftsfc kalaeaksimz ve bu, en btiyuk kut- 
JnJugun, mui-ada erigin ve bagarmin ta kendisidir" 
denmektedir. Miifessirlei' bu nurun, siraua kendi- 
lerine ktlavuz olaeagini soylemislerdir platma', IX., 
s. 233-236). Hadiste de "Kiyamet giinu at2g h gee ey 
mu'mln der, nurun alevimi sondiirdu" denmi§tir 
(C5mi' t L, b, 113). 

Si rat, Zertiist din in tie de vardn\ Ahirette, hsf r 
kesin yapUgj iyilifclMe koi.uliikler tartikhktan, soru- 
hesap bittikten sonra yanmis-erjjtiis atesjn iislune 
gerilmis bulunan "Cifivat" kopriisunden gecttip oliim- 
suzlilk yurduna vanlacaktir. Suclular, bu keSprudem 
gecerken diisecekler, iyiligiyle kotiilugu denk olan- 
larsa berzah aleminde kalacakiardir [TVIif v<? fer- 
ceme-i FurOavud; GathHj Bombay ve Iran ZerU;$ti- 
ler Encumeni yayimi, 1927, On-sGz, s . 75-76, Metirc 
Terc. s. 107 "7-8", s. 117-119 "4-5"). ■ 



MESNEVI JERIil It 



S3 



262. "Yalmzlik, ketii arkada§tan hayiriidir; te- 
nruz arkada§ yalmzhktan hayirli. Hayir sozii uzat- 
iriak, susmaktan hayu'bdir, susmak, gor sozLA uzat- 
maktan hayirb." (Hadis, Cami', II,, s, 186) 

270, "Fiskiliklarda biten yesiUikten sakimn." 
{Hadis, Kamus tereemesi, Al-Dimna), 

272, Ayet 80. bey tin serhine baking. 

277. "A kardes, sen o diisuncesin aneak; ondan 
ba^ka neyin varsa kemiktir, kiidir." Ankaravi, bu 
Oeyitteki "du§Unoe"yi ) "Nefs-i Natika", yani insii- 
mn, soz soyieme kabiliyetiyie beliren hususiyeti ela- 
rak kabul etmekle dog ruya yaklasiyor (C. II, s. 30). 
Fakat bundan soniufei beyitte "dusunce"yi, "Ada- 
min diigiincesj, degeiejdir" mealindeki arapca sozlc 
p<:kigtii-erek doimdao dogmya dii§unce olarak ka- 
bul cdip Mevlana'nin maksfirtincfan gene uzakla^iyor. 

Hz. MevlanQ'ya, zaraaninda bu beyti EoriinJ^ar, 
o da buyurmugtur ki: 

"Sen su manaya bak; dustince s6?.ii, guzel 
<Ju§ijnceye bir isaret. Manayi genisletmek i^in rJii- 
s^iuice dedik onfi; ger^ekte i) du^unce degil; olsa bile 
insanlatin anJadddan bvt cinstefi diigijnce degil Du- 
gunee sfeiindein maksadimiz buydu: Insan, manayi, 
balk in anlamasi icin biraz daha agagllafa inerek 
■anlatmak istese, insan, konu§an hayvandir dftr, Islei' 
gizli olsun, ister duyulsun, bui'ada soa, dusiince olur; 
ondan Otesi de hay van. Demek ki insan in du§iince- 
den ibaret olu^u, ote yamnin kemikten, deaden ba§- 
ka bir^&y olmayigi dngrudur. 



Sahife 46 - 265 



8-1 



MESNEVI SSKH1 II 



MESNE VI SEBHl li 



85 



Soz gurne^e beneer; butiin insantar onunla isirur, 
onunla ya§ar, Guneg, boyuna vardir, hazirdir, her- 
kes, hei^sey, buyuna orcun yiiziinden sicaktir; fakat 
hec vakit gtivunnicz. Yasayanlar da ofiun yiiaunden 
yagadiklarim, onunla lsmdiklanni bilmezler. Fakat 
Siikiir olsun, §ikayet olsun, ister hayir olsun, ister 
ser, soz soylemeye boyuldular tnij giineg go'ze go- 
runur; giik yu&undeki gunc§ gibi hani. Dai ma i^ir- 
dut'ur a ma ijigi bir divan igitma(Jik£a goriinmez., 
Tipki bunun gibi soz gilnesinin i§iklan da boyuna 
vaiid lr ama barf, ses vasitasiylc belinnedikce goi'Un- 
mez. CtinkU gune§ latifdir, hava da latlfdir. Kesif 
bii'sty ger-ck ki o kesafet vasitasiyle o latif nesne- 
yoze got-unsiin, belirsin...." (Fihi ma-fih, boliim. 52, 
£. 170 v.d.) 

Gotliluyor ki Mevlana, "Dus.unce , 'yle, dusUnce- 
den dogan sozii kastetmektedir. 

292. GUn-KiyameL Kur'an'da kiyamet, "Gun" 
diye gecer. I, sure'fiin 4., XV. sGne'nin (Hier) 35.. 
ayeUerinde oldugu gibi. kiyamet gunune "Din gumf',. 
yani herk^sin, yaptiginm kar^iligini bulacagi gun,. 

H. surenin (Bakara) 8, 126, 264. aye-tlerinde oldugu 
gibi bir cok ayetlerde, "Son gun", II. sGrenln 85-, 
113., 174,, 212., 228. ve 232. ayetlerindc oldugu gibi 
"Riyamet gunii" diye amlir. Bu adlat'dan bagka dog- 
rudun dogruya "Gun", "Q gun" diye de amhr v& 
neler olacagi bildh'ibr*. Ayrica "Hasret giinu, Fek 
buyi'ik gun, Qztin gun, Bliyiik gun, Hesap giinu, 
Herkesin toplanaeagi gun, Kavu§ma gunii, Baginp 
sSylenme giinu, Ayird etme guntf, dlumsuzluk gimti, 



QM% gunii...'" gibi adlar da verilnrigtlr (Bakimz; 

El-Mijfehres, s. 775-780). 

295. "Az olsun kujluga." (Kur'an-i Kerfm, XCIII, 
Duha, 1). 

Beyt 298. "Ben batanlari sevmem." (Kur'an, VI. 

En'am, 76, I. cildin 429. ayetinc bakimz.} 

299. "And olsun basmca geceye." Ku^an-i Ke- 
r\m, XCn, Leyt, 1) 

300-301. "Rabbin seni tie terketti, ne de da- 
rildi sana," (Kur'an-i Kerlm, KClTL, 3) 

305. MansQr. L cildin 1817. beytinin seriiine bk. 



A 



Sahife 47 - 265 



MlS>fEVt SERH1 N 



it 



(MET! N) 

Padgahin, dogani Jii.waUanmn 
evinde biilmasi 

Padisahtan kaeip im eJeyen kocakai'inm 
evinc giden dogan da degtldir; ona da benze- 
mez o. 

Kocakan, eocukJarma tutmac pi^irmek icirt 
un elerken o cinsi giizel, kendlsi giizel dogani 
gQrdu. 

Ayaeiklanm bagiadi; kanadlm kesti; kigaft- 
ti; tiraaklai'im fe&stf, yesin diye onune saman 
dbfcUi. 

Ehil olmayanlar sana bakamami§Iarj ka- 
natlarm lazJa buyumug, umaklann uzamig. 

Ehil olmayamn ell hasta eder sen!* ananiit 
yamna gel de iyiie§tirsiri senj dedi. 

Axkadag, bilgisizin sevgislni de bSy] e k\L* 
BiJgisia kisi, yolda boy una egri-bugrii gider, 

Padisahin glinu, arayip tararken akgami 
buldu; darken o kocakan mn evtne yoneldi. 
330. Ansizm dogamni toz-duman ieftide gordii; 
zan-zan agladi, feryad etti. 

Dedi ki: Yaptigma kar^jkk bimssaija kar- 
Sibk bu; clinku vefada bulunmadm bize. 

* "Cehennemllklerte eennetlikterin bir o]- 
madigiiu" biimez dfi cennette ya§amayi biraklt, 
cehenneme nasil kacarsin sen? 



Hcr§eyden haberi olan padi§ahtan, sc-i'sem- 

ce kagip, bir kokmus kannin evine gidenin lk- 

yi£i bu. 

Dogan, kanadim padigahin eline surmedey- 
di; ha] daliyle diyordu ki: Ben sue igledim; 

* A kerem sahibi, iyilerden ba&kalanm ka- 
bul etme?gen kotii kig.i neylesin; nerde aglasin, 
klme feryad etsin? 

Padi§abin Hitfu, cam einayete surtikleme- 
de; cUnkti padi$ah, her $rklfti guzelle&timede; 
her kotiiyii iyile§tirmede. 

YUrU, Cirkin i§ yaprna; cunkii bizim iyilik- 
levimiz bile o giinelimize kargi, bize eirkin g6- 
riinmede. 

Oysa ki sen, yaptigini ona layik sandm da 
sue bayragmi yucelttin. 

Sana, Tann'yi aiun&ya, ona dua etmtye izin 

verildj; o du& edi&ten gtmlune bir ululuk geldi. 

340. Kendini Tanri'yla kcmu§uyor gordun; hey 

gidi-hey; niceler var ki bu zan yijzunden Tan- 

n'dan ayri dugtU. 

padigah da scninte beraber yerde oturur ama 
sen kendini tani da dab a iyi, daha edepli otur. 

Dogan, padigaliim dedi, pieman oluyoruni; 
tbvbe ettim; yeniden MusUiman eluyonom, 

Sarho? edip <ie arslan avcusu yaptjgin ki§i, 
aarhoslufundan egri-busril yuKjr, sendeleyip gt- 
ders& ozriinii kabul et, 

Tirnaklarim glttl ama son benfm oldukca 
gunugin bile perfteniini koparirim ben, 

Kanadim gitti ama sen beni ok§adm mi, 
felek bile oyunumdan kcndinl yitirir. . 



L 



Sahife 48 - 265 



88 MESNE VI StllHl u 

Bana sen bir kerner kusatirsan dagi bile 
yerinden adkerim; bana bir kalem verirsen bay- 
raklan yikarim, otdulari dagitirun, 

* Bedemm, sivrisinekten de kuguk dcgil ya.. 
Nemrud'un mulkunii bir kanat carpmamla bir- 
bivine katar, yikar giderlm. 

* Anklikta beni Ebabil say; diismanlar)- 
min herbirini fil tut. 

Findik kadar, fakat yakicj bir tag atanm; 
attigiirt tag, ytizJerce mancirtigin yapacagi is> 
yapar. 
350. Tasjm nohut kadardir araa savasta ne bag 
birakir, ne tolga *. 

Musa, DJf tek sopayla savaga girigli ama 
P sopayla Fjravun'u da kirdi-ge£irdi, kihclanii! 
da. 

Her peygamber, tek ba§ina o kapiyi galtll; 
biltiin gevrelere vui-du kendini tek basina. 

Nub, ondan kihc Jsteyince tufan dalgalan,. 
kilig huyunu aldi, kihc kesildi. 

A Ahmed, yeryuziiniin oi-dusu da nedir? 
Gokytizundekj Ay'i gor de onun almm yar. 

* Yar da yildizlann yomlu, yomsuz oldu- 
guna inanan, higbir § e yden haberi oknayatt, bu 
devrin Ay cagi qlmadigini, senin §a|ij] cldugu- 
nu bilsin, anlasin. 

• Evet, senin cagmdu*; guilku Kelim clan 
Mfisa da boyuna senin gagwi diler-dumrriu, 

MQsfi, senin cagmdakj parlakligi gormiis.- 
tti; Tajif j gor unugunun sabahi, o gagda igtmigti. 

r»ilmi3tiFi ustiine de bir "s&ti" ijttiJmi^HT. 



MESNliVl SBRHl H 89* 

Ya Rabbi demisti; o, ne bisim bir aciyi& 
gagi? Aciyigi da gegti; o gag, gorug Qa&. 

MiM'ni denizlere daidir, dalgalandikga dal- 
gaiandir da Ahmed devrinde belt it. 

360. Tanri, Ya Musa dedi, sana o cagi bunun 
igin gbfsterdim; o yalmziigin yolunii onun igin. 
actim sana,. 

Qiinku sen, bu eagdasin, o (jagdan uzaksilt 
ey Kelim; ayagini qek, sunkU bu kilim uzun 
mu, uzun. 

Ululuk Hflbibiyim ben; timid, o diriyi aglat* 
sin diye kula ekmek gosteririm ben. 

gocuk uyansin da yiyecek istesin diye ana- 
si, bufnunu ovar onun. 

gocuk, hig bir §eyden habersix, uyumug- 
kalmigtir; Ananinsa sevgiden iki memesi ae ag- 
nmaya ba§lai'. 

* "Gizli bir deiineydim ben; derken dogru 
yolu bulmus. bir ummet gonderdim." 

Cania-basla arayip istedigin o ululuklan,, 
sana, o giisterdi ve onlai'i ummaya bagladin. 

iDrametlerin Yarabbi demeye koyulmalan. 
i£in Ahmed, dijnyada kag put kirch. 

Ahmed' in fisd^ip cabala masi olmasaydi, seru 
de alaiann .^ibi puta tapardin. 

Onun, iitnmetlei'i tjstiindeki hakkim bilesirti 
diye §u ba^in, puta seeds etmekten kui-tuldo. 

370, Sii-sey diyeceksen bu kurtulu^a sukret de- 
sen i, ipindeki puta tapmakten da kurtarsin 0. 

Basjini, putlara secde etmekten kurtardi ya^ 
sen de £ah§, o giicle gSnltinQ kurtar. 



Sahife 49 - 265 



so 



MESNIV1 SEPHi n 



(5 E R H) 



Dini, babandan bedava bir miras clavak 
buldun, o ytlzden basini diktin, giikretmiyor'suii. 

Mi rasa konan adam, malm deegrlni ne bi- 
lecek? Rtistem can g&kiyti; Zal, ucuzea * Sana, 
sereFe kondu. 

Aglalii'sam rahmetim cogar; o cogup kc> 
pCiren de nlmetlcrirat yer-icer, 

Birisine, birs,eyi vermek istemezsem, o is- 
tegi de vermem, o geyi de belirtmem ona; fakat 
birlnin gfriliinu de daralttitn mi, gBnlimii aca- 
rim, ferahlatinm oim. 

Acimum, o giizel aglayiglara baghdir; bir i si 
agladi mi aciyig denizi kabardi, dalgalandi de- 
mektir. 



A 



' * Metinile ''BedflTs" aitlmmaa peltti 
fcirmada, kciutra "email" yaailimj. 



'mertrAn", ItarJilaS- 



'622. den sonraki hikaye. Bedi'uz-zaman Fuvuzan- 
fer, bu hikayenin Mevlana'dan 5nee de yayilmis bu- 
lundugunu "Kcgf'ul-Nahaeub" ta buna is.aret edildi- 
gini, Attar' in da "Esrar-N&me" de, bu hikayeyi an* 
latligim soyluyor ve bu kitaptan metin ahyor. Ayn- 
ca Mevlana'nin da bir gazelindu, "Sen, Kocakannm 
odasmdaydm ama padisahrn oz doganiydm; dogan- 
Jari cagiran davul sesini duyunea. da mckunsjzlik ale- 
mine gittin" mealindeki beyitle bu hikayeye igaret 
ettigini, Sems'in "Makaalafinda da buna igaret edil- 
di gin.1 kaydediyor (Maahiz, s. 44-45), 

332. "Bit degiklir cehenncm ehli ve eennet chU; 
cermet ehlidir kurtulup list olankinn kutluluga stip 
muvatlavim bulanlarin. ta kendileri." (Kur'an-i Ke~ 
rim, LIX., Ha$r, 20) 

Beyt. 395, EfJaki, §emscddin-i Tebi'izi'nin §ehid. 
edilmesinde rolii bulunan ye Mevlana'mn oglu olan. 
Alaeddin Qelebi'nin olumunflen bir zanian sonra, ba- 
basim 2 iy arete giden Mevlana'mn orada namaz kibj> 
evrad okudugunu, bir miiddet murakabeden sonra 
Fahreddin-i Mualim'den divit, kalem istedigini, Fan- 
reddin divitle kalemi verincB kalkip oglu Alaeddin. 
CelebJ'nin mezarmin ba§ina vaidigim, kire^le onaril- 
mis kabrin Distune, aranc.a "Ey kerem sahibi, sen. 
de iyidcn ve iyjlikte bulunandan ba§kasmi kabul et- 
nVezsen kGtutiJlk eden, kjme yanip .yaktlsin, nereyfr 
ba? vurup aglasm-i^te<sin , ' mealindcki beyitle JMesne- 
vi'nin ikinci eildindcki bu beyti yazdifinl, Fahred- 
din-i Mna 111m' den rivayot ediyor, Mevlana, Fahred- 
din'e, gayb alemtnde gordiim demlg, Mevlana gem- 
aeddin-i TebriBi, Alaeddm lie barigti, onu bagiiladi^ 



Sahife 50 - 265 



ss 



ME4NEVI JEEHt II 



^efaat buyurdu da o da aeinmiglardan oidu (..aiiev- 
lana Cela1ed<3in, s. 93-94, Manakilrul-Arifin; Tahgin 
Yazici has. 1959, C. I., S. 523", T. Y. terc. I., s. 577- 
51.8). 

347, Sivrisinck-Nemrud, I. cildiir 1194. beytine bk. 

348. EbabSl, L and in 1319. beytine bk. 

355. Ay eagi. Farsga deyimle "Devr-i Kamor", 
Eski yddia biJginleriiie gore yedi yiidJSHl biner yd 
devri vardir. Oidarea i?inde bulundugumuz sag, Ay 
sagidir. EBL Muhammed'cie bu gagda gelmigtir, Bu 
cagin sonunda bir gok fitneler, savaglar gikacali, 
Hicaa'dan bir ateg parlayacak, i^Jgiyla Busra'daki 
■develsi' gorijlecek, Tanrilik davasiyja Deccal gkacak 
daha bir £Ok fitneler belireeek, sonunda kiyamct ko- 
jtacaktir (Et-Taerjd, Kitab'tU-Fiten, II, s. 155-157. 
Muslim'de bu bab daha da etraflidir. VIII, s, 165- 
210). 

Eski Yunanhlar. da Ay eagina biiyiik bir ohcm- 
rniyet verirlerdi, 

356. Musa Peygambei J iii 1 Tanri'yla konu$tugu 
Kur'an'da II. surenin (Bakara) 253., IV. surenin 
(Nisa) 164., VII. surenin (A : raf) 143. ayetlerinde 
ftildirilir. Bu yiizden de Musa'ya AlJab'la konusan 
manftsina "Kelimullab" denir. 

M0S& Peygamber'in, Hz, Muhammed'in manevi 
ululugunu gdriip, "Allah'im, beni Muhammed Qmme- 
tinden et" diye dua ettigi rivayet edibnistir (Anka- 
ravi, E, s, 36), 

365. "Ben bir giali defineydiin." L cindin 2874. 

beytinin §erhlne bk, 

V 



(M E T I N) 

Yiitw Tain'i'nm ilhfimiyle §£yh Ahmed-i 
Hldraveyh'm borglulura helva aliriasi 



Bir §eyb vardi; eomertlikle tin abnisti; bo- 
yuna da boreluydu, 

Ulularflan onbinlerce bore, abr, diinyadaki- 
yoksullara ha rear di. 

Gene borcia bir tekke yaptirmi$ti; catimi. 
da, mahru da, tekkesini de Tann yolunda oyna- 
mis, utulmusdi. 

380. Tan vi, BaflFa nasil kwmu un etmi^se onun 
da borcunu her yerden Bder-dururdu. 

* Peygarnber dedi ki: Qargilarda, pazailar- 
da iki rneiek dua eder; 

Ey Tan CJ der, verenlere fazlasiyla ver; Ey 
Tann, nekcslerln malmi da yok et. 

Hele canitu vercne, bogazmi uzatip yara- 
dana kurban olana... 

* Isma'il gibi boynunu uaatmi§tir o; fakat 
bi^ak Iglemez o boyuna. 

* i§te geMtler de bu yuzden diridir, hos- 
tur; atG§e tapan gibi bedene baknia sen. 

Qiinku Tanrj, carJanna kar^dik onlara, 
olijmsuzluk canini, garndan, e^Iyetten, kottiluk- 
ten ennin olan cam vermisdir. 



Sahife 51 - 265 



MESNEVJ SERUl n 



95 



94 MESNEVI $tHM U 

Borelu §eyh, yillarca bu i$i gordij; i§i buy- 

«tu§ gibi borg abyordu, halka verjyordu. 

Ecel giinundc ulu bir bey olmak icin oliitn 
gilnunedek toliuinlar ekiyordu. 

§eyhm omry sona geldi; bedeninde olum 
belirtileri gondii- 

390. Borolular, <;cvresii3e toplanip oturduiar; 
geyli de mum gibi bir hcnj yamp yakilmada, 
eriyip gitmekteydl. 

Borgltilarjn ianitleii kesildi; suratJan ek- 
§idi; gonullermdeki derde dertler katildi, 

§eyh, gu kGtii aanlara kapilanlai'a bak; 
Tann'mn besyuz dinar altin bulmaya gaieesf mi 
ypk dcdi, 

Derken digardan bir cocuk, helva diye ba~ 
girdi, bir kae para at may 1 umarak helva diye 
baginyordu, 

§eyh, hizmetcjiye gizliee, digariya gik da 
be! van in hepsini al diye igaret etti. 

Boi^Iular o helvayi yerler & diyordu, bir 
zaBmacagia Olson, ad aei baknuizlar bana. 

Plizmetci, altin verip helvanm hepsinl al- 
rnak icjn hemencecik kapidan finnan sikti, 

Qocuga belvanin hepsi kaga? Sijyle dedi; 
Cocuk, yarim kusur dinar dedi. 

Hay if dcdi hizmetcs, sufilerden fazta k&r 
isteme; yarim dinar vei-eeegim; bagka soz soy- 
leme artik, 

Helvayi kaba doMurdu, getidp §eyhin onli- 
ne koydu. ^itiidi sen, sirla.r dugiinen geyhin sir- 
rim seyret 



400. §eyh bOTfilulara, buyumn dedi; kutlulukla 
gu helvayi gijzelce, helalmden yeyin, 

Kap Jaofalinca helvaci cocuk kabirn aldi; 
hadi a akilli er dcdi, dinarimi ver. 

§eyh, dinar style dursun dcdi, dirbemi bile 
nerden. verecegim? Borgluyum, borclu oiaralt 
yokluga gidiyomm, 

Cocuk, derdinden kabi yere tjaldi; aglayip 
bagirmaya, Jnleyip sislamaya ba§Iadi. 

Cwcufc* ziyamndan bay-hay]a afhyor; ke§ke 
diyordu, iki ayagim kirilsaydi; 

Kegke kiilhan ^evresinde gezseydim de su 
tekkenin Giiiinden gecmcseydim, 

Bogazlarma dijgkun obur sifiler, kopek g6» 
ntiUudiirler; fakat kedi gibi yiizlerini yikarlar, 
tcmiz goriinurler. 

^ocugun feryadi yiizUnden, orada ne kadar 
hirli-hirstz kigj varsa geldi, eocugun bagina- 
toplandi, 

Cocuk, §eyhin oniine gelmig, a kotii §eyh 
diyordu; gunu iyke bil ki U£tam, beni Oldurdij- 
gitti, 

Ona, eli bog gidersem beni olduiur; razi mi- 
sm buna? 

410. Borclular da bu igi koiti goriip sert-sert 
geyhe y[jz £t:vjrdiler, t> u ne ydi dediler. 

Blzim malum izi yedin, zulumlede gegip gi- 
diyorsun; bu yeti^miyotinu^ gibi neden bir ba§- 
ka iulijmde bulundun? 

Qoeuk ikindi namazi vaktinedek agladi. 
§ayh go^iinii yummu^tu; hig baluniyordu bile. 



Sahife 52 - 265 



MESNEVI SJiKHI II 



MKMiVJ {[HHI It 



97 



geyh bu cefaya, bu aykin ige aiding bile 
etmiyordu; Ay gibi yuzunti yorgamn icine cek- 
migti. 

Ezelle de togtu, eceJie de hog; ikisinden 
de tad almadaydi,. neselenmedeydi; ileri gidesi- 
lerin kinayjp yermeJerine de bo§ vermi§ti, gcri 
kaianlann kinayip yerrnelerine de. 

Can, birisinin yuzijne geker gibi guldu mu, 
haJkm eksj yiizunden roe aarar gel>r ona? 

Can, birinin yuzurtu 6pui raii, felekten, ie- 
Jegin ofkesinden gam yer mi o, 

Geedeyin, Ay lsigi diinyayi igUir, Ay da 
Simak burcunda bulunurkers, kopeklerden, kb- 
peklerin havlamalanndan ne korkusu olur? 

Kopek, kendi ddevini yapar; Ay da yiiziinun 
igigim yerlere yayar, 

Herkegj kauri i igeegizini gorUr; su, cer-cb- 
pUn hatii'i icjn ai*jligim-dumlugunu birakmaz, 

420. Cop, sbpees-ine suymi tislunde akar-gider; 
dum suysa bulaiimadan akar-durur. 

: « Mustafa, geceleyiii, Ay'i ikiye boler; 
Ebu-Lehep'se, kininden herzeler yer, saemalar 
gevclor. 

* Mesih, oliiyu diriltir; ITahudj, ofkesindon 
buyjgini yolar. 

• Kbpegin havlamasi, hie Ay'in kulagtna 
deger tni? Hde Allah'in has Ay'i olursa a ay.. 

Padigab, seher gagina dek irmak kiyisinda 
garap iger; kurbagalarin btiisiinden haberi bile 
©hnaz. 



Cocuga verilecek para, oradakilerden top- 
lansaydi herkase bfrkag akga duserdi; fakat 
goyhin him met), bu comertligi de kapamigti, 

Hie kimseeik, cocuga birsey vcrmedi; pir- 
lerin giicu, bundan da fazladir. 

* tkindi <;agi geldi; hizmetgi elinde bir ta- 
batda, Hatem gibi birisinden eikageldi. 

Hem mal, hem hJl sahibi birl, §eyhin ha- 
lini duymustu; armagan gonderniisti ona. 

Tabagin bir yaninda dortyiiz dinar vardi, 
bit yanmda da kagida. sanlmis yarim dinar, 

4.30, Hizmetci geldi, gey hi aguladi; orsun, o eg- 
siz gey bin oniine koydu tabagi. 

Tabagin iistundeki ortii kaldinhnca halk, 
geyhitt feerameuini gordii. 

Heckesten bir ahdir, bir fery^ttir koptu; 
A seyWerin de ba?i f ^ahlarm da basi diyorlai^ 
di; bu neydi? 

A sir sahibi ulular ulusu, gene bu ne sir- 
dir, bu ne sultanlik? 

Biz bilrniyorrnujLiz, bagigla biai. Nice sai;- 
ma-sapan sozlsr sdyi^fJ'k biz. 

Korces-ine sopa salhyoruz; elbette kandil- 
leii kirarjz, 

Sagji-lar gibi bir s5z duymadan, kendi ki- 
yasimisla heraeler yemede, cevaplar vennede- 
yiz. 

*■ Musa'dan da ibret alniadik; Hizr'in yap- 
ti.klanm kinadi da yiizii sarardi- gitti; 

Hem de gocQ yiiwleri gdrdugu, gSzuniin 
lsigi gokleri deidigi hakie. 

■ Y. 7 



Sahife 53 - 265 



98 ' M85NEVI SEKlil I[ 

A MQsa, degirmendeki fa renin gozu, ah- 
makJiktac sen in giiziinle bahse girigti. 

440, @ayh, butiin o sozleci, bului) o laflarc he- 
131 ettim size buyurdu.; 

Bunun sirri guydn: Tanri'dan istemi§tiro 
bunu; o da bana dogru yolu gdstordi-gitti. 

Evet tJedi, o yanrn dinar, pek aa bir §ey 
ama ele gecmesi, eocugun aglamasma bagli. 

Helva satan £ucuk aglamadikca aciyis de- 
nizi cogup keipunnedL- 

A kardes, £cxiuk, sen in goz cocugundur; bu- 
nu iyice bil ki muradina ermen, aglamana baJflL 

Boyuna o eibisenin bagiglanmasim jstiy or- 
gan bedenindeki goz cocugunu aglat. 



Az a£la da k&r alma diye bir 
zsihidi km-kidmahin 



MfSNIVl SEHHI II 



93 



Can tsa'n scninle berabcr, ortdan yardim 
Iste; bos bir yardimcidir o. 

Yalmz her cagda, kemiklGrie dopdolu l§siz- 
gUcsiis bedeninle Isa'mn gonliinii signeme. 

Hani gercekler igifl aniiugUk ya; o hika- 
yedeki ahmak gibi... 

Isa'ndan beden diriliginl arama; Musa'n- 
dan Firavun'un dilegLni dileme, 

Gbnlune, gegim dii^uneesini az getir. Sen 
kapida, kapi egigijrvde ol da, nege az gelmez, nz- 
kin aaalmaz. 

Bu beden, can in otagidir; yahut da Nuh'un 
gemisine benzer. 

Tiirk sag oldukca elbette kcndine bir otag 
bulur; bcle o Turk, Hafe kapismin ustiin bir 
kulut olursa,,, 



Dostu, zahidin birine dedi ki: Ibadet eder- 
ken az agla da gozlerin bozulmasin. 

Zahit dedi ki: Hal, bu iki den disaii degiL 
Goziim ya o ytlzii goriir, ya gormez. 

Tann igigim gorijrse ne gam. Tann'ya ka- 
vusma ugrunda iki gozcten olmak, ne de defer- 
glz birsey. 

Yook, Tann'yi gOrmeyecekse soyle o gdz- 
lere; vann-gidin dc; bu c^sit kotij goz yarsitj, 
k6r cJsun, 

450. Gozlerin Jgin gam yeme; cixnku tsa senin. 

Egrl yuriime de sana iki dogru goz bagislasm.. 



Soirim ona, Issft'mn dwastyla. kemSlderin 
ali-iJniPBi Jiikaye&inin taumumi 

1st. □ gejicin dilegine uydu, kemiklere Tan- 
n admi okudu. 

Tann buyrugu da o ham kigi i^in l»mik- 
lei'in bedenini diriltti. 

460. Aradan bir ksra arslan si^*ayivt?rdi, bir 
penge vurdu ads ma, bcdeninl eziverdi, 

Kellesini kopardi, kirdi, beyhioi akitti. Za- 
tfen kallest bir aevladl ki i^i yok. 

Beyni nlsaydi, o kii'ilrnakla, o otdiimlinakle 
yalniz bedeni yok oiurdu. 



Sahife 54 - 265 



1M ME5NEV1 ?£HH1 H 

Isa arslana, ne de tea ezdin onu dedi. Ais- 
lan, anun ytteunden sjkilniisun da ontten dedi. 

Isa, peki dedi, adamin kamni niye iyniedin 
dedi; arslan, rrziklar dagUirken benim nzkim 
degildi o dedi. 

Nice lrigiler vardir ki o kiikremi? aralan. 
gibi, avlandigim yiyemeden diinyadan gegmis- 
gitmi^lerdir. 

Payi bir saraan gopii degildir de hirsi dag 
gibi. Tanrc'ya yfou yok; halk katinda degerli. 

A bize giic seylerj kolayla$t)ran, dunyada,. 
olmayacak sjeylerden sen bizi kurtar. 

* Rizik diye gbsteixJigin meger tuaakmig* 
Hergeyi nasilsa dyle goster bize. 

Q arslan, ey Mesih dedi; bu avlanma, an- 
cak Omit ieindi. 

470. Dunyada bana nzik olsaydi, oliilerle ne 
iSJm vardi; olup curut'inuydlim his? 

An-duru suyu bulup da e§ek gibi icine i$e- 
yenin layigi budur, 

Esek, o suyun kadrini bllseydi, ayak yerine 
bag kordu irmaga, 

oyte bir peygamber, 6yle bir su bcyi, oyle 
bir dii'ilik, dyJe bir getisip yetigme buJan ki$i T 

A 5ii beyi, sen bizi ol buyruguyla dirilt 
deyip onun onunde nasd ol:nez? 

Kendine gt>l, senln kopek nefsinin diriligini 
isteme sakin; o, nice caglardir ki can dusma- 
nindir senin. 

Bu ktfpegin can avJanmasina enge] clan ke~ 
niigin bagina toprak. 



WESN'llVI SERHI II 



101 



Kopek degilsen neden kemige a§iksin? Ne- 

den siilijk gibi kan emmeyi seviyoi'sun? 

O ne bigim gozdiir ki goru§u yok; imti- 
haruarda, rezillikterj bagka bir§ey gc^miyor eli- 
ne? 

* Zanlar, kimi eagda yanhs. olur am a bu 
ne bkjim zandir ki yoldan kor olarak gcliyor? 

480, A ba§kalarma aglayan goz, gel, bir zamaii- 
oagiz otur da kendine agla. 

Dal, agiayan bulutun yuzunden yegerir, 
tazelesir; mum, aglayi^i yuzutiden da ha da ay- 
dm bir hale gelir, 

Nerde aglayanJar varsa orada otuv; eunltu 
aglamaya daha da lfiyiksfii sen, 

Qunkij onlar, geeip gldenin aynligindan 
aghyorlar; madendeki dliifusiizliik la'linden ha- 
berteri bile yok. 

Ciinku gozdc taklit bendi var; yurii, goz* 
ya§iy)a yik o bendi. 

Ciinkij taldit, her iyiLige afettir; taklit giig- 
lii dag bile goriinse, ge«;ek bakirmndan bir sa- 
man coptidiir. 

Eir kor, gUclu o!sa, tez kizsa bile sen onu 
bir et par^asi bti, ^OnkU gozii yoktur. 

Kildan ince soz soylese, ba§inin o sodden 
haberi bile clmaz. 

Ktndi sbaiinden kendi sarhos olur ama §a- 
rapla arasmda ne uxtin bir yol vardir. 

490. Su, ark susamarnjstirj su i^mez de, o yuz- 
den arkta durraaz. 



Sahife 55 - 265 



102 



Ml-SNEVI SlKHl II 



Ney gib! reryad eder, aglar-inler ama ken- 
disi igin degil, dinleyenler icin. 

Taklide uyan, sSa sfiylei'ken aglasa bile pi- 
sin dilegi, tamahdir ancak, 

Aglayici, gbnuller yak&n sSzltr sOyler; soy- 
ler ama goniil yamgi, yirtilimg etek nerde? 

■ Gei'sekle taklitginin arasinda farklar var, 
Bu, DavQd'a benzer, oburuyse sese. 

Bitnun sSzunun kaynagi, goaul yam§idir; 
o taklit^iyse eski soalcri beller de s6yludik<;e 
soyler. 

Sakin o hiizunlu sbzlere kanma. oki'iz de 
yuk yLlklenmis, kagm da Inllyor. 

* Taklitgi de sevaptan mahrum degil ama; 
sorgu gunlj, agiayieiya da sevap var. 

Kafir de Tanri der, mii'min d&; fakat iki- 
sinin arasinda adamakilh fark var. 

O yoksuJ, ekmek igin -Tann der; bu ceki- 
nen kigiyse catidan, yfirekdcn Tann der. 

500. Yoksul, soyledigi sbzii bilseydi, goziinde ne 

a2 kahrdi, tie gok. 

* O ekmek dilencisi, yillardir, Tann der; 
hanl saman yemek icin Mushaf tagiyaji egek 
gibi. 

* Diliyle, dudagiyla soyledigi sdz, gSnlun- 
den dogup parlasaydi, bedeni zerre-zerre olur- 
du. 

^eytanin adj, biiyii yapmaya yarar ya; sen 
de Tann adiyJa mangn 1 elite ediyorsun, 



(SERB) 



376. beyitten sonraki hikayede adi gecen geyb 
Ahmed-i Hidraveyh, Horasanilerin, yani, Melamet 
eflerinin ulularindandir. Belh'lidir. H. 240 ta (854- 
855) vefat etmistir. Kabri Belh'tedir (Nefabat ter- 
eemesf, 1st Matbaa-i Amlre-1270, s. 108), 

Ebu-Abdurrahman-i Sulemi de (Olm. 412 H. 
1021-1022), Melametilige dair en eski metin olan 
"isRalat'iil-Melametiyye"sinde onu, Melamet erlerin- 
den sayar (Abdulbaki Golpmarn: Islam ve Tiirk iJle- 
rinde FUtuvvet tegkilati ve kaynaklan, Istanbul tim- 
versitesi Iktisad Fakiiltssi Mecmuasi, 11. cM, JEkirn 
1949 - Temtmuz 1950, no. 14, s. 7), 

Bedi'uz-aamaji Furtizan-fer, "Maahis-i kasas u 

temsilat-i MesnevJ" de, bu hikayenin "JRisale-i Ku- 
Seyriyye" ve "Tezkiratu'I-Evliyu" da bulundugunu, 
Mevlanii'mn Ebu-Said Ebu'j-Hayr'a. (Olm. 440 H, 
1049) ait bit makaieyle birle^tirerek riaklettigini ya- 
ziyor. Ahmed-i Hidraveyh'in, olumiine yakin borg- 
larirutl odenmesi, "Tezkirefiil-EvlLya" da hikaye edi- 
liyor, Helvaei ^ofl^un belvasini, huzurunda bulunan- 
lara yedirm«sl, cocugun aglamasi yiiziinden bfr zen- 
gkiiii gebp borslulann borglanni ve ^ocufun para- 
am wmwsi, "Esrar*ut-TavhJd" dedir (Maabiz, a. 
46-47). 



Sahife 56 - 265 



104 



MESN^VJ fERHi II 



ME5M=Vl JEKHJ II 



380. HaliL Ibrahim Feygamberdir (74. beytin 
gerhine b&kiiuz). Fek uOmerd olan, konuklari doyu- 

ran, su varan Ibrahim Peygamber'e (A,. Ml) Tarjn'- 
nm, kurnu un haline getirdigi, halk rivayetlerinden- 
dir. 

381. "KuJlann sabahladikJari higbir gun yoktur 
ki iki melek inmesin. Biri, AUahim, her doyuran 
ki^inin hareacUgitia kargihk ver diye hagirir; obtMl* 
Allah lm, her vermeyenin malim telef et diye bagi- 
nr." (Hadis, Muslim, in., s. 83-84) 

3S4. 74. beytin gerhine bakmiz. 

385. "Allah yotunda oldurulenlere (Jlii demeyin. 
Ortfav diridir ama siz, anlamazsxniK." (Kur 1 an-i Ke- 
rim, II, Bakara, 156) "Allah y ohm da oldQrulenteH 
Olii sanraa, Onlar diridir ve Rableri indinde mikla- 
mrlar. Ferah-fahur bir halde Allah' m on\s.ca ettigi 
lutuf ve lhsanlarla ve onlar, henuz kcndilerine katil- 
mayanlara, fakat ardlanndan gclmekts olanlara da 
bilin ki ne korku vardir onlara, ne de mahzun oJur- 
lar diye mujde verrneyi isterler." (Kur'Sn, III, 
169-171) 

421. EbQ-Leheb. Alev, yalim babasi demektir, 
Hz. Muhammed'in (S. M.) amcasidir. Adi Abd'Ul- 
Ozza'dir. Bu ad in manasi, Uzza kulu'dur. UzzS, bir 
putun adidir. Hz. Muhammcd (S.M.) Ha§im ogul- 
lanm taplamjg, onlara peygamberligini soylemisti, 
Bu adam, elterin kurusun, bizi buiiun icin mi topladm 
demigti. Muslumanligin en buyiik dugmanlanndan 
biri olmugtu. Kansi Ummu Cemil'le beraber, her sa- 
bah Hz. Feygamberln kapisimn pntlae cahlar, tikeri - - 



105 



Ifir yigar, Peygamber'in ayakiarmin yaralanmasini 
isterdi. Bu yiizden, hakkinda, "EUeri kurusuti Abu- 
Leheb'in ve kurudu da. Mali da bir fay da vermedi. 
ona, kazandigi da. Alev-alev yanan bir atege atila- 
caktir o da Ve onun harnmal kansi da. Hurma lifin- 
den oriilmug bir ip de giizelim boynunda" mealincleki 
CXI. sure Inmig, bundan boyle adi Abu-Leheb kal- 
might'. Hicretin ikinci yilinda (624) Bcdir Eava^in- 
dan yedi gun sonra oLmustiir. 

422. Mesih iglii I. ciltte 47. beytfn jjertflne bk. 

423, "1L ulur, kervan yUrur" atasozlinij hatir- 
latjyor. 

427. Hatem I, clltte, 2253, beytin gerhine bk. 

437. Musa-Hizir. I. ciltte 225. beytin gcrhine bk.. 

445. den sonraki hikaye. Bedi'uz-zatnan, bu lii- 
kayeye gunlarin kaynak olabiletcgini soyluyor: 

1) tbni Sa'd'in "Tabakafmin II. ci^'unun H. 
kiamuida, S5. sahifedeki hadis. 

Bu hadis'In oeeti gu: 

Sahabeden biri gQrmez olmustu. Arkada§lan ha- 
tiv sormaya gittiler. Ben dedij bu gozlerle AUah'in 
RasQIuxiu gormek isterdi m; Allah onu aldiktan sonra 
g^zlcfim, ha ohnu§ h ha elmamisj; ne cikar? 

2) "El-Beyanu ve't-Tebyin" de ozetini verdigi- 
miz §u fikra: 

Birisinc, as agla, korkuyoruz, razta aglamaktan 
kor olaeaksin diyorlar. Bu diybr, tamkliktir gozle- 
rime. 



Sahife 57 - 265 



MESNEVl serhi n 



\n 



106 



MESMEVl SERHi II 



3} "Rabi'ul-Ebrar" daki gu hikaye: 
Btireyre adli bir kadm eok agliyor. Korkuyoruz 
dlyorJar, kor olacaksin. Cehennem ehlinden olacak- 

sam varsin, kor oisun gozlerim; cennet ehfindensem 
Tanrc bu gazlerden daha iyisini verir bana diyor. 
41 Ayn'uJ-Kuzat'in "Temhidat"jinda: 
Abdullah-! Ansad, babasinin yamna gidip Fey- 
gambcr'in ve£atim haber veriyor. Babasi, Yarabbi 
diyor, Mustafa'dan sonra hie, kimseyi gormek iste- 
mem, k6r et gozlcrimi. Hemencecik kor oluyor (Maa- 
liiz, s. 48-49). 

463. "Her§eyi nasiisa fiyle gdster bize," Bu ha* 
disi "Cami 1 us-Sagiyr"de bulamadik. "Kumuz'iil-Ha- 
kaayik" ta "AUahim, temiz kullanna nasil gosteri- 
yorsan bana da dunyayi oyle gijster" meabnde bir 
hadis var (L, s, 51) . 

469. Bu cjltte 332. beytin izabma bit 

464. Davud -Ses. "Ahd-i Atiyk"te, Davud'un Ha- 
iti okudugu kayrtlidir (Mtiluk-i Sani, XXII bap). 
Ayni zamanda Davud'un 150 ilahiden meydana ge- 
leu "Mesamir" adli bir kitabi da vardir Id bu da 
Ahd4 Atiyk'a girer. Mezamlr, mezmur vc mezmann 
goguludur. rveylec, kavailar, dudijkier demektir. J5u 
ilahilei'i Davud ve onun maiyetindeki mtizisyenler, 
-galip soyledikleri iein bu adla arulimstir, Musluman- 
llkta Davud, bir peygamberdir, ona inen kitap, 
hukiiinleri ihtiva etmez; ilahilerdir. geriat s&hibi ol- 
madigindan, IvflM §eriatina uyar. 

Hz. Muhamnncdj sesi pek giizel olan Ebu-Musa'I 
■Eg'ari'yi Kur'an okurkeu didSHJ-Jg ve And olsun ki 



buyurmu§tu, ona, Davud soyuna verilcn mezamirden 
bir mezmar verilmiijtir {Kamus terccmesi, mezmaiv 
mad.). 

Kur'an-i Kerim'de "Ve nad olsun ki biz, Davud'a*. 
kalimizdan lutfettik, ustunluk verdik. Ey daglar de- 
dik, onunla bei-aber tenzih edin beni ve ey kuijlar,. 
siz de vc ona, demiri yuraugattlh" mealinduki ayette 
(XXXIV, Sebe', 10) sesinin guseJligine i§aret edil- 
mektedir. 

Halk rivayetlerindeyse Davud, udu icad etmis,- 
tir. Qalip sdyferken kurt, kug, butUn liayvanlar top- 
lanir, dinler, yeJter, doroler duiiif, esip akmazmig. 
Dinleyonlerden yuzleTce kigi, sesinin -yamklisina da-- 
yanamas, can verirml$. Meclisin sonunda oiiiieri top- 
larlar, gomcrlermis, 

B&yitte gpr^ekle taking, Da\-ud'la sesine ben- 
zetUiyor ve "Gwcekle taklit?inin arasinda fai'klar 
vav" buiyriJluyor, Yani demek isleniyoi* kl ger^ek er,. 
Davud' a benztr; ses, ondan cikar, daglara, kaj'alafa 
vurur; yankilanlF, geri gelir, Dagdan, kayadan geten 
yanki, daf.m, kayamn sesi degildir; Davud'un sesi- 
dir. 

497. AglayiCl. Birisi oliince yakinlan, aglayici- 
lar tutarlar; onlar da parayla oluniin iyiliklci h ini sa- 
yarlar, dOkerter, nagrrtelerle mersiycler okurlar, bal- 
]a, biihassa oluniin yakinlarjni aglatirlardi. Butilara 
farscada "Novha-ger", arapgada "Navvah t Nawaba". 
titrk^ede "aglayies" denifdi, Arabistan'da da bu ge- 
Ssn^k hala vardir. 



Sahife 58 - 265 



MS 



MJiSNEVl fERHl II 



501. "Kendilerine Tevm yuklenenler, eonra (ki 
onunia amel etmeyenler, e§ege benzerler ki koca-koca 
kitaplar ta§imada; Allah'in deiiJlerlnl yalanlayan 
topluluga getirilen ornek, ne de kotil bir ornek ve 
Allah, zaljm topluiugu aogru yxfe sevkctm&z." {Kur'- 
■ an-i Kerlm, LXIT, Cumua, 5) 

Bsyit, 502, "Bu Kur'an'i, bir dagm iiEtiiJie indir- 
.seydik elbette gorui'dun ki dafe, Allah korkusundan 
■egjJip catlamig, param-patea olmug vc igte insanlava 
bu urnekleri, dugunaunler diye getirmedeyiz." (Kur f - 
an-i Kerlrrjj LIX, Hagr, 21) 



A 









(M E T 1 N) 

Xtiyliiniin, karanlikta oUuzii san&raSi 
Arslani kagunaai 



Bir kByKi, okueiinu alma baglamigti;. ars- 
Ian, okuzunii yedi, yerine ge£ti, kui-uMu. 

K&ylu, ahira girdi, okuzitn buiundugu yana 
gitti; o okua, geceleyin, o bueakta okiizunu ara- 
maya koyuldu, 

Derken arslam buldu, elini orasina, bura- 
sina sui-meye, kinii sirtim, kimi yarmil, bcgmnii 
yoklamaya, elini yukar-i-aga&i gezdirmcye ba§- 
ladi, 

Arslan aydinlik Cazla olsaydi dedi, 6du pat- 
lar, gonlii kan kesilirdi ya. 

§imdi su gece vakli, bent oku2 saniyor da 
rahatffa ka§iyoi\ 

Tann da a aldaiunis kot* der, adimdan Tur- 
dali bite parain-parga olmad) mi? 

510. * QurtkU "Kitabi daga indirseydik parea- 
lanirdi"; yertnden kopardi; goeer-^iderdi. 

UBfed dagi, beni ardasaydi param-par£a 
olurdm; gSnlii kanlarla dolardi. 

Eabadsm, anadan igitmi^in de o yuzdea 
haberelzce bu ada yapigmigsin. 



Sahife 59 - 265 



MESNEVl &FHHI |] 



lit 



11(J MSNEVI SSKHl n 

* Taklide uymadan bundan haber alsan, 
ineelir, erirsin; hatif gibi beJiriin bile kalmaz. 

Seni korkutmak icin soyJeyoceyim &u hika- 
yeyi dinle de taklide uyugim nasal bir afet oldu- 
gunu anla. 



Sufileriji, sflma' ntMlisi diizmek l^b 
liouugun e^eKiul satmsilan 

Sufinin birj y old an geldl, bir tckkeye kon- 
du; egegini gekti, ahira bagladi. 

Eliyle sucagzmi verdi, yemini verdl; hani 
once soyledlgimiz sufi gibi yapmadi bu. 

Yarulmadi, ihtiyatu davrandij fakat kaza 
galdi mi, ihtiyatin ne faydasi olur ki? 

* SO filer yok-yoksul kigilerdL "Yoksulluk, 
nerdeyse kafiiiik olacakti." 

A zengin, sen toksun; sakin gulme- o dertli 
yok&ulun egriljgine. 

520. O sufiler sijilisu deacze diigtuler, bunal- 
diJar da hepsi bir olup egegi satmaya karar 
verdUer. 

- * Zora du^iinee leg bile yenir., Nice bozuk 
geylcr, zor yiiziinden dogru-diizen olur-gider. 

Hcmencecik egecigi sattilar j yemek-yjye- 
cek getirdilcr; mum yaktiiar. 

Bu gece lokma var, sema' var, igtahla ye- 
mek var diye tekkedc bir giiriiltudur, koptu. 

Niceye bir budayantna; bu Lie gurtliik ome„ 
Ne vaktedek bu zembil tagjyin durma, bu di^ 
Jen mo? 



Biz de halktaraz, blzim de cammiz var.. Dev- 
lete konduk da bu gece komigumuz var bizim 
diyorlardi. 

Tutmayacak, bitmeyecek tohumu ekiyorlai- 

di; eunku $ ean <te£' ldi - 01llar can f a * 1 W *"' 

lardi. 

O konuk da uzak yoldan gelmistt; yocnl* 

tnu&tu; agirlamayi gBYdii. 

Sufiler, birer-birer onu agirlarnadaydi; gu- 

zel-guzel izzet, ikram edig tavlasini oynuyor- 

lardi- 

GonullorirLLn kendisine aktigini gorunce bu. 
gece negelenmeyeyim. de ne vakit neseleneyim 
dedi. 

Yemek yadiler, sema' bagladi; tekke, ta- 
vanadek tozla-dumanla doldu. 

Mutfaktan til ten duman, ayak vurrnadan 
kaikan toz; o 5zlem, o veeid, orlsligi bifbirine' 

katti. 

Kimi el eirparak a yak vuruyorlardi; kimi, 
secdeye kapanai-ak solayi siiptiruyorJardi. 

Zemanede umdugunu az buJur da o yiizden 

cgk yer sufi. 

Yalmz Tann i^igiyla doyan sQfi bagka.. O^ 

kapilavi c^lma ayibmdan gecmigtir. 

Fakat sMilerin binde biri, bu £e$it sufidir;. 
obiirleri, hep onun devletiyle yagarlar. 

Sema', sona dogru gelince, Calgici, agir- 
aksak bir usule koyuidu. 

E§ek gitti, e§ek gitti demeye bagladi; bit 
hararetli usQle uydular hepsi. 



Sahife 60 - 265 



11Z 



MESNEVf fERHI E 



M£SKEV1 SEfiHI II 



113 



Bu heyecante a yak teperek seher eagina- 
dek el cirptdar, e§ek gitti, egek gitti a ogul 
dedifcr. 

O sufi de taklit yoluyla onlara uymu§tu; 
o da es&k gitti diye baginviaya bagladi, 

540. O zevk, □ coskunluk, o sema' geldi-geeti; 
gundiiz oldu; bepsi de vedalagip gitti. 

Tekke bogaidi, a sufi kaldi.. O konuk, pih- 
sjm-pirtismi silkip tosidan arilmaya koyuldu. 

Soura nesi var, ncsi yoksa, esege yiikleyip ■ 
baglamak, yoldaglanna yetis,mek icin hiicreden 
cikardi. 

Yoldaslanna uiajmak i£in aeele ediyordu; 
ahira gitti am e^egim bulamath, 

Hizmetci dedi, suya goturmUs. olacak; eun- 
kii dun aksam pck az su icmisli e§ek. 

Hi2mel.f1 gelince sufi, esek nerede dedi. 
Hizmetci, sakahm yokla deyince kavga bagladi. 

Sufi dcdi ki: Egegi Sana ismarlaniistimr 
onu kommaya fieni diltmigtim. 

Sana verdigimi senden istiyorum; sana is- 
lYiarladigim] geri ver bana, 

YoJIu-yoruamli komisj delil g&tirmeye kal- 
kisma, Sana verdigimi, bana geri ver*. 

* Feygomber, "Eiin ne aldiysa, sonunda 
geri vermes! gerck" dedi. 

550. Bag ceker de buna razi olmazsan igte ben 

suraciktayim, sen de bui'dasin; din kadisunin cvi 
de orada. 



* Bu tcj-it Kietiude yifc, gimeg] yen; jjaret cdilmi?., ke- 



Hizmetgi, sufilerin Irepsi iistume saldirdi; 
salt oldum ben, yan eanli bir hale geidim. 

Sen, bir parga eigeri kedilerin araama ati- 
yorsun; sonra da ondan bit belirti anyorsun. 

Yiiz acin ortasinda bir parca ekmek; yuz- 
Jeree kopege karsp bir zavalh kedi... 

Sufi, peki dedi, tutayim zulmettiler de ebn- 
deo alddar; benim gib! yok-yoksul kigiye kasd- 
cttilcr. 

A aziksiz, e§egini goturuyorJar diye neden 
gelip de soylemcdin bana? 

Sbyleseydin esek kimdeyse oMan alfrdim; 
yahut da degerini, aralannda paylagirlar, bana 
verirtei'dL 

OnJar bwrdaylten yiiz tiirlu i§ yapilabilirdi; 
Simdi herbir-I, bir ulkeye gitti. 

Kirai tutayim, kimi kadiya gotiireyim ben? 
J3u kaza, scnin i-ijiiunden geldi ba§ima. 

Ne diye gehnczsin de a gacip, boylesine 
korkung bir zulme ugradin demezsin? 

560. Hizme^i, vallahi dedi, tJefalatca geidim, bu 
igleri sana duyunnak istedim. 

Fakat sen, cigek gitti ogul sfeunij hepsln- 
den daha tath, daha cogkun sdyluyoi'duri. 

O da biiiyor, arif bir ki§i, bu kazaya razi 
dedim; geri dondijm, 

Sufi dedi ki: Hepsi de bir hog stiylijyordu, 
sozlerinden bana du bir zevk geJdi, 

Onlara uymam, yele verdi beni; o uyu^a 
yuzleree lanet ol?un; 

F. 8 



Sahife 61 - 265 



114 



MESNIiVT SEBBI lit 



Hele boyte hie bir geyleri olmayanlara. Ib- 
rahim, batanlam nasil ofkelendiyse iJyle 6£ke- 
tenmek gerek bunlara. 

O toplulugun zevki bana da vnruyor, o vu~ 
rugtan, gonliimde blr tad beLiriyprdu, 

Bir ijanlti vurmasa da denizden su eekebi- 
lecek hale gehnceyedek iyi dostlardan gelen pa- 
ri 1U, gerekll bir seydir. 

t\k once gelen aksi taklit bil; ardi-ardma 
gt>lm&ye ba§ladi mi, gerfiek olur artik. 

Ger£ek akse ul&smcayadek dostlardan ay- 
nlma, Sedefi birakma; o katre, daha inci ol— 
madi ki, 
570. Goztin, aklin, kulagin annmasmi istiyor- 
sun, tamah pcttfelerini yirt. 

O sufi J nin, tamah yiifcunden dustiigu o tak- 
lit, akhni kor etti; lgigi, yalimlan goremedi.- 

Yemek hirsi, o tada, o seina'a diiskunluk, 
akhni n gereege erroesine engel oldu. 

Aynada da bir tamah o]saydi, iki yiizlu- 
liikte bias donerdi. 

Terazide mala tamah etmek olsaydi, hali 
dogru olarak anlatabttir miydi hie? 

* Hjei- peygarnber, bmmetine, temiz bir yii- 
rekle, size getirdigim haberlere kargilik, bir i\c- 
ret i&temiyamm dedi. 

Ben kilavuzum dedi, size mu^teri Tann'- 
dir; Tann, benim teJlfilhgimin kars.il lgmi ikl ba§- 
tan da verdi, 

* Benim yaptigim igin kargiligi nedir? Sev- 
giliyi gtfrmek; ona ula§mak. Ebu-Bekir, kjrlcbin! 
dinar verdi ami, 



AJESNEVI SERHl H 



115 



Onun kirkbini, benim iicretim olamaz ki 
Boneuk, Aden jncisine benzer mi hie dedi. 

Bir hikaye soyleyeyim; akhni bagina ala- 
rak dinle de tamah, m&awn kulagini nasd ti- 
karmtg; aula. 

:5S0. Kimde tamah varsa rlili tutuk olui*; tamah 

varken goz, gGnul ay dm olur mu hie? 

Onun gGwundc mevki', altm tamahi, gbzde 
biten kila dimer. 

Ancak Hak'la dohnus savhos bagka.. Ona 
defmeler, hazineler versen gene hiirdlir o. 

Sevgilinin ytiisunu goi'mek, ona kavugmak 
devletine erigenin gSziiits bu diinya, leg gbrij- 
nur, leg, 

Fakat o suit, sarhogluklan uzakti da hir- 
sindan geeeferi gormez bir hale du$irui$(.u. 

Ama hir sin dan, kendisinden gc^mis olan ki§i 
yuzlerce hjkaye dinler de gene hirs kulagina 
.bir sozcefk bile glrmez. 



Kad: 1v!!L!l[;triilnl, Ur niii.i'lifji, RfhlrtlR 
gculirerdt hnlka biEdirmeleri 

Malsiz-muiksijz, evsiz-barksiz biri vardi; 
.smdanJarda kalcm^ti, amansie zineirleiie bag- 
lamnisdi. 

Bos yere zindandakilerin lokmalanm yerdi; 
.haJkin gonlune, tamah yuzunden Kafdagi gibi 
agir geliyordu. 



Sahife 62 - 265 



MESNHV1 SERHI U 



111 



116 HESiSBVl sKftBl II 

Bir lokma ekntek yemek bile haddi dcgildL 
kimsenin, O lokmayi bir yanindan tutax, he- 
mtincecik kapardi. 

Rahman'm cagirmasmdan uzak olan ki§L 
padisah bile olsa ag gozludur, 

590. Adanihgi ayaklar altuia almijti; o ekmek 
kapicinin yijzunden zindaflj cehenneme donrnus- 
tu. 

Kurtulmak iimldtyle nereye ka^san orada 
kargina bir afet gik&r* 

Canavarsiz, tuzaksiz higbir define yoklur; 
Tann'mn halve t yurdundan bagfea hicbir ycrde- 
kurtulug bukmmaz. 

Kurtulmaya gare bulunmayan dikiya zm- 
damrun, ayakbasti parusi alinmayan, zmdan da- 
yagi atllmayan bir bucagi yoktur. 

Vallahi fare deligine girsen, bir kedi pen- 
Qeliye tiitLdUi'-gidersiii, 

Ademoglu hay alio geli§ir; ama hayalleri de 
guzel&e hani. 

Hayalleri bos gorunmezse mum gibi, bir 
atesle yanar, erir. 

Yilanlann, akreplerin arasinda olsan, Tan- 
n seni.giizel hayallei'le avutursa, 

Yilan da eg-dost olui* Sana, akrep de.. Qun- 
ku o hayalin, bakin altin eden bir klmyadir. 

Sabir, guzel hayalle tathla§ir; Qiinku hep- 
sindon once sikmtidan kurtuhi§ hayali gelir- 
gatar. 

600. O kurtulus hayali, ozdeki inaagtan gelirg 
inane zayifligi, umitsizlik, i^ sikintisi verir. 



Sabjr, iman yuzunden bag taci olur; Qtiriku 

-sabn olmayanm imam yoktur. 

* Peygamber, yureginde sabir oknayanm, 
Tann'ya imam yoktur dedi. 

Eirjsi, sen in goziine yilan gibi giirtmur; fa- 
kat gene o adam, bir baskasmca giizeldir. 

Ciinku senin goziine goriinen, onun kafir- 
liginin hayalidir; dostun gozsirieyse onun inan- 
cimn hayali gm-iinmede. 

Bir a (Jam da iki 15 revadir; kirni bir Ay 
oluyor o, kimi de gece. 

Yansi inanan, yansi ate§e tapan; yarisi 
'hirsli, yarisi sabirh. 

* Tanri, "Sizden mii'min var dedi; sonra 
gene,. Sizden kafir", ate^e tapan kart kigi de 
var. 

Hani alaca okua gibi; sol tarafi kara, obur 
tarafi ysa Ay gibi ak, 

Bu yamro goren, onu sevrraez; obiir yanim 
gorense ahnak fear, 
S10. Yusuij kardft^lerinin goziine canavar gibi 
gOzuklu; Ya'kub'un goziirtcyse WJri gibi. 

Kardesleri, kotu Jiayal yu^iJtlden onu firkin 
gordiilcr; bu goz, parga-bucugu goren goz.. Bii- 
ttinii sOi^en gdzse, gd?.a gorunme^. 

Gorijnen gosii, o goziin golgesi bil; % ne 
gf5i-urse bil ki bu da onu goriir. 

Sen mekan al&mindcsin, aslinsa niekansisllk 
alcminde,. Bu dukkam kapat da o dukkaM ag. 

* Alti yone ka^ ma t fiiJnku diinyada alti ka- 
pi var; alU kapida aJindi mi adam mat olur, 

mat- 



Sahife 63 - 265 



IIS HESNEVI SEHfl H 

Zmdundakiletift, o mUFlbui cliuden, kiuJi'mi.'. 
Vekilire sikayet etmeleri * 

Zindandakiler, kadi'nin anlayigh vekiline §i- 
k&yet ctmeye geldiler. 

Bizden simdi, kadi'ya sclam gbtur; gu aga- 
gjlik adamdan indndifimisi de soyk. 

Bu zindanda yerlegti-kaldi.. Bo§bogaz, obur,. 
zararh bir ki^i ft, 

Sinek gib] her yemege konar; hem de fir- 
kin huyu yuziinden, cagirilmadan gelir, selam 
vcrmeden oturur. 

Altrnis. bfgMn yiyecegi bile hie onca, Ne- 
soylersen soyle; sagir gosterir kendim', duytn&Z 
bile. 

630, Yiizlerce duzenle so fray a outurup yemeye. 
koyuldu mu, Eiudandakilere bir lokma bile kal- 
maz. 

* cenenncm bogazlj, sofraya oturdu mil, 
delili gudur; Taiiri, "Yeyin" dedi. 

Eu cegit us yiJlik kithktan atnsm, aman... 
Efendfmizin golgesi, durdukea dursun. 

Ya bu susigirj zmdandan yikilsm-g-itsin,. 
yahut da vakiftan, ona ayrj yemek, ayri para 
vei'Jlsin. 

Senin yiizfinden erkelder de ho§ bir halde, 
kadiniar da; yetis bize, yeti?. 

Tatb soalu vekil, kadiya gittl; b sikayeUerl 
birbir aniatti. 

Kadi onu zindandan huzurana gagirdi; ken- 
di ileri gden adamlanndan da sordu-somaturdu.. 



MESNtVt SERfii O 



119 



O bir surii ha! km gikayet ettikleri §eylerhi 
hepsinin de dogm oldugunu anladi. 

Kalk dedi kadi, git bu zmdandan; var, 
arda kalasi evine yikd. 

* Adam dedi ki: E vim-barium senin ihsa- 
mn; kafir gibi cennetim, senin zindatlltL 

<S30. Beni zindandan siirersen yokluktan-ypltsul- 

kikUn blur giderim ben. 

* lb] is gibi hard, a esenhk veren Rabbim 
dedi; beni kiyametedek sag birak. 

Eu dunya zindaiunda hosurn ben; beni ya- 
gat da diisniammin evJadini Sldiireyim. 

Kimde Iman gidasi varsa, kimde yol azigi 
Icin bit dihm e-kmek varsa, 

Kimi dixzenle, kimi aldatlgte alayim da pis- 
manhkla feryad etsinter, 

Kimi yoksuJlukla kor-kutayim onlari; kimi 
sacla, benle gozlerinl bailayayim. 

Eu zindanda iman azlgi azdir; bu azigi elde 
-edenler de, bu kopegin kasti yiizuiiaen kivrarop 
dururlat. 

Namazdan, omgtan, yualerce carcsizli-Men 
ele gecen tad azigini da gelir, birden alir-gider. 

Onun geytamndan Allah'a sigminm; ah, az- 
gniligiudan olduk-gittL 

Bir kopek ama binlerce kigiye saldmyor; 
kirn pegine duserse, o olup gidiyor. 

fS40. Kim seni gei~cekten sogutui-sa bil ki gey- 
tan, o kisinin i£indedir; deriainin altinda gey- 
tan gizlenmigtir. 



Sahife 64 - 265 



ISO 



MiSrwvJ sirstrl n 



MESNE Vt $t]il!l 11 



121 



Seni, boyle bir kigiyle aldatarnazsa haya- 

line gktr de o hayalle vebale sokar seni. 

Kkni gezip eglenme, kind diikkan acrna,. 
kimi bilgi, kimi de ev-bark hayaliiie dttsuriir. 

Aklini ba§ina al da bemen La havleler oku; . 
ami yaltiii: dille degil; eanla-gonullc. 



Miiflis hik&yesuun sonn* 

Kadi, muflis oldugumi isbat et dedi; adam,. 
Igjte bui-acikta dedi, zmdandaki adamlarin hepsi 
dt> tanik 

Kadi, onlann tamkbii nasi! kabul edilir? 
Senden ka^iyorlar, ehndeii kan agliyorlar, 

Senden kurUtfmk istiyorlar; bu bakimdan. 
do&ru olmayan bir tamkhkta da bulunabik'rler 
dedi. 

Mahkemede bulunaulavm hepsi, biz onun 
kotulugijne de tarugja dediler, miiflisligine de. 

Kadi, onun halini kime sorduyaa o, ciencti 
dedi, bu mufti sten el yu, 

Kadi dedi ki: Bu a dam miiflistir diye §ehri. 
gezdirin, herkes gorsiin, duysuri, 

650. Tellaliar, her yerde onun mullisiik davu- 
lunu gaisinlar. 

Kinase, veresiye bingey satmasin ona, kina- 
se, ona bir mangir bile botj vcrmesin, 

Birisi dtiaefllne kapilir da dava kjia onu bu- 
raya getirlrse, zmdana atmam aruk onu. 

* Melinde umitului 125, jreri ifareticcicrek (isle yaulm^,. 



Bence muflisli^i anlagildi; elinde ne para, 
var, ne pul. 

Insan da, mufliatigi anlasilein diye dilnya. 
zindamnda durur. 

gey lawn muflisHgmi Tanri'mrz, Kur'an'i- 
rnizda bias bildirmis, her yana yayimgtir. 

4 Demigtir ki; O dijzencidir, miiflistir, pek 
imiflis. Onunla brie ortak olma, akg-verig etrne. 

Alig-v&ris ederken kar edemezsin; inuflis- 
tir o, ondan nasil olur da bingey tide edebilir- 
sin? 

Flt.ne yalimlamnca odun satan bir Kurd Lin 
devesini gelirdiler, 

Zavalli KUvt bir hayli bagirdi-cjagirdi; hat- 
ta. memura Mras para da verdi. 

G60. Devesini cek tiler; kugluk pagindan gcceyc- 
dek feryad etti Kurt; bir fayda&i oJmadi. 

O kizilca kithk, deveye bmdi; deve sahibi 
de pegine dugtii. 

yandan bu yana, niEihalle-mahalfe dolas- 
tivdilar; butlirt gebirde tamttiLar onu. 

Her hamaimn onniide, her paiiar yednde- 
halk, onun gekline bir iyice bakti. 

Yuce scsli on tellal, Turk, Kiirt, AnadoIulu f 
A rap, 

Bu mUflistir, higbir §eyi yoktur; kitiisecik- 
lcr bir pul bile bore vermesin buna. 

CKirunfj^te de, iQ ylizde de bir habbesi bile 
yoktur; mOilisin, kalpin biridir, bir duzen kii- 
pudiir bu. 



Sahife 65 - 265 



MUSNEVI SHiHt U 



v& 



123 JtreSiynvl sekh! ii 

Sakirun ha, sakmin, onunla az eg-dost oIuji; 
size bir okuz bile getlrse adamakilh bagfaym. 

Davaya kalkisir, bana getirirseniz, bu olu 
henfi zindana atmam ben, 

3o3u hogtur ama bogazi pek genistir. El- 
bisesi yenkiir ama kaftani param-parca. 

■670. Duzen igin o yeni elbiyesi gjycrse, bilin ki 
egretidir; onunla Iialki kandirmak ister, 

A saf yiirekli, hakim olmayan kiginin hik- 
tnetten dena vumsunu, cgreti elbise bil 

Hirsizm bid, bir agir elbiso giyse bile o 
eli kesilesi, nasil oJur da elini tutabilir. 

Muflis, akgamleyiii devcden ininoe Kurt, 
eviiii uzak, vakit de gedkti dedi; 

Sabahtan beri dcveme bindin; arpadan vaz- 
gegtim, bir avuften az bile olsa saman ver b$jcls 

Miirlis, shndiyedek ni^in dola.$Uk; Eddin 
nerde? Yoksa yiirii, yikll-git, sek deveni evine, 

Mufiisten davulumun sesi, yedinci kat goge 
£ikti; a budala., i^itmcdin mi sen? 

Kulagin, ham timitle dolmug. Zaten tamah, 
insam sagir edei', kor eder ay ogul. 

Mufiistir bu kallahan, mufJistir tied iler-; bu 
soaii tagla kerpie bile igitti. 

Ak^amadek soylediler de deveeinin kulagi- 
na biie girmedi; tamahla doluydu o kulak, ta- 
mahla.. 

680. • Kulakta da Tann muhrii var, gozde de. 

Yofesa gu perdelerde ne gekilJer var, ne sesler. 
Guzellikten, olgunluktan, cilveden, istedigi- 
■ft£ gosfcerir sneak. 



^aJgidan-caganaktan, miigtuluktan, cojilp 
kopurugten de neyi SileSse, kulaga onu duyu- 
rur. 

Varlik alemi £arelerle dopdolu ama Tanfi, 
sana bir pencere at'madikt.'a higbir £aren yok- 
JSJT, 

^imdi, ondan haberin bile yok ama ihtiya- 
cin oldu mUj onu belirtir Tann. 

* Peygamber, yuce Tann ded>; her derde- 
bir derman yaratmigtir. 

Fakat, onun buyiufu, onun l2ni oJmadikca,. 
dcrdinc denniin olan §cyin ne rengini gorebilir- 
siii, ne kokusunu duyabilirsin. 

A care arayan, Cliimciil adamin go^ii, nasil 
carta dikilirse sen de g^zunu mekansialik aleml- 
ne dik. 

Bu diinya, yonsiizluk aliemiiiden moydana. 
gebnigtir; bu cliinyaya, yersizlik alominden yer 
vor-ilmistir, 

Tann'yi, Tann 1 y a mensub olmayi istiyorsan 
yokluga don, 

690. Bu yokluk, gclir yeridir; ka^ma ondan... 
Bu varlik da, az-^ok, gider yeridir. 

Mademki Tann sanatimn tczgahi yokluk- 
tur; varlik aleminde ne varsa hcpsi dc igsia-guQ- 
suzdiSr. 

Bize in<?e h giizel sozler hatirlat da seni in- 
safa getirsin o sozler a arkadag. 

Tarabbi, du£ da senden, kabul etme de sen- 
den, Emilllik de senden, korku da sondcn 



Sahife 66 - 265 



\?A 



MI5KEV! SERH1 II 



Yanh§ soylediysek sen. diizelt; a soa padi- 
gahi, diizeltiei de sensin. 

Bir kimyan var ki diletiigiui, dilcdigin seye 
eevjrirsin onunla. Kan irvnagi bile olsa Nil eder- 

Sill OtlU. 

Bu cesit kimyacilik, senin Jsjndir; bu tfesit 
iksirler, senin sirrmdir. 

Suyu topraga kardin, ba1<?]Ktan Adem'in 
Iwdenfni diizdun-kosdun. 

Soma ona e§ yarattin; dayi, amca ya rat- 
tin. BinJeree diisunce verdin, sevinc. verdin, gam 
verdin ona. 

Derken kimisine hurlijk verdin; bu gamdan 
da ayirdm onu, $u neseden de. 

700, Kendisinden de kurtardin onu, soyundan- 
sopundan da,. Onun gdzunde her cirkini guzel- 
leftirdin sen, 

Bu segifc adam, duyguyla duyulanlan iste- 
mc'A; gbze goriinmeyene dayamr. 

Agfci meydandadn- da sevgilisi giziidir; gb~ 
riincn sevgili, dunyada bir sinayigtir onu. 

Birak bu soau. gekle olanasklar bile, sek- 
le, bir kadimn yiizuma baglanmak degildir. 

Sevgilinin sekli yoktui:,. later bu dunyanm 
a§ki olsun, ister o dunyamn, bu, lroyledir. 

gsekle agiksan, can eikinca ne diye biraki- 
veriyorsun onu. 

Sekli gene yerinde; bu doyus ,bu vazgecjs. 
neden? A ligik, bir ai-a bakalim, ae/gilin kimdir 
senin? 



MI Ji Mi VI ifRHl n 



135 



Duyguyla duyulan, gSrUfeji sevgiliyse kim- 
de duygu varsa ona agiksin demek. 

Vefa, t> sevgiyi artU ny orsa nasil oluyor da 
vefa, sekli degisjtiriyor. 

Giincgin igigi divara vurdu, onu igitti; dl- 
var egreti bir isiktir, elde etti. 
710. A yiiregi temiz er, ne diye bir kerpice gb- 
niil verdin? Hig sonmeden lgiyani ara. 

A ki§i, sen hem kendi aklma asiksm, hem 
de kendi ni pula tapanlardan Ustun goruyorsun. 

Duyguna vuran, akil isjigidir; onu, bakinn 
iistiifideki altin yaldii gibi egreti bil. 

Jnsundiiki guiclbk dc altin yaldrzdir; oyle 
olmasaydi giizeilikj kart egege mi ddneidi? 

Melek gibiydi; geytan'a dondii; £iuiku on- 
daki o alim egretiydi. 

Azar-azar, yava^-yavas. o giizeUigi alirlar 
ondan.. Azar-azar, Yavag-yava§, fid an kurur gi- 
der, 

* YiiriJ "Y^attigimizin gUeunu-kuvvetini 
azaltm?" uyetini oku; gOnlc ginneyc, g^nul ai- 
maya bak, kemige gGniil verme. 

Ciinkii goniil giizelligi, gecmez guzelliktir; 
o guzoliigin devleti Ab-i hayatin sakisidir. 

£u da kendidir, s&ki de kendi, Tilsimm ki- 
rildi mi, her ij^u de bir oldu-gstti. 

Fakat bu birhgi, kiyas yoiuyla anlayamaz- 
sm sen. A kendini tanimaz, kulluk et, oyle sac- 
ma -sapan konusma pek. 
720. Senin mana sandigin §ekildir h egreti bir ge- 

kil., Sen de kendinee onu uygun bulma5*un^ 
onunla duaenip ku§anmadasin. 



Sahife 67 - 265 



MESNEVl 5EEHI II 



1ST 



-JgC MESTOiVf gEBHl II 

Maria odur ki seni, senden alir; gekle yal- 

varmaktan sen! kurtanr. 

tnsani kov edene, sagir edene, §ekle daha 
da fazla agik edene ftlfiriS demezter. 

Korun payina, derdi -garni attmp duran ha- 
yaller dugmug.. Gbzun payi, su gecici hayaller, 

Korier, Kur'an'm harflerine maden kesil- 
mi§lerdjr; e§egi gormezler de patani do verier. 

Misdemki goztin gormekte; yurii, dii§ e^e- 
gin ardina,. Nice bir palan dikip duraeaksin a 
palana tapan. 

3Qgek varken elbette bir palan gec;<?r eline. 
Carun oldu mu, ekmegin de eksik olmaz. 

E§egin sirti hem diikkandir, hem maldir, 
hem kazang.. Inciye benzeyen EOnliin, yualerce 
bedenin sermayesidir. 

A bosbogaz, egeraiz e§*>ge bin; Peygamber 
de egersia e§ege binroedi mi? 

* Peygamber, egersis esege bindi; yaya yii- 
riidii de denmistir. 

730. Egek ncfsin bo§anmi§, kaciyor; bir kaziga 
bagla onu; ne vaktedek igten, yiikten ka^ip 
duracak? 

isler yirmi ydlik yol olsun, ister otuz yil- 
kk, Jster ikiyuz yiJhk, Ona sabir yukunii yiik- 
lemek, ona bu yiiku tagrtip gotijrtmek gerek. 

* Hi£bir suglu bir basjkasimn supuny tagi- 
madi; hiybir kimse ekmeden birgey bicmedL , 

Ekmedigini bigmeyi ummak, ham iimittir; 
ham birgey yeme ay ogul. Ham yetnek, ins ana 
hastah k verir. 



Birisi, ansmin bir define buluverir de, ben 
de buDu isliyordum igtfi- artik ige-giicla, dtik- 
kanla ne Igim var der. 

Baht isidir bu; sraa pek az olur boyle §ey. 
Bedende giig-kuvvet oldukca |Jab§ip kaaanmak 
gerek. 

Qali^ip cabalamak, define bummya engei 
degil ya, Sen igten ayak eekme de kismelse o 
da arkadan eelsin. 

Sen cah§ da eger bastabgma ugrama; eger 
sunu §oyle yapsaydnn, bunu boyle yapsaydim 
deylp durma, 

* Halkla hog geciaen Peygamber de, eger 
demeyi menetti; o sozlj sdyiemek, miinaiiklik- 
tan ileri gelir dedL 

Ciinkii o miinafjk da eger darken oldu; gart 
kogmaktan da dine ancak hasi'etllk gecti. 



Buna uygun bSr hlkslye 

740. Garibin biri, tsz-tez bir ev aramadaydu 
Bir dost, Oitu aldi, yiklk bir eve gdturdij. 

^ger dedi, §u evin tavani olsaydi, evin evi- 
me bitigik olurdu. 

Egar arada bir de bagka oda oLsaydi ayab'n 
dincelirdi, 

Garibj evet dedi, doaUara piti^ik cdmak hog- 
t.ur* ama bu sivri eger in ustunde oturulmaz kL 

* MrtliKle "bi!i*it" j'«i[tmi5, barjiU^tLfmad* "hojert" tU- 
ye (3lilaelti]jl:iflrir, 



Sahife 68 - 265 



13B MJ!5NiTV| SERHl II 

Biilliii d iiny a hugluk ister; diizme bir hog- 
luk yiiziinden de ate§ icindcdir. 

Jhtiyav, gene, herkes altin ister; fakat fctal- 
kin gocu alt jm kalptan ayird edemez, 

Ayari tarn altin, kalp altina bir isjk sal^ 
migtir; fakat sen rnebenksiz altm secmiye kal- 
kisma, zarmina kapdma. 

Meliengin varsa, alum seg, yoksa yiiru, bil- 
gine gitj ketidini rebin et 

Ya da camnda msheng olmali, Yolu bilmi- 
yofsan yalmz yola diigme. 

Gulyabanilcrin sesleri, bildik sesine benzer; 
hani seni yok etrneye cagiran bildik, tamdtk ki- 
sinin sesine. 

750, A kervan halki diye bagirir, benim yam- 

ma gelin; iste yoJ da suracikta, iz de. 

Gulyabani, o tacirleri dc bncekiler gibi yok 
et.mek Icin hor birinin adim, cy filan, cy feg- 
nian diye birbir anar. 

Adam kandi da oraya vardi mi, bir de ba- 
kar ki kanjisinda kurt var, arslan var., Ornijr 
yitrnis-gi talis, yol uzak ml, uzafc, jdi.ii de akgam 
olmug, 

O gulyabaninin scsi nasildir, bir de onu 
sctyle: Mai iste rim, mevki' isterim, seref iste- 
rim.. Boyle iste, 

iginden ge!en bu sesleri yati^ir da gizll 
■seyler, aciga vurujsun. 

* Tanri'yi an da yak-yandir guiyabanile- 
rin seslerini; nerkis gozlerinl yum gu akbaba- 
dan. 



MESNEVl S£RH1 JI 



138 




Yalanci sabahi, sahici sabahtan ayird et; 
garabin rengini ayrrtJ et kadehin renginden, 

Boylece de bu ayak direyis, bu dayams, su 
yetli renk gdren bag gdzUndeii baska, bir can 
gSzii belirtsin. 

Eu can gbzuyle bu renklerden bagka renk- 
ler gorursiin; taglar yerine inciter, mueevher- 
ler seyredersin. 

Inci de nedir? Deniz kesilirsin; gogu dlcen 
bir gunes olursun. 

760. is yapan, is yurdunda. gieli; i§ yurduna git 
de onu apaejk gor, 

Madernkl jg, is. gorenin perdesi olmug; igin- 
den baska bir yerde goremezsin onu. 

i§ yurdu, nnademki ig yapamn yeri; ordatl 
digarda kalan, gaflete dtlgmiistur. 

Oyleyse ig yuiduna, yani yokluga gel dc 
sanati da, sanatkari da beraberce, bir arada 
aeyret. 

Mademki ij yurdu, a yd in bir gorijs yeri; 
§u halde i$ yurdnndan digarda olan her yer, br- 
tuliis, gizlenis yeri. 

iiiatgi Firavun, vaxkia yiiz tutmll§tu da, 
onun is yurdundan kor olinustu. 

Hasih kaderi degigtirmek, kapiya gelip ca- 
tan kazayj geri cevirmek istiyordu. 

Kaza-kaderse duzencinin biyiginaj her so- 
lukta, dudak alUndan aci-aei giiluyordu. 

Tann'mn buyiiifu degigsin, takdiri bozul- 
suii 3iye yuzbinlcrce su^slk cociik Gldiirttu O. 

F, it 



Sahife 69 - 265 



130 MESNWJ SERHJ H 

MGsa Feygamber meydana cikmasin diye- 
binlerce vsulmetti, boynunat binlerce vebal aJdl, 
binlerce kan d&ktti. 

770. O, bunca Itana girdi, Miisa <3a dogdu; onu 
kahretmeye hazirJandi. 

Zev&lsiz Tann'mii is yurdunu gorseydi, eli- 
ayagi kurwdu da hileye, dtizene giri§emezctt. 

Musa, kendl evinin igindeydJ, bagiglanrms- 
ti; oysa bog yore digardaki c-ocuklavi oldiirtu- 
yordu. 

Hani bedenini beEleyen, sonra da bagkala- 
n, kendisine hased ediyor aaimiria dugen kor 
ne£is sahibi gibi. 

Bu dtigmandir, o hosetc-itlir, dost dtfil bana. 
der; oysa ki kendisine as)] based eden, asil 
diisman olan, beeledigi bedendir. 

O, Firavun'a benzer, bedeni de Musa'ya^ 
Nerde diisman diye digarda kosar-tlurur. 

Neflsse beden evinde nazli-nazenin oturur- 
durui\, Kendi&i de kinle bagkalanru kinar, ken- 
di elini ismr, di§Ier. 



* 
** 



(5 E R H] 

503. beyitten sonrakihikaye, Bedi'ua-zaman Fu- 

j'uzan-fer, "Sfridbad-naiiie" deki bir hik&yeyi, bu hi- 
kayenin kaynagi sayjyor, Bu hikayenini Szetini veri- 
yoruz: 

"Zamanlardan bir zamanda, kervan half?:, bir 

tekkenin Oniinie kondu. Tekkede bir tek yoksul vardi. 
'Kervamn mall pek goktu. Yoksul, boyle firsat bjr 
.daba ele gecmez; karaniik basanca birgeyler cakiyim 
da gegim ime y ardim elsin dedi. Gece okmca bu kurun- 
tuyla di§an cikti, Fakat bekci, yigin-yigm mallarin 
{jevresinde dola§ip duruyoi'du. Yoksul, ne diizen kur- 
cluysa oirnadi. Bar! dedi, ahira gidoyim do besli bir 
iiayvan calayim. oiacak bu ya, o gece de hit arslan, 
aviarsmaj'a eikims., o abira girmisti. EJ-ayak cekil- 
sin. dc bir hay van) pai^aiayip yiyeyim diye bir yana 
smmisti. Yoksul, karanlik&i abira. girdi. Eliyle, han- 
gi hayvaji d&ba somiase onu calayim diye Jiayvan- 
Jarin sirtlanni oksamaya koyuidu. Derken elini ars- 
lanin sirtiiaa surdu. Bakti ki o, hcpsinden irf, hep- 
sinden semis. Hemun ssrtina bindj, arslani diganya 
suL x du. Aralan, yakalanmayayim diye korkuaundan 
boyuna gidiyoi'du. Sabah ulmaya, crtalik agarmaya 
baglayinca yoksul, goixtti ki bir arslanin sirtma Mn~ 
mig, tnei-se paralanacagjru iyicc anlayan yoksul,' bo- 
yuna ai'slaw surmedeydi. Bu sirada bir agacm altm- 



Sahife 70 - 265 



MJ75N£VI JEKHl U 



133 



132 MESNE VI SZB.nl H 

dan gecerlerken yoksul, bir dala yani^tp agaca tir- 
mandi; boylece arslan yoksuldan, yoksiil da ar&lan- 
dan kurtuldu." (Ahmed Ates basimmdan naklen Maa- 
hiz, s. 49-51). 

Bl hikaye de Mevlana'run anlattigi hikayeye ben- 
zerse rte Mevlana'mn naldettigi, bu hiklye Qlamaz. 
Mevlana gene bir halk hikayesinj, soze uygun oldugu 
i£in almigtir, 

510. *'J3u Kui-'an'j, bit 1 dagm iistune indirsey- 
dik.„" (Kur'an, LIX, Hasr, 21., 502, beyte bakinisO 
Bu beyit arapgadir, 

513, Hattf, se-slenen mana^ina gelen arapca bir 
sozdiir, Musltfmanlikta.il 8n8£ Araplar, colierde, dag- 
larfla, cinlerin, ir=sanlara seslcndiklwine, ItLmisinin, 
adami gergegc, iyiye siJifdugLtne, kimisinin de insa- 
mn yolunu aziitigina insmrlardi. Seslenen cine "Ha- 
tif" adini verhlerdi. Bu inane, Muslutnanhktan son- 
ra da surdil Ancak bu sefcr, seslenen in Melek, ya- 
hut Cin olduguna inanildi. 

Bu inartela "Echo" arasinda buyuk bir benzer- 
lik vardir. Echo, kutlu bir kizdir. Zeus'un bile sev- 
gisini kazanacak kadar guzeldir. Onnan periler^ta- 
rafmdan biiyut.uJmust.tJr. Yalmzhgi sever, ormaiflar- 
da tek bagina ya^aiv Biz tin Nerkfs dedtgimiz Nar- 
kis&os (Narcisse) adli giizei bir delikanliya asik ol- 
mugtur. Delikanli, onun a§kinu ehemmlyet verrae- 
digin<3en Echo, yanip-yakilmaya, aglayip-inlemeye 
basjamsg, onnanlar sesiyle doimug, sonunda criyip 
bitmigtir. Fakat otumunden sonra iniHisi, daglarda, 
orrnanlard'a kalnustir ki yanki (aks-i sada), budur, 
(Nsttveati Larousse. ILkistre, IV., e. 29). 




514. beyitten sonraki hikayeye Bedfuz-zam&n, 
kaynak olarak iki hikaye naklediyor, Ikisinin de hu- 
las us r su: 

AtJamin biri, birine konuk oliiyoi\ Ev sahibi, 
.adamrn csegiiii ke&tirip pigirtiyor. O gece berab&ixe 
yiyorlar. Adam sabahleyin gidecek, esjegini any or; 
karnmda dlyorlar (Maahiz, s. 51). 

Mevlana'mn naklettigi hifcayelerle bu hikayeler 
-arasinda ancak bir benzerlik vat. 

518, "Az kaldi, yoksulluk, kafirlik olacakti." 
(Hadis, Cami', II., s, 74) 

521. "SiJz bwdur ancak. O, size 61u hayvan eti- 
m, kani, domUK etini, ADah'tan baskasi icin kesiJen 
hay\ r ani karam etoiftlr, Fakat zorda kalan, baska- 
si mn hakkina el usatmamak ve zaruret mikdarim 
da asmaiviak ijzere yerse giinah ctjni^ olmaz, C^nku 
Allah, suclan or ten raliimdir." (Kur'an, II, Bakara., 
173) V. surenjfl tMaide) 3. ayetijide de, olii hayvan 
etinin, kanin, domuz etinin Allah'tan ba^kasina ke- 
sifen hayvan er.inin, bogulmu^, vurulrau?, yuksek bir 
yerdcrt dU§Up olmiis, bagka bir hayvan tarafmdan 
EiisulUp oldurulrnu^, canavar tarafiiidan pareulanml-5, 
putlara kesitmi^ hayvardann ptlerinin haram oldugu 
bildirilmede, ancak pek s.g kalip zqra dugenin, sue 
jglemsk niyetinde olmainak gaMyle yiyel>Ueceg[ soy- 
lcmnededir. 

S49. "Ele, aldigmi vermes! gerek." (Haclis, Ga- 
ml'i II, s. 51) 

5713. "Size getirdigim haberlere, size Tann elci- 
llgl etmeme kar§i bir beret istemiyorum," Kur'an'da, 



Sahife 71 - 265 



134 



MESIVEVI SERHl II 



peygamberlerin, timmetlerme bSylc dedikJeri anlati- 
Jir (XI, Hud A.M. 29, 51, XXV, Furkan, 57, XXVI.. 
guars, 109, 127, 145, 164, 180, XXXVIH, Sad, 86, 
XLII, gura, 23). 

576- "Ebu-Bekir tieareUe ugragirdi. Peygamber, 
peyganfiberligmi bildirmeye baglaytnca Ebu-Bekir do 
kirkbin dirhem vardi; orninla koleler alir, a/^d eder- 
di; Miisliimanlari kuvveUendirii'di. Medine'ye, ancak 
be$bln dirhemle gogtii; sonra orada da Mekke'de- 
yaptigini yapJi." (Ibni Sa'di Tabakaat, III. cu'z I. ki- 
sim; Josef Horoviu basnm; E. J. Brill, Leidcn-1904, 
s. 122). 

Sarin, Ebu-Bekir'in, peygamber'in agkiyle kirk- 
bin dinar verdigini, hi£bir §eyi kalmadigsm, edep ye- 
rini ortecek birscy bile kalmadigi i£in u^ gun evinde- 
kaldigim Mi§kai'dan naklediyor (s. 50). 

585. den sonraki hikaye do bir halk hikayestdir, 
502 hieride ■ (110S) vefat eden Ragib-i Mahani'nln 
"Mubadarat' J irtda buna benzer bir fikra oldugunu. 
Bedi'uz-2amf<n sdyJuyfjr ve fikrayi naklediyor (Maa- 
hiz, s. 52). 

602. "Jmana gore sabir, govdenin ba§i aibidir,"" 
(Hadis, CamE', II, 41) 

607. "O, oyie bir mabultur ki sizi yaratmistir 
da sizden kafir plan da vardir, inanan da ve Allah,. 
ne yapiyorsaruz goriir." (Kur'an-i Kerim, LXIV, Ta- 
gaabiin, 2) 

614, Alti kapi alti yondijr; tavlada da alti kapi 
vardir. 



MFiHEVI SFRHJ H 



MB 



621. "Ey Adcmogullan, namaz kilacagmiz her 
■vakit, clbisenizi giyin, suslenin ve yeyin, igiti, israf 
^euneyin, suphe yok ki 0, musrj fieri sevmez." (Kur p - 
aiw Kerim, VH, A'raf, 31) 

629. "Dunya, Piu'minin zmdarudir, kaiirin cen- 
neti." (Hadis, Cami 1 , II., 5, 14) 

631. "iblis, bana tekrar dirileceklerl, kalkacak- 
lari gunedek miihlet ver dedl. Tanri, §uphe yok ki 
miihlct verilenlerdensin dedi." (Kur'an-i Kei'iin, VII. 
AW, 14-15). XV. surenin (Bier) 36. ve XXVIII. 
■surenm, CKasas) 79. ayetlerinde de aym sey ge$er. - 

£56. "Bildir bana demigti Ihlis, benden daha §e- 
refli ve yiice olarak yarattigin kim? Kiyamet gUnu- 
nedek yagatirsan beni, and olsun ki pek az\ miistes- 
na, onun soyunu azdiracagim. Git denii^ti Allah, kim 
.sana uyarsa onlardan, hepintein de cezasi cehen- 
" nemdiv geESefcten ve o ceza, noksansiz, tastamam 
bir ceza. Onlardan kime guciin yeterse seKleti, oynat 
yerinden onu; ath-yaya, biitiin ordynla ytirtj iistle- 
rine, evlatta ortak ol onlarla ve vaad et onlara ve 
Seytsin, yalandan bagka blrsey vaad edemes ki on- 
.lara." (Kur'an-i Kerim, XVH, isra*. 62-64) 

6B0. "Allah kalblerini, kuiaklanni miihuriemis- 
tir, gozlermde de pei'de var, pek biiyijk aaab onlara." 
(Kur'an-l Keriro, H, Bakara, 7) 

G85, I. cildln 30S. beytinin i^ahina bk. 
716. "Ve kimin omrunu uzattrsak yaratiligmda 
.adeta geriye dondiiruruz onu, cocuklasn*; hala mi 
akil etmealer?" (Kur'an-i Eerfm, XXX\^, Ya Sin, 
<6g) 



Sahife 72 - 265 



136 



MESIVEVI SERffl H 



729. "Egersiz, iistunde birgey olmayan egege bi- 
nendi." (Hadis, Cami', II, b. 96) 

732. "De ki: Allah'tan ba$ka bir Rati mi araya- 
cakmiijim? Halbuki O'dur herseyin Babbt ve herke- 
sin kazana, ancak kendisirie ailtlr; hi q bir &>U£lu bir 
baskasinin su^unu yukleiwmez..." (Kur'am Kcrim. 
VI, En'am, 164) "Bir suglu, bir bagkasinm sugunu 
ytiklenemez" sozu XVII, surenin (Isra') 15, XXXV. 
aureus n [Faiir) 18., XXXIX. sQrenin (Ztlnier) 7. ve 
LIU. suitnin (Necm) 38. ayetlcrinde de geeer. 

73S. "Bir i$te lereddUtten sakimn, eunku tered- 
dut, $eytanin i§Ini acar." (Hadis, Ktinuz, L a a, 128) 

755. Nerkis. Narktssos, mitolojide> irmaklai' Tan- 
nsi Kephiso&'un oflurtur, Pelt gua?J bir delikajilidtr. 
Echo, bu delikanhya a§ik olur (Eu ciltto 513. bey- 
tin $erhine bakimzj ; fakat o, bu agkla hlc ilgilen- 
mez, Bunim cezasim ^oyle cektlrlrler; Onu bir kaya- 
Uga atarlar. Orada bir kayluik vardir. Susar, Su l£- 
mek icin kaynaga egilir. Suda kendini gbriJr, ken- 
di&ine Sills olui'. Kacmak Sst&rken dijser, bogulur. 
Vucudundan, goze benzer bir $Kck sikar. Bu cicege 
nerkis derler. Kiyametedek giizellere, guzellige hay- 
ran-hayran bakar dumr. 

Bu mitolojinin kahramaninm adi, arapgaya Ner- 
eis, larscaya Nerkis diye gecmiatir. Dogu-fslam ede- 
biyatinda goz, daima nerki&e benzetilir, Yalni?, ken- 
dlsine bakarak §ehvet duygusu duymaya, bagkasiyle 
ilgileiirticmeye Narsisizrn donir. 

*+ 



(M E T ! N) 

AtlaiiUurisi, bit USbmei yUztindeji ajttftSWU 
cEullren kfsiyi lunamalan 

Birisi, OFkeyle anas mi Old Urdu; hem tl&tf- 

gerle yarolayip tildurdu, hem de yumrukla dove- 
dove gebcrtti, 

Birisi, yaradihginm kotuliigu yuzunden, 
anahk hakkmi hatirlamadin bile; 

Hey gidi-hey, anani ncden oldurdiin; soyio.. 
A cn-kin huylu. ne yapmisti, neylemisti o dedi- 

7&0. Qok kotii bir is i^Ledi dedi; onu oldiirduu., 
avibmi topruk ortaiin, 

Adama, a uki er dedi, b adami Oldurs^ydin 
ya. Anasim oldiiren, oyieyse dedi, het gtin ^ 
adarn oidiirineliydlra demek? 

Onu Bldui-diim. halkin kanma gi«wekt«i 
kurtuldum.. HaJkin kam^mi ke*mpktense onun 
ka]in?mi ki?smek daha yet- 

O kotii huylu ana, senin nefsindir; bozguii- 
cylugu her yandadir onun. 

Kendine gel de netei oldiir; gilnkij o a?a- 
n]lik nefsin yiisundeii her sulukta bir azize ka«- 
tetmedesin. 

Onun yuzunden, bu gteeUm dlinya, sana 
dar geliyor. Onun pesine tJiismiJSRiJn de Hak'la 
da savagiyorsun, halkla da. 



Sahife 73 - 265 



J3B 



MHSNtvl SLiml )l 



Nefsini Sldtlrdun mii, oz[jr getirmekten kur- 
tuldun-gitti; giinku iiJkede sana bir tek dusman 
bile kaJmaz. 

Birisi, peygamberle erenlcri dugiiniir do sS- 
rumuKden suphe ederse; 

Peygamberlerin nefisleri dldiiriilmeraig iniy- 
di? Peki, nedcn onlitiin dtismanian, hasetgileri 
varrlj derse... 

§lmdi ey dagruyu arayan, kulak ver so- 
?-vm& de fou §upheye vereccgim cevabi i^it. 
790. O JnKareilar, kendilerine du^mandi; onlEir, 

dylcee kendilei'lnt yaraliyoriardi. 

Diisinan odur ki cana kasteder.. Kendisi 
.can ^ekisjen, dugman degildir, 

Yarasaeik, g&n*ae d^man degildir. 0, per- 
Hs ardmda kalrrustir; kendisinin dii^matii ol- 

Giinegin panltisi oldurijr onu; giineg, hie 
■ oirun eziyeiSni ceker rai? 

Dij^mati, ona derler ki ondan bir azab, bir 
zahmet gelsin, Giaies J^JgiyJa tagm la'l olma- 
sina fittgei olsun. 

Btitiin kSfirler, peygamberlerin ozlerindetti 
panltilarm kendilerine vurmiisina, kendileri en- 
gel olmuglardir. 

O tek kisinin gozune nasil pcrde olabilir 
halk? Kendj gb'zijnu kdr etmistir, kendi goziinii 
$a§] ctmistir balk, 

Hani Hindi kole kin glider tie Inadindan 
.kendisini oldiirur ya. 

Efendisine ziyan vermek icin kendisini bag- 
■asagi datndan atar ya. 



MfSNEVl 5ERHt IE 



139 



rfasta heklrae dtijjman olursa; eocuk, ken- 
di sini terbiye edene dvismanlik ederse; 
aOO. Gorojikten de bunlar, kendi canlanna Uas- 

tetmektoJer, kendi aHillanmn, canlanmn yolunu 
vurmaktalar. 

Bez yikayan gurn^e o^kelense; balik, suya 

Icizsa; 

Sen bak da gbr, kim ziyan eder; bu i| 
yiizUnden, sonunda kimin yildizi kararir? 

Tanri, yuziinij cjrkin yaratmigsa, kendine 
gel de hem sir kin yijzlij, hetn elrkin huylu olma 

bari. 

Ayakkabin olsa bile ta§uk yere gitme, iki. 
boynuzun varsa ddrt boynuzlu olmaya kolki?- 

ma. 

Sen, ben filan tdsiden pgagl miyim ki bah- 
tim, tiillhim dogtiik^ dusuyor diyorsun, ona 
hased ediyorsun. 

Zaten hasel' bir bagka ekilkhk, bir bagfea 
ayip.. Hatta biitun agagiliklardan a^agi, beter 

bir §ey. 

iblis ds a^gi olmaktan arlnndi da sona 
gelmez yiizferoe kdiuliite atti kendiiii. 

Hasetinden yucelere agmak istcdl; istcdt 
ama yiicelik nerrie? Kanlara bulandi, kaidi. 

* O Ebu-Cehil de Muhammed'den ai'landi; 
hasetinden, ondan yiice olmayi kurdu. 

810. Adi Ebii'l-Hfikem'di t Ebu-Cehil oldu gitti. 
Hey gidi-hcy; nice ehliyclli ki§ilei" haset yu- 
piinden ehliyetsiz oldu. 

* Ben bu arayis diinyasinda, iyi huydan 
daha iyi bir ehiiyel gonnedim-gltti. 



Sahife 74 - 265 



m 



MESNiVI 5ERHJ IT 



MtSNtVl SiMHl 11 



lit 



tfstunlugij, maharctl, huneri bir yana bi- 
rak., Bu yoida hizrrrettir, iyi huydur i$e yara- 
yan * s 

Tanrc, poygambarleri, halkta twtuaaii ha- 
sctler befirsin diye valuta yapli. 

Cunki't hie kftnse Tann'dnn arlanraaa; Tan- 
rt'ya hasel edeii, hi£ bir yerds yokrur. 

Fakat p^ygsii-nborj, keiiuin gibi bir a clam 
sansrsm drt, o yikden ana basal tfdersjjn, ccfa- 
lar edersin. 

Peytjit ruber in buyUMugii a niacins ml, ona 
haset edenin has 2d i kabulo gegtiiess; Liyan, uynr 
ona. 

* Oyleysc hsr devircle, peygatnbeg: yerine 
bir eren vardir; tqyamate' dak bu, bjByle sijrer- 
gider. 

Kim in huyu guzeifie kurtuldu; kimln goriKi 
sircaysa kmJrii-gil.ti. 

$u hatofe did o!an, her soiukta l#t$, g'jg' L 9 
brdunun imam, o arendir; ister 0mer soyundttB 
oisiin, istt>r Ali soyundefHi 

S20. A vol ai-riyn:!. Mehdi de odur, ffidi de o, 

hem gizlidir, hem de yuzjine kargi oturup Su- 
rur o. 

O isik gLbidir, akd, Cebmii'idir onun; on- 
dan agagi derccede bulunan eren de kandiltdir 
onun. 

Bu kandilden a^agi cj a recede bulunan ferCtt 
dc kundJilliginiiz hizlm. Isifin, mertebe bakimin- 
dan dereoeJeri var. 



* Bu Scyit iiriutufjnu?, fcnrfilHfhrnuula ytri i^rct ^cii- 



* Ctinkti Tanri lsigmin yediyiiz perdesi var- 
dir; 151k perdelerini bu kadar kat bit 

' Her yerdenin ardmda bir toplum var. Bun- 
lar imamadek saf-saftir. 

En sondaki safta fculimanlann gO&eri, za~ 
yifhk yiMinden on safdakilerin Jgtgina dayana- 

maz. 

Ontleki safta bulunan da, goHuniin zayifll- 
gindan daha ondeki safta. buJunanlann aychn- 
hgina dayanamaz. 

6n saftakilere ya&ayis kesfleri aydmlik, 
bu sasiya can zahmetidir, smart madir, 

• Fakat sasiliklar, azar-azar azalic; yediyuz 
pei'deyi a^ti mi, dt'niz ke&ilir-gider. 

Demiri yumusalan, altim art-duru bir hale 
koyan ates, ayvaya, ta2e elniaya yarar am his? 

830, Elmanin, ayvamn da az bir hamligi oia- 

biiir; fakat olgunla^masi i?in demiri yutnusatan 
ate§ gerekmez, az bit hararet yeter. 

Demlreyse o a2 hararet, az yahm yet- 
mez, Qiirtkii demir, ejclerhamn y all mini ceker- 

durur. 

Demir, zoi'luklar ceken yoksuldur. CrsUn 
altintJa, ategin icinde lienxi kipkjzildir, hos bir 

haMedtr, 

O b v£Witasiz olarak ate^in pcrdecisidir: bir 
bagla baglanmadan, kendiiigiriden alesin ta icine 

girer. . 

Fakat baskalari, arada su, yahat su cmsln- 
den pci'deler olmadiksa atei vasita^yle ne ol- 
gunlasirlar, ne de alssle konugabilirkr. 



Sahife 75 - 265 



MS 



MFSXJIVl 5JIP H| ]] 



Ayaga, naal yunimek iglri bir ayakkabi ge- 
rekse onlara bir tencere. yahut tava gerok. 

Yaliut da arada bir yer gerek ki hava ism- 
sin da suyu da lhtsin bizc, 

§u halcto yok-yoksul, o Ittgiye derlee ki va- 
sitasiz oiarak varligimn, yaljnilarla bagi, bag- 
lantisi vardir, 

oyleyse, aleniin gonlu, o erendir; gunhji tie- 
den, bu gonijl va silas tyla is gorur, hiiner gos- 
terir, 

Gtiniil olmazsa bcden, konu;;may] ne biLsin? 
GoniiJ ararnazsa bedeii, nrasUi'inay! ne anlasm? 

■S40. De-mek ki yalimiarin gosiig yen, o demir- 
dir; o ha Ids Tanrin'm goru^ilne mazhar clan 
da gonLildur, tied en dogil. 

Bu parfa-bucuk goniilier de a si J maden oian 
gonui sahibine kargi bedeniere hflttzerler *, 

Bu soz, ornek tstep, bunu otraftica anlat- 
mak gerek, Fakat ham vehim siircinesin; bun- 
dan korkuyorum. 

Eoylece de iyiligimiz, kotWuge donmesin, 
Tiayir yapaynn rterken ser yapmayahm, Zaten 
bu kadareik soylemem de dileyerek degll; ken- 
■dimite degilim de ondan soyledim hani. 

Egrj ayaga egri ayakkatn daha iyi; yoksu- 
lun eli boyuna kapida gerek. 



*** 



* Bu beylt btiutulilp yazilinHin!£j kar5:lFi^tirmnria ycri 
ij.-vfet ediieretc t^nai-n [live edilinlg. 



t§ e r B) 



&0& Ebft-Cehil. I, cildin 786. beytinin serhirKV 
bk. 

Sll. "Irsanlarin hayirlisl, huylan guzel olani- 
dir." (Hadis, Cami', IL, k, B) "tnsanlara veriien en 
btqnrli gey, glizel huydur." (II., s. 9> "Mii'min ki&iye 
verilcn en hayirli gey, guzel huydur; insana verilcn 
en kotii gey de sudur: Giizcl yiizludeki kdtii huy." 
(Aym sahife) 

817-828. Su beyiilerfc, kendisinden, rUhaniye- 
tinden, yardim dileyene erisUgi icin Gavs, varbk, 
rn&na bakimindan onurt sevresinde dondugU tein 
■'Katb ,1 J olgun tek ki§i bulundu|u. igin "tnsan-i Ka- 
niil", lek oiarak Hakiykat-i Muhammediyye mazhan 
bulundugn isin "tm&m-i Zamjin" denen, vaktin I^"i's(, 
B&r&uwn Hizir'i, hazin, irsanlarin, insanligm gdebe- 
befi diye de anilan zati anlatmaktadir. 

Hz. Muhammed, "Her zamanda Limmelimin ha- 
yirlilan begvuT: kigidir. Abtiai, kirk kigidir. Ne bu. 
besvuz kisi azaluv ne de knk kl 5 i. Kirklurdan biri 
cildu mlS AUah, ontin ytrlne bes.yiizlerden birtui kor, 
Bujnlar, kendilcrirve zulmedeni bagiglartar; kendiieri- 
ne kotuliik edone iyilikie bulunurlar; Allah'in, onlara 
viirdigine de raai olurlar" buyui-mugtur (Cami', II. 
s. 6), 



Sahife 76 - 265 



144 



WfSMiVl SHIHI JJ 



M£SM[VI ffiRHl JJ 



1« 



Kutb, arap^a bir stizdiir; manasi, dcgirmen ta- 
§imrt milidir. Degirmen ta§i, nasi] milin jjewreslnds 
doners© biiliin varlik alemi de onun c&v'iiesinds do- 
ngi 1 . Kutl/u, ^oyle aniatalim: Me^ela din biigisinde, 
her din ehlinin birsfflejlc bllgisi vardir. Bilginlerin 
her bireri fie jjjlinta bir bolumijndt! bllgi sahibidirter. 
Kimisi hadis usQliinu, kimisi hadisi; kimisi tefsir uiu- 
lutiu, kimisi tci'siri; kimisi fikih usulunu, kmisi fik- 
hi, kiniist rieal bilgisini, kimisi kelam bilgisini, ki- 
misi de tasawufu bilir. Fakat btititn diinyadaki din 
.bii^Inierinin it;inde bir-I vardir ki o, hepsini, hep- 
sindesa fazla kavrami£tir; ijstime er yoktur, i§te bu, 
buttjn o bilginlerin kuibudur. Bir klmyager, bit- he- 
kim, bit* g&ir, Ur mai'angoz, bir ressam vardir ki 
■ondan iistunu olarruiz. Bunlar da kendl sanat ve nies- 
leklerinde kutuptur. lyilikte, guaellikle, kotuliikte, 
Sirkinlikte blri vardir ki iyilik, kotiiluk, girkiniik, 
onda tsmandammstir. lyilik-giitfeilik, kotuluk-cirkin- 
JJk kuthudur o. tnsanlar icinde bir insan da vardir 
ki insanlarm gozliebegidir. insanhk, onda t.amnmlan- 
mi$tii'. "Gercekten de hen, sizin aramzda iki halite 
bxr&kjyomm. Blri, Allah' in gpkten ysre sark minus 
ipi olfin Allah kltahi, GbUru de soyum, EhlXbegrtlittj 
bu.ikisi, bana u)a$incayadek birbii'inden hie mi his 
ayrsTmaz" mealindeki hadiste bildirildlgi nibi (Carni', 
I. s, S7) o, Kur'an'm sirridir; "Her tertemiz ki|i, 
Muhammed'in soyudur" hadisinde bildirilen (Cami*, 
I, s. 3) terteiniz kisilerin, iiziidiir, hnlasasidir. 

O er, Hz. Muhammed'in hakikatma mashar ul- 
mu§tur. ButLin atem, nasil insana gore bir kahpsa, 
biitun insaniar da o t.ek ere gore bir kalmtir. Za- 



manin sahibi olan erene, dereee bakimuidan en ya- 
kin iki er^n vardir. Bunlsra, iki imam anlamina 

"imameyn" d&rler. Kutfcun hukiimlmne varis ve maz- 
bar olan, sag yamnda farcierilir; sag yan imam! an- 
lamina "tmam-i Yemln" adiyle anilir, Hakikatma 
niazhar olan, sol yamnda farzedilir; sol yan imaimi 
maaSflina "tmam-i Yesar" adiyle amiir. Buniardan 
sonra direkler manasina "Eviad" diye anilajl dOrt 
eren geJir ki bunlar, diinyamn ddrt diregidir sanki. 
Bunlai'don sonra Abdal denen yedi, yahut otuz, ya- 
hut da kirk eden gelir. Sayilan hakkmda, hadisler- 
deki aynhgi, kimi vakit yedi, kimi vakit otuz, kimi 
vakit de kirk okirlar; bazi fefiPe bu kirkm yinnisi 
kadin da olur diye liirle^tirenler Dlmiigtur, Eunlar- 
dan sonra iyi kijiler, vekiller manasina ge!en vt "Nu- 
kaba" diye anil an uyyiiz eren gelir. BunJardan sonra 
yiice kisjler, "Niiccba." densn kirk ci-cn vardir; bun- 
lar haJkin yiiklerini yiikleniX'kr, sikintilanni gifle- 
flrief, Onlardan sonra "Omcna", yani em in tct§Her 
geiir ki bunlar, selamrt erlaridir. (jaleii halkt^n giz- 
]idir. Melamet, gergek yolculugun en yiice makami 
oldugundain, "Vclilerim kubbelerimin altindartir; on- 
lan benden bagka kim<5e bilmra" badis-i kuctsisi, 
buolar hykkmdadir. Kut.b'Ia bcraber erenlerin Jiepsi 
de lOmena'dirj Melamiyyun'dur diyenler de olmuf- 
tur. Bunlardan sonra Evliya. denen evenlcr geiir. 
"t'mena" Kutupla boraber iki tmamdlP da denrmVar 
fAbdiff-Rezaak Knsi'niti arapga we farsca Iati!a- 
hax'iis-Sutiyye'slyle ^eyliul islam Ebu-Yahya 2eker- 
riyya'l-Ansarj'nin Istilahat'us-Sufiyye'si, 1st, i)n{\\ 
Arapfa yaa. 155, 1543, 57. b 1125). Bu erenJcrin 
sayiiari, yilm giin ve sayismcadir ve iicyiiz aitmistir 

F. JO 



Sahife 77 - 265 



MESNEVI SfRftl II 



J47 



146 



MfiSNEVI JEEUI I! 



diyenlei', bu saydiklarimizdan ba§ka h Ahyar, Ebrar,. 
Umde, Mcktuman denen erenleri de bunlara katmis- 
iaidir (Muhammed Aliyy b. All Tahanavi; Kc^fu Isli- 
lahat'iJi-FtinOn, Kaikute, 1854-1362. Sufi mad. C. II. 
s. 339-847). Kuiup gogunce, kutbun hakikatine maz- 
bar oian ve vucuddakj kaJb gibi sol yamntia bulunan 
Imam, bir soze jg&a de dart umdeden biri, onun 
yerine gecer. Bunlardan a§agi derecede bulunanJar- 
dan biri, onun yerine yiiksclir. Boyleee den^e-derece 
hpsi ywlerini bulur. Erenlerdran eksik kalarun yerine 
de temiz kigileiideti blri alinir. Bajka derecede buiu- 
tianlardan biri oliince de gene yerine, agagi dereeede 
buiunanlardan biri gecirilerek sayi tamamlamr. Bun- 
Jar hefkes tamfindan bilinmcdigi l^in gayb eileri, 
gayb erenleri (KMl'UI-Gayb) diye anilirlai\ 

Mevlana, tmam'i, imam dan sonra gj.-an erenl ve 
ondan sonrakini i§ik, kandil. kandillik diye anarak 
Kur'an'm XXIV. suresi n!an Nur siu'esjmn, Nur ayeti 
diye amlan 35- ayetine telmih buyumyolar ki lefslrt, 
teVili, I, clidin dib4eesinde gecti. 

820- beyitte, Imam, yani aanmanm ictiffeu hakkin- 
da "Mehdi de odur, Hidi'de o" buyuoiyorlar, Memdl, 

hidayet bulmus, dogru yolu elde E?tmi§ manasina ge- 
lir, Hadi de dogru yola gOtUren demektii:. 

Hz. Muhammed' In "Mehdi benim soyumdan, 
Fatjma'nm evladmdandir", "Mehdi, biz Ehiiboyt'- 
tendir; Allah, diinyayi onunla bir gece icjnde dueene 
kor", "Mehdi, diinyayi adaletle doldurur, nelekim. 
oiidari Bnce zulunde, cevirle dolmugtu" gibi hadislerl 
vartlii* ki bunlardan, son zamanlarda, birinin zuhur 
edeeegini; gene Iiadislerden, Mehdi h den once Sufyani 



denen zalimin, Deccal'in, bir gok yalancdann c.ika- 
cagini, Mehdi zidiur edince M'nm da ineceginl, na- 
mazda MchdTye uy&cagim, Deccal'in oldtiiiilccegini, 
gogiin, feyzini, yerln, bereketini verecegim", Miislii- 
manhgin, bijujn dunyaya yayiiacagini anliyoruz 
(Mehdi hakkinda Ehl-i Stiimet yoluyla taliric edilen 
hadisfcr bakkmda Aliyy'iil-Kaan'nin* oJm. 1014 H. 
1K05; "RisaIet , ill-Mehdi' , adJi rjsaiesine bakmiz; 1st. 
t)niv. K Arap^a yaz. Mecmua; 3681, 30. b-Gl. aj. 

Imam Ca'fer'us-Sudik (148. H. 765), "Gercek- 
ieti de yeryuzijnde, muttaka bir fmSm bulunur; lna- 
nanlai', dine birgty eklerlerse itddeder, pksillirlerse 
tamamiar" ve "Dunyada jki kisi kalsa, blrisi, 5bii- 
l-unUn Uterine huccet, yani imam olur" Jjuyurmus- 
tu) 1 (L-sul'iil-Kafl, iran-1311, s. 8£1J. 

Mehdl'nin adimn, Hz, Muhammed'ln adi olacagi, 
Imam Hasan, yahut Imam Huseyn soyundan geie- 
-ceii hakkinda da hadisler vardir. Fakat Imam Hu- 
soyn soyundan olacagi hakkindaki rivayatler, diha 
goktur ve bunlar, Ehlibeyt Imamlari yoluyla g e2- 
mektedii'. 

gia-i tmamiyye'ye gone Mehdi, onbirinci imam 
Hasan'Ul-Askeri'nin (260 H. 873) oglu oniltinei imam, 
Muhammcd'ul-Mehdi'dlf. 2o5 hicride (869) dogmu^ 
tur. Babasimn vefatindan sonra glzlenmig ve bu giz- 
lenis, 329 hicriyedek siinnu^iiir (iMl). Eu gizlenige 
"Kucuk Gi7leni§" man&sina gelen "Gaybe1;-i Sugra" 
denir. Bu mijddet fcfnde, Osman ibnl Said, onun o£lu 
Ebu Ca'fer Muhammed (305 H. 918), Ebii'l-Kaasim 
Huseyti b. Ruh (32G H. 938), EbiJ'l^Hasan Aliyy b. 



Sahife 78 - 265 



w 



MISNTVJ SERH1 n 



MHSNKVl SIRHI I] 



149 



Muhammed (328 H, 940) , Sla ilo Imam arasmda se- 
firlik yapmiglardir, Bunlara, dort naib, dort sefir 
anlaimna "Nuvvab-i Erbaa, Sefei'a-yi Erbaa" denir. 
Son naibin vefatmdan ttibaren "Buyiik Gizlenig'" 
(Gay bet 4 Kiibra) baglarmgtir, hala da sijrmektedir.. 
Mehdl yagamaktadir. Euhur edecek Mehdl, budur 
(Mehdi hakktndaki rivayetlm-i, Sunni ve gii kollar- 
dan golen hadislerle haberleri toplu bir halde bul- 
mak, okumak isteyenler, Seyyid Muhsin EmirVijl- 
Huseniyy'il-Amili'nin; 1371 H. 1052; "A'ySn'u^Sia" 
sina baksitilar; III. Kisim, IV. cuz; 1373^1954, s. 32G~ 
350). 

Onikinei imam'in naibi oldugunu ididia ederek 
ortaya gikanlar da olmu^tar kd Huseyn b. Marmlr 
da bunlarm bh'idir (fiurtar hakkinda "Tenkiyh'ul- 
MaltaaPe bk. {I., 1. kisim; s. 200-201). 

Ehl-i Sunnele gore Mehdl, H& Muhammed'in 
(S. M,} soy Linda n olacak, dogacak, otuziig yasinda 
Mchdiligini izhar Gdecektir. Siifilerden, §ln inanenit 
benimseyenler, Mehdi'iiin On ski nc J Imam oldugunu 
kabul ederjer. Hefidi dngacak dcyenler de, Onikinci 
Imam oldugunu kabul edcnler de, zaman-zaman 511 
vakit, bu vakit: £ikacak diye vakit t&yin eclenler de- 
olmustur, Mesela, ibn Arabi'nin (Sim, 638 H. 1240) 
ovey o£!u ve sarihl Sevh-i KebJr Sadreddin-i Kunavi 
tolm. 673 H. 1274), Mchdi hakkmdaki "Risale"£inde, 
Mehdi'nin 61,3 hicrj yih Ramazamnin ytmnyedincL 
cuma gecesi dogdugunu, 654 te kendtsmi gdrdLigiinii, 
666 yilinda halkin, bir cok .ja^Jlacak geyler gorece- 
gini, 6S3 yilina kadar da Isa'nin ineeeginl tiildii'iiv 
654 yiundan bahsedierkcn "Vafctimizden tic yil tincc" 



Jkaydmm dllsurutrtiesinden anla^ihyor ki bu risale, 
651 htoi'ide (1233) ya^iLmi^tir (Ayasofya Ktitupha- 
ntrei, no. 4S49, meemua, 168 a - ISO a). Gene Sadred- 
din, "Vasiyyet-name l1 sinrte, kendisine uyanlardan 
evil ahnayanfann §am'a fj^melerira, Ejeyh'in yam 
ItjfJ Ai'abrnin ve kmdisinin sozlerinden, anlasjluma- 
yanlarin Lfccrindc durmamalanm, ilaiii U L far> kapi- 
smm, kcndjsinin olumiiyle kapandigini, ancak Mcti- 
di'ye ulaEGnlarni, ondan te$t aJabileei^lcrini soyisr 
ve Melidi'ye, selaminin ula^tirifmasini da diler <Mav- 
lana Celaiedclin m. basing s. 235-6, mothi ve nor). 

Mclidi'nin ziihur vaktml tayine ugfaganlardan 
buskv-i Mehdillk da.vS.sina Kalkisaniar da vardir. Bun- ■ 

Jarm kmiisi aiyaSj bir sonne gudarek, kimisi nianwi 
bir :nanca Itapikr^s, haf.a kimisi inanarak, kbr.isi 
ditoenlw dii^iip yakmlar sijyleyerek bu dSvaya giii^- 
EttlSlerdir, Ilk olarak Aii nin oflu Mubammctl-j Jla- 
ncriyye (SI H, 700), tai'sfUidai*] tarafmdan Jifchdi 
tanmtnig, oliima kabu] ediimemis, Medine'deki Ha(5va 
da^mda * gizU>ndigl, yaninda iki ai-slamn, fiikineaya- 
ctek kc-ndini korudugu soyienmi^tlr (AbO-Muhafti- 
iTicd'iii-IIasan b. Musa'n-Kevbahti: Kltabu Firak'ig- 
5ia, Alnian miistegrikier Cemiyeti bassml, 1st. Dov- 
let Hat. 1931, a. 26-27), Soni'ydan onun ogiuna, Ebu- 
TaliJxiglu CaXei-'in oglu Abdullah 1 in ogiu Muaviye'ye 
in: am ^Iubammtd'ul-I^'ikiv'a {114 H. 733) , oglu Imiim 
Ca'fsi"us-Sadik'a (14S II. 765), onun oglu tsmSil'in 



* Tli. MLlliiiJtlJnecriii Ri]tlvi r ilHn Allah rflii oIriitv^ Kil' 
^Lis!i H ii A1l:ih kuSJtinnStir, l^J:«cl bix\ ^t^v^r, bi* 0e OillL sevnTis" 
tie -ell k! rivayet ^llmtiftif, (Mu'cfiutH-Tlttldfta'i l>al:miz_, Ulijir, 
.5;itidct TibJilbiiiiH, 1321-13M, C. l\\ S. aDO-aSJJ. 



Sahife 79 - 265 



150 



MiShXY] JERlit H 



(olm. 133 H. 750) oglu Muhammed'e, Imam Ca'fer'Jn 
oglu Imam Musa'J-Kaaim'a (183 H. 799), Imam 
Allyy'un-Nakiy'e (254 H. 868), onun oglu imam Ha- 
san 'til-Askeri' ye (260 H. 873) Mehdi diyejiJer olmug- 
tur (Fji'ak'iig-Sia, B. 30, 31, 54, 5\ 62, 67, 78, 79, 
79-80). 

Bu zatlara, taraflarmi glidenler tarafindan Meh- 
di denmi§tir; bir de Mehdi' yim diye ort&ya atilanlar 
vardir ki Afrika'nm gimeyinde bir hukumet kuran 
Muhammed idiis (61m. 177 H. 793), aynl yerde ve 

Endelus'te Muvahhidin devletini kuran Ebu-Abdui- 
lah'il-Mehdi (524 H, 1130), onun yerine gecen 
Abd'ul-MU'min (olm. 55S H. 1163), Mi&ir'da Fati- 
miyye halifeligini kuran Abu-Ubeydullah'il-Mebdi 
(322 H, 931) gibi hukumet kurniayi bagaran Men- 
dil&i- bulundugu gibi Eaba iiyas (51m, 63S H. 1240), 
Baba tshak (aym tarih), Selcuk gehzadeligini ve 
Baba llyas halifeligini ileri sijren Cimri (olm, 677 H. 
127S), Simavna Kadisi o£lu Bedreddin {olm. 833 K, 
1429), Haci Bektag'in ncfes evlatlarmdan Kalendcr 
£!elebf (olm, 935 H. 1528) gibi bir ig bagaramayip 
am veren mehdi let" de var. Hada irnrs'da CaTeri 
(Isrui-A§ri) mezhebinin hizmeleisi olmakla ovu fieri. 
San ismail (930 H. 1524) bile Anadolu ve Rumdi 
Ale viler ince bir mehdi taninmistir diyebiliriz. 

Hui'un'yyc mezhebinin kurueusiA olan Sinabeddin 
Fazlullah da (olm. 796 H. 1394), Mehdi Ve Isa ol- 
dugunu, kendisiniii zuhuruyla. het^eyin Lemeiinin, yir- 
ml seklz Hatem, otuz Iki Adem harfi buJuntfugunun 
bilinmesi yuzutidcn dillerin, dinlerin birlegtigini , id- 
dia etmisti; kendisine inananlar da bu iddiayi gercek 



MlS^liVl SERHl II 



151 



■olarak kabul etmigleidi. 1242 de olen (1826) geyh 
Ahmed-i Ahsai ve talebesinden $eyh Kazim-i Re$1I 
(olm. 1259 H. 1843), aeikea boyle bir davada bulun- 
mamiglarsa da kendilerine uyanlar iarafindan hicre- 
tin onuciincu yuzyihrim miked didleri sayjlmalan, 
uyanlarin 3eyhi ve Ahmedi adlarim almalan, oniltifi- 
<ci Imam'm, misal aleminde, mteali bir bedene buriin- 
mu§ o!duguna inamnalan bakimindan bu iki zatm, 
bilhassa ilkinin, Imam'in kapjsi, yabut mazhari ta.- 
nuidigi, ikincisinin de, onun mazhari billndigi mu- 
.hakkaktir. ^eyhiyyedeti olup once Imamin kapisi ol- 
dugunu soylcyen, sonra Mehdi'yim diyen, bir miid- 
det sonra yeni bir Kui-'an dUziip yeni bir din kur;m, 
.en sonunda Tann'mn mazhan oidugunu bildiren, 1266 
hiende (1849),. Tehriz'de kui-guna dizilerek bldiiru- 
len Siras'li Bab-i All Muhammed, Babilerden olup 
sonradan, Bab' m, kendisini mujdelemek l?in geldi- 
gini biJdiren ve 1303 hicride (1891) Akka'ya olen 
Mli^a Huseyn AUyy-i Tehi'ani (Bahaullah) da Meh- 
djiik davasina kalkisanlai'dandir *. Nihayet 1326 hic- 
ride (19081 olen ve Kaadiy&ni dinini kuran, Seyyid 
. Ahmed -i Kaadiyani do kendini "Mesili'ul-Mev'ud" ve 
"Mehdiyy'ul-Ma'htid" tamtm^tir (Arapcaya cevri- 
leh kitaplanna, o cum3eden FeJsefeCijl-Usul'il-lsla- 
miyye ve EI-Hitab'iU Celil'e bakjnii!; gam-1957). 



* Ufibtllk ve Bali^tlilr !(i:i Aii6' ttH'InseiTi Ajfoli'iiin 
"Ketfllf-HLfT?!" add ilf eUtlJk kitjihipi okibjimuz. Biritici dl- 
[ibHin VI., <li«er ]kJ cilciln 111. bfisiuic, Taliran-lflBfl. $cyh Ah- 
med Ahsdl tc Seyyid Kfb!i™-i Tcjti'nin Iki befi? old»sunu, 
MiiilutlflfiSlJtgl baLm^li: ii'in bu 1^6 givi$til:krini sbj-leyeriler de 
vardir< Outldtl i^in de Seyyid Muharntinjd'iLl'HSftaij'r'' 1 -^^"- 
iforilln "Kit&li-] llura/i'it-l gculiiyye »c E iif riy ylA-i trqftffWl- 
.\\Arn. yi DtaAiS'i Kc?J?nn Jcr jr.'u.:",i-j okuy U tiu 3 . yeMt-13f f 7. 



Sahife 80 - 265 



152 



ME5NEVI SFKHJ II 



MiSNEVl 5ERHI II 



153 



Mcvlana, her devirde, Hz. Peygarnber'in (S, WL.J 
naibi, varisj olaii bir veltnin bulundugunu, kiyame- 
tedck de bunun boyie olaeagmi, Mehdi ve Hadf'nin 
o zat o?up ha'ngl soy dan oiling oJsun, alemin niza- 
mina Jsebeb bulundugunu soykdikten sonra merte- 
bece ondan a^agi bulunan velinin, bjr igjfc mesa be - 
sinde olaii varis-i Muhammcdiye adeta bir kandil ke- 
sildigini, onditn daha a$agi mertebcde bulunamn da 
kendi kandtlligi oldugunu, imama dek saf-saf eren- 
lerin mevcudiyetini anlaimakla crenlerdo derecelei 1 
kahul eylediginl biidirmis oluyor. Fakat hicbir vakit 
kendislnin bu makama sahip bulundugunu, orneginl 
saymakla bitiremiyeeegiinjz sQfiler gibi, iddiuya kal- 
kigmiyor; kejidisine bir varhk vermiyor; hatta boyJe- 
birgay i$r£b dahi etmiyor. Ayni ssamanda ibn Arab) 
gibi lstilahlarla ugi-a^m ayan, istilaJilar Scad etmeyei:, 
niusjahedderinden, kerameUerinden soz a<;muyan 
Mevlaria, ne iki imam-dan, ne dort direkten, ne de 
digev evenlerden bahsediyor. Abdul'i I. eiltte arzet- 
tigimiz gibi nefsine i-uhunu, benligin^ bencjiilginc 
toplumculugu bedel etmi? srl&j? olarak kabul ad™ 
Mcvlana, kendisini, ancak o llah? fgigrfi hulundugu 
kandiiin kondugu yer olarak tanitjyor; yani Imam'jn 
naibint ulajan eit; ulastig-ini, yahut XXI V. sQre-f ce- 
lile'nin 35. ayel-i kedmesin-in t&&frtode beyan cdil- 
dig! gibi Hz. Muhammed'in (S.M.) m'iruilun filem- 
lere safitigi iman igigimn, doguda we batida olmayan, 
terwih ve te§bihin ortasinda, tarn tevnide inazhar bti- 
lunan dinin kemaline mazhar bulunduguiiu, o iSJfu] 
kandiline maha] olduj^unu bildiiMrck mutabantmi iz- 
Mr ediyor. Abdal'ij zamamii fmamimn yakmlan Ka- 
bul adersefe Mevlana'nin bu beyitlerde bahstittigi Mch- 



di ve 1MAI, kutba asaleten dcf il dc niyabet yotuyla 
verileii vasillardu' zamiindayiz. 

823, §&rih, "Gercekten de AJlah'm, i^ktan Vifr 
karanliktan yediyiiz perdesi var" mealinde bir had is 
naklediyor (s, 70). Igiktan makeat, ruhi, kudsi olan 
geyler, karanliktan maksat da, insanin nefsine, kOtii- 
li'ige aid oJan igler, giiclerdir. KotiiliiJder, hayra na- 
sd karanlik bir perde olur, insam a§agibk c^kiiruna 
d.Q§ttrttfae iyitflftBr, kuliuklar da, insan on Ian gorur, 
onlara guvenicse, ^iKf.an btrer perde olur; adami 
diigiii-iir. Hole yapilan kulluk, adama gurur Vfiijr, 
kotil sandUfi kigileri hor gostsrirse bu kuiluk adami 
hayra, mutlak guzollige ulaglirmaz, vanfmasi gere- 
ken duraktan bUsbiitiin uzakla^tinr, Hz, All, "Seni 
nedamete dusiiren sug, k6tu 15, Sana gurur veren, 
seni benligo du^llren iyi igten hayirkdir" buyui*ur 
(Kehc'iil-Balaga, 5eyb Muhammt?d Abduh serhiyle; 
Misir, III. hssittij s. 155). "Nice gru<; tutan var ki 
orucundan eJine geyen, ancak EUSUZlUb, Nifip gecelsri 
namazla gesfnen var ki elde ettidi ancak uykusuz- 
luk, yorgunlulc. Ne mutlu ariflerin uykusu ve j*eo»- 
si" eozu de Hz; Ali'nindir {ayni. s. 177). 



A 



Sahife 81 - 265 



ME5SEV1 SERHl II 



15S 



(METtN) 



Psdi^atnn, yeui satin aktigi iki 
kolcyi imtifiaji etniesl 



Padigahin blri, ucuzca iki ktile satin aidi; 
onktnn tirisiyle bir iki soe konu^tu. 

Koleyi anlayigj,, tath sozlu buldu; zaten §c- 
ker gibi dudaktan hg dogur? gerbet. 

# fnsanoglu, tJJIinin altinda gizlidir; $u dil, 
can kapisirim pei'desidir, 

Vel, perdeyj kaidirdi mi, evin iQinde ne var 
belirir bize. 

O eyrie inci mi var, bugday mi, Evin igi 
oJtin hazinesi mi, yoksa yilaiUarla, akreplririe 
mi doki? 

S50. • Yoksa i C erda define mi var da kiyisuada 
yilan bekliyor? giinkii aJtm defines! de bekcisi? 
olmaz ya. 

Kiile, hip diigijnineden oylesine sfizfcr soy- 
luyordu ki baskaJat-i, begyuz kere diisUnse gene 
soyleyemez, 

Dersin ki pirate bir deniz var da biilun de- 
J1J2, soz soyleyen inci kesilmis. 



Her ineinin panltisiyla gercekle yalan,. 
ayird ediliveriyor. 

* PXii'kan'in lEjigi da zerne-zetrc genjekle 
yaiani ayuvl eder; gdsterir bize. 

O incinin isigi, gozumuzun isigi olsaydl, 
soruyu da kendimiz sorardik, oevabi da kendl- 

miz verirdik. 

GBzi'mii egrflttm, sa^i oldtui da f onun icln 

Ay degirmisinf iki g<5rdun.. Bu baki§, goriis, 
giipheye dijs.|jnee som sormaya benzer. 

Goziinii dogrult da Ay'a, Ay igigrna 5y]e- 
bak, bak da bir gor onu.. Iste sana cevap. 

Diisfinceni dogiuJt da egri gorme, iyj g8r._ 
Dtisunce de incinin lgigi, o incinin pardtisi. 

Kulaktan gonitle gelen her cevaba gift, onu 
birak der, bendcn duy. 

860. Kulak, yengejik eder, kavugup bulu^ansa 
gozdiir. Gb'z, hfil sahibidir, kulaksa so^de kal- 
mistii 1 . 

Kulagm cluyusu, huylari degigtirir; gfizun 

apagik gQru$uyse ozii degigttrfir. 

Ale^ji siizle bildin, tarn Inanea erdin; fakat 

olgunlugu ara; bilip inanmada konaklama. 

Yanmadikga gozle gorilp inanmaya erige- 
mezsin; bu inanci istiyorsan &te§e dal, a leg icin- 
dc otur. 

Kulak da gonnsye baglarsa g&z kesllir; 
yoksa soz, ancalt kulakta kalir. 

En Jsiiziin sonu yoklur; sen don de padigah, 
p kullafft ne yapti, onu anlat 



Sahife 82 - 265 



156 



MRSMiVl S£RH! II 



MK5HBVI StaHJ II 



157 



Pudigalim, o kullarttan feirfnt bir yere 

goiidmtiesS, obilriindeu, gifndejrdEgi 

kuhm halini ^oimasi 

Padiwib, o kuleagmru gordti de obui'Que, 

Kufeagiz dc-dim ya, kUffCffiimek iejn degjj, 
sevgiden bu soz, Hani ana da oguJcagiami cfcr,' 
^ «zii agagiliilmak iyin .■soyJi? r -.- J oz. 

ikinci ku], pad{§ahm btmtruna geidi, Pa- 
at$sh gtirdU ki agzi kokuyor, dfgSefl de kap- 
kaia. 

Padfeabaj ohun sozteri ho? gelme-di ama 
gene de onun gizij halini bir arasliflk 

S70. Bu kijijda, bu kokulu agizia uzskta otur, 
anta ta o yaiia da gtafte d<Kli; 

Ciinku seninic, mektupia konusinak gerek. 
Ne diigijp kalkilacak ki 5 isin, nc dost; ne de bir 
yerde olurulaeak a dam. 

Once agzinm derdine bir deva bulalim. Ciiii- 
kO sen gifeslsin, biz de huneril mi, hiinerli bir 
hekiiaiz. 

* Bir pin? i e ln yepyeni kilhni yakmuya- 
llm; senden do goz yummak dogrn degjl 

Biitiin bunlarla beraber, otur da bir iki bj- 
kaye sttyJe; goreyim bakayim, akJin nice? 

zeki kula da, hadi ttedi, sen de hamama 
git, bir gtizfefce yikan, arm. 

Obur kuia bnh dedi; akjUisin sen; gercckte 
bir kul degil, yBzteree kulsun sen. 



Kapi yoldagmm bize soyiedi£i gibi degilsin; 
o Jtasetgi, senden sogui.uyoi'du b:zi. 

O hirsjzdir, egri bir adamdir, fcBMIerte du- 
ger-kalkar, namussuzdur, adam degildir; goyle- 
dir, boyiedlr dedi. 

Kote, zaien dedi, o, boyuna dogru soyler; 
onun gibi dogru soyleycni gormedim ben.. 

SSO. Dogru soylemek, yaratibginda var; ne si>y- 

lemisse bo§ soz diyemem ben, 

iyi dusimceliye egd diyemem de kendi- 
mi tohmeUi tutarM, 

Olabilir ya; bendc ayipiar gftrur de ben,, 
o ayi plan kendinide goremem a padi^ahim. 

Hei-kcs oticuden kendi ayibim gorscydi, hie 
kendini diizgiin bir hale sokmayi elden kor muy- 
du? 

A babam, bu balksn, kendisinden. haberi bile- 
yoktur da insarjlar, birbirlei'iJiin ayiplanni sby- 
lerler. 

A gilzdini *j ben kendi ytteEfrnfi gOremem.. 
Ben scnin yiiziinij gd.miT.'im, sen benim yuztimii 
goriirsiin, 

Kendi yilzunu gorcn kiginin igigi, halkin 
lSignidan fazladir. 

O ki§i, olse btle goriisii olumsuzdiir; giinkij 
g^ftisU, yaratiemm gorij^udilr. 

K^ntjl yijztjnii, gozuntin ontiiide apacik g5- 
ren igik, duyguyki iinin^ilir igik d^gildir. 



biirfin poij y;'.m p-iJH c-l kfi^dcdiLilik^tirL 



Sahife 83 - 265 



158 



MEiKEVl SERHi II 



Padljjah, §imdi tfedi, o Benin ayiplai'mi na- 

3l1 ^M#M sen de onun ayirJanm sfiyle de, 

SJO. Benim gannmj yiyen birj oldugunu, iilkc- 

miri i^ine, bcnim igime yarar bir adam buJun- 

dugunu bileyim, 

K6Ie dedi ki: Padisahim, o kapi yolda^irn 
ama, dui-, sbyliyeyim aymlarmt onun. 

Onun kusu.ru, sevgidir, vef&dir, adamhkUi'; 
onun ay[bi dogruiuktur, swjkadir, sDlukdnjjliktir. 

En ehemmiyetsiz ayibi, odmertligidii', yar- 
dimda bulunusudur; oyle bir comerttir ki canim 
biii^ verir, 

Tann, can bagislayana yuzbinlei-ee can ba- 
fj^ar. Buim Eormeyen kisi, nasi! comfit ola- 
bj«r! 

Bunu gorseydin, nusil okir da camm esij> 
gerdin? Bir can i C in nasi] olur da bu kadar 
gamlanirdin? 

Imiak kiyjsmda suyu sakman, suyu gorme- 
yen id^idir. 

* Feygamber dcdi ki: Kiyfimet guniinde 
verilecek ka^iligi jyidendyiye bilen, 

Birtt on veriiecegine ttiaaan, her aaman co- 
merfli&ini bir lja 5 ka sekilrie ftrttonr-durur 

CSmertJik, biitun kargiJiklari gormektir 
dernek ki wrileeek kargiUgi gbrmck, 'korkunuii 
ffldrtidir. 

300. Nekeslik, verilecek karsjliklan gflrmcmek- 

tiri meiyj gSfm^i, denize dalani sevindirir. 

$u halde diinyada, h& kimsenin nekes ol- 
™f mas ' ^k; S« Wfi kimse, karsjhg, ]ma- 
dikca oyun-a gltigmez. 



MfSN'EVl SEKHl II 



15fr 



Demek ki comertlik gozden geliyor, eklen. 
degil. Gorfisliir is. goren; gozii gorenden ba$ka- 
si kurtulmadi-gitti, 

Bir ayibi da su: Kendi ni gOrnies o; kendi' 
varhgmda arai 1 ayibi. 

Kendi ayibiiu soyler, kendi ayibini arar; 
herkesle iyldir de kendi siyle kotudiir. 

Padigah, onu ovu-^tc pek Bed gitme dedi; 
onu overken de kendini ovmeye kalkisma. 

Cikiku onu sinayacagim ben; somuida uta- 
mrsin ha. 

: 

Jviilun, kendi dominium dagrutagttila, vefasmn, 
zanmnm temizLigl yiiziindeii and icmesi 

Kul, hayir dedi ( vallahi de, biUahi'lszim- 
de-,, Mulk sabibint, rahmau, rahim Allah 'a and 
olsun.. 

And olsun o Tann'ya ki pey^amberlerl, hein 
de ihtiyaci otdugundan degil, lOtiiindan, ululu- 
gundan gondeiwlgtir, ■ 

And olsun o Tanri'ya ki agagibk topraktan, 
ulular ultisu bir tek binici yaratinigtir. 

910. Topraktan yaratilanlari antti da gokteki- 
lei'den ileri g«;irdi, iistiin etti ojilan. 

Ate^ten aldi, apan bir nur haline kodu; on- 
dan sonra da o 151 Ida butiln iBiklan parlatti. 

Panl-panl parlayan i^ik t eanlarg. \ 7 unc[u' 
da Adem, o igikla bilgi sahibi oldu- 

Adem'tlen bitip Sft'ln devgfrdigi i§ifi, Han[ 
Adem, onu git'te gSrdii de yerino halife etti. 



Sahife 84 - 265 



160 JTESNEVl 5ERHJ U 

Htiiii Nuh, o inciden i§iklaneli da can de- 
nizinln havasinda inciter yagdii'di. 

Hani Ibrahim" in earn o 151 Ida igjklandi da 
hiy kayimiadan ate? yalimJanns daidi. 

Hani Ismail, igigun irraagina diiijtu de 
su vefilbnig hancene boynunu, bagim uzattl. 

• Dav&d'un cam, onun yahmktnyla kiBig- 
tJ da demlr, eiinde yuinugadi-gitti. 

Suleynian, onun kavugma sutiinu cmdi do 
de-vter, buyruguna glrditer, kul-kote kcsildiinr, 

Y.Vkup, onun kazasma .ba§ koydu da oylu- 
nun kc-kusuyla gbztf aydin oldu. 

330. Ay yuzlij Yusuf, o giinesi s &rdi\ <fe o yUa, 

den, ruya yoemada kadar uyamk oldu. 

Sopa, Masa'nin elinden su icU tie Firavun'un 
sal (ana tim bir lokma yapti, yutuvcrdi. 

Meryem oglu hk, igtglti merdivenini bul- 
du da tea eiden dordikicu kat gogun yucesine 
gtkb, 

Muhammed, o mijlkii, nimeti buldu da bir 
anda Ay deginnjsini ikiye bflliiverdi. 

* Ebu-Bekir, rja$an delili kesildi de- oyle 
bir padigaha arkada§ oldu, Siddiyk dendi ona. 

* Omer, o sevgiiinin ddisi^di vanes! oldu da 
£<inul gibi gercekle ash olmayam ayirdi, Faruk 
■oldu, 

* Ofiman, o apagik gorusun ta kendisi oldu 
da fcyizli bir igik elde etti; lki nur sahibi oldu, 
kendislne Zi'n-Nureyn dendi. 

* Murtaza, onun ylizunden inciter sagti da 
■can ovasjndo Tann eastern oldu, 



MESNEVI $£AHI n 



161 



* Ciineyd, onun ordusundan yardim gordCi 
de mertebeleri artttkea artti; sayiya ssgrnaz 
oldu. 

* Bayezid, onun lutfuna yol buldu da Arif- 
ler Kutbu adim Tanri'dtm duydu. 

330. * Kerhi, onun harem ins bekci oldu da a;;k 
halifesi kesildi, solugu, Tann solugu oldu, 

■ Edhem oglu, ticgelf bk halde binegini 
yana stirdii de adalet padi«ahlanna padigah ke- 
sildi. 

* §akiyk h o ulu yolun mesakkati yuziinden 
gttneg gibi karari aydin oldu, bakisi, ^oru§u 
kcsklnlesti. 

Ytizbinleree gizli padigahlann, isi-k yii- 
ziinden ba^ari yiicedir o yanda. 

* Tann, gayretinden adlantli gizledi; her 
yoksulun, adJarjm anniasmi istemedi. 

j^i^m, o denizde baliga diincn tsjiklilarm 
hakkiy^in.. 

O igiga can denial de tiesem layik degil, 
denisin canj desem de- Yeni bir ad aramani gc- 
rek ona. 

O'nun hakkiycin lei bn da ondandir, da. 
ozler bile O'na kargi kabuktyx, 

Kapi yoldasimin, destumun huylan, bu s6y- 
ledlkierSmden de yiiz kat daha fazladir, daha 
gUzeldtr, 

A kerera sahibi, o dostun hakkinda bildik- 
Icdmi aoylociim; ovdiim onu; fakat inanimyor- 
sun, ne yapayim ben? 

r. 11 



Sahife 85 - 265 



MESNKVI S£JiHl 1J 



163 



163 



MISNEVl JERHi a 



940. Padiijah, gimdi de dedj, kendl huylarinj an- 

Jat; niceye bir sundan-bundan soyJenip duracak- 
sin? 

Setide ne var, sen ne elcfe ettin; dentin, 
dibinden nasi! bir inci £ikardln? 

51iim gununde bu duygun kalmae; can i$i- 
gm var mi ki gonlUne dost oJsnn? 

Mezarda bu gaze toprak do Jar, Koran bile 
goziinii aydnilatacak igigin var mi? 

Elin, ay a gin db'kulunce cana dek ueaeak ka- 
natlarm var mi? 

Bu hayvani can kalmayinca yerine tili'ini- 
stiz bir can koman gerek, 

' tyllikle gelmenin gam iyiiik etmektir; bu. 
giizelligi, bu tyiligi hu2ura gbturmekth". 

tnsanJiktan mi bir cevherin var, eseklikten. 
mi? Bu nrazlar yok olunca nasi! gotureeeksin 

* Bu Hamas, bu oruc. armlarim ? Qtinku 
araz, iki zamanda kalmaz, bir antiktlr. 

Arabian goturemezsin ama cevhorden has- 
taliklan glderirler. 

950. ^ Cevh&r de hastabklardan, dertterdmi arinir, 
iyilige doner, Hani pehrizle hastallgm geemesi 

gtbi. 

Qibayla araz pehrisi eevher olur; pehrizle- 
aci agiz bala doner. 

EkimJe yerler bagajjla orUiliir; sac ilaci, 
biiklum-bUkliJm sac bitirir. 

Kadmi nikabJamak arazdi; yok oldu-gftti;. 
bizdense ogu] cevheri meydana geldi. 



Ati, deveyi cifUe§lirmek arazdir; maksat 
da lay, ko^ek cevherinin dogma si dir. 

Boston ekmek de arazdir; ekiien bftti de 
bicildi ml; i§te budur maksat. 

Kimyalii ugragmayi da araz bil; kimyadan 
eevher clde ettiysen omi getir. 

Aynayi etlalamak da ai-azdir a efendim; fa- 
kat bU anwdan ccvnei anmr, 

dyJeyse, ben Igler tgtefllipHi deme; amz- 
lardan geJirini e^ster, ka^ma. 

Bu ovii? de arazdir; sus artik; kecitiin gol- 
gesini kurban etmeye kalkisma. 

3SG. Kul dedi ki; Padi^ahim, araz degigmez bu- 
yurai'san akh umitsizligc dusurur bu sb'z. 

Padigahim, araz sitti mi, gidgf; b{J? daha 
da gelmcz sozti, kuia iimitsiziik verir. 

Arnziai', bir ba^ka fjekle biirunimeseydi, ye- 
niden var olmas&ydi, l$in ash olmazdi, sozlcr 
de bog olurdu. 

Bu avazlar, bir bagka rengt boyamir; her 
yok clup giden, bir ba§ka variljja buliinur. 

Ht.>i' ^ey, layik oldugu ^ekle doner, sum- 
niin cobam, o sili'uye J&yik olan cobandir. 

Mehser ca£mda her atvazm bir gefeifi vardir; 
arazin her ^eklinin de bir nobcti vav. 

Bir kendine bak hele; sende araz degil miy- 
dtn? Erkek, dlgi, bir eiftin oynagmasindau pey- 
dahlanmamig niiydin; bir maksada eg olmaimg 
miydin? 

Evlere, kiigklene bak; bunlar miihendisin 
dusiiiicesindeki masaKara benzerierdl. 



Sahife 86 - 265 



161 KJiSNIVJ stuai D 

Hani guzeke seyrettigimiz, sofasi diizgun, 
tavani, kapia yerli-yerinde, fiian ev , manendi- 
sin zihrjindeydi. 

MrtAendJsin zihnindeki ev araz, akhna gelen 
o di^ijnceler, afetferi getirttl, ormandsn direk- 
ler ta.jind], 

970, Her sanatin, her hunorin asli, tcmdi, ha- 

yalden, arazdan, dUsunceden bagka nedjr ki? 

Diinyanm butlin parga-busuklanna gains- 
sizge bir bak; ai-azdan ba^ka nedir? 

6neeki defines, sonra iste belirir; diinya- 
nm kurulusunu, ezelden beri boyle bil. 

Meyvaiar, Bnce gonu) du§uncesind(?dir; so - 
nundu raeydana fiflsar, gdrijtilir. 

Bir is. yaptin, aga^ diktin ya; sonnnda, ilk 
harfi okudun demcktir. 

Dally yapragi, koku" evveldir iinia bunlarin. 
hepsi de meyva ic?in gonderilmi$(;ir. 

* Demek ki o kOklerjn akli, fikri olart o 
bag da sonunda, Levlak sirrmin sahibi oldu. 

Bu soyteyisler, bu scaler, hep arazkip an- 
Migtn-; bu yrslandan, bu eakaldan * bahsedi$ 
de oylc. 

• Biittlrt alem, arazdi da, "Hd eta" bu m&- 
nayi bikljrmek ' jgin gcldf. 

Bu arazlar ireden dogai'? §£killerden... $e- 
klUer de neden dogar? Dusiinetlerden. 



MJiiiATVI JEHHI II 



16j 



Mctfjjdc "sekSI" jrjtojJBujf U^l^tonmdn listUne •** 

$*4l» yaiilnrcia da EC ]L j]rjaistir. 



380, Bu dtinya AkM kulTun bir diasUncesIdir. 

Aki) padi^iha b&nzer; gekillcrse peygambfirler- 
dir. sanki. 

ilk alem, imtihan Slcmidir; iklas! alemse, 
fjunuii, bunun kar$i1igini bulnna alemi. 

A Partisan, kultin bir sue i?hyoi'; o araz, 
zincir oluyor, zmdan kesiliyor, 

Fakai, kulun. sitna Jayik bir htamette bu- 
lumiraa o araa, savasta bir agir elbise olmuyor 
mu7 

Bu argz, cevherle bember, yumurtayla ku^- 
tur; bu ondan dogup duinyor; o da bundai, 

Pudisahlar padi^ahi, dedi ki: Tutahm, ifc- 
diklerin do£ra oisun; fakat senin bu arazlavm, 
bir cevher dugustmadi kfc 

Kul dedi ki: Bu iyilifc, koLiiliik dunyru: qv/,- 
11 kaisin dryii; akil, o cevheri gfeii ttitar. 

Ciinkli, dusuncenin sekiJki'i mcydr.na 0k- 
saydi kafir de ancak Tnnn'yi anaiidi, iiianan da. 

A padisaltol, bu, gizli olmasaydi da ortada 
olsaydi, dinie kafirlik adamin akana yazilsay- 
di; 

§n dunyada put mu kalirdi, puta tapsn mi? 
Kimin giicii yeterdi de biriyle alay edcfdL 

S90. Ls boyle olunca dii §u diinyamiz, kiyamet 
kesilirdi; klyamctte kim sug igleyebilif, kim 
yanhg f§ pSriir? 

Padigah, Tann dedi, kotii ka^iligi gi^lcdi 
ama avamdan gizledij akli erenlerden, 6a kul- 
lanndan degik 



Sahife 87 - 265 



MESNEVI SERHt 11 



lfij 



I6fJ 



MESWEVI SJiUHJ II 



Een, bfr beyi tuzaga dus.utsem, beylerden 
gizlerinj bunu, vezirden degil. 

TailTi da, islerin yuzbinJerce sekliyle, yapi- 
lan i§iD karsiligim gtisterdi bana. 

Sen bir Jz. ver de tamamlyle bileyim, anll- 
yayim; bulut Ay'L gizleyemez benden zalen. 

Kole, mademki isl, nasilsa oyleee biliyor- 
sun; byleyse benl stiyietmekteki maksadin ne 
dedi. 

Partisan dedi ki: Dijnyayi meydana getir- 
mekten maksat, Tanri'nm, bildigi seyleri apa- 
ejk meydana sikarmasidir. 

Bildigini meydana eikarmadikga da aieme 
dert, mihnet vermedl. 

Senden bir jyllik, yahut koiuliik meydana 
gelmeden, bir eamancagiz bile igsiz-gtiesuz otu- 
ramazEin. 

Bu ige koyulma istegi de, gizledigin mey- 
dana ciksin Ctiye sata$ir sana, 
1000. Dus.uneen, ipiti ucimu eekip durdukea. ten 

igi nasil durabllir ki? 

Tasalanman, o gekigin belirtisidir; t$siz-guQ- 
sJiz kalinak, can cekiqmektir sana. 

Bu dijnya da, dumiadan dogumr, dunya 
da, Her sebep anadir; eseri de dogurdugu co- 
cuktur, 

Fakat esej do dogdu mu, sebep kesilir de 
o da gagilaeak eserler ciogurur. 

Bu s&bopler, soydan-sopa surer-gider ama 
gbrmek icin adnm-akilli aydm bir gtiz gerek. 

Padisah, onunla konueurken sfo buraya 
geldi; ondan bir belirLi gurdij tnii, gfirmedj mi? 



O S02 soy ley en padisah, bir belirti goi'duy- 
se bile onu sciylemeye Izin yok bize. 

Obiir kble hamamdan gelince o ulu padi- 
sah, huzfjruna gagirdi onu. 

Saghklar, esenlikier; boy una nimetlere &$s 
dedi; no dc ho§$un, ne de incesin, ne glizel yd- 
zun var. 

Fakat yaziklar olsun; iioolurdu, filanm de- 
di gl kotu huylar da olmasaydi sends.. 

1010. O zaman, yilzlinu goren sevince dalardi; 

seni gbrmek, cihan mUlKijne degeidi. 

Ktile, padisalnm dedi, o dtni batasicanin, 
hakkimda soyledigl sozJerin birazeigim sbyle. 

Padisah dedi Ki: Once Jkiyuzlulugunu :inlat- 
U't goi-iinu5te devamigsin sen, gizliden-giztiye 
dertmissln. 

Kul. dostutiun kbtiikigunu padl^ahtan du- 
yunca ofke denizi costu. 

Kbpugii agzmdan tagti; beti-benzi id^ardi; 
onu yerme dalgasi, smifi a^ti. 

O dedi, b'nceden dosttu benimle; kitlikta 
kalmi§ kopek gibi pek eok zaman pislik ye- 
misti, 

Qui gibi soluktan soluga, boyuna onu yer- 
meye baglaymca padisah, sue diye elini duda- 
fina goturdii de, 

Bu imtiljanla dedi, seni ondan ayird ettim; 
senin canui kokmus; onun ag^i kokuyoi 1 , 

A cam kokmus., usakta otur; bey o olacak, 
o buyruk buyuracak; sen onun buymguna uya- 



Sahife 88 - 265 



168 



MUSNtVI SBHM1 u 



" A ulu kigi, hadiste de gclmistir: Gdste- 
rig iejn tesbih ctmek, kiilhanda. biten yegililge 
benzer; bunu bdyie bil. „ 

1020. Bil ki guzel, iyi yiiz, kotii liuyla bir araya 
gelirse kal|: akeaya bile dcgmez. 

$ekli, yuzii cirkin, fakal huyu giizel oidu 
mu, ayisjjmin dibinde can ver. 

Bil ki gortinen §ekil, yok olur-gider; mana 
Slemidlr olumsuz o)an. 

Niceye bir testinin s^kliyle oyalanip dura- 
caksin? Birak lostinin jjeklini, suyu ara. 

geWtoi gordun, m&naaindaii haberin bile 
yok. Akilhysan sedefluki indyi bul. 

Diinyadaki su kidip sedeilprinm hepsi de 
can denizindcn diridir; 

Am a her sedefte tnci yoktur; gozunti hq 
da her bidnin gonlune, i^ine bak. 

Onda ne ViV, bunda nn var; son onu sec. 
CtiJiku dejer bicilmcz imcjt, pek az bulunur. 

gfekJe balcarsan dag, bir Ja'te gore yuzlsrcc 
defa buyiiktur. 

Hani g0tt$Ogt* de eJin-ayaijm, sagfe-oak* 
Iin, ijozune g0i*e yiizlerc? iiafa tiiyuktur ya„ 

1030. Fiikat sana da gfeii jfegnfflr kl iki go-un, 

biituii UffiivJsnndaa daha da =e?!dndlr. 

GifcjUtte gelen bir bek d^JncedfifiBe, ytiz- 

Ie-fiee dunya, bir anda ba^sgi dcvrilir-ider. 

Padi^ahHj bettenj de gdriiniiste birdlr sms 
yijabiiilet'cs asfecr, onun ardinrton kc$ar. 

Sonra, c- tencmiz padi-ahm -kli, s 6rQn^ 
5U de bir gizli diiPLin«?yG all olm^tur. 



MEENEvf 5ERH1 11 



169 



§\i sonsuz, sayisia halka bak; hepsi de bir 
dusiineeyle, yeryiiziiride ael gibi akmada, 

O du^unce, halk katmda kuciik bir seydir 
ama sel gibi butiin diinyayi siter-siipiirur. 

Demek ki go'riiyorsun; diinyada her hiiner, 
her sanat, bir diisunceyle dumiada, elmada. 

Evleriri, kbsjklerin, gehlrlerin, dagiann, ova- 
larin, nehirlcrin; 

Yeryljatinun, denizin, gunegin, gSgutl; ball- 
§m deniz yuxiinden diri oJdugu gibi, dusunceyle 
dirt njdugunu gorUyorsun da, 

Neden koriesiyorsun; neden aptalliktan be- 
den, &ifia Si'tieyman gijiliniiyor da h di^i'incc, ka- 
nnca oluyor? 

1040. Neden gtetine dag, btiyjik gorunuyor da 
diisunce fareye donuyor, niyin dagi kurt gibi 
gorilyorsun? 

Dunya goziine korku veriyor, buyiik gorij- 
niiyor; buluttan, gok gi'irultii^tinden, gOkten tit- 
riyyr, korku yorsun. 

A e^ckten a^agilik ki§i h ta^in nasi! bir ?ey- 
dfiii hnbert yoksa, sonin de dUijiincc dlinyasin- 
dim haberin bile yok; eminsin o dijnyadan. 

Cunkii bir ^ekilsEn, akildan payin yok; in- 
san huylu dogilftin. bir e^ek sipasisin sen. 

Bilgisizlikten g6igcyi insan gciruyorsun da, 
bu yuzfei senoe insan, bir cyuncak, degei^siz 
bir gey. 

Tlele dur; bir giin o du^jncs, o hayal, ortii- 
siiz, perdesiz, bir kol-kanai a^sin.. 



Sahife 89 - 265 



191 meskevt siKut n 

* vakit goriiiTsun ki dagl&r, pamuk gibi 
ytiotqgaxms, §u so£uk-sicak yeryiizij yok oJup 
gitmig. 

Bir tek din ve gijzel Tanri'dan ba^ka ne 
gok gorUrsun, ne yjldiz, ne? de bir vaihk. 

Bir masal, ister dogru olsun, ister yalan; 
gencelderi parlatsin, aydmlatsm da. 

Padigab. adamlarmin, oz kiila 
based etnirleri 

Padf§ahin birE, ]utfun<kin bir kulu, biitiirj 
adamlan arasindan aeemigti, hepsinden Li&t.itn 
tutuyordu onu, 

1050, Eibise paras) yiiz beyin maaiji kadardi; 
onun gordugu iUban, ytiz vezir goremiyoidu. 

* Talihinin, devletinin olgunlugu yuvfunden 
bir Eyaz kesilmisti o; padi^h da vaktin Mah- 
mud'uydu sanki. 

O kulun cam, yaradihsta, su bedanden on- 
ce, padigahm cunma Uiasmisti, bird!. 

• Zaten I§ de, bedenden onceki Istir; birak 
sen, su yeniden peydahlananlan. 

1§ arifindir; cunkii s.a$i degiidir o; gozti, 
ilk ekjlenleri gbiiir. 

Oraya bugd;»y mi ektiler, arpa mi; g&iii, 
gece-gundiiz ordadir, 

Geee, neye gebe kalmissa onu dogtirur. HE- 
lder, dOzenler, yeldir, yel, 

Basma gelecek Tann takdirini gtirenin 
gonlii, giiEel dUzenlerle nasi J hoslagir? 



MtSNEVI SERHl II 



111 



Kendi diizamne aldanansa, tuzak i^indedir, 
gene de luzak kurar; Fakat canina and olsun 
ki ne tuzak kurtulur, ne tuzak kurm 

YiMerce cayir^lmen bitse, yahut kuruyup 
dokttsa, sonunda gene Tanri'nin ektigi biter. 

106O, tlk ekiJen ekinin iistiiiie ekin ekerter ama 
bu ikmcisi yok olur-gidei, ilki kahr. 

Ilk tohumdur olgun olan, segkin okm. tkin- 
ci tohum bozuluv, suriir. 

Tedbirin de onun tedbii'ldir ama dosturt 
kai^isinda birak §u tedbirini. 

Tanri'nin yiicelttigi istir, l§e yarayan 15. 
Sonunda, ilkin ekilen biter, 

A asik, mademki sevgiliye tutsaksin; ne 
ekersen onun igin ek. 

Hltsiz nefsin gevresinde doniip dolasma; 
onun igine bulagip da cirpinma.. Tann igi ol- 
niayati ho^y, hictir, hie, 

Kiyamet giinii gdip cat m ado n, gece hirsizi, 
nud sahibina kai^i rezil-rijsvay olmadan vaagec 
bu i?ten. 

Hilelerle-dUxenSei'le galdigi pnVpirtirun ve- 
bali, adalet giinunde l>oynuna yuklenir otiun, 

Yuzbinlerce akil, bir araya gelir dc Tann 
tuzatt'ndan ba^ka bir tuzak km-maya yabaJar. 

Kurduklan luzagi da pek giiclti bulurlai' 
ania saman t^pUnQn, ye!c kar^i ne giJCU var ki? 

1070. 5yleys<; vai'li^in ne faydasi var dersen, a 

inatsx, senin sorunda bile fayda var. 

Bu sorunda bir fayda yoksa bize gorekmez 
bu; bo? soiTiyn na dive dinlcyelim? 



Sahife 90 - 265 



tfg MESNtVl SERirl II 

Sorunda bir cok faydalar var&a, ne diye 
diinya faydasiz olsun? 

Dunya bir bakima faydteSKSa bagka bakim- 
lai'dan faydalaria dopdolu, 

Sana faydali olars §ey, bana faydasiz biJe 
olsa, rnademk! sana faydalidir, yapmaktari geri 
durma, 

Yusuf'un giizellif i, kardeslerince bostu a ma 
butiin- aieme faydaliydi. 

Davud'un sesi pek guztidi atria guzel see- 
ten anJamayana bir sopadan gikan sesti aneak. 

Nil suyu, Ab-i Hayattan da guzeldi; fakat 
ondan mahrnm kaJana, inkarciya kandi. 

§ehitiik, iiiaiiana dirihktir; Jk| yuzhiytyst 
olumdur, giiruyUstur. 

Ikl diinyada da, bir boJuk halkm ondan 
mahmm olmadigi nimet, tmngisidir, bir sdyle, 

1080. okuzJe ejege, gekerden ne fay da var? Her 

camn ba§ka bir gidasi var, 

O gida, birisme egret iyae, ona ogijt: ver- 
mek, dogru yola getirmck demektir, 

Hani birisi, hastahlf yiiziinden toprak ye- 
m*yi sever; onu, Itendisine gida sa.mr. 

O, asil gidasmi umitmiustur da hastalik yii- 
ziinden gida sandiii sjeye yUa tutmu^tur. 

§erbetj bjrakmigtir da zehir icmededir; 
hastakk yuzllnden o gida, ona tath gelmektedir. 

tnsanm asii gidasi, Tann ljigidir; ona hay- 
van gidasi vermek layik degildir. 

Fakat hastahk yiizunden, goiili] buna diis- 
tU; gecft-gunduz su i£mede, toprak yemede. 



ME5Nb\t fHBUt [( 



i» 



• Bunu yiyenin yuzii sai'arir, ayaklan gey- 
ser, yiiregi oynar. Ncrdc bu gida, nerde yol-yol 
gbkleriti gidasi. 

O gida, devlete eri§er oz kullann gidasidjr; 
o, bogaasiz, aletslz yenir, 

Gunegin gidasi, at^ )$igindandir; liasetfiinin, 
seytaiun gidasiysa yeryiiiutiuri dumamndandir. 

1090. * Tanri, gehitler icin "nziklamrlar" bu- 

yurdu; o gidamn no agzi var, ne tabagi. 

GtinuJ, her dosttan b!r gida ahr; gonuJ, her 
bilgiden bir temizlik clde edcr. 

Her insanin sekli, bir kaseye benzer; go'z 
io o kfiseriiri man^sim goiiir, dtuyar. 

Eulu^tugun herkesten birgey yersin; kavug- 
tugun her dosttan bir^ey alirsin. 

• Yiltfiz, yildizla kiran etti mi, mutlaka 
ikisine de uygiin bii-gey dogar. 

Erkekle kadin buiugunca insan dogar; ^ak- 
mak ta^iyla derfiir bukisunca da kivilcim dogar. 

Toprak, yagmuHfi blrlesjti mi, meyvalar \ f e- 
rir, yegilliklcr dofufur, ci?ekJer bitlrir. 

Insan, yesillige bakti ini, gbnJU hosjagir, 
gamsiz bir hal& gelir, sevinir, ntigelcnit', 

Cammizla nese kavu^tu mm, bidden iyilik- 
ler, bafi§lar dogflr. 

Scyir-soyran ett.ik, agzimiz tatlandi mi, be- 
denimize can gelir, i^tihamiz artar. 

1100. Al-al beniz, kanlanmaktan ileri gehr; kail 
da, gu^eKm gul renkJi gijnegten olur. 

Ronklerin en gilzell at nenktlr; o renk dc 
gUnegfendir, giine^ten meydana gelir. 



L 



Sahife 91 - 265 



mstttvf $brhi n 



ns 



i?4 



M£SNFVl StHHi I] 



ZuhaJ'le eg-dost kesilen yer, CoraklaSir, okin 
ekilemea oraya, 

Kuvvct, birle^mekJe fii] ha line gelir; hani 
s^ytarun, iki yuidulerte WyMriies! gjbt, 

Bu manaJar, dokuxuneu kat gfrktendir ama, 
5U bi linen derecelerden ba§ka, kat-kat deitee- 
leri vardn', 

HaJkiii derec&leri egretidir, cmr aleminin 
dereeeleriyse o alomin ozur.de, yaratilisinda 
vardir. 

Halk, makamlara ula^mak iciii hoiluk i;c- 
kei'; usttinliik, yiicelik timid iyle hovlukta bos bir 
haldedh 1 . 

§u tasalarla geecn on gun] ilk yticdlgi umar- 
lar da boyunlan, dertten ig gibi incclir. 

Nasi! oluyor da benim buIundugUTn ye re 
gekniyorlar? §u yucelik ipinde apaydin giinc- 
§im ben, 

Giine§in dttgu.iu kapkara bir burg; biaiiTl 
gune$lmizse dogulardan da diganda. 

1110. Onun dogusu, zerreler bakimindan dogu- 

dui'f zatiysa ne dogar, ne dolunur. 

Biz, onun afdda kalan zerreleriyiz ama iki 
tftinyada da gblgesiz giine§iz. 

* gasdacak $ey de §u ki gene de gunsgiti 
cevresinde donmedeyim ; buna seben de gene 
giinesin igigi, 

Gtintg, heifl sebepleri meydana getiHyor; 
hem de sebeplor, g fines yijziinden kesiJip gidi- 
yor. 



Ytlzbinierce defa" limit kestim; klmdeti ml? 
Gutiesten; fakat inanir misirtiz buna? 

Ben gune§ten umit keseyim de dayanayim 
buna; ya da balik sudan bezsln.. Inanma hana h 
inaiitna sbziime. 

* Omitsiz bir halo gdsem bile a Hasan, 
timitsizligim, gene gunegin bir igidir. 

Sanat, nasil oiur da sanatkardan ayrihr? 
Kic var olan, vartikt.an bagka bir yerde oturur 
mu? 4 

* BtitUn varliklar, bu baheede yayxltr; la- 
ter burak olsun, Sster A rap atlan, ister e^ek. 

Fakat k5r at, kSrcesIne yayibr; bah£eyi 
gbrmez de onun i^in yayim yei'inden uzaktir *. 

1120. Bu j$teiin, bu guckrin, o denizden oldu- 

gunu giJnneycn, her solukta yuzunij, bir yeni 
mihraba dondiirur. 

O, tatli denizden aci su iemistir de, sonun- 
da, act au ? onu kor elmi$-gitmi§tir. 

Deni«, a ktSr der, sag elinle su ig de goziin 
agilsin, go rosin. 

Sag el, burda guicl zandii'; iyinin-kolunijn 
nerden geldigini o bilir ancak. 

A mizrak, seni bir tutan, donduren var; 
o yiizden kimi dUmdltj olmadasm, kimi iki kat 
olmus gibi egiimedesin. 

* ^emsseddin'in agkiyla tirnafimiz bile yok 
ki ba^itjuzi ka^iyalim; bir i§e girigelim.. Yoksa 
o k5iiin gdziinij a^ardik biz. 



* Bu bejit, metinde rot, sauradan j-eji i^awtleneret te- 



. 



Sahife 92 - 265 



ift 



MfSNEVl $kR\!\ II 



M£SNfcV) S-IJIH] J J 



m 



Had! ey Tanri igigi Hus&rneddin, sen o ko- 
riin gozune tez bir )!&£ stir de hasetcinin gozti 
Giksin, 

• Tez jyile^tiren, inatci karanliklari siiiijp 
gotiircn ululuk tutyasim sijr. 

O tutyayi siir ki koriln gij2une stiriildti mti, 
yiizyillik karanhgi bite gidcrir. 

Hasetcicien b&ska biitun korlerj iyJleglir; 
bir hasetei, hasetinden seni inkara ycltcnirsc 
tyjletjtii'me onu, 
1130. Sana hascd ijctenj ben bile oJsam can verme 

de &ylfic* can ceki;ip durayim. 

Gune§e haget eden, giincgin varligindan in- 
cincn yok tiiu? 

late sana, o kisidcki devasiz derl, ah... Iste 
sana, ebedi olarak kuyunun ta dibine d litmus. 

ki$i. 

EzeJ gunesiiii yok etajtak istiyor o, Fakat 
bu istegi nasi! ojur? Sen soyle *. 

Dogan, ona dcrler ki donstin c*G tekrar pa- 
disaha gelsin. Yolunu yitiren dogan, k5r dogan- 
dir. 

Bit* dogan, yolunu yitirdi, bir yikik yere 
vai'di; orada bayku$iarm arasina rlfl^tu. 

Razihk !§igiyla tamamlyle jgifc kcEilmigti o; 
fakat kaza cavusu, gozunii kbr etti onun. 

Gtoune toprak sei-pti, yoldan azdirdi; yikik 
yerc, baykuiU ann araana dugiirdt) onu. 

* TniiyUz yjriiii Sii; rrhiiilfivv^findf, Sn]tmi \ : clrci'in 
EM.th IsLilesi Abdullah b. Osin ;l ri tnnfuidon J-H2i|.in ciiiilioJa, liu 
hfritlen ao:irs, "Dflfcijfln t jTkils jerde l>avkiL.;.Jnr itfsie iLUfmr- 
Ei"' Diriiliinle bir baflil! v.il-. 



Ostelik, bayku§lar bagina vumyorlar, nazli 
kanatlurmi yoluyoi'lardi. 

Bayku^lfirm icine bir gurultudfir, dttstu; 
dogan geldi,' yerimizi ateeali diyarlardi, 

11.40- Ofkeli, koi'kunq, koy kopekleri gibi, o ga- 

ribin hii'kasim geklsiii'mcye ba^adilar, 

Dog;in diyordu ki. Bayku^ku'la bit' rniylm 
ben? Bunuri gibi yflzJerce yei* ha*i§ladim bay- 
kuglara. 

Burada kalmak istemeni lien; padisahlar 
padigahma doniip gldecegini ben. 

A baykusiar, kendinizi oldiirmeyin; bui-da 
kalacaklaidan degilim, vat annua girlecegim ben, 

Eu yikik yer, size hos goriiniiyor; benini 
nazJandigirvi yerae pacH^ahio koludur, bilegidh*. 

Sayku^un biri, dogan dedi, tliizen duzijyor; 
sizi yerinizden-yurdunuzdan sokiip atmak isti- 
yor. 

Duzcntc yuvalanmwj elimizden alacak, bizi 
kandinp yorimizdon-yu-h^raisdan edecek. 

Bu duzene tapan, kendini tok gb'steriyor 
tima vallahi biitun harislerden bete.i". 

Ilii'suidan balgigi peltniez gibi yer; ayiya 
sakin kuyi-ul{ kapdirniaytti. 

E^zjm gibi bSnleri yoldan azdlinnak i£in 
padl^ahtan, padlgalin] eUnden soz ediyor. 

II GO. Bir ku^cagiz, paillsahla ayni cinstcn mi 
oiunnu^? BteagClk akiin varaa dinleme bile. 

0, padisjiihin rai cinsinden, vezirin mi? Ba- 
dem belvasi, sanmsakta yenir mi hir? 

- r. 13 



Sahife 93 - 265 



n.H 



MESNtVl SERIN II 



MES^tVl 5F.RH! II 



179 



ya; 



ya; 



Padisah, adamlanyia ben! aiamada diyor 

hilesinden-dUzeninden soyluyor bu soiii. 

* tjte sanit kabul edilmcyecek lair jnaiihul- 
igte sana ha in laf, ahmak avhyan tuzak. 
Kim bu sugts kanarsa ahmakiigindari ka- 

nar; ank bir ku^cagiz, padi^aha liiyik mi oiur- 

En a^agihk bayku§ l>iJe onun beynine vu- 
my or; hani ya padi^ahtan bir yardimci ona di- 
yordu. 

Dogansa fair tek kanadim kirilsa dlyordu, 
padi^ahhiv pad i 5 ah i, baykus yuvasmi kdkjjnden, 
soker, 

Baykus da kim oJiiyor" Bir dogan bile buna 
cefiJ edcrse goidumu kirarsa, 

Padi^ah, her yoku§ta, her ini§te, doganla- 
rin baslarindan yuzbinlerce harman yigar, lepe 
yapar. 

Beni m bek^im, onun yai-dimeiiandir; ben 
nereye varirsam padigah, ardimdadir bculm. 
1160- Pflrtijahin gOtiliinde oTurt^adadir hayalim; 
hayalim olmftdikca hasradir padi^hin gonlii. 

Padigah, beni bir u^undu mu, onun i^:g: 
gibi gonul yiicelerinde ucarim ben. 

Bir Ay gibi, bir gune§ gibi u;arnrs da go- 
nial Imin perdelermi yn-tarim. 

Akdlann aychnligs, yaratibsimdandir; gok- 
tar'm yaratilisi, getie yaratjhsimdan. 

* Dogarum, hiima bite hayran olur bana; 
bayku^ da kim oluyor ki ssrnmizi bitsln. 

Parish, kurtuhiiam icin zmdani acti; yuz- 
binlureo bagJ arums kisjyi azad etti. 



Bir an beni, bayku;jlara solukdag etti de 
solugumdan, ixiykuslan da doganlagtmdj, 

Ne muflu o bayku^a ki bahti yaverdir de, 
uyusumdan simmi anlar benim, 

Bana uyun, bana yapigin da nazh bir hale 
gelin; bayku§sumiz anna irl dog an ku§ian ke- 
silin. 

Boyle bir padi§ahin sevgilisi olan, nereye 
du$ei^5e du§si'm; nicfn garlb o'acakmis? 

1170. Pad i gab, kimin derdine deva olursa 0, ney 
gibi inler, sessiz kaknaz, 

MQJk sahibiyim ben, ba5kasimn yemegini 
yemiyomm.. Davuiumu, kiyidan padigah galar, 
nobetimi o vurur lienim. 

* Benim davulumu calan, "gerl dori' f sesi- 
dir; davaya girJ$enin inudma, tamgim Tann'- 
dir. 

Padigahlar padi§ahinin cinsinderi degilim; 
bu, uzakt.ir undar. Ancak o, bana vurmug, igit- 
rnjjj benj, i^sgim ondan. 

Bir diistoi olu?, .wkjlle, yaratilisla degiMr; 
ru da tipbatlai^ gore topragm cinsindendir, 

Atc§ yakt]gi, yabniJandirdigi iqin yel, ale- 
xin cinsindendir; $arap da tabiata re?e verdi- 
ginden tabSatin cinsinden sayihr, 

ClnsijniJ£| padijahimizm cinsinden olmadi- 
gindan, tji^im biriigimiz, onun birJSg], onun var- 
ligj ugruna yok oldu-gltti. 

Bizim birJigimis yok olunch da o, tek ola- 
rak kaldi.. Onun atinin ayagi altinda, toz gibi 
tozar dururum ben. 



I 



Sahife 94 - 265 



ISO 



HESNEVI SEKhfL II 



MESNE Vl f£ftHl JI 



181 



Can da toprak oldu, izlei'i de.. Topiagmda 

da onun ayak izlei-i var. 

Bu ize kavugmak icin toz ol ki bagi yijc& 

ksgilwin bajlanna tac olasin. 

1180. Sizi, ^eklimin aldalsnamasi icjn soziimii 
diniemtiden on<?e §arabimi icin, mezomi yeyln 

benim, 

Nice kiglleiln yolunu Vttrdu gekil; gekle sal- 
dutli, derken AHah'a satastj. 

§u can da bedenle tiirlegml^tii." fakat hie 
can, bedwie benzer mi? 

Goa 151*3, ic yagryla es olmugtur; ^ijnul 131- 
gi, bii* katre kanda gizlidir. 

* Ne§e dgeria kizdindudir, gam cigerde.. 
Bit muma bensseyen akil da basm i<;indeki bo 
ytn&e. 

Bu Uglier, bu bafluntilar, nelikten-nttclik- 
ten dt^ndir; akillar, neligmi. niteHgini bilme- 
de acizdii-. 

* Kiilli can, patca-bueuk cana catti; can 
ondan bir jnci ZMi, koynima fcoymi. 

* Meryenn, nasal goniiller kapan Mtsih'a 
gebe kaldi ysa can da, koynuna koydugu inci- 
den gebe kaldi. 

Fakat o Mesih, kuruyla ya§ iisltinde geztm 
Meslh dcgildir; O Mesih'in yuceligl, gezip toz* 
niaktan cok yiicedir. 

* Can, canin canindan gate kaldi y&; dtin- 
ya da, nandan boyle gebe kaltc, 

1190. Derken diinya, bit- bask a diinya dogunu-; 

bu fnahger, bii- ba§ka manger meydana getirir. 



Kiyamete dek saysam, doksem, sfiyteyip 
yatsam bu kiyameti gene anlatamam, acizim. 

Bu sozler, niana bakimindan, Ya Rabbi sb- 
zun* benzer,, Harfler, tatk dudaktan cikan so- 
luga ttwaktir. 

Kulun, Ya Rabbi demesine kai^ibk, buyur 
kulum cevabi gellrse nasil susar, nasii Ya Rabbi 
demez kul? 

Bir buyur kuluin var ki duymana, ijitme- 
jie imkan yok; fakat bagtan sona dek de tada- 
biUrsirj onu, 



ft 



Sahife 95 - 265 



MJSNLVl SiHHl II 



183 



(S E R PI) 



547, "Insan, tiilinin altmda gizJidir." Hz. Ali'nin 
bir soaiidur fayni, s. 181). 

850. Define-Yilun. Bankaiarm bulunmadigi de- 
virlercfe altmlan gomtrlei'di. GSmtilii altin ve giimu- 
§e, yahut mlicevhfcrkre, gomiilmiis ma] afiJamifia "de- 
fine" denirdi. Defmenin bulunmarnasi iijjn tilsnn yap- 
tinlirdi. Tilsimh definpye yakla^arnn jjozune yuan, 
ejderha gorundugune de mamlirdi. Tier halde bu 
Inang, defir.eye dokunulmamasim sagiamak i£in uy- 
durulan yalanlardan meydana gelmeydi, Hasih bu 
miinasebelle edebiyatta define, yikik yet* ardamma. 
"Virane^jfte ve yilanla beraber amiagelmistir. 

854. Fiti-kan. Dog my la cgriyi ayiran manasina 
gelir. Kur'ari'in II. suresinin (Bakara) 53. ayetinde, 
Tevrat'taki dogruyla egdyi ayird uden hQkumlere 
bu ad verilmistir. Aym surenin 185. ayeiinde, Kur 1 - 
an'in, insanlara dogm yolu g&steren, apa^ik deli!- 
lerdon ibaret oian, hakJa batdi ayird eden bir kitty 
oldLlgu bildirifmekte, "hakla bitili ayird eden" sozii, 
"Furkan" soztivle gecmektedir. Ill surenin 4, aye- 
tinde Kur'an'a ''Furkan" denmektedir. XXI. surenin 
(Enbiya) 48. ayetinde Tevrat'a bu ad verilmigtir. 
XXV, surenin adi "Furkan Suresi"dir ve $u ayetlc 
ba$iar: "Ne yiicedir gam, Furkan'], $tenilerj korkut- 
rtiak iizere kuiuna indirenin." 



873, "Bir pine J^ln bir yorgan yakiyor" sozu, 
tiirkeede dte kuHanikm bsr iirf meca/Jdir, 

897. Sarin, "kargibgmi gorecegine iyiee inanan, 
eiinc ge^en §eydc eomertlik gosterir" rnealinde bir 
hadis naktediyor (s. 77), Hz. Mevlana'mn bu ve bun- 
dan sonrakj beyti, VI. surenin (En 1 am) 160, ayetinin 
mealidir. Ayet sudur: "Kim bir iyilikle Tanri hizzu- 
i*una gelirse ona, yaphgirun on misli mukafat veri- 
lcetiktir ve kirn, bir kotiiiiikle gelirse ancak ona kar- 
gibk ve onun misli bir ceza ilc cezalandirilacajtebr 
ve only t a zulmedilmeyecektir." 

9L7. Bu t-iktc 4&4. beytin §ei-hine bk. 

924. "Dogrulukla geton lusiye ve onun dogm &1- 
dugiuiu tasdik edenlere gelince: Onlardir gekmenle- 
rin ta kcndilerl." (Kur'an-i Kerim; XXXC<. Ziimer, 
33. ayetteki dogruiukia gelen, Cebra'ik tasdik eden 
iluh.immed'dir; dogrnlukla gelcn, H, Muhammed 
(S. M,)i dogm oldufttnu tasdik edeiv Ebu-Eekir, dog- 
rululda. gelen, peygujnberlerdir, tasdik cdenler, on- 
lai-a inananUrdir denmigtir, Dogrulukla gelen, Hz. 
^luharamed fS.M.J, tasdik edenJer, Aii ve Eh3ibeyt'- 
tSr de denmistir (.Mecma'ul-Beyan, VD1, Ztimei 1 , s, 
493, Kaadi, H, 358). 

Hz. Peygambei 1 (S. M.) mi 'r acini baber veririce 
^uplieye du'jenler olnrjU^, Ebu-Cehil, yolda ra^fJad:gi 
Ebu-TDekr'e, arkadagin. bir geee icinde Kudiis'e gitti- 
gini, ordau goge agdigmi soyJUyov; buna da inann- 
cak misin dcyinet Ebu-Bekr, o s&ylediyse dogi-udur 
cemie, bu yUZfisn bu iiyet inrni§, Ebu-Bekr'in lakabi 
da ger^eldeyen manasma "Siddiyk" olmu^tur. 



Sahife 96 - 265 



184 



ME5TSTVI 5rR HJ Jl 



M£5NIVJ Sosil tt 



1*& 



Hsr. Peygamber, Mcdine'ye gopei-kcn magaraya 
Ebu-Bekir'le beiabet- gitmisti. "Slz ona yardim et- 
tnezseniz hutirlaysn o zamam ki kafirler. omi yw- 
dundan cikardiklari zaman yardlnr etmi^ti ona. 0, 
iki kisjnin ikinoisiydi fmcak ve hani ikisi de maga- 
radayduar, arkadasinu, malizun olma demisli, gQghe 
yok ki Allah, bizimle beraberdir, siiphe yok ki Al- 
lah, ona manevi Jjjr kuwet ve huzur vermis!:! y$ 
onu, sizin goremediginiz ordulatla kuwet^naittn^tj 
ve kafir otanlai-m sozlerini al£ultmi$|.i, AD ah' in sii~ 
siiyse zaten yQceydi vc Allah hei-geyden usrtindur, 
hiikm ve hikmet sahibidir" ayeli bunu bildirmede- 
dir (EX. Tevbe. 40). 

925- Cmer, Miisliiman olduktan sonra namaz, 
aeikea kffismaya baslamigtj. Bu yiizden oria, hakla 
batili ayn-ci eden maaasma gefcn 4l Faruk" sdzil lakab 
oldu. 

926. H*. Peygamber, kizi Rukayye'yi, Osman'a 
vermistl. ftukayye'nin vcfatmdan sonra obiir kizi 
ttmmu Kulsum'u da gene ona vcrdi. Bu yuzden Os- 
man'a iki |gik B&hibj manasma gelen "Ztrn-Nureyn" 
sozu lakab oljmu^tur, 

^ 927. H;;. Muhammed Tebiik sava§ma gideiken 
Ali'yi, Medine'de haJife olarak birakmigli. All, yeis- 

Iencrek Ey Aliah'm eleisi, beni kadinlarla cocuklara 
mi halife ediyorsun deyinee Hz. Beygambef, razi de- 
gil misin kl sen batia, Musa'ya Hamn ne menzile- 
deyse o meniiiledesin; ancak benden sonra peygarn- 
ber yok buyurmu$ All de r£zi oldum, raz! oldum 
demigti. Bu yuzden Allah raziligim kazanan anlamj- 



na "Murtaza" lakabiyle lakablanmigU. Bu hudis, bag 
tarafi almmamak gartiyle "Cami'u5%3agiyr"de de 
vand u' (II. s. 55). 

Ali, yigitligi yuziinrien, Aliah'm ustiin avslant m- 
limma gelen "Esedullah'il-gaalib" diye amlagelmic- 
tir. 

923. Cuneyd, Atalan bakimindan MUiavend'li- 
dir. frak'da dogmug, orada yetigiuigtip. Kiinyesi 
Ebu'l-KaasHn'dir. Eabasi camel oldugundan Zeceuc 
ve Kwariri diye anihrdi. Mevtevi silsilesiyle daha bir 
COk tarikatlerin nisbet zinclrlei'i, Ciineyd'e ulagtigm- 
daii "Seyy'd'ut-Taife" lakabiyle anihr, HioH 297 
{9Q9-910) de Bafdat'ta vefat etmi^tii 1 , 

929.Bayezid melSmet esiorindeu, SurC(.<ian oglu 
Adem'in oglu Isa o^lu Tayfiir'dui-, SbO-Yeiid-i Bis- 
tamf diye tneghui'dur. Bistain'lidir, Hicfetin 261. yi- 
Jmda (874'875> vefat etmislir. Kendisinden, pok cog- 
kun sSsler rivayet edilml^tir. 

930. Ma'i'uf-i Kerhl. Bu Sufi de Mevlevi silsilc- 
sinde gc£er ve Seriyy-i Sakati'nin ^-yhidir. Kunyesi 
Abu-Mahfux'dur. Babasimn adi Fjixi^'dur. Babasi ve 
kendisi, Imam Musa'l-Kazinn'in (183 H. 799) ve onun 
oglu tmam Allyy'iii'-Ri^a'nm (H. 203. 818) liizmet- 
clleritidendi, 200 hicride (S15-S16) vefat etmi?tlr. 
iran'daki "Zebebiler"in silsilesi, bu zata cikar. Mcv- 
levilerin silsileslnin bir liolu, Ma'nif yastt&siyte Imam 
Riza'ya, boylece de "Altui Zirscb'" manasina gelen 
M SiUilet'uz-zebeb" diye anilan vc Imnmlarla Hz. Mu- 
hammed'e dayanan kola vanr. 

931, Edhem og!u, mesjhijr sufi Ibrahim b. Ed- 
it em'dir. Belh'Iidir. Padigah ogluyken saltanati bira- 



Sahife 97 - 265 



166 



MESNIiVl SERKi II 



MSSNEVI SERtfJ 11 



1B7 



kip yokluk yolunu tutmustur. 161 hicride {777-778) 
ganrtfa vefat etmistir. 

932. gakiyk. Adi Ibrahim'dir, Belh seyhlerin- 
dendir. Edhem oglu Ibrahim'ie sohbet etmi§tir. 17 
hicride (790-791) Mutlan Hinds sell id olmugtur. 

934, garth, bu bey tin serhinde, "Velilerim vaixlu* 
k] kubbclerimin allindadir; onlan benden bagkasi M- 
lemez" hadi$-j kudsisini aJiyor (s. 80). 

&4S Arau-Cevher, Al'stf, varhgi icin bir cevhere 
rnuhiac. olan seye denir. Mesela renk, var olabilmek 
kjta bir cisme muhtactir; cisim olmadikca renk ola- 
rnaz. Araz, ikj kisimdir. Eirinc! kismi, btHUn parsa- 
bugufu, cisme yayilir. AkJik, karahk gibi. Obur kis- 
mi cevh&ne yayilmaz; hareket etrnek, yahut oturup 
kalmak gibi {Ta'riiat, Aim mad.). Bu ikinci kisim 
ArazJar, bir zainan icinde varrtir; o an, o zaman 
gegti mi, onlar da giderler (I cildin 2119. beytinin 
gerhine bakimz). 

Namaz, orug gibi ibadetler de bu ikinci kisim 
araElardandir. Bir zaman icinde var olurlar, onclnn 
sonra yok olurlar. Mevl&na., bu btyiUen basiayip bo- 
Jumim sonunn dek, kulluklarin neticelcrinden bahset- 
mektedi*. Kuliuklar, onca ikj Hetteeyij vanr: Bin, bi^ 
zim temizligimiz, ikincisi, ahirette, manii alsTninde 
bijrunecekleri misali sekiller. ^oriat diinyada, insiin- 
lari korumak, diinya duzemni saglaiflak icindir, Hz, 
All, "Allah Imam, kullari |Irk kogmaktan aritmak 
igin far? etti. Namaza, kullan ululuktan temiziemek 
i£in; zekati yoksullan nziklandirmak Icin, orucu hal- 
kin 6t temizligjni saglatnak icin; hacci, din kardeg- 



lerinin birbirine yaklagmasi icin, savasi, Miisluman- 
ligi kuweUendirmek icin; iyiligi buyurtnayi, halkin 
a§agihk kismini diizene sokmak tfita; kotulukteiimen'- 
ctmeyi, kotii^kisileri kotulukten vazgccirmek ijjln; 
yak inform birbirlerini dolastna&m, sayilanron eogal- 
masi icin; kisasi, kanlanni korumak igin; kanunlari 
yerine getirmeyi, ha ram olan seylerin kotUliigunij 
gdzde bayUtmek Egifl farz etti. §arat>J, akli korumak 
ipin; hifSialigi, temiz olmak, kimseye zarar vei'me- 
mek i^in; zinayi, soyu-sopu lt>nliz tutniak i^in, liva- 
Uyi, nesJi sogaitmali iein haram etti. §ehid oknaji, 
kafirlerin inatlarim meydana koymak, onlan kahret^ 
mek icin ululadi; latiikljgi, inatcilar ortaya ciksin 
diye fai^ etti, Yalani bifakin dcdi, dogrulugu j-iieelt- 
mek icin, Selam vei'in dedi, korkuJacak seylerden 
amanda oldugunuzn bildirmek icin. Emanete hiya- 
net etmeyin dedi, ummetin dtizeni icin. Ululai'iniza 
uyun dedi; devleti ululatmal: icin" buyut'mus, boy- 
lece farz ve haram olan seylerin en ehemmiyetliteri- 
nin tesri' hikmetini bildirmistir (Nahc'ul-Balaga, s. 
199-200). 

Kur'an-i Keilm'de dc "Oku kiiaptan ne vahye- 
dildiyse sana ve namaz kik giiphe yok ki nannaz, 
Oirkin ve kfitu gcylcrden ahkoyar insam ve elbette 
Allah '1 anmak, pek biiyiik bir seydir \^ Abah, ne 
iglerseniz hepsini bilir" denmektedir (XXEX. Alike- 
but, 45), Namaz kiian, daha dogrusu mxmaz, kilmayi 
adet edinen, kotu isier isler, c ll 'km §eylcr yaparsa, 
namazma namaz diyelim mi? 

Cenab-i Mwlana, "Fihi ma-fih" te, birisinin, 
"Tann'ya f namazdan daha yakin yol var mi" som- 
suna cevap verir de buyurur ki: 



Sahife 98 - 265 



w 



ME5KEV1 SHtfcd !'! 



MH5MEV1 SERIfl U 



m 



"Gene narna2dir; fakat namaz, yalnia §u gorunen 
Sekil dcglldir. Bu, tiamazin kahbidiv; cunkii bu na- 
mazin onij vardir, sonu vardir. Onu, sonu clan her- 
sey, kalipiir. QQnku tekbir, namazin onUdUr, selam, 
namazm sonu. Sahadet getirniek de yairua dille soy- 
lenen sb'z degildir. Qunku onun da onli, sonu var. 
Harfe, sese gelen hei^eyin 6'nii, sonu olur; o da gft« 
runiistur, kahpur, Camysa noliksiz, niteliksizdir, sonu 
yoklur, ne ba^langici vardir, ne bitimi,., (3. Boiuin, 
a 9-10). 

Bir ba§ka sohbctlcrinde buyururlar ki : 

'*tman namazdan ustiindtir. Qiinktj namaz be$ 
vakitte farad ir; imansa suriip giden bir farz. Namaz 
bir oziirle kihnmayabilir, geciktirilmesi djtedir; bu- 
rada da imamn namazdan bir usUinlugu var; clink u 
iman hijbir ozUrle birakilamaz, geri atriamaz. Na- 
maasis imaiun faydasn vardir, imansjz namazsa fay- 
da v&rrnez; m yuzlulerin namazi gibi. Her clinin na- 
mazi bir ba$ka gegiltir; fakat hicbit- dJtltn imam de- 
gisrnez." (8. bMim, s, 26, satir. 4-10). 

Coruluyor ki MevlanS, kuHuktan fazia kulluktaki 
maksadi giizelmftdedir. Netekim 949, beyitlen itiba- 
ren, arzlarjn sonu£]urini belirtmededir, 9§0. boy if ten 
jtibaivndc kolcnin dilinden, arazlann, bir baskagekle 
biirunecegini buyumsakta, muhcndisin, mimarin du- 
SUttceEinden evlerin, yapilaim meydana gelcligini soy- 
Jemekte, meyvamn, bir son oldugu halde maksat o 
oldugundan agactan, daldan on sayildiglni beUrtmek- 
tedir. "Fibi ma-fih" te de, " Agactan tatli bir meyva 
fikar. O meyva, agacin panea-bugugudur ama ulu 
. Tanri, o parca-bucugu segmiS, biitunden iistun etmis- 



tir. Ona oyleaine bir tatbhk vermigtir ki ondan bajjka 
agacin hifibir yerine o tadj vei'memisUr, Bu yiizden 
de parfa-buguk, butiinden, ijst olmu§tui , l agacin iizij 
odur, agactan m&Ksal o" buyuiMr (62. bolum, s. 194, 
satu- 18-22), 

976. Lwlake, sen olmasaydm dc-mektir, Allah'in, 
Ha. Muhammcd'e (S. M,) "Sen olmasaydin, sen ol- 
masaydm gokleri yaratmazdim" dedigi rivayot edil- 
mistlr. Aliyy'ul-Kaari, bu badfe-i kudsi mevzu'dur; 
fakaL mefefi dogrudur. Deytemi, tbni Abbas' tan Merfu' 
oJarak, "Bana Cebvail geldi, AUah'in, ya Muhammed, 
sen olmasaydm ecnneli yaraf^nazdim, Sen olmasay- 
din QebeniiCTrtj yarattnazdJm dedigi a\ bildii-di" ha,di- 
sini ve tbni Asakir'in, "Sen olmasaydm dimyayi ya- 
ratmazaiKt" hudisini i-Jva^iet etUgini I:aydediyor 
(Me^uat, s. 67-68). 

07S. "Gergekten de insana, zamamn bir cagi gel- 
misfi ki amJir bir §?y bile dcgikii iHfito." (Kur'an, 
Dehi-, LXXVI, 1), Bu ayet "Hel eta" diye baglar ve 
Deb. i' suresinin ilk ayetidir. 

1000. Bu beyilten ftibarcn MevKnfi, sebepbrle 
neticei^i anlat.madadir. Onc:a dtinya, dm-madan sc- 
bepier dogiu-ur. Her dogan sebep, bit anadir; cser 
c<x:ufunu dogurur. Fakat cser de dogdu mu, ana ke- 
Silir, sebep haline geJir; ondan da bir bagka §ey do- 
gai-, Bu, boy una boylecc ulamr-glder. 

3019. ''Kendinizi tomi? gosteraieyc, iyi beltet- 
meyc ufrasmaym, iginizde tylHk yapanlffiR, hayirh 

olardan Allah daba iyi biiir", "Gostcrigin azi bile 
-■iirktir", "Gizli sebvetle gcjateris, sirktir" gibi hadis- 



k 



Sahife 99 - 265 



190 



MESNEV1 {£HH1 Jl 



MEiiNEVt SBSHl II 



191 



ler var (KiJniJz, EL s. 127^195. Cam!', II, s , 35). 
Fakat Mevlan&'nin bahEettifti had is, bunlarm birl de- 
gildir. "Gostei-is igin tesbih etmek, kiilhftnda bittfn 
ycsilhge benzer" mealinde bir hadis, mutlaka vardir. 
Ancak Sarjh, beyti tercume edip gesiyor; hadise i§a- 
ret etmiyor. ^em'i de oyle. Ir.idadull&h-] Vuli, bu rne- 
alde blr hadis bulamadigmi BoyKiyor (C. n, s. 101). 
Bedi'uz-raman da "Ahaclis4 Mesnevi" de bu hadise 
dokunmamis. 

1046, Ji O gun, bir gtlndtir ki yeryiizu de ba§ka 
bir yevyuzLine doner, gokler de. Herkes, bir ve kah- 
h£r Allah "in huzurunda toplamr." (XIV, Ibrahim 
A.M. 48) "Ve daglar, atiknis renkli pamuklara do- 
ner." (CI, Kaaria, 5). 

1051, Eyaz, daha dogrUEu Ayaz, Gazneliler dev- 
letini kurun ve 412 Hicride (1021) Gazne'de olen 
meshur Sultan Mahmud'un pek sevdlfi Turk kolesinin 
adidir. 

1053, "Ruhlar, bolQk boliik ordulandir; iclerin- 
den tarji§iinlar, burada da uyusurtar; tamsmayanlar 
aykinkga ugrarlar." (Hadis, Cami', I. s, 102-103), 

108?. "And olsim yol-yol hareli g0£e. ,h (Kur'an, 
LI, Zariyat, 7), "Kim toprak ytrse, kendlni Hdilr. 
meye ealigiyor demektir." .(Hadis, Cami', IT, 149) 

1090. "Allah yoJunda Oldurulanltri old sanma. 
Onlar diridir ve Rableri katjnda nziklanirlar," (Kur'- 
an, III, Ali Imran, 169) 

1094. Kiran, iki yiklizin, ayni burcun ayni dere- 
cesinde buiunusudur. Sa'deyn, yani iki yomlu, kutlu 



yildtz olan Muster! ile Eune§in kirani, bir padis.ah.in 
zamamnda, helc tahta oturdugu gagda olursa, o pa- 
dijahin dtfrt kiltc takmast adetmis. 

1112, Bu beyitte ve boyitten sonraki iki beyltte 
"gun&s", arapija "gems" adiyle amlrr.ada. 3u bakim- 
dam, Mevlaua'mn Cenab-i §ems'j hatiriadiginda, ona 
i^aret. etmekte biuundugunda hie siiphe yoktur. 

1116. Bu beyitteki "Hasan" diye hitap edilen 
£elebi Husameddin Hasan 1 dir. 

1118. Bumk, jjimgek anlamina gelen "bark" kd- 
kundendir. Hz. Muhammcd'ih Mirac'ta bindigi bir 
hayvandir ki hadiatE, e^ekten biiyiik, kativdan kik;uk 
oldugu bildirilmektedir (Et-Tecrit, Hadis' UHsrai 
ve'1-Mi'rae, Misir-Mayrnaniyya Mat. 1323, II, s. 65). 
Mlnyalurlerde, basinda tae hulunan, saclan iki yaiia 
dokiJirrttj§ laz yijzlli, kanatli bir at seklinde tasvii - 
edilml^ti! 1 . 

1125. Bu beyitte, Tebrizli ^emseddin'in adini 
aciklatnakta ve 1112. beyitteki saziimuizu gencekle- 
mektedir, 

1127. Tutya, nimcadan fai^aya gegmi§ bir ad- 
dir. Koyu gok renginde bir ta.ut.ir ki dovuliir, toz 
haline getirilir, bir mi lie gozlere geklltr, Gozun giir- 
me guotinU arUirir, Bu beyitte uloiugu, tutya'yn ben- 

zetiyorlar. 

1153. Miiihulya, bir cesit slnir hastaligi ve de- 
Iiliktir. Halk, buna karasevda d«\ Tutulan, du^uTi- 
celere, vehimiere dalaf. Sonunda intihara kadar gi- 
der, 



Sahife 100 - 265 



192 



aiesnev) sjuml l J 



1164< Huma, Hum ay, dcvlei kusjudui 1 ; zumrudii- 
anka definite , '£imu)'*"la kari^tirjUir. I. ciltte 276. 
ve 1094. beyiLlen'n gtrhlerine bk, 

1172, il Ey iyiden iyiye inarumg, ijOphcden kur- 
tulnaus can, don Rabbine, ondan razi olarak ve riza- 
smi kazartmi!> bulunarak; artik katj] kullarimm era- 
sina ve gir cenneliine." {Kur'an, LXXXIX, Feo', 
27-30). 

1184. Eski tjbta ncgcyle gam, fcara eigerden mcy- 
daiia ge-lir; kanm fax] a dolasmasina sebeb olur. Kan, 
Karacigerden dofar; nese ve gam halleri tie kanni 
dolasmasiyla iigili oldugundan bu halter, kuracigere 
atledibiiistir. 

11S6. Can, asSl bakimuidan biidir; buna i; KullJ 
Ruh, Kitlli Can" denir. Bu, "Akl-i Kull' ite birdir 
(I. ciUte 1907 boytin gerhint 1 bakimz), Tiimcan'm, 
var olan geytepe, yagayan insimlara, gtllM^in vurmasi 
gibi vuhjgu, ordardakl durus ve ya^ayi^ meydana 
getirir, Htrgeyin ve Jicrke.sin bedenine, bu iglgm vu- 
rugundan meydana geien duru$, seklini koruyus ve 
ya$ayi$a da "cixz'i ruh, euz'i can" adi vei-ilmigtir. 

1137. Mesih igln I, ciltte, 47, bcytin st-rhine bk. 

11S9. dan bu boliimtin sonuna dek. I. ciltte, 2029. 
bcytin serhine bk. 



$ 



(MET! N> 

Susaim^ Hrbnnin ilnvarm tistundcn ilcrcyft 
tag atmaai 

Bit' dere kiyismda ytiksek bir divor vardi; 
divarin ustUne de bir dertli susamis gikmigti. 

Suya ulagmasina Q divar engeJ oluyordu,. 
Susie da, bu icin bo Ilk gibi kivramp duruyordu. 

Ansizin suya, bir kerpic parcasi alti; suyun 
sesi, bir soz gibi geldj kulngina, 

Hem rle tatli mi, tath bir sevgilinin se*i 
gibi,. Suyun o sesi, sarap gibi sarhog etti ;ida- 
mi. 

O mihneUeie ugramis adam, suyun tertemiz 

sesini duymak icin oi'ftdan, suya kerpic. atmigti, 

1200. Sudan da sea gellyordu; a adam diyordu 

su; bana kerpiy atmaktan, beni taglaitiaktan ne 

fayda var sana? 

Susuz dedi ki: A su, iki faydam var; bu 
1a§ atniaktan hie el cekmcyecegim. 

Birind fayda, suyun sesJui duymam; se&, 
susuzlara rcbab sesidlr Kanki. 

* Suyun sesi, Israfil'in sesine dondii; tilii, 
bu scstc-n ya^ay^ elde etti, diriye dondu. 

Yahut ilkfcuihar gunlerindeki gok gtJriiltu- 
Eune bertziyor.. Bag-bahee, o see yuzunden bun- 
cm giizellik eJde eder. 



Sahife 101 - 265 



194 



mesnev] ji.jiiir it 



MtSKKVl BBJlfll II 



VEI5 



* Yahut zekai veriJecegi eagda. yoksulu ca- 
ging sesi SaftkL. Yahut da mahpusa kurtulu$u 

mUjdeleyen sos. 

■ Ruhman'in Yemcn'den Muhammed'e eri- 
$cn agizsiz soluguna benzjyor. 

Yahut serial sahibi Ahmed'in, asiye gefaat 
Gagmda eri$en sotugu sanki. 

Yahut da giizd Yusufun, zayu" Ya'kub'un 
camna vuran kokusu gibi. 

Obiir f^ydcisi da su: Her keipi^ij. koparip 
attikca an-duru suya biraz daha yaklagiyorum, 

1210- Kerpi^i her kopangimda yiiksek divar, 
keipi^in a^artmasi yiizunden biraz daha al^all- 
yor- 

Divann akMlmasi .bir yakinhk; onun orta- 
dan kalkmasiysa kavusmak, bulusmak oJaeak. 

* is.te set:de ctmek de "Secde et de yak lay 
ayetinde oldufu gibl divardnn kerpip koparma- 
ya bender, yaklasmaya sebeb o!ur. 

Bu divann boyunu, boyle yiiceyken, bag 
egmefie engel olur bu yucelJk. 

§u toprak bedenden kurlulmadikea &b-i 
hayata secde i^domem. 

Divann iistundekilerden hangisl daha faxla 
susuzsa, tugi-topaci daha tez-tez koparir o. 

Suyun scsine daha taZlH asjk olan, divar- 
dan dahu biiyuk tag koparir, atar.. 

0, suyun sesinden, bogazwa dek saraba ba~ 
tar; yabanciysa bluk sesinden basM blr$ey duy- 
maz. 



Ne mutlu o kisiyo ki genslik pagim ganimet 
bilir de borcunu cider. 

Gucii-kuweti varken, vijcudu sag-csenken, 
ytireginde de, bedeninde de gik>kuwet varken 
ba§arir bunu, 

1220, O genclik, yem-ye£il, tev-ii laze bir baga 

benzer; esirgemoden yapraklar, meyvalar \ocit. 

Gene adarom kuvvet, gehvet kaynaklan 
akar^durur; Bil ki bu sular, yciyiizune ben*e- 
yfrn bedeni yemyesil eder. 

Ev yapihmg, dogenip dayanmi§; tavam iyi- 
den-iyiyt yijksek.. Dort divan saglam, degistir- 
meye, onarmaya hacet yok, 

* Ne mutlu Jhtiyarlik giWerl gelip tjatma- 
dan, boynurui, hurmahktan bir iple baglamadan 
bu is.i baifEirana. 

Kocahkla toprak goraklajir, akar-dokiilUr., 
O gorak toprak, asla guzel bitki bitirmez. 

Giic suyu, s^hvet suyu ktsilmj^.- Kendisine 
de faydasi yok, b;i5kalarina da. 

Kaglar, eger kuskunu gibi asagi du^mus, gbz 
salanmi^, karanni^. 

Yuz, burusuklardan keitenkelc sirtma don- 
mug.. S6z soyleyfmcK, tad alamaz olmu?; dia- 
ler IfOimez olmu^'gitmi!?. 

Clin akgam olmu?; le§ gibi beden topallayip 
knlmi?; yo\ da uzun.. I§ yer[ yikilmig, is-gug 
yikihp yalrnig, 

K6tii huylann kbkleri saglamlasmi^; onlan 
sokecek gijc-kuwel azalmis-gitmi§. 



Sahife 102 - 265 



19fi 



wci^rvr sj^rih a 



MISNI-Vl 5£RHt II 



197 



VaJlnin, yere diken eken adama* yola diktigia 
su dikcnlrri sttk diye emrctmRsi 

1230. Bu ].% o latJj sozlii sert huylu adamm, yol 
iistunu diken dikmesiire bcnzer. 

Yoidan geeynler, kinamaya be$kidilar onu; 
bunlaa sok dediler; dinlemcdi, sokmedi, 

O dikenler, her solukta cogahyordu; halkin 
ayt'ti, diki-'n yai'asiyia kanlara bldaniyordu. 

Halkin, dikenden olbisesi yirtihyorclu; yok- 
sullarin ayaklari param-parca oluyordu. 

Vali de, bunian mutlaka sOkeceksin dedi.. 
Adam, evet dedi, bjr gun siikerim. 

BJr zaman, yarm-yann diye vaadrie bulun- 
du; hu zaiasa idnde de diktigi dikeider k&ktes- 
ti, agaca don tin, 

BJr gun vali, a vaadi egri adam dedi ona, 

buyr'ugumuzj yeirine get it; gfirfys atma. 

Adam, dfliimtizdc gunler var a amca dsdi; 
villi, tez o[ dedi; torcumu vei', dii§L"tnme, 

Sen yann cS : , omm ya; §unu bil ki giin ge- 
fjp gtttfkSS 

O k5tu agac daha dn yeseri'yor; dikeni so- 
kecek de kocahyor, gttijsuis-kuwetsiz- kahyor. 

1240. Diken, gurhmmede, boy atmada.. Diken 

sokecefcss koealmada, gtieii-kuvveti eksilmedo. 

Diken, her giin, her soiukta daha da ye- 

Sevmede; diken sokeeekse he* gun daha da per- 

perigan olmada; kurtiyup gltmede. 



"oil fiKTiirii" iijxii, kHrSiliiitinjiaLlfl j-juti! 



[I IJ. 



O, daha da gencle§iyor; sen, daha da koca- 
hyorsun.. Tez oJ, vaktini bog gegirme. 

Her bir kotli huyunu Mr diken bil; diketi- 
ler, kac keredir, ay at mi yaraidi. 

Kaq kere, kotii huyun yaraladi seni; fakat 
scnde duygu yok ki; duygusuz yaratilmissm. 

Qirkin huyunun, baskatanru yaraladngmi 
bilmiyoi'san, 

Kenrii yarandan da haberin yok degil ya; 
sen hem kendi ne azapsin, hem ba§kalanna. 

* Ya baltayi al, eneesine vuv; All gibi gu 
Hayber'in kapisini sok-gitsin. 

Ya da gu dikeni gul £Sdnni haline getir; 
aLes! ievgilinin lgigi halinc sok. 

Sok da nnun i§igi senin ate^ini sonJuraiin; 
onmiJa kavugmak, dikenini guJ bah^c^i yap- 

£111. 

1250. Sen echcnnemc benziyorsuii, oysa mii'min- 
dii"; mii' mine, ate^i sondurinek mumkundur. 

* M^tafa, cehenncmin sOsQnu buyui'du da 
dedi ki: Cehennem, korkusundan mil' mine yal- 
varir; 

Padi^ahim dcr, tez geg benden; gunkii 1.51- 
giri ategimin hararettiii nei'deyse giderecek. 

Demek ki alexin yok olmasina sebep, mii'- 
minin igigi, eurikU ziddi olmadikfa ziddmin gi- 
derilmesi mumltun d^gil 

Adaiet gLinunde ate$, i.^igin ziddidir; ciinkU 
o, kahirdan meydana geLmigtir; buysa lutuf- 
tan. 

Ate^in ^errini, boyuna gidermek istiyorsan, 
atcgin gonlyrii? rahmet suyunu ■ serpedur. 



Sahife 103 - 265 



193 M£5N£VI SLHIII U 

O rahsnet suyunun kaynagjysa mii'mindir; 
Ab-i hayat, ihsars sahihinin terternte camdir. 

Sen ate§sin h oysa su hujiludur da o yuz- 
den nefsin ondan * kacmnda. 

Ateg suyla SQner gider de o yiizden iiteg; 
sudan kaear-durur. 

Senin duygun, senlri aufitocen, Uimdeii, 
atestendir; §eyhin duygusu, $eyhin diiguncesivsc 
guaelim jgiktir. 

1260. ^ Onun J 5 iginin suyu, atese darnia-oamla dQs- 
tukee atesten, ciez cizz sesl c^ar. 

O «K]ad!k^a sen ona, dende bat, geber de 
ds su nefis cehennemin sogusun. 

Sogusun da gUI bahceni yakmasin.. Adate- 
tini, ihsamm yandi miasm **, 

O sbndukten sonra, ne dikeraen tutar; la- 
leler, a kilter, marsimanlar biter. 

Gene ana yoldan, aiabiidigine ciktjk; don 
a hoca, yoiutnui nerdc blzini? 

5unu anlauyorduk; a basEtgi diyorduk, e$e- 
gtn topaj, konak da uzak, tcz ol. 

YH secti, ekJn gagi dcgil.. YLjz karaligin- 
dan, koiu isten ba^ka bir^y devsirtmezsin. 

Beden agaeinin kokijne kurt dus.tu\. Onu 
sokiip ate$e atmak gertk. 

Kendiue gel a yolcu, kendine gel., Aksam 
oldu; 5mur g unes.i kuyuya d[is.rrtek [jzere. 

* Mrtinrtt. hcytln Ilk j&ta oki bu tSt, <-P«" dij-e yn- 

lilniMjs JtafJlJ^tirmada, (Istilnr "tftji" y ft i,l B „i, aiueMmW r 
"* Bu bsyjt, kar^iia^rmftAi, kcnarn yiwihn jtir- 



ME£N£Y1 $Ef]Ji II 



190 



Gueun-kiiwctin earken §u iki giincegiz 
olsiin, kocabgini eomertlik yolunda harca. 
1270, Eiinde kaJan su kadarcik toiiumu olsun, 
ek de gu iki soiukluk omurden, uzun bir omtir 
bitsln. 

. Bu i^ikli kandil scnineden, akliru basina al 
da tea fitilmi diizelt, yagini Hoy. 

Aklmi bagjiia aJ da yann deme; nice ya- 
rirJar gegti., Ekin gagj biisbiitiin gecmesln bad. 

Ogiidtimii dinle; Beden, gu^lii bir bngdir; 
gonluii yeniye akiyorsa oskiyl fikart. 

Dudaklartm yuin, allmJa dolu elini ae; be- 
den nekesligimten vazgec; comei'tligi ortaya koy. 

§ehvetlerj h tadlan boglamaktir comertlik.. 
§ehvete batan, bir daha Qikainaa. 

• Bu cbmei'tlik, cencet selvisindcii bir dal- 
dir; vay bdyle bir cennet dalini eiinden gikara- 
mn haline, 

• ?u nefis Lgtegini birakmak, sa-pa-saglam 
bir kulptur; bu da], cam goge agdinr. 

A yolu-yordami gijzel, cbmet'tlik daJi, seni 
yucelere ^eke-geke aslina goturiir. 

Guxe3lik Yusuf 'usun sm, diinyasa kuyu san- 
ki.. §u ips? Tann buyruguna dayanmak. 
12B0. A Yusuf, ip sallandi; iki elinle yapi§ i|>e; 
gaflfcte dalma, tptcn haberin oh\m, gun ge^tij 
ak^am oldu. 

Allah'a hamd olsun ki §u ipi saldilar; u&- 
tunliikle rahmeti, bir bi fine kavdilar. 

Ipe yapi§ da yep-yeni bir atem gSr; goze 
gorijtimeyen, fakat apa^ik da oi-iada olan bir 
alem seyret. 



Sahife 104 - 265 



zwt 



MISXEVT {JiJifiJ [1 



HJiSNEVl SEflHl II 



HOI 



Yok olan gu diinya, Mar gibi goi-unmede.. 
O var olari dunyasa pek gizlenmig, 

Ye] <?sti ml, topragi tozutui- toz-toprak gS- 
rijnur de yel goriinnriGZ.. I§i egd gosierir yel* 
loiU-topragi perde eder kendi&ine. 

G6runijj|l.e bir ise daJan, issiz-giiestizdur; 
dcridir ancak., O gizli olan yok mu? }<; odur. 
temel o. 

Toprak, yelin elinde bir araea benzer.. Sen 
asil yeli yiice tsiJ, yQce yaratiJjjjh oldugunu unla 
onun, 

Toprak tan olan gozi'm ba!;i§i h topraga dii- 
g&r; yeli gfiren gozse Mr ba$ka cftjittir. 

At l)iilr -'ti; ciJnku attir, ala c$it.. Ata bi- 
tten de- ata binmisin haJJerinf biJir. 

Duygu. gfizti attir; biriensc Tanri igigi; zati 
binen oftnadikca at ise yaramaz ki. 

1290, Gyleyse an terbiye &t, R3it) huylaniu gi- 
der; yoksa padj_<jah o atj isientez. 

Aim gdziine., padigahin gfo.- kilavuzluk 
eder; atin gozii, pedigafun gozii ojuiadikca. btr- 
sey goremez. 

Atlarin gwleri, ottan, yayirn yerinden b&s- 
ka bir§ey gormez.. £ferey& caginrsan gagir, ha- 
yir der, ^clmem.. Neden gelecekm&gfm ? 

Tann tsigr, duygu igigjna biner de can, or- 
dan Rt>nra Tanri yi diler. 

Binicisi olmayan ai, yol egmeyl ne bilir? 
Ana yolu bi]mek icin padisah gerek. 

Tanri 1s.1g1n.1n bin dig i duyguya yb'nel; duy- 
gunun sabibidir o gijzetim i§ik. 



" Duygu i§igini Tafili igigi bczerse bu, 151k 
iist line i$ik olur. 

Duygu iSIgtj adanii yere ceker, Tann 151- 
giysa yiicdere seker. 

Clink ii duyguyla duyulan diinya, en asagihk 
diinyadir; Tanri lsigi denizdii', duyguy&a gig 
tanesine benzer. 

Ancak ona binen, bclirtilorinden, iyi i§lerin- 
den, guzel sozlerinden belli olur; kendisi gizli - 
dir; gozle gorijnmez. 

1300. ^ofun, agir bir 151k olan duygu i§igi bile 

gozlerin karasinda gizb". 

Duygu isigim bile goziinle Ebremiyorsun.^ 
o din duygusunid nas.il gorebilirsin goziinle. 

Duydu i?igi bile bu yogunluguyJa gene de 
giKli.. O epa^ik i§ik nasil gizli olmaz? 

Bu diinya, gizli dunyanin elinde bir saman 
ebpiidiir sanki.. Gizli alemin tutup salmasina 
kar?i bir ackdir. 

Gizli diinya, kimi yiieeltir onu, k{rnt aleal- 
tir; kimi onanr onu, kimi kirar. 

Kimi saga gotiiriir onu, kimi *ola; kimi giil 
bah^esi yapar onu, kimi diken. 

El gialidir; sen d* yazi yazan kaleini soy- 
ret.. At doner-dQ:a$u , f e^er-ko^r da binici gizli. 

Bak hele, ok ucuyoi-, yay gizli; caiilar or- 
tadit da (^anlara can olan gtili. 

* Oku kirmaya kalkigma, ciinkii piidis^hin 
oku bu; bildigin yaydan firlamigtir; bilip an- 
tayig yuziiguyle atilmigtrr. 



Sahife 105 - 265 



ana mesmevi slhhi u 

* Tsinn, "Attigin zaman, sen aunadin" de- 
di. Tannnm i§i, butiin ifjteriii onundedir; biitun 
iglerden ilerldlr. 

1310. Oku kmna, kendi of ken i kir; gunku (if lie 
gozjln, £[jtij kan sayiyor, 

Oku 6p de pad i Sana gotiir; o kanJara bu- 

lanmi?;, sen in karunla lsktnmis oku padigaha ilet. 

Giirimeti, ortada clan, acze dusmustiir, bag- 

lidir, ankdir; goriinmeyenae pek gueiudur, pek 

ustibidur. 

* Biz avlanz; bu 925 it tuzak, kimlerin tu- 
zagidir? Qevgenin topuyuz biz, yzvgcn vuran 
nerde? *, 

Bu yirtan, diken terai nerde? Nerde ufle- 
yip de bu atesj yakan, yalmilandiran? 

* Bir solukta kafiri siddiyk eder; bir so- 
lukta Zlndigi zahid yapar. 

* Bu yuzdendir ki ozfj teiniz ki§i, vat'li gin- 
dan tiimden kuriulmadikoa, toy una tehlikede- 
dir. 

QLJukii yoldadir, yol vuranlarsa sayisiz; 
Tanrjt amumnda olan kurtulur sneak. 

Aynasi, tumden anninayan, bzU fcerofcz ki- 
Sidir ama avi henuz 1:ut.mami§Ur; avlanmakla 
oyalanmadadir. 

Fakat ozlj temiz kigiyi, Tann aiitirsa kur- 
tulur, aman bulu§ yerine varjr, dilegiiw ula§ir. 

1320, Hiqbir ayita, tekrar demir olmadi; hicbir 
ekmek, vaiip hannanda bugday olmadl. 



MFSh'iiVI STRIlf n 



20J 



Cevgln, scFkeo ivi linden boamatiir tc ttlritcedlr. 



Hkjbir uzum, aruk komk oJmadi; hicbir 
olmug meyve, yeniden Ulrfanda hale gelmedi. 

* Pi§, ol da bozulmadan kurtul.. Yurii, 
Burhan-j Muhakkik gibi nUr ol. 

Kcndindcn kurtuldun mu, tiimden Burhan 
kesiiirsin,. Kul yok oldu mu, sultan olur-gidcr. 

* Bunu apac;ik gormck istiycsan, Salahad- 
din gosieriii bunu; gozleri acti, gbrur bir bale 
getirdi *» 

O'nun Ifigina kavusan. her goz, yoklugu 
□nun goziinden, onun yiteiinden gdrdu, 

Seyh, Tann gibi aletsizi§lor goriir, mttrid- 
lere sozsuz dersier verir. 

* GoniJl, onun elinde mum gibi yumugak- 
Ur; mijhiii, gonule kimi ayip damgasmi vumr, 
kimi ad-san damgasim. 

Mumdaki miJhUi', bir yuziigij bildirir, fakat 
yiMikteki mubiirde kimi bildirir? 

* O da, her halkasi, aincirlpme, obiirtine 
gegnllg olan Zer-ger'in (.kuyuincunun) dti!;ijri- 
cesinl bildii'ir. 

1330. Gonu] daglanndaki bu scs, kimin sesi? Bu 
dag r kimi scale dopdoiu, kimi boni-bog. 

O, ncidc oiursn ol&jn, hikniet sahibidir, us- 
tadir.. Ses su gonul dajfrndan e-ksik olmasin. 

Dag vardir, sesi iki kat aminr; dag var> 
dir, sesi yijz kat artttrtr, 

* Bu Itfiyitlt bultdan sonrski ibi lirj-it, kennrJ yiailmi?, 
liflKille Ue "VeJe^f" kaytlij'Jc Suian Vel*d iiTlsliiiltldAl) dtincligi 
M]ilJriJnu.JtLr, 



Sahife 106 - 265 



301 



MT5REVI fffttrt II 



',f! rtN-.Vl ■■i-.XVA a 



SO 5 



Dag, o sesten yiiz binlerce an-duru su kajv 
ftagi coslurur. 

O Ifttlif, tfagdan disai-j C ikU mi, dagdan o 
luluf kesildl mi, gfolerjmizdeki sular kan &£ 
silir. 

* O nali kuuu padisahlur padisahmin yjj. 
zunden, TfoM Sura. ba 5 fan baga la'J cdmuatu. 

Dagin parpa-bufuklarj can kabulkndi akiJ 
sahlbi oldu; a adamlar bir tagdak da asSKWH- 
yiz biz? ' ' 

Nc candan bir kaynak kaynayip co$uyor; 
ne bedert, ycsiller giyenlera kaUbyor? 

Ne onda bir bz]em sesi var; ne sakinin bir 
yudumeuk sarabmdakl anlik var, , 

Nerde bir gayret. ki boyle dagi, kazmoyla, 
kulunkle Lumden, yerinden soksun, toz etsin 
gitsin. 

3340, vakit, belki parca-bllguklantia bii- ay VU - 

rur, i§nir; belki ay ijigj, ona bir yo j bulur. 

Hani kiyamet, daglan yerlerindcn sokecpk 
ya; senin de bir davranisin, ne vakit bu Jul Hi 
gofilerecek? BiJmem. ki * 

Bu davramsin, bu silkinmen, o kiyametten 
nasi] otur da asafi oluv? o kiyamet yarodir, 
buysa metheme bunzer. 

Kim bu melhemj gordiiy.w yaradan emin- 
dir; bu giizelligi giiren her kotd ki ^ r ^^ ^ 
hibi olur-gider, 

fiWftc nhUft ki" rnelli,,^ "B^ 5 cr-i lHl L s a ; - c (.^ m[ efkc _ 



Ne mutlu o cirkine ki bir giwele e^-dost 
oldu; vay o giil yiidiiyc ki kl§ olmugtur esi-dostu 
onun, 

OKI ekmek, eana es oldu rau, dirilir, canin 
ta kendisi olur, 

Kara odun atege eg oldu mu, karaliii gider, 
tiimden 151k kesilir. 

Tuzlaya bir olmus e^ek dusse, esekligi, BIu- 
mfi bir yana atar. 

• O'nun kupiinun rengl, Allah boyasidir; 
o kLipte hei^ey, bir range boyanir. 

Birisi Q kupe dusse de sen ona, k^lk, gik 
kiiptpn dcsfn, nesesindetj der ki: Boni kina.ma, 
kiip benim. 

1350, O, kijp benlm demek, ben Hakk'irn dem&k- 
tir; rengi ateg rengidir ama gene de demirtUr o, 

Demirin rengi, ate^in ronginde yok olinug- 
tur; susuyor gomniir ama ateglikton dem vur- 
madadlJ■, 

Madenden cikan altin da kiziHasti mi, dil- 
" siz-dudaksiz soyledigi soz, ben ate^im sSziidur. 

Als^in rerjgfnden, atesiii huyundan alevlen- 
mistir de ben ate§im, t>en ateijim der-durur. 

Atesim ben der, stiphen varsa, ate§ olma- 
digimi saniyoi-san bir dent, ullni bir degdir bana. 

Atesim ben, siiphen varsa birsoluk, yiiziitiii 
ytizurne koyuver. 

tnsan, Tanri'dan isiklamrsa, Tanrj onu se- 
qet de, meJekler seocle ederler ona. 

Can.1, melek gibi azginliktan, §upheden kur- 
t-ulan kigiye dc secde ederler. 



Sahife 107 - 265 



304 



MlfSNEVl sfiliWt n 



HKNiVI $IRHt II 



307 



Ates nedir, domir nedir deme; yum dudak- 
Jarim; bu benzctigtc bulunanm sakahna guime. 

Ayagjjii denize alma, pek o kadar dcniz- 
den Iwnugma.. Deniz kiyismda susarak ouir du- 
dagim digleyedur. 

1360. Eenim gibi yiklercesl bile denize dayana- 
maz aiTia ton denize sabredemiyorum; bogul- 
maktan korkmuyorum bt>n. 

Camm da danize feda oisun, akiim da., Ak- 
li" da kan pahasi 5 u deniz oJsun, camn da, 

Ayagim kalmaymeaya dek yurUrum duniz- 
A»j ayaklanm kalmadi mi da su k^lari gibi da- 
lanm denize, 

Meeliste bulunan edepsiz, oimayandaji daba 
hogtur; hafka da egrldir ama fcjpida degil mi ki? 

A bedem kidi, havusun ecvresinde donup 
dotesiyorsun ama adam, havuzun disindaykeri 
nasjl anmr? 

Havuzdto ayn aUjsn, nerden temiz alacak- 

o, OS temizliginden bile uztik dJugmUstjir. 

Bu havusun tcmlzliginln snom yak. Eeden- 
lerin temizljgjysc az fair *eydir. 

fi5niJlde havuzdur ama gfidt. Goniilun, de- 
ruze gizJi bir yolu var, 

Serin simrl] temizligin de yardirn ister- yok- 
sa paranin sayjBi, hajreandifcga azalir. 

Su, tdrlflcnui ki^iye, bana kos der; pi Sj kirli 
adamsa, sudan Utaniyorum der. 

1370. Su der ki: Bu utanc, beiuriz nasil gider* 
Bensiz, su pislik, nasi! anmr? 



• Kirlenmi?, pislenmisj adam, sudan gizle- 
iilrse, "utanmak, imana engel olur" sozii, yerine 

gelir. 

Gonul, ten havuzunda camurlara bulandl 
ama ten, gbntitler huvuzunun suyuylu armdi, 
tertemiz oldu. 

Ey ogul, gonvti havuzunun cevi'esindc dolan; 
takat sen, sen 01, bedan havuzundun sakm. 

* Beden havuzuyla goniil havuzu, bii'birine 
bitisiktii'; fakat "ar-alaniwia bir berzah var; bir- 
birlerinc karismazlar," 

Ister dogru ol, ister cgrL Goniil havusouia 
dogru kos, geriye gitme. 

Padi§ahJann huzurunda can korkusil var 
ama himmeUi erlcr o huzuidan aynlmazlar. 

Hele padigah, gekfird«H de daha tatli olm*- 
sa T canin tatliliga gitmesi daha da hogtur. 

Ister kina beni, Ister kinama * ; a sagbk- 
escnlik arayan, birak beni kcndl halime. 

Camm oraktir benim; ategle ho§tur arasl., 
Atcg j'urdudur; bu ycter ocaga, 

136©, A§k da ocak glbi ynkar, yattdmr, Fakat 
bu yamgi gormeycn, o tadj aifnayan da ocak 
degildir zati. 

AziJ^izlik azigi, Earta azik oldu mu, olum- 
stiz can buldun; olijm Ac bldii-gitti artik. 

Gam f negeni arttirmaya ba§ladi mi, can 
bahgeni giiller, susenler kaplar. 



* Ilk mlsralu soil" "lAvt tklT.l" ik™ kftrfiliTtJijmad*, t&- 
iiara "kun HhcrS" yjitiiiinftir. 



Sahife 108 - 265 



203 



MESWJVI pEflul u 



Baskalarmir, korktuklarj, sana eminlik ve - 
m.. Su ku$u deniztfen kuwet bulur, ev kusuv- 
sa porsiJr gider. 

A hekim. gene delirdim ton, a dost, gene 
kara-sevdalat-a kar3un ben. 

Senin gjbi hiinerli kjgfafo vurdugu z[nci . 
rfn her hafkas ( , bir baska c^it delilik" veTir 

Her hfrtkaiBB vei^isi, baska-ba 5 ka hiiner- 
fer. Eh, art* bana da &* fioIukta bir fa ka 
Cog it deldik var. 

* Demek ki deliliMer, htinerlermis, fenler- 

S, J?5!? de var ya hani - Hefe &****» 

uiu Wr beym ztocirtyle tegtendiktan sowa 

Cyjasltie bfr dcIiJik, imrtmi kopardl ki 
butun delifer, ogiit vwiyorfer bana 






I? E R H] 



1203, Israfil, Ibran'ca Sarafirn'den geldigini soy- 
ley enler vardir. Sarufil, Safari n tie dcnir. §iirde, ve- 
zin yuzUnden Sraftl olarak da geccbilir. Deitederi 
Tanri'ya yak in dort molcgin biridir. Kiyamet kopa- 
cagi zaman Sur'u, yani dirileri oldiireeek olan bo- 
ruyu bu melek iifleyecek; herkes ijdeceUtir, Ikinei uf- 
leyiginde de butiin vulilar, kaliplanna gireceh, sofgii 
icin herkes dirileeektir.. "Sur'u ufleyecek olan mctok, 
yaradil&Jl, Suv'u agvtina almistir, ne vakit buyrula- 
<?ak diys oylcce bekleyip durmaktadir" hadisi var- 
dir (C&mi\ II. s. 36). Musiim'rte de, Stir'un iki kez 
ufuiiilecegine dair hadisler vardu' (VH1 T & 201-202). 
Kur'an'da, VI. surenin (En'arn) 73. ayetinde, SGr'un 
ufuruldtigu giin, sal Ian aim, Tanri'ya ait oldugu bil- 
dirlltr. XVITl, su iron in (Kehf) 99. ayetinde, Sur'un 
UfriUdugu gun, herkesin toptanacagi, XX. su renin 
(Taha) 102. ayetinde SQr lifiirijlunce suglulnt'in, gOz- 
irari ^overmis; bir halde top}anaeag3, Xxm. surcnin 
(Mii'minun) 101, ayetinde, Stir uf Lin/dunce, insanla- 
nn asasihda soy-sop olmayacagi, XXVII, surenin 
(iNTernl} S7. Syetinde Sur ufurLddugii zaman, gokt.e- 
kilerlo yerdekilerin Tann tapisina geleoekleri, 
XXXVI. surenin [Ya Sin) 51. ayetinde, herkesin ka- 
birden gifcip Tann tapisma gelecegi anlatilmaktadir. 
XXXIX. .surenin (.Ziimer) GS. ayetinde "Ve Siir'a 

-ff. 14 



Sahife 109 - 265 



310 



MESXfVt 5HliJi! u 



ME5NEV1 SERI1I 11 



211 



lifurutei?lStUr de goklerdekilerin ve yoryuzundekilc- 
1'in hepsi de o sesm siddctimten oiup gitrnigtir, Sonra 
bit daha ufuruECmce o zaman hepsi diriinilstjr, ne 
ol.u-uk diyc bakaup duEtnadafai^ denmektedlr L su- 
renin (Kaaf) 20, ayetirxle, SOr'un ufuriildGiU guniin 
azap gunii oldugu; LXIX. sOrenin (Haakka) 13. aye- 
tinde Sur'a iifiiriiluiice kiyametin kopacagi, LXXV1II. 
sui^nin 18. ayetitide SOr'a Ufiiruldukten sonra insan- 
larm Tann tejnsiiia boluk-boluk geiecekleti bfldiril- 
mektedir. SGr'u, auretJer, kaJiplar anlamma gden 
"Suver" tarzmda okuyan ve Stir'a UFtirUlmeyi, o can- 
lann bshplanna j|fetnesi tarzmda anJayanlar da w, 
dir (I, cildin To. beytinin gerHtee bakmiz). Malyos 
mciJmrJe, XXIV. bapta, Sur'un pek cetjn sesittden 
bahsedllmckteflir [31. tSEftSl igin "Islam AnaLfclope- 
disi"ne de bakraiz, cLiz 52. fet. 1951, s. 1127-1128). 

tnsandaki ihtiraslan, vehimden dogan beoligi- 
bencilligi oldtiren, insam manevl alemde, Mutlak Var- 
lik'in variigiyje tfirilten seSh ^ SCsi( erenlerin ^ 
beti d<? Israfil'in Sur'ntta benzetflmfettr, Mevlana bif 
terclinde "Canm, gtfftfiHlr; onun SL >siyle dirifein 
beden kamisim bombos bir hale gear; Israfil'in SGr*» 
usun sen" buyurur (Divan tercemesi, V. s 400) Bir 
gazelinde de "Diitiya, bir kcre daha israfirin ufiir- 
dugu Sur BGsiyto doldu; gizliliklere emin olaii, niey- 
danu ?ikU; cana azik geJdi" der (aym, s, 403). 

Divane Mehmed Celebi de (OJjn. 951 den -1544- 

sonra} bir mesnevisinde: 

Dedi bir dervtfe ol bir fad^dh 
NedUhir hirka vu hem bQ§da W#H 



Dedi dervfy iy ?eh4 &Vi-teb6.r 
Hirka kabrimdir hiileh smgA nvszar 

Dedi olii nice moyler iy dede 
Kvnse fyitmedi bimt diinyede 

Dedi sen l§itmedm mi §ehriy&r 
Ki siitii-w hem cevab-i kabr var 

Dedi alii rakseder ml dunyede 
Kim edevsin raks g&ti iy dede 

Dedi ol dem Jfiri^iir Sttfs-fc s&r 
Ol zamm rakmn blur eftl-i kiibitr 

der (Mevlamu'dan sonva Mevleviiik, S. 473). 

1205. Zekat Arap^a olan bu sda, temizlik, tiro* 
yls, bef&ket anlamiarina gelii\ MiisltimarJikta, aefl- 
gin Miiskjmanlai'in, altin ve gumii?ten, deve, bkuSf, 

koyun v.s. gibi koca-ba§ ve ku^uk-bag hayvanlar- 
dan p gerek para, gerek bayvatti sekat verilecck mik- 
dara geldikt&n sonra bir yd, sahlbinin tfi^arrufunda 
kalmiik ve ^ogalmak gartiyle, yoksullata, muayyen 
mtkdannm verilmesidir. Bu verili§, kalan mail tewiiz- 
ledtgi, ayni zamanda, Oremenlitj berckeaenmenin ?art 
ko^uldugu igin *&Mi" adiyJc amlmlst.ir. Kur'aii'da 
otuzbir yerde amlm^fir. Qok defa namazla anibr. 
Kur'an'in IX. suresinin (Tevbe) 60. ayelinde, ze- 
katm, yoksullara, iiigbir geyi oulunmayanlara, 
zekat toplayan memurlara, gonuUei h i Musluman- 
lifa baglamnak isteyenlere, kolelerle tulsaklai\% 



Sahife 110 - 265 



Sl£ 



MJj&Sevi SERHl II 



kalmi^ara verilecegi bildMLncktsdi,.. Jaj^g 

Kaiw y,anIar -MFX2: 

fat UMndub demi? bu fiyette de bSyle gecM Razi 
-»**•» gore bunlar, H 2 . MuhanmiedTaLmn! 
J* sonra ftalkn^r. KJfetafa luteal hurluk- 
*£ W> .pufaufe* ta^ta^ borc[|m ££ 

2Sf "****** Soyu, Peygamber'm arasi A b 

SETS? ula ' anJar ' ***' aianj ^ £&£& 

lei me zekat vercbilirjer, 

m-JS 6 ' " Haberiniz 0lsu ^ ! ™" da. hikmet de Ye- 

n« bdir; ben rabbit* kokusunu Yemen tar.fm- 

Haiibel m Musned'inden naklen; s . 73) "Ben Rah 
maVin solugunu Yemen tarafmdJan duyuyorum (a, 

3 f ™f W*?a»ttiiS darken hemdemliini, kabi- 
^ eagmr; bh de yak|n<fe ^^ steJll 

lag. (Kur'an, XCVI, 15-19) 

1223. "Hunna f(,i naejl 0r u ]miis bj j d 

ba boy^nda." (Kur'an, CXr, Tebbet, 5) ' 






MESNE V! SERHl Ji 



313 



1247, Haybcr, Medinedtn 5am 1 a giderken, yedi 

kaleden raeydana gelmig bir bolgedir. Bu soztin, Ib- 
ran T ca Kale manasma geldigi soylenir. Yedi kaleden 
meydana. geldigl iein kaleler anhimina Hayabir de 
^enir. Hz, Muhainmed, buraya, hicretin yedinci yi- 
hnda (628} eitmigti (Mu'cam'Ol-Buldan, HI, s, 495- 
497). 

Hz. Muhammed, Hayber'i kugatnus, fakat almak 
miimkiin olamami§ti. Bir gun, yai-jn bayragi oyie bl- 
i-istne vui-eeegim ki o, Allah'i ve peygambei'iui sever, 
AHah'la peyganaberi de onu sever dedi, Ertesi sunii 
Ali'yi eagirdi ona verdl. Kale, onun giicuyle almdi. 
Bu kaleler, tsrailogullat-imn elterindeydi (Muslim, 
VH, s, 120-1221. 

All, Haybej* emiri Merhab'i da o gun oldurniiig- 
tiir. £ava^l.a Ali'nin kalkaru diismUs, Yahudilerden 
biri, kalkaru kapip kagmigti. Bunun iiffirine AIL ka- 
Jenin kapisim koparnug, savajin sonuna dek kalkaii 
gibi kuliantm§, yahudiler teglim olduktan som-y fir- 
latip bir yana atinisti, Hs. Muhammed'in aradk ko- 
Jesi Abu-Rafi h ( henimle bcraber yedi ki^i, kapiyi ye- 
rinden kaldirtnsik Letedlk, gevireonedik bile demiistir 
(Tabari, JV1, J, De Goeje; Lugad. Bat. E, J, Brill, 
1SS1-18S2, s. laSO-lSSlJ. 

Ha. MevlanS, bu beyitte, kotu huylaii, varligi, 
benligi Hpyber kalcsine benzetiyor. 

1251-1252. "Ates, inanan ki^iye, kij-amet gunQ, 
a itianan, geg; i§]gin- alevimi sondiirdU der." (Hu- 
dis, CamiS I s, 111) 



Sahife 111 - 265 



3E4 



MESNE VI JerhI j£ 



127a "CSmerUik, cennet a£a ? lar m dand]r; Dal- 

ton dunyaya ^tofgtir. Onun bir dakna y.pi^am bu 

£ ST? atdin " **** cchenn ^ SSoar 
Jan tar agZQttr; dato, diinyaya egijmistir. Onun bir 

dalina yapigan, da o dal, atege atar « (Hadfe, Cimj , 
44. s. j1) r 

BsttS "^ Z ° T y&k - &i «*M™ de dogru yotta 
S "S T C miB3 ^ na ****** Kim putter, i n - 
tar od,p Tanri'ya faan^ 5 o P h C yok, oyle aagkm 
bir kulpa ya^m^r kL hi , kopmaz Q ve A]]al f h 
seyi tomx, mx» (Ku^ n, Bakara, 256) "5 
kim, oKiinil, iyiliktei-de buiunarak Alteh'a teslitfs eder- 
se gcrke^n de 0j gijphe yok fei ssgfe™ bir kuina 

(XXXI, LoJiman, 22) 

1296. Isik iistuno 151k. Kur'an'm XXIV, sQresi 
oten N Ur sut^inin 25. syetinde g^. girmci ciltm 
dlbac^smm §erhme geyti. 

13QB. YUziik. Yay kunjlurton, ylni ok konuo 

SKrf ^ ? % ' madeJ,den ^ llma * v£uk 
gecu-ilir. Buna fars^a "gest" derier. Tiirkcesi ysv 

1309. L ciidin 619. beytinin §erhme bk. 

1313. geveen, Farsgasi ^vgan olnn bu £ 5z, tUrk- 
eeden snscaya gecmigUr. Celmek, ^vi^ek kokun- 
den gehr; a^g adidir. Ucu egri bj r sopa^ir. Oyur- 

Imn arasindan gecirmeye gab^Jar. Bu oyunu "tup-u 



MtSN£Vl BERT It II 



315 



^evgan, guy-u ^evgan" oyunu deriec. Sonradan bu 
sopaya, turtiler, "savLcan" adim vermislerdir. 

1315. Zindiyk, Farsgadan arapfiaya ge^mis bir 
sozdiir. Zend, Zevtu§t*un Avesta adh Isitabmin, ya- 
hut scrhlnin, tercemcsinin adidir. Zend o kiUbin adi- 
dir, Pa-Zend tcreemesidlr diyfitiler de vardiv. Sonra- 
dan Maui, Zertugt [Jiniyle Hi'istiyanhgi birle^tifei-ek 
bir dmmeydanagetinnis, haysr^cr, tfjik^karanlik diye 
iki bniine on olmayan varlik kabu] elmLstir. Bu yQz- 
den ikl vartik tamyaniara, dinsiKkre, iki yuzlulere 
zindik adi veriimistir (I. ciltte, 3713. beytin sevhine 
bakmiz). 

Beyilte, "Allah diledigini a-idinr, saptinr, dile- 
digifii dogm yola getiirur" fiyetine de i;aret edil- 
mekledir. Eu ste, XIH surrain (Ra'd)' 27, XIV. s0- 
i-enin (Ibrahim A. M.) 4., XVI sarenin UNafeJ) 93., 
XXXV. sfirenin (FMir) 18-. LXXIV. suienin tMiid- 
dcssir) 31. ay&Uermde ge*;er. Daha bir cok ayetlerde 
de bu mealde beyaitlar vardir. 

Mevlana, cebri kabul etmedigine gore bu beyit- 
lerde, nefsine, nefsinin isteklerine uyaiilanti, dilek- 
lci^iyle, fakat Tanrl'nni vcrdigi kuwctle dot™ 3™" 
dan ciktlklarmi, bu buynlfa uyftnlann da, gene Tan- 
n'ffll kuvvetiylo, lutfuyla nefiElerinin.dileklerine uy- 
mayip gerc^e eri§tMerijii kasdetrnektedir; azam 
Tanri azdmr, bideiyete erigeni Tam-i erigtirir demek- 
ten maksadi budur. 

1316. Sarin, "Insanlar olulerdir, ancak btlginler 
diri; bilgiuler de sarhoglardir, ancak bilgisini tu- 
tanlkr ayik; bildigmi tutanlarsa aLdanmislardir, an- 



Sahife 112 - 265 



216 



MJJitfW] SliflHt ]] 



MliSNEVl SEE HI IT 



217 



cak ozh dogi-u olanlar aldanmainiglar; fakat ozu doi:- 
ru olaniar da, pek biiyuk bir tehlikedcdir." hadisini 
naklediyar (s. 108). 

1322. Burhan-i Muhakkik gizlitei-i bilen Seyyid 
antamma gelen "Seyyi<]-i Sirdan" diye dt amkn Sey- 
yid Burhaneddin Mubakkik-i Tlrmizi'dir, MevJana'nin 
babasi Sultan 'iil-Ulema Mu hammed Bahaeddin Ve- 
led'In halifesi vc Mevlana'nm geyhidii\ 638-639 (1240- 
1241) suJannda Kayseri'de vefat etmi^tir. TUrbesi 
oradadir CMevIana Cclaleddin'e bakmiz, s. 45-59). 

1324. Salahaddin, Burhaneddin'in halifesidir. 

geinseddin'le Mevlana'dan da foyz aJnu§tir. Mevlifta, 
gems' ten sonra omi haltfe dikmjs, kendisine uyan- 
lara seyh yapmigbr. 657 yihnm ilk ayirun ilk giMi 
TOtM etmi.3 (1258), turbede Sultan'ul-Ulcma'mn ya- 
mua defn edilmjjjtit (Mevlana Celaleddin'e bakmiz 
& 104-113). 

1327, Mum-mUhr. Eskiden, mektup kagidim, ya- 
hut toman katlarltir. yahut yuvarlak sararlar, km- 
nnzi balmumumi eritip acdaeak yerine damlatirlar, 
iistune de muhiir basariardl. Bciylere onun acjlma- 
sitia engel olurlardJ. Bu ydzden, eskl metinlertJe mum- 
miibijr, beraber gecer, MUhiii' de, 50k defa yUziikl.c 
ohjrdu, bundan dolayi yuzuk de muma, muhure ka- 
tilirdi. 

1329. Kuynmcu, Salahaddm'dir. 

1335. Musa-Tiir. I. ciltte, 25. beytin §erhine bk. 

1338. L ciltte, 504 ve 771. beyitlerin §orhine bk. 




1371. Buradaki utanmak, bilmedigi geyl ogran- 
mekten, bilgiSizUgini belli etinekten cekinip titan* 
maktir. Yoksa "haya, iman'la e§tlr, birisi gitti mi 
obiiru de ona uyar, girier" buyunjlmu.5t.ur (Cam!', I. 
5, 128). Begenilen, buy edinilmesi frcrckun utan*;, ak- 
lin ve §er 1 in kotii oldiigunu hukmettigi .jeylori yap- 
mamak, onlardan gekinniek, 6yle sjeyleil islemekten 
iitajw; duymaktir*; kotii utancsa, dine, diinyaya ait 
olup biLmedigi seylcri sormaktan, ogrenm&kten iltan- 
mafctw. Hz. Ali, "Cekinmek, e]dc etmemege, utanmak 
mahmmiyete esttr; ttrBStt, bulut gibi gecjp gider" 
buyurmu§lardir (Sefinet'DJ- Bihar, L s. 361). Imam 
Muhammed'ul-Bakir, "tlmln anahtan sormaktir" bu- 
yunnustui* (ayni, n. s. 5S5). 

1374. "tki dcnizi salmi^tir, rterdeyse kangacak- 
lar; fakat aralannda bir befzab var, birbirlerme ka- 
nsmazlar." (Kur'an, LV. 19-20) I. ciltte 29S. beytin 
gerhine bk. 

13S7. "DeLilik, fen^fendir, ce§iHe§it; en azi yet- 
mig segit" meallnde arapga bir atas&Kii vardir. ^ 



.*. 



Sahife 113 - 265 



MlSraVl SERFl II 



ai9 



(M E T I N) 

DostEarm, Ailab rafmitt etsin una, Zu'n-Nfin-i 

Mfsri'nln hutiran sormak * E$jn iimarkancye 

gelmeEeri 



Boylosine delilik, Zu'n-NurM Misii'nin de 
ba^ina geldi,, Ondan, yeni den-yen iye cogkun- 
luklai- meydana gel.medeydt, yenkten-yeniye de~ 
lirip gidiyordu. 

1390, Gyles! ne coguyordu ki bu coskunluk, gG. 

gun bile yuceligini agiyordu; cigeder, o co§kun- 
lukJa rualaniyordu. 

A corak toprak, kendine gel; kendi co§kun- 
lugunu, tertemisi ki^i levin ca§kunlugunur yam- 
bagtnu koyma, 

Halk, onun coskurtlliguna dayanamiyordu; 
ate§i, halkin sakaljni tuhj^turuyordu. 

Avamsn sakalina ate§ dugiince onu tuttu- 
lar, baglayip zmdttna aLtilar. 

HaJk, bu yoldan darahr ama bu dizgini kas- 
nianin da imkflni yoktur. 



ilnuf. 



Metinde "jmjwJ$« urtululir.iif, k*«iI&5Eirm;t<fa, iiste w 



Bu padi§ahlfii\ h&lktan can korkusuna dil?- 
. muslerdir; S Unku bu topluluk kordiir, padisah- 
Larinsa telerinin tozlari bile yak. 

Buyruk rititleritl elinde olunca elbette Zu'n- 
ISTun zindana du§er. 

Ulular ulusu bir padisah, attna binmi-}, tek 
basina gidiyor; bQylesini? bulunmaz, paha bieil- 
me* inci, cocuklann ellerine diismus. 

tnci de nedir, fair katre ki [cindc deniz gfcli; 
bir gune§ ki zerrede gizleiunis, 

Bir guneg, fakat zerre gosterdi kendlm; 
darken de yavas-yavag yiizunU afitl. 
1400 Biitiin zerveler, yok almug onda; ilcm, hem 

'onun yuzunden esmnis, kendinden gegmi§; hem 
onun yuziinden kendine gelmig. 

• Kalem, bir gaddann clindc oldu mil, gup- 
he yok kl M&mW, Gar agacina eekilir. 

• Bu buy ink yiinitme, bu hukiim siime, 
Kbtu kigilerin elinde mi; "peygamberleri oldiir- 
TTiek" gerckJi olur. 

• Vol yi tii-miS topium, peygamberiere, ko- 
tulukterinden, akllsizbklanndan, "Biz, sizin yii- 
zunuzdeii yomsuzluga ugruyoruz" dedi. 

• Hristiyanlann bilgisizligine bak ki, aatl- 
mis Tanri'dan meded umuyorlar. 

Qumkii onlarca Yahudilci', onu asim?, peki r 
ona kim aman verecek? 

• O gwdi padi^ahm yliregi, onlarin yuEun- 
den kan kesilii^e "Sen, onlarin igindesin" ko- 
runmasi, nasil siirer-gider? 

I-Ialn kalpazandan, ayan tam alUnla kuyum- 
cu, daha da fazla korkar. 



Sahife 114 - 265 



236 WESlVliVl SESMt II 

Yusuflar, cirkinlerm hasette-inden, Euskanc- 
JMannd™ gi^knirferj gilder, du ? man yuziin- 
den ates icmde yaga rlar. 

Yusuf'lar, fcai-deglerinin diteenfcr-i yiizunden 
tawi iClndear; C imku onlar, faSSet a**** 
iWSUfu kur tiara verirJer. 

1410 tot yiMnden Miar Ytfeuito, bagma 

Has* Ya'kub, bu kurt yiizijnden korkar 
XUsurun ustiine tir-tir titrerdi. 

Yusuf'un cevresinrte, gfigie ^rrinUr kurt 
dolasmadi; bu haset, yapUgi ^ y i 0rIe kurllan 
aa. gecij. 

*Bd baset kurdu Yusufu yaraladi da, "Biz 
onu eibieefcriinizin yanmda birakmishk" dedirt.- 
ti onlara. 

Yiizbinlerce kurtta yoktur bu duzen; bu 
kurt degildlr, sonunda da reziJ otur gi(ter _ 

Onun icir. de herkcein, kotiilugunun W 
sini gonecegi gunde, ba S et£ileri, siiphe yok ki 
kurt gcklmde hasrederler, 

OWj gunutide ha TOm yiyen g0?U hirria 
«°Ju kjgi, domuz 5 eklinde kouu^ur 

Zin& eder^ri, bedcnJeri pis pfs kokarak- 
sar«p igsnic^ agizlanndan pis kokuJa ^ 

kopu^tururJar. 

Gonullere ulajau, fakat gizk ka Ia n pis ^ 
kular. mahsente duyulur, ortaya pkar 

fimn varlig,, bir ormandir; o solugu duy- 
fcwssan eekin S u varlrirtan. 



HESNEVl JIHUl II 



Ml 



1420. Varhgimizda binlerce kurt, binlerce do- 
muz; temiz, pis; giize), cirkin binlerce buy var. 
Euyruk, hangl huy ustunse onundur; roa- 
dende altin, bakirdan fazlaysa o maden, altin 
madenidir. 

Varhginda harigi huy ustunse; o huya sa- 
hip olan hayvanm geklinde kopusman gerek. 

Bir gag gellr, insanda kurtiuk belirir; bir 
gag gdlff, Ay gibi Yusuf ytlzlu bir guzel olur 
insan. 

DuzgunlLikkoi' de, kinler de, gizli bir yol- 
dan, g5nulleiden gonullere gider. 

Hatta anlayjs, bilgi, hUner, insandan okii- 
ze ( e§ege tesir eder, 

Serkag at, rah van yiiL-umeye ba^lar, ram- 

olur insana; ayi oyun oynar; kc^i selam verir. 

Insan lardan, kfijpege bir hevcstii', girer do K 

kopek, ya av avian ir, ya da bekcilik ed&r, ^oban 

kesilir. 

Ashab-i Kxjhf'in kopegino, otilardan oyle bir 
huy bulagti ki, sonunda j^iimdu gt.tti, Allah'i 
arar oldu. 

Her cagda, Jnsanin gonliinden bir gey bag 
cjkanr; kimi seytan olur insan, kimi melek; 
klmi de tuzak kesllir, canavarfasir. 
1430, Her arslamn bildi^i, anladigi ormandan 

gtiniiller tuzagina gi^Ii bb 1 yol vardir. 

A ariflerin gontillerinde, kfipektende a§ag;i 
olan, gonulden can mercanini Q&L 

• Mademki hirsizsin, bari o guzelim inciyi 
Sal; mademki gebe kahyorsun, bari yuce bir qo- 
euga gebe kaL 



Sahife 115 - 265 



523 HEiNEVJ SEKH1 jn 

Muriticiui, Zii'ii-NiWmi deli olniiuti^iJii, 
iwahsustiin kendislni tleii giJsterdi^ini 

Dostlar, Zu'n-Nun'un frlirdigini, zindana 
Eotui-uldugiinii duydular, diisuneeye daldilar. 

Ya msihsustan kendJnj dell gbsteriyor- jta 
da bunda bir hlkmet var* c, bu dinde bir kible. 
bit aye l dediler. 

Dediler ki: O delirsin, delilik, ona buyruk 
ytirutsun; ooniz gibi akJindan bu h uaafc mi 

uzak, 

AJlah saklasm, haga; delilik, hastahk buJu- 
tu, onun Ay'im ortsiin; onun d a olgunlugundan 
uzak bu. 

O, avamm gerrlnden bir eve sigindi; akilli- 
Jarflan utondi da deli gosttrdl kendlni, 

Bedeno tapan o kokmu§, sersem aklm ku- 
surunu gSpilu de mahsustan d<?U gorundu, ti- 

marhaneye gitti. 

Eeni baglayin sikiea dedi; okiiz ktlyruiun- 
dan yapilan kameiyla da VU r bagima, vur sir- 
Draa; ancak bu i ? i e$me, neden boy] G y ;ip tin- 
yor diye aragurma. 

1440 * E5 me de kamgi yarasiyte canlanayim- 

ftam Musa'mn megi gibi a guvenillr kisffer. 

Okiiz kuyrugundan yapilan kamemm yara- 
SJndan hog bir hale geleyim; Musa'nm Ineel yii- 
2um*;n dirilen OldtlriilmQg adam gibi dlrtlevim 
guze] bir hale buruneyim. 



MI3NEVI JC11HI ]( 



*sj 



okiuriilmug adam, incgin kuyrugunun ac- 
tigi yara yiiziinden dirildi; bakir gibi, kimya 
yuziinden allin kesildi. 

Oltfiiriilmiis adam, sieradi, kalkti, sirlan 
soyledi; o kan icici adamlai'i gosterdi, bildirdi. 

Beni bunlar bldurdlJ, o atida, barta bunlar 
saldirdi, bunlar dtismanlik etli dedL 

§u agir bcden olduruldii mii, tail kl siriann 
varhgi dirilir, 

Cam canneti de gorur artik, cehennemt de., 
BUtiin sirlan apagik gbriir, bilir; 

geytanlann kanli-katil olanlanni; tuzagi, 
diizeni g5$l.erir. 

Kuyrugunun yarasi yuzunden, can kurtub 
sun diye inek kesmek, yolun sartindandir. 

Wefts incgini tezce oldLir de gizli olan can, 
dirilsin, akilJansin- 

Allah ralimet ctsin, Zy'n-Niiti'un 
hiliaycslnp doniig 

1450, O adamlai' ona yakla?mea, kimsiniz siz, 

sakinin ha, yaklasnwyin diye bir narsi atti. 

Edeplice, bizler dealer, dostlardani?;; bura- 
ya, cflnla-bagla, bal-hatir sonnaya geldik. 

A hiinerler sahlbi akil deriizi, nasilsin? Ak- 
Ima delilik iftirasinda buluntnak da redir? 

Ki'ilhan dumani, gtinege nasil ulasir; zum- 
rUdiiatika, kuzgn«a nasil altohir? 

Eizden giKlerne, anlat, sdyle; biz, seni se- 
venleriz; bu 151 etmo bize. 



Sahife 116 - 265 



224 



MESKEVJ <r rS n] u 



niak, ye.Tirtde blr & d C £ii L 

.. J^tffeitom, Sim r, aya dak; a Ay vtizlil 
yuztufld bulntia iirtme. W J 

Biz, senj ssverterfe, ger^kteriz, gonli] ya - 

O, onlan sfivmeye, bog Slfcr etmeye &t£ 

ce S ]ne soylennieye basted]. 

jrlayip kalkti; onlara ta. H opa S vagd lrt na- 
£ sopa atmaya koyuldu; yarai^p JE ™ 
fcusundan hepsi de fractal 

"*«, ^Jf iff** J "*^4»«R ba- 
uyauklan havaya, uiradiktan derde bak 

iara yara, can gjbi ge]j r _ 

wS*' *™*W»fe> W»& ag ir m S9ilt hi ^ 

AS k altina ben2erj ^j. * ■ 

ate§ l^mdo bostur. tu1 



$ 



(5ERH) 



■ 13SS den sonraki bolum. 

Zii'n-Kun-j Misri, Melametflerdcndir, Misirlilar, 
bu z&ti zindiklikla tBhmetleffligfer, Misir'dan siirmiig- 
lordi. 245 te (859) Misir'da vefat etmigtir; mezan, 
ggfii'nin ttirbesi eivarindadir ( Zu'n-Nun'un haJ ter- 
cemesini, buttin kaynaklai'iyle, lehinde ve aleyhindeki 
kanaallerie ogrenmek i<;in "Taraik>ul-Hakaaik"a ba- 
kmiz; IL b, 154-1 66). 

Bu vak'a, Ebu-Nasi>i Serr&c'in "EI-Liuna" fj't- 
Tasawuf'Uilda, §ibli (334 H. 946) Ue dostlan ara- 

sinda geger (R. A. Nicholson basimi, Landra - 1914, 
s. 50), 

1401. Mansur ieta I, ciltte 1817. bey tin gerhine 
tak. 

"Vazgesmezseniz elbcttc l:a^lariz siz.5 vc elbettfi 
bizden, eetin bir azaba ugrarsiniK," tKur'an-i Keiim 
XXXVI, Yasln, 18), 

1404. "Ahd-i C&did", tsamil, carmtha gerildigi- 
ni, tildiigunii, u£ gun sonra dirildigini, kendtsine ina- 
nanlara gorilncliigiMi, ondan soma da gCge agdigini 
bildlrir. MesoJa Mat.yus incilinin XXVII ve XXVHI. 
bap] anna bakmiz. Gene Hristiyanlairca Isa, kcl^m si- 
fatinm kaliba girigidir; bu bakimdan Ibn'dir; yanl 

T. 15 



Sahife 117 - 265 



22G 



HESXfVI $EKHJ II 



MESNHVl S£HHl Tl 



231 



sonradan bozulan bu din, sifatin tecessudunii kubul 
cder. 

140S. "Fakat sen, onlann leinde oldukca onlari 

azaplandirmaz ve gene yarhganma dilerlerken Allah 
onlara azap vermez. ,F (Kur'an, VIEI, Enfal, 33). 

1413. "Baba demi^lerdi, biz yan$a gitml§tik, 
Yusufu. da clbiselerimlzin baginda birakmi$nk. Bir 
kurt gdip yemis onu; fakat biz dogru soylesek de sen 
inanmazsm biz*?." (XII, YusQf, A. M,, IV). 

1432. "^alacakaun inei $&l; zina edMeksen htir 
kadinla et" mcaiinde bir arap aiasSati vardir, 

1440, 'Gene bir zarnan Musa, kavmine desnigti 
W: 5uphe yok ki Allah, size bir inek bogazlamanizi 
enured iy or. Kavmi, bizimle aJay mi ediyorsun demis- 
ti. MQsa f Allah'a siginintn bilgisizlere katilmakLan 
demist!. Peki demiglerdi, Rabbine dug ct de t ne bi- 
cim inek keselim, aciklasin bize. Musa, Allah diyor 
ki demlijtl, ne igten kalmis kart oJac.ik, ne gene, Ikisi 
arasi dine bir inek olmali. Hatfi, size emredilen §eyi 
yapm. Demiglerdi ki: Rengi nasil otsuflf Rabbine duii 
ct de aeiklasm bize. -Vi&sa, Allah diyor ki demigti, 
sapsan, lekesi? olacak, bakaniara saving, ne§e verir 
bir inek, Demiglerdi ki: Bu nasi! inek? Bizce inek 
inege benzer. Rabbine dim et de bize bildirsin. Allah 
filters* buluruz elbet. MusS, Allah diyor ki demist! , 
ne cifte kogulup tarla surmiis olacak, ne ekin sula- 
Hllg olacak, Ayipsiz p lekesiz, alacasiz olmali. liah de- 
miSldtoJI, §Imdi gergcfi soyledin. Inegi bogazladilar, 
bogazladilar ama az kaldi, bu Qfflrj yerine jjetire- 
miyeceklerdi, O vakit birisini oldiirmus, ceki^ip su£i? 



ustuiliizden atimstimz hani. Allah 1 sa h gizlediginlzi aci- 
ga vuracaktL Demis.tik ki: adnma, inegin bir vz- 
vuyla vurun. Iste Allah, aklmia bajiniza gelsin diye 
SKJleii boyle diriltir, d e Siller ini size bdylc gb'sterir." 
(U, Bakara, 67-73). 

Israilogullanndan birini, kardepnin ogullan, mi- 
rasina konmak i?in OldUrniii^ler, sehrin kapisnia al- 
mislar, sonrada kanmi dilemigler, Mu.^a'ya Km vur- 
imislardi. MiQfia, jiikardaki ayetlerac bildirildigi gibi 
bir inek kesmelerini EHJjuHHy§, onun uzvuyla oliiye 
Turmuglar, olclurulcn dirilip kendisini 5ldlin>ni s5y- 
lemi§ (Kaadi, I, S. SS). 

Ka§ani, inegi tukk olarak te'vil ediyor. tstldadi 
bijlundusundan i^tcn kalmami?, istidadi yUziinden 
pai-lak T fakat ne Lemi2 i^ler tarlasini sUrflitlg, ne ila- 
hi irfan ekinini gulamig (L s. 42 A§), 

Mcviana'da, 1445. beyitten bolumtin sorunadek, 
bcden, yani nefis, kotuliikler, oldiiriilurse sirlann di- 
rilecegini, her §eyiri gbruleeegini, inek keEinenln, yani 
varhktan-beruikten ge^mcmn, yolun f^arti oldugunu 
bildirerck bu vak'ayi enfuse tatbik ediyor. 



* 

V * 



Sahife 118 - 265 



MJlSNRV] SERHt II 



SS9 



(M E T 1 N) 

Lokruan'tn efendisuihi, Ijakman'ui 
akilliligitu, aidayigmi sonamasi 



• Lokman, tertemiz bir kul degil miydi; 
gece-gundiiz, kullukta kusur etmcs, gayret gos- 
termez miydi? 

Efcndisi, is gOrdiimioac onu ileri surer, onu 
ogullanndan da daha ho? tutardl, 

Lokinan, kul ogluydu ama efendiydi, ncfis 
istegindcn MJrdu. 

* Bir padi§ah, soz arasinda geyhin biriite, 
benden bir bagis iste dedi. 

§eyh, a padi&ah dcdi, uianmaz mism ki bana 
boyle i>ir laf sbylijyorsun; hole biraz daha yU- 
cel, su soyledigin haldai yiicelere a|. 

Benim ltd kulum var, onlann ikisi de hor- 

hakir tkj kul ama ikisi de Sana buyruk yiirut- 

rnede, basin a bey kesilrnede. 

1470, Fadisah, bu soz yanks, bir soz, kitndir o 

iki kul dixli; seyh, bid 6fke dedi, obm^i sebvet. 

Sunu bil ki padigah, padisahliya bos veren 
kisidir; biiyle ki^inin lijigi, Ay'la gunes olmasa 
da parlar-durur, 

Osiij mabzcn kesllcn kisinindir mahzen; vai'- 
llga du§man olan kigidir var oian. 



Lokman'm efendis'i, gorunuste efendiye 

benzerdi; gauge kteyse efendisi, kuluydu, kole- 
siydi Lokman'm. 

Bu tors dtinyada bu ge^it adamlap pek 50k- 
tur; boyle kisilcrin gfeleiinde inci, bir saman 
fibpundcn de bayagidir. 

Cole, kud.ulus. yeri adi verilmigtir. Ad-san, 
devlet>seref r htilkm aklina r.uzak kesilmistir, 

Bir bblitk iialki, clbisosi tanitjr., D etbisey- 
fe gOi'eiilei', bu, gunlardan dcrkr. 

Bir boliik halkin adini da, yalandan 7iih.it 
gorliniis, zahitiige gikarflhLigttr; 151k gerek ki 
zahltligi aydmlatsin, gostersin, 

Taklitten, aldatistan arm mis bir 151k gerek 
ki iESam, i§ iglemederi, soz sb'ylemeden taniyi- 
versin. 

Bu 151k sahibf, akil yoluyla adamin gbrdii- 
ne yol bulur; o adamda ne varsa gortif; anla- 
yi-ji, hirisinden duymayla degildir. 

14S0. * Gizli seyleri iyiden-iyiye bilen Tann'ntn 
has kullari, dunyada^ gbniJDerin casuslaridir. 

Gortulde bit' hayal belirdi ml, hayalin sir- 
n, onun gwii ofttae apagik serllif, 

Scrgenin ne asigj vardir ki dogamii aklm- 
dan gizli kalsin. 

O'nun sirlanni anlayana kargi yaratiklann 
sirlan da nedir ki? 

GSklordc yUfiiyup gidcn kigiye, yeryiiKun- 
de yurumek, ne diye zor olsun? 

Davud'un elinde demtr mum oldu; arUk 
onun avucunda mum ne hale gelir a zalim? 



Sahife 119 - 265 



Z30 ME5SEV! $nmit I! 

LoKman, kuJ geklinde bir efendiydi; kuJluk, 
goriiniisutide bir orttiydu ona. 

Hani cfcndi, taninmadik bir yerc giderken 

kuluna, kendi elbisesins giydirir. 

Kendisi de o kulun elbisesini giyer; kbk>- 
sini one siirer; kendisi arkasindan yijiilr. 

Yolda, kulbir gibi onun ardmdan gider; 
boyleee de kendisi ni kimsenin tanimamasitn di- 
ter. 

1490. A kul der; sen git, bag koseye ges, otur„ 

Ben de eski bir kul gibi ayakkaplantii atejnm. 

Sen sert davran, sov beni; hie saygi gbs- 
tevme bana. 

§imdj bana hizmet etmekten vazgegmen, 
hizmetindir senin; boylece de gurbel ilde dii- 
zen tohumu ekeeegim be.n, 

Efcndiler, onlari kul san&iiilar diye bu ge- 
sit kulluklarda bulunurlar. 

Zaten de gozleri doymustur efendilikten; tg. 
ler gonneye hazirlanmislardir onlar. 

Nefis dilegine ku] olanlavsa tersinedtr; ken- 
dilerini akil sahibi, can sahibi gosi:erirlei\ 

Efendi, keridini dtiskiin gfistcrir; fakat ku- 
lun elinden, kulluktan ba§ka bir is gelmez. 

oyleyse §unu bil ki alemden bu Slome, 
tersine vuran eok seyler var. 

I/okjnan'in efendisi, bu gizli hali anlamis- 
tt; onda bir beliiti gorniijjtij. 

O kilavuz, sirn biliyordu, Ig basarmafe iciti 
hog bir halde egegini surup gidiyordu. 



MESMTVl HV.H1 II 



331 



1500, Kbtt) kisiden sir saklamaya ga^ilir mi big? 
§a$ilacak §ey sudur ki sen, sutiiu kendinefcn 
bile sakliyorsun, 

I§1, kendi gozlei'inden bile gizlc de igin, 
kOtiJ golden sakli kalsin. 

Kendint, bhw eldc etttte tuzagina tapsjir 
da ondan sonra kt-ndinden, kendLn dmakEizm 
birjey cal. 

Bedeninde kalan temreni yarip ^ikarmak 
igin yaraliya afyon verirler. 

tilum eagmda da adiima agn-sizi verifier 
de adam, onunla oyulumrken eamm abverirler. 

Desnek ki gonlunu hangi duijunceye tapgi- 
nrsan iap$ir; gizlice senden birgey eJid gdtii- 
recekier* 

A isin iistune dujen, her ne e^e edei-sen, 
hn-siz, o yandan geliyor, ernin bir haltfe sahp 
gidiyor, 

oyleyse en iyi olan igle oyalan da senden, 
en bayagi §eyi alip gotiirsun. 

Taeirin ylikii suya diiserse, hangi kumas, 
daha iyiyse ona el atar. 

Madem ki scnin de bii^eyin, suda yak olup 
gidecek; azi birak da daha iyisini bul, 

Lokman'm ii^tiuilligiiniiti, ululu^mtm, 
sntayanlar katuida ASi^i. i^miasi 

1510. * Lokman'm efciKdlsJne her yemsk ?agmda 
yemek gelirdUef mi, o, Lokman'a adam yollar, 
onu cagirtirdi. 



Sahife 120 - 265 



ME5NIVI SERill U 



233 



332 



MES^EVI $ERHl JI 



Once, mahsustan Lokman, o yen-iege el su- 
nar, yer, ondan sonra efcndisi yerdi, 

Efendisi, man artigim afjyetle yer, aevk 
alirdi.. Onun yemedi£i yemcgiyse yemea, d6- 
kerdi. 

Yese bile goniilsuz, jgtahsiz yerdi.. Buysa 
sonsuz bir baghliku, 

Bir gun Lokman'in efendisine, . armagan 
olarak karpuz gL'tinniglerdi; birisine ogul dedi, 
git, Loktnan'j cagir. 

Lokman getince bjj dilim kesU, una vei'dj; 
Lokman goker yer glfcj-, bal yer gibi yedi. 

Oyle bir I103 .yedi ki efendisi, ikinci dilimi 
de vcrdi ona„ Boyle-boyle dilimler, on yediyi 
buldu. 

Tek bir dilim kaldi, bunu da dedi ben yi- 
yeyim de bu kaipuz, ne taUi bir karpuz; bir 
cle ben goreyim, 

Lokman, Qyle bir hos. yemigti ki aldigi tat- 
dan, gorenlerin de islahlan kabanyor, kaim- 
lan aeiklyordu. 

Yiyince aeiligindan agzim bir ateglir, kap- 
ladi; hem t3ili u^ukladi, hem bogazi yandl. 
1520. Acihgmdan kendinflen gecti; ondan sonra 
Lokman'a, a benirn cam in, a beniiu cihamm 
dedi; 

Bb'ylesine zchri nasil oldu da serbet gibi 
Ictin; bu kahn nasil iQtuf saydin? 

Bu ne sabirdir, ne yuaden buna sabrettin? 
Yoksa cannia dijjjtnan misin sen? 

Ne diye dust™ bag vurup, bir bahane bu- 
lup, ozriim var gimdi, bfraaafc dayan denied in? 



Lokman, nimetler bagigJayan eliitden dedi, 
o kadar nimeder yedim ki utancmi iki k&t oldu. 

Elinden, bii' de aei bii^ey yememek, ayip 
getdl bana a bilgi sahibi or. 

Bijtiin pan;a~buQUklarim, sen in nimetler in- 
den bittL-geligti; vartigim, senin yeinine garko]- 
mug, senin tuzagina du^mu-s. 

Senden gelen bir acid an feryud edersem 
yuzleree dofa toprak bagima. 

^ekeiier bagiijlayan elindeki tad, bu kar- 
puz da acilik birakir mi his? 

Sevgiden, acilar tatldasir; sevgi yuztinden 
hakirlar, a! tin ohir. 
1530. Sevgi yiiztinden tortular duruJur, at'inn*.. 
Sevgiden derfler gifa bulur, sagahr. 

Sevgiden, olli dirilir; sevgi yuziinden parti- 
san kul kesiJir. 

Bu sevgi de, bilginin sonucudur; siiCrtia- 
sapan geylere kapilan, nasil oiur da boyle bir 
tahta oturur? 

Noksan bilgi, nerden bn a^ki dogufrttak?' 
Noksan bilgi de agk dogunir ama bu a§k, can- 
ststaradir. 

Noksan bilgi!!, bir cansizda Isledigi bir 
renk goriii-se, bir ishkdan, bir sevgilinin sesirti 
duymuga doner. 

Noksan bilgi, bir seyi, bir seyden ayirdede- 
mez; hasili o, sjim^egi gune$ aanir, 

* Poygiimber, nokSAni olitna tnel'un dedi 
ya; bu noksan, tevilde akillardaki noksandir. 

" Cunku azasi noksan olana acinir; acinan 
kigiyc dc Ianet edileme^; oyle kiji yaralanatnaz. 



Sahife 121 - 265 



ftTESNEVl SERHl II 



235 



234 mek^vj ifatri h 

O sakatJik, akil noksamdir; laneti gerekti- 
ncn, uzak durulraasi gereken hastakk asil olur. 

Cunkii akillan teimamlarnak mumkundiu ; 
fakat Ix-dende bir noksan varsa onu tamanila- 
maya imkan yoktur. 

1540. Her uzakto kalan kafirirt kafirllgf, Fira- 
vurilugu, hep aki] azligindam meydatia gelniis- 
tlr. 

• Bcdcndekl eksiklikte bir geni^lik bile var; 
eiinkU Kur'an'da, "Kore vebal yok" denmistir. 

Simsek ^akar, soner; pek vefiiSJUdjr; sen, 
ann-mamissm da o ytoden sbnup gidenl nliim- 
suz olaifik kaJandan ayirdetlerniyorsun. 

$im§&k giiler; kime guler? 56'yJe. ki£iye 
guler ki ona gontiJ verir. 

* Gb'kyiizu igiklari nm sonu yoktur; fakat 
doguda da olmayan, batida (Ja olmayan i§tk 
kimdir? 

* Sims&giti huyu bil ki gfeleri alir, kamag- 
tirir; iilumsuz igigi da tumdon yardimei biL 

Dcniz kSptlgij iistUne at sunnek, girrigefc 
igigiyla mektup okumak, 

Bits ycizunden sonu gormemektir; kcndi 
gohlune, kendi aklina gulmektir. 

Akil, akiJ oldugundandir ki Isjerin s&nunu 
gordr; sonu goi'meyen akil, nefis kesilir. 

• Nefse altolan aki], nefis olmugtur,, Miis- 
teri, ZuhaJ'e mat oldu mu, yomsuz olur-gider, 

1550. Bu yomsusluk icindc, goziinti gevir de ta* 
liftial yomsuz bir haie getirene bak. 



Bu denizin kaJbarismi, eekilijini goren g&ze 
sahip clan, yomsuzlugu deler, ge£er T yomluluga 
erer. 

Bu yuzden de seni, haldert hale dondiirUr- 
dumr; hem de hSlden hale donduriirken ziddi 
da ziddiyla ortaya koyar, 

* Sola donduriir diye korku belirir sende; 
erler gibi de sat y&fr ehlinin tadini almayi iimar- 
sm. 

Boylece de iki kanatli kug olursun; ciinkii 
a er, bir kanath kug, ugamaz da u£amaz. 

Ya fceni birak, soz soylemeyeyim, ya da 
izin ver, hepsini soyleyeyim. 

ButjU da istemiyor, .onu da Lstemiyorsan, 
gene buyruk senin; zaten kim bilir, niaksadm 
nedir, nereye iletmektir? 

* Ibrahim' in cam gerek ki, can isigiyla, 
ategin icinde cennot oldugunu, k^kler bulun- 
dugunu goi-sun; 

Oyle bir can gerek ki basEjmk'basanrak, 
Ay'a, giincse dek agsm; haika gibi kapiya ka- 
kilip kalmasin; 

* Hali] gibi yedlnci kat gogii de aJjSin; 
"Ben hatanlari, dolunanian sevmem" desin de 
hcpsinden vazge^sin. 

1560. Bu beden diinyasi, sehvetten kurtulan ki si- 

den ba§kasim yaniltagelmi^lir, yamltagider. 

Padisahiii adamlaiinjii, o has kolcye 
hiiseil^ri hlltlvrtsinln tarnam]&nma&i 

Padlgahla beylerin hikfiyesi, o has kula, o 
akil padi-sahina haset etmeleri hfkayesl, 



Sahife 122 - 265 



24ii 



MtSNIVl SPHHl |j 



Mbstv-tvl stum u 



23) 



S&z, soELj ac-ti-gitti do Uiiak dugtii; gei'I do- 
nup onu tamamiamak gerek. 

MiiJk sithibi bahcivan ,o devletle, o habtla 
agaci, nasi I ofur da agactan ayiidedeinez? 

Acj, kotii agagla bire yediyilz meyva veren 
agaci nasi I bilmez? 

On Jan, sonu gdren go?Jc giirtir de nasil hep- 
sini bir ges.it geligtirir, ye-tistirir? 

A&ac.lann sonu nedir? Meyva veimek.. §im- 
di meyvak agacia meyvasra agac bir gory nil r 
amti sonu oyle degiL 

* Allah igigiyla bakan, goren geyh, sonu 
da bilir, onii de. 

Tanri iein, ahin goren gQzu yummuslui' 
da, hefikesj geginede, sohu goren gozij ac;mi§tu\ 

O hasetgiler, kotu agaclardi; yaratihslan 
aciydj, bahtian kutiiydii. 
1570. Hasetten eo^up kopuriiyorlardi ; gizUce du- 
zenler kuruyorlardi. 

O has kuiun boynttnu vurmak, zemanedsn 
kokiinu sokun cikamiak istiyorlardi. 

Fakat nasi] yok olur ki cam, pacK§ahti 
onun; kbku Allah'in korumEisindaydl. 

* Padisah, o sirlari duyirm§tu, bitiyordu 
am a Ebu-Bekr-i Rehabi gibi susmadaydi. 

Yaratih!}lari kotij kisilerin gonullorini 
seyrediyor, o testicilerle aiay ftfiyordu . 

O diizend topluluk, padl§ahi {jomlege sok- 
mak i^in citizen duziiyordtl. 

Fak&t a egekler, Byle uluiar ulusu, oyle 
simrlara sigmaz bir padigah, nei'den bir gpm- 
le^G sigacak? 



Fadi§ah icin bir tuzak kuruyoriardi ama 
bu diizeni, gene dc ondan ugi , enmi§]ej , di. 

Ne kotii isgidir o ki, ustasiyle bas ko§ar da 
one karsi durur. 

Hem dc hangi ustayla? A&ik da, glzli de» 
katirida bir olan d Liny a ustasiyle. 
1580. * Oniin gozij, Allah isigiyia goriir olrailg; 

bilgisizJik perdelerini yakiTu^-gitnii^ 

O i&ciysc, dclik-dt^ik cski kilimi, o hikmet 
sahibinin onune gerer de bir perde yapmaya 
yeltenir. 

Kilimse, yijzlerce agizla guler ona.. Her 
agzi da bir deiilttir ona, 

Uita, bu is^iye der kif A kopokten a^agilik 
adam; hie ™ vefan yok? 

Hadi beni usta say ma, zDrliikian cozen bir 
adarn bilrne; kendin gibf iAt ssakird say, bir 
koi- gonullii tut 

Camna yardimin da mi clokimmadi, gordil* 
n"? yardim da mi etmedimf Ban olmadiktja sana 
hi^ t>ir su akniaz, 

Demek ki EM?nim gonliim, stnin bahtmin is 
yuvdu; a dogiii-duzen olmayan kigi, ne diye su 
ig joii-diinu kirar-dokei-sin? 

Qikmagi gizlice cakiyomm dersen, gonul- 
den g5nu!e pencere yok mu dorsin? 

Sonunda, ynpufim ptnccncdcn gGiiii" go- 
nul de, iju soeuiie tamkhk eder. 

Tut ki kei-eminden yjjzUne vumnuyor; ne 
dersen gulilyor da evewvet diyor. 
15&0. O, senin duzcniilc Eulmijyor; yaptigm §eye, 

kotii huyuna guliiyor. 



Sahife 123 - 265 



23B 



MESNEVI SJEltMt JI 



MESNEVf &EPS![ XI 



ZXf 



Diizendye kargikk bir duzenci, diiaene kar- 
Sihk bir dike n verj.lt r, Kuseyi vur-kir, testiden 
ig; igte budur eezan scn'm. 

Senden rail olur da giilerse bil ki, yiiz bin» 
lerce gul aciknistir. 

* Gonlu, sentten razi clur da ige koyulur&a, 
gune§, hi! ki ko<? borcuna girmistir. 

Gtftkttiz de onun yuziinden g:[iter, bahar da,. 
Ci£Cklerle yegillikier, onun yuaiinden birbirle- 
riyle bir aradn ko§u§ur]ar. 

Yllzbinlerce bulbtille kumru, seaste-sedasiz 
dijnyayi seste doldurur. 

Can yapragmin yuziinii, sararmig, kaiairnis 
goriiyorsun da onun kjiti nadigabin ofkesinden 
haberin yak. 

Padi§ahin gunegj pay lay 15, azarlayig burcu- 
na girdi mi, yiizleri kitap gibi karartir. 

* O Utarid'in yapraklan canimrzdiv; o ak- 
hk, o karanttk da bizim Terazimizdif. 

Sonra da carder, karahklan, ut;ze du§ii5tcn 
kurtulsun diye kizil, yesjii bir buymk yazar. 
1600- * llkbahann yazdigi yazilar da kizildir, 

ye§ildir; Ebemkusjagi'na benzer. 

Uiidliiid'Un kiUticiik oldugunu gwriincc 

Ik'Uiiys'iit goriiilden Siileyman 
Peygiunberl ululamasi 

* Eelkiys'e yuzlerce rahmet.. Tanrt on a yiiz 
crkegin aklim vei*mi§ti. 

Bir hiidhtid kusju, Siileyman'dan bir kac 

satuiik bir mekhjp getirdf. 



Mektubu okudu, o etrafli niiklelcri anladi; 
elgiyi hor gormedh 

Hudhud'Un bedeninl hudhiid gordii, eam- 
niysa zumriiduanka; duygusu, bir kopiik gdrdii 
onu; gonlUyse denis. 

AM, bu iki renkii tdsimlar yiMinden duy- 
guyla, Muhammed'in Ebu-Cchil'lc sava^tigi gibi 
sava§ir-durur. 

« Kaiirlcr, Ahmed' i insan gorduJer; clin- 
ku onun, Ay'i boldugunu goremedller. 

Duygu goziine toprak serp; duygu gozii, ak- 
lm da dusmamdir, din in de, 

» Tanrj, duygu gozune gor dedi; puta tapan 
dedi; bizim ziddinuz dedi. 

Cunkii o, kopilgU gordii, denizi gormedi; 
kjinde bulundugu ^agl gordij, yanni g&medk 

1610- Yannin da sahibs olan, iginde bulumilan 

cagm da sahibi buluran, goziinun b'nlinde durur 
da o, ha^ineden ancak bir pul gfii^r. 

Bir zeire bile o giinegten haber verir de §u 
giine?, o zerreye kul-kole kesilir. 

* Bir katre bile o bii-lik denisinin elglsJ olur 
da yedi deriiz □ katroye tutsak olur-gider. 

Bir a VUG toprak, onun yuzunden <;evikle- 
strse gokler, iopragm dndnde; yerlere baj kor, 

Adem'in topragi, Tann yiizunden t;evik]e§tl 
de, Tanri'nin melcklei'i, (.opragina kar§i bag koy- 
dular, secdeye kapandilar, 

* Gok yarjlch "Hani; pek'i l5 u nedendi? Bir 
goz yiiziindondi ki topraga i^ledi, zorlari a?ti. 



Sahife 124 - 265 



340 MESNHVI SLKH1 [| 

Toprak, agirligi yuzunden, suyun dibine £<5- 
ker; bir de tezce agip Ars'J da gegen topragi 
seyvet. 

Bil ki o duruluk, sudan degildir; bagislar 
bagisJayanin, essiz-orcicksiz yaratiemin vergi- 
sidir aneak. 

Diiei'sc havayi da asagilatjr, ategl de,. Di- 
lense dskcni gulden de ustiln edur. 

* Buyi'uk sahibidir, tijlediginl igl&r Allah.. 
Derdiji ta kendisinden deva yaraiir. 

1620. Yeryuziiyle suyu yiJceltirse gokytizii yolu- 

nu, ayaklanyla asarlar, 

* Demek, "Diledigtni usttin edersin" sozti, 
iyke meydana cikti; toprak Ian yaratilana, ka- 
natlanm a<; der. 

Alston yaratilana, yiiru der, Iblis ol; gey- 
tanbginJa yerin yedi kat altma gir. 

* A topraktan yaratdan Adem der; yiiru, 
Suha yildizinin iistiirte jjifc. A atesten yaraiil- 
mig Iblis, sen do yerin dibine gir, 

* Ben dort tabJat de def ilim, Illet-i Ola da 
degih'm;^ boyuna I§fcr basurmada, diizup kosma* 
dayim, olumsuzLim ben, 

^imde sebcp yoktur, do£nidur, gergektir,. 
A kotu k!$f, takdirim, sebebe bagh def ildir, 

* Kimj vakit adeUi-ni degfgtiririni; kimj va- 
klt su lozu ya tig tin rim ben. 

■ Denize hadi derim, ate$k;rle dol; atest; 
de yiirii derim, gffi bah^esi kegfi. 

Daga, yun gibi hafif ol derim.. Gokyiiztine, 
g<5ze bag agagi gorun derim. 



MESNEVl S£K!(t II 



2« 



• Giine§e derim ki: Ay'la birles.; sonra iki- 
s'mi de, iki kara buluta dondurtirum. 

1630. GUncg kaynagim kuruturuz bi2; kan kay- 

nagmi hunerle tniske dondurtfruz bie. 

Giinesje Ay, iki kara okuzdiir; Tanri, bo- 
yunlarmi boyiinduruga ceker onlann. 

Filojwfim, "Suyu fcaynagmdan ki>wrsc" 
Ryeti okuruirkcn inkir etnu'ei 

Kur'Sn okuyan btfij kitabin yuzundeii, 
"Maukiim gara" fiyetini okuyordu; yani suyu, 
kaynagmdan keserim. 

Tann diyordu ki: Suyu, yerin derinh'kle- 
rinde gizlerim; kaynaklan kumturum; gorak 
ycrJere donduriirum, 

Boyle- yaparsam, benim gibi egsiz, c^itsiz, 
JOtUf, kahir sahibi Tann'dan baska, kinidir su- 
yu tekrar kaynaga dbndurecek? 

Eir bayagi mantikgi fiJozof, □ sirada mek- 
tch'm yanindan gegiyordu, 

Ayell duyunca begeTimedi|indeii bizde dedi, 
suyu ki.ilu.nkle gikaririz. 

Beliji agtigi yarayla, kazmanin kcskinligiy- 
le, suyu yerin altmdan iistiine Cikanveririz, 

Gece uyuda, tiiyastnda bir arslan er gor- 
du; fi!ozo£a bir si lie vurdu, iki goziinii de»kfa 
ettl. 

Dedi ki: A kotu kigi, genjeksen gu iki goz 
kaynagmdan ka^mayla su cikar, 

~F. IS 



Sahife 125 - 265 



MX 



MESNIiVl SERHJ II 



MESNE VI SiiKHl II 



343 



1640. Giinduz sigradi, kalkti; gordu ki iki gbzii 

de kor olmus.. Iki goziinde de o iistiin igik, son- 
mug-gitmi.5. 

Aglayip sizlansaydi, toVbe etseydi/ gitmis 
i§ik h Tann lutfuyla gene belirjr-di. 

Fakat tovbe elmek de eldt degil; tovbe ta- 
di, hor sarhoga meze olitt&Z ki. 

Yaptigi i 5 lerin girkinlifi, ^M yomsuzlufu, 
gonJune tovbe yclunu baglami^tJ. 

* Halirfn yalvangi, inanip yuziinden giic. 
olan, olmasina imkan bulunmayan ]j, miimkun 
oldu-gitti, 

Bunun tersine, o adamm inkan rja a.ltini 
bakira dotidurur; bangi savag yapar. 

Gflnlii, katihkta ta§jn yiizijne donmiig,. Tov- 
be, oraya ekin ekmek icin o tefl nasil yarar? 

* Suayb gibi biri nerde ki dua etstn de 
do|j gibi kayayi, ekin ekmek igiii toprak halin3 
getirsin? 

* Yahut nerde Mukavkis ki, Feygamber'den 
dilesin de taghk, diiagun, vcrimli bir tarte ol- 
sun? 

Su kolii kigiyse garpma mibladizi otrnu?; 
verimJl topra£j bile tag-topan kcser. 

11560, Her gGroiie, secde etmeye izin yoktur; her 
igginin ucreti, rahmet degjldir, 

Akhni bagma al da, tSvfetS ederim, Tann'ya 
siglninm deyip, bu Umide arkam day a yip sug- 

etme, glinaha girme. 

Tnvbeye de bir partakhk gerek.. Tovbeyc 
de bir gimgek, bir bulut sail. 



Meyvaya hararet gerek, su gerek; bunun 
igin de bulut gerok, giinsek gerek, 

Gontilden §imgek gakmaz, iki gdz bulutu 
yagimtr yagdirmazsa, korkutus, ofke ale^i ner- 
deii yatigacak? 

Kavu^nia tadmin bitkisi nerden bitecek, an- 
duru su fiskirtan kaynaklar, nasil cosacak? 

GUI bahfesi, ye-sillige nasil sir soyleyecek.. 
Meiiek^e, yaseminle nasil ahitlesecek? 

Qnat', dua i£in nasil eJ agaeak; agag, ha- 
vada nasil bas. sallayacak? 

Qigek, ilkbahar gUnlei'inde, rankle rle, koku- 
larla dolu yenini nasil sallamaya koyulacak? 

Lalenin beti-benzi, kan gibi nerden kiza- 
racak; gi.ll, kesesindt?n nerden aitinlar sagacak? 

-I&60. Bulbill, nerden gelecek de gtilii koklayacak; 
tiyeyk, istekli gibi nerden ku-ku neiifle nenle 
dsyecek? 

Leylok, nerden canla-gonullo lck lek-senin 
senin <iiye gaga vuracak? Senin de ne demek? 
Zaten mxilk de senin, mal da senin djyecek? 

Nerden l.opi^k, gonliinde gizlediklerinl giis- 
ter-eeek; Gul bahcesi, gokyiizij olmadigi halde 
paril-paril parlay acak, her yam isitaeak? 

O agir elbiseleii nerden gctirmis bunlar? 
Hepsi de kerem sahibi Tanri'danj hepsl de mer- 
hamet sahibi Tanri'dan. 

O t'ii?e]]ikier, bir tek giiselin beiirtileridir; 
o izler, bir tek kulluk eckn kiginin ayak teteri- 
dir. 



Sahife 126 - 265 



244 



ME5NEVJ 5£HHi 



MtSNIVJ SEltHJ li 



245 



Padigahtan bU> belirti gorendir aevinen; 
gormeyen kis.i, uyanmaz da uyanmaz. 

* Elest gaginda Rabbin! ggren kl§inin canij. 
kejidinden geger de sarhog oiur-girter, 

garap kokusunu, gfipj© ipen tamr.. garap. 
ifmeyea jarap kokusunu ne bilsin? 

* CLinkti hikmet, kaybolmus deveye ben* 
zerj i^i-jfatgiya bcnzer hikmel; a da mi padigaha 

gotsirtir, 

* Hani riiyada bir guzel yiizliiyu gorursun; 
sana bir y&de verir; bir de iz belirtir. 

1670. Muradma ereeeksin der; iste Sana iz: Ya- 
rin, filan, katma geleeek senin. 

B(r beliftfei |u: Ata bi11mi3t.ii" bir belirtisi 
de scni kucaklayacak o. 

Bir teljrtisi, seni goriince giilmcsidir; bir 
belirtisi, karginda c ] baglamasidir, 

Bir belirtisi de §u: Sabah olurica bu I'Oyayi,. 
heveslenip kimseye soylcyemiycceksin, 

* Bu belirti, Zekeriyya'ya da gSsteMiaig- 
ti; tic gun, his kimseye bir soz sciyleyemiye- 
eeksin denmi§ti; 

l>g gece iyi-kotu, hig bir §ey soyleme; Yah- 
ya'mn dunyaya golmesinin alamoti bu, 

t)g giiri 902 soyleme; bu susmaktir mura- 
flina eriseeegine deli], 

Bu belirtiyi dile getirme; bu soxii gonlun- 
de gizle. 

Bu belirtilerl, FiiySda gordugun guwl, se- 
ller gibi sayler sana; hatta bu da nedir? Daha. 
yuz belirti dfie getirir. 



BUj g.unun belirtisidir: Boyuna arayip dur- 
dugun mah-mulku, Tann'dan diiedigin makami 
bufacaksin, 

1680. Uzun gecelerde sayiklaytp durdugun seyi; 

seher saglai'inda yamp yakiJarak yalvardigm 

Kavu$madigin gun, guniinii karartan, boy- 
nunu ig gibi incelten seyi. 

Vanni-yogutiu oynatip tertemiz uiulanla- 
rinzekati gibi neyin varsa, ufruna verdlfili seyi 
clde edccpksin. 

Varim-yogunu verdin; uykundan oldun; be- 
ll tn-benzin sokiu; has feda etrin; kila dondiin. 

Odagaei gibi ne kadar ft teste oturdun; zih 
gibi, migfer gibi ne kadar kihcm ka^isina dui'- 
dun, gogiis gerdin. 

Bu ge^it yuz binlerce garesizlikler vardir; 
iigiklann nuyudur burjar; sayiya sigmaz. 

Gcce bu riiyayi gornJun, giindiiz o!du; uya- 
nij] kalktin ya.. Ruyaniri (;ikmasim umsrtik ^ii- 
niiii, kutiu oldu, 

Go?-unu saga -sola ddndtirijp durniadasin; 
o izler, bdicti icr nerde diyoraun. 

Eyvahlar olsun, giin gec&i* de belirtiler 
gikmaz, gorunmezse diye yaprak gibi titteyip 
dm-uyor&un. 

Sokaklardaj cai'^ilarda, pazai'lai-da, buznii- 
sini yitirmig adam gibi ko^up dut'madasin. 

1690. Biri fikar'da, hoea, hayroia, bu ko^nian da 
ne; ne oldu sana; burda bifscy mi yilirdin, kini- 
sin Ken derse, 



Sahife 127 - 265 



B4C 



MtsNtvi $Bxni a 



MCSNhVl sum ll I J 



247 



Ona dersin ki: Hayirdir ama bana; bunu 

benderi baskasimn bilmemesi gcrek. 

Soylcfsem bir belirtiyi elder) cibarmis olu- 
rum; bclirtinm yitmesi de olijm gagi kesilir ba- 
na. 

Her etlimn yiizijne bakarsin, o da sana, dt>li 
gibi bakma yuziime der. 

Bit- arkada§ yitirdim dersin; yiizumu onu. 
aramaya tut turn. 

A atli, devJetin boyilna sijrsun-gitsin, ba- 
gisla; a^iklara aci. 

* Madern ki geregi gibi aradin; i§e iyice 
sari Id in, dikkatle baktln; haberde boyle gelmis.- 
tir; bir tge tain sanlmak yamknaz demister; 
bulursun elbet, 

Derken ansizin o atli Cikagelir; a bahti iyt 
kigl, gcJir de sen! simsiki kucaklar. 

Kendinden ge£ej;sjn; dostlardan ayrilirsjn.. 
l$ten habcri olmayan da, iste sana gosieris, iste- 
sana iki yiiztuluk der, 

O, kendinden geeen ki§inin su eoskimlugu 
nedir? Ne bilsiru Bu eoskunluk, kiminie bulus.- 
mamn, kime kaVH§mai*ffl belirtisi; bilmez ki. 

1700- Bu beliiti, onu gorenin harei; ohijrune ner- 

den belirecek? 

Asjika, her solukta bir bolirti bcJirmedcdir 
ondan; her solukta canina can katilmadadir 
onun yUzuiiden, 

* Cares iz kaJmis. baligin oniine su gikmi? 
san-ki.. Bu izler, bu belfrtiter, "KUabin ayctle- 
ridir igte." 



Deinek ki peygamberferdeki belirtiler, bil- 
dik olan kisinin canina mahsusdur. 

Bu soz eksik kaldi, bir karara baglanmadi; 
Takat bagigla beni, gonlum bendc dcgil; a$ikini, 
asik. 

Zwreleri kim sayabilir? Hele ask, birinin 
aklim basindan abp giderse.. 

Bagdaki-biheedeki yaprakl&n sayiyorum 
ben„ Kekbgin, kuzgunun otiigunu sayiyorum 
bea 

Sayiya sigmaz buniar; sigmaz ama sinan- 
mi§ bislyi dogm yoJa getirmek icm ben, sa- 
yiyorum igte. 

Sayarsin ama, Zuhal'Jn yomsuziugu, Mus.- 
teri'nin kutlulugu sayiya sigmaz ki. 

Ama bu iltis inin tesirini anlatmak, fayda- 
larini, zararlarini bildirmek de gerek. 

171Q. Kutlularla kutsuzlara, kazanm, kaderin iz- 
lerlnden bir parcacigmi anlatmak igin gerek bu. 

Talihi Muster! olan kisji, neseyle ululukla 
sevinir. 

Talihi Zuha] olanin da ktitu iglcrdtn cekin- 
mosi, o gesit islerde ihtiyat etiinesi gerekir. 

* Padisahimiz, "Allah'i amn" diye izin 
verdi bize; bizi ates Igl nde gordii, 151 k verdi 
bize, 

Sizin ani^inizdan ariyim; beni bir sekle bii- 
riimek yaragmaz da; 

Fakat sekle, hayale kapilari, bizim zatimizj, 
omeksiz bulamaz dedi. 



Sahife 128 - 265 



24B 



MESNE VJ *EflHl II 



Agiida am$, noksan t>ir hayaldir; padi§ah<;a 
ovti$, bunlardan arinnustir. 

Birisi, padi^aha, eulha degiJ dese ik bd^inj 
oviistiir bu? Yoksa padisahm culha olmadtgmi 
bilmiyor mu bu adam? 



{§ E R II) 



A 



1464 Loknian igin L cildin 1970, beytinin ger- 
nine bk. 

1467. Bedi'Le-zaman Furuzan-fer, bu hikayenin,. 
Sehristani'fiin "Milel u NihaPinde, "Ahbar'UI-Huke- 
m&"da, "Kesf ul-Mahcub"da bulunduguna, Ebu-Said-i 
Ahi'niii de "Nesr'ud~Durer"de degigik bir sekilde bu 
hlk&yeyi naklettigini, Nizami'nin 'Iskender-Nanic"' 
de, Sokrat'la Isfcender'e atfen bu hikuyeyi anlattigi- 
m, Emir Huseyni'nin, "Zad'ul-Miisan'rin''de Yunan 
hakimlcrinden birlyle Iskendcr arasinda, bu tarzda 
bir soru-oevabm geetigine dair |>h h hikaye bulundu- 
gunu, AlLar'in "Mantik'ut-Tayr"inda da bu hikaye^ 
nin mevcudiyetini, Sejlil'flin, bu mazmurtu iki beyit- 
te bildirmig oldugunu haber vei'jyor (Maahiz, s. 53- 
34). 

"Mantik'iit-Tayr"da §u tarzda g&ger: Padigahin 
biri, bir pine, ben mi iyiyim, sen mi iyisin diye so- 
rar; pir, nefsin dei\ seni kemUOB e§ek edinmig, agzi- 
na bir gem vurimi$ h istedigi yana goturuyar; bense 
ncfsime binmigim, elbctts ben senden iyiyim, senden 
ustUnum. (A. G5lpinarli terc. 2. basim; 1st, 1962, C. I,. 
S. 158-160). 

1480. "Inang sahibinin anlaysgirdan sakmm- 
eiinkii o, lis (.tin ye ulu Allflh'm i§igiyla bakai 1 ." (Ha* 






Sahife 129 - 265 



■450 



MESNEVl ■}ii.:;l III 



ME5NF.VI JPRHI II 



25t 



dis; Cami', I. s. 7) S:\rih-i Ankaravi, hfciri IV. yiizyi! 
sufilerinderj Ebti,-Ya'kub-i Susi'nin, "Erenler, gonul- 
lciimsin cususiatKhr; goriLilloririixe girerler; sirlan- 
mzi pikaririar; onlaria oturdunuz mu, dagmlukta 
•onii'im" dedigmi kaydediyor (s, 125). "AUuh'in oyle 
kullafi vardir ki insanlat'i, yuzlerinden, gbzlerinden 
tanirlar" mealinde de bir hadis vardir (Camf, I, 
& 73). 

1510. BeyiUe basjayan hikayenin, Ebu-Hay- 
yan'm (3S0 H. 990) "Kiiab'ul-Emta'u vel-muvane- 
se"sinde bulundugunu BedL'ua-zaman Furuzan-fer bil- 
diriyor ve metnini naklediyor; bu hikayede, Lokman 
yok; [akat hikaye ayni. , 'Esrar , ut-Tevbid"de de buna 
bender bir hikayo vat. Attar, ayni hikayeyi, "Man- 
tik , ut-Tayr"da anlattnaktadir ve bir padisahla kdlcsi 
arasinda geeUgini kaydetmekscdir; Avfi, "Czuni'ul-Hi- 
kay£t"ta, bir bah£wanla Nizam'iihMiilk arasinda ge<;- 
tigini sSyler (Maahiz, s, 55-56). 

"Mantik ! ut-Tayr"daki hikayenin bzeti §udur: 

Padisahm biri, kullarmdan biri ne bir meyva ve- 
nyor, KbJe, o meyvayi lezzetle yerkert padigah oze- 
niyor; biraz istiyor; fakat kolenjn verdifi mcyva aci 
mi aci, Padisah, blrazcik tadinca, nasil yedin bunu 
diyor. Kale, §imdiyedek diyor, senden yiizbinlerce 
tatli armagajiiar aidim, yedim; bir kerecik de bb'y- 
lesi geldi; nasil olur da bu, aei getir bana? (A, G, 
lerc. 13. basim, C. I. a. 17-18). 

153G. Sarin, "Noksani olan mel'midm"" mealinde 
bir hadis naklediyor (s. 129). Geretkten de cirkin 
olan, yahut uzuvlanndan biri noksan olan kigide, tis- 



tun bir bilgi, essiz bir sanat olmazsa, asagihk duy- 
gusu beli^ir; giizellcre, uzuvlan tarn olanlara Sdetii 
diifjman kesiiir. Cegmez bir hastaliga, bir derde ug- 
rayaniar da boyledir. Ancak, insanlan boyuna iyi 
gormek isteyen, iyi olmalanm dileyen, onlardaki ka- 
sum gftrmeyon Hz. Mevlana, hadisdeki ncksam, uzuv 
noksani olarak kabul elmiyor; akil noksani oldugunu 
bitdiriyor. 

1537, garihj gu mealde bir hadis oldugunu soy- 
luyor: "KOrliik, suglarjn yarhganmaKina sebeb olur: 
sagirhk da yarhganmadir.. Jjfeuvlanla bir eksiklik 
oldu mu, o kadar da yarliganir insan." (s. 129), 

1541. "Kore vebal yok ve topala vcbal yok vb 
hastaya vebal yok.." (Kur'an-i Kertm, XLVIH f 
Feth, 17). 

H.544, Doguda da ohnayan, batida rta oltnayan. 
Kur'an'm, XXJV. suresi olan r*ur sur«?inin 35. aye- 
tinde geger. I. clltte, dibaeeye bk. 

1545. "gio^ek, nerdcyse gozierini alatak onlii- 
nn. Qakip e^raf ayd inland* un yiiriirler, karanlikta 
kaidilar mi dttrurlar. Allah dilerae rfuymalanm da 
alir, gQzlerini de kbr eder. §uphe yok ki AlL^hMn, 
her scye giicij yeter." (II, Bakara, 20}. 

1549, Mugteri, Yunanhlarda Zeus, Romalilarda 

Jupiter'dir. MLi^teri adi da, tgiglit, gl'tnun babasi an- 
lamina gclcn Dtuspater'den bozmadir. 

&noe gekilsiz, hareketsiz readdenin te§hisinden,. 
gekilsiz, hareketsiz maddeye bir gahsiyet vcri§ton do- 
gan Kaos vardir, Ondan Gaea, yani toprak meydana- 



Sahife 130 - 265 



S5Z 



MESiNEVJ ST-PH] JJ 



MESNE vl $mni II 



sss 



gelmigtir. Eros'un, yard ezeli, ebedi agkin yol gos- 
termesiyle bu iki varbktan hh-er-birer sernavi var- 
iolar dogmaya bajlar. Gaea'dan dogan Uranos, yani 
yikiizii gGk, butLiri kfJnata hakimdii', Sonradan Gaea, 

Uranos'la birlegir, Ki'onos'u, yfini fcumam dogurur. 

Uttinos, devlerle carpisir; onlan birer-blrer yu- 
tup Gaea'nin J<;me star. Gaea, bunlarin ociinu almak 
iffin ogJu Kronos'la birle$lr, Kronos, babasi Uranos'u 
yaralar, sakatlar, saUanatina son vcrir. Babassna 
yaptigi, kendinin dc bagma gelebilir diistirtcesiylc qo- 
■cufclari oJdukga onlarc yutar, Sonunda, Zeus n u dogar. 
.Fakat tiunu pek seven ana, bir tasi kundaklar. Bunu 
dogurdum diye Kronos'a yutturur. Zcus'u de Glrid 
adajsina gotiirur. Ordaki daghkiaida bir magaraya 
saklar. Zeus buyuyunce, babasinm saJtanatina son ve- 
rir; bagbuglugu side eder, Olimp dagina eikar, orda 
yerle^ir, 

2eus yasayig kaynafidir, comer tlik timsalidlr, 
Tarlalara, irmaklara ondan beieket gelrr. BuMtlan 
yijriiten odui\ §inigekler-i galcttraii, yiJdn'imlan yol- 
Jayan hep odur. Yunan ulkcsinin rje tis.c] hamisl ve 
adalet timsalidir; yalnia Eros'a kar$i zayiftir, onun 
hatinni hie kiramaz. dnunde iki figi vardtr. Birisin- 
■de hayir, obiirunde §er buhmaa bu iki fieidan insan- 
lara pay verir, Bir gok sevgi mnwalan vardir. §a- 
rap Tannsi Bakus da boyle bir macerass] run mahsu- 
.ludiir, 

Yildiz bilgisine gore Mwjreri, gari renktedir ki 
bu, Iiarai-ete deliilet eder; bu yijzcjen de harareUi bir 
tabiati vardir. Fakat mizaci mutedildlr, kuru ve si- 
-cakf.ir; bundan dolayi da yomlu, kutJu bir yildizdir. 



IkJimlerden ikinei ikJim, gimlerden pergembe, gece- 
terden pazarlusi gecesi, madenletden tune, yaralik- 
lardan insan, bayvanlann ehlileri, kuwetlerden g&> 
kig, buyiimo, ku^iardan yem yiyen kusiar, kuniru,. 
giiverein, tavus, lavuk, ytislardan olgunluk fag], be- 
dendeii kirmm kari damai'lari, beyin, bagirsaktoiy 
girtlak, kanii, yakinlai-dan evJad ve toruiHar, bu 
yildiza mensuptur. 

Mii§teri hakim ken doganlar, bUyiik ytizlii, iri, ya- 
hut ^ehla gMtt, ak sakalh, giizel huylu olurlar. 

Yiinanlilarda kartal, nicge, da£ r tepeleri, sopa H 
yiidinm, Zeus'un aliemoilefiydi. iri, adaleli, sa^i, sa- 

kali, biyigi kivircik, dalgalt vg kaitna-ka 1151k, guclii. 
bir erkek olarak temsii cdilirdi. Dofu minyatiirle- 
rinde yiiiiik bit* iita binnnis, jsag oUnde yalin bir ki- 
lie, $q] elinde bir yay olan geng ve gSzeJ bir erkek, 
yahut ee^itli renklci-de kumagiardan dikiimi^ bir el- 
bjse giyinmis bir oglan gekliflde temsii ediiirdi, Ta^ 
biati bakinundan tfcstlati Ay'ia Mirrih'dir. DiJ^jnan- 
ian Ctarid'le ZiJbre'dir. 

Miisteri'yc, gokyuiii kadisi anlamina "Kaadi-i 
Felek" de derler. Edcbiyatta adi yuzunden ahci ma- 
fiasiyia ilgiU vasiflarla, kadilikla, hakimlikle, kul- 
luluklii anilir (Mitalogic Der Grtedien, Zurich 1,931, 
s. 91^106, Sarhu Sirr-al Makium, Prof, Ferit Kam'in 
JiotJan) . 

Zuhal I&n 175, bey tin serhine bakiniz. 

1553. "Bir gOrseydin, gunes dogunca l^jfi, ma- 

garalai-min ieine degil de sag tarafina vurmadaydi; 
batavkon de sol tarafina ve onlar, magaraoin genig. 



Sahife 131 - 265 



2M 



MtSWEV.I SrRHl U 



bir yerindeydilei* ve bu, Allah'in deiillerindendir. Al- 
lah, klml dogru yola sevk ederse odur dogru yolu 
bulan ve kimi saptinrsa aitik ona, kat'? olarak dogjn 

yolu g&sterecek bir dost bulamazsm, OnJan uyatnk 
sanirsm, holbuki Ltyuyor onJar ve biz onlari sag ve 
sol fewaSanna cevirip durmadayiz ve kbpekteri de 
magaranin girilecek yerinde, on ayakkinm vere uzat- 
mi ? , yalmada..." (Kur'an-t Kerim, XVIII Kehf 
17-18) 

Bu ayctler, Ashab-i Kehf hakkmdadir. I. ciltte, 
394. beytin gerhine bk. 

1557. Ibrahim i ? in I. dltte 74 ve 3713. beyitle- 
rin gerhine bk, 

155!). "Ben batanlan, dolunanlati sevmem" (VI. 
En 'am, 76), t. ciltte 429. beytin ?C rhine bk. 

1567. "Allah igigiyla bakaii-goren." Bu eillte, 
1480. bey itte gecti; bk. 

1573- Ebu-Beki'-i Rebabj "Divan-i Kebir" de bir 
gazelde, "Ey her ruhuu fitnesi, ey topJumun kesesini 
kapip J^acan; ey Rebabi Ebu-Bekr'in de elinden re- 
babim eaUffi" beyti var (C. H. s . 7, beyit 48} . Gene 
•divanda, "Ey baharm da cam, ki$in da. Ey garfcba 
mezeye riitskiln sickly, RebEibi Ebu-Bekr-J gefer ka- 
nusina dojKiur, doldur gekerie onu" beytine rasthya- 
raz (ayni cilt a s. S, beyit 53). 

Gene divan'da, "A bizim estajfc, dnstumuz Re- 
b^bi Hc-cra EbiVBekr; gbnUl MHne gelmJssen, ne 

Viiktedek ekmokle kobap pegindesin" raealindeki 



MUNEV1 JERHi If 35J. 

hi TRums-i m& Hfce AbU-Bvkr~i KeMbi 
Ger dif $wfe? cesid pey-i »&n u teb&bi 

beytinl okuyunuz (Mevlana" Celaleddin, s. 214 ve ayni 
sayfedeki 35. not). 

Akjnci medresesfmJe, Reb^bi'yi de almnk, re- 
babla Akinci'yi dirlltmek ijzere bir oda latedigin! <te 
bilfyoruz. ihtimal bu Rebabi de ayni zattir (Mev- 
lana Cel&Teddin, s, 215). 

Sarih, Ebu Bekr-f Rebabi'nin, boyuna susan, 
kmaynnlarm kinayislanna aiding etmeyen bir seyh 
(Hdufunu sbyiuyor; hatia birisi, kizdaeak bir soe 
duysa da dayanip sussa, Eba-Bekr-i Rebabi gibi sus- 
tu, birgey soylemedi denfi- diyor (s. 133-134). 

Ubeyd-i Zakant (olm. 772. H. 1370) "0iI-Gu?a" 
Slilda 55yle bir vak'a hikaye ctmede: 

"Hirsizm bici, Ebu Naam Rebabi'nln ovine gi- 
riyor. gakicak bir sey any or; fakat hicbir gey bu- 

larmyor. EbQ-Kasr, hirsiz aiamrkon higbir gey soy- 
letniyor; hirsiz evden <^ikip giderken bir kahkaha 
atiyor ve bir de yellc-niyor. Hireiz, a adameagiz di- 
yor, sen kendi sakalina ye lien; gercekten de tiklim- 
tlklim cgyalarla dolu bir evin var."' 1st, C, Ktp. fars- 
Qi\ yaz. 123; 42, b), Bu. risalede, bu zata ait daha Qg 
hikaye var, Ayni kiituphanede, fatsca yazmalar ai'a- 
silida, 26-1 nuinarada kayitb "Kiilliyat" ta, Ebu-Nasr-i 
Rebabi, Ebu-Bekr-i Rebabi diye geciyor flS7 b-lSS 
a, 194 a, 189 b), Bi3 bu hikayelerin en edeplisini 
yazciik. Bu ifat, Mevlana'mti andigj zat olamaz. 



Sahife 132 - 265 



356 



MESNIVl SERHl J] 



MISNEVI StUHt II 



S57 



§arih, kmayanlara aiding et.rneyen $eyh Ebu- 
■Eekr-i Rcbabi'nin ne valtit y&gaellgitti, kim oJdugunu 
Smmyor. Ancak DivSn-] Kebir'de, bir kag yerde 
Ebu-Bekr-i Riebabi'tiin adi se^tigine gore bu zat, 
Mevlana ile cagdagdir, onun mtiridlermdendir; se- 
ma' meclislerinde i-ebab £alar H Pier balde, gok 5oy- 
lemez, susmayi soylomeden listun bulur bir zat ola- 
■cak ki Mevlana, onun su'lan bildigi halde sustugu- 
jiu anlatiyor, 

1580. ''Allah is,ifiyla gorur." bu ctldde 14S0. 
bey tin gerhlne bk. 

1593. Koc burcu. Ham el bureu denen ve ko<; 
Sejdi gjbi kumeknmis bulunan burft yani yddiz 
kumesi. Gttneg, bu bui-Cii, guliatin yirmi dukuz gek- 
.medigi yiHarda, martin yirmi birinej gecesi, yahud 
giinu girer. Geceylt? giindUz bir olur. O giine* yeni 
gun anlamina "Nev-Ruz" derter, O andan, o giinden 
itibaren de ilkbahat* baglar ye tic ay sfirer. Iran'm 
mitolojik tarihinde, bu giinU ilk defa kutlayip bay- 
Jam sayan, Cem'dir. Cem's Cemftid de denir. 

Bski tranhlar, Zertij§t dininden once tabiat un- 
surlarma taparlardi. Onlarca en biiyiik Tann, dim- 
yayi kaplayan goktij. Buna Vftrune derierdi. Mitra, 
gogtin gozii oJJin gunegti, Aym zamanda giine§, go- 
gun ogluydu da. Varflne, Yuhanjilartn Zeus'una, 
Euiieg de Apollo'ya pek bsnzer, Gogiin oglu olan 
ve sanskritcede "Yaina" rliye soylenen, Avusta'ya 
"Yima" tarzmda gecen ilk insan, Iran'in mitolojik 
taribinde "Cem, Cemgkl" olmug ve bir padl§ah b&- 
.yilmiglir. 



Bu padisah, yediyuz, yahud bin yil ya§amig, 
insanlara faydaJi olan bir gok geyleri, sa natlari og» 
retmis, Nev-Rfre'u bayrani iian etmigti. Cemgid, o 
glin, Azerbaycan ulkesine gel mi?, yuee bir yerde 
dofuya kargi bir taht kurdunnug, tahta oturmugtu. 
Gtmes dogunca tahta ve kenriisfne vurinug, taht t a 
ve Cem§id'in tacinda buJunan mucevherleri panl- 
panl parlatiingti. 

Gene bir inanca gore Tann, Kainati yarattJgi 
vakit gLine?, kos burcundayd,; obiir yildiziar da, ona 
gore yerlerindeydi, Bu inanca go tie ^ev-Ru*, yara- 
tili^ bayr.Tmidir. Cem^id, ilk inSi^n olarak Yam oldu- 
guna ve Yam 'in gogiin oglu ve gozii bulunduguna 
gore Nev-ROz'un, ilkbaharla, yer yuziinun yeniden 
ya^ayiga kavu§ma&iyle ilgili oldugu niuhakkaktit 1 . 
Eski Hind ve Iran'fla Mtti'^ Avesta'da Mjthra ol- 
mug, yeni fars^aya "rnihr" taizmda gecmi^tir ki 
guneg anlamma gclir, aym zamanda sevgi, a|k de- 
raektlr, 

Hz, Muhanimed'in (S, MJ son hatwuidaki hut- 
hesinrJc; 'V.aman, Ahah'm gOkleri ve yeryuzunii ya- 
rattJgi hey'etfi rtondu" buyurmasi [Tecrid, II, 5. 93) 

bu hamm da §ubat ayina rastlamasi, Mekke'den 
zilhiccenin on sekizinei giinii Gadiru Humm deni- 
len yL'rde "Ben kimin velisiyem Ali de onim velisi- 
4if buyarmas] fCami', II, s, 1B6, tafsilati icin Sey- 
yid Muhsin Emim'Ul-Husej-Tiiyy'il-Amili'jiin "A'yan 1 - 
us-§ia"sina bakiniz;; I. kisim III. cijz'u; gam 1336- 
1G47, s. 524-532), gia-i imlmiyye ve biittin gia la- 
J'afindati bu aoaim, Aii'nifl hiiafetine bir nas olarak 
.kabul wlilmesi, bu vak'amn da mai'tin on yedisine 

P. 17 



Sahife 133 - 265 



.r.H 



Ml:5M£Vl SiJlll! II 



rastlamasi, Nev-Ruz'a islami bii H huviyyet de vermu- 
th'. Bekta§ilerle Aleviler Nev-Iiuz'u, AJi'nin dogum 
gunii tamrlar. 

Me vl ana, bahan, yazj cok sever. Bu yiizden Di- 
van-i Kebir'de, yer-yer bahariyelev vardir, lerd'ler 
vaitiir, Mesela" su gaze], ojilardan birictir: 

"Ne de sasdacak gey, giis mevsimindeyi'i!, gilnes. 
Koc burcuna giixIL Kamm kaynamaya basladi, beden 
irmaginda bir deve gibi oyrramuya, bedeni de oyrmt- 

maya giristi. 

§u kan ctalgalarinm oyniiyigjiia bak, mecminlar- 
Ia dolu ovayi gor. §u goriinmeyen isareti seyret ; tiliim 
kilicindan tamamiyle emin. 

Leg bile canlanmada, ihtiyar bile genelesmede,. 
bakir bile madenden sizmi§ halis aUin kesilnnede, 
§f>hfimizden gidenin yerine daha iyisi, daha guzeli 
gel mode. 

B.ir gehir ki zevkle, bollukla dopdolu. Hci' siu'- 
ho|iin elindc bir kadeh; bu t£ret pe.=inde, obi'iru sih- 
hatte; afiyette. Bu sut irmagi, obCtrtf bal nehri, 

gehirde bir padi^ah olur, Bu sehirse ne aeayip, 
padisahlarla dolu. GokyiMinde ancak bir Ay var, bu 
yokse Ay'larla, Zuhal'lerle dolu. 

■ Yuru-yiJriJ, hefc inhere, stzin orada isjniz yok de; 
gunkii orda tvi bir hast a Ilk vardir, ne de kimse rahat- 
sizlik yuzii goriir. 

Ne kadisi var o gehrin, ne gehneai. Nc bcyi var, 

ne muhtesibi; dava, dusmanbk, savag, nasi] olur da 



MESNE VI SkRilt n 2S9 

doniz iistunde yiiriiyup gidebilir? [Divan-i Kebir ter- 
eiimesi, I. s. 90), 

Goriiluyor ki MevlSna, bu gazelcte, bahari, guziin 
ozlemede; daha dogrusu gijze benzeyen, kisa varmasi 
gereken bir nidum devrinde bir insanlik bahan ha- 
ySl etmede, ozleminf bu guzelim gazelle belirtmede. 

"Bahar geldi dostlar, bal^ede konakhyahm, kal- 
kw, yeijillik gariplerinin baslarma cizginelim. 

Anlar gibi (jieekten ejeege ugabm bugtin, UC/a- 
iirn da su dunya bal kovammn alti bueagmi da ma- 
mur bir hale getireiim". 

Beyitleriyle ba^byan giirde bir bahatiyedir (ay- 
jii did, s. 104), 

1598, Ulavid, Yunanhlar buna Hermes, Ermes, 
Bomalilat* Merkiir det'Icrdi. Ilk zainanlarda ruzgar 
tannsj sayibrken soniralari Inrsi2iarla taeirlei'in tan- 
risi o!mu?tur. tkinci kat goktf? buituian bu delikanii, 
Zeus 1 ! a Atlas kizi Maya'lJJli ogludur. Dogar-dograaz 
besiglnden kayip Apollo'nun guttijgu siii-uden en se- 
miz, on giizel elll Inek astrmia; mvt tanesini kendisj 
Igin kurban edip yakasrak dumanlarim koktamis, bun- 
dan biiyuk bir zevk duymugtur. Venus'un, kemerim, 
Mars'in kiliciri da asirmi^tir. Apollo, bunu duyunca 
listijne yuilimiisse de Hermes, liri icadedip caJmaya 
ba^lamj?, Apollo llrin sesine da J mig, bu sesten buyiik 
bir zevk duymu§, Hermes'! intklcre caban yapmis, 
lirirti de ellndcn almistir, Hermes Zeus'un postacisi- 
dir. Ayaklannda kanatlar bulunan ve elinde yiJanh 
bir sopa tutan migfei'ii, gijzel bir delikanli sekllnde 



Sahife 134 - 265 



£64 



AfESNlVi fifllli II 



MESNE vl JIRHi II 



:m 



temsil edilmistir, £ok dolagtigindan yolcularin kotu- 
yucusu tamnan Hermes'in dartyoJ agizlannda, dort 
bash beykelleri bulunurdu. Hirsizbjji yuzilnden ya- 
lanci, yaJanciligi bakmiindan da giizel soz sb'yler sa- 
yllmig hatiplerle tacirlcrin tannsi kabul edilmigtir. 
Pazar yetferfne dc heykeli dtkillrdL Genflere, onun 
viicudu, ideal bir vucud oiarak gbsterilirdi, SavagCL 
tonsil edilirse heyke!, ba§ a<;ik yapihrdi. Belagati 
tcmsil ettigi zartian sag elini yukan kaldirmis bir 
dummda bulunundu, Ticareti tomsil ettigi anlatiimak 
istenirse eline bir kese vertlirdi. 

Dogu'da tezligi dolayisiyle ok anlamma gelen 
"Tir" admi almisti. Her yildizla uziagabfldigi icin ona 
miinafik adi verilmisti. Fesahat ve bclagat tlmsali Qt- 
dugundan Utarid, gok kalibi anlamina gfcleri "Debh'-i 
Fclek" adiyle amhrdi; eok defa adi, defterJe, kalemte 
gecei'di, 

Kuvvetlerden dusjiimie, duygulai'dan tad alma,, 
yaslardan spcukluk cagi, bedendcn dil, yakirtlardan. 
biiyUk kiz kardcgler, kUcuk gocuklar, vasiflardan ze- 
ka, anlayis, media met, hilim, sir saklamak, isret, zevk 
sahibi olus, ululuk hirsiyJe duzene bag vmiis, Migl- 
lerden mantik, bclagat, gtizel sSk soyleyls. bu yildaa 
menstiu sayihrdi, Av kopdtferi, &?ek, katir, tilki, tav- 
gan, yaban esegi, ciisseli kara ve deniz hayvanlan, 
haunter, taeirler, katipler, ressamlar da bu yildiza 
mensuptu. Utarid'in hakim olrtugu cagda dognlar, 
giizel, sevimli, zeki alurJar denirdi. 

Do£u minyaturlerine tayus kusuna binmis, sag; 
elinde bir yilan, so] elinde yuvarlak bir tahta bulu- 
nan giizel bir gene, yabut yegiller giyinmi^, bas.inda 



tag bnlunan, bir kUi'Suye oturmug olaii ve iki eliyJe 
luttugu Kur'an-i okuyan gene bir Jnsan suretinde 

■temsil pdilirdi. 

Altinci iklim, sargamba giinu, pazar gecesi de 
bu yildiza mensup saydirdi. 

Ehl-i Kaf denen eski kimyaeilar, yani maden- 
Jerden a] tin yapmaya ugra^anlar, altina giineg, gii- 
muge Ay dedikleri gibi, Utarid'e de civa adim verw 
mislerdi (Mythobgje Der Griechen und Edmer h Sar* 
liu SiiT-a] MaktQm, Prof. Frit KAm'in notlanj. 

BeyittL'ki "Teiy^i" soziiyle de "Terazi burcu" 
kas tedi ImeJidcd ir. 

1(300. Ebem Kugagi, Ha Ik, ;da.im'ijs-&ema'dan 
boxma Eigenrisagma da der. Yagmurdan .wnra giio.es 
dogunoa, gunegin rengi h bii' yay gibi belirir ki bunda 
yedi tv*nk vardir. Kavs-i Kuzah da denir. Kavs yay 
■dL'mektir; ktcg,h, yay seklinde gcirtilen i§jk belirtisin- 
cteki yol-yol renklerdir, 

Gaea'mn yani topraginr oglu Pontos'un ogullann- 
•dan. Thaumas'in kiztdif. Bu hikaye, gok kugagma 
bir gahsiyet vftrilinpsinden doginustur. Y^vle g&K 
araainda koprii vaziiesini gorur. Tannlann en ge- 
vik habercisl budur. Bir anda bullltiarin tistijnden 
agar, ta denizlerln dibine dek incr (Mytgo!o*ie Der 
-Griechen und Romer). 

ieE?01 — 16{M. "Ve Suleyman, Davud'un miras?- 

■^isioldu ve ey insanlar dedi, i>ize ku$ dili ogretildi 
•ve her §eye ait bilgi verildi bize; guphe yok ki bu, 
elbette apacik bir tutuf ve ihsandir. Ve Siileyman'- 



Sahife 135 - 265 



26* 



MESK1VI JEliUt It 



MliSNEVI S£HHI 11 



JC3 



in, cinlerden, insanladan ve ku$lati3an meydana ge- 
len ordulan loplandi ve her takim, yerli-yerince 
karar etti. Sonunda bii- kannca vadisine geldikleri 
zaman bir kannea, ey kanncalar.' dedi, yuvalarmiza 
girin de Suteyman ve ordulari, bilmeden eignemesin- 
ler sisti. Suleyman, onun sbzunu duyunea hafifce 
giildii de Rabbim dedi, bana ve anamla babama ver- 
digJn ni' metiers sukretmemi ve razi olacagin iyi 
iglerde bulunmami Llham et bana ve rahmetinle, be- 
nt temiz ku liar mm arasina kat Kualari aiaglii'dt 
da ne oldu dedi, HiJdhudu goremiyorum, yoksa bir 
yere mi gidip gizlendi? Ona cctin bir azap verece- 
gim, yaliud onu kostirecegim; yahud da bana, neden 
bulunmadigiiun sebebinf acikiayan bii' delil gfiste- 
rir. Derken HiJdhiJd, cok gecmcden gddi de dedi ki: 
Senin hcnliz bilmedigin bir geyi tig rend im ve sana. 
dogru bir haberle Sebe'den geliyonim. Orda, onlara 
bir kartmin biikiimdar oldugunu goi'dum vo kendi- 
aine Iter gey verilmis ve bir dc eok buyiik tahti van 
Oeu vg kavmini, Aliah'i birakip gtinese seede eder 
buldum ve seytan, yaptiklarini bezemi§ de yoldan 
akarmis. onlan ve onlar, dogm yolu bulamiyorlar- 
ve buna da, goklerde vc ycr yuziinde gizli olan sey- 
leri meydana £ikaran Ve neyi gizliyorlar, neyl aci- 
ga vuruyoriarsa hepsini bilen Allah'a secde etmtimek 
icfn yapiyorlar. Oy!e bir Allah ki yoktur ondan bag- 
ka tapacak ve pek biiyuk Ar§ T m da sahibi. Sij ley- 
man, bakayim dedi, dogru mu soyledin, yoksa ya- 
lancilardan misin? Git, gu mektubumij gotiir, ver 
onlara, sonra b&aa gekil onlardnn, bak bakahin, ne 
cevap verecekler? Sebo' hlikumdan, ey ulular dedi, 
bana' pck giizel bir mektup geldi; o, gercektcn d? 



.« 



Siileyman'dan geliyor ve gercekten de ieinde sun- 
]ar yazih: Rahman ve rahim Allah adiyle. Bana 
kar$i yiicelik davasma girismeyin ve tesllm ola- 
rak gslin bana, Ey ulular dedi, gu i&i nasil yapaca- 
gim? Bana bir rey verin; sizi gagirmadan ke.sin bir 
karar vennedim. Biz dediler; gugliikuwetli ve cc- 
tin sava^if bir lopluluguz, fakat emir sen in, ne yapa- 
caksan son diisun, yap, Dedi ki; Padi^ahlar, bir rehi- 
re geldiler mi, o sehri harab ederler ve halkimn yii- 
celerini a^agilik bir hale gel.irirler ve bunlar da boyle 
yapacaklar, Onlai-a bir amnagan gondereytm de ba- 
kalmi, el^ilcr, dSnup ne ccvap gctitecekler? El^iler, 
Sltleyman'a gelinee SUleynian, bana dedi, mal gon^ 
derere-k yardjm mi ediyorsunuz? AUah'in bana ver- 
diklcri, siain getittfiklerinizden daha hayirli, fal:at 
siz, anmaganimzla sevinir, Gviinursiiniiz. D6n, git 
nolara oyle bir orduyla gelec^gim ki karsj duraim- 
yacaklar ve ordan, hor-hakir bir halde cikaracagim 
orJan, agagihk bir halo geleoek onlar, Ey ulular de- 
■di, onlar bana teslim olup gelmeden onun tahtinl 
kirn getirebilir bana? Cinlerden bir ifrit, sen yerin- 
den kaJltmadan dedi, ben onii sana getiririm ve siip- 
he yok ki ben, elbettc guvenilecok bir kuvvetc sahi- 
bim. Kitaba ait bir bilgiye sahip olansa ben dedi, 
goziinii yumup agmadan onu getiririm sana. Dar- 
ken bakli itj taht yanmda durmada; onu goriince 
bu dedi, Rabbin in Kitfundan, ihsamndan, §ukur mii 
eclcccgim, nankor mii olacagim, beni smaniak < isti- 
yor. Fakat gijkredan, mutlaka kendisinj faydalan- 
<iinra? olur ve nankdrluk edenw geiince: Iii? giiphe 
yok ki Rabbim, kullarindan mustagnidir, onlara 
kargi lutuf ve kerem sahibidir. Siileyman Lahlinin 



Sahife 136 - 265 



MtSKEVI .vk:.ii: l! 



1)65 



364 



MESNE Vi smui u 



seklirii degigtirin dedi, bakahm tajiiyaeak mi, tani- 

mayacak mi? HiJkumdar gel i nee, tahtin bumuydu 
dendi, o da ona pek benziyor, zaten da ha Once de 
Suleyman'm peygamberligini bilmis, tatBnflgtlk ve 
teslim olmustuk dedi. Allah'i birakip da kuliuk et> 
tigi seyler, onu yoldan cikamugtj; suphe yok kl o, 
kafirler toplulugundandi. Ona, saraya. gir dendi. 
Billfir dosemeyj goriince derin bir su sandi ve ba- 
caklanm sivadl, bu dedi, billfir dose n mis diiz bir sa- 
ha, Bunun Uzerine o da, Rabbim dedi, ben kendime 
zulmettim ve feslte oldum Suleyinan'ia beraber 
alcmlelerin Rabbi Allah'a." (Kur'an-i Kerim, XXVII r 
Nemj, 16-44). 

Ahd-i Atiyk'do do Belkiys'in Sulcyman Peygam- 
beri ziyaret ettigi anfatiJjr (Miiluk-i sails, X). 

1606. "OrJan dogru yola fagirsan dinlemezter 
ve g§riksttn ki sana bakiyorlar, fakat baktiklan hal- 
ite de gormezler," (Kur'an-i Kerim, VII. A'rif, 19S). 

Inkar edenlerin, peygamberiere, si a de bizlm gib! 
insansiniz dediklerl <Je Kur'an-i Kerim'in XI. sure- 
sinin (Hud A. M.) 27, XIV. suresinin (Ibrahim A. 
fit) 10. XVII. suresinin Usra') 47., XXI, suresinin 
(Enbiya'J 3., XXIII, smvxinin (Mii'minun) 24 ve 
33, XXVI. suresinin (guara'S 154 ve 186, XXXVI. 
suramin (Ya Sin) 15, LIV. suresinin (Kamer) 24 
ve LXIV. suresinin (Tegaabun) 24. ayetlerinde bil- 
dirillr. 

1608. "Anlayaeak aktl, duyacak, dinleyeee-k ku- 
lak sahibi ofriiak icin hi^ de ml yer yuziinde gezip do- 
lasmazlar? Gereekten de gozlei' kQr olmaz aim go- 
nullcrdeki can gozleri kbrlesir/' XXH, Haec, 46). 



1612. Yedi deniz. Eskiler, yeryuzunun bilebil- 
d ikied bolgeleerinde yedi deniz bulundugunu kabul 
ederlordi. Bu yedi deniz sunlardir; 

1) <^in denizi (Okyanus)j 2) Bati denm. Af- 
rikarun bafisinda isfjanya'ya dek uzanan AUantik, 
3) Rum denizi. Septe bogazmdan Suriye kiyilanna 
dek uzanan ve Avrupa'yla Afrika arasma gtrdigin- 
den ig Deniz de denen deniz, 4) Karadenisi, 5) Kiail- 
deniz, 6) Hazar gold, 7) Pars denizi. Basra korfe- 
ziyle Hurmiiz bogazi arasindaki deniz, Kur'an-i Ke- 
rlnt'de de, "Yeryiiziinde ne kadar aga£ varsa hepsi 
kalem, deniz de miirekkep olsa ve bundan sonra 
da yedi deniz daha miirekkep olup o denize katilsa 
gene Allah' in sozlerl yazilip tukenmei; sijphe yok 
ki Allah, duyar, gSriir" mealtndekl ayet-£ kerimede 
"yedi deniz" anilir (XXXI. Lokman, 27). 

1615. "Gbk yanlp gatlayinca." (Kur'an-i He- 
rim LJCXXIV. fngikak', I), 

1619. "Diledigini l§ler AUah." Bu soz, Kur'an*- 
m HI. suresinin 40., XIV. suresinin (Ibrahim A. M.) 
27, XXII. suresinin (Hacc) 18. ayetlerinde geper. 

162y. "De ki: Allah'im, mUlk sahibi sensin, mill- 
kii diledigine verirsin, dilediginden allium. DUedi- 
g-ini yuceltirsin, diledigini alcaltirsin. Sexim elinde- 
dir hayir, sensin her seye gueii yeten." HE. Amrikn, 
26). 

1623. Silba yildizi icln I. clldde, 1130. beytin 
serhine bk. 

1624. D6rt tablat; kuruluk, ya^Iik, sogukluk, 
sicakhk. Hukema mczheblnce kalnata tesh eden 



Sahife 137 - 265 



366 



MUS^?v] iERWl U 



bu dort tabiattir. fllet-i CJa, ilk sebcb anlamina ge- 
lir. Hukemaya gone "birden ancak bir eikar." yara- 
tici kudret olan Tann'dan da ilk sebeb, yani AkU 
Kull meydana geLmi§tir. Akl-i Kuli'dn aktif kabili- 
yeti, ikinci akh meydana geiirmistir; pasit'hgin- 
den de den de dokuzuneu gbgiin nefsi, cevml, yani 
maddesi dogmtigtur. Bu aklin aktifligmden ueuncii 
akd, pasifliginden sekizinci gbk; bdyic-boyle soniuv 
da onuncu akd ve dilnya meydkna gclmigtir, Gbkle- 
rln donii^utiden dort basit unsur, yani dorl tabiittin 
maz-harlari olan toprak, yel, su ate§ dqgmugtur, dort 
unsurla dokuz gbk ten cansizlfir, nebatlar ve canli- 
]ar meydana geMlgtii" ve Eclir-durur. 

Mevlana, bu mezhehEn bn^lugunu, gergek ol ma- 
dig in i, Tann diltnden soyleyerek "Ben dort tabiat 
da degilim, lllet-i Cla da .d eg dim; boyuna isler ba- 
gannada, diiziip kosmadayim, olUmsuzUm ben" buyur- 
madadir. ikinei misra', "Ayet'iibKiirsI" nin bag ta- 
rafidir ki meaii sudun "Oylc bir Allah ki ondan ba=- 
ka yoktur tapacak, Diridir, her an yaraUikkui.ru 
tedbir ve tasarruf edip durufc" m. sure olan All 
imran suresinin ikinei aye tin in mcali de sudur: 
"Oyte bir Ailah'tir ki yoktur ondan bagka tapacak, 
Diridir, ber an yaratbklarim tedbir ve tasarruf edip 
durur. XX.'surenin (Taha) 111, pyeli de s.udm': "Bu- ' 
tiin ytizler egilir did ve her an yarattiklanni tedbir ve 
tasarruf edene; bir zuliim yukunii yiiklenmig olan- 
larsa mahitimiyct iijindedir." 

Sufiyyeye g3t$ Akl-i Kull, Mutlak Varhgin, za- 
ti iktizasi olan ve zatma raci' bulunan bilgisidir ki 
buna "Hakiykal-j Muftammediyye" dendigi gibi 



MfSNLVl SEJIIJl J I 257 

"Ask, Ncfes-i Rahmani" do denir. Mutlak Varltk'in 
bu zati iktizasi, sifatlanni rzhar elmektedir; sifatla- 
nmn mazharlariyse fllem ve alcmdekilerdir; insan- 
da, butun gjfaflarj, mutlak oJmamak ijzei'e tccelli 
etml§tir. Her varhk, o'nun kudrelinin, tedbir ve ta^ 
sarrufunun, hikmetinin mazhan olrnasi dolayisiyle 
varhk libasindadu-; fakat hi^ bir §ey, kendi varhgi 
bakimmdan yoktur. ADahn Ta'al&'nin zatiysc ka- 
di mdirj bakidir; o, vacibiVI-viicuddur; mahlukatin- 
dan, mablukatsmn muhdes olan sifatlarjndan mtuiez- 
aehtir, Gbriiluyor ki hilkema trieslegi, gercek even- 
lerin kabul ettikleri, inandiklan mezhebe, tiiinden 
aykindir. Tabiatlcre te'sir atfetmek, gok!er]e unsur- 
lara yaraticibk aifati varmek, dogfrudan dogiiiya 
^irktir. I. cddde, 10&7. beytin ierhine bk. 

1625 — 1626. "Allab, diledigini bozar, diledigi- 
ni yazar vc kitabin ash, esasi, onun katindadir." 
ayetin hiikmii, daimidir; §u halde Aliah, her an, her 
Seyi, diledigi gibi yaaar-boaar. Her geyi bir kere 
takdir etmigtir, ig olup bitmi$tir sananlnr, yahut, 
meselfi yd iplnde bir gecede, I^adir gecesinde o ydin 
olup bitecek geyleri takdir edilir diyerder yanilirlar. 
O geceki takdir, miicmelen takdlrdir; tafafi yoluy- 
la zuhuni daimidir. Bir kere takdir etseydi Hayy'- 
ul-Kayyum, yani diriiik ve mahlukati tedbir ve ta- 
sarruf edicilik sifatinin tatiie ugramasi, yani ksda- 
kalmasi gerckirdi. O, her seyi, o §eyin gercktigi gibi 
her an, o geyJ^ takdir eder ve takdiri, zamamnda 
zabir olur. Miibrom obnayan takdh'ini, hikmetine 
gore bozsnasi da O'nun takdiriyledir. I, ciltde, 1147. 
ve 2099. bcyitlerin sorhlerine bk. 



Sahife 138 - 265 



268 



MI5NJTV] ££HHt |j 



ME5r*£Vl SEKHJ Jl 



1627. "Denizler (,'osup 
Tekvir. 6). 



kabannca." LXXXI, 



1629- "Ve Ay lutulunca, ve giinesle Ay birles- 
tirilince." LXXV, Kiyame, S-9). 

1631. den sonraki brtliim. "De ki: Haber vena 
bana, suyunuz tamamiyie batip gekiJi verse artik kfm- 
djr bir ak&r su pinari peydahlayacak?" LXVH, Miilk, 
30), 

Bedi'uz-2iiiM>l, bu hikayenin, Ebu-1 Futuh-i H4- 
zi'mn "Tefsir" inde bulundugunu yaziyor; bagkii ki- 
taplarda da bulurcdugunu haber veriyor ve hepsin- 
den metinler naklediyor. Naklettigi metinler, a$ag) 
yukan aymdir ve Mcvlana'mn hikaye ettigj gibidii" 
(Maahiz, s. 556- 58). 

Sarih, Tefsir-i Zahidi ve Tefgjss-j Mcdsrik'te cl- 
duguuu ve kor olanm Muhamrticd b. Zekeriyya'I- 
Mutatabbib oldugu sbytemltgijij kaydediyor, (s. 140). 

1(344. Hali] jcin bu ciltde 74. beytin serhine bk. 

1647. guayb. Kur'an'da VII. surede gecer (A'ral). 
Med yen halkina peygamber clarak gander! lmi stir. 
Onlai'a, Tann'yi bir bilmelerini, olQeklerini, terazi- 
lerini dogmlamalarmi, insanlann haklarim ysthe- 
mefertnf, inanalan dogra yoldan alikomamalanni 
ogutiemis, fakat dintememis.Ier, getin bir depremie 
yok olup gitmisterdir <S5-93), XI. sft renin (Hud 
A. It) 83 - 95 ayetlerinde de ayni g^yler anlatilmak- 
ladir, XXIX. surenin (Ankebut) 37. ayeiinde ki- 
aaca bu vak'a aoibr; XXVIII. surede (Kansas), Musa 
Peygamber'in flogdugu siralarda, Firavun'un, gor- 



diigu bir ruya yuzijnden Israiiogullarinin, yenl dogan 
orkek soeuklarmi kestirdigi sbylenit' ve vak'a 3#yje 

hikaye cdilir: 

M<M dogunca Altah, anasma ilhum eder; onu 
nehrc, at, korkma, mahzun olma, sana gej'i vcrecegiz 
onu denir. Anasi, gocugu bir sepele koyup Nil's bi- 
rakir. Firavun'un erkek oglu yoktur. Kansi, bu go- 
cugu alir; oldurme, gbz bebegimiz o3sun, bize fayrJasi 
dokunur, evJAri edinlrlz onu der. Qoouk, hie bir sut- 
ninenin Kiemesml tnnmea. Darken anast. ben silt ve- 
reyim diye saraya vanr. Cocuk onun memcsinl alir. 
Musaj ergenlilt vagina gelincc bit' Misirhyla israil- 
oguJIarindan birinin kavga ettigini gOriir, Misirh'yi 
bh' yumrukta olduriir. Biinurt uzorine korkarak iir- 
kerek sabahlar. gun de gcric kendisinden yardim 
isteyeii o adam, bir bagkasiyle geki^irken Musa 'dan 
yardim ister. Ceki^tigi MisivJi, Musa'iun ai h aya gir- 
mesi iizerifiL: beni de mi diinldi ad ami oldLtrdiigun gi- 
bi oidurmek isUyorsun dsr. Musa, olaym du>TjJdugu- 
nu aniayinca gshifden fikar, Meciyen suyunun yamna 
geKnee orada, hayVSJnlanm sulayan bir boluk hwlka 
rastlar. Onlarjn geri«;inde de i'fej gen-; ki2 durmadadir. 
Musa onlara, stiz naden hayvanlsrinizi suiamiyorsu- 
nuz der. Onlar da, gobflKiaf gidinceyedek sulayamiyo- 
i-uz; babamiz da pek kocalmi? bis' adam derler. Musa, 
onlfirm hayvanlanm sulaT, sonfa bir kiyiya cekilip 
Rabbine dua fider, Kszlar giderler; biras sonra bir 
tanesi, utanarak geM-f-! babam seni caginyor; hzy- 
vanlai'imizi sulamana ktirgilili, sarsa bagisda buluna- 
ca!; (3er. Mttsaj kizlann babasma gidip olayi anlatin- 
ca o zat, korkma der ; zalim toplurndan kurtuldun; 



Sahife 139 - 265 



270 



MESKKVI ?£HHJ |J 



ME5NTVJ StRHL II 



211 



sekiz yil bana hizmet edorsen gu iki kizimin bii'ini 
sana nikahiamak istiyorum; aina on yiij doldurur- 
san o da son in bilecegin i§. Musa bu sarti kabu] eder, 
orda Ualii- (1-28), 

Jgte Musa'nin hizmet ettigi vc kendisine tonad 
oldugu hu ziit Suayib PsyganaMrdfr (A. M.). 

Midyan, Ahd-i Atiyk'te Hz, Ibrahim' in Katura 1 - 
dan dogan ogluctur (Tekvin, XXIX, 1-4). Medyen ad- 
Ji §ehir, ihtimal bu zatin adim tagunaktadir. Gene 
AhtJ-i Atiyk'te, Musa'nin kaymtasi, Medyen kahini 
Yetro'dur (Hyiac, III, 1). Buna gore Medyen kav- 
mine gonderilen fjuayip Peygamberin Iju Eat oknasi 
gerekir. Hurtle boliimiindc, Yetro'ya ait daha bagka 
bilgiler de vardir (XVIII J. 

S&rih, §uayb Peygamberin kavminin. yurdunun 
taglik oldugunu, tarlatan nm lizakhgmdan sikayet et- 
tiklerim, guayb'in duasgyle, sehirfer-itic yakw tashk 
bir dagtn diizluk, gem's bir alan kesildiglni yaziyor 

(s.im—i4th 

1648. Mukavkis. Bu zat, TLomahlar tarafindan 

Misir'a vali tayin edilmiti. Hz. Muhnmmed Eg. M.) 
buna, Sahabeden Hatib adb birini elci olrak, bir mek- 
iupla eondei-misU. Mukavkis, elciyi agii'ladi; Hz. Mu- 
hammed'e bir kole, bir ear f ye ve bazi armaganlar 
gonderdi. 

I®S& Eiest I. ciklde 124S, bey tin sorhine bk. 

166S. "Hikmct, insanin yiiceligini ai'ttii'dikca ait- 
tinr; kul olan kisjiyi bilookadar yliceltirki sonunda 
pad! sa Maria dUfer-kalkar bir kale getiiir." (Harlis, 
Cami', I, *, 127). 



"Hikmet, inunamn yitik maiidir; mi'inafikta. bile? 
bulursan hikmet i almaya bak." (HE. Ali'nin bir sozti, 
Nahc'iU-Belaga, s. 159), 

1674. "Zeket L iyya orada rabbine dua etmlg, 
ya rabbim demisti, sen katmdan teriemiz bir soy ver 
bana, muhakkak kl sen tiualan tjuyansm. Mihrap- 
ta namaza dut'mustu ki melekler. gercektefi de Al- 
lah, sana Yahya'yi mujdelemedadir. O, Tann'dan 
gelen sozti tasdik eden bir erdir, uludur, kdtiiluk- 
lerden tamamiyk? c.i>kinmis.tir, iyilerdcn ve dognjlar- 
dan bir Peygamberdir o diye nlda etmisti. Zekci-iy- 
ya, Rabbim demi^ti, benim nasi] oflum olabilir ki 
ihJiiyai'lik, iistiime gullanmi^tir, kanm da kisur. Boy- 
le de otea demi^ti, Allah diledigJnl yapar. Zs>kcriy.va 
demist: ki: Rabbim, bir deli) ver. Allah da, insanlarla 
isaretlesmen ayn, tam tiq giin, onlarla konusmanian 
delildir sana. C ok an rabbini. aksam ve sabuh ca^la- 
j'jnda, onun noksan stfatlardan miinezzeh oldugunu 
soyle deinisti. (HI, Ali tmrSn, 3S-41). 

IEi(j9-1707. Bu beyitlerde Mevlana, §e m s h le bu- 
lu§masmi hatirlarnakta, onu htktye etinektc, adeta 
I. cilttekt ilk hikayeyi bir bagka tarzda anlatmak- 
tadir. 

1696. sl Kim bir gey! adam-akilli avarsa bulUr."' 
ata sdzu (Ahadis, s. 7S5 , 5arih, "Kim bir -jeyj adam- 
akilh arar, o 15c sai'ilirsa bulur; kim bir kapiyi galar, 
israr ttier de gitmczse o kapj aeilir" tnealinde bir 
hadis oldugunu soylilyor (g, 144). 

Matyus incilinde de, "Taieb ediniz, size verilecek- 
tir, Arayimz, bulacaksimz. Kapiyi gabniz ve size agi- 



Sahife 140 - 265 



373 



HESMlvj SEHH1 11 



h^ ara her takb eden ahr v* atayan bulur ve 
1702. "Kitabm ayetleridir ijte." X, surenin fW 

S EST" i ■r? 06 * XXV1IT - «*** [ Ka - 

sasj, J. XXXI. suramin (Lokman) 2. 5yet]erlnde eeC er. 

w :' ,,;■ 23S - lv * Btonifl onsas 103., vm «fe 

remn (EnfalJ 45., XXX1IL sOre.in ( A U b ) 41 
LXH. surenm (Cumua) i . ayetlerinde $#£ ' 

* 



(M E T t N) 

Solim olsun ona, Miisa'nm, pobanin 
mtinacatiii] inkar etitiesi 



MOsa, yolda bir soban gttrdti; A Tann, A 
Allah diyordu * ; 

Nerdesin ki kulun olayim senin; <;angini di- 
keyim, saglarim tarayayim senin. 

1720. Elbiseni yikayayim, bitlerini kirayim se- 
nin; A ulular ulusu, sut getireyim, sunayitn sana. 

Elceglzini b'peyim, ayaciklarim ovayim; 
uyuma ea£in selinee yeiicegizini si lip siipure- 
ylm. 

Button ke^ilerjm feda olsurt sana ey andjgim 
zaman hey-heyl&r, hay-haylar ettlgltn. 

O soban bu cesit bog sozler soylcyljj dur- 
matiaydi.. Musa, a kigi dedi, bu s&uleri kime 
sbyluyorsun? 

Coban, bizi yaratan ki?iye; hani $u yeryii- 
zuyle gokyUzii, ondan meydana geldi ya dedi. 

Musa dedi ki: Eyvahlar olsim; pek kotii bir 
hale ditsmiissun; Miisluman olmadan kafir olciun- 

eftti. 



* Melillfle, "gu&Tnendc fifth" yflMlm^, karJiJafttTmBllA, 
ujilr, "iy HodJt vu iy ll/ifi" y,!,.iliT'ic diiftltiIil]E?tlr. 

P. IS 



Sahife 141 - 265 



MESNE VI SEJilll II 



375 



271 



MESNE VI SJiJlttl IL 



Bu ne sagma $6?., bu ne kiifur, bu ne agiza 

almmayacak laf; agzim pamuk tika. 

Kufs'urilJri pis kokusu, diinyayi kokuttu; 
ktifrutt; din in ipek kuniasim yipratti, 

Cank, dolak, sana llylkj bit gunese boyie 
geyler layik mi? 

Bu sozden agzim yummazsan, bit ate$ gt- 
lir, halki yakar, yarsdinr. 

1730. Zaton ateg gelmis; gelmemi£;je bu duman 
ne? Can kai-armig, ruh kovulmus; liu neden? 

Tanri'mn her gcye giicii yeler bir adalet 
sahibi oldugumi hitfyorsan bu sa^ma soiler ne- 
dir, bu kttstahhk ne? Nasil inanihr herzslerint' 
senin? 

Akilsiz dost, bir dusmandif; yuce Tann, bu 
^G5it kuliuk istemez. 

Kime sByltiyaraun bu sozleri? Amcana, da- 
yina mi? Cisim sahibi olmak, bir §eye muhtiit; 
Qlmak, ululuk &ahibi Tann sufallarc arasinda 
var mi? 

Su(u, gelisip yetisme gagmda oLan l^av; <;a- 
ngi, ayaga muMac oian giyer. 

Yook, bu sozlerin onun has kulu i^inse- 
Hani Tann, O bcnimdir dedl, ben de onunlayim 
zaten. 

* kul iffin, "Hastalandim da ne <3Iye ha- 
limi-hatirim] sormadin"; ben hastalandim, yal- 
niz o hastalanmadi dedl. 

* "'Benimle duyar, benimle gorur" bir bale 
gelmistlr o; boyle olunca a kula da boyle sbzler 
soylemen bog. 



Tann hasina edepsiz bir soz aoytemek, 
gonlu oldiiriir, yapragi karartir, sorpijiUr. 

Sen, bir erkegi Fatima diye cagirn'san.. 
Erkeklc kadrn, bir cinstcndir ama 

1740- BKndea gelir-se kanina kasteder senin; hu- 
yu hos,, yuiKusak, ofkeienmez b-le olsa bbyle- 
dir bu. 

Fat j ma, kadmlar igin ovQ§lur; erkege soy- 
ledin mi, rruzrak yarasi olur. 

El-ay ak sahibi domek, bizim icin bvu^tur; 
lakat Tann'nin anligina kar§i yejfsia bir laftir. 

* Ona "Dogmaz, dogurmaa 71 denmesi yara- 
sir,. Babayi da yaratan odur, anayi da. 

Dogmak, cisini olanin sifatidir; dogan, su- 
yun bu yamndandir. 

Cunku o, olus-bozulus alemindendir, a$agi- 
] Ik tn'; sonradan aJmadir, elbette onu bir mey- 
dana getiren var. 

Qoban, ey Musa dedi; agzimi diktin, bag* 
]adm r pi^manliktan canimi yaktin-yandirdin. 

Elbiscsini yirtti, yana-yakila bir ah etti; 
bagini aldi, colJerln yolunu tuttu. 

Yiiee Tann'nin, selam ona, Musji'ya, 
£4bon yLiiindcii danlmasi 

Musa'ya Tann 'dan vahiy geldi; Tann dedi 
ki: Kulumuzu bizden ayiniin. 

Sen, bulus.turmak, biriestirmek ictn mi gel* 
din, ayirmak i<jin mi? 



Sahife 142 - 265 



MS 



MESWEVl $ERHt U 



MESMVt SERH1 II 



27H 



1750- * Gueun yettiksc aynkk yoluna ayak basma; 
benim igln en hoglamlfflayen §ey, tx>§amaktir. 

HL'rkesQ bir buy vcrdim; herkeso bir £e§il 
tabir diizdiim. 

Onun Iqin oviig olan, sen in icin yerigtir; ona 
baldir da sana zeMr. 

Bizse tamamiyle, temizlikden de miinezJc- 
hiz, pislikten de; agir canliliktan da temiziz, ce- 
vikJikten de. 

Ben, buyruklamni, bir fayda olde edcyim 
diye buyurmadim; kullanma comertlikte bulu- 
nayim diye buyurdum. 

Hi nil He re HintJilerin tabirltd 6vil§lur; 
SintJilcre Sintlilerin tabirlcri. 

Ben, orilann beni tesbihleri yuzunden ann- 
mam; bu te&pih yuzUnden gene onlar snmr, on- 
Jar inciter sacarlar. 

* Bis dile, soze bakmayiz, cana, hale ba- 
kanz. 

tsterse sozle alcalm^sin, dzimii vermesln 
blze; yuregiritfen baglanmi§su, g&iUiyle aleal- 
m 1.55a, ona bakanz biz. 

Qiinkii gonijJ cevherdir, soylemekse araz; 
byleyse araz egretidir, maksat cevherdir. 
1760. Niceye bir bu sSzi&r, iiiccye bir bu manasi 
gizli, yahut da bagka sozler., Ben yanip yakil- 
nia isterim, yanjp yakilma; o yamga dus, yan, 
yakil. 

Caninda, a§kla bir ateg tutustur da baglan- 
ba§a biitUn dii^iinceleri, butun siizleri yak gitsin. 

A Musa, edep bilenler bagkadir; cam, gun- 
1Q yananlar ba.jka. 



* Agiklar, her solukta bir bagka cegit ya- 
narlar, yakilu'lai., Yikik k^yden ne haras ah- 
mr, ne ogiir. 

* Yanlig soz soylesa bile yanks, sbyluyor 
deroe ona; ksnlara bulanip $ehit olursa yika- 
ma onu. 

Kan, geliitleiie sudan yegdlrj bu yanlig, yiiz- 
Lewie dogrudan usltiiidlir. 

* Kabc'nin i^inde kiblc yoktur; dajgjcm 
ayaginda daJak yokmug, na gam, 

Sarhoslardan kiJavuzluk ai'ama; elbiseslni 
yirtanlara yamadan soz afma. 

* A§k serial i, but Lin dinlerden ayndirj 
asjklara geriat da Tanrichr, m<>zheb de Tann, 

La 'tin damgasi yoksa, korku yok; a^kj gam 
denizinde gainlarunaz ki- 

Seiam ona, Milsd'ya, pobana oEibr 
getiraiesi icin vahiy gi=lmefii 

1770. On dan sonra Tann, gizliee MCisa'iun g&n- 

li'ine, s&ze sigmayacak, dile gelmeyeeck arlar 
soyledi. 

Alusa'niri gonltiiie sozler doktiiler; gonnek- 
le soylemcyi birbirhie kattiJar, 

N& kadar keiiflinden geeti, no kadar ken- 
dine geldi; ne kadar ezelden ebcde dogru uctu. 

Bundan StEsini anlatmaya kalki$ireana ah- 
makhktir bu; ciinku bunu anlatmakj .aiilayisui 
da otesindedir, arjatigm da. 

Soylersom alalia r yerinden Itopar, usar-gi- 
dcr.. Yazarsa:n nice kalcraler kirilir-gider. 



Sahife 143 - 265 



S7S 



MESNEVi $mn\ u 



Musa, Tanri'dan bu payi isitince ^<>l!ere dug- 
tii, fobsnin pe$Jnden kostu, 

O basji donimi§ a^ikin ayak islerinl izledi; 
goldeki oilat'in toziarini silkti. 

Coskun kisilerin ayak izlcri, baskalanmn 
izlerinden ayndir; hemen belli olur. 

* A§ik p sat.ram;taki ryh gibi t»ir adimitti ta. 
yukardan a§agiyn atar; bb\\r adimim fil gibi 
cgri-bugrij basar. 

Kimi dalga gibi tmyrak yuceltir; .kimi ba- 
ll k gibi kami ustijnde yLiriir. 

1780. Kimi de olur, topraga halinl yazar; hani 
kuin ustuive remil tioken reinilci gibi. 

Son uiida Musa, onu buldu, gdrdti; mu^tu- 
lugumu ve-r dedl; izin geldi aana, 

Hig edep gbzet.me, sira arama.. Daraimis 
gSnliine ne gelirse stiyle. 

Senin ktffrun dindir; dininse can i§igi,, Sen 
eminlige eris.mi.53in; btitun bir dunya da senin 
ylizundeii amanda. 

■ Ey "Allab diledigini igler" s5z[jylc ba- 
gi§lanmi§ ki-5i; hig blv §eye aldirmadan korku- 
sitzca yiiru, ac, diiini, 

Coban, ey Musa dedi; ben ortdan ge£mi$irn 
artik.. Ben simdi gwJilmiin kanlanna bulanmi- 
Sun. 

* Sidret'ul-Miinteha f dan ac]!mi§-5ae,ilnii§im 
ben V Ordan ote yuzbinlerce yillik yol asnusim 
ben. 



* Mttinde l, bTffIc5tccra ,, j-3*tfTW?i kar-3ii*?hrmada altina 

**b[$kufttfilu r * yauUrali diiieltiliiH;. 






MiSNiVl S£JiHl Jl 



B7S 



Bir kamci vurdun, aljm sahlandi; sicradi, 
gok kubbeyi agti. 

* NasutumUzUJi mahremi Lahut clsun; afe- 
rin cline.koluna, 

Simdi benim ha Jim, aoze sigmaz da sig- 
jnaz.. En soyledigim sozler, benim hallcrim de- 
til. 

1790. Aynada bir sekiJ goruYstin hard; senin gek- 

lindir o, aynamn degil, 

Neyzen ney'e iifurur hani; bu soluk, bu 
ses, ney'in harcidir da ncyzenin degil mi? 

Kendine gel, kendine.. Tann'yi bvsen de 
bu 6vu?ii, cobnnmki gibi layik olmayan bir bviis 
tail. 

Senin ovusiin, gobaninkinden daha iyi de 
elsa lanri'ya kai^i, gene de degeiKizdir, sonu 
gclmcz. 

Niceye bir soyleyip duracaksm? Perdey! 
kaldu , di!ar mi, oldu samlan, yerinde tanman 
seylerin olmadigi meydana cikiverir. 

* Tann'yi ani^imn makbul olu§u, Tann'- 
run rabmetindendir.. Istihaza olan kadmin na- 
ma£ lalmasi Kibi bir t-ubsattir hani. 

Onun namazi, nasil kana bulanmigsa, senitl 
Tamu'yi ani-jin da henzeti^e, onu nelige, nlteli- 
ge katmaklii bu]anmi§1.ii'. 

Kan pistir am a birazcik suyla temizlenir; 
fakat insaron icinde (iyle pislikler vardir kl. 

Onlar, yaratip unaranin IGtui suyundan 
ba§ka bir §eyle aruunaz; ig erinin gonltinden 
eksllmez. 



Sahife 144 - 265 



380 MESMJiVI JfRHl U 

* Ke§ke secdende, yuziinij kiblcden dondu- 
reydin de tek Siibhane rabbiyel a'la'mn manasj- 
ni bileydin, 

1800. Sec item de diycydin, varhgim gibi sana la- 
yih degil.. Tannm, sen kotiUugiime karsihk, iyl- 
lik ver bana. » 

Bu yer yuziinde, Tann hilinindon eser var 
da o yiteden pislikJeri yok eder, cifekler bttirifj 
moyvalar verir. 

Bizim pisltklerimfei orter; kar^ilik da Eon- 
calar bitirir biKe. 

Kafir, kendisinin bagigla, comerrJikte, top- 
raktan daha a^agj, daha verimsiz oldugunu gd- 
riir; 

Keridisinden giil bitrnedlgini, kendisinin 
meyva vormedigini; varhgindan, butlin temiz- 
likteri bozan, pisleyen seyden bagka bir gey 
meydana gelmedigini gortjr de; 

" Yolda tie de geri kalmi-Sim; eyvahlar ol- 
sun der; "Keske toprak olsaydim." 

Kiegke topraktan yola dugmeseydim der; 
ke$ke ben de blr avug toprak glbi tohuinlar dev- 
sirseydim. 

Yolculuga diistilm ama yol, sinadi beni.. Bu 
yoleulukta, getirdigim armagan nedir ki? 

Bu yuzdendir ki gonlii, hep topraga akai-; 
Ciinkij onun goziine, yoleuluktan bir fayda g0- 

Adamin yiiziinu Reriye dondurmesi, hirsin- 
dandjr, iamahindadir,' yHziMi yola cevirmesi de 

gercekJiktendir, ya]van$tandir, umlUendir. 



Ml>.\iVl SEREJI LI 



m 



1810. Yucelrmeye yonelen her at, boy atmadadir, 
yasamadadir, geh'smededir. 

Fakai basini yere e£ds mi, solmaya, kiiru- 
may a, cksilit) bitmeye ko.yulur. 

Carun da yuceten? agmayi isterse agar-du- 
rursun; doniip varacagm yer de yuceierdir. 

* Fakat bagOU yere egdm mi dolundun-git- 
tin; Tann da "Dolunanlan sevmcm" dcdi. 

Hii&iL'iun, Tann 'dun, zuJmcdeulcrin 
iistolusundakj sirn sorcnasi 

Musa dedi kl: A her [§i diizup ko^an kerem 

sabibf, a bir soluk sen! am s, uxun bir bmre 
bedel olan. 

5u bakjikta Ggri-bugrij bir iz gordum; go- 
niil, melekler gibl hos gormed!, a yak dieted I. 

Maksadin nedir, hikmetiT) ne ki bir gokil 
yarattin; ona da bozgunculuk tohumunu ektinT 

Zuliim atc^ini, boBgunculuk atesini yalim- 
landirip mescidi, secde edenlerl yakip yandjr- 
mak nadir? 

Bir yalvang i?in Kanti gbzya§Jarjni, sari su- 
lari coijturmak da tis? 

Evet, iyiden-iyiye biliyomm ki bu, htkme- 
tin ta kendisidir; fakat maksadun, apa^ik gor- 
mak. 

1820. tnancim, bana sus diyor aina gorinek hirsi 

da hayir diyor, susma; C05, kopiii-. 

Meleklere sirnni gosterdin.. Baylesiiw tatli 
§erbet, yaralanniaya deger mi, deger. 



Sahife 145 - 265 



282 



MESMYI SJiEHJ it 



Adem'jn i§igmi ineleklere apacik goslerdin; 
zorluklar ffozl'ddu-gitti. 

Senin ha§rin, oliimun sirri nedir, soyler.. 

Meyvaliir, yapragin sirn nedir, haber verir. 

Kariiti, erlik suyunun sim, msamn guzelli- 
gktir; her aftttiamn sonu eksilmededir. 

Tag tahtaya yazi yazacak klgl, durmadan, 
dinlenmeden once onu yikar, siler; undan sonva 
o harfleri yazar. 

Tanri da gfinlsj kan haline gctirir; hor gbz- 
yagiyle yikav; ondan sonra da ona sirlar yazar. 

Fakat tas tahtayi yikarken, onu bir defter 
haline gctireoektermi de bllmek gerek. 

Bir evtn temebni atacakjari vakit Ilk ya- 
piyi yikarlar. 

Sonunda, an-duru suyu cekinek icin once 
yeri kazarlar, lopragi bir yana atarlar. 

1850, £ocuklar, hacamattan aglarlar; sunku igin 
sonunu bilmez onlar. 

Adamsa bacamatsiya altin vevir; kan jeen 
banceri ok^ar. 

Agir ytikiin altina giren hammalj bagkala- 
rindan yukli kapar, 

Hammallarm ytik Iff in savaglarim goc. Is. 
iCin ealisip cabalamak boy led) r i§te, seyiet hele, 

AgirlikJar rabatin, esettlfglH bemclidir; aci- 
Jar, nimetin oniinde gelir. 

* Cennet, tiksindigimiz geylerle kaplanmis.- 
tir; cehermemleirse sehvetlerimizle kaplanmis. 

• Atesin asil tohumu, yag daldir: atese ya» 
naodir Keyset" e e§-[Josl olan. 






,Mtt^»liVT! SEKHI II 



Ztt 







Zmdanda milinete e§-dosl oian, bir lokma 

i£in, bir ifphvet icin dusmtistlir o zindana. 

Bu ko|kte, bir devlete eg-dost okin da, bir 
sava§a giri^mlij, bir mihneie dup&ugtut do onun 
karsdigi olarak o ko^ke kuruhuustur. 

Kimi, altina, giimu^e kavusmug, zengirdik- 
te tek ki§i kesilmig gorursen bil ki ka2an£ta da- 
yanmi$lir, kazanmak iff in ayak di rem i stir. 

1840. Gozu acik olan, sebepsiz goriir; sense duy- 
gudasin, 8ykjy.se sebebe kulak as. 

Sebcplevi yarip yjktna irmaginm dokUldiigij 
yeri elde etmefc, cam tabiatlerden disarda olan 
Kisinin bareidir. 

Peygamberleriri mu'eizeler lrmagimn kay- 
nagitii scbepsiz gorlit' o, sudan, ottan degiL 

Bu sebep, hem hekime benzer, horn hasta- 
ya; bu sebeb hem 191k kesibnlgtlr, betn fitil. 

Geceleyin, kandiline yeni bir fitil biik; jfa- 
kat gune§ kandilini de bu co§ it seylerden an 
bD. 

Yiiru, harm damim onarmak icin samarli 
bakjik hazirJa; ama gokyUzii ta varum da samaji- 
li balcikla onarilmaktan an b$L 

Ah„ Sevgilimia gamimizi yakip yandirdi; 
gece halveti gecti; gttndii^ oldti artik. 

Ay, aneak geceleyin cilvelcnir; gtinliin dOe- 
dif i sevgiliyi, goniii derdiyle ara; bagka bir §ey- 
le degil. 

* Oysa sen, 'Isa'yi birakmissin da esegi bes- 
lemigjiin, onu gelJE-tirmissin. Boylece de e§ek 
gibl, pei'dentrs ardinda kalakalmissin. 



Sahife 146 - 265 



2M 



MESNEVl SEJttil II 



Bilgij irfan, 'tsanin talihidir; a esek huy- 
lu h esegin talihi def il. 

1S50. E§c£in Scnirtttasua duyaran da aciman tu- 
tar„ Peki, bilmez misin Hi e&ek, eseklik buyu- 
rur sana, 

Sen taa'ya aa, egege acima; tabiati, aklma 
bag etme. 

Tabiati birak da zan zan aglasin; sen on- 
daii al da can borcunu ode. 

Yillardir, esege kol oldun; yeter artik; 
eiinkii egege kul olan, e§egin avdmdan gider. 

• "Onlan ardda birakin" soziinden maksut, 
nefsindtr senin; nefsinin ardda gitmesi, aktmm 
one dusmesl gerek. 

Bu ag&giUk akil da esegin huyuyla buy Ian - 
dl; butiin dii§ilneeai bur Nasi! ot gecireylm ele? 

Fakat Isanin e§egi, goniil huyunu aldl; 
akillilarin duragma durak sahibi oldu. 

gijnku akil iisUindu; Grjek ank.. Shman 
olan, iri olan, egcge bmdi mi, e§ek ljusbulun 
anklagir. 

A egek degerli, aklinm arikligmdan bu per- 
pen&an esek, ejderha kesildi. 

Gonlun, Isa'nm yuziindsn hiatal andiysa, 
gene onun yiizunden sagiiga erigeccksin; birak- 
ma onu. 
I860, Nasilsin a ±sa solltklu tsa, nasilsin, ezfyet- 
lerle? Dunyada yjlansiz define olmaz ki. 

Cifidm ytounden nasnsm a tsa? DiJzenci- 
nin, hasetcinin yiizunden nanism a Yusuf? 






x^xivl 5JtS.m II 



385 



Sen, gece-gunduz, bu azgm toplulugun pe- 
gindesin; gEce-gtindLiz gibi, hep omre yardnn 
edip durnmdasin, 

Nasilsin o safra hastaligina tutu1mus!arn\. 
ellnden* Safrade.li ne huncr maydanageiirl Ba$ 
agrisi. 

Sen, dogudan dogan gune^ne yapiyorsa onu 
yap.. Biz de iki yuzlulugiimuzu, diizenimizi, hjr- 
sizligimizi, gSsterlglinteJ siirdunip gldel]m< 

Dunyada da balsin sen, ahirctte de bah. 
Dunyada da sirkeyiz bis, abirctte de,. Bu saf- 
raysa balh sirk'e serbetiyle giderilir. 

Biz, kann agristna Uitulmus:uz; sonra da 
sirkeyl arttirip durmadayiz.. Sen kenemin! kes- 
me do lutfct, ball arttir. 

Bizim layigimiz bu; boyle ?eyler gelir eli- 
mizden.. Gdze tozan kum, kOrlugii arttinr Ein- 
cak. 

A ustun surme, sana Jayik olan da sudur: 
Higbir ^ey olmayan ?ey bile senin yiizunden 
birjey ollir, 

* 5u zalimlevin ate§i yiiziindsn gonJiin ya^ 
nar, kavi'ulurdu da i^ene soziin, boyuna, Ya- 
rabbi sen Itavnilml dagru yola gotiir saz{\ olur- 
du. 

1870. Oda^aci kesilmigsin; seni ateae bile atsalar 

bu diinyuyj, guzol kokuyla, feslegen kokusuyla 
doldurursun. 

Anna ate§te azalan odagaci degilsin; gama 
tutsak olan can degilsin sen. 



Sahife 147 - 265 



286 MESNevI siehhI jj 

Odagaci yanar; fakat bdagaci madeni yan- 
maktan yzaktir.. Tel, igigin temeline nasil sal- 
dirabflir? 

Goklcrin anljgi senfendir ancak; senin ce- 
Tan bile vefadan ijslundur. 

Ctinku akiJli birinden gelen cehx, bilgigiz- 
lertn vefasindan iyidir. 

* Peygamber, akildan dogan du§manlik r 
bilgisizin sevgisinflen daba iyidir demistir. 



A 



(5 E R HI 

1717. Beyitden sonraki liikaye: Bedi'ire-zaman, 
bu hikayenin, 32S hierlde olen (939-940) ve tbn Abdu 
Rabbi h diy.e taninmis olan Ehu-Omer Abmed b, Mu- 
hammedin "El Ikd , ul-Ferid"inde bulundugunu yazj- 
yor ve metni naklcdiyor. Metnin Szeti §u: 

Israifogulia^nilan bir bilgisiz, kendini kulluga 
venal?. Esegi do ibadet ettigi yerin di^inda ya- 
yiliyormu§.' Bilgisiz ki§i, Ya rabbi ne olurrtu, settin 

da bir eijegin olsaydi da benim e^egimle yayilsaycii 
deitiig. Zamamn peyaamfceri, adami kinayinca vahiy 
gelmis, Tann'ya bu soziiti hog geldigi bildirilmis, 

Nehe'Ui-Balaga s^i'hlnde bu hikaycdeki peygam- 
her, Musa olarak amhyor. "Hi]yet , ul-Evliya"da ve 
bagka kitaplarda da rar (MaabiE, a. 59-61 J. 

Es35 bakimmdan by h:kaye, Mevlana'mn naktet- 
tigi hikayeye benzcrsc de aym degildh', Mevlana'niti 
nazrna QOktigl hikaye, her bakte halk hikayelerin- 
dendir. Sorti-auan Ru^ni Omet Dede (Ska, 893 K. 
1487) bu hikfiycyi mesne vi taranda ve pek gikel, 
tiirkge nazma cekmi^tir (1st, itfariV. kutuphanesi Tiirk- 
5& yaz. 1915, Kulliyat, 112a-99b). 

1736. "Gerqekten do ulu Tann, kiyamet gSittu 
der ki: A Ademoglu, hastalandim da ne diye beni 



So/ii/e 148 - 265 



J8S 



MCSNEVI SEHHJ H 



MESttEVl SEHHl U 



dQlasmadm, halimi-hatmm) sormadin? Kill tier kJ: 
YarabbI, sen! nasi] dolagubilkim; nasil halini-hatirmi 
sorabilirim? Sen alemlenn rnbbisin. Tann der ki: 
Bilmiyor muydun, filan kulym hastalamnigti, lie diye 
onu dolasmadin? Bilmiyor muydun ki onu dolassay- 
din, beni onun yamnda bulacaktm? A Ademoglu, sen- 
dea yiyecek istedim, ne diye beni doyurmadirt? Kul, 
Yarabbi, ben seni nasil doyurumm? Sen alemlerin 
rabbi tin der, Allah der ki: Bilmiyor muydun, filan 
kulurn senden yiyecek istedi, ne diye doyunnadin? 
Bilmiyor muydun ki onu doyursaydin bunu, bu ha- 
rekelin ecrini benim katimda bulacaktm? A Adenri- 
oflu, su istedi m send en , ne diye su vermedin bana? 
Kul, Varabbi der, nasi! au vciebiiirim sana? Sen 
alemlerin rabbtsin. Allah der ki: Kulum filar sender] 
su istedi; vcrmedin ona su vei-seydin bunu, benim 
katimda bulacaktm" (Hadis, Cami', I, s. 65), 

Matyus tncilinde de ?u sozlei' var: 

"Zira aciktim, bana yemek verdiniz. Susadim, 
bana su verdiniz. Gariptim, beni eve kabul ettiniz, 
giplaktim, beni giydJixftniz. Hasta oldum, beni.dola^- 
tmrji. Hapisteydim, yanima geldiniz diyecek. O za« 
man temiz ki^iler, ona, Yarabbi, seni ne zaman ag 
goriip besledik, yahui susatnig gSrilp sana su verdik 
ve ne zaman scni gariy goriip eve kabul ettik, yahut 
Ciplak goriip giydirdik ve ne zaman hasta, yahut 
hapista goriip yanina geld 5 k diye eevap verecckler- 
djr, Mellk dahi onlara ecvaben, gerc.'ekten de size 
derim ki; Madcmki bunu en asagi kardeslerimln 
birine ettiniz, bana etmis oldunuz diyecek tir." (XXV, 
35-40) 



1737. I. cildin 30-35. beytinin serhine bk. 

1743. "Dofiurmaz ve dogmamistii'." (Kur'an-i 
Kerim, CXH, Ihtas, 3) 

1750. "Allah'in en fazla sevmedigi helal nesne, 
kadm bosaniat;tir." (Hadis, Cami', I. s, 4) 

1757, "Gei^ekten de Allah, sizin yiizlerinize, I5- 
leritii2e, mallanniza bakmaz; fakai goniillerinize, i§- 
lerinizdeki niyetlere baker." (I-Iadis, Cfeml'i I. s, 62) 

1703, "Yikik koyden haras alinmaz." Turk ata- 
sozii. 

1764. Musi Lima nlikta sehitlik iki tdrJiitlur: Ccr- 

t;ek sehlt, hijkijmde 5eh.it. 

Hiikumde gchit olanlar igin sehit hahktnda ge- 
reken hiikum yapilir; yani savant a oMurultnler, yi- 
kanmazlar, kefenlenmezler; temiz sayilirlar, Namaz- 
lan kilmir, elbiselE-riyle gomului'ler. Gei^ek baicjmm- 
dan sehitler, bilgi elde etmeyt giderkflii blenlcr, bilgi 
o|neteri!er h b:lai tifji-enmekle oyalananlar, gurbette 
olenlct, bulafici bir hastaliktsn bSenler, denizde ho- 
gulanlar, geb-eyken, yahut cocuk dogururken Olen ka- 
dtnlar, yildinmla \-urtilup filonler, yapi altinda kalan- 
lar, yananlardir, Eunlar hakkmda sehtt hiikmii yij- 
lutu.lmez; yani bunlatin yikanip kefenlenei'ek namaz- 
lan kilmir; ondan sonra gomuSurler. 

176& Ka'be'nin iginde kible yoktur ; Qurtkii 
Ka*be T nin bulundugu yer ta yukanya ve a^agiya 
dek labledir; Ka'be'ye girm kjblenln sahasmdadir; ne 
jmiifi dGnallirse dbniilsun, nomaz kihnabllir; ■ancyk 

r. 19 



.. 



Sahife 149 - 265 



MESNEVl SERH! 11 



291 



gjQ MESNWI 5ERHI XI 

kapiya donulmesi sunnettir (Mevlitna CelalcddiiVin 

III. basiminin 200-^1 sahitelerine bakimz). 

.1768. Beyitteki ask, gerqek agktir; gercek askta 
yok olan kigi, kerLdisLnden tamamiyle gegmlgilr; ira- 
desi st'JbediJmisUr; akil kaydmdan gikmisjtir; bu ba- 
kitndan ona teklif yoktur. Fakal vahdetl, seriat dai- 
resinde mutalaa eden, mutabaaltan aynJmamayi siar 
edinen ger^ekler, bu duragi, ken;!.] duragi kabul et- 
mezler; salikin bu durakta ka imam a si, gerlye doniip 
herseyi yerli yerinde gormcsi gerektJgJill soylerler; 
buna nazaran burasi, bir makanrt degildir, bu ken- 
dinden ge^is, bir haldlr, O halderi geqen ki?i, kemala 
ulagir; netekim Mevlana da, 17^2-lSiS, beyitlerde 
bunu aciklamaktadir. 

Sufilerden bu cegit bir hals ugrayan, yahut ken- 
disini aldatip, yahut da halki aldatmak iffm bu hale 
sahip oldugunu gosterjp $eriat stmnndan gikmis, ol- 
mayacak davalara kalkismis nice kigilei' vairhr, Mev- 
lana'yi Kirkfiede dile getiren, Mevlana yolunu izlcysn 
Yunus Emre, bu ee$it killer hakkinda, 

I$kila yetett erenler iggt aguyt nu$ider 
Topufia ^ikmayan sntlar demz ile $ava$ ider 

demigtlr (Divan; Eskijehir Turizm ve Tanitma Der- 
negi yaylm, 1st 3,965, s. 158, R kafiyesinin XI. §iiri). 

Mevlana/ya ve goreeklere nazar&n kemal muta- 
baattadir; fakat sulukta boyle ge£ici bir hal dc ola- 

biJii". 

1778, Ruh, filler!, gergedanlan bile kapaeak ka- 
dar gu^Iu mevhum bir kusun adjdir, Satran^ tagla- 



. 



nndan birine de bu kugun adi verilmi§tir. Fil de 

satranc. taglanndandir. 

1780, Remil, asli olmayan bir bilgidir. Bu r;e?it 
bilgilere, gfcsB bilgiler, benzeri buhinmayan bilgiler 
manalanna gelen "UlQm-i hafiyye, Ulum-i garibe" 
dei'ler. Ara^csda reml, kum demektir. Bilinnieyen 
bii^ey, ileride olacagi samlan, yahut olmayacagi 
umulan bir vak'a sowlur; soru sirasmda, hangi yil» 
di2in hukiim surdi'igu bulunur, Ona gore kuma, ya- 
hut kagsda noktalar dokuliir, cizgiler ei^ilir; bunla- 
rin bir kismj sayilniaz; son kalan sayilardan. ebced 
hesabina gbrtt bir cumle fiKaj-ilir; boylece de bir hiik- 
me varjlmi? olur (MevzQat'uJ-Uldm terc. ikdam mat, 
1313; C. I. &, 3S9^3&0). 

1784, "Allah diiedlghii isler." Kui-'an-i Kerim'irj 
HI, aui-esinin (All Imran) 40., XIV, suresinin (fbia- 
him A.M,) 21., XXIL sureSinin (IliiCO) IS. Syetle- 
rinde gec,-er. 

178G. Sidret'iU-Mlintehi, son simr a|act, I. cilt- 
te h 1589. beytin ?erhinc bakime. 

17 PS. Nhsixt, Miilk ve Sehadet atemi de dedigi- 
mix, zahiri riuygulurimizla duydugumw, gordiigiiitiuz, 

koklugumuz, isittifiimiz, tattiginuz, tuttugutnua §u 
madde aleinidir. Duyguya hitab eden ?ey t istcrse la- 
tit olsun, giize gtiriinmesin; bu alerndondir. Lahat, 
taayyiinstizluk alemidir ki hurada sekfl, suret oima- 
digi gibi duyguyla dit bu alem idrak edilemes, 

1795. Istihaza, kadindan, hayii kamndan ga^-n 
Start gelmes; halins denir. Bu hali goren kadin inuay- 



Sahife 150 - 265 



Z92 



MESravt 5EKH! il 



HLSNEVI StflHt II 



253 



yen 3arr.la.1la namaz kilabilir; fakat hayiz halinde na- 
maz kihmiaz, orug tututmaz, Hayiz gonen kadin, 
oruclarim kaza eder, hamazlarim kaza da etmea, 

1799. Subhane rabbiyel a '15, secdcdeki zikirdir. 
Yuceler yttcesl rabbim, noksan sifatlardan munez- 
zchtir demektir; Mevlana, socdenln suretindcn ziya- 
de ihlasa ehetnmlyet vetmekledir, 

11805. "§uphe yok ki biz sizi, yakin bir azapla 
korkutmadayia; o gun kt§i, elJeriyle hazirladigi geye 

bakur ve kafir de ne olurdu der, kesjke toprab olay- 
dnn." (Kur'an-i Kerim, LXXVIII, Nebe r , 40 J 



1813. "Dolunanlari, batanlan sevmem" 
En'am, 76), 1. ciltte -129, beytiij ^erhlne bk, 



(VI, 



1535. "Cehennem §ehvetlerle peixJelenmLstii 1 ; 
ceniiGt tiksinilen, istenmeyen seylerle." (Hadjis, Cami/ 
I. 3. 126) "CcrtrH't tiksindigimiz seylerle kaplanmig- 
tir; cehennem gehvetlerle kaplansmstir." [Muslim, 
VIII, s. 142-143) 

1536. Kevser. L ciltte, 1909, bey tin §erhine bk. 

1S4S. Isa Peygamber (A, M.) bii' ejege biner&k 
Oi^ilim'f; g:i'mi$tir (Maiyus, XXI; Merkus, XI; Yu- 
hanna, XII; Luka, XIX), Eundan. Golayi e&k defa 
tsa, egefcsle anilir. 

1S54. "Allah onlan nasi] sona biraktiysa siz do 
arkada birakin onlari." (Iladis) Bu hadis, kadinlar 
hakkmdadir, Aneak Hz. Mufiammed, "Cennet ana- 
lann ayaklan alundadir" (Cami', I. s. 122), "Sok 
bitdur ancak; kadinlar, et keklerin yangidir'" (Cami', 



I, s, 85) , "Hayirliniz, ehline, iyaiine hayirli olaniiuz- 
dir ve ben, ehlime, iyalimc en hayirb olamnizjm; 
kadinlari, ancak kerem sahibl clan biiyiik ki$i ulu 

uitar, agular; onion aneak ai^ak olan horlar, asagi- 
lar" (Cami', H, s. 9), "Diinya, tamamiyle mala'dan 

ibarettir; dunyamn en hayirh mataiysa temiz, lyi ka- 
di ndir" (Cami 1 , II, s. 14) buyui'xnu^tur. Kadin, erke- 
gin yansi oldu mu, erkek de kadimn yansi olur; 
§u hatde erkekle kadin birbiriiie denktir. "Erkekler, 
kadinlardan ustiindLir; cunliii Allah onJon bir £Ok §ey- 
lerde kadinlardan Qstiin etmigtir; cunkii onlar, ka- 
di til an mallariyle gt^indirlrlet', rioyururlar" ayetin- 
deki (IV, Nisa, 34) crkeklcf, sufilwcc ti'lik du va- 
gina vamiig ki^ilerdir, isterlei-se kadin olsunlar. Ka- 
dirJar da eiilk duuagina varamiyanlardir; isterlerse 
erkek olsunJai*. Erlik duragirta varamiyanlavi ii'fan 
negesiyle g&gindiren, mana gidasiyla gidalandiran, 
erlerdir. "Oyle erler vai'dir kl onlan ne tlearet, ne 
alim-satim, AUah'i arlmaktan Ve namaa kilmaktan 
ve zekat vermekten alikoymaz; gontillerin ve gozle- 
rin ddneeegi giinden korkar onlar" ayetl {XXIV, 
Nui', 37) bu ei^Icr hakkindadir. Bunlar, oli j^to, gon- 
lii oynagta oJanlardir; vuslata ermiglerdii', nefislerini 
tezkiye etmi^ler, varliklarini kui'ban etmi^lerdir, 
"Kul, kondi-kendine boni anarsa tacn onu, melcklcri- 
min ifiinde ananm; o beni bir toplulukta anarsa ben 
onu en yiice yolda^lik makaminda ananm" Hadls-i 
kudsisince (El-tthafat'Us-Seniyye fi'1-Abadis'il-Kud- 
siyye, s. 14) Abab onJan anmadadir. Ayette anilan 
korku, koritudan govern iyenlerc atttir- halbulii trcn- 
lor, "Bilin ki Allah dostlanna ne korku vardir, ne de 
mahzun olurlar" ^yetine (X, Yunus A. M., 62) m&z- 



Sahife 151 - 265 



294 



MIS^EVl SERHt U 



har olanlardir, Korkuyor gGriinurlerse, baskalanni 
eriebe gajjirmak ieittdf!*- Bu cluraga erJgeR insan. er- 
ke-k ol-SLui, kadin ojsutl, ricaldendir. Netckim BSevft- 
n& da "Onlan ardda birakm" hadisinden rnaksat, 
nefistir buyurmada vii nefsin ardda gitmesi, akkn ki- 
lavuz olmasi gcrektigini bidii'mektedir. 

1869. "Sahabeden Abdullah dedi ki: Allah'in sa- 
latti selami olsuti, SSfikl Allah' in Rasuliinii gormede- 
yim; kavmf tarafsitkn yaralanan bir peygamberi hi- 
kaye ediyor da o peygamber'in, yuziinden atari kani, 
eliyle sildigini, Rabbim, toplumumu sen bagigla, onlar 
bilraiyorlar dedigini anlatiyor " (Muslim, V. s, 179} 

1875. garih, "Akilli kigimti du$manligl, bllgisizin 

dogrulugundan hayirlidir" mealinde bir liadis nakl- 
ediyor is, 161), 



A 



<m e t i m 

Bir beyin, agzma ytlan ka^nug 
birlsini iiu'itmi'Hi 



Akilli bM, atma binmi§, gidiyordu; uyuyan 
bir adamm da agzina bir yilan akiyordu. 

Atli bunu gordii, ko^maya basladi; yilaru 
tutmak istedi ama ftrsat bulamadi. 

Akb fazlaydi; ondan iyfee faydalanrnadaytfi. 

Uyuyan adama var giiciiyle bir kac topuz vurdu. 

Adam, topuz afiisindan sicradi, bir agacin 

altma kagti- 

1880- Agaem altina bir £ok curtimus elma do- 

kiiJmustu; a derilere dii§mus dedi„ ye guriari, 

Adama o kadar elma yedirdi ki artik ye- 

dikteri, agzindan dokulnneye bagtedi. 

A beyim, benden sana bir ziyan gelmemi§- 
ken ne diye bana kastettin dlye bagirdi, 

Geryekten de eaniroa bir kastin varsa bir 
kilig vur, blrden kammi dok-gitsin. 

Ne yorosuz saatmis, seni gfiidupm, sana 
satastigim saat-. Ne mutlu yuziinu gormeyen 
kisiye. 

* Bir dnayct islemneden, az-cok bir su£ 
yapmadars bu si rem i, miUhitJer bile caiz gormez. 






Sahife 152 - 265 



29G 



MlStVEVl StHHI II 



MJiSNEVl SERHJ H 



297 



Soz soylei'ken bile a|"zimdan kan figkiroia- 
da; ey Tanrim, bu adatmn cezasmi sen ver. 

Adam, her 3a trail bir yeni bedduada bulu- 
nuyordu, athysa, gu ovada ko§ diye boyuna vu- 
I'uyordu ona. 

Topuzun acismdan, athmn korkusundan ycl 
gibi kogmaya bagladi.. Kosuyovdu ama yiiziistu 
yerlere kapaklajiiycjfdu. 

JCanu, tika-basa toktu, uyku gb'ziinden aki- 
yordu, yorgundu.. Ayagi, yuzu yara, be re icinde 
kaldi, vtfemdunda yiizbinlerce yaralar aoikh. 

1890, Ath, ak§am sagina dek, o adarni cekigtirdi- 
durdu. Sonunda safrasi kabaidi adamin; kus- 
maya baijiadi, 

tyl-kotii, ne yediyse hepsini kustu; yilan 
da yodikleri geylerie beraber adanun igindan di- 
§an cikti, 

Keildi karmndan cikan o yilam gOriince, o 
iyjlik^i kiginin, o atiitiin flniinde yerlere ka- 
pandi. 

O kocaman, o girkiti,, o kapkara yilam g$- 
riince biitiin derllerini unuttu. 

Dedi ku Sen rahmet Cebrail'isin; yahut da 
nimetler veren bir lutuf sahibisin. 

Ne ktitlu saatmig ki EOni giirdiik; Gluydiim; 
yeniden can biigigJadin bana. 

Sen beni analar gibi ariyorsun da ben, e$e);- 
ler gibi senden kaciyoruni. 

Egek, e$ekliginden t sahibinden kacar; sd- 
hlbf de yaratihgi iyi oldufundan pegine dltger 
oitun. 



Bir fay da Umidiyle, bir ziyan korkusiiyla 
pegine diigract; bir kurt, yah lit ba§ka bir yirtiei 
canavar, onu paralamasm diye kogar. 

Ne mutlu yuzijnu gonene, yahut ansizin bii- 
lundugun mahalleye diigcne. 

1600. Tertcmiz can bile senl ovmug.. Bense sana 
ne kadar kotii, ne kadar bog sOzlor sOylcdim. 

A efendim, a padigahlar padigatn, a benim 
boyim, kusura kalma; o sozleri ben soylemedim, 
bilgisizligim sbyledi. 

Bu halden birazcik bir§ey bilseydim, bo§ 
sozler soyleyebilir miyditn hie? 

Biinu liana birazcik acsaydm, hali birazcik 
CiHatsaydin, a guzel huylu, sen! overdim ben, 
hem de gok Overdim. 

Fakat susuyor, cosup kbpuruyor; birgey 
soylemeden bag] ma, ba$ima vuruyordun, 

Bagim Eorscmlegti, aklim ba^imdan gitti„ 
I-Iele beyni pek az olan bu bagta akil mi kaliv? 

A giizel yiizlii, a giizel isJi, bagjgla; dedik- 
lerinu delibgime ver, 

A Hi fidam dodi Id: haJi birazcik anlat- 
saydim, bdiin patlardi, ciferin, a anda erir, su 
kesilirxli, 

VUani, sina bir anlatsaydim, korkudan ca- 
mn cikivcrirdi. 

* Mustafa buyurdu ki: CaiumzdEiki dii§ma- 
m, dogmca bir anlatsam size, 

1910- Yiireklilerin bile odlieri patlardi; ne bir yola 

gidebiliriexdli ne bir i§in gamim ylyebillrlerdl. 



Sahife 153 - 265 



298 



HESNEVI 5ERH1 H 



MKS.NiVl SEBHf II 



Bunu duyanin, ne gonlunde yalvanga bir 
giiC-kuwet bulabilirdi; ne bedertinde orus tut- 
maya, namaz kiJmaya bir gug-kuwet kalirdi. 

Kedinin oniindefci fare gibi yok olur-gider- 
di. Kilrdun onundeki kU2U gibi erir-bitercti. 

Ne dtizeni k.iihi'di, he yolu-yordami.. Oniui 
jgin ben sizi, bunu soylemeden yotistirmede- 
yim. 

* Ebu-Bekr-i Rebabi gibi susmaktayini; 
Davud gibi elimi dsmine atmaktayim. 

Igte boylece de olmayacak $ey, olimde olur 
bir hale girer; kanadi yoJuntnus kusun kanat- 
lan gene biter. 

* Mademki "AEali'm eli, onlarin eUerinin 

ustiindedir"; bir oian Tanri, bizira elimize, 
"Benlm slim" demigtir; 

Oyleyse benim elim, pek uzun. Yedinci kat 
gOgu bile asmjg. 

* Elim, gokyuziinde hiiner gosterdi; a 
Kur'an okuyan, "Ay yarildi" ayetini okusana. 

Bu bviis de, bu anlah& da, akiHar zayif ol- 
dugundan; zayiflara, giicu-kuweti antenna k 
dogru olur mu, yara^ir mi hie? 

192G. zaten son de uykudan bag kaldirdm mi an- 
Jarsjn ya. Allah dogruyu daha iyi bilir, stiz de 
bitti igte. 

Senin, ne yemeye gucEin - kuvvetin v.ii-di; 
ne yol yurOmeye, ne de kusmaya. 

Sdvmeni duyuyordum ama gene de e$egi 
surUycrdum; "Rabbim, sen kolaylastir" duasini 
da dudak altindan okuycrdum. 



Sebebini soySemeye izln yoktu; fakat seni 
burakmak da elimde degildi. 

* tier zaman, goniii deniiylfi "Yarabbi" 
diyordum, "Kavmintf sen dogru yola gotur; 
ciinku onlar, gercoktcn de bilmiyorlar." 

O dertten kurtulan adam secdeier ediyor 
da ey bona kutluluk veren diyordu, ey benim 
devletim, defijienij haainiem; 

A yiice er, bu ijin karsdigim Tann 'dan 
bulj bu 2a y if j n h sana suki'etmeye gueu-kuweti 
yok. 

A kendisine uyidan er, a onder, kargiligim 
Tanri versin sana, Bende, sana siikredecek du- 
dak da yok, gene de yok, soluk da yok. 

Igte akillitann du^manligi boyle olur; on- 
larin zehirleri bile oana aeje verir, 

Ahmagin dostlugu siahmettir, sapikliktir; 
5nriek olarak da §u hikayeyi dirde. 

Bir adaitun, ayiuui yaitaklaiimaALDa* 
vi--ifiHiii;i ^ilvenme^i 

1930. Bir ejderba, bir ayiya sarilmisti,. Ai'slan 
bii* ei', yiirijdu, ayinin ferj r adina erl^fi. 

Mazlumlann feryatlarini duydular mi, im- 
datlarjna kogan ai-slan erler vardir diinyada. 

Onlar nevdo olurlarea oi&mlar, maslumlaj'tn 
feryatlanni duyariar; Tanri rahmeti gibi o yana 
koi^arJar, 

Alemin yikintilarma direk kesilen, gisJi has- 
tahklara lieklm o1an o erlsr, 



. 



Sahife 154 - 265 



M 



MliSNEVE S££HI II 



MFtNEVl SERHI n 



301 



■ Tamairuyle aciyistir, tamamiyle seygij 

adalet, rahmet,. Tann gibi, onlardan da sebep 
sarubnaz; Tarun sibi. onlar da rujvet almaz. 

OiHanian birine, ona bir ugurdan yardim 
ediyorsmi, neden diye sorulsa diiuttigii gam yii- 
zGnden, caresiz kaligindan der. 

Arslan kesdmis, crin avi, sevgidsr, aciyistir; 
diinyada ilae, hastadan bagkakimsedgi ararnaz. 

Nei'de bir dert varsa deva oraya gider; ne- 
resi aleaksa su, oraya akar. 

Sana, aciyig suyu gerekse yiirii, algal; cm- 
dan sonra da aciyis garabini i& sarhog ol. 

Ely oguL ta ba§adek t rahmet ieinde rahmet 
var; bir tek rahmeti y el.fr r bulma. 
1940. A yigit, gokyLizunti bile al ayagmm aftina; 
gbgun iistiinden gelen nagmeleri dinle. 

Vesveseler pamugunu £ikar kuiagmdan; gi- 
kar da gokyilzunden cosjkunluklar gdsin kula- 

gina. 

iki goziinu de ayip kilindan ant da gayb 
bagini, bahcesini, selviligini seyret. 

Beyninden, but'nuttdan nezleyi gider de bur- 
nuna Tann kokusu seisin. 

Sitmadan h safradan hie belirti birakma da 
diinyadan Joker tadini al. 

Ei'llk ilacim al; erliktcn kalmis olarak ko- 
gup dumia (3a yiizlerce cesit giizel yuzliiler pey- 
dahlansin sendcn. 

Can ayagindan beden bukagisim £OZ, gikar 
da toplum, cevrende donsiin, dolassin. 

Nekeslik zincirini elinden, boynundan at,. 
§u kohne felekte yepyeni bir balit elde et 



LQtuf ka'besiiis uearmyorsan, earesizliginl 
gare budana aiilat. 

Inleyip aglamak, gijclij bir sermayedir; 
ba^tati ba§a rahmettir, pek giiglu bir dadidir, 

1950. Dadi da, ana da, gocuk ne vakit aglayacak 
diy£ beklegir-dururlar. 

Tann da, sizin ihtiyag gwjuklarinizi, agla- 
sin da siit meydana gelsin diye yaratti. 

• "Allah'i cagirin 1 ' dedi ya, aglayip inle- 
meyj birakma da onun scvgi, aciyig sutler! cog- 
sun. 

Yelin hoy-hoy edigi de, bulutun sutler yag- 
dingi da, bizlm gamimizi yatistirmak igindir; 
seiii bele bir soluk dayan. 

* "Rizkiniz goktedir" soztinu isitmi§slndir; 
peki, ?u aijagilik yere ne diye yamamp kal- 
migsin? 

Korkunu, umitsidigini gulyabani scsl bil; 
kulagindan tittar da aeni E^agiliklann ta dibine 
dek jeker. 

Seni yucelere agdiran her sesi, yiitelerden 
geliyor bil. 

Sajia lurs vepeH her scsi de, insanlan pa- 
ralayan kurt sesi bil. 

Bu yucelik, yer bakmundan degildir; bu 
yiicelikler, akil yoniindendir, can yoniindendir. 

Her sebeb, mcytlana getirdigi §oyden daha 
yiicedir; ^akmak tasjyla dcmlr, kivilcimdan ua- 
tijndur. 

i960. Filan, gdranugte fe^mamn yanina oturmus- 
tur ama o bag cekcnin ust yanma otunnu§t.ur o. 



Sahife 155 - 265 



302 



MESNEVl $FB.Ut n 



fcllSNIiVI SiRHt II 



30J 



Oradaki tistunltik, yiicelik bakimmdandir; 
ba^koseden uzak oJan yer, a^agilik bit* yerdir, 

Kivileim eikarmak ifin once £akmak ta- 
giyla demir gcrek; is, bagarma bakimindan bu 
ikisi, usttinliige layik. 

Fakat kivilcim, asil dilensn §ey oldugun- 
dan cnkmak tasjndan da, demlrden de iiet'i mi., 
ilcri; iistiin mil, Usturi, 

Ta-5la demir on, sonsa kivdcun; fakat bu 
Ikisi bodge, causa kivilcim. 

Que bakimmdan da!, meyvadan once; fakat 
hiiner bakimmdan 0, daldan daha ustun. 

Ctinkii agactari maksat; meyvadir; tiyleyse 
meyva ondilr, agac son. 

Evet; ayi ejdcrhanir elinden feryad edifi- 
ce arslan er kogtu; ayiyi ejderhaiun psncesiii- 
den kurtardi. 

Diizenle erlik, birbirine arka oidu; ejder- 
hayi bu jjuclGj bu kuwetle oidurdii-gitti. 

Ejderhamn gucu var, duzeni yok; fakat se- 
nin duzeniriin ustunde de hir dljzen var. 
1970. I>uzeninj gdrdiin ya, bir do □ diizen nerden 
geldi? Yiirii de baslangica dogru git 

AgagiJik dunyada ne varsa yucelerden gal- 
mi §tjr; badi, gbzunij yucelerc dik. 

Yiieelera bakmak, once gftz kamastmr ama 
goze igik verir, aydinlik bagi^Iar. 

Goziinu aydmhga al]§tir; yaraaa degilsen 
o yana bak. 

is|n sonunu gSrmek, geniri isjfinin bellrtl- 
sldir; igitide bulundufun gehvete dtj^mense, ger- 
cekte, mezarmdir sen in. 



tsjn sonunu goreu, yttz kere dc ce^itli oyun- 
lar garmiis, oian kigi, bir kere bir oyun duyana 
benaemea elbet. 

O, bir oytiii yiiziinden oylesine ululamr kl, 
uJuIugundan ustaiardan uzak duger. 

* Sarrjiri gibi o hunori kondinde gondii ya; 
ilildugundan Musa'dan bas ceker. 

Oysa ki o, o hiinet't Musa'dati ogrenmi&tl; 
sonra da hocasindan gdz yummujjtu. 

Derken Miisa da bir ba§ka oyun oynadi, 
o oyunla onun oyununu da kaph-gitti, caium 
da. 

1980. Hey gMi-hey.. Bagta dfiniip ko§an nice bil- 

giler, nice hiinerJer vanlir ki insam, onunla bag 
oknak fsterken bag eldon gider. 

Eaginm gitmemraini istiyorsati ayak ol; ta- 
sarruf sabibi, ted bir sahibi kutba sigm,- 

Padi§aiisin ama kendini ondan iistiin gor- 
me.. Ealsan bile onun Jiebaljndaii, onun ijeker 
kaunsindan basjka bij^ey derip devrigme. 

Sen in dtisjttmien bedendir, onun dii^uncesiy- 
se can. Sonin paran kalptir, onun parasiysa 
maden. 

O, sensin; kendini onun varliginda ara; ku 
kii-oei-de nei'ds diye onun yanrna yonel, bir 
Uveyk ku§u kesii, 

Cinsiridcn olanlara hi?jnet etmevi jslsnfii- 
yoi^an ejderhanm agzindasin; tipki aj'i gibi 
bani. 

BeM bir usta, kurtam seni; tehlikfjden 
ceker-cikflrir seni. 



Sahife 156 - 265 



304 MESNEVI SERHI H 

Degll mi ki gueun-kuwetfn ypk, akiim ba- 
sin a al da agla-infc.. Degjl mi kj korstin, yoi 
bilen korden bag pekme. 

Ay i dan da a§agi mism ki dertten aglayip 
inlemiyorsun? Ayi bile dertten ferytid ettl de 
kurtuldu. 

A Tann, su tag gonlii mum et; feryadini 
bir hos haie gctir, acinirti^lardan et onu. 

Kiir dUcneJnin, bendc iki korliik 
var i.Ivi nesi 

1990. Bit- kflr vard] ki o, boyuna amanin, aman 

derdi; a cagdasjai-, bende Ik] kurllik var. 

Oyleyse bana iki kat aciym; ciinkii bu ara- 
da iki kftrlugiim var benim. 

Birisi, bir korlugLinU goi^yoruz; olxif kor- 
liigijn nedir? Bir de onu goster dedi. 

Dlfenri dedi ki: Sesim ch'kln, sesim kotiL. 
Koiii sesli olu§la ktiriiik, iki kat olup gitmede. 

girkin sesim, gam mayasi oluyor; haiku* 
aeiyigi, bcnim sesimden azahyor. 

firkin sesim nereye gidiyoi-sa ofke dogu* 
ruyor, gam vcriyor, kin uyandiriyor. 

Iki ktfrliige, iki kat aciym; bSyle, bir y*r- 
lero sigmayan kigiyi gcinluniize sigdinn. 

Bu gikSyet yuzundcn sesinfn cirkinligi azal- 
di; balk, ona aciyigta gftniillerini birlesEirdi. 

Bu sim soylemekle, go nil] sesinin guaeiligi, 
sesini de gtizelJegtirdi. 

Fakat gdnliiniin sesi de eirkin olan klsi- 
deki iic. koi'liik, omrii boyunca surer-gidor. 



MKSMEVl SHRIll 1! 



305 



2000. Ama sebepsiz verenier, olabilir ki onun cir- 

kin basma da bir el koriar. 

O dilencrinin sesi giizellegti, aeinn' bir haie 
geldi de tag yttreklilerin yurckleri bile muma 
dondii. 

* Kaiirin scsi de cirkindir; e$ek amrma- 
snia benzer de onun Igin icabete eg olamaz; 
duasi kabui edilmes. 

" "Susun, n-ak olun" sozu, c ir *<in sesli ys* 
dlr; giinkij a, halkm kaniyle kGpek gibi kudur- 
mustur. 

Ayinm feryadi bile acindiracak bir feryad 
olur da senin feryadin, acindirmazsa bu, pek 
kiJtii bir gey. 

Bil ki sen, Vusuf'a kurtluk elmi^siiri; ya- 
hut bir EUCsuzun kamni icmi§sin. 

* Tovbe et, yedlgini kus.. Yaran eskidiyse 
yiirii, daglat o yarayi. 

Ayiyla oiiun vefasma gilvenftrr ahmagm 
hik4ye»inin tamamlaomasi 

Ayi, ejderhadati kurtwlunca, o erdcn bu 
lOtfu, bu keremi goriince, 

O sizlRnan ayi, Ashab-i Kehf in kb'pegi glbl 
o yigidin pegine takildi. 

Derken, o Miisliiman, bagtaiandi, basim 
kodu, yattj; ayj, ona gbniil biiglami^tij bu y'Ca- 
cleii adami beklemeye koyuldu. 

2010. Birisi ge^erken ona, bu hal ne? A kardeg, 
bu ayiyla ne igin var dedi, 

F. 2fl 



Sahife 157 - 265 



3DIJ 



MfSNtVl SiKil\ II 



ME5MCVI SEBHl U 



307 



Adam sozg gcldi, ejderha hikayesiui an- 
latti. tibiirii, a ahmak dedi, bir ayiya goniil 
vetme. 

Ahmagin dostlugu, diismanhktan da beter- 
dir; onu, tie bicim h'de-duzcn biliyorsan yapip 
yanindan sunnen gerek, 

Oysa, vallahi de dedi, hasetinden soyledi; 
yoksa sen ayiya ne bakiyorsun, sevgisini guv. 

Adam, ahmak] arm sevgisi dedi, adann al- 
datir; benim bu basetciligim, onun sevgisinden 
daha iyidir. 

A iidani, beni dinle, stir yanindan bu ayi- 

yv, ayjyi secrnc, kendi cjnsinden gec.nie. 

Oburii, hadi, git -git, kendi i§ine bak aha- 
setgi dedi. Adam j§im buydu 311m dedi, sana 
nzik degilmig. 

A yiice kisi, ben ayidan as.ag: degilim ya- 
birak onu da esin-dostun ben playim. 

Korkiimdati, ug&He yiireglm titrlyor; fa- 
tea, biiyle bir ayjyla armaria gitme. 

_ Su g6n]iirii h bo? yere hie titremedi, Tann 
iSigidtr bu; ne davaya girigmektir, ne laf et- 
mek. 
2020. * Inanmisim, "Inanan Allah isigiyle ga"- 

rur" denmjg ya; e hale gelmigim; sakin-saiin; 
bu ates tapinagmdati kac. 

Biitiin bu scizteri soyledi; soyledi ama. ada- 
min kuiagitia bile giimedf; kotii ran, insana 
pek biiyiik bir engeldir, 

O, onun elini tuf.tu; obutii ellni eekti on- 
dan; sonunda, akh ba§mda bir dost degilsin 
gittim igte dedi. 



Adam j git dedi, benim gamimi yeme,. A 
bosbtigaz, bilirlikten az dem vur, 

Oburfi, yahu dedi, senin dusmamn degilim 
ya; pesime diiser, gel ir sen kendine iyilik edei'- 
sln, , 

Adam, uykum geldi dedi; beni birak da git, 
obiirii, artik dedi, tiosta ram oi da, 

Bir akiiiiya siginarak, bir dostun, bir go- 
niil sahibinin yamnda uyu. 

oburti, onun bu ise, bu ogtide pek sikx 
sarilmasina kizdi, yuziinii dondurdii ondan. 

Bu dedi, olsa olsa bana kastetmeye gelmia 
bir kauli; yahut benden bir§ey uman bir dilen- 
ci, bir ktilhani, 

Yahut da beni, bu benimle clump kalkan 
ayjyla korkutmak iyin dostlanyla bahse girlg- 
mis^ 

2030. Icinin kotiilijgijnden, iiatjntia iyi bir zan 

gelmedi-gitti, 

Btitiin iyi zanni, tamamiyle ayiyaydi; yok- 
sa ayiyJa bir cinsten miydi ki? 

KiipeEdiginflen Ur a-killiyi tbhmet altina 
aid 1 da ayiyi, sevgi ehli, vergi ehh bildi. 

S«lam ona, Musa'nui, buj-a^ya tapaaa, 
iu'i-(if dli^unoeD, nerde anJiy^m demesi 

Hayalle saiiios olmU§ birine Musa. dedi Mr 
A fcotiilukten, a sapikliktan kotii dusUncelere 

dalan, 



Sahife 158 - 265 



308 



MliSNEVI SERB! I! 



MESN£V1 sintin II 



309 



Bunca deLdle, bUncn giizet huylarla bera- 
ber, benim peygamberligimde ydzlerce stiphen 
vardi, 

Benden yuzbinlerCG mucize gtirdun; bun- 
lar, hayallerinc yuzlerce hayttl katti, gupheni 
zannmi arttirdi. 

Hayalden, &uphi;dert daraldm; peygamber- 
ligiml kmamaya koyuldun. 

* Denizden, apaglk toz kopardim da Fira- 
vun'a uyanlann gerrinden kurluldun. 

* Gbkten kirk yil kase geldi, sofra geldi; 
duamla kayadau su fj$kirdi. 

Bu, bunun gibi yhzlereesi, bunca sicak, so- 
guk §eyler, a soguk ki§i, o vehmi azattmadi 
senden. 
2040. Biiyuyle bir iikiiz bogUrdu; benini Tannin 
sensin diyo socde ettin ona, 

O vehme diisu^iei'ini sol gotijrdQ; o soguk 
anlayisini, uyku sildi-supurdu, 

Onun hakkinda nasi I oldu da kotji zanna 
dujjmedin? A kotti huylu, nasil oldu da Sniiii- 
de bag koydun? 

Niye onun da diizeni v»T diye aklina barley 
gelmedi? Neden onun ahmagi kandiran bozgUJl- 
culugundan igkillenmcdin? 

* Samiri de kim oluyor ki a kopekler, diin- 
yada blr Tann yonsun? 

Nasi! oldu da onun bu diizenint; gonial bag- 
ladin; biitun iskiHerden kurtuldun-gitti? 

Bir lafla Skuz, sence Tanriliga layik olu- 
yor da benim peygambei'ligimi nasil kabul et- 
miyoicsun? 



Egekliginden bir bkijzun kai-§iswda secde 
ettin; akkn, Samiii'irin biiyilsune av oluverdi. 

Ululuk sahibinin igigma goz yurndun ba.. 
l^te sana cok mu, gok bilgisialik, fgte sana sa- 
pikkgm ta kondisL 

Yub olsun sendeki akla, sendeki secige.. 
Senin gibi bilgisizlik madenlni gebertmek ge- 
rek. 
2050. Altindan yapilan okiiz bbgiirdu de ne dedi 
sanki? Ne dedJ de ahmaklar, ona bu kadar rag- 
bet ettiler? 

Bcndcn, ondtm dabs 5;l§iki.Cak irak §ey- 
ler gordiinuz; fakat her a^agihk ki§f, ger^egi 
nerden kabullenecek? 

Ash olmnyanlan ne cckcr? Ash olmayan 
sey.. Tembellere ne hos gelir? Tembellik. 

^ihikli her eiiis, kendi elnsini geker,, Okuz, 
erkek iiTfjIsna yia, tutar mi hie? 

Kurt, nerden Yusuf'u sevecek? Sevse bile 
ancnk bu diizenle onu yemek igindir bu sevgi. 

Fakat kurtluktELn kurtuldu mu, mahrem 
kesilir; Ashab-i Kehfin kofwgi gibl insanoglu 
sayihr, 

EbCi-Bekir, Muhammed'den bir koku alm- 
ca, bu yiiz dedi n jTilanci yijzu degj], 

Fakat Ebu-Celil derd eh linden degildi; yuz- 
terce Ay'in ikiyc bGliiadugiiau gordii de gene 
inajimadi. 

* Bir dertllnin tasi, damdan dugtu.. Ondan 
gersegi giBicdik ama gi^lenmedi ki. 

Fakat bilgisize, dertten uzak dtigene kaij 
kere gb'stercHler de gene goimedk 



Sahife 159 - 265 



310 



HESNiVf S£RHl tl 



MtSNEVl Sim i J. IJ 



311 



2060. Aynanm gonlil tcmiz olroab. ki onda go- 
riluen cirkin ytfzij, guzel yihyien ayird edebi- 

lesin. 

O Spfcsii erln, egtitte bir hayli ayak diredlfcten 
sonra o ayiya aidajtan ki^yi bsrokip gltanesi 

O Miislijman {jfkelendi; dudagihin altindan 
LS havle diyerek adami birakjp grltti. 

l§e Slklca sarilmamdan, ogiit vermemden, 
iistUne dusmemdeii, gonliindeki hayal biisbijtun 
artti. 

* Demek ki ogut kapisi kanandi; Is, "On- 
lardan vazgeg" buymguna ula§ti dedL 

* Mademki verdigin iikg, derdi srttinyor; 
sen de soisu, isteyene soyle; "Abese" stircsini 
ok\jyuvcr. 

Tann, degil mi ki dedi, gor, gereegi istl- 
yor? yoksullufu yuzijnden onun gonliinti kimiak 
yarasmaz. 

Sen, ululati dogru yola getirmek istiyor- 
sun; halkin gen kaJanlan, ululardan ogr&nsin- 
ler diyorsun. 

A Ahmed, ululanii bir bolugii, seni dinie- 
moye koyuWuIar mi, belki de ho§laniyorsun. 

Bu ulular, bir guaelce dJne dost tdurlar; 
cttnkU bunlar, Arabin da ba§laridir, Habe§in de. 

* Bu dinin iinii, onlarla Easra'yi da geecr, 
TebUku de... Ciinkti insanlar, padigahlann din- 
lerine uyar dedin dc, 

2070. Bu yiizden o gerpeg[ (if renin ek isteyen kor- 
den ytk gevirdin; ondan da raid in. 



2030 



Devenin lhladigi bu yerdo firsatj az ele ge- 
ijcr,. DosUardansin sen, vaktin de gen is,. 

Dar vakitte i§ime kangma be nun; bu ogii- 
du veviyorum ya, kizdigim&an, sava^tigtmdac 
degil ha. 

* A Ahmed, §u bir kor, Tann katinda ytiz- 
lerce kayserden de da ha yegdiv, yusderce yuzir- 
den de. 

* "tnsanlar ■ madenlerdir" sozunii haijrla- 
saji a; bir maden olur ki yiizbinlerce madendcn 
degerlidir. 

Giali balnug la'l made™, akiyk madem, yUa- 
binlerce bakir madcnindcn daha iyidir, daha 
iistiindux. 

* A Ahmed, bunda msim faydasi yok.. 
Agkla, derUe, dumanla dopdolu gonul gerek 
burda, 

Gdnlu. ay dm bir kor geldi mi, kapiyi ort- 
mt. Ona ogEit vcr; ogiit, onun hakkjdir. 

Iki-tic ahmak, seni inkar ederse neden acj 
bir hale geliyorsun; geker madenistn sen. 

tki-iit; ahmak, aeni ttihmet altinda btrakuv 
53. ne gikHr; Tann tamkhk eder sana, 

Ahmed, alemin ikranna aidirj.5 bile etmem 
dcdi; tanigi Tann olana ne gam. 

Bir yarasa, gunegi goruyoruin derse hu. eoz- 
den §u anla^ilii-i Gordugii giine§ degUdir, 

Yarasaciklann, benden tiksinmeleri, ululuk 
sahibinin panl-paril parJayan gtine§i oJduguma 
delildir. 

Bokbdcogi, giil sityuna ragbet else anlagi- 
Jir kj su, gijlsuyu degildir. 



Sahife 160 - 265 



3L£ 



hfESNEVl STRlIt II 



MESN£Vr SEE! [if 



313 



Kaip akga mehen-k tagim satin almak iste- 
$e o tagin, mehenk ta$t olmasindan §ijpheye dii- 
SiilQr. 

Hirsiz, geeeyi ister, gunduzii defil.. §kum 
bfl ki gece degilim ben, diinyada panJ-parri par* 
I&yan, her yani 151 tan gimduzum ben. 

Htir^eyi ayird ederim; benden bir saman 
eopii bile gosmesin diye kalbur gibi, her§eyi 
adamakilU ayird ederim ben. 

Bunlann $ekil, onJann can oldufunu gos- 
termek icin unu, kepekten ayinntn ben. 

Ben, diinyada Tann terazisine benzerlm; 
her ycgini, agirdan ayird eder f gosteririm. 

Okuz, Mr buzagiyi tann bilir; egek, birgey 
satin alsa elbette ham kavun satin akr, 
2090. Ben oziik degilim ki buzafi satin alsin be- 
n£.. Ben tiken degilim ki bfr deve yes in beni. 

O sandi ki bana cefa etti; hayir; aynatndan 
fafflu siWi-supiirdu 0. 

Bir deltiito Calinos'a yultaklanmasi, 
Cahnos'kin korkmasi 

Calincs, arkadaslarma, bana filan flfta verin 
dedi 

Iclerinden biri, ona, a hiinerfer sahibi dedi, 
bu t ilaci, delilik kjin isterler, 

DeUIik, uzakttr sen in aklmdan; artik soy- 
Icme buna Calinos, bir deli dcdi f bana ytiz 

tUttLL 

Bir miiddet bir ho^ca yilziime bakti; bana 

gfacegizini kirpti, yenimi, yakanu yirtti. 



Onurila ayni cinsten olmasaydmi, onun ein- 
sinde bukinan geylenfcn bcnde de birgey olma- 
saydi a cirkin suratli, nasil olur da bana yiiz 
tutardi? 

Kendi dnsini gormeseydi nasi] otur da gfir 
lir, gatardi bana; kendj cinsinden olmayana na- 
si! olur da tebelleg oliu-du? 

Iki ki§i bagdash, uzlasii mi, hie $ilphe yok 
ki aralarmda, birlestikleri bir^ey vardir. 

Eug, kendi cinsinden oimayan kugia nasil 
Ufar? Cinsinden olmayanla konu^up gbrlis,mek J 
du§up kalkmak, mezardir, tag tubuta ginnektir. 

Bir kiiguit, kcndi cinsLndcn oimayan bir 
kiigia Licinnsinii], yayilmasinin »ebcbi 

2100, Bir hakim dedi ki; Yazida bir kargayla bir 
leylegin beraber uctugunU; beeaber ycmlendi- 
gini gorduim. 

Safjii'dim-kaldim; derken, aralarmdaki bir- 
lik nedir, onu bulayim diye hallerino dikkat 
ettlm, 

Sa-5kin bir halde yakiasttm., Baktim, g5r- 
diim ki ikisi de fopatdi, 

Hele yurdu ar§ o3an iri ctogan ku^u, yer- 
yiizij ku^u olan bir kuzgunla nasil e^-dosl olur? 

* Biri Hliyyin'in gune^i; dbum, Siccln'den 
kopmu§ yarasa. 

Biri, hsr ayiptan an bJt i§ik; bburu, uresr 
kapinin dilencisi bir kor. 

Biri, Ulkcr burcunda bir Ay; &biirii, pislik 
i^indekl kurt. 






Sahife 161 - 265 



314 



MESNEVl fERHI It 



MESNEVI SE&Hl Q 



SIS 



* Biri, Yusuf yuz-iu, ts& solukiu; Sburii, bir 
kurt, yahut da boynunda can, bir e§ek. 

Biri mekansizhkta u?ar da near; buysa sa- 
manhkta kopekier gibi kaiakalmig. 

Gul, can diliyle bokbocegine, siiyte der du- 
rur: A koltugu kokmug, 

2110. GUI baheesinden kaearsan, senin bu tiksin- 

tin, Mq sijphe yok ki gul baheesinin olgunki- 
gunu belirtir. 

Gayretlm, ba^rnda bir yasak$idir; a a§agi- 
]rk kigl f burdan uzakiag. 

A al^ak, sen bana kmlirsan benim made- 
aimstn diye bir supbe dogar. 

BiilbUllere yaragan yer, cajGrlik-eiinenlik- 

tir; bokboc&ginin en giizeJ yurdu da pisiiktir. 
Tann beni mademki pislikten a«th; bagw 
ma bir pisi dikmesi lay] It mi? 

Bir damarim onlardandl; omj da kopardi.. 
Arttk o kfltii damar, nerden ulagacrak bana? 

Adem'in ezelde bir belirtisi guydu: Melek- 
fer, seoie edilmeye degdigi iein baa koydulav, 
secde ettiler ona, 

Bir bagka belirtisi de §uydu: iblis, bag 
koymadi; padi§ab da benim, bag da ben cfedi rje 
secde etmedi ona. 

Zaten tbiis, ona secde etseydj Adem, Adem 
olmazdi; bir bagka gey olurdu, 

Her melegin ona secde etmesi, Adsm'in 
Adembgine tanik oidugu gibi o diijjmaniu ina- 

di da Adembgine tamk. 



2120. Hem meiegin ikran, ona tanik; hem ko- 
pecigin kafiriigi ona tanik. 

Bu soziin sonu yoktur; sen don de ayi o 
ahmak adama ne yapti, onu soyle*, 

O, ayumi yaltoklaimmsm-i iiidaiian adam 
hil&ye&ini biting 

Adam uyumugtu; ayi da ona konan sinek- 
leri kigalamadaydi, Sinek, kaciyor, fakat ina- 
dina gene gcliyor, kalktigi yene tekrar konu- 
yordu. 

Ayi, o gencin yiizimden bir kac kere sinegi 
kovdu; sinek kaciyor, derken gene gelip oraya 
konuyordu. 

Ayi, sinege klidi, daga gitti, kocaman bir 
kaya aidi; 

Getirdi, bakti kj sinek, gene uyuyan ada- 
mui yUzune konnius. 

O degirmen ta§i kadar koca kayayi kaldir- 
di, sinegi ezmek iein firlatip ativerdf. 

Kaya, uyuyan adamin yuzunti yamy&ssi 
etti; bu ornck do butiin diinyaya yaydi ki, 

Ahmagm sevgisi, tipki ayinin sevgisldlr, 
Jtini sevgidir, sevgisi kin. 

Ahdi, gev^ektir, yikiktir, anktir; sbzii bu- 
yiiktiir de vefasi kiigiik. 
2130, And Igss bile inartma; egri sozlu kigi and- 
dan da doner. 



tinden sonra, *;:t pert yasiltni?. 



Sahife 162 - 265 



316 



ME5N>EVI gEHHl n 



And igmeden scyledifi s5z, degU mi ki ya- 
Ian; cluzenme, andjna inamp da ayran tasina 
diigme sakm. 

Onun nefsi beydic, akh tutsak,. Tut ki yiiz- 
binleree Mushafi yutmus; ne Glkar? 

Mademki and igmeyinM ahduii bamyor, 
and i^erse onu da bozar. 

Agir anrtai'Ja baglarsan nef is, daha da 1 azla 
cogar, daha da fazia kizar. 

Hani bir butaak, antla hukum verenj bag- 
lamak ister; faltat hukum veren, o bagi yirtar 
da firlativerir. 

Ofkeyie o bagi, kafasma vurur onun, an- 
dim suratina earpar onun. 

" Sen onun, "AhiUerinizde, baglandiginis 
sozlerdc durun" hiikmiinden si yu; "anthirimzj 
koruyun" ayetini okuma ona. 

Bil ki ahidinde Tanri'yi daya»§ yapan ki$i, 
camni ifllige dondiirur de eevresinde d&ner, cio- 
lagn 1 ; o ahdi orer-durur. 



."* 



(5 E It H) 



1885. Miilhid, ilMd sahibi demektin llhad, lu~ 
gatte, kabrin yansru magara tarzinda yarmak de- 
niektir, Terim olarak, Allah'a §lrk ko^mak, dine, 
dfnde olmayan bir geyi katmak manasina gelir. Kur'- 
an-i Kenm'de XXII. surcnin (Haec) 25, ayet-i keri- 
roesinde, Hac tbreninde nehyedilen scyi zulunJe yap- 
mak, "ilhid" diye adlandinbnigtir. Miilhid, din<1e ol- 
mayan geyi dine katan, batil inane guden kisjdir. 

1976. Beyitle ba§Iayan bikayeye bonder bir iki 
hikaye varsa da bu, onlara uymamaktadir (Maahiz, 
8. 61*62), 

1909. "Bildigimi bilseydiniz az guler, gok a£lar- 
dlnlz", "Bildigimi bilseydiniz az guler, cok aglardi- 
rtiz; yemek, icinek ionize sinmezdi." (Had is, Cami', 

m, s. io8> 

1914. Ebu-Bekr-1 Rebabi i£in bu ciltte, 1573, bey- 
tin §erhine bk, 

1916. "guphe yak ki seninte bey'atlegenler, an- 
cak AUah'la bey'atiesmfglerdir-, Allah 'in eli onlaem 
elterinin iistundedir; artik kiin donerse safari kendi 
nefsinedir ve kim AUah'la ahiUe§ti£i geyde durursa 
ona, yakinda biiytfk bir eeir vtsrileoektir," (Kur'an-i 
Kerim, XLVHI, Feth, 10) 



Sahife 163 - 265 



318 



MES^EVl SEHHt u 



Mli!>P*EVl SiHECt I! 



AVJ 



Bu ayet, Hudeybiyyc uzlasroasitidan once }nrea§- 
tir. Hi cretin altnici yilt Zilka'desinde (628) Hz. Mu- 
hammed (S. M.), bin be? yiiz kadar ashfibiyte, urn- 
reyi eda etmek iizere Mediae' den £ikti. Umre, Ara- 
fat'a pkilmadan yapllan hac torenine denir. Yanla- 
nnda kinsiz kibglar vardi. Mekkc yolunda, Zii'l-Hu- 
leyfe dencn yere vardiklan zaman ihrSma biirundij- 
ler. Yetmis kadar dsiveye kurbanhk oMuklan bilin- 
mek iizere nisan vurdular. Dolaylavdaki boylari da 
Umre etmek uzere eagjrdilar. Fakat onlar, Hz. Mu- 
hammed giiz gore gOre kendini atese atiyor diye 
<5ziir dilediler, gelmediler. Hz. Muhamirted <S. U-) 
Mekkelilerin ne dugiincede olduklanm anlamak icin 
Hi' adara gondermigti. Ekji, gerf geltrek sava$ hazir- 
Iigi gdrduklerini, Oncu oiarak Velidoglu Halid'in iki 
yuz atiiyte hareket ettigini haber vtt'di, Hz. Muham- 
med, Hudeybiyye denen yes*e kondu, Maksadimn 
Umrc oldugunu, savasa gelmedigini bildirmek uzere 
Mekke'ye bir adam gonderdi. Mekkeliler, adamin us- 
tunc saldirdslar; boyunu mensup olanlar tarafindan 
giic kurtanldi. Hz, Muhammed (S. iff.}, bunun iize- 
rine H2. Osm&n'i gondet'di. Tarn bu siralarda, Kuzaa 
boyundan Budayl, adamknyle gelip orduya katildi. 
Bu boyun, Musllimanliktan o'nce Hasimogullariyle 
dosUugu vardi; Miislumanliktan sonra i<e Kureys'in 
ne yapUgmi, Ha. Muhammed'e bildirirlerdi. Buctayl 
de, Mekke'ye yollandi. Gilti, Kureky§ ululanna, ben 
dcdi Kisra'nin, Kayser'in, Neca§i'nin divanlarinda bu- 
lunduin, Ashabimn Mubammed'e gosterdigi foaglingl, 
bunlavin adamlannda gomiodim, Bunlar, kolay-kotay 
dagilmazlar, Bu sirada rrmgriklerin Ostnan'i hapset- 
tikleri, sava^i kararlastii'diklan duyuldu. Hz. Mu- 



hammed (S. M.)' bir agac. altina oturdu; ashabma, 
olunceyedek savagmak, geri db'nmemek uzere, ken- 
disine bey'at etmelerini buyurdu. Onlav da gelip bi« 
rer-birer Hz, Muhamrtted'c bey'at ettSler. Sonunda 
Hz. Muhainmed sol elini sag eijnin ustune koyun bu 
da Osman'm bey'atl dedi. Bu "lradeli, snurtu karar, 
Kureyg'i dehgete dii^iifdu. Osman'i bii'aktilar; bariga 
yanagtilar, Bajt*i§ gartlan, gordniiste Musliimanlik 
aleyhindeydi. Hatta sabSbenin bazisi bile bu i§e gag- 
ti. Fakat ger£ektt> f Musliiman,ligi bir kuwet o]arak 
tammaiavi baknnindan bu bans, pek muhimdi. Miis- 
liimanlar, kurbanlanm kestiler, ba^larmi trag etti- 
ler h Medine'ye ddndliler. Doner ken XLVIH. sure olan 
Feth suriesi indi. Bu gurenin IS. ayeti ^udwr: "Ve 
and o]sun kl Allah, aga^ altmda, sen i tile be-y'atleg- 
tikleri zatnan, inananlardan r&zi olmustur da onlara 
sukun ve husur inclirmigtir ve onlara pek yakin bir 
fetbi muMtat olarak verniifitsr." Get^ekten de bu 
bangtan sonra Hayber feth etlilmis, hicretin sekizin- 
ci yihnda Mekke ahnmi§ f Muslutnanijk, yayddikca 
yayilmi^tir. 

SufEiler, bu iki ayete, aynca bir ehemmiyet ve- 
rirlei-. Onlarca seyhe edilen bey'at, elden de Hz. Mu- 
hammed'e (S, Mi.) edilraigtir; Hz. Muhainmed 'in eliy- 
se AHah'in kudret eli hiikmundedir, Bu inanci "el ele, 
el Hakk'a" sozuyle behrtirler. 

191S. "Yakla^ti lm'Smet veyanldiay." {Kur'an-i 
Kjerfell, LIV, Kamer, 1) 

1924. "Kavmirni sen dogiu yola geJtur; ednkii on- 
lar, gercekten de bilmiyorlar." 1S69. beytin §erfilne 
bk. 



Sahife 164 - 265 



320 



MESKEvf SEHHl It 



WJSi^HVl 5£RHi II 



SJJ1 



1930. la baglayan hikayq, BeaTuz-zamun, bu fal- 
kgyenin 609 Recebinin ilk gunlerinde (1212) UeJiflne 
baglamp 610 Recebirjin ilk on gimii iqinde (1213) 
bitirJJen "Feraid'Us-Siiluk" adli eserde bulundugunu 
soyluyor, Eu eser, "Ke§i-ebZunun" da ve zeyiinde 
yok. Bes&Hja-zarn&n da, miiellifini ebylemiyor. Naklet- 
tigi mctinde, adamm yuziirie konan sinekleri oldiir-* 
roek i$m suratma on batmanhk ta§i atari, ayi dcgil 
niayrnundur (Maahiz, s. 62-65). giiphe yok ki bu 
hikayc de bir yewfcn ah urn a defildir; aflZdan agiza 
hala da soylenegelen l>if halk hikayesidir. 

1934. "Yaptigindan sorulmaz ona, fakat onlar- 

dir sorumlu olanlar, sorgliya cekllenler." (XXI, En- 
biya', 23J 

1952. "Allah'] cagirm." XVII. surenin (tsra') 
110., XL. sflnenin (Mu'min) 14. ayettertnde gecer. 

1954. "Ve gokte de rizkmiz ve size vaad edjlen 
var." (Kur'an-i Kerim LI. Zariyat, 22) 

1977. Samirl t#n L ciltte 2267. beytin serhine 
bk. 

2002. "Uiukniarak degi], miskince de Segil, va- 
karla yuriittteye bak; sesini fazla gifctrma; giiphe 
yok'ki seslerin en girkini egek amvmasidir." (Kur 1 - 
an-l Kerfin XXXI, Lokman, 1&) 

2003. "ftabbimiz derler, koluluEumuz ust oldu 
bize ve dogru yoldan sapmis bir topluluk oldufc. Rab- 
bimiz, biZJ burdan gik&jr, gene kotuluge diigersek ger- 
gekten de zulmetmis oluruz ar tlk. Ho^t, dePolun oraya 
ve bana da soa sOylemeyin der." (XXIII, Mu'minun, 
106-1 OS) 



200E5. "Ilaein sonu daglamaktir" meSIinde arap- 
Ga bir atasozij vardir. 

2020. 1480. beytin gerhine bk. 

2037. Musa, Peygamber oltfu&tan sonra Tann'- 
jiiii buyruguyla, karde§i Haiun'la Firaviin'a gitrnijj, 
Israilogullanm birakmasini, onlarla gidecegim f?oy- 
lemis, mueizelerini gostermigti (I, ditto, 297. beytin 
serhine bk.), Fivavun, fsrailogullarim birakmayinca 
ijlkeye kurbagalar u§usmu§, tatarciklar peydahlan- 
mi§, atsmegi saktirmig, hayvantara kirgm girmig, 
Misirhlav cibanlara kainuig, dolu yagmig, cekirge sal- 
gnu oJcnus, fcgffaMik basmis, Nil suyu kana dOjunug, 
somjuda da her evde, ilk dogmug erk&k socvk. 81- 
miigtii. (Ahd-i Atiyk, HUPtiC, V-XI). Kur'an'da bu 
belalardan "Tufan, kan, cekirge, hagarat ve kurba- 
ga 1 ' anilmaktadir (VII, A'raf, 133), Firavun, bunun 
uterine IsrailoguJlariin Itoyuermig, fakat sonradan 
pi§man olup ortJusuyla ardlanna diismii^tu, Ktzilfle- 
nia'e gelinee Musa, Tanvi'nin emriyle sopasitii denize 
li^&trnl§, 6an\x yanlrmg, sular eekilmi§, Israilogulla- 
n karsiya gect.ikten sonra tekrar ka^TLigmus, Fira- 
vun'la orflasij bogulmugtu (aym boltim, XIV). Deni- 
zin bfiliinmosi, sulann c^kfimesi, Kur'an'da, II. su- 
reniti (Bakara) 50., VTI. sui-eniri (A'raf) 13S., X s<x- 
renin (Yunus A.M.) 90., XX. surenin (Taha) 77., 
XXVI. sCirenm (guara') 63. ayetlerinde ardatihr. 

2038. "Ahd-i Aiiyk" te, Musa'mn sopasiyle ta|a 
vurdugu, kayadan eu fi^tirdigi, ki h ailoguharjinn k> 
tikleri axdatihr (Huruc, XVU, 5-6). Kur'an-i Xerim 7 de 
de M&sa'mn sopasiyla kayaya vurdugu, kayadan, Is- 

F. SH 



Sahife 165 - 265 



323 



ML5KEV1 JERHl II' 



mjis^evi sswa n 



383 



railogullarinin boylannin sayismca, yani oniki kay- 
llak aktlgl bildiritir (II, Bakara, GO). Gdkten yemek 
gelmesi hakkinda I ciltte, 80-81 beyitlerin. §erhine bk. 

2044. C. I, 2267. b, bk. 

2058, Tasi damdan dus.tu sdzii, bir adamin giE- 
ledigi birgeyin meydana ciktigim anlatan bir sozdur. 

2063. "Oruardan vazgeg." IV, surenin (Nisa') 
63 ve 81., V. surenm (Matde-) 42., VI. sbrenin 
(En'ara} 68 ve 106,, VII. surenin (A'raf) 19&, XV. 
SO ratlin (Hicr) §i, t XXXII. surenin (Secde) 30., LIU. 

surenin (Nccm) 29, ayetlerjnde Hz, Muhammed'e 
(S.M.), XL Eiinenin (Hud A.M.) 75, ayetinde Ibra- 
him Peygambar'e hitab edilmektedir. 

2064. "Yuzuiiti eksitti va dondiirdii kor geldi di- 
ye. Belki o, annaeakUr, ne biHrsin? Yahut da o<jLit 
alacaktir da ondan fiiydalanacaktir." (Kur'an-i Ke- 
r£m; LXXX T Abes, 1-4) 

Hz, Muhammed (S. M.) Rabiaoglu "Utbe, Ebu- 
Cehl, Abbas ve Omeyye>yle oturup konugurken, on- 
lau inandirmaya eali§irken gazleri kor Ummu Mek- 
tum oglu Abdullah golmig, Ya Rasulallah, Tann'nm 
sana dgrettigttiden bir kjsmini bana tigret demi§, bu 
sczii de bir tag kens soylemigti, Hz. Peygamber, so- 
zuiiun kesilmesi yussundcn sikilmis, yuzunu elegit ip 
bir yana eevlrmigti, Bu ayetler, bunun uzerine in- 
misti. Bttadan sonra Abdullah; geldikge, merhaba ey 
yuzunden Rabbimin asariEa ugradigim diye ilf.ilat 
ederlerdi. Bu hareketi, Peygambor'iii §anina layik 
gomicyip yamndakilertten bni ylizunu ekgitti, bir 



yana dundurdu; ayetler onun iCin indi dlyenlsr de 
olmustur (Zaitiahgari'uin Kfiggattnaj Mi(Sir-12Sl, 
c, II, s. 453-454; vt Molla Muhsiti-i Feyz'in Tefsiru 
Safi'sine bakiniz; Iran -1311, Tasbasmasi, & 473). 

2069, "Insanlar, padigahlannm dinindedir," mca- 
linde bii* ulular sozu vardir. 

£073. Kayser, Roma iniparatorlanna verilen bir 

Ukapti. 

2074. "tnsanlar madenlerdir, damar da huyu gia- 
ler; kotii adolse kdtu damara bef)zer," (Hadis, Cami', 
II, s, 175) 

2076. "Ogun ne mal fay da veHr, ne evlad, ancak 
AUah'a girkten ve §upheden arinnils bir goniille go- 
len faydalamr." (Kur'an-i Kerim, XXV, Furkan, 
£8-89) 

2091, Beyittcn sonraki hikaye. Bedj'uz-zamaii, 
bu hikayenin "Kaabus-Narne" de olduguuu yaaiyor; 
fakat naklcttigi metinde delinin bakip giildugij zat, 
Calirtos degil, 320 hicride olen (932) me^bur hekkn, 
Rcy'li Zekerriya oglu TVIuhammed'dir. Calinos icin 
I. ciltte, 24. beytin §e rhino bakirjiz. 

2104. tlliyyin-Siccin. L ciltte, 644-045. beyitlerin 
^erhine bk, 

2107. Isa-Soluk, I. ciltte, 1607. b&ytin izahma bk. 

2037. "Ey inananlar, ahitlerinizi yevine geti- 
Tin..." (Kur':'in-i Kerim, V, Maid.e, 1) . "Bos yere ye- 
min etmeni'/den dolayi sorumln tutmaz sizi Allah, 
fakat yiirekten vc kasten ettiginiz ycminler yiiziin* 



Sahife 166 - 265 



321 



MESNEVl SkttHt D 



den sorumlu tutar. Yemin kefareti, ailenize yedirdi- 
ginjz yemekierden orta derecede olamyla on yoissulJ 
doyurmak, yahut onlan giydirmek, yahut da bir kul 
azad etinektir, Bunlara giicu yetmeyen, Qg gun orug 
tutar. fgfe yeminlnizi bozarsaniE budur kefareti, Ko- 
ruyim antlariniii. Atlah, siikredenlerden olursunuz 
diye uyetler! igte boyte agiklar size." (aym, 89). 



A 



(M E T 1 N) 

Selam alsun oita, Mitstafi'mn, hastaJanan 

sahabjji dolasmaya, Jialiiii-Iiatirim sormaya. 

gitnM&i, hasta hatirjm sorm&mn faydasx 



Sahabedcn bir ulu kigi hastalandi; o hastalik 
yiizlinden eridi, jpllge flondd 
2140. Mustafa, onu yoklamak, halini-hatinm sor- 
mak igin yaruna gitti. Zaten de huyu, taina- 
miyle Jutuftu, tarnamjyle kerem. 

Hastayi yoklamanda, halini-hatiriiu sorraak 
i£in yanina gitmende fay da var; o fayda da gene 
doner, sana gelir, 

tut faydasi §u: Olabilir ya, o illetlere kar- 
rtiiS kigi, bir kutuptur, . bir ulu padigahtir, 

A inatgi, gbnlunljn iki gozli de kdr; odunu 
odagacJiidan ayii'd edecniyorsun. 

Degil mi ki dunyada. define var, yorutrna, 
Jncinme.. Ancak hicbir yikik yen de bos sanma. 

Ne olur, ne olmaz de de her dervi§in ya- 
nina var; bir beiii'ti buldun mu da iyice sanl, 
don-dolag gevresinde. 

Degil mi ki can gozii y&k sende; her yar- 
bkta bir define urn. 

Kutup olmasa bile yol dostu olur., Padi§ah 
olmasa bile ath bir asker olabilir. 



Sahife 167 - 265 



32C 



MLSHEVI S£RHi II 



MBSNEVI SfRHl II 



321 



Yol arkadaglarim arayip scrniayi gerekli 
bil; ister yaya olsun, ister ath. 

Hsittt dijsman biLe olsa bagigU bulunmak 
iyidir; bagis, yijzunden nice dlismun, dost olur- 
gider. 
2150. Dost olmasa bile kin! azakr; giinkii bagis, 
kine meShemdsr, 

A iyi dost; daha da cok faydasi vav; var 
ama sozii uzatmaktan korkuyorum, 

Sozun kisasi §u: Topluma dost 61; put ya- 
pan gibi tagtan bile kendine bir dost duz. 

* £iinku tojpluJuk, kervan halkirun gels olu- 
su, yol kesicilerin bellerim kirar; mizraklanni 
koreitlr, 

Yiicc Tann' mn, *eljim olsnn ona, Musa'ya, 

hastalandim da nfyo batinmi sonnaya 

gelmcdin diye vahyetmesi 

* Tan n MQsa'ya §oyle danldi; dedi ki: A 
koynundan Ayin do&usunu goren, 

Tanrihk lgigiyla tan yeri yaptlm SSBi; dar- 
ken hastalandim; hatirimi sormaya, beni dolag- 
may a gelmedin sen, 

Musa, noksan sifatlarrtan mlineszeh Tann; 
ziyandan arisin sen; yarabbi, bu tie gizli son, ac, 
anlat bunu bana dedl, 

Tann gene buyurdu ki: Hastaligimda ne 
diye kerem edip, lutfertip benim halimi-hatirKni 
sormadm? 

Musa, ya rabbi dedi, sonde bir noksan yok; 
akhm yitti; bu sozii bir agikla. 



Tann, evet dedi; benim seckin kuliun has- 
talandi; o benim, bir iyice bak. 

21S0, Onun ozui' getirmesi, benim oziir getir- 

memdir; onun hastaligi, benim iiastaligim de- 
mektir, 

Kim, Tanri'yla oturmak dilerse ercnlerin 
bti7-Q«"unda otursun. 

Erenlerin huzGmndan aynldin mi, geber- 
din-gitti; ^unkU parga-b'ueuksun sen, bUlun de- 
gilsin. 

§eytan, kind kerem sahibi olanlardan ayi- 
hr& kimsiz-kimsesiz baraiar onu; basini y&r 
onun. 

Bunu duy, bunu £< iyice de bil ki bir an 
bile toplumdan ayrilmak, §eytan'in dusenidir: 
sneak. 

ijahoivanm, sufi lie fakih ve Alcvi'ji 
birbirhickn ayirmasi 

Bir bahpvan, baga bakinca gordu ki bagin- 
da hirsizlar gibi iig ki§i var. 

Birl fakiyh, oburu serif, oburQ de bir sufi., 
Her bid, bir§eye aiding etmez, -vefasiz ki^i. 

Kendi-kendine dedi ki; Bunlara kargl yiiz- 
lerce reddedilmez delilim var; var ama bunlar 
bir topluluk, topluluksa gugtur fcuvyettiii*-. 

Tek ba§ima iig ki^iyle ugra^amum; byleyse 
once oniari birbirinden ayirayirru 

Her birini bir yana atayim; yalmz kaldi- 
lar mi da sakallarirn, biyiklarim yolayim. 



Sahife 168 - 265 



32S 



MESNEYI giBHi H 



MI5NEV1 $EHK1 n 



2170. Dtizcne girigti; dostlanns, ontmla beraber 
yok etmek icin once sQFiyi yola vurdu. 

SQfiye, hacii dedi, odaya var da su yoldas,- 
Iara bir kihm getir. 

Sufi gidince iki dostla yalniz kaldi; sen 

dedi f&kihsm, bu da ianlu bir serif. 

Biz, serum fetvanla elitnek yemiedeyiz; sen in. 
bilgi kanadmla ucmadayiz. 

Buysa padigahimiztn oglu, sultarumiz bi- 
zjm.. Seyyid, Mustafa soyundan. 

O tamahkar, obur sufi de kirn ki sizm gibi 
padi§ahlarla oturup kalksm. 

Gelinee savin onu; siz de tarn bir hafta be- 
nim bagimda, benim cayirjigimda konuk olun. 

Bag-bahge de nedir ki? Camm bile sizin a 
benim sag gdzum olan kisiler. 

Bir gtlphedir, saldi oniara; kandirdi onlari,. 
Ah, arkadaslardan ayrdniamak getek. 

Sufiyi yola saldilar, sufi gldepketl o da, ko 
ca bir sopayta ardindan segirttk 

21S0. A kopek dedi, aufisin sen ha... Demek firsar. 
kollayip bagirmaa giriyorsun ha. 

* Bu yolu Ciineyd mi gosterdi sana, Baye- 
zim ml? Hangi seyhten, hangi pMen ulasti bu 
yol sana? 

YaJtiJZ buldu ya; bir gtizeLce dovdii onu, 
yari caiih bir hale getlrdi, kafasttll da yardi, 

Sufi, benim nobetim ge£ti ama dedi, .a ar- 
kadaslar; kendi nttbetinise bir lyice bakin, ha- 
zirlamn. 



Benl yabanci bildiniz ama bu kaltabandan 
da yabanci degilim* bunu da bilin. 

Benim yedigimi, benim igtigimi, siz de yj- 
yeceksiniz; siz de igeceksiniz.. BGylcsine ger- 
bet, her algaga sunulaeak serbettir; her aleagin 
layigidir bu. 

Bu diinya bir dafdix; sSyledigin s5zler yan- 
kilanir, gene sana geJir. 

Bahcivan, sufiden kurtulunca gene o gesit 
bir bahane buldu. 

A serif dedij odaya git, kujluk lgin yufka 
ekmegi pisirmistim. 

Evirt kapigina var, Kaymaz'a soyle, o yufka 
ekmegiyle kazj * getirsln. 

'2190, Onu yola salinca fakiyhe, a keskin goriiglu 

dedi j sen fakiybsin; bu meydanda. 

O serif lik tashyor, soguk bir davaya giri§i- 
yor; anasi ne is isledi, kim bilir ki? 

KadUia, kadinin isine gontt) veriyorsunuz,, 
Noksan akil, ondan sonra da ona guven^-, 

Qagimizda nice ahmakiar, kendikTini Ali, 
soyundan, Peygarnber soyundan gostermede. 

* Kim zinadan olur, zina edenlerin belin- 
den gelirse, Rabbin adamlari bakkmda bu zanna 
diiger iste. 

Kim carkurur, doner de sersemle§ir, ba|i 
donerse, evl de kendi gibi donuyor goriir. 

O bo^bogaz bahQivanm sdzti, kendi halin! 
anlatiyordu; o isler, Peygarnber evladindaa 
uzak. 



* Kax, brt7lr tilrk^c o]avai: gt^]yor h 



Sahife 169 - 265 



JHlSNEVl SERHi II 



MESNE VJ SERIT1 H 



3S1 



Dininrtcn donenlerin tftilii olmaaaydi Pey- 
gamber SQyuna TbSyle sozler mi soylerdi? 

Afsuitiar okudu; o fakiyh de dinledL Der- 
ken g bilgisiz zllim, serif in ardmdan gitti, 

A esek dedi, aem bu baga kim gagirdi? 
HlCSJsJik> Peygamber'den mi miras kaldi sana? 
2200, Arslamn enigi, arslana bender, . Soyle, sen 
bizim Peygamber'imiBiii yavrusu degil mi sin? 

* Al-i Yasin'e, Ilarid ne yaparsa, o du?-ene 
siginan herif de o serife onu yapti. 

* geytan, guJyabani, Ycaid gibi; §imr gibi- 
ler, Peygambsr evladina nasil kin gudei-se o da 
kin giittu, ocunii aldi. 

Serif, o zaJimin zuLmunden yikridi-gitti; 
fakiyhe, biz dcdi, sudan gectik. 

* §imdi yapayalmz kaldin, ayagim dire; 
davula don, karmna tokmak yiyedur. 

Tut ki serif degihin, seninle arkadas ol- 
maya degmem; solukdas da dcglllm; boyte bir 
zalimden de asagi degilim ya sana fcargi. 

Beni bu garesci adama verdln ama ahmak- 
lik ettin; yerime &ect^ n d Qst > ri6 d <i kotii dost. 

Bah<;ivan ondan da kurtulunca geldi de a 
fakiyh dedi; ne fakiyhi? A her asagihk kigiye 
ayip kesilen, ar olan ki§i. 

A eli kesttesice, baga gir de izitl var mi 
bile deme; bu mu senin fetvan? 

* BoyJesine ruhsali Vasit'te mi okudun; 
yoksa bu inesele Muliit'te mi var? 

■2210. Fakiyh, vur dedi, vur.. Firsat eline gecti; 
dostlardan aynlamn layigi budur. 



Seiam ona, Peygamber'in hastatim 

hatirmi, sormaya fildlsl lukayesine 

dSnilg 

By hal-hatir sormak, ulagmak, birle§mek 
ieindir; bu ulagmak, birlesmek de yuzleree sev- 
giden gebc kalmi&tlr, 

O e§i-6megi olmayan Peygamber, hal-hatir 
sormaya gitti; o sahabiyi gordU ki olum ha- 
lindo, 

Erenlerin huzurundan uzaklustm mi, gev- 
cekte, Tann'dan uzaklastin demektir. 

Yoida§tardan ayiilmanin sonu gam oJursa,, 
hie padisahlardan aynlmak, ondan a§agi mi 
olur? 

Her sohlkta padisahlann golgesini iste, tea 
o] da o golge yijzunden gline^ten de iyi blr hale 

YolcuJuga eikucaksan bu niy&tle tjik; otu- 
racaksan bundan gaafil oka. 

]i!r geytiin, Bayraid'e, Ka'be b«nim, 
hfiiijji c;*\Temdc tavaf ct deinesl 

* t)mmetin seyhi Eayezid, haccetmek, unire 
etniek ipm Mekke'ye ko?up gitmedeydi. 

Hangi §ehre yafiyorsa o §ebirdeki aalzleri 
anyor; 

Bu gehirde, gozij a^ik olu§ dii-eklerine Jdm 
dayanmi^ diyorj jjehri d5rt dQiiuyondu. 
2220. Tann dedi ki: Yoiculukta nereye vanrsan, 
&Jice bir er aramart gerek, 



Sahife 170 - 265 



HESNEVI fE&m 11 



MiajVEVl itKH! II 



S*3 



Deffneyi side eUneye call?, bu kar, bu zi- 
yan, ormn ardmdan gelir; bunlarj parca-bucuk 
bil. 

Bugday devfjirmek icin ekin eken, sonunda 
saman da devgirir. 

Fakat saman ekeraen bugday bitmez.. ±n- 
sanlarm gozbebegi olan insam ara, insanlarm 
gozbebegi oJan insam, insaniann gozbebegini *, 

Hac cagi geidi mi Mekke'ye yucQ; oraya 
v&rdin mi Ka'be de goriilur. 

Miractan maksat dostu gormekti; bu ara- 
da Ar$ da goi'tilda, melekler de. 

HikSye 

Yeni bir miirit, yeni bir ev yaptirdi; pfr 
geldlj evini gordii, 

§eyh, o yeni murfdini, o iyi diigunceli eri 
sinadi da dedi ki: 

A yoldag, peneereyi nicin actinam? MurSt, 
bu yoldan 151k gelsiri diye dedi. 

Pir, bu dedi,. parca-bucuk; $unu dilemek 
gerek: Bu pcncereden ezam dnymalisin, 

2230, Bay raid, yolcukikta, vaktinin Hmr'i olan 
birini bulmak i^in bir cok aradi-taradi. 

Yeni Ay gibi boyu bukulmijs bir pii^e rast- 
ladi; onda erferin lgigmi gordii; ondan erlerin 
swlerini dtiydu. 



Mttkbllc sttflnmij, lifirSilnJtirmfld* ttnjir* jijalnitf. 



* Gozu gormuyordu ama gSnlii gune$e 
donmujjtU; ruyasinda Hindistan'i gdrmu§ file 
benaiyordu. 

GSsli yuinulu oldugu halde yiizlerce nc§eler 
goren, zevkler siiren kisj, gozijnu agarsa acaba 
gormex mi; bu nasil oiur? 

Ruyada nice gasilacak seyler aydinlanir; 
gonijJ, ruyada pencere gortjr, 

Uyanikken giizel bir ruya. goren kfgiyse 
ariftir; onun bastigi topragi, gbziine cek. 

Bfiyesid, o pirin huzurunda oturdu, halini- 
hatjrini sordu.. Onti hem yoksul buldu, hem de 
eolugu-eocugu eok. 

§eyhj Bayezid dedi, nereye gidiyorsun; gur- 
bet varim-yogunu nereye cekeceksin? 

BayeKid, hac gagi dedi; Ka'be'ye gidiyorum, 
Seyh, kendine gel dedi, yol masraft olarak ya- 
rn nda ne-var? 

Bayezid, ikiyiiz dirhem gumiis param var, 
igte suracikta, eJbisemin ucuna sunsiki bagla- 
migim dedi. 
2240. §eyh dedi ki: Cevi h emde yedi kere d6n; 
bunu da hactaki tavaftan daha iyi gay, 

A eli aeik er, o dirhemleri dijk ondme; bil 
ki Haccettln, muradma erdin) 

* Umre ettin, olumsiia bir dmiir buldun; 
anndirij Safa'ya kostun, 

Caninin, can goziiyle gordiigu Tann hak- 
kiy^in Tann, beni kendi evinden daha ustun 
etmigtir; beni se^mistir o. 

Ka'be, enun mtuf evidir ama benim varli- 
£"im da onun sir evidir. 



Sahife 171 - 265 



■3S4 MESMEVI fEBHl II 

O &vi kurali igine girmemigtir Tanri; bu 
eveyse, o her an diri oJan Tanri : dan bagka kim- 
secik girmemi§tir. 

■ Beni gordurt ya; Tanri 'yi gordun; ger- 
ceklik Ka'be'sinin gevresinde dondiin, tavaf et- 
. tin. 

Eana hizmet, Tand'ya kulluk etmektir, cnu 
ovmeklir; sanma ki Tanri, benden ayn. 

Goaiinu iyi ac da bak ban a; bak da insane 
da Tanri igigim gor. 

Bayezid, can kulagiyla bu sfeieri dinledi; 
altin bir kiipe gribi kidagina takti. 

2250. O §eybin yuaiinden Bayezid'in dexecesi art- 
tikga artti; sondan da sona vardi, 

Selam ona, Pcygamber'iii, o adamin hartal i£imn, 

duMa kiistahlikta bukmmasuidan 

oldugunu bilmesi 

Peygamber, o hastayi gortinee o magara 
dostunu bir hogija ok§adi, 

O da Peygatnber'i goriinee dirildi; sanki o 
soluk, yenlden yaratti onu. 

Hast ah k dedi, bana bu bahli verdi; bu pa* 
djs.ab r sabableyin yamma geldi. 

Padisahhgma mmr olmayan bu padigahm 
kademi, bana saghk vei'dL esenlige kavu^lurdu 
ben J. 

Ne de kutlu agri-sizi, ne de kutlu hasfatik, 
hararat. Ne niiltlu dcrt, ne bog gece uyamkbgi. 



MESKLVI SilllHJ 11 



3Sfr 



fete gimdicek Tanri, §u kocalikta KHfetli, 
kerem buyurElu da bb'yle bir hastahk verdt, boy- 
Ic bii" dercte ugratti bent. 

Her gece yansi, firlayip uykudan uyan- 
niani icin arka agnsi Vftrdi bana. 

Butiin gece tnanda gibi uyumayayim diye 
Jutfundan dertler bagigladi Tanri. 

Bu kirikhktan nadi§ahlarin aciyis>i costu- 
kopurdli de cehennem, benim kc-rkutmam yu- 
Kiinaen sust.u-gitt.i. 

2260. Aga-fiizi, defined ir; aeiyisjar ordadir; deri 
yirtildi mi i£ taaelenir, 

A kardeg, kurantsk yere, soguga, gama, 
Mlsizlige, derde dayanmak, 

Ab-i bayat kaynagidir, savhosluk kadchi- 
dir„ O yiicelikl&vin hepsi de aleakJUUadir. 

O baharlai\ giizde gizlidir; o gtis de ba- 
frarda gistii; kacma . ondan. 

Gama yoldas c-1, yaknzliga alig.. CliimUri- 
den, uzun bir omiir isteye-dur. 

Nefsinin, bu k5tu demesine kulak verme; 
onuit isi, tersinedir hop. 

Onun dilcgine ay kin 15 yap; diinyada pey- 
gambcrlerln vasiyeti hep boyledir. 

PeygamberLer, bir 50k duzenler kuixJular 
da degirmen, bu ta§in ^evnesinde dondu. 

Neils, bunu yjkmak, halkin yolunu azdir- 
mak, halki serEemlestirmek ister *, 



Bu tc bund 111 Snccki bej-it, kwr?ilashtaiafla ktjnra ?*> 



*qlmi?ttr. 



Sahife 111 - 265 



3M 



MEStt&vl JEKHt tl 



M£SNEVl SEKHI U 



337 



* tgleri, danigarak y&prrtak gerek ki sonun- 
daki pi^manlik azalsin. 

2270. Oromet, kiniinlc damsalim deyince peygam- 
berler, kendisine uyulan alalia dediler, 

Onimet, pcki dedi, ya bir gwuga raslarsak, 
ya bir kadin gikarsa kargimiza,. Qocukta da, 
kadmda da akil yoktur, aydm bir karara. va- 
ramaz. 

Peygatnber, onunla dams, (tediginin terii.nl 
yap, du§ yola dedi. 

Nefsini kadtn tani, katbndan da beter tajta; 
Silfikii kadin parga-bucuktur; nefisse tamam 
Serdir. 

Nefsinle danism mi, ne dorse o ak;agm 
dediginin tersini yap. 

* Hatta *atia namaz ltd, 01115 tut 6iye bu- 
yursa bile, Qunkii nefis diizencidir; gene bir 
duzen.doguracaktir sana, 

Olgunluk, yapacagin isjerde nefisle dam&~ 
mak, tie diyorsa terstni yapmaktir. 

Onunla baga cikamazsm; onun inacJma 
kai^i koyamazsm.. Yiiru, bir dost kazan da 
onunla uzla§. 

Akil, bir bagka akikian giig-kuwet kaza- 
nir. geker kamigi, geker kamismdan olgimla^ir. 

Ben ncfsin dtizeninden neler gordum, ne- 
Ier„ Biiyiisuyle iyiyi-kdtiiyil ayird edl§i bile gi- 

derar insandan. 

2280. Yeniden-yeniye vaadlerde bulunur sana; 
binlei'te kere de o vaadleri bozar-gider. 



Ytiz yd SmUr siirersen, boyle bir muhlet 

ele geese; hergiin yyni bir bahane bulur, aida- 
tir nefis senL 

Suguk vaadleri sicak-sicak sbyler; bir bu- 
yifciidur ki ndami kiskivrak baglar. 

A Tann igifi Husameddin, gel.. Sen olma- 
yinca gorak yerden ot bitmiyor. 

Bir gorilu jncinmisirt ilenmesi yyziktden, 
gokyu&inden bir perdedir, gei'iimis.!! 

Bu kazanm ilacjni gene kaza bilir; halkm 
akb, kaiaya kar$i serstmdir, §a§kinclir, 

O kara yilan, yola dusmug bir kurtken ej- 
derha kesilmigtir. 

MiM'mn da cam, senin ytizunden sarhos 
olrnu^; ejderha da senin elinde sopa olur-gider, 
yjlan da. 

* Tanri, "Al onu h korkma" buyurmus sa- 
na; bu buyruk yuzunden de fljderha, sopa olur 
elinde. 

a A padi^ah, hadi, Yed-i Eeyzayi gdstcr; 
kapkaranhk gecelcrden bir yeni sabah belirt. 

2290- Bir cehennem yalimiandi; a solugu, denizin 
eolugundan kuvvetli, denizin solugundan ust-iin 
tr; bir ijfle ona. 

Denia diizencidir; tjit kopiiktiir, gostermis.. 
CehennemcUr o, diixenle az bir bararet belirt- 

Onu arik gores in de ofkon kalksm diye go- 
ziine ehermniyeisiz g6)TJnur o. 

* Hani pek agir ordu da Peygamber'in go- 
zune pek ciz gOriinmustu ya, 

T. 22 



Sahife 173 - 265 



838 



MESN'HVl S^RIlt II 



MF^JViiVI 5ERHJ II 



339 



Bu yiizden de Peygambci', hie. bir tehlikc 
gormeksMn saldirdi onlara; eok gorseydi gekt- 
nirdi el bet 

Ey Ahmed, o, bir yai'dimdi, a yardima dft 
lay lk tin sen,, Yoksa gonltin kotuteglldi. 

Tann o di§ sava§iyla i£ savasmi, ona da,, 
ashabina da ehemmiyetsiz gtisterdi. 

* Bu ytjzden de kolay igi koteylagtmft ona- 
giig is ten die yiiz.Lroli dondurdii oniln, 

Diismam nz gostermek, fcullu bir scydi ona; 
Clink U dostu da Tann'ydi, yoJ belleteni de Tann_ 

Fakat uatOn olmak igin arkasi, dayanagi. 
Tann olmayan ki^inin vay haline; kedi bile er- 
kek arslan goi'unu:' ona. 

2300, " Uzaktan, ^fe kisiyi bir kisi goriip de &&- 
va§ta ululanan kjginiii de vay n aline. 

* Bu yiizden Zul-fekaan l>ir kama g&ruf; 
erkek arslan, goziine bir kedi gibi g&jrfiniir 

De ahmak, encesine savasa girigir; bu dti- 
zenle de arslan, onlari pence alt ma dijijiirur. 

Aitsge tapanlar da bu yiizden atc§ lap ma- 
gma kendi ayakladyle gelirJer. 

Sana bir saman gopu gibi goruniir de he- 
tneneeeJkj bir pitf demekle ami ucuruverirjmi sa- 
rin's in. 

Kendlnu gelr o saman copii, nice daglan 
yerinden sokmus,tur; onun yiizunderi diinya ag- 
lar da o, guler-durur. 

* Bu irmagm suyU, topugu bile agmas amy 
Ac ibni Unuk gibi yi&lercesi bogulup gitrnistir 
bu irmakta. 






Kan dalgasi, ona misk gb'rUniir; denizin 
dibi, kui'u toprak, 

KOr Firavun, denizi kuru gtirdii de erlik 
havasma kapildi, zorbaca at siirdii oraya; 

Pakat icine dalmca denizin dibini boyJadi; 
Ftravun'un gozti, ne vakit gorUr ki? 

2310. G6a, Tann'ya kavusma yuziinden goriir,. 

Tann nerden her ahmaga yoldas. o-lacak? 

Ahmak §eker gori'ir ama o fjeker, adami 61- 
durtjvewn zehir Itesilir; yol sanir, oysa yolu bil- 
di^n o ses, gulyabani sesidir. 

A felek, tihir zaman fitneierine pek siki 
sanldin; birasreik aman ver artik. 

Bize kastetmis, keskin bir hanger sin sen* 
bizi hacamat etmek igin sehjtlj bir ne§tersin 
sen. 

A felek, acimayi, Tann aciyifjindan 5fren.. 
Karmcalann yurekleiini yilan gibi sokma. 

Eu yapimn yijeesinde, carkim dondtiren 
bakkiygSn, 

KSkumOzu Bdkmedon 5nce Mcaz da bagka 
ttli-lii don, aci artik. 

Euyruguyla onee dadiligimizi ettin die 
fidammi?, balftiktan bitti, boy atU; i§te o buy- 
iiik sahibinin hakkiyciii.. 

Seni apan yaratan, sende bunca me^'ale 
be]irten padigahin hakkiygin.. 

* Seni o, oyJesine mamur, oylesine blum- 
silz yaratti ki'Dchri, onune on yok sandi. 

2320. gijkijrlei' olsun ki biz h senin baslangicim 
bildik; peygamberler,' strrmi soyledi Benin. 



Sahife 174 - 265 



j» 



Mf-SiSF.Vl ftttttl IL 



( Insan olan bilir ki o h sonradati yapilmadir. 

Fakat evde ag kuran orumcek ne bilsin bunu.. 

Sivrlsinek, bu bag kimin h ne bilsin. Zaten 
o, baharlarda dojjar, Bltimu de kiS/indu'. 

Tahta iginde, ank bir halde dogan kurt,. 
o tahtamn fldan oklugu vakitki halini bilir mi 
his? 

Bilse bile varhgi, artik akil sShibi olur- 
gortinu^te kurttur o, 

Akii, kendini renk-renk gosterh* ama bu 
Sekillerden, peri gibi fersahlarea uzaktir o. 

Perinin de yeri mi? Melekten bile yuce- 
dir o; sen sinek kanatlisin da o yiizden algak- 
larda ucuyoreun. 

Aklm, yiteelere dogi-u uguyor arsa taklit 
kujun, a§agilarda yemleniyor. 

Taklit bilgisi canimiza vebaldir; egretidir 

o; bizse maljmiz diye otufakalmi§jz, 

Btiyjesine akil sahibi olmadansa bilgisiz o!- 
mak daha yeg; eli deWige vurmak gerek. 

2330. Faydam nede gortjyorsan kag ondan. Ze- 

hir is, Ab-i hayati dok-gitsin. 

Kim Bcni 6 verse sov o ki-slyi. Sermayeni,. 
katzanemi mtiflise bore ver. 

Eminligj birak, korkulu yere var, Ardaiv 
hayadan vazgec; rusvay ol, adm, apat;ik resile 
eiksin. 

Ben, uzagi dLisiiriGn akh smadim; bundan. 
bdyle kendlmi deli -di vane edecegim ben. 



* 



(§ER H) 



2139 da bas.kiyan bSliim, "Peygamber, hastala- 
nan bir Musiijmanin hatinni sormaya, onu dolas- 
maya gittl, Adam zayiflamis, kus yavrusuna d5n- 
mugtii. Peygamber, bu h&li ditedin ml, yahut bir 
duada bulundun mu diye sordu. Adam, cvet dedi, 
Yarabbi dedim; ahirette azap verme de dunyada gek- 
tlr bans; hetn de tezce ver. Peygatnber, miinezzeh- 
tir noksan sifatlardan Allah buy Urdu; senin gftciin 
varmi ki? Ne diye Allah im, diinyada da iyilik, gu- 
zeQik ver t ahirette de iyilik, gLizenlik; cehennem aza- 
bmdan da sen koru demezsin? Sonra ona dua etti, 
ydara iyile§ti." (Muslim, VIC, s. G7J 

2153. "Topluluk rahmettiv, ayrilik az^p." (Ha- 
dis, Cami', I., s. 121) 

2154. Bu ciltte 1736. baytin gerhine bk. 

2164. den sonraki bolumde r, Akvi"den maksat, 
Scyyit, yard Hz. Muhammed soyundan gelen ki§idir. 
Iran 'da Seyyid olanlara "Alevi" yahut "Mir" ve"£ey- 
yid", Seyyid olmayardara da "Ami" denfr, Aynca 
Tiirkiye'de kendl.lerine Alevi, irau'da Ehl-i Hali dc- 
yen, bolge-bolge fesitli adlarla anilan bir topluluk 
vardir; bunlar kastedtimiyor, §erif, bilhasssa tmain 
Masan soyundan gelenlere denir. 



Sahife 175 - 265 



M2, 



HJJSNWl $e(tll[ U 



Bedi'uz-zaman, bu hi^aycninj 630 dan sonra 
Qlen (1232-1233) Avfi'nin Cavami'ul-Hikayafinda 
bulundugunu y amy or ve hSkayenin hulasasiru veri- 
yor (Maahiz; s. 67-69). 

21 81. Eu ciltte, 92S ve 929. beyitlerin serhine- 
bk. 

2194, Hz, Peygamber'in (S. ML), Ali'yc bugze- 
denin babasiyfc §eytarun musarekette bulundugunu, 
by suretle zinadan meydana gejdigtnt buyurdugu, 
Hatib'Ul-Bagdadi, "Tarihu Bagdad"da ihi hadls tah- 
■ ric edcrek bildlrmektetiir (Fadail'uKHamse, II, s> 
230)- Ali'ye mahabbetin iman, bugzun da nifak ok? 
dugu hakkmda da Muslim 'de, TfrnUzi'de ve diger 
hadis kitaplannda hadisler vardir (aym, s. 207-212). 
Enes b, Malik, biz zinadan olanlari, Ali'ye bugzet- 
meleriyle anlardik domigtii'. Ali'ye bugzedenin zina- 
dan, yabut hayiz halinde bulujmadan meydana gei- 
di£irte dair de hadister vardir. Imam Ca'fer, zinadan 
olanlann alimetlcrinden birinin de Ehlibeyte bugzet- 
izpefc oldugunu beyan buyuimu§tui' (Selinet'ul- 
Bibar, I, s. 559-561). 

2201. Kui-'an'm XXXVI. suresi, [H Ya Sin Sure- 
si"dir. Sin Tayy boyunun lehcesinde in Ban manasina 
gelir. Bu surenin 1-6. ayetlerinin meali gudnr: "Ya 
Sin, and q1suk beyamnda hikmet, hiikmunde meta- 
net olan Kuv'an'a, giiphe yok ki sen, peygamberler- 
densin; dogru bir yoldasm; iistiin ve rahlm taralm- 
dan indirilmistir, korkutman iyin, atalari korkutul- 
manlJ§ toplulugu; onlar-dir gaafil olanlar." Giirulu- 
yor ki hitap dogrudan-dagniya Hz. Muhannmed'edir 
(S. M.). Ku Lmkmidan "Sin" Hz. Muhammed'in adi- 



MliSNJEVI ££RH1 II 34J 

dir. "Ali Yasin"de Muhammed'in soyu-fiopudiir, ev- 
^adidir, XXXVII. surenin (Satfat) 130. ayetM "Se- 
larn Ali Yasin"e diye okuyanlar olmustur ki Ibn 
Abbas bunrardtsndir (Medina', VOL, s. 457). 

2202. Yoasid, hicretin SO. yibndan (6S0) 64 yob- 
nadek (683), ay yihyle He yil yedi ay halifelik ma- 
kaminda ot.urmustur. Sam valisi Muaviye'nin ogluy- 
du. Halifcliginin ilk ydmda, 61 hicride (680) Hz. 
Ptygamberin torunu ve Hz. Ali'nin cglu Imam Hu- 
seyn'in ustiine ordu gondererek Kci'beliS'da, onu ve 
ona uyanian ssbit ettirdi. Ikinci yilmda, Yezld'i ta- 
nimayan Mcc^jiolilere Muslim adli bivisinin kuman- 
dasl altinda bir ordu gondardi. Savasla binlerce sa- 
habe sen it oldu, binlerce kigi oldu. Hz, Peygambei^in 
mescidinc aUar bagiandl; binlerce irza gecildi; ev- 
toark, mal-miilk yagmalandi. Oc giiri cemaatla namaz 
kilmamadi. t T euncQ yilmda Muslim'! Mekke'ye, Ye- 
ztd'i tammayan Ziibeyr oglu Abdullah's saldirtti. 
Muslim yolda oldii. Husayn Ibni Kumayr kumanda- 
sindaki Yezid oidusu, Mekke'yi ku.^tti; Ka'be'ye fas- 
la r, guzli pacavralar atildi; tahta olan kisimlar ya- 
kildi. Dardiincii yihnda, otuz dokuz yagjndayken 
OldU. 

Hatjcl, Hz, Osmanla Ali'nin halifeligini tanima- 
yan kl^iye dcnir, Hariciler, Hz. All zamamnda tiire- 
mislordii 1 . Iclerinde, Muylumaiilari kafir sayanlar bile 
vardir. . Itikatta cebri kabul ederler ["100 Soruda 
Tiirldye'de Mezhepler ve Tarikatler" adli kitabrmiza 
bak. 1st, Gergek Yayinevi - 1969; s. 63-69). 

Simr, Si nan adli birisryle beraber Hz, Huseyn'i 
gehit eden kigkiir. 



Sahife 176 - 265 



311 



MI5NF.VJ SEHHl a 



MISNfcVI SKfcHl II 



s+i 



2204, "Tokmak oldunsa vyr; davul oldunsa da- 
yan 1 ' atasooiimiizti iiatirtaUyor, 

2209. Vasftj 505 hicride olen (1111) Ebu-Hamid 
Muhammed b. Muhammed'il-Gazali'nin bir kitabidir. 
Easit adli kitabmi, bazi ekler de katarak telhis edjp 
bu kitabi meydana getixmigtir, Portia, yani ibadel- 
lerie muamelafa aittir. §afii mezhebinin ana kitap- 
lanndan sayilir. Muhit, Hanefi imamlanndan gems'- 
iil-Eimme Muliammed Ebu-Bekr-i Seiahsi'nin (480. 
H, 1090 j fikha ait bir kitabidir. ^ems'QKEimme, Mev- 
IevDik nisbet zintirinde de geger. Mevlana'ilui ba~ 
basi, Sullan'ul-Ulema Muhammed BaMeddin Veled„ 
bu zatin mhaniyetinden feys almistir denir. 

2217- Bedi'uz-zaman, bu hikayenin, hict'I bsgin- 
ci yuayil teliflerinden toulunan "Kisaiat'ujti-Nur" da, 
Attain "TezkiraL'uI-Evliya M smcia ve gems 'in "Ma- 
kaalaf'jnda bulundugunu kaydediyor ve her (is ki- 
taptan mctin naklediyor. gems'in makalat'indaki bu, 
hikayemn tikk-sesini, bu ciltte, 1766. bey tin gerhimJe 
suninugtuk, 

2232. Fil, ruyasinda Hindistan'i gorunce uyali- 
di mi, cogar, agzindan kopukter sagar, suraya-buraya 
saldirlrjdug, 

2242, Safa h hem arilik, duruluk, nege, sevlng ma- 

nSsma gelir, hem de Mekktj'de bir tepenin adidir. Eu 
tepeye kargi Merve denen bir baska tepe daha var- 
dlr, Bu iki tepenin arasinda, yedi kere gidip gclme- 
ye "Sa'y*' denir ki bu da hac tm-enJorindendir. 



KQTbe-i fcaJbmi iavdf eyU, 

Ki fw hoaom saf&st omre deper 

diyen ^air, gercekten de ho$ soylemi§tir. 

2246. "Bent goren gercekten de beni gSnttustur;; 
yunkii seytan, bcnJm kihgtma giremcz." (Hadis, Ca- 
mi', IL, s. 155) 

Bazi sufiler "Men raanl fakad re'a'1-hak'* diye- 
ba$liyan bu hadisteki "hak" saEiinu, Tann mlnasma 
alirlar ve mSnayi, "Beni gciren, Hakk'i gbrdii" lar- 
zma dokerler; JEakat bu tar^da Kabul edilse dahi Al- 
Iflh'in kudretini, kemaliiii, rahmetini goriir gibi bir 
rnana vcmiek gercktir. Netekim Hadls-i Kudside- 
"Kulum beni audi mi, dudaklanru oyiiatirken onunla 
beraberim" denmistir (El-itMfat, £. 22);'bu bera* 
berlik, mekanla oJamaz; gene stvdigim kuluri gorur 
goali, duyar kulagi, tutar eH, yuriir ayagi, dugurui'- 
gynlu, soyler dili oluruin buyi'Ulmii§tui- (an^'i, s. 21). 
Eunlar, iradraini, ihliyanni, Allah'm irade ve ihti-^ 
yanna vei-en ki^inin eri^ecegi manevi yakirJiEi biJdi- 
l©ri hadislerdir. 

22G9. "Allah 'in rahmetiyle onlara kargi yumu- 

gak davrandin, yoksa !:aba ve kati yurekli olsaydin^ 
umtlaka yanindan aynlip' gidwlerdL Bagigla onlari f . 
yarhganmalanru dile onlann, i^ huiusunda dams 
onlarla. Fakat ige glrigmeyi de kurdun rnu, dayan. 
Allah'a. §iiphe yok ki AMgfa, dayaiianlavi sever," 
{Kur'an-i Kmm, m. All tinran, 159) "Ve rablerinin. 
dilvetine icabet edenlere ve namas kiJanlara ve J pte- 
rin i, aralat-inda dani^arak yapanlara ve onlan nak- 



Sahife 177 - 265 



.346 



ME5VEVI JliRHi li 



MESNSVI SERftt II 



347 



lndii'digimiz seyterin bir kisrmm ayirip yoksullari 
.-doyuranlara, hayra haneayanlara vg bit KUlme ugra- 
>diklan zaman haddi agmaksizin birbirlerine yardlm 
ederek zulme karsi duranlara, Allah indindeki sevap, 
daha da hayirlidu - , daha da kalir." (Kur'&n-i Kerim, 
XLII f Sura, 36-39) 

2275. "Nice $ukrederek halki doyuvan var ki 
sabredip oruc tutandan daha fazladir sevabi." "Nice 
■gecelerini namazla gegiren var ki uykusuzluktan ba§- 
ka bir payi yok; nice oruc tutan var ki ofueuttdah 
.aldigi pay, ancak a£lrk, susuzluk." (Hadis, Cami', 
II., s. 18). ilk hadisteki omf, nafile oruclui" i'kinci- 
den maksat, oracun manevi sartlarina riayet etme- 
.ytnin crucian e!<Je cittifl ^eydir. 

2288, "Al onu dedi, korkma, ewelce oldugu gibi 
sopa olarak vereeegiz onu sana" (Kur'an-i Kerim, 

.XX, Taba, 21). 

2289. Yod-i Beyza, M&sa'run mudzesidir. JEHni 
koynuna sokup cikarinca eli, Raml-pawl pa flap bit" 
!hale gelirdi; ewelce anlatildi, 

2293. "Hani kargilagtigimz samanda AUah, on- 
"lari goztinuze az gosterdigi giW sizi de onlara az 
■g6fitermigti; eunku Allah, olaeak igi yapaoak, yeriiw 
■gertirecekti ve biitun i^ler, doniip dola^ir, Allah'a va- 
nr." Bu ayet Bedir savajp hakkmdadir (VIII, En- 
:fai, 44). 

3297. "Kim Jhsanda bulunur, cekinirse ve giizel 
rgeyi gercek bilirv imftn ederse biz de kolay sjeyi, ona 
Jsoiaylastinnz." (XCII, Leyl, 5-7) 



2301. Zul-Fekaar, Hz. Muhammed'in (S.M.) k*- 

hclanndan birinin adidir. Bu kihci Ali'ye vermi^tu 
A^itim iki eatal oldugu rivayet edilir. Zaten adinm 
anlami da yivli kili£tiv. Ali'nin yigitllgi yuziinden 
bu kilie da buyuk blr s&hret kazammstir. Hz. Mu- 
hammed'in, "Ali'den basjka er yok, Ziilfekaar'dan. 
bagka kilic yok" dedigi, bu sozii, Uhud savagmda 
CebraiFin soylcdigi, herkesin duydugu da rivayet 
ediimistir Ctbnt Cerir, Misii-, Matbaat-iil Huseyniyye^ 
c. Ill, s, 17, Ibn-ul Eflir, Misn-, 1310, c, II, s. 47; Si- 
yer-i Halebi, Misjr h 1320, c, n, s. 249), 

GOkten indigl, Kerbeia'da tmam Huseyti'in §eha- 
detjnden sonra gogc agdtgi, Furafa atildigi, Mehdi'- 
nin bu lubcla sikacagi hakkmdia ceaitJi rivayetler de 
vardir. 

2306, Ac inbl Unuk. Ad kavrmrtin hiikumdan 
5eddad'm adamlanndandir (Ad igiti I. cildin B&. bey- 
tin serhine bk.). O kadar U2UJ1 boyluymug ki egilii', 
denizin dibinden ba3]klar yakalai\ gune§e tutar, ktzar- 
W, yernlis?. Nuh Uifamnda, sular en yiiksek daglann 
ba§d3M kirk ar^in ge^tigi halde onan ancak dizine ci- 
kabilmig. Musa peygainber zamamnadek yasam*5. 
Musa ile savaga girigmig ve dag kadar bir kapiyi Mu- 
B&'nva iist-iAne atmak igin iki eliyle bagmin iistiine 
kaldirmig. Bu sirada Tanri buys-uguyia kaya, bu ada- 
min boynuna g&gmi^. Arapga Unuk, boyun demek- 
tir. Adi, bu yiizden tbn Unuk-Boyun oglu kalmig. 
Musa, sicrayip sopasiyla topugima vurmu§; o da 01- 
RBi§. Kisra'lat' devrinde bu a dam in bir kaburga ke- 
inigini Furat irmagma kopru yaprmglar, Halk, tam 
ytiz yil iislunden gegip duiftnu.?. Sonradan, adam te- 



Sahife 178 - 265 



3M 



wirsavt serhI n 



migi iistunden gefilyorlar diye kitiadiklarmdan bu 
kopriiyu kaldirmiglar (Taberi tercemesi, 290 r basma- 
si, c. L, s. 41-43). Oc ibn Unuk da denen bu duzme 
adam, ettebiyatta uzun boy ve gus-kuwet sembolii- 
dur. 

2319. Dehr, ai'apG&da zaman anlam-ina gelir; 8ft* 
suz w sspsiizdur, Vakit, muddet, an, zamamn pan;a- 
bucuklandir. "Dehre sovmt; eunkii yiice AHah dedi 
ki: Ben dehrim, dehrin giinleriyim, geceleriyim, on- 
lan y&nilior-dul v urum; diinya padi§ahlai'dan padi^ah- 
lara kalir" mealinde bir hadis-i kudsi oldugu gibl 
"Dehre sovmeyin; cunku Allah, dehrdir" diye de 
bir hadis vfiPCHr [El-fthaflt, s. 200, Cami', II., $. 
189), Bu hadislcie, vakalari zumana atfedip zaiiiahi 
so veil, zamana ilenen kijilere s5y]enmigtli\ Dehr, yam 
zaman, vak'alnn mtya'ana getirmez; zamani yaral.aii, 
zamaiu gelinee olacak geyleri meydana getirir de- 
roektir. D&hri, Allah "a inanmayan, olup bitenleri za- 
mana veren ki^idir. Bu inanca "Dehriyye" (Atb&s- 
me) denir. 



* 
** 



Scyyid-i Eceirtn * "Neflen oruspuyu 

nikabla aldm" diye sormasi ferine 

DeikaK'ln Osiir getlMueei 

Seyyid-i Ecrf, bir g«a Delkak'e dedi ki:. 
Hemencedk bir kahpeyL aliverdin; 

Bana bunu soylemen gerek; sGyte de Sana 
bir irzdnli kadin alalira. 

Deikak dedi ki: Pokuz tane temiz, iffehli 
kadm alcbm; hepsi de kahpe oldu; bu gamla. 

eridtm-gittiin. 

Bu hicbir bilgisi olmayan kahpeyl aldim,; 
aSrelim. bakalim, bunun sonu neiejre varacak. 

Ben de akli gok denedim; bundan bSyle bir 
tarla wayacagim da oraya delilik tohumu sa- 
Gacagim. 

Bir soracuiraii, ktfidisifli deli gosteren 
bir uiuyu, diizenle sityktmesi 

Birisi diyordu ki: Bir zor isim var; akilit 
birini ariyorum; ortunla danigacagini, 
2S40 Birisi de ona, bizim gehrlmi'^ds dedi, ken- 

dteini dell uoateren o adamdan ba^ka akjlU yok- 
tur, 

r.iliiiin Jiatilne j'ftSifm^t.tT- 



So/j//e 179 - 265 



350 



MESNTiVI SEltHl IE 



MESNE YJ SOW II 



35 L : 



fgje buraeikta o, btr karmsa binmig, cocuk- 
Jann icjnde at gibi kogturup durmada. 

Karan yei'indedir; bir ate§ pareasidir; gok 

gibi yiieaSii 1 kadri, yildiz yagdinr sanki. 

* I§igi, kerrubilere can kesilmigtir; o, bu 
deiilikle gizliyor kendink 

Fakat her deliyi de can sayma; Samiri gibi 
buzagiya baj indirme. 

Erenlcrden bfcj, sana, ytabinlerce gayb 
&temine ait sealer i, gizli §ey)eri apseik soylese 
bile, 

Sendc o anlayis, o bilis. olmadikca figkiyi 
odagacmdan ayird edemezsin ki. 

Bir de eren, tutar da deliiigi kendisine per- 
de edjerse, a kor, onu neiden tamyabilirsin 
sen? 

Fakat tarn inane, goziin acik.sa, her tagM 
altinda. bir cavug seyi'et. 

* Agik olan, yol gosferen, kilavuzluk eclen 
goze Mm, her kilime burunmiis bir Kelitn vac 

2350, Ereni, gene eren tahir, tamtir. O, Mtas 
dilerse himinet eder, nasip sunar. 

Fakat bir de kehdisinl delilige vurdu mu, 
akhyla his kfmae bilemez, tamyamaz onu, 
Gozu acik bir kor, korden birgey s.aJsa da 
• yuruse-gitse hie. k6r bulabilir rni onu? 

K5r, inatci hirsiz, kendjsini ona earpsa bile 
hirsizi kimdir, tamyamaz. 

. KSpek, c.ula, hirkaya burunmus korti daia- 
sa bile kor o daiayan kfipegi nerden tamyaeak? 



KBjsi'^in flilciici k$re saldinnasi 

Mahallede' kopegin biri, bir koi' dilenciye- 
savag arslani gibi saldivmaya bagladi. 

Ay bile derviglerin ayak bashklari topragi 
gozlerine surnie diye cekerken kopek, Ofkeyle- 
otilara saldinr. 

Kor, kopegin sesirxlen, kopegin korkusun- 
dan aesse dii§UJ; onu agirlamaya bagladi. 

A av beyi deds, a av arglani, el sen in elin,. 
buyruk sen in buyrugun; el ceii bend en, 

Haldmin biri de zor yiizunden e§egin kuy- 
rugunu agirladi; o kuyruga keretn saliibi la'ka- 
biru takti. 
2360. Bu yoksul da zor yiteunden kcipege arslan: 

dedi; benim gibi ^ay:f bir av avlamakla eline 
ne geceeek? 

DosUann gdlde yaban e^egi avliyor; sense 
dlizen dusup rnahaHedt kor avhyorsun. 

Dostlann, avlanmak icin yaban e§egi aia*- 
yoiiar; sense sokakta citizen kurup kor arama- 
dasm, 

O alemin kbpegi yaban egegi avlar, bu soy- 
siiz kopekse kBve kasteder. 

Kopek bile av bilgisini dgrenince sapikhk- 
tan fawtufar da orraanlarda helal avlac avlartir. 

KSpekj bilgili olunca cevlklesir; arif olvin- 
ca Ashab-i Kehfe katilir. 

Kope'k bile av beyl kimdir, tamr-bilir; Tan- 
rim, hergeyi tanitan o iglk da nedir? 



Sahife 180 - 265 



353 



M£SNEVl JJEflHl H 



mfsnevi seehJ a 



S53 



Koriin tanimamasi, bilmemesi, gozsijzlii- 
guriden degildir; bilgisizUkten sarhogtur da on- 
dan. 

Kor, gu yeryuziinden de daha gozsijz degil 
ya. Y&r hile Tann lutfuyla dusmani tamdi. 

Musa'nin jjigini gotxtu; oksad) onu.. Ka- 
run'u tamdi, yutuvei-di onu. 
2370. * BenEkte bulunan herkesi gebertir-gider; 

"A yeryuzu, em suyunu buyrugunu anlar. 

Toprak da, su da, yel de, kivilcimli ale? 
de bize kar§i habersiz; fakat Tann buyruguyja 
her geyden habtrJeri var. 

Bizimse bunun tersine, Tann 'dan ba^ka 
hergeyden haberlmjz var da Tann'dan, bunea 
korkuluoudan haberimiz yok. 

* Hasili, hepsi de "Tann emaniitini yUk- 
Jenmekterj korktular"; fakat hayv&uila kan§in- 
-ca bu gekimmeleri, bu korkulan korlesti. 

Halkla diri, Tann'yla olu olan bu ya§a- 
yjStan bezdik dedi hepsi. 

Insan, hatktan arda kaldi mi, yetim olur.. 
Tann'ya alJ^mak, Tanvi'yia uzlagmak i£in ko- 
"ttiliikten annmig bir goniil gerek. 

HjrsiB, koiideii bir kumtuj galsa o kor, bil- 
meden feryad] basar, 

Ffirsiz, ben marifetle dopdolu bir hirsizim; 
o kumaji ben gaidim demedikge , 

Kek, hirsizim nerden taniyacak? GQztinde 
■d 131k yok ki. 

O, sdze geldi de soyledi mi siki tut onu; 
tut da caldigi geyleri belirtsin. 



2380. Su halde o kan kibkli, tieye kargibk neier 
aldi-gbturdu, soytetmek icin hirsizi sikisbrmak, 
en bijyiik savastir. 

• O, Once goziinun sdrmesini £aldi; onu, 
ondan akhn mi gozlerin aydinlanir, gene go- 
rtirsun, 

GSnlUn yitlrdigi hikmet kuma§i, gorslii eh- 
linln katinda eie gecer. 

Kor gonliin cam, kulagi, gozij olsa bile hir- 
siz geytamn izini bilemez, bulumaz. 

Bunu gonul ehlinden um, tartan- topraktan 
degil; halk da gonijl ehline kai^ ta§tir-topvak- 
tir. 

Damgacak adam arayan da, a cocuklagtDisj 
baba : bir sir sbyie diye o kendini delllige vur- 
tnus kiginin yanina geldi. 

Eren, t>u halkayi calma, yiirij-sit diedi; kapi 
acik de&il, Geri don, bu gun, sir sbyleme giinu 
degiL 

* Mekaiij mekansizlik alemine yol bulsaydi 
ben de geyhler gibi bir dijkkan basmda bulu- 
ixurdum. 

Muhtesibin yikilip yeiflere dusmJi^ 
HJiih«ft;n zindana. ysit^irinasi 

Muhtesip, geee yansinda bir yere eri§tJ; 
gordii ki divar dibinde bir sarhos, yatmi^, uyu- 

Hey diyc bagirdi; sal hog musun, ne ictJn, 
sSyle,. Sarhos, testide bulunandan fetim dedi, 

■ F, S3 



Sahife 181 - 265 



354 



MISNEVt SERHl II 



23DD- Muhtesip, testide ne var dedi; sarhos, jgti- 
gim §ey dedi. Muhtesip, bu gizli bir soz; 

tetlgin gey tiedir dedi. Sarhog, teslide gtzli 
duran gey ig(e dedi. 

Bu soru-cevap, bundan ona dondii-durdu^, 
muhlesip de e$ck gibi baleiga saplandi-kaldi. 

Muhtesip, hadi dedi, bir hoh de bakayim; 
sarhos soz soylerken hih diye solujunu icine- 
SektL 

Adam, ben sana hob de dedim, hih de de* 
medim dedi; sarhcaf ben dedi, ne§eiiyim, sense- 
gamdan iki buklum oknussun. 

Ah etmek de dertlendir, gatndandir, zu- 
Jumdendir; hoh ftimej? de dertten, gamdan, m~ 
lumden. Javap igerilerin hay-huyuyEa negeden- 
dir, zevktendir. 

Mufttesip, ben gunu-bunu bilmem; fcaflk- 
kaik, 51J ayak diitmeyi birak, ijilgiciik taslama. 
dedi. 

Adam, yiirfj be dedi; sen nerdesin, ben ner- 
deyhn. Muhte&ip, sarhogsun igte; kaik, zmdana.. 

gel deyince, 

Sarhog, a muhtesip dedi, birak beni de gil. 
isine; cipJak adamdan ne renin alabilirsin? 

Gitmeye gucijra olsaydi hie but-da dilstip- 
kalir miydim? Evcegizimc giderdim. 

2400. Benim de akkm olsaydi, bir imfcan bulsay- 
dim, §eyhler gibi bir diikkan basinda olurdum.. 



MESMVI JERHl t[ Z3S 

Soru somii kiginin, haiini EUi&mak icin 
o uluyu tklncl fecre se«e tutmasi 

dileyen kigS r a kamiga. bmmis er dedi; 
bir solukcagiz atim bu yana £i)r. 

Elan, kamig atj onun yamna sui'du; hadi 
dedi, tez s5yie; ciJInkU atim pek serkegtir, pek 
fruyludur. 

Tez ol da at, tepmesin seni; ne soracak- 
san agikga aor bakalim. 

Adam, gbntundeki sirri soylemeye imkan 
bulamadj da ondan vazgecti, ereni aiaya a)di. 

Bu sokakta dedi, benim gib isine layik han- 
gisidir; bir kadin arryonjm, bir kadin alacagim. 

* Eren, diinyada dedi, us Qe$\i kadin var- 
dir; iki&i eziyettlr, mihnettir, biri yiirUyen de- 
fine. 

O bir baliikten bir kadin, aldin mi, o kadm, 
tamamiyle senin olur; oteki bolukten ahrsan 
yarisi senindiv, yarisi senden ayn. 

tlgl'mcti boluktense, bil ki o, hie senin ol- 
maz. Bunu duydun ya, uzaklas. artik; isfce gidi- 
yonim ben. 

Uzakiag ki atirn tekmelemesin seni; yoksa 
bir tepti mi oyle bir diigersin ki euedl olarak 
kalkamftzsin arlik. 
2410. §eyh, atim stirdii, cocuklann arasma ka- 
tildi.. Gene, bir kere daha bagirdi; 

Gei de dedi, stiyledi^in soz!J anlat* ue regit 
kadin vardir dedin hahi, ne demcktir bu; bir 
soyle. 



Sahife 182 - 265 



3SS 



MESKKVI SliiLErl U 



MBSNtVt SIRKJl II 



Jffl 



§eyh, onun yaruna at siirdU; dedi ki; Ktz- 
oglan-kiz, tumden genin olur, gamdan kurtulur- 
sun. 

Yarisi senin olan kadm, dul kadmdir; hk= 
senin olmayansa eocufu bulunan kadm. 

tlk kocasindan tocugu oldu mu, sevgisi tfe 

oraya gider, hatin da hep oraya varir, 

Usaklag da at, cifte aimasm sana; yoksa 

sert atimin naliru yersin ha. 

§eyh, hay-huylar ederek gene surdu atini; 

r gene eocuklan gagirdi yanina. 

O soru scran, gel diye bag irdi gene; a ulu 
padigah dedi, bir sorum kaldi. 

§eyh gene kamisjni surtip geldi; tez soyle 

dedi, nedir o? Cunku o co'cuk, meydanda topu- 
mu kapti. 

Gong, a padi§ahim dedi, bunca akdla, bun- 
ca edeple, nedir bu delilik, bu nasal i& ne §agi-s 
lacak gey. 
2420. Sen, soz soylerken akl-i kull'den de otede- 

sJn; bir giinessin sea; nasil oluyor da deiilikte 
gtKleniyorsun? 

geyh dedi ki: Bu kulhaniier, bu gehre ben* 
kadi dikrrtek istediter. 

OJmam dedim; bayir dediler bana; senin 
gibl bilgih bir bilgin yok. 

Sen dururken, hukum vei-ine ijinde, sen- 
den agagi birinin 302; sOylemesi, hem haramdir, 
hem de bu, pis bir igtir, 

geriatta da, senden a§agi btrisinj padigah 
tammaniiza, ona uyiiiamrea. lain yok. 



Ben de bu zor yuiuliden kendimi deMKge 

vurdum; yoksa tinceden neysem gene oyum ben, 

Akhm bir defmedir, onun yikik yeriyim 

ben; defineyi gSsterirsem asil vakit deiiyim, 

divaneyim. 

Deb' odur ki dell olmaz; bSyle bir bekciyi 
gbrdugu halde evine girmez. 

Benim bilgim cevherdir, araz dcgil. Bu de- 
gerli bilgi, bir maksada ulasmak iffin elde edil- 
memistir. 

Seker madeniyim; §eker kamisligiyim; ka- 
rragirn, hem benden biter, hem seker ini ben ye- 
r!m onun, 
2430, Duyanin tiksintisinden feryad eden bllgi, 
taklitten meydana gelmif, bellemekte elde edil- 
mi§ tiilgidir. 

Yem iciry, yiyceek iCin ogrenilmistir, aydin- 
lanmak rein deglL O biJgiyi elde Gtmeh isteyen 
Uigi gibi bilgi de a§ag)lik dunya bilgiaidir. 

Onu elde etmek isteyen, halkin geri kalan- 
lanm, ileri gidenlerint side etmek igiri ister; 
?u diinyadan kurtulmak icin (tegil. 

Bu sesil adam, fare gibi her yana delik- 
ler doler; fakat isjik, onu surdu mil, kapidan el 
^eker-gider. 

Onun, ovaya vannaya, i^iga ula^maya bir 
yolu yoktur da onun i«Sn, o karanliklarda ea- 
fcialai'-dumr. 

Fakat Tann, akll kariadl bagiSlarsa, fare- 
Hktea kurtulur. ku^lar gibl Ugmaya bo|flar. 



Sahife 183 - 265 



3S8 



MESNEVI StRllJ it 



MESNEVI 3ERHJ J J 



355 



Kol-kanat aramazsa, Simak bureuna ula§- 
maktan timid ini keser, toprafin altinda kala- 
kalir. 

Sozde kalan bilgi, cansizdir; alicilann yuz- 
lerine a^iktir a. 

Eahse girisikiigi zaman o bilgi, degerJi go- 
riinur ama ahem olmadi mi, dlar-gider. 

* Benirn miisterim Tanri'div, "Allah satin 
almi§tir" buyrugunca odur bem yiicelere ceken. 

2440. Benkn kan diyetim, ululuk sahiht Tarm'mn 
cemalidir; kendi kan paharm yerim; helaldir 
kazancjm benim. 

Bu miiflis ahcilari birak. Bir avuf toprak, 
nasil alieilik edebiiecek? 

Tbprak yeme, toprak alma, topragi ara- 
nia; gunkit toprak yiyenin beozi boyuna sarxltr. 

Goriul ye de boyuna gens kal; tecelliden, 
yuzun cn^govana dbnsun, 

Yarabbi, bu bag 15, bizim haddimiz degil;. 
senin hrtfun bu; zaten gi^li lutuf, sana layik. 

Elimizj tut; bizi, bizim elsmteden satin al; 
perdeyi kaJdii'; perdemizi yirtma bizim. 

* Bizi, $u pis nefsin elinden satin al; ciin- 
ku bicagj, kemigimize dayandi artik, 

A taci-taht] Qjmayan padisah, bi2im gibi 
Caresizden bu pek gii^lii bagi kim cifeccck? 

Ey sevgi bagiglayan, meraamet veren Tan- 
t\, bu eesit saglam kflidi, senin lutfundan ba§~ 
ka ne acjabilir? 

* Biz, kendfmizden sana ba§ cevirir, sana. 
yiiz tularin; Sunkii sen bize, bizd-en ds yakinsm. 



2450. Bu dua da sen in bagi§m, bunu da sen Og- 
re tt in bize; yoksa kulhanda at diye gul bahgesi 
bitsin? 

Kanla bagirsak icme aulayigi, akh, senin 
lutfundan, senin iki^ammdan bagka kim bugis- 
layabilir? 

iki parga yagdan cikan, akip duran $u 151- 
gin dalgasi, gdkyuzune vurmada. 

Dil denen blj? et parcasindan hikmet seli 
irmak glbi akip dm-uyor, 

Adi kulak olan deliklerden girlyor da mcy- 
vasi akillar olan can bagim suluyor. 

Canlar bagin:n ana yolu da onun aktigi 
yok DUnyadaki Ijaglar, bostanlar, hep o can 
bagmin parca-but^iru. 

* Ho^lugun ask, kfiynagi odur, 0.. tez, "ki- 
ydanndan irmaldar akaf" ayetini okuyuver. 

Selam ona, Peygamber'irt iia^taya 
Dgiit vcimcsi hikayesinin bitimi 

Pcygamber, o aglayip inie-yen hastanin ha- 
lint-hatirtni sormaya gidinct hastaya dedi ki; 

Yoksa sen, bir ges.it dua mi ettin, bilgisiz- 
liklc zebirij bir §<?y mi yedin? 

Hele bir hatirla bakahm; ne dua etmissin; 
nefsinin duzenine uyup re bicim cogmu?, ko- 
piirmiigsiin? 
2460. Hasta, hatirimda degil dedi; ama sen bir 
ancagia him met edersen hatirima gelir. 

MustAf§'mn l^iklar bagisjayan huzuw, a 
duSyi hatuina getirdi. 



Sahife 184 - 265 



S» 



KEKUFVl SFJIHt If 



MESNE VJ &ERHI II 



361 



GercekJ* temelsizJ ayjrd eden, gonulden; 
gonule giden o aydinJik, a pencereden i$]di. 

Ya Rasulallah dedi; bosbogazlik edip de 
Tanri'ya ettjgim dua, gimdicek hatiuma geldi. 

* GUnahlara karmigtim* denize diigimis- 
tiim, eliine getjen ota-yosuna sarihyordum. 

Senden, sugluiara pek getin azab edilecegl- 
ni duyuyordum, pek urkutiiyordun, pek korku- 
tuyordun, 

C^Pimp duruyor, carem yok; baf pek siki r 
kiHt de aejlrniyor diyordum, 

Ne dayanma duragi vardi, n& kacma yolu.. 
Ne tovbe umidi vardi; tie ayak direine yeri. 

* Hiiziinlere da I mis. Harut'ia Marut gibi ah 
ediyor da a belli m yaradanmi diyordum; 

Harut'ia Marut, tehlifce yOziinde-n Babul 
kuyusunu segtilcr. 
2470- QrUrbttiEj akilb, buyiiciimsu melcklerdi ama 
gene de ahiret azabmi burada eekelim dediler, 

lyi de ettiler; yerfncte bir ig iglediler; du- 
raanm verdigi zahmet ategten daha koiaydir. 

Gteki diinyatim zahmetine simr yoklur; ona 
kargilik bu dimyanin zahmeti kolaydir. 

Ne mutlu savagan, bedenine zahmetler ve- 
rciij sikintilar cektiren bisiye. 

O (Junyanm sahmetinden kurtulmak igin 
kendisine zahmst vermeyi, eziyet gektirmeyi 
kulluk yerine koyar, 

Ben de Ya Rabbi diyordum, o azabi bu 

diinyada, hemencecik cektir bana. 



Qjktir de oteki diinyada esenle§eyim;.bfiy- 
lesine bir isteb kapiiynm halkasim calip duru- 

yondum, 

Derken boylc bir hastahk belirdi; canim, 
zahmctten dincelmez bir bale geldi. 

* Zikrimden de kaldim, evradimdan da, Ne 
yakinlanmdan baberim var, nc iyiden, kotuden. 

A kutlu, a kokusu miibarck Feygamber* 
gimdicek seiiin yuzunu gormeseydim, 
2480, Bu lag yijziinden oliip gldiyordum.. Geld in. 

de padi§ah£asina gatnirai yediti, 

Peygamber, bey gidi- hey dedi; bir daha 
bu duayi etme; kendini kokimden eikanp atma. 

Sen in ne gLiciin var kl a ank kannea, tut- 
sun da oylesine yuee dagi yiiklesLn sana, 

Adam, tovbe ettim a padisalum dedi; bir 
daha kendimi zorlu goriip boylc bir Htf etmem. 

Bu dunya gQIdur, sense Musa'sm., Btze ge- 
lince: Silvia nrtnz yiizunden ?olde belalara ugra- 
mis, bu colde kalakalun^iz. 

Yillardir, yol yiiriiyortia; wnunda gene ilk 
adim attigimiz konakta tutsak olup kaliyoruz. 

Musa'nin kavmi de yeldiler, yfipiifduler, yol 
aldilar; sonunda baktilar, gorduler ki ilk adjm 
attiklari yerdclcv ". 

Musa'mn gonlij, bizden rafci oliaydi dedi- 
ler, golden bir yol bclirErdi; goliin bir kiyisi go- 
I'iinurdu. 

Ama tiimden de bizden bezseydi. gokten ye- 
megimiz, yiyecegimlK gelir miydi hig? 



Sahife 185 - 265 



MESNEVJ SEEHl n 



-am 



3«3 



MESNEVI SIRHI II 



Tagtan kaynaklar cojjar da soldo cammiza 
atnan verir miydi bic? 
.2490. Yemek gCyle dursun, yemsk yerine ate§ 
yagardi basimisa; bu konakta alevler yakar- 
yandinrdi bizi. 

Musa h bizlm hakkmnzda iki gbniillu oldu 
ya; hani kimi diigmammiz bizim, kimi dostu- 

mUZ. 

Cfkesi varimiza-yojjuraviza ate? saemada; 
yumusakligi, bela okunu gcri tepmede. 

Nasil olur da kimi yumvtgaklrk gosterir; 
kimi ofkelenir? Fakat a iistiin Tanri, bu, senin 
lulfundan az gorulmug bii-gey degildir haiii. 

Adami, yUzune fear§3 ovmek, hog birgey de- 
iil de bu yuxden Musa'nm admi mahsustan am- 
yorum. 

Ybksa Misa, senin kar^inda adim atlraami 
IliC yerinde bir i^ sayar mi? 

Bizim ahdimiz, yuzlerce, binlerce kere bo- 
zuldu-gitti; senin ahdjnsa dag gibi oldugu yei^de 
durup duruyor. 

Bizim ahdjmiz saman copii, her yele kar§i 
gucsuz; senin ahdinsa dag, hatta yijzlerce dag- 
dan da saglam. 

A renklerin bcyi, o gii^-kavvot hakkiycin, 
renkten renge boyanmamiza ac]. 

Kendiinizi de gorduk, reziEigimizi de. A pa- 
digahiiii, bundan fazla hntihait etme bizi. 
2500, A yardirm dilenen kerem slthitij, imtihana 
cekme bizi de 5bur ayiplammzi, t>biir kOtuluk- 
lerimizi gizle. 



Senin ululukta, olgunlukta sminn yok; bi- 
zi m de egrilikte, sapiklikta sinirimiz yok, 

§u bir avup kotu kiginin egriliginij simr- 
aiz IQitfunla 6ft a kerem sahibi, 

Zaten j§te; elbisemizrten bir tek iplik kal» 
di; bir sehirden ayakta duran bir divar kaldi 
aneak. 

A ulular ulusu, kalani kom; kalam koru. 
da geytanin cam, busibutun sevinmesjit. 

Bizim hatinmiz i^in degil; suclulan arayip 
kayirdigm oniine on olmayan lutfun hakkiy- 
Cin". 

Ete, yaga meinametler bagislayan Tawv 
gucttnu gosterdin ya, acimam da gaster. 

A buyiikiar bijyugtj, bu duadan gazebin ar~ 
byorsa sen loir ciua bgret. 

Hani A.dcm dt sennetten cikti acta g«ne- 
geci dtindiirdun onu da girklti geytan'dan kur- 
tuidu. 

Seytuii da klhi oluyor ki Adcm'den ustiln 
olsun; b6ylc bir diizenle ona utsun, oyunu Ka- 
zatisui ? 
2510. Gercelcte, bunlann bops;i de Adem'in fay- 

daai igindi; O patirtij gurultii, ona haset edenm 
la'netleiimcstnc yarad!. 

§eytan, bir oyun gonJU de iki yiiz oyunu; 
gSnviedi; bu yiizdcn dc kendi evinin difegbii 
kendi kesti; kendi evini, kendi ba^ina yikti. 

Geceloyin ba§kaairuH iarlasim atesledi; yd,, 
ate^i onun tarlasma sii^ii. 



[it! tftyiT, !ii<;tin<!e yo!:; kar^iln.^1 1. uiadu kii'jyn ytXtimaS^ 



Sahife 186 - 265 



MfSNEVl SiliHl [j 



Lanet, geytanin gozunti bagladi da o dii- 
zeni, diigmamna ziyan sandi. 

Kentti du^eni, kendi camna ziyan verdj; 
sanki Adein, onun geytanina $eytan kesildi *. 

Lanet de budur iste, adami t&rs goriir bir 
hale kor; hasetci yapar, kendini gortir bir hale 
getirir; yiii-egini kijilerle doldurur, 

Derken yaptigi kotuluguri, donUp kendine 
.geleoef ini bilrnez. 

Kendisini mat edecek oyunlann hepsini de 
"tersine goriir; oysa ki sonunda o oyunlar, ken- 
dini mat Oder, kendine ziyan verir. 

Cunkii d, kendisini bit hie eorseydi* yatfa- 
jsinin, olduriicij, kokle§inI§ oldugunu anlasaydi, 

Bu gesH gortis yuziinden gwilli derde dii- 
|erdl; dert de onu, perde ardindan digan p- 
Karittii. 
:2520. Analan, dogum ejris] tutmasa cocuk, dog- 
maya hi£ bir ybJ bulamaz, 

Bu emanet gdnuldedir, giinulse gebedir; bu 
oguUerse ebeye benzerler, 

Ebe, kadinda dofum agns] yok; agn ge- 
rek; eocugun dogumuna yo!. agndir der, 

* Derdi obnayan ki$i, yol vunicudur; sun- 
feij dortaizlik "Erie] Hak-Ben Tanri'yim" de- 
mektir. 

Bu "ben" sdziinu' vakitsia deinek, lanete 
ugramaktir; fakat "ben"i vaktinde soytemek 
rahmettir. 



JMF^EVI StltHl II 



3C5 



Tin rta ityJe; ikinci Lectin sonmia bir <k "SjiIi" kftvd] 



'.^i:^!!!,;,',! 



Mansur'un ben demesi, gergekten de rah- 
met oidu;' fakat bak da gSr, Firavun'ur. beft 
demes!, Mnolin ta.kendisi. 

• Hasili, vakiuiz oten horozun basing lb- 
ret kjin kesmek gerek. 

Bag kesmefc nedir* £ava§ta nefei oldiirmek; 
nefisten vasgeeftwk, 

Bu da, ijldiirulmekten kurtulurs diye ak re- 
bin igneslni cikavmaya benzer. 

Hani ba$i tasla ezilmo beJasindan kurtul- 
sun diye yilanin zehirle dopdolu di^inl Cikarir- 
gin. 
2330. Nefsi, pirin gClgesinden b&gka hicjbir §cy 

Oldiiremez; o nefis olduretiin etegini simsikl tut 
Onu aimsd<;] tuttun ran, bu O'nun ba§an 
bag^lamasidiv; sana ne giig, ne kuwet gelii'sa- 
onun cekiginden gelir. 

* "Attigin vakil; sen atmadin"! iyi bil; cani 
ne ekefse, o eaom da canmdandir. 

El tutan, yuk yiiklenon txlur.. Soluktan so- 
luga, o soSugu otidan um. 

# 'Uzun zaraan, onsuz kaldin da ona gsg- 
uiastjysan gam yeme; tut ki gc£ olsun da glkj 
oimasm dera^sin. 

Ge^; tutar ama rahmeti, simsikl tutar ellnt.. 
Bir soluk biLe tapisindan yitiimez seni, 

* Bu ulasip bulu^manm, bu sevginin etraf- 
Lica anla^dmasim Istiyomn du§ijnerek "Vtd- 

duha"yi oku. 

Kotuliikler de ondan dcrsen, cvet ama bu,. 
onun lutfuna bir .noksan vei-mes; ki. 






Sahife 187 - 265 



36« M1KKLV] jSJttJJ II 

O kbtulugu vermek de onun olgunlugundan- 
dir; a uiu ki$i, sana bir aiflek getireyim: 

Bir ressam, iki gegit resim yapsa, bid te- 

miz h giieeJ, obiirij girkin bir resjrn olsa.. 
:2;M0. Yusuf'un resmtni, hiiri gi bl yaratdisi hog 
bir giizeJin resniini yapsa, bir de girkin ifrirle- 
rin, seyianlarm resirnierini yapsa.. 

Iki e^^it resim de, onun ustahgindandir; 
eirkinliginclen degii, hiinerindendir. 

Qirkini pek girkin yapar; butun cirkinlik- 
Icri oniui eevrestne 5rcr. 

Boylece de hunerinin ululugunu belirtir; 
usfaligmi inkar eden de re?.:] olur-gider. 

Gii'kinin nesmini yapmayi bilrnezse sanau 
noksandir o ressamm; bu yuzden Tann, hem 
atege tapanin yaratieisidir, hem cizu temiz inane 
sahibinin, 

* Bu yiizden de kulur de onun Tani'ihgjnb 
ram stir, iman da.. fklsi do sccde eder ona, 

Fakat §unu bU ki inairan, dileyerek secde 
eder; punkti o, Tann razihgim aramaktadir, bi- 
lerek, dileyerak secde etmededir. 

Ate^e lapan da istemiyerek Tann 'y a ta- 
par; fakat onun maksadi, bir bagka seydir, 

Padi§ahin kaleslni yaptifir, kaleyi pnartir; 
fakat maksadi feeylik davasidir, 

Kaleyi elde elmek icin de isyan edcr; so- 
nuiidaysa kale, padigahm olur-gider. 
5550. tnanansa o kaleyi, padigah igirl onanr, bir 
me-vki elde etmek icin degil. 



MESMLVI S£KHl il 



3S"' 



Cirkirt, ey cirkinl yaratari padis.ah der; gu- 
sli de yaratmaya gucuti yetm; agagihk cirkiru 

de 

Giizelse ey guzeJlik padigahl, e? alim pa- 

disahi der; beni ayrplardan arittui sen. 

Setem 011a, Peygamber'ln o hastaya 
tavsiyesi ve du& ogretmesi 

Peygamber, o hastaya dedi ki: Bu s&Sfi 
soyle; de ki: Ey gucii kolayla§tirart, 

* §u diinyamizda da iyilik, giiaeilik ver bi- 
as, ah^etimizde de iyflik, spfiUa ver bfce. 

Yolumuzu giil bahcesi gibi guzelle^tir; a yU- 
ce Tann, konagimra zaten sensin. 

* Inananlsr, mah^r glinu, a melekler dif- 
fer; eehennem ortakhk bir yer degil miydi? 

* Inanan da oraya ugrayacakti, oradan ge~ 
gecekti, kafir de. Bizse bu yolda ne duman gbr- 

duk, ne ajeg, 

i 5 te cennet buracikta, aman yurdu., Peki, 

o a§agihk ofrak r>ered&? 

Melekler hani derler; geeerken filan yerde^ 

bir ye§il bah^e g6rmii§tunijz. 

^560 Cehennem oydu, cetin ceza yeri oraay- 

dr r fakat size baghk, bahgelik, agaghk bir yei- 

gb'rijndU. 

Sia, §u cehentiem huylu, ate§li, fitneler ara- 

yan, atese tapan nefei, 

Cali$ip gaba^iise, ateji Tanri i^In sGndur- 

diinua; tertemiz, giJ2el hit hate geldi; 



Sahife 188 - 265 



3S8 



-ME5NEVI ?£RH] II 



Yalmi-yalim alevlenen sehvet atesj, tjeki ri- 
me yesilligi oldu, dogru yolu. bulma igigi kesil- 
di ya.. 

Ofke ategi die sizin yuzuiiuzden hi Jim ha- 
line geldi; bjlgislzii-1; karanligi, sizin yuzttniiz- 
den biigi kesildi. 

Hirs ate§i, sizin yiizimLizden doktiliip sa- 
gikh; vazgegtiniz ontJan; o haset, di'ken gibiydi, 
gul bahr;esine Gondii. 

Si?!, Tanri i£in kendi a teller inizin hepsini 
de birsr-birer sondurduniiz, 

Ates. gibi nefsi gul bahcesi haljne getirdi- 
niz; oraya da vefa tohurnunu ektiniz. 

O bahgede zikir bu'bulJcri, tespih Jjulbulle- 
ri, yegillikte, irmak kiyisinda bir guzeies gfi&- 
meye koyuldu. 

Tanri'ya davet edenin d&vetine icabet etti- 
niz; ncfis cehennemine sular serptiniz hajii.. 
■2570. t§te biiim cehimnemimiz de size ye^iikk 

oldu, giil bahpesine dondu; dallamji, yaprak- 
land!, 

K By ogul, iyiligin kai^iligi nsidir? Lutuf- 
tur, ihsandir, kadri yuoe sevaptir. 

Biz kurbanlikiz; olumsualiik sifatlarina. kar- 
31 yokuz diyen siz degil miydiniz? 

fete* kalleg olalrni, tster deli; o sakmin sar- 
hoguyu/., o fcaflehten cogmusuz. 

O'nun yazisma, onun buyruguna bag koy- 
madayiz; tatJi cammizi ona rehin vermedeyiz, 

Gonliimiizde dostun hayali oldukga kulluk- 
tur, can vermektii* i$imiz demedinis mi? 



I 



MESNEYl 5ERHI 11 



S63 



Nerde bir bela i§i|i yaksalar, orada yiiz- 
binlcvce agikin camm yakar-yandindar. 

Evin igindeki asjklarsa sevgilimin yuzunun 
l$]gma pervane kesil miller dir. 

A gfinitl, senin is in aydinlanan yere, hela- 
Aardan sana siper olanlarin yamna git, 

Qnlar, senifl kotuJuklerini hog gorurier; 
cantannm Lsinde yer verirler sana". 
2580. Seni garapla flopdolu bir kadeh haline ge- 
tirmek Icin canlarimrt i^ine ahvlar seni, sana, 
canlanmn ifiinde yer verirlfi]'. 

GrJarui canlanmn Isindo e? kur; a ay dm 
dolun-Ay, gokyuziiude ev yap. 

* Oolar, sana sirlarl belirtmek i^n Utarid 
gibi goniil deiterini acarlar. 

Degil mi ki yei^siz-yurtsuzsun, yakmtann 
yanuidn ol; degil mi la Ay parcasimn; dolun- 
Ay 'a k&vu%. 

Parca-bucugun, kendi butiinutiden, aslmdan 
kacmmasi da nedir? Nedir Iju aykin cinsle bun- 
ca kai'ilmak, bivlesmek? 

Cinse ball, gide-yide nevi' ohnu§,. Ayiplari 

seyret, ayip olmaktan kui*tulmu^ da o kosilmisj. 

A akiisiz, ne vaktedek kiin gibi cilvelene- 

ceksin? HiQ yalandan, cilvpden yai^dim mi bu- 

lursun? 

yaltaklanmayi, latli sozu h aldatlg) aliyor, 
kari gibi koynuna koyuyorsiui. 



* Dx hcjr-jt, lc.iT5ilrt^iT]nstla, yeri i|4l>eUw«rfk kennTtt 
i.'itiiilinjf, iist (3 n t [lc bir l 'Sa1i" kwili konjmi^tu*. 

V. 24 



Sahife 189 - 265 



S7Q 



Mfi^EVl SJinm it 



ME5N6V1 SEBHI IE 



ill 



Oysa padi$ahlann sovugu, sillesi, yol yitir- 
mlglerin bvusiinden daha da iyidir sana, 

Padigahlarm speslni yc, agagilik kisileriii 
balim yemc de erlerin dcvleti sayesinde sen de 1 
bir er ol. 
21590. QiinkU elbjse de onlardan gelh- h devlet de 

onlavdan; cana siginsn bcdcn d can kesilir. 

Nerde bir ciplak, bir azikm goriirsen b*F 
ki o, bir ustadan kacm15t.nr, 

GSnlunun, o kor, blgbir §ey olmayan gQn- 
luniin dilfidigini yapmak istemiijtir, 

Ustasmin dilegini yapssydi kendisinl de- 
bezerdi, yakinlarmi da. 

Kim dlinyada ustadan kagarga, $unu bil fei 
devletten ka<;ar. 

Bedon kazanci icm bir sanat ogrendin; din 
sanatina da el at. 

Dimyada giyinmtgsin, zengin olmussun; fa- 
kat diinyadan cikip giditicc nc edeceksin? 

Bir sanat ogren de sana, ahirette yarligan- 
ma geliri gels in. 

O diinya da paaariarla, tarlalarla dopdolu 
bir sehlrdir; sanma ki kazang, yalrnz burada.. 

* Yiice Tana diinya kazanei, o kazanca 
kar§i, cocuklarm oyunudur dedi. 
2600. Hani bir gocuk, baska bir <;°cuga ko§ar^ 
onunla Konuguyormus, bhlesiyorrous gibi bir 
Seyler yapar; 

Cocuklar, oynarlarken diikkan kurariar- 
hani.. Fakat kar elde etmezler; ancak vakit 
gflfiirlrler. 



Aks,am oldu rnu OJUri oynayan gocuk; ohtir 

^ocuklar gitmigtir, tek basma, hem de afi ola- 
rak eve gelir. 

Bu dimya, oyun yerktir; geceyse bliimdur.. 
Doner-gidefsin ama kese bom bog, kendin de 
yorgun-argm, 

A nobran, din kazanci asktu'; gdniil cekigi- 
dir; Tann lsigiin alis kaabiliyetidir. 

Fakat bu asagilik nefis, geflici kazanci clde 
etmek fster; ne vaktcdek ajagilik kazanca dii- 
geeeksin? Birak artik, yeter. 

Agagilik neiis, yiJce birsey ka^anmak is- 
■terse, bil ki bu istekj bir duzenle estir. 



& 



Sahife 190 - 265 



MESNliVl SERHI II 



373 



fS E R H) 



2333< beyitten sonraki hiksye Delkak, suiting: 
fikraiariyfe tamnims bir zattir. Sultan Mahmud-i 
Gaznevi'yJe (aim. 421. H. 1030) ca£da$ti. Ubeyd-i 
Zakam'ntn ,J D]l^u§§"sinda Delkak diye ge<;er> ondo- 
kuz hikayesi vardir {1st. Univ. K. Fars^a ysz. 264, 
173 b h 181 a, 184 b, 192 a, 197 a, 197 b, 198 a, 20S b, 
20S 1) - 209 a, 209 a, 209 b, 209 b, 209 b, 210 b, 211 b r 
211b, 212 a, 213 a). 

Seyyid-i Ecell, yani Uluiar ulusu Seyyid die fciea?- 

halde gene o gaflafda yagtyan ve Ali soyundan geleii 
bii'i olacak. "Tarih -j Ycmini' de Seyyid Muhammad 
oglu Seyyid CaTer, Ebu Ca'fer Muhammed ve Ebu'l- 
Eerekat Ali var (1st. Univ. K, Aiapea yaz, 2340, 130 b, 
155 b, 157a). ihtimal bunlardan biiidir. 

2343, Kerubl. Makam ve derece bakimindan 
TamVya manen yakm meleklcre KerGbiler, Keru- 
biyyun denlr. Cebrai), Mikail, is rail ve ars'i tagiyan. 
ineiekler. Bazilarma goreyse Tanri'dan Gok korkan 
meleklerdir. Aaaj) melekler-j diyenler de olmugtur. 

2354. beyitten sonraki hikaye. Sarin, bu hi- 
kayenin, Mcri 375 de vefat eden ($85) Ebii'J- 
Leys-i Semerkandi'nin "Bijstan , al-Arifin"inda bu- 
lundugunu soyluyot ve oradan, feu hikayo'nin met- 



aiioi nakletliynr (& 192). Bedi'uz-iiiim&n, "Maahiz-i 
KEisas u Tcmsilat-i Mesncvi"de, "Ikd-al Ferid' h de, 
-"Kabi'ul-Ebrar" da, mensur "iskendti'-Najme" de, Av- 
fi r nin "Cavami'ul-Hikayat"]inJa bulundugunu soyli- 
yot, hepsinden metSn naklediyor; aynca Nicholson' un 
"'Bmstan-ul Arifin" de bulundugunu yazdigmi da 
kaydedtyor ki Nicholson, bumi §arih>ten fQtMgbr 
(s. 70-72). 

2349. Kclim, konusan dem&ktir, IV. surenin (Nl- 
sa) 164. ayetinde Musa'mn, Allah'ki konustugu Ml" 
dirilir; bu ytizden ifusa'ya, Allah'la konu§an mana- 
sina "Kelim'ullah" denmistir. 

2370. "Dendi ki: Ey yerytfcu, em suyumi ve ey 
gok, fees yagmurunu ve su emiidi ve is yapildi-bltti 
ve oturdu Cudi'ye genii ve uzaklik denildi, zulmeden 
lopluluga." (Kur'an-i Kerim, XI, Hud, 44} L ciltte 
■406. beytftj serhinc bit, 

2373. I. crltte J.393. b&ytin $erhine bk. 

2381. "ti&deft surmeyi calmak." Turk b'rf me- 
cazi, 

2387. Mevlana, bu beyitte ^eyhleri, dukkan acrtus, 
.ahs-veris eden, ge^im igtll ugrasan kigitere benzetiyor. 
Ger^ekten de gegim icin seyhlige kalkisanlar, miirit- 
:ierin getirdigi nezirlei-i, niyazlai'i, ySni armaganlan, 
verdikleri paralan, buna ait deftere kaydettirenler, 
■cegitli duzenlerle keramet sallibi oldugunu gostermc- 
.ye cahganlar, hatta Tann yolunu nefis diiekJerine 
Tasita edenler duyulrnustur, gbrulmli^tUr. Mcsnevi- 
.Han Hace Husam Efcndi (olrn. 12S1. H. 1364), Mes- 



Sahife 191 - 265 



374 



JSOSSM'EVI stR]3( El 



■H£5N£VI -5ERHI II 



3W 



nevi okulurken, .jeyhlerin aleyhirsdeki bahse gefaut* 
§erhtG alabildijpne geyhler aleyhine atmi^-tutmu^.. 
Darken bir aralik durmu<>; dinleyieilorimn eogu gfejdl 
oldugundan, §eyh ofendtfer ha^ai'ati demis; sakin mii~ 
barek hutivlai'miza tae-toprak konmasm. Cenab-iPIr 
Efendimiz, sizlfii-den bahsetmiyor. Hani sandtikala- 
rimn onlerinde niyaz ettiginiz, hard ruhaniyetJerin- 
den mended umdusunuz, hani himmellerini oekicdtgi- 
niz, evliyaullah sandigtmz killer vax ya, onlan ki- 
namada; sizin bu deftcrde adimz mi ge^er? 

2387 rlen sonraki hikaye< Ubeyd-i Zakiuirniri 
"IMl-gU3a"siitda dil var (iyOb). Ya Mevlana'dan ai- 
di, yahut bu, meshm bir lialk hikayesitur, Ikhvii ih- 
tiinal dogm olsa gerek. 

2405. Yliruy&n define; farsgasi Gene 4 revan- 
I. ciitte 1S1, beytin §erh inc bk, 

2439. "gupiie yok ki Allah, kcndilerine eenneli 
vermek tizerc inananlarin canlanm, mallavin) satin 
almistir adeta; onlar cildururler, dlcSurulurler; her iki. 
surette de vaadi gergektir ve Tevmt'da da sabittir, 
Incii'de de, Kur'an'da da ve ahdinde Allah 'tan daha 
ziyade vefS cden kirn ki? Artik $u giri$tiginiz alis- 
veristen dolayi savmin ve budui h i§tt en bityiik kur- 
tulus ve gavelet." (Kuran-i Kcrim, IX, Tevbe, 111) 

2446. Bigak kemifo dayanmak: Turk orf tnec&zi. 

2449. "Ve ami oJsun ki biz insani yarattik ve 
nefsi, onu ne gibi vesveselere rtu§urur, bilisfii! ve bis, 
orta, sahdamanndan daha yakmiz." (L, Kaaf, 16) 
"Ve biz, ona sizden daha yakmiz ve fakat goremez- 
siniz." (LVIj Vakia, S5) 



2456. "Kiyilanndatf irraaklar akar." Cennetin 
TOsiflanndandir, bir gok ayette gecer (Al-Mufehres'e 

ixikiniK; % ler-iesi. 

2464. Arapgada, "Bogulmak iizertv olan, dine ge- 
•cen ota yapi^ic" mcalinde biv atasw.ii oldugu gibi 
Tjizde de, "Deniac dii§Qn, yilana ssmhr" diye bir ata- 
sozu vavdir. 

2468. Harut-Marut. I. ciitte 539, bey tin gerhint 
bk. 

247S. Zikr-crvr'ad. Zikr, anmak demektir, Tanu) 
adlanm aurnak, zikreimektir, Evrad vird kclimesi- 
nin cuguludur. Her tavikatte, pirin tert.ipledigi, 
"Kur'an ve ayetlerle hadialesden, ln^ifilerdeki tlualar- 
dan, Tann adlanndan meydana geimis okunacak !?eye 
evrad (Jenir. Dervig, bunu mUbtyyen vakitlerde, her 
gun okur.. L cilUe, 27GS, beytin §erhine bk- 

2523- "Enel-Hak-Ben Tann'yim" sb?.iinu Huseyn 
t, Mansar'il-Haliac soylemistir. Divamnda, buna ben- 
der, hattu daha da agir scaler vardir [L. Massigtion. 
basmasi, Journal Asiatiqiae 1933,-Paris, Mesela s. 90, 
"135-137 ye bakirnz}- 

Huseyn b, Mansiir'il-Hallac nakkinda da ha faaia 
JMlgi edinmek i^in "Akhbar Al-Hallaf'i okuyunuz 
'CLouis Massignon ve Paul Kraus basmasi, fransizca 
tercUmesiyle;" Paris-19^6, I. cUdin 1817. beytine de 
ftk.). 

Mevlaoia, ''FThi ma-{ , ih"te bu hususta der ki: 

"Halk, Ben Tanri'yim demeyi buyiik bir dava 
<sanir; Halbuki -ben kulum demek, hiiyuk bir dava- 



Sahife 192 - 265 



376 



MESNEVI SEEHI U 



MHSNiYI 3IRH! II 



iff 



div. Ben Tann'yim demek, buyiik bdr ganiil alcakli- 
gidir, Cttrtfcti Tanri kuluyum diyen, iki varfrfc ispat 

eder; bir kendisini, bir de Tanri'yi ispata kalkisir. 
Fakat ben Tann'yim dfyen, kendisini yok etmlstjr; 
yole wertnigtir; ben Tann'yim der; yani ben yokum, 
hep O'dur. Tann'dan bagka varlik yoktur; ben salt 
yoklugum, feiebii der. Gonul akjakhgi, bunda daha 
artiktir; bund an dolayi da halk aniamaz. tsje bura- 
cikta bir ki&i, Tann masiycin Tamiya kulluk eder; 
kullugu meydandadir; Tanri i^Jii kuUukta hulunur 
ama' kendisini de gSriir, yaptigim da aGrur, Tann'yi 
da gorur; o, suya batmamistir, suda bogulmamistir. 
Suda bogulan, □ kigidir ki onda hie bir hai-eket, hip 
bir is kalmaz; hareketi, suyun hareketinden ilwet- 
tiiV (BOlum 11, s. 37, s. 4-15) 

Mevlana, 2523. beyitteu sonrakj beyitterde, Man- 
sur'un "Ben" demesinin, kendinden cdmadigim, onda 
varlik-henlik kaknamgini, Firavun'un "Ben" deme- 
sinin, buna benzemedigini, insan, mevhum variigma 
burdndukee, Jzafi beiuiglndc kaldik^a boyle bir tfa- 
vuya kalkisirsa yalancj olacagins, lanete ugrayaca- 
gim bildiriyor. 

Sifiyye'nin agin vahdetgi olatUarinda, boyle yer- 
siz davaJar, hete Tevhid-i Ef'RJc dayanai'ak her^eyi 
mubah bilmek, hej^eyi yapmak gibi olmayacak, ya- 
k]<jm;iyaeak seyler pek soktur. Seyyid Muhtar (1352. 
H, 1933) nakletmislerdb Hurriyyetten soitta bir toh- 
metle Bekiraga bolugune dti-smugler. Kendileriyle be- 
raber tutuklananlar arasinda Melami gecinen, adim. 
vei'medigjmiz bir zat da varmi^, Bfci buyurmuslardi, 
birbirimizden fastfali ve arka arkaya olarak sjralara 



oturtinuslardi. Konugmamiz yasak olduga gibi di&a- 
nya cikmak ica-bedeiise de jandai'mayla gidebiliyor- 
duk, Siralar arasinda jandarmalar gezip dumrken 
o zat, arada bir cezbeye gelmis gibi "En' Allah-Ben, 
Allah'im" diyordu. Bir kac kere bu sozii tekrarla- 
yinca dayanamadun, jandarma biraz uzaklasmca ya- 
va£ bir sesle, efendim dedirrt, emretseniz de ifigan 
giderken yank? giuek, jandarma bizi gbturmese, gbz- 
lemese. Bu sozume kar.51 er enter, beni dinlerlei' mi ki 
dedi; fekir dc, deminden beri En d Allah diyorsunuz ya 
dedim. 

Seyyid Mubtar'a sormu§tum: me cevap verdi 
efendim? "Kafir oian sustu kaldi" mealindeki ayet-i 
kerimeyi okuyup (II. Bakara, 258) cevap vermedi- 
gini bildirdiler. 

Sufi ge^inenlerden bu £e§it davalara giri^en pek 
gok ki.^iler duyduk, gorduk. 

2526. "Vakitsiz oten horozun bagi kesilir." Ata- 
s5sii. 

2&3l "Attigin vakit sen atmadm." I. eiltfe 619'. 
beytin iaabina bk. 

2534. "Get; ol£un da gu^ olmasin." Tiirkge 6rf 
mecavi vie atasijzii. 

253fi. "Veddllha". Kur'an-i Mecidin XCIII. sH- 
resinin adidir vie sui-e, bu sozle baslar, 11 ayet-i ke- 
rimeden incydana gebnis oian bu surenin mcali §uduri- 

"And olsun kusluga ve geceye, karanligi basili- 
ca; Rabbin seni ne terketti, no de danldi sana. We 
elbette ahiretj cinceki dunyadan da hayMldir sana. 



Sahife 193 - 265 



;37S 



MISffliVl 5IRHI II 



M^SNEVI sehhj rr 



319 



Ve el'bette yakinda Rabbin, OyI.c seyler verecek ki 
.satia, sonunda razi olacaksin. Seni bir yetim olarak 
bulup da yer- joint vermedi mi sana? Ve seni yol 
.yitirmig bulup da yol go 1 stormed i mi sana? Ve seni 
yokisUl iiulup da zenginlik vermedi mi sana? Ai'tik 
sen dc yetimi horlama, Ve birgey dileyeni bog £&• 
-virme, ajarfcima. Ve Rubbinin nimetini an, soyle." 

Bu sure, W.. Peygnmber'e (S. M.), onbeg yahut 
■onM, bir rivayette dc kirk gun vahiy gelmeyince 
musrikler, Rabbi, Muhammad 1 ! terlwtt] gibi sozler 
.sdyJemislei', bunun uzerine iiazil olmusiu, Rivayete go- 
re Yahudilcf, Ashab-i Kehn, Zi.i'1-Kanieyn'i ve rufiu 
sormuglar, Hs. Peygamber de, Allah diierse denie- 
den, yann haber vert rim d™ii§, vehiy bu yttacten bir 
muddct getikmisti {Kaadi, Mecma'ul-Beyan, X, g. 
.303-507; c. IL, s. 9). 

2545, Senai'nm, "Kufur de, din de, her rklsi de, 
■^eriki yok diye-diye senin yolunda kogup duiinakta" 
.meaUndeki gu beyti hatiriaim&ktajdir ; 



riinecek, inanmayanlaraysa alevteneeeik, Sahabeden 
Cfibir (R, H. ) bu ayetin tef siri sorulunca Hz. Pey- 
gamber'in (S. M.) cennetlikler cennete girince bir- 
birltrinc, Rabbmiiz vaad etmemi§ miydi, hanj cehen- 
neme de ugrayaeakuk diye sorarlar; onlara, ugmdi- 
niz ama sSnmustii denec&k buyurdugunu rlv&yet eder 
{Kaadi, IL, 3. 44). 

2571, "iyiligin karsiligi, iyilikten bagfca bir gay 
olabilir mi?" (LV, Rahman, 60), 

2582. Utarid. 1598. beytin izahina bk. 

259S, VI. surenin (En'am) 32., XXIX. suvenm 
(Ankebut) 64-, XLVll.. sOresiiiin (Muhammed S.M.) 
35. ve LVII. surenin (Hadid) 20. ayet-i kerimelerinde 
dunya yagayigina, oyiin, oyalajtima demnektedir. 



A 



Kufr-o din, her du der reh&$ pfty&n 
YakdeM- Id serfe Mi gftft&n 

^(Hadtka, h, 60). 

2554. "Rabbimlz, dunyada da iyilik, gUzellik ver 
"bize, ahirette de iyilik, giizellik ve bizi ategin azabin- 
(dan koru." (H, Bakara, 201) 

2556 -2557. XEK. surenin (Meryeaj) 71. ayef.in- 
de, herkesln cehenneme ugrayacagi beyan buyml- 
nnaktadir, Cehennemj inananlar gegcrken sonmlis go- 



Sahife 194 - 265 



MESWEVl 5t:iii]t II 



3fit 



(M E T I N) 

Ihlis'lii, »aniaz vakti g«](U, kaJk 
diye Muaviye'yi uyandirmasi 

" Rivayet etoJgieEdi*'; o Muaviye, ktfskte, 
bii: bucakta yatmts, uyumustu *. 

Kogkun kapisi, iperden kilitliydi; curvkii 
halkin dolagmasmdan yonjlmugtu, 

Ansizm bir adam, onu uyandird;; gozunii 
acinea da o adam gizlendi. 
2610. Muaviye, hogke girmeye kimseye yol yok 
dedi; kimdir bu kitfttahligj; yapan, buna giig bu- 
Jan? 

O gizlen&nden bir beJirti, blr is bulayim diye 
£evreyi d&tfu-&aa§fi, bir zaman aragtirdi. 

Derken kapi ardmda bir adam goi'dii; pei-- 
denin ardina girmi§, yiizunti gizlemisti. 

Hey dedi, kimsin sen, adm ne? Adam, a^k- 
ca soyleyeyim dedi; adim, kOtii tblis. 

Muaviye, neden bu i§e sanldin, ne diye 
uyandirdm beni dedi, ters soyleme, dogm soyle. 

Ibifeln, giElenenjis, balianelor** getirerek 

MiiavJye'yi csekfcin diislirmost, Muaviyeliin 

cevatai 

tblis namaa vakti geldi dedi; tez mescfde 
ko§mak gen&k. 



* "On Mi]itvLyc"iiin (is tune "hat-l mii'minin", «6e* j^m 
*avij-u"])in usttsnc dp "ber blBter^siUtf' yajjjiiii?, 



* Mustafa, mana ind.slni deldi tie, vaktifli 
ge?irmed&n tez olun da ibadctinisi yapm dedi. 

Muaviye, hayir-Jiayir dedi; Maksadin bu 
defil; bana, liayra kilavun olmak istemezsin sen. 

I-lirsii, gizlice evime giriyor da bekcilik edi- 
yorurn dlyor bana. 

Nastl inanayjtn o birsiza? I-Iirsiz ne Mir 
sevabi. 

Iblis'iii, gene Mu&viye'ye cevap vermes! 

3G2G, * Iblis dedi ki: onceden metekUk; kidluk 
yoluna candan koyulmustuk. 

Vol alanlara mahremdik, yurdu ai^ olan- 
laiia soiukda^tik. 

Ilk sanat, nasil oiur da gonulden gikar; ilk 
sevgi nasil £ikav goniilden? 

Yolculukta Rum Lilkesindeti bh'hii, yahut 
bir Hutenliyi gorraekie gtinulden, nasil oluf da 
vatan sevgisi eikar-gider? 

Bis do bu sarabin saiho^larindandik; biz 
de onuti esigint; asjik olanlardandik, 

Gobegimizi., onun sevgfisiyle kesmi^leidi; 
cammiza, onun agkini ekmf^lerdi. 

Zemfinede iyi gunler goi'mugiiz; bahann 
rahmet siilan iqtni%u. 

Bizi de onun lutuf eli ekmedi mi; blai de 
yokiuktan getiren, yoktan var eden O dugil mi? 

Huy gidi-hey„ O'ndan nice lUtuflar g6r- 
muijuz, raaihk gi'd babseshide nice gezmi§-toz* 
musuz. 



Sahife 195 - 265 



MBSMGVI $ERHJ II 



iS3- 



its 



MESNEVI SEllHl 11 



Bagimiza rah met elini koyardi; blzden Jutuf 
kaynaklan akin id l 
2630- Sut em&K cocukken bc§igimi kim salladi 
bcnim? O. 

O'nuti sutiinden ba&ka kimin sutiinii em- 
dim? G'min i§ bagarmasindan bagka kim bel- 
led i, yeU$tirdi beni? 

* Bedeiie sutle yerlegen huy, msanlardan 
nasil eikanlabiliu? 

Kercni denial, bir k&recik paylasa bile ke- 
rem kapilan kapanir mi hip? 

Asil geeer akeayi verdi; liituftur, bag j stir 
bu; kahir, o ak£anm iistuiideki taza-pasa ben- 
zer. 

Lutfetmek icm diinyayi yaratU; zetreleri, 
onun gt)ne$i okgadi, 

Aynhk, ; nun kahrindan gebe bile olsa bu- 
lu§manm kadrini bildirmek i^indir bu, 

Ayriligi, can, bulugma gfjnlei'infn kadrini 
bilsin diye tutar da canin kuJagini £Oker. 

" Peygamber dedi ki: "Tanri buyunnustur: 
YaratmaRt^.. maksadim ihsarwia buluiimaktir, 

Benden bir kar elde etsinler, bahmla eEe» 
rini bulasinlar diye yarattim; 
2640. Ben k&r edeyim, eiplak kisinin elbisesini 
soyayim diye degiL 

Birkae giindtir, tapismdan jjurdfi beni; ama 
, benim goziim, CfJliaja giizel yuzunde kaldi. 

Oylesme bir yuzden boyle bir kahir gelir 
mi; §a§ilacak gey. Herkes sebeplerle oyalamp 
duruyor. 



Sense sebebi inkai' edcrim; giinkii sebep. 
sonracian olmartir; sonradan olan gey de ancak 
sonradan olamn variigma seacp olur, 

Ben finceki fiitfa hakanm; sonradan ola- 
riiysa yirtar, iki par£a ederim. 

Tutalnn, hasefcteti secde etmedim; o haset 
de asktan i>eydahlamr, sifithktan degH. 

Gei^ekten de her haset, ctostluktan k par;: 
sevgiliyle yabanc], diVjer-kalkarsa haset ba§ gos- 
terir. 

Aksirana £Ok ya§a demek nasi! gartsa, Ris- 
katvjkk da sevginin gartidir. 

O'nun tavkisinda bundan ba§ka bir oyun 
yoktu; bana oyna dedl- o oyundan tazla, q oyun- 
dan bagka bir oyun oynamayi ne bilirim ben, 

Bir isk oyun vardi, oynadim; kendimt de 
belaya attim-gitti. 
2650. Belada da onun tftdlflftai tatmadayim ben. 
O'na mat olmu§um, O'na mat olmugum, .O'na 
mat olmu^um ben. 

A ulu ki§i, bu alti yftnlu duriyada kim kur- 
tarir alti yonden kenriini? 

Altmm par^a-bucugu, altinm biitiiniinden 
nasil Iturtulur? Hole neliksiz-nileliksiz Tann, 
onu egfri yai-attiysa... 

Alti yonde atesler iginde kalam, ancak altt 
yonii yaratan kurtarjr, 

Kufiir olsun, iman olsun; hepsi de onun. 
eliyle dokunmuijtur, onundur, 



Sahife 196 - 265 



384 



MESNEVI &ERBI E 



JtESNSM 3ERHL [I 



m 



Tukrar Muaviye'iiin I hlfs'c, oiuiu diizenlcruii 
anlatmasi 

Emir, Iblis'e, bunlardogm dedi; fakatbun- 
lardan senin payin eksik. 

Sen, benim gibi ytfzbinlercesinln yolunu 
vurdun; bir deJilt deltlin; hazinuye girdin. 

Bir atcgsbi sen , beni yakmayasin, musnkun 
degil.. Kimdir sen in elinden elbisesJ p&ralanma- 
mis. olan? 

A ateg, huyun yakmak-yandirmak; birgcyi 
yakmaman imkansiz. 

Lauet de budur ki Tann, yakici bir hale 

getirmig, btjt.un hirsizlann ustasi yapniis seni. 

'2660. Tann'yla yuz*yuze laflar ettin, sozler duy- 

dun.. Artik a dusman, senin dijzenine kargi ben 

kiin oiuyorum ki? 

gen in marifetlerin islik sesine benzer; kus- 
lann sesi gibidir ama kuslari aldatir da tutar, 

O ses, yiizbinlerce kusun yolunu vumnuij- 
tur; kus, bildik, tanidik ses diye gelmi$ de tu- 
tuJmugtur. 

H&vadaykcn o islik sesini duyar, yere iner; 
burda da tutsak olur-gider. 

Nuh'un kavmi, senin dtizeninden aglayip 
fery&d eder; gonttJleri kavmlniustur; gogusleri 
param-parga- 

Ad kavmine, diinyada bir ye] verdin de on- 
lan azaba, kederlere dUsUrdun-grtti. 

* LQt kavmi [tin ba§ina, senin yiiziinden tas 
yagdi; senin yiiziinden kara suyuti iginde dalga- 
lar yuttuiar. 



Nemmd'un beyni, senin yuzunden dokiiliip 
dagtldi a binlerce fitneler koparun, 

Ziynek, filuzof Firavun'un akh, seniti yii- 
ziinden kor oldu, higbir gey anlamadi. 

Ebu-Lehet> de senin yuzuttden bit i§e yara- 

tnaz oldu.; Ebu'l-Hakern de senin yuzunden Ebu- 

Cehil kesildi, 

2670, Ey bu satrant; tahtasmm iistiinde, adlan 

amlsin diye yiizbinlerce ustayi mal. edip giden, 

Ey zor oyunlarla goniiller yakan, hie mi 
hig acimayan, 

Sen diizen denlsisin, balksa bir katre; sen 
bii' dag gibisin, gbniilleri sai kisjlerse bir zei'rc. 

* A dupnanlik edip duran, diizen inden kim 
kurtulur? I-Iepimiz de tufana garkolmu§uz ; kur- 
tulan, ancak Tann'nm korudygu kigidir. 

Nice kullu yildra senin yuaunden yannn§- 
yakilim^. Niee oi'du, nice topluJuk senin yiiziJn- 
■den dagiLip gitmis, 

Ibljft'bi MDi\ r iye'ye grne, Cfcvap vermes! 

* tblis, ona, su baglan ^oz dedi; ben kalpla 
geeer a^cayi ayirr] etnaek icin bir mehengim. 

Tanri berii, arsianis kopegi si nam ay a, ge- 
■eer akcayla kalp patayi syiM etmeye ko§tu. 

Kalpin yijziinij ne vakit fcaravtmisim ben? 
Xuyumcuyuin, onun degerini biemisim ben. 

IviJere kila\'Ui;luk ederim; kurumus. dallari 
yolanmj koparirjm. 

§u ortaya koydugum otlar ne l^lndir? Hay- 
van hangi ci listen, bunun belirmesi i^in. 

f. as 



Sahife 197 - 265 



38 (i 



MfSNfVl SBRHt It 



MESHFVl SFRIII I] 



387 



2680. Kurt, ceylandan bir yav™ dogursa onuit: 
kurtlugunda da guphe vardir, ceyiaiiligitlda da. 

Online ot koy, kemik at- bakalim hangi. 
yana tezce adim ataeak. 

Kemige dogru geJirse kopektir; £akat ot 
yemek isterse gefsekten de ceyJan daman var- 
dir onda. 

Kahirla lutuf blrbirine estir; bu iklsindeii: 
de bir hayir dtinyasi, bir gee diinyasi dogmus- 
tur. 

Sen. otD, kemigi goster; nefis gidasiyla can* 
gidasmi sun. 

Nefis gidasim arursa sonu yoktur; can gi- 
dasini dilerse bagtir, yiicedir, 

Bederx? hizmet ederse esektir; can denizine- 
giderse inci bulur. 

Bu ikisi de jbirbitine aykindir; hayirdir, 
§crdir ama ikisi de bit i§ bagindadir. 

Peygamberler, kidlugu sunarl&r; diisman-' 
larsa gchveileri gbsterirktr. 

iyiyi nasi] kdtu yaparim; Rab degilira ya„ 
Ben davetciyim, Milan yaratan degilim. 
2690. GUzeli fiitMnte|tirebair miyiin? Rab degi- 
lim ya; cirkine de bir aynayim ben, giiaele dc. 

* Hintli, bu, a^ami Kara yuzlii gdsteriyoi* 
diye det"llere dijgtii de aynaiyj ktrdi, yakti. 

Ayna dedi ki: Sue benim de^il, benim yii- 
zumij cillilayana kabahat bul *. 

■ Bu b*yit nuitinde yok. Krti^ila^ti run aria kexwre yaijttnilr, 
7«rl de iSarfrUcnmi^, "Sail" kaydl r d.i bomiiu;tiir. 



Qii'kii] kimdir, guzeJ kim; bunu soyleyeyim 
diye o, beni herseyi soyler, gfistetlf, hem de 
dogru sSylsr bir hale getirdi. 

Ben tanififti; tamk nerde, zindan nerde? 
Tanri da sahittir ki KUidana auJacak kisi degi- 
llm ben. 

Nerde meyvah bir fidan 0v%em, dadi gibi 
yetigtirir, gelis.tiririm onu. 

Nerde de bir aci, bir kurumug agac. gorUr- 
sera, misk, fi^kidan kuslulscoti diye keserim o 
agaci. 

Kuril agay baheivana, a yigit, hie bir sugiim 
yokiien ne diye ba^irai kesiyorsun Ser. 

Bahcivansa, sus a cjrkin huylu der; kuru- 
lugun, sue olarak yetmiyor tnu sana? 

Kuru agat, ogri degiiim, dogruyum bcn h ni- 
cin sugsuz oldugum halde beni kesiyorsun der; 
2700, Bahgivansa, kutlu oisaydin da der, tek egri 

olsaydm, fakal ya? oisaydin, 

6yJo oisaydin Ab-i hay at erner, dirilik su- 
yuyla kariiir-gidDrdin. 

Fakat tohumun kottiymusi, aslm kotii; Eii- 
7.q\ bu 1 agaca kavu^nnami^sin. 

Aci daJa guzel bir dal agdansa, o gtizellik, 

onun da huyuna gecer, onu da gui:eJlu$tirir. 

Muaviyu'iiiji Iblss'e ofkelenmesi 

Emir, a yol vurucu dedi, delil getimie; yol 
yok sana, yol arania bend en. 



Sahife 198 - 265 



ggg MjKNEVl $E£HI II 

Sen bir yol kesensin; bense garrbiin; taci- 
rim; getirdiiin her elbiseyi satin ahr miyim- 
hic? 

Eenim vanmin-yogumun cevresindie, kafir- 
likle donup dolasma.. Sen kimsenin mahna tnus- 
teri dcgiisin. 

Yol kesen, kimsemn mahna tflu^teri olmaz; 
muster i gOrunse bile bu, duzendendir. 

Kim bilir, gu hasetcmin kabaginda ne var^r 
ey Tanri, bu dugmana karsj sen yeti^ feryadi- 
misa. 

Bir kere daha bana ufiiriirse, kilimi kapar- 
gider bu yol kesioi. 

Muaviye'nin, Ibiis'ten yiicfi Taim'tun (1^;rgahlJla■ 
sizlamnasi, ondail yardim dilemesi 

2710. Il&hi, onun su sdzij, duman gibidir; elimi 
tut, yoksa kilimim karardi-gitti, 

Ben delil getirtneyle lblis'e list olamam; 
Silnkii o, her yuceye, her asjagihk kisiye bir fit- 
nedir, herkesi smar, 

• "Acilan belletti" Syetfne bey olan Adem 
bile bu kopegin simsek gibi kogusuaa karsi yaya. 

' kaldi. 

Onu bile cennetten yeryufiine atti; Simak. 
buncundan dugtii de baHk gibi onun oltasina ta- 
kildi. 

* "Ger^ekten de bir,, nefislerimlze zuknet- 
tik" feryadmi hasmadaydi; onun duaenine, onuth 
masalina bir simr yoktur. 



MESMVl SJERHJ II 



389 



Onun her soziinde bir §er var; o sdzde yiiz- 
binlerce buyii gizli. 

Bir solukta erlerin crliklermi baglar; bir 
solukta da kadiola erkegin licvesi.nl arttinr. 

A fitneleT arayan, halki yakip yandiran fb- 
lis, neden beni uyandirdm ? Dogru style. 

Iblifc'in dlizenini tckrar anlatmasi 

tblis dedi ki: Zanm kotii olan ki^i, ytiz be- 
lirti olsa gene de sozii dogm duymaz. 

Hayallei 1 dustmen gbniil sa hi bine delil ge- 
lirdin mi, hay all daha da artar. 
2720. Soz dert olur, illet kesillr ona; gazinin ki- 
bci, hirsiza hirsizbk aleti dlur, 

oyleyse ona cevap vcnnek, susmaktir; ah- 
makla konusmak, deliliktir. 

A bon kigi, benden ne diye Tann'ya aizla- 
myoi-sun? Sen, o alc;ak nefsin serrinden sislan, 

Helva yeriin mi £iban gikai'irsin; sitmaya 
tutulursun; sagligm bozulur. 

Sonra da tuta*, tbiis'e lanet cdersin; ciin- 
kii o diizeni kendlnden gormeasin. 

A azgirij tblis'ten degiidir o, sendendir; ciin- 
kii tilki gibi yagh kuyruk pc§indesin sen, 

Cayn-da yagli kuynjklar goriiyoriiun ami 
tuzaktir o; ne diye bilmiyoi'sun? 

Euyruk arzusu, bilgiden UKaklastirds seni; 
gbziinli de kor etti, akJim da; ondan bilmiyor- 

SUJl- 



Sahife 199 - 265 



390 



MESN*Vj SEKHt II 



MESNIiYl SIRHl II 



391 



* Sevdigin geyler seni kor eder, sagir eder^ 
kara nefsin i§ledi bu cinayeli; diismanljga kal- 
kifema, 

R'irjji sue bukna; egri-bQgi'u * gorme, Ben 
kotiiliikten de bezmisim, furstan, kinder de. 
2730. Ben hir kotuluk ettim, hala pigmanmi; gc- 
cemin giinduz olmasmi bekleyip duruyorum. 

Hulk Icinde tohmetli oldum-gitti; herkes, 
erkek, kadin, kendi su<;urm bana yukliiyor. 

£areslz kurt, ag bile olsa aldatiyor diys> 
tohmetJidir; 

Ankliktan yol yiirumeye giieij yoktur; halk 
gene gok yemiij de, nefesi kokuyor der. 

Sliiiivlyfi'nifL, tblfe'tan, tekrar maksadim 
sormasi ** 

Muaviye dedi kS: Dogruluktan bagka birgey 
kurtaramaz seni ; adalet de zaten seni dogi'Uluga 
gaginyor. 

Dogni soyle de elimden kurtul; diizen, 
savagimm tosunil yatlltiramaz. 

Iblis, a hayallci-e damns hayaller dUgutteft, 
yalani, dogruyu nasil bitdin dedi. 

Muaviye, Peygatnber, bir belirti vermigtir; 
kalpla geger akcayi ayirtetmek !&ln bir mehenk 

koymustur. 



* Mfitind; "gcj gcj" diy( gc^iynrj k:iTSif^tirmfcc(a ifciuci 
"gej"ln ttatttffe "un*j" rosilariik d&zellllmi^. 

" MetiticJtj Lb MuAviyc 1 nin tckrar ihlisV isr&r etmesi" nne4- 
linde bir baflik f&jc. Keuaru i>u bughk yaaiLarak diiEiliitmi?. 



* Demigtir ki: Yalan, goniillerdc bir guphe 
uyandinr; dogrtiysa gonlu yati§tirir; inane ve- 
rir, ne§e verir gonule. 

Gonul, yalan sozden rahatlagmaz; suyla yaf 
kansirsa kandil, hie aydmlik vermes 
:2740. Dogru sozde gonij] huzGru vardir; dogru- 
luklar, genjekler, gonul tuzagimn yemidir. 

Gonul hasta olursa, adamm agzi kokarsa 
o vakit Runuri, bunun tad mi anlayamaz, 

Fakal gonul, agndan, hastakktan kurtutur, 
iyilegirse yalanla dogrwnun tadim bilir. 

Adem'in bugdaya hirsi artinca bu hirs, 
gonluden saglifi, esenligi kapiverdi, 

Senin yalanina, ijjvene kulak asti; aldandi 
da 6)(Jumcu zshiri Igiverdi. 

O solukta akrebi hugdaydan ayirtedemedi; 
h&vesle sarho§ olanm ayirdetme duygusUj ugar- 
^ider. 

Halk, istek, diiek sarhogudur da o yiizden 
.senin masalmi kabullenir, dinler. 1 

Kim kendisini istskten, dilekten kurtaiii^sa 
:goziinu sirlara agar; sirJara bildik kesiJir. 

Ka<li'mji kiidihktan gikayet otmesl, 
naibiii ona cevap venne<4 

Birisini kadt dikmigterdi; adam aglayip dn- 
a-uyordu. Naip, a kadi dedi, neden agliyorsun? 

Bu ^ag, scnin aglayip siziaruna gagm degil; 

sevinme, kuthi oisun deme s^gin. 



Sahife 200 - 265 



392 M£SN'£Vl SEKHl D 

2750. Kadi t bir ah etti de dedi ki: Gonulsiiz, bil- 
glsiz biri, iki bilgili arasmda nafiil hukilm yii- 
rutur? 

O ikl dijgman, aralarinda gegen geyi, iyidein- 
iyiye bilil'lei" 1 ; fakat yoksuJ kadi,o ikisinden han- 
gisi duzenci, ne bilsin? 

HAUerinden haberi bile yok; peki, kanla- 
nna nasiJ girsin, mallarma nasi! hfikmetsin? 

Naip dsdi ki: Birbirine diisman olanlar, olup 
biteni bilirler am a garezleri vattJir; sen in bllglti 
yok anna geriatin mumusun. 

Seoin bir garezin, bJr maksadin yok, bu 
garezsfelik de gaz lsigidir. ' 

Onlarin ikisi de olup biteni biHrler, bilirler 
ama garez, kor etmi&tU" gozlerini; bu surez, btf- 
gilerini mezara gommustur. 

GarezsizUk, bilgisizligi biJgi eder; garez de 
bilgiyi egri bir hale koyar, zulmeder bir hale 
getidr. 

Sen rUsvet alsiadikga gBriirsuti, goziin agjk- 
tir; fakat tatmth ettin mi, kOr olursun, kul ke- 

Ben, nefis istegine uyrtiaktan yazge$mi§itfr; 
istek, Gzleyiij lokmalanm a?, ycnii-sim. 

Bu yufzdjsn gonliimun tad aiigi yalimlanmig, 
l^iklarvmifjtir; gimlum gergegi yalandan ayir- 
deder bir hale gelmigMr, 

[HuiLviye'iihi, tb[is J i soyletmesi 

2760. Neden uyandi-rdm beni? A azgjjj, sen uya- 
mfcMin dusmarasin 



MKSNBVI jERttt II 



3SS 



Afyona'beiizersijti sen; boyuna uyku geti- 
rirsin; sarap gibisin sen, akh da giderirsln, bil- 
giyi de. 

^armiha germi^im seni, hadi, dogru sfiy- 
le.. Dogruyu bilirim ben, duzenler arama. 

Ben, yaratdigi, huyu neyse, neyin sahibiy- 
se, onu umanm a adamdan. 

Sirkeden §ekerlik aramam, pu&tu asker say- 
mam. 

Atege tapan gibi, puts tapan gibi bir putun 
bak olciugutia, yuhtit haktan bir Is peydahia- 
yacagina inanmam. 

Figkidan misk kokusu ummam; innagin 
ieinde kui-u fahta wattiam ben. 

geytan'daja seytanlik'tan bagka bir gey um- 
mam ki beni hayir i^in uyandirdigina Inana- 
yim. 

iblis, duzenlerle, yalancihkla bir cok sozler 
soyledi ama emir ayak diredi, dayandi; o soz- 
Icri dinlemedi bile. 

iTiIifi'tn, iijindtil^ini dogru olarak 
M^iavijc'ye soylcmesl 

Sonunda Iblis, dlginln dibinden, a filan de- 
di, ben sem' cemaato yetigesin; 
2770. Dcvletin biiekadrini yiicelten Peygamber'in 
ardinda namaza durasin, eemaati ka^irmayasiii 
diye uyandirdim. 

Namaz vaktini kaeiraaydin, bu dunya, g6- 
zuine kapkaranlilt goriinurdii. 



Sahife 201 - 265 



MESNEVI SfiRHJ H 



335- 



3» misnlv! sr-hii) ir 

Eu ziyan, bu dert yuziinden gazlerin, ikl 
tulum olaeakti da gtizyaslari dokecektin, 

Herkes bir kulluktan tad aiir da bir an bile 
o kulluktan ayrilmaya giteii yetmez. 

O ziyan, o dert, yuzlorce namaza bedeldir; 
nerde namaz, nerde o yalvanstaki pavlaklik? 

&zii temiz biiiiuii ceinaati ka^nuasmdau 
cl.oJii.yi hasret cekmtssi 

Bjrisi nnesfcide gidcrken bakti kf halk, mes- 
citten digan cikiyor. 

Topluluga, cemaat dagiidi mi ki herkes, 

tea-tez mescitten digariya eikiyor diye sordu. 

Bh-isi, Peygamber tledi; eemaatle namazi 
kikU, bitirdL 

A ham ki§i, nereye gidiyorsun sen? Pey- 
gamber Eelam verdi bile, 

Adam, bir ah cekti ki ahtan bir tiitiin 
tiittti; gonijlden cektigi o ahtan kan kokusu gel- 
medeydi, 

2780, Birjsi, o ahi bana ver; su namazim sem'n 
olsun dedi. 

Adam, ahi verdim, namazi kabul ettim de- 
di; obiiru de n ahi yiizlerco yalvansla aldi, ka- 
builendj. 

Geccleyin bir hatif, ona dedi kh Ab-i Ka- 
yati, sifayi satin aldin. 

Bu sesisin, hu asiklara katilism hurmetine 
de butiin hahun namazi kabui oldu. 



2790 



tblis'in, Muaviye'ye diizcmni anlatmasi 
hikUyesinfn tamamtanmasL 

Bunun ihserine Azazil, a cfimert Emir dedi; 
dlizenimi ortaya koymarn gerek. 

Namazin kagsaydi o zaman, gOniil derdiyle- 
ah edccektin, feryad edecekdin. 

O aoiklanman, o feryadin, a yalvansin, yuz- 
lerce zikri ge^ecekti, ytizlerce nam&zi a§acakti. 

Oylesine bir ah, perdeyi yakmasin dedim; 
bu korku yiJzilnden s&rti uyandirthm. 

Oyle bir ah etmeyesin, o aha bir yol bul- 
mayasin dedim. 

Hasetciyim ben, hasetten b5yle yaptitti- 
Dii^tnamrn ben, igim diizendir, kindir. 
Simdi gergeksia Serid^n bu gejir, buna layiksin. 

Muaviye, iste §imdi dogru soyledln dedi; 
sen. 

oriimceksin sen, sinek avlarsin; ben otiim- 
cek degjlim a esek, zahmet etme. 

Ak dogamm; beni padigah avlar; orumcek 
benim cevremde nasi! doner de ag orer? 

Hadi, yiirii, gileiln yettik^e sinek 'avla; si- 
nekleri ayran eaiiagma dogru Cagiradur, 

Bala cagirmaya kaLkj^irsan, yalan olur bu; 
jurikti ayrana caginrgm gene, 

Sen beni uyandirdin ama bu, uykunun ta. 
kendlsiydi; gemiyi gosterdin ama gosterdigin 
girdapti, 

Beni, daha iyi bir hayirdan siirmek isin 
hayra £agirdm sen. 



Sahife 202 - 265 



3S6 



MESNJEVI 5J-IIHI H 



Ev sahfoinin, tursin yiikaJamak iizereyken 

Mristlnin, hirsizi neredeyse bulup 

yakafayacafiiz diye baeixmasi 

yiiriindeti kjigirmasi 

Bu, guna benzer: Birisi hirsisi gordd, oda 
Ieinde pe§inden kogmaya ba§ladi. 

Iki-tie kere pe^inden ko$tu; bu yorgunlukia 
kan ter icinde kaldi, 

Son saldiriijmda yakJasti hirsiza; bir kere 
daha sjcrasa hemon yakalayacakti. 
2S00. Derken bir baska hitsa, gel diye bagirdi; 
gel de bela\ belirtisjni g5r. 

A S's eri, te2 ol; buraya gel de buradaki 
halt bir g&r. 

Adam, o yanda da Mr hirsiz olacak; vanp 
gitmezsem hagima dert kesileeek; 

Kanma, ogluma el atacak; bu hirsizi ya- 
kalayip baglamam, nerden yiiregimi seririlete- 
■cek? 

Bu MUsIiiman, lutfuiidan gagiriyor beni; 
bumi bu-iikip o yana gitmezsem pieman olaca- 
gim dedi. 

O iyilik dileyen ki:>inin eshigeyigini umarak 
hirsizi bmakti, dondii, yola diizuldij. 

A iyi dost dedi, hal nedir, kimin elinden 
ferygd cdiyorsun, baginp caginyoi'sun? 

Adam, L§te bak dedi, buracikta hn-min 
ayak izleri; hu-siz calacafini cabms da §u yana 
gitmig, 

1st* o kaltaban hirazm ayak iideri; bu iz~ 
leri izle de airdindan ko§. 



MliKKVl SSRHl 11 



s$r 



Obuiii, a ahmak dedi; ne soyliiyorsun bana? 
Tutmustum onu ben. 
2810. Senin bagmnan yteUnden hirsiai biraktimj. 
senin gibi bir egegi adam sandim. 

Be adam, bu ne sacma soz, bu nasil herzs;. 
ben kendisini yakalami^im, iz de nedir ki? 

Adam, ben dedi, gensekten de sana ayak 
izlerini gb'Bteriyorcun, Bunlar ayak izleri, ger- 
pegi biliyorum ben. 

Adam, sen ya dfcsenbazin biridn dedi; ya» 
hut da ahmaksm, belki hirsizsin da bu J§1 bill- 
yorsun sen. 

Du§manimi ceke-suruye getirecektim ; sen,, 
late izi buracikta diye kurtardm onu. 

Sen onden, yandan sSz ediyorsun; bense 
yonden de di§anynn; yandan da, Kavusup bu- 
lu§mada iz nerde, sfiz nerde? 

Sifatlara kar§) perde ardinda oian, sanatL 
gortir; sifatlarda olain da zati yitii'migtir, 

Ey ogtd, uia^ai)l&r h zata dalmiglai'dir; artlk. 
nasil sJfaUanna bakabnirJer? 

Ba§in, irmagin suyuna daldi mi, suyim ren- 
giBi nasi) gorebilirsm? 

Suyun rengini gbrmek igiti sudan cikansajv 
yepyeni bir hall vermis de kilimi almig olui^sun. 
2820. ? Avamin kullugu havissin nunahidir; ava* 
min bulugmasini da havassm perdcsi bil. 

Padl^ah, bir veziri muhtesiplige dikse, onurt 
dugmanidir, dostu degil. 

* vezir, bir sue etnifg de olabilir hani; 
muameleyi degi§tirmek, sebepsiz degildi ya. 



Sahife 203 - 265 



39S 



MEJNfEVl SlHNt II 



I§in oniirde muhtesip olan kigiye, once baht 
yaver olmug, devlet nasib olmug demektlr. 

Fakat oncetten padj^alnin veziriyken muh- 
tesiplige tayln ediligin sebebi, kotii bir igftr. 

Pach'suh seni esikten yanina fagirdi da son- 
ra gene egige surdu nlu, 

lyiden-iyiye bil ki bir su£ i^lemissiil; tutar 
da biigisizlikle cebre yapis^r, kaderim buymus 
dersen; 

Payim buymus, nzkim buymus demeye kal- 
kigirsan, peki, o devlet, niein dun eJine gec- 
mi§ti ? 

Bilgi&ztik ytiaunden kendi kismetini kendin 
teptin; ehi3 olan kigiyse kismetini tepnrez, Jtrt- 
tinr, 



*** 



(§ E R H) 



2606. beyitten sonraM hikayt?, Bedi'uz-zam&n,. 
Sa'lebi'nin (film. 427. H. 1035) "Kasas'ul-EnMya"- 
sindan §u liikayeyJ naklediyor: 

'Adamin biri, geytana, her gun bin kere la'net 
edcrmi§. Gunlerden bir gun, adam yatmi§, uyunws. 
Birisi geimis,, kalk, divar yikriacak diye adami uyan- 
dirmig. Adam, sen Kimsin ki beni boyle esirgiyorsun 
demi§. Uyandiran, ^eytanim demig. Adam, nasd olur 
bu? Ben her gun bin kere la'net okuyorum sana deyin- 
ce ^eytan, YUee Allah'in katinda sehitlerin mertebe- 
terini biliyorum da dcmig, onlardan biri olmayasm 
dlye uyandirdim senl." (Maahaz, s. 72-73) 

Mevlana'mn hikayesilie benzerse de aym degil- 
dir. Bundan srnira fig metin daha naklediyorsa da 
hikayeyle higbir ilgiieri yoktur. 

2607. Mu&viye, t'mcyye ogullanndan Ebu-SUf- 
yan'm ogludur. Babasi ve kendisi, "Mtfellefet'ul-ku- 
Kib"dan, yani aekattan kendiierine pay verilerek go- 
nulled lslam'a ismdmbnak istenenlerdendir. Ebu- 
Stifyan, Miisluman olmadan, islam' in en getin dug- 
manlarindandi; Mekke fethine gidilecegi sirada Hz.. 
Peygamber'in (S, M.) amcasi Abbas'a sigmarak Mck~ 
ke'ye gelmis, Hz. Feygamber'den (S. M.} Mekkeli- 



Sahife 204 - 265 



400 



MKNfVJ SEBUt II 



MliSNEVl 5ERH1 II 



40l 



lei* anian dilemi$, Musluman oknug ve Mekkelilere 

bazi hususlarda aman verjlmi?, tekrar Mekke'ye cton- 
miistij, Muaviye'nin amsi ve Ebu-Sufyan'in zevcesi 
Hind, Uhud savagmda sehit dugen, Peygamber'in 
(S. M.) amcasi Hz. Hamza'mn karnmi yanp eige- 
rini eikannis,, diglemis, yemeye eaJigmig, sanra yere 
atmisti. gehid diisen sahabenjn bunui ve kulaklarmi 
kestirip Kureys kadmlanyla, gerdanhk olarak boy- 
nutia takanlardan biriydi. Hz. Peygamber (S, MO 
b&n kimselerle beraber Hind'in fle, nei-de bulurtursa 
bulunsun, oldiiriilmesini buyurrau^ Hind gizlenmig, 
sonradan Medine'ye gelip Hz. Peygamber'in huzft na- 
na girerek Musltiman olmus ve bagfSlanmisti. Hz. 
Ebu-Bekir zamsninda Muaviye'nin Jsardeg} gam'a. vali 
tayin edit mi §j o-lumU uterine Hz. timet, Muaviye'ye 
Sam ulkesinin valiligini vermigti, Hz. Osman'm zu- 
maninda adeta bagimsiz bir halde ftukiim siirmug, 
Hit. Osman'm sehadetinden sonra, Osman'in oMMil- 
mesiyle Hb. Ali'yi ilgili sayrais, bey'at etmcmisti, 
.Siffin s&vaginda maglub <$mu§, Asoglq Amr'in diize- 
nlyle savaga sort verilmis, By,, Ali'nin ^chadetierindcn 
sonra bir muddet, taraftarlari tarafindan haJtfe ola- 
rak kabul edilen Hz. Imam Hasan, kendisine uyan- 
lariti itaatsizliklerini goriip kan dokiilmesini onlemek 
JCin bazi gartiarla Muaviye'ye bey' at etmisti. Mua- 
viye, bu garflartn hie. birine riayet etmemi§, Imam 
Hasan'], 2evcesini, oglu Yezid'e almak vaadiyle kan- 
dirarak zeveesi tavafindan zehiiletip jehlt ettirmigti, 
Hicretin 60. yiluida (680) olmugtur, 

Musliimanlikta agir eltoiseler- giyen, nefis ycmefc- 
ler yiyen, saray yaptiran, sarayina kapicilar, inuha- 



f.uzlar diken, hadtmagahm kidlanan ilk emir, Mui- 
■'Viye'dir, Slum Linden once, fcabul ettigi sartlardan bi- 
ri, yerine kimseyi tayin ctmemek oMugu halde hal- 
.ki, oglu Yezid'e zorJa bey'at ettirmis, mlnberlerde, 
Hz. Ali'ye sovdurrnij?, bir gok sahabeyi §ehlt ettir- 
mi§ti. 

JMevlana'mn, bu bikayede, Muaviye'ye "Emir" 
demesi (Beyit. 2655, 2704. 2768, 27S4), ona [i §eytan 
^yolumu vurdu" dedirtmcsi (Beyit, 265G), geyia^a, 
* 'Bend on nc sjzlaniyoi"&un, nefsin §en h inden sizlan" 
diye hitap ettirmesi (Beyit. 2722} vo raetinde daha 
buna benzer geyicri sdyJetmesi (Mesela beyit. 2725) , 
bu hikayeden sonra da "Mescid-i Dirai-"dan bahsct- 
mesi, dikkcUe tleger; ancak bu gibi bahislerde tahlil 
-■ve tenkide girmemeyi §iar edindigi igin bu babiste 
de bunlara dalmayan Mevlana, nefiste miicadcieyi on 
-plana almiij, bazi isaretlerle yelinmis, asil maksati 
tcgrihe koyulmugtur. 

261G, "Bulutlu giinde, ikindiyi tez kilin, aksam 
namazmi gecikUnn." (Hadis, Cami', IL, s. 49) "Na- 
vnma, ka{;irmadan tez davranin, kilm; obned^n once 
-Xei tfivbe edin." (Hadis, %Mh, s. 210} . 

2620. ib\h, Kur'an'dai, melekkrin Adem'e secde- 
sinden hahsedilirkcn, hop rneleklerk aruliv, Ancak 
.■XVIII. sdrenin (Kehf) 50. SyeUnde, Cin taifcsinden 
'Olrtugu aciklamr. I. Rildin 36&4. bey tin in gerhine bk. 

263^. "Birisinden slit emmek, huylan degi§ti- 
,rir." tCami', IL, s. 22) 

2Ci38. "Yiiee Allah denit§tir kl: Ben haJki, ben- 
rten faydalansinlarj ka.r elds ctsitiler diye yarattim; 

F. 26 



Sahife 205 - 265 



502 



MESNEVt 5ERHI II 



ben oniardan kar elde etmek icin deg il," (Hadis, Sa- 
rin, g, 212) 

2666. Lut, Ibrahim peygambcr zamamnda yasa-- 
yan ve onun seriatina uymug olan bir peygamberdir. 
Sedum ve Gomore sSh iki sehre peygamber olarak. 
gender ilmisti. En iki sehlr halki, Hoino-seksueldilei',. 
Bundan vazgegmedikleri iffiri T&ari, u£ raelek gSn- 
deretk, L&t'un, kendisiyle ailesinin sehirden Qikma- 
Sim, gidei'lerken de ardlanna bakmamalanrn buyur- 
du. Melekler, once itarahlm'e ugradUai 1 ; ondan 'son fa. 
Sedum ve ■ Gomore'ye- gittllei 1 ; LufJS konuk oldular, 
Sehir halki, meleklere de ei uzatmak istedtler; fakat 
Tann onlan kor etti, Lilt ailesiyle ^ehirden gikti. 
Kansi, geriye dOnup baktigi igin bir kiji diregi ha- 
line geldi. Tann bu iki gefeire, gokten kukuct ve ate$- 
yagdirdi; biitun sehir halki yancl] (Ahd-i Atiyk, Tek- 

vin, xvrri-xrx). 

Lutj Kur'an'da, XI. surede anilir (Tevbe). Melek- 
ler, ibr&hlili'e gelirler, Ibrahim, onlara kiaarmig 
buzagi sunar, And-i AUyk'de yedikleri soytendigj hai- 
de, burada, melek olduklan icin yemejje el sunrnaalar, 
O zamanm behrinde, bitine konuk olup da yemegini. 
yememek, uterine bir hak almamak demeki.ir ki bu 
da bir dusmanlik edeceginin belirtisidir. Ibrahim, bu. 
yUzden koikar, Melekler, korkma derler; biz Lftt?a 
gonderildik; sen! de Ishak'la, ardmdan da Ya'ltup'la 
mtfj deli yo rut Kami, ben bir kocakanyim, koearo da 
ihtiyar; bizden cocuk tmi olur dei\ Melekler, Tajin 1 - 
nin fier§eye gucu yettigini sbylerler, Oradan gecip. 
Lut'a giderler, §ehir halki meleklere dokunrnak la- 
ter; Lut, kislarmu size nikahla. verayitn, utandirma- 



MSSNEVI ircillt II 



403 



ym boni dorse de, bi2im kizlarla igimis yok; bunu 
'.sen de bilirsin derter. Melekler, Lut'a, gecenin bir 
'vaktinde aikni al, §ehirden cik, yalniz kanm alma; 
<4 da $ehjr halkimn ugrayacagma ugrayaeak derler. 
Derkon Tann, giikten balciktEtn yogrulmus tag yag- 
dirir, sehirlilei-in hepsi Glili*; gehir de yikilir gider 
(69-83). XV. surcdc (Hicr) i^ak'a, kisaca anlatilir 
(61-77) > XXII. surede (Hace) Kuh kavmiyle Ad d Se- 
mud, Ibrahim kavimleri, Medvenliler amhrken Lut 
kavmi de anilir (43 J, XX VI. surede (§uara') vak'a, 
160-174. ayetlerde geccr. XXVII , surede (Neml) 54., 
.53. Ayetlerde, XXIX, &iir<ide de (Ankebiut), 28-35, 
,3yi±tlerde kisaca anlatilir. XXXVUI, surede (Sad) 
>nanmiyan kavimler arasinda LQt kavmi amlir (13) ; 
L. surenin (Saaf) 13. ayetinde de bdyledir. LIV. su- 
rcnin (Kamer) 33-39, ayetle.rinde anlatilirken kav- 
rmin gOJderinin kor edili^i de amlir, L-XVI. surenin 
(Talirim) 10. ayetinde Nuh'un karisiyle Lut'un ka- 
i-isinin., iki temi2 lajtun nikahi altmda oiduklan hal- 
-de hainlikte bulundnklai-indan cehenncmlik oldukla- 
ri, 11, ayetindeyse Firavun'un kartsmm Jman edisi 
anilir ve son ayet olan 12. ayette Meryem dviilur, 
"VI. suroiiin (En'am) 8(5, ayetinde Lut'un adi, pey- 
ganifcrerierte ge§&r- VII. surenin (A'raf) SO-84., XXI. 
surenin (Enbiya') 74-75, ayetlerinde vak'aya iijaret 
edilir; XXXV11. surenin (Sa(fat) 133-138. ayetlerinde 
de^kisaca anilirken mugriklerin, sabah-ak§amj onla- 
rifl yurdundan gectikleri de sbylenir. Islani inancina 
g&Pe bu :ki jehrin yerinde, Liit gtilii cikmistir. 

3(573. I. cildin 406. bey tin in serhine bk. 



Sahife 206 - 265 



MESNEVt $JTIH1 II 



40& 



M4 



MiiNEVI W.M 11 



2675. geytan, dogruyla, egriyi, gercekte yalan- 
ciyi, ge^er akcayla kalpi ayntedet 1 . Bz, Muhammed'in. 
<S. ML) "tcinizden hie. bir kimw yoktur ki cin taife- 
sinden bir e§i-dostu, bir arkada§i onunls beraber bu- 
lunniasin" dedigi, senin de var rm ey Allah elcisi 
EorusLiuu da J1 Evet, benim de vav; fakat Allah buna 
yardim ettl de benim cinim Musluman oldu; bana. 
ancak hayir buyurur" diye cevaplandirdigi rivayet 
edilmifttir (Muslim, VIII., 139). Hz. Ayise, bii' gece 1 
Ha, Peygamber'in, kendi yanmtjan cj kip gittigini, di- 
sarda bir zaman kaldigwi soy lei 1 dc der kii Kiskanc- 
llga dictum dCj bakayim ne yapiyor dedim, ben de- 
(h&ariya ciktim. Kendisini bulunca bana, ya Ayise: 
dcdi, kiskandm mxl Nasi J olur da tledim, benim gibi 
biri, senin gibi sin i kiskammaz? Hz, Peygamber, gey- 
tamn da geldl mi diye sordu. Ben, ey Allah elcisi 
dedim; yanimda. bir geytan mi var benim? Evet bu- 
ydrdu, her inaamn yaninda bir geytan. vardn'. Senin 1 
yamnda da var mi diye sardum, Evet buyurdu, an- 
cak Rabbim ban a yardim ettl, onu allotting sonnn- 
da MMiiraan oldu (aym sahifc). 

Varligi-benligi yenen, gercek varhktan ba| gbs- 
teren kisi, amana erer, sizmlmis altin olur, mehenk- 
ton kodmiaz (Bu ciltte 631. beytin gerhirie bk.). 

2691. Bedi'uz-zaman, ,t Nesi''ud-Durr"den su hi* 
' kayeyi naklediyor: "Bcdevinin biri bir ayna buldu. 
^irkindi; aynaya bakinea kendiui gordii, pek firkin, 
buldu, aynayi atti da te^fekfeeU cicgil, sahibin seni. 
atmi§ dedi." aym fikramn iI Zuhci , 'ul-A<iab"da da bu*- 
lundugunu soyleyip oradan da matin ahyor. Sena^. 
de bu hikayeyi "Hatfika"da anar. Aynamn, insanii 



■ siasilsa oyle gOstereciegi hahsi, Sems'in "Makaa]at"in- 
■da da var (Maahiz, s. 73-75). 

2695-2703. Kotii agag. "Anozamani, haul sana 
demigtik ki hie siiphe yok, Rabbin, insanlan cepe^evre 
fcugatmigtir ve biz sana gosterdigimiz ruyayi da, 
Kur'an'daki lanet edilmig agaci da aneak insanlan 
sinamak ipin gosterdik ve onlari koi'kutmadayiz; fa- 
kat t>u, ancak onlarm tagkmliklarini arttirmada*' 
[Kur'an-i Kei'Sm, XVH, Isra', 60). 

Syetteki ruyadan maksat gozle goriiatur, Hz. 
Muhammed'in (S, M.) Mekke'den Kudfe'e gitmesi- 
ne, oradan goktore agmasina, yani Mi'raca tgapettir 
(L Ctltte> 1589. beytin serhine bk,). Yit, Muhammed 
Mi'raci anlatir-anlatmaz bir cok sozler soylenmcye 
ba^lanmig, bu yiizden ayett* Mi'rto, "Insanlan. sma- 
-mak Jcin gosterilen bir sey" olarak an-latilmusUt*. Bu 
anlayigj Ibn Abbas'in Cubeyroglu Said'in, Hasen'in, 
Katade'nm vc Miicahid J iri anlayi^idlir. Ilz. Muham- 
med, Mecline'deyken, Mekke'yi alacagini gonnu^tur, 
ruya budur diyenler de vardir. Bu bir liagka yolla 
ibn AWbfe'Un gelir. 

Lanellenmis agac, cohennemin dibinde biten 
zakkum agaradir. Mu^riklei*, hele Ebu-Cehil, eehen- 
nemde, hem talari bile eriten ate^ var, hem de agae 
bitiyor diye alaya kalkigmiglar, bu yiizden bu agae 
■da bir sinama konysu olaraK vasiflanmistir. Bir bag- 
ka rivliyette, Hz, Mubammedi ruyasinda minberine 
maymunlEU'in giktigmi gormu^, pok Uzulmu^tuH Ayet- 
teki "Lanetlenmig agag" minbere cikan OmeyyeoguV 
laiidir (Abdulbaki Gdlpinarti : Kur'an-i Kerim vc 



Sahife 207 - 265 



406 



MHSN'EVl SEElii II 



meali, II, a£iklama, s, LXXIX-LXXX) . tyi agae, kottu 
agag, Ineilcle de vaitfir (Matyus, VIL, s. 17-20). 

Linelfcnmjg agag, hasct, ululanma, hor gbrme.. 
kendini begonme, dugmanhk, kovuculuk, zulum, dU- 
zen, hirs, sehvet, kotii goru§, kdtti dugunce gibi sa- 
yisiz dali Glan, kOkii do, "Dugmanlarm en diismam, 
ifindeki tiefsintJir, berdigin, varhgindir" hadtsinee 
[Kiinuis'UMiakaaik; I., £. 40) benliginiiz, varligimi?,- 
dir. 

2712. "Adem'e biitiin adlan bildinnigti de me- 
leklere a adlarla aniJan geylerj gosterip hadi demis- 
ti, dogi'ucijysaniz burdariii adlarau hatoer verin.' r 
(Kur-'Sn-l Kertm, IL Bakara, 31J 1. ciltte, 544. ve- 
931. beyitlerirt gerhine bk. 

2714. Adem'le Havya "Dedilcr ki : Rabbimiz,. 
kendimize zclmettik biz, bizi yarhgamazsan, bize ae:- 
mazsan ziyankarlardan oJuruz." (VII, A'raf, 23) aym 
beyitlevin gerhlerine bk. . 

272S, "Sevdigin gey, seni kor ederj sagir edetV'' 
(Hadis t Cami', t, s, 322] 

2738. "Seni giipbeye sokam birak, §upheye sok- 
may ana sanl; gercekten de dogru, gcmulii yatijtinr;. 
yalansa gjuphe verir adama." (Cami 1 , II., s. 13) 

2320. "iyi kigilerin giizeJ i§leri h ibSdetlcri, Tan- 
ri'ya yakin kijilerin kotu igleri, suglari, gtinahlari- 
dir." Bedi'uz-2aman, "Ithafu Sadct'iJi-Muttakiyn"de 
bu s5-/un hicri 286 da (899) vefat eden Ebu Siiid'ul- 
Harraz'm sozii olarak kayitb bulundugunu soyliiyoi" 



MESN6VI SERHl H 



iw 



(Ahadis, s. 65). Avam iejn L ciltte 372. beytin ser- 
ine bk. 

2822. "Bu da sundan ileri gelir: ^uphe yok ki 
Allah, bir topluluga ihsan ettigi niinerti, onlar kendi 

buy la rim degi§tirmedikce defistirmez ve supbe yok 
ki Allah, hergeyi duyar, bilir." (VIII, Enfal, 53) 
"Herkesin ontinde, ardinda, birbiri ardinea gelip gl- 
den melekler var, onu Allah'in emriyle komyup g6- 
zetirler, §ijphe yok ki bir topluluk, ahiaknn degi§- 
Tjrmedikce Allah, o toplulugu degistirmez. Allah bir 
toplulugun k^tulugiiiiij dilerse kdtuliigii geriye at- 
maya imkan yoktur ve onlara, ondan ba§ka bir yar- 
■dimci da bulunmaz." (XIII, Ra'd, ID 

"Bozgun belirdi, karada ve deniadlef insanlalin 
■eiteriyle kazandiklait suclar yuziinden; bu da, belki 
.dtin&Vler, vazgc^erLer diye yaptiklanna kar^ilik ee- 
kecekleri cezaran as bir kismini onlara. tattirmak 
.^in." (XXX, Rum, 41) 

J1 Nasilsanjz byle idare edilirsiniz" (Cami*, H., 
.b. SO) ve "Hasilsarjs: ciyle idare edilirsiniz, yahut Qy- 
Is buyruk buyuranlar gellrler ba^imza" (Kunf)z, II., 
132) hadislerince bir toplunmn ugradigt dert, yahut 
clde ettigi kutluluk, buylanndan meydana gelir. Ku- 
.Iim sekti|'i bcla, kavugtugu safa, amdinin sonucudur. 
"Kendindfiri ba§la, kendinc sadaka ver; bir §ey ar- 
tarsa eh^no, ehlindlen bir sey artarsa yakinla^ina, 
onlardan da arfen^a bdylo yakindan-yakina ver" Ha- 
dlsince (Cami*, I., S. 4) vc k 'Sac1akati]n en Ustiinu, 
insanm bir gey bellemesi, sonra da MQslUman Har- 
dline belletmesjdic", "Sadaltanm en iistunij, sefaat 



Sahife 208 - 265 



IDS 



MESBSVj $t:ilMt [[ 



dilidir; onynla tutsaklan kurtanrsm, kan dokulme- 

sini onlersin, iyilijji elde edersin; kar<3e$ine bagista, 
bulunmug olursun ve ondan kOtii birgeyj ^idei-iran",. 
"Sadakamn il&tunii, insatiLann arasmi uzlagtirmak- 
tit" (aym s. 41) hadislerine uyal- da once kendimizi,. 
aonra buyfugumuz aJtindakilerl, sonra yakmlanmizi,. 
millet imtei diizeltir, huy guzeJUgine kavu§turur, ben- 
likten, beneillikten gecjrirsek insanliga da faydali olu- 
ru3, Gercek bang o vakit belirir. "Hepinlz e»ban- 
snuz, hepinifc de sfiruniisden sorumlusunuz, Buyruk 
sahibi cobandir, sui*usunden sorumludur, Insan co- 
bandir, ailesinden sorumlutfnr. Kadin, kocasinm evin- 
de ^obandir, surusunden sorumludur, bizmet<;i £o- 
bandir, efendisinin malmdan sorumludur; o da surii- 
slinden sojStoludar, dcmek ki insan go bandir, baba- 
smin mahndan sonunludur, demek ki o da siirijaQn- 
den sormnlu. Hepiniz eobansulia, hepinix de surusiln- 
den sorumlu" hadisini (Cfimi", II., s. 79) unulmazsak. 
elbette muttuluk bizim olur. 

O vakit Allah huyuyla huylamr da, fertgilikten, 
bencillikten kurtu]mu$, varhgimizi topluma ssrini& h . 
topluma yayilmiij oluni2. Bu ulu savag, iki ydnlii- 
diir. "Kul bana yaklasirsa ben ona bir kang yakla- 
Sirmi; bir kai'i§ yakla^irsa, bir kolac yakla^i nm;: 
bana yiiruyerek gelirse ben ona ko§a-koga gelirim'* 
deniyor (Cami', II., s. 69). Varhktan geomeden vab- 
detten bahis,. gocuklarm evcik oyunundan da giilimc- 
liir; ger'a da uymaz zaten. 






(M E T t N) 
MiinafikLii in Meseid-i Dirar yapnialan 

* Egri yikuyuge aif. Kufan'dan bir ba§ks 
oniek dintei^cn yeridir, 
2830. Munafiklar, bdyle bir gifl-tek oyununii;, 
Peygamberle de oynamaya kalkismislardi. 

Ahmed'in dinini yuceltmek igin bir mesdt 
yapahm de;mi§lerdi; oysa ki bu dinden dbnmekti- 
ancak. 

Boyle bir tens oyuna girl§ tiler de onun 
mescidinden ba§ka bir mescit yaptilar. 

Tavanini, do§emesini, kubbesini bezediler; 
fakat bununla, topluiugu bolmek isternislordi. 

Feygamber'in yanina, yalvarmaya geldiler; 
dew gibi oniinde iblayip yere di3 fOktiiler. 

A Tanri eleisi dcdiler, ihsan etsen, lutuf lim- 
yursan da ayagina zahmet versen, bir de o mes- 
cide gelsm. 

BoyJcce de orasi, ayakiannla kutlansa.. 
Adin kiyamete dek yipranraasin. 

Balfikh gutiiili, bulutlu giitiun niescidi.. 
Darhk, yoklkk-yoksulluk giiriLinun mescidi, 

Eii 1 gadp Eclirse orda d kendine yer buJsun, 
hayidara erain, bu hizmet konaginda baJluga 
ula§£in. 



Sahife 209 - 265 



MESMVI SiiBKl JJ 



411 



410 



MESNE Vt si.UUJ II 



tstedik ki din loresi cogalsjn, dolsun da 
tassin; eiinku aci ig bile (io&Uarla tatMagii'. 
2840. Bir santcik sercftendir orayi, bizi ant, bizi 
tanit. 

Mescidi de okga, me-scittekileri de; sen bir 
Ay'sm, bizse geceyiz, bir soluk bizlmle uzla§. 

Karil bizimle de gece, yuauiUe gijnduze 
dtinsiin a yuzu, canlati igitan guneg. 

Ke,ike o sea, goniilden soylenmis olsaydi da 
o bBIuk de muradina erseydi. 

* Catidan, goniilden kopmadan dilfi gelen 
giizel s5zl<er, kUlhanda biten ye&illige benzer 
dosllai\ 

Onlari uzaktan seyret, ge£-git yoluna; ogul, 
onlar tie yenrnege deger, ne koklanmaya. 

Kendine gel, aklim bafiha devoir de vefa- 
sizlarm yamrta. gitme, lutuflanna kaiima; orda- 
rin lutfu, yikik kopriiye bemer; iyi duy bu 
sozu, 

Sir bilgisiz oraya ayak basarsa ktiprii de 
yikilir, ayak basamn ayagi da kinhr. 

Nerde bir ordu, bozguria ugrarsa, iki-iis 
gev§ck pustun yuztinden ugrar, 

Fu^t, erkekcesine si la War kugamr, safa gi- 
rer; igte magara dostu buracikta, lam dost bu 
diye ona guvenirler, 
2850, Fakat slkiyi gordvS mil, yuz gevirir; onun 
gidi§i, belini kirar eenin. 

Ge«ellm; eunkii bu bahis uzyndur, arttik- 
ca da artar, makEatsa gizk kalir. 



MiinaMlann, Mescid-E Ihrir'a goturmelt iizere 
s-firun ona, Peygamber'i kandirmaya $a1j§maian 

Tann el^isine afsunlar okudular; masal, 
diizen atlarim siirduler. 

O yolu-yordanii aeimak olan met'hametli 
Peygamber do gulumseinedeii baska bir. gey yap- 
rnadi, evet s&iiinden ba^ka bit* hOs demedi. 

topluluguui tesekfcUl 1 edilecek islerini au- 
di, gelecegini soyleyerek habercileri sevindiB^f. 

Oysa diizenl&jri, siitte kil gbri.inur gjbi biribir 
gbrunuyordu ona. 

Fakat a lutuf sahibi, kilJ gormezlikten ge- 
liyor da kerern buyumyor, sutii oviiyordu. 

O solukta, yuzbinlorce diizen kilina kai'Si 
gazUnu yummustu, hicbirini de goPmliyordu. 

* O korem denizi dogru buyuruyordu, ben 
sizi diyordu, sizden de daha faxla esirgerim. 

* Ben bir ate? kiyisinda, pek kotU bir ya- 
lima, pek alevli bir lsiga kai-gi otUfmu^um. 

2860. Siz, pci-vainelier gibi o yaua. ko^uyorsunuz; 
ben de iki elimie perwaiuei kovmadayim. 

Peyga.mber kall^ip o yana gitmeye niyet- 
lenince T;inn gayreti bagirdi; Gulyabani sesini 
dinJeme. 

Bu pisler duzen kurdular; soyledikleri soz- 
lerin hepsi de ters. 

MaksaUari kara yiizlulukten bagka bir sey 
degil; gavur-cifit, nerden din gayreti giidecek?' 

Cehennem kopriisuniin iistiine bir mescit 
kurdular; Tann'yla azginlik tavlasi oynamaya. 
giri§tilsr. 



Sahife 210 - 265 



413 



MIVSMiVj $£RHI II 



Maksatlan, Peygamber'in sahabesini ;iy:r- 
mak; her bogboiaz, Tann uslUnlugunu nerdcn 
tamyaeak? 

Sam'dan buraya bir cjfit getireceklei'; £i- 
fitlarj onun vaaniyle sarhog olmuslar, 

Peygamber, evet dedi; geliiim, fakat gimdi 
yoJ iistundeyiz, sava§a gidiyortK, 

§u sefercten donunce gonlumij o mesdde 
yollanm; o zainan dilegimie gelirim. 

Onlari yolJach, kendisi sava§a ytiriidii; az- 
ginlarla, onlara layik bir oyuna girigti. 
'.3870. Savastan gelmte gene geldiler; gecmig sfise 
el attilar. 

Tann, a Peygamber dedi, acik soyle; bain- 
liklevini, sonu say as bile oisa ati&a vyr dedi. 

Peygamber de onlara, gonluniiz pck kdlu, 
pck dugraansmiz ; susim da sirlannizi soyleme- 
yeyim dedi. 

GJziedikleri §eylerden bir kac belirtiyl aci- 
:ga vurup soyleyinec, isjleri kotiileglJ, 

Haberci ler, hemencecik bunu Inkar ederek 
AUah icin hasa, Allah'a and olsun ki ha§a de- 
.mcye ba^ladilar. 

Her mUnafik, koltugiina bir Mushaf vurup 
riiizenle Peygamber' in yanina, 

* And jpmeye geldi; ciinkii and Jar, bis kal- 
kandir; ^iiiikti andlar, yalancilarm boi'Csidir. 

Egd, yalanci kiginin, dinde vefasi yoktur; 
her zaraan and mi bazar o. 

Gercek kigilerin, anda ibtiyaelan yoktur; 
-gLinku or.Lavin jki aydin gQzti vardir. 



ME&CTWl SKflH! II 



its 



Andi, ahdi bozmak, ahmakliktEindir; yemi» 

ninde duvmak, vefayi eJden birakmamak, fieki- 
nen kigjnin igidir. 

2880- Peygamber dedi ki: Si gin andiruzi mi dog- 
ru sayayim, Tann'mn andini mi? 

Toplu'luk, cllennde Mushaf, dilleri orugla 
muhurlu, gene and ictilar. 

Bu dogru, bu tertemiz soz hakkiycin o mes- 
cjdi kurmatmz, Tann icindir, 

Orda hig duzen yok; orda ancak Tann'yi 
amg var, gereeklik var, (Jostluk yar dediler, 

Peygamber, Tanri'mn sesi dedi, bulagima 

ses gel ir gibi geliyor. 

• Tann, kulaklanmzi muhurledi de Tann 
sesini duymuyorsunua siz. 

t^te sjmdicek Tant*i sesi geliyor kxdagima; 
sanki ari'duruyn tortudan siiKuyoram ben. 

* NeteMin Musa da, sigagtan, ey bahti kut- 
lu kigi diye Tann sesini duydu. 

Agactan, "Gercekten de Allah h im bert" se- 
sini duyuyordu; Tanri sozuyle tieraber i^iklar 
da, behriyordu, 

Vahiy i^igitidan acze dtisjluler de gene ye- 
niden andlar icmeye koyuldulaf, 

2S90. Tann, and'a kalkan dedi ya; savag eri, na- 
sil olur da kalkam eJinden atar, 

Peygamber, tekrar, apaeik yalatilacti da gii- 
zel bir sozle yalan soylediniz dedi. 



Sahife 211 - 265 



MESNCTl JEHHt II 



415 



414 MESNEVI JtKHl Jl 

Eazi sahabenin, Peygamber nedeti ayiplaii 

flttmnyor <%c inkar,, yollu dU^ttnceye 

dahuftlart 



Peygamber, Yaadinden dSniince Pcygam- 
ber'in dastlarmdan birinin gonlune inkar geldi. 

Bu Peygamber dedi; bu kadar yagli-ba§Ii 
koca kisileri nederi ulandiriyor? 

Nerde kerem, nerde a yip ortmek, nerde 
utanc? Pcygamberler, yuzbintenee ayiplan of- 
terler, 

Gene bu kinayi-s, yilzunu sarartm&sin diye 
gbnl linden, tea tbvbe etti, 

Jki yuzhilerle dost olUijun gomlugu, maris sa- 
hibini de onlar gibi eirkin, asi etmi^ti. 

Gene, a gizli seyleri iyiden-iyiye biten, §u 
inkarda ayak diretrtie bana diye stzlanmaya ko- 
yuldu. 

Dedi ki: Goatiittun gondii gibi gonliim de 
elimde degil; elimde olsaydi §u SiOlukda gonlii- 
inii ofkcylc yakar-yandirirdim. 

Bfl du^Unceyle uyku bastirdi; ruyasmda on- 
larin mescidim figkjyla dcpdolu gQrdu. 
2900, Meseklin taglan, pislikle harab olmugtu, 
taglardan kara dumanJar ttitmedeydi. 

Bu duman, adamui agzina-burnuna girdi, 
bogazim yakti; o aei dumanin korkusuyla sit> 
radi, uykudan uyandi. 

Hemen ylfeiistti dii^tii; A Tanmm, bunlar 
niiinkirlik behrtisi diye aglamaya koyuldu. 



Kahir-gazep, bcni iman isigindan ayii'an 
boylesine hiUmden da ha da lyi Ya Rabbi di- 
yordu, 

Gecici Jglere dalanlann ©abasini bir k&25an, 

gSrursun ki sovan gibi kat-kattir. 

Fakat her bir kaU, obiir kattan daha da 
igsizdir, daha da bogtur; gergeklerin her i§i, 
oburiinden daha da dzliidur. 

topluluk Kuba mescidini yikmak lf!n kaf- 
tanlarjmn uMtine yuzlerce gayret ksmeri kugan- 
mi^lardi. 

* Hani AAhab-i Fil gibi; Habeg tilkesinde 
bir ka'be yapmi§lardi; Tanri o ka'beyi atcge 
verdi. 

oc ahnak i£in Ka'be' ye kastetliler; halleri 
no oldu; Kur'an'da oku. 

Dinde yiizu kara olanlarm elleriwte, ancak 
duzen vaixiir, kandins vardir, inat vardjr. 
2910, Sahabenin her biri, o mescit hakkinda ru- 
yada bir belirtf * gordu de niunafiklann igle- 
rindckini hepsi de tarn olarak anladi. 

Bu ruyalafi blrbir anlatsam, §upbc edtn- 
ler de tain Iftamca erecler, anmr-giderler '*. 

Fakat sirlanni a^naktan korkuyorunn; <;lin- 
kti peygamberler nasJldirlar; naz yaragix on- 
lara. 



* Birinci miiCSi'in S011U, metiTirfo spa^Lk nnlnirilJit "iyatl" 
ken kirjil^ti maris, ilsto "ni?an" yantinis. 

•* tk'aid fcisrflr'ui Ilk sflail i: pti yiikii , n"ken "pes"in iis- 
tilue "iiS." raniarak d iistltiliaS j. 



Sahife 212 - 265 



4L6 



MESK£VJ JEAHt n 



MESNE VI SEJUJt II 



41? 



Onlar serial takiitsiz kabullenmis,lerdjr; 
gccer akgayi, mchenge vunnadan clde etftjjf- 
lerdtr, 

* Kui-'an'iii hikmeti, madtra ki mu'mirtin 
kaybolmus maiidir; berkes, elbette kaybolmus. 
malim bilhV 

Kiiyboliiiujj d^vesfni arayip sornj] kJsitun 
liikayesi 

Hani bir deven oisa ria kaybetsen, buiunca, 
scniri deven oldugunu nasi] olur r$a bilmezsin, 

Arap^ada "dahV kaybolmus, eJinden ka£ip 
bir bucaga gizlentnis. digi deveye derler. 

Kervari, ytik yuklemeye gelince, senin devetl 
ortada yok; 

Dudaklann kupkuru <> yana, bu yana ko- 

sup durursun; kervan uzaklagmarta, gcce de yak- 
Jasmada, 

■ Korkulu yerde varjjj-yoguri yer Ustunde 
kalmis, sense devenin pe^inde her yam dolas- 
.madasin, 

2920. Musliimaniar, kim bir deve gBiNSU? Sabah 
gag] abirdan ka^rm§ demedesin, 

Kim dei'sin, devemden bir \z bulur, soyterse 
su kadar para, mugtuluk verccegim. 

Herkeslen bii' iz, bir belirti pramitt; her 
asagihk kisi de biyik altiEdan giiler Sana. 

Blri aiay ederek evet der, bit deve gordiik, 
§u tarafa gidiyordu, kizil t.ijylu bir deveydl; ot- 
laga dogru gitti. 



oburii, kulagj da kesikti dcr; bir baskssi, 
culu nakigbydi der. 

J3jr ba§kasi bir gozii kordii der; bir ba^kasi 
da uyuzluktan tuyu-tusLi kalmamisti der. 

Mustuiuk almak igin her asagihk kisi, yiiz- 
lerce astljSEl belirti soyler. 

Kirliiriiic aykin mezhepler arasmda. siiphede 
kaks, bunlardan siynhp tikis, kin-lulu^ 

Hani herkes gijrimmeyeiii bildigini soyler, 
onu bir sifatla sifatlandirir. 

Filozof bir t>a§ka yegit anlatir; derken 
bahse ■ giren bid, onun sozltrini ccrheder. 

Obui-uyse ikisini de k-inar; bir ba^kasi gos- 
terisle can cekigir. 
2930. I-Ierbiri, duyanlar, kendisini o koyUn adami 
sansm dJye bu yolun tzlerini soyler-durur. 

Gercek oiarak sunu bit fci bumarin bapsl de 
dogru degildir; fakal bu siiriinun hepsi yoHa- 
nm kaybe1:mi§ de dc?gi)dir. 

Qiinkij hak olmadikca bat.il meydana cik- 
maz; ahj^ak, Icaip parayi altindir iimidiyle aJir, 

Dtinyada yui'uyup duran ge^er ak^a olma- 
sayd) H kalp para!ar nasi! harcanabilirdi? 

Dfgm oimasa nasi] olur da yalan oJur? 

O yaian, dogniyla aydimlanir. 

Dogrudur diye iimide diiserler de egriyi 
alirlar; zehiri gckere dokerler de oyJe igerler. 

GiJzel, tatJi bugday oimasaydi, bugday gos- 
tedp arpa salan ne yapordi? 

F. 2? 



Sahife 213 - 265 



4ie 



MEiJVhVt fEEUF! II 



Oyleyse, butun bu so?Icr batildir deme; ba- 
tillar, hak umidiyle goniile tuzak keailmiglerdir. 

Oyleyse hepsi de hay&l, hepsi de sapikhk 
derne; dunyada hayalsia gcrcek yoktur. 

* Hak Kadir gecesEdir; can, butun geceleri 
sinasin diye gccclor iginde gizlidir. 

2040. Fakat a gunt,', butun geceler Kadir gecesi. 

degildir, netekim her gecenin kadir gecesi pi* 
mas i ihtimali de yok degildir, 

Hirka glyenlerin iginde de bii' yoksul var„ 
Sffia da hak olam bul, ona sanl. 

Nerde anlayijjh bir inane sabibi ki pu$tca- 
gizlan yigitten ayirdetsin? 

Dunyada ayipli geyier oltnasaydi ali5-veri$. 
edenleEin bepsi de ahmaMasii'-gidei'di. 

Kumay tammak pek kolay olurdu; rnadem 
ki ayipli yok; ehil olrnayan kim oluyor, ehil 
kirn? 

Fakat hei' gey ayip olsayfli, o vakit de bll- 
gittin faydasi Oiniazdi; hepsi odunsa burada 6d- 
agacj yok demck, 

Her§ey liak diyen ki§i, ahmagm tjiddii'; 
her^ey fcatt! diyen de kotij kisidh, 

Peygamberler-; alanlar kar ettiler; renkle 
koku alanlai'sa kQr oldular, ziyana battilar. 

Yilan, goze ma] gorunur; tkl gozuoU de 
bir ovustur hele. 

* §u ah$-vei L i§e, su kfira pek dzerierek bak- 
ma; Firavun'la SemudMn ziyanini gor. 

2150, * §u Varkga, tekrar-tekrar bak; c<Jukii 

Tanrl, "Sonra gene bir bak" buyurdu, 



ME^RVT 5HRH1 II 



119 



Hergeyi, onda- biihmaii hayrzn, geirtn jnft} liana 
ytknmsi igin sway eg 

* Su i$ik tavamna bir k&ee bakmayi yeter 
bulma; defalarra. bak da gor; "Bir gaUak gore- 
biliyor iiiusun?.." 

Gunku sana, bu gijze) tavana, ayip avayan 
adam gibi defalarca bak dedi, 

Gok itjjn boyle olunea su kava yeryiiziinU 

anlamak, gikmi% forked ip begenmek icin ne 
kadar bakmak gerek. 

Anyi tortudan siiKmek i£in aklimizm ne 
kadar zahmet gekmesi gerek jyor, 

Kigm, gi'izun smamalan, yazin gicagi f can 
gibi ilkbahar.. 

Yeller, bulutlar, gimgekler,, Hep bu geiip 
gepen ^eyJer, aradaki farki beJirtmek ieindir; 

Boz renkli topragin, cebtnde, la'l, tag, ne 
varsa cikarmasi icindir. 

§u gattlll, surati asik toprak, Tann hasi- 
nesinden, kerero denizinden neler caldiysa, 

* Takdir gahnesi, dogru sbyie der ona; ne 
(jaldiysan, ne gotiirdijysen, kildan-kila anlat 

29C0. Hirsiz, yanj toprak, hlc-hic der^ valine de 
onu sirnsiki yakglar, cekl§(;irir-durur. 

§ahne ona, kirni §eker gibi siizler soyler; 
kinru de osai* onu, iskenceler yapar ona, 

Boyleoe de kahirla lutuf arasindEt, korkuy- 
la iknit ateginin tesiriyle ogizli geyler meydana 
Sikar, 



Sahife 214 - 265 



«0 



MESMKVI JfiKHI JI 



baharlar, ululuk sahnesinin lutittdur; o 
gtiz mevsimi de Tanrin'in ui'kuLmcaidtr, korkut- 
masidir, 

O kig, manevl f&rmiha geristir; a gizli bir- 
soz, meydana gik dcmektir, 

Denied ki savasan kismin bii' Kamaii olm\ 
gonlu fer-ahlar; bir zaman da olui', daralir, der- 
de dujor, siiphelere ugrar. 

Cimku gu balgik yok mu; bedenlerirniz ha- 
nk. Can ifflSanni inkar eder, o is.tklarin ftim- 
zidir, 

A arslan er, Yuce Tann, sofugu, agnyi, 
siziyi, derdi bizim bedenfcrimisrc verir ya; 

* Korku, aclik, mal noksanligi, hastalik,,. 
Bittun bunlar, ge^er akga olan camn meydana 
gjfcmasu igindir. 

Bu korkutmalar, bu vaadler; hep su bir- 
birine kangmij iyiylc kfitunun ayirtefldmesi 
icjndir. 
2970. Halt 'la batik birbirine teariitirniiplar; kalp- 
akcayla geyer afcgayi §u hey beye dokm lister, 

Domek ki secilmis, gt^ekJerle sinanmalar 
gdrniug. bir mehenk gcrek ki 

Bu diizenleri ayirtetsin de Is bagarmaya bir 
tore kursuti. 

* A Mfca'nm anasi, stit ver ona, emzir 
□nu; at suya, belay a duseeeglni di^Unme. 

* Kim Elost giitiunde o sutii icmisse, Mdaa. 
gibi o da bu sutii tawv, ayirteder. 

Cocugunun tanryip ayirtetmesini gerQekte™ 
istiyorsan, a Musa'mii anasi, emair onu. 



MESHEVI SERHl II 



4S1 



j&nzir de anasmin sutiinun tadim alsm; 
kotu jarajtiligli dadjilara bas egmesin, 

Devc arayan. Irish; in hikayesirtiii 
laydasmi anlatis 

A guvenilir ki§i, sen bir deve kaybet.mig- 
sin; berkes de devcnm tiir geyini soyluyof sana. 

Sen, deve nerde, bilmiyorsun ama biliyor- 
sun ki bu soyienen §eyler yanli§. 

Deve kaybctmeycn de onu taklit eder, de- 
vesini kaybeden gibi o da bir deve arar, 
2980, Evet (3er; ben de bir deve kaybetmisim; kim 
bulursa. mujdesini de getirmijjim, vereeeglm. 

Dove aramada sana e$it olur; deve taraa- 
hiyla bu oyuna girigir. 

Fakat o, egri sozii dogrudan ayirtedemti; 
fakat sozun, o taklitclye bir sopa olur, ona da- 
yamr. 

I-Iangi sb'ze, bu yanli§ desen o da sana uyar, 
evet der, oyle. 

Sana dogru bir eiiz, dogruya benzer bir sb'z 
s5ylerlci h se inamvsm, bi? ^.Uph^n kalmaz. 

I-lasta camna |lfa vsrir o; btiUae -benzine 
ren-k verir, saglik verir, giic-kuwet \ _ erir sana, 

Gdzun aydudanir, ayagin kogar; bedenin 
can olur, camn viih kesilir, 

A emin kigi dereiHj dogru soyledin; by be- 
lirti]pi\ apacik bir taildirig. 

* Eunlarda apacik, dosdogiu delillor var; 
bu bir Berafc bir kuriulug Kadir gecesi. 



Sahife 215 - 265 



433 



Mi^NKVl fERHJ II 



Bu b&Hi'Uyi sbyledi ya; one dii§ dersin, 
yiirii., t§c koyulma gagi, kilavuz ol bana, 
3990- A dogru soyJeyen, ben ardinca gidcyim;. 
dovemden bir koku aldin; goster barm, nerde? 

Fakat deve sahibi olmayan, bu arasurmada 
ancak sana uyan RLsjye gelince: Bu belirtiler, 

Eii dogru soslcr, bu yerinde beiirtiler, onun 
inancim amirmaz; aneak tfevesini kaybedenin 
inano ofta da vurw; 6 da bu sfizlerin dogru- 
luguna inamr, 

Onuri bu ige Bimsiki, ale$ gibi sanldigmi 
goi-Qr de, hay-haylarmm bo§ olmadigim anlar. 

Bu deve aramada onun hicbir hakki yok;. 
' yok araa o da bit baska deve kaybetmigtlr; 
evet.. 

Fakat deve umidi, ona perde kesiL-nig de 
kaybettigini unutmu^-gitmig. 

O nerde kosuyoisa bu da kofliyop; umlt 
yuzunden deve sahibiyJe dertdeg oluyor, 

Bit- yalanci, ger^ekle yoia du^erse yalam 
ansizm dogru oluverir, 

O devenin kogtugu ovada BbLirii de kendi 
devesini buluverir. 

Deveyi gcrunce kendi devest oldufunu ha- 
tiriav; o dostunun, o yakininin devesine tamah 
ettncs; arfjk. 
3000, Devesini orda oliar goriinee taklitciyken, 
gercek olur. 

O solukta, devesini arayandan ayr-jhr; onu 
ovada gormedikce aramaz bile. 

Bundan sonra artik yalruzca gitnneye ko- 
yulur; gozunii de devesine diker. 



HSSMVl JERHl E 



433 



Gerftkben deve arayan, simdiye dek arka- 
dasJik ettin bana; simdi bender) vaz mi gegi- 
yorsuii der, 

O da, limdiyo dek bog geyle ugrasiyormu- 
§um; iimid yiizijnden sana yaltaJUamyormusum. 

Bu arayigta, bu istelae, beden bakimmdan 
sendeti ayrildim ama asil girndi dertdes. oldurn 
seninle. 

Devenin soyle-boyle oIu?unu sendcn cah- 
yor, ben de sbz soyluyoj'dum; canim, kendi de- 
vemi gdrdii de gozum doydu. 

Bulmadikca gercekten aramadim, isteme- 
dini onu; fakat sjmdi bakir alt oldu, altin ona 
list o!du, 

Suelarim tamamiyle ibadet oldu gtik&cie? 
olsun; alay gecti-gitti, gercek ispat edildi ^ii- 
kiirJer olaun, 

Su^lanm Hakk'a vesile kesildi; artik ki- 
nEuna, yerme suctarirni benim, 
3O10. Seni, dogrulugun arayici etmi^ti; bcni de 
gercekten i§e sanlip afamam, gergek etti. 

Seniu gefi'eklisin, ararnaya yonellti sejii; 
bcni de ammara, gerceklige ula^tirdi. 

Yere devlet tohumu ekiyormugum ; oysa kl 
ben onu alay icjrij if olsun diye ekiyordum. 

* Meger asli varmi^ kazanemig.. Ekligjm 
her tohitm, bice yS2 vci'di, 

Hirsi?, gi'slice bir eve girer; girince goiiir 
ki ev, kendi eviymig, 

A soguk, jsin da sicakliga kavu§; katibga 
ailg da yuinu^ukliga ulag. 



Sahife 216 - 265 



MILJNEVl SEHHt II 



435 



124 MESNEVt 5bHH| [[ 

O iki deve degildiv, bir devedir; sbz da- 
raldi, mana. ise dopdolu, gepgeni§, 

* SSsr, manaya yetmiyor, hem de boyuna 
b<Jyle tau.. Gaun icindir ki Peygamber, "Dil tu- 
tuldu" dedi. 

Sb'z soylemek, ustiirlap sayiHr; usturlap 
gogu, guneji ne kadai biletillr/? 

Hele bir gok ki su gokyu^u, onun yaninda 
bir sarnan gQpu; giineg, o gogtki giinesine kar$i 
bir zcrre. 

Herkessle bir Mfisckl-i Dirar suiajj^uiin 
tail (in du guild bihjirmek 

3020. Orasitlin mescit olmadigi, duzen yurdu, ei- 
fit tuzafi bulundugu meydana pkti. 

Peygamber de o yfipiium yikiJmasim, orasi- 
mn kitlldk-gubuHiik haline getirilmesini buyur- 
du. 

Mescit sahibi de mescit gibi kalpti.. Tu2aia 
tohumlar sagman comertiik degildir. 

Oltandaki <?t lokmaeagizi h balik avlamak 
igindir; oylesine lokma, ne bagistir, ne cbmcrt- 
Jik. 

Kuba'Llann meseidl, ta§ti, kerplcti, o mes- 
cite benzemiyordu, onun dengi degildi ama gene 
de onu birakmadi.. 

Cansiz bir mescide bile boyle bir sitem rcva 
gtirulmedi de adalet emivi, Kuba Mcscidine denk 
olmayan o mcscidi yakti, yikti. 



Dcmek ki temellerln temeli olan gertjekle- 
rin farklari var, bivbirleilnden ayrihklaxi var; 
bunu boyle bil. 

Ne yasayisi, obtfruniin ya§ayi$ina benzer; 
ne blumii, onun dlumune benzer. 

Onun meaanm bile, obttrunun mezari gibi 
biltne.. O dLinyamn farkiiii nasil soyleyeyim 
ben? 

A i§ eri, yaptigm isi mehengs wir da Mes- 
ci<3-i Dirar yapma, 
3030, O mescidi yapanlan pek kmamadasin, on- 
lari alaya almadasm ama bit baksan gdrijrsijn 
■ ki onlardansin. 

K milium, bir Ig ucundan dostuyla sa vaginas], 

kendisjiiiu dfl ft i^e ugradigiudaa haberi 

olmaniasi 

Dbrt I-Iindli bir mescide girdiler; ibadet 
et.mek iein rUku ettiler, seeds ettiler; 

Her bii'i niyyel ettt, lekbir getirdi; yoksul- 
lukla, derUe namaza durdu. 

Bu sii'ada mllezzin geldi; Hindlinin biri, 
namazda oldugunu unutarak miiezzin dedi; eza- 
m okudun mu, yoksa daha vakit var mi na« 
maza? 

Obiir Hindli, namazdayken, sus be dedi, $&7. 
soyledin, namasin bo^utdu. 

Ociineusu, ikineisine, amca dedi, ne dfye 
onu kmamadasin? dgudu kendine ver. 

DordiincUsU, Allah 'a hamri ciJsun dedi, ugii 
gibi ben de kuyuya dU§medim. 



Sahife 217 - 265 



43* 



ME5NEV1 5ERU1 II 



DOFtJuniin de namazi bosuldu; gunun-bu- 
nun ayibiiu scyleyeruer, daha da fazla yol yi- 
tirmislei-dir. 

Ne mutlu o cana ki kendi aybim gorur; 
kim birinin aybim sSylese alimr, o aybi ken- 
dinde bulur. 

Cunkii onun yarjsi, ayip dunyasindandir, 
Sbiif yansi gayb diinyasindsn. 
3040. Madem ki ba$mda on yara var; mclhemj 
kendi ba§ina surmen gerek. 

* Onun il&ei, kendini ayiplamaktir; insan, 
SBiifc bir hale geldi mi de artik "aciyin" sozii- 
nun yeri, 

* Sends o ayip yoksa bile emiti oLna; ola- 
bilir ya, o aybi sen de jsjleyebilirsin, senden de 
yayibr halka o ayip. 

* Tann'dan, emin olmayin sozunii, isitme- 
din mi? Peki, neden kendini cm in gormedesin, 
Jiossun ? 

Yillax yili tblis de iyi bir adla c-miir siir- 
du; derken rezil oluverdi; bak da gor, adi ney- 
ken ne oldu? 

Yiioeligi dimyaya yayilmisti, derken tersi- 
ne yayitdi adi; eyvah ona,, van ona. 

Emin def ilsen tarunmayi ditenne; yuiU yti- 
zunii korkuyla yika da oyle yiiz goster, 

Giizelim, sakalin bttmediyse ba§ka sakal- 
sizi kinama. 

§una bak hele; lblis'in cam belalara ugra- 
di, kendi si kuyuya diigtii de ibret oldu sana. 

Sen diigiip de era ogiit olmadin, ibret ke- 
silmedin; zetiri o igtij sen sjerbetini ic onun. 



MBSNEVI $r.AUl 11 J37 

OA'i^la-Ttit, obiirt) korinsnn dive bir 
bagkasuu dtflurmtleri 

3050. O kan doken Ogua Tiirkleri geldiler; yagma 
icin bir koyc saldirdilar. 

kSyiin ileri gelenlerinden Iki ki§i buldular; 

birisini 31durmeye kastetliJer. 

Kurban elmek icin ellei'ini bagladilar; adam, 
a padi§ahlar, a yiice kigiler dedi; 

Ne yapiyorsunuz; neden oldureeeksiiniz be- 
ni; noden kamma susa&uji? benim? 

Hikmeti ne, beni Sldiirmekteti maksadiniz 
ne; goruyorsunus, btiyle bir yoksulum, bertenlm 
cirgiplak. 

Oguzlardan biri, tfostun korksun da vaniu- 
yogunu gikai-'fiin diye dedi', 

Adam, o dedi, benden daha da yofesoL- 
Oguz, oyle goriinuyor, altini var onun dedi, 

Adam, peki dedi, ttfademki ikimizde de 
para umuyorsunuz; ikimizden de siipheleniyor- 
sunuz; 

A padi^ahlar, once onu oldiirun de ben kor- 
kayim, albnlari sa^ayim. 

§imciiden de ilahi kereme bak ki biz, ahir 
zamanda, en soma geJmi^iz, 
3060. * YLizyiilarm aonunousu, ilk yiizyillardan 

ustun; hadis'de de "Son gclenler, ileri gegenler- 
dir" derunigtir. 

A^iyan Tann, Nuh kavminin, Hud kavmi- 
nin heJakini gSsterdi eanirmza. 

Korkahin diye onlari kahretti; bu ig tersi- 
sine olsaydi vay haline. 



Sahife 218 - 265 



MI5SNEV1 $ERHJ II 



m 



SZS MESNEVI SliUIir n 

Kendilerine tapanlarin ve Tanri sel&im onlara 

ofoun, Peygauiberlerlo erenleriii varlifctan 

lurtlfcdicn o nilliete fjtlkl-fltmeyenlerin 

Odartn hangisi, soze geldtyse ayiptan, sus- 
tan, tag gibi kati gonijlden, kapkura candan soz 
etti. 

Tartn buyruguna defer vermemeyi, yann- 
ki giinun gamini yememeyi anlal:ti. 

Hevesten, $u al£ak dunyamn seVgtsJMfett; 
kanlar gibi nefse alt olmaktan bahsetti. 

Ogiit verenterin sbzterinden kagmayi; temiz 
fcisferle bulusmaktan iirkmcyi bildirdi. 

Gonijlc, goniil ehline yabanci durmayi, pa- 
disahiara karsi diizen du?,rr.eyi, tilkilige kalki$- 
mayi; 

Gozij tok fctgHieari yokELil sanmayi, hasetten 
ordara gizlice du§man olmayi anlatti. 

Bir- §ey ahrsa yoksultfur dorsin bani; al- 
mazsa goaterig yapiyor; azgin dersin, 
3070. Seninle 03 -dost ohirsa bir sey umuyor der- 

senden cekinirse ululamyor da ondan der- 



sin; 
sin. 

Inn, 



iTabut miinariklair gibi ozijr- getirir de og- 
kaditnn nafakasmdan acze dugmiigilm; 



Ne basimj kasimaya vaktim var; ne din 
kaydina dil^iip kuDuk etrneye, 

A filan, bir himmet et, biKi an da Igin so 
nunda erenlerden oialim dsrsin. 



Ama bu sozde dert yi>zijnden, yamp yaki- 
larak soylenmi§ bir sfa degi! bank, Uyuyan 
ki§i, bir sayikladi, gene daldi-gitti. 

Dersin ki; Ayalfmin nzkim ka^anmaktan 
baska bir §ey yapnuyorum ; bagka carem yok; 
(]i§irnle, tivriagrmla (jab$ip eabaliyor, helal ka- 
zamyorum. 

Ne heiali, a sapikiara kansmis ki£i? Senin 
kainj]dan ba^ka bir- helal gdrmiiyorum ben. 

Onun cares! Tanri'dar.dir; gidadan degik. 
Cavesi dinctendir; puuan degiL 

A agagilik dunyuya dayanamayan, yerl 
fa gUzel bir sekilde dBgey&nden ayri kaknaya 
nasil dayamyofsur.7 

A naza-naime sabr edemlyen, ket&fO sabibi 
AJlab'in aynligina nasi! sabredefoiliyoi'sun? 
3080. A temize-pise dayanarniyan, bunlari yara- 
lana nasi] dayaniyorsun? 

v Nurdt bir HaJil ki magaradan gibsin da 
bu, benim Rabbim dediktcn sonra tez kendine 
gel dosiri, nerde her sokikta bii h is onaran ya- 
ratici ? 

§u jki meclis kimin? Onu gtit^medlkee iki 
dunyayi da gormek isttmem ben. 

Tann sifatlarim seyreunedik^s ekmek ye- 
sem bogazimda kalir. 

Onu gormedikge, onun gUlunu 5 onun giil 
bahecsini seyretmedik^e lokjna nasil siner? 

fikiizden, esekten ba?ka kimdir ki Tann'ya 
kavugma Linildi olnnadan bir soluk dincellc de 
gu yemegi yer, §u suyu icer? 



Sahife 219 - 265 



MfcSNfcV] SifcHJ JL 



* Hayvanlar gibi olan, hatta ondan da daha 
sapik bulunan, aUzeafcrle dopdolu bile oisa kol- 

tugu kokinujun biridir, 

Diizeni de iba? agagi olmii$tur, keiidtsi de,. 
Z^fiianeagizi geemig-gitmistir, gunii gelmez ol- 
mustur. 

* Du§uncesi kbi'lesmistir, akli bunarnistar; 
Gmru tukcnmi^tit 1 ; cliJf gibi iii^bir $eyi yoktur. 

§u diisiincedeyim dec ya; bu da o nefcin 
masabdir. 
3090. Tann siic!ari orter, acir demeei de gene o 
al^ak nefsin diizenidir ancak. 

A elimde ekmek yok, elim bog diye gam dan 
geberen, mademki suclari orter, acir, ya tau 
korku neden?" 

Eocsilmis bir a<lsi heitlme hastakldarda.11 

jiikijetJ, hekimin do ona cevap vermesi 

Bir koca ki§i, hekime dedi ki: Aklim da- 
ginik, fikrim per perils n. 

O anlayissizhk kocalikdandtr dedi hekim., 
Adam, giJKlerim karanyor, goremiyorum dedi. 

A koca ki§i dedi heklrti, kaeaMten;. Adam, 
sirtiin fena halde agriyor dedi- 

A zayif ihtiyar dedi hekim; bu da koca- 
liktari.. Adam, ne yersem yiyeyim dedi, sindht- 
miyorum, 

Hekim, mlde zayifhgi da kocahktan dedi. 
Adam, soluk ahrkcn dedi, sikinti g'ekiyorum. 



MiiSNJiYl 5EKHI 11 



431 



Hekim , evet dedi, nefes darligi.. Kocalik 
geldi mi adanna yUzleree diet gelir-satan 

Adam behey ahmak dedi; su sozde yaman- 
dm-kaldin; hekimlikten yaiiuz bu Lafl mi o£n?[> 

din sen? 

* A fathtk k&fall, aklm, su bilgiyi verme- 
di mi sana ki Tann, her derde bit 1 derman ver- 
mislir. 
3100. A ahmak esek, aklin da kit, biigln dc; aya- 
gin kisa da yeryuzUnde kalakalrmssin. 

Hekim, a altmigini ;i§mi$ ki$i dedi; %u ofke, 
$u {5Ma£ da kocaliktan, 

Eiitiin sifaliann, butun parca-bLicuklarin 
zayiflauir da kendini tutman, dayanman da aza- 
hr. 

iici gift fcoze bile tiayanamaz adam^ hay ki- 
rn'; bit- yudumeuk bJrsey bile icemez; kusuve- 
rir. 

Ancak Tann 'dan esrimig ihtiyar ba§ka„ 
OhUli icinde tertemiz bir yasayis. vardir. 

GorQnu^te ibtiyardtr, Igyiizdeyse cocuk.. 
Zaten o eren, o peygambcr kimdii' ki? 

iyiye, kotiiye gorunmeselerdi §u agagriik 
ki§ilei'in onlara bu haseti basil olurdu ki? 

Onlar yaStiyn biigisml bilmeselerdi, onJara 
kai-gi §u tiksinme, §u duzenlor kunria, su kin 
giHine olur muydu hi^? 

A?flgjllk ki?iter, kiyamette neye ugraya- 
caklai'ini bilselerdi, hendilerini keskin kiiicin 
iistune nas:t atarlai'di? 

O, sana gLJIumser ama (iylc gorme 1 onu; 
S&ilunde j^ierce kiyaniet gizli onun. 



Sahife 220 - 265 



m, 



MEStWVJ JJIBHI II 



M£SNEVJ fEflHi JJ 



433 



3110. Cch^rmem, cenneL. Hep omtn parca-bugu- 
gu; sen ne dusuniirsen dijgtjn; o, o diigimcenin 
de usiunde, 

Ne diigunursen dugutij hepsi de yok oJup 
gider;- dugtiticeye gelmeyen yok rnu? O'dur 
Tanri. 

icinde kirn var; biliyorlarsa evin kapisin- 
dakj bu kustahlik da ne? 

Ahmaklar tnescid! ulu goriirler tie gontil 
chline cefa etmeye ^abalarlar. 

A eseWer, t> mescit, yok ojup gider; buysa 
gercektir., Ulularin gonullertMen bagka mescit 
yoktw. 

Erenierin gonutterindeki mescit., herkesin 
secde yeridir; orda Tanri vardir. 

* Tanri erinin gondii derde diismedikce 
Tanri, hiebir milleti rezii, rijsvSy etmedi *. 

Peygainberle de sava§a kalkistiiar; beden 
gordiiler de insan sanduar onlari, 

Sende de once gelip gecsnlerin buyian var; 
onlann baglarma gelen senin de ba£ina gelebi- 
b'r; nasi] korkmuyorsun? 

Onlarda neler varsa Sends de var; sen de 
onlardan olunca nerden kurtuJacaksm? 

Cuhi lie baba&iiun cenazesi oniindf giden 
£OtUglLIL lilk^ycsi 

3120. * Bir poeuk, babasimn tabutu 5minde zan- 
zai'i aghyor. basins vuruyor, 

* Mc(i[i(k- hirincl tiLlifair. iisUint; "S" nunmrsisi koiiarak 
dlitfltiJuiiatir, 



Diyordu ki; Baba, nereye gbluriiyorlar se- 
ni? Sonunda topraga gdmecekkr seni. 

5ylesinc dar, Sylesine ganilarla dopdolu bir 
eve goltifiiyorlar ki seni; orda ne bir flab var, 
ne bir hasir, 

Ne geceleyin bir 151k var orda, ne gun- 
di'tfiin bir dttim ekmek; ot'da yemegrn ne ko- 
kusu var, ne izi. 

Ne kapisi onanlmis, ne do ma' bir yol var; 
ne de bir kom^u var ki sigmasm. 

Halkin optugij giizlerin, a kapkaranhk yasb 
yurtta ne olacak? 

Amansiz bir ev, daracik bir yer.. orda ne 
bet kalir, ne berjia. 

Boyleee evin vasiGarini sayip dokiiyor, 
iKi gOziinden kanli gozyaglan saciyordu. 

CuhJj babasina, saym baba 3edi, Vailahi bu 
adami bizim eve goiuruyorlar. 

Babasi Cuhi'ye, aptalla^ma dedi; CuhS, baba 
dedi, Eayip doktiiklertni ciuy. 
3130- Birbir, bu sayip doktukleri, hit; yijphe yok 
ki bizim evin vasiflan. 

Ne hasir var, ne 151k var, ne yemek.. Ne 
kflp^Si onarjlmi?, ne avlusu, ne dami. 

Insanda da bu gejit yiizleree iz vardir arna 
azgmiar, nerden g&recekier liun!ai-j? 

Crluluk giinesinin yalimlarindan igikstz kS- 
Ian goniii evi de, 

C>f't evi gibi dardir, karanlikhr; EGvgi ba-- 
figlayan Tarui'nin zevkinden mahi'unidur. 

O gSniile, ne giins^in i^igi vui-ur, ne g5- 
nijlun sahasi ggnigler, ne ds l^apisi acibr. 

■F. £3 



Sahife 221 - 265 



MPSNliV! 5EBHI IJ 



m 



434 



M£SNEVf ;EKHl II 



Sana, boyle goniildense mezar yeg; artik 
gonlunun mezanndari cik, 

A sub, a sen guael, dlrlsin, dirl oglusim 
sen.. Su daraeik mezarda nellesin daralmiycc 
mu? 

Vaktin Yusuf'usun, gokyitzunun giinegi.. §u 
kuyudan, §u Kindandan cik, yuziimi gostei". 

* Yunils'un, balik karmnda pi^ti, olgun- 
lasts; onu kurtaran ancik Tanri'yi, anmakti 
onim noksan sifatiardan miUiezzeh oldugunu 
stfylemekti. 

3140. Oj baligin kaminda tosbihe koyidnuisaydi, 
kiyarnete, oliilerin dirileccgi gtinedefc orda mah- 
pus kalirdi, o zindandan cikarnazdi. 

* tespih elmekle baligin kamuidan kur- 
tuldu.. Tcspih nedir? Blest gjjnuiuiri belirtisi, 
delHi. 

O pan tesbihini unuttuy^an baliklarin tes- 
pihlerini ijtt, 

Allah'; n kudretini go fen h Allah's mensup- 
tur; dcnfei gorensc baliktif. 

Bu diinya denizdir; bedcn balik; cansa sa- 
bah lsigini goretneyen Yunus, 

Tespih ederse baliktan kurtulur; yoksa ba- 
ligin kaminda sindinliv, yok ohir-gidev. 

Bu deniz, can bahklariyle dc-pdolndur ama 
a a§agiltk ki§i, sen gSrmiiyorsun. 

O bahklar, kendilerini sana eaipiyorlar; 
goztinii ag da apacik gor onlan. 

Ealiklan, aeikca goremiyorsan kulakku'in, 
tespihlerlni igitti ya. 



Dayanip ayak diremek, sen in tespih edible- 
fin in canidn*; dayan; dogru iespih buctuv. 
3150, * Hie bir tespih, a kadar yiice ctegildir; 
sabret; "Sabir, genisJisje anahtavdir." 

Dayanmak. si rut kopriisLme benzer, o yan- 
daysa cennet var.. Her gtjzeiin de girkin bir 
laJasi vai'dir ya, 

Laladan kasarsaa uta§ffia yok.. £unkii lala, 
giizelden hie aynlmaa. 

' Sen dayanmamn, ayak difemenin tad J in 
ne bihVsin a sjrea gonulJQ? Hele b Qigil giize- 
linin askina dayanirjak olui'sa,. 

Et'kege tad, savagtandir *, dbviigtendir.. 
Pu$lun tevkiyse Eekerden. 

Onun, zekerden baska ne dtni vardir, ne 
sikri; dugtiiieesi, onu betden a§afiya indirmigtir. 

Gfige bile yuceJse korkma ondan; cunku o 
asagilik askm dei-sini almigtir. 

. O, yucderde can galar arna gene belden 
agagiya at kosturur. 

YoksuU&nn bayraklarindan korkmak da 
nedir? bayrftklar, ekmek loknissi eltle eljneye 
bir yoldur ancak. 

^ocugtin, irj btr iidamd;ui korkniasi, o ajdamin 
da, a t'O-iil: kurkina, ben erkek degllim demesi 

tri bir kait ogian, bir cocugu yalnuz buldu; 
cocuk, adEim bana kastederse diy<5 korktu; beti- 
benzi sarardi. 



jfttilrtii^nt. 



Sahife 111 - 265 



436 MES«£VJ $!RH1 IJ 

3160. Adam, a benim guaelim dedi; em in pi, kork- 
ma., £i"tnku sen bana bineceksin, 

Korkung gorunsem bile, bil ki pugtum ben;: 
deve gibi bin UsUiroe, sur beni. 

Inaanlarm goriinttslcriyle 15 yuzleri ds boy- 
ledir i§le,. Di^rdan insan gorijinuifler, i<Q yiiz- 
dcysc lanetlenmlg geytandir onlar, 

A Ad gibi iri-yari &3&m\ yelin haydania- 
siyle dalm dovclugu da villa benziyorsun sen, 

Tilki de yelle dolu blr tuluma henzeyen da- 
vui yiizurtden a vim yele verdi. 

Fakat davulda bir sey olmadigim goviince, 
$6mViZ bi!e dedi, bu bombo$ tuluradan daha iyi. 

Tilkiler, davul sesitrden korkarlar; fakat 
akilli kis>i onu dyle calar, ona o kadar vurar ki 
deme-gitsin. 

Bir ok afamm lukayesi, oihui, orma.ua giden 
bir atMaa korkmasi 

Pek heybetli bir atli, silahlarim kuganims, 
btr soylu ata binmis, ormana gidiyordu, 

Usta bir okgu onu gordii; urktii ondan, ya- 
yini cekti. 

Tarn okiayacagi sirada atk bagirdi: Cussem 
iri ama zayjftiii ben. 
3170- Sakm-sa!an benim iriligirne bakma; sava? 
gagjtnda kocakaridan da ;t§a£iyim ben. 

Okcu, iyi ki soyJedin dedi; yoksa korkum- 
dan oklayacakium seni. 



MCSNEV] ££HHl II 



437 



Nice killer vardir ki ellerinrt^ Oylesine bir 
kilie varken, erkek otrnarjiklanndun savagta ol- 
<3lt ruliTiug-gitmis tir . 

* tstersen Riistem'lerin ailahim kugan, zir- 
-him giy; o silahin cri degiJsen canin gitli-gider, 
dahi gider. 

Camni sfper et ey ogul, vazgec fcjtigtan,. 
Kim ba§siz olursa orlur padisahtan bagmi kur- 
t^Lran, 

O silSJtiH, senin diizenindir; hem senden 
dogmu§tur, hem canim yaralamigtir. 

ilademki §u duzcnlerden blr kar elde et- 
medin; dtizeni birak da deviate ul.a§. 

Mademki bir soluk olsun, dttzenden bir mey- 
va yiyemedin; diizeni birak da lutuf sahibi Tan- 
ri'yi ara. 

Mad&mki bu bilgiler kutlu degi] ?ana; ken- 
din i bir ahimak yap, som gey (ten vazgee-gitsin. 

MelekJer gibi, Tanrirn tie, beflettifin bilgi- 
den ba§ka bilgimiz yok biKim. 

^iivalina, turn dolduraa bediviylfi onu kiitayon 
filo*ofun hlka,yesi 

3180. Bir bedcvi, devesine i'ki Quvai jiMdemi^, 
bufdi*y gotiiriiyordu, 

Kendisi de ikl guvalin ortasina oturmu^tu; 
yolda birisi, onu sfee tuttu. 

' Yurduny sordu, onu ele aldi; soai§lur- 
may!a bir gok inciler deldi. 



Sahife 223 - 265 



WESNEVt 5ERHI Jl 



439 



43B 



MESNE V] $ERM li 



Ondan sonra da ju iki guvalda ne doiu v bir 
soyle bakalinn dedi. 

Bedevi, cuvalnnsii birinde bugday vat; 5bti- 
rilnde kum, insamn yiyecegi gey degil dedi. 

Adam, ne diye kum yukledin deyince be- 
devi dedi ki: O euval bog kalmasm diye. 

Adam, aklHillk etseydin de bugday m yan- 
smi bu quvala, yansmi obur euvala keys a.y din 

Hem guvnl bafiflesirdi, hem devenin ytiKu 
dedi. Bedevi afevin a akslh-fikirli, a hur filozof 
dedi. 

Boyle bir ince diisjunce, boyte bir guzet 
karar. Sonra da sen cirgiplaksm, yayasm, yo- 
rulmadasin. 

O iyi bedevi, filozofa acidij omi devesine- 
bindirmek istedi, 
3190. Derfrefi gene ona dedi ki, A gitae! sd2lu fi- 
lozof, birazcik halini anlat. 

Sende bu ce$it akil, bu cesit fikir varker* 
ya veiirsta, ya padi§ah; dogru soyle. 

Filozof, ikisi de degilim, halktamm dedi;: 
h&Hme, elbiseme baksana. 

Bedevi, kac deven var, ka£ okuziin var de- 
di; filozof, pek eseleme dedi; ne buyum var, ne- 
oyum. 

Bedevi, bari dedi diikkanda varm-yogun 
ne $ Filozof, bizde nerde diikkan, nerde mtikan 
dedi. 

Bedevi, tfyleysc parani-pulunu sorayim; ya- 
payalmz gidiyorsun cijnkii; ogudijn de sevimlL 



Alemdeki bakirlan altm ha line getirecek 
kimya scndedir;' akilli, biJgili adamin incited, 
yigm-yigindir. 

Fiiozof, vallahi dedi a Arabin ulusu, triitttn 
vanm-yogum, bir gecelik yiyee£fc alacak kadar 
bile degil. 

YaJjnayak, eirciplak ko?up duruyorum; klm 
bir dilim t-kmek verecekse oraya gidiyorum. 

Bu hikmctten, bu iistUnlukten, bu hiinerden 
elinie gegen, hayalden, ba^ agrigindan bagka bir 
gey degil. 

3200, Bunun iizerine bedevi, cekil yanntidaii dedi, 

bcnden uiiaklas da seni'n somluf un, benim dc 
bagmia yagmatsin, 

O som hikrner.ini uzaklastir benden dedi; 
senin sSziin, zarnanedekiiere §om bir sdz. 

Ya sen o yana git, ben bu yana gideyim; 
ya da son bnden yiirii, ben arkadan yiiriiyeyim. 

Qnvalinrnn birinde bugday, birinde kum oiu- 
gUi bu arda kalasi duzenlcrden iyi. 

Ahmali]igim, pek kutlu bir ahmaklik; g6a- 
luinde azi^im var, caitun da Tanri'dan gekin- 
raed^. 

Sen de azginhgmin azatmasim isUyorsan 
<?idiS, C'iibala da sendeki hikmct aaalsin. 

Tabiattenj hayalden dogan bikmet, ululuk 
sahib inin l^igmin feyzindet) dogan hikmel de- 
gildir, 

Diinya hikm^ti zarmi, sEipheyi azaltir; fa- 
kat dini hikmet., adami giigun yiieelerine agdi- 
ii r. 



Sahife 224 - 265 



«a 



MESNEVt S£RHl II 



MhSNEVl SEHHJ [1 



441 



Abir zamanin akilii namussuzlai'i, kendile- 
rini, once gelenlerdon listun gorurler. 

Duzenler GgrtniTii^lefdii de cigerler yak- 
miliar; ne isler, ne diizebler bellemigler; 
3210. Asil kar iksiri oian sabn, bagisjamayi, bo- 

mevUigi yde vermi^ler, 

Du^iince otia derbr ki bir yol agsiti; yol da 
ona derler ki karguia bir padi§ah eikagelsin. 

Padijah da, aslindan padi§ah olaiia denir; 
yolfsa hazinelerle, orduiarla kiimss padisah oia- 
maz. 

Padi^ah, kendiliginden padi§ah oknali ki 
Ahmed dininin saltanatmdaki yiicelik gibi 61u;ti- 
siiz olsun, buyruk yuriitsun. 

Edhem oglu tliralilm'm eleniz tuyi&inda 
gost^rdi^l keramctler 

Ed hem oglu Ibrahim 'den rivayet edilmi^tir: 
Bir yoldan gelmistl, deniz kiyiginda oturmu§tu; 

O can padt^ahi hirkasim diklyordu; aaaizm 
oraya bir boy geldi. 

O bey, §eyh'in kuUafindandi, geyh'i tanidt, 
tez yere kapandi. 

§eyhe, hirka yamamasma sasirdi-katdi; hu- 
yu da degigtt, ytizu 6s. 

6yls biiydk bir sultanligi birakti da sozii- 
harfi pek ince oian yoksullugu segti; 

Yedi iklim padi§ahligim birakti da yoksul- 
lar gibi hirkasina Igne batiraiada diyordu. 



3220. S^yh, Oiimi dliguncesini anladi; §eyh ars- 
lana benzer, gonuJlerse ormanhgidir onun. 

Omit gibi, korku gibi gonullerde yuriU' a; 
ona dUnya sirlaii gizh dcgildir. 

Ey eli bos kigiler, gonill sahibi erlerin hu- 
zfirunda, gGntiHevinizi koruyun. 

Beden ehli olanlann hiuurunda edep, g5- 
riinuge baghdnr; ctinku Tann gizli seyleH orter 
onlardan. 

Goniil ehiinin yarundayaa, frji goEetmcktir 
edep; cunkii onlarin gOniilleri gizli seyteri de 
bilir, anlar, 

Sense tersine, koilerin kar§isina, mevkl ka- 
zanmak i^in edepie geliycr, kapi dibinde oluru- 
yot'sun, 

Gtizlulerin kargisindaysa edehi birakiyor- 
stin; bu ydzden de iehvref ate^ine odun kesilip 
gidiyorsun. 

Mademki anlayigm yok, dogru yolu bulma 
l^igindan mahrumiiun; korler ifi'm yiiKunij dla- 
la, suslen dur. 

Ole yanda da, gijzliilerin kargisinda yuailne 
pislik buia* boyJe kokmu§ bir baldle de tut, nas- 
Ian. 

Seyh, h«men ignesini denize ativerdt; sonra 
da yiiee sesle ignesini istedt. 
3230. Yuzbinlerce ilahi baiik, her birinin agzinda 
bir altm igne, 

Tann denizinden bag gosterdi; ey geyh di- 
yorlardi sanki, al Tann ifnesM, 



Sahife 225 - 265 



442 



MESNEVl 5EBH1 JI 



Ibrahim, o beye yO^unQ cevindi de- & bey 

dedi, gonul sultatilig] ™ iyi, yoksa o jje§ft hor 
bir padisahkk mi? 

Bu, gortinen bir belirti, bu hicbir gey ele- 
git; ig yiize vanrsan, bunun yirmi mislini go- 
rursun. 

Sehre bagdan, bir dal geti rider; butiin ba- 
gi, bitluti bostani nasil getirirler gehreS 

Hele bir bag ki gokyuzij bile omin bir yap- 
ragi,, Hatta o ig; §u dunyasa kabuk sanki. 

O baga bir adim bile atamiyorsun; fazla 
koku al da nezlen gecsin bari. 

G^csta de bir koku al; al da o koku, esrtii- 
m o yana ceksin; o koku, gozlarine f«r versin. 

* Ya'kup Peygamber'in oglu YQsuf, koku 
icin, "§u giimlegi habamin ytiztine siirun" dedjt. 

* Ahmed, bu koku icin vaazlarnuta, daima 
namazda gbzum j§iklamr buyurdu. 

3240. Beg duygu, birbirlne baglannu§tir; bc§i de 
bir ytice asrldan bitmigtir. 

Birinin giicii, obiirlerine de gilt; verir; her 
biri, geri kalaniara s&kilik eder. 

Goziin gbVmeei agki cogaltir; gSzdeki gB- 
rug de gci'Cegi arttirir. 

Gerceklik, her duygunun uyamkligidir; 
boylece de duygulara tad, eg-dost olur. 

Arlfi.ti, gaybi goren isikla igiklaiiniaya 
ba§taraasi 

Yolculukta bir duygu, bagim cozfctdu mu, 
geri kalan duygularin hepsi dc degisir. 



ME5MSVT jflitit [1 



as 



Bir duygu, duyulamiyaeak seyleri gordii 
rail, gizli alemdekt geyler, biitun duygularda 
belirir, 

Suruden bir koyun, sieradi da lrmagin 
ote yamna atladi mi, birbtri ardwfia sdrtideki 
bilttm koyunlar o yana atlar. 

1 Sen de duygu koyunlarim gut, yaylaya 
gStur de "Yaylagi o yegertti" yaylastnda yay- 
otlat. 

Orda sunbLH otlasinlar, reyhan yesinler de 
gergekler gul bahgesirce yol butsuiiLar. 

Her duygun, duygulara peygambev kesilsin 
de birbir, o cennete dogru gitsinler, 
3250, Duygular sen in duyguna, dilsiz-dudaksiz, 
gersekietl de ote, mecazdan da 5 to siriar sb'yler. 

Cunkii bu gergek, te'viilere ugrayabilir; bu 
vehimlenme, hayaJlere du§ir.enin temolidir. 

O gergeksc, apscik meycfcina gikti mi, ara- 
yabicbii' t.e'vil sigma^ artik. 

Her duygu, senin duyguna kul oldu tr.u, 
gbkler bile tiXttts. sonden aynlniaz. 

Bu deri kimindir diye bit 1 dav& fiiksa, i<J 
kiminse deri de onundur. 

Bir sannati denginin yijaunden kavga cikar- 
ga, feugday Rlmth, eou oiia bak, 

Demek ki gOkyuzii kabuk, canm lgignysa 
ig.. Bu meydandadir, oysa gizli; bu yiizdeii siirc- 
me sakin. 

Eeden goruntirj can gi^li; bu, btiyle olmug„ 
Bedtn yen gibtdlr, cansa el gibi. 

Akilsa candan da daha gizlf u^ar; duygu, 
eana daha da £abuk yol bulur. 



Sahife 226 - 265 



444 



MESNEVI SSHJIl H 



Sir oynama gorurstin, bilirsin kl diridir; 
fakat a killi midir, bunu bileinezsin. 

3260. Fakat uygun hareketlerde bulunur, bakir 
hareketi, bilgteiyle altin haiin& sokarsa, 

Elin o uygun hareketlerinden anlarsin ki 
akh da par, 

Kendisine vahiy gefen caii, akildan daha 
gixlidir; cijnkQ 0, goriinmez akmdendh, o y&n- 
dandir, o ba$tandir o. 

Ahmed' in akli, kimseye gizli kalmadi; fa- 
kat vahyindek! cam, her can anlamadi. 

Vahiy eantna uygun hareketlerde vef a ma 
pck ustundur; akil anlamaz onu. 

Kimi delink gihi gorijr, kimi gaginr kalir; 
giinku anlamasi igiri onun, o olrnasi gcrek. 

* Htzif'in, kendi aklina uygun i§lei'inj Mu- 
sa ghrutice akh kabul ctmedi de bukuidi. 

Omtn i§leri, Musa'ya uygun gdmedi; tfin- 
k(i Muaa'da, ondaki hal yoktu. 

Musa'nm akli bile gizli fgte korlegir-kahrsa 
a akilii-fiktvli er, far en in aklj nedir ki? 

Taklltten dogan bilgi, satis icijidir; bu bil- 
ginin sahibi miisteri buldu mu, bir hogca satar 
bilgisini. 
3270, Fakat gergefc bilginin musterisi Tanri'dirj 
onun pazari, boyuna parlaktir, 

• Dudaklarnu yummustur, al)§-verigi t sar- 
ho§ bir halde yapar-durur; miisterisine sinir 
yoktur; eunku "Allah satin almistir." 

Adem'in dersine musteri, melcktir; onun 
dersinin mahremi, ne seytartdir, ne peri. 



MJ-JNEVI 5CRHI JI 



445 



* "£y Adem, adlari haber ver anlara", 
ders okut; Tann sirlanni, kildan-kila anlat, 

Kisa goruslu, renkten renge girmeye dal- 
iuig, oturamaksiz aduma 

Fare dedim, ya; yeri toprakia da ondan de- 
dim,, Farenin gecim yeri lonraktir.. O, her yan- 
da topragi clelik-de§jk etmi§tir. 

Yollar bilir bitmeye, fakat yer alUndaki 
yoilas-i bilir,. 

Fareye beiizeyen nefls dc, ancak lokma- 
ufaku-; fareye de Ihtiyaci kadar akii vermis- 
lerdir. 

* Ouhku aati ustiiii Tann, hie kimseye, ih- 
tiyaei olmayan bir seyi bagifiamaz. 

Dunyamn, yeryuziino ihtiyaci olmasaydi, 
alemlerin rabbi, yeri hie yarattnazdi. 
3280. §u kivranan yeryiMi de dsiga rauhtae ol- 
magaydi o koakoca heybetli daglari yaraimazdi, 

Goidure de ihtiyag olmasiiydi yedi gogii, 
yokluk yurdundan varliga getirmezdl 

Guneg de, Ay da, §u yildizlar da, hie iliti- 
yac olmasaydi raoydana gelir miydi? 

§u halde variarin kemendi ihtjyactji" in- 
sana da, ihtiyaci kadar uzuv vciTnigtir Tann, 

A muhtag, oyleyse tea ihtiyacms arttir da 
comerllik denied kerem etsin, cogsun, 

§u yollara diigen yokaullar,. §u belakira og- 
rami| kigiler, halka ihtiya^lanni sdylerler. 

Adamiji mcfhumcti kabarsin, muhtae ol- 
duklantm ha Ik gSrsun diye kSrluklerinij colak- 
liklarim, hasialiklai i inj, dertlferlni gbsberirlcr. 



Sahife 111 - 265 



44G MESNEVt SEHJtt IE 

Hi^; a adamlar, benirti malim vatr, ambanm 
var, sofram do^eli; ekmek verin bana diyen g> 
kar mi? 

Tanri kostebek'e goz vei'memigtir; <;uiiku 
bir geyi iggr gibi gorniek iein S<>ze ihtiyaci yok 
onutj, 

GozsEiii, goriissiiz yasayabilir; kara toprak 
i£inde goze bos vermisTJr 0. 
3290. Topraktart pksa bi3e h ancak hirsizlik iein 
eikar., Tatin onu hirsizligindan antontiayadek 
boyle gider. 

Ondan sonra kartatlamr, kug olur; rmelekler 
gibi goklera dogru ugar. 

Tann gukrunim gul bahpesiride, her zaman, 
biilbiil gibi yiizleree nagmeJer gikarir. 

Ey beni cirkin si fat tan kurtaran der; ey 
bir cehennemi cermeta dojidLiren, 

Bir yag par^asina bir aydinhk verirsin sen; 
bir kemik parfasina a Gani Tann, duyus ba- 
glijlarsiii sen. 

O manalann bedenle tie alSkasi var? Esya- 
11111 anlayisiyle adiawn nc baghligi var? 

Zaten soz yuva gibidir, mana ise ku§ gibi- 
Beden arkdir, causa akar su. 

O akar-gider, sense duruyor dersin; ko- 
§up gitmededir, sense oturmusj-kalmig dersin. 

Suyun, arklardan, derelerden a kip gittigini 
gdrrnuyorsan §u yonidsn-yeniye yigilan cer-gop 
nedir? Bir bunlara bak bari. 

Sen in eer-£opijn de dus,utieelerindir.. Yeni- 
den-yeniye, her solukta dokunulmamig, ellen- 



MESNHV] £] : ll ilj li 



Ml 






memis kizoglan-kiz, sekil-sekil du^uticeler gelir- 
dumr. 
3300. Suyun yiizii de, dusutice irinagi da, akip 
giderken, guzel, yahut eirkin £ev-gop olroaz. 

Bu akar suyun iisttine, gayb meyvalarin- 
dan kabuklar diiser-durur. 

Bu kabuklarui i<;ini bagda ara; <;unkli su, 
bagdan geliyor arka. 

Yas,ayis. suyunun aktigim gtivmtfyorsan lr- 
maga bak, su aebatlann, §u yc§illiklerin ge^ip- 
gitmesini ,seyret. 

Su gin 1 gelir, yegin akarsa gekil kabuklari 
dis* daha tez gecer-gidei-. 

Bu (traak, pek hizb akti mi da, anflerin 
gonullerinde gam-kasavet egienmez. 

Netekitn irmak da pek dolar, pek tSSs akar- 
sa or~dn, sudan ba;ka bir 5ey gorijnmez, 

Bir yatMHttinau bir iial biiiuezin bir §eyhi 
kiTiainasi, cjiiridiii flc ona oevap venmesi 

Bii'isi, koUi adatn dogru yolda degil diye 
bir gcyhi kmadi; 

garab iyiyor dedi, go*teri=ci, pis,. B5ylc 
adam, rni'irJdlerini nasi] kurtaracak? 

Bir ba^kasi da ona. edebe dikkat et dedi, 
ulu bir or bak kind a boyle zan yerinde degib 
3310. Onun an-cluru swyu. bir sel yijziinden bu- 
Jamvevsin.. Bu, ondan da uaak, onun huylami- 
dan rta uzak. 

Tam h i ehtine bu eegit btihtanda bulanma; 
bu senin hayalin; gsvir yapragi. 



Sahife 228 - 265 



■MX 



Misrsrvl snaul ii 



MtSNtV] spoilt II 



449 



Bu olmaz ya, cdsa bile a kara kusu, uesuz- 
bueaksiz denfefa pislikten ne korkusu vain 

Iki buyu'k testiden daha a? bir su, yahut 
kijfjGk bir havuz degil ki katreyle i§e yaramaz 
bit* hale gelsin, 

Ate§, tbrahim'e ziyan vermedi; kirn Ncm- 
md'sa sen, nna kork de. 

Ncfis Nemrud'dur; akilla cansa Halil., Can, 
igin tarn i£incU*tir; nefijjge deli] pe^inde. 

Eu yol kjlaviazu, yoieuya gerek,. Ciinku a, 
her nefeste, t;olde yol yitirir, 

Fakat uiaganlara gozden, isiktan baska bir 
§cy yok.. Onlar kilnvuzdan da gfcgmigtjrj yol- 

dan da, 

Kavu§manm ta igindc ot;m ei\ deli] getirir- 
se eger; sava^a, aykinliga dugenleri uyarmak 
feindir, 

Baba, yeni doj|mu§ qocuga ti-tl der; akh, 
dunyayi olciip bigse de b5y]edir bu. 

3320. Hoca, eftfte bir §ey yok dese bile yiice- 
iiginden, Ustunlugimden bit joy kaybetmez. 

O agzi bagli cocu£a bir soy belJetmek, onu 
soze getirmek iffEo kendi dilini, kendi soziinij 
birakmak, 

Onun dilince Uonuijmak gerek; bGylcee sen- 
der! bilgi beJler, himer eide eder o. 

Oyieyse, butun balk da onun coevfldsuidir 
sanki; O pirin de ogut vcrirken, onlarin anla- 
yi^lanna l rimes i gerek. 



§cyhin muridi, o kufiirle, o sapiklikla dop- 
dolu kigiye dedi ki * : 

Kendi ni keskin kilicm usliine atma; akhni 
bajjina al; padigahla, Efultanla kavgaya glrjsme. 

Havuz, denize omuz vurur, ona deger ver- 
memeye kalkigirsa kend! varkgini, kokunden 
sokcr-atar. 

dyte bir denlz degii ki o, kiyisi, ucu-bucagi 
bulunsun da slain pisllginizle pisJeniversin. 

Kufrtin sinin, olcusii, vardir da $eyhin, 
§eyhdeki isigin ne sinin vardir, ne ucu-buc&gi, 

• Sinirsiza kargi smirk olan, yok demek- 
tir; Allah'm statin dan bagka her gey, ge$ef*gi« 
dor. 
3330. Onun nldugu yerdc nc kiH : ur vardir, ne 
Iman.. Qunkii o ictir, bu ikisiyse renktir, ka- 
buktur. 

Bu gecip s iden Seyleri o yiize perde kesil- 
migtir; legen altinda gizlenen mum gibi hani. 

Demek ki bu bedenin bagi, o ba^a perde- 
dir„ baga kar§i bu beden basi, kafirdir. 

Kafir kimdir? §eyhin Imamndsgn haberi o3- 
mayan,. Olii kirndtr? §eyhin camndati haberi 
bulunrriayan. 

Detjenmigtk ki bu can, aneak her?eyden 
haberi oimaktir; kimiti claha fazla haberi varsa, 
onun cam daha ListutidQr, 

Bj?!irn camnuz, hayvanlarin canlarmdan da- 
ha iistundur; neden? Qiinku bi^im eammizin, 
her^eyden, claha fMia haberi var. 

* Eu tc tuiJidnn sonrnliL (it; bevlU met i uric uuuttilinuf; 
ks^5l^5^lrl];,^ri.'l yeri L?.i ittl thtrek k^nara j-nsitnllT. 

F. 29 



Sahife 229 - 265 



MICKEY) SEftU] II 



451 



*:=« 



MESMtVl SIBHi U 



Demek ki melegin cam da bizim cammi2- 
dan iistun., Cunku onda "Ortakla§a duygu" yok. 

GoniAl ehli blanJarm canlariysa melegin ca- 
nind&n da tistundur; saijkinlJij birak. 

Adem'in cam, on [arm canlarmdan daha us- 
tundiir de a sebeptcn secde edildi ona. 

Yoksa daha tistun oianin, daha agagi otana 
secde etniesini buyurmak, yerinde bir buyruk 
clmazdi. 
3340. Igleri onas-an Tann'nin adaleti, hltfu, nasil 
olur da guIUn, dikene kargi secde etmeslni be- 
gem i' F dogru bulur? 

Can, ustiinliikte ileri gitti, gitti de smin 
a-5ti mi, hergey, arlik ramoJur ona; 

Kus. da, halik da, insan da.. QLinkU o, art- 
tikca artmigtii'; onlafsa azlikta kalakalmiglar- 
dn\ 

Bahklar, hivkasim diksin diye ignc geti- 
rfi'ler ona.. ciinkii iplikler, jgneye uyar. 

Edhem oglu Ibrahim in deniz ktyi&indakl 
EJka^esiitln sonu 

O bey, gpyhin buyrugunmi gectigini gSrdii; 
bahklarin denizden ba$ cikarmalanndan, bir 
veeit belirdi onda. 

Ah dedi, bahklar bile pirleri taniyorlar-; yuh 
olsun o es.ikten stirulen bedene. 

Baliklar bile piri tamyoriar da biz uzagia.. 
Biz bu devleJten mahrumuz, onlarsa kutlu. 



Secde etti de aglaya-aglaya, yerlere serile- 
serile giUi; kapinm a(,'ilmasi yuzijnden bir aifka 
dij^tu de deli divane oldu. 

A yu'/.ii yunmamis, sen ne t^tesin- kiminle 
kavga edjyorsuti; kime ha set etmedesin sen? 

Eir arslamn kuyruguyla oynuyoi'sut) ; me- 
leklwe saldiriyorsun sen. 
3350. Tamaniiyle liayir olana ne diye kbtu soylii- 
yorsun; kendine gel de o al;-ahsi yueelme sayma 
pek, 

Kbtu nedit*? Ululara muhtac olan bakir.. 
§eyh kimdir? Scrnaua, simrsiz khnya. 

Bakinn, kimyi yuziinden altin olmaya isti- 
dadl yoksa kiraya, bakii 1 yiiztlnden asla bakir 
ofmaz. 

KStii kimdii 1 ? tsi ates gibi olan itiatei, ba§ 
eeken ki§i.. §eyh Idmdir, ezel denizinin La ken- 
disl. 

Atesi, boyuna suyla korkuturlar; fakat su, 
alevlenmekten korkar mi hit;? 

Ay'm yiizijnde ayip gormeye kalkigiyor- 
sun; b!r eennetta diken devglrnieye girjgiyoi> 
sun. 

Sen, a diken arayati, dennete bile glrersen, 
orada, kendinden ba^ka bir diken bulamazain. 

* Giinegi baicikla ssvamadasin; dolun Ay 'da 
bir gedik, bir yank as'amadasin. 

Diinyada l§iyan, parliyan gune§, bir yarasa 
icin gizlenir mi hi^? 



Sahife 230 - 265 



151 



ME&.\EVJ[ JEflHI Jl 



Ayiplar, pirler surmtis, kovmustur da o 
yiizden ayip oimLLjlur; gizli seyler, onlar kis- 
kannuglardir da o yiizden gtzlenmiglerdlr, 
3360- Bari uzaktan olsun hizmet etmeye g$2l|j 
pismanlikta tez oJ da i&e koyul 

Boylece dc o yoldan bir esinti gelsin sana; 
hasetle itih^nct suyurmn yoltinu, ne dlye bagli- 
yorsun? 

* Uzakta bite ol&ait, uzaktan kuyruk salla,. 
"Nerde oJursainiz oltui, c-raya yuz dondiirun." 

Bir «j:>k bile hizii yiiriiyeyim derken bir 
balcnga saplansa, soiuktan-soJuga, kalkabihnck 
Jfiin debelenir-duair. 

Ord.i y«r!esmek i^in yeHni diizeltmeye kal- 
kjgmaz; o da biJir ki era si segim yed dcgildir. 

Serin duygun, cgeain duygusundan da mi 
asagi ki gtiiilun, bu batgjktetn bir tiirlu sigrayip 
gikmaz? 

Baleikla teviJe ruhsat veriyorsun da neden 
gonli'inu ondan fekip almryorsun? 

Bu layik sana, elimden bir sey golmjyor; 
Tann aeze ciusmiis birinin sucuna bakmaz, ke- 
rein sahibidir o diyorsun. 

Kor sirtlana bendy or sun, o, senin suguna 
bakmakta zaten; fakat aidamyor da bunu gar- 
muyorsun sen. 

Hani, sirtJan yob btirda, dt§arda arayin, 
magarada aramayin d crier ya,. 
3370. Bu sozti derler de magarayi kapatlrlar; 
o da boyuna, benden haberleri yok der; 

Bq dUsmanlann benden habei'Jeri olsaydi 
der, nerde sirtl&n diye baginrlar miydi hi.g? 



MESNEVl |EH11] Jl 



45$ 



Blrisioin, Tpjin sucuroa bakmiyoi', gunahima 

kargiLLc bana bir gey yapmiyor dava&ma 

girlsmcsl, sdam ona, $uayb'm ona cevap 

vermes! 

Suayb'm zamaninda birisl, Tann diyordu, 
bende bunea ayiplar gOrdii. 

Kac kere gijnahlar, eiiriimler gordu dc ke- 
rcminden kusuruma kalmadi benim. 

Yiice Tann, $uayb'm kulagina, gizhlik yo- 
luyla, ona cevap verip dedi ki: 

Kac kere gunah ettim dedin; kereminden 
Tann kusuruma kfilmadi. 

A akli kit, tersine soyluyorsun; a yolu bi- 
rakip gole dli^cn, 

Kac kere ceafltii verdim sen in, kat; fere; 
ama sonin haberin yok,. Bagtan ayaga dek zin- 
cirler i^inrie lialmigsin. 

A ftara tcncere, kat-kat isler icindesin; bu 
is, ic yiiziJiiii do karartimg senin. 

Giintljride pas ustiirtG paslar var; bu paslar 
oylesine yigilans ki gonul goziin, sirlara luirgi 
kor olup gitrnl^. 
33S0, O is, o kurum, yeni bir tencereye vursa, 
arpa kadar bile olssi gene gSriinur. 

Ciinkii her $ey, ziddiyle meydana flfcar; ak 
Ustiinde kara, rezil olur-gider, 

Fakat tencere karardi ml, Isin, dumanm 
ona vuruf,urtu f onu kararugmi hemencecik kirn 
gorebilir? 

Demirci Zenci olursa, duman, yiizijyle aym 
renktedir. 



Sahife 231 - 265 



MF.SNEV] SERHl D 



455 



15-1 



MF5NEVI ;£RHl a 



* Ffeteat Rum iilkesinden biri demircilik 
edersc, yiizu, dumandan alaca olur. 

O da gujiahm tesii'ini hetneneeeik goiiir do 

a Tannm diye aglayip sizlanmaya koyulur. 

Ama ayak direr de kolLllu&u sanat edinir, 
diisuncesinin goziine. tcprak sagarsa, 

Tovbe etmeyi haUrinn bile getimrLezso, ar- 
Uk o sug tatlj geiir gordiine, derken-denken de 
dinsiz oiur-gider. 

O pl§manlik, a t Ya Rabbi deyjg gider on- 
daji; genii] aynasma, be§ kat pas goker. 

Paslar, dernirini de yemeye koyulur, teme- 
!ini de yok etmeye girigir. 
33SO. Ak kagida bir yazi yazsan o yazi, goriilur- 
gorulmes okunui-. 

Ama yazili kagids bir yazi yazsati okun- 
masi giislssir; anla§ilmaz; yanlis okunabilir. 

O karat ik, karaJiginin Usttinc gelmistir; iki 
yazi da koi'logmigtir, manasi da kalmatni$tir. 

Bir Uciincij kere, o kafida yazi yazsan, 
getle dolu cam gibf kapkara eder-gidorsin. 

Oyleyse, carelcr bulana siginmaktan bagka 
ne care var; bakinn ijmltslzliiinfi iksir, onun 
bakisidir ancak. 

OmitsizlikJeri, onun online koyun da devasi 
bulunmayan deri.ben kurtulun. 

guayb, bu sozleri ona soyloyince o can so- 
Iu'giuidan, gSnlunde gijller acildi. 

Cam, gbkten gelen vahyi duydu; cez&mizi 
verdiyse dedi, belirtisi nerde? 

§uayb r Ya Rabb! dedi, sozumii dinlemiyoi , 
o cezamn beiirtistrti anyor. 



Tami, suglari pek Brterhffl ben dedi, sirte- 
iim stfylcmem; belafara ugradigina ancak bir 
bdirtiyi sbyleyeyim. 

Cezasim verdiginiin bir tek belirtisi gu: Kid- 
luk ediyor, oruc tutuyor, dua ediyor; 

Namaz kiliyor, zekat veriyor, daha da ba§- 
ka geyler yapiyor hani.. Fakat bir zerredk bile 
can tadi bulamiyor, 

Kulluklar ediyor, yiice ijler igliyor; ama 
bir zerre bite tad alamiyor, 
3400. Kullugu giizel ama mftnasi giteel degil; ce- 
vlzler 0k ama igleri yoit 

Tad gerek ki kulluklar meyya voi-sin.. lg 
gerok ki lohum agae, olsuin. 

lei olmayan gokirdek hig fidan olur mu? 
Cansiz sekil ancak hayaldir, 

I^ten haberl olmayan o adamtn seylii kmayisi 
hOiay^inin Italan boiiimii 

O pis adam, s^yb hakkinda hei-zeler savur- 
mad&ydl.. Egri akil, boyuna cgri gbi'iir zaten. 

Ben dlyordu, bir meqllste goj-dijm; onda 
gekinme yok, muflisin biri o. 

Bana inanmiyoi-san geceleri kalk da seybi* 
nin kotiilugunii (ipacik gur. 

Geceleyin o mOridi bir pencere yanma gb- 

tiirdu do gimdi kottiliigU, isret edi§i seyret dedi; 

3410- O gundOzun gdsterls yapisi, geceleyin kb- 

tuliigu bir gSr.. Gunduziin Mustafa gibl, gece- 

leyinse Ebu-Leheb. 



Sahife 232 - 265 



J5E MS5NEVI Stall I ji 

* Gundtiriin adi Abdullah, geceleyinse elin- 
de kadch; neuzubillah, 

Murid, o pirin elindaki dolu kadehi gorijn- 
ce, a jeyh dedi, sende de mi yalan var? 

Sen demiyor muydun ki geytan, sarab ka- 
dehinc iseyiverir. 

Pir dedi ki: Kadehimi oylesine doIdurmu§- 
lar ki igine bir tick iizeriik tohumu bile sigma?.. 

Bir bak da gor, hie bir aerre sigabilir mi? 
Sozu yanJig an lam 13am; aldanan sensin. 

Goriinen kadeh, bilinen garap degil bu; gizli 
geyleri goren geyhten bunu UKak bil. 

A bo$ actam, §arap kariehi, gey h in varligi- 
dir; oraya gey ta run sidigi sigma2. 

Tiinri isigiyle, dudagina dek dopdoludur o; 
beden kadehini kinnistir; mutlak ijjiktir o. 

Gun&jjn igifi, pislige vursa bile pislermiez, 
gene o i^iktir o. 

3420, §eyh dtedJ ki: Bu, ne kadehtir, ne garap; 
hadi gel a mtinkir, go] de bir t>ak buna. 

Murid geldi, bakt!, gSrdii ki halis bal„ O 
yaslara batmig du^mansa kor oldu-gitti, 

Pir, o solukta miiridfne, yiirii a ulu niiirid 
dedi, bana s&rap ara. 

Ciinkli bir agnm var, tarda. kalmj§Jim; ag- 
ndan, sizidan, oiumcul oJdum, hatta o h&li de 
astim. 

Zorda her pis temiz oiur; laneUe toprak 
bagina ink&r edenin. 

Meyhanenin gevnesini fir dSndii o murid; 
jeyh icin her kupten tatmadaydi. 



MESNEVI SERHl H 



451 



BUtun meyhanede sarap goiemedi; §a.rap 
kijpleri bajlft dopdoluydu. 

A rintler dedi, bu ne hal, bu ne Ig? Hlg 
bir kupte §arap gonemtyorum. 

Butun rinUer, o seytiin katina geldiler; goz- 
leH ya$ icindeydi hepsinin, hepsi de baslanm 
dovmedeydi. 

A uluLar ulusu geyh diyorlardi, meyhaneye 
geld in; ayagimn kllllulugundan biitijn §araplar 
bai kesildi, 
3430. §arabi pishkten dondiirdiin; cammizi da 
pislikten dondijr; ant, 

* Dunya, dopdcdu kan olsa Tann kulu, he- 
la] lokmadan baska bir gey ml yer? 

AFlah razi uIsuji, Aylge'nln, Mustafi'ya, sriim 

otia, sen Beccade yapmadan her yerde nntnitK 

ttiliyursiui bu tiasit is demesi 

* Ayige, b3r gun Peygamber'e dedi ki: A 
Allah' j n elglsi, sen, acik, gizli f 

Neresini btQursaFi orcla namafl kdiyarsun; 
oysa cvde pis, bayagi klgi de gezip dola^jyor. 

Sen de bilirsin ki pis gocuk, neneye vanrsa 
orasim pisler. 

Peygamber dedi kl: §unu bil ki Tann, ulu- 
lar i^in pisi temiz yapai'. 

Onun icin de Tann'mn lutfu, secde yeri- 
ml, ta yedind kat gBgedek antti. 

Kendine gel, kendLne* sakm ha, padisahlara 
hsiset etme; yoksa dunyada bit iblis olur gider- 
siru 



Sahife 233 - 265 



158 



M£5[fEVl 5ERHI II 



O, zehir yese geker olur; sense geker yesen 
zehir kestlir, 

O, kulluktan d&nmus.tur, isi de hor §eyi 
dondiirmektir., Lutuf olmustur o, isik kesilmig- 

tir her ategl de; 
3440, Ebabil kuglarmda T.inri giicu vardu'; yoksa 
bir ku&, fill nasil Sldurtir? 

Bir orduyu, birkac tane ku$cagiz kirdi~ge- 
^irdl; bu tJa o sertligln Tanri'dan oldugunu bil- 
mek icin oldu. 

* Bu ees.it geylerden vesvess gelirse gonliine, 
yUrii, var, FiJ ehlini sOresini oku. 

Onunla inada kaikisir, berabwlik davasina 
Eirisirsen, onlardan baginl kurtarabilirsen ka.fi- 
rim ben, 

Fiiri'iiin, d*veiun yiilarnn cckmesi ve 
kernli liftinliiic tiLuLimn&ji 

Bir farecegiz, dcvenin yularim kapmis, eli- 
ne almis, kuruia kuruia gidiyordu. 

Deve, kendi huyu yUzuriden onunla. yol slip 
giderken fear*, ne de yigidiin ben diye kurulma- 
daydi. 

D usances inin ]§igi deveye Vurdu; dur dedi, 
hele hog ol, gosteririm sana ben, 

Derken, koca bir fiiin bile gecemiyecegi ulu 
bir lrmagui kiyisma geldiler. 

Fat*, orda durdu, kittildi-kaldi. Deve, a dag- 
da, ^olde, bana arkadashk eden dedi; 

Bu duraklama da ne; bu gagkinlik da ni* 
£ui? Ercesine ayak bas, gir irmaga. 



UeSNeYI 3ERIII II 459 

3450. Son kUavuzsun, SncLimsun benim; yol orta- 
sinciii durma, susma oyle. 

Fare, bu pek biiyiik, pek derin bir au dedi; 
a yolda§, Iwguiurum diye korkuyorum. 

Dcve, dur bakayim dedi, su ne kadar? Aya- 
gliu hemencecik basiverdi. 

A kor fane dedi, su diz boyuymus; ne diye 
§a§uxim, aklin basindan gitti? 

Fare, nana, kannea amiv dedi; bize ejderha.. 
Dizden dize fark var, 

A hiinerli ar, sana ^ z b®yu ama benim te- 
pemi de yiiz arsm gecmede. 

Deve, 5yleyse dedi, bir daha kiistahlik et- 
me de su kivilcunla bedenin de yanmasm, carufl 
da. 

Sen, kendln gibi farelerle davaya giri§; fa- 
renin, deveye sSyienecek bir tek sozii bile ola- 
maz. 

Faiie, tovbe ettira dedi; Tanri igin olsvm, §u 
oldurucii, §u bogucu sudan gfi^ir beni. 

Devenin aeiyacagi tuttu; hadi dedi, sicra da 
horguciimun ustiine 5ik f atur. 
3460. Bu sudan gegi§ 7 benlm harcim; s&nin gibi 
yiizbinlcrcesini geciririm ben, 

Mademki peygamber dcgilsin, yola diis de 
bir gun kuyudan eik, bir nievkie Ldas. 

1 Mademki padi&ah degilsin, kul ok. Mademki 
kaptan degilsin, alabildigine gemi siirnie, 

Mademki olgun degilsin, yalniSB ba^ina diik- 
kan tutmaj yogrulup Jtamur olmadtk^a birinin 
buyrugu aitina gir, acaini bll. 



Sahife 234 - 265 



■MO MEJN£V[ SEflHI II 

* "Dinleyin, suslui" buymguna kulak ver 
de sus„ Mademki Tanri dili olamadin, kulak 
Jtes-il. 

Soyleyeceksen bile soru tarzinda soyLe; pa- 
digahlar padJsahlai'iyl& yoksuliar gibi konug. 

Kibir de §ehvet y&zuiiden baglar, It in de; 
Sebvetiti de adet edindiginden yerlesir, kokle- 
Sir. 

Aligkaniikla kotii huy huvvctleninee, senl 
oridan vazgesirmek isteycrte kizarsin, 

Sen kil yemeye ahstin mi, seni kil yemek- 
ten vazgegirmek isteyen, du^man goruniir sana, 

Puta tupaniar, putun gevresinde doner-du- 
rurlar ya; onion yollarmdan doncJijmick ifite- 
yenlere diigman olurlar. 
3470. IbJis, ululuga ahsmij-ti da ejekliginden 
Adern'i a^agi gordii. 

Benden daha iyl bir baj olamaz ki dedi, 
benim gibisi, swde etsin ona 

Ba^lik, bagbugluk, ta b'ntcden yokluk pan- 
zehii'i kesilen candan ba^kasina zehirdir, 

r>ttg, akrciJlerie doJu bile o!sa korkma; itfn- 
de panzehiriik kesi]mi§ bir yer varsa hie iirkme. 

Basbugluk, bey nine es^lost oldu HtU, kirn 
seni kirarsa, onu, eskiden beri du$man sayarsin, 

Birisi, huyuna ay kin bir laf soylese i^inde 
ULnler beJii'ir, bir hay If kin giidersin ona. 

Betii huyumdan cevireeek de dersiJi; ustu- 
rne ba$bug kesiiecek. 

Bu ge^it adamdaki kotii huy, ba§ eekmese, 
ay kin sSzden ate§ mi yalimlanir onda? 



ME5N£VI st«m u 



4Q1 



Aykm soyJeyeni de ho$ goi'iir; onun gon- 
lunde de bir yer kazanir; 

Ciinku kotij huyu, pekisniemigtir,, Ama §eh- 
vet kanncasi, fil^kanlikla yilan kvsilir. 

3480. Belaya ugradin mi, gehvet yiJamm oldiir; 
yoksa igte suracikta yilamn, ejderha oldu-gilti. 

Amu herkes, kendi yilamiu karinea go'rui'.. 
Sen var da, kendini bir goniil sahibine sonnaya 
bak. 

Bakit\ alius olmadik^a bakirlifim bilmez,, 
Gonijl, padigah olmadtk£3 miiflisligini atttetm&z. 

Sen de bakir gibi iksire hizmet et.. A go- 
nul, goniil atania ccfasim oekedUT. 

Gonui alLin sevgili klmdir? tyiee bil ki on- 
lar f gonul saliibi olanland.ii'.. Onlar, gutldu^ gibi, 
gece gibi diinyadan ka^ip dumrJar. 

AJJah kulunun aybmi az soyle; padigahi, 
hirsiz diye aa t6hmet altina al. 

Gemldc tohmet altina uldiklaxi dfirvi^in 
kerametleii 

Dervi^in bli-i gemideydi; erligi yastik edin- 
migti de dayanmigt] ona. 

Gemide bir kese aJtin kayboldu; oysa der- 
v[§ ujT^iustu.. Herkesi aradilar, birisi onu da 
gBst&rdi; 

Bu uyuyan yoksuiu da arayalim dedi. Para 
sahibi, derdJnden onu da uyandirdi. 

Bu gemide dedi, bir kese kayboldu; herkesi 
aradik; sen kurtulamazsm. 



Sahife 235 - 265 



4f3 



MhS.NKVT SERI1] I! 



Mb£N£Vl flBSHJ II 



■IBS 



3490. Hirkam cikar, hirkandan soyun da sende 
halkin gtfphes! kaJimasm. 

DervJ§ h Y& Rabbi dedi, §u asagilik kigiler, 
kulunu ttihmet altma aldilar, buyrugunu sen 

eri§tir. 

Dervt§Jn goulu, bu i^ten dertlenince deniz- 
6e, her yandan baliklar basj fikardi. 

O koca ummartdan yuzblnlercs balik belir- 
di; her birinin agzinda bit degerli, iri itici vardi. 

O ummandan yuzbtnleree balik ba§ gosler- 
misti; her birinin againda bir Inci vardi; ama 
ne inci... 

Her bir inci bir ulkenin haraciydi.. AUah 1 - 
tandi eiitikii, bund a ortakhk olaraaz, 

Dervig, bir kag inei alip geminln orlasina 
atti; kernJisi firlayip havayi sedir edindi de 
oturdu, 

Padi^ahlann, tahtlanna oturduklam gibi 
bagdas kurdu; o yucclerdeydi ; gemi dc ortun 
omirtde gitmedeydi. 

YurQyun dedi; geml sizin olsun, Tann be- 
nim.. Tek sizinle beraber olmasin yoksul bir 
hirsiz. 

Bu aynliktan kim ziyan edecek bakahm., 
Ben ho§um, Tann'yla ciftim de halktan tekim, 
3500. O, ne hirsiz diye tOhmet altma ahr beni, 
ne yularimj bir gamrnaza verir benim. 

Gemidekiler, a ulu klsi, bu yiice duragi nc 
yaplin da verdiler sans diye bagirdilar. 

Yc-ksula iftira etmek, asagilik bir gey Ifiin 
Taain'yi incitmek yiiziinden,,. 



Hu-ja, Allah korusun, padigahlan uluiamak 
yuziinden.. Yoksullara kar$i hie de kotii zaruia, 
dugmedim lien, 

* O guzel goluklu, o lutuf sahibi yoksuliar 
yok mu? OrJan ululamak k;in geldi "Abcsc" 
suresi, 

O yoksulluk girpinip kivranmak Icin degil., 
Tanh'dan baiKa bir sey yok da o yiizden yck- 
luga dugniugtur onlar, 

Nasil tohmet altina almm onu ki Tanrc, 
yedinei kat gok hazinesine emm etmistir onu. 

Tohmet altmda olan nefisdir; yijce akil de- 
gil,. Tohmet altindaki, duygudur; Jatif 151k de- 

Nefis ^iiphecidir, vur bagina onun; vurul- 

maktan, dovulmekten anlar 0, deli I getirmekle 
yola gelmez, 

MQeize goriir, o cagda aydtnlamr; ondan 
sonra hayaldi o der; 
3510. O gagilarak $ay g&KindLJ ya bani; gergek 
olsaydi gece-giindiJB, gosonlindc kalmaz tniydi? 

O, temizlerin gozlermde kalir, hayvan g&- 
ziine e§-dost olmaz o. 

sagilacak gey, bu duygutian utarar, arla- 
nir; hi? tavuK kusu, daraeik ku^Tida durur muT 

Cok soyluyor deme sakin bana; yiizde bi~ 
riiu soyluyontm, o da kii glbi hanl, 

Sufilcriii, ^eyhe kargi pflk s«z sOyleyen I>lr 
fiQfl'yL kiiinmnlan 

Sftfller, bir sufiyi yeidilcr; bir tekkc 5ey- 
hine vardilar da 



Sahife 236 - 265 



*64 



MiSS'jjvl SKniil ii 



/ 



MESNIVl EERH1 li 



*es 



geyh, eanirniK yanflj dediler, a onderimiz, 
bu sufiden hincimizi sen ah 

gcyh, a sufiJer dedi, §ikayetiniz ne? Sufi- 
ler, bu sufinin tie kotLi huyu var, hem dc pek 
fc&tu dedilcr; 

Sbice ba.jladi mi, fan gfbi boyuna soyjar; 
yemesine gelince: Yirini kisiden teals ye r . 

L'ykuya dakll mi, Ashab-i KeftFe doner; su- 
filer, seyhin kargissnda, sanki sava^a girjgtiler. 

Seyh, o yoksula yfisJtlnfj dondiirdij de, ne 
ha] in olursa olsun dedi, ortalamasim goset. 
3520. * Haborde de "tgl(;i-jn hayn-hsi, ortafama 
olamdir" diye gelmi$tir; hildar, oWalahia olun- 
ca fayda verir. 

* Bir hilt, bir yiizcfcn ami mi, insanlarm 
bedeninde hastulik bslirir. 

^ Egini-dostunu pek ovme; bu, sonunda ay- 
riljga sebep olur, 

MftaSfriin sozii de d^iiluyciui ama o iyi <tos- 
tun s&unden fazla oldu. 

* O fazlalrk da HiKir'la arasinin aeilnmsina 
sebcp oldu; Hizir, had I git dedi, sen 50k soy- 
IQydrsun; "Bu, artik aynhk," 

A MM, gok soylliyorsim, uzakla.5; yoksa 
benimle bcraber geleeekacn, dilsiz ol, kor'kesi], 

Ama gitmas de, aynk direr, otuvursan, ger- 
gekte gitmis Myihr.siti; benden kesiJmig, aynl- 
fmgsin zaten sen, 

Namazda, ansizin numazi bozan birgey mey- 
dana gelse senden, git, abdest al dcseJer sank; 

Gitmez, orada kurur kahrsan, namazin, on- 
ccden gitti zateh, a azgin, 



Yurii, senin giftin olarilann, sana gonill vc- 
renfcrin, sbziine susamiglann yaruna var. 
3530. Beksi, uyiiyanlarjiidir; balikJarmsa bek^iyG 

ihtiyaglan yok. 

Beaciye, elbise giyenler bakar-dumr; £ir- 
cjplak canm sUeu-pilsuyst? dostun gorunuaudiir. 

Ya sipJaklardan bir yana cekil; ya da onlar 
gibl elbiseye bosver-gitsin. 

Yook, tamamiyle fiptek olamiyor, tama- 
miyle soyunamiyoisan, bad az elbise giy de 
ortalama bir yol tut. 

(iiTvjsitt seyhe 6«Ur getirmesi 

Eunun ferine den r i5 T o §eyhe halini an- 
latli; su^una OKrii eg ettj. 

Seyhin sondanna I-Iizjr'in eevaplari glbi 
guzel, dogru cevaplar verdi. 

Hani Kelim'in sorularinu Hizirj hei'geyi bi- 
len Rabden ce^'aplar vermisti dp, 

Aklma geldiginden de fazla olarak zorluk- 
lari p6zulrnu§tu; MQsa'ya her zojtj agmak igin 
bir anahtar vermi§ti. 

Dervig de Hizn^in mMsina komiiugtu; gey- 
he cevap vermcxie gayret etti de, 

Dedi k!: Drta yolu tutmakta hikmet var 
ama orla da nispete gored ir, 
3540, Iiunagjn suyu, deveye gSne azdir; iakat o 
su, fareye deniz gibidir. 

Kirain ovlinti doi-t ekmekse p, iki, yahut 
Us ekmek yerse bu yeyi^, ortalarnadir. 

-P. 30 



Sahife 237 - 265 



4fi0 



MI?5iN£Vl j£RH| II 



UnSNFVl $EHHJ II 



497 



Dort ekmegi tie yei'sc, ortnlamadan uzak- 
Iagir; kaz gibi hirsa ttltsaktir o. 

Fakat, on ekmege igtahh olan, alti ebmek 
yerse, bu da ona gore orta&ama bir yeyigtir. 

Benim elli ekmege igtahim var; seninse 
alti yufkaya; e§it miyiz? Hayir, 

Sen, on rik'at namaz kilar, usanirsuj; bense 
begyLtz rik'at namaiz kilanm, gene de usanmani. 

Bids I, la Ka'bc'ye dek yaya gider; obiiru, 
mescidc gidinceye dek kendinden gecer, 

Birisi, bagigta caram bile verjr- tsrtetniE 
olur, tiifbir $ey] kalmaz; ebtirii, bir diiim ek- 
mek verinceye de-k can veru', geberir. 

Bu orialama, son bakimindan meydana <?J- 
kan bir geydlFj onu-sonu olan seye go red if*. 

Biffjeytn b'nu-sonu olmali ki ortasi dii^iin- 
ceye sigsin. 
3550. Sonsuzsa iki yam da yoktur; artik onun 
ortasi nasil ohibilir? 

* Once de, sorira da kimse bir belirti ver- 
memigtir ondan.. "Ona deniz murekkeb olsa" 
demistir. 

* "Yedi dentz, tamamiyle murekkeb olsa 
sonu geiecegine hie limit yok, 

Bagtardaki, ormanlardaki agaclar, tiimden 
katem olsa, gene bu soz, eksiltnez de eksilmez. 

O murekkebin, o kalemlerin hepsi tUkenir, 
biter; fakat bu sayiya sigmayan soz, gene ka- 
lir, bitmez," 

Kimi gagda da halim, uykuya benzer; yoi 
aaatmig, uyku saiur onu. 



Fakat gbzum uykuya dalmigtir, gonliimu 
uyanik bil. l§sia-£ucsuz durusuma bakma, bil ki 
bir igtcyim, bir gUcteyini ben, 

* Peygamber, gozterjm uyur ama dedi, gon- 

lum, JiaJkm Rati bine kar§i uyaniktir; uyumaz, 

Senin gtaun uyamk, gonliinse uykuda; be- 
nimse goziim uyumus, gdnlUm kapiyi aemada. 

Gonlumde, bagka bir be<j duygu var; goniil 
duygusiina iki dUnya da pencere. 
3560. Kendl ankligjnla bakma bana.. Sana gc«ce- 
dir araa aym gece, bana kugluk ^jigidir. 

Sana zindandir araa o zmdan bana bagdir- 
bahcedir; bir ise koyu]u§, her seyden vazgecisjn 
ta kendisidir hence. 

Senin ayagm bal^iga saplanmig; banaysa 
baJcilc, gill kesilmi§„ Sana yas, banaysa diiiijn- 
demek, davul-zurna. 

Yei-yiiziinde, senlnla bir yerde otumyonam 
am a Zuhal gibi yedinci kat gogiin iistundo ko§- 
inadayjrn, 

SeniuSe DtUran ben degilim, benim golgem. 
Eenim mertcbeni, dusijnceleiden yiiee. 

Ciinkii dii^iirjceterden ge^nni§im ben; djjgyn- 
cenin di^mda yelip yortuyorum. 

Diisiinceye buyruk yiiriitniedeyim, onun 
buymguna gymuyomm; gunkil mlmar, yapiya 
buyruk >nj]-iitur. 

Butiin balk, du§UnceIere uyar da o yUzden 
goniil yaraiamr, gam Sara batar. 

Ha>kin i^indert sigrayjp kaemak istersem 
mahsustan kendimi diisiiiieeli gdsterirjia. 



Sahife 238 - 265 



ME5NEVI giRHl II 



MESNEVI fIRHl U 



«9 



Ben yticeJerde ucan kusa bcnziyoruiu; dii- 
§unceyse sitiekt.ir; sinek nasil olur da bana ye- 
ti§obilh' ? 
3570. Ayaciklan kink killer cte bana uJogsinlar 
diye yiicelerdcn, mah&ustan ajayiya inerlm. 

Ama agagdik sifatlardan Usandim mi da 
saf-saf uean kuglar gibi ucuveririm. 

Kanadim, kendiginden bitmigtir; bedenitiie 
iki kanat yapiFjtinniidim ben. 

* Ca 'fer-i TayySr'm kanadi kenriindendir; 
Ca'fer-i Tairar'in kanadiysa cgn;ti. 

Bunu Tatmayinca, bir davadir bu; fakat 
yiicelerde ocuranlarca mana. 

Ku/guna gore bir laf, bir dava bu; sinege 
ha bog tencere, ha dolu; ikisi dc bit 1 . 

Agzindaki lokma inciyso, mucevherse, da- 
yawp dinlentne; gucun yettikge ye. 

Seyhin bii'i, bir gun kdtii zanm glderrnek 
i^in legene kustu; le^eii inciylE doldu, 

Can gozu acik pir, akli kit olanlara gos- 
termek Icin akilla onlnjilan ineiyl gozle gorii- 
liir bir hide getirdi. 

Dtgil mi ki senin niidende temtz Mte pis 
oluyor; haika kilitle, anahtari da sakla. 
3580. Fakat lokma, kimin karmnda ululuk lgigi 
oluyorsa, ne isterse yer o; helaldir ona. 

Dograluguna keisdisi tanik oian ilftvii 

Can i ma bildiksen, sdziimi'in dava olmadigini, 
mananin ta kendisi oidugunu aniarsln* 



Coce yarisi, sen in yatilMayim dersem, 

sakin korkma; Benin hisimimm, sen it] yakiniftinl 
ben, 

Yakullannin seslerini biliyor, tamyorsan, 
bu iki dava da sence mana. olur gider. 

Yaninda chunk da, yak mm bulunmak da 
iki davadir ama ikisi de, lyi finiayisnya mana- 
dir. 

Sesinin yakinligj da, bu solugun, bir se-vgi- 
linin yakmindtui goldigine taniktir. 

Yakmin, hismiin sesindeki tad da o aziz 
hisimin gercekli£ine tanikur. 

Fakal kendisine ilharn gelmeycn ahmak, 
biigisizligl yu'^unden yabancinm sesiyle bildi- 
gin, yakimn sesini blrblrlnden ayirtedemez. 

Onca, onuri SQZu davadir; bilglsixligi, ona 
inkar mayasi olmugtiir. 

Ama gfmJUnde iqiklar olan anlayigk ki§iye 
bu ses, dosdogm maMdir ancak. 
3590. Ane dllj arapca olan biri, Arap diliyle, ben 
arapga bilirim dose, 

Arap£a soyleme^i davadir ama arapca 
soyloyigi de inanamn ta kendisldlr, 

Yakut bir katip, bir kagida, ben katibim, 
yazi okuyabilirim, yUe& bir eiim ben diye bir 
yam ytizsa, 

Bu yazilmi^ yazi, davadir ama yasiian yazi 
da maa&ya tamktir. 

Yahut da bir ,<tufi, sen diin ak^im ruyada 
birini gordun, omuzuna seccade vurmugtu. 

* 0, bendim; ruyada sana, bakigtaki feysl 
anlatmigtim hanl,, 



Sahife 239 - 265 



tto 



MlSNKVl 5EHIL1 



O sozlerl dinle, kulagma ktipe yap; o s5z- 
leri aklina kilavuz et dese 

Bu soz, sana o ruyayi hatiriatir; yen! bir 
miicize olur, eski attin kesJlir. 

Bu da davaya bcnzer ama ruyayi gomiiii 
cani, evet der. 

• Mademki hikme(, mu'rnlnm kaybolmug 
ma] id j r, onu kimden duyarsa duysun, inamr, 

3600, Kendisini, onun yamnda bulduklan sonm 
nasil supfiiilcnir, nasil yarulir arlik? 

Bir susuza, tez ol h kadehte bu var, hemen- 
*eeik al desen, 

Sueuz, bu sbz bir 0.V& ancak, hadi git; 
a davaci, yanimdan uzakiag, aynl benden. der 
ml hie? 

Yahut da bir delil poster; bu, su dnsinden 
mi, o an-duru sudan mi der mi? 

Ya da ana, slit emer coeuguna, gel yavruni, 
ben sen in anamm, stit *m dese, 

Cocuk, a ana, anam olduguna bir deLil gGs- 
tfir d& gelip sutiinii emeylm, esenlcgeyim der mi? 

Her iiminetin gtinlunde, Tann'dan bir lad 
vardir; peygamberin ytizu de myelzedir- ilm- 
mete, sesi de. 

Pcygamber, dig yuzden bit seslendi mi, iim- 
mctin cam, ic yUzde secde eder. 

£iinkii can kulagi, dunyada o 5es.lt sesl, hie 
kimseden duymamistir, igitmemigtir. 

• O garip, egi bulunmaz sesin zevkinden 
"Gercokten de ben yakinim" sesini, Tann di- 
lindcn duyar. 



(§ E R H) 



2S29, "Zarar vennek, kifirlikte bulunmafc, ma- 
nan J arm aralarmi aemak, daha once Allah' la ve Pey- 
gumberiyle savasanm geJmesini gozlemek icin mes- 
eit kur&rdara gotinee: Biz ancak iyUik iatemekteyiz 
diye yomin edeeeklcr ve Allah 1 sa tamkJik etmektedir 
ki ontar yalancilardir. Orada hie, bir zaman namaz 
kilnia, UK gUnden iti baron Allah 'tan cekimnck ve 
ona itaat etmek te.me.li ustiine kuruknusj olan mes» 
cit, elbette namaz kilmana daha layiktir. Orada oyle 
erler var ki inanmayi severtec ve Allah, 'temizletlip 
armantan sever, Yapiyi Allah' tan korkup gekinme 
ve raziligiji] kazanma temelleri Listunc yapan mi daha 
hayirhdir, yoksa temelinl, kayip gitmekte- olan bir 
yaiin kiyisma yapip da o yapiyla beiabcr cehennem 
ategine yiklhp gocen mi? Ve Allah zulmeden toplu- 
lugu dogru yola sevketmez. Onlann kurduklan yapj, 
kalpleri parcalanip glunedikce kalplerine sUphe ver- 
meden bir an bile gori kalmaz ve Allah, hergeyi bi- 
lir, hukiim ve hlkmet sahibldlr," (Kur'an-i Kerfm, 
IX, Tevbe, 107-110) 

Mii§rlklerden oniki, bir rivayete g6re onbe? kigi, 
toplumu bOlmek Sein bir mescit kurjnuglardi. Hz, Mu- 
hammed'i (S. M.) o mescide namaz kilm'aya cagirdi- 
lai. Hz. Muhamrcied TebUk savagina gidiyorlardi. 



Sahife 240 - 265 



iTi 



MESNEVl 5ERH1 n 



MtiNEVI JRRIM U 



17S 



Slmdi s&fere gidiyoruz; donLuicc Allah izin verU-se 
gelir, kilarcz dediJer. Ayette, gelmesi goelcnen, EbQ- 
Aniir adit bk munafiktjr, Bu adam, Roma impamto- 
runa gidip bir ordu duzei'ek gt-lmeyi, Hz, Muham- 
med'i ve diniiij yok etmeyi kurmus bir rahipti. gam 
civannda oldu, Bu aycllerden SDJira He. Muhammed 
bu mesridi yiXtorfa. Temelj inane ilstijne kurulun 
tnesbit de Kuba'da ve Medine'de kurulan mescittir 
(Kadi tefsirine bokiniz, C. I. h s, 5120-521), 

Mevlana 3020. bey i (.ten soma, "Herkeste de bir 
Mcscid-i Dirdr sjnayjgimn bulundugunu bildirmek" 
bolumuride dc belirttigi gib! bu bahsi, eskiden ibret 
almak Igln bildirmededir. Oaluri kinamak today, fa- 
kat onlardan olmamak guc. Hz. Muhammed (£. M) 
"Iki yiizJijluk alanieti ticttir: Iki ytizlU adam, soz soy- 
ledi mi, yalan soyler, vaad edince vaadindi? duimaz, 
kendl&ine birgey emniyet Bdjtirse bainllktc bulunur" 
buyurmugtui* (Cami\ I., s. 3). 

2844. "Sakinin fi$kilL.kta biten yesillikten, kotii 
bitim yerinde biten guzel kadmdan." (Hadis, Kiiniiis, 

2858, "Ben inn, inanamarm kendilerinden ziyade 
tizerlerlndc tasarrufutn vardir; inanardardan biri ol- 
du mii, bore biraktiysa odemesE bana duger; in a] bi- 
raktiysa varlslerinindir." (Hadis, Cami', l„ g, 90) 

2859, "Benirnle siz, guna benzeriz: Bir adam ates, 
yakar; davarlarla kosekler de kendilerlni ate§e at- 
roaya sava§irlar; adam da buna engel olmaya sava- 
5ir. Ben de sizi kusaklarimzdan yakalami^jm; atege 



atilmaniza engol olmaya ugra^iyonmi; sizse elimden 
kacmaya ugcasmaktasiruz." (Cami 1 ,. U., s. 136} 

2S76, "Yeminlerini bir kalkan edinmedeler de 

halki Allah yoJundan nien'etmedeier, onlaradir arlik 
agagilatict bir uzap," (Kur'an, LV1II, Mucadele, 6) 

"Andlarjni kalkan cdimiiisler do halki, Allah yo- 
lundan <?ikarmi§lardir; sliphe yok ki nc de kotiidiir 
bu yaptlklarc §ey." (LXll, ^ura, 2) 

2S8S, "Allah, gonullerinij kulakianiii muhurlc* 
mi§tir; g^zierinde de perde var; pek buyuk azab on- 
Lara." (II, 1} 

2SS7. Masa'mn, alev-alev yanan, fakat yatiip da 
kiil oltnayan bir agagtan, Tann hitabina mazhar oU 
dugu, Kur'^ji-i Kenm'in XX. suramin (Taha) 10,„ 
XXVH. suresinin (Neml) 7. vc XX VIII. suresinin 
(Kaias) 29. ayetlerinde anlatibr (L ciltte 279. bey- 
tin gerhlne bk.). 

2907. Ashab-l Fil. I. ciltte 1319. beytln gerhine 
bk, 

29 13» "Hikmet, Inanan ki§inin kaybolmus mah- 
dir." (Iiadis, KunuK, II. 49) 

2939, Kadir gecesi. Kur'an'in XCVII. suresi olan 

Kadir suresinin nieali §udur: 

"§iiphe yok ki indit'tJfk Kur'ati'i kadir gecesL 
Ve nc bildirdi sana, nedir Kadir gecesl. Bin ay dan 

daiia hayjrJidlir Kadir gecesi. O gece melekler ve mh, 
takdir edilen heria icin, Rablerinin iznlyle inerler, 
esenliktir o gece, glin i§iyincaya dek surer 1 ." Kadh, 



Sahife 241 - 265 



474 



MHNEVl 5SEHI U 



Mi.sNtVl SER«i ii 



47& 



ululamak, gijcu yetmek, siki^tirmak manalanna gc- 
lir. O gece de ululugu, yahut bir yilda olacak scylerin 
gece takdir edildlgi, yahut yore inen mcleklerin 

£okiugu yliziinden bu adla amltnistir. E surenin (Bft- 
kara) 185. ayetinde, Kur'Sn'ln Ramazan ayinda in- 
dirJldigi bildirildiginden bu gece, Ramaean ayindadir. 

|3§zilarina gor& Kadir gccesi, Hz. Muhammed'in 
zamanma mahsustur, Bu hukurn ekseriyetin hiikmu 
degildlr. Kur'an'in hiikmLi, kiyamel.e dek sijreeegin- 
den Kadir gecesi de fciyamcte dek vardir. Ramaza- 
nin onbesjnci gecesinden itibaren tefc gecefcrden bi- 
rinin Kadir gecesi oldugu soylenmisAir. "Kadir gc- 
cesini, Ramazanm son on gecesindc arayin", "Kadir 
gecesini son yedi gecede araym", "Kadir gecesini 
yirmi yerinri gece arayin", "Kadir geeeskn yirmi 
iiciindj gE»ce arayin" meaUnde harlisler vardir (Ca- 
mp, I, s. 108). Son on gcce gelince Hz. Muham- 
med'in, kendisini ibadfte verdigi, geceleri ehlini, 
ayalini de kaldirip ibadete tegvik ettigi rivayet ediJ- 
ffiigth? (Et-Tecrid, I. s. 128). Ebu-SaSd d il-HudrI diyor 
kii Biz, Peygambcr'le jtikafa girdik *. RaniiUianin On 
be§iydi. YirmliKi Bafcala Peygamber, bana Kadir ge- 
cesi gosterikli, sonra tHiuttUrtfldu, son on geoenin 
tek gecelerinde arayin; yalmz aklnnda su kaldi; 
baJciga secde ediyordum o gece buyurdu. Gokte hie 
bir bulut yoktu. Derken, bir bulut goriindu, yagmur 
yagdj, mescidin dami akti, Peygamber'i balgiga seeds 

» Utitaf, bir cArtiic girSp Ibfidctle TftkiL eutfmek, g«*fc- 

•nedftee ibfarl eikrniiriialt, kihiiryie koiiii^niajnaktii. Mcsfijp- 
iere jfiiTr. »[yetJc bir ta Camjde tlurinnk, yabud en US, (if giin 
kahuili, iitikiflic 



ederken gordlim; hatta alnmda balcik eserf vardi." 
(ayni sahife) Bu hadise gone Kadir gecesi, Rama- 
BBBtm yirmi birinci gecesidir; §afii, bunu kabul el- 

WLgttr. Han^filere goi-e yirmi yedinci gecesidir. Eh- 
iibcyt imamlarmdan, ondokuzunca, yirmibirind, yir- 
miueliii^u gecclerden biri olduguna, bu Ug gecenin de' 
iCadir -gecesi olup i]k geoe, olacak gcylerin takdir 
ediidigine, ikinci gece, takdir edilenleitleri boKUlacak- 
lann bozulacagina, Uoiincu geoe, takdirin kesimc5e- 
cegine dair hadislcr rivayet cdUmigtir. Bu uc gece- 
den, yirmi uQuncii gecenin Kadir gecesi oldugu hak- 
kindaki rivayctler, daha knvvetlidir (Mecma'j X. 
s. 516-521). 

Sufiyyeye gore, gercok yolcusunun, keridi kad- 
rini bilip ogrenmesine vesiic olan tecelliye eristiii 
gpcedir ki bu da birlik duragma uia^masmin bas- 
langicuJir (TaWath 

2949. Semud, Salih Peygamber'in (A. M.J gon- 
derildigi kavimdir, Bu kavim, Hicaz'la 5a m arasinda 
otumrdu. Ealih Pcygajiiber'i dinleinedilcr. Bir cetin 
bagu-isla helak oidular, Kur'an-i Kmm, VH. sure- 
simn <A'raf), 73., IX. suix-nin tTevbe) 70-, XI. t&- 
renin (Hud A.M.) 61-65 ve 95., XIV. surenin [Ibra- 
him A. M.J 9., XVD, sOreniu fterk'} 59., XXII, su- 
renin (Hacc) 42., XXV. surenin (Furkan) 38., XXVI. 
sQrenin ^uara') 141., XXVII. surenin (Neml) 45., 
XXIX. Bureriin (Ankebut) 3S^ XXXVIU, surenin 
(Sad) 13., XL, surenin (Mu'min) 31., XLI. surenin 
(Fussilat) 13. ve 17„ L. surenin (Kaaf) 12., LI. su- 
renin (Zarfyat) 43., LIII. surenin (Necm) SL, LI\ r . 
sQrenin (KamerJ 23-, LXiX surenin (Hakka) 4-5., 



Sahife 242 - 265 



476 



MESN£VI JCRHI U 



ME5NE.VI SCPMt II 



477 



LXXXV, suienin (BuruO 18., LXXXIX. aQi-enin 

(Peer) 9. ve XCI, surcnin (gems) 11. ayetlerinde 
bu kavimden bahscdilir (I r ciltte 25 IS, beytin ger- 
tijne bk,). 

3S5&-39S1. "CyJeslne ki birbh'i ustiinde olarak 
yetii kat gbgii yaratmigtu; Rah man 'in yaratiginda 
hi^ bir uygunsuziuk, aykinhk goremezsin ; artik ge- 
vir gdziinu de bak; go:>ebilir misin bir yank, bir eat- 
lak? Gene de gdzunu cevir de bir daha, bir daha 
bak; Jiradigini bulamaz da gfkiin, mahi-um bir halde 
san Ei doner ve yorgundur o, bitkindir." (Kmr'tin, 
L3CVII, Mulk, 3-1 j 

2959, §ahne, zabtiye memuru, polls anlamina 

gellr. Arapea oiup dqgrusu "Sihne" die. 

296S. "And otsun ki mutlaka sizi birazcik kor- 
kuyla, aghkia, mal, can ve meyva noksaniyle KUJKt* 
yacafiz. Ifajdele sabnedenJori; o sabredentori ki on- 
lar, bir musibete ugraddar mi biz, Allah'iniz, gene 
de gerjsin-geriye ona donecegiz derler, Oyle kitnse- 
Jerdiv onlar ki rabierfnden yarfiganma ve rahmet on- 
lara, Onlandir dogru yolu bulanlar." (Kur'an-i Ke- 
rim, n. Bakara, 155-157) 

2973. "Sandiga koy onu da nehre birak, nehir 
omi ktyiya bi fakir, benira dugmamm ve senin dus- 
mamn, ahr onu demigtim ve kommamin aJtmda 
yeU$men i^ii? _sana kar$i bir sevgj de vermigtim ona," 
(Kur'an-i Kerim, XX, Tana, 39). Btj vak'a XXVIII. 
sOrenin (KasasJ 7. ayetindo de anlahlir. 



2&74, Elest. Sure VH, A'raf, ayet 172. (I. ciltte, 
1246. beytin gerhine bk.) 

2988, Berat gecesi. gabtinin on be§inci gecesi- 
dir. Kur'an'in, XLIV. suresi (Dun an} "Ha Mirti, and 
oJsun hen>eyi acikkiyan Kur'an'a, giiphe yok ki biz 
onu, kutlu bir gecede Indirdik, gttphe yok ki biz, in- 
sanlan korkuuiruz; o gecede ayiittr, takdir edilir 
her hukmolunan is; bir i§ ki indiniizden hiikmolu- 
nur; fjiiphe yok ki bs gondermi^izdir rahraet olarak 
Rabbinden; $uphe yok ki o, duyar, bilir" meulindeki 
ayet-i kerlrflelerlc buglar. Bu gece, Kadir, yahut Be- 
rat geeesidir, {Kaadi, II, s, 4],5), Fakat II, sGrenin 
185. ayetinde Kur'an'm, Ramazan aymda indigi, 
XCVIT. sGredeyse Kadir gecesinde indigi bCdirildi- 
ginden Kadir gecesi oldugu ve Kadir geoesinin Ra- 
mazun ayinda bulundugu meydandadir, 

Halk inaneina gore §abamn onbe§inci gecesi, 
herkesc bot-ati verilir; yani o yd icinde bayndan ne- 
ler gc^ccekse, on J ann yazili kagidi surtuliir. Omiir o 
gece rakdir edilir, O s.iJ>iih eli yumuiu uyanan, o yd 
oluiTfiiis- O gece Ay igigmda gdlgesini bagsiz goren 
de gelecek yila cikmazmig. 

"Gcrgcktcn de Allah gabanin onbeginci gecesi, 
kendiairie girk koganla insanlara kotiiliik edendiin 

ba^ka bulun h-alki yarbgar" rnealinde bir hadis var- 
dir (Carai', I., s. 61). Bu geceye, ate§ten kurtulug 
gecKi anlamina Berae gecesi de denir, 

3013. "Mallanni Allah yolunda harnayanlar, her 
ba^agmda >ijz tanesi olan vc tam yedi tanc bagak 
bitiren bek bir tohunia benzer, Allah diledigine fea't- 



Sahife 243 - 265 



476 



MES^EVI $ERHi 11 



kat verir, arttinr. Allah h m ihsani boldur ve hergtyi 
bill?." (Kui-'an-i Kerim, n. Bakara, 261) 

3017. "Allah'tan jeklnen kiginin ofk&si yatisma- 
sa bile dili tutulur, bir §ey sb'yleyemez." (Hadis, Ga- 
rni', n. f % 141) 

"Allah'i tamyanin dili tutulur." (Hadis, §arih, 
s. 238) 

3041. "Acrym, size de acismlar. Bagi§)ayin, sizi 

de bagiglasinlur, Vay haline scm tutmayamn; vay ha- 
line bile-bile yapiiklan kbtiiliikte israr cdenlerin." 
(Camf, L, a. 32) "0$ kj§iye aciyin, bir kavmin iln- 
lusuyken al^alaua, yoksul clmus itengine, biigislzler 
elinde oyuricak olan biigine." {garth, s, 239) 

3042. "Karciesim air ayipla kinayan, o ayip igi 
i^lomeden olmcz." (Cam! 1 , n, s. 161) 

3043. "ButUn bunlardan sonra Allah nzabindan 
Cinin mi olurlur? Allah azabmdan emin olanlar an- 
cak azaba ugraims topluluklardir." (Kur'an-i Kerim, 
Vn, A'raf, 99) 

3060, "Biz, son gelenleris ama ilk gelenlErden 

sonm geldigiiniz halde cennete ilk girenleriz. Onla- 
m, bizden once kitap verildl; bize onlardan sonra 
verildi. Onlar aynliga, aykinliga dijgtuJer, onlarin 
aykinhga diigtiiklerj quyde Allah, blze dogru yoiu 
gfisterdi; igte bugun de, onlarin aykirihga dugtiigii 
gundtir, Cuma guniidijr. Bu giia bizirtiJir, yarinki 
giin Yahndikrin, Shut' gunse Hristlyanlarm," (Ha- 
dis, Muslim, III, 7) 



MEjAtEVl SERHl tl 



419 



3081, T. riltte, 429, bey tin serhine bk. 



308G. "And olsun ki bis, cinlerin ve insanlann 
cogunu cehennem join yarattik; onlarin kalpleri var- 
dir, dii^unme/Jer otiunla, gozleri vai-dir, gdrmezler 
o gdzlerle; kulaklari vardir, duyrna^lar o kulaklarla, 
Onlar doit ayakh bayvanlara benzerler; hatta daha 
da sapifctii' onlar, Onlardir gaflette kalanlann ta ken- 
dileri (Kur'am Kbrim, VII, A'raf, 179) 

30SS, EUif gib! higbir §eyi yoktur. I. ciltte, 1520, 
bey Lin serhine hit. 

3099. L ciidin, 305. beytinin izahina bk. 
3116, Eflaki diyor ki : 

"UIu dostlardan biri §5yle rivayet ettl: Bir giin 
Allah liatiin sirnni kutlasm, zamanin Cunoyd'i Hak 
ye Din Husami'nm makaminda, karakig ortasindla 
pek btiyttk bir sema' oldu. O giin Mevlana, cok co§- 
kujilukiar guHtL'rJi. Ondan sunra kulJu gogsunU act! 
da a5ikt;asina ahlar etti; dostlann giSnulleri pek he- 
yecanlandi, Ondan sonra buyiii^du ki: Bir zamandir, 
bir g5niil ehlirtin g5nl(j dei'tlenmi^ti; h&ia yoksul Ho- 
rasan, onun (Wmii eekmede; yikikliga ytiz tuttu; asla 
yapiknayi kabuUenmez; oitdan sonra gu beyitleri oku- 
du : 

Tann erittin gfml& derde dii^medifc^e Tann, h,ig 
bir fniHeti reail-rusfo^ etmedi. 

Erlerin ofhesi bt^Mfu Jcarutur; goTtuH&rdm kopan 



Sahife 244 - 265 



480 



MEiNEVt SliRJi! n 



ME ENEV1 SkAHi U 



181 



Semi 'dan sonra, Allah raKi olsiin, Celebi Husa- 
meddin, bu halin scbebini sordu. Hazreti Iludavend- 
gar, babasirun gocm&sini onUndcn sonuna dek anlat- 
tl." {Tahsin Yazieinm dueeltmelerl ve notlariyle Turk 
Tarih Kurumu l.arafindan yaymlanan nusha, Anka- 
ra, 1&59, C. I, s. 16. Bu beyitlcrin ilkl, bu dUR 1 , 
3115, beyittir. Ikinei bey it de III. ciltte, "Miinkirlcrin 
soyJedikleri, tavs.anin ay a elcilik ederek file haber 
geth'jnesi hikayesinin hakiykaii" bOlumundedir), 

3120. Eedi'uz-zaman, bu hikayenin, Agaani'dc:, 
Ragib-i Isiahani'nLri "Muhadarar'inda, Bayhakiy'nin 
"El-Mahaslni ve'l-McsivT'sinde bulLUiduguiiu, Ut>eyd-i 
Zakam'nin de bu fiki-ayi nakkttigini bikjiriyor (Maa» 
hiz, s, 77-78). , 

Cuhi, kenrlisini aptal gosteren espritiiel, zekj bir 
adamdir. Fiki'alar dogruysa bu da Delkak gibi Gsa* 
nell Mahmud'un zamnmnda yasjamijl.ir. Bizim Nas- 
reddin Hocaraiza pck bcnzcr. Hatta bu adi Cuha oku- 
ySfilar vardir vc bunlar, ,l Hpca"Jun, bundan bozma 
wldugunu soylemek isteroistetdir. Ubeyd-i ZahanTnin 
"Dil-GusEi"sinda l bu fikrayla berster dokuz fikrasi 
vandir (1st. Oniv. ktp. f&rsfia yaz, nr. 264, 1S2 b, 186 Si, 
191b, 193 a, !S3b, 19-1 a, 196 b, 19Db, 204 a). Cuhi 
hakkinda, Edward G. Browne adina, 1322 de hazir- 
lunan "Aceb-Name" de, Arthur Christenseii'iii bir ya- 
zisi yard i r (s. 129-136). 

3139 - 3141. Yunus. Bir peygamberdir. Ahd-i 
Atiyk'in sondan sekizmci kitabJ, bu Peygamber'e ait- 
tir. Bu holiirnun hulasasi sudur : 



Allah, Yunus 1 a Ninenva halkim imana cagirma- 
yi buyurur. Yunus, bu buyrugs uymaz, Yafa'ya gi- 
der; Tunus'a gidecek bir gemiye biner; Ambara girer 
ve uykuya dalar. Gemi hareket edip acilinca bin* f)r- 
tl nadir kopar. Gemidekiler, duaya, foryfida b^larlar. 
Kaptan, ambarria uyumakta olan YQniis'u gorur; sen 
<le kalk da Rubbine dua et der. Yunus, ben ftabbimin 
buyrugundaii kagiyomm; bu fjrtina, size, benim yii- 
zuindcn geldi-gatti; Beni denize atarsamz diner der. 
Bunun uaerlne gemidekiler, su#u kimdir, ardamak, 
onu denize atrriafc iciTi kur'a g<^meye karfir vcdi-Jor. 
Kur'a YOnus'un adina diiger. Onu karaya cikarmak 
isterlor, fakat kiirek cekemezlet': Jirtina gittikee ce- 
tinlegh" delliz, kabardik^a kobarir, co§cuk^a wujar. 
Sonunda Yunua 'u dfiiize aiarlar; bi'tyijk bir balik, 
onu yu.tar, firtma da diner. 

Yunus, balifin Starninda ug gUtt, lie g^ce kaiir; 
Tann'ya yalvarir, bahk onu, karaya birakir. Tann, 
gene Ninva'ya gitniesini buyufur. Yunus gehre gi- 
der; gehrin yikiJmasina, Tann azabinitl. gelip catma- 
sirta. kirk gun var diye haber verir. Padi§;»h, bunu 
duyunca tabt.mdan iner, 0ut)$C$ buri'miir, kiil ustiini 
oturur. Padigahu) ve buyuklerin buyniijuyla halk da 
yetnek yemez, su tgmea tnsan, hayvan, hop ^ullara 
burijniirler, tb'vbe edcrle-r, aglailar, sizlarfar; Tanri 
da onlara wzap yollamaz, onlari bagi^lar. 

Yiinus, Ifte bunun iein ka^iyovdum ya der; bili- 

yorduin, morhaniutin iistugduir; giindi benJm canimi 
al barl. §ehirtlen cikar, dogu yoresinde bir gadir ku- 
rar, Iclne girer; bakalim, §ehirde ne olacak diye 
gozetmeyG baslar. Bu arada, ycrfen bir kabak f iliai 



Sahife 245 - 265 



4BJ 



WBSNFVl 6ES.H1 II 



MtSNf-V[ J£RHI II 



483 



biter, biiyiir, Yuniis'u golgelendirir, Yurius, buna gok 
sevinEr; fakat ertesi gun, kabaga bir kurt anz olur; 
kabak kuruyuverh'. Gun dogunca Yunus'a vuryr; o si- 
rada bir de col.in ctagu yeli csmeye baglaf. Yunus, 
gikayete Liaglaymca Tann der ki: Dikmedigin kabak 
asmasnia acidin; Nineva'da benim yaraitigirn yuz- 
yirmi binden fazla Insan var, hayvan var; peki, ben 
onlara acirrtay&ynii mi?" 

Ytinus, Kur'an'da IV. surenin (Nis&') 163, ayeU 
kerimesinde geqer; orada, Nub., Ibrahim, Ismail, Is- 
hak, Ya'kup vc ogullan, Isa, Harun, Siileyman ve 
Da vat 1 la bcraber amhr. VI. surenin (En'am) 86. aye- 
t.inde de-, peygamberler arasirtda adi gegcr. X. sure* 
nin adi, Yunus suresidir. Orda, Jl lnantp da inanglar- 
dan fayda goren gehir halki, ancak YQnus'un kav- 
midir. Inandiklan zarnan, dUnya ya§ayi§inda, oniar- 
dan, a^agihk azabim gidei'dik vc bir zamana dek 
faydalantlirdik onlan" dcnir. XXXVII. silnertfn (Saf- 
fat) 13S14S. ayctlerinin rneali sudur: "Ve ijiiphe yok 
ki Yurrus da peygamberlerdendi clbet. Hani, yolcu- 
larla dolu btr gemiye kdCmigti da, derken kur'a $ek- 
mi^eidi de Inir'a ona diismGs.lu, Kmarunl? bir hal- 
deydi ki onu balik, yutuvermisLi. Eger Rabbini tenzih 
edenlerden olmasaydi halkin tekrar dirilecegi guite 
dek bJhgjn karninda kabrdl, Derken onu issiz bir 
yere cikardik ve r>, hastaydi. Ve ona golge versill 
diye bir kabak fidam bitirdik ve onu yuz bin kigiye, 
yahut daha da artmakta olsn bir topluluga peygani- 
ber alarak gondetdik. Derken Inandilar da onlan 
muayyen bir zamana dek yasattlk, ge£indirdik," XXI. 
suredcyse {Enbiyi'3 "Bahk sahibi" manasina, "Zu'ii- 



Nun" diye geeer. 87-88. ayetlerde, "Ve ZiVn-Nun da 
hani ofkelenip gitmii}ti de sanmi^ti ki bizirn giicumuz 
yetmeyecek ona; darken karanliklarda nida ederek 
gec§ektt?n de senden bagka yoktur tapaeakj tenzih 
ederim soni ve §iiphe yok kt, z^limjerden oldum de- 
mi ^Li. Derken duasini kabul ctmi^tik Onun Vc gam- 
dan kurtarmi.strk onu ve boyle kui'tannz inananlati" 
diye vak'a kisaca anlatihr, 

3141. Elest, L cildin, 1246. beytinin gerhine bk, 
3150. I. ciMin, 96. beytinin scrhinc? bk. 

3153. Qigil. Tiirkisian'da bir §ehirdir. Oralilar, 
pok gtizel oJuflannig. Eu y Liz den gQzslter ovUUirken 
Cok defa bu ad, gfr$er. 

3173. R us tern. I. cikte, 2436. bejtin gerhinc bk. 

3179. dan sonraki hikayc. Mevlana, bu bikiiyey- 
le, bilgirtin, insana faydali olinasini, oltna^a bir yiik- 
ton ba^ka bir^ey oiamiyat.'igmi bildirjyor. Hz. Mu- 
iiammecl de (S.M.), "Aliahim, saiia si^inu'irji fayda- 
flis bllg]deri, .ilcaJsnayan goniilden, doymayan ncfis- 
ten, Itabul edJlineyen duftdan" buyunnustur (Cami'j 
1.. s. SI). Zaton bilgi, bir vasiladir, gaaye cJegit, Yij- 
tius Emre, 

tllm ilitu bilmefctir tfim ketidin bilmeTttir 
Qiln Ttendini bilvtzzsin ba nice ohumaktxr 

buyurur, Olgun ki^i, bilgisi arttikca, biLn^digini bi- 
len kigidir. COrMi bilinen §eyJei"e kai^gi bilinraeyenler 
o kadar goktur ki. Kur'a n-i Kei'Jm'de, "Her bilgi k§- 



Sahife 246 - 265 



4S4 



mssnjvi sj;n[j] a 



M£SNEVI 5EFH] II 



185 



hibinm iistujide bir bilen var" denmigtir (XII YQsuf 
A.M., 76). 

Son zanianlarda, dint bilgile^e ve bibllyograf- 

ya'da dogunun, baiitun en tinJu bilgini Ismail Saib'in 
(1359 H, 1941), bir gun "Ben Qmmiyim" dedigini 
doyoiugtum, 

3238. Yusuf-Gomlek. I. <-, 125. beytin jeHline bit. 

3239, Ahm«I, eo-k hamd edcn, yani cok Oven 

munasirifi getir. Kur'an'in LXL suresinin (Saf) 6. 
ay ot mile, Isa Pey£amtx.'i-'in, ben size Ahm£>;] adh bit' 
peygamberin mujdecisiyirti dedigi anlatihrken Hz. 
Muhammed'iri (S-M.) adi "Ahmed" okirak gegsr' 
Hz, Muhammed tie, "Ben Muhammedim, Ahm&dim" 
buyurmu s tur (Cami', I., s, 90), "Bam dijnyaEJzd&n, 
kadinlar, gLizd koku ve namaz sevdirjldi; narnazda 
gdzitm i§iklanir." (Hadis, Cami', L, s. ]22J 

3243. ten se-nraki men h a be. Bodi'uz-zaman, bu 
menkabonin, TezkirafiiJ-EvlIya'drj bulundugunu sOy- 
lUyor ve mctin nakbdiyor [Maahlz, s. 79-SO) "Mnntik 
al-Tayr" tercememizJn 2. bssimnun "Ac.iiania"sm3 
b. s. 207-20S, 

Cami (S9S H. 1492), N Nafahat'UI-Uns"te, Ebii'l- 
Haris'il-AvJasi'nin hal tcrcemesinde, buna benKer bir 
menkabo anlatiyor. EM'i-Haris, birgiin, agaflar ara- 
sinda birisinin namsiz kildigim gdrfir; vticudmiu hey- 
bet kaplar, Dikkatli baksnea Sa'dogm Ibrahim oldu- 
gunu anliir. Ibrahim, sdami veriuce deniz kiyisuia gi- 
der, dudaklanm oynatjr. Denizden bir gok balifc bag 
fiikaru-, saf baglar. Ebii'J-H&ris nerde balik avcilan 



dlye gonliindcti gecirir. Bahklar hemen denize dalar- 
lar. Ibrahim de Eljfi'l-Haris'e, sen bu isjn eri degil- 
sLn, bllinceye dek yalniz kalmahsin, az birseyi yet or 
bulmahsm der glder (Lamii tercemesi, 1st. 1289; 
s. 97). 

3247. "Bir Rab ki yaylagi yescrtti; dcrken onu 
kapkara, kupkuru bir hale dondiirdii." (Kur'an-i Ke- 
rim, LXXXVII. A'la, 4-5) 

32tiG. Hizir-Musa lq\n I. ciltte, 225. beytin §er- 
hine bk, 

3271, "§uphe yok ki Allah, kendilerine cenneti 
vennek Uzere inananiann canlanm, mallarim satin 
almagtir adet&; Onlar oldiirurler, bUlariilLLrier; her 
iki suretts de vaadi ger^ektir ve Tevrat'ta da s.abil- 
tir, tndlde de, Kur'an'da da ve ahdinde AUah'tan daha 
ziyade vefa edtn kimdir ki? Artik 5U giristiginiz aii^- 
vei'lgten dolayi s^vinin ve budur igtc en biiyak kur- 
tuiu§ ve saadet." ^Kur'an-i Kerim, IX, Tevbe, 111) 

3273. I, ciltte, 544, beytin gerhine bk. 

3278, Meviana, bu beyitte baglayip, bu boliirauri 
sonuna dek, horsey in bir ihtiyag kar^iligj bulundu- 
gunu snlatiyor. Daglar, yildizlar, ay, gune§... Her^ey, 
ihtiyac kai^ikgidir. Kostebck gftssuzdiir, ciinku gflae 
jhtiyaci yoktur. 3290 ve 3291. beyitler, pek dikkate 
degcr. 

3329 4 "Ve Allali'la, bir baska mabiidu nagirma; 
yoktur tapacak ortdan ba^ka, hergey helak olur, an- 



Sahife 247 - 265 



m 



MESNIVI Sfclii3[ a 



MUSIS EVI $EHHI il 



■is: 



cak omui zatidir kalan, O'nundur hiikum ve hepiniz, 
donup omjii tapisina varacaksinis." (Kur*an-t Kerim, 
XXVUL Kasas, 88) 

3357, "GUnes bal£ikla sivanmaz." Turk alasdzij. 

33S2. "Ger^ekten de yiiziinu goge cevirip arati- 
difim gGrmekteyiz. Sent, r&zi olacagin bir lubleye 
yoneltecefiz: Hiiydi, yuzunii Mescid-i Haram'a cevir. 
Si?, de nerde bulunursaniz bulunun, yuzlerinisd o ta ra- 
ft dbndurun. Kendnerine kitap verilenler de bilirler ki 
bu, Rablerindcn gelnii§lir, yerjndedir, ger^ektir ve 
Allah, onlarm yaptiklanndan gaafil degildir." (Kur J - 
an-i Kerirn, II, Bakara, 144) 

MuEluniarilikta ilk kible, Kudus'tii. Hicnetten on- 

altt ay sonra Ka'be kibie oldu ve bir ogle namazinda 
bu ayet vahyedildi, Hz. Muhammed (S, M.J yiizunii 
Ka'be'ye clondurdii, ona uyan sahabe de Ka'be'ye 
dorrdii. Sonradan oraya bir meseit yapilmig, adura da 
iki kible mescidi manasina gelen "Mesctd'iil-K]W&- 
teyn" denmistir. 

Yahudiler, once kilinan namazlann inakbal ola- 
mayacagim sbylemeye baglayinca da "Allah imam- 
nizi yitirmez 1 ' ciimlcsini de tagiyan 143- ayet in- 

mi§tii\ 

3372, beytiyle baslayan hikaye. Bedi'ua-zamau, 
bu hik&yenln, "Muhadarat , ij]-Udeba"da f "Hilyatiil- 
Evliya"da buluiKdugunu, Cfimi'nin de Abdullah Hu- 
bayk'ui Ml tercemesinde andifim sSyltiyor ve metin 
de verlyor. Verdigi arapca tnetnin tiirkcesi >5Udur : 

"Demriigtir ki: Israilogullan zamanmda bir bil- 
gin vardi; duasinda, Ya Rabbi dcdi; sana tie kadar 



isyan ettim, son bana bir oeaa vermodin, Allah, o za- 
maiun pcygamberiiie vahyeffi de buyurdu ki: O ku~ 
luraa sdyle; saiaa ne kadar ceza verdirn, fakat sen 
anlamadin, Senden, bcnimlc nnunacat etmekte bula- 
cagin lezzeti aldinv" (Maahiz, s, SO J. 

3384. Rum tilkesi, Anadolu'ya eskidcn, Roma im- 

paratorlugu yiiiiunden, Rum tilkesi denmigtir. Rami 
itiahlasiyle tmilanlar da bu yiizden mahlasla anil- 
mislardir. Egrcf-i Rumi, AbduMh-i Rum) gibi. Mcv- 
lanft'ya da, cok sanradan, Munla-yi Rum, Celalcddin-i 
Rumi uenmistir. Fakat Mevlana, cagmda Mevlana 
diye ajlllmjgja da kendisiriR, ne kcndisi, n^ de ca&- 
da^lanndan biri Mmila ve Rumi dcmsmistir. Zaten 
Munia, Mevllna, Celal, Rumi niahlaslarim da hie kul- 
lamnani)5t:r. Rumi mahlasindan ^ItK ve aykm an- 
lamlar anla^ildigindaii bu sfizii hit; scjyler-.eniek e«- 
rdtttr. tranliiar, Mevlana'ya, Arif4 Movlevi, Pakis- 
tanhJar Rumi dfflffem de bir batamn tekran, yabut 
f-aklidi, Tier halde dagru degildir. 

3411. Neuzu billah, Allah'a sigimrw detnektir. 

3431. "Dunya, dopdohi kan olsa, inananin gida- 
si, gene de hcial olur," Bedl'uz-zaman, bu sozun, 
LL lhya'ul-tMm"da, Seht b. Abdullah-i TUsteri'ytJ (2&3 
H, S9G) atfedildigim kaydediyw (Ahadis-i Mesnevi, 
s. 69J. 

3432. "YeryitzU, bairn sccde yen *diMi; tertemiz 
kdindl." (Hadis, Cami', I„ e. 120) 

3442. Fil suresi, Kur'an'in CV. sQreaidir. I. cittte, 
394. bey tin §erhine hk. 



Sahife 248 - 265 



48S 



ME>N*Vl $J-RFTi H 



3443, den sqnralti bbluixi, Bedi'uz-zaman, bu fik- 
ranin 5ems'in "Mukaalat"jnda bulundugutiu sciyluyor 
ve metni raklediyor. Naklettigi metnin tiirkcjesi 511- 
dur : 

"Deve, bir kanncaeikla yoldag oldu. Bir suya. 
rastladilar; kavinea ayagiru $ektL Dove, ne oldu dedi, 
gel; bir^ey degil; su diz boyu. Kannca, sana diz boyu 
ama dedi, taonim ba^jmi beg kolag gepmede." (Maa- 
hiz, s. SO) 

Gene BedS'uz-iiaman, bu fikramn, Ebii'l-Fijtuh 

tefsirinde ve bazi tafsirlerde bulunougunu habcr ve- 
riyor. Bir fare, devenin yulamn yakalamig, ceke-£cke 
goturijyormug, Derken faro, bir delige girmig* deve, 
deliiin ba$inda kalaka]mi$. 

Sems'lt) "Makalafinda, bu fareyle deve fikra- 
Binin da aynen eectigini, mctin vererek bildiiiyor 
(ayni, s. SI). 

3464. "Kur'an akununra dinleyin ve susun da 
rahmete erin," [Kur'aiM Kerim, VIL A'raf, 304) 

34S5. den sonraki hlkaye, Bedf'uz-zaman, bu hi- 
kayenin Hilyat'ui - Eviiya, Risale-i Kusayriyye, 
Kesf'Lil-Mahcub ve Tezkiret'iJI-Evliya'da oldugunu, 
son iki kitaptn, Malik b. Dinar'a nispet edildigini ya- 
ziyor ve Ke^'ul-Mahc&b'ian metin naklediyor (Maa- 
hiz, s. 81-82). 

Nafahat'tfl-Unsteki Zu'n-Nun'un Mi teraemesiii- 
de, kfifidfemden naklen kayitlidir tLamil tercemesi, 
9, 89, 3243. beyitten sonraki hikayenin izahma bk.). 









MEsrsEvi stRHJ ji 



489 



3304. Abese suresi, Kur'an'm LXXX. aflresidir. 
Bu ciltte anlatildi. 

3520. "l§terin hayirlisi, ortalama olanlandir." 
(Hadis, Ki'inuz, II. s. 53) 

3521. Eski hekimlene gore Insan bunycsi, dort 
seyle, dort §eyin birinin fazla yahut eksik oknama- 
siyle sag-esen dumr. Ahlat-i Erbaa, yani dort kans- 
J1115 sey denen bu dort nesne, safra, balgam, kan ve 
bobreklerden gikan bir mayi', yani sudur. Eunlardan 
birinin art 151, yahut ekfiilisi, Insani hasta eder, 

3534. "{Hmr>, l§te dedi, seninle benim aramda 
artik ayrilik bu. Sabredemedigin seylerin icyiiziinu 
habcr vereyim sana." iKur'an-i Kerim, XVIII, Kehf, 
7S) ,1, cilUe, 225. beytin serblne bk. 

3551. L 'De ki: Deniz mui-ekkeb olsa tukenir, ya- 
zilamaz Rabbimin s&leri tiikenmeden [ Halta o deniz 
kadar bir deniz; daha ekletifio gone tiikenir, yazilniaz." 
(Kur'an-i Kerim, XVIII, Kehi, 109. Bu ciltte, 1612. 
beytin gerhine bk.) 

3552, "Yeryuztjnde re kadar agat varsa hepsi 
kalem, deniz de mtirekkeb olsa ve bundan sonra yedi 
dcniz daha niiirekkeb olup denize kaulsa gene Al* 
lah'in sozleri yazilJji tiikerunei; ijiijibe yok ki Allah 
duyar ve gorur." (Kur'an-i Kerim, XXXI, Lokman f 
27) 

3557- "Gtizlet b im nyur, fakat gonlilm uyumaz." 
(Hadis, Cami', jf.. s, 111) 



Sahife 249 - 265 






4(HJ 



ME5NEVJ SERfll II 



3573. Cu'fer-i Tayyar, H2, AH'nirj karde§Idir. Ha. 

MuhamittotTe (S.M,) jnananlarm otuz ikincisidir. Hz, 
Muhammed ona, Miskinicr, yftnj yoksullnr babasi laka- 
bini vermigti. Ali'den on yu§ buyUktu. Habe$ Jline hic- 
ret edenJerlc o da hieret etmis, Hayber'in fethi giinti 
Hieaz'a gelmis, Hz. Muhammed'e kavu^mu^tu. Hz, 
Mu hammed, bu yi'izden Ca'ffri''in gelisme mi daha 
fada sevinmeli, Hayber'in fethinc mi buyuimustu. 
Hkretin sekizinci yihnda Mu'te savanna giden ordu- 
ya Hariseoglu Zeyd'i kumandan tayin etmi§, o 5eb.it 
oiursa Ca'fcr, o da gjetof oiursu Ravahaoglu Abdullah 
kumandan olsun buyurmustu. Zeyd'm ^ehadetinden 
sonra Ca'fer kumandan olmus, once sag,, sonra sol 
kolu kesilimi?, sotira da s;ehit rtu^mu^tu. Ha Muham- 
med, Cafer'i gdi-dum, Hti koluna kar^ilik, Allah &m, 
iki kanat vermis, ccnnctte ucuyor buyuiTnUi}, bu.yiJZ- 
den u^aii anlamina "Tayyar 11 sozij de biv lukubi Oi- 
muglur (Tankiyh-al Makaal, I. 5. 212). 

Tarrar, yankesici demektir; Ca'fcr adh bill, yan- 
kesicilikle un alnusti. 

3595. BakjsUki feyz. Buna, terhn olarak "Fey/A 
Nazar" derler. Nurjyye Melamileri do denen son Me- 
lamilerden bask a bi'itun Me 16. met ehli, bakssa pek bij- 
yijk bir bncro verirler. Onlarca mijv§lt, yahut ondan 
ir§ada izinli olanlar, yola girmek isteyenln kalbine, 
gorJilne bakariar. Bu bakis, onda aski, cezbeyi mey- 
dana getlrir. Cezbe ve a§k, vehmindeki varhgim eri- 
tir; onu ger^ek varhga kavu§tmur. Hamzaviyye de 
denen Bayraml Melamileri, Kutuptati IrgSda izinli 
olanlara "Katbe bakici" derlerdl (bakiniz, Abdidbatd 









HrSNEVl J£J!H! JJ 



iSL 



GolpmarJi: Mslamilik ve Melamiler, 1st. Oniv. Tiir- 
kiyat enstUusii yayimi, 1st. 1931, s. 190-195), 

Atelamet nesesiyle kumimoj olitn MevlavSH'kte de 
Wusa biiyuk bit' ehemmiyet veriJir, Mukabolede, se- 
ma'dan ones, sagdan sola dogru, caiman pejreve ayak 
uyduruJarak yavas-yava§ yiiriintir, postun online ge- 
linir, ondoki, arkasini sema' hfineye dbnmemek iizere 
gfiiiye doner, kargisuidakl, postun dte yanlnda kajjr, 
yuz-yuze g&lirlcr. Her ikisi de birbirlerinin kalian 
arasma bakip bagJanni egerek nlyaz ederler; kar§i- 
daki h gene seina" ha tie ye arka vermeniek (fecre do- 
niip yiirtir, oblii-u onun yerini alir, arkadan gelenle 
niyaatasn 1 . Devr-i VeJedi, yahut Sultan Veled devri 
denen bu devir, uc keitsiir. Sonuncusimda $cyh, pos- 
tuna go^er, Gdruluyor kj buruda da fey7'i nazann 
tfblH var (Mevlevi mukahelesi icin "Mevlanadan son- 
ra mevleviJik" ; s. 370-3SQ; 'T>evr-i Veled" icin Mev- 
levi Adab ve Erkani"na bakiniz, s. 85^96). 

Bimdan tui5ka bir de temiz baki? anlamina "Saf&- 
Nazar" vanhr. "Gei'eektun de ytice AUah guzeldir, 
ETUzelligi sever" hadlsince (Cami' r I., s. 58) bir giizele 
Jjehvetsiz bakmak, onda mmlak giizelligi seyretmek- 
tif> Seyh Galib'in : 

Etsem dedim cemdline ay pwr cefd nazar, 
Ydr a$h t&ne&in; dedi: A$ik, safd-nmar 

beytindeki "Safa^nazar", budur igte (Divan, Bulak - 
1252, s. 32>. 

359S. 2914 beytin izahina bk. 



Sahife 250 - 265 






■193 



MESNEVJ 5tH ,j] u 



3609. "Kuflanm, sana beni sorarlaisa biJstnler 
ki ben, mullaka onlara pek yakinim, Beni eagiran 
bana dua cden kigiyc cagu-digi h dua ettigi amJa ien- 
bet oderim. Artik onlar da benlm cagirme.™ ko 5 - 
suiflar, bana utanatnlar da dogru ydu baigunlar." 
(Kur'ari, H. Eakara, 1S6) 



A 



(M £ T 1 N) 

Seltim ona, YahyS'inn ana harmndayketi, 
selam ona, Mesih geiince seede etmesi 



3610. Yahy&'nm anasij gocug^nu dogunmadan 
tinee Mcryem'in yanina gitmigti de, 

* Jjjtipheaiz olarak gordiim demisjt.i; senin 

kammda hfr padigah var r UHil-azim, hergeyi 

bilir bir peygEimber. 

A anlayig sahibi, sana rastlayjnca karmm- 

dakl coeuk, hemen siecdeye varijj, 

Boylesine Mr cocuk, oylesine bir eocugu 

duylinca secde etti; hem de Gyle etti ki sec- 

desinden bedenime bir litreme dust ti- 
ki ery em, evet dedl, ben de, cocugumun kar- 

nimda secde ettigini duydum. 



Ratio, silpiie cdenler 

Ahmaklar, bu masala. bir c>3gi tfz derler, 
cUnkti yalandir, yanli$tir bu. 

Ciiriku Meryem, Cocuk dogururken yaban- 
cilardan da uzaktl, kcndinden de gecmigti. 

Sbzii tath kadm sehirden disaii gtkli; clo- 
gurrnadikra da setire girmedi, 



Sahife 251 - 265 



494 MISNEVJ fiKUl 11 

Qocugunu dogurunca kucagma aldi; soyu- 
nun-sopunun yamna gtttl, 

Yahya'nin anasi, onu ne vakit gSrdil do 
bu i§i s5ze gctirdi, ona soy led j? 



$ttpheye vrrilcn cevap 

3620* Bunu, ilham atanlar bilirler; yeryUzunun flo- 
laylannda oiup bitenkr, go'slevinin oniindedir 
onlarin. 

Yahya'mn anasi, gtirijnuste uzakta olsa bile 
Mcryem'in yamna gelebilir, onun gfeune gorij- 
nebllJr. 

BecSeru gdz-gw o!ur, htryandan bir pencere 
a£ilirsa, g&eleri yumulu olsa bile ctostu goriii - 
o kisi. 

A earn ank kisi, tui ki ns baggfauyle g5r- 
diij n* cangoztiylc. 

* Masallar dinleyip onuu dig yuziine, onur, 
nakgina yamanan "sin" harline benz-jme. 

* O dilsiz Kellle, soyleyjp dui'madaydi ha- 
ni; peki bivsey anlatmaya giicu yetineyen Dim- 
nc'nin sozunu nasi! anlardi? 

Tutahm, birbirleriniri dillermi bJldilcr; or- 
tada soz yok ken insan, nosil anludi o sozleri? 

Dimiw, arsJanla fikuz-Lin arasinda elgilik 
ctti, her ikisine de afsun okudti haiti, 

O akiili okuz t orsiana nusiJ vezft? oldu; Ay'ln 
akslnden nasil korktu fil? 

Bu Kslile vo Dimne, tamamlyte yalan; yok- 
sa kargayla leylek nasil savasir? 



MESNEVT JERHf II 



495 



3630. Yani boyle mi diyorsun sen? A kardeg, hi- 
kaye, masal, bir 5Ieege benzer; manasa icindeki 
bufdaydir, 

Akilli kisi mana bugdayini alir; ahnip gjS- 
turiiise biJe oleoge bakmaz, 

AraJarindd bir sbz yok ama bulbiiUe gullin 
arasmda gecenlei'e kulak ver. 

Hi] dltiyk> soz soyleyis, bu srjaiUii 
anla^ihnasi 

Mumla pervanenin ba^indan gegenlerj dinlo 
de masalin manasiiu an la. 

S6z yok amy suaun sirn vai\ Kendine gel 
de yiicelere uc; baykus gijjj agagjlarda ugma. 

EiJ'isi, satrancm ruh evi demis; obiirij de 
O evi ncrden ele gefiiini-S demi§; 

Kvi almig cni, yoksa mi rasa mi konmug. 
Kutlu, o kisidir ki inanaya dogru kojar. 

* Bit gramerci, Zeyd, Ami' 1 ] dtfvdii dernis 
de duyan, sucu yok ken ne diyc diivilyor? 

Amir'iri ne sugu vatdi ki o ham Zeyd, ku- 
lunu dover gibi sucsua, subepsiz onu ^bvmijg 
ctemis. 

Adam, l>u demig, mana oleegi; sen bugdaji 
almaya bak; blcek gerekmez. 
3640. ■ Zeydle Amr, i'rab icin, dogru okumak 

i^ui Smeklerdir; yalan bilt> olsa sen onlarla 
i'rabi doldur, dUzelL 

Obilrfl, hayir-hnyir deraig, ben sunu-bunu 
bilmem; bir su^ islemeden, bir yanli$ ig yap- 
madaa, Zeyd, nasi! olur da Amr'i do ver 7 



Sahife 252 - 265 



I 



496 MESNFVI SEfiHl 12 

* Gramerci, Caresiz kalmis da alfiy olsun 
diye demis ki; Amr, bir i~a;t!a vav vardi, orvu 
gajmis; 

Zeyd bunu duymug da o hirsizi dovmti?, 
Haddini agana haddJni hSJctitjnok gcrok. 

Gcrcek oJjnayou giiiilillerin, gei'geli of may an 
sosderj kaMllenmeJcri 

Adam, hah demis, sjimdi bu steu, carda-bas;- 
la kabullendim, Dogm, egriiere egri goriinui- 

Bin $i$iya, Ay birdir dersen, bir oidugunda 
guphe var, igie iki tane der sana. 

Fakat bij-i , onn guler de, cvot, iki tane 
derse, bu siizu dogru bulur; kotii huyun layi- 
gidjr bu, 

* Yfilan, vanr, yalanlara kati^ir. "Pisler, 
pislerindir" buyrugu isiyip durmadadir. 

Goniii geni? olanlarin elieri do geni5t.i1 1 ; kot'- 
ler, ta§hk yerde clbette siircei'ler, dusjerlcr, 

Aleyvssim yijentn iJImiiyeocg] agaci 
arayi§ 

Bir btlgin, masal yoUu dedi ki: Hindistan'da 
bir agac vardir. 
3650. Kim, o agaein meyvasim yerss ne kocar, 
rte olur, , 

Bir padigah bunu duydu; dofmlugu yi</ui> 
den bu agaca, bu agacm meyvasina a§ik oldu. 

* Bdepli divan adamlanndan birini, o aga- 
em meyvasim getirrnek if in Hindi.s(arfa yolladi. 



ME&NEVl StRllI I! 



497 



3660 



Adam, o agaci buimak icin yillaxoa Hi ra- 
ti Sstan'm gevrcsini gezdi, dolaijti. 

Bu istenen §eyj eldc ctmek Lein sehir-gehir 
gezdi, Ne ada biraku, ne dag; iw ova birakti, 
ne col, 

Kime sorduysa biyik altindan giildii de, deli 
olmuyan kigi, bunu arar mi big dedi. 

Bir i, L ok ki$i, a] ay ederek dovdij onu, Bir 
cok klsl, a muradma ermig ki-?i dedi; 

Sen in gihi gdnlti temiz, anlayi§li kisinin bu 
aragtirmasi, bos olur rnu, laf olsun diye arar 
mi sin hie? 

Onlarm bu saygi gosterisi de bir baska Lo- 
is atti; bu apacik lokattan da beterdi. 

Alay edcjt\c onu ovijyorlar, a ulu er diyor- 
lardi; ft Jan iklimde, pek korkimc, pek genis bir 
ormau var. 

O ormatida yemyegll, pek yiice, yELygiii t her 
dah kalin bir agaotif 0. 

Padigahin adami, aram^k igin komec ku- 
^fenira^lj; berkesfen bir ce^it hibcr duymadaydi, 

Qok gci^i, oi'iiiarda yillarca dolasti. Padi- 
gah da ona mallar, paralar gonderiyorclu. 

O gurb&tte bir gok yorgunluklara katlanrii; 
I? In sonurida aramadan vazge^ti, ac;z kaldl, 

Dilediginden hicbii 1 iz beUrmemigti. O is- 
tektsn, haberden biigka bii^cy gbrtltimemisti, 

Omit ipligi ijziilniu^tu; sonunda aradigi 5ey, 
arann"Laiuiga doniniistu. 

Geriye donnieye, padi^riha vaiinaya karar 
verdi. Hem aghyor, gcizya^lan dukuyor, hem de 
yol abyordu. 

- I', is? 



Sahife 253 - 265 



488 



M6SNEVI 5FRH! H 



MEFNr.VT SERHt U 



199 



O taUIJde uymii§ da itrajnaya £Lkmi$ klsiye, 
bir sjcjJiin, buiutii sirrmi uilatmasi 

Kerem sahibi, kulupluga ei-mig bir seyh 
vardi; padi^ah adaminm, iimilsizlige dtigiip do- 
nei-ken konukladigi yerdeydi o geyh. 

Adam, iimilsiz bir haJde tapisina varayun 
da dedi, onun egiginden, gene yola dugerim. 

Duasi yoldasim olur bari; ciinku gOnlijmuin 
dileginden umldim yak artik. 
3670. Gft^lerl ya§larla dolu, §eyh'in hurauruna var- 

di; bulut gibi rtc g3£ya§Jai-| dokuyordu hani. 

A ijeyh dedi, lamak, esirgemefc cagi; iJmit- 
sizim, lutfetme cagi, bu gag. 

Seyh, a^ikca soyte dedi, bu iimitsizligin ne- 
dir? Diledigin ncydi; neye yiiz tutmustun? 

Adam, padi?ahlar pa diss hi, bir agag bul- 
mak icin beni segti dedi; 

E?i gil^g bulunui' bir agag varmi§ diinyada; 
meyvasmda Ab-i bayalin eseri varmis. 

Yillarca aradim; bu sarhoslann alaymdan, 
beni maskaraya almalanndan basks hie bir be- 
lirtisini bulamadim. 

Seyh giildii do dedi fel: A gomti saf kigi, bu 
agag, bilen kigideki bilgi agacidir, 

Pek yiieedir, pek buytiktiiT, pck yaygin; her- 
§eyi kapliyan denizden bitmi§ bir Ab-L hayattiro. 

A htg bii^eyden haberi olmayan, sen gijiii- 
niise kapilmiasin; o yuaden de o agacin dakn- 
daki meyvalardan mahrum kalmissin, 

Kimi aga£ olur onun adi, kimi giine$.. Kimi 
deniz derlor ona, kimi bulut. 



3680- O birdif , fakat ondan yiizbinlerce beiirti bc- 
lirmi^tir; beltrtUerinin en ajagisi da oUltmsuz bir 
bmre crmeklir. 

Tckdir ama binleroe izi, eserl var.. O bir 
tek vara sayisiz adlar yara§ir. 

Birisi sana baba olur, fakat bii- bagkasinm 
da ogludur o. 

Bir ba$kasina kahirdir, diigmandir; ba^ka 
bSrlndeyse lutuftur, iyiliktir. 

Yilzbinlerce adi vardir; oysa bir tek Irtsan. 
Onun bit stfalim bilen, obiir sifatlarjna kargi 
kdrdiir. 

Kim ad ararsa, gergekten ariyonsa senin 
gibl Urnltsizlige du§er, perpcrisan olui'-gider. 

Ne diye agiicm adina yamamr kahrsin da 
boyle dilin, damagin aar, tallhsizlige dtigersin? 

Addan ge? de sifatlara bak; sifatlar da h zata 
yol gostei'sin sana. 

Hiilkjii ay rili gi, aykinhgi, addan meydana 
gclir; manaya ulagan, esenlesir. 

Her birintn, ayn bir adla ajiladiklnn iizum 
i^-ln tlorl kl^inin kavgast 

Bir ad am, dort kisiye bir para verdi, Bun- 
lariTi biri, ben dedi bu pafayi ongura voitceglm. 
3690. 6burii Arapti, hayiT dedi; a azgin, ben en- 

gur istemem, ineb isterim. 

Oburiiysie Turktu, bu para dedi, benJm; ineb 
istemem b&n, uzum isterim * 

* Rcyjttc "tHmlim* 1 ve "iJttjm" tiiilerij ':) i j j.-1-r tiirkft oil 



Sahife 254 - 265 



581) 



WFSNiVT 5E1U1! II 



MlSSfcVl 51RHI II 



501 



* OMkrii de Runidu, birakln $u laflau dedi; 
istafil istiyoruz biz. 

Kavgaya girijjtilet; sava§a kalktilae; cunku 

adlann manlsindan haberleri yoktu, 

Ahmaklikr.an bii'birierine yumruk vuruyor- 
iardi; bilgisiiilikle dopdoluydular, bilgidense 

bortihog. 

Orada yitz dilli, sir sahibi listiin blr er ol- 
saydi, onlan bai'igtinverirdi. 

©tdara derdi kh Ben bu parayta hepinizin 
de fstegini veririm. 

t^kilsiz olarak bana g&tlQl tapsmnsaniz §u 
paraniz, bunca i§ gftrftr. 

13u p&raruzla dordiiniiz de murndiniza erer- 
siniz; dort dugman, uzlagir, birlesir. 

Her birinizin sbzu, sava§ dogurur, ayrilik 
belirtir; fakat benim 562am, birlestirir, uzlajj- 
Unr sizi. 
3700, * Oyleyss siz susun; "susun" buyruLmusUir 

ya; konu§mada diliniz beti olayim sizia 

Si3in scfeleriniz blr olsa bile sonucilnda, sa- 
ne kavga, Sfke dogurur. 

Egret i hararet b-Lrgey yapamaz; Ox Jen, gefen 
hararet in huneri V$l6iC *. 

Sirkeyi ateste ifiitSStM bile yer-sin, [seisin, 

gene stlgUfclufu nrttii'ir; bunda hig supine yok, 

giinku onun harareti deb] [ad en, dtgat-d&rj 

gelmededir; ml tabiatindeyss so-^ukluk vardir, 

keskifiHt: vardir. 



* Metlmlt "tint" yasilini?, kat^iltiftinniLila uslunc "liii- 
ntr' 1 yaaLlimSti*. 



Ey ogul, pekmez buz tutsa bile, yedin mi, 
eigcrde harareti arttirir. 

Demek Id §eyhin riyasi, btxfjn ihlasimtfdan 
yegdir; giinku 0, cangozhntin ygikllgindan nicy- 
duna geliyor, buysa koiiukten, 

S^yhin sozunden, g&fiu] loplulugu mcydana 
gelir; bastibjilerin soluklanysa dagimklik vcrir. 

Siileyman, Tanri tapisindan at siiviip geldi 
de butiin kuslano dillerini belledi. 

Onun adaletle buyruk yiiruttiigii £&g<3a, 
ceylan kapianla uzlagri, sava^i birakti. 
3710. Guvercin, dogamn pontes inden em in oldu; 
koyun, kuiltan tjeWntnfiZ bi) 1 hale geldi. 

O, du§manlar arasinda ara bulucu oldu; ka- 
nat eii-panlarin arasihda birlik meydana gcldt, 

Sen, bir karmca gibi yem p^§inde tie diye 
ko^up durmadasm? Kpndine gel dc Stjleyman'i 
ara, ne yapivos'sun a nfcgm? 

Yem Eirayana yem, tuxak olur; fakat Sij- 
leyman'l arayan hem SOleyman'i bulur, hem 
yemi; ikisini de elde cder, 

§u ahir-zamanda, cam Uuglan, birbirterin- 
don blr soluk bile fimanda degil. 

Bizltn cagimiv;da d.i Siileyman var; ka* 
^'ugtnrur banja bizi; ewimiz, cefamia yok olur- 
glder. 

* "Hig blr ummet yoktur ki" sQaiinli, "Ic- 
lerindetl bir korkutucu cikmasin" soziino dek 
hatirla, belle, 

Tanri, hi 5 bir uramct yoktur ki dedl, iim- 
mctte bir Tanri halifesi, bit hlmmet sahibi ol- 
inasm, 



Sahife 255 - 265 



502 



MSSNEYF 5FHHt II 



mismvi staHl JJ 



503 



Can kuslarimn gonLUlerini oylesine birleg- 
tirir ki temizlik yuzunden, onJarda hie &fr tear 
pas birakmaz, 

■ Onlari, ana gibi esirgeyici bir hale sokar, 

Tanri MiislOmanlara, "Bir tek can" demistir ya. 

3720. Bir tek can oldular ama Tanri etcisinin yii- 

ziinden oldula r ; yoltsa her biri mutlak dusman- 

di, 

Sol fun ona. Peyj*am!)fir*ii] kuthihiju yikiinden, 

A«ijS,r*iii urasmdais aykmhldann, 

diisuianhklarin kftlkmnsl 

Ikl kabileydi onlar, adlan Evs'ti, Hazrec'ti. 
BirbMerinm learum Icecek can dusmaniydj on- 
Jat'. 

Mustafa' mn yuzunden, Musiumanli&in igi- 
gryla, artligm isigiyla eski kirtferij yok oldu- 
gitti. 

dusmanlar, once, bagdaki Lizumler glbl 
k antes oldular; 

* "Inananlar kandesttv" sozunLtn solugu yii- 
ziinden de b'giit alflilar, ezildiler, bir oldulai*, 

Ozflm seklEndeyken Stardcs olurlar; fakat 
siktin mi, ezdin mi, bir tek sjra oluvetMec 

Korukla ijziim, birbirine zittir a ma koruk 
oldu mu, giiswl bir dost olur, 

Tas kesilen, ham kalan koruga Tanri, ezel- 
den kafir dedL 

O, ne kardes olur, ne bir tek can olur; kO- 
tulukte pis bir dinsiz olur-kahr. 



Onda roller gizli; bunu seyleisdri dunyadaki 
anlayiglarda fitncler kopar, 
3730. * K6r kafir in si m run noylenmemesi daha 
iyi.. Cehennem dumammn Irtm bagindan ayra 
kalmasi yog. 

Istidadi olan iyi koruklarsa, Fsonunda, go- 
nial ehlinin soluguyla bir tek g&niil Sahibi olur- 
lar, 

HepsI de ijziim olmaya kesar da ikilik, kin, 
kavga. urtadan kalkar, 

Hepsi de uzliin olur da kabugunu yniar, 
bir olur-gider; birlik, hepsinin vasli olur. 

Dost, diisjman olabilir; £unltii ikidir; fakat 
hi^ kJmse, kendisiyle sava§a giremez. 

A/ei'ln tarn ustanin a£kina, yii^binJeite zer- 
rcyc bit'lik wrdj. 

Vol ograginda darmadagan toprak gibi ha- 
ni; testicinin e>li, o topragi bir testi yapar. 

Anna hale lie bedenlerin birlegmesi, tain bir- 
legme degtldir; can, buna henzemez. 

Burada berserieri, oniek olarak soylcscm, 
korkarim akil karigir, anlayis. dagikr, 

Sjimdi de Sukyman var; fakat biz, uzagi 
gdrmek aevinciyle l^oriiigc? du§mu§iiz. 
3740. Uzagi gorus, insam kor eder; hani evde 
uyuy?.nin evi gormeyi^i gibi. 

Ince siJKiere dalirasiz; dugiimteri c^zRicy^ 
&gik otmn^'gitmi^iz. 

Diiguinleri diigiip actjk^a da soruyu, cevabi 
arttinr t &>zii uzatiriz. 



Sahife 256 - 265 



504 



MES^EVI SfcRHI U 



MCS-MIVI gEHt[| II 



505 



3750 



TuzsgiB dugumiinii a<;an, kuni de diigurn- 
Jeyen, boylece de tarn hunei' sahibi oian kus 
gibl... 

O kag da ovadan, gayir-gimenden mahrum 
kahr; orai-ti, diigum diigtimleyip acmaya harco- 
lur-gider. 

Hie bir tuzaga tutnlmiiz ama kanadi da 
sblpdk, kink kalir boyuna. 

Diigum le a^ C#fis| da bu gurur ytizunden 
birbir, kolun-kanadin kmtmasin. 

Yiizbinlerce ku§, kolunu-kanadini kirdi da 
gene o pusu yerindekj tuzaklar bitmedi. 

* Onlarm hallerini Kur'an'da oku a haris; 
bak da gor; ir §ehjrlerj dx?lik-dc§ik ettller; fakat 
kacacak yet' mi var?" 

Tiirkutij Rumun, Arabin kavgasiyte, en- 
gurla inep suphesi cozulmedi-gitti. 

Miaa dillerim bilen Suieyman gelmedikce 
bu ikilik kalkmaz. 

Kavgacj ku§Iar, hepinir de dogan gibi pa- 
disabin, dogam ^agiran §u davuJunvj duyun. 

Haydl, §u ayrilrgmizi birakm, her yandan 
bkligc dogrn yonelin de carilarinizi sevindirin. 

* "Nettie clursaniz olun, yiizlerinrzi o yana 
dSndurun"; sizi o huzurdan men'etmedi kl o, 

Ama biz kor ku^lariz, pek terbiyeslzi;>; o Sti- 
leyinan'i, bir soluk bile tanimaelik. 

Baykuglar gibi, doganlara dugman olduk da 
bSylcce yikik yerde kalakaldik. 

Pek biJgisiziz, pek koriiz de bu yUzden Tati- 
n'run uslun ettigi kisilerf Incltmeyi kurduk. 



Oysa ki but tin ku$lar, Siileyman'in yuziin- 

den aydm o-lmu-S; sugsuziin kanadim yolarlar mi 
hig? 

Onlar, gucij yetmezlove yem ta§irlar; o kug- 
larda aykinlik, kin gudiig yokLur; hu§ ku$lar- 
dir o ku$lar. 

On Jar m Hilthiiflii, kutlanmas iein yuitterce 
JBelkiys'in yolunu agar. 

3760. * Onlann kargasi biie goriiniifjte kargadir 

ama himmet doganidir, "Gfizil ne kaydi, ne §a- 
girdt 1 ' sozii, onun hakkindadir. 

Onlarm leyJeci, lak-lak eder ama zanna, 
giipheye biriik a te§ in I salar. 

GiivLTCinleri doganiardan tirkme^; dogan, 
onlann giivercinlcri oruiridt 1 bag kor, secde edcr, 

Insant hos bir hale getiren, kendinden alan 
biilbiillerinin giil bahfOsi, kendi goniillerinde- 
dir, 

Dudularj gekerden hiirdur, gekere esir s>l- 
maz; iglerinde, ebodi bir $eker yiiz gostermigtir 
onlara. 

Tavuslarinm ayaklarlna bsk; ba^ka tavus 
ku§laorari kanailarmdan da glizel. 

liakanin kuijlai'inin kuj diii h bir seston bag- 
ka birgey degll; SuJtyman ku^Jannin ku? dill 
newi?? 

San, ne bileceksin J:u;lai'm seslsrini? ^iin- 
kii bir solu:; bite Stileyman'] gormedin ki. 

Scai, CS.lgiCi Itesllen o ku§un kanadi, dogu- 
dan da digavdadir, bntidan do. 



Sahife 257 - 265 



m 



MESNIYl $ERHl 






MtSNIVl SEflHl II 



501 



* O kugiann hcHbirinin ahengi, Kill's!' don 
yer ali.ina dek vai'ir; her birinin yiiceligi, ulu- 
lugu. yoi' alundiin Aj-jj'a dayanir, 
3770, Ba SuleymaiVo uyniadan uean ku§, Karari- 
bga asiktir; yarasahk eder o. 

A sufulmu^ yttvasa, Suleyman'a all? da Gin- 
tOn boj'unca karanhkta ktiima, 

O yana dog! 1 *! bif a^n gitsen, orgin gfbi 
6l£u kutbu kcsiJirsin, her yani 6l£ci-, blcersin. 

Oraya, topallaya-cmekliye gitseil bile, btt- 
lun i.opalliktan kiirtiihirsun; emckte-mcyi bira- 
kir, ayaga kalkarsm. 

TavuJc tarafnidan btiyiitulon kaz palazlanrun 
hit&yesl 

Seni, kumesteki tavuk, ksinadinm altmda 

yetl^tirdi, dadi gibi o bakti sana; anna sen kaz 
palansin, 

Scnijn anaii, o denizin kaziydi; fakat dadin 
bu topraktandij kumluga tapardl. 

Gonliinrie beliren deniz istegi, canindaki o 
buy, anandandir senin. 

GonlLinun. kuruluga akmasiysa bu dadin- 
dan geliyor; birak dadiyi, onun karan koiudur. 

Binak dadiyi e;u loprakla da yurti, kazlar 
glbi dal manfi denlzine. 

Anan, sudan korkutursa seni, korkma, tcz 
denize kog. 
3730. Kazsm sen; kairada da d iris in, suda da. 

Kumesi kokmu.; kUmes hayvant dftglfefB sen. 



* Sen, "Ademogullanni yucclttik" ayotitiin 
pad[§ahism; hem kas-aya ayak basarsm, hem de- 
nize. 

Caala, "Onlari dentzde ta^idik" sozunii, 
"Karada ta5idik"tan one sui 1 ; y\"nii denize. 

Meleklere, karaya yo! yok; hay van elnsi- 
nm de denizden haberi yok. 

Sense beden bakirmfidan hayvansin, can 
bakimindan. meleklerdensin de o yuzden, hem 
karada ytirtlr-gidemn, hem gckyiizunde. 

* GorHnU^te, "Sizin einsijiizdenim" der in- 
san; uma gdnii) bakimmdan, "Ona vahyedilir" 
sozuyie ^orii? sahibidir. 

Topraklan olma bed en, yeryilziine d*J$mUs; 
caniysa guzelim gokyuzunde dolasmada, 

Ey ogul h hepimiz, su kuslariyiz bia; bizjm 
diitmizi tarn olarak deniz bilir. 

SiUeyman rtenizdir, bizse kusjuz; ebedi ola* 
nxk Suleyman'da geier-dururuz, 

* Sen 60 St'ileyrnan'la has ayagiru denize 
de su h DSvut gibi sana da yuzlei'ce zjrh yapsirt, 

3790. O SUleyman, burada, herkesin gozu oniin- 
de; faltat kiskanebk, gOzbafcjidir, buyucddui', 

Bilgisizliiimizdcn, uykuya dalisimiz yuztin- 
den, bog gcylerJc oyalanmamizdandir ki 0, bizim 
goziiHiuzaJn Oniindedir; bizse ondan limit kos- 
migiz, 

Gok gurultiisunun sesi, susamiga ba^ agrisi 
verir; cunkU bilrnez ki kutlu bir bulutu, gGk- 
gtirlUtusu eekfrr. 



Sahife 258 - 265 






JO J MISNEVf 5CTMI 11 

Onun gozij aktir soda kalmistir; gokten ya- 
sar yagrnurun ladindan haberi bile yaktur. 

Him met binegini sebeplerc dogru sUttiiug* 
tiir de sebepleri yaratandan pcrttelenmls-gitmig- 

tir. 

Fftkat sebcbi yaratani apagik goren kigj, 
nasil olur da diinya sebeplerine gtfnQl vorir, 

Hadlarm, qokle yapayalniz biilrluklart z&hidin 
heraitictlerine sasiiip kahiKihin 

* Bir z&hit vanh; Abbadiyye boyu gjW 
ibadele garkolmu^tu, 

Hacilar, sehirlerden nraya vatchlar; gozleri 
o kuriimus-gitmi? zahide flustii. 

ZahMn oturdugu yer kuruydu, fakat ta- 
biati ya$ti, yumu$akti.. gftlita sam yelleri, ilac 
olniiigtu ona. 

Hacilar, onun yalmzligina, o Metier i^En- 
deki esenligJiie sagip kaldilar. 
3800. Kum ttattin.de namaza dumiustu, ama kum 
da, pek sicakti; hem de tenceredeki suyu kay- 
natacak kadar sicak 

* Gdrsen dersin ki: Cayirhkts-cinienltkte, 
gulluk-giilistanlikta bir sarho.?., Yahut da Bu- 
rak'a, DiilduTe btntnis. bir atli. 

Yahut ayagi, ipek hahlara, yumu^ak ku- 
maslara basmis,. Yakut da samyeli, onca seher 
yellnden dc ho§. 

Derken o topluluk, dervis namazmi bitirin- 
ceye (fck yalvarip yakararak bekfedi. 



MfSMEVl SIHHJ 11 509 

Yoksul, kendinden gaemJsti; kendine gelin- 
ce o toplulugun Iginderi, gonlii ay din bit' diri, 
cangozu ncik biri, 

Gflrdu ki zfihidin elJerinden, yijzunden su- 
]k$ damlamada; elbisesi, abdest suyundan is- 

lamrug. 

Bu suyu nerden buluyorsun diye sordu ona. 
Zahil, gokten demek ister gibi elini gdgo kal- 
dnrdi. 

* Adam, kuyu yokkcn, "Hunua lifinden 
onilmus ip" buiuiimazken, istedigin zaman yag- 
muf yagar mi diye sordu. 

A din sultam dedi, mu§kilimizi fiOZ de ha- 
line, tarn inanahm. 

Sirlarmdstn bir sir gostes' bizs de belleri- 
mi^deki zunnarlan kopai'ip atalim, 
3810. Zahit, Jiacilarm dualarim kabul el diye goz- 

lefini, gbkyi&une dikti, 

Rizkinu gc-klen aramaya ali^m^im dedi, 
sen yficeCerdfen kapi acmiqsin liana. 

• JtokfiOsijUkean mekam beiirten; a "Gok- 
te iizkimz" diye isi a^iklayan, 

Bu munacat arasindii hog bir bulat, su so- 
miiren fll gibi beliriveviitii hemen. 

Tulumdan tto^amreasma yagmur yagmiiya, 
fukurlan, magaraian doldurmaya baslitdi. 

Bulut, rulumlardan bosiinircasina gozya^l 
dokmedeydi; hacilann hepsi de tulumlanm ac- 

ma^lardi. 

Bu uasilaeak [?ier ySiziinden bir topluluk, 
bellet-indtkl sijnnarlari kesip altiiar. 



Sahife 259 - 265 



510 



MBSNPVI SURHI JJ 



Bir toplulu£un ^ r bu ga§i]acak gey yiiziin- 
dan innna artli,. Allah <3ogru voJu daha iyl 
bilir, 
3S1S. Bir ba$ks tonluiuksa kabul etmedl, ek§i, 
ham bir halde, ebedi nok*an i;>jnde kalakaldi; 
soz de burada biUi, 



(3 E PL H) 



22 Kabi'Ol-mevlCid Cutnaitesi gecesi 
Sent? 1390 
11 Muharrem 1380 

6 Tiemmuz 1960 



A 






3609, beyitten sonraki bollim, Bedi'uz-zaman, bu 
rivuyetin, Sa'tebi'nin Rasas' uI-Enbiya"sinda ve "Ta- 
beri Te$firi"nde bulundugunu yaaiyor ve met in nakJe- 
diyor. Nakleltigi metinin turk^csl $udur : 

"Yahya, tsa'ya. ilk inanan, onu ilk olarak ger- 
^k ley en kigidir. Anasi, ona gebeykon, Isa'ya gebe 
kalmis olan Merycui'e rastianns, Merycm, sen dL« gebe 
misin diye sormugtu. Meryem. neden soruyorsun dfi- 
yince Yahya'mn anasi, karmmdaki gecuk, scnifl kar- 
nindaki eocuga SMitg ediyor da dfcmtstt, Bu seeds 
edls, Yahya'nm, Isa'ya inanmasiydi, onu geesfck ta- 
nimassydi." (Maslhiz, s, SSj 

3611. CliU-azm. L Glltte, 400, beytin serhine bk. 

3614. den so&faKJ fc&affi. L ciltte, 1642. beytin 
g&hlne bk. 

3623. Nakii-, dis. yuz, g&ttntis, bir beze, bir kd- 
tn&gg Jslenen i@ aniamlai'ina gellr, Naki§ eSzOntin 
sonunda, bir ,l §" b&rfl vardsr; fakat bu hariin, na- 
kistan ne habori for? tfte onun gibi sell de hika- 

' yen in goriinivjune, &§ ytizune kapilip oziindsn gaf- 
fe* eltne diyor. 

3625. I. dltte, 904. beytin gorhins bk. 



Sahife 260 - 265 



SI2 



MESN'iVl f£RHl Jl 






MESNCVI 5IEHI II 



SIS 



3638, Zeyd, Amr, arap gramerinde ornek geti- 
rilirken kullauilan adlardir. Bagka adlar gerekirse 
Bekr, kadin ad) olarak da Hind adJari, bunlara ek- 
lenir. 

3640, t'rab, arapeada harflcrin ustun, esne, otrii 
okiuimasidn-, Yanks okuyana, i'raba riayet etmiyor 
derler, Trapsiz okuyuij, anlami bozai'. 

3642. Arap alfabesiyle yazilan Amr, Smer'den 
farkedilsln tliyt? Ami 1 ' in anijnc' bir vav (V) koyariar, 

3647, I, eildin, 10§1, beytiuin izahina bk. 

3649, da bashyan hikayenin, "§eh-Na'me"de J 
"Kelile ve Dimne" de, "FerafcTus-Suluk"!* ve "Aca- 
yib-Mame"de bulundugunu Bedi'ua-zaman sbyliyor vo 

bicri altinci yuzyil kitaplannda "Acayib-Name"den " 
met in naklediyor. Metnin turkce hulasasi $udur : 

NujiiMvan, bir kitapta, Tanri'mn bir jjfig yarat- 
tjgmi, olijye damlatiJsa dirilecegini gcniyor; hoi' yam 
aratiyor, bulurtmuyor, Serendtp'te, dajjlai'da yusayan 
bir adam buiundugunu, bilse bilse, onun bilecegiiii 
soyluyorlar. Nugirevan, birisini yolluyor. O illkenin 
halki, o, kimseye yiiiunii gfistermes diyQiltfisa da 
adam, rhgm etegJne variyor. O eat da, dagin basinda 
KOrunuyor ve bu ilatj diyor, olu goniiUerJ dirilten 
hikniettir." (Maahiz, s, E9) 

3652, Divan icin I. eUtfe, 969, beytin gerhine bk. 



* Bu kiiap, Ki^f-ri Ztirtftn'dsi ve Ziyi'inAt yok, Boli'ili- 

jf.amin, niurlJifiijl k(ib<*ir verillijTH'q ]i*r hslite Scitaptn yak. An- 

LiLTJctc jnubklj^mt k?L Lii j i" !>■ i>j-_ 



3692, IstafiL mmca, inep arapca, engur farsga 
iizQm demektir, 

3700, Bu cillte, 3464. beytin serhine bk. 

3716. "§tluhe yok kl biz seni gevoek uzere bit 
mujdecl ve bir korkutucu okirak gonderdik ve hie 
bir ummet yolitur ki icjlertnden bir korkulucu gik- 
masin." (Kur'un-i Kerim, XXXV, Fatir, 24) 

3719. lnananlar icinde bir inanan, gijvdedeki bag 
gibidir; inanan, bas agriyinea nasil govde de rahatsiz 
olursa, inananlEJrin ciemiyle elemlGnir," (Had is, Ca- 
mi , f IL, s. 170) "iEiananlaL 1 , bir tek adam gibidir; 
adamm ba^i agnsa butiin viicudu hastalamr, sika- 
yctlenir; gozQ agrj^a bij1:un viicudu agnr, fjikayetls- 
nir," (Hadis, Cami', H„ s. 171) 

3721. ]e bagliyan bahis. MiisitimaidiS^tan once 
Arapiar, mai yagmalamak, Scalmak igin boyuna bir- 
biricriylc aava&irJai'd) (P>u savasjlann bir kismi i<;in 
Ebu-omcr Ahmed b. Muhamined b, Abdu Rabbih'il 
Endelusj'nin (olm. 32S H. B39) J 'EMkd , Li]-Furid"ine 
bakimz (Misir-Knahii-e-1365-1946, s. 133-260). 

Medine'de Yahudilere Qsl olup yerlesen. Araplar, 
ikj buyuk boya ayi'ilmiglardi. Bu boylai'in biri, Evs, 
dbdiijsu Hazrw'tL Eu iki boyun arasina, Evs boyun- 
dan Sumayr adli bii'intn oldiirulmtsi yli^tindeii cUi*- 
manthk girmis, kijfiiik sebeplerle birbirlerini vurup 
kinnislardir; Bu savaglar, yUzyildan fazla stirmust.iji'. 
(Bakiniz; Tabari, Leyden basimi, 1866, I. s. 494-514. 
6bur sava§lar i^in de ayni kltabin 367-494. sab if e- 
ierine bakimz). 



Sahife 261 - 265 



5M 



MESNEVI SERHI LL 



3724, "Hie suphe yok ki inananlar, ancak kar- 
dc§Urter, art I It kardeslei'inizin arasirtl buiun, bang- 
ii nn, uzlagtinn o titan ve cekinin Allah 'tan da aci li- 
ra 15] nrcian olun." CKui"£iii-i Kerim, XLIX, Hucurat, 
10) 

3730. Irem Bagi. trem, bir rivayete gore boy 
adidit. Ad'in atasimn adidir diyenler de vardir. Sir 
lehir adidir diyenler almus, hatta IskendeHye'nin ye- 
rindeydi de rtenniLstir. Su gehir, Ad'in oglu olup 
Tanri'lik davjjsma kalki&an §eddad taryfindan yap- 
tinlmi$. from, Ad'm lakabidn', baaJia bir adidir d> 
yenler de vardir. Kur'an'in LXXXIX. suresirlde 
(Fecr), "Gormedin mi, Rabbin neler yapti Ad'a, dj- 
reklerle dolu trem'e" diye adi gecer (ayet, 6-7). 
DirtideJ-den maksat gu£ ve kuvvet, yahut uzun boy- 
pes denmi§tir (I, ciltte, 858-859. b. in $erhine bk-)- 

3748. "Ve nice soylar helak eltik oritartlan once; 
onlar, bunlardan daha GOkiuktu, da ha guclii-kuwet- 
liydi; darken sehirierl detik-de^ik etmi§lerdi; fakat 
bir kagacak yer mi var?" (Kur'an-i Kerim, L, Kaaf. 
36). 

3753. "Nerde olursaniz olun, yiizterinizi o yana 
dondiiriin." (Kur'an-i Kerim, 'I. Bakara, 144) 

3760. "Gdzii, ne kaydi, ne hnddini a^ti," tKur'- 
Sn-i Kerim, LEI, Necni, 17} Hz. Muhainmed hak- 
kindadir; Mi'rac'taki halt anlatilmaktadir. Mirac IcJn 
t. ciltte, 1589. beytin jetftine bk. 

3769, Kursi. Orfte, tistQne oturulan gey mana- 
sina gelir. n. surenin (Bakara) 255. Syetl "Kursisl 






MJSSIVEVl 5EEHI 11 



516 



gi>kleri de kaplay.p kucaklam,. 5 Hr, yeiryuzumi to 
mm yeri korumak cna agir da gelroez. Odur eok 
yuce ve C ok ulu" fflealindeki sozlerie bittifi iQin b" 
avete "Ayeful-Kiirsi" denmislir, Hatta surenm, yay- 
gm adi, Bakara s&resl oldu&u halfc bu ayel yifeun- 
(U "K&tf Suns:" diyerJer de olmu S tur. KUrsI sbzu, 
«Klra" fcSkar^eii geknigtir M toplu mSnasmadir. 
Yanraklar forma haline getiriiince, bir araya top- 
kmdigi cilt, kQrrase, yami 5 olaSak da kerrase adiyle 
an.br, Kir Sh bir g^lB tfU, ^meli. ash taUMnrjt 
sir, 1bn Abbfis^ gore kiirsi, Tann bilglsidir. Salta- 
nat tedbir ve lasarmflur diyerlei" de olmusLur. Eat- 
Limvus meslegine uyanlarca yedi gogo kapliyan^ve . 
Eabltekrr S osu, burclar fidgu denen sekiainei kat gok^ 
tur (El^Mufradat, s. 428, Kursi liakkinda C^itli n- 
vayetleri anlaniak icin ^lacnia'ul-E^an'a bakimz, 
1. s. 360-363). 

SOfiyj-eye S°rc kiirsi, Mutlak Varhb'm, biitiin 
ii'U sifatlannm zuhunidui' ki nispct ve mbarla cmre h 
n-bye mazhar olan hayr^M EJbi blrbirine 7it fnNer 
meydana gelir (BaJ^imz, El-tns&n'iil-Kamjl, II, % o). 

3773. ten sonraki bikaye. Bedru^-zaman, 5ems'm 
"Makrilaf'mdan (Veliycddln efendi w Fatjh nnsha- 
Iffii) iki metin naklcdiyor. Tiirkgelerin! sunuyoruz : 

"Bu duicmin, ku^dldtiklen beri 5a?ilacak bir 
hah vai-di; klmafe, bu duiicinin lialim anlamazdi. Ba- 
bam bile ani^aHii da, deli &$)fem, fakat bdmi- 
vorun,, bu gidi.in n^iir? Riyazat d.scni d.gil bHg 
'bh^y descm degll derdi. Baba ded ir n h be^den b r 
ste W- Sen bcnimle suna beniiycrsim. Tavu-un ol- 



So/w/e 262 - 265 



516 



K1SAS-1 BMBlVA tfl . 11 



tina kaz yumurtalari koymuglar, kulu^kaya yatirmis- 
lar. Kaz palazlai'i gj&ip buytiyunee analanyla su ki- 
yisina gelnujler; suya dalmiglar. Ana Ian kara b ay- 
van i, ev hayvani. Suyun kiytsinda kalakalmig, suya 
girmesine imkiin yok. §imdi baba, ben denizi gorii- 
yortim; o, benim binegim oinius., yurdimi olmug; ha- 
Jim bu, Eger sen de bendmsen, yahut ben iSe sen- 
. densem, hadi gel, gir §u denize: yook, gJremezsen 
var, yuriij kara kuslanmn yanina git." 

"O t su kuguydu, denize girdi: anasi, kardcsleri, 
kiyida cirpmip gezinmede; ona uytmalanna imkaii 
yok; giinku kaz yumuHasini tavugun aitina koymuj;- 
lar, Kaz palaai gikinca, kavada onlaia karipr ansa 
denize girdi mi, obth'leri kiyiya dek gelir, oysa dalar- 
gider," 

Cami de "Nafahaf'da Mecdeddin-i Bagdad i'liin 
ha! tercemesinde, MecdeddirTin (607 H. 1210) , Seyh 
Necmeddirt-i Kebia (618 H. 1221) hakkinda, biz bir 
kaz yumurtasiydik ■ 5/syhimiz Neemeddln bjr tavuk- 
tu; kan?.din:n ataxia yelisjtlk; yumui'tadan eiktik; 
deniz? dnkhk; o, kiyida kalakaldi tledigini ve bu yiiz- 
den de Nccmeddin'in, denizde olsuti buyui\iugiinu ( 
gercekten de, Harezm-^uh'm ernriyle Diclc'yj at J lip 
bagduruldugunu yffiiyo!' {Maahiz, s. 84). 

3781. 1J And olsun ki biz Adeniogullarim iistun 
eltlJc, yijcfdttik, karada, suda ta^idik onlar], tertercife 
§eylcrle nziklandirdik onian ve yarattiklarimizm co- 
gundan ListL'm ottik onhu." (Kur'an-i Serin i. XVII- 
lsra\ 70) 






MiSNJiVl fEKHl 11 



517 







Mevlana, sc-hbetterinde de, sirasi geldlkge bu aye- 

ti tarnk olarak gfttrir. M Fihi Ma-fih" le, "And oisun 

Id Ademogullarim uluiadik, diye antlan insanm vaiii- 

gi da Tanrl usturlabidir. Ulu Tann onUj kendisini bi- 

len, duyan, anlayan. bir mahluk olarak yaratttgmdan 

insan, kendi varhginm usturlabindan, Tanri tecelb'si- 

ui, nclrksiz-niteliksiz giJzeliigi, solukUm-soluga, bakig- 

tan-bakisa gOfiir, seyi'eder; o guzeUik bu aynadan hie 

mi, hie aynlmaz" buyuruv (bfllum, 2, S- 7, satH' 32-37) . 

Gene bir sohbetlerinde, goklerin, Jgigiyle ta^lan, 

renkli bir hale gef.ivdigini, onlara degcr verdigini; 

daglarin, raadenleri meydana get.irdigini, yeryuziiniin 

tohumlaii yeligtirdigini, meyvalau verdigini, ayiplan 

oit.tUguniJ, hes^eyin, §as;ilacak igler yaptigini, fakiii 

insanin yaptigi bir tek ifi, htybirinin ba^aramadtgicii 

anlatip buyurmujilardir ki: "And olsun ki Ademogul- 

lann] ututadik dedi; gogu, yeri uluiadik demedi, &u 

htdde insanin elindsn bir Is geiiyor ki ne goklcrin 

elmdeti geliyof k, r* yei'leriJl, ne daglann. I§1 

de gordsl mil, onda ne aalimlik kahyor, tie bdgisi'/-- 

lik..." (Eeiurr), 4, s. :2 h satir 21-25). 

3783. "Biz die slzin cinslnizdeniz, biz de stzin gib] 
inF^ma." XIV. surenin (Ibrahim A.M.) 11. ayetindc 
pcygambei^lerin, kavimlcrine biiyle dediklerj anlut)- 
hr. XVIII. surenin (Kehf) HO- ayefinde, "De ki: 
Ben de ancak sizin gibi bir JRSanim I bana vahycy- 
ledi ki mabudumiz : ancak :e ancak bir mabuddui" 
ai'Ul: Rid>biyle bulusmayi uman iyi f^erde ^ulunaun 
,ve Ef.bbiniil kullngunda hie bir kimscyi e^ taitma- 
sin" demnektedir ki beyitte, bu ay« kastedllmistir. 
: XLI, sfirenin (Fusstlat) 6. ayetinde dc, Hz. Peyganv 



Sahife 263 - 265 



SIS 



KI5AS-1 tNBlVA IH ■ II 



MUSNEVJ SEHHi II 



519 



bere, "Ben de sizin gibi insanim, ancak bana h A]- 
lah'iniz bir tek Allatftir diye vahyedildi" denmesi 
buyrulmaktadi!'. XI. sQreniii (Hud A.M.) 27., XIV. 
sQrenin (fbrahira A.M.) 10., XXI. &Q renin (Enbiya 1 ) 
13., XXIII. surenin (Mii'minun) 24,, M ve 47., XXVI. 
surenin (guars') 154, ve 1SS., XXXVI, $ij renin (Ya 
Sin) 15. ayetlerindeysc, kavimlerin, peygambCi'lerine 
siz de bizim gibi bir Jnsansima dedifeleri anlaUlmak- 
tadir, XXV. surenin (Fmkan) 7. ayetindc, Hz. Pey- 
gamber'e. "Bu ne bicim pcygamber? Yemek yiyor, 
sokakiarda geziyor; ona bir meiek indirilseydi de 
onunla beraber korkutsaydi bizi" dendigi soylenmek- 
te, aym Slirenin 20. ayetinds, "Send en once gonder- 
digimiz peygamberler de ytmek yerSerdi, sokakSarda 
gezei'leidi" demnektcdU\ Evet, Peygamber de, Pey- 
gamber'in tam ve olgun varisi olanlar da insandic 
Fakat onlann taiirundiikleri insanlik elbise&inln \§'m- 
de Tann kudreti tecelli eden VII. surenin (A'v&f) 
198. ayetinde, "Goriirsun ki onlar sana bakiyorlar, 
fakat gormeffiler" deniyar. Bakarlar, Abdul Mutta- 
llbt'Ili yetimini goriu'ler; Allah yetimini, VL sureniti 
(En'am) 152,, XVII. suitmln (isra'} 35. ayetind- 
malma dokunulmumasi, rnazhariyetine kargi davaya 
girlgjlmemesi emrcdllcn gengek yaiimi gfircmezler. 
O yettniia malina dokunmak isteyonler de oldu ran? 
Oldu ya. Daha sagken Seeah, Esved, Miiseyleme eik- 
ti. Ondan sonra da kimi MehdHik, kimi peygiLmber- 
lik, kimi Tannhk davasiyle nict killer gelmig-gej- 
mistir. Bu ciittc, 817-828, beyitlerin serhinde, bun- 
lann bir kismini aiitattjjk; ancak gonUl kalmasin diye 
anlatmadiklanmiz da var. Onlann da bir kistni, eren- 
lerden sayilnng, adiarma larikaUer kiimlmu&tur. 






IiaJbuki geFct-k eren, Mc viand gibi, "Camm bedenim- 
de oldukca Kur'an'a kuluni-koleyim ben; secilmi? 
Muhammed'in yolunun topragiyim ben.. Birisi, roz- 
Jerimden bundan bagka birgey naklederse, ortdun da 
bezraisim, s<izden de bezmiijini ben" iter (RubaJJ. 
Edeb-i Muhammedi denen §<?y de budur iste, 

3789, Davud. Bu ciltto, 494, beytiii gerhine bk. 

3799. Abbadiyye, ge§itli boyJani inetisup kigilere 
denir. Bu Araplar, gblde otururlar, Tann 'y a fazla 
kullukta buiufturlardl 

3801. DUldul, L cildin 3450. beytinin izShma bk. 

3807. "Hurnia lifinden 6iiAlmii§ ip." 421. beytiii 
gerhine bk. 

3812, "Ve gdkte de nzkimz ve size vadediLen 
var," (Kur'an-i Kerim, LL 2ariyai ( 22) 



2 Rabiul&hir 13S0 / 23 Eylul i960 

Tekrar gbzden gegirildi: 15 §evval 13S1 / 22 Mart 
1962 persembe. 

24 Rabiul-MevlQd eumartesi gecosi son tashih 
bi'bamdiliahi Viiiih. 






Sahife 264 - 265 



Snhifc 



VANLlg - OOCRU CETVELf 



3 


IJJ 


Sft 


17 


38 


17 


3* 


S& 


47 


10 


91 


'J 


ioa 


9 


loe 


IB 


145 


so 


iso 


14 


161 


19 


160 


I« 


21] 


90 


S70 


Bl 


328 


*4 


3SI 


I 


376 


Z3 


89* 


33-E1 


40$ 


9 


453 


12 


471 


w 


Africa 179, 


fei-fHe yazdtt f s . 


J'-:i'ii: tJc 


*rieri«Tt 



ffaj-ariyya 

M 

Naiiarflb 

Ktlmft K 
seJ4jaet 
ADA 

Atka>a 

talt 
■Tin mi 

dJIcnel karr 

Sffiyyt 

Mek-jfcc'je 

M«J T en]iIer 

*hl|ni 

MUsriklcrtfcrj 
b^tt* n son,,, bJr 

T *)l bu fl& relic II 



aHmeat 

fiaj-d^riyya 
H 

.-iilciri'i 

KilnOi 

Abu 
Akkn'fiu 

\rflzlar 

rial; 
lift ml 

Ji&r iJHcneiyi 
Sflfiyye 
Medlne'ye 
Medyenlil^]- 

f^iiirsiii 
Sfflna,fikI[ t i. ( [ n j J 






dit, 3S19 ije r mjr< Bi«>.
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Mesnevi Serhi - AbdulBaki Golpinarli"

See other formats
