Full text of "Mesnevi Serhi - AbdulBaki Golpinarli"

See other formats

MESNEVJ 

TERCEMESI VE 

SERHI 

III. basim 
ABDULBAmGOLPINAFLI 




iNKILAP KiTABEVt 



Sahife 1 - 358 



KKJM VB KtJLTOB ESERUGHtt DlZISt ■ 



if « 






IClNDEKtLER 



I 



MI111 Egitim QeBfiMfc ve Spor Bakanligi Ynyinflai Dalresi SaakanJigunn 

42,1335 Urih ye 861 say ill ya^i ile, HtUicL arfa 5.000 adet l#g$tftfV- 












SaWfe 2 - 358 



Ua$hk 



Sahifc 



.Surnv: , 

J3tfeJ.ce . 

fjcrh , . . 

flugjiingit (it? toej.tt) 

&erh 

Mctiri (IL'i'Ojiijfi) . . . , 

Serh ' 

Padi^ahin hnatn hnlHj r ]g.i Ajik otmasis onu iyilestir- 
twn/t. aavassnasr ........... 

Hsila-yikenjjiz] ivilc^tirrnCdc titrkimJcrin ndzlerinin 
bcLirmtsI , 

Bof&n vcri-n Tanri'dan, buiijn hallcrdr cdcbi <■'■■ 
ictmek inn brtjari dLlciiielc ,..,,.. 

PftdiSnJun, ruyasindn ketidisine gdstciiicn crente 

l-i:l V M l:-l ,.,..,..,.... 
l'adifalun, hiisiavi eSriiiesi iflu hekimi gdtii rru cai 
ll:."ij. :,'-:ii hnstulwni nnlaniak ifin a erenln liil.i 

yikln yaln]M kali-nayi istemesi . , . . . . 
Padijaliiii, kuyttfjlCLkyu gttlrmck iizcre Semprk^ad'e 

el(ilcr y nil am mi ,,.,.,...., 
KujuuiPbrj'iL Jpkliis-iufiiilrl, Tnp.n buy ruJEiiyta. oldugii 

Ssrh , . . 

BakkntJn durtukiijunui) lilltij'esJ 

?erii ....,.„. . 

Tanssup yuzLlnflfln Hriatsyantsn fildUtten Yfchudi 

Iiaii^aln . , 

Vezitin padiijahfl diLzEn Ugrctmaei , , - , . . 
Ycxirin Hristiyaiiliiifw ttCtRfetd 



I-XXXIX 


6 


3 — 


S 


26 


e - 


S6 


28 


aa - 


37 


38 


en — 


49 


39 


44 - 


4.5 


47 


*6 - 


*0 


48 



50 


— 


SI 50 


SI 


- 


G3 50 


33 


- 


U 51 


66 


. 


■V:.; 52 


sr> 


— 


SIS 53 



M - 63 54 



<T3 - 


m 


56 




fit? — 


Off 


58 




6!) - 


103 


59 




104 — 


no 


77 




111 — 


128 


80 





133 


_ 


iBo 


89 




Iff* 


_ 


lai 


90 




131 


- 


132 


90 





s.u.merkezkOtO/ ,t " T 



rClND£KltEB 



BftSlik 



Sfi;iife 



IClNDEKjtLBh 



V. 

B 



Tiji^Jtlc 



S*hife 



Hrts'JyjtnJnnn onun (Hi sir? tli ric kanmalan . > . . 

Hrifitiyanlann Vftrirc uymalAti 

fiiiHfeniu JjBjl&'yi iftirinesi »«'.-, 

Veiilria bsssttj . . , , 

DinlcHn! 1am b-jjcn Hristiya n !.i rl n, venirin ttlliif- 

htni an fa-ma Ian . 

PadifahiD yezirf: gfelice Iiaber gtftigeriHefei , . . 
.IIHiEiyaniarm on ltd biiiiigii ..... L . . 
Veslrin In til buyruLiiiinui kiififtirmasi . . , , 
Aynhkiar .fficir^twiir, yoiun aslirida dcgi! . . . . 
VcKiritl bn r.ii.d' yiUijinden ziy.tna U^rdTBaiSi . , 
Vczirin. toj>imiiu sa]itirmak 3-^in bir bn^ka d-Lizen 

kurmasi ..... L ,. r , 

Vniirii) nlUriticri tumimndan siirmcai . 
Wiltitlcrin hnlvetlen ?ik diye yalvarmrtfirl . . . 
"Veairln, Imlvctt^n &femiifa&i$itn diye ceYitp rrr- 

mcsi 

Mtlrltlerin. vczirin. fanlvetlite itirazlari 

Vcisrin, li.ilveti birakmafctii inllrj; Lleri n i] retf tie ri Hi 

kirniHB] .......,.,..., 

Vniirin, her beyi ayn ayn kcndi y trine ditsuaesi 

Tejirin halvEtte ketidini til rtin r m «i , 

lii Uinrnrtmiil heylsrrte.tij (jmin ycriiie. Ke^ni sor- 
masi 

■Oilun yerine gecmek iijin iicylcrin kavgnlan . . 
Mustafa'llin Wit'dcld vasiflnnni iduta.nia]aH . 

Serb 

tsii ili n-in.5 yokctmeye caiman bajka bir YnJludi jia- 
lli^lbl 

Bir ntcf yaktirmuS], yatilnn bir put tt) !i L Ira csi 

OwiE-im ate$ icindc stf*e gelmtsi ...... 

MuliammedVitl ad. mi, tylencrnk Allullin ntfiimn cgil- 
niesi 

■O jmdi^Jtltin aiejt paylamaai , ,..,,,. 

Vshudi radii-Jab mm btlnu iakfir ctntcsl 

Scrh 



132 - 


133 91 




iaa - 


IBS 91 




186 - 


138 93 




13& 


94 




139 - 


1*0 94 




140 — 


1*1 95 




341 


95 




1-11 - 


144 95 




144 - 


H<3 97 




NO - 


14S 98 




148 - 


ISO 99 


ISO — 


151 100 


151 - 


152 100 


mi 


101 


i.iz — 


136 101 


T5i> - 


1ST 103 


isr — 


J5S 103 


15-8 - 


1S9 104 


lfift — 


1C1 104 


10) - 


163 105 


ifu — 


i fir, 107 


its - 


2fll 108 


205 - 


2 or 1" 


207 - 


20!* 128 


EOS — 


911 129 


311 — 


212 130 


£12 - 


216 131 


216 — 


319 133 


2210 - 


233 135 



Ar hayvnnjan -Arslan. Taun'j'a dayunmak - 0a- 

ttfUiak . , 

Aralanm cevabl, UEilffmanm fftytlttisinni sfly 1* fh est 
Av hnyvanlariiijn Juyanci iisEiin tuluju. . . , . 
ArSl»Din C*li-J[p kaKfiniil-iyt iiitiin Itilri^U 1 . 4. j 
A* bEiyvaiiLaDiini iuyanci C*llfrBadah iistUn tut- 

masi , , 

Arslamn fftli^mayi day.iMtl«n ti&Eiln tutmasi L . 
Av iuiyvanlfl-rmin dayanci (istOn lulmaian , . , 
Ar-rJliCiti birisiflc bakninji, aiinmin Slllfyjj'iali'ia 

iarayma kacmaai , ,..-.,.*,. 

Arslanln tdlijmflyi (Istiln hitman, en i I tin ftm a fny- 

(tftlaTlill anlatmasi , , 

CalLijuifinin rtayr.RjlflJl list tin ofufsi 

A.v liayVfffll-SJrtHtn tav^ani fcinflttialjiri , 

TaTj-iftin c^Vfibl . 

Av hnyvnnlnnniii tflVffttH) itiraz ctniciiu'l - . . , 

TaT.;nnitl eevabl , , 

Tavfamn hii|risi, IjUjiiriin iiKtlinliigii, faydfdafi . , 
At Iiayvahiurimn tavsantn dii^iijiEtaini anifinmk 

iatcjneleri 

Taf^nniii tlii^tn c^hil oiiiiirdnn gidioMa] . . . . 

TiiTfaiiin dilieni 

Kincgin sevqpfth lu'vilninin deg^rsUii^i . . . . . 
TiiAfniiin JteC pclrr.c!;Lji! arslaciiii bo J giirniesi , . 

TavjaniTi tlU^<?l!i . . , , 

Tftv^anm ar^Nma ula;tn;tsi 

Tav^aum iiziir j^tirrnnai ; 

\XSI&ttm tflT^ana flevnn ycttiuis i ^e onuula yota 

titlftiiesi , , , , 

imtbutle atHeym-iii . L * , , 

K:irg:nij]fi HiithUt'Hfl tlftviisihi kinnmiisi .... 

HiitMJt'iln Cevap Tcfnicat 

Adem'Ln hLlii.ye*i 

Kuytiyn yaklafiiica tay^mn arslandmi gcri kal- 
ma*l , . . , , 



938 


141 


233 — 


231 141 


234 


142 


334 - 


233 142 


235 — 


2f3fi 142 


?3li — 


23J8 143 


238 - 


330 144 



2li& 



210 144 



2! 1 




145 


242 




146 


2*2 




146 


212 - 


24S 


146 


243 




146 


248 - 


2J(T 


146 


21(1 - 


217 


148 


US 




149 


24fl — 


249 


149 


249 — 


201 


149 


251 - 


£52 


150 


252 — 


204 


151 


254 - 


25* 


152 


2ES 




154 


^;i 


2C0 


154 


2<j0 - 


262 


155 


202 — 


204 


156 


2C4 - 


2CS 


157 


205 




157 


26G - 


208 


158 



2fiS - 2*1 159 



Sahife 3 - 358 



2T1 


— 2T2 160 


272 


- BT3 161 


2 j (J 


— 278 162 


27S 


164 


2js 


— 280 164 


241 


— 304 165 


S0<3 


- 3fls 178 


aoa 


- 311 179 


yu 


- 111 + 180 


an 


3 L < 182 


air 


183 



4 lCtND£KlL£fc 

Bajhlt Sshife 

Araiamn, ta¥5sni* (reri kal^iadsiki sebebi ftorma4i: 
Afsl&nin kuyuya bakinaai, ker.disiyle t&VfctQLB ■\\: ■ 

Sim ki.i.Mj!h] (pOnnesi 

Tav?ftnin, artlan Luyyya dtlstil diye h ay ¥ atllfl ra 
mtijrte vermesl 

Buna sevmmeyin diyc (i^itt vcrmn.iE r 

ttn kti fills: savaslaEL «i] bUyiik jjmth;zi dtindiik ao- 

r. iin is n ixahi ..,,.,. 

3crh 

Ruij] El^isi - Omer ,....,,,,.,; 
ftjprts Kljiainlii timer" a&t\<; alUuAa. uyilr bulmaai 

Idiin KkjisLnin Omcrc aoru .- 1 .. _ - 1 1 : :.- 1 

AdcnVin, yajstigi h&rekt t i ktiidl iiatiinc ahiiriFi, 

IbKs'Sn bu^u TRrin^yFi yii k I vy[$i ..... 
Ncrdp nJ u rsa n i * olim, 0, *Jzin>dir fjyetinin tcfairi 
O iJ^inin, CHnlarin SJU haJ^-igrt dii ^rn d enNtli scb*- 

bini HfjrniiLSi . . , ».'.«» 

Kim AILiIi'Iei uturEip kfdkjnnL istEyorsjfi taecivvuf 

ohiiyja ol.unip kafksiti , 

Serfl . . . , , 

Tucirira mall pus dudnaumtlk selAlIlilll, Hindiatin 
dudularmu jjiilLirmcai , , , , 

ilnht diiduku^inrinEii Itatiotliiri 

t3udxiSUFiun st>?;l«riili IlindJistuni diidiilanna sOytc- 
mcai <*♦,,..-,.,,...._ 

Ferldeddill AUftr'ln iSziinii anlnti? 

Biiytimleriu Mfisa'yi uhdam.Lhirj ...... 

TScirin Hifidis^aa dudularEndBn gilrdilkUrlnf du- 
du&iin.i sfiyltmfiil .,,,,.,.... 

HakJm'Jn stizLinti aula*].?; Sa, J d <;(it{ gayrelMir... 

heidlsi ...,...,,...,.. BiT 

Kenglu tuielr bibEL/ctinc dttniij , am 

TAcirin dnrtisyu katest-en diajariya. iitmara, Hlmli^ 

dudunim u(up :: ; I i i i <*.?■< 352 



SIT - 313 183 



319 


— 320 184 


321 


- aire 185 


S2" 


- 32 fi 188 


320 


- 330 189 


&3) 


- :.;;I2 190 


332 


- 333 "I 


aaj 


- 337 192 



3S7 - 346 193 



3*1 198 
352 200 

331 201 






(ClNtJEKlLKt 



IlnfliEc 



Dudunun tftctrc veda erierck uc;ui> jjilmeii . . . 
Hal km ululEtmftsinin, pnrnmkla gftatcr il m cni n za- 

rnrinrj 

AliAh'm dilcdjgi ojjit a&snlnun tcfjsM , , , . , 

Serh 

Omer- Yoksultuk pUniinde mcssarlikat (cni? falati 

J!llrJ'*r ... 

'LaT*.!Liumi6n liablii ni ii n esin tileri var. r . Ii^djslni 

ttltluhj 

M i [.<■ 1 1 1 t'.V elm, AUc'nin bu^iin yagniur yajfdi, naj] 

oluyor da elblBCT isJai degil 

! If: -.ii .']!' bryitlrriui nniati} 

BahAt yelini jfnnuiuet biliil huilisinm scmunji dck 

■■:;i.: ir.i . 

Sidfij&ka'nmt Wuslaiil'ilniu bu fftJnku y^iiiiiurun 
sirrj ncydi diyc aormas] .... . 

Iiitiy4ir c<dijicmin bSkii-' essoin iflylerLBitdllj bfitiiimttt 
HAtifin ruyadn Omcr'e l^cyt'iil-MAJ'dcn ?u .-. --_ ■ ■ . i" 

id tin n.1 dji,,.. <lemc£i 

Ilannfinp dirr^i , , . . . 

Nba - Cehl'JEi elifjdeki t«ijliinn lantkliktft buliirm^g 

^.•fijpici hikAyeasnin sonn , . 

(imtriii, onuri fiirijfSinii vavlik jilemiadcn ;'••:■ 

iileiiLiui: (jevinsaesi 

tier fiin pavtw bn-^incEa, tki mclcgin iIuhsl . 

.?ttrh , 

/jOttllMimfla HAlpm-I Tftj'yi g^^^n, eSjE-lz hsJLfryc 

ait fiik'tyc ,..,,... 

Yoksul brdcvj ............ 

Mil hint miiritlerinj duTsCiifi, diiv4ci!ara. IiMflKlfllftfl 

Kilni tic "! ir kl bljf ■ i . i i >- I 

Kadi Jim, Ir-, I ;i;.-i •.:.:"-:_.. bill den ii^t Lin solder :-:■;•■ I n.i' 

AdAmin fcufljfiii oiruL ■■■ c f [Ei Oil 

HeTkc,sin bftrffkeli, hmlundi]i||] haln uyBHndui 1 , 
K .id- 1 ii, koca^im . ,j .:' r ' rl.i.nn ni , 



Sihife 



354 - 35S 202 



aji 

3TT 

3BU 

^3fi 



SB T 202 

3110 203 
376 205 

3SO 213 

3ti6 21 1 * 

3*13 218 
3S« 219 



3BI) — 301 219 



3H! - 


393 


220 


j>'»- - 


3»5 


221 


JE16 - 


30 6 


222 


300 — 


4U0 


223 


-too - 


40 L 


225 


401 — 


404 


225 


+04 — 


40(j 227 


■iOO — 


4-r>5i 228 


■toy - 


420 229 


ISfl »- 


422 


235 


*22 — 


423 


236 


423 - 


42S 


236 


*Si> - 


l^fl 


237 


428 — 


■JU1 


239 


131 - 


433 


240 


423 — 


435 


241 


436 - 


44fl 


243 



Sahife 4 - 358 



ft 



ICiNtJEKtLEP 



1CINOEK1LER 



Bil E Jlk __gaiiife 

Jiartiniiif akilhluru ii±t olur-Enr . 44 Q 245 

ErkfKin, kudintn rii i« I ■£-[ Reyi knbul etmcsi . . . 440 — 141 245 

Mf1a.1l da Tatiri emrinK i-ani oliiiiijtu, Kiftu-un da 4 H — 4 4(5 245 
Iii ,.;■•:,, - ; da aiyaiidstiir, AhiTeUe de fLukinKnte 

koiiiltrin mahrurnLyet' sebcbi. . . . L , . 4.J5 _ 447 247 

BaggSzlcrinin, SSJib'i tc dcvwinj kiifiiif eOrmes! 448 — ir?'& 249 

Ikl dtHu'zl Sflhm^tir.,. Sy^iLum manas* 454 _ m<i 252 

Ercnin yaptigmi HiEitfdiii, ktlslahlik rdcn-k yap- 

mAa yurasmiu 457 — MiH- 253 

Arapla. eJlniH hiiflyest tgjj _ .njy 254 

Afbibin jicvsfUkinin ri[!ejrinc ujibw^. 481 _ n.m. 255 

Kadmm. kocasma rmk [steiuek yuiuim eiistiirmcsL. 4,64 — +f)Li 257 
Arabnii col!cr( ajjij) bir test] ya£inur Suyyim ar- 

irlftjsoa BiHlirtuesi 430 _ ,j, 5 j. 250 

Am bin k arisen, testlj't kn-rcyc. s.iruiani .... 4GB — +70 259 

■Yoksul iiasil iliiann a^Jiksrt NiSan da yoksula ajiktit 470 — 471 260 

Tann'ya ausamis olanta Tajin'dim mnhrum elan 471 — 47|j 260 
Halifenm Mkiyijlcriyle kupieiLunnm, bedftyjyi a&r- 

baaak Irin ......,....,, *fa — 476 261 

Diinyayi Seym, iiatftrtC ffiine^ viirnuij dlvara ggnjil 

verene better V7C - 477 263 

Ai-abm, nrnia^an], yftni te?Hy>, haU renin kultarina 

Te «nMJ - - 473 - 47S 264 

Nahivtciyk ~fuiici hikiiyc&L ,5-9 _ 4^ 264 

Halifenin, a,Htiaj?Jun kabnl fttmfti, ..... 4-B1 _ JSS 265 

Pmn sifattai-i ve One uymak +SS - 4D0 269 

E frJl ■ - - 491 — Sjl 270 

SoiAui ocm, ad,iiU*iJn, A I! 'ye, hrrfces, Hukk'a hir 

tcsit ynklaSnmyi arm- 512 _ 534 281 

KsiVilllinlu, Olnimma riiirmeyle araJan resnil yap- 

tL "" ML 51+ - 517 282 

Kurt] it tilkiuin, araJamn rn&iyttinde ava gitmelesi 517 -BIS 283 

Aralamn, kurdu. jmtiban sijiseai . , , , . . r 5]i) _ f<n 284 

Biriii, LLr tlostun kapisinl fatdi ... ... 321 — 82$ 285 

Pay ctiusdfl edepsinlikte bulunun ki:rdu, aralanui 

etzalandlrmasi ......,...,., 55^ _ 53^ 287 



TSasJik 



Sadlfe 



Nuiriin, ttipJumniia, a *iyfi^ji rlLijcnicr... demesf, 

ftrtlan korlttllil]lli-L . , 

Padiffjliin, jruTsn!rH:i (fti-altri onlnrla aydin 0] m . 1 stl 

isirt 4rlf saffleri 

Uirfiinin, Yisuf's konuk oJinasi, T**hCiiil untlaii 

arjiiagflti isttHicf" . , , 

Iv>llui(iJii4 YusufOi sunn rirrnajjnn clar;ik !tyi;a g-c- 

tlrilltl] tertiisj ....,..,. 
\ r t!liij' kAtibillin dindtn (tfinmc:;; .... 

,^nrh , 

RuurctjtUi 3SftJ k ?ii 

HanU'Fii MRriit 

JlArdt -Man'li Filkftycsiniii kalim tiiJQrn,. , 
HnSirjti hfista VcniilyauilUn Jirlllni -ImtiTini swsua- 

ytt s\A\<i 

Xnssa karji ilk pJarak Isiyaili amsj eden tli lis 1 ti 
Halinl, sarSi(SflUifu,]iu, hilRiRiitkrdt]] grisJcmct: ^e^k 
Rliin iilkcsi r^ssa!]i[ii,riyJ;i (^\n\\ RcMftHllaflfl baJiir- 

Kirijmelei-i 

?«rh ... ...„.....,,, 

feyifftmber'tn. b-n piln jsftsllsin diyc Ztyrf'e soi*- 

masi . , , 

XLllEilrrle k,1in >oida.?iar3nni, lurfnndn mryva];..]-! 

Lokman yecli dumeleri „ 

'/.c.y il'tii ctvAfl vcrmcainin. tal^n LJjLtinnii . . . . 
Peyjfamb^r'in S'.eytt'e, baymsru giiact d*tnn?ii . . , 
Z-flyd'iu hikuycains dBnUg , .,..,.. 

t^mcrin iHnianmrfii Retire ate? dUlUlieii .... 

i?ci-L 

Du.;tnRnin, Alj'nlll yiiittue utkLLrmcsi, AJS'BtU, ctin- 

den kiljani atmasi ... , 

O kafirin, nedeu cliitden kiJici flttin diyfi SormaKi 
RmTr'ISl-Mil'lnSntn'iiij i»r"ya eevap vcrmwl . . . 

9erh 

Poyffflmbei-'ih, Ali'nin seylglut, Ali'nin &!am(i s*- 

nin elindeu oiaeak dflniesS 



sar 



S2& 288 



5sf!> — fliirt 289 



530 — 5113 290 



S93 
B43 

serf 



557 

5CS 

Ji70 



B.^S 


291 


542 


293 


S50 


296 


45^ 


300 


55B 


301 


557 


302 



W 303 

sea 305 

3<?G 306 

5C3 308 
683 310 



Sfll - 5ii8 315 



CflS 


— 


Sifl) 


319 


590 


._ 


5:l j „ 


320 


5S4- 


— 


5^5 


322 


535 


- 


C9S 


322 


£99 


— 


600 


324 


001 


- 


6IS 


325 


613 


__ 


C2S 


334 


63a 


— 


624 


336 


625 


— 


G2S 


337 


G30 


— 


641 


340 


642 


.. 


646 


346 



Sahife 5 - 358 



tClNDEKlLER 



Unfile 



S Ah I fe 



AderrTln, iWis'in siLpikJiSuift (ijmjisi . , , , , G-iG — Si& 348 
Ali'iiin lifk;n> •■ ■■■•■: [>onii3 ,,....,.,,. (f 4 H 
iicyisin, Ail'l'Sj belli ilkKIr ctelrttsl, ayilrlrtrina ka- 

Mustafir.inii /Vlekfce'yl, ImkFi rerleri uL]iiiyi iate- 

:ii'."-i, i. ir." ■. ficrgi&imtcH 4l rp'liEi 5il 

Ali'Rirt seti y'iUrhnc t U U- ;i l- Lin lc .iifkclendiin, &eni 

iiklilrmnne eiipffl baythj ft-err^esi . . . , , SSS — GJSG 351 

Serh , . . , . Ei" - 06H53 



030 349 
051 350 
058 350 



SUNOS 

"Mt-ancvj $Ei-ki" ndclii metin Ec rceniM], tionya. Msviini 
-Vjijjrai'r.dc tfi^hirde bulunan 5 I No. da kayitli i ; •.■ k ! : --jl i . lj . :,i'jl- 

ii; 1 1 - ;..-■- yapiltfllftl! 

Bu tiiiihu, kSjt-bentH ve cetvellL meiin ciWli'dir. 622 
■-,i':;ii-:\\r. ','.,- ■ .-.liil r:li- liiiv: »Litu . vnrdirj her fliitun ": ■> 
flatiTi iritivB ed«T L 0.495 x 0.325 eb'SdmJa bulutieii, kabn 
ve s -,j : a ti -j a ,-l SbarLj ka^iiia yazplmij olnn bn nu*hnTnn I - 10, 

W-102, 16 1 - IBS, 301-306, 395-3*8, 400-401. t. iaii. 

Seljufc laizmda ve fsvkallidis guml bar lEikibit btianniijcir. 
62 3, s. dc art-nda bufcunan ynziyi, satirJor» muhaia^a edefek 
aynen yaziyaru.2.: 

iJ-.j Lf^jiJjij^jiJ' jjVt 11 ^j^ 1 k^O 1 v 
ijjill IwVi &*Jfl ja ^L^, 1 j^j t$4yi ^ /» 

Jjj=»j tl'j- .r—^' 1 */-**- J* <*»*J.' ^Jy- 1 ^ i*»~-iil 
^Ul wjV ■>-«> tj^— ^' ,i* l "' i >*"J t& *-• • 



_'-"-- J (J^Hta^ 



iY! 5A 



jr— uT* 



?Vl 



rt. 



jf.l-1 Wljj OS-) 1* J J *iyij «J JLj Jll»J f^S^i -i' i*- j J 



Neiihlc ya*ilan bu yazmin souuna va ortnya fckwa*H 
'S=ne 67 7" kaydj 50k ycttidii. H*r holde DErgaK. MiJie oJduk- 



5o/7;/e 6 - 358 



U SUNOS 

tan « n n:„ kay, VH t^^^i] edfflrlun yj«tfi*i^ fl u fcatetiaja 

tiirktoii ?uduri 

"Htf&^h Abd„llab igfe, MuhJis, Blush. b*Bjdf. D*>$. 

rv v* dii T yula gi&Hift*i) .Vlfl^vi ta mHTn !andL. Tamamlnn- 

mm J/iiziind= rt AMfe'a ha^d-afsun. P e ygarnb<=fi | in< 10r , a , 
*ahil.i ptJ B™!) ([ | ? ™iu * n hayitii,,. yar^tifelanma da *„ 
Ewjr.tb* t^iiinat, M^h^.r.nH's ^Ifit-il «J* m . RabbinEn ra h- 
matifl = muWf w ,f vc yo.k™| kuE, Valtd* uwuiip fCt>rt- 
ya-] L Afedul&fi o&u Mu] lflmrari d EaTllrm d»i, tama>r,landj M«. 
BlW clan ^y},"r, (M«ttfa|«W) hm&rWa, k ftn di e E. 1 = ^k UnLi p 
*,»il..«i l aill«n ? acku^n aili ™ Bfta d„n, bEr^k oi n „ m !a rd a 
halT^tmin (Csfebj bWnt^tv) Ve Kb^F^^ fSulton Vr| e( |J 

b«niii»Hth i^idii Atiii o-i,™ riMitoiW] wr* STTr1ni 

kutlatm; ikliir.i,! d= ©afefcj HuiSmoddin V. Suited Vrlrd) 

n*is»t „!„ ituAtlMiai FVBlklUmaaJa^ dfiEr*; et ,i n: a v i* <,j aun 

ey ,lcm! e r,n Ribii. Ahtytiz y= , mi , ^ yltm , ni A | U)l ^ 
si an * kuJJam, hdtEr *ozJ.Hni duy m * yan R« eh ,y bnt | a> a _ 
tartal ffiinri , arnat „ c | du . Ofcuy*™, a „U maya ca | ]fann , on „ 
b«k. qP , m*»h fay^lanat^ „ = yazam™, wkjWwlt,, Wit 
dun ed^nj, A I tab raJimct etnin." 

KaLcb^teu MtWws ti h„ n^U, SdUan Veted'in der, 
«£"*** K^ya']. Abd.IU, ^ M.1,™^ tt^fe,^, 

al undo . MevlBnayn okunap tah ih **!.„ m1i „ e dd e J B Ha n y,i- 
«W HmftttWl Abdullah »m Wuifj* ta^ n£tan da t^hib 
ediJrtujtjr. 

677 -jfe^ton (|2 ? e, dSrdimcll. 0J1 b tr i nc .E, fi»ttfcfc3 
vo y,™ U fllici EUIlieri pMnrteaJy(I r „ tJai:1 ^ tadlt (F 

RerittW Hteif Ta ri hl a n M;iad ? T a ,;b s g™„ KuiL* 
l ; l«nn K. amMH*t, Ankara — 1*59). B^fta* \» 

oyihfn 5. tuniittc ra Jti nmi} t it. 



r - " J' 



,*Li 



SUHL"5 



[[I 



k> -^ i ^^J 1 ^» ^vi ^1 r UVl ^* 
J..JI JtSVI j ^UV j* -'t^Vi. 

*U1 JUU- wl*»ll-l iU(« *">J>J ^P» 

luii'jij jiiJi ji_ii ,^.jjf ^ jjh 4/jtj Ji(j 



Sa/7//e 7 - 358 



tv 



svnvs 



SUNOS 



*~*~ U* V* u^i ^>w 

Sol ysmhds, by yazi #u auretlo dcvam edip bitrntktedi: 

^l* Jwj JjU" j\ ^ <i j*'m 

i-i-"-«,i *ii**l <*jtW ■:, .* ^Jw* 

di* r (jii^ ^jsii £iJi jutai 

«l** j- JjL. a.-J'J 1 *" *j jl>«- 

•^ jf'^' 'J 4 ^ J ^ <>~J a ^** 
'«L_, v-j^ 'y»Uj ti>^ 'Us.y 



Bu yazinia da turk^e meilini sunuyorui! 



"Bu hiikiftii «8bil dan ptk buyiik kilabi. bu kndri win- 

Ian mi j p<& buyiik biiibi, Allah vdiieri hakkitida inanci dogru 
bir bats gelmi), Altoh'in taftemLi kill] anna iijfm»k *uf*Tiy!« 
srinms?. Ailab'liuii ;ekinen1<iri fc)eni=5i yuluyla liiyeti getf«k- 
lefmij, iTadotini AHnh dottlarma verercls rB^hcri rflffli) a!aii 
biiyiik ve ulu. fliipEioJi jcylcnisn fekinen, ib^Jj-t <?hH nlan, 
ger^ek yoitw«u buiunan, in an; feMiibi, hsy". jsrri ayird eden 
tEmL£ k diftdar, hizmotfc bulunanlarin efcndtsi. eniEficrle ha- 
eiblcrin padjjabi, deviet tapitinin yikmi, msnilatsctin, rniiHiiln 
t«rtarniz ari, d=v!*tin tntlri v» uS"br uluiu. kadi-i yiiccl ritmij 
verir Sfiliib Hustyn ueIm Fatiriddics Ali'nin 4^adli kiileai Ab- 
dullah okIu Cemaladdin Miitwrsk: AllaJi onu iki Jiini'fiJa 
da dilegin* kavu!turiuii: anti u]ii?acaSi yrii Sidref irl - Mtin- 
tohn'da fcilsitis diisklcrinc kavujrnak iffi& bit bakaiic, derc- 
ctleTJnin, yHcrtikierinin yiiceiip hJItti«*L is-in k&ndiflinc bir veiile 
tflrtlBt, sUnlerin flahTf^I^fiaile giizsl vc iyi nurett* Will- 
nutmi, adimrt amlip durmnemi, fciyamet gitniindt, Acaaat'ta 
pck bUyiik Ijlt ectc nail olmasim iagSamak i^in, adamakiHi 
bir TcKin. d=g«rinda bir kar(ilik a!inmndik?a rnahallindrti 
^ikardmatmak, gatltni dagi^tinnemck, biriiine bsiiJ^lanmamak, 
■nj-ii^on bajka bir yere «akloluinnamRli ( orada oliynup fay 



Sahife 8 - 358 



5UNUS 



VII 



VI 



SUNUS 



dalanmak, f-itinx'jh edilnnek, oliunup tii infill anlanmak. vnV- 
(adenine rahmetle, yfl r [by a ri rr ; ;i s) diiegiyte dua edsmtek, ln- 
yanotta bulunanina ISnct okunmak va tltilinau diLcHTr.ek 
tjartlnnyJa olhyiiz yeUni? stltia yiliiida, ]]«hT alcme manaup 
incilcrin sedefi, Melakfit alcmirtin laiklarinin aydi,fl pardtlH 
clan, durakJar vo yiiculikler dikibi bsgyttli kisileri uritait, 
Allah'in jelam va tahntetiiiin ufasip gflJdjgi yer bututtsn, 
orscfa oturanLajfLa orgy a yakiJiLa^tiritan Eiiacievf y o'cu La im di j 
Jedikl^ti yet, orada ututan yol - yordam eltltyle yoL a: an I a- 
Tin son vafdiklan durak oJan kutlanm!} lai-taml* Tiirljeye, 
jlifilan, in nana sevLnclot vtrn bahc«'ye takfotti. Orasi, n&- 
nihrcmz, cFcndimiz, au y lirt u m Ljslin da, yatin]n\E2jn Ja a Liven ci. 
A][i!i"a men .up ^r^ck $eyiViii oijlu Seyh ofclu Seyh. FHanai'i 
EtiE^.-iebJTiao biiyiik biLgin, Imnjn osii Jniini'iu d£Lu Imam'a 
msniupiui. Laka)i lin n 1 fn^nttip aaymaya, aayip dokmeye niuk- 
tac da dcgildir o. Ciinka pi buraia, yvccltilmtai tgiii h™ 
iifnttairiniJi an I. ::i-i icab edetck dflteeedeEE da yhior, oyLeame 
bit ^unajtir kj bulut altiua girijj gi jd r. a« mez. Statin, Hafck'm 
va Dfrn'Sn CcJSl'i Hu&eyn oijlu MuS n mmed'in o£lu Mukim m ?d ' dir 
o; Allah Diidau da t$7i oJatin, geemislErindcni de. C^yl* kjji- 
lerdLr txijar kj ejiklei-i. ajtliLann, alinlanna acedr; y^ridir; 
frevjjijeri, atif Latin kalblerine in an ft] t\ aozlcrL. on! an ihrjiT 
cJenlfTiti giiniillcHcii acan anabtfttlardiT; ordardan rk'&yei 
adllcn *ozlcTte, niu n ki i-lerin kulaklatina perdelctdir, dayma- 
larma nngelierdir. Kim insanian. bir ugttrdan, ama *izLice 
tfuderi*, Ufcajo'nin eefligi eT'^i on tan, j'ki Jynyada da. en 
ulu kut]yl«£a na[i oiatak, en bliytik efeiidil igi eide r-dricJ: 
eewr, ilet-lai-; hu dn. kutJu ■?« yiicc ALta]i']n iniyetiyi*- olut 
ancak. "Kim, duyduktan miiri bu sarblarp deijif liririe au^i, 
dcK'TtiTcntoredir; 8 = ft=kten rfe AHati, her $eyi duyand]r, bilen- 
dir." (Kur'an-i Mrcid, 11. Bakata. 19|,) 

Altinla jra^ilmij olan bu fnkfiyedan dc anlafiJdi^i gibi 
Merf 6J# do < 1279 - 126(1) S^uk vr e iri Sahib At* FnWddin 
Ati'nin azadh koleii Cemalcddir. Miibartk b, Abduirah ta T a- 

PimJan Dergah'n vakfedilr:ii^tir. Bu niiiha, Msvlani'yo (^e- 
lebi Humimeddin tafaJmdan okuoan. duialLilen niiihadan yfl - 
idmlj, ^aTabi Hujameddiji'lE Suttnn V«! s d'e akunmui, mshlli 
-edilmiftir. Voeilis] v= taihibi, L\T=*La r a' m n *btdjyctc Atfa*. 



^undari b*j yil, enbir gun tanrii bittLgine gilrt, belki de yazi!- 

maya ta^lnndiii lamin, MevJana bayatrsydi; ^-tlehi Ki"ii- 
meddin'in McvIlnA'yn okudutu niijbayaa, M*v]anjl tnTafinderr 
yazdirjTan mwiveddeLardir, Bugiin elimiiidR bu nusliadkn daha 
sag] am vr daka aaki tam bit niisba yuktur. 

Nuibanm birinci cjldinda 6, B, N, M. 17, t% 20. 23, 
31, 32, 55-3 7, 41-45, 47, 56, 58, 60. 64, 73, 76 va 77, 

•ahtfelannde, ken aria ta eikilarqk 50k drti. bit ttk ielictic, 
k«te dc bir, iki, en fnzla ii^ b^yit yazilmis, Kelimclor, 
nuirnkiinse, farkb clnn kelinianin nttma, beyiller de. bafhk ytri 
a^ikaa eitviliil i;m= slirnnn. Bey it] a r. ker balda ye^qtirken 
unutdlan bcyitlardir. Drgigik Jio]Lin=] = r «, baaka hit nii»hayla dt 
kaf»iJo»Crn]d]Ki, ynhut MevJani taraFintlan iinceden, yarti ta^hih 
fldtlmedcr. once aSyiendifji taiai (;B.ta trriek tadi t aamyoruz it 
bu ikinci tabmin, bizct daka kuvyctli: necekim S, aahfladaki 
bey tin, 5fl. sabifedeki iki bay f in alt Latin a "* ji Ji ValedJ"' Ji fl ydt 
konmua kj b« bize, Sultan Veled'm ibtiy.it adip kflbi] eyladig, 
tatn sbateTmektedir. Maalaief .Sultan Valad'in yazdtgi Mts- 
rievi nushaamin ciimlzde yaJriiz dardiictey ve allinc, eiltlart 
var; bu yiizdfln, bu bayitlcri o nbskayla kaTfldajtitmnmn im. 
kini yok. 

Aytii KuttipEtanedeki nl'ijhalai'in ;ayu, bu nuftkiyla kaT- 
t>ilajtiinLim»hT ki icib atlLkc-e bunljitdan bahsedeceEii. Dibfiec. 

djye basSamakla; iUinci "Jj^,l" iiste yaziW* (a. (}, kifsfi, 



ft -' *J>3 J* -I 1 * JjJ 1 ■'SSU 

beyliylc bitmaktedit (». 623), Bu niiihada, Sultan Vel*d"in 
"Tetittuna " *i yok. 

Bu niiihanm. If. cildintta, mfilum Dibica'dan iincr, idata, 
o Dibaca'nin yaailij sebehini v« H, ciLdirt jieden gtcLktigini 



Sahife 9 - 358 



SUNUt 



iX 



VIII 



SUNUS 



luilfisfl yollu an] atari vt a»i! Di Lac it'yr hir girii Tnnkiyetini 
infiyun kuA bir ynltj vm. Bu yaziy] ayncn aunuyoruz' 



j- jj-> w~.j jjj _„_i ,^-y f'''p-1< , 

* 

Mevlani Miiz*si"rid« 1 I v .1 No. da vt i <■. •;]■>] ulr. Wttlfun 
-re tflvjifini, yaiLinisda 5, nu»h# pJnrok verotcfimiz "M«sntvi" 
de, 2, cLrdiri ilk ynprajjinm us;iinde jre-ui bit ta'liykle yaulm:] 



ve iiatune 



jl* i.lil' Mb Lfl <j*Ur|jl i^jj'jjil Ot.tfJ-l 



i- 1,3:* J j Lp> J^; :'j J— I ^_-. ya™ "Su btreket'erj <;ek 
olan siszlcr. ji>yri!er a#y]ii CeJebi tliiaam'in lifTeiniz. nejcs'erjn- 
.dcrtdiif vt □nun y anas n dji n nakledilmijlir"' »ozJeri yasilmi*, 

8u Wi nLnhndjin *onio, "Me»ncvi" nin cski v« w (jl nm 

nu*h nl a r i hakkinda da bilpi verm*yi IUzuiylIu, buluyoTuz: 

2. S Lite y in auiye tC. [iyup iiultan, Huaiev Piifa, Hz,, Ha lid 
.ltilaplani N*. 162 f£»ki IJ8>, C. VL 

SuLs v« kaLiarlari mefin mukavva cililc dill r n in ij lir , 
■ii i -ft l.j In yuktuT- 2.0 X Id rVSdir.dndij-. Yari klimj IS X 12 
■dJTi. bafliklar Buihla yazilmiftu. 1 Ih yapraktir. Baqta, 1. b 



■d* 1. "i|h, rill If-., 






diyc h i-: ! :■ >- 1 1 r . Aneak I. I; d*n ?. k j> kadar davaiin aden du 
kiajiTi, Se.cnk neshiyJe y&nlmij) almnkli JjcrabtT njul Ititflc-Ln 
yazL&indan ay ra bir yazi. 47. a - b dc bu yaziyla ya7]lmi?. 
Her halde kJtnbiTi cm naj-iifcUri riot =ajt m li, Tcmefluk -den- 
Lerden biri, km ki aim I an b^ko bir nuahadnti tamamlFimij. 
Ami metnin joim, 10, a dan 73. b y* vi 7 5. a dan kitabm 
(onuna, yani 126, b y- d.ek dcvnTi =diyof. Yan. Selcuk yimji, 
ji._j -X\*l^£ i*,^jt~ i-Ub eibi dallarda noktalar var. 

«^j> Vi c~f 1st, f u> v* fl-J =1= yaaibyor. Biltioidu imiicli 

^jij"r ler. ijni«niiyc!)Bs<^ jisklirnje-o — i vt *# ^ li'i " dtvirin 
iEirr\'i iml^Bina uygun. 
Alii nlEtin, 

j™ lA J ' * '-■*■' y?* yf- J- ' 



ijr 3 ^ ir-* lJ -^ ^ Jr* 



bsytiyle ba^lamaktEi (2, a), 

^*- ^»<" UP. j y»i" L/J vT^J- 1 

Jw ^jjjJi "»»■ Jj>' i^'j 

rieytiyle bitiAektrdtr (126,3). Ba^ tarati t a ma nilfl J'S n tntm 
yardiii aaJi^ul^rdfl 1 ( K IS, 2"0 iaiir vqr. Asil meTniji sahT- 
f=1(!rinict (oijufida 21, u-iziJarinda 1^ Bfltir vmr, H*J joTudi, 
miara'I&ri kar+ibk'i bit b=yii mjteui, Bu niiahayi elde !-dtr 
vc h=r baldc ckabk yerltrsni tcinvnTn 1 ay &rt zat, CTkundrrtaz b.41* 
Bjetmie ve flolpiuj b^yit i-t keiiineleLin iistunden i yaji >ek1im 
boztriartiaya fakj^Tak yaai mii re !;k i=p I c ifcijnjSjL Bn ^ejit yar- 
ler, tck k ciime tjiunci, iurhla gftSti^'j de v^r. B«, 4(. 1 yr 
bid a* oldukta ill! ge^iyor, Bu y a p rjkf.au nonra niiahr., ni»- 
btten timi* k al dj ^i nda .a . bu tasarruriara "% raail am y o t, 126. b 
d*, acji b^yittca sonrn fu kessbt van 

Jim till ^i-_. J I jf\:pl sl-.'l jjjl ,ja Jf- >"J J **:»_* j-^- J 



.J i 



-' ■* .T* 5- (>* ^~ 



,fr *Li v tli U .> J^Ul jf 1 g. ^ _-, ^ 



Tiirkcesi hi; "AUab'th yaifdsmiyfH te S"2=l bi' baean 
i>i*an eltii«ajyla ve tut/uyln, Aoi'.m vk dtiz yc-iu jf"»'ef=n M**; 



. jj lili. ^iLk j^j.^j >jj^ti fLaj* ^f yr 



Sahife 10 - 358 



S.UKUS 



nerfnin &!tmtr eildi. Zi'1-Ka/de ayinin aityedinci *ali itmu, 

fcullann en yokaulu clan ve yiice Allrb'in rabmetpn* mubta ¥ 
bulunan Belh'li Muhnmnicd ojjlu Muh-Bnnrtied'jn oglu Murmm- 
meJ'in ctlcriyle yazddi, bitci." 

Ketebedc tarili yok, yapra$m kennrina dar ve u;unla- 

tnaama bir ka£il yapijtirjlniia.; fakal onun h Inn da da. m- 
kamla dahi bir tank gciremrdik. 

MevlanS, Mejnev? dlb£ces[n,d« adtm, "E\-abi'Hx-itnt"d- 

muhtfici Hi rahmcl'illabi rWa M uh am med ibnj .MuhnmniBd'il- 
B*tb[" diya anar. Melt tupi a rind an birinde d- imzSai, "Mu.eyn 
o^iu Mubamincd'iii o^Ju BfJh'Ji Mubammed" to rja nd adi f 
(MektupSnr; A. GSlpmnTii Lerc, 1«. Inkilap K. 1963, M-ktup 
t-XXX, », 122), 

Nushanm yoziai. kSSjidj, yazi $ekb ¥e tarn, tauinrtiiyle 
SsKjtik devrirto ait. M <jvl3.ii a' nm adi, Cclaleddin Muhatrtmcd, 
bobn,]mn adi Bahatddin Mubommeds osl" Sultan Voied dr 
jUnaiain adicsi ra^ipisakta: baba*i ve sto»t Belk'li, Su nalde 
■'flelb'fi M«haimn.*d ofrlu Mubam mcd' in o^lu Muhammad" nn- 
cak Sultan Veled p!abi][r: bu kadar m uta bait a I , yjni hem 
ata fstirkin ayni iduju. bom kendiiinin, Hem babiuutun c*. e . 
deaiuin. adlarmtr. Mu hammed buiunitju, bir taaadlii *t;nucu 
afanmz. Ju bs'd* keaiu Dlarak aS y I jy e I im : 

Bu nljsbo. Sultan Veled taratinJjin iitmaab ediicn "'Mo- 
neys" ttin abnci cildidir; buiidu hrijbir aup.be yoktur. Niia- 
hamn ktnarfarmda, ban kere ntiaha farklanm guateren «;.» 
lie, b-iri kett dosniyu btlirtmek i t m w » laaretiyle ye*p- 
Jan keJimaiei', ms«ro"lar v= bryitlcr, ntctjndaki y&nnin aynp 
d=ai(dir, Banter melindefci yazidan basks iki ayri vfrtiyl* 
y*2j]mij; Jiatta biz de blisbulLirt ayri ve yeni, kiilu bir tiUkU 
yaiiJankr] vaf, By baktmdAn \ibat M, ^itJnVfl ?Qpb«i, r>- 
m^cniyle y*r?i 7 <lir (Bu MeonevJ'^En Sullart Vfted'Jji rlyazjaj 
pldufiiltiiiit Sm; b5z dSyltmiibikr M avians' dan Sonxa M«v!evtiJk; 
I*, InbLap K. 1^53: R fa ™l«, ,. Z6. Y=lmz buradu 126 
varak ye^na I 16 ^kmis. Nibat M. C=tini M tnlY ,.vi'nin Kenya 
KUtUpSansIatindpki Eaki V Mma ]ai-i; ^arktyat Mocn.aaj.; [V. 



SUN US 



XI 



l*t HHffbiyal FakLille^i Ganmevj — 196!, i, 3l>-3( v« Not). 
ZiJkade ayinm ony^dinci giinii, 673, 651, 689, 697 ve 705 
pilUfMttl* (1275, 1263, 1290, 1297, 1306) tab i,uniln= 
rnntl^r- Sultan Velcd. bu Me*n=v;'yi H bu ydl.iTin ^Lrind? yaz- 
niianr. Belki hu tiitt^n onceki cittlerin birindo, yili aniii:stji 
da burada ynzunamiftir, 

K "i«h -11 in altinda, iri ve ayri bir yttiyla, fakat o d«v»in 
ya^laiyL, "Bu '" ■ 11 ::i'i[) , Sultan Al-jl'indir; bjlinxLn Hiy- yw.i 
yurumi Kimin ^6a]h H^ktsn vgrencti, tiibe etti ki ben tie a 
Ay yijtluyls bulutmaktan tiibe «deyJnh? Babar ^LlnEerii ,-;Li! 
m^vsimi, tertemiz bif yel; ieh yfliiimde^jn, ben de d«ikint 
•onra da tcibe edet c km ij i n^ h?' mcaKndff bii" knyit v* UJu 
Arif ^c|ebi H nin bir rubaiai verj aynen yajciy^raz; 

Bu yazi, ciliftbayi tHmamlnynn zAtm yri^igindan ayrt bu 
yazi, Ulti Atit C=l"bi hakfcmda "Allah Tab mat atsin, Jirnrti 
kullnjin" Rjbi bir yazi yazdntadi^ina giire bu yai.i, hitTi 7 \*t 
dan (1320) 3n.ee, kitabi temelluk eden bin' Tarabndar va7il- 
n-Li-jtii. Bu dn, bu niiihwnm, 5ultan Vcled'in eiyaziaj oldu- 
j»«nju Ri-'Of 5- ron b-ir baska daSildlr, 

1, Mmnevi. IV. cilt. Mevllna MCzeai K. No. 2036. 

Mukawa ciitli. miklspaiz, ![.'.. Malld Kubuplianeiindrk; 
cildin ayrn. 24.3 X 16,3 eb'adinda. Vaiti kumi tv X 12. 
Her .:',■: 17. bnii 1. Icrd'- bnj]ik doJayis]y]a 16 aat]r i'ar. 
Xi"i":idi, Hz, HaJid K. dfki Tiuahanin ayni, janianl, yun^a^ak. 
az aJiarli, Ustihtde ne«i lekeleri vat-, Murfkkebi, aym K. 
deki nilabanin miirekkebi jjibi so^mu?- Her *atird^ kaiiuhkl) 
misfa'lsrla bir bcyit mevcut, 3. a - 6. a ve 8ft. a- 89. b aabfte- 
lerinde ?iit kirmizi, bazi da ycail cizgiyla catvel var. V«*isf 
Sel^uk neabi ve Hz, fiSlid K. iindeki ttiiibadaki ynT-imn ayni, 
I , a da iifltte, Aelcuk yazuiyta »u temellLik kaydi var j 



So/iz/e 11 - 358 



SUN US 



X(l( 



xu 



SUNUS 



iSa^P j^ 1 tf*&' ,_,- ^O 1 J*-' l-^j -"j 

'l_,I. „ ! l* J* ^ r ^JI tfj^lJ JTl ^.JJJ 

1**1 M J* J *j*-1fj*a*AaV« ,, -»-J 

Bu ^akfiysrferi die anl ly o ru* U bicifi ION SaferLnm ilk 
giin Inrinrtc (<- 10. ^ufitar. 1602). Mcvlana DiTK^hi^in "C*- 
maat ■ Hsrir" tir.r.. BoiraLs Dervi? Ahmcd'iil - Mcvtcvi Vara- 

i::i:l;n: vakjedijrtljgtir r3, adfl d*. mkfcfertin Kr>nundi* h 
l:-ij Jl VSf, 

DthSce, 1,b-3-b At N [ J,\ , J^l ' ,j^_; * j ^ ) I ^ J\ in I ,»_ 

ctiyr iiHslamakta; melin, 3. h d« ba»ltyoi, 130. a da bithroMt; 
iki satin turh, ilcL satin »ij»h fniir*l£.k*pU yazjIniiB. Aynca 
I, L> - 2. a da bu cildin ilk yazitan MisFiL^i d = var ki aynen 
yaziyorui! 



f*| Bu kitap, Mevlevi TvETitTah n«lu Mah ntu a"uii o^lu 
'. 1 ,jh.'ii! !'. :t\i ir- : isil'.d : 

[**] Mevlana'iHn mancvi M«:ieTtf'»LnL, Muatafa'mn hie* 
xeti ftirt bin pnhitmci yiii hayirh Safer aymm ilk jtiini^Tindc, 
Btuna'l] Mevlevi Dervi* Ahmed, Jte";^ nlaruk varTs^indan 
Seg*^lMBi ynfeluk yalu yatcularimn aiasmda, Cerciaat - Hinc'de 
komiinnak iartsyla jer'i, sahih v&kif clnrak vnkfeili. 

|***] Fukara arasmda korumifiak ve Cemaat ■ Hanc'd= 
hiuSmalc tartiyla Bosaa'h fakiyi Dctvii AhmetCm kuliu Tbr- 
be ye vakEpdir. 



i^T jJL. fj(_iJ jj ^-k*j- ^-^T ^ 

oU 3b* >vu tiitt».> j. U.Hj Jvu jjj-* 



^j^i. ->-**^ , *'T 'j\ir*-y&-$ if 



t l^ 



J-jjj 1 J:^ >Vj ^»^ ^jjj 1 ji'> 
jp^i* ^■j^" ^^.3' ^.^ f SjJ* ^>->* 

(l.bl *>£> i,> ,>. ^.S*^ JliVV j\- 1*J 

1 jui. ,,...- '-uJ» jL.jJtu Ji^lj *^-:^ l /^-' (Si* j^* 

^Uli* j^j'j^ ,_/*>* *i\— stljl Jl» -j^'j ^j-ijL. 

f^J Jt- jVJj jA -^J 1 ■Aifjl^-I^ ^jJ-H'r , Ut* 
oJ »j>*j» J^-' 1 J>»- +"Lt_^ ^;L }*p)&Li 

m JJ dl*' 'Jut ij£j—t v lj-^ r ->' j 



Sahife 12 - 358 



XIV 



sunus 



Sl'XrJS 



XV 






En drbatcnln snsnuiida, all tarafta vo aolda, C ft l*bi Hu- 
aataaddir.'in cfyaz]B]yla bulunup ecberrkikan >-,i*j]-3i .■■::! n daj r 

■Hi- JU ioi.-SL VOI! 

tjlj L>>L, I_Aj-Ji ,j I 

*jtal .i-,' ■jjjij' 

Mavlati&'um sevrciineU topionanlai'daki disiydin va Celebi 
Husamedd.ti'i.) dub bantihf,. d tisii \: a tura* M<?v i?.n a'mn sozLrit 
*Sz ka .may a imkun bulunamayacaiji biiIo^iItt, Bu ytlidaji biz, 
I™ dibacenin de Mavtiua taTafiiidari yazdii-ddiRim, lonradan 
g*ns Mavl&ni laTflimdan malujn d'ibi.c<;T. in y azd] rd arak bunun 
^ikarjldiam, aamyorua. Aficak CdaU, bunua yilmnins ffczi 
a I am am i$, matfilkati arasinda bu dibaca de elyaziaiyia luluh. 
niu* r bfizi niiahakra yazilmiffcir. EfEaki'dekL rivaytl, ikinci 
cih.e. majiim v 9 maahur diba c eden Sncaki yaiinin da Mav- 
JiaS'ya Sit olduijuiiu fto jte T fr. k Ettcdi r aamrii ( Man akib'al - Aiifirii 
Tahiin Yaziei. T- TaTih Kurumu yaymi. ML n»ji, No. 5. Ankara 
— 1961. t, II, a. 743-744. IV. c.l.taki bu dibacamn, hu 
ni's-hadan bajka baiipi nii sha I arda buluniH.up.jnu anliirqalt j^in 
rfihat M, Qclin'in adi izesan makoJrsine bk. ■, 14). 



f 1 Bu dTbaceden, orttc, Miirenin ejki nuidir m-iavim 
Nrcati Elpin bahstttl (6S?< yd dotnimiinde Mfl+Ifoari; Kenya, 
Yenikitan Basimevi — 196$, fc 24-26). Ancak, kcJehie, b« 
JiciScej-L tarn ularnk yaymlamadi. Biz [V, ciltte turkctiini 
iunaca^iiniidnn. On*Sz'ilm ii^ii uzatmamalc i^in yaloj* metni 
veidilt. 



Ba^iklan iti yaziyja vt iui-bla yaidan bu nuahanm 243. 
-aKi^ind* (12 1. b). t^^J^/Jfy^jLt murai, kenardi, 

■*i/ J l/ 3 J^ J J*^* 1 " O'J* taiiiudo duzehilmi* v* nutrai-n 

yanma da *Jy*1 ^_1> kaydi y*jiluiial1j-j Takat bu yazi, 

EflakJ'^m d.Sildir. Biz Eflakimr, y fflrlsm , lamyo™*. S am - 
yoruz ki Hit once EJIiki'nia alynziami b^ii ncsnetliJ. (Meaner 



Jrert MaSrif V. 



J, 



y^y]n. lal. Maaiif Baapmcvi. \ ( >42, 5o»da 

Foio^raf. 2,5). Buiba'da, Harass ffglu K. de 937 \o. da 
.kayitli Muf^abbf dJvE,r.i.:da da E fJ a k J 1 n | n , „, Qtatinn n a dSi f 
739 Cumadalflla eonJan tanhini raijyan (1339) yedi cafrrJik 
l»ir knydi vajr ki bmiu Tahain Ya^ci yayinladj. Aynca, Bursa 
K. da, Hinwyn Celebi kitapjan aratnujo ?62 Na. da, Ef]fi. 
ki'nin, tyJasLitiyk yazilmn olaji v„ "Manikib\d - AiLfTn" in 
ilk yazib ¥ v B taKip i^klini ga.ter-tn hlhhft var. Tallin Yazit., 
bundan dn bahatlti va bir tabi Fcsit. in igfoK-raiiaini verdi (M n . 
iiSkib'ul - Ariffn. Metbi: Ankara — T959. Onaiz). J3u4a 
bunlai-a nazarsui. EflBki'rLiri yajdisi MaKiityi nflibfc*JrU, yahm 
■*jnun taraiicidan Kajiyelcrten bir niisbayi gijrerj birj.j, bu 
kaydi ysjinn oiatai:, 

^.usbada, <ni_j j> Vr »«,j> kaynJartyfa KSzi beyi*^ 

terin fai-klan, basi menfla <i!niayaii kallmflleriti far flt dan. ban 
keiy; ^narSara. bail k R rc de k tliiv.ek ri n altlanna, *iy 3 h, 
yahut aurl, murekkspU yasdnu,. Buniar d n m*tnin yaz],mdan 
iy« bir yaziyladir; fakat EflaM'niii ai3»ha faffum ttaydcd^rii n 
yazia]yla decil, Aniajjiynr ki bu niiaha, bl T !ta? ki f i latafm- 
■dan bajlia niiahafada kaTaila^lbrdmistJT. 

Bu riuiha, ppvckfl da Ljaret *t1i£imiz gibi Hz, Hiiid 
kilaptan araamdo bulunart va Sultan Vfllad"in elynziaiyla ya- 
Illral f olan niiahamn ynsiaiyladir; aroda h; f bir fark yoktur. 
Bubu aSTdiik va a vakit ftlU«e Miidiri pjftfl Ba,baka n |,k KLiltiir 
Miisteaau usyin Mehmet Ondcr va Mudir Mua'vjni say in N«<;aLi 
tlgin'It h» iki nilsliayi k ai- ? j I n? I indik, aym aotiuta vardjk; 
yini bu. cjll. VI, cildi Hi, Halid kitapinn araamda bulnnan 
Mcinavf'njfi IV, cilJidir va Sultan Valadin alyniiaidir Sunun 



Sahife 13 - 358 



XV! 



SDMUS 



SUN 1.1$ 



XVII 



**"'"* **$*** .VlLidiirliitfii nilabayi K.Lit Liphineds r. sikanp ta ( - 



v, l*r arasLnda. I. ELQbakr ^c!cb!"n!n BLzJindan, aonrai 
Dergabtan fc^ ^,^1^,1 l.tsnbul'a notirilip »nti[dL&ina din- 
bif rivsyat v arc J lr . V,l„ lz bir ci | di Konya'ya 10 M a> vatirdi- 
W obilr tS ] dLr E^p 1 ,.* Hui, r =i- Pa, a Kuttipharieairid.' Hit. 
Hal id Kitnp! BTI araainda bulunan bu Mcs.n;evi. Ebubeir QaiiStt 
iBrt.Bn.nda U^^td'a actirflmh nJamaz. g Link Li EbfiL.,kr Ce- 

^ hicrida azladilmsa-, titan bul"J a ikomet* mflmui 
olup bn ieh re gHlnjij. fftii^nin ysdinti eunu. 27 Rabiulevvetda 
{8.VM1.1638) v= f al s!m ^ Ypnikapj MerleviliW« (urociint 
drfntdi'mijbLf {McGinn Muzcb., K. Abdiilbiki Cdlpmadi ki- 
tapiarj, ya ima]ari fcfc,, 94, 143. b) . Co'obilar Hiaa. ltl da ilk 
ka^a. 565 hitrid= f I 5^6- 1 > pe.t* otura.i Huarev (>lebi ofUj 
u ' 1 ^ e 'ebL lam a rn ndn ba$!a m 1$ Li 1 ve bu iat, on»eki/ vil 
mazul L>la T »k ya ^ m]( tir L Hei hald= Drrsahton <pkan Kitae. 
■ ^" J^'Wda s'kfrti?< bir(ioiiu da yok olup gitmiirir (&*■ 
A, GolpinaH,: MrvJaruVdon 5e>nra iMcv! e vi]i!t ; 1st. Inkiljp & 

^' Marina Muieaj K. No. 202-1. 

Bu niijhaJn yalnut III. ve IV. ttiltkr var. tutinsahi. Hat! 

Bekj b. Mu hammed' is - Sivoai taraJmdan 7 6C 5a.lia.rLi m rt yii-. 
Biliwi Riii^ bilrVLi.iir < 1 7, VII- P 359) . Mac. ft=ki. katsbeye, 
nlti cLIt M^ticvT'ntn 26000. bir rivSyerr E <j T e- da 26550 beyit 
olduS^u da kaydaltmaLix (IV. „i!di n <,ka* n a ! ln bu r,Ci,- 
ham., ta^tfj ig{n N - hjt M| £,,!,,■;„ ma kal^in « bakiniz: t, 

«W(w-j °k UlviU5r fcar^hgm, da 3 Mart 1 272 olafak kaydah 
mijti r j . 

5 - A >-Hi fcl. Na. ll<)3. 

T«sWj fl bulunan v ff alii cildi ba; ciltte ihtiva *dan bu 
nueha, 216 .ahMedir. Her j, d* doi-t aLitur. ii2 Er ; no 25 aatu 



■vardjr. Ba?lik*[j »nhi^|tr, till feeyli m ulitt vidi r. Teihtbi yolt- 
Tur. Kii^iikjrlabizada AiuhiiTnTncd An*n'in (Blni. 1173 HL 
1759) tarn a I iv \i tnfib! uldugu gibi 1137 RakiulSlimnm ba- 

.irLtti {1724 aonlaTi) Nnhift Muhacnmed Sljlaympn'ji hadlye 
adildieirnr diiir dt kajiL vardir, AyTlcu, lonradan bir bai- 
ka*iriL(i alina gacmi|, o da. "KazraC-i Pir'in veMn nlnyiiz 
yelmis ikid« pldugu cihetle onbc? *crn! aoiira yaz]ldigi nnja- 
"jjliyor. San Abd^lbh Elandi (Stm. 1072 H.) vt Tticsmln-i 
'Me»n=*i Nabtft SiiJeynian Efendi'nln (olm. IT5I H. ) dabi 
all#rina gc^mij mu'itbcT bir niitba-L ncfiaa-j mu'TabarfdiT 
ysaiimi yazmss. Sonmndalii )i.pMtbtyt nazartLn SSJ 5'val'""" 
<lordiltn:Li psTf^rtiliH giiiiii (l.Xl-12Saj Movltvi Hvtiryn T.|ftu 
•ii-.s-iii farafindnn yajilTrtijltT (*, 216). Ketrbttiin altinda 

l^J._; J)l lT^' A—' i* ■!• j* *~-*^ ij— i ^ijlil' xLJ» 

"ktydjyla, Mevlonii'j'a okunan ashib nrinhayla u,m! .■■•'■>• :•■ cdil- 
di^i bildLtihntlttedii. II. ve |H, tiidin a^nlanrida da, ifcinci 
■dara, <( Upf» d=disri ve Mevlana'ya c t; und u i; u bildiritcpi niii- 
hnylfc kB^ilaamildiKi (.*. fii) kaydcdiidipi KJbj IV. tiSdin k>- 
Tiyndn da MevlfineTya okwTian "aablh" nijshayla ttarj]LaatLnJ- 
dij;! yazrl], V. c fid in sonunda da oyni taitda bir I :-■,"" var, 
5. B, II, 1J, 20 va 27, iBhifaLerdelti rjiiaha farklafi, Ibrib- 
miyle bizim niiihaya uymaktat birinci cilt aonuna dtfc hiiyla 
■alnufiu Bibi btit Li n niisba da biJyle. M<rm<=vi btyilterirjin 256^9 
oLduju ds kayd-diimia bulyrtan bu n^ahnda., 5(?yb"t. yarn 
\t«vlnni'ya okTinmii! t>lan "sHhib" v= "aa:Li" nLi»hn diye 
tavitJ edLSrn nus-Ka, a^kqa anlajiliyor ki, Miite It. dc 5 1 Mo. 
■d* k ay nil olan vt lercarn* ve irM-bi mi: da ess* otafak kabti! 
-edilen nailiadir. 

6. Ayrn &C. No. 145 7. 

Riikn'u* ■ Si rail diy* and an Mahmud'til - Ikllaf dgb All 
larofindan Saray schrinda 714 yili Rabiultvvclittdcn aym yi- 
lift CumBdfliliiina itadar asctrn kssa bir rnLiddal i^inde <13I43 
yajdip lamamlanan vu *t.nundo Sullan VtUd'in "Tetitnma" »i 
•1* bulunnn bu nlia:ha da biiifr. niiihaya uycnaktadir, Sultan 
Vckd'in velatmdan iki yil bile secmaden. ug ay gibi Jcisn 



Sahife 14 - 358 



SUNU5 



XIX 



XVI!! 



SCNU5 



bir :inwn isinde yazihp bifiTJlsn bu nuslia (I3.VIJJ. I2.[X. 

1314), Me»rievi'nin vn Matdcviligin n= kadar ^abult yjtyildi- 
gmt SfS^terttipi gibi "Trtiinmr-i Vsladiyye" nin de be mm ka- 
bul edilip tanirtdigLm gilslcrmckurdir. 

7, Aym K. No, H77. 

Hdttat Nacimeddin Okyay tarafinctan tiki tarzda yap: I mi 
orlaii v C kenarlan jemielj <n- c.ctY*]]! mtjin bir edit]* cilt. 
Lenmiilir. 640 aatiFudiT. KflfHi knbn, abarb ■* = yumuaakttr. 
235 X 310 mm. e bad fa dad; f. YizJ Snliuk Heart idir, D8rt 
at'itun iizeritie yaziimi} nhsp baahkSaf surbSa to iri yatiyLndir. 
Bazi dibicalerde B*ain-!r- kufi, ban la rind a jliUij. tjatdndn to 

murraddLt yttJeiinde «y*V ._,_ ^ju VV V i^^j- ilitf ^jj,» 
nuihrliy]* Said ]■ ietu da n CeJebiViTi {[275 II, I85fl) muhiiiiiu ih- 
tiva etiiiji hiildc derirahttan ctkanlan bu niiaha, te}ebbiij.ilmur 
MHiucnuda MaarLf Vekileii tarn^ndan a limp Eaki IZserkr ve JVIu. 
Kslcr Urnum Miid Lir!i5 £ Lin iin. (>,il.i95 5 tatik vs 600/423 jiumftjr*li 
tinny]* hCauya Mevlana MLJzesinc KonderilniLftir. N'iiibaniri ba- 
imdq ikj aahiffl tutaii vakfiyeden, bu nilakamn. 9 5i Cumadrlu- 
laainin. eununde. (o.VILl, I 545), Am**ynh Muhammad a^Iu Um- 
man'iil - MevJevT toiafindan, iilu'ru.-eyB dok ^iraz'h Seyyid Mu- 
bibbi o0u Seyyid ALuyT tarafmdan i stiffs edilmck. onun Urn- 
nnuadan santa MsvJevT fukariesui:: istjf^disaLrte bj raki 3m n!i , sa- 
lilcnamajt, i-thini ve ri! m.t?tn e k vt fcinnoye ba^LjSonmnmak Lizsrr 
TtirWye vakfadildl|Jiiii anliyomi, Vakfiyede Divane Mu hammed 
Ccfeii'nij) ^kaHct yami da var, Va kfi j";n i n ya^dsiji Jtahijeain 
fcnrj] soaifesmd^yftc Eflaki'nin etyBiiaiyla Sul tan ' i.i I . Ulensa'mn 
Maarif" inden o-ndokuz satirbk bit pnt<;a msveur. 97, *nai- 
f<?8i:ic!*!ci kctcbtdfn, La niiabamn 7 23 yjli Ra h tu f evveJ in i n- 
qndijrdkincu giiiiii (23.U1. 1 323'), 5u!ta n Vpjed'in azadh kij. 
!est Abdullah o^)u Osraon latafind^n yast1d]gii.it JiTihyoTuz. 
Alfcui;j iiildin flonimda5(i krtrbedan da, Bijihnnin yonli*itnrt. 
aym zat latafindiR 723 y]Ji SaVnaiaa nyircin 23, ^af-*^ib-i 
giinij hitiriidis;; anlasiltyor (2S.IX. i 3 23. RrfimitJl Vc^d Iz- 
budak tatafuidan liirk^^ye fpvflisii, tSTAfimdar gi>zdan s^ - 



<;iri[«n, ontozij v# a;iklamaai ya±ila!i Meantvi'dr. hj niiilinnin 
vakfiyaitiiin, Divine Mrkmed C e ) ft ^i h|1 in v a ^f[pki'r>m imza-- 
Jariyln birini^i citdin kc^ebfainin, EflakE'riin vr Etnli Abid 
Ccfcbi'nin alyazilai-mm t"u t o£ rn (1 a r i ynj-ml.iiiiwjrir. M, V, 
$ark - tilSm KJa«k!cri; lat, MaariJ Mai, c. I, I94Z. Soodai 
<■.. VI. Hifc Sonda), 

Ru nu«Siada, kt]iat]ai-da, M N r uisEi,a-i kadim, bnsi yerlcjd*: 
"jSuiliu" bfiit yetirrd^y"e "Nusha-i kadimc" kayit!ar]m kavi 
ftiitha frttlslav] var, Gun'arin tedkiykintlnn unhynrui ki "Nti«ha'i 
kndim" v* "Nilaba-j kidiiiie", 5 1 No. da kayitii olar. .ius- 
badir. 

B. K&itya'da, oviiVat, tobmcrSi Tahir MiKfi'ina huaCiii 
Itilttipbfirinindfki I, v« ]J, cj]c Meanevl. 

Ai-kfl^p Fne>in mukavva cJl]* *aTiradHiT> cilrE^nm^. I4?X22G 
{I ISX'^) ni. ta. eb'idindh, Kagidii Itoyu aamaiif "ankle, 
Bi abatb. Vazi ScS^ufc nfahi, Ikj ail I urn il/atine, hvt ji.ihlfcdf- 
2 1 jiHtir yni, EJnaliklar bliylik v* Jiiyab rnLirekfcrpte, *ahur 
-inrhla yBZ]lm[$. I. a da mii^bbep bpakk ve kCtfi Qa*mal = 
var. [I, ciMit) »□ mind afci kotebeye naismn 759 -Sutarinin 
evilindo f J 3 S-&) yajilmi?, ya^ait bclfi deti], Bu niiaha. bizitn 
■nii ah .id an baeka bir ni! ikada.it yanlmss; fakat bizim niljkaySji 
da kahjila^tinJdiRi. kcjiATlardaki ntiaha farklatindnn ve her 
iki niiEkaniTi incelrnmfialndart a^bkfa anla^tmaktadir, 

9. MtvIirtS Mii^fl K. No. tl!3. 

733 Recabi nrtnUTindn (1332) Mevlsvt Oimm ojjlu 
i'fasan latiJiTidan Husanicddin Ha^an a^[-a Eintr Salt') - Mevitvi 
adinn. ynrdrni^ nijsha. iJaaain b. Ojman, Mevlana'mii "DiVHU-i 
Kebir" ini dt 768 5*vva]ini n 2, niinli Q\. VI] . 1367) yarniaya 
baelttrtiij, 770 RabmlAtaraainin ilk E"^*l (13.X.t36fl) yaztnayi 
ve kajji la?ti rmay i tamarnlatntjsir (Divnn-i Kebir le ret frit- in i± i n 
"Sunin" yazmna, bltbiiaa X - XI- s. ler« bk. ). Aym tat. 711 
de (1322) Sultan Veled DTvanini da yazim^Hr (M, M, ^lelin'in 
makalfjL, a, 106, not, 15). 

Bu ntiaha da bizinn niiabayj» kaTjilnjtirjlmif, kenarlaia 
dujaltmalsr yapilrnifrtr. 



Sahife 15 - 358 



XX 



SL'NUS 



suNui 



XXI 



10. Ayn. K, No. 53. 

T=*h"b bskimindan pck euzcI olan v« eanat « rbabjn daft 
olup KazzazoL'ilaii diye amian aoydau >: nsk^r iLimrnindcn 
bulunart !vai nftlu [*3 Celebi tarofmdan Sema-i Ttbriri ik- 
viyesine, oradan ^ikaTilinamaEt jarlpylr 981 Rcucbiiiin bniltv 
rmda (1573) vattftdiltn bu liiiska, Piirim']i Muhammod oglu 
Ahmcd'in okIll hlnjan tarafindan 764 yilinda yazdisiistdt- ( 1 382 
- 1383), 

Bu niitba drv bhHm nushamizla karjiIa^ELrilmia, Tarklar me 
-i f: t: '..-:!■ I :ir, kcnarlaia y azil in i s ti r. 

I 1. Aym K. No. 2023. 

Miklapaiz, jirazsiii, t&mir aairriu? bir cilt iqindo I. v» 
VI. ciUlej. Yazi Srlcjuk ncshi, H=r *< d* surh cctvel c£inde 
19 .=.nr v»r.. 22,5 X F 5 .5 eb'adiuda olup ymsa lfl.7 x '2.2 

fciajnjm k ap] arnakla. Makmud L. E] - Hor-i l-ii: I - VI ev Levi 1a- 
rafindfiTi yniilnn v« hieri V1JI. aara, nik£y=t IX.*jtiti itk 
yillnnnn A.ft bulunan bu nualia, bstjka u iiihaln t j a karailaftirit 
nsia, beyitlsrirt v= kelirnr;] a ri n yanlafina "Sah", " 'Nil ihV ' . 
"""NiJn-li-n-f Ewe I" gibi kayitlar ya*i!:iii$r.Lr, Bizim niiahatnizia 
karailaitirdigifuiz zaman, "NEL.tha-i Ewel" in 51 Nu. Ha ka. 
yitli rcUaba oliujfu atil a?uh y o r. 

1 1. Konya, YusW Ap* K. No. 5 547. 

325 X 210 (Mi) x 260) m. m, eb'uJirida, MmAni ronktc 
kail in, ahnrji kigida yazilm.* a [an, h=r *q bif o>i nde dort f-in:j: 
iizcrine 31 aatir bulunati bu TiiiaJia 241 yapraktdr. 10 57 Zil- 
kadeai or'alarinda (XII. 1&47) Ka ra:n G n 'd * MovLslna'ciin an- 
B,«lj Mil'mine Katun ad]na yapilnn Milder Sukati daruJibma, 
mudclrifl Yaby& taialjudan vrskJcdiLmiatir. SclfLik neshiyii; 
yazitmiatir. IkJriti tiltto, malum diEji c=d<rn ba$ka bijr dfb&r.c, 
ayTiUa MevJnTia'dan nakl^diteji ircntur abzlar, IV. ciitte ma- 
lum dibacede-ii ba^ka bif dlbace daha var ki bunlari, Ik v< 
IV, cildm fjjthtWtk bi!dirdig:miz ip;in burnda tekp-arlamiyoiuz. 
Ntirihoyi L23? H. da l^d mutnaarnEi Avran^ji §ai1 Sirri 
5tl]TTi tamlr altLtmjfl. hKyhilde citdini yaptirmi^: burta diir 
kayit, 24|. a aonunda. Kfttst,= »j olmaraakla brrabcr yazi jeHli 
v* tarzi, kagidi, bu tiiWhanin hicri V]k, pikaycL VII L yiiz- 



T i!a (XIII - XfV) iiit olduguiiu sSfl-eriyor. Bu AU«9tanin k*- 
liarlnnnda bir^ak niiaha Jnrklisn vat ki Kihat M. Cet'Ri bunlarw 
■d«ft K»»j»d^y* fi"* 1 = ''l'"1' r 5p i«tln»a)i cdilJi^i nuibaya, ^ij_i» 
■iiyr gfiiLeriUnleh, bir baflca tiuahaya, <tjj» i f< ^ jl ,• L-p, i» 

.Icayitl&riTii da Sultan Veled vs ^^lebl Kujinmrddifl tarafindaTi 
yazilmif Tiv^halafa ait olarak kabil =diy<j T (§BTkiy*t M=e. *. 

Bu nij aba fark ton n dart. mafl*!a, I. ciltt* « , , . £ j ji .aI^** 

*urbunda, kcnara ;ikilan bcyit, 5 1 Jt)o, daki niiihaya ^nrt 
JUzellilrnii (NicKoljcn^ 1. b. (>, btyit. 60, 2. mitjn). 

ti&X J&? -&J*ytjit ■&*$$* lifAjlj^'j* surhundo, iiellncu 

i^aylin Iklnti ranta'i, bjK< uygun olarak *Jj ^'i kaydiyla t«*lnh 

pedilmijuf, Bu ftiura', Ni^halnon'da, bu nvihnnjn metnin* uy- 

^undur (*. 7, b. 80) „ . , . J.jJ.j Jt*J v - ^,|S».»iurhiundadiJ- 

;zallilan vo *,l.=- f-^>«* koydpyia kayjtlonan beyil. biiim 
1 S 

■niiabamizda, Bslte, rtiialia farki aWdk uiiatp>rilmL?tir. 
9****tiri}fVjt.&>J.i lu,llunda ltl( beyil, ieJjB kaydtyla keiiera 
jranlfnlftil lii bizdfl dc bu beyit, aurhun yanlanna yardTrtjatirs 
"Nicbolaon ba»irriLhdayfta bu bcyil, iiotta tpoatci-Ltmislir fit &f>), 

koydiyla k^rtara y jizpl pn l?H r. Bird?! d* bu ilo beyit. Jurhun 
yanlanna ynjifmialir. S'icSo!an'day*a not ulaiak olinrrijfUi 
<*. 93). Bu n-jfhada t^Jj* kayitli bcyill=f da var. 

CinruLuyor ki a^T^eklen d.c ouaba inrklan bakimmdan 
pek ctagerli clan bu nii«tia, bizim pLiihamiza d= uyuycn ve 

■rLj^^mizm degerirti bit hut daba arttinyot. Bu nij^ada ay. 
-nca aarhi kolayit^man kayittaT d^ var. Mu»cli I. tildin ikincj 
teytindickL sjL-Jiif 0--/ ^» k*^^ ? e rb<.dil m i a . k*nii ra 

<- , . Ll , . „ . T . Ki sturhuHvn aflitlaitndaki 



9.0,WEmCEL r K0TUPHANE 



So/iz/e 16 - 358 



xxn 



SUNUS 



sunus 



XXilfc 



■*->*- a J J* 1 3 i - t j'^j iJjr 

bcytTftin ( Nictiolson , t, 295; b. 707) kciiari:ii jU»'.«» ti'j^> 

».— . ^H lt"*J ■dj* kaydjyla. humijut blr jerb yazilmiatLf k* 

■nrili juetari "Ghizff 1] c rdc n vcfa fiiren ajiklat atilarj, ouLcden 
scvdiklerLiiden daha da fazla ieYn:ayc h n^l,i r| nf ; ^unkii v*(a,. 
onlarjn siizcHikJarini ai-tUm; fak,it vcfaaji gaiela dc diijman 
olurLaT, Ctinkui vcfastzhk, oiilflrm gu£e!l ik] i> rin i ayirSgclcT. V''a- 
fi, alrst de^bdir, aolamdir- $u bald* anlajtldi ki Haitluk 
vc ciLijmanlik-, iiir^tr dirgil, an] a i nadir." 

T3. MevJana K. Nu. 2003. 

Mabfnznb, miklapaiz, imaaffi tir ya™ ciltle ciltlanniis n i-. 
Cildi XVII1-XIX M, yStyil* -^ttir. 20.5 X H.fl £y nl .,i H.2' 
X B.2) nb'ndsnilffldiT. Hor a., de diirt nijtun iizerina 2 1 *acir 
vavuir. Bajiiklai 1 *urkia, t>£*q ysrlcrda tactiverJ!= yanlmijNi- 
Vazi nteta'liyktjr. Birinci ciktan ibaret olan b« niisha 55- 
japT-aktir, 2. h - 3, a mffiieWiepllr, Bu »abifo[erd* malum dp- 
bac* vardir. 2. a day**, Mtsnevi'jiin I. dldine hk, mafilm 
dibacadbn bajkn bir dibaet! var. Bu dibaco 17 ealir ?]arak 
drvim ediyor; son kiaim. nhifenin sol tatufmn, ojsgndan 
yukariya dogm aft] » ffl t lr ularak yaz.ilifi tamamlflniyDf. 6m 
dib£c=yi nyncn yaztyoruz: 



£*J •. ify* jO W T jUlj r JtHjl JjjL^ JLj^j J'.CLj. 



jl— j-iji jt*ur i)j">. iUij^v 1 -* ji j' -'. 



+7- — * *. > ' 



-L) ^jliu jiyin jjrf <jiji Lij Jlji-ljLi-L" j- — C2. ij -u^jj 



^X "&& o^VL^- &.&$#. j&j i^i j>^. 
<J>'*j*j J^* Jl-ij i^—i j> .ji:— ^j> ^"'j'j (J'j^ 1 ti^-LJ 

^.jjjl j'jTj jJ^;< jj.i O-.^fj,"! ^Ji"jj^ 0^c> /*\'~*y 

j- kill jtJi Ji. w^L* 



Sahife 17 - 358 



SUNL'S 



XXV 



XXIV 



SUNL5 



$■**» o L i i**= sjfa»T j'jtb j*Vaj «— '.«;* ^*** "^^ <-^"* 



JjImj Jjlfi ilr jjmA- i l S>' ^"Ujl fi- j~ 



'Jl tfl 



LT*i 



Su] yandu ksnarda 

^ r _ i^t i j*}~^ $&** ^*f j S^i ^V &h 

Jj J 1 J*j^- J& J* 1 * J* 1 * J?< *$&■ ^ J " L - tS^ ^" u 
j 1 ^i^jj i*itidT ^ \p%&.fa (fcj£* -*M, ■jW«- i 






:.J J ^; 



djO J0\ «>>j jLi J^ Jtei,i 

Uly& J_J>i* h j* a i#- ^ 4™' 1 *# 

6*1 dibleenin tiirfc^eri judur: 

"Bu cilt. iri giiiivl dog'Wdai pen^**imi, gagaomi, lesnal- 
iinr.i balcikh bfi]e<=!*rdan. kwf^in alanlaTdan kuruyup se- 
cirmeyi bildirtn, oitu kurtat:rtay] iMifltttfcn .Maaimvt y o I ! n " m ^ 
iik botomiidiiifi mamvi yollardan ilk yoJJuf. En t&M& 
viyiOskli™ bzenii ngianri] n as bcp! = rl til Eidarif, ke«ers Tanrr 
raziligini kn^aurrtaya yarnyftn KuyJara uldin^ stmoraeyi yoti 
i;ct«f; inaani, u huylari c!d* etmeyt diijiirLir: yaryuiiipr 
ait R?aEi]fk hatlerdon umklasmaya a«;vkedtf. Kotiilerle «-doii 
ol^iaklan ;okindiiir intam, nefiat vein insnr.at biiyuk kiji- 
lsrl» hwlu 5 Lip g(irii?[iii?yi *=vdiiir; te*vft ader ift»ati], §ey- 
tnnlarin oklaTjn*, irtLzraklnrina karji sagliim biT kalrjdiir. Tup- 
rnktnki juftlardaii eb*dl vflilik katina yucelmesi Lfin Hp^* 
veri* icisana. OzU. aiiaij dfijm ffer^ck kiajyo, v*adedilmif 
IlILyyJn'difi pek yulanci zindikay*a, mevtild; olan Sictin'dir. 
Sarp ffAtitlrriri iorJuklanna dayanar.Iarfa ^etin tulaakJardan 
oz^d cdiLrnifSere, tcfLemiz icm.diT, hiiriUri kocmakttr. ?ar- 
dakEardir, kcfklerdir; t ah [Sara, 3 c ii r] e ** doyanip yan^olmck, 
mclckliiriti en y iiccl ertn i n s^ctle iltiklcTJ taji kesiU^klif. Ol- 
aunlasmii, IW*aiilaM 4* atgunla»Hrlt bir haU H='i«»» dnfl" da, 
Obm ckumnk. bir bivi orJinca bir kavrayif verii: ojiu b*!- 
leyia, uiltik?* artip yijctten bif anlayij tide etmwini isSlart 
boyl* biT til* ula^unr oriii. Sonsui! faydabnudan an .i£lhl 
ajylemck. layiya si^maz f^ydrtktitHn en dsgeTab . »ayilanir» 
bildmnek ac"kirae deri^ kii Gartn bir bak J? ma, hn1]ra bir 



Sahife 18 - 358 



XXVJ 



SL'NUS 



korocik H=lip go<;ifo. »ev(ji]iyr bir kera bakija, onu bir defa- 
lk gfirUso ebedl lajiiHi.lnrj si^dmjr; insets, &nlBV giJiur, ory- 
Y£(iet. UziianZ kj gayb alerninj atayan, kimasnin aybfnj 30 rap 
♦Syleyecrk atefli huya anhip ulmaysii kardafloi, ojnui sei- 
maysamin en degotli Lneiler, m U c e vh e rle i otdujSunu bilirler 
da i.ji ji. £ev" Ifeairtde ODiiiip dalajirlar* a serTnayoyl, CBSfcZ flcy- 
lftTJ nrnf'irm^fl, porsi Im e mip aoyleri aktarip 'julcLitiy« bar- 
cailar. Can ijiizil, acilayis adriiioityle oydinlauip bt;=r,rni) 
ki}i, iyiden iyiye bilii ki pranoj, Ticliksiz, nileliksiz zata nis- 
potlo bir zerreden dt fcu^ufctiir; Tciiktan rengo gLren ale mo 
aid oluj bakimirtdan zerreded tie de£or*izdlr. Anna. \" , r--. do, 
adlan k -.i 1 : ■ l uljun y^r^dp olirtin last iTon Tanri, cim *r llik- 
IrrLc dopdolu oJan varhgisi], zatimn eif a H m in 1 anlatirken, 
"Onui] J'j]il]vt]jidc:L biri de giiijo^lir"' buyuraf (KuT'an; XLJ, 
Fun! lh, 3?), Vini *nnnt c*cii, j&n, Bt k siTdaji aynlamai. fili- 
:■-'! akillar, skills anlaa]labil*cek brrgey, rrmJIrnn [rmcl- 
k-:n' :■ kiyajlftnirLcaj i/iistedilem \\ t:c:-.<L bir *ir;-,l I rir. baska bir^ey 
olama.1. Karanliklan delen, oydinlotnn yuzhinlerce yildsz, ve- 
bimdon dosjan puntain jsigin_]n Isarjiainda, yuk •A:\-.i ijrtuleri 
iiltinn giTcr; goiiinmaz olui i»idet. Arlik varliklai hokkin- 
dnki zanmn nediT ki? Htlts bunlarm aralafjnda ::ir ni»pi -. 
do yoktur, Am» «n vehrne kopihyurBjin, bajin, can in vena 
da Sudan m nhra rnsu n, karSrt tjlmayon. (akai joateiiao <iap;- 
Ian biriaitiL ^eliaip (abnlarnakis.nini; kurayup k. .-= ■ ■ . : -,.-j ■ ■ ■ dik 
bajliam, oyMaa daltniaain. Gif ku^ucnan ki if in nl a yi no asm, 
fayd-i&iz oti.ip durmatiaiin. Yam] m] jam, Unutup giiniLjiin.; 
bilKisium *rn_ r £eytnn"in sidi^iyJe aarhoa njmuj, (j a/lcie dal- 
mij«:n, Kim kndri ylite Mojn;vt"yi kiRar, k:nnina dilini acair&a, 
ona iitvap olarak f a ila btyit yetet; cravn jiyigl by britt- 
le rin inEntidir; uluI:l::i]j baflm dikcti tier ki.iiyi l::'irl:.: de 
i;i'Jrtir, ba^katt J.l: 

(j:i A "' olnciayan kt^inin edebe iktiyaci oiinayifi, 

H^^slt: Af^^in yuLitr^, narVa lHtiynci colmjiyi^injT. 



Styx's 



XXVII 



Diinyfljn eWe eden <i ■,!;.■ ■ 



Qua k^Tjidan bakaj) kifinin 
af.'rsLndaki [ark. 



flaktiBim gircn kijiyls-, yaninda. sjiklarb fearaniiklat 
bit <j]an kijifiin a ri imda ki tark ^Lbidir- 



Bu yaiiyi. Alia Via en buyLik tnn, kadrr yuc* v<? uk 
BelVli v ( Ebu-Bekr »oyundahi Hak ve Din'in CeUl'i .VfevlanS'. 
mn oglu M*v|anBi Sullan VcUd'En oglu Emir Vflcid'in eJ- 
yajjiind^n nakZettim, O da diyur ki: Ben bu yaiiyi. AJLab'in 
yaratlijii kijiiet- ifindt AHali Ka]?Jf_Bai oiart Rumuya'li, mnre 
Konya"h_.tL 5 J : ..ye D In iiy ,. j ju aani j. ni a^jtiya^' amdan kop^H .Bltim. 
Bu ytwiyi yokaul, ho r- ha feiyr^f'raji'li ^aril Muhibbj oglrf^Sjl 
yajidir- 1 — — " 



Bu diboseniii tonundaki [k[ beyit, Mutan.ebhf'nindir (N'a. 
aifeil - Yuzici: Sarhu DivafLi Abi't - Tayyib: Boy rat — i8o2, 
». T?0, 342), Beyitlerden esnceki sSt, atnpea ataaSiti ^[mati. 

Nllstmnin sonunJs, b« BiJdin, Sultan. Vcled'in nt.ivih kto- 
l*il Abdullah agl-a Ownan'm jifjnjah t-Lligi niisbadan, Kon. 
ya"da ^orfi Cfflu |iorjf Muhibbi oglu A!ay! larafrndan MtfMif) 
ediidiyi bildirilmekt* (a. H>3>. Abdullah o^lu Oscr,an",n niis- 
ha*i. Uva?f ettigimif 7 L Mcsl^vE ni^hnaidijf. ATSyi. bu birinti 
■-■'.in. 955 Cumadetahiraimin dokozuncu jjunu yaijp hitir- 
nn itti r ( 1 6, VI i . 1 5 4S ) . Atiyi, 5ultanul - (fti «,, , n ' >M ^ rii ' ' i- 
mn IJ, vc [J[. ciltlrrini topJayjp kifstp fialine sret i rm isli r 0*K 
Univ. K. Farica yaa L Xo. I2fl4j A. GiHpm*r|i; Mevllna Ce- 
laleddln: HI. Baai:n, 1st. Jnkilap K, 1959. s, 2ftj", MeyfaMa 
Mu7-e»i'nde 2-109 N r c, da kayiili bvlunan vc ye^.isi, Suhan 
VflleuViii yai.[», !1? ptls ben^Lycn "l-lhi mfi - fih" i do bajiye- 
lefnijtrr; 54fr da (1151) vefat edeti Fo Ala'uz ^ Zibid diyo 
mninan Buhara'h Al.iy i ' nin , 537 de 6len (1142) Nesafrnin, 
tSO do dlon (1^81) KoVaJi'nin ttfairleiiiidtn, dnha da bitjk.^ 
mr.;}rar t^ ^itrlerden nakilkr yapmi^lir; 64 boliimden mty- 
dana giir-.i v? bu bakimdati, hajkn niiihalara Rgra ekiik 



Sahife 19 - 358 



SL"MJS 



xx\x 



xxvm 



SUNOS 



«lan feu "Fihi ma - fih" t=. 90. a ltcrt&ini)da, fl j i lj^| j!y ^ 
afjljiA J>* ^>JV» kaydiyia bit ayetin tafairi jriMtildifims 
^bre ' , S«iie.rat , iil ■ HakafeV" adb bir tef»iTi. yabut bit kitafc-j 
da vaidir; fata* feu fcN* "K^f et'&nW da v* jaylinde 
anj]lmiyor. 

Sultim VeLed'in agfu Emir Vieid Celebi 743 la (1342) 
-vafal ermitfiT- Onun elvaiiaiylE bulunan bu dibit*. Mtanevp 
nuihaiannda. bplb=»ta 5 I No. da itsyitli riii*Wu yoktur, Ancalf 
Emir Vflcid C«LebVnin, fe« dibiitayi. c^lebi Huiipiieddnfin 
clyaziaiyla bufdujfima pore Mevlana cnrahndati aoylcnLfi yaz- 
tlmldiBicidan ^uph' aisniyoTur. A»!a*ihyo'r ki feu da. IV. 
*ildln dibiceai eibi M**(*BpV miofindan yazdiTiJini*, <unra, 
belki fazla muntalab oLdu£unda[i tog«nilmcyip tn&lii™ vr 
twegtu" difeict yard] rdn rati bu, biralulrtiitjr. Fafcflt Olafel, 
bunu da stmnyi k iy;im =^i l* Esnfi Vicjd'jn eline gecinie ire. 
yHimpf, feiiyitce dp bu cilda geSiuivliir. Euradu bit noktajjp 
daha is arc: adilLmi 

Alayj, bu dlbiceyi Emir Vaeid Cpl^bi'rtin yezbaiyla bub 
■du^u^u sbzletkan Mavlana'yi "Ell - Balhiyy'ijl - Beleri" diya am- 
yor. Oy*a ki feu nispal. ne aandukwirtda, ne eaeilerinbn fei- 
T ind=, iia Suhufi Viled'in aaerleTinde, no MevlahS'nm vtia- 
tiTidan tiej yiJ, onbii Kiln eon to ynwlntaj] feilan 51 Mo dafct 
Tiuahamn njrtundalti totinime ve vakfiyede var. "tbtidi - Kumo' 
■dcJti. feu tiiflbrti balii-ten iki beyilae aonradan katilpna vt 
uydurms (A. Golpinnrb; Mevlana CelajeddlinL |. 34-40)- 
Eaastn bw nLnbeli diSa Eetiren de Emir Vatid Cclebi Je B il. 
Alfiyt. 



Bu niittuida, «b/JJ 'JM* - lJ ^ i" 1 ^^* aurhuTiun 

10. beyiindc, ilk pniarain. aonu, biiim jiyJibamiza uygun oloraV 
kanata tf-f ^j+jA t*i* ysz'Srnij ve tfj** 1 <**— i» kaydi 

•diisilmliSp fft, n; N Liked ion, a. 24 t b. 3&0). 1 ?. b de t a^agi 
fetiimda ta'liylcla ydsjlan ba*iyeleid( *j!>u!> im?. 1 !^! var. 
32, a da kaaardaki F.iraija [libit aym iniziyi tajimaktn. 41. n da 



fl .,1 iiJ,i t»_Li- jj X J>J* Jur ' lU ' la "liykl« ve »utbla kanarflu 
flj^- jlj*J 1>o* jlj* 4^;U j Jvf*" " larelndH ™ bi*^ nujtia;,* 

uyBMn t>!mak duz#itLSmia, atlma da a *j— ^J-• i, *•" '■*»—'•'' 
yazblmj} (Njcliolaon, a. 79, l?u). 8u turhtan jf( fe*yit on- 
celii beytin iliiKti mjifai da *f j+- ^ >^j- *- J ,^- ^* 
laiymda duialttlmi* v B t^r L~_S kaydiyla kayLtianmi^ 

Eiiim nuahan^izd.i da feiiyle, haJbuii-j miara t^.'ljy . j, 
* j- l jip- U* » m ^ Nithulion'da d.i biyle; a. I ?&. b.. 
2S49), Bu suvbtan ijnceki b#yii d*. Rene biiirrt niisliamis* 
uygun oJnTjik 

tarzinda ksnara yaztlmij ve *»^ _ii..lA «*■ is liaydi noa- 

mu}s NithoS*on'da birinci rnisi-a', metindekine uygun tayni 
s, b, 2S52). Aym *, ds. aurritan *oftra dordiincu b«yLt, «*ii* 
biz i in niiahaya uygun. oiar.nk duzallil.Tis* ve a rnc Q-fr* 1 ^ utas**) 
kaydi konmu^. Bu aurlitan iirtenki iicuntu bryil, nifttiridr. 

**>. jji- j«* tS-jl? "j* Jl» ilten tLzim nu8,ltm1 * a ,lfulu P 

*, jlj, jlj*l ti b* '''V 6 diiieUiimis; fen tnsfeifein altma 

a L^, ju SiQ yazdmu, Sana kadqr d=vl(« eden di.i7s l<m= L* r- 
den ve kayLtlardan anla 5 ihy^ ki Alai'ye ifjfrt bizim n>l»bartiiz. 
"N'iiuka-i Nazim" ** "Aal" dlfS 

1 4. Ayni K. N. 2026, 

95fc Cumnd alii] ism d« (1M*5 ywllmlt niiiha- Y^kafii 
Movlevihanaii ^eybi Sflbuh! Ahmed Deda larnfrndan da iah- 
^iy= adiltn bu niiul-a, bilfeii"* tf^jlji kayitiaiim t»iiy^n bt* 

yitlefi bakimindan iiicelenm^ye deg*r„ 

15. Bifeliotficqua National; Anaien Fond Peia; No. z65, 
167S te (10S6 H.) UtanbuI'da aatin alinrtu? niisba. 



Sahife 20 - 358 



XXX 



5LNUS 



5U.MU} 



XXXJ 



Bm niiahada, kensilardTi «urb cstvc) kins alintniii bcyii .-r 

vat ve bu b=yiil*ri n iMtlerinde "Velsd" y = "Wl^di" ksyittan 
JB*vtur, I, c. t<], a t |j ^jj J j j | ^Ljjjp aurhunda tiijuhtu 

■beyit olamk ksnara, 



II. 



■In.i- 



. 41iT jl 



.i x l 



*jf jyij jjj'bj 1 



■V^'j O 1 f.^*0 ! t_'^- ^j^ 



.yaiilmia, ii«fiJTic do «Jj» kaydj JWe ffdilmij: bizdfl ds aym 
beyll, Juihun kpyisma yaziljnij {Nkboliap, a. 13, not: b, (84). 

bcytinin karpiaina, Uitiine E e[le aj)*P kajdi itpnatek 

: bcyti yazilmis (14. a.). Bizde d = bu btyil kmiirdadir (Michel-' 
asn, *. 25, not; t. 187*}. 4j nJ tii jU^- »li- *ii-* auTkunda ks- 
tisto iik bryit olnrak, 



j L. I _/ Li» * i'i J ,» 



> l j* ji tfUj<>V.>t 



neyli hiijbil kaytt '-■ ■■■■■ nv, ■..:!. , ,. yaziJmis (16. a). Glide ds bu 
i-eyit fccnardHdir (NichaEsun. i. 29, nat; b, 454), C* ijsll 

i ij* ,i- iTirliundo.inf tinden ffl^ln i!=rAk dort bcyit ksrcnra koy- 

■dedLbnij; iljjil rt cUslin tLri yanma a:_vj* aydi konmuf (3 3. b). 

Bjzds bu beyitlcr yakt !j. Ko, daki AEayJ n u aha Binda bu 
-'J«J'Ltl«r v»r ( N ir kol nun, .1, 66, not; b, 1062). «^Lii ,jj _J J „* 

. . I j *lA*S aurhunda ikmci b^yHten sonta pjeth? *^JjJj* 

kaydiyla kir bsyi" kenara. yazslmi^ (4&. Ft.), Bu beyil de bi/^e 
yi-jk; Ni -.k □ I j -jn bunu niL^bft (uik: ulatak aljyui (s. I 76, b. 
3S53). 



Ibeainci beyittcn isnrn 



■>*"* 



rhund 



aurhundan uiic.'ki 



i jlh j*/ *y- » r 



ft 1 



»-' kW* r J 



.bt^ 



iiryti, kenara (cjjt v<; 4^4ij' kaydi Jtonmadan yazilmij 

049. b). Biidff bu btyit msliudtdir. 

Bu knTineltre gdirc bu rush a rJn bizim niiflh^yl^ **t»i- 

la^sirilmittirt ancak hiiim nii^hsda ktnHTS ^ikilan bsyilJcr 
■: j i: si : - ■•: ,: '< L .i.i<-> kaydi bulunanlar var^a da bu beyjtJcrdr 
<iy)a bir kayit yak. 

Mlcvlnnb Muzcsi'nin **ki MiJdif MufivLni vr fimdi KuJc- 
Jtap]Bb (Gala! a) Mtvlevjhajieai Miizoai .Miidiri Nocati Eljjin'idi 
viiitnuyln wn zamanlanti iiie^kur M*»ritvi - lifiru Erat Dsdi'nin 
(1329 H. P°l(). Mesnevi'niji bp^jnip cildinin pck Ml bil 
lijamiria (takribtn 130 boy it) yazdisj] jarhi gSfdUk. Ssal 
Ocd«, ftrLiind«, Mesiievi katiplerinden bak*s darken SuJtftn 
Vslfid'in yazdigi Wir M*fawyiyi 1262 yilp Rumdzan ftymd* 
(1366), Fiitih Cnmpi avluiUTida. SahliaJlar ^It-yhi Mebmed 
Efcndi'nin kitap s*rgjairid= £Drdu^unu, iktudiden unri Me? 
hevi taliririni bikjrip ^jkorStcn bir kcro daba ziyarot etm*Ji 
: ai!"Jlf>ini, fnkat M«hm«d Ek nin, bit ^«yrak a?.Lit evvcI L-ii-5 
sirvin yirmi bts altina satin aldi^ini sayt^difjuii bildifjyor v« 
"mu'lrdil kit'jida" d|au bu Mcin^vi nuihaainda, htr sui-burs 
baniisfnd* birka? bcyLt buiundugunu, bcyitlerm ftltirtda ourhl* 
4 J j> L:i!. -:V-! j;i-i iiM'vtud nldu^unu bclittiy o w - d;y o r ki- 

"Miikur ebyll, Me*fitvf-i S*r!f'p tabn'i buy u p-i lT ] prkc n katb-' 
ilhfim - ptyvend-i miin i rl txin e ilham &lundu^undan Crnab-i 
Mevlani min kiJ]"M - vbcuhi « %■ L<\ i ■ : j h azr c t ] r: r i n <r i " ' fnvi Ijuyur- 
duk"iijrjnd» bisrrii^-i .VlE^nrvi-i 5 E ^^f^ afibi i' falprTTini emir bu. 
yurnni^Iar." (26- b) 

Esal Dad*, gfivdugil Means v?'n[n tatu nlup c! m nd] jji rti vs 
bu bilgiyi n^Td^n aldiEini bEldprjnfy^r; aucafc "Bil -c Li (pile 
nutha-i luatbu'adn rbyat'i mulhska pek ^okturr bunlarjn bry 
nindrrn Stiltan Vslsd kuddia« 3]ir-]nj h az retl ti j rie men*vb clan 



Sahife 21 - 358 



XXXli 



SUNOS 



ebySti fark u tsmyil muta**i*I v= balki milleazzirdir" huluiiiin^ 

v=riyor (26- b- 29.*). 

Samyorux ki "Velcd" kaydtm Lhtivfl adan b*yitl*r, 5ulta.ni 
Veled'in yazdisi ritiabadandir VSJ Mevl&Lia'nmdir: "N'laha-i 
VetttJr kaydim [a*iyankr da bj3yt* olaa ger=k- "Vrftdft" 

kaydim taiiyaniai.a. b*5ki Sultan Veled'indit ra hr^rhaNfi bir 
beyti jerb v= izah mil h I y *i in ded ii> Fakal biz d* bu Wual* 
unarm miimfeiin olamayacasi, kesin bir hukme variWatfacapr 
kanaaundsyiz- 

Burada Sadfeddin-i Konavi la^fiftdan "|rtjt*W?rf" /* J*^ 1 " 

dTgi TivSyel edilen bir lakrizden da *S: Eurmayi flarakli btiiduk. 
Bu takrizdcn ve lakrizin bulvudu&u nilflhiidan, ilk olarak 
Nih*t ret Ctlin. Sarkiyat MccmuEui'ndaki mnkal«inde bab- 
aetti (a. 9B-99, not, 4). Takrintn bulundagu nijflh™. Sii- 
Jayitifiniye Kutiipkanesmt mtilhak Mir.* Pa*a kitaplari ara- 
imda, 654 No. <1* kaylrii plup BS* Robiulabmnda <i.V. - 
1. VI. 1451) Konya'dn M=vlana K. da 202.4 No, daki nu*ba- 
d»rt Muhamrocd b. Mahmud'ij - ^iTy^nT taradndaTi i»tln*ah. 
frdilmistir, iCimiizi, curtail acmarti. miklnpli [r,njln ei?tl# tilt- 
Lctim!* ol^ v* tb'ldi 24fl X 1M <Y B zl. 193 X 130) ^lup- 
dan MuhammsJ b. Mah:rmd"ia - Sirvani tniafmd&n iatinaSb 
basJiktaTl »uflila, ynzi« ctkunakh hit tiffiihLe yaziEan bu niia- 
hflniTi 2. a yHpraRt^da. SadTeddfn-s Koncvi'nin [673 H. 1374) 
'"Mcjcibvi" ye bir taki-Lii kaydsdiW(lli. Kicri 1207 de f I 792 - 
1793), ayin 23, piinw (iyii adi yok)- Mariana »oynndati. 
Scyyid 5*yh - AbdLilkadiT larafjhdan, bLr yardm ktipyB fdil<;[% 
bu yazintn fcenannda, maps a, "A*ti urn kutiu olaun. Mu- 
hammed Sndriiddin'il - Kooevi'nin Mc»n<™i' y e takiJzidir"' feaydi, 
var; bu yazi, mkrizi kopya <;d<Mi AWulEsadir'ift, bajTaki B=a- 
[iir!a'y]« 23 aaliT tutan If* Tiaala'liyka S*lao yazmyladiT. Son 

Ojf laLird*. ffJjJtl 1 J"— 1 (J- *$ l^J'j- 1 ^ ^—■ ll £**■' ^1U> 

0\yV*i ffi* "L^-V1 iL.Ulj Jn^Ll Jfc-j *yi JU" iilyi- 

dofdiincij aatii-mda ge^cn a J^J I ^£ j j j j i ^iJl yi_ j_^» «''* 
rahmulli &odi"ur- is mati Funizan - fetf'tn "Kulliyyat-i J*m» y* 



SUNU5 



XXXtll 



Oivan-i K»b1r ' in a kaynak olna vt hieri V ; I1, ytizyildo ynzjldiei 
Antaf)inn divamn tnukaddiiii#leLndp *-^-U' ^£ j j ^ j ijui^ 1 , r j i* 

tnimnila E^£ rI (C^P' 1 Noho*(in. Ez inti*iTJT-i Dn.n!$eSb-i Teh- 
ran — TJ36 Semii JHLtri r x, 2, latir. 7-8. Bu nu shun in tsvtiri 

i S in bfc. .. *.— jjj : 5-10), T^ritdak; « jj.V' Jutl Jl ,/U 1 * 
abiil (aalir. 13), aym mukaddimenin ayni satinnda gecmeh- 
ledir. 7 7(J hictd^ y«iilafi v= Konya, Mevlina Mibi.faindo bu- 
Junan Div4n-i KobtT'in Onaoz«nd<; tit ayiil aBzlart giirmcktcyir 
(f< 3 i *=fit. la. Bu niisha, b*f cildi fikan te reem smiidc eia<- 
■nlaia kabtil ettieimiT niinti«dir. Tavsifi iijin I. cildiu X - XI. 
aabifelcr^e bakimz; Jat. Rejiizt K, 1957), Cmc takiiiin ? - 10. 

uitirlarindd gc^etn « .a^vJAI JUihj j^Ui'i ^j^lj j^'r'ljj^' 

ji^^l r i. Jl •» sazleriru "Kijlliyat-i 5=m*'" = liaytiak olan nii»- 
baln"dan olup 727 (is (1327) yasilmif butunaTi niiibantrt On- 
■Etlsunde buluyomz (s. t. *aiir, 12 - [3. Tavsifi i<;.in bk. 3. 

fe »> 12). 

Biiciin bitnlardan Hfltira, Konya, MtvijnS Muyc.^i K, d«, a^ki 
1 F 5 1 . y*ni &7 No. da, gair i]j? r j n iDnanda, 7 59 fa'baninda 
{13S6), 309, yaprakta, rubailaiin v« btitiin kitnbin jiDntinda. 
760 5a'biini]nn aonl&r'nda (1359), kaari'- i Mtar.cvi Mahmud 
b. Muhamttifld'iJ - MevlevJ tara/indnM "aababm buzurunda ve 
Tiirbt'c!^ titinnSLiTiin, laahili va miikabclssinin bitirildPa!'" fcay 
-dedilon "Divan-r ricbii-" e yaijEan Ojiailz'ij okuyahm [*J 



..i'l 



Jlj :*!&< jV t ^W ;,J( 






1*1 Bu Divan 151F) "Mevlana Celaladdin" adh eaori- 
Ttiiie di bk. III, jr,si;f, : lat, inkilap Kn.-iimvi, -?VJ. ■. 242- 
Bjj Divan, "24 RttbttrfShirmda (1516) meshur Huaeyn'Lil - 
Van'il hCijifi'nin (910 H- (J[)4> oslu Aliyy'ua - Safi'nln dc 
lemalllik kaydini ihtivn cdrr. 



Sahife 22 - 358 



bUSr} 



XXXV 



XXXIV 



<>JU-^i' 



H!± 



SUSUi 



Ui ,a, to.i-al 



iS^t. j? 



-V; c/ 4- ^"'j- 1 






!&*?! ^.V; 



kfc/M t5* jj-Vi Jt« J 



<J^ J J* 1 J&* tr.> V> l^jV J^ 
u^*-' J /*i i^ij tX;!' *^™» 

G&i-ijl Liy or kj ;iLir.ifl;iki biiir.ci vc ikinci satiTlarda a^scn 
vaai/lar!a ultima ant inn ioniinda, ye dine L satii-tii bnjmdD bu- 
mnan -:'.-■".•.: bundnn ijncc arzet titjiniii! uc jiysbada da v.-it. 
Fakafc hu liiretinL iun du ? u:n at OmSi. tnkmin, hir *a,tir (eakil 
euen "Etarnete" jit beiabar dukuzuiicu saiy i-in d an, oi:duku- 
zulicu sabstirm katUr aym, Yalrtiz onbirinti satirda ,£jl» -j_* 
lwij-ii I ijpr ,r**- tJjlil 1 f**fc w»i ki bu da okiiyuf ve 
«n|jiy[$ batismdaii meydnna Kdmi.t. Bii ct-r unbiiiiie.i iiMlfda 
"Lafza-i Celale" dnn aonra ftjL, j Vl*fc.„» f ;n ila] i <ji var. Ay- 

nca otialimd satirdn, « -^"yij vdj^l .^i^i'jf den nmra 

fcjrt^k!' ^Ikt^B ' nnysdirmi BBtuda c^jLjS t<?n. noiiTft «\'j, , 

^iLl J>U 1:Jjjj* *e o-ndan sonratj (ntirtnrda., 

(J-*- J */ J ^1^ yfjJ 1 j=y»ll JjSjl i*_ll J- ^ if &jjt'Jf* 



yszilari var, 



M„ ! l LJJ 



.■ (,].' UV4" 



»JJ J 



I' Jll I 



'J * 



Apa^ilc fforuldtigu Kibi McvlSnn'nm ndi nnibrten _^s 

«i>_il j^ deniyor. Hu»eyn,MevlSnn'njin bnbn« dexiL dpd=- 
*idirt # 1 >_ii . j& f j^b dsnmeii geiekirdl ve Sadj^ddin. 
her haldt bunu bififdi, a^ *Cj1f evvalc* da bir m iin S ««b«t Je 
;irz^t?i|ini]7 gibi uydarnin bir ni^p«ti ifiidc tdiyor t **<> 

flOTiiyso MrvJnna'njn, oplunyn, toTunJ^nnin zamanlnrlndfl kuJ* 
J □ nj lm n_y « 11 bir ttiizdiir ve ;ok suiiradftn uyduiulinuatur, 5ad- 
T^ddl^r I: -;lHi rimn-lap sonrn b^nnniiL. drtdaMnLn k Satiu t>ijyuk 
dedcaiylc onun babasinm bile adini annr [*J. 

Takrizd« dikkati ;&kcn bic nokta da. Mevlana'mn adin- 

Kalbuki takrtziji taribi U 7 1 dir ve bu taribtc Mcvtnna ha- 
ylittaJrr; l::Lya(la olail bir zatB *tT ■ tij* L^-lV 1<I> J.I*. 

tak-rizdeki »(?z)fr siiyJenmez. 

Ru i^nbcittan n^ik^a antifitiynf k[ t^ltTl?: Liydurmadit; 
oScudugiinu an lam ay an biri, ^ayjetkfflik yfii Linden, "Divan -i 
Ktblf" e yoJLliin SutlU) ViZI-ilfil. bi;a ve iijtia birkac. iliffijfl 
ve bir imia ile (aTJh ehliyerel; Icimse AnUmaj lanmyle takri: 
fiaiine kovuu SfldfeddT:i'e yaiiiamia, tiijnu, berhan^i bir yerd« 
btibin da. Jogi-u tamp bu "\1«»n<v[" Laeitia tklL-inL-tLr, 

Bir (I. junli 3..'_r-|:v .:!:iii 

Ertn]-riti aralarmda mtBr*p, daba degrutu anlayi* v« 
Ti:b; h:\lr-.t b nkim ill dart ban byrilikiar. aykjiibklar faidltj 



[*] Me»cla "Vimyyet ■ Nome" "inin bnelrtds fOsmnn 
ErgLn: Sadraddin-a! Kun^vi ve ejeTlcTi; Sarkiynt Microussii 
II; 1st. Oiinan Yal^irt, Mat- HJB; a, 63-90. VamyyeT - Na- 
ni^nin foto^rafyan, «. 62 -8J), K.onya'ctnkL cSmiinin kitabe- 

^Lnde d? 7 brio;;.'in::i. dtdetirtirt adl ge^er >! Mr li;:,ol Otr.dc r- 

Mevlana ^ebri Konyat ftonya Valiligi yoyia, Kortya; Veni- 
kita,p Brpimevj 1962. •, 94). 



So/iz/e 23 - 358 



XXXV i 



SUNUi 



iiaitS Jin a yrili It. birbiilciiiii kinayacak dereCeye kadaf Ji-- 
variri la»avvulu. bpr (ek nnleyia., Vahd*i-i Viicud jnaacmi 
hei-keia Bore sym aananlar. pck ynmlirlar. Mariana, 'ahdat 
ynlunTin,yf>J""Hn a I m a 1 .:, i I echini, bunun da n^k Vc etibeyla 
oJabilecegmi kabul ed#n bii erBndif, Ibni Axabi (638 H. 1 340) 

ve onuri iifacutii ben i ni u) y a il, QCHin yolunu yiitijten, filcirJeritl! 
yayaji Sadreddin. bilgiye. hat-ru ilei-de olacak =peylerp hilt 
kavrmiiak, JiarJJtTJtn. iiiyilardon hukiimler cikaninak iddiii- 
Binj lazammiin dm Ha rib bilgilere, fikhn a lam ay a "« l te'vil- 
Jera uneiii verifier. &u yiizden Ekbifiyye n"iiim.e*ai;l<;riy!e- 
Me.*tajia"nm ve MevJavlyye nin oram, bffhi da aekef - renklir. 
Mcae!5 ilic zainJinlarda, rivayete gBre Sadreddin, MeviiiTia'yi 
tiek tutmaz (Manikilj'ui ■ Anfin; Tallin Yazmj'nm taahth itc 

hasiyderiyle; T. T. K. mar, Ankara, s, L. iSS*. =. 305 -3 06), 
Mavlina'mn da Sadreddin'e Irarji aairi bir tsvectiibii ^cLiut 

(aym, », 4 17-4 13). Ha:ta onv, kandi ad am I an nin, earcak- 
Jiijine nispctle rTuikallSt aayar (aym, s. 471), "Fihi mi-fib" te 
dc, bii (tubbetinde 5adreddin"in adarr: :'■ : i'.i ■' :;■: l l .1 iinai 

(feta.riHsnStS; Sat. Rtmz, K., I0>, -. 106- 10?. Mtviini Ce- 
lal=ddi(i> de bk. Ill- H. «: ?32 - 236). 

I [ijili bu takrizc biiibir- yonden ina:nvtamiza imkin yoktur. 



"Meihevi" nin ilk onseki* bayli niiia.leaiia. Me vl A na tara- 
f Indian joy 1 r; n d i [j inii Celebi hhi aamed di n taiaiindati y azj I di fti ill. 
bi?iyoruz (.VlaiiEakirj'ul - AriJin, Tabain Yaxici'nm truhih v* ha- 
«jyeleriylc; T. T. Kuiumu jaym. Ankam — 1961, IE. citt, 
a. 739-745). Es^jen bu, "Meanevi" nJn in e fni nde ft t2e ania- 
^llmaktadir. Siraai g/ddiktr Mevlaiift, jabaha kadar tSySsdi^ini,. 
( L " c I f l>i' n in uykusuj kaJdiiiini, li^rdi*iniTi tcikip bit}*y yediijini 
bu ytlzd^n ilharn knyriaiiinin buiajidijini, "Njesrievi" yc cdLitu 
itirnzlan. hiadi "M^anevi" yH7iliike.il oJup bit*4iU'if, »ejfhtt 
yar yar ijsrct rMigimi± gib; anJatir: eski d^yimle ker daJr- 
ttfdc, yafti ciliLa, bat fa ifctiza frit Lit £=, herkansi bir hikriytde 
^olobi HujSmaddifi'jci ba liizmetini afiSslaf. nfiu over. S I No. 
deki "letirtime" den do aniodis^ni'* S^i "Meanevi", ber et!t. 
bittikr* Mcvlaui'ya okunuyor, bizj-it M^vijlna tarafindan dii" 



SUSUS 



XXXVII 



aalttirtliyeiMiu. Ki rmiz i y\ a yaiiJditi i?'rn. cikilerin "Surii" if 

dikJari bafliklnr da helki ciJl bitimindi. oku n uikcn, yaidsn- 
JiyoTdu, H=rbaJdt dTbace-!«f <!= ber cildin bilimiiiden *nnra 
yaiiiit-tJiyoT, birjiici vt dordiincii cthl = fd= olduyu iftbi baziat 
JeEiltiriJlyor, tkimci ciltte eldugu gibi timn da biTsktbyordu. 
Bu okuinna v* dlizaltilma ]?ini.t) aJlinci cildc Itatlar da vara 
4tttgini "Talmitnc-i VelcdLyya"' dan anlryamz; S^lta V*U4. 
mo:, JiikaytTiin nckian kaldiglni loylilyor; Mevlnni. artik tin 
.lam a n s ni rv gcstLpinii tifii rii n iin son damicrini aurmtlitc oldu- 
junu, "M=«ii=vj" nin bitti£inL bjldiriyoi-. Gsnc H. Mo. ds> 
kayitli olan "Mc*nevi" niisbaB:niR, MtvJana'ya okunaii " Mai- 
ne vi'" d*n jatinaah edildiEini. baltfeiJ Ccl'tl Huti moddinl n 
ve haJ*fi Sultan Valad'in huzwrliTinda da lektar te-kraf gi>z- 
<l«n ^evi'lldiKmi anliyflmi-. Huzurtla buluA&n vo bugiin M«v- 
Jana Miizeai hiiiiiipkajiaaindc knyilJi olan bir<;ak diiahanin da 
bu niiibayla kariilatHnldiKini. bu nuabsmn, "Nwsba-i J<.a- 
dim*, Niiiha-i KadJm, Niijba^i Kazim, AjJ, AtJi" uJortk 
kitbil edilditini (rijruyoruz. BiitLin bu kaTin*l«r, bize, v=J»bi 
HuaHmeddiii'Lii yazdigi miiiVcddfJcTin liuiJilEi bulynmadi^ma 
Ijrira Kup'an-i Ket?m. Hz. Pcy B ambai'Ln (S, M) vefaundaci 
soma, yaiildbfii kagpt, kittmit v. a. drn M«l top lamp yaztbma, 
iJk yaziiarilnr jmbii adiJmi?^ C=l*bi'nin yazdigi muavcddelerir, 
de bu niiibatiin ypzilijuidan, tnabihindcii ionrs eSiti ii I en >J( va 
bu niiehamn n*Li mlima olarnk kabu.] cttilmL? aidugu katt&Hhpi 
vcriyor- Sultan V=i=d h in yazdi^i MasrtEVi nuahaMTiirija, e-vveJce 
4e arzottitiTTiis S>bi eliraiide yaJmz dbirdiicil va *on eilcltr. 
var, Tafctma v* jerhJtnizdo »jiiI oJarak hii de bu niiuhoyp 
liabiil ettik. 



"Me«nevi" y* tiirkt^f tara^a, arapja bir^olk jarhler ya- 

j.ilirsie, igilizvct bll= j*rhcdUmif, bu kitaptan bin;ok inTJbiplat 
yapilmn. i;ind= gr^ati JCigatler bakkir.da kitaplar yazilmijUT- 
JJali alemindr de bu muhaUcd eier wierinde; e bJ i{ m al at ul- 
mujtur- NJhayflt don ularak rahmalii Brdi'ui - laman Fu- 
ruzan - £cjt, "Meanevi'' yi jaflie buIamijU. Bu. serlsin, bininui 
■jlldin 698. beytpnin aonuna kadar hazprianan kiarai bajil. 
rtiiatir (Mrmevi Sarh!*ri Ve Meanevt'dtu yapilan imibapJar 



Sahife 24 - 358 



XXXVI11 



S UNITS 



Sl)HU$ 



XXXIX 



itin -Ma^Tif Ve^alrti t, s rB (in d aft yaymlnnun r, o rcem ey e yai- 
digimiz Oniflz'e; a, Z - Mj "Mevl4na.'dari Sonra Mcvieviiik' ' 
adb eceti&H bmfaiwn W. Intjiip K. 1053: i. 141- 150). 

Biitiin liu }=rKl=r varkan "M=»navi" yi yeniden 5=rhe Ih 
Uyn;- var mtydsr" Lvet, vardi. f^unkii aimdiye kadai yapilBri 
B-aldlieb 1 , kbirtien !S* ieb e! aim ' Lb Furu^ani - fcf'jn :i.i1.'.m;:":i JGrhi.-. 
rnij ■ t can a , sneak ^trJiederiin anlayibji ;i altBattirme kt«dJt; :yv 
ki Kur'an-b LVIecfd'i, kef Ljeydeji ti]icc Kui-'Sn-b MecEd i r ! r; : r- 
rtiipi Ljibi 4 Ms»il.cv.i* yi dc scris "WlcanovJ" v? Mcviana'nbn' 
aa-erlari seriiederi bu da M e vl ani'n i n julucs eicrlci-inin okuir 
ma*iy|a rniimkundiiT; h*tta Sulxrin'ul * D] ema'ni n , Seyyid Eur- 
b^ncddrrTin, bilha*>a Reims' in, hatta hat La Sanai'mn, A I ! \ i ~. 
aaa rle fin i dc ek'jmak ijirektifL Ruruda iki iirnck vfrflim- 

MevSatii, I, cilile, "Din Seyhi" nin sir aiiziinii nakieder.. 
SLirtim ve $j?mTyc giire b« lit Sadfeddln-i Konevi'dir. An. 
karavi, bunun Mubyyiddin Ibni Afabi. knttu ba?=ka bir zat 
nlruiHji da miiinfclidiJT hiikmijnii vctu, Oysa ki bu afiiLi sSy- 
leyon Tebriz'li Jem led din 'dir ve TMevian.a\'ya gUti? "Din $eyhi" 
5*iflflLir; (akai liLijiuis uLJin~.ii In - . rsi [r.'in h? rr nt' in JL bVdakaa!il" t* 
nin ■-■ !i i -- :■ ; =i .--- jrertkir. J I, ciltte, "A kardcj, a-n o d i ? <■' nee de r. 
bbflrataifi, Oil dan bij<ka neyin V4j**i kfimiktir, kbtdir" dar. ^n- 
ribkf. -11.11:1 r: r : n ■.■li-jeie sekfLiisieir, u^rajip durmnflardiT. 
Oysa ki .Mevlana, "Rhi ma - Ah" te 52, boiiimde. kandiaim 
bu ucjLirt anlami jorulunrjii, dii*unc«yle eozii kaat-a:tih(ini (nun 
u7un nnlntnni?tir (TeicaKnomiii 1st, Rcm/i K. a, 170- T7 1);. 
fakat biz de "MukaiiiiU" 1 n kum n B ny dik, "Fiht ma - fih" i tei- 
[i>;cfie i Tcnc K=y d i k j-jiini.in. an ! ay]*ijyiiza giler. bir-yone cokoi, 
::-. ! :y i;: I en ] 7 -. pi'ir, ifi,\i ,ila:idiH l-'Jtk. 'SnnTn {tinu da auyliyeliTn 
ki flfflrihleriii S U H U - pair' am bir nlishayi kiSLi cJatak jilniayi. 
bile d iijU n Tir.irt i; , dtaha ilk beyitte yanijmntir, 5*riM?r, Mev. 
ini'yi McvLana ile dtgil, Ibni Arsbi ifo sarhsltYifryE ^fllifmis- 
lar, aradaki ms^rcb, batta mozbeb fatkim hi; goze aima. 
ttuslar, nkln g-eti rmif I ei, lift »uffnin taaavvuf aiiiayjiini bk 
inomifinrdir. BLr de Mcmm hikayeLeirLnin ti e rcl e rde]i, kirti- 
lordiii .'.l.'i. ]:•'■■. ii., .MevlBiia'iitii, bunlnrdn nasi] lasatrtjflarda- 
bulundusunti, s»ki iiind-fraTi, Vunan-Roina initolojitini, 
Mcanevt'de gfi^ea iyr.t v C liadialcfin mwnaBebstleftnt, ^i-cti^ 



\r-.ft iit ^:kra!niLn knynakEarjiu, zanriamudaki telakkiyleri n*MT*l 

dikkatc aljnamsalar, bynlaTi cieft^inemi^letiJSf* 

Bkitliu bu yuzdem "Mcincvi" yi ytnidKO ve g Liniimu liin 
^iirujLiyls ^ti-bctmsk gErekti. Fuiizan - fcr mcrbura f "Akidii.i 
Meantvi" y e "Mabibiz 1 ' le y ulum uid aydiiilatmisti. tnki fcrhlcr 
de =l:ini^dcyds. Dcrn in tn t.'iz! e r 1 L? onion yrnnij dsgilizj a- 
ismanm zibniyetiyie sinmdiki ibtiyaci dile gctiTdik ancnk v e 
bu ikliv&i;, km gircskten da pek gilS olan ba biiyiik ije- 
sevkctti. 

Etki ^iriblef. ^erJilerirti bayit beyit yopmiflar; baytint 
aalini afrfllfiai, tLtTkeoye tercc^iaiini v^fiuislor. talilTlinj yap- 
rniflAf, *ar\*a aaph; gii'i-t'iTLisicT. Bii bu imOLu an yiizdan knbul 
<-li::i. -:! ■: , 

fleyit ve aeThi okunduk'on ionra tibiJT beyt^r, s.ym lincils. 
gctmek, bcirt babsi LmuUiirmrikt.-i. hr;m M ca ae Vi' n i n ji'Tiyetini 
giiisekmektc. Meititrf, tafair, badia. nkib, kirlam, taaan'uft 
hnt*S tfii-ili, iJrf, adet gibi eejitii kficitiJaifb, biirrbleri kn vthiti ak I a 
kaLmiyor. O nyni tamanda cojkuii, rail mi o!ciu^u kadar da- 
llrik Halii ve inaani bir ;!ir. Mrailii'.'I babiti]?rpnii her bakis, 
]iisb«tcTi bitiuccyc dek, terceme olatnjt v*rmeyi, ondan junta 
fci-be gsttiifyi uj-Gurt buiifuk; bu yoiila sidilirJie ji'riyetin de 
keiybfjlmayataiiini d U ; tijidu k ; verdistmiz La fee incd s, flUThi tciib 
cdtn b«yit!«T« bi*Tr yiidiz kayduk; fcrktfl d« yjldbzli L*ytin, 
cildle Sni-c bayit ciumaTasmi vc jerhediiecek matidflyi yazip 
Yei-be koyuldnk; bir ma ids, dah.a oncfl jifbefiildiyae, jcrtu;- 
dilen beyfi ifarat ettik, 

MevlanbVnin smii-JHi JujjijSruaiine nifniarsk mtydana ga- 
1'fdi^imiK bu jarbtr kuiurjrnu^ ijna, okuyan irfan erbabindan 
bufisjlaiirrtttiiiizi dikr r nkbjyiicuya bir?cy vct*biSdjyaak LiuaBina 
dileriz. 



\9 CbimSdelaliiTB 
30.VII.I972 



1392 



AbdiilbaUi C5LPINARLI 



Sahife 25 - 358 



MESNEVl §ERHl 
1 



RAHMAN ve RAHlM ALLAH ADIYLE 

Bu kitap, f f Mesne vi„ dir. O s ulagmada, tam inani? 
sirlanni acmada din temelleriiun LemeUerinm tcmel- 
leridir. O, Allah J in en biiyiik fikhidin Allah J in en ay dm 
ijeriatidir, en redded jlmc* delilidir. Isigina brnek : 
ujmdi kandil buluaan kanddliktir sanki. Bir dogar, 
parlar ki sabahlardan da l^ikhdir, Goniillerin cennet- 
leridir; pinarlari var, dftllan var, budaklan var. Bu vol 
ogultarinin katinda, o pinarlardan bitinin adi Sclscbil'- 
dir; ultiJuklara ula^m^, yiicelikler elde etmis. ki&iJere en- 
hay lrli konaktir, en gtizel dinleome yeri, Havirli killer 
orada yer!er, iijerler; hur kinder orada ferahlamrlar^ 
eaLailaij ca^urirlar. O, Mjsir J daki N*I J e benzer; sstbir™ 
lilara igilecek suduij Firavmr'un soy una so puna, kafir- 
Ltre hasrei. Hani yike Tann da, "Onunla ^ognnu az- 
dirir> ?ogunu da dogru yola g<jr(irur„ demiftir ya. 
Ger^ekten de Oj goniillerc sifadirj hiiziinlere cila\. 
Kur'an'i. iyiden iyiye a^ar ; afiklar; nziklarl gcni§- 
ictir, bollajiirir; huyiari tcmtzler, giizelle^tirir; $an- 
laii yijce, ozleri hayirh yazicilar, elltriylc yaami$- 
lardir onuj rertemiz kinder den bajkasmm ona do- 
kunmasina meydan vcrmezler, Alenderin rabbin den 
Lnmi^tir; b&td, ne onunden gelcbilir, tie ardindan.. 
Allah gb'zctir tmu, kortir onu; odur en hayirli koruyan, 
merhamettflerirt en methametlisi.. Ba§ka lakaplar da 
vardir, Allah takmigur o lAkaplan ona; bizse azim 
anarak sozu kisatttikj&iz ctip dealer eder; bir yudum, 
su go'lc dcladet eder; bir avuc bugday koca bir hannana 
delalet eder. 



Sahife 26 - 358 



, MESNEVI JfeMJl 1 

Yiice Allah'in ratametine muhtac olan gii^sta, kuv- 

vetsiz kul, Huseyn'in oghi Muhammed'in oglu BeUi'li 
Muhammed dcr ki: 

Eg6& omeksiz, benzcri az bulunur seyleri, yiice 
sozlerij kilavuzluk incilerinij zahitlerin yolunu, kullukta 
bulunanlann bahcesini icine alan, kavrayan, yapilan 
kiilfetsia, fakat manalan cok olan bu manzum ""Mesnevi,* 
yi, Allah kabGl etsin, efendimin, dayancimm, gfivencimia 
dilegiyle, bcdenimde can kesilen, bu gunumuo de, J?ar 
rininun da asigi olan ki^inin istegiyle uzaunaya cahstim. 
O zatttr Sriflerin muktedSsi, dogru yob bulu^ ram 
inanis. imSnti, haJkin feryadina erijen,. Gbtmllerhr, 
akillarin eminidir, halkui arasnida Allah 'm emanelidijr. 
YarattikSannin icindeu omi secmistir; Peygamberine, 
onun bakkmda cav&iyderdc bulunmu^ur ;, certemiz 
kulUTiun katinda gizledigi ki^idir; Ars. haEiucleriiiiii 
anahtandir; yeryiizu dtfbeelrinin eminidir. 

Odur iistiinlukiere sahib olan, Ahkiirkoglii diye ta- 
mnan Hasan'ra oglu Muhammed'in oglu Din ve Hak 
Husam'i §eyh Hasan. Vakdn Rayezld'idir, zamanin 
Cuneyd'j.. Siddiyk oglu Siddiyk oglu Siddiyk'iir ; 
Allah ondan da rizi olsun, onlardan da.. Atalari cihe- 
tinden Ur urn jyabdir; bani "Kurt olarak yattim, Arab 
olarak ka1ktim M diyen kerem sahibi §eyh var ya, soyu 
ona dayaiur; Allah onun da s soyunun. da ruhlarmi 
tafcdis etsin; ne giizel de ge^mi^i vardir, ne giizel de 
gelecegi,. 

Oyk bir soyu var ki giitte? bih kafianim iisrfcrjtie 

amis', 
Oyh bir ash var fa ytidtslar bits onlara istkJannt 

yaymis. 



MESKEVI JERllt j 5 

AvluLiri baht kiblesi oJaduisun da yiice kifilerin 
ogullan, yiizlcrini oraya (jevirsinJer. Dilekler kibtesi 
olsun da boliik bbliik temiz killer, orayi tavaf ctsinLcr. 
Yildiz dogdukcS} giine§ dogup i^idikca hep boyle ola- 
dursun da Rabbe, ruha, gogCj Ar&a, nfira mcnsup, 
gdf tinij^te susan, gayb alemLndeykeu liazir nazir bulunanj 
hirka dtinda sultan olan t yiice boylardan geleu, iistiin- 
lukler sahibi olup delillere 151k kesilen can gozleri acik 
erler, hep orayp yapi^mlar. Amin ey Slcmlerin Rabbi, 

Bit, btr du&dir ki reddedilmtz; $iittkii 

BUtDti hoik itniftartTfi kavrar, ku$ati** 

Hamd, bir olan Allah^a; rahmei efendimiz Muham- 
med J e, soyurta sopttaa Allah yeter bize, tie de giizei 
vektldir. 



Sahife 27 - 358 






( $ E U II ) 



Mcsncvi, klihik dojjtf edcbiyattnda bir s«r tarzmin 
adldif, Bu tarzda yazdan siirlerde, her beytin iki misrai 

^iifiyelidir; bir beytin kafiye bakimindan obiir beyitle 
uyarhgi yoktur; $iir bu suretlc beyit bcyit surer ve Eaten 
miMievi soziimin manasi da budur. Uzun siiren, bir, 
yahut bircok hiksyelerden meydana gelen siklerdc 
kafiye zorlugu yii.ii.mdtn bu twi se^ilir, 

Mevl&na Celled din Muhammed, belki biriaci cilt 
yazdip diizeitildikien, belki de alt± cilt [amamlandiktan 
sonra ya/di*) bu Jib^ccdc, kitabim bircok vasiflarla 
over. Ikincj dJtte bu kitaba "Saykal-t ervah = ruhlarm 
cilssi", son ciltte, Hus'imeddin'ia buyukliigiina beiirten 
"Husami - N&mc = HuK&mcddin J in kitabi,j derse de 
her riltte, is stab ram adim " Mesne vi i3 dive ansrafc 
burdann da birer bvuso'dugunu biSdirir. Nitekira biitiin 
kit s bi;i diblcesi olan birinei cildin iimrtjiunde de, 
Besmete'dcn soma hcm.cn, :t 8u kitap Mesnevt J dir„ der, 
Mevlana'mn bu olmez eseri. yaziidigt tarihten beri, 
zaman gectik^e okadar r aninmis f biigi vc edebiyat 
diinyasina okadar yayilmi^tir ki f ''Mesne vi'de ge^cr. 
Ales He V] hikiycicrindendir,, gibi bir soz edilse, akla 
k'Ssik dg|u ^iirinin mesnevj tarzi degil A MtvUna ; iiiD 
.Mesne vl 'si geiir. Btmun, Meviaua'nin ^agindan beri 
boyle aidu^urju, Et'laki'nm (76] H. 1360 M.), ^ftfoat- 
kib'uJ - Arifin" mde, Kadi Neemeddiii*! Tajti'dfii 



MESKEVI SEKUl J 7 

sivayet ettigi bir sfizdeu anhyoruz-; NecmeddiD bit 
loplulukta diyor ki: 

0$ $3z vardi: soylendi mi umumi manasi anlasilirdi, 
Mevlima'ya vetildi, hususi bir m&na kazandi _finceleri 
.bir siir tarzina mesne vi denirdi, ^agimizda mesne vi 
denince MevTahTiitn Mesnevi'si batira gehr. Onceleri, 
hc£ florae mev lana^jenirdi; bugiin mcvlana dendi mi, 
MevlSna Celakiidin'i hatirtryoruz. Her mezara turb c 
derlerdi; artik tiirbe sozii Me vlana'nin Jkabri m hatiir- 
latiyor \ Tab sin Yazicj cere. Milli Egitim Bakanbgi 
Basimi. Ankara - Tarih Kurumu Basraievi, 1945, c. 
II f s, 21 - 22). Gercektcn de bu hiikumlerin ilk ikisi 
dogrudur, yorindedir. Bugiin., filan sairin ^u addaki 
mesne visinde gibi bir tahsis yapilraaz da Mesnevt'de 
diyc bir a&i sUyleuirse, mutlaka Meviana'mn Mesnevf'si 
hatirlaniij buj batida d^ bbyiedir, dogu da.. Mcvlima 
fil^n diyt bir ad amlmadar xMevlana dendi mi de akla 
ancak MevHna Cdalcddin gelir, Fakai iifiincii hiikiim, 
yahiiS. Konya'ya aittir. Bajka bir yerde, nurbeye gidi- 
yoruna dense mnhatabj hangi riirbcye diye sorar; fakat 
bu sbz Koaya'da soykdiiTse, ancak M^'iana'run liirfcesi 
hatira gelir. 

Mevllna, Mesne vi'sini tf Ulasmada, tarn inanis 
TiiTlarim acraada din ten\ellerinin tcmellerinin letuelleri,, 
diye sunmaktadir. Did lugatte kars.ibk manasina gelir. 
Tcxim olarak, ilahi hukiinilerin biitiiniinej yaii seriata 
din jdenmisur. Kur J an-i KerimMe, Allah katinda 
dinin, ancak Islam dini oldugu bildirilmis (III, Ali 
imriin, 19), Islamin gercek din oldu^u anlatdmi? (IX, 
Tevbe, 33), aynca, her yapjian i?in kar^diiii verilcccgi 
?;aad edilcii kiyamet giiuijne de if Din gunu„ denmistir 



Sahife 28 - 358 



MJE5NEVI SliRH! I 



MEt^EVl 5IRHJ [ 



(I, Fatiha, 4-). Birinci naanada itiat ctmek, rfim olmak ;r 
Oigerjctligi manalan da vardir (Ragib-i Isfahan! : El - 
Mufradat fi Garib'il - Kur'an; Misir - Matbaar'iil - 
Meymeniyye - 1324 H. s. 174 - 175. Tehran; El - Mur- 
tflzaviyya Mat. Muhammcd Seyyid-i Giylam basirai, 
Ofsct. S. 175). 

Dium bir temeli., psh, usulti, bir de furuu vardir. 
Musluimnhfc, Allah'in birligincj e$i, ortagi olmadigma, 
Hz. Muhatnmed'iti (S. M.) Allah clgi^i oldu^una inan- 
mak.namaz kilmakj fjckai vermek, haccetmekj Ramazan 
aymda oruc tutmak esasLanna dayamr (El-Cami'us- 
Sagiyr ft Abudis'il Be&irln-NraiT, Misir-Ihyrivyc. 
Mat. 1S2I H. c. I. s. JOG). Bu be§ $eye inanmak Mushi- 
manligin temelidir. Fakat bunlar da, Allah's peygam- 
berlerine, bu miinasebetle de meScklcrc ve vahye, kitap- 
Larina, ahiret giinuncj Allah "m mutlak tedbir ve tasar- 
mfuna inanmak cemellcrine dayanmaktadir. Bunlara 
inanmaya "imiln,., denir. Inanau da "mil'min,, adini 
ahr taym> I- 5. 104). 

Ayrica dinia "muamelit,, denen bsnu da vardir ki. 
bunlar> am t yemixij abit, adak, akm a satun t kadin. 
uLmak, bo^amak, bortj verip alroak, taniklik, cezalar 
v.s.gibi dunyayaait vekinunraahiyetindeki hiikiimlcrdir. . 
Buutar da dinin fiiruudur, Bualari, hatta ibadctleri, 
ekseriyete gore, yapmayanlai 1 , hd&le helal, harama 
haram'dedik^e dinden ^lkmazlar; fakar ku^iik, yahui 
biiyiik giinahlarj irtikab etmij olurlar; bu bakimdan, 
bunlara "fiira'j, denmi^tir. Gerek nnan, gerek islam,. 
gerek muamelat, bilgiye tibidir. Kur'au-i Kecim'de- 
,( Soz budur aueak, Allah J tan en fazla 3 bilgili kullan- 
kcrkar„ ayerinde (XXXV, Fatir, 23) bu gcr$ek, anla- 



■tiimaktadir. Demek ki bilgi, bu iki temelden daha 
u&tiin bir remeldir. Ger^ek bilgisini bildirmek bahnuti- 
dan fr dia lemellerinin cemellerinin temelleri" diye 
vasfcdilirkeu buna i^aret olunmaktadir. 

"Tain inam$„ diye ^evirdi|imiz soz mettDde "yakiyDjj 

diye geccr. Kur'an-i Mecid'dc gcr^ek inananlann, cam 
inam^a ula^uklart, bir^ok ayct-i kerimede, mesda 
II. sureaiu (Bakara) 4. .XXVlL ^urenin (Neml) $., 
XXXI. surenin (Loktnan) 4. XXXII f fcureain (Sccde) 
2c. ayetlcrinde ge^ej, Sufiler, tarn \muvii, yakiyiti, 
Ilm'el-yakiyn, Ayn'el-yakiyn,. Hakk'iil-yakiyn diye u^c 
ayiurlar, bualarui ilk ikisi, C II. sC renin '.Tekasut), 
<( l$ t oyle degih ijtiphesisi olarak iyiden iyiye bir bilseaiz; 
aridolsun ki koca cehenncmi goreccksiniz. S^nra da 
aadohun ki giralerinizle gorecck^idiz,, msalindeki 5 - 7. 
ayet-i kerimeSerinden, iitQnclisu de LXIX. surenin 
(Hakka) Cf \ r e suphe yok ki o, elbetie gerecgin ta kendisi- 
dir" mdbtideki 51, ^yel-i k^imesinden aunmi^tir, 
Tam. inancm bu uif derecesini, "bDmck, gdrmek, olmak" 
-diye tiirk^ekstirenlej' olmu^tur. Had Bay ram (832 
H./ll^-J^OM), Bu iig mertebcyi, 

Bayratn tizilnU bUdi* bileni ana buldit, 
Buian ol feaftfi oldu, sen. WMf bil, sen $&d 

diye dilc gctirmi^tir, Halvetiyyc'den bir ijube ayiran ve 
tcslikinde Mciamec esasina dayauan Ku^adali Ibrahim' 
de (1264 H./lS^M.^bir^ok mektHplanna/'Bilmcleri,, 
bulmalari, olmalari daavStiyle inba olunur ki j; diye bas- 
■iar. So'2u bu bakimdan aijLklarsak, ff MesnevI" f insana gcr- 
■^egi bildirmck, a bJgiyi bulu^ gorii^ haline getirmekj 
■.snnunda da insane bildigi, buldugu ve gSrdugii ger^ck- 



Sahife 29 - 358 



10 



MESN£V| JERHt I 



■WK5NEVI SERHt J 



« 



le lahakkuk ettirmck hususunda bir teuieldir, manasmi- 
verebiliriz. 

Vf Fikih„ Islam hukukuna verilen addir. Lugatte 

anlamak manasma gelir; Kur'an-i Kerim'dc de bu 
rnanada gccer. Hem lugat, hem terim manalariria gore 
Mevlana, "O, Allah^m. en biiyuk fi3diidir 3l demekle 
"Mesaevijj mn, AHah'm dunyadaki eserlerini, mazhar- 
lardan beliren silartariru anlatan, kudrcuni, Hkmetini 
gtfstcren, hiikumlerini izhar eden bir kitap oldugunu 
bildiriyor. :f Allah J in en ay did $erfaa„ demekle de bu 
kitabm insatu izaf i ve mevhum varhktqn ger^ek varliga 
ulastiran en ay dm bir yol olduguQU anlattyor. Qujiku 
"^er',, Kigatte yol, tcrimde peygamberlerin kuiduklari, 
kullara biLdirdikleri manevi yol-yordam, ilahi esasa. 
day a nan inan^ ve amei demcktir. "fcn rcddcdilmez 
dellli,, sozyyle dc finceki sfizii kuwetlendiriyor. Bundan 
soma, "Isigma omek, iijindc kandil btilunan kandil- 
likiir satikij, diyerek bir ayete isaret buyuruyor. By ityet, 
XXIV. surcnin (Kir) 35. ayecidir; meaii §udur: 

"Allah isjgidlr gokleml ve yeryiiziinun. Isigmm. 
drnegi kandil konan bir yere benzer; orada bir kandil 
var; kandil bir sir^ada; sir^a da pan! pari! parlayan. 
bir yildiz sanki; dnguda da o! may an, batida da oJmayati 
kurlu zeytin agaemdan yakilmi^i atcf dokunmadan da 
yagi, hemen lsik verecekj nur iistuDe nur,, Allah dogru 
yt>lu gostcrir nSruyla diledigine ve Allah ornekler getirir y . 
insanlara ve Allah her^eyi biliddir," 

Ayec-i kersmedeki lijiktan maksat, dogru yolu gbs- 
retmektir; imandir; Kur J an'dir; Hz. Muhammed J in 
fS-M.l i*igi(Jir, Kandil kfman yer, giinludiir; kandil 
peygamberSigidir. Doguda da, batida da olmayani 



:;cytin agaci, ifratij teiritt bulutmiayan, tam tcnaih teme- 
line dayanan Musa Peygsmber'in (A,M) diniyle te^bih 
ECmeline dayanan, yabur sonradan dayanduilan Isa 
Peygamber'in (A.M) dinine kar^ilik "tevbid,, temcline 
.dayanan Islam'dir dcmt^icrJir f Abdul baki Gfilpmarh: 
Kur""au-i KeriJii ve Meali, II, bamm, 1st. Remzi 
Kitabevj - Yiikselen Mat. 1377 H./ 1958 M. .; A^Jaftsa, 

s. Lxxxvni). 

MevliQj, ^Diva'n-j Kebir,, inde, bir gazclin son 
beyoinde, "Ey Tebrizli $erns f sen gece perdesine dc 
mubta^ degiism, ondan da siyrilmj^sin, Ne dogudasm, 
ne batida; i$te soz kisaldi„ dcr (Abdulbaki Gblpmarh: 
DJvan-i Kebir tcrcerocsij c. I, 1st. Remzi K. 1931, 
s. fA>). 

Gene "Divan,, da, "Nunim bwyiirmu^turj katidile 
benzer. Gdg$uiriu^lc gij^timuse dc kaudi! konan yer vc 
sir^a demijdr,; tayni es. c. II, \9b3-, s. S), "Si^radm, 
gonul evine girdin, ktmsceikler gclmtsirj dive de kapiyi 
orttiin, kibdedin; artik bea kandi! koaau yerim, ^lr^a 
kandilim, yahut da mir mu nur kcailrvii^im, i&ik mi 
151k,, buyurur (ayni 3. Iff}). "Dfvan" da, bu mealde 
bireok hey it vardir. Biittin bunlara nazaran iMevlanil, 
"Mesnevijj nin, Istam'mgerfcgini aitlatan, Hz, Peygam- 
ber'in (S,M) gen;ek talimlerini belirten, kendisini ona 
verip onda fSn? obn gercek erin feyrzlerini tainrip 
yayan manevi bir l^ik oldugvinu bildirmektedir. 

iVLevlaria, bundan soara da nfirun, dogup parla- 
yinca, sahahlardan da rjlkh Qidugnnu sfiyltiyor ve 
giJnilHcrin cennetlerine benzetiyar ; "Pmarian var, 
dallan varj budaklan tar^ diyor ; "O pmarlardan 
■^irinin adi> bn yol ogullarmin katmda Sdscbil'dil" 



Sahife 30 - 358 



12 



HliJiNJVl StJBHt I 



MESNEY'I SEFHl ] 



13 



buyuruyor, Kur'an-i Kerim'in LXXVI. suresinicr, 

(Debr) 18.ayetinde lL Oradabulunan bir irmakran susuz- 
luklar! gidcrilit; o irmagm adi Selsebirdir" buyurul- 
maktadir. Selsebil, kolay i^ilir, bogazdan kolayca gecer, 
catkin, kopiire kopiire., co?arak akar, i^ilince siner 
manalanna gelir (Mufredar, Tehran, s. 237 - 236). 
Mfcvlina. bu siJzlerle "Mesnevi,, yi, "Mesnevi,, nin 1 
manalarmi cennerc, cennetteki irmaga benzerip orasinin, 
"Ululuklara ula^im^ yikelikler clde etnii? kisilcre en 
hayirb konak, en guzd dinlcnme yeri„ oldugunu sby- 
liiyor ve hayirb kisilerin o manevi bah^ede manevi 
gidabrla yetisip gdis*xeklerini, bur kisilerin orada 
ferahbyacaklaruii bildiriyor, "Hayirb kisiler,, diye 
cevitdigimiz sbz, metinde ff Ebrar„diye ge^er.. Bu site 
arap^a"hirr,,sflzunun poguludur. Birr, iyiliktc, hayirda, 
ikri gitmek rnanasma gelir, Kur'an-i Mecid'in, LII. 
s Ores in in (Tut) 28. ayet-i kerimesinde, AUah'in adi 
olarak geijer ve ayet, ,f $iipbe yok ki o, lQtfu bol rahimdir,, 
diye bittr, Kul hakkinda kuUomhnca, fail a iyilikte 
buJnnan, iT;iati:c, kuLukca ileri gidip hayir is ley en anla- 
nuna gelir (Miifradat, 40-41). III. surenin (A)-i Imran; 
193. ve 198., LXXVI. surenin (Dehr) 5*, LXXXII, 
surenin (Inf'itsr) I3.j LXXXI11. surenin (Mutaftifin) 
IV, . ve 22. ayetlerinde "Ebrar-iyiler" diye gefer. Mesne- 
vryi serb eden, gene Mesncvi J dir; nitckim Kur'an'j 
tefsir eden de gene Kuran J dir ; Kur J an J da ge^en bir 
terimin refsirij hcr§eyden once gcric Kur'an'da bulunur. 
Kur'an iyiligi, hstyri soyie anlairnaktadir: 

f *Yuz]erinizi doguya, batiya $evirip durraaniz hayu 
(birr) sayilmaz ki. Hayir ve taat sahipleri, Allah's so* 

giinCj mcldskrCj kiiaba, peygamberkre inanan, Allah 



vsevgisiyle yakinlara, yerimJerejyQksuliarajyolda kalmis- 

lara, i&teyenkre ve tutsaklara mal veren, nam&z kilan, 

zekat veren, ahitlerinc, ahdettikleri zaman vefa eden, Si- 

kinti ve siddct vakirlerinde sabreden kisilexdir. Onlardir 

sfizleri dogm olanlar, onlardir sakinanlar." \JJ, Bakara, 

177) Demek ki Kur'an J a gore iyi ve hayirb kisjler, ina- 

nanlar, topluma faydah olanlar, sozii, fizii dogru, kul- 

luklarmda fjcrgek bulunan kisilcrdir. Aym surenin 1 89, 

ayerinde, hayrm, tvlere arka divan a^arak girmck 

■olmadigi; hayirb ki^om, (jekinen, sakman kt^i oldugu 

bildirilmekce, evlere, kapilannda girilmesi huyurul- 

maktadtr. Aiaplarda Cahili>ye devrinde Ha.cc i^in 

ihrama biiriinenlerin, e\']erine kapilarindan girmeyip 

arka divan a§arafc girmelcri gelenegi bu aycrie kaldinf- 

mi?tir. Ancak ayette, her i^i ehlinden araym manasi 

da vardir. Aynca Imam Muhatnmed'iil-Bakir (1H 

HJ/33 MO, ff Muhammcd J m soyu, Albb kapilandir; 

Allah yollaridrr; onlar ccnnel davet^ileridir; balki 

oraya ^ekenlerdirj halka kilavustbk edenlerdir,, buyur- 

! muiSLur (Rur J an-i Ktrtm ve Meati., i^iklama, c. II, 

6, XLVIII.). Bu son anlau^ ff Ben bilginin ijchriyim, 

AH kapisidir; bilgiyi dileyen kapiya gelsin,, mcaliiidcki 

badis-i ^erifi haurlaur (Cami', I, 9. 90). $u halde iyi 

kisiler, inananlar, Allab'a ve Basulune uyanlar, ferdi- 

yetindsm gefenler, halka ma! olanlardir. II, S&reniii 

92. ayetindeysc, "Mntlak okrak hayir ve ihsan merte- 

besire eris.emezsiTii^ sevdiginiz seykrden barcama- 

■dik^a, onlardan infakca bnlurunadikca,, buinirulmakta- 

dir. insanin en $ok sevdigi sey, ^iipliesiz ki varhgidu, 

canidir. oylej'se "Ebrat", varligindau gtijenlejj kendile- 

rini fcrdiyetten kurtaranlardir. Bu mertebeyc varanlar, 

diinyada da g&niil huzurnna ertrlei-, man evi gidalarla 



Sahife 31 - 358 



14 



MESNIV] SliKllt 



HtliflNEVJ SWIlt I 



i: 



gidalaniflar, manevi zcvklcrfe zevklemrler; "hiir kisiler,,,. 

Onlardif, 

Sufflerde hurliik, baglardan kurtuhnak, dileklerdeti 

gefmektii. Hakiykat yoluna girmcmi$ olanlarin hiirliigu. 
sehverlerin boyundurugundan kuriulmaktir ki bu da; 
kcndi dilcgiDij Allah dileginde yok eitneklc clde edile- 
bilir. Ger^ege ulasanlarm hiirlii^iiyse hwjeyden gecnick- 
tir (Seyyid §erff-i Cfcrcaru : IVritat ; 1st. Ta^bas. 
Mat, Amirc - 12S9, s. 34 - 33). MevlAna J ya giire hiiriuk 
mertebesij gergekyoluiiuri ilk adimtdir. O, "Mesne vi >; . 
nio Sonu§ biiliimii olaa onsckia beyit biter bitmez^ 

"Bagt eds t Mr si ey ogut, 

Niceye bir g&!tiu$e s altina baglanacaktut?,, 

diye gcrfek yolcusuna hiirriyerj cclkiyo eder; bunun 
yolunu da, 

"Kitrtin elbi&esi bir tfjA yHsiltiden yiritfdiym 
Htrslatij aytpran wmamiyU arttidi o„ 

beytiyle bildirir. Fakat bmadaki altm, gumus bagiru, 
para dan puldan gecmek, kazana birakmak, ah 51 vcrisi 
bo^lamak, dQnyayi terketmek manasina almamiik gerck- 
tir. Ciinkii Mcvl^na, gone McGnevi'nin bu cildiiide 
dunyayi yerrtikten sonra, 

"Diittya htdif? Tatui'dan gaofil olmak; 
Kumas, para, i>ifU tartt, kadsn dilnya degildh: 

Mali, din ipn, Tanrt ipitt yiikievinai, 
Peygamber buna) "Ns de giizel mal„ dedL 

Gtmirtin ifindeki sit gemiyi batinr; 
Gamiirin altmdaki svysa gemiye arka ohtr. 



Malt mUlM gSnllinden iSrmupu de 
Bu yusden Siileyrtian, &>itak yeksu! adim 

takmmifU. 

Agst kapatt testi tifstix bsitaknz dstdsin SsiUnde^ 
Hava ft'Jv bir gdniille yiizer gider. 

tfte yaksulhtk hsvaa olds* tnu, ittoatt, 
DUtiya deid&inin fctiiride egleftr. 

Bit diinya, lUmden atom tntflkiidur de, 
Gdttttiniht gSzlttide hifbit sey defjldir mal miilk. 

$1i holds gdntit agztm yutn> mUkwrls; 
Orrn "Min LedXtiu ululu$umm yehyle doldwr. 

Qahjma da haknr, deva da hak. dirt cfe bah ; 
Fakai inkdr safe*, gakfWtyi ifikdr emsye 

ttgrafir %> 

beyitleriyle (bcyit. 98B - 596) diinyadaa ge^mek hak- 

kiadak: da^uncekrini anlatir. Eftefei de "Eutiin ercoler 
nefsi asagilaimak, muridi yokluga ula^irmak ifiu 
dilenmc kapi^im agniglarcb; ellerinc kandil ahp, sirt- 
larina zemhil vurop zengin kisilerden, Allah' a gilsie! bir 
bore verm ayetiniD htikmiincc fLXXJH, Miizzem- 
mil, 20) zekat, sadaka, armagaa, bagis kabul cderlerdi. 
Biz bu dilenmc kapisuai doslanmi^a ltapadik. Allah 
i^in olsun, Allah i^iti, Peygamber'in, dilenmekcen, 
iscemekten arm buyrugunu tutarak do?tlarimjzm ber 
biri, clintn emegiyle, almmn teriyit kazansin, ahs veri^te 
bulunsun, katiplik etsin. Dostlanrniadan bo yolda 
yuriimeyen kisi bh pula degmcx; kiyamct guniindc de 
ytiziirnQ gormesi; bir ki^iye elini a^tij eiioi uzatti^ mt 
ben, yuziimii ^evirilim QttdaOi, dedigiai rivayel etmi$tir 



Sahife 32 - 358 



16 



M^NEVI SERKt 



MESIVEVJ gERIIl I 



IV 



(Tahstn Yaaiei basjmij, metux, s. 244-245; tercemesi, 

c. I. Ankara- 1053, s. 267% Mevlan^ i&in gikiin irfanla 
bir ilgjsi obnadigini $Bylcr. Birgiin §eyb Sadreddin-i 
KoaevFnin (673 H./ 1274M.), fcavjyesinde sema" edcr- 
ken Kemaleddin Emlr-i Mahfil, Mevlan&'ya uyanJann 
halkcan oJdu£unU;, nerde bir tcrA, nerde bir bezci, 
nerde bir bakkal varsa onu muritlige. kabQ) ctrigini 
soylerken Mc viand, Maasurumuz hallac degil miydi; 
Buharah Ebu-Bekr bez dokumaz miydi; bir basks olguh 
camci degil miydi? tslerinui., san'atlannm irianlanna 
ne zaran oldu dedigini Eflaki rivayct etmekledir (metin, 
S- 15Q, terceme, I. s. 162), Kutbuddin-s §irazf (710 
H. 1311 M,)j Mevlaiia'ya, yoluuuz nedir diye £[>rmu5 a 
MevlftnaV, olmek, gefer aktjayi goge iletmck demisti 
(aym metm, s. 176, tcrc. 1, s. 189), Gene birgiin 
yuce Taan, variik atemini yokluktan meydana ge- 
tirmi§tir; dyleyse senin de yok olman gerek ki 
sendco bir$ey mcydana gelsin buyurmustu (aym, 
s. 175^ tcrc. s, 189). Mesne vi 'niD VI. cildmde, bey- 
lik, padisaiilik. vczirlik kayitlarim ycrdikten tonra, 
"Kill ol da ycryfeiinde aL gibi hiir yiirii- cenaze gibi 
halkin boynuna binme, sntina viik o!ma„ demekledir 
(MM Egitim Bakanligj basing rerc, 1st. 1042, 1. basim, 
s. 23, bey it, 323^324). $u m bailed dc bu hurriycri, 
kcndisinin htirriyet anlaytjim pck giizel belirtir: 

"Ayran hdsem dttiimde otduk^a 

VaU&hi Mmsenin hahm clii^'hiffiefft. 

Asifoishk olitmie kulagttm buna bifo 
HUrriyeti kuthtga mtmsm *«!.„ 



(A. Golpinarb. tcrc. 1st. Remzi K. I964j M. kafiyesi, 
45, Rubai, s. 144) 

Gtiriiliiyor ki Mcvl&na'da frtirriyet, hiTstan, hasex- 
ten, Eamahtan, tek sozle benlikten, bencillikcen ge<;mck- 
tir. Mesnevi, bcadlLiktcn, benlikten gecenlere adeta 
bir goim! cennetidir. 

Buadan sonra Mevlan&, "Mesncvi„ yi, Nil jrmagitia 

benzetiyor. "Sabirhlara ifilecek sudur, Firavun'aj uyan- 
lara, kafiriere hasret„ diyor. "Abd-i Atiyk„ te, Allahu 
Taala J nin Nil'i, Israilogaliarina su haline getirdigi, 
Firavun'a vt una uyanlaraysa irmagin kan kesildigi 
anlatilir (HuriiCj bab. VII). Kur'an-i Kerjm'de de VII. 
sdrenin (A J r3f) 1S3. ayei-i kerimesinde bu liadise 
anbtdir. "Kafiilere hascetj, s5zu, "Ve ?dphc yok ki 
Kur'ati, kfifitlete Sdeta hasrettir,, ayetiae ifarettir 
(LXIX, Haakka, 51). "Onunla ?ogUnu azdinr, 90- 
gunu dogiu yola gtitiiriir >s sozleri de^ "$dphc 
yok ki Allah, sivrisinegi de Ornek gctinnekten ^ekin- 
raez, ondan QstLin olanlan da., inanaolar bilirler ki 
bu tfmek ycrindedir vc Rablerindendi:. Fakat 
inannoayaiilar, Allah bu ornelde ne demek istiyor ki 
derkr. O bununla ^okknni sasiriip azdirir, coklarlni 
da dogru yola getirirj azdinp sa^rLiiklart, ancak kotii 
\$ yHpaulardir^mealindcki ayeiten alinmi^tir (II j Bakara, 
2G). Mesne vi'oin gonullerc jsfa olu^n da "Rabbinizden 
size o^tit gcldi; giSniillere sifa geldi" ? ff Kur j an J daa 
indirdigimiz ayetlerde, inananlara &ifa ve rahinet var"> 
ff De k(: 0, inanarilara dogru yolu gostcrir, 5jifa verir 5S 
meaiindeki ayet-i kerimeltre i^arettir (X, Yunus A.M. 
57, XVII, t&ra, 82, XLI, Fussilat, 44), 

■ v. 2 



Sahife 33 - 358 



18 



MtSNEM $£BHl i 



MESNF.VI SlvKHi t 



IS 



Mevlana burtdan soma "Mesnevijj nin hiizikilcri 
giderecegini, Kur'an-i Kerim'ui manalaruu acacagmi, 
mane vj rwiklari bolla§ti]taeaigmi, huyLan remizkyip. 
guzeUestirecegini bildirip tr BiiyiJkj jerefli sahifelerdcdir, 
yiiceliilmi§[ir, ariubnistur; yazicilarni ellerindc; buyiik- 
ierdirj bayirh ve itaathlerdirjj ayet-i keruueJerinden 
jktibasla bulunuyor (LXXX, Abes, 11-16} "TcrTCTDiz 
Ici^ilcrde-n ba^kasinm on'j dykunmasina. meydan vermez- 
lerjj soEuyte LVI. surenin (Vskia) 79. syedne, "Akm- 
lerin rabbinden mmis.tir Js . sfiziiyle ayrii sijrcrdn BO. 
ayetine, "Batil ne onunden gjeiebflir, ne ardmdtn,, 
soziiyle de XL I. surenin (Secde) 42. Syetine ijaret 
buyunjyor, 'Allah i T ti;ietir onu, korur onu, odur en hayir- 
h koruyan, merftainetiikrin en merhametlisij, soelcri 
de XII. sflrenin (Yusuf A-M,) G4, ayctinde ge^er. 

Biitiin bu izahlardan soar a bilhassa sirou sd'ylemek 
Juzuniunu duyuyoruz: 

Akhf Musiafa'mv orsiinde kurban et; 
Allah yeter bona de ki Allahsta veier mi, ycter 

diyen (Mesne vi, Reynold A. Nicholson basirtttj Leyden- 
1929, IV. bey it. 1408, s. 361), 

Camist btdsmmdt oidakfa Kur'wi'm kuluyum; 
Sefilmi$ Mtihatawad'ifi yoktttttfi tcprogiyitn ; 

Birisi^ sazletimden, bundan ba$ka bir sSz tjakkderse* 
O nakkdenden de bestnigm ben, bu sozden ths it 

buyuraa {Rubailer, terc, M, 1 12, rubfii. b. 132) MevJana 
hicbir vakit ve hicbir sutede "MesDevi„yi ' f Kurgan „ 

olarak sun may i akhna bile getirmea. O, vahdetin a^iri 
ve taskw cczbesiyie fcainau, gecmi$leri ve gelecekleri 



Jsendisinde gtfren., kendisim yar stilus mihvcr ve gaayc 
sayan bir sufi degilchr; maun her sozii, serial: 
kantanylc cartddiktan sonra hakiykai potasina kon- 
musiur. Mevtana'mn bvguteri. ^Mesnev:,, nin, Kur'Un-i 
Mecid'in, hadis-i serif Serin mcMim, tefsirini. serlnni 
ihtiva eden bir ilham esen oJdusjunu bildirmek icin- 
dir; yoksa oau r ha$&, bir vahiy oiarak idakki etmeroi^tir 
ve etmez de. ^cmseddifl, Mevlana ve Meviana'ya 
gercekten uyanlar, ue bixilan gibi aubuweti kisb! 
biJunslcrdir, nc Maim-! Vilayet msikamindan baliset- 
mi^lerdir. ne o mataifla sahip olduklan tddiasinda bu- 
funmusLardiL!:; ne ittihada lnanmi^atdn - , ne hululc. 
^enat dairesinden hi^bir vakis disari bir adim bile atma- 
mislardir ve esasen onlann kemah de bu ittib<Vdad» 
("Mevlfina Celaieddm,, adu esenmisin * ( J - $tt. ve 
232 - 23 S. sabtfetenne bakimz ; hi, Inkilab K, III. 
basim, 19591. 

Gurada vahiy hakkmda da biraz soz soylemek liizu- 
muinj duyuyoruz : 

Vahiy tez ijarei mana^ma gclir; sozle, yaziyla, scsle 
olabilir. XIX. Surenin {Meryeart II. ayetinde, "Zeke- 
riyya mihrabian cikip kavroine- sabah ak^am onu ten- 
zih edin noksan sitatlardart diye is i ret etn " denmekte- 
dir ki buradaki <f ^itsf etti,, loxiiaun Kur'an-i keriin'- 
deki lifii -'t'e evha ): . iir. VI. ju renin (En'amj 112, 
ayednde ^tgre biz, boylece her peygambere ins an ve 
cm seydaalarim dij^mafi ettik i baxisi bazisim yaldizli 
s9z!er soyhyerek aldatir. Rabbin dileseydi yapamazlar- 
di dueiu; tmliiri da bjrak, iftiralanni da„ buyiirulfnakta- 
dir, Bu ayeL-i kerimccle de "yflht„ lafiiyle ifade edilen 
vahiy, sbz $«yleniek mmasmi bitdirit. ^Musa'niD 



Sahife 34 - 358 



V) 



MISNfVl SEBHl I 



M]fSNIiVl SSWjl I 



31 



anasma cnu emzirmeshi vahdcttik" ayet-i kermiesinde 
(XXVOI, Kasas, 7) vahty, gouuk dogmak imnasina- 
dir. f *Vs Rabbin j balansma, daglarda, agachrda, ve 
$ardak kurukn yerlerde kovan yapin diye vahyttti,, 
ayet-i kerimcsindeyse (XVI, Nam, 6a), yaratik$a gort 
bir i$e ko^mak, bir i?e koyuUmak manasini verir. VI. 
Surcnifl in, i&WL&t "Suphe yok ki ^eytanlar, sizinle 
^ekismcleri i^in dostlarma telkiynde bmunurlar,, dcn- 
mckce, vesvcse vermek murad edilmektedir. V. Surenin 
(Maidc) 111. ayet-i kerimesinde Havariyyim'a vahyt- 
dilmesi, tsa peygamber vasitasiyledir. Bunlardan baska 
bir^ok ayet-i kerimcde Hz. Peygamber'c (S.M.) ve 
baska peygamberlcrc Allah carafindan vaki oldu£u bil- 
dirilen vahyiij, yukanda bildirilenlerle Mt;bir ilgisi 
yoktur. Peygamber, Allah'in hukmunii Cebraii'i giirerek, 
yahut sesini duyup i^iterek, yahut ruyasinda kendi si- 
ne ilham edilerck alii vc bunu, hem mana, hem lafiz 
bakimindan Allah'in murad ettigi gibi iimmetine bil- 
dirir (Mufredat s. 515-5161 

Mevlana, dtblcedeki bti sdzlei-iyle "Mesn.ovi„nm, 
Kur'an hokum! erini, hadislerin bcyyinatim bildiren, 
bu iki huccet-i kaatiadan hi^bir syrette aynlmayan bir 
kiiap otdugunu bildirtnektcdir; bu sozleri baska turlii 
vonimlayan, aneak kcndi dilegincuymu? ohjrki Mevlana 
bu yorumtardan, ytikanda meSlim verdigimiz nibii- 
ieritide buyarduklan gibi 'am ami vie uzaktir. 

Mevlfba " Mesne vt „ nin Allah larafuidao verilmis 
ba^ka'lakaplari da oldugunu, fakat azin cogu, bir yudum 
suyun gblu, bir 8W$ bugdayin harmani gijstermesi 
dotayisiyle bu kadarini yecer buldu^inu soyliiyor. 
Bu soalc de "Mesne %, nin ilhama dayanan hir eser 



oldugunu bildiriyor; iISh.1 hiikiimlerden higbir suretle 

ayri bir hiikmii ihtiva ctmtdtgini anlatiyor. Likap ver- 
mek, adi olan birinin, yahut bir seyin hususiyctini, 
mahiyetini, uvii^c, yahut y exist gSre ba^ka bir adla 
adlandirmaktir ki bu verilen ada "lakap,, denir. 'Say- 
kaJ-i erv3h, I-Iusajjtl-Mamc„ gibi adlar^ "Mesne vi„ nin 
ISkaplandjr. Yxizyillar bojiinca "Mesnevi,, ye verikn 
"Magz-i Kur'an-Kui'an'ra ozu J? adi da bir lakapur; 
kitabm BSd adiysa, once de arzettigimis gibi yav.Jdigi 
larzm adi olan "Mesnevlj, dir, 

Mevlana bundan sonra^ yaptsi kulfet&iZj manasi 
geni^ ben^cri az bulunur ?eyleri, yiice sijzleri, gercege 
kilavuzluk incilerim, zahitlerin yolunu, kullukta bu!u- 
nanlarui bah^csiru i^ine alan "Mesne vi„yij (^elebi 
Husamcddin J in dilegiyle yazdigim soylemektedir. 

Siper-sSl^r, McvlSna'mri, ff Mesncvi„yi, C clt bi 
Husameddin^in dilegiyle yazdigini kaydettigi gibi (Mii- 
hat Bahari, Husami ttrc, tst Selanik Mat. 1331, s. 
191-1S3) EfllkJ de bunu biraz daha etrafljca anlatir, 
Eflaki J nin T Mesnevi-han Siriccddiii rivayeiine giire, 
<^eleb! HmSmmeddin, Mevlana^ya uyanlarm, Hakim 
Senli'nin (525 H./l 130 -1131 M.), ff tmhi-name„ siylft 
(Hadiyka) Tendeddin-i Attar'in (G27H./I229-1230 M.) 
a Mantik'ut-Tayr f ,im^ ff Alusibet-Namejj sini okuduk- 
lanni, Divanm hayli buyiidugunii, "Kadiyka^ tauindaj 
"Mantik'ui-Tayr„ uezninde bir kirap yaEmasinij boyle- 
ce de dtiijtlarm, yalniz Mcvlana'mci s5y.lerini okumalan- 
nin sagianmaium reca eimi?, Mevldna hemen sangimn 
arasindan, "Mesnevi„nin ilk onsekis beyti yazjli olan 
bir kagit cikararak, bu dusiince sizin kutlu gonhjniize 
dogmadan bizim gdnliimuze dogdu buyiirmuBtur. 



Sahife 35 - 358 



zz 



MESNEVJ gERHl 1 



MiiSNT.Vl SEBHI ] 



33 



Bundan soora MevlSaS oiunirken, yuriirken, scir,a : 
ederken, hatta liamamda "Mesneviy beyiiletiiii soylii- 
yOT, C^'cbi Husameddin yaziyordu. Her "rill bitince 
<£elebi, tekrar MevianS'ya okuycr, gerekh yerlcr diizel- 

tiliyordu (metin, Jl 3 a, 739-744, icrc s, I8H-194), 
Kcndileri de biitiin fV Mesaev!„ nm dibacesi olan birioci 
cildin dibacesinde, b'biir cilderin dibacderinde, her 
cildin ba^angicindak] beyitlerdc, kirabim, (^elebi Hu- 
s£meddiD'in dilegiyle vc onun adina yazdikJanm a^ik- 
lariar, 

Bu dfbaccde Qdcbi Husameddin'i "Efendim, dayan- 
OttV fiiveocim. bedemmdc can. bugiinumua de, 
yaruumin da a&gj, arif ler nuiktedaw, dogru yolu bolu? 
ve tarn mani$ imami ... „ diye over. GenaVi C^elebi 
Hussmertdin, bu iivuslere gercekten de layikttr. Fakat 
sunu da bilmck gerekur ki "Inanan, mananin aynasidir,, 
hadisince ' CaroiU 1 . s. 1 70) Mevlana CeLebi Hukmmed- 
din^de kendisim giiriiyordu. O ulgun varhk, Alevlana'ya 
bir ayna kesilmj$ti. Kitckim Cenlb-i §ems J e kadar 
bagb oldugu haJde "Tebnzh ^eras, bir bahaue zsten: 
giizeJHkkr, liitui'la oviilcn biziz. bii; fakat battel, jpzlcn- 
mek ^in, kerem sahibi bu $cyh f bizse yoksullartz de„ 
mealmdc 

§&h*-i Tebrte hod behanesi 
Mayim ht hum u tup tndytfa 

Ba kalk btgit berd-yi r8-p$!> 
K'u 4eyk-i kerim u ma geddyim 

buytrrurlar (A. Golpinaili: Mevlana Ceiaicddin, s.98) 

Alevlan&. £elebi Husiineddin'i Siddiyk lakabiyk ov- 
mededir. Bu s&£ iam gercek rjianasma geiir; terim ola- 



rak, dilc gcbrdigi sozii, gonJiiyle, is.iylc dogrulayan 
detnekrir (Seyyid $erif-i Curcani; TVcifat; 1st. Mat, 
Amire, ta§ba$. 1269, Sidk ve Siddiyk mad. s. 53-54). 
O'nu, "Vaktin Bayezid^i, zamanm Ciineyd J i„ diye 
lamtir. Bayezid-i BistSmij hictrein 261. yilusda vefar 
etmi^tir fB74 M.); sufileria ululatindandir. Ciicq'd, 
Sififllcrin u)usu anlamijia n Seyyid J ut-tail"e Tj diye aniliT, 
297, yahut 299 da (909 > 911) vefai etm^tk, BSrp>k 
tarikaderin sil&ilesi Ciineyd'e fikar. 

Ahl'titrkcj^lu iakabindan anSa^ildlgi gibi l^elebJ 
IIusSmcddJn J in babast Muhammed, Konya'daki fiituv- 
vct ehlinin seyhlcj-inin jeyliidir. Fvimwer ehlij Mel3- 
metimcrin ideolojiJerini balfca yayan^ esaafi zamarnna 
g(jfg tt^kilatlandiTan bit ^Cimredir. Bu ztimrc Safiamiler 
devrinden beri vardir. Abbasogullari, son zamanlarjnda 
bu tcftkilati e)e alarak halkin cogunJugimu kendileriDe 
ba^lamak yolunu mtmu^ar, Hallfe B J n-Nasir li 
Dinillali (D22 H,/1225 M.) 3 kendisinij butiin fiitiinxt 
ehlinin ba^i taoitmis,Anadylu Sel^ukluJartm da buyolla 
kendisine baglamijnr. Futiiw« ehh, ^tyb ferine, kardc- 
%ira manasma geJeD "Ahi„ derltrdi. Her esuaf ziiffiresi- 
nin, her s^n'aE ehlinin bir ^eyhi vardi. Ayrita bir de biitiin 
^yhlerin uyduklari, ooder camdikian ?eyb bulunurdu 
ki buna, Tiirk illerinde AM- Baba, yahut Ah5- Turk 
denirdi, Futiiwct ehlinin niifQzu kadar Uerlemisti ki 
her hungt bir i!de padi^ah, yahut bey butunmnzsa 
iJiti ahf- babasi, ili idareye hak ka^amrdi, RifSilikj 
Sa'dilik, Beki3$jlik ve Mevleviiik, bir^ok inane, vc trH- 
uuu, futiiwer ehlmden almijtir. ^ems de fiitiiwet 
ebiindendi (MevStaS Cellledditi, s. 59-66, 145-152 J 
Islam-Turk illerinde Fiituvvet tcikilan ve kaynxkJari; 



Sahife 36 - 358 



u 



MtSKJiVt StftHl 1 



meskevI ^rniii 



3ft 



1st, tJciv, tktisar Fakultesi Mec. c. XI, sayi: M, Ismail 
Akgun mat. 19j2). 

"Zamamn Cuneyd'i, Bayezld'i, Arj hazinelerimii 
anahtan. yeryiizii definelerimu emiai ... „ [aksplsriuj 
Eflak? Ahmed Cede, "Manakib'iil- Arifln,, de, Celebi 
Hussmeddin'e ayirdigi bolumun bajmda, aynen Hz, 
Pir'den akr. Huzur~i Pir'dcki gini sandukalanndaki 
kitabcdc bu iikaplar vc atasimn Ahi~Tiirk diye anndig* 
fcaydedilmi$tir (A. Golpinarli: Mevlana^daD sonra 
Mcvlcvilik; 1st. Inkdap K. 1953. s. 353). Ayni kitap, 
babasioin, atalarmiii, FuriJWet Ehlinin ulu seyhi 
bulwadugunu bildirir. Gene ayni kitapran, <jjelebi'nin, 
Ziyacddin Vcair tckkesiiun sty hi oldugjumi anhyoruz 
(metin, 11* 8. ?3S^?58, ten;, s. lfifi-204). Her halde 
bu tekke Fiitiivvct ehlitie ait bir zaviyeydi, Aytn kitap, 
Cdebi'nin bir ba^ka rckkede de $eyh oldugunii haber 
vermektedir (aynj saliifeler, terc. s. 203; Mevl&n&'nm 
rt Mcktuplar„ma da bakintz; A. GiJipmarJa terc. 1st. 
Inkilap. l$S$j s. IV, VI, 1 02-1 03,11 6- 1 17). 

Mevlanl, (^tleb^nin, "Kurt yattim, Arap kalktlm,, 
diyen bir jeybin soyundan oldugunu soyliiyor, fakat 

bu $eyhin adini anmiyor. Buadan da ania$ihyor ki bu 
sozii soyleyen $eyh, o ^agda herkcs^e bilintn bir ?eyh 
tir. Bu sozii, 501 hicride (1 107) Bagdafda vefat eden 
Tac'ul-Arifin Ebu J l-Vefa' sdytemistir. Ayrica U runny ah 
Hiiseyn b. Aliyy b. YezdaD-ytr da bir gun vaaza bu sozle 
bajlamisti. Her iki seyh de arap^ayi iyi bibiiezlermij ; 
ha!k bunlan sinamak ifin vaaz etmderini istemi^, Oldar 
da yann vaaz edcriz derail ler; geceleyin Taori'ya 
yalvarnu$lar; sabah olutica mestide gidip kursiiye 



cikmca vaaza bu sijsde ba^lami&lar. TaVtiJ-Arifm, scy- 
yiddir; Hicaz'dan Bagdad'a gfigmii^, Kiirtlerden kiz 
altals, bu yiizdcn Kiirdi diye anilmi^ Eajidad'da vefat 
e-tmisrir. Me via na, Celebi 'nin alalarimn Urumiyali 
oldugunu sSylcmekte ve bu seyluD seyyidligini anmamak- 
la ikincisini, yani L'ruimyah $eyh HuseyD'in, Cdebi'- 
Otn ctddi oldugunu bildirmi? oluyor (Mevlana Ce- 
laleddin, s. 37*09; no£ 2. Manakib'ul-Arifin terc. 
II, dnsiiz, s. XXXV). 

Oyle bir soyu var ki gihi£$ bile kaftanmi Hsdsritie 

Oyk tir ash var ki ytldisiar bile QtlloKZ mhtanm 

yayttiis. 

beytindeki gui«s> metitide "?eil35„ diye gei;er ki ^em- 
scddin-i Tebrizi'yi de hatitlatir. Zaten §crvi5.,"M.ev- 
IStii'dan akbgim feyz baua vc iig ki$iye yeter„ ticyip 
bu ijc kisinin, Salahaddin, Husameddin vc BaMeddiu, 
yani Sultan Vded oldugunu bildircrek £e!ebi Hu^a- 
meddin^iii mLirebbisi bulunduyunu a^iklamisiir (Mev- 
Una Celaleddin, s. S7). 

Mevlana, bundan soara, Qdebi Husameddin'e, so- 
yuna, ona uyanlara dua f Allah J a bamdedip Hz. Muham- 
med'e ve soyuoa s.llavat vercrck Mesnevi' J utii dibiicesi- 
ai bitiriyor. 






Sahife 37 - 358 



MfcSNEVl SEHHl I 



27 



10. 



(MESNEVt) 

Dinle, bu ney nasil sikSyet ediyor; aynhklan 
nasi I anlatiyor. 

Diyor ki: Beni karaislLktan kestiklerinden 
beri feryadumla erkek de aglayip inJcmigtir. 
kadin da. 

Aynliktan ^ahrem jahrcjji oLmu^ bir gBnul 
isterim ki i$tiyak derdioi anlaiayim on a. 

Aslmdan uzak kalac ki§i, gene bulu;ma zama- 
nnii arar. 

Ben her topluJukta agladim, itjledim; lyi 
ballistic de e$ oldum, kotii ballilerle de, 

Herkes, kendi zanninca dost o!du bans; 
ifimdeki sirlartmiysa kimse aramadi. 

Benim sirrim, feryadimdan uzak degil; fakat 
gfedcj kulakta <i 151k yok. 

Bedeo candan, can da bedemden gizlj degii; 
fakat kirnseye caru gormeye izin yok. 

Ate?tir neyin bu sesi, yel degil. Kimde bu 
ates yoksa, yok ahwa o kisi. 

A$k ste^idir ki oeye diistii; a?k coskunlufudur 
ki ^araba diistii. 

Hey, bir dosttaa aynlaoa e$tu f dosttur: 
perdeleri, perdeJerimizi yrrtti girt. 

Ney, kanlarla dolu bir yclun soziiriii ctmede; 
MecDun'mi a$k hikayelerini anlatmada. 



IS, 



Ney gibi bir zchri, ney gibi bir panzehtri kira 
fjordu? Ney gibi bir solukda^i, bir i^tiyak cekeni 
kim gfirdii? 

Bu aklm mahremi, akilsizdan ba?kasi degUdir- 
dile de kulaktait baska miisten yokEur. 

Gamironda gunlcr gefcti, ak^amlar oldu; gun- 
ler yam^larJa yolda? kesildi de yandi gitti. 

Giinkr ge^ip giitiyse, de ki: Gecin, gidin, 
pervamtz yok. Sen kal ey dost, temizlikie sana 
bender yok. 

Bauktan ba^ka herkes suya kandi; rizki olma- 
yanm da giinil u^adikca uzadi. 

Ham hie. bir pi? kin. olgun kisinin halini 
anlayamaz- Oyleyse sfizu hss kesmek gerek ves- 
selim. 



,*. 



s.u.r.::\iKe ;: .iTCPHArvE 



Sahife 38 - 358 



MESNeVJ SEfifit t 



( 5 E R H ) 



Bzyit. I- 18. Mevl£nJ tarafmdan b»Z2St yazilan bu onse- 

kiz beyte, Me vie viler pek biiyuk bir ehemmiyec verit- 
ler; onlarca, biitiin Mesne vi'nin hulasasi bu beyit- 
Icrdedir. Mevlevilerde nezr-i Mevlana, dokuz, onsekiz, 
yirmiyedi, otuzalti gibi dokuzun misli olan sayilardn ve 
hl: L.i.ss:j unscku say isi kutsaldir; Hcrhangi bir yoksula, 
bir dergaha, bir dervise tiiyaz olarak verilen para onsekiz 
saytsinca verilir; on$eki;< kuru^ onsekia lira gibi. Dervis, 
binbir gun file ^lkardiktaa sonra hucre sahibi olur; 
hiicrede onsekiz gun hiicrc ^ilest ^lkarmasi ^arttir. 
(^ilc ctkarmayan, fakat §eyh otan kisj de Konya'ya gidcr. 
Me via usl dergahinda onsekiz giin hizmet eder; ondan 
sonra kendisinc ieazet verilir, Hizmetler de onsekize 
ayrilir (A. Golpmarh: MevllnA'dan sonra Mevlevl- 
lik, s. 391 -3% i Mcvlcvi Adlb ve ErkSnj, 1st. Inkilap 
ve Aka Kitabtt'i-l9fiS, S. 35-3f>, 135-1%). Onsekiz 
sayisnun kutsal olusunun sebeplcrini birer hirer bil- 
dirclini ; 

a) Ebced hisabiyle w Hayy„ t yatu daimt diri stizii 
onsekizdir; Bu ad, Esma-yi Husna'dandir (Kur J an-i 
Kerlm, II, Bakara, 255, III, Ali Imran, 2, XX, TSha, 
111, XXV, Furkau, 58, XL, Mfi'mii, 65). 



b) Eskilere gore alemler onsekizdir: 

1 — Mutlak Varlik. 

2 — Zatina muzaT olan bilgisi, 

3 — Adas gtigii, 

4 — SSbieher gogu, 

5 — Ziihal gogiij 

6 — Muster i gtigu, 

7 — Ziihrc gngii, 
ii — Gunes gogii, 
9 — Miirih gogd* 

10 — Utarid gSgii, 

11 — Ay gogtt, 

12 — Yd (hava), 

13 — Ates, 

14 — Su, 

15 — Toprak, 

16 — Cansizlar (Ccmadat). 

17 — Ncbatlar, 
IR — Canlilar (hayvanJar 1 ). 



Anasir-i Erbaa-dbrt unsur, 
dort labiat {sogukluk. sicak- 
lik, psUKi kuruluk] 



Mcvalid-i Selase 



Arap^ada bin, sayilarm sonudur, Tafsil bakimindan 

her alcm bin sayiirai?, bu suretle onsekizbin iltm dene- 
gelniisdr. Bu onsekizi, "Akl-i Kiitl, Xefs-i Kiill, riokuz 
gdk f d&n unsur, (if mevlud olarak kabul edeuler de 
vardir ki bn, Hukema inancinin bir ifadesidir r)J 

c) Eski Tiirklerde dokuz sayisi kudu' bir sayidir; 
.v.^i-ki;-. bu say mm iki misiidir. 

Onsckiz ,1 in.. Mesne vi'ciia Alevlana tamfmdan yazjl- 
mis olan iJk onseki*. bi^'ti Jolayisiyle kutsal sayildigi, 
Ukhatsra gtlen seydir. Fakat Mevl5nS, "Divan-i kcbir„ 
! nde r Uahi-i Muzari ; Arlz'deki bir gazclinde "Ey yase- 



Sahife 39 - 358 



Mf.S/S£Vi 5£BHt I 



31 



3& 



MfiSNFVl ^KRHl I 



min tenli guzel, onsekiz kadahten asa;£i kabul etmem. 
Yurmi^ak ol, halim ol, ey sett, cy ofkeli sevgUi H diyor 
{tercememiz, c. 1, 1st. Remzi K. 1957, S. 2&4 t bey it. 
2G38), MevlSM neden bilhassa nnsckizi aojyor? Anla- 
Siljyor ki Gnsckbi kutsal saymakj Mevlana^mu cagmda 
da var; $u halde bu kanaatin, Mcv!Sn§'dan Gnceki 
caglardan gden bir gdenek olduguna bukmeimemiz 
gerekiyor. 

Mevlana'nm, Mesnevi'ye kl&sik dogu edebiyatttUB 
gekne^inc uyup Allah 'a bamd li sena\ Peygamberimizi, 
Ehbbeytinij Sahabesini meth ederek baslamamasi 
hakkmda scizler edilmistii - (mesela rahmetli Ahmed 
Ate^in "Mcsnevi'Tun ocsekiz beytimn rnanSsi,. adh 
makalesi; Fuat Kopriilu armagam, ayn basam S. 37-50), 
Gercekten de MeviSr.i'nin sayip sevdigi Senai (525 
H. 1130-1131), "Hadiyka,, sroa, Allah's hamdederek, 
H& Muhammed'c. AsbSba nailer yazarak ba$lar; 
padi-jahi, uhlan bile Bver. Attar (627 R 1229-1230), 
padisahlan ovmez; fakat o da kitaplarina lahmfd, na't 
ve med hi y cleric ba$]ar, Her hususta kayitlardan hiir 
olan iMevlana dibacedeki hamd u senayij saifii ij selam-i 
kafi bulniu^lur; esasen Mesne vi, ba$tan sum dek Kur'- 
Sri-J K.erim J in tefsirijir; ilahT ajkin mertebelerini izah 
eder> Hz, Mubammed'i (S.M.) bvustiir. 

Mesnevi'yi ;erhedenkrin hemen hep si, Kut J Sn-i 
Mectd'in surelerinin, bir tanesi mUStesna olarak Bcsmele 
ile bagladigim, bir tek surenm de Besmetesiz, fakat 
"b„ harfiyle bajladigim, buradaki "b„ hatfinin Besmelc 
yerinc gecrigini, Mesne vi'nin de "Bisnov - dinle,, diye 
ff b, s ile bastadigmj soylemfs; "b 3 , hatfinin delalet ettigi 
sirlardan uzun uzadiya bahseuni^iir, 



Me&TLcvi J nin "b j5 harfiyle bas,lamasi gercektcn de 
d^unulerek, istcnerek mi olroustur, yoksa rastgele mi? 
Yani ^ribler hakh midir; yoksa bu bulus>n zotaki 
midir? Buna kesin bir oevap vermcye imkfiti yok. Ancak 
Feridiiddin-i Attar, "Esr3r-N£ms, : sine, rf Cana din 
isi pin i verenin, akla Tann J yi bili^tc iam bir inan^ bagi^- 
layanin adi ile H mcalindeki. 

Be nam-t en kt catird uiSr-i din d&d 
Hiredrd der Hodd-dcinf yakiyn dad 

bcyti tie bajlar. ,( GuJ u Hosrov,, e, <' Bed en ve can 
definesini meydana geti renin can definesimn ttlsinu 
obtak da iki djjnyayi yaratamn adjyle„ mealindeki 5U 
beyitk bajlamaktadir: 

Be ttdm-t wn h gt#C*4 cisrn-o can tdJtt 
Tthsrti-t g&tc*i can he* du ahan dad 

"iEhi'Name tI nin ilk beyd, "Tedi gi^ii yaratan, insani 
bir avue. ropraktan ineydana gctiren Tariri adiyle„ 
mc^liodeki %xl beyittir: 

Be mi?M girdg&r-i heft efldk 

Ki paydd herd Aden ez kefi hdk 

Bu orneklen daha da cogalfabiliriz. Bunlarm rastgele 
"b„ harfiyle ba^ladigi soylenebilecegi gibi bir maksatla 
bu harfle baslanmistir da deDebibr. Ancak sufiJerin 
"h» harfine verdikleri ehemmiyet Eba-Bekr-i $ibti J QiD 
(33* H. 945) "Ben, b^nin altmdaki ooktayirn,, demesi 
diisunulurse Mesnevj'tiin "Bi?nov„ sSiiiyle ba^lamasi 
tastgeledir demenin de biiaz ccsurca bir sbz olaxagi mey- 



Sahife 40 - 358 



|2 M£&NEVt SflEHl I 

dana cikar saninz (Rusuhi-i Ankaravi'nin gcrhi "Ffi- 
tih J iil-Eby£t„ ma b, g. 1> Mjsir-Dar'Qt- Tibaa, 1251 
1L s. 12-13). 

«Dinle„ diye basiarnalan da rastgele degildir; 
nitekim Satih, gene Mesnevi'ye baa. vurarak dbilemeninj 
duymatnn, soyletnckien once ve ilstiin oldugunu anla- 
tu (s.13), Gerc,ekEeo de Mcvlana, by rilttc, "Ycmek- 

de olgun kisiye heMldir, sea de. Sen olgun degilsin; 
j-eme^ dilsiz tesil. C^ocuk dogunca once siit emer; bir 
zaman susar; tiimden kulak kcsifir. Sen de kulaksin, 
oysa dil, senin cinsinden degil. Tann, kulaklata, susun 
buyurdu. Gooigun soz soylcmeyi Ogrcnnie&i i^in bir 
zaman dudaklarini yummasi gerek Kulak vermez de 
ti ti der durursa, kendisini dunyamn dilsbci yapar gider. 
Daha bajlang^ia sOze kulak vermeyen, anadan dogma 
sagma dilsiz olur, nasd eojsun da stiylesin. Qiinkii sSz 
s&ylemek i^iii once duymak, dinkmek gerek. Sen de 
soz/Z diuleyis yolundan. gir, Evlcre kapilarindan gmn; 
isteklerinizi sebepierine sanlarak dileyin,, buyunir 
(bey it. 1630-1637% 

Bu trasekiz bcyitte, birinci plan da "ney„ vardir. §i- 
kayet etmektedir;ayrdikiari anlatmaktadir, Kamisliktan 
kesildim kesikli feryAd etmedeyim; erkek kadui, herkes 
feryadircta uymadaj aglayip inlemededir. Askttdsn vnak 
dtljcn, elbette bulu§ma fagini arar, her toplumda ag- 
ladim, raledim; herkesle e$ dost oldum; herkes ken- 
dmce bana dost oldu ama icimdekj sirlanmi kimse 
arastinnadi demektedir. Mcvtima ney J e a§k atesinin 
diisiugiinii, hakiykai $arabini askin co$turdugunu soyler. 
Key gibi bem zehir, hem partfchir olanj onon gibi 
solukdaj kesiten yokrur; o, kaularla dolu bir yolu bildir- 



MESNFVl SBSH! 1 33 

mede, Mecnun'un hikayclerini aniatmadadir der. 
SoTitmda da bam ki^ildn pipkin, olguu kisinin haiini 
unlayamiyacagnu, sEJztin kisa kesilmesi gerektigini sby- 

leyip bu oiwckiz beyti bitirir. 

Eski ^arihlcre giire buradaki ney, "tnsan-i Kamil„ 
dir. O, birlik kam^hgindan kesilm^df. Kendi varli- 
gindan geytni^, gergek varhkla varolmujtur. Ondan 
cikan her ses, Tann iradesini bildirir; onun ihtiyan, 
Tanti ihdyarldir. Fakat goriinu?te sifatlarla, fiillerle 
kayithdirj ba bakimdan Itlaak alemini ozler. Daha dog- 
rusu da onuii bu dzleyi^i bir cilvcdir, keudi kendhtne 
bir nazdir. Nitekim 

Men £J cdtt-t can jiMyet miltunem 
Men neyem fife' rivdyei mihtmenh 

yanij "Ben camn canindan ^ikayet etmedeyim; ama 
ger9ekte $ifcayet?i dcgihm, riv^yet etmedcyim ancak„ 
buyurur (c.l, bey it. 1739). 

Mana f bu yone gotiinilda mu ''ney^ bii mecaadir 
ancak. Son ^amaniarda Mesnevi'yi baska bir tarzda anla- 
mak iddiasina du^cnlere gorcyse bu bcyitlerdeki neyj 
maddl neydk. Manabn bu ydne cevirmek tamamiyle 
yanli^tir (Anmcd Ate^'in yukanda zikrcdilen makalesi,, 
1st. Osman Yal^in M, 1953, s. Z7 - 50). 

Ilk iddialar mi dogrudur, yoksa bu son iddiami? 
iu somyu biz, bizitat Mevlana'ya soruyonu. Mer- 
[3oS diyor ki: 

"A guzel sesli ney, gondller almadasin, hojsun, 
Izebin; sicak sicak ncfes vermedesin,, soguk bavalan 
iip siipurmedwin. 

r. a 



Sahife 41 - 358 



MESNE Yl SJRHl I 



34 M£SNEV1 JERHl J 

l^iade nc boguro var, ne bitscy^ bombo$. Dertlere 

du^mus,, peri 5.311 otmus goniilden, candan derdi, elemi 
almada, Diilan da kendine Jondurntedesin. 

Herkesin, sevgflisine uygun bir resundir, yapiyor- 
$uc; okuma yazma bilmiyorsun ama icyiizden bir 
ressamsin adeta. 

Ey dim genjekJerin sekU, suretij tiangi perdedesin 
sen ? Neytn nagmeleri arasindan bir ba§. goster ; s,eket ler 
gibisin sea ^iinku, 

Goziin dokuz olinus. sanki j can da on kulagim sana 
vertni§; ahi y ana da iiflc nagmeierini : alu yaisa da bil- 
diksin tsoidikstn sen. 

Ey basj kesilmis kami^, dilsiz dudaksiz sirlar soyle; 
bog&Mlan tatttjnn solugu, haJka da bir hogea tarm. 

Ney'e ask ate?i diistu, aicmi bir dumandir kapladi; 
^iiakii sesin ask sesi; aslc sesini duyurmadasin. atesjisin 
sen. 

Askinla LeyJa'nui Mccnfm'un sirlarim oksa; gonle 
nc (jitsm sen, cana oe huzur. 

Hasili so turunda Tebna'den bir koku var; gtaelli- 
gink, alnmnla nice goniiJlei kapmadasin sea. „ 

(Divan-i Kebir terc. c. II, 1st. Remzi K. 1943, 

s, 446). 

Adeta Mcsnevi'nin ofisekiz: bcytinin bir ba§ka larzda 
ifadesi clan bu gazelde ney, gontiUer almada. I^inde 
nc bogum var, tic bir $ey. Hetkcsin fs^fltsbae uygun 
bir resim yapiyor. Turn gercegin sekli 0. Alti yana da 
bildik. Dii^tiigii ates,, ask atc§i. Verdigi &es, a$fe sesi. 
Leyla'nai, Mccnun'un sirlarim oksayabilir ; sohigunda 



Tebriz'den bir koku var. A^ikca gbriiliiyor ki maddi 
racy, mina Sleminin terctmam ohiyor; bir sembol kesi- 
liyor. 

Gene MevlSna, bir gazelinde, 

Metds )y dil su-yi deryd-yt ndrt 
Ki mltersem ki tdb-i ndr nan 

Vikitdet as ney-o dared nevayt 
Zt ney her dem nevd-yi not 1 bison 

Neyistdnei neddred t<2b-t dte$ 
Ve ger$i tu sent $ehrt befdtU 

yam, 

"Ey goniil, ates deryasina at siifitie; fiinkii korku- 
yorum, dayanamajwin ate§e. 

Varhgin kamistandir, bir sesindirj var; her solukta 

karm^Earj yepyeni bir ses gifcatmadasin. 

Seslcadin mi, bir jehri ayaga kaldifiyorsun; fakat 

kamisbginin da att^e tahmmulu yok" 

diyerek gdnlu ncy ? c, giijiiil alemini kami^liga bdlKCtiyor 
(kiilliyyat-i 5 ems yfi Divan-i Kebir; I, basim; Bedi'uz- 
zaman Furuzan-fer'in tashih ve ha^iyeleiiylei VI, 
Tehian-1340 ?ems? Hicri, s. ^9). 

Ba$ka bir gazelinde, 

Bger fidH }evi ex ki$ pin ney 

Qii ney ptsr ez jeker dkende bstff, 

yini '""Ney gibi kendi varbgmdari bo^ahrsan, varligindan 
gic^erscn, jeker kamisi gibi sekcrlt dopdolu bir hak 



Sahife 42 - 358 



36 



JUlSNSVl SERHI J 



gclirsiiij, bcytiyle mevhom varliktan gc^mcyi, ney gibi 
ici bombo? olmaya, gcreek varhga buriimneyij seker 
karrus] gibi ^ekerlerk dolmaya, olgun tnsani, nev^e 
benzetiycr (ay ill cik, s, 24, gazcl. 2653 , beyit 28146), 

Bir ba§ka gazelde de deniyor ki: 

Merd tier tehze kxrbanest cdni 
Tvrd her lehse der bend-: gumani 

Du cepnA tu beyttn-i hai-i men bei 
Ki reenter ezin nebved beydni 

Ciiutn fiin ney hezdren note dared 
Ki yek ney did sz ^kker-sitdni 

Btm $ekker$iiiin dSdem mfanM 
Nedidem e£ la firinier Tiifdni, 

Mitdt-t tfk peydatyy-D ptnhaa 
Nedtdsm hemfii tu peydd rtihdni 

yahi, '"Ben her solukta bir can If urban etmedeyim ; 

sense her solukta bir zanaa baglarunadasm, tki gozun^ 
bcnim halimi btldirmeye yeier; ijiinkii hundan daha 
aydiD bir antatis olamaz, Dunyanin., ney gibi binletcc 
feryadi var; giiiikil seker kamt§hg«idau bir ney gordii 
o. Ben de o $ckcr Kamisbpndan izkr gordiim; gtJrdiim 
ama senden daha tatli bir lz goremedim ben. A jk gibi 
hem apa^ik orEadasm, hem gizlisin; senin gibi ortada 
olan, goruniip duran bir gizli gormedim gitti, „ (ayni 
c. gazel, 2701, s. 53, beyit. 28650 - 23654} 

Gtiriitiiyor ki bu gazelde de diinya bir neydir; seker 

kamisUgindan, asluidan bir kami$ giirmii^iiir de o 
yuzden binlerce nagmesi vardir; binlerce feryadi vardir. 



M£SNEVI SERHl I 



tf 



Bir terditide su beyitkr varr 

Men dem msenem Uyk (tem-i Nahnu nafahnd 

Der men bidemed ndk reied td be sureyyd 

yani "Ben soluk bile almiyonim, fakat Biz iifurdiik 
solugu bans iifliiyor da feryadim & Clker yildizma 
dek utajiyor. Ostiin oldukca ol$un, yitaddiki^ yiicelsin; 
Tanri benim ney be-denimi yokluk kanushgindan kesti, 
yondu. GbQiil o ney in bir ba&>ydi j aa* <Jbur ba?i. O ba?, 
ask dudaklarmdan sekcrkr cifoeyip durmadaydi. Onun 
soluguyla djoldui onun iki dudapndan sarhos oldu da 
daraldi; sarh^casina naralar atmaya koyuldu- Dag bile 
o iki duda^in jarabini igseydi vallahi o gfiriinujun vuru- 
^uyla erirdi, kuma dbnerdi. Dudaklanra yummustu; 
tafcat bir acsa ae gokkubbe kaliMie yukan?i r ne ajagisi- 
A ne^sesleu yokluga da yuzlerce Leyla, Mecnun gor; 
yiizkree Vamik'la Azra seytet, „ (VII. c, Tehran - 1345 
?. H. s. 113, beyit. 351^7 - 3MS3) 

Bizim arsettigimiz bu misalkrden bagka Ostad 
Bediui-^aman FTiti^an-fer, yirmidort misal daha var- 
mektcdir (§eth-i Mesne vi-i 5«if, 1 - ciiz' j beyit. 1^9|j 
Tehran Cniv. Yayin. 1346 ?. H. Mukaddinae, s. l*fy* 
Bunlardan baska Mevlana J mu gerek f 'Divan„ rnda, 
gerek <c Mesne vt„ sinde, daha bir cok bmekler vardir; 
? u halde eski sarihler maksadi pek giizel anlami 5 lardir. 

VII. yiizyilda, nihayei VIII. yuayilin baslarinda 

(X11I-XIV) yazilim$ ve 1057 ZHkadcsi ortalarinda 

(1647), Karaman'da Mader-i Sultan dergahma vakFedil- 

mis olan Mcsaeri'de de, henii; Mesnevi urn olarak 

jerhedilmeden, ikinci beyitteki "Kez oeyistan,, sbiiinun 



Sahife 43 - 358 



38 



MISNrvl SPRHl I 



MhAMlV! SEBBl 1 



39 



altina "Alenvi llihist,, yazilmijtrr; Kenara da "Sdim 
oaa, Peygaiiiberj Vatan sevgisi irriandandiij, meliundeki 
'>a ciimle kaydedilmi$tir : 

"Kaale aleyhbselam Hubb'ul- vatan i mind- 

McvlSaft, "Dink, bu ney nasil jikHyet ediyor : ayri- 
liklari nasi] anlatiyor,, derken hem kanusLktan kesilen 
neyi, hem de Mutiak Varlik'tan mukayyec varhga dusen 
kcndisini kastetmektedir. Varhk Birk'gi (Vahdet-i Vii- 
cud) inancma giire Mutlak Varbk, hicbir kayitia kayn- 
lanamax; hiebir sifatla tavsii' edilemez, Hatta ona "mut- 
iak„ deniek bile onu kayitlamaktir; takat anUuabilmek 
icin boyle demek gerckiyor, Mutlak Varhk'm zatf 
lktizSst, sifatJaimi rzaar etmesidir ki buna < f Iht!>, de 
derler. Ayni zamanda rt Hakrykat-t Muhammediyye, 
Nefes-i Rahmant, A?k„ adlanyle de amhr. Biittin var- 
liklar, Mutlak Varkk'tn bitgbinde miicmel olarak 
sSbfc olur ki kainat bu subutun zuhurudur, $ehadet 
a Ism i dedigirrtiz bu aiemdski varhklar istiff varlikla mev- 
cuttur; kcndi varnklan bakimmdan hicbiri varolamaz. 
Mutlak Varkk'rn sifatlarinin, eserterinin, hiikumlerioin, 
kudretinin, yaraticiligmm tnazharlan olmak itibariyle 
mevcul sayilirlar Zat aleminde, Mutlak Varhk'ta biitun 
sifatlar miistehlek iken bilgisindcki stibuf, onlart izhar 
etmijtir. Ancak ewelce Mutlak Varhk vardi, sonra zltiru 
bildi, bu bilgi mevcudati izhar etti gibi bir dujunceye 
kapilmamak gtrektir. Bu stibul, aaidir, zam&ni degildir. 
Soz getimi dimizdeki sopayi sallasak sopa elimizle bera- 
ber sallanir ; fakat elimiz, sopaya nispetle dice sallaruyor 
demektir, Ba$ka bir deyimle Alutlak Varbk, lier an ziti 



itibariyle biitiin sifatWdan munczzeh otdugu balde 
biiiirti sj Tartar, zatinda tabittir ve bu subut, varbk alc- 
nuniii zuhuruna scbeb olur. 7A\, btitiiij varkklarda 
yafaLcibgjrUj kudretinij hikmetini, redbirini, ta&ar- 
fufunu, sjfatJarim tzhar etmekle beraber varbk Slcmij 
rjjjjkii vakit zfttm Kuhuru da degiJdir; Zat, lier^eyden 
mukaddes ve inunezzihtir. Gurse^ gtma/.sa j?tgi olamaz; 
fakat giinc^in j^igi, giine^ten ayri bir varhga sahib ofina- 
inakla beraber guiles degildir. If er^eyi O bihnek, tanimak, 
MinaLi, varbk alemioi Tann kabul ctmekdr ki bu, 
mcddedligc yol a^ar. Vahdet-i Viicd^u bu rarzda 
kabul edenler de olmu^tur; fakat geiyek sufilerj bu 
inanci daima rcddetmi^lerdir. Kei^eyi, O'ntin varligiyle 
■var olnm> bilmckk beraber zati her^eyden temdb, ger- 
cek Vahdet-j Viicut inancidir. Kainat, Hakk'iu sifatlaij- 
nin mazharlandir; fakat zSti, kainat degildir, Varanci. 
yaratilnu? ^ekbnde 7-uhuT ctmez; bu kanaati giitmek, 
apavik kiiftirdiir. Iusan-i Kauiii bu aieinin goz bebegidir, 
oziidiir. O, est) iiemiTiij Mutlak Varhk 'taki siibutu 
arar, Eizler ; bu kayitlar alemiue, bu izlf ! varhk alemine 
dii^mesi; ona adeti bir gurbet gbriiniir. Ama t?, Slemde de 
kendi vailigiiu yok etmi?^ Hak varhgiyle varoldugunu 
bilmHj bg bili^i bulu^u ve olu$ baline getirmi§, irSdesini 
Hak iradesine venui^ir. Bu bakrmdan oittyi^i, ftTjadi : 
niyaz yollu degii, naz yolludur, Mukayyet goriinur. 
fakat itlaak alemindedir. Feryadi, siklytti, bilmcyenJtrc 
ger^egi antatniak icindir, Onun sirri, bu feryattadir; 
fakat her gOzde a sirn gorecek kabihyet, her kulakta o 
remzi anlayacak kuwet yoktur. O sun, ancak isiidada 
trculcr, kamilirj lutfuyla i«idat sahibi oianlar goriir, 
■duyar, anlar, Nitekim bedenk can da birbirinden gizli 
degitdir ; ■ fakat bedcn&iz can gorunmez. Can, gayb 



Sahife 44 - 358 



40 



ME5NEVI SESHl 1 



Alemindendir. Adeta mimadir; bcdense duyulati wsc, 
yazilan yaziya boozer. Miba, miioerrei ma ad olarak 
duyttlamaz., goriilemez. Fakai ya/.idau maksai, nasil 
maMyi anlaimaksa bcdcnden maksat da ruhdur; ruh- 
suz bcdcnin hicbir degeri yoktur, 

MevLaua', ney'e dLissu ates^n a$k ate^i, ^araba dii^en 
cojkunlugun a<ik co§kunlugu oldugunu soybyerek a$fcai, 
butiin aicmd;: bulu i ■jgumi bildirmekcc adeta her 
varbgin, istidadmca kemile dogru yikeldigiai anJafmak- 
tadjr. Mutlak Varhk'in zuhura olan meyli, zatt iktizasi, 
a§k vc hubb-i zatt adlariyla amlmi^tir; bu bakumdau 
biitiin alem, a^ktan zuhur etmi5.tir denebilir; soLuktan 
soluga da zuhur edip durmaktadjf, Klmi) i no- 1:1 scsi, 
sirrmdan aynlmaz; Hz. Ali'oin buyurdukJaTi gibi 
"lusan, diliBtkn anlasibr, sdzLinden bilinir. „ Onun 
sesi, $u™ , bir atestir ki duyam yakar, izfif? var- 
ligim yokeder. Bundan dolayi bu ate$ kimde yok- 
sa yok olsun deiticsi, bir iletunc dcgil t hayir duadir; 
o da bu atese dii^sun, mevhum varhgi yansin, yok 
olsun demektir. liuradaki sarap da ^uphe yok ki bir 
remizdir, insani varbgindan, benligiuden alan, ger^efc 
a$ka, irfana, manevi ne$ J eye garkeden cczbeye ijatcttir. 
Ney'in hem ZEhir, hem panzchiT olmasi da kanu! insaiun 
sozilyle, bakisiyla, isiidar sahibinin kotu huyliirwi yok 
etmesine, o kikii huylann zebriyle zehirltnmi$ olan 
ilahi huylarini diriltmc$me iwiriiiiir. 

Mevlanl ney'in kaalarto dolu bir yoldan bahsetti- 
finij Mecnun'uu a^k bikayeieriiii anlattigijn biJdirirkea 
ger^ek a§k yoluna i$aret etmij oiuyor. Sufiier. yol- 
lariatn esa&ini zahitlige, riyaiata, esmaya, yani Tanri 
adlarim muayyea zamanlarda muayyco, sayida zikre- 



MESN.EVI SERH J 41 

dayarbr. JUelamet yohiau beoimseyenlersej Mcv- 
l&mVrmi, 

Riydsat nist pif-i md Jt&nz iutfest-o bskjayii 
Heme tmhrmt-Q dild&r'i items ay$€$i-c dadyis, 

y&ni "EL;im kaumiiida riya^ac yoknir ; tamamiyk liituf 
vardiij [amainiyle ba*i^ vardir; yolumua budur bizim; 
Lajnamiylc aevgidirj gonul ahaliktii; tatnamiyle zevktir, 
ne^'ediij diizenliktir,, beytinde dedigi gibi ajk ve ccabe 
csa^tna dayamrlar. h^k, cez-beyi meydaoa g£titir; cezbe 
ds izafi ve mevhum rarii^i kbkunden yikar, yakar, kiilii- 
nii havaya sa^Tirur gider. Akil denen sezi?, anlayi^, biii? 
ve buJu^ kabiiiyeijj bu a^kj ne sezer, ne anlar, ik de 
bului; tiinku akii^ topluiiia, ^evrcyc ; gorguye, bilgiyc. 
tareye ve gelenc^e baghdir. Bualarsa hem bilgiye, hem 
gerfege vila^maya engel olabiltr. Akla dayu^aiij ken- 
disint guvenir, bu g^iven^ dt ona benlik, bencillik verir; 
a^ka gelince: Oj biitun baglan ^iizer; su halde stize 
mii^teri. nasil kulaksa, sfl/ tiasil kulakla ■ duyulursa a^jk 
da akla dayanmayan ki^iye maJ olux; ger^ek iuilayi^ 
kayitlarla bagh akla giivenmemekle olur, Ancak bu 
sozdeo, akilsiz oknak gerektigi gibi bir mSaS ^ikarU- 
mamahdif . <^ui)kU silf ilercc diinya gecimini diizene sok- 
maga cabman akla (C Akl-i Maaj„ , alurei interim" diiicte 
sokmaga ^alijan aklaysa "Akl-l Maad„ denir. Daha dog- 
rusu "AM- j Maa^, ve"Maad„akJui diinyaya ve ahirete> 
maddl hayataj mauevi hayata bagh iki yoniidur. "Allah 
akh yaratmca, gel dedij gtldL Git dedi; gitti. CHur 
dedi; oturdu. Sbyle dedij soykdi. Sus dedi; sustu. 
Soma AUah, bana u«idea daha sevgili, daha yiice bir 
mahiuk yaratmadim; sanin'e lanimnm, scniok hamde- 



Sahife 45 - 358 



42 



MESNKVl SltUil 1 



MJE5NEVI StRHl I 



43 



dilir bana; sen ink kaat cdilir, Seninle alinm; seninle 

veririm; seninle ceza veririm ; sivap da senindir ; azap da 
sana buyurdu ve sana da sabirdan daha iistun bir $eyle 
ii^tiinliik vermedim dcdi j; mealinde bir Hadls-i Kudsi 
vardir; buna benzer baska hadisler de mcvcuuur 
(ftflihammed'ul-Medeni: Kitab'ul-ithafat'Js-Seniyye fi'- 
l-Ahadfs'il-Kudsiyye; Haydarabad - 1323 H.s.178-173). 

SSylemeye hacet bile yoktur ki burada terkedilmesi 
gereken, gercege mahrem otmadigi bildirifcn akil, iE£ht 
mrlara crmek i^in ba^vurulan akildir. Yoksa akjl, teklif 

sartlanndan biridir; ancak il&hi striata ermesinc imkan 
yokruir. Bu bakimdan ask ve cczbe, akil dan iistun 
tuiulmujtur. 

Mevlani, "Gamimtzla gtinler ge^tij nice gtinler 
akjama ulaiju; giinier y angaria e$ kesildi de yandi 
gilxi,, beytsyle bu hale gelinceye dek nice giinier gecirdik 
diyor, bu sozlerk gecirdigi devirleri anlatiyor; aym 
z^manda bu oigunluga eriserniyerilcTin halkrinj, gftniiL 
akakh|iyle kendi$inc izafe edcrek bildirmis oluyor. 
Sonra da fr Giin!er gectiysc dc feii Geein, gidici, pervamrz 
yok. Sen kal ey dost, temizlikte sana bctiscr yok,, buyur- 
ruyor, Zaman, esascn miieerred ve zilinE bir mef humdur. 
Gecnii? Hainan, ancak hatirada, zihinde vardir; gekeekse 
ufuk gibidir; biz giuikce o da gider; uJa^mamixa imkan 
yokrur. Hal dedigimiz vc kinde bulundugumuzu san- 
diguiuz zamansa boyuna ge^mi^e akar gider. Asli olma- 
yami. /ittigine acmrnak dogru olmadigi gibi gelmesini 
dikmck de bo^tur. Asil olan asktir, a^km olgunluguna 
mazhar olustur. Mcvlana'nin burada hitab ettigi gercek 
dost hi<; ?iiphe yok ki "Mesne vi„ nin ibdama sebeb olait 
ve kendisinc bir ayna kesilen £elebi Husameddin'Jtr^ 



Mevlina, kendisinin tarn mazhari olan halifesine 

"Sen kal„ dedikten sonra bahktan baska herkesin suya 
kandigim, nzki olmayanm da giiniintin uzayip gittigini 
soyliiyur. Buradaki baliktan maksat, benligindcn kurtu- 
lup fceudirii tophjma verfcn, izafi varhgindao gecip 
gercek varlik denizine tlalan ki$idir. Boyle ki^nun yatja- 
ym f o su yiiziindejidir ; sudan q±a.np. oliir. Bu bakimdan 
da suya kanmaz da kanmaz. Vuslaia doymaz da doymaz. 
Niiekim "Divan,, da da^ 

Rik si ah sir fed men nc$odern si hi zihi 
Ldyik-i kaf-ketndti-t nsen nisi derin cihan sthi 

yani "l&am bile suya doydu da btn doymadun^ hey gidi 
hey. Bu diinyada su guflu yayuni tekerek^ gerecek bir 
kiris bile yok„ buyurur. 

Rinddn-i herdbdt behardend-o here/tend 
Mdyim ki cdvid behordim-c betmndim 

yini "Meyhane rintleri ittilerj sizip gittiler; biilersc 
o crleriz ki cbedi olarak ictikj fakat orurduk kaldik, t 

mealindeki beyit de aym ruhi haleti bildirir. 

MevlSna, "Mtsnevljj nin ba^langija olanj ba^ka bir 
deyimle jnanzum dibacesini meydana getiren bu onsekiz 
beytii her devirde, her o!gunun : ham kijilere sGyhye* 
cegi %vl sozlerie bitiriyor: 

tr Ham hi?bir vakit piskinin halini anlayamaz; oyleyse 
Boftu kisa kesmek gerek vesselam, >» 



* 
* * 



Sahife 46 - 358 



MESNEVT ?EBH! 1 



« 



(MET tN) 



Bag] p5z, hiir ol ey ofu^ niceyebir giimu?e, 
altina baglanacaksin ? 

20, Dcoizi bir Eestiye ddksen nc kadar ahr? Bir 
giinluk so aitcak. 

Hari$Jerm gdz tewileri dolmadj gjtti ; sedei, 
elde ettigiru yeter buknadikca inciyte dolnaadi. 

Kimin e!bisesi btr ask yiizQnden yutildiysa, 
hirstan, ayiptan tamamiyte armdi a. 

Sevin a sevdasi giizef a$kinm bizirrt ; a buriin 
illetlerimizm hekimi hi si in. 

A bizim uJuJainnamizin, bebiirleomeniizia 
ilia, a Eflarun*unmz, Cttlinos'umuz bizim, 

Toprak beden a$k yiiziinden gflklerin yucesme 
agdi; dag bile oynamaya koyuldu, $evikle$ti. 

Ey a$ik, a$k, Tur dagunn chqi oldu ; Tut sar- 
hos oldu, Mtisa yikiidj gitti. 

Soiukda$imin dudaklanna e$ o [say dim, ney 
gjbi ben de sOylenesi a$zieri sSylerdim. 

Bir dildesten ayrdan ki$j, yuzlerce nagmesi 
bile olsa dibiz olur gider. 

Giil solup giil bah^es i sarardi mi, bundan 
biiyle bQlbiilden ba$indaa gepenieri duyamazsiD 
artik. 



30, Her^ty sevgilidir, a$iksa bir petde; dm olan 
sevgilidir, u"$iksa bir Blii. 

KimiD ajka meyli yoksa kanat&iz bir ku$a 
doner; eyvahlar olsun ona, 

Sf^gilirnin isigi bade, artta olmadikfa nasil 
onii, ardi akjl edeyim ben? 

Ask bu soziin soyleninesini ister j ayna gammaz 
d) ma:-, da ne olur? 

Ay nan , biliyor musun, neden gammaz degil? 
Yuziinden toz, pas silinroeiniSj aimmamjj da 
otidan. 






So/iz/e 47 - 358 



MESNEVI SERHI I 



AT 



C S E R H } 



Bu beyitlcr. ilk ve mauzum dibacc olan onsekir 
beyitten sonra asil mctne girts beyitleridir. 

19-23. Hurriyet, diinya vc ahirc^ maddc ve rein;! 
kayitlarindaii kurtulmak, benlik ve ben.dliik.ten halas 
olmaktir. Ya'lruz diinya kayiriarmdan kurtultnayi. i^rcn 
giiftcn, ^ali^makEan, kazanmaktan vazge^mek, aijiret 
kayitlarindan ku'nulraayj da ibadetden, sevap iimi- 
dinden gei^mek gibi ters bir aniayiijLa anlamamafe: 
gerektir. Diinyadan kurculmak, birstan, nefsin di- 
Itklerinden halas olmakj ahuxt kayitlarindan kur- 
tulmak da kullugu Allah nzast idii yapmak, emre, 
emir oldugu i^in uymak, nchiyden, nehyediidigi 
i^in ^dkinmek, diinya dolusu mala miilke saliib olsa 
bile mail mtilkii k^ndine kul etraek, onlara kul olma- 
maktit, Kur'ln-i Mecid^de., Ansar hakkinda "Ve onlarm 
gogmesinden once yurtJanru hazirlayip orasmi bir iman 
kouagi haline getirenlere veyurtlarraa g&ceukri seven- 
lere, onlara verikn scykre kar$i goniillerind? bii ihdyac 
bir istek duymayanlara, ihttyaclari olsa bile on! an ken- 
dilerindcn iistiin cutardara gelince; Kim nefsimn hir- 
sindaiii kiskan^hk ve nekesliginden ge^crsc ger^ekter de 
o £e$it kitnsderdir kurtulanlatin, muratlanna erenkrus 
ta kendileri,, buyurulmaktadir (LIX, Ha?r, 9). Hz, 
Rasul-ii Ekrtm ($, M,). insandaki hirsi anlatirlarken 



buyuturlar ki: "Ademoglu., ma! dolu bit vadiye sahib 
olsa j ikinri bit vadi ister ; ikl vadiye sahib olsa ii^uncusu- 
nu elde etmek dilegkte dil^er; Ademoglunun goziinii 
toprak doyurur ancak. „ (Cami'us-Sagiyr; Mjsir, Hay- 
riyye Mat I321j LI, 9. 109) Emtr'ui-Mii'minin Abyy b. 
Ebi-Talib, "Bit (opium vardir, sevab elde erniefc icio 
Allah'a kulluk edct; bu tacirlerin ibadetidir; bir toplum 
da korkudan Allah'a kulluk cdcr, bu da kdlelerin ibade- 
lidir; bir baluk de vardir ki Allah'a siikrctmck icin kul- 
lukta bulunur, itfc hurl cr in ibadeti budur,, buyurmu^- 
lardir (Nehc'iil-Belaga; Muhamraed Abduh serhi; 
Misir-1321, S, basing III, s. 198). Bu izahtan da anla- 
sihyor ki ger^k hiirriyet kviluktadir; sma gen;ek kul- 
lukta{KusayriRisalesi ; ne deb. Bulak-l2!l4, s. 130 - 131), 

Hirstan, bcnlikicn, beiicillikten kurtulmak, Mev- 

lana J ya gore ger^ek a^kla mumkundtir. III. SQre'niu 
(Ali tmrlti) 31, ayet-i kerime^inde, Allah'i scvtnin, 

Feygamber J e uymasj ile Allah sevgisine mazhar olabi- 
Itcegi bildirilmektedir. 

24. Ef limn Yunan filozofSanndandir. Me$hur Sok- 
rat J m takbesindendir, ATisco'nun da hocasidir. Mil<it- 
tan 430 sent once dogmus,. 347 t yahut 34& yilinda 
Atina J da 61mu;tui!. Bu filozofa Ef!atun-i Hah J deyen!er 
de olmu$tur. Dogu klasik cdtblyatinda akil ve zeka 
semboliidur, 

Catinus Yunanli bir hekimdir. MilSd'm 131. yilmda 
Bergama'da dogmu^j 220, yilmda olmujiiir. Edebiyatta 
Tip scmbflltidiit'. 

25 - 26. Kur^an-i Kerim'in VII. suresi olan A'raf 
suresinin H3. ayetindtj "Mflsa,, tayin ettigimiz vakitte 



Sahife 48 - 358 



ME5NEVI S&flHl I 



gelib onunla konu$unca rabbim demisti, bana gSdin de 
bakayim sana. Rabbi, beni kariyen gOremezsin sen 
demi^ti; fakat $u daga bak, egcr yerinde durabilirse 
gftrebilirsio beni. Derken rabbi 3 daga tecelli edince 
dag yerle bir oldu vc MGsa bay dip yere yigildi. Kendi- 
sine geltnce dc, seni nnksan sifatlardan tenzih cderim 
dedi, tovbe ettim sana, ben inananlann ilkiyim,, 
buyatulmaktadsr, Ayetre ge^eo leceUinb., AUah'm 
vahyinin tecells&i oldugunu soyleyenler vatdir (Kur'an-i 
Kerim ve meali, aciklama s. LXV). Bey tin ikinci mis- 
rainda ge?en "Harre Mfoa s&ika„ sSzu, bu ayetteo 
lafzan iktibastir. 

30 - 35. A^jik, sevgilide Bui olroadik^a ger^ek vuslat 
uriimkun olamaz. Encs b. Malik'tcn rivayet edilen bir 
Hadis-i Kudsinin meati $udur: 

"Nolssan 51 foliar dan mUnezzeh vc yiice Allah, benim 
igin bir dostu a?agilayan ki$i, Sdefa benimk sava^a 
giriijmi§ demektir ; oliimu istemcyen, fakat dliticsini 
takdir cttigim mii'min kulumua canim alioayi ben de 
istemem; kulum, ona faizettigim |eyleri eda ettikc.t 
mlncn bana yaklasir da scnunda onu sever :m; uafile- 
lere devam ettik^e dc kulum bana manen yakmlaijir, 
nihayet onu scvince kulagi., gozii, eli, gu$ ve kuweii 
kesilirim buyurmu&mr. f> (K\isayri;, s. 1ST; Mahabbe 
babi.) Aym mealde ba$ka Sahabilerdcn de rivayctkr 
vardir fCami', 1, s, 59; Ithitli a. 21, 82, 91). 

Bu Hadis-i KudsS, kulun, iradesini, Tant) iradesine 
vermesi, iradesini Tann iradesinde yok etmesi anlamifli 
ifede cder; yoksa geiHjekten Tann'&in, o kulun gtizii, 
kulagi, eli olmasini bddiimcz. Bu da ancak Tanri stv- 



MESNE VI JERHt J 43 

gisiyle olur, V. sure'iiio 54, ayednde buyuruldujhi gibi 
Allah'in mahabbetme rnazhar olanlar. Allah'i severler, 

mii'rniiilere kar$i aJ^ahrlar. kafiriere kar$i cetin olurlar, 
birbirletme merhamc! cderler, v^rlikiantu AUah volunda 
bezledcrler. Cezbenin ger^ ek anlami da budur. Bu sevgiyc 
mazhai olau k^imn isleri, sifadan, zati, Atlali'in i^lcrin- 
de, suatlarinda. zacmda yok olur; buna "iradi riltim,,, 
ySiii dileyerek varhgindaii Si met denir. Eu makatna 
ulasan ki^inin giinlii. dliknmi^ loni^i, pastan anunuj 
bir ayna kesilir ve gerpekler o aynada gdriiliir. 



ft 



p, * 



Sahife 49 - 358 



MKS.VFVI SEAT!! I 



SI 



40. 



(METtN) 

Padisahin, ha«a halayiga a$ik 
olmasi, (inn iyUejlirmtfye sava$masi 

* A dostlar, bu hikayeyj dinleyin ; gcr^ekTe 

bizim hatimizi anlattr bu. 

Bundan cmtcki zamanrfa bir padisa vardi; 
hem diinya padi;ahhgim eide etmisti, hem din 
padigahligini, 

Tesaduf bu ya, padijah guniin birinde yabn- 
lan ile, avlanmak i^in attna bindi. 

Ana caddede bir halayikcagiz gordtij o hala- 
yikcigs kill kole kesildi, 

Cau ku§u kafestc ^irpinmaya koyulmugni; 
mal nuilk verdi, o halayikcagizj satin aldi, 

Onu aldi, uiuradina crdi ama kader bu ya, 
halayikcagiz hasmlftndj. 

Hani birinin qegi vard] da palani yoktn; 
derken palan buldu, fakar e^egi kurL kapti. 

Haai testigi vaidi da sn dde edemiyotdu; 
suyu bumnca da tesu brildi. 

Padi^ahj sagdan so I dan hekimJeri toplatti; 
dedi ki: Ikimizin cam si&n elinizde. 

Benim canim bir sey degjl; caaimin cam o, 
Dertliyim, yataliyun, dermanun o. 



Canima kim dcnnan bulursa def fnemi de aldi 
gitti, incimi de> mercauum da. 

Hekimierin hepsi cammizla oynayalun, bcra- 

berce dii^unehm; b-eraberce bir karara varaltm. 

* Bizim her birimiz alcmin bir Mesih'idir; 
elimizde her derde bir mcrhem vardir dedi. 

* D aid ilar da Tann istersc dcmediler; Tann 
da o (liar a Lnvimn acztm gdsterdi, 

Tann ta terse soziinii soyiemediler dememden 
niaksat, goniil kapaliligim artlatmak; yoksa ejireti 
bir ha.i olan "insaallah,, soziinii tmurtuklarin* 
aniatmak degil. 
50, * Nice iV in$aalah„ demeyen var ki cam, 
"in^allah,, a es olmustur. 

llac oiarak ne verdilerse, ne bi^im tedaviye 
ba$ vurdularsa hastahk axttt t dilek ele girmedi. 

O haiayikcagiz liastahktan kila d^ndu; padi- 
;ahin gozii de kanh yas,larte bir irmak kesildi. 

* Kadcr bu ya; sirfeencubin safrayi arttirdi; 
bademyagi peklik meydana gcurdi. 

* H31?leden peklik peydahlsndi, ferahlik gitti; 
su. neft gibi atese yardigci oldu. 

Halayikcagizi iylle^tirmede hekimlerio 

acizlerinin beJirmesij padi^ahin Tanri 

t'lipisma y ait ut maSJ, ruyada bir eretli 

gormesi 

Padi^ah hckimlerin ^ciz kaldikJarml gorunce 
yahnayak mescide ko^tu. 

Mescide girdi, mibraba yoncldi; scede ycri, 

padi^ahin g^jfya^yia su icinde kaldi. 



Sahife 50 - 358 



52 



60. 



70. 



VJ I-AI Yt SliRHi I 

Battigi yokluk denizinden cikip kendine ge- 
lince hamdeimek. dua etmek icin bir hc^a dilini 
a9di da 

* Dedi ki : Ey en asa^ihk bagi^i, diinya mdlkii 
elan, ben ne diyeyim? Zaten gizlileri de bilirsin sen. 

* Boyuna diteklcrimize 5i£inak oian, bir kere 
daha yolu yitirdik biz. 

* Fakat icinde ne varss ben bilirim ama, 
gene de sen onlart dik gerir, meydana dok dedin. 

Padi^ab candan Crimea hagislama denizi de 
cosup kbpurdii. 

Aglarken padisahi uyku bajttrdi; ruyada 
gordii ki bir pir yiiz gbster/ms. 

Padi§aha, a padijah. dedi, muide, dikgin kabuJ 
oldu; yajui sail a bir gartp gelirse bizdendir o. 

Gelirse, i§inin ehU bir hekimdir a, fercek bil 
onu; emindii cunkii, gerijektir o. 

llacuida, hi? bir bagla bajrtanmayau sibn 
gorj varhginda Tann puciinu seyrCL 

O sflzlesme Qagi geldi ^atu ; sabah oldu \ giine§ 
yildizlan yakip yandiran, dogudan g&rundiu mu\ 

Padi^ah, pencoenin bniine oturdu; trizlke 
kendisine gosterdiklerini gormek i^tn beklemeye 
koyuldu, 

Derken bit de gordii ki iistiin, hiincrle dopdoiu 
bir ki&i gettycr; g&lge icinde bir giincs sauki. 

*Uzaktan, yeniay gib] gelmedeydi; hayal 
gibi hem yoktu, hem vardi. 

Haurdaki hayal de yoka bcraer; sen diinyayi, 
bir hayaUe yiiruyiip gider g&T, 



M1JMV! 5EBH1 I 



53 



Diinyadakilerin bans tan da bir hay ale dayan- 
tnada, sava$lan da. Oviinnseieri de bir hayal 
ucundan. yeriamelen de. 

* ErenJere uzak 6\an o hayalterse. Tann J nm 
gul bahcesindeki ayyuzliiieriniji i^iklarinia vuru- 
$udur ancak. 

Padi^ahin, ruyada gordiigu hayal, koDugun 
yuziinde belirip durmadaydi. 

Padi^ah, perdetikriti bulundugu yeredek yii- 
rudii; o ^ayb akminin koiuigunun Lapis ma vardi. 

Ikisi de yiizgeclik ogrenmis- birbirine tani$ 
olmus. cek bir denizdi; iki can da dikilmeden 

birbiriyle birle$mis, bir olmu^tu. 

Padisah, sevgilim senmisain, o de£ik Fakat 
dtjnyada ij, isten meydana gelir dedi. 

* Dcdi ki: sen bana Mustaf^sm, bense 
Omer'im sanki; sana hizmet i^in belime kemer 
kusaudim. 

Basari vcrco Taori'dan, biitiiti hallerde 
edebi -iizcimck 19 in ba^an dilemek, 
edepsizlikte bulunmanin, cdcpsizligin 
kotiiliiklcrJ ve zaraxlan (*) 

* Tann'daii edebi gtizetmek i^in ba$an di- 
leyelim; edepsiz, Tann'niii liidVmdaD mahxum 
kilmi^tu. 



(*) Bo r-ii^il- unutulmu}, keoara y&ziltiu;tlr. 



Sahife 51 - 358 



54 



M£SN£Vl SEfcaJ 1 



MiiSNEVl SBRIli I 



SB 



Edepsiz. yaliuz kendine kociiiuk etmez; biitiin 
^eyreye £ts§ %aLar. 

80, * Taori sotrasi, abfverigsis, pazarliksiz, para- 
siz puis^z geltp duLfmaJavd]. 

* Musi 'd in kavrtu gulden birkac feitfc cdep- 
sizcesine., ntrde iartmsak, ham mercunek dediler. 

* Gsikten sotrs geJm« oldu, ekmek eksildi; 
bi2e Je ekin ekmfcfc be! bsllemek, orak sailamak 
za timet! talcii. 

"* Sonra isa <>daai sttfj; Taori gene soira yoi- 
ladii :abaii .abafc ijammeclcr sonde rdi, 

* Kiiscahlar gene edcbi lerJtettiier, dilencilGr 
gib; sofradan wianJar* jt^irdiiar, 

* Isa oniara ;a]vardi; on. boyuna getir, 
yeryiiziinden :k$ifc oimaz; 

* Ulu bir ki^imn iorrasi ba$mda, ona kar$i 
koru sanda bumnmak, harislige kalki^mak kufiir- 
diir dcdj 

* O ran met Kapisi. bu gormedik yoksui 
suraHilarm -'amahiari, (ursiari vtiziinden eene 

kapaad onlara, 

* Zekat vertlmeyince buijtt gjiimez, yagmur 
yajmazjzma yuziinden deecrata veba vayiiir. 

Sana uaraituardan, tfacadan ne cokersc, kor- 
kusuziuktaa, kiistahliktan belirir, (joker. 

90 Kim dCMiun yolunda kcrkusuzca yuriiTse 
trier in voitaruu vynir; adam degildir o. 



* 5u gok, cdep yuzunden i^ikbrla dopdolu 
bir hale gelmistir; melek. edep ybziindea suctan 
annua is tvr. certemiz olmu^tur. 

* Giinesm rumtmasi, kustahhk viizimdeitdif. 
Azazil, kustahlifcgij pervasjzligi yuziiadcn kapidan 

siiriilmiistur. 



Padi^nhin, rQyasmda kendteine gosterdikleri 

trt-nk- htifit^masi 

Kollanns afti da bagnna basti omi; ask gibi 

gonlbnc atdi, caiuoa sokfu onu- 

Elini, aiiuni opjneye, orurdugu yerij geldigi 

yolu sormaya koyuldu. 

Sora soru^tura lii ba$kos,eye ^ekci otvu; sabret- 
tim amma dedi, sonunda da bit define etde crtim. 

* Dcdi ki: Ey Ta&n isjigi, ey ganu- gussayi 
gidersij ey "SabiTj geni^ligin anahtaiidir,, soziine 
mana kesilen. 

SeoinJe buln^makj ber sonjnim cevabidir; 
zotluk, soylemedeii, dile gelmedea, scnin yiiziin 
den cuziiliir gider, 

Gtfnliitniizde ne var$a hepaine de (-ercemanstn 
sen^ ayagj bal^iga kakilanin dinden Lutansm sen. 

* Mcthaba ey sevilmi^ cy Tamj'dan razi 
olmu^ onur rSziligiiu kazanmi? er; sen yittin mi 
kaza gelir ifatar, gcnisJik, daralir gider. 



Sahife 52 - 358 



5S mksneyI son; : 

100. * Sen, toplumun ulususun; seni dzlemeyen 

asagilasw*; bundan vazgefxnezse vay ha line. 

meclis bitince, o kerem sofrasi kalkinca 
elini tuttUj hareme gdtiirdii onu. 

Padi^ahin, bustayi gflrmesi if in 
bekimi g&turmesi (*) 

Hasttmn hikayesuu, hastaligiro anlarti; ondan 
soma da onu, hastasimn yanina gotiirdu. 

Eren, bastanin yiizunii gordiij nabzini yokladij 
idranm muayene etti; hastaliginin belirtilerini, 
sebeplerini limledi. 

DeJi ki: Obiir hekunlerin verdikleri il3clar; 
hastaligi ge^y-memi}, hastay; busbdtiiii yiknu;. 

* Gonul hafinden haberleri bile yok cnlann, 
ettiklen iftiralardan Allah'a siguurim. 

HastaJigi gordii, gizli $ey aciklandi ona ; fakac 
gizlcdi, padisaha stiylemedi. 

Hastaligi ne safradandi, ne sevdadan. Her odtf-- 
aun kokusu dumamndan duyuiur. 

Iniltisinden anladi ki o, gdnul miltisi, Bedeni 
sag esen ; aska modmujj gonlimu kapurmi? o. 

Asiklik, go n ill inildsinden belli olur; gonul 
hastaligi gibi hifbir haswhk yc-k, 

110, * Ajigm hastaligij hastaliklardan apayndirj 

a§k, Tanri sirlarinui usturlabidir. 



* Ask ister bu yandaa olsuo, ister yandan; 
sonunda a yana kilavuzdur bize. 

Asto ajuatmak. bildirmek l^in, ne dersem 
diyeyim, asil aska gddim mi, o sozlcrded uiami 

kahrim, 

Dilm anlausi aydiniamv aydinlatir ama, 
tr dile dusmeyenj sbze gelmeyett aijk, daha da ay- 
dwdir. 

* Iialcm yazarak kosar gider ama asfca gel 
di nu. catlar da kalakaiir. 

* Akil, a$ki aulatmada, esek gibi baJ^iga 
saplandi da yam gitti; ajta da, a$ikliga da gene 
a$k anlatti. 

* Gunc^t dclil gene giinestir ; sana dclil gerek- 
se cmdan yiiz cevinne. 

* Golge de onun biT iziui verir; verir ama 

guacSj her solukta can i$igi salar, 

* Golge, gece masah gibi uykutra gcdrir; 
fakaE giines dogdu mn ay yanhr gidei. 

Zaten diinyada giines. gibi esi bulunmaz bit 
varlik yoktur; filiimsiiz can giines inhise diinii 
yokmr, doluomaz hi^, 

120. Di$arda da tdkbr giines; fakat ejiditii dti|iin- 
mek miimkundur. 

* Fakat esiri vareden giitie&in benzen ne 
zihinde vardir. ne dijanda. 

* Dusiincsde ticrde bir bucak ki o, dii^unul- 

*iin de benzeri, o buca^a sigsin? 



(*) Bu ba^tlk unutulmuj, sonrid»n tenurt ysmlroif 



Sahife 53 - 358 



&8 



tiXp€SVt SEItHl J 



130, 



* $emseddin'in yuziimjn bahsi geldi de 
ddrdiincii kat gSkrekj gtific^ hilt ba^im cekti, 
gizlcadi. 

Madem ki adi amldi, Liituf lanndan, nTmetie- 
rinden birazci^in anmak da gerek. 

* Bu solukta Can. etegime sarihni;, YusuPun 
gomJeguun kobusunu duymu$. 

Yillarca eiEigin. surdii^iin son bet hakkiycin 
diyor, o hoi hallerden bir hali olsun anlat, ac 
bize. soyie, 

Soyle de yer de giilsun, gok de. AkiUa can ve 
goise yiJalerce kaT daha da tazla jrulsiin. 

* Bcni kiilicLf! *okma, siki^tirma; yokluktayun 
^unkii ben. AnJayisJanm bile dilsiz bir hate gtldi, 
ovemiyorum bile onti 

Isrer ii^tiint dii$$iin. isier giizel soylemiye 
i;ali\sin; ayik oJ may a Bin soyledigi stiz. yerindc. 
yarasigrada bir sbz degildir. 

Ben lie soyliyeyim, e§i dosm bulunmayan 
o sevgiliden ne anlatayim ki bir damarun bile 

aysk degii. 

Bu aynluji, bu riger kanim anLaimayi buafc 
§ixndi; bir ba$ka zamana btrak, 

* Can dedi ki : Doyur beni, a^im cunkii ; tez 
ol, vakii Iceskin bir kill? ciinkiL 

* Ey arkadaj, Sufi, vaknn ogludur; yarin 
demek, yol ;artindan degildit, 

Yoksa sen sflfl bir er degiJ mis in? Var clan, 
veresiye yuzfluden. yok olur gjder. 



MESMLVJ JERH] I 



59 



Ona dedim ki: SevgUiiuii sirnnin kapaii, 
6rtiilii kalmaS) daha hoj. Sen hikayeye kulak ver, 
i$t ondan aula, 

Guzdlere ait sBzlerin, ba^kaSannin sozleri 

atasmda sbylcnmesi daha ho?tur, 

8unu apaijik. ^tn;ipJa]c afiyle dedi; ditti a^it 
soylemek, gizii s&ylemekten tyidir. 

Ferdeyi kaldir. ^ircipiak soy It; ^iinkii ben, 
guxdle gomlekb olarak yatip uyumam. 

* Dedun ki: O, apa<;ik meydana gifearsa ne 
sen kahrsin. ne kucagm kallr, ne vanm. beliu, 

140. Pile, bzie; takat blciilti dile, Szle; bir saman 
^ipti bir da§i kaldiT^maz. 

biiayays ayimlai:an gunej, biraznk yakla^sa 
hersev tfanar slider. 

* Fitaeyi, karisasaligi, kan dakuriiliigu atama; 
bun dan tela Tebrizh ^ems'ten bahsetme. 

Bunun 9<Mlu yoktur; sen bastan ba^la. Y'uiii, 
gene hikSveyi 5i)y!e de tatnamla. 

Halayigin hastahjia] aula ma k icin 
O erenin yadi^ahtao halayikla 
yaliuz katmayi isttmes 

EreEij padt^ahim dedi, odada kimsc kalmasuij 
yakini da uzakLa$tir, yabancivi da. 

Dehli2!erde kimse kulak vermesm; kimse 
dbilemesin dc $u cany ecik ten bir ^eyitr sorayim. 

Oda bosaldi; hekimie hasiadan bajka kimse- 
cik kalmadi. 



Sahife 54 - 358 



MLSNEV] JEIIHl I 



61 



GO 



MESNE VI SEKHi I 

Hekim, yumusak yumusak, nerelisin sen diye 
sordu ; cunkti dcdi, her $ehir halkinin ilia ayndir. 

O $ehirde yakmlanndan kinder var, kime 
yakmsin, neye baglisin? 

Ehni nabztna koymus, bir bir felegin ccfalarim 
sorup duruyordu. 

150. Birisinirt ayagina liken bam mi, ayagun 
dizinin ustimc kor, 

tgnetim ucuyla tikenin ucunu arar ; bulamaasa 
tikenin battigi yeri dudagiyla tshtur. 

Ayaga batan tiken bile bGyle zor bulunum 
grtniik batan tiken riicolur? Cevap vet bakahm. 

Her asagdik ki^i, gonuldcki tikeni gtirseydi, 
gamlar, herkese el uzatabib miydi hi?? 

Birisi, esegin kuyru£unun alttna bir tiken 
kor; e$*k onu oradan cikarmayi bumez, ^ifte 
afar durur. 

Qifte attikca da tiken daha ziyade batar; bir 
akilh gerek ki rikeni cutup cikarsin. 

E^ckj tiken ynziinden can acisiyle cifte atar 
da yiiz yerini daha yaralar. 

O tiken cikarao hekim ustaydi; yerden yac 
elini komada, sinamadaydi cariyeyi. 

O cariyecikten hikaye yollu, dostlsrm hallerini 
soruyordu. 

O da hektme, bulundugu yerlerden, efendi- 
lerden, g&rdiigii, oturdugu sehirlerden hikayder 
anlauyor, 






I GO, Hekim, onun hikaye I erini dintiyor, nabzimn 
ati^itia dikkar ediyordu. 

BakaLim diyordu, kimin aJj anibDca nabzi 
atacak; kimin adi amtmca nabzl $iddelle atarsa, 
ditnyada caninin dilegi odur. 

Hekim dostlan saydj doktii, kjzm sehrini 
andi, ondan sonra bit bas.ka sehrin aduu soylcdi. 

$ehricdep (lkinca dedi, once hangi sebirlerde 
buhindun ? 

Kiz, bir ^ehrin a dim andi, find an da gc^ti; 
ne yiizuniin resgi degisti, ne nabzimn atijj 
baskalasti. 

Efendilerini, sehirleri hirer birer soyledi; 
bulundugu yerlerden, tuz ekrnefc hakkindan 
bahsetti. 

§ehir ?ehir, ev ev hepsini anlatti j ne Dabzmin 
atiji degisti, tie bed benzi sarardi* 

* Hekim, seker gibi Semerkand'i sbrunca- 

ya kadar nabzi biteviye nasil atiyorsa cyle acma- 
daydi. 

Fakar hekim Semerkand'i antnca nabfj de- 
gijti, tez tez atmaya basladi; rengi kizardb, saraidi; 
ciinkii o Semerkandb bir kuynmcudan ayrd- 
mijti. 

Hekim bastadan bu sitn duyup o derdin, 
o bd&un ashnj aalaymca, 

170. Hangi mahallede diye sordu. Kiz, Ktjprubaji 
semtinde, Gatfer mabailcsindt dcdi. 



Sahife 55 - 358 



S3 



MESJ&vl s>:nnt I 

Hekim, tezce hastali^in sebebi nedir anJadim; 

seni kurtarmada buyu gibi bunerler gtisierecefcim, 

Seviiij tasalanma; emin ot \o ya£mur 3 ye$il- 
lige tie vapiyorsa ben de sana onu yapacagim, 

Senin gamtru ben yerinij sen gam yeme; sem 
yijjdcrce babadan daha fazla esirgerim ben. 

Sakin ha, sen seo olj bu sjrri kimseye sbyletne; 
padi$ah senden bunu soru§mrur, pek arar, aras- 
tiru amma sen gizle. 

Sirrin goniilde katdiksa dilegin daha da ice 
meydana tielir dedi, 

* Peygambcrj simnt gizleyen dedi, tea mu- 
radms en^ir, dilegine e$ olur. 

Tohum yerde gizlemr de o gizlcnmesij bagm 

bahfenm yesermesine ?ebeb otur. 

AJtioJa giimii^ gizli oimasaydi, madenin ifinde 
uerden £tli$irdf? 

O hekimin sbz verisleri, lutf edited, o hastayi 
korkudan emiir etti. 

Genjek soz verisleri genii! kabuJIemr; geqci 

sbz yerislersc tnsam tasalaodinr 

* Buyiikierin sta venslen, yiiriiyiip duran 
bir definedirj ehil olmayanknn sfe verisleriyse 
akip giden bir zahmctrii, bir eziyettir. 



O erenin, hastakgi anlamasi ve padi$aha aniatmasi 

Bundan sonra hekim kalkti, padijahin huzuru- 
na gkti; padi?aba bu i$i btrazcik duyurdu. 



MtSNEYl 5EKHI 1 



cs 



180, 



Dedi ki: Yapilacak sey ?u: Bu hastoligm 
iyTie^m«i s^m ° sdami, o uzak s,ehirden buj-ayi- 
gctirelim. 

Kuyumcuyu o uzak jehirden ?agir ; gtivj altm- 
la> e!bisev(p nfelat 

Padisah- hekimin bu sdziinii duyunca; Ogiidii- 
nij carda, gdnulle kabui etti. 

Pa di 5 a inn feuyumcuyu getirmet iizere 
Semerkand'a elcUef ^oLlamH*) 

Padijah o yana bilgili 15 ba?anr> her$eyi yertt 
yerine kor bir iki elci etinderdi 

iki bey Semerkand'c vrndiJari padi^abran 
miiidec oiarak knyumcurjun tapisin? LHastiLax, 

lied i let lu: Ey bilgide. hiJDeriic olgtm usta. 
adin iamn ^thirtert vayilmi^- 

l&te bak. Ulan padi^ab kuyumcuba^ilipna 
sem se^ii ciinkii pek uIusud sen, 

190. I$te elbise tnaractkta, altir pbmiis i?te; hele 
buntan tiT ai ; geiince de b? kullarujdan oluisun, 
nedfmj kesili'S.m padi^ahm, 

Adam gok <;nk mali miilku. eibiseyi Eoruncc 
aldandj: sehnnden. o^Jundan ayrildj. 

Padi^ahm, canma kastettigindeD ha ben bile 
yokm; sevincli bit haide yo abyordu adani- 

Arap ata buimi^j nej'eyle ko^turuyordu : 
kanpahaiini elbise sanmisu 0, 

A vualerce razUikJa yolculupa dii^en; kbrii 
kiitii kazaya kendi ayagiylt yarip ^atan, 



Sahife 56 - 358 



-34 .'.'.;■■■>■.■ vl <:-r.y.; I 

Hayaliude maJ vardi, miilk vardj, yucelik, 
buyukluk vardi; Aziiil^se eve"- diyordu, pt, um- 
dugiinu bulursotn. 

O garip kis>, yoldan gelincc hektm onu aldi a 
padijahin huzuruna gOtiirdu, 

' Taraz muiuurnin ba§ucunda yanip yakitsm 
diye izzeEk, ikramJa padijahJat padijahitun huzu- 
ruas goturdiiler onu. 

Padi^ai ODii g&rdii, pek ajhrladi, altin hazine- 
sini ona [apstrdt. 

Sonra da hekim, ey biiyuk padijab dcdi, 
o haiayifecagfizi bu deudiye vet. 

200. Ver de balayikcagiz buna kavusup iyile$sin; 
bunuula bulu^ma suyu o ate$i sondiirsiiii, 

Padisah, o ayyiiziiiyu ona bagi^Jadj; birbir- 
lenyle koDUfup g&riismek isteyen n iktstm b!i~ 
birine siitetti. 

Alt! ay murad alip murad verdiler; c fciz da 
iyice iyjlegti. 

Bund an sonra Lit-kim, kuyumcuya bur $erbei 
haziriadi, lprdi; kuyumcu. taKfl onijnde erimeye 
basJadi. 

Hastauk yiizundeD kuyumcuuufl giizelligi 
kalmayinca ktziu ceru da orsun derdindeu kurtuidu. 

Kuyumcu cirkinlejip kotu bit ha]e gelmce, 
yuzu saranp solutica, ktzra genii! de yavas yava$ 
sogudu ondan. 

* Bir renk yuzunden roeydana gelen a;klai, 

ask dc^itdir; sonunda ayip olur gider. 



ME$?iEVl ifHHl I 



65 



210. 



Ke§ki tarn ami vie ayip olsaydi da ba$ina btr 

k(>iyhik gelmeseydi. 

Irtnak kesilcn gozterinden kanlar aktij yiizii. 

cantna dii^iman kesildi, 

* Tuvuskijijumjn rt> diiijmani ayVWpdir Nicfc 
padisah vardir ki gucii kuweti oidiirmii^rijr odu. 

Kuyumcu. ben o ceylSnim ki bu avei gobe- 
gimdefcj misk yuziindett rcrccmiz kanimj dsktii. 

Ah, ben ovamn n rilkisiyim ki pus turn i^in 
ba^imj kestiler. 

Ah, ben o filim ki filci. di$imi clde etmek idn 
yaraladi betu. kanimi db'kru bemm. 

Benij tienden asagdik birisi idn oldiiren, 
biltmyor ki kaium uyuraaz bcnim, 

Bugiin banaysa varin onadtri bemm gibj bir 
ki^inin kam aasil viler pider? 

Divar. upuzun bir gblgedir, salar; fekat o 

bblgc d5ner. gene o divara varir. 

Bij diinya bir da^dir. yaptiklanmizsa ses; 
ses vankiiatut gtnc bize doner gdir dedi. 

Kuyamcu bu sozleri sGyledi; sdyler siiviemcz 
de coprak i?ine gtrdi; o haiayikcagiz da. a^lntan, 
^hmetteft armdi, 

Ciinkii 6liileriD sevgisi e|l^mez; dinku riluj 
bir daha ddniip ^etmcx. 

j- Dinniu a^ki giJniiidedir, gozdedir; ber sohikta 

gonceden de daha taze bir ha!e gelir 

220, OKimsii^ dirinin a^kim s^'; ^iinkii cana can- 
tar katan sarabi odut Sana sunan. 

f s 



Sahife 57 - 358 



ME&NtVl SliUHl f 



07 



£6 MESNEVT ShJilil I 

Oniio as.kiin sec. kj biitun peygamberleT, 

onun a^kiyle giif kuwet buldular, i^e giice koyul- 
dular. 

3en bize, o padijaha varmaya izin yok dcme; 
kerem sahibi olanlara i^Ier gilc. degildir. 

Kuyumcuyu ftldiirmenin, ona zehir vermenin, 
Tanri buyruguyla oldugu. padlsyhin 
isiegiyle nlmiidjgi (*) 

* O stvunm, hekimin eliyle oldiirillmesij 
DC tfmii yiizundcndi. ne korku yiiziinden, 

* Tarti buyrugu gclmeden, ondan bir ilham 
almadan. padi^aliic liatiri icin oldiirmedT onu. 

* Hani Hizir da bir cocugtm bcgazini kesmi$ti 
ya; irfana ula$mayan baikbunun ssrrini antayamaz. 

* Tants'dan kendisine vahiy gelien, sorusuna 
cevap verilen kisi nc buyurursa dogruouTi ra ken- 
diaidir o buymk. 

Can bagt^iayan kis.^ oldiirse dc deger, yerinde- 
dir, Naiptir o, eli de Tann elidir. 

* Ismail gibs onun onune ba§ koy, kilicnun 
oniinde sevinerek, gulerek can vex, 

*Ver de Ahmed*in tJCTtemiz can:, Ahad'le 
nasil ebededek sevineickj gulerek h oHimsiiz bir 

halde fcaldiysa, scnin camn da sevinsin, giilsijnj 

olL'iinsiizliii'c ersin. 



(*) Bajkk, yaaJirJi*n linutulmu?, ksrpkgtirmada kefcftni ji- 
--qaimijor, 



330. Asjklar, giixtUer kendi elleriyle onlan ttldiir- 
dukleri narnandir ki can kadehlerini cekerler. 
Padhah o kana. § eh vet i$in girmedi; kotii 

zanni, inadi birak sen. 

Sen saadin ki bulandi, pis bir i$ i$]edi; su 
berrak bir hale gelince bu berrakhk suda bulanik- 
liki tortu bjrakir nu hie? 

Bu nyazatlar, bu cefatar potanin, gUmiJ^ten 
posayi ayirmasj i^indir. 

Iyinjn^ kotiinuh sinanmasi, kaynayip kotii 
tortudan ayntmasi, (istc agmssj iclndir altimn. 

Yapugi i^ Tanri ilhlmiylc olmasaydi o, 
yjrtici bir kopek olurdu. padijah olamazdi. 

§ehvcttcn de annna^Cj hirstes da, ratnahtan- 
da. lyi yapti, fakai keVtti goriiniir bir iyi isti bu. 

* Hizir denizde gemiyi deldi anta, bu ddi- 
3jinde yiizlerce saglamlik var. 

O kadar iftkla, o kadar pailaklikla Musa'mn- 
vehmi biSe perde ardmda kaldi; artik rutup da 
kjrtatsi/ ucmaya kalki^ma sen. 

O kizil guJdiir, fcan deme ona. Akildan sarhoj. 
oimii^tur q, deli adini rakma ona, 

240, Miisluman kanini doktnek isteseydt, kafirin 
adnii agzuna ahrsam. 

* Ar?, kotii ki^i oviiliincc titrer; Tann'dan 

celdnen de onun ovuliisu yiizunden kotii zanna 
dujer. 

Padt^ahci o, hem de pek uyanik bir padi^ah. 

Oz bir kisjydi o, hem de Allahrn oz kijilerinden. 



Sahife 58 - 358 



58 



MESNRVt SEBHI I 



Bir ki?iyi bSylc bir padi^ah blduriirBe, baht 

ne yandaysa o yana, en iyi bir mcvkie ceker, jlc- 
tir onu, 

Onun faydasim, onu kahredi^te gorrocseydij 
o mudak lutuf, nasil oJur da kahretmcyi dilerdi? 

Cocukj hacarnatanrn aijacagi yaradan titrer 
duru'r; esirgeyki anaysa a sohikta sevbflidir, 

Yaiim can abr, y fierce can bagi^ky; vebmine 
bile gelmeyen bir jey vardir ya, onu vcrir j§te. 

Sen, keadine gore, kiyasbmadasir) ainma 
cck., pek 90k uzak du§mu*sun; iyice bir bak facte. 



(S E R H) 

35. beyitk ba^layan hikayenm, ^Firdevs'ul-Hikmc,, 
dc bulundugunu us tad Kcdf'u^-Zaman Fruzaou - fefj 
bildiriyor ve bu kitabin Berlin basmasmm 538. sahife- 
sindeki Arap^a itietni veriyor (Maabiz-i Kasas ve Tem- 
srflai.-i Mesnevi, Tehran Oniv, Yayin; Cap-hine-i 
Meclis- 1335 $.H.s.3). Kes.f-d Zunun, bu kitabic Ebiil- 
Hasan AIT adh Rcy'b' birisinin oldugunu bildiriyorsa da 
mucllifin alum tarihiD] bulamadigina, eserin ba^indan 
ibare de vcrmedigine gore Katib Cetebi'nin bu eseri 
gflrmedigine;, duyup ya^diguia hiikmetmck icab eder 
(1st. Maarif Mat. c.II, 1362 H. 1943, s. 1254]. Bedf'uz- 
Zaman, "$erh-i Mesne vi-i $erif„ de, iranli bir hekim 
olan Ali'nin bu hikayesinden ve bu hikayeyc benzeyen 
diger hikayekrden etrafh bir sureile bahseder (Cuz J -i 
Nubiistiu ez defter-i Evvel; Tehran Oniv. Yayin. 1346, 
§,H.S.4l - 43). Hikaytnin hiilasasj ijudur: 

Rum diyarinda, bir pactional oglu babasmiri kadin- 
lartudan birinc $£& olur. Gundcn gdoe sararip 5olan 
gencin hastaligim hekimler anlayamiytirlar, Sonundsi 
bir hekim, genciii nabzini yoklatken kadin oradan geci- 
yor, bu sirada da nabzt $iddctle atmaya ba^byor, Genes n 
hastah^iriiil ajk oldugumi anlayan hekirn saraydaki 
biittin kadinlarra adlaruiin birer bird anilmasim buyuru- 
yor. Sevdigi kadinin adi anilirken gene nabzi atniaya 
ba$layan gencin^ o kadini sevdigini, padijabtan kendtsi ve 



Sahife 59 - 358 



70 



MJiSNEVl it&til I 



MES-NJEVl $[RHl t 



71 



jchzade 19111 aman aldiktan soma antauyor. Padisah, 
oflunu o^kadmla bulu§Luruyor] ijocuk meraatma erisjn- 

-cc iyilejiyor. 

Bu bikaye VI. yiizyd (XIPi 5 air ve mii^ilerindcn olan 
NizamM Ariki-i Semerkanui-'nin "Char Makaate,, sin- 
dc de vardir (Aluhammed b. AbdUlvehhib-i Ka^'ini'- 
nin tashih ve hisiyeleriyk; E. J. W. Gibb vakfi, Leyden- 
1910, s, 7ti - 80. Tercemai; A. Gbipinarli; 1st. {Jniv. 
Tib Tarihi Etist, Yaym. 1936; "Tip Ilmi ve Me§hur 
Hekinuerid Mabireti,,; s.2J - 25}. Hikayedeki kekim, 
mt^hur ibui Sina-'dir (428 H. 1037). Bu hilkaye, ibni 
Sina'nm "Kaanun tTt-Ttbb„mda gecer (Char Mafcaale 
M^iyesi; s. 249 - 250), Ancak orada hikSye Earzmda 
degildi^ ajkm redavi tarzi anlatihrken zikredilir. 

Gerek "Firdevs'ul Hiking de, gcrck "Char Aiakaa- 
le„ de hikaye, kizm delikanliya verilmesiyk biter. 
^Mcsntvi„ de ise haiayigm sevdigi guzel kuyumcuvu 
bekbu, bir Li^la ankla&tinr, cirkmlejtirir, sonra da 
.zehirleyip b'ldiiriir. Bedi'uz-Zaman Furuzan-fer NLza- 
mi-i Gencernin (591 yahut bOG H, 1194, 1209) "tsken- 
der-Name" sindc de boyle bir hikaye buhmdugunu 
sb'yluyor ve kikayenin hulas asim veriyoi (Maahiz, 
s, 4-6). Padi^ah T ok sevdigi bir gence bir cariyc ve- 
riyor, gene cariyeniu a ? kjyle dcrsi birakiyor. Eunuji 
sebebini anlayan padisah. bir hekime basvuiuyor. He- 
Xim bir ila^la cariyeyi arik, girkio bir hale sokuyar, 
.geac dc ondan vazgejjiyon 

Mevlana'mn Niz3mi ile de rnesgul oldugunu ,r DJ van la 
indan anliyoruz. Hastabgia anlasiimasi larzi, "KaSauiij, 
da anlaulan ve ,f Char Maafcale,, dc hikaye cdilcn tarz- 
dadir, Son kismi ise ff lskender-Name„ dekine benzer. 
Ancak hikaye, "A dostlai, bu hikayeyi dinleyb, ge^ek- 



ten de bizim baJimizi anlatir bu diye basiamasi dikkati 
^kmektedir. 

Padi^ah bir halayiga vurulur, onu ahr; fakaL halayik 
da Ssmerkandli bir kuyumcuya a^iktir; solup crimeyc 
baslar, Oerkeu il^hi bir hekim gelir, padl^ahia bulujur. 
Padijah, -asil raaksat senmi§sin der, Halayik da ; halayjga 
djik oktj da ^ok geti plana dii§er. Bu ilahi hekimin gcli- 
^i, padijjahla bulu^masi, Tebrizli ^cTmcddin'Jn Konya J ya 
■gelipi Mevlana ile bulu^masini hatirlatir. Esasen hiki- 
yenin 143. beytinin sonuiiadck gcmscddin bitind 
plandadir. ]'1'5 ve IVL beyitierde de Ijemseddiir'in adi 
ge^er. Mevl3na adcia ^ems gelincc gecici a^ktan jget^ek 
a^ka, zabitlikteti arifiigej raaddeden manaya^ ilimden 
irfana.j S^iklikEan mijuklti^ii ula^tigitn, mevhum ve iaifi 
viirli£inin yokoldugunu ardatmattadir. 

47. Mesih, Isa Peygamber J in (A. Al.) lakabidir. 
Kur^n-i K.erfm'in III. suresinin {Ali tinriti) 4-5,, IV. 
surcsiain (NisaT 157., aym surenin 171. ayetlerinde 
,f Meryemo^lu Mesih Isa„ , V. ^uresiuin (Maide) 17, vc 
72.J IX. 5flr[;sinm{Tevbe) 3 1 . ayctlcriadc "Mcryerrtoglu 
Mesfh,, diyo amlmakLadir. IV. surenin (Kisa J ) 172., 
V.j siirenia 72., IX. surenin 30- ayetleriadeyse yalmz 
"Alesih,, diye gojer. 

Mcs-ih siJKilniin Siiryancadan geldigini soyleyeakr 
olduga gibi Arapcada bir yere, bir ^eye el siirmek mana- 
.sma "mesli,, ten gcldigini sflyleycnler de vardir. Yeryii- 
■'■'j.acc fazla gezdiginden^ yagla aieshedilmi^ olarak 
dogdugundan, Yahya Pcy^mbcr (A. M.) tarafindao 
suyla vafciz edtldigindea bu lakapla amlmi^tir diyenler 
ve bu s5ziin Ibrmca'dan gcidigini stiyleyenler de vardir 
{Mufradat; s. 457 - 468). Anadan kudu olarak, bereketlc 



Sahife 60 - 358 



MHSNIVL SEHH] I 



73 



•JZ MESMEYI JERHl I 

tncshedDmis, suclardan annmis okrak dogdugu, zey- 

tinyagiyla insaolan mesthettigi, kbrlere, hasialara eliyle 
dokumip sivazladigj, boyleee kOrlerin goiilerini actigij 
hastalan iyikjtirdigi Kjn bu adla anilmis.tir diyeuler r 
iiatta dogunca Cebrail taraiindan kanadiyle meshedil- 
digi icin bu lakapla anddig) fikrini gudenler de vardir 
[§eyh Eb! All Fadl b.Hasaa-i Tabnsi: Mecma'ul-Be- 
yan; Sirket'ul MaanFil-lslamiyve, of set ba&. 1379 H. 
1339 $,H. II, s. 442 - 443). 

48. ff Taon isterse. „ Bu sdziin Arap^asi "Insl* 
AMh„ dir; bu sbz, Anadotu'nun bir pok bdlgelcriudej 
" Allah izin verir$e„ tarzmda Tlirkfc soyteoir. Kur'an-i 
Medd'de XVIII. surenb {Kehf} 23-24. ayetleriude 
ir Vc hi^bir $cy hakkmda, bunu mullaka yann yapacagim. 
deme j aacak Allah dilerse yaparim de ve bir §eyi unutuu- 
ca Rabbi ni m vc dc kf: Umaxim, Rabbim beoi bundan 
daha ziyade hayra ve dogruya yak in bir seye erdirir 
vc ba§an verir bana" buyurulmaktadir, Mufrssirler bu- 
ayetlerin ini$ sebeplerini joyle anlatiyorlar : 

Muse viler Kureys. boyuna, ona ruhUj Ashab-i 
Kehf J i ve Ziilkarneyn^ sorun; (i^iinc de cevap verir se 1 
peygamber degildir; ujiine de cevap vermezse gene 
peygamber degildir; bu sorulatm ikisinc oevap verir, . 
birine vermezse peygamberdii diyorlar. Kureys, ulu- 
lari, Hz. Peygamber'e, bu iif soruyu soruyorlar ; 
Hz< Peygamber yariu cevap verirint diyor. Fakat 
vahyin arasi klsitiyor. Rivayete gore ondorc giin vahiy 
gelmiyor Miisriklcr, Rabbi Muhammed'e danldi, onu 
terketti diyoriar. Nihayet, XCIIL sure (Duha) inerek 
Allah' in, Hz. Feygamber'i hicbir vakit terketmedigij. 
XVIII. surenio £3 -24. ayetleri de inerek, her hu- 



susta, * Allah iziij verirse,, demesi bildiriliyor, sonra 
da bu ayetlerle aynj suredeki Zulkarneyn ve Ashab-i 

Kehf hakkmdaki aynlct ve XVIL suredeki (Isra J ) 
''Ve sana rubu soruyorlar, de ki: Huh rabbimin cm- 
Tindendir, xaten dc size pek sz bir bilgiden baska bilgi 
verilmeiuistir,, mealindeki B5, Syct iniyur. Eoylece de 
iki soni tarn cevaplandmlnu^ birisi hakkinda da bu ka- 
darcife bilgi verilmi? oluyor (KaadJ BaynSvi: Em^r'iit- 
Tenzil ve Esrar'ut-'IVviL; &t. Mat. Amirc-12B5 H.II, 
a. 9-10). LXVIIL sureniii (kalem) 17-33. ayetlerinde, 
YcmeL^dej San'a J ya on iki mil mcsafeclc bnlunan Sat van 
bag ve bah^eleriniiij bir gecede kuruj'up £OrakIa|tigi 
anlaulifken de, sabahltyin mahsulti devsitmeye gitmeyi, 
yokaullara higbir jey vermemeyi kararla^tiran bah9e 
sahipkrinin "Tattri dilerse*, demedikleri de IS. ayette 
bcyan buyuruluyor. 

49 - 50, Mevlanll, ""Allah dilerse^ soziinun agizdan 
denincsini yetcr bulmuyor, gGniilden Allah'a sigiu- 
iDak gerektigiiiij hatta gftnliiyle AUah'a dayanan, onun 
iradesiiie baglauan ki^intn bu sQzii demese bile, dtmi^ 
sayilacaguu bitdiriyor; Altah'm kudrctine sijhnmayan 
adamuij gouliiQUD kapahj muliurlu olacaguu anlatiyor. 
Ger^ekten de kcndisini Tanri kudretitie vercn, ona 
signup dayanan ki^i, irade kudretinej azme sahib olur 
ve diledigi igi, bu gay rede ba^arir; kendi kudreiine 
gflvcncosc cok defa h^usrana dii?er. 

53 - 5^-. Sirkenciibin, Fars^ada Sirkengubm so^Qniin 
Arapgalajmi^ seklidir; Arapcada Sikcnciibin diye de 
isGylenir, Engubin Fars^a bal demektiri batla sirkenin 
kansmundan meydana gelen bu serbet, yazin harareti 
liesmek igin kullamhr, Eski bekimlex bunun safrayi 
gidereccgine inamrlardi. HekimleTj "ahlat^i erbaa,, 



Sahife 61 - 358 



74 



MI-.SNiV! JlUllI I 



dcdikleri safra, sevdaj kan, balgamdan tiiri fazlala^irss. 
mizaan bozulacagina [mmrlardL Sirke fle katijik bal 
$erbciinin safrayi gidcrccegi kanaatindeydiler. 

Halk arasinda "heltle,, denen "lialile,, biiyiik ve ince 
yaprakh bir agacin salkima benzeyen meyvasidir. K-Utu- 

tulau bu rncyvanin Latincesi "tcrminalia^ du\ Sansi 
ishali kesmek, karasi niulayimlik vermek i$in ymylurdu,. 

Badcntyagi da yumu^aklik vermek if in kullanihrdi. 

58 - 16O. Kur'an-i Mccid'tk "Uilmezler mi ki Allah, 

onlann gizlediklerini de biliXj fisiltiyla konu^up ara- 
briruki giz^i. kalan |cylcrini de vc jiiphe yok ki Allah 
gjzli jeyJeri en iyi bilendii }1 buyuiulmaktadir (IX ? 
Tcvbc, 78). 

II, $urcnin (Eakara) 186, £yttirtde> mealed "Rul- 
[arim sana beni sorarlarsa biisinler ki bar, muhakkak 
onlara pek yakioim, dua euigi an dua edene icabei 
ederim, Artik onlar da bsnim cagirmama ko^unJar, 
bana inansinlar da dogru yolu balsunlar,, buyurul- 
makta, VII. sflreniii (AW) 55. iyetinde, yalvarjp- 
"ikararak gizlice dua etraek einredilmektCj XL fiOrenin 
..lii'min) 60, Hyetinde "Rabbirdi! dedi ki: ^agrnn 
beni j icabct edeyim sizej ?uphe yok ki bana kulluk et- 
raekren.. ululuk satarak fckuenSer, a^agihk bir batde 
cfihentieme gireeekkrdir„ buyurularak duamn icabet 
?arti oldugu bildirilmektedir. Bu beyitlerdtj zikredikn. 
j3,yedere i^aret vardir, 

69 - 72. Hays'!, hakiykat kflrjihgidir; ger^ekte olma- 
yan, muhayyile tarafmdan zihinde belirtn, bir scbcplc 
gtiise gtiruncn $ekilkrc denir. Hilal, ilk gece pek ince 
oldugu i^in her giiz gikemez; gGriil&c bile hayal gibi 
gyriiniir. 






Ml -,NF VI ££RHl I 



It 



Mevhum varhgmi birakan, bu guniin deyimiyk 
"Terdiyetindenj benliginden, benciligirtden gec^n ki^iysc, 
'kendisi icin ya$ama2> ynuu biitiin varhgi, balkiudir; 
o, He. Muhammed'in (3,M.) ahlakiyk ahlaklatim^iatj 
varkgi aletnlere rahme-t obnustur. Hz. Peygambcr (S.M.) 
"Yuce Allah 'in eiyk kullari vardir ki Allah ontari, msan- 
larm ititiyaclarjm gidermeye memur ctmi^tir Insanlar 
ihtiyaca dti^tiilei mi^ onlar a siginular: onlar AHab'm 
az^btudan cmindkler v buyurmustur (Camv'; Ij5. 78). 
Hu ce^it kijikr, gc'runu^tc vardir; fakai varliklaii, ken- 
dJIerinin olmadigi icin hay ale benzetifcbilirler, Alem 
dc Ailah'm hiikumlcrinin, eserlerinin, kudretinin. hik- 
metinin ayna&jdtr; iki yokJuk arasmda bir varhk gibi 
goriiliir, ^deta hayaldii. Gbriinu&te vardir; ger^ekteyse 
yoktur. HaJkin ban^t, sava^ij bvunmesi, yerinmesi 
birer hayalden ibaretur. 72. beyitteyse bti hayallerinj 
erenlere rueak oldugu ve Tanri'mn giilbah^esindeki ay- 
yiizliilerin i^iklarnnn vurujundan ba^ka bir ?ey olmadigi 
bildiriliyor. Esma yolnyla yo! almak istcyenler, nsm3 J - 
nm verdigi zevkle. zevke du^kiinlukle hayallere dalar- 
lar; ruyalara kapiltrlar, ke^iflcrc, ketimellere ehemmiyct 
verirler. I'akat ehemmiyet verdikleri ^eylerin hepsi de 
Tanr) J nu3 giilbah^sitideki ayyirzlulerin l^iklartmn vu- 
rn^udur ancak. Maksatga, a ayyiizlulere kavu^mak 
dcgildir. BurJann zevklerine dalanlar, gereege ula^a- 
mazlar; hatta kendilcrindeu ktrameder zuhur ettikee 
beidige bile du^erkri bu yifoden yoUatindan balirlar; 
batti Tann kapisindan bile surulebilirkr, Musenuni 
yoluyla yol alarxlarsa a§kj ve cezbeyi kilavuz edinirler ; 
cesbtfniii ate?iyk varhkJaruu yakarlar; maksada ulajir- 
lai, 

Bu beytin mazraununu bir bajka tarzda da anEamak 
miinikundur : 



au< 



Sahife 62 - 358 



MEjiKEVt SEKHl I 



76 



17 



MSSNWl 5ERHI 1 



Bazi sufiler, alemdeki giizelligi, murlak giizdlik 
olan AHah'm teceUisi giirup giizelkre, bilhassa YOnani 
gelenege uyup klmi) giizelligin mazhan dun genckre 
baglanmi^lardir. MeselS fcvbadeddin-i Kirma'ni f§34 
H. 1237) ve Fahreddin-i Irakiy (638 H. 1289) bunlardan- 
dir. MevISriiii ve ^emseddinj bu nes/eyi de bit bag, 
bii tuzak gormekte vc bunu, hi^bir vakil ta^vib etme- 
mektedii. Seimeddin, Bagdat'ta rastladigi Evhadeddin'e 
ne akmdcsin diye sormu^ o da, guzellerde. mutlak 
giizeilSgi seyrcdiyorum manS&ini kastederck o^yle cc- 
vap vdrmisti : 

— Ay J t tegende seyrediyoram. 

§emseddin bu so'ze kar^ihk, boy nun da £iban yoksa 
ne diye gijge bpkmiyorsun, orada g&rmiiyorsun diyor. 
CManSkib'ul-Arifjn; rccriii, I.5.6IS). AJevlan-Tya Fvha- 
deddin gentled severdi, fakat bir kotiilup yokm dendi- 
gi zaman, ke^ke oisaydi dH bu buy dan ^sleydS, srizuyle 
ihtibas haline gclcn duygularm fcnahginj bildirmis, 
ruhi bit hslcti anlatmi$ri, Geae Mcvlana, Evhadedin. 
31emdc kotii bir mkas bjrakti, ormo vebnli kendisine 
aid oldugu gib: o ameli i§kyenkrin vcbsli, hem kendi- 
leriue, hem de onadir buyurarak bir hadise i^arer 
etmi^ti (aym, s. 616, 439 . 440, fcvhadeddfn hakkindaki 
bu iki rivayet, lf Nafahat'iil-t V Ds„ re de zikredtklekiedir; 
Lamii tttc, Fiitflh'uI-MiiciibidjD L ter villi Kulftb'il- 
Mii^ahidm; 1st. 12?,% 5. 65S, 663. Fahreddin irin aviu 
kitaba b.s. 671-674). ' 

Mevlani Tanrj'riin gulbah<;esjndeki ayyuzliikrin 
l^iklarliun aksi dan ve etoniere tiuak kesLieti hay all eric 
bunu dg kastetmijtir saajyoruz. 

77. Omet ikiaci haljfedir. Mustiiman olunca Islam 
kuvvet bulmujtu; buna isaret ediSmektedir 



78. Edep, toplumlara^ zamana, mekana nispetk 
t iayet cdilmesi gercken rusum ve adetlerdir ki bunkri 
.gozetmek, gozetemn mevkiini, lahsini yiiccltir. Hz. 
Ra^ul- 1 nkrem (S.-M,), ^Rabbim beni edeplendirdi ve 
edeplendirmesini de pek giiwl bir bale getirdi,, buyur- 
mu^lar "Eyladiniai ify huyla edeplendirin: Peygaoiberi- 
tiizin sevgisij onun Eblibeyt'iilin sevgisi vc Kuc'tin 
okumakla,_^(puTlku Kur'an okuyanlar^ bilenler. ba^ka 
bir golge olmayan kiyamet giinunde 5 pcygamberler 
ye scgilmi^ ki^ilerle bcraber AUab J in manevj golgeslnde 
golgeleniTler 3 , demi^krdir (Cami 1 , 1^ s. 12). 

Irfan ebline gore her^ey'i edeplc diizent. girer; her- 
seyin bir edebi vardir. Buyiige saygi, fcu^iigu esirgeyi?, 
kadrince hiirmeij hatc^ cansizlara bile SCVgtjlc muamelc 
gerektir. Ibretk bakmak, hikmetie soykmek^ nefse 
uymamakj haddini bilmek., ulubumamak, kimseye korii 
muamelede bulunniamak, gbniil kirlmamak, bilgiyej 
kudretc giivcnmemekj kendini aJcmin nitrkezi, uiihveri 
saymamak, kendisi i^in degil, balk lyn ya?amakj,kim^tyc 
yiik olmamak, aksine herkesin jiikiinii yiiklenmek, 
edfcbin ba$licalarinc!andir. Son devrin en b^ytik siifisi 
.Seyyid Abdulkadir-i Belhi,.(134l H.il923 M), "El 
Vab^ij bbi yaman; el torba, bii saman >3 ve ,v Yar ol, 
baT~oTma7^£uI oli '^ r °' ma » buyururlardi. 

Arif, "Rabman^n kullan oylesinc kullatdir ki yer- 
yiiziinde goniil al^akligsyle yiiriirler ve bilgisizlieTj 
onlara $&/. sbyleyince, saglik, esenlik sizc^ diye cevap 
verifier. Oyle ki^ilerdir ' onlar ki gecelerini rablcrine 
.?ecde edcrck,, onun hu:oirunda kiyamda buJunarak 
gt^irir Let, Oyle kijiktdir onlar ki rabbiniiz derlcr, 
savujtur cehennem azabun bidden; ^iiphe yok ki 



Sahife 63 - 358 



7S 



WgSHfiVt &ERHI I 



MliANEVl StRHJ [ 



TO* 



onun azabi daimidir. Gergektert de orasi, karar edile- 
oek dc kotii yerdir, durulacak ne kotii yuit, Oyle H§i- 
Icrdir onlar ki yoksullara birsey vetbce ne israf ederler>. 
ne dc as verifier; ikisinin ortasjru bulurlar. Oyle ki$i 
lerdir onlar ki Alkh'la beraber ba$ka birine kulJuk et- 
mezkr, hakh olniadikga Allah'ii) haram ettigi bir catia 
kiyip kimseyi oldUrmezler ; zina etmczler ve kim 
bunlan yaparsa cezaya ugrar. Kiyamet gtinjindeyse 
kat kat arttirilii azabi ve.hor hakiyr bir balde edehi 
olarak azapia kalir; sneak tevbe cdip inaDan ve iyi i$- 
lerde bulunan musiema,, Onlar o cesit kijilcrdirki Allah 
kotii! iiklerini Jyibktere tebdil eder onlann ve Allah 5119- 
lari ortendir, rabimdir. Kim ccvbe eder ve iyi ijlerdc 
bulunursa sUphe yok ki o, Allah'a tcvbesi kabul edilmi? 
olarak doner. Oyle kis.ilerdir onlar ki yalan ycre tanik- 
Iikta bulunmazlar ve sue yapilan yert ugrarlarsa, ora- 
dan, &w; yapmadan ve yapilan 5119a razi olrnadan get^ip 
giderler ve Gyle ki$ikrdir onlar ki Rablerinin ddilleri 
anildigi, Kur'an okundugn banian, sagjr bir balde j korii 
koriine yerlere kapanmazkr. Oyle ki^ilerdir oolar ki 
Rabbimii dcrler, eslerimizden, soylarimizdan, go'zleri- 
mizi aydinlstacak killer ihsan et bize ve bizi ; cekinen- 
I ere kilavuz kjl H mealindeki Syet-i kcrimelerde bViilcn 
ki^ilerdendir (XXV, Fuikan, 63 - 74), 

Edcbe 90k biiyiik bir ehemmiyet veren sufilerin 
dergifchJarmda, cvkrinde gbriiliir bir yerde mutlaka 
"Edeb yShu„ yazisi yazili bir levha buinnurdu. 

80*82, "Ahd-i Atiyk,, te, tsrailogullarina, colde' 
40 yilj ak^amlari bddiicin kuslarimn, sabahlan da 
balii yufka eknaegine benzcr bir nesnenin nzik 
okrak verildigi, bunlan yiyerek gcpndikleri anlatilir. 



(Hurtle bab, VI). Kur'an-i Mecid'dc II. surenin 57. 
iycUndc mcatcn "Bulutla golgetendirmi^tik sizi. Rizik- 
sandirdiginuz seylerden yeyin diyc kudrer hetvasj ve 
bildncin indirmi$lik, Onlar zulmii bize etmediler, ken- 

dilerine ettiler„ buyurulmakiadit, Gene aym surenin 
61, ayetiord meali ^udur: "Bir zaman demi^nniE ki: 
Ya Musi, biz bir tiirlii yttrtte|t dayanamayiz. Rabbinden 
bixim igin isEe de bize yerin yeti^tirdigi seylerden ver- 
sin; yerden yc^illik, kabak, sanmaafc, mercimekj sogan 
bitirsin. Miisa. demisti ki: Daha hayirh olam, ondan 
daba asagihk bir jcyle degi^brmek mi istiyorsunuz? 
Misir J a ininj orada dilediginu ^cy var. Ozerlerine 
a?agilik ve yoksullyk ijuUanmi^tij Allah'in da gazebinc 
ugradilar , 

S3-S7. "Ahd-t Ccdld„ de, Is a Peygamber'iu 

[A. hi.) bes ekmek, iki balikb, bc^bin ki^iyi do- 
yordugUj artan ckmcgiij de oniki kiife oldugu anlati- 
[ir (Matins, XIV). Gene aym kitapta ytrdi ekmekle bir- 
kag lane kii^iik baligi dorcbin ki^inin yedigi, artan ck- 
mcgin de yedi zembil oldugn soylcnir OLY\ Kur'aa-i 
Mecfd'dt ise Havanyynn'un Isi Peygarobcr'c (A.M.) 
Tanfinia gokten bir soffca indircnesim Jilerfiklerini, 
oadan ycyip tam bir manca ula^mayi istedikleri, bunun 
lizerine hi Peygambci" i m d«a ettigi ve sofranin indigi 
bey an buyurulmaktadir lV, Maide^ 112-114), 

S8, "Be? 5*ye kar;iUk bE? ^ey var: "Bir topluluk 
ahdini baidu rnu AUah, dtlsmantanni onlara muaatlat 

eder. Tanri buyrugundan ayn buyruklarla hukmeder- 
ierse i^lerine yoksulluk yayikr. Kbtiiiijgu yayarlarsa 
s^ieriue iJltim yayiltr. Cil<jegj 3 teraziyi bikli oli^r, tariar- 



Sahife 64 - 358 



m 



MlSNEVf SERHJ I 



MliSNliVl SERHI I 



81 



larsa bitki bitmez t knhk oHifc Zck6t vermezlerse de yag- 

mur yagmaz. „ (Hadis, Cam!', Ilj s.5) 

fr Yagmur yagroadi mij bilin ki insanJar zek&ti menet- 
mislerdir. Allah da katuidakinj onlardan mtneEitii^rir. 

Vebanin yaytldigui] gordiiniiz mii dc bilin ki zinil 
cogainu?t.ir. ti (Hadis, ratih'yl-Ebyat, s.12) 

91-92. Giine§in tutulmasi 'qui, edebe riayet edi]- 

memesinc baglanmasi &mia i^arei oha gerektir: Ay, 
■dunya de giinfi^in ara^Tia gitince ay in gtilgcsi, diinyava 
dii$er, gunesiD bir kjsmi yahut hepsi goriinme?. olur; 
bu, Ay'm edebe tiayet eEmemesi suretiyk teveih edil- 
mi$tir. 

Astiizil, Ijeytan'in adicur, ululanmasi. kcndisini 

buyiik gotmest yiiyiiiidcn erare uymami^ Idnete u|ra- 

nii^tir, Meleklerse buyruga uymu^ardii; esasen onlar. 

"Allah ne emrettiysc isyan etmezler ve emredildikleri 

-§eyi Verier. „ (LXVI, Tahrim, ©5 

Azazil adinin Arap^a oldugunu, S&ryanca bir ad 
bulundugunu sbyleyenler vardu (Huseyin Kaznn: 
"Tiirk Liigau, c. Ill, 1st. Maarif Mat,, 19+3, s, 503), 

96. ' f Sabir genial igui aoahtandir; kotiiliik- 

■lerden ^ckinmekse ebedi bir zenginhk„ hadisitie i^arei 
■ edilmektedir. (Mudlvl: Kunuytil-Hakaaik; Cami'-us- 
■Sagiyj- hasjyesinde. II, s. 10S). 

99. Miicteba 3 Seeding, Murtaza, razdik Kazan mi^ 
manalarina gelir. "Kaza geldi mi feza darakr,, sozuaiin 
Arapcasi, Arap dilindt atasozii olarak kullanjla^elmi? 
klflsik dogu liirioe girmi$Ur, Bu ve bundaa sonraki 
'bey it Arapcadjr. 



100. "Toplumun ulusu> Onlara hizmet edeudir; 

topluma su vcren de en son iijcnidirj, ve "Sefcrde 
topkiTnuii ulusu, onlara hizmet edenidir, onlann hizme- 
tine once ko^aiudit; icier inden hiifbiri, §ehid oLmaktan 
bagka bir amelle onu ge£cmczj oudan iHtiin olamazj, 
mealindeki hadfe-i Serif lere i^aret edilmektcdir ;Cami J f 
II, s. 29), Bey tin ikind misramdaki r,r bundan vazgec- 
geemezse vay haline,, sited XCVl. surcuin (Alak) 15, 
ayerinden alinmi$tir. 

10fi, Bey tin ikinci misrai Atapijadir. 

110. Usturlab, Yuaanca bir sEizdiir; giine? terayisi 

anlamfiia gelir, Ostiine gbk kuresi ve yildizlar resmedi!- 
mi^ daircniti dflrtte biri kadar kabnea tabtadan yandmi§ 
bit aletdt, WsriinJc ucu kur^iinlu bir ip vardir. Yiiksek 
bir yere ktmur, bu ucu kur^imlu ip barekef ettirilir. 
ftriimcek anlanuua gden ^aiikebut^ adi verilen bu ip, 
gdnelin hiiasma getiriUnce giine^in ve obiir yiidizlarin 
bulunduklan yer tcsbit edilmif olur. Zeval vaktini ve 
saati dc gSsterit. Usturlab nasi! giinejin. yiSdi^larm 
bulunduklat] yerleri giiaterirse a?k da mana giine^inin, 
sir yddiilarinin yetlerini bildirir. 

111-132. Irfau ehline gttra a?k ikidir: Mecad, 

yani ge^ici, hakiykiy, yani gei^ck. Sfefld a^k 7 bir guzele 
g5riiil vermek, ona vunJmaktir ; Bajka bit deyjmle 
butiiti i?tiyak duygularuunj ilitiras ve ijthvede bir ki^iye 
haAredilmesidir. Ajik, scvgilinin ayiplanrtl, kusurlarim 
gormez; yaptigi kotiilulderi iyilik sayar; iulmiinu ilti- 
fat kabul eder; onu keudisinden bile kiskaiur. MevBni' 
mn dedigi ve eski hekimlerin kabul ettikleri gibi a?k A 
insam karasevdayjij intihara kadat siirtJkler. Kskiler, a$k 

p. e 



Sahife 65 - 358 



w 



MhSNIVJ JEKHl I 



hastahguiin ilaam, seveniri ba^ka bir a^ka diijmcsi, 
yabur seyahate gikmasi olarak kabul etmi^erdir. 

Irfan ehli, gecici a^ki da, ratmin t'ikn olrnadikfa 
ho^giirmu^lertlir; ^Linkii oniarca a§k ; a 1 51km giJziio- 
.den butiin varliklan, giinliinden buriin isrekleri surer^ 
gkarir ; a^ikin gaziinde sevgiliden ba^ka bir varlik, 
gonliinde, ondan ba§ka bir istek birakmaz. Bu, meca;ii 
ctmakla bcraber biriige bir hazirliktir. Bn yiizden de 
"Mrcaz, bakiykatin k&priisudiir„ demi^ierdir. A§k, 
sarap gibi insanin 19 duygulanai di§a vurdurur. Kotii 
duygulu ki?i, engeLlerine du^man olur, cinayetlcre kadar 
suriiklenir; iyi yetiijmi?, tyi huylari tcvarus emii$ ki?iyse, 
insanlara, hayvanlara kas^i marhame^ esirgeyi? duy- 
gulanyle dnygulamr; sevgilinin bakugi, gbrdiigii, dur- 
dugu, konu^tugu, gezdigi b.er$eyi, hcrkesi sevmeys 
bajlar; her yerdc herkeste, her varlikta onu goriiir, 
■ouli ijlct. Bu duygu tekemmiil ectince giizeldea giizel- 
lere, gLizellerdeii giizeliige, insariljaa ve diiayaya yayil- 
maga ba^ar; boylecc de sevgili, asikia gosunde, gonliin- 
de bir symbol kesilir; hilkati, hilkatteki hikmctleri kud- 
Tetieri gormeyc, yattuilanj sevmekten, onda fan! olrnak- 
tan, yaracam sevmeye, onda t&oi olmaya yonclir. lljte 
bu yH>as\\% gecici ajktan genjek a^ka ula^maktir] Gecici 
a$k, burada bir kttprii mahiyetindedir- Nizami ve 
Fuzuli, ■•'Lcyli-Name,, lerinde bu a$km safhalanm pck 
guzel belirtnnsterdir. Mevlana'nin, "A^k, isttr bu yan- 
dan olsun. ister o yandan; s onunda o yana kilavuzdut 
bize,, beyti, bu inane] ,bu telakkiyi dile gctirmektedir. 
*Ki*U Sjtk olur t a^kjiu giz-lcr, ternizlikteo aynlmaz-, 
ikotiiluk ctmezse Sliince sahadet mertcbesiiie eri^ir.j 
unealinde tbm AbbaVtan bir hadis de rivayet edilmi^tir 



MfcSNtV] Jl-KHl 1 



u 



(CSrni', II , s. i&)$ 113. bey it bu hadisi de hatulat- 
makLadir. 

B'urada a$h, bir kem&l, liattfi ge^ici a?ki, ger^ek a§ka 
bir koprii olarsk kabul edeo Irifkrc kar^i itiutc^erriarun, 
a^ki birhastahk, bir noksan kabul ertiklerini, niahabbetle 
a^ki birbirindcn ayirdiklatim. a^k stiziiniin Kur'ani 
bif eoz olmadiginj su. filer ce bir tenm b aline getirildigin: 
de Sioykdiklernij kaydetmemiz gerektir(Hacc Abbb^s-i 
Kumjni: Ssfinet'ul-Biliar ve Medina r'iil-Hikciiu veH- 
Asar, Nccef; 1352 - 1355 H, Ta^ bas. II, s. 197-198). 

116. beyitte, ajki gune^e beuzetreekte, guoe^in 
varhgma delil na$il giincsse- a^km da a§ka dclil oldugunu 

soylemekie, bundan sonraki beyitte bildirerek '^Rabbi- 
niii ijini gOrmcdin mi? Nasii da golgtyi uzatti, dilcseydi 
onu sakin eder, uzatip kisaltmazdi elbette; sonra giinesi 
delil cttik goigeye, sonra da onu yava§ yavaj ; gizlicc 
kendimize ^ektik. aldik,, slyet-i kerimelerine iaaret 
eylemektedir (XXV, Furkatv. 4ri - 46), 

1 18. beyitte LIV. sflreiun (Kamer), "Yak]a§u kiya- 
mcr vt yanldi ay ve oolar bir delil gorduler mi yiiz 
^evirirler de siiriip giden bir buyii derler" mealiiidekf 
1-2. Syetlerine i^aret olunuyor- Hz. MuKaramed J in 
(S. M.) isaretiyle Ay 'in ikiye boliinmii; gbrundiigiine 
dair hadisler oldugu gibi kiyametin, kesin olarak 
kopacagim bildirmek icin Syette mueari yexine mazi 
siygasi kullaiuEmi^tir deyenler de vardir. Kjyamet her 
an kopmakcadir ; kitiiiLii biitiin ciiziileriyle ber an yeniden 
ycniye yaratilmaktaj bir an onceki alem yokluga ge^ip 
gitmektedir. Kjyamet-i Kubra i$e bCituti kiiruitin yoko- 
lup il'1111 snltanatinj ahiret fileminin zuburudui. 120. 
beyitte giineai tek farzetmelerinden de anJasibyorki 



Sahife 66 - 358 



34 



MESNE VI SERHl 1 



maksatlar! hakiykai giine^idir; gerfek yolculunun gol- 
geye benzeyen varbgiiu yok eden giin&jtir. Esir, eskilere 

gfiec ay gSgiinun altinda, hava kuresinin {istxinde clan 
ate j kliresidir. $imdi,havanin bulunmadi^i yeri dolduran, 
fiavadan latif bir kuvvetli vasartir ki i^ik, bu vasat ile 
gelir. 123, beyitte Tebdili $emseddiii-'in adiiu ansrak 
g[ines.ien ncyi ve kimi kasteuikkrini a^jktamaktadir- 
lar. 135, ve ill, beyitkrdc "can,, diye anibn, gelebi 
Husameddin'dJr, 125, beyitte Yusuf Peygambcr'in 
(A, Ms) kj^sasina da i^arei vardir, 

Yakub Feygamhcr'in ■ A.M.) onifci oglundan binds 
Yusuftu. Yustrf riiyasinda ay] a giinejm, onbir yddizla 
berabcr kcndisine kar^i yerc kapandigini gOfGius, ru- 
yasin, babasjna anlatmi&ti. Yakub, kardestenne so'y- 
lernemesink kendisini kiskanacaklanm bildirmi^. fakat 
Yusuf dayanamayip soy km is. ri. Kardeskn, babalari- 
mn, YtisuPu cut scv"mesinden kiskanctjga dil§mii^erdi; 
bu ruya kiskan^liklartti! daha da amirdi. Babalarina 
YusuPu bizimk gcindd, oyuayaljiu. gezinelim dcdiler. 
Yakub, korkarinr, onu kun yer dedi. Onlar> biz varken 
nasil olur bu i$ deyip iziu aldilar. Sehirden anilines, 
a yalan ruya goren diye onu horladilar; eiidurmeye 
karar verdikleri haJdc ickrinden birij oldiirmcychm, 
bir battaj kuyuya atalim dedi, Bu sozii kabul etEikr; 
Yusuf'u bir battaJ kuyuya attilar. Evvcke soyduklan 
gocilegini de kana bulayjp aglaya aglaya babalanna 
goturdiiltr y biz oynarkeu, Yusuf'u elbi&emizin yamnda 
birakmistik; bu - kurt gekp onu yemis, Luaamazsan iste 
gdmlegi dedikr. 

KuyuuuD yauindan gecen bir kervan, kinde su vat 
saaarak kuyuya bir kova saldi ; Yusuf ipe yapi$arak 



MESNEVJ SERHl I 



as- 



q&h. Bunu duyan kaideskri kervana uh|ip bu, bizim 
kulunnredu, isyaa etti, biz de onu kuyuya attik, ister- 
icniz satanz dedikr, Yusuf'u degersiz- birka? pula satip 
gittiler. Kervan Misir'a varinca Misjr'in tnali iskrine 
bakan zat onu satin aldi. Fakat Yusuf pek giizel oldugu 
i^in kansi, ona gijniil verdi; kendisini arzetti. Yu&ui 
kabuS etmeyip ka^arken arkasmdau ko^up eteginc 
yapi^u, etek yirtiidi. Bu sitada kocasi, kapi yamada 
belirdi. Kadtn kendisini temize gikarmak i^in Yusuf f un 
keiidisine saldirdigim soylcdi. Birisi, Yu&ufun etegi 
bnden yiruLim^sa ticdi, kadmin sozii dogruduri Fakat 
arkadan yirtildiysa Yusuf hakhdir, kadin yalan soylu- 
yor. Masir kaduilan, dedikoduya ba^iayinca da c kadiS;, 
Misir kadinlanni cagudi, her biterine birer turung, 
elma ve birer bi^ak verdi. Sonta Yusufu ?agirdi, kadin- 
lar Yusuf'u E &riince ha ? a dedjier, bu insan obmaz, 
kadri yiice bir mclek bu ve tneyva soyuyoruz diye el- 
krini dogradilar. Kadin, gorun de bana hak vcrin dedi. 
Kocasu Yusnf J nc su;sux oldugunu bildigi halde dtdi- 
koduyu otilemek 19m onu xindaria attirdu Zindanda 
Firavun'un ^erbetijisiylc ekmckcisi de mahpusin, Her 
ikisi de bir gecc ruya gorniu^Ser, Yusuf'a yi>rdurmu^- 
lardi. Yusuf ilnce onian imana da vat ctii; sonra Fira- 
vun'a snnmak i^in k^seye iizam sikngini gijrcn kisiye, 
sen kunutacaksiD, cski hizmctine ddrtficeksirij vakit 
beni^i sufsuz oldugumu haiiriat dedi, Ekmek^i.ba^inda- 
ektnek doln bir sepct goturdijgiinu, kujlann geiip ba- 
^ndaki ektncgi yediklerini gijrmiijtu, Ona da sen 
aiilacakstn, ba^in! kn^lar didecek dedi; dcdikleri de 
* ?I ku.-ZindandaTi cikanlan ^erbet?i, Yusuf'u 11 utfzunu. 
t! juttui Yusuf da tarn yedi vil zindanda kaldi. Yedi yil 
syciraFira^n^uyasinda yedi arikine^inyedisemiziQegi 



Sahife 67 - 358 



MESMJEVl SEE HI I 



MSSKEVI SEKHt r 



yuttugunuj yedi yejEl bas.akla yedi kurti ba§afi goimiis- 

tti. Diis; yorucular, bu ruya, mide dolgimlugundan 

gikiikn ruyaJariiidan dedikr, dii^ii yoramsdilar. §er- 

bet^inin aktina Yusuf geldi; Firavun'a sb'yledi. Fadisah 

Yusuf'u kithga safe bulmak icpin. Misir bazinderine 

mcmur etti. Yusuf, bolluk olan yedi yilda zahire birik- 

tirdi. Kithk baslaytnca balk, her y and an Misira gitmeye, 

Yusuf 'a basvurup zabire almaya bas,ladi. Ba arada Yusuf ' 

un karde§teri de zahire altnak icin Misira gelcliler ; yalmz 

i^lerinde, Yusuf'u oldurmiyeliin diyen kardcskri yok- 

1.11; Yakub, Yusuf un sevgisini ona vcrmisti. Yusuf, 

kardejlerini [anedi; ba§ka kardesleriniz var mi dtyc 

sordu. Fir lane daha var, babamizin y&nmda ka'di 

dediler, Yusuf, bir dahaki sefcrde onu da getirmezsejik 

size bir blcck bite ssabirs vermern dedi; cuvaiianjni 

dclduritu; gizlice zahire it^m verdildeii parayi da ^uval- 

larmin i^ine koydurdu. tkinci seferyo kardejlerini de 

babalarinin me ite aiip gittilcr, Yusuf, kendi serbet 

tasin oman fuvakna koydurtup giderlerkftn, durun, 

icmizde hirsi!! var diye bagimi, Once obiirlerinin fu- 

vallafiii! aratti; en sonunda tas, bu sefer gctirdikleri 

kardejkriiiin cuvalmda bulundu. Yusuf, toremizde 

dedij hirsuzhk eden mtsak olur; hadi si z gidin, o bizim 

■HX^^ieMt Kardesleri, ifimizden birini tutsak et diye 

yalvardilarsa da dinlemcdi, Babalarina gidip igi anlatu- 

lar. Yakub sabretti. Bir zaman sonra gene zaliiresiz 

fcahp Misira vardilar; Yusuf 'a yalvarddar. Tutsak olan 

kardesieri, Yusuf 'un yanuidaydi. Yusuf, kendisini kar- 

dealer ine tamtti. Tevbe eitilcr; Yusuf, hadi dedi, bu 

g5mki>imi aim da babaraa gatiiriin; hepiniz dc buraya 

^elin. 



Yakub, Yusuf*un kayboTusundao soma o kadar 

aglamisti ki gdzterine ak dus,mus, fl garemez olmustu, 
Kafik Misir'dan ayrihncaj Yusuf'un kokusunu duyu- 
yorum demiyc baslatnisti; gelip gomkgi gctirdikleri 
zaman yuziiae go^-tnie siirmiis go^lcri gormiye ba^la- 
mistt. Hep beraber Misir'a gitbkr. YusuPa kar^i ana si, 
babasi, kardejkri ycre kapanddar. Yusuf, i^te gordugum 
ruya fikti dedi. 

Yusufu oldiirimeyen kardesmin adi " Ahd-i Atiyk,, 
te Raobin J diri sattiransa YahudS'dir, Musluman kay- 
naklannda oldiirtmeycn kardesinin adi Buny§minMir. 
Aziz deDcn maiiyememut'unuii zevcesinin adi ZeHhi'dn. 
Riyayete gore zevcinin flliiiniinden sonra bu kadjn 
YusuPa varmislir. 

Yusuf kissasi, "Ahd-i Atiyk,,, te "Tekvln,, kismimn 
1CXXVI-L, bablarinda geger. Peygamberlere ^es,itli 
iftiralarda butunan bu muharrcf kitap, Yu^uf Peygani- 
ber'i, ' zahire vexirken Misirhlarm toprakkrui! akp 
f i^a^ ^ un'a maletmekle, hatta sonunda kendikrini dc ksle 
■oiarak satin almaHa suglar. Kur'an-i Medd'de bu ee^it 
5cykr yoktur ve XI L sute "'Yusuf,, surcsi diye arukr, 
■■'fXissalarui en guitU,, diye ovuliir. 

"Can, Yusuf ■'un gomleginiu koku&umi duymus„ 
■demekk M^ISua, Yusuf kussasmdaki gomlegin Yal(ub J a 
giiturubnesini, onun gozleiLnin acibrtasini hatiriatiyor. 

Dogu klSsik edebiyatinda Zelihfi (IranUhTit) de>'i- 
miyle Zuleybi) a^k, Yusuf guzellik semboliidur. 

128. beyitte "Allabim, gazebinden rasiligina, aza- 
bindan bagl^lamana, senden sana sigimrim; seni dvemem 
' ?ben; sen kendini nasil fivdiiyseu 5y)esin„ hSdtsine i^a- 
ret vardir (Cami', I, s, 50), 



Sahife 68 - 358 



Sfl 



MEHVEVt $f$LHl I 



WFSNjiVl SERHl 1 



m 



132-133. Sufi, tasavvuf ebli demektir. Bu siis, Kur J an> 
da gecen sozlerden degildir. "Allah'la oturup kalkmak 
isteyen, sof giyenlerle du^tip kalksin,, mealiade hadis 
olaiak nakledilen sbz de uydurma hadislerdendir 
(Siiyfiti: El-Laai'l-MasmiS ffl ■AMdM -Mav^ua, II, 
Misir-Edebiyye Mat, 1317, s. 142). Sof giyinmek hak- 
kindaki hadisler de uydurmadir (aym, s. 142-143). 

Tasavvuf ehli bu sozun Arapca bir kektca geldigi 

rivayctlerini anlattiktan sonra butiin bunlarin, Atapca 
iiretim kaidckrine u^imdigini da soylemek zorunda 
kalm^lardir. Bu meslegi seccnlerin, sof, yani yiiD. 
elbise giydiklerinden, Ha, Peygambcr (S.M.) zamaninda 
mcscidiu sofasmda yatip kalkan ve kendilerine ^AshSb-i 
Suffa,, denenlcrc uyduklanndan, okun bir yana sapmasi- 
na, insaniD bir yatia egilmesinc suvuf dendigine g$rc 
bunlarin da diinyadan yu& cevirdikleiinden, saf aya, 
yard kalb temizliginc ihiasa erdiHerinderij manen 
ilk safta bulutlduklanndan, tertemiz anlamina gelcD 
Safavi SO'fcu konusmaya agir geldigi emetic bu sozim 
sufpye $evrilmtsinden, kirlarda, cillerdc biten sufane 
denen ncbatla gecjnenlcr gibi cCllere diisup riyazati 
adet ediudiklerinden, cShiliyye devrindc Suf&ogullan, 
kendilcrini Ka°be biametine vakfcttikleii gibi bunlarin 
da kendilerini Tanrrya adadiklaniidan kendileiiDe sufl, 
mesleklerine tasavvuf dendigini sdyleyenler olmu^sa 
da gene bu rivayetleri sirahyanlar, bu tcvcihlerin hif 
birini Arap^a iiretim kaidesine uymadigim soylemiider- 
dir (Ku$ayri: Ris&le; EuJak- 1284, s, 164; Taarruf 
li Mcshebi EbTit-Tasawuf, Misir-1933, s. 5; AvaYiFul- 
Maarif; thya ha?iyesiude; c. I, s. 233; Nafahat terc,. 
s, 82 ve devami). 



Tasawuf sbzii Yunanca ^Sofos„ stfzihiiin Arapc^ya 
mydurulmasindan meydana gelinis f 'Sufi M de bu ineslege 
mensub olaulara verilen bir ad olmu^tui. Nkckim 

"Keiam,, da, Yunanca f 'Logos, , sb'zuniin tercemesinden 
.bas,ka bir sey degildir (Fcrit Kam: Vahder-i Vikud; 
Mat. Amire- 1S31, s. 76; §emseddin Fami : ■ Kaamus-i 
Tiirki; Tasavvuf ve Sufi mad.). Sufilcr, tasawufu 
ve Sufi'yi sSz bakimindan degiL, gaaye bakuniDdan 
■^ejitli suretlerde tav$if ve tarif etmi^lcrdir. Bu tarif lerden 
biri de sufi'niu, ff Vaktin oglu„ olmasij diinle_, yarinla 
mukayyet olmania&idir, Melametilerdcn Ebu-Hafs'ul- 
HaddSd (264 H. &77)^ "Tasavvuf edeptcn ibarettir; 
her vakte ait bir cdep vaidir; her maltama ait bir cdep 
mevcuttur. Kim i^inde bulundugu vaktin edeplerine 
riayet edcr$e etler derecesine vanr ; edebi yitirirst yak- 
lasmak isteae de -uzakla^if, kabul ediltncyi dikse de 
reddedilmistir„ demi^rir (A, Gol^ularli: 109 Soruda 
Tasavvuf; Gcri;ck Yaym Evi, tst. 19G0, s. 7-17; bilhassa 
11 s. ye b.). ilk sufi diyc aniian zat^ II. ytizyilda (VII I) 
Sam civarmda bulunan Remlc'de ilk tekkeyi kuran 
Ebu-Ha^iin-i Kufj'dir (aym, s. 16-17). 

"Sufi vaktin ogludur„ sozii, suf i'nin if inde bulundu- 
■|u "an,, jn hukmiine uyacagmi anlatiraktif . 130. b^iile 
132. bey it Arap?adir, 132. beyittckl "Vakit keskin bir 
.kJi^tir,, sQzti, atasozudiir ve daha ziyadc tasavvuf ehli 
tarafmdan kullamlit. "Suf; vakit ogludur^ stwiiyte de 
-sufi J nin iciade buluudugu vaktin hiikmune uydugu 
.anlatilmaktadir. Gecmis zaman, ancak zibinde mevcut- 
tur; gclecekse bi^bir vakit tahakkuk ctmcz; ber an ge^- 
mi^e akip gider; ciiakii zaman durmaz. Bu bakimdan 
o da mucerred ve zibn! bir mefbumdui; hadiscbrin 



Sahife 69 - 358 



90 ME5NJLVI JSHfflB IF 

zihlnde kiyaslanmasmdan dogau zamanirj hakiykati,.. 
icinde bulundugumuz "&n„ dxr. Alem her an, Tanri. 

iradesiyte gayb aieminden ?ehadet alanine gclmekie, 
gene bir an ifinde, tiimden gayb alemine gitmckwdir 
ve yaratis. ve yaratih^ daimidir, Bunu, eski Yunan filo- 
f ilozoflari, fr Adam bir suda ihi kere yikanarnaz,> sfiziiyle 
anlatmi^lardi. Akan su, gelen su dcgildir vc alemdc 
her ?ey boyledit, Ucu atesb bif sopayi elimizde salla- 
sak, hizh sallamamiz yiiziindea goziimiize, atesten bir 
Cizgi olarak gor iinui, oysa ki sopa, her an yerini dcgis- 
tirmektedir. Biz de alemi degi?miyor sanmz; oysa ki 
alem her an yokolirmkta, yeniden varhga gclnlektedir. 
Bunu bilen, daima "au-i daim,, icindedir ve i^inde- 
bulundugu ana uyar J ; "Sufi vakk ogludur,, sozii, bu 
ger^egin ifadesidir. Buna kar^hk bir de Cf Ebii'J-Vak<- 
Vaktin babasi,, terimi vardlr ki bu, zamaiu kendiJerinc 
uydurabiJen, iradelcri Tann iradesi kesilen tasarmf 
sahibi ererdcr hakkuida sCylenebilir (Knsayri, s, dti-ify 
B. Fkuzan-fer serhi; $. 94-97, San AbduUWm Serhi; 
1st. Tasvir-i Efkar Mat, 1237, I, s. 230-231), 

139. Ger<?ek meydana gkarsa vehimden dogan var- 
hklar yokoJur; giines semt-i re J se gelince golgc kalmaz. 
Gcr^ek varkk, mevhum varhgi yokeder, Herseyin., her 
varligin Tann irade vc kuwetinin eseri oldugu bilinir 
ve bu bilgi, olus haline gelirse i/Mi varbk alemi yok olur~ 
Ins an bu makamda "fena-yokluk,, niertebesine varir; 
kendi varbgini da yitirir. Fafcat bu mertebe, kemal 
menebesi degildir. Buradan donup her $eyi Tanri 
iradesinin, Tanii kudretinin mazhan bilerek, her $eye ? 
mmebesine gore bakip, o mertebeye ISyik inuameledt 
bulunmak gerektir. Kemal mertebesi budur. 



MiiSKp-vI s*:Kht i 



&1 



142. Bnrada Scmseddin J in sahadetiiie telmih vaidir. 

167 - 170. SerrtCTkand, malum $ehirdii. Mcvl£n£, 
"■''Fihi nla-flb,, te, Harezmsah'm Semerkand'i ku^attigj 
aaman, kendisiniio o <.ehirde bulundugutiu a<;iklar 
■{tercememv2; 1st. Remzi K, 1959, s. H5, satir 30-39). 
Sernerkandj 604*te (1207) H&rzeoisab rarafmdan kusa- 
tilmi^tir CMevISna Celalcddin III. Baaun, 1st. lukitap 
K. 1959, s. 4-1). Bu bakimdan Mcvlana j nm bu yJda 
dogd^ignnu stiyleyenler yamtmaktadirlar Kaud, Far$^a 
■^eker demekrir; bu miinasebetle Semerkand'i sekere 
benzermektedii. Gatfet Semerkand J in en ' maniur ye- 
Tiydi {Firtkinfer Serhi, s. 103-1O4). Sen^i de «Hadiyka ja 
■da Xur'aa-i Kertm'i Gatfer servisine benzcrerek burarun 
guzeUI|yii anlarmi? oluyor (Miiderris Radavi bas. 
J, a. 82, 1. bcyit). 

176. "Dikklcrinizin olmasina, oulan gizliyerek 
yardira tdin^ cunku her nimct sahibine hased edilir. „ 
(Hadls, Cami J ., I, &. 33) 

181. Yuriiyup dnran define, Kaarun'un yere batan 
ha^incsidir. Kur'an'in XXVIII. suresinin (Rasas) 76^31. 
ayetlerinde K.aamn J uri hazinekrinin anahiarlarmi gii^- 
lii fc^iwetU onbej ki^inin goturemedigi, yoksulWa 
yardimda bulunmadigi, herkesin ona hased ettigi, sonun- 
tta sarajrnrn da kendisinin de yere battigi anlatdir. Bu 
adamrn, Musa Pcygamber'b (A.M.) teyzesinin, yahut 
^mcasimn oglu oldugu rivayet edUmistir. HaaJncsi 
JialS da yere batip durdngu i^io "Yiiriiyen hazine, 
def fne„ manasina gelen "Gcnc-i revSn^j diye aiutmi§tjr. 
■ f Ahd-i Atiyk M te audi Koroh diye gecw; bu adamla 
berabcr elli ki^inin, M^sa Peygamber'e isyan ttdgi, 
TanriniD da orJan yere batirdigi anlatihr (A'dad, XVI, 



Sahife 70 - 358 



92 



MISNJEV] sin M I 



MfSNEVl &EEB1 I 



93 



1-32). Bcyitte "'Kerern sahibij vaad edince vaadine. 
veta edcr ; vela etmcdigi rakdirde ccfa etmi§ olur,, mealin- 
deki Arajhfi atasb'zune i^aret edildigi gibi kerem sahip- 
lerinin ihsanlaruun da poklugUj yiiruyub duran hazineye 
benzetilmektedir. 

197. Taraz, £ju sinirlarmda bir sehit vie Bcdah^an'da 
bir il adidir. Hem a $zhiin, hern bu ilin giizellcri pek 
cok oldugundan dogu k]Ssik edebiyatinda giizeller, 
fevreyi i$itan Taraz mumunp benzetilir, Ayni zamanda 
misk'in tn makbulii de TaraVdan gelirmis, 

206. Bir lenk ucundan meydana gelen ask, ge?id 
a§ktu; ger^ek aska donmeasc, sevgilmin giizelliginin 
ge^mesi, ya^lanmasi , firkinle^mesi yuziinden o ask da 
sGner giderj yahut sevilen kis,iyle bulusrna yuziindcn 
sahib ine bir ay ip, bir sn? olur ve o da gcf er gider, ve bail 
kahr.. 

219, Bir halk inanisina go 1 re tavuskusu> yilanla bera- 
ber ceunet bekdsiymi?. .^cytan cermetc bunlan sokmus. 
$eytan da once Hawaii, onun vasjtasiyle de Adem 
Pcygamber'i (A.M.,) kandinp yenmcmesi buyuruian 
agacin meyvesini yedirmi?, Tanra, yilana, oliimun insan 
elindcn olsim; msanlar topukbn ile ba^im ezsinler dtmi?. 
Tavusku^unun da ayakiarnu <;iplak birafc.m.15; ayaklarmi 
goriincc esfei haJini hatula da (cry ad et demi?; bu ikisini, 
Adctn ve Havva ile beraber cennetten siirmu?. §jmdi 
her tarafi &Mu ptislii Jan tavus, giizelligiyle oviinur., 
sahmrken gozleri aysklarina degincc '^h„ dermis. 
"Abd-i Atiyk„ re $eyta n yerine yilan vardir ve Hawa J yi 
kandiran odur (Tckviii, III, s. 13-15), 

223-237 Kur'aVin XVIII sfiresi olau Kehf suresin- » 
de Musa Pcygamber (A.M.), gen? arkadapna; ben ikS 



denizin kavustugu yeredek durmadan gidecegun; yahut 
da bu ugurda yillarca ugrasacagim dedigi bildirilir ve 

olay §b^ie anlatihr: 

Iki deuiziu kavugtugu yere vanrlaf ; fakat yiyecekleri 
bahgi unutmujlardir; Balik dirilLr, suya ithtj bir miiddet 
iz birakarak gider jSonra deoizdc gGtiinmez olur. Bahgin 
dirilmcsine sebep, oradaki bir kaynagin suyundaa bir 
katrenin baliga damJamastdir: Bu su rt Ab-l hayat,, txr 
(Bengisu). Musa Peygamber de zatcn bu bdirtiyi bckli- 
yyrmn§, I?te buydu aradigimiz der ve g«i doner. Dar- 
ken Tanrl'om, keiadi katmdan bilgi belletrigi bir Wn 
bulur; bu kul ^Iizir,, du. Musa, ondan, Tanri'mn 
bcllettigi bilgiden kendisine de belletmesioi ister. Hizn, 
seu dayauamaism buna der. Mfisa dayanacagini sflylcr; 
bunun iizerine Hizir, ben sana bildirmedik9e benden 
gorecegin geyleri sorma dtyip vaad abr Musa'dan. Yola 
dujerler; bir gemiye .binerkrj gemi sahibi bunlardan 
para pul istememi^tit, Ilizit gemi. yol alip giderken gemi- 
yi ddmeyc koyulur. Musy, ne diye deliyorsun gemiyi^ 
ifindekileri bogacaksm deyincej I-Imr, dayanamazsm 
demedim mi sana der. MQsa, bir daha bir jey soylemem 
deyip susar, Varacaklan yatc varirlar ve gemiden ^ikar- 
lar. ( Hizir, yolda gynayan 5 ocuklardan birini tutaij 
u'lduriir. Musa, kimscyi iJldiirmemt^ hem de ergenlik 
^agina bile gelmemij bir cocuga ne diye hydm der, 
Hizir geue, sana dayanamazsin demedim mi deyince 
Musa tekrar oziii geririr; bundan boyle bir^cy dersem 
arkadaj etmc beai kendine der, Bir koye variolar; 
kflylvUerden yiyecek isrcrlerj koyluler vcrmczler. Gider- 
lerken yikflmak iizere olan bir djvan eliyle sivaxlatj 
diizeltir Hizir. Mus^ bunu parayia yapsiydm da bir^ey 



Sahife 71 - 358 



S4 



HliS^fV! JFJiHt I 



slip ycscydik deyince Hiziij artik aynhk der; sneak 
yaptigim $eykrin hikmerini anlatayim satia: 

llerde zalin: bir padi^ah var; yciti, kusursus: gemikri 

zaptediyor. Gemiyi zaptetmesin diye deldim, O focuk, 
ya^arsa kafir olacakti; azgin olacakn: atiasi babasi 
mu'niindi. Onu oldiirdiim, sultan kurtardim; Allah 
o anaya, babaya hayirb bir evJat verecek. Divar yttaxi 
iki oglanin bahce dwariydi; babaten temiz bir ki^iydi. 
Divarm dibine, outer igin para gominiisiu. Divar yikil- 
saydi paralar meydana cikacakti , cocuklann ba.ktert ctlcr 
eline ge^cekti \ divan da bunun igin duzelttim {aVet. 
60 - 82). 

Hizir, Butari'ye^ gdre otlarrn iiarihsc owrdugu 
zamau otlar ye$erdigi icin bu adla am) trust lr (Huseyn 
b.Mubsrek'ii-Zebidi: E't-Tecrfd'iis-Sarih li AMdfsi 
Cami' i&-Sahihj Misir-Meyrneniyye Mat. J 323 H. 
KMbu bed 'il- Balk, % s, 41), 

Hr/irin kiyamete dek ya§ayacagi hakkinda oldugu 
gibi vefati hakkinda da rivayetler vardir. Asii adinin 
Belyt oldugu, peygambei, yabut trenlexden biri bululi- 
dugu hakkinda da rivayetler vardir. MCsa J niQ hem de 
iilu J l-azm peygamberkrden oldushmu, zamanir.da ken- 
disindcrt tistiin hkbir kJmsenin bulunn:;iinasj gerek- 
tigini kabuL edenkr, Hisjir'la bulu^an MusS'nin Mud 
Peygamber'deii ba^ka bir Musa oldugunii s$ykmi$krse 
de bu iddia, bii mesnede dayaomamaktadir. Admin 
Taiyan oldugu kiyamete dek ya§ayacagi, her yi! 'haccet- 
tigi, fakat kimscnin onu taiumadigX Ilyas Peygamber'in 
de hayatta bulnodugu^ Onikinci Imanr'ta buln^lligu, 
Hz. Peygamber'in (S, M,) vefatinda gflip Ehlibeyf'e 
ba^sagbgi verdigi, Hz. Ali'nio vefatinda. evinin kaprana 



MESNEVt SERHl J 



95 



gelip ona selam vererek Ehlibcyf e taziyede bulundugu, 
Ilyas'la muayyen zaraanlarda bulu$tugu, acze du^enlere 
yardim ettigi, Imam Huseyn'ir; -chadetinde orun 
MedineMe bir mcrsiye in^ad ettigi, sesbin duyuldugu. 
tmamlarla gSrustiigu, Ehlibeyi imamlanndan gclen 
rivayetkrdendir {Sefinet'nl- Bihar , I, s. 339-391); Meo 
ma'ul'Beyan'a da b. VI, s. 475-488). Hizu'a, Peygaiaber- 
krin tcbliga mcrflut olmadiklan ilahi hikmetlerc ait bilgi 
verilmi^ir; bu yuzden de namanmdaki pcygambcrden 
biiyuk $ayi]amaz. Aym zanaanda Hizir'i peygamter 
kabul edcriler onun Musa ^eriatma uyduguou, sonra 
Isa,, ^onra da Muhammcd dinme girdi^ini kabul ederkr. 
Mu<ia\ J nin fjca? arkadajinin da Nun oglu Yti.^ oldugunda 
ittifak edilmj§tir. \ki denizin, dogu tarafmdaki Far& de- 
tivziyle batidaki Kum deuizi oldugu soyleomi?, batta iki 
denizin kavu 5 tugu ycrin Twca oldugunu sfiyleyefller 
bulunmu^ttir. 

Ban ek^tiricileri, bu rivayetin, Gilgame§ destamyte 
Iskender hikayesinden ve llyas J la Haham Ye^iia ben 
L^vi arasinda gec^n olaydan meydana gcldigini s&yle- 
mi^krdit (Hizit ve Ab-i Haylt icin "Tslam Ansikbpcdi- 
si,, inde „Hizic" maddesine bakmiz; Ciiz. 44, 1950, 
s. 457 * 471% 

223. beyitte, Kui'in-i Ketim J in bazi ayetletine i^aret 
vardir. II. sureain 38. ayetinde, A!lah J in bidayetinc 
uyanlatin, Allah tarafindan gondctikn Peygamberin 
szinde yuiiiyenkrin korkudan, hiiziinden emtn olduklara 
beyan buyumlmakta, 62, 112, 262, 274 ve 277. ayetkmi- 
de dc aym mujde veiilmcktedir. III. surenia fAli Imtan) 
170., V. s&renin 69, VI. sutctun 48, VII. sutenin 35 ve 
49 , X. surenin 62., XLIII. surenin 66„ XLVI. suxenin 



Sahife 72 - 358 



96 



KLiM'Vl SERHl I 



13. Syetleri de ayni mealdcdir . Korku ve hiizibi, umdu- 
gunu elde cdememekten, elde edemiyccegini sanmaktan 
meydana gelir. istedigini elde edecegi kendisine nitijde- 

lencn, inanan ve iyi ijlerde bulunansa k orkudan da emin 
oluTj hiiziinden dc. 

224. beyitte gecen fI iMffi„ in llgat man&sj, bildir- 
mek, tclkiyn etmektir, Terim olarak manevi kejif anla- 
nuna kullainhf. Vahiy, ancak peygambcrlere gclir, 
onlar da bum* tebliga memurdurlar; ilham ise hem pey- 
gamberlerde, hem peygamber obnayan tenuis ki^ilerde 
okbJlit ve bunda teblig garti yoktur, 

Hicret'ra 735, (1334), yalmt 7 BO. yilinda (1329) 

tflen Kemaleddin Abdurrazzak % Cel&Icddin-i Ka^ani, 
"iVvtl&t'iii-Kur'an,, inda (*) bu o)ayi ?6yte EeVil eder: 

Iki deniz., can ve beden denizleridir. Bu iki denizin. 
f kavujtugu yer insaniu varhgidir, BaLik hayattir; denize 
atlamasi, bcdcnin hayat bulmasi, carua bedenle gorun- 
mcsidir, izlerme basip geri dbnmcleri, yara»h§taki 
temizlige, fitrata ddnii^iCir. Buldugu kul, yani Hizjr, 
kudsi akildir. Ona, Tanii tatafindan belledlen bilgi. 
vasitasiz olarak ilham edilen il&hi bilgidir. Binilen genii 
beden gemisidir. Gemiriin delinmesi, riyazaila, ibadetle 
bedenin ve bedenle alakali ijkrin noksanlasmasEdtr. 
■GemidekilcTj hay van! kuvvetterdir. Oldiiriilen (jocuk, 
ncfistir; vardjklari koy bedene ait kuwederdk, Hizii'in 
diizclttigi duvat, cam inane duvandir ki bu makamda 
can t I( Nefs-i inutmainne,, a dun ahr. Gemi sahibi obnlaij 
■bedendeki hayvam kuv verier ve zabir! duygmardir. 



I 



JitSMltVl SEEHl J 



97 



{*} Bu kitap ;, MuIiyidiu"H Ibn Arab!,, rehin iirfiyli basil' 
rtujttr. 



Saglam gcmileri zapeden padi?ah, "Nefs-t EmmSre,, dir. 
(Mduriilen ^cugun temiz ve mu r mlid anasi, babasi 

can ve bedenin tabiatidir. Divartn alundaki define, 
marifet definesidir ; divar bedendir. Define sabibi iki 
yetim, kutst candan ayrdmi^ nazaii ve ameli abl ve an- 
layi? kabiliyetidir (Misur, Mat. Amirc-1283; CJ, s. 
s. 40* - 409), 

Mevlana, bii terciindc, "Sen ba^tan ba?a cansin, 
yahut /.amanin Hizir'i, yahut da Ab-i hayat. Onun i^in dc 
halktan gizlcnmedesin dcr„ (Divan-i Kebir terc. I. s. 
51), Buradaki hitap^ hie jiiphe yok ki halifcsi Sems'e, 
yahut <;elebi HusSmeddirt J e, yalint da kuyumcu Sala- 
haddin'e dir, Bir gaKclinds, ff Bah?enin Hmr'a donmuj 
selvisinden^ bahseder ; bundan maksadi da selvinht ye- 
§il rengidir (ayni, s. 92, beyit. fi44). Bir ba*ka gazelinde, 

"Peki diyorsunj orasi ne tataf, nasil yer? Aramp 
durulan taiaf , isteocn yer, Diyorsun ki i Nc yana dondure- 
yim yuziimij? $u ba^m gcldigi tarafa, o yana. 

O yana ki mey\'elere bu olgunluk oradan gelmedej 
o yana ki ta^lara tnticcvherlik vasfi oradan ihsan edilroede. 

O yana ki kizarmi? balik, oradan gelen feyiile Hizir'ni 
bu^umnda diTilmi^ti; 

O yana ki oradan gelen kercmle Mus^'nut eli parlak 
ay'a donm^tii,, der (ayni, *. 153; bcyit. 2400-2402). 

Su beyitleri de okuyalim: 

"Hani MQsa Beygambex gihi; o da aydmlar ay dim 
Hizir'i bulmak ivin havada ugan hiithut gibi yiizlerce 
kanat a^mi^ yola dii^mustu, :i Caytu> s.380:, bey it. 3494) 



Sahife 73 - 358 



98 



*1ESSEV1 SEEHJ I 



"Bedim ki: Clmuj at boylesine yolu nasd alabilir? 
Dedi ki: Bizmi yolumuz semixliklc alraamaz. 

Htzir'in go'liinde gctninin kink, delik olmasi gerek. 
Gemiyi kirmaz.. delmezsen, gemi batar, kalakalusin; 

gezip gidemezsin, yol alamazsin. 

Diinya bit gcddc bender; kirik ayakla gef o getidi; 
saglam ayakla bu kopriiden gefemezsin. „ (c, II, s. 365; 
beyit. 3650 - 5653) 

"Perde yandi mi iman, Hizit hffelyssiili de tamamiyle 
anlar, Lediin bilgisini de. „ (C 4, s. 212; beyit. 2310) 

tt Ey Tebrizli ^eoaSj gergekten de g5rii$ Hrarism 
saa; halki ten g5zdcn kurtar. M (C 5, s. 178; beyit. 2026). 

Verdigimiz orneklerin ilkinde Mevlanii, Hisir'ij 
Mus&'diij aradigmi sOyliiyor ve Hiair'da, Musa J nin 
eremedigi bir sjrnn bukindugunu bildiriyor. "Fihi 
mS-fih,, tc de lf Musa*y* halki a oyalandirdi., bu da Tanri 
emriyleydi; ayiu zamanda Tann'yla da rne$guldu; 
fakat bir yandan da dyle gercktig nden halkla oyala- 
mijti onu. Hizir'iysa, tiiniden keadisiyie me$gul etmi$- 
ti v der (15. boldm; S. 56; satir, 24-26), 

Ikind crnckte Hizir'in dddig! gemij insamn varli- 
gi, bedeni oiuyor. Council ornektej Hizir hikayesinin 
anla^ilmasi, LcdCin bilgbmiu bilinmesi ion perdenin 

kalkmasinin gerektigi bildiriliyoi 1 . Son ornekteyst Sems, 
g5rii| Htzir'i olarak vasiflandiriLygr. 

Sultan Vded dc (712 H. 1312), "lbtida-Name„ 

stride, Musa'nin Hizir'la bulu^masini, Hizir'dan gOrdiigii 
i$lcrc dayananiamastoi anlattiktan sonra der ki: 



ME$NEVL 5ERH1 i 



09 



"Esenlik ona, Musi, peygamberlik gudiyte, sernt 
sahibi q1u§ ulutoguyla bile &cne Hizir'u esenlik ona, 
araMufP; Allah bizi sirny Le iistiin etsin, Mevlana da bunca 
ustiinliikler, iyi huylarj makamlar, kerametler, i^ikSar, 
sirlar sahibiydi; devrinde esi, benzeri voWh; fakat 
gene de; Allah simni ustiin etsin, Tebrizli Semseddinl 
aradi, 

KdimMcu maksadim Mevlana'dji, e§siz ben^eisiz 
erdir. 

Diinyada onva gibi bir kimse yoktu; diinyadan 
boy una ka^ardj 0. 

Omj ulu erenlerle karsilajtiimakj havassi avatnla 
kar^ila^nrmaya benzer. 

Ona kar^i erenler, ^ocuklara benzerlerdi; onuia tcmiz- 
tikj ihlas lutfuna kar^i kesifti onlar. 

Ciineyd onu uzaktan bir g^rseydi, en chemmiyet- 
siz niikiesine avlaiur, giderdi. 

Ebft-Said tek bir §eyhti. benzeri yoktu ama cstvu 
gdrscydi miiridi oluidu onnn, 

Mevlatirnm Hmr J i Tebrizli Sems % onunla 

kanlsaydin, 

Hi<; kimseyi bir arpaya bile aimazdm; karanliklar 
perdeieritH yirtiverirdin. „ (bt. Oniv. K. $W& Yaz. 
1380; 25. a-b; Vded-Namc T Cdaleddin Hiimayi basuni; 
Tehran-1315 ■ ^ernsi Hicri J s. 41-42,. 

Sultan Veledj gene ay 01 kitapta Sons' in, Mevlaji^'yi 

ajiklik njerttbesinden ma^ukluk mertcbesine ula§- 
tirdjgim anlatir (ay in 122 a- 123 a; s, 197-19?). 



Sahife 74 - 358 



MESNE V] SIRHl I 



lOt 



100 



MJS^JEVt 5!:R]J! J 



Burada §unu da sb'ylememiz gerek: 

Biitun bu ycrumlar, biter mecazdan baska bir sey 

degildir; Kur'an'da gecen olaya inandiktau sorra btju'-L:- 
tis. yoDu mecazlar olabitir. Dogrudan dogruya olayi, 
esasi budur; Kur'aVdakj clay da mecazdir demck, 
BatsiifUgi kabul cimcktir ki Mcvl&na"niTi ve ona uyanla- 
rin me^replerine tamamiylc ayfaridit. 

227. beyitte "Naiptir o 3 eh de Tanri'nm eSidir^ 
diyerck Kur'an'm XLVIII. suresi olan Fcth suresmin 
10. ayetinde, "Scninlc bey J a[les.criler, gergekte Allahi'la 
bey'ai.lesmi§lerdir; Attab'in (kudret) eli, ontoim dk- 
rinin usriindedir. Kim dttnerse kendisinedir zaran; 
Allah 'a ettigi ahitte duranaysa Allah pek yakinda buyiik 
bir ecir verecekrir,, buyurulmaktadir. Bu ayet, Mekke 
yolundaki HudeybiyyeMe inmistir. HicretiD aLrincs 
yilinda Hz. Muhammed (S.M.), ashabiyle haccetmek 
iizere yola qknij$, heniiz Mekke zaptedilmedigi icin 
.musrikJerin musaadesim istemi^ti, Musrikler f hacca 
niusaade etmemisjerdi. Hz. Muhammed bunun iizeri- 
ne Hudeybiyyc'dc btr agac alunda oturmus, agaca 
arkasini day amis, sahabe, hirer birer gelip oliinceye 
dek savasacaklarma dair Hz, Muhammed'e bey'at 
etmi§lerdi. Mu$rikler bunu duyunca sulha yanasmislar, 
Miislumantar hakkmdakj gajftl&f agir olmakla bcrabcr 
bcylece, Miislumanlari ve Miislunianligj ilk defa bir 
kuwet olarak taimnak zorundto kalmi^hrdi. Bu bey 'at , 
ehctini Hz, Muhammed J in eli Qstu'ne koymak suretiyle 
yapnrms,ti; fakat gercekre bey'at Allah 'ay di. 

228. Bcyittc, fcmdil Peygamber amJmakcadir. Ib- 
rahim Peygamber (A.M.), Kur'an'in XXXV II, suresi 

olan SaTOi suresmin 101-107. aycileriiide anlatildigi 



gibi gordugu bir ruya uzerine oglu Ismairi (A~M,) 
Allah'a kurban etmege kalkmis,, fakat gondcrikn bir 
koc, Ismail yerine kurban edilmis, ve Tann, ihlasmdan 
dolayi Ibraniin'deii razi otmu$, ruyasinra yerine geldi- 
gini vahyetmi$tir. "Ahd-i Atiyk,, re, kurban edilmeii 
istenen, ishak'tir (Tekvin: bak. XX). 

241-242. "Kfttulfik i^leyeu ki^i bvuliince Rab gaztbe 

gelir, ar§ utrer bu yuzden. „ (Hadk, Cami J I, s. 29) 

Ar^j ttvau. bir seyin iistilnu 5rLen sey, taht f sediij 

^ardak manalarma gelir; yiiceligi bakimitidaD padi^ab 

meciisine de dcnir. Kur'an-i Kerim-'dc IX. surenin 

(Tevbe) 129., XXV II. surenin (Nsafl) 26. ayetlerinde 

pck ulu manasmi ifede eden ' f azTm„ le, XXIII. surenin 

(Mii'ninun) 116, dyetinde biiyiik anlannna gelen 

f 'kerTm JJ 1c f LXXXV. surenin (Buriic) 15. ayetindt 

yiice. jerefli manasina gelen ''mecidjj le vasfedilmistir. 

XVII. surcriin (IsraO 42 ., XL. sGrenin (Mii'min) 

X$i, LXXX1. surenin {Tekvir) 20. ayetlerinde Albhu 

TSala'ya "Ar? sahibi WJ XXI surenin (linbiy^") 22., 

XXIII. surenin (Mii'minun) ?£,> XLIII. surtijin 

(Zuhruf) 82, ayetinde "Ar^m Rabbi v deniknektedir. 

XXX IX. surenin (Zumer) 75 ., XL. surenin t Mu J min) 

7, ayetlerinde melefelerin ar^i tavaf ertikieri, tasidiklarj 

bildirilir. XI, surenin (Hud) 7. ayetinde Allah'm gGkleri 

ve yeryu7,unu alti giindc yaratogi $fiylenir ve arsinin 

su u^tiiiide oidu^u, VII, surenin (A^aH 54,, X. surenin 

(Yunus) 3., XIII. surenin (Ra'd) 2., XX. surenin {Taha) 

5 hJ XXV. surenin (Furkan) 59„ XXXIL surenin (Secde) 

4., LVIL sQrenin (Hadid) 4. ayetlerinde Allah 'm ar^a 

istiva ettigi biidirilir. XII. surenin (Yusuf) 100., XXVII, 

surenin 23., 33.^ 41, ve 42, ayetlerinde tabt manasinj 



Sahife 75 - 358 



102 



itliSKliVt 5F.HHL I 



MESNEVI §TAHl t 



103 



verir, II. surenin (Bakara) 259, Syctijide tavanlar^ 

XVII L s&renin (Kehf) 42, , XXII. suremn 4-5. ayctle- 
leriude gar dak! ar an] anuria ve cemj slgasi otarak ir Uru$„ 
tarzmda geccr, VI. sfirenin (Ed'Seq) Hi. fiyetindcki 
"ma'ru$ai„, ^ardaklar demcktir, 

Siva j iki $ey arasindaki bacim, agirbk gibi Imsusiarda 
e§itlige denir; keyfiyette de kullajiihr. l&tiva, iki ^eyin, 
iki adamm e$il ve detik olmasidir; 'ala,. ile pelirse 
kavTfimakj kaptamak> manasuu verir, tmri, hiikmu. 
tcdbiri, lasarrufu at§i kaplamistir, yani goklerk yerleri 
yarartiktan sonra ar$a hakim ve mutasarrd olrnujtur 
manasinadjr [MufradaL, s, 329-330). 

Manalan yorumlamayip oldugu gibi kabu) eden 
Sdcfiyye mc^hebine g5re ar$ vardir; aitekim AHah'm* 
hafa, elij goziij cismi vardjr ; fakat keyfiyetinj bilemeyig j 
soramayiz. Miitekelltmirje gorcyse ar^ le^vfl cdilir ve 
Allab'a izaftSi, mecaz yoluyladir. At$ } TaDri bugisidir. 
Tanri kudretidir, Tatir) J njn rahmetj, tedbfr ve tasar- 
rufudur. 

Felsefeden mutecssir olan sflfilere gtfre ars^ bbiiia 
cbimleri kavrayan Cism-i Kiill'diir, Matievt, maddJ 
biitiin var olanlan feaplayan mutlak rahmetnr. insanin 
bedeni na$il imaudaki maddi, manevJ her ?eyi kaphyor, 
kavnyorsa ve bu bakimdan bcden, nasiJ insanin arsiysa, 
biitiin varhklan ka.pl ayan, kavrayan Tann bilgisi, Tanri 
rahmetij omin ululugu, tedbin ve tasartufu da aleme 
nispette arstir. Bu bakundan da her varhgui cesedi o 
varbgjn ar?idir {Ta J rifaVa ve El-iiisan'iil-Kanii! fl 
Ma'rifet'iJ-Aviliiri ve'1-Evail'e b. Misit Mat. Amire- 
1304 H. II, s. 4-5^ 



XXII surenm (Hacc) 47. ayetinde "Rabbinin kaan- 
da bLr gOrt, sizin sayip duidugumjz bin yil gibidir^ 
ve LXX. surenin (Maaric) i ayetindc "Melekler ve 
Ruli t kendilerine cuxredilen yere cikarkr, bir giandc ki 
ruresi ellibiD yildir„ denibnekte, XXXI I. surenin 4. 
ayetkide g5klerin ve ycrin ve ikisi arasinda nicvcud 
clanlaria aiti giinde yaratildigi bildirildJkteii sonra 
5. ayednde lf GbkCcn yeredek her igi tedblr edem oduij 
sonra ise mcmur olan melek, sizin sayuuza gore suresi 
bm yil tutan bit giinde ona yukselip ^ikar,, buyunit- 
duguna gore alti giinden maksadra^ alti devir oldugu 
anla^ilir. 

XL sarenin 7. ayetinde, "Gy\s bir mlbuttui Id 
hanginiz daba iyi bareket edcoek, bunu size bildirmek ve 
sisi sinamak i^in giikleri ve yer>'iiziinu alrj giinde yarat- 
u- daha once emii ve saltanati $gt% yarattigi suya 
cariydi„ buyurulmaktadit ki canlilann 6nce snda viicyda 
gebtiesi, hayaun suda ba^lamasi ile bu ayetii manasi 
arasindaki baghbk, getcekten de dii^iinfflmeye deger. 
Aym mealde, bir de "Allah vaidi; Ondan ba^ka bi^bir 
& ty yoktn; ar^i su iistiindeydt j Kur'an'da her?eyi yazdi, 
bildiidL,..„ hadisi de vardir (E't-Tecdd, H, s. 32). 



A 



Sahife 76 - 358 



t 



(METtN) 

Bakkalla dudpku^uniin hikayesi, 

dufluxuui , dUkkSudald gulyaglaritu 

dokmesi 

Eir bakkal vardi, bir de dudusu vatdij girze] 

scsli ycmyejilj sGz sGyler bir duduydu. 

Diikkaada, diikkam bcklerdi; buriim ;\h§ 
veris. edcnlere giizel sSzler sbyler, oularla §aka- 
lastfdi. 

250. insanlarh insau gibi konu^uidu; dudu gibi 
otmede de mehateti vardL 

DiikkSnin bit yamndan sigradi, ote yana 
kaftii giilyagi ^elerini devirdij yaglari dokrii. 

Sahib i evden geldi; higbir ?eye ili$igl otmak- 

sizin tackcesine diikkinma kuruktu. 

Bir de giitdu ki diikkan yag i^iade^ elbisesi de 
bula$mi§; kizip dudunuii basina vurdu; dudu da 
bu vuni$ yuuunden kd oldu. 

Birkag guncegiz sesini kesti; bakkal yaptigma 
pieman oldu, ah ctmcyc koyuldu. 

Sakahm yoluyor, yaziklar ol&un diyordu^ 
nimet gune^im bulu; altina girdi, 

Keske elim kinhaydi da o giizel diUiDin 

basina vurmasaydim. 



M£SM£VI 5EHHt I 

Ku?u dilc gel&in, konu^un diye demjlere 
axmagardar veriyordu, 

Aiadun tig gun, iig gece gegti; iimhsiz bir 
halde dukkaninda ocumyordu. 

Olur ya, belki dite gclir, konu^ur diye p kusa 
kar^j ge$it 9esit ^akalar yapiyor, maskarahklarda 
bulunuyordu. 
260. * Dcrken sokaktan, ba§] tasin, leyenin alti 
gibi. sacsiz, cascavlak, ba$] a^ik bir- Caylakry 
ge^iyordu. 

Dudu Iierhcn dile geldi dc akiUi adamlar gibi 
dervi§e bagirdi. 

Dedi ki: A kel, ne diye kcllere katildin, yoksa 
sen de giilyagi $i§esini mi dokLuti? 

Onun bu kiyasi batki giildurdii; o hirka erini 
de kendi gibi sanmi$ti giiuku, 

Temiz kijilerm isjerini kendiiuc kiyaslama; 
^. yazih^ta (arsbn anlamina gden) "jju^le (siit 
anlamina geien) "$?„ birbiiine benzer ama bir 
degil 

* Butiin diiaya bu yiizden yol azim; Tauri 
abdalini az killer anladi. 

Beygamberlerle bcraberlik davasma kalki$- 
tilar; erenkri keudileri gibi saadilar. 

■* t$te dediler, bii de insaniZj outer da insan. 
Eiz de uykuya muhtaciZj yerocye muhtaclZj 00- 
hr da. 

Kttrliiklerindeiij arada sonsus bir fark oldu- 
guau bilemediler, 

Iki 9ejit ari da bir (fee^i emdi, fakat bundan 
■I zehir pcydahlandi^ obiiruuden bal. 



Sahife 77 - 358 



xMESNKVl SERHl I 



1OT 



106 



MESN£Vl SEHHI 1 



270. tki ce$k ceyliln da ot otladi, sn ifti; birinden 
figki meydana getdi, obiiriiiiden habs misk. 

Iki cesk kamis da bir Sudan kandi; fakat biri 
bomboj, iibiiruysc sekerte dolu. 

Bu fcjit yiizbinlerce birbirine benzeycnleri 
seyret de aralanndaki yetmis yilbk farka dikkat ct. 

Bu yer, ondan pislik olur; gbiirii yer, yedigi 
tumdcn Tann. isigi kesslir. 

Bu yer, tiitaden nekeslik, haset dogar o yemek- 
tea; o ycr, tiimdeti tek Tanrmm i?igj dogar ondan. 

Buiasj tercertuz bif yerdir; orasi ^orakj kotii 
bir ycr. Bu tertemiz melekrir^ oysa seytandir, 
canavardir. 

Iki $ey biibiriuc benzeyebilir; aci su da berr ak- 
in^ catb, &u da. 

Tatma duygusu olan anlar ancak, Odur tadi 
suyu, aci sudan ayird eden. 

* Ayudedemiyen, biiy&yte mucizeyi kiyas- 
lar da ikisinin de diizen temeline dayandigim 
saiur. 

* Musa^ya kaqi dviran biiyuciilfcry inada 
kalki$tilar, davaya girijtilcr de onun sopasi gibi 
birci sopa aldikr elk-rine. 

280. Fakat bu sopayla o sopaam arasinda pck 
buyiik bir fart var; bu i?1e o i^in arasinda pelt 
uzun bir yol var. 

Bu i$in sonunda Tant l taneri var ; o i?in 
karjiligindaysa vefa vardirj Tann rahmsti sa- 
cikr, 

iiianmayatilair, inatEa maymyn huyludurlar; 
huy, adamin i^iade bir afetdir. 



iasan ne yaparsa maymun da insandan goiiir, 
oau yapar. 

Sanir ki onun gibi ben de yaptim; o inar.fi 
smash, aradaki farki nasi! bilecek? 

Bu, buyruga uyar da yaparj oysa inadma 
yapaij inacgiLarin ba§]arina toprak sag. 

* Miinafik, Tann buyruguna uyanla bcrabcr 
namaza durur ; fakat gtisLeris, igindir bu, yalvar- 
mak iijin dcgil. 

lanananlarj namazda da, oru^ta da, hacda da,, 
zckiua da ikiyintlillerle utup utulmadalar, 

i nana n tar, sonunda kazamrlar ; ikiyuzluyse 
sonunda mai olur gider. 

* tkisi de bir oyuoun ba^mda ; ikisi de beiaber 
anima Merv J liyle Rey'li gibi hani. 

290. Hcrbiri kcndi duragina gidcr; her biri kendj 
adma uygun yol abr. 

Oaa mii'miti dcrlcr, giJnlu hn^lamrj miinafik 
dediler tni de oikelenir, ate^ desibx. 

Onun adi, kcndisinin yil2unden sevimlidir; 
bunuu adiysa ugradigi afeder tyiiz.unden se- 
vimsizdir. 

Mim vav mim nuo harficrindc bir yucelik 
yoktur ; mti'min sozii, ancak ozii tarif icin konmuj- 
tur. 

Ona miinafik deseni o ajagnik ad, i(ini akrep 
gibi sancar, yaralar. 

Uu adj cehennemden kopmadiysa ne diye 
cehennem tadi var ouda ? 

O kotii adu] ^irkitiligi harften degil; deuiz 
■suyunun acdigi kaptan degU. 



Sahife 78 - 358 



1Q8 MESMEVI SEBHt I 

* Harf kaba benzer, ondaki m&naysa suya. 
Mana deniziyse kitabin ash, katmda olaadu. 

* Diinyada aci deniz var, tatii su vat; arala- 
rmda da bir berzab var ki birbirine kansmaz 
o iki deniz. 

Fakat §u da var ki iki deniz de bir asildaa 
cosup akmada; sen 511 ikisinden de ge$ de as- 
ladtk yiirti, git. 
300. Ka!p altinla halis akmi, ayata vurulunca 
g£r; mehenge vuimadikca ne oldugunu an- 
layamazsjn, 

Tanri, kimin camna bir meheng bagijladiysa 
gerfcgi §iipheliden ayirn, 

Ya^ayan bir insaiun ajjztna bir <$p gir$c^ 
onu qkarinca dincelir, rahat eder ancak. 

Binlerce bkmanui atasioda agza bir 9&p girdi 
mi yasayan ki&inin duygusu hemen anlar onu. 

Duaya duygusu, bu dunyanm merdivcnidir ', 
din duygusuysa gonliin merdiveni. 

* Bu duygunun sagbgim hekimdcn arayin; 
duygunun &agligini sevgiliden. 

Bu duygunun saghgt, bcdcnin saglamligin- 
dandir; duygunun saghgiysa bedenin yikilma- 
smdan. 

Cat> yolu, kesin darak bedeni yikar ; yikm- 
tidan sonra da yapar. diizer ko§ar onu. 

Altin definesini ifikarmak i^iu yikmt?ttr cvi; 
o defineyle de evi, daha da saglam yapar. 

Suyu kesuuSj arki iemizlemi$tir; ondan sonra 
da (iikaj i^ilecek su salmj§tir. 



mesnsvi scrhj e 



IDS 



310. Deriyi yarmis, tonreni cikarmi$tn-; ondao 
sonra da orada yeni deri bitmistir. 

Kaleyi yikmi^j kafirden alnu^tir; ondan sonra 
da yiizlerce bur? yapmistir, yuzlercc hendek 

Neliksix, niteliksiz Tann'nin i?inc kimy nasJ- 
dirj nicedir diyebilir? Bu sSykdigim soztet de 
anlatma gayretiyk soy]enmi§tir, 

Kimi boylc gosterir^ kimi ziddini belirtir; 
din isinde ancak sa$ihp kabmr. 

Fakai ardmi ona ^eviren ^kinm saskinhgi 
dcgildir buj ona dalip giden, dostun sarhoju 
olan ki^inin ^asirip kalrjidir. 

BiiinJD yuzii sevgiliye d&nmiis ; biri de var ki 
yiiaiij zaten onun yuaii kc$ilmi$. 

* ikisinin de yiizleriuc bak, yuzlerini natirm- 
da tut; olui ya, dikkat ede ede ytizii taoir bir 
bale gelirsin. 

* Ins an yusilii pek $ok Iblis vardir; tiyleyse 
her ele, el vertnemck gerek. 

(^inkii avci da lshk ^alarj ku^un otiisiind 
taklid eder ' s ku? tutan boylecc ku§lari kandirmak 
istet. 

O kusj, kendt cinsinden bir ku^un fltii§iinu 
duyar,, havadan ucup iner; tuzagi bulur, yara- 
kuur. 
320. A$agilik kisi de dervi^erin s^zlerini falar da 
bir bon ki^iye ofsunu okuyup ufurerck kandn- 
mak ister. 

Erlerin i?i apaydin otufjtur, sicaktiktir; asa- 
gihk ki^ilerin i^iyssc diizendk, utanmazljkur. 



Sahife 79 - 358 



110 mkkevi scurai t 

* Agagihk killer dilenmek i$in yiinden arslaa 
yaparlar; Ebu-Mu5eylcme"ye Ahmed idini ta- 
kartor. 

* Ebu-Mu$eyleme'mn adi kezzap oLarak kaldi, 
Muhammed 'ey&e afcil sahibi, ilim, irfan sahib 1 ' 
dendi. 

* O Tauri sarahm* muhru, o garap kupiiniin 
kapagi halis misktir; adi ?arap kupiiiiuD fcapa- 
giysa pis kokulu ?eydir, azapttr. 



*• 



(5ERH) 

Ilk hikiye munaseberiylfi antatrfac bu hikaye, 
hekimin kuyuuicuyu oldiirmesitiin bit illiam neticesi 
oldugutiii, gtirunu?te kStu dan bazi seyleriu ger^ekte 
dogru ve grinds bulundugimu bildirmek i^iu sSyten- 
mi§tir. MffvlSMj akla dayanan layasui kar§isindadir; 
ilecide buaa ait daha bii ?ok hik&yeler gelecek ve bu 
inaufa^iklanacakur. Giilyagi 5i$eleiini ddken duduku?u- 
min be$ina vumhinca feel o)u$u, dilsiz bir hale geli^i^ 
bit miiddet sonra bir Katcnderfyi, onun usturayla tiras. 
edi]nri§ ba?uu goriince, kendisinin basina vuruldugtuiu 
hattflayip sen de gin si§clerini mi doktun deme&U ku&uiij 
kendi akbnca bir kiyas yapmasidtt, Kiyas herkesiti &a> 
giisijiie, bilgisine, <;evre$ine g6re degi^ebilir; bu bakim- 
dan ger^e^i tarn olaiak izbar edemez. 

Cavlakiy, Ka1c&dcr> Katendctf demektir. Calk Arap- 
(jada ba$ tira§ etmek m&na&iaadir, Cavlak, arap^a ve 
fars^ada hur^ vc hey be yapilan palasa dcnir; cuvalikj 
ipten, kildati dokunan abaya verilen addtr ki bu Hbasi, 
Kalendefiier giyerkr (Kaamu* tore. Cevlak mad, Bur- 
hln terc, CuvSlik mad.) 

Kalendefi'lerin ?ian, ^bST-darb otoak, yani sa^iariiu, 
sakaUanm, biyiklanm, tajlarmi usturayla bras etmektir. 
Tiirkpedeki «cascavlak„ s&zii de bu feelimeden gepne- 
dir. Cavlakiy sezuaiin cem'i (pogulu) GevSbk'nr. 



Sahife 80 - 358 



ME$K£VI SERHI I 



in 



112 



MESNEVi SEitilt I 



Rivayete gdre bu tarikar iran/in Save sehrinde dogan, 
Dimyat'ta yerksdp orada iJlea Cemaleddni-i Savi 
tarafmdan kurulmu^ttir. Bu zata bir kadin a^ik olrnus, 
pe^ini bir tijrlii birakntarnij, Cema'ledditi, bunuii ken- 
disindcn sogumasi ifin sa^iiu ,sakahni, biyiglm, ka^Jarini 
usturayla tira? eturmis. Kadin sevgilisini buyle cascav- 
lak goriince ondan sogutnuj ve bir daha da onu gormek 
istemeini?, bu surctle Cemfileddln o kadindan kurrulmu§, 
Ondaa sonra hem kendisi, hem rnuritkr-j "cjrjar-darb- 
dort vuru?,, olmayt, yam sa^, sakal, kas, ve biyiklarim 
usturayla tira? ettirmeyi adct edinrnijjler. Cemaleddin'in 
balifcsi Celaleddia J iu halifeleriaden Seyh Muhammed-i 
Eeihi, kildan oriilmus. hirka giymeyi fkdet editimij, 
muritleri de ona uymuslardir ki bu 616, yahut 620 
(1213-1223) sulanndadir; Muhammed-i Bclhi, 582 
ydiyla G13 yihari arasinda (1163-1216) Halep'te 
hukikn siiren Melik'iz-Zlhir Gazi b.Salahaddiu Yu- 
sufla ^agdasttr. 610 yihnda (1213 M.) $am'da Kalcn- 
dcrl'lerin bulotiduklarmi biliyoruz. Ketboga zamaomda, 
iranh §eyh Hasan, Kahiie'de bir Kalendcri tekkesi 
kuxmtii;, 622'de{1225 MJorada olmu^tui , r Biitiin bimlar 
ve Makrizi'mn (646 H. 1248 M) "Jtffia^ mdma cdin- 
digimiz bilgi (Bulak-1270; II, s. 432-433), Kaleaderi'- 
ictin Hicri VI- IX, yiiayillarda (12-15) Irak, Suriye ve 
Misir J da y ay gin bir halde buLundukhnm gostermekten 
ba§ka bir sty ifade ernicz. Kalendetiyye, Mel&mct 
erbabindan bir taifedir. Sufiler Melamet erbabini 
ktndilerinden asagi giir miller, Mel&meti : lcr$e kepdi- 
lerini kususi kisve, tekke, vakiftan ge^im, Tanii adlarim 
zikretmek suretiyte s&pi gibi kayitlarian kurtardikla- 
imi, hakiykat ehli oldnklarini soyliyerek tasawuf ehlini, 
yani suftlcri. seriatla hakiykat ara&indaki bcrzabta kal- 



mis kisiler olarak gornlu^lerdir (A. Gokpmarh: Mela- 
mtiik ve Mclamiler; 1st. Oniv. Turfciyat Enst. Yayin. 
1931, it. 17-21). Mevl&ni, babasmm vc onun balifbsi 
Eurhaneddin Muhakkik'm, sonra da Serns'in me^rep- 
lerinj benimsemis bir Mel&met cridir; bu baktmdan da 
Kalenderi'lcri Sver; mesel^ bir giin tira? olurken berber, 
sakalmi nasi! keseyim deyince McvlSnaj erkekle kadio 
tarkedilinceyt kadar deyip $u s&zteri sSylemistir : 

Kalendcri'lere gipta edcrim; hi? sakallan yoktur, 
tn*amii sakalimn ax ojvjju, kutiuluguna delect eder; 
sakai erkcgifl ziynetidir ama uzun ve ?ok olu^u da insana 
benlik verir; buysa adami he.lak cd^n geylerdendir, "Di- 
van~ikebir„de de Kalenderi'Leri oven §itt|eo vardir(Ma- 
naki^ul-Ariim; Metin, I, s. 24-1, 4J2). Vefatinda Ebu- 
Bekr-i Cavlakiyy-i Niksari, bir kurban kesmi?, Kalcnde- 
derller tekkesinde miirit!erc ^iyafet vermi^tir. Senas, 
Irak't^ bit Kalenderk bctaber, Sema J etrni^tir ; Abid 
Qelebi J " Calender- Nihad^ olarak methedilir (aym; 
II, s. 596, 631, 976. "MertaDa CdSleddin,,, e dc b. III. 
basim; 1st. tnkilab K. 1959, s. 59-66, 146452). 

Cami (B98 H, 1492) "Nafihat,, ta KaSendert'lerin, 
MeSamiyyeden fathni, iVLelamilerin farzlari ve nar'ilcleri 
edii eden, fakat imelleriai gi^L./ea bir toplam o!.up 
Kalcnderi'lerin yalmz farzlari cda etliklerini, aym za- 
mmda amtllcririi giziemtkli; de mukayycd olmadiklanm 
anlatiyor ve zamanindaki Kalenderi'leriD aleyhmde 
sozler soyliiyor (Lamii cere. s. 20-21), Klavun-'un to- 
ruria Me1ik J un-NSsir Hasan 'm 76rde (1360 M.) 
Kalenderi'krLn sakallarim kesmelerini yasak ettigindcu 
anla*iliyor ki Hicri VIII. yueyilda Misir ve Suriye'de 
Kalenderi'ler bir ekseriycL te^kil etmi§lerdir. Hafi?'iti 



Sahife 81 - 358 



114 



MfiSNfiVl SERHt 1 



(792 H 1339-1390 M.), bir gazelinde> "Burada kildan 
Lnce binlerce niiktc var; her ba$iiu tiras. eden Kafcnder- 
ligi bilmez ki„ beytinc bakihrsa ayiu asirda Iran'da da 
Kalenderrierio, ^iire girecek kadar 90k oldugu anla^i- 
lir (Golpinark: Hafr/. DJvani cere. M.E.Basimevi;II, 
basim, 19t>8> $; 123, beyb, 1031). Bunlardan baska, 
HcmedanU Baba Tahir-i Uryan'in (401 H. 1010), 
* c Ben rifldim fei admo Kalender; ne evim barkim var, 
nt manastitiiiij ne cckkem. Giindiia onLuca setiirt civa- 
rinda doner durtirum; gecc olunca da kerpicteie basmn 
kor, yatatim,, mealindeki kit/asma (Vahld Destgerdi: 
Divaiw Baba Tahir; Tehran; Miiessese-i matbuati-i- 
Emir-i Kebir-1313 ?.H. 36. kit'a), BMs (1088 M.) 
vcfai eden Sevh'ul-JUlSm Haoe Abdull^h-i AnsM J nin 
"Katcnder-Narac,, adh eserine (1st. Siileymamye K. 
§ehit Ali Pa$a kitaplan, mecmua, No. 1333; 130. a-124. 
b) bakilirsa bu uifenin IV. yfeyiWa bile Iran ve Tiirkis- 
tan'da mevcudiyeti anla«ilir. j'lt $cvvahnin 16. giiinu 
vefat eden (IS! a M.) Seyyid Huseyni'nin de cili bcyidik 
mesne vi carzinda bir "Kaiender - Name,, si vardjr 
(hi, Ayasofya K. rnecrnua, L9H-, 2US2). G$r iiluyor ki 
kurucusu kesiii olarak bilinmeydi, r'akat unJii miiraes- 
silleri. bilincn bu vol, IV. asiirdan beri vardir ve men^ei 
Iran ve Tiirkistan'dir; oradan Irak, Suriye ve Missr'a 
kadar yayllmi^Eii. VShirft adh Osmanh nasir ve $airiniti 
929 Safedtiin bastetmda (1522 M.) yazdigi "Manabb-i 
Hace-i Cihan veNetke-i Canada, Kalenderkr $usozler- 
ie catilandtnlmakEadir: 

"Kalender giiruhu pak-ora? viie&hla, basjannda 
ktldaa orulmiifc kiilahlar ve arkalannda §aUar, kimi 
aseli vz kimi siyiihlar, piif siirur u hubfir, hayl u ha^enile 



JtiSttfrl SHHHl 1 



115 



ve. tabl u alemle aheug ii nagamatda ve gu!baDg-i sa- 
lavatila,,,,, (1013 §evvalinde istmsah cdilmi? niisha; 
1st, Oniv, K. Tiirk<;e yaz. 9504; 29 b.) Vahidi bu sozler- 
den soma, onlarin eski palaslan, yiin elbiseyi suslii 
elbiseye tcrclh ettiklerini, evlenmediklerini, gogii ata, 
yeri ana bi]diklermi P sa^, sakal, kaj ve biyigi artz! bildiU- 
lerinden tita^ ettiklerini, onlarca mescitle tekkenin ve 
kilisenia, cemictte cehennemin bir oldugunu, giizellere 
meftun olduklarinl, gc^ici dervi^ler zumresmden bu- 
ludduklarmi uzun uzadiye anlam ve kendikritie Heme- 
daoiler dediklerini bildirir (30. b. -41. a). 

Kalkandeleiui Fakiyrf'niB 941,de (1554 M.) telif 
ctrigi manzum "Ta'rifat 3J ta Kalenderi-'iedn ejtaxa 
du^ktio olduklarinj, hicbii seye aldiimadiklaruij su 
beyitlerle anlatmakta, boyunlannda halkalar bulundu- 
gunu, bir telmihlc bildirmektedir. 

Nediir bUdin ltd famhrdir Kalender 
Yata bettgl olup i$dd-i Siketukr 

Bogazttta ge$iip hi* wvk-t M'mt 
Al&yikdan ser&ser tde mkt < 

Sezidd^t m&iivddati fartg'ul-bd! 

Ola bH tekye-t tmknerde Abdal 

(tst. Cniv. K. T. Y. 30&U 13. b). 

''Tari tk'ul-Hakaaik,, , Kalenderi'Ieri seriata uymayan 
b^tini tnau^lai giiden bit taife olatak anlatu, onlari 
siddetic kmar (Muhammed CS'fer Mahcub tashih yc 
ha^iyeleriyle,, Tebtari; KitSb-hine-i BMoi - 1345 

5, H. I, s. 442,445, 447, 453 - 454; II, s. 454; III, s, SO), 



Sahife 82 - 358 



MESNFVt SEAHl i 



117 



lie 



ME5?)liVi SERIll I 



Vahidi ve Fakiyti'den, Kaleuderi'lerin IX- X. yiJZ- 

yillarda (15- IS) Auadolu ve Rumcli'de de yaygin bir 
halde bulundukJanm anhyoruz. 

1047 de (1637 M.) Gleri Karakas,zade Omer ff Nur'ul- 
Huttf Li Men'ihieda„ adit ve Vahidi'nin adim dahi 
anmadan onun kitabiut i&tilahbra bogup yazdigi eserde 
de Kalenderikri ayru tarzda aniatrnasi , bize bu f-urnrcmn 
XVII. yuzyilda da mevcudiycuni gostermekten baska 
bir §ey ifade etmez, Burada, ^Tibyanu Vesairil-Hakaaik 
fi Beyam Sciasrtt-Tat&jk,, t^ Hanrizade Kcmaleddin 
Ahmed J in (1299 H 1882 M.) Kalenderi'ligi, Mevbviy- 
ye'nin bir §ubesi gestermesi tamamiyle yatilt^tir. Bu 
vanity Divant Mehmed Qdtbi'nili (X. H: ilk yanss- 
1545 'ten sonra) ve meDsuplarinin fhar-darb olmayi 
^iar edimnekrifldefl io£mus,tur (1st, Suleymaniye K. 
Ibrahim Efcndi kitaplart; No. 432, c. Ill, 74, b-77. a). 

Bursa J da Muradiye bah^esinJeki Mezarra§Lan Mii- 
zesinde, 1 18 no, da bir Kaknderi tacli mczatasi vardu. 
.Mevlevi sikkesiuden birM kisa, u&tuvani, tam tepesin- 
de, hemen biitiin kubbeyi kaphyan ktsimda ouiki dilim 
var ve her dilim ikiger diki§le aynltyor. Bu kisim gene 
iki diki$le ayrtlims. bir daire i^mde; tarn ortada iki dikiste 
ayrilmi$ bir duz kisim vai ki buna tarikat ehli "Diigme^, 
deilei, Her h aide bu merke;;, Hz, Feygamber'e cniki 
terk (tarek)de Oniki IiD&m'a isaret dacak. Duz olan bu 
tepeden sonra tacm kubbe kismi, dikisjerle ayrdmi§ ve 
her dilim., biraz kabarlk olarak kirk dilimli; bu dilimler, 
lengerde, yam ba§a ge<jeo kisimda aym dugiimierin 
tetoadisi olrnakla beraber kubbe kismindan uf ki ve ?u 
sekilde iace diki^lerle aynlmaktadir ve ?u sekildedir : 



L_ 



- 1 .— ■ ■— ■ ■— 



Bu kuk dilim de samyoruz ki jeriat, tarikat, hakty- 
kat ve ma J rifet : 'iri onar makaunna i^arertir. Herhalde 
bu ta<;, diigrrie yiinden olsa gerektir. Arzettigimiz 
mahaldeki merkad, "Baba Hacc Muhammed Kalender,, 
adh birine aittir. 

Bekta^ileTj kubbesi, tam tepede bir diigmesi bulun- 
mak tizere ontki^ Icngdi dort (erkli ve kubbeyle lengeri 
(^tpd^evre bir terkle ayrilan caca ^Ilyseyni, CclaH jr 
ve ""Kalenderi,, cac derkr ki onlara gtije asil Kalcndcri 

cac lepesi diigmesiz ve cerklerin iki$er yam diki^siZj 
aym UTidaymi?. HayraboVu, Ahmed S^rban mCMr- 
hginda boyle bir ta^a rastlami^nk. isi. Belediye Miize- 
si'ndc de ustunde "Y£ All,., yazdi bir ba^ka rarzda ke- 
i^den dikilmi:; Kaleuderi iaci vardir. 

Inan^ vc giyirdjlcritide Hind'in ve Tiifk ^anianiz- 
minin de tesiri olan ve kuwecli mii mess ill et yetijeiren 
Kyi aider ilik mensuplariDin hepsini ^t-riaia uymaz 
gbsteren "Tar§ik„ in hukmiind, ekseriyete uyularak 
verilmi? bir hiikiim kabul ettigiinizi de bildirelim. 

265, "AbdSl,, s&ziinun bedes ve bedil kelimesinin 
cem J i oldugu soylenmi^tir ; ■fBudall^'da aym anlama 
gelir. Erenlcrden bu adla amlardardaii biri olunce, 
derece bakimindan oulardan a^a^ida olaniardan biri 
onun yerine ge^tiginden, yahu dilediklcri vakit, dile- 
dikleri ytrierde kendilerine beclcl gosterip bir aada 
birkac yerde gorunebildiklerinden bu adla auit^ 
ddar da denmi^tir. Hz. Muliammcd'in ff Bu ummette 
abdSi otuz ki5idir J buniarutt kalpleri Ralunan^in dosui 
Ibrahim'in kalbi gibidir; ielerinden biri tildii mii Allah 
oqud yerine birini kor„ , ^Ummetimde otua tane abd^l 
vardir; yer onlarla dunifj oularm hiirmetinc yaginur 



Sahife 83 - 358 



118 



MiSNiiVl SEftHl 1 



,ME$NKVJ 5ERHI I 



119 



jgi^rs balka yatdim edilir,, ; "Abda! ?am ctfindendir ; 
halk oularm hiirBietine yardim goriir, onlaria yuziirsden 
rraklanir,, , "Abdai ^atu'dadir: kirki kis.idir onlar; ic- 
ier mden bin oliince Allah onun yerine birini getirir; 
yasmw onlann hiirmetine vagar, d^manlara, cnlann 
yuziinden Usr olurlar; Sam J lDardaE azap, onlarui 
yiizitoden gidenlir,, , "Abdal kirk erkek. kirk kadmdjr. 
iflermden btrl bldu mii All all onua yerme birini kor; 
bir kadm dliinec de ycrine bir kadmi ge^rii,, ve " Abdal, 
kullaraandir,, medindeki Liadi&lcri rivayet edilmistir 
(Carni-' i I, s. 102). 

Aliyy'iil-Kaari.bu hadislerin <;ojUmun zayif oldugunu 
sByler (Mavzfifit, Mat. Amire-1289, 5. 17- IS). Seyyid 
S«if-i Ciircanj (81b. GIB, #>4 yahut R25 H. 1413, 14*15, 
1421 yahut 1421-1422: EM terc ve eserleri icin "Rey- 
hanet'til-Kdep^ eb. II, 1368 H. iSiffl $> H. s. S22 - 324), 
"TaWat,. mda l( EudaUU maddcsrade bun! an yedi 
olarak kabul eder (1st. Es'ad Mat. 5, 29). Cantf, "Kafa- 
h^t,, ca bunlar m digei erenlcr icin bit hayh stizler 
w>yfcr (Umii terc. £ 26 ve devanu). 

Imam Ca'fer'us- Sadik'm (148 H. 765), Imaro 
Hasao ogb Hasan'iiJ-MiJsennaW qgfltt Davud'un 
anncsme* oglunua hapistan kurtubnasi ic> Sgretugi 
ve bu yuzden <lmmi £>avud duasi,, adi verilen duada 
(Umdefiit-talib fi Knsabi Ali Ebi-Talib; Necef; 1337 
H. 191&, a- E7 ve aym 5, dekj j#$ "Allab'tm. vasiylere. 
saidkrC; sebidlere, hidayet unamlanna rahmet et; 
Allattim, abdale, evt&da, yeryiizunde gezeidcrd kullukta 
bulunanlara, ihl&s &abipleime, gallop ibadete koyulan- 
laia rahmct et„ mealinde cumleler vardir (Hacc $eyh 
Abb&s-i Kummi: Mef&tili til-Cinan; Teb~3n-1359 



H. 1319 ?. H,; ^ 145). Imam Riri' dan (203 H. 818} 
Abdal kimlerdir diyc sorulunca Imam "Abdat vasiler- 
dir; iistun ve ulu Allah, J^gamberJigi Mtihammed'k 

hatmcdeince va^Ueri, pcygamberlere bedel kildi bu- 
yiirmu^ror; "Dmmi Davud„ dua$itia nazaran bunlar 
tmamlarin bavassi obbilLrler (Sefinet'iil-Bihari I, s. S4> 
II, 5. 43 a - 439). 

Aynca XIII. yfeyilda fC Rum Abdalkri^ denen bir 

dervi? aiimresi de vardi. Bunlar banian a^ikj ya.\m ayak 
gezerkr> kakndctlcr gibi ?liar-darb olurlar. gGgsti a^ik, 
list tar-jfi clar, alti geni? ve kolsuz, If tenaure„ denen 
bir elbise giyetler, bedenlcrmi ■ daglarlar, goguslerine 
biBl, yahut Ziilfekar rosmint. yahut Hz. Alr'nin adim 
dbvduiurler, kollarma dovme ft* yilan vesaire resmi 
yaptinrlardi. Esrara dii^kiin olan bu dervi^ ziimresinin 
beDerinde koca bit ka^ik ve csrar kabagi bulunurdu : 
bellcrini bir ku^akla ba^latlar, ka?igm sapina a?ik ke- 
migi asatlardi. Dilenmek iqti de ke^kiil kullanirlardi 
(Mcn3kib-] Hace-i Cihan; 18. a-29.b). "Niir'ul-Hiida„ 
■dan bunlarifi-. XVII. yusyila kadar bulanduktanni 
■anhyoruz {ist, Tasv^r-i Efkar Mat- 1286 H. s. J 3 ve 
devarni). Sonunda bu ziimreyi de Bckca§ilik remail 
etmi§tir. 

Eski metinleide, Mevlevi abdali. Bekta^t abdali 
tarzmda ge^UpK gore bu soziin, "dervi^,. anlamma 
kullaiuldigim da anliyoruz. Mevllna Mesnevi'nin bir 
<pk yerinde "abdal^ den bahseder; fakat maksatlari 
bu ivmre olamaz, O, hayn jene, iyiligi kotiiliige, sul- 
tanligi kvdluga tebdil edeo, kotiiluk yerine hayn bedel 
eden, benliktenj bcndlikten kurrulan, ferdiyeriii' bita- 
kanj kendi^ini Kakk J a ve halka vermi? ulan ger^ek erleri 
kastetmektedir. 



Sahife 84 - 358 



12Q 



M£SNEV| J£RHl I 



2G7, mffcfi Mecid'b XIV. sgresinin (Ibrahim 
a.m.) 10. ayetinde "Peygamberleri, AllalrW tuphe 
edilir mi dediler; gOklcti ve yeryuzund yaratandtr 
o; suclarinizi orrmek ve moayyen vakte dek size muhlev 
vermek if in (jagirmada sizi. Onlaisa, siz de dediler* 
bizim gibi insansimz aacak, biei atalanmuiit taptikla- 
rmdan vazge^irmek istiyorsunuz; byleyse apa^ik bir 
deli) gosterin bize >J buyurulmaktadur. XXI, sureain 
(EnbiyT) K XXIII. sureniu (Mu'minun) 24, vc S3. 
XXVI. sOrenin (Suar*') 154 vc 1S6., XXXVI. surenin 
(Ya Sin) 15. , LXIV. surenin (Tegaabun) 6. ayetlerindc 
vc daha bir cok surelerde-,, inanmayanlann peygamberle- 
re, siz de bizim gibi biier insansuuz dedikleri, hattl 
XXV. surenin (Furkan) 7, Syetinde, "Bu ne bicim pey- 
gamber, yemek yiyor, sokaklarda ge^iyor, ona bir melek 
indnilscydi de yamnda bir korkutucu olsaydi,, gibi 
sozler soyledikJeri bitdirilmektedir. Mcvlana 1 bu beyitte, 
butuu bu aycdeTC i§arct etmektedir. 

27&-279. MusS Pcygamber (A.M.), AUah'in emriyb 
sopasim yere anuca sopa, biiyuk bir yilan $ekline giriyor; 
■kuyrugundan tutnnca (dttar sopa Uesiliyor. Elini koymt- 
na sofcup cikannca eli bembeyaz oluyor, panl panl par- 
hyor; rekrar koynuna sokup (jikarinca eski haHnc gcliyor 
(Ahd-i Atiyk; Huruc, Bab, IV). MusS, bu mucize- 
leri Firavun'a gosieriyor; ancak Must 'run emriyle 
sopayi atari ilarun'dur. Buyiiculerdesopalarim atmislar. 
onlsrmki Jc ydan olmu^ fakar Harun'un atugi sopa, 
onlarin sopalarmi yutmustvir (aym. VII. babj 8-13) 

Kur'an'da da bu mucizekr anlanhr^ biiyLfculer, 

once sopaJarim iplerini atmis.br, ydan editing sopayi 
Mihl Pey^a>nber atmis, sopa bir ejderha kesilmis,. 
&btir yua&ari yutuiu^tur. VII, surenin (A J raf) 107. 



MESNE VT 5!iftlll I 



131 



;e 117. syetleriyle XX. surenin (Taha) 13-65. aycrto- 
Hnde, XXVII. surenin (NemJ) 10. ye XXVIII. surenin 
.Rasas) 31. ayctinde sopasinm yilan oldugu anbtibr, 
II. sikrenin (Bakara) fiO., VII. surenin 160, ayetlednde 
.yidsa^nm sopasnu i:a5a vurdugu ve ra^caii onifci kaynak 
^iktigi anlauhr. XXVI. surenin 42, 44 ve 45. ayctlerinde 
ie sopanin yiian olu?undan bahsedilir. Mu^a^nin eLinin 
jembeyaz olu^u da VII, sUTCnin 1 0B. XX. suf coin 22- 
33., XXVII. surenin 12. ve XXVIII. surenin 32. ayet-i 
jierimelerinde gecer. Bu dc f bembeyaz eS anlamina 
-"'Ycd-i Beyza lf denmi^tir. 

Mevmnl, "Filn 13-fTh,, tc dogrulugu, ^trcckli^., 
Miisa'nin sopasma benzetir. Der ki: <f Dogruluk, Musa J 
mn sopasina benzcr; cgrilirse biiyuler gibidir, Dogrulnk 
g^ldi mi, hcpsini yer gider.j, (2. Boldm; s. 60) "Te'vi- 
Utu Ka^Sni 51 de sopa, aklio elindedki nefistk. Yilan 
oiu^u. Must Pcygamber'in nefsinin cetin gazepli oluju- 
dur. Elini koynuna sokmasi^ akktu ruiiuna tlbi kilmasi, 
can i^igiyia parlatmasidir (II, s. 20-21). 

KLtr'an'da, biiyucukrin, kendi sopalanyle iplcrinin, 
Musa'nm yilan oian sopasi Earafmdan yutulduguiKsii 
ydan'in Musa tarafindan mtulunca gene sopa olma^j 
iizenne kendi sopalan ile iplerinin yok oldugunu goriin- 
ce Musa'nm dininc girdikleri,, Firavun-'un da onbra, 
bu sizin bdyiigunuz, o size biiyu bcllctmi^ deyip, elkrini 
ayaklarmi kirdnarak ustirdigi da anlatilir (XX, r >6-73). 

2S6-2Q6. Nifab, inanmadigi haldc. inatm goriinraek, 
veriata bir kapisindan,gifip obiir kapisindan t^ikmaktir. 
Miinflfik, nifak sahibi olan t inanmadigi halde kendisini 
inanims. gbsiercn iki yiizlii kijiye deeir- III. surenin 
(Al ImrSn) 167. ayetiude munafiklann ozlerinde olma- 
yan sozler sb'ylcdikleri P savaja katiUnamak icin da ha 



Sahife 85 - 358 



MESNEVI SERHI 1 



132 



MISNEVl 5EBHI J 



iieler dibidiikleri, IV, surcnirt (Nis£ J ) A3, Hyctindc, kdi- 
dileri iinana gagriiiaca PeygamberMen uzakla^tifclan, 
kufre dQndiikleri, 140, ayxtindc kafirlcde cc-hcjincmde 
topbnacaklan, t$j.. ayetinde, Allah*: atdatmak istedikleri, 
namaza iisenerck ve go$teri§ iqiti kalktiklan, 143. aye- 
tindc, j mania kiifur arasmda olduklan, ne imana gelen- 
lerden, ne de kafirlerdea olmayip ikisi arasmda bulun- 
duklan, 145, Syetindcysc munafiklarin cchennemin en 
alt katinda olacaklan bildirilmekcedir. VIII, surenin 
(Enfal) 49. syetiode, mu'minlere, bunlari dinleri alda- 
nyor dedikleri, IX. sureniu (Tevbe) Gi-68. ayetlerinde,. 
miinafiklann yiireklerinde gizledilderini a^iklayan bir 
ayet inince ikktukleri, fa bat gene de alay ettiklerij bunu 
anlayanlara da §aka yapiyoru/ dedikfcri anktilir. ?&. 
ayetinde miinafiklarla savaij emredilmekte, 77. ayetinde-j 
kiyamete dek yurelderinde nifak bulunduiju.,97. ayetinde- 
go^ebelerin, miinafikhkca s_ehirlilerden beter olduklan, 
iOLayetbde bcdevllerle MedJncliler ifinde miinafiklarm 
buSundugu bey an edilir. XXIX. surede (Ankebut) 
AIlah J in miinafiklan bikiigi saylcnk. (11) XXXIII. surc- 
tiin Ah?ib) |, 12, '24, 48, 60 ve 73. ayetlerinde, XLV1II 
3uienin{FetH)6.,LVII, stirenin (Hadid) 13, 3 LIX,siirc- 
nin (Ha^r) 11 ., LXVL surenin (Tahrim) 9. ayetlerinde de- 
miinafiklardan bahsedilir. LXIII, stirenm ad! "AliinaV 
fikun„ sUresidir. Bu suiedej miinafiklarm yaknci ol- 
duklari, yeminlerini kalkan edindikleri, Allah yolundan 
sapuldan, fcotii i^lerde bulunduklari, her bagrijij kendi 
alsyhlerinde sandiklan, onlardan cckinmck gcrcktigi, 
Peygamber size yarhganma dilesin denince bajlanru 
sallayjp alay ettikleri, aluluk sattikiar), hidlyettieij ufcak 
olduklau, inananlara bir^ey vermeyin de dagilip gitsin- 
ler dcdiklerij ba$taxi olan Ubeyy oglu Abdullab J in, Hz. 



133 



Peygamber'e jspk firkin bir s5s; soyledigij O'nu Medine' 
den cdairtmaya yeltcndigi beyan buyurulmakradir. 
Mcvlana bu beyitlerde, yukaodaki Syetlerin meal- 
icrini vermekte, bilhassa 286. beyitte IV. surcnin 142. 
ayetine isaret etmekredir. 289, beyittcki MervTiyle 
Rcy'lij iki ziddi anSatmak icm kullamlaa bir sfl^dui* 
Alerv Iran'ra dogusunda, Rey batisjndadJT. 

297 - 299, Har fieri kaba, man%i suya bcnaermekle 

minSBun, harflerle, yani sfek ifade edildigini, kap, 
nasil su iijin lazimsa harflerin de inSuia igin l^zim oldu- 
gunu bildirmektedir, "ManS deniziyse, kitabm asii, 
katinda olandir y demekle "Allah diledigim bozar, 
dilcdigini yazar ve kitabm fcsgi, onun kalmdadn-„ 
meilindeki Syete i?aret etmektedir (XIII, Ra'dj 39,). 
Ayctteki "Omm'ul-Kitab,, dive gc^cn vc Turkceye 
kitabui asli, csa^i diye ^evrilebilen si:zden maksat, 
Allah'ln herjey'i, her hiikmii, hikmcti nasil gerekirse 
ve ne vakit get ek$e o ^c^it ve o zamao yaratmasij liiikiim 
vc icade buyurmasij bozulmasi, hikmediic uygunsa, 
zamamada da onu bozmasidir ki A)lah J ui hiikmii, 
cakdlri, ilmi ve hikmeti mafiasim da ihtiva edcr, 

299, beyitteki aci ve tadi su ile ff Ve tiylc bir mabuttur 
ki iki dmizi akjimi^tirj bu, tatli ve icrtecek sudur ve §u, 

tuzlu ve aci su, Aralarinda da bir situr, birbirtcrine 
katijmalarma imkan bulunmayaa bir engel halk etmi?- 
tir„ mealindeki ayet-i kerittieyle(XXV, Futkasi, 53) "Ve 
iki dcniz, bir ve e$h olamazi §u cath ve i^ileoek sudur; 
i^ilince kandinr insafti, bogazdan kolaycacik ve iyi bir 
surctcc kayip gider; buysa tuslu sudur, acidir ve hepsin- 
den de terii taae bahkiar qkarir; yerainiz ve tatup 
sii^lenecigiuiz ziynst ejyasi fikarirajiuz ve goriirsun ki 



Sahife 86 - 358 



124 



MESNE VI SEHHJ J 



lutuf vs ihsanitu arayip bulmamz v? sukrertreniz i^in 

de sular! yarn yaro gerniler gitmede" noealindcki Syc-i 
kerlme'yc ijaret edilmektedir {XXXV. Fatir. Vi). 

Mevlfma, bu ifci denize ger^egi, bauii. hayri, serri, 
lutfu, kahn, imam, irifcifi kastcimckredic 

305. "Bu duygunun sagligini hekimden arayin, 
o duyguntua sagligini se^giliden „ bcytiyle. "Tcdivi 
cdilin ey Allah kullari. gimkiii Allah hicbir derl verme- 
mi^tir ki oduij deyasiiu da verme&iil; ancak bir dcrt 
vardir ki dermam yokiur; o da ihtiyanik,. hadisinie 
i$aret edilirtckiedir (Caroj\ I* s. 109), Eedem" hasrahk- 
lar hekimin tedavisiylc ge<;er: din ye iruan hastahklari 
da kSmil mur^itiin, Kur'an-j I-Jakim'i, hadislcri, inane 
've amellerin yollarim, yordamlarmi bildiren zatin kere- 
miyle, ona uymakla sihhai bulur. Netekim bundan 
sonraki beyitlerde de bu manzum izah edtimektedir. 
" f Sevgrti„ den maksat Habib'ullah olan Hz. Muhammed ■'- 
dir (S,M.). 

316-317. II. surcnin (Eakara) 273, ayetmde yok&ul- 
lardan izzel-i nefis $ahip!ermin, istigua gosterexek 
kimseden bir&ey isiemedikleri, ytizsuyu dtikmediklcri 
i^jn halkin, onlan zengin saydigi bildirilir, asil bunlara 
yardim ediVmcsi bey an ve emir buyurulurkcn ,f Sen 
onlan yuzleriuden tamrsin,, denilmektedir. VII. siirenin 
4G,a'yctinde kiyamet gunii, "A*raf „ taki crlerin, herkesj 
yiizlerinden tamyacaklan, ccrmei ehJine selam verc- 
cekkri. cehenrjem ehline bakip Allah/a sigiaacaklan. 
47. ayette de, cehenneime girmi^ olanlara, malhrmiu 
coktogu, ululamnalan, kcndilerine bir fay da vermedi- 
gmi soyliyccekleri, bundan sonraki Syette de Allah" Jt 



MESKEVr SERHI 1 



135 



onlara, girin cennete, size tie korku var ne hiiziin buyu- 
racagi bildirilmdttcdir, 

A'rff, yuksek yere denir, Attn yelesine, horozun 
ibigine ' 'orf,, derler. A J raf, cennetle cehennem arasmdaki 
sai J dui denmisrir. Hadislerde, AVaf erlerJDin, peygam- 
berlcr ve Ali Muhammed oldugu rivayei edilmittir. 
{Mcciiia^ul Bzyan, IV, s. 422 - 425) XLV1I. sflreflm 
(Muhammed S,M.) 30, ayetindfij Hz, Muhammed'e 
(S.Ai,)' f Su9[ulang6rsen s y iizlerinden tanusi n„ buyurul- 
makta, XLVIIL surenin 29, ayetinde, mii'minlerin 
yiizlerinde, secde eseriuin alametlerinin gBriildugu 
bildirilmektEj LV. sfirenin (Rahman) 41. ayetinde, su<;- 
lularin yiiKkrindcki belir tiler den tanitiacablan aniatil- 
makudir, 

"Yuz kalbin aynasidir" ^S^u meshurdur. "HajTi 
giizel yiizliiJefdcn unun, isteyin,, meSlindc de bir 
badis vardir {Carai J I, s.. 2b). Insanin iyitigi, kotliltigu 
yuziinden belb olur; ancak bu hususta mekkc sahibi 
olmak gertktir. Miinafikkeu lialfci aldatmak i<^n kendisi- 
ttJ uiiir^it gosteren, duzenc ba§ vurao t riyazat ehli v.armini 
vereiij bilgisiy.!cri kandiran^ boyJece ba^ma ropladiklanru 
sOmiircn nice ki?i!er gordiik vc gomiekteyiz. Mevmna'mn 
"insan ybzlu iblis„ dedigi ki^iler bunlardir. 3 Jfi, beyitten 
itibaren bu babsin sonuna dek MevlanS bunlan aniat- 
maktadir ki bunlar, VI. surenin (En J 5m) 1J2, ayet-i 
kerjmesinde buyuruldugu gibi ft Susan seytanlan „ 
dir; dogrucasi, gerek zShit gbriimtin, gerek rint, halkin 
boynnna, bineri kesesinden ge^inen ki^ilerin hemen 
bepsi bu sesir kisilerdir. Bunlann icinde Mchdibk 
davasina kalkijardar, asnn mnceddidi oldugunu iddia 
edenler, hattJ kendisine vahiy geldigini soyliyenler, 



Sahife 87 - 358 



12S 



MESMBVl SERHl I 



ME5N£VI JEKHt t 



m 



geqmi§ erenleile goru$tugunu, mirac ettigim, A!iab J j 
gordiiguDTJ bildi renter, hattfi hatta yeni bir din kurmaya 
cur J et edenler bile varcur. Bunlarin, ruh hastasi olanlan 
mustesna\ bir kismi^tebdil'tts. $ckl li ecril-ckl„olanlardir;; 
yaiii yeyim Jein seklini degistirenlerdir ki qok defa bun- 
lar, bStJa alci olurlar; hatta ftftmurgc-nlere ma^alik dahi 
ederler, Bunlar hakkmda bilgi vermeye kalksak, hele 
eskiterden, yeoilerden bu yolu tutanlan, onlara uyanlan 
ya^maya girissek aahtfdcr doliir; bu kadarcik bir isaretle 
gefiyoruz. Senai de ""Hadiyka^sindabunlardan bahscdcr 
(II, s. 676 - 679). 

322, Bu beyitte dilenmek i^in yiinden arslan yapmay*, 
$arih-i Ankaravf, dunyayi nlde etitiek i^in ger^ek erlerin, 
yol arslanlarmm sekhne btiriinurler tarzinda auhyor 
(s, 33), Yukandaki beyitlere nazaran bu anlayi$ da dog- 
mdur J nitekirn iistad EurGzan-fer de bu beytij dokun- 
mu§ bezdeii arslan sekbade bir sey yapip i^ini yiinle dol- 
durduktarmi soyliyerek Mevlstaa'nm, yiin (sof) hirka'ya 
buriiniip seyhlik iddia edenler i kastetrigitu bildiriyor, 
Ancak zaman -zaman, bir icpsiyc mumlar dikip yakarak, 
sirta alinan tulurndan su dagitarak., rnmiye ve ilahikr 
injad edcrek diienenler olmustur; hatta kendisini yara- 
lamak suretiyle, yafattt ininareye cikip kendisini a^agi 
atacagini soybyerefe dilenenkr bile eikrrustjr ve biz, 
bu zamanlari idrak cttik; bunlari gordiik. Saniriz ki 
yiinden arslan sekliude bit sey yapip onunla huuerler 
go&icrcrck, ona bazi harekctler yapttrarak dilenenler de 
vardi ve Mevliini. hem yol arslanlarm* taklid edenler i 
soylriyor, hem bu Sdeti anlanyor. 

323: Miiseylcmc, Hz, Peygamber'i'n son zamanlarni- 
da, dinderi dfiniip peygambedik davasina kalkisan, hatta 



Hz. Mubammed'e bir mcktup gondererek yeryuztinun 
yarismin kendisine aid oldugunu bildirmeye ciir'ct eden 
kisidir. Kendisine uyanlar tarafmdan Rahman 'til -Ye- 
mame dive am Ian bu adam, YemSme'de bu davaya gi- 
rismisti. Hz, Mw hammed, kendisine gonderilen mektubu 
yirtmi? "Yeryiizu.giercekten de temiz kullaruna miTas ka- 
!iT„mealindeki lyetle biten bir rnckrupla cevap vcrnu^ti 
fXXI;Enbiya j , 105). Hz.Peygamber'in mektubuuda adt 
ff Kezzab„ diyc anddipuidau If Mu5eyltmet J iil-Kezaab, ? 
dive aoila gdmi^tir. Basma dotty uk bin kisi toplayan 
bu adam, gene o siralarda peygambcrlik davaswa piri^u 
Secah adh kadinla birle?irii^, kuvveti da ha da artmi^ti. 
Ebu-Bckr zamamnda Velid oglu Halid kumanda^inda 
u^erkrine gonderilen Islam ordusu bunlatla s.iddetle 
savasmis, Miiseyleme. civarda bulunan ve ceVTesi 
yiiksek duvarlarla ^evritai^ olan Hadiykat J ur-RahroSn 
denen bahfeyc siginmi^ kapisuu da kapattmsa. Uhud 
sava^mda buyuk yararlig) gOruleu, Arijardan Ebu-Dii- 
cane, kendisini birkalkaain icuiekcwdurmu^MusluJiiaii- 
lar kalkarn mizraklarla davatin tistune kaldjrmislar, 
Ebu-Diicane iccriyt adami^, ayagi kirildi^i halde tiirur 
getirmeyip kapiyi a^ni?, Musliimanlar bah^eyegkm^ler, 
Vafcgi Museyleme'yi aldiirmiistu (Hz. Ra?iiH Ekrem J - 
in ve MUseyleme J nin mektuplafi i^iu Abmed Sabiri-i 
Hemedinj^oin "Mb hammed ve Zf mam-da ran uer 
pirarofiii-i nimeha'y 1 Peyam-beH Islam be Zimam- 
daTan M adh eserine; II. basim Kuril- 1346 §. H. s. 266- 
269. Ebu-Dik&ne ifia "Sosyal Acidao tsliui Tan'hi I. 
Hk, Muhammcd ve IslSm,, adb escrimJze b. Milliyet 
Kiiltiir Kuliibii Yaym. 1969; 9, 96-100), 



Sahife 88 - 358 



IBS 



MBSNEVI gERHl 1 



324. ""Onlaraj ifjitecek halis anduru su suniilui ki 

ifiminin sonu pel: hostur ve sonunda misk kofcar; 6z- 

leyip dileyenJer, burnt ozlesinier, bumi dilesinicrj, mca- 
lindeki ayete ijaiet edilmcktedk( LXXXIIL, Mutaffi- 
fin, 25-26). 



(METtN) 



A 



Ta:isup yiiziinden Hristiyanlan 
ttldiirten Yahudi padi^abuuxt hikSycsi 

Yahudilerin zalim bir padi^ahi vardi jjtsa'jya 
diijmaadi, Hristiyanlan yakar yandmrdij emir 
giHerdX 

Isi J mn yagiydi, nobet onundu j Mflsa'run cam 
°y$H i i^Oa-jamiDu caaiydj , 

Padi;ah, Tann yolunda 5351 olmustu; iki 
il&h? solukda^i birbirinden ayri goriiyordu. 

* Hani ustasi 5351 giragma, tez dedi, odaya git> 
o si$eyi getir. 

§a$i ctrak, o [ki §i§enifl han^isini getireyim, 

bir giizdce anlai dedi, 

330. Ustasi, yiiru be dedi , iki 515c y ok >, s^iligi b jrak, 
biri fazla gorme. 

£irak, usca dedi, kiaama beni. Ustasi, pekiyi 
dedi, o iki ^igenin birini kir. 

Qtrak birini kirinca iki £i$e de gozunden yitti 
gitti. Insan istefc yuztfuden, $Fke ;yiizunden $3$i 
olur, 

5i§e birdij goziine iki gcruxidii; $i;cyi kirinca 
Obiirii de yokoldu. 

F a 



Sahife 89 - 358 



ISO MESiNEVi SERMI 1 

Of ke tie istek, insaai ^agi eder ; cam do^ruluk- 
tan ayirir, 

Garez geldi mi hiiner oritilurj gtfntUden 
yiizlerce perde, gielir de goziio onune gekiii- 

verir. 

* Kadi, goniiinden rii^vet atmayi kurdu mu, 
zalimi mazlumadan na$i! ayird edebilir? 

Padisah, (jititpe kin giittiigunden oyltsine sa^i 
olmu^tu lsi, aman yarabbi, aman, 

Ben MftsS dimne »igma|im, o dine arkayim 
ben iiye yiizbmterce inanmijj mazlumu dLdurtrii 
gitti. 

ogretmeai 

padtjahm Syle diizenbaz bir vexir i vardi ki t 
diizenle suyu bile dugiimlerdi. 

340. Padisaha dedi ki : HfistiyailLar canlarmi 
korurSar, dinlerim padi^ahtan gizierler. 

Onlan o kadar oldurrme; z4fcn dc Sldiirmede 
bir fay da yokjdJnin kokusu yoktur ki; misk degil 
ya, 3da|aa degil ya. 

YiizJerce kihf icinde gizli bir §ey < di^im bilir- 
scn bilirsin ancak; iciyse bildigins aykiridii, 

Padi^ah peki dedi, ne yapalmi ? Nastl bir 
diizen duzclim ki 

Diinyada, ne meydanda, ne gizli, bir tek Hris- 
tiyan bile kalmasin. 



HE5NEVI SEftHl I 



131 



L 



Vezir, sozde bana gazeb etmi? gibi emret, 
kulafimi, elimi kestir, bumumu, dudagimi yard it. 

Stinia da beni daragacina, <jarmiha gerdirmeye 
yoUa; dcrketi birisi sana yalvarsin, bagista desm. 

Bum eeLlalpazarinda, dortyolagzi olan bir 
yerde yaptir. 

Soma da-beni uzak bir sehrc siir dc ben onlann 
arasina yiizlerce kStfiltik sokayim, ynzlercc ay km 
i^ler etiireyim aftlara dedi- 

Vezirln Hristiyanlara duzeni 

Ondan soDta, onlara diyeyim ki dedi; ben 
Hristiyamm; gizli din ias.iyorum; a gizlileri bilen 
Tanri, sen bilirsin beni. 

350, Padisah inanami duydu; taassubundan camma 
kasietu. 

Padi?ahtan dinimi gizlemek istedim; on.ua 
dininden goriitieyirn dedim. 

Padishah, sirlarimdan bir koku duydu; ona 
soyledigim sfelerle lohmct altma atdi bew. 

* Dedi fei : Senin sozlerin, icinde ignc olan 
ckmegt benziyor; giJnliimden gbnliine bir pencere 

var. 

pencereden halini gordiim; haUjii gordiim 
ya, artvk snzlerine kanmam senin. 

tsa J nm liimrnetj bit $ftTC bUmasaydi bana, 
o, gifitga paramparca ettirirdi beni. 



Sahife 90 - 358 



MESNEVI $IRH[ I 



137 



13* MtSNEVr 5EKHI 1 

Isi'ya caniim feda ederim, ba?imi veiiriiti; 
hem de bunu, ytizbittlerce minnet bilkim canuna, 

Is&'dan camnu esirgemeiTL ; yalmz onun dinini 
iyiden iyiye bilitirtf. 

O tertcmiz dinin^ bilgisizlcrin eJinde yok olup 
gitmesine aaklaumadayim. 

Tanri'ya da, ls& J ya da ^iikiirter oteaa ki hak 
dine kilavuz olmu^um ben. 

360. * Belimize ziinnar ku^anab Yahudiden de 
kurtulduk, Yahudiliktcn de. 

Ey insanlar. ?ag, lsa°nin <^ag>; onun dininin 
$lrlarinj canla ba^la duyun. 

Fadi^ah, vezii ne dediyse yaptj on a; balk, o 
gisli duzene jjg$t) kaldi. 

Onu, Hristiyanlarin bulundugu bir yere surdii ; 
o da bund an sonra onJan d&vete koyuldu. 

Hristiyanlarin onun duzenine 
kantnalarj 

Hristiyanlar, azar azar onun <;evresindc top- 
bomaye bagladi; toplulufc yiifcbiniere vardi. 

gizlice onlara incifin, zunnaruij namazin 
sirlarim anlatmadaydi. 

GSriiim^te hukiimleri soyliiyordu; b'giit veri- 
yordu; Faka i^yiiziinden ishk ^almadaydi; tuzak 
kurmsdaydi. 

* Jste buntin i^in kimi Sahibe, Peygamber'- 
den a?,gin nefsin diizenlerini ogrenioek isterdi. 



370, 



Nefis, ibaderierc, oz tetnizliginc, gizli garez- 
lerden neler katar diyc sorerlardi . 

Ondan, kuUugurj ustiinltigiinu aramazlaidij 
goriinen ayip ncdir, onu soyle derlerdi, onu 

aras.tirirUrdi. 

Giilii kcrevizden ayndedcrcesme, kildan kila, 
zerre zerre, nefsin diizenini tanjrlar, biUrlerdi. 

Sababcnin kill kirk yaranlan bu yonden &yle- 
sine bgiitler dinkrlerdi ki ogiitLere canla bas> 
dalarlar, $a$inr kahrlardi. 
. 

Hristiyanlarin vezire uyxnalan 

"Hristiyaniar ciimden goniii verdiier ona; 
zati avamm taklidindeki giic. de nedir ki? 

GOnullennt sevgisini ekriler ; onu Isa'nin veki- 
li sandiiat. 

* Oysa ki o, gizlice, tek gSzlii., lanetlenmi? 
Deccal'di. Ey Tann, sen fcryadimiza eri$, ne de 
guzel yardwncisjn sen. 

Ey Tanrij yuzbinlerce ttizak var, rcsim Tar; 
biz de yemsiz yiyeceksiz kalnus ham ku^lara 
benziyoruz- 

* Soluktan soluga *>«" tuzaga tutulmu^uz; 
tut ki herbkimiss bir dogan olalun, bit ziinarii' 
diianka kesilelim; bu, gene de boyie, 

Hy kimseye muhtac olmayan Tantij sen bizi 
her solukts kurtarirsm; fakat biz yine mtar, bir 
tuzaga gideriz. 



Sahife 91 - 358 



131 



HE5NEVI SERHI J 



MJJSNEYl SEKHI I 



135 



Biz su ambara bngday yigmadayiz; derfcen 

yigilmi?, toplanmis bugdayi yitirip gitraedcyi?^ 

Aklimtzi ba§imiza alip h^ diisunmiiyonis ki 

bugdayin cksilmesi ts renin yiiziitxden. 

i 

380. Fare ambanmizi deleli, ambammz, onuii 
duzeniyle yikihp gitmi;. 

A benim canim 7 once farenin zararim gider de 
ondau sonra bugdayi yigrnaya giiis. 

* O gijniiflei'e gcnul kesiSeniti haberlerinden 
birini duy; hani TNatnaz ancak gontil huzuruyla 

[am am Ian ir,, der. 

Am bard a birsiz bir fare yoksa, peki, kirk 
yilkk kulhifc bugdayi ncrde, hani? 

Her gtiuun par^a parija meydana gelen ger- 
cekligi, neden ambarunizda [oplanmiyor? 

(^■akmakta^jndaii bir^ok kivikunlat sicradi; 
o y arums yakilmi; genii I hepsini de kabullendi. 

Fakat karanhkta gizknmi? bir husiz var ki 
o kivjlcimJara parmak basmada. 

Gbkyuziinde bir 151k bile parlam asm diye 
o knvllciitilari bir bir sondiirmede, 

Yardimlann bizimk oldukca o asagikk hit- 
sizdan ksrkarmiyiz big? (*) 

Bir adunda bioJeroe tuzak bik olsa, sen bizim- 
le olduktan sonra hie gam yok bize. 

390, Her gece beden ruzagindao canlati kurtar<r- 
sin, tahtalari sOkersin. 






Canlar, her geoe 511 kafesten kurtuhir; hie. bir 
$eyle ili$ikleri katmaz; ne kimseye buyruk yurii- 
tiirkr, ne kimscnin buyrugu altina girerkr. 

Gecdcyin,zindandakikrin zmdandan haberlcri 
yoktur ; padi$ah adamlarmlil da geceleyin devlet- 
ten haberleri yoktur, 

Ne kar, aiyan garni vatdir^ De bflylesine bir 
dii^iincej ne filsbm hay all vatdir, ne fc^mamii 
hay ali. 

*Arifin ayanikken de nab budur; Tanir, 
"Qnlar uykudadir,, demi^iir. 

Qnlar gece giindiiz, diinya haUerine kariji 
uykuya dalmi$lardir ; onlar Rabbin diode evirip 
^evirdigi kakm kcsilmiskrdir. 

YaTii yasulirken eji gSrmeyen kisi, yazi, kalemin 
oynamasiyk yaziliyor sanir, 

Tann arifin $u halindeii Birazcigim gostcr- 
mijtir; akh da zaten duygu uykusu kaptnis, 
giinnt^tir. 

Canlan neliksiz niteliksiz bir olaya gitmi^rir; 
canlan da esendir, bedenkri de. 

Derken bir tsiikla gene ruzaga cekersin onlan; 
hepsini de pay in 1 aramaya koyultursun. 

400, Sabah (jagmin l^igi basgoslerip altin akbaba 
kanat eirpuica, 

Tanycrini yaran, sabahi i^itanj Israfil gibi 
hepsini o iilkeden ahr^ ?u gbruneci aleme gctirir, 

Yayilnn§ canlan beden yapar; htr bedeni de 

gene gebe birabr; 



L 



Sahife 92 - 358 



$&^1&£ZK0TUPHANi 



136 



410, 






MJJSHEVl SEKHt 1 

Can atlanm eyersiz kor; ijte ^Uyku ulCimun 
kardc$idii„ sirn budut, 

Yalmz gundiiziio gcri geisinler diyc ayaklarins 

u^tin bir bagla baglar. 

Baglar fci giindtiz aJunca o ^ayirdan geri gei- 
sinler; o yayladan gelip yiik akina girsinler. 

* Kc^ke ftj cam, Ashab-i Kehi gibi, yahut 
Nuh'un gegmlsi gibi korusaydi da 

§u hattni §u gcaii kulagi, bu uyanikhk, bu 
anlayis rufanindan kurtarsaydi. 

Diinyada, bu zamanda da nice AsMb-i Kehi- 
vardjr kl senin yanibasindadit, kar$indadir. 

Dost da onunla aagmeler tereaniim edcr, 
rnagara da ; fakat tie fayda ki ssnin goziinde, 
kulagmda muhiir car. 

HaUfe'nin LeylSyi gbrmesi 

/ /'*Hal]fc Leyla^ya, sen o musun Ki dedi; 

Mecafin seniti yuziinden. peipcrisan oldu, ken- 
dim yitirdi? 

Baska giizellerdea fazla bir giizeliigin de yok 
hani. Ley 14 dedi ki: Sus, sen MectiUD degilsin ki. 

Kim tiyamksa daha da bcter uykudadir o; 
uyamkhgi uykusundan da beterdir ooun. 

Catumi2j Tann'yla uyanik olmazsa uyamklik, 
bir gecittir, bir bogaa gibidir bize. 

Canm, her gun bir hay alin tekmesini yemekten, 
ziyaa fcar kaydina dujmekten, cldekitii yitirme 
korkusundan 



MESNEV) $mi\ I 



*S7 



Ne ariligi kakr, ne giizelligi, ne de giicil kuv- 
vcti; goklere agacak bir yol da kalmaz oiia. 

Uyumu$ o kisjdir ki her hayalden bir sey umar ; 
onunla komi$maya dalar, 

Ruyasinda $cy cam hQri gibi gSriir ; i$ccktentr de 

erliksuyunu sacar doker. 

Soysop lolmmunu corak bir yere ddkiince dc 

kendine gelii, uyanir: hayal de ondan gider. 

O hay a) yiiziindeD sersemle^ir, bedeni pifiemr. 

Ah o hem goruflen.hem gorunmcyen hayal den, ah. 

420, Kus. yuedcrdedir; golgesiysc aijagida; golgesi 
toprak iistiJnde ku* s?ibi near durur. 

Bir ahsnak da kalkar, golgeyi avlamaya pri- 
sir; ttylesiues o kadar kc^ar ki gijeten kuvvetten 
kalir, 

Haben bile yokrw ki yakalamak i«Kdi^j 
havadak; uu^ud yere \iirmu? golgesid jt ; o gSlgenid 
nerde oldugundan haberi bile yoktur, 

Golgeye ok atar da arar; bu ati§, bu arayi? 

yiJKiinden de oklugu bom bo? kalir. 

Omiir oklngu bombo^ lcatdi; oroiir gecti gitri; 
g;o!geyi avlamak i?in ko^arken eiidi bitti, 

Fakat adama, Tanri golgesi dadj-taya olursa 
onu hayalden de kurtanr. golgeden de. 

Tanri golgcsi, Taori kuludur; o, bu diinyadan 
olmu^tut; Tanri J yla dirilmi^tir. 

Hi£ i^kiHenmeden cabucak onun etegine sari) 
da ahirzaman fitneleiinden kurttil. 



Sahife 93 - 358 



430. 



MEShEVl SEftJjt r 

* "Tanii golgeyj nasil uzatti^ dernni? ya; 
bu, erenlerin tfarliklarma i$arcttir; giiiihti ereti 
Tanri giinesioin i$igina kilavuzdur. 

* Bu kilavuz olmadikija bu ovada yola d^mc; 
HaH1 gibi, ben batanlan sevmem de. 

f Golgeden ^ik, gb'lge yuziinden bir giine$ bul; 
padi^ah Tebrizli Sems'rir; onua. etegioe satiL 

* Bu diigune, bu geiine varacak yolu bilmi- 
yorsan, Tann isigi Hus£itu:ddin J e sor. 

* Yoldaj baser gelir ;atar da girtlaguia yapi$ir- 
sa bi! ki bu hasetre jeytania azgmligi var. " 

* Cunkii o, haset yuziinderij Ahmed'i ayipk, 
kusurlu gSrup utamr; baset yiiziinden kutlulukla 
sava$a girisir. 

Yolda, bundan daha sarp bir ge^it yoktur \, 
ne mutlu o kisiye ki yoldasi liaset degiL 

$u beden, bil ki haset evidir; ev halfei, soy sop 
haset yiizunden kirleiiir, pis bir hale gelir, 

Beden, haset evidir ama, Allah o bedeni iyice 
antmi^tir- 

* "Evimi temizleyin,, buyrugu temizligi bil- 
dirir; bedeniri tilsinu toptaktan ama, i$ik define- 
sidir bcdea. 

Sen bedeni olmayana diizea diizer, haset eder- 
ssn o baset yiizunden gontiine karartilar coker. 

Tann erlerioin ayaklan akitia dosecv, [oprak 
ol; bizim gibi sen de hasedin basitia toprak sa<;. 



MESMEVl SERHl I 



Vcziriri basedi 



139 



440, O vezirin yaratili$i hasettendi dc o yiizden bog 
ycre kuiagiru da yele verdi, burnunii da, 

Bu isi de base* tgnesiyie isledi ; yoksullarin 
canlarmi igneiedL, -iehirledi, onlann canlarjni 
zehirlemek iimidiyle yapti. 

Hasctle bumunu buran, kendishu kuiaksiz, 
burunsuz eder. 

Butuq ona derlcr ki bit koku alir; koku da 
onu bir mahaileye ulastirir, 

Kim koku almiyorsa buruii&uzdui; koku da 
dini kokudur ancak, 

Koku abp da buna ijukietmeyeii, iihnete kSfir 
olmustor; keijdi bumunu kirrol$tir. 

§akitt, ^ukiedenlcre kul kble ol ; onlarm 
huzurunda ol dc oUimsuzIiige ula$. 

Vezir gibi yol vuruculugu sermaye cdimne; 
balki namazdan abkoyma, 

O klfir vezir, din bgutciisu kesilmi^ti; diizcrtle 
badem helvasina sarnusak katmiftl. 

Dmlerini tam bllcn Hristiyaolai'Ui, 
vczirin dtizenini anlamalari 

Tad alis duygusuna »ahib olanlaij onun soile- 
liude oyle bk tad buldular 5ti acunsiydi. 
450. Karisik sbzler soyliiyoT, ^ckerli pil&uyu §o- 
betine zehir katryordu. 



Sahife 94 - 358 



I4t H£$NEvr stant i 

Sdzuruin di$ yuzutideD, cevik 01 aniajtui 
anla^iliyordu amma ardindan da cana, gev^ek ol 
diyordu. 

Jp Gumu^un dj§i aktir. uerraktir ama onuu 
\ yuziinden el de kararir, dbise de. 

Ate?m, fciviicimianyte aJ ai bir yiizii vardir 
ama yapti&i kotu ije bak.sonundaki karahgi seyret. 

Sitn$ek gdze bit i$ik olarak gariinijr amma 
gozii kamajatnia- gom^ii ^Ima huyu vardir 
onda. 

Anlayi^i, tad alma duygusu olmayanlarm 
boyunJarms bir halk? oluyordu vezirin s$zleri. 

Vezir padi$ahtan sin ay ayn kalmi$u; aJti a* 

tsa'ya uyanlara si^inak fcesilmisti. 

. 

Halk, tumdcn gouJiinij de ona tap$irdi, dioia.- 
dc. Herkes onuu buyrgguyla biiime atuiyordu. 



Padigahin giiifce vraire habcr 
gbndercuesi 

Padi$ahls veziriti arasinda gizlict haberler 
gelip ^tmede, padi$ah ona vaatlerde bubin- 
madaydi. 

Sonunda> isteginifl ele geqmesi, Hrittiyania- 
ran topragini yek vermesi i^irj (*). 



MJESNEVJ SJiRHJ J 



141 



(-*) Bu Layit fnctinde tinutulmuf, Itai*] la jl ■ r ma j a ken; 



460. Onaj a bcnim devleffl Msdrim, vakit geldi 
gatta; gfinliimdeD bu deri ijiksjn gitsin artik diye 
mektup yazdi, gouderdi. 

O da, padisahim, o i$iu ustiindeyim ; h% di- 
nuie fitocler saSacagmi diye cevap yazdi. 

HristiyanhgiD tmiki bdlitgu 

O hukiim f oViubumet devmide Isa'ya uyanlara 
buyruk viiriitc-p omki bev \>ardu 

Her boluk. bir bey in buyru<jutia uymu?, 
*ndan umitfere dii^erefe o beye fcul almu$ru. 

O finiki beylc onlara uyanlar 3 kfitii vezire 
baglaaimsiardi. 

Hepsi de omin sozune inntimadaydj; bepsi dc 
omui gidi^ine uymadaydi. 

O, ti) dese hangi solukta, bangj saatte derse 
her bey, bernen kar?isinda can verirdi. 

Vezirin tncil buyruklanni kan$tirmasi 

Vezir, her beyin adma bir tomai hasirladi; 
ber tomarda yazilan yaziUr bir ba$ka vol day di. 

Her biiindeki buyruklar bir baska ^sitrij 
bu, sonundan ta basina dek ona aykinydi, 

Binnde riyazaf yolunu, anjligi tovbenin, TanrJ- 
ya docimeinn direfi saymadaydl, 

470. Birinde riyazattan taydan vok: bu yolda 
insam oOmertlikten ba^ka bir ?ey kurtaramaz 
demi^tu 



Sahife 95 - 358 



460. 



Birinde denu$ti ki : Senin achgin, senin 
comeruigin mabuduna $irk kosmandir, 

Hem gam ijaginda, hem esenlik caginda Tan- 
n J ya dayanroanSaa, rtimden qna teslim olmandan 
basks her ?ey duzeaidir. tuzafctir. 

Birinde demi^tj kt : Gereken jey hizmcttir; 
yoksa Tanri'ya dayanma du^uncesi bir tohmettir 
aacak. 

Birinde, yap, yapma buyruklan, rutulmak icin 
degh, bizim aczimizi bildirmck i^in vcriJmi$ttr; 

Boylece bu buyruklarla aczimizi bilelim de o 
zaman, onun da kudretini anlayahm yazilaruu 
yazmi$ti. 

Birindeysc aczim go'rme; aklim ba$ina al> 
o acia, nimete k&fir otmaktir; 

Kendi guriinii kuwetini gb'r; ciinkii kuwet 
kudret de ondan- kgdretini onun nfmeti bil kt 
kudret, odur diyordu. 

Obiiriindeyse §u ikisinden de ge$, goze 
gSrunen her $ey put olur demedeydi. 

Birinde,, ?u mumu sendurme diyordu; cimkii 
bu goriis meclise mum gibidir. 

Baki^tan, gSrusten* hay aide a gectin mi, gece- 
yarisinda bulujma, kavusma mumunu sSndurmiij 
olursun. 

Birindeyse sOndiir diyordu ', korkmaj stfndur 
dc kai$inginda yvkbintercesim g#r. 

Giiciitiu kuwetini gBrus, mumunu synduriir- 
sen can mumumin i$igi artar; sabir yuziinden 
Leyla, Mecnun kesilir. 



meshevI shrajil ] 



Hi 



490, 



Kim zatiitlige kalkt§ir da dunyadan vaz- 

ge^meyi kurarsa dtinya, ona daha da fazla kendini 
gosterir, daha da ziyadc yaklasir. 

Uirijj.de, Tann sana ne verdiyse />im meydana 
getirirken de sana taclilasnrrmsar. 

Sana kolaylas.tiimi§l:it, ho? bir hale getirmis- 
tir onu; aJ onu, kabullen ; zahmete sokma kendini, 
demi^tir. 

Birindeyse, senin olatu birak, vazgec ondan; 
i<finin kabullendigi ?ey iyi degildir, kotiidur. 

Rirbiruie aykiti yollar, kolay giJruDmu^tur 
de herkes bir dini secmi§tir; o din, o kisiye can 
kesilmistir. 

Tanii'nio bu kolaylastirmasi, yeritide bir yol 
olsaydi her Yahudi, her Mecusi, Tanri^i anlardi, 
bibrdi demi^ti, 

Qburiinde, kolayta$urilan sey demisti; o §ey- 
dir ki gentile ya^ayi^tir, cana gidadir, 

Insamn i<;inin istcdigi seyse ge^ip gidcr; semi 
yoktur; corak yere ekilmi? tohum gibidiri bitmea^ 
meyve vermez. 

Onun verdigi §ey, pi§man)iktir ; ondan clde 

edilen §ey ancak ziyanthr. 

O, sonunda kolay degildir ; sonnnda adij gti^ 
olur onun. 

Giicii kolaydan ayud et; bunun da yijziinu 
sonuna gore gdr, onun da yuiunu sonuna gore. 

Bir tomarda, bir usia ara ; i^in sonunu gormeyi 
sovsop sahibinde bulamazsin. 



Sahife 96 - 358 



WESIN'EVT SfcftHt J 



H5 



144 



ME5NEVI SEE11I I 



Her ce§it dine uyanlar. kendilerine gore i?in 
sonunu gordiikr; gfirdiikr ama sonunda sucjara 
cutsak olup ffittUer. 

t&Jn sonunu gBriij, elk dokunmu? dcgtldir; 
boyle olssydl diinyada aykmlik mi olurdu, demi^ti. 

Obiir to mar da., usta da senstn ; ^iiiiku ustayi da 
sen tamrsiD, 

Adam ol> adamlara maskara olma. Yurii 
bas^nm caresini gdr, sersemlejsme derni^ti. 

Obiir icmardaysa* bunlarm hepsi de birdir 

demisd; kim iki gtiriirse $451 bir adamcagjzdir, o. 

500, Bir ba^kasindaysa yu^ dcmi^ti; nasil bir oiur? 

Budu kim dii^iinebilir? Megerki insan deli olsuc. 

Bir s£>z var ki Sbiiruniin cam ziddj; ?ekerle 
zehir na&u bir olabilirr 1 

Zehir I e gckerden geqnedik^e birlik gulbah- 
cesinden nasi] koku alabilirsin,? 

0, l$a dtninin dii^mam, onik] tomara bu ^esjr 
yazilar yaznusti i&te,.. 

Ajfiliklar gidi§tedir, yolun 
aslintiti degil 

* O, tsa'nin tek renkli olu^urtdan bir fcoku 
almami^Li; tsS kupiiniirj huyuyls huylanmamisti. 

O tertetfnifc kupte yilz rcnfcJi elbise, 15.1k 
gibi anduru bir hale gelir, nek renge boyamrdi, 

Fakar usaa<; veren iclc renk degil; baJjkla 
berrak su gibi ham. 

Karada da birderce renk var; var ama bahkla- 
nn da karayla Bavarian var. 



Or nek olarak soyledigimiz bahk da kimdir, 
deniz de nc ki bu ustunier ustfitiu, bu uLulat uiusu 
padisaha berizesin! 1 

VarbJs Slemindeki yuzbmlercc deniz, yiizbin- 
Icrcc balik, bagi^m. oomertligin tapismda 
secde eder, 
510, Nicebagi5yapmuruyagdida,buytzdeiidc)iiz 
inciter sa^an bir hale geldi. 

Nice kerem gune;i parladi da bSylcce bulut 
da comertli^ bgrendi. deniz de. 

Topraga, suya bilgi i$igi vurdu da yeryiku 
tohumu kabul eder bir hal aldi, 

ToprakemindiT;ooarieekersenhainliketmcz, 
omi bicersin. 

Bu ermnligi, eroanet yiizunden buimu^tur 
toprak; cunkij ona adalcr giincsi vurmustm-, 
gune? i$itmi;tir ropragi. 

Ukbahar, Taiin Fermanim getirrnedikcc toprak 
gi?,li $eyleri meydana fikarmaz, 

Bir c3merr.br, bir vericidir ki bu haberlerl, 
bu eminligi, bu dogrulugu, cansiz bir varhk olan 
ycfyu^iine vermi^tir ; 

C&nsiz bu vatbgi l&tfu, herjeydeo haberdai 
etmi^tir de kahn akjlhlan koi etmi^ gixm^di. 

Can da bu co;kunluga dayanamaz, goniiii de. 
Kime ne soybyeyim? Diluyada bir wk kulak bile 
yok, 

* Nerdt bir kulak varsa onun yiiziinden goz 
kesiksii^tir; nerde bir tas varsa onuo yiizUaden 
yesimtajtna diJnmu^tiii. 



Sahife 97 - 358 



14fl iftSMEVl SERHI I 

520 * Kimyayi meydaaa getiren. odur, kimya da 
ne oluyor? Micizeler bagijlayandif o, simya da 
derir? 

$u boiim b vicuna, dvu^ii bltakmak sayilir; 
cunkii bu da varhk delilidir; varliksa yanli? bir 
jeydit. 

Onun varligina kar§i yok olmak gerck; ona 
kar^i variik nedir? It&r, yaslara bating bir hi?. 

Kor olmasuydi onun yuzunden cnt gidcrdi; 
gujQC§in hararetini tanit da yok olurdu, 

* Yaslara batip mor elbisdcrc butiiameseydi 
§u alem, buz gibi donarimydi hif? 

Vezirin bu diizen yuzunden ziyaira 
ugramasi 

Vezii de padi^ab gibi bir $eycik bilmiyordu; 
hicbir ?cyden haben yoktu; online on olmayan, 
kendisinden cekmmeye imk3n buiunmayan Tan- 
nyla pencclc§meye giri^mjti. 

Oyle her$eye giicii yeien Tann'yla peQceles- 
meyc giri§ini$ti ki alem gibi yiizlercesitii bir $ohik- 
ta yokdan var cdcbilir. 

Goziine goriis giicu verdi mi, gtoundc bu Stem 
gibi yuzlercc alem peydahlanir. 

Sana gore bu diinya pek buyiikEur, sonsuz- 
dur ama bil ki Tann giiciine kar§i bir zerre bile 
degiidir. 

As Linda bu diinya, siziu caniaruuza bir hapis- 
hanedir; hay din o yana gidinj orasidir ovatitz 
sisin. 



MFSNEV] $ERHl I. 



147 




530. Bu diinyanin sinin vardir; o diinya isc simr- 
Sizdirj $ekil, kilik. o anlama en^eldir. 

Firavutfun yiizbinterce mizragini, Mlls& J nirj 
bir sopasiyla kirdi ge^irdi. 

Yiizbinlerce Calinus'un hekimligi, Isa'ya, onun 
soluguna kar-?i yok o!du gitti, 

* Yuzbinieroe §iir defter i vardi; onun Umrnv*- 
sinin bir harfi karjisinda ayip oldu. ar kesildi. 

ESyle iisEiin Tanti'ya karsi.., a^agilik degihe, 
ne diye Blmesiii insan? 

Nice dag gibi goniilleri koparmistir ; kurnaz 
ku^n iki ayagmdan ba$ a§agi asakomu§tur o. 

* Anlayi^i, hatin kc&kiniejtirintkle Tann'ys 
yol butunmaz; padi§aJiin lutfii ancak kitiJmj^ 
dOkiiimij^ giJnulleri alu katma, 

Nice define gomeuler, nice klyi bucak kazan- 
lar, a. hayaller kuran vezire maskara n)du gitci. 

Okiiz kirn okuyor ki sen ona maskara olasin? 
Toprak da nedir ki onun otu olacaknu^sin? 

* Bir kadirun. kb'tii bir 15 yuziinden yiizii sarar- 
di mi, Tanri onu (jarpti da Zlibre yildizi yapb, 

540, Bir kadim Ziihre yapmak garpmaktir da iop- 
rak oEmak, bal^ik kesiimek ^arpilmak degil midir 
a tnaiq ' 

Can, seni gtizelim gakyiiziine gbtiirurkerj 
sen mtiT]u$sun- a^agilarda baJ^ik kc$i1mi^in. 

Akillarui bile kiskandigi b'yie bir varbgi, ju 
al^akhk yiiziindeD ijarptin gitti. 



Sahife 98 - 358 



MtSMiVi SEKHt.J 



149 



Kg mlsntvi ss:j<j;r I 

$imdi bir dikkat et dc g5r; $u kendini c,arpi$in 
oasil sey? Bu, obiir ^arpilmaya karji pels, hem dc 
pek a$agihk bir earplU^, 

* Himmet atuu yildiz bilgisioe surdiin de me- 
lekleriti secde ettikleri Adem'i rammadin. 

A hayirsi;! evlat, sonunda Ademoglusmn sen; 

alcakhp niceyebir yiicdik sanacaksin? 

Nc vakie dek diinyays zaptedecegim, vSrji- 
gimla 5u diinyayj dolduracagim diyecekain? 

Diinya, ba$tanba;a karia dolsa gtoe§ bir 
bakti mi, hararetle hepsini eritir gider. 

Tann o vezinn yaptigi koTmliigu dc, onun gjbi 
yiizlercesinin kotulugunii de bir kivilcimla yok 
ediverir. 

O naval kurusiari rutar, hikmei haline getirir; 
zehidi suyu ^erbete dondifrur. 

550. O i§killer koparan, zamar rmreten ^cyicri tarn 

inane eder; kin scbcplerinden sevgiler bitirir. 

* ibrahim'i ate$ ictode bcsler, yeti$tinr; kor- 
kuyu can eminligi yapar. 

* Ornmi sebep yakiciligmdan sevdalara dij$- 
mu$iim; onun hayallcnnc dalim^im da SofestiSi 
kcsilmi^tm. 

Veziriia toptumu sapttmak i^in 
bir ba$ka diizen km ruin si 

Vezirj kendiligindea bir ba&ka dfeen kurdu; 
bjjudu braku, halvcie girdi, 



Ooa baglananJan, fribm attain? atti; jtafcet 
tam kirk giia, elii gun siirdii. 

±4alk h una ctelern besleyerek deti d.ivaae oldu; 
onun ha linden, onun sbziennden ayrddilar, onmn 
tadmdan hw "urn kaldilar da cildudilar. 

Valvariyynar, yakanyorlar, aghyorlardi, oysa 
halvette, riyazattm iki bukliim olmustu, 

frlalk, sensiz i$igiraiz yok; sopasim nitup yedea 
bin olmayinca korun hali mc'oUiT? 

LQtfet de Tann iein olsmn bundam fazia 
senden ayw birakma bizi. 

Biz" ijocukJara benseriz; dadi sensin bise; 
golgeni fiat ba^uruza, dedi. 

560. Oysa, camm dedi> dostlardan uzak degilj 
fakat halvctten <;ikmama tain yok, 

beyler, ?efaata kalkijulai; ona myanlar da 
kendilerini yermiye giristiler. 

Dediler ki : Ne kotii bahdmiz varmis a 
kerem sahibi; goniilden de oldmk, dindea dc; 
sensiz yetim kaldik. 

Sen bahanekr bulmadasia; bizirase dertli 
ymregimiz yaniyor da soguk soguk ah cdip dmrm- 
yoruz. 

Senin guzelim sozlerine aUjmis iz ; seniii 
hikmet siitiinu ennoi^iz. 

Allah ic,in olsun, Allah i^in, bize $u cefada 
bulunma; hayirda buUm, bugiinii yarma atma. 

Ganliin razi olmr mm ki bu a?ifclar scosij; kal- 
sialar da dlcrioe bif^eycikler girmesin; 



Sahife 99 - 358 



150 



MtSNlVj JEHHJ I 



MESNEYl SERB) 2 



151 



Hepsi de balik gibi karada girpm^in? Suyu a& 
irmagiD bendiru yik. 

Ey zemanede eji benzen bUunmayan. Allah 

askma halkin feryadma eris. Allah a$kina. 

Vezirin miiri t!eH buzurundai> siirmesj 

Vezir dcdi ki : Aklimz} ba$in!-za dev$irin a 
dedikoduya dalanlar; a agizdan cikan, kulakla 
duyuian ogiidii aravanlar. 

570, A^agilik duygunun kulajiina pamuk ukayin; 
gozlerinizden duygu bagmj cozun. 

Can fculagjiun pamugu, ba$ kulagidir; bu ba$ 
kulagi sagjr olmadik^a can kda£] sa£irdir. 

* Duygusu/ kalm; kulakssz, dii^iinccsiz bir 
bale gel in de ' f Geriye don>. se^unii duyun. 

Uyamkhk dedikodusunda kaldikca ruyadakj 
konu?madan nasil bir koku alabilirsmrz* 

Bizim soziimiiz de. ijimjz de disarida yiirii- 
mektir; can vuruyii^uyse goklerin iistutjd? olur. 

Duygu, kuiuiugu, karayj gardu; ciitikU kara- 

dan dogmugti) o;can tsS'siysa ayagim denize basti. 

$u kuru hcden karada gezebilir; caningezisiy- 
se denizin ts giibegioe ayak basarak olur. 

OmuTi kimi da£lara tirmanarak, kimi deni^- 
Jeri gecerc*, kimi ovalar a§arak karada ge^ip 
gittikten soma 






* Ab-i HayaE'i tierden bulacaksin; deaizin 
dalgalanm nerdeo yaracaksm? 

Topragm dalgasi bizim vehmimizdir, anlayi- 
Siniizdir, dusiincemizdir ; .^cnijin dalgasiysa kcn- 
dindeo ge^istir, sarhtii, olustur, yokluktur. 

500. Sen bu &arho§lukta kaldikca o sarhosluktan 
uzaksm ; bundan sarhos oldukca o kadehe kar$i kb'r 

jiesiiiiSin sen. (*} 

§ii duyulan dedikodu, toza topraga benzer; 
bir zamancagiz da akhm basina al, susmayi buy 
edin. 

Miiritlerin, halvetten 91k 
diye yalvaritvaJari 

Hepsi de dcdi ki: A bizi kirmayi rcvlk gfjrcn 
hakim, bizt^u dtizeni yapma; bu cefayi etme bize. 

Bayvana cekcbikcegi yiiku ytikk; anklara, 
gii^len gOtiireceJji kadar i§ buyur, 

Her ku^iin yemi, kcndi miktarmcadir; her kus, 
bir inciri butviri olarak yutabilir mi? 

Co^uga siit yerine ekmek yerirsen, yoksul 
cocugu ekmek yuziiDden oldii say. 

Fakiit dislen ^ikti mij artik gonlii, kendili- 
ginden ekmek arar. 



iarki olarnli "nLifuT" yaiLhni ? . Bu takdir<i= mona, "o kadetnea 
r.afrot eHrf dururawn" olur. 



Sahife 100 - 358 



152 ME5KEVI SERHI J 

Kanadj gikmamis ku§ ucffiaya kalki$Ei mi, her 
yirtici kediye lokma olur gider. 

Pakat kanadi £ikti mi, zorlamasan da, iyi kfltfj 
islik ^almasari da kendiliginden u^ar o. 

Stain sozuii, seytam susturur; senm s6zii& 
kulagumzs akil bagi?lar. 

590. Soy ley en sen olunca kulagtmi;; akil kesilir; 
deniz sen olunca karamiz denize dfjner, 

* Serin lc olduktan sonra toprak> go 1 k ten de 
guzel bize a Simak burcundan babpa dek her yam 
yiiziiyte isitmi, 

Sensiz uldnk rauj, gokyiizti bik karanhktir 

bize. A ay, 5 ana karsj $u gfikyiizii de kim oluyor ki^ 
Gok!er,gtiruriti$te yiiksektir; an Jam babmm- 

dan yukseklikse rertemiz canindir- 

Gbriinujteki yiikseklik, bedenlerindir; iakap 

anlama kar&i bedenler, adlardan ibarcttir. 

Vezirin, ha I vet tea cikmayacagiin 
diye cevap vermes! 

Vezir delilterinizi kisa kesin dedi; ogudiimii 
canla. -jonulle dinieyin. 

4 limin&em 7 emir olan ki$i tohmet aJisnss alm- 
maz i gokyiiztine yer desein bile boyledir bu, 

Olgunsam olgutitagu mkar edij de ne? Dcgil- 
sem bu zahmet neden, bv incitis de nedir ? 

Bu liaiverten gikmiyacagun ben; ^iinku g5nul 
ihvaJiylc mcsguJum ben. 



MEKNEVl 4KRHI I 15% 

Miiritlerin, v«zfHn halve dne 
ittrazlan 

Hepsi de a vezir dediier; sfjzlcriiriiz inkar 
dcgU, bizim s&zlerimiz yabancilarin sozlerine 
benzemez. 

600. AyTil igmdan gfoy a#nmw akimda ; canimizin 
ta igtiden ahlar, eyvahlar co§up durmada. 

Cocuk dadisiyla i&atla$maz ama iyi nedir, 
kotu aedir; bitmedeo aglar durur; 

Biz cenge donmii^iiz. nuzrabi vuran sensin; 
inky is. bizden degil; sen mliyorsun, 

Biz ney gibiyiz, bizdeki ses sendendir; biz dag 
gibiyiz ? bizdeki ses sendendir. 

Kazamp mat ohnada ^otran^ gibiyi?. biz; a si- 
fatlan ho^ zat, kazamp mat olmamiz da senden. 

A bizim canirmzacan olan, bis kita otiif&t&a 
ki seuinle beraber bu arada bulunabilelim? 

Biz yoklanz; bizim varliklammz, gectis 56* 
killer izhar eden, Mutlak Varlik olan sen sin ancak. 

* Biz arslanlariz ama bayrakiardaki arslanlanz; 
onlarin oy nay 151, saldinsi, soJukdan soluga yd 
yiiziindendir- 

Oniami oy nay 15 San goruniir de yel goriinmez. 
O g&rilnmeyen yok rou, hi<; mi hie eksik nlmasun. 

Yelimiz de senin vergindir, varligmnz da; 
varligimiz, tiimdeo senio icadindir. 

610. Yoga varlik tachm tattirdinj yogu kendine 
Ssjk cttin. 



Sahife 101 - 358 



MSS^HVJ SILlilil I 



165 



4 WlESNEVl SERHI I 

Verdigin tadi, lutfettigin nimeti geri alma; 
sundu£un mezeai,$arabui], kadehiDJ a tin a geriye. 

Gerj qlirsan senden kirn arayabilir? Resim, 
nasiJ olur da ressamla sava$a girisjr? 

Bise bafcma, bizim yapuklarumzi gorme. 
Kendi lutfuna, kendi comertligine bak. 

Ne biz vardik, ne dilegimiz vardi ; lutfuti 
soylenmeTTii? stizlerimizi duyuyor, i§itiyordu. 

Resim, res&amm, kaleminin bnunde., ana kar- 
nmdaki <jocuk gibi acizdir; onz, onun dilegine 
baglanmisTir. 

Buriin yaratiklai Tanri giicune kar$i, igne 
oniindeki gergci gibi aciadir. 

Tanri srucu, gergefc kmn $cytan rcstnt i^ler, 
kimi msa-n. Kimi sevinc aaksedei, kimi gam. 

Gergef io eli yoktur ki dim oynaism da enget 
olsun; dili yoktur ki zarar, yahut, feyda Lfin bir 
soluk alsui, ses sikarsin. 

* Sen, bey tin izahini gene Kur^aa'dan oku; 
Taan "Attigin ^amart sen atmadm„ dedi. 

620. Biz ok stars ak o ok ati$ bizden degildir; biz 

yayiz. yaydati ok atan Tanridii. 

* Bu, cebir degildir, cebbarligm tnanasidu;. 
Mbbarligi ant$ da Tann'ya yalvarmak i^indir. 

Aglayip mieniemiz, giicumuz olmadlgiua de- 
lildir; rakai utamaamiz da dilegimizle i§ gordii- 
gumtize deli], 

Dilegimiz le is gormeseydik bu utanma ne 
oltiyor; bu acikJanma^ bu utanma, bu dcrtlenme 

de ne? 






Hocalar, neden talebeyi tcrbiye i^in sikisti- 

riyor: fikit aeden kuruntulardan kuruntulara 
dSniip tiuruyor. 

Sen tutar da.onuri oebirle is. gordiigunden ha- 
beri yoktur; Tanri Ay'i, yuziinii bulm altiua 
gizliyor dersen, 

Buna bir giizel cevap var; diitkr, tutarsan 
kiifiirden va^gc^ersm, dine uyarsin. 

Hastabk cagmda insan,- ozlcm ceker, inler 
durur; hastabk ifagi, riimdctf uyanikliktir. 

Hasta oidun mu, sultan tovbe etmeye^ bagis.- 
lanma dilemeye koyulursun. 

Sucun firkiniigi goriinur Sana ; gene yola gek- 
yitn der, dogru yoia gelmeyi kurarsm, 

63Q. Bundan bbyie buyruklara uymakEan ba^ka bir 
i$ sejmiyeyiiti diye ahdedersin, sbz verirsia. 

Demek iyiden lyiye anla^iJdi §u ki hastahk, 
aki) fikir veriyor, uyamkhk ba^i^liyor. 

Ey cemeli aTayan. bu temeli bil : Kimde 
dert varsa koku alaD odur, 

Kim daha tiyaruksa daha dertlidir o; kim 
genjegi daha iyi anlamissa bed beozi daha sandir 
onun. 

Onun cebrini anlami^san aglayip inlemen 
sierde? QnuD cebbarhk zmcirini gftrii^un hani? 

Zincire baglarmi^ adam nasi) sevinir; hapiste 
tutsak otan nasil hiirluk satar? 

Ayagmi bagiadikJaTinij bagma padisah ^aTUj- 

larmi diktiklenni goriiyorsaa, 



Sahife 102 - 358 



use MESNEVI SJ-RHl J 

Sen dc Scidere kar$j cavu^luk etmeye kalki?- 
ma ; $iinku bu, acizlerin huyu olamaiz, icizler bu 
151 yapamaz. 

Mademki onun cebriui gormiiyorsun, ccbirdeo 
sGz acma. Yok, g&riiyorsan gerii? bdirtisi hard? 

Hangi i§c gOnlun abyorsa if-i yapmada kendi 
guciinii apacik goriir durursun, 

640, Gonliin bangi i$e akmazsa, neyi istemrasea, 
i?te kendini cebri yapar da bu, Tann'dandir 
dersiD. 

Peygamberler, diinya i^lerinde ccbridir; ka- 
firler ahirct i^ktinde ocbri. 

Peygamberlerin, ahiret i^lerinde ihtiyarlan 
vardir; bilgisizlcrin diiuya i$krintic ibtiyarlari. 

Qiinkii her ku$j keadi cuisine dogru near 
durur; kendisi geridedir, canjysa ilcrde mi, iierde. 

f Kifirlcr. Sicrfo ciniindendix de yiizden 
dunya zindantna hojlanarak, sevinerek gclmi?- 
lerdir. 

* Peygamberler, Illiyyln draindetidir de 
yiizden can, goniil llliyytn J ine varmislardir, 
Sfiy.iin sonu yoktur ama bit; gene hikayeyi 
tamamlayahm. 

Yezirin, ha 1 vets birakmakta miiritlerin 






MlSMiVt 5EBHL [ 



157 



iimitltfrini kirmasi 

Vczir halvetien seslcndi : 
bendvn $unu anJayml 



Ey murkier dedij 



tsa bana bSyte haber verdi 5 Biitiin dos tlard an . 
butiifl yabnlardan aynl, tek ol} 

Yiiziifiii duvara rut, yapayakuz otur; kendi 

varhgindan da halver ol, dedi. 

650. Bundan boyte soze de izin yok; dedikoduyla da 
i§tm yok bedim, 

Elvcd3 a dostlaf, olmusiini ben ; varimi yogu- 

• mil dordiincii kar gfige gtitufmu^um ben. 

Boytece de atestea yaratilmi$ gtfkyfoiinun 
aUmda, zanmetler, mihnetler icinde odun gibi 
yaumayacajhm. 

* Bun Jan bttyle dordiindi kat gogun yucesinde, 
fca'mn yanmda oturaeagmi ben, 

Vezirio, her beyi ayri ayrj 
kendi yerine dikmesi 

Derkcn bcyleri teker tefcer, yalniz olarak 
huxuruna eagirdi, her birinc bir soz soyledi. 

Her birinc, tsS dininde Tartu naibi> beoim 
haufem seosin; 

Obiir beyJer &ana nyacaklar; IsO hepsini de 

sana raraftar etti. 

Haagi bey ba^ijekerse yakala oau y ya oldiir, 
yahui da tutsak et, birakma. 

Ancak ben ya^adikca bunu a^rnajben plmcyid- 
ce bu ba$bugluga katki^ma. 

Ben olmcdik^ie sdyleme bunu; padi^ahhk 
davasuiaj her yaoi etde etmek sevdasina giri^me. 



Sahife 103 - 358 



MESNEVJ JEEHl I 

$60, I§te ?u tomar; bunda Mesih'in hufciimleri yazthj 
Ummere agik bir dille bir bir oku dedi. 

Her beye aynca bu stjzlen soyledi; Tann 
dininde dcdi, senden ba§ka nfiip yok. 

Her biritii ayri ayri yiicdttij agrrladi j ona ne 

dediyse buna da onu dedi, 

Her birine bir tomar v«di; her tomarda yazih 
olanlar, dbururjc aykinydi. 

Elif'ten ye J e kadar harflerin $ekilleri nasi] 
birbirtac aykinysa o tomarlardaki yaziian buyruk- 
lar da bir birine aykinydi, 

Bu comardaki buyruk, iibur Lindekinin ziddiydi 
ki bu ziddclu^u buadan once anJiituk. 

Vezirln halvette kendini oldiirinesi 

Ondan sonra daha kirk gun kapisim kapatti; 
sonra da kcndisini Sldiirdii > varhgindan kurtulup 

Halk, onun oliimunii duyunca mezarinin ba§i 
bir kiyainct yeri oldu. 

Halls, onuu yasiyla saijini ba?im y olarak, elbi- 

sesioi yirtarak mezarmni bajiaa oyle bir yigildi ki. 

Arap'tan, Tlirk'ten, Rum iiltoi halkindan, 
mezarinm ba^na toplananlarin sayisini ancak 
Tann bilir, 

670. Mezarimn topragioi basjanna saftilar; derdim 
tarn ycrinde bir derman gordulec. 



&G0. 



WE5NEV1 SEE Hi I 139 

HaLk, mczarimti bajinda tarn bir ay, g&zkrin- 

den kanli gozya§lari akitti, 

Aynligiyle padi^ahlar da, biiyukler de, kilfuk- 
ler de all ediyorlardi, feryad ediyorlardi. (*) 

Taori esi;niik versin, ls& 
iimmetrnin, beylerden, "i^iniz.den 
onun ycrine gef en hanginiz„ dlye 
sormasi. yerine geceui dilemcsd 

Bir ay sonra halk, a ulular, bcylorden onun 
yenne gec;en kimdir ? 

BilcHm dc onun y trine, ona uyalrm; di- 

mizi de, eEegjmizi de onun dine verdim. 

Madetn ki giinc$ dotundu; bizi daglayip battij 
onun yerine bir muni yakmaktan ba§ka (jar e yok. 

Sevgiliyle bulu^ma tjfife gccti; dost gitti. 
Artik ondan artnagan olarak bir naip gerek. 

Giil solup giilbah^esj harab olduktan sonra 

giiSiin kokusunu neden duyabiUriz ? GiUsuyundan 
dediler. 

Tann apapk gorunmedigindendir ki by pcy- 
gambcrlci\ Tann rwipleri olarak setdiler. 

Hayir, yalm§ soyledim; naiple nalp edeni 
iki sanirsan cirkin bir zaudir bu, gu^cj degil. 

Sen sekle taptik^a iki goriiniir sana; fakat 
jekuden kuriulaua gijre birdir o. 

Gb'riiuu?e bakarsan senin gO^Ein dc ikidir; 
takat sen, gozden beliren goz i^igma bak. 



( : ) fiu hryEt m!?liiL[Jr j:iL;iuljnuf. kaffjlajttrmada kenarn 
yazLtmij, 









Sahife 104 - 358 



BO MSStitltl SEHHl 1 

lasan gozun isigma bakti mj iki goziin mptu 

ayirdetmenin imkani yoktur. 

Bir yere on taae mum gears eler, goriinii?t)C 
her biri Obiiriindcn ayridir, 

Fakat iijiklanna yiiz ^cvirdin mi, hi$ §uphe 
yok ki birinin isjgi, dbitriinden ayud edilemez. 

Sen, istersen yiiz tane elma, yuz tane artnut 
say; siktm mi, yiiz katmaz, bir olur gider, 

M&natarda bOItim, sayi yoktur ; manakrda 
ayird edi§, Lek rcfe sayi$ oiamez. 

Do&vun dost tar la birtesmesi ho$tur i sen niana 
etegini tutj gorunii; mat^idir. ba$ecker. 

Inatpj gb'riibii^u eziyetterk exit gitsin de 
onun altinda defmcyc benzeyeti birtigi seyret. 

Sen entmrasen onun yardimSar] zati eririr 
onuj hay gonliun kulu kolesi olsun onun, 

690. Q, hem gbniillert: gbsterir kendini \ hem der- 
vism turkasintj diker. 

Yayilmistik, hcpimiz de bir cevherdik; yan- 
da hepimiz de bassizdjk, ayaksizdik 

Gune? gibi bir cevherdik; su gibi dugunrtuz- 
dukj berrakhk. 

O guleiim 151k, §dde buruniince kale bunjlan 
gibi sayilar bdirdi. 

Burclari mancuukla yiktfl da ju boliigiin ana- 
sindaki fark kalksin. 

Eunu jyice acar, ankfirdtm., ama birinin f iJsri 
siiffraesiti diyomm; bun dan korkuyorum ham". 



MESNEVI SERHI I 



iej 



lace siizLcr, keskin bir felik kdica benzer; 
kalkanin yoksa gcri dur. 

Bti elmas kihcm oniiue kalkansiz gelme; ciinkii 
klhca, kesmekien ami; gelmez. 

Bu yiizdcn kiUo kma koyduro ben ; egri okuyan 
birij aykin okutnasin, ters anlamasin dedim.. 

Biz gene liikSyeyi lamamlamaya, ger^ekler 
toplulugumin vefasim anlatmaya geldik. 

700, O uyduklan adamdan soura kalktilar, onun 
yerine bir oaip istemeye girijtiler. 



Onun yerine ge^mek loin beylerin 

O beylerden biri ileriye atudi ; o vefa du^Once- 
siae dalan coplumun Onune rardi. 

l$te dcdi, erin naibi benim; zemanede fe$f« 
run naibiyim ben. 

I^te $u comar da camgrai benimi bu oaiulik 

.ondan ^onira benimdir. 

Dctkcn bbiir bey pusudan qktij omin d&vasi, 

bunun ddvasina aykinydi. 

Knltugundan o da bir tomar gikanp g^atcrdi; 
derken ikisloi de bir cifu 6fke^idJr sardi. 

Obiir beyler de bir bir ortaya ciktilar; su ve- 
ribni§ keskin kibdarmi (jekidlcr, 

■ If. ii 



Sahife 105 - 358 



Her bifi, elinde bir kihc, bir romar; sarho? 
filler gibi birbirlerine du$tiilcT. 

Yuzbinlercc Hristiyan oldiiruldii- kesik ba§- 
lardan tepder meydana geldi. 

Soldan, sagdan scl gibi kanlar akti; bu sava^ 
yiiziinden havaya dag dap tozlar kalkti. 

710. Oimn efetigi filnc tohumlan. ba$lar]na afet 
kcsildi. 

Cevizter kmldi, if] olao kinldiktan soma 
tetceifliz, gtizeura bir can kesildi. 

Bedene culls nan Stdiiriilmcfc, obnek «ar ya; 
Dan yarmak gibidir. dmayi soymak gibidir. 

TaEh olan nar serberi olur ; ctfriimu? olamnsa 
bir se^i kalit ancak. 

Manas j olan, saten kendiliginden meydana 
ijikar; [;uruyense red] olur gider. 

Ey gekle, kihga m|3afi... yiirii, manayi bulmaya 
cabala; cunkii mann, ?ek!e kanamr. 

Mfoa cbljyle ci% kalk da hem bagijlar elde. 
et, hem yigit ob 

Sosum hig do egri degil; bedendekj mSni- 
siz can, kihf icindek. tahia kihca i>enzer. 

Kilif'Ld durduk^a de|erlidir; kdiftan ^ikanidi 
mi yakdmaya yarar ancak, 

Tahta kih^ia savaja gitme; i% ba?a dii^ineden 
once bir gor, anla oiiu. 



MESNEVl SERHI 



163 



720. Tahtaysa yiiru, bir ba?ka kiLn; ara; ama el- 
mays&a nes/eylc ge! beri, 

Kihcj erledn silnbligindadir; onlari gormek, 
kimyadir sana. 

* Eutiin bileirtcr. bunu bSyk demi§lerdir t 
b(jyle: Bilen alemJerc rahmettJT. 

Nar aiacaksan gill en oari al; o gulu^ Sana 
tanesinden baber versin, 

Ne kutlu giiiiis.tur o gulii? ki can kuUisundaki 
inci gibi agizdan goutu giteterir. 

Kuesuz giilu? saienin giilusiidiir; cijnkii 

agzindan, gonlunun karahgjm gosrerir. 

Giilcn nar. bagi, bahc;evi de giilduriir; erlerie 
sohtjet, seni de erlere katar- 

Katj tag olsan,.mermer kesitscn bile bir goniil 
Sabibine uia^tio mi, inci olursun. 

Temiz erlenn $evgisini ta camnm limine dik; _ 
gonlii ho? ki$ilerin sevgisinden bagka bir sevgiye 
gbniit verme. 

tJmitsizlik kSyiine gitme; iimitkr var- Karan- 
_liga dogtu yiiriime, giine^lcr var. 

730. GftutiK seni goniil ehtinin fflahallesine ceker. 
bedense seni balcjk bapisnanesine $£k<X- 

HadL. bir gSniilde^tien gida ver gonlunc; 
yiiru, devleti, devlec sahibinden ara. 



Sahife 106 - 358 






164 ME5NEVJ .;tKj]l ] 

Tann rahmet etsmj escnlik versin 

Alustafa'nui Lnc1J'<i?ki vasiflarau 

ululamalan 

InciPde Mustafa J run h d peygaraberler barium, 
o tcnjizlik denizinin adr vardi, 

Vasiflarjj ^cklij Bavarian, omcuj iftari o kitapta 
anilmi$ti. 

Hristiyanlar, sevap kaxaxunak i^iri o ada, o 
hitaba eri$tiler mi, 

O yiice adi operlerdi \ o guzel 6vii$e ytki: surer- 
lerdi, 

Bu sbyledi^imiii sininmada bu topluluk Sinan- 
madati, korkudan sag esea kalmi§ti. 

Beylerin, vezirin jerrinden etntn olmusJaij 
Ahmed'lD adiniD sigia&hrin siginmisjardi. 

* Ahrocii'in i$igi yardim erti, dost oldu ds 
onlarm soyn sopu fogaldl, 

Hristiyanlann bii - ba^ka boliigiiyse Ahmedlr 
adinj :isajj'.l;i:- s hor goriirdii. 

740, OrJar, bu imcihanlarla, o kiitsuz vezirle oiiuji 
yolsuz ddzcui yiiziinden a$agi bir hale gddiler. 
hoi oiup giitiler, 

Anlati^i lers tiamarlar yfeuflden dinieri de 
batJ oldu, uyduklaii hukiitnler de. 



MESNEVl SEHHf 1 



165 



Abmed'in adi. boyle bir yaidutida bulunufsa 
ISlg) nasi* korur. oasil gOzetir, 

Ahmcd'in adi bey Is bir saglam kale; o eseslik 
vereti rub nedir? Sen dij$un artik, 

O vezirm bellsi viizunden, dcrman kabul 
etme-s bir derde dus,cji ba kaa dOkiicuden sacra 



*** 



Sahife 107 - 358 



ME5NEVI 5£RHl 1 



(5ERH) 

325, Beyitten itibarcii anJatdan hikaye, BedTuz-Za- 
man Furuzan-fer'in 'MaShiz^ K.asas-u Temsflgt-i 
Mcsnevij, de ve ""$erh-i Aie&nevj-i 5erff„ te anlattigina 
gore "Tefsir-i Ebu'l-Fikflh-j RM» de, bir ihtitafia 
f Teftlr-i Kc?f'ul-Esr£t„ da ve "Kasas'ul-Enbiya,, 
adh fcitapta vardir, "Tabari,, de, Piruz'un Hayitda'yla 
savasmdaki etini, kulagm> kesmek de bu hikaycye 
kat1lrn.15t.1r (Mafihiz; 8. 6 - 7, $erh< s. 149 - 152), 

Bu hikayenin kahramam Polos (Pavlos) tur. Mill- 
dm II, yihnda dogmuscur. Israilogullanndan olup a&j] 
adi Saul'dur. Oncelcri Isa diniuin en biij-iik diigmam 
iken aonradan Hristiyan oJnotiif. Anadoiu, Kibns ve 
Yunanistan'da bu dini yaymi?, 62, yahut 64 te Rotna'ya 
gitmi^j 65 J da Patros'ta idam editmisrir, 

Ahd'i Cedld'de, «A'mai-i Rusiil,, kisminda SauL'un 
Hristiyanlara zulmu, sorira da Hristiysn olu^u anlatilir 
(Bab. VIII ve dcvami). Aynca bu -^tin bir^ok §ehir- 
lerdeki Hristiyanlara mektuplan da vardir. 

Edward G, Browne, 'A Parallel to the Story in the 

Mathnawi of Jalalu'd-din Rumi, of the Jewish king Wb 
persecuted rhc Christians,, adJi makalesiade 3eyh Ebii'l- 
Hasan b. Haysam adh birinin Arap^a yazdigi "Kasas'uJ- 
EubiyajL, Din, Muhammed b. Esed b. AbdulM'ir-Tus- 
teri adh btrisi tarafindan Far&caya oevrildigini, lWde, 
713 H. de {1313) istinsah edilmi§ bir niisliasim satin 



atdigiru, hikayenin bu kitapta bulundugunu sb'yliiyor ki 
bu. Furuzan-fer'inbahsettigi Jsitab olacak, Brown, meini 
aynen veriyori biz de Tiirfc^eye sevrberek sunuyoruz: 

hV Yiice Tann, AraLarmda b^lijklcr ayrdth da bir- 
birlerine aykm oldular buyurdu (XIX, Meryenij 37, 
XLHI, Zuhruf, 65). Rivayet edenler derler ki: Yiice 
Taorij Isa'yi goge agdirdiktan sonra Hfistiyanlar, Polo* 
onlan yoldan cikarmcayadek lyi bir vol tutmujlardi. 
Polos Yahudiydi: isa'yi, tsa dinine oyanlan ktiUi gortir, 
boy una onlann kbtiiluklerini soyl'er, onlara dii^manlik 
ederdi, Kocalinca^ $errimin, koiuliigumun onlardan 
ek?ilmesiai istemem dedi ; bir gozunb kdr olmus. gosterdi, 
Hristiyanlara dedi ki: Beni taniyor musunuz? Evet 
dediler, Tann maldOkatinin en komsiisuh sen. Dedi ki: 
Dun gece Is&'yi ruyamda gordiim; gociimz bir yumruk 
indirdij kor etti beni, Ne vaktcdek benim yoluma giren- 
Icri inciteceksin dedi. Ben titreye titreyc snjrayip uyan- 
dun^ baktim ki bir ^(j/um gHrmiiyoT. §imditl$a"nin ben- 
den raKi olmasi icin ditiiaize girmck lsuyoryni; buuun 
igin geldim size, ^unktl onun gazebmc dayanamam ben, 
dedi. Hristiyaniar ouu aldilar, bir eve gbturdUkr. O da 
rahiplerin yolunu - yordamini tuttii. Bueuii giin bni^ 
tutardi; biitun gece namaz kilardi. Sornmda halk nna 
iaandi, Dcrkcrj ? bir topiulugu yanina ^agudi; dedi ki: 
GbrmQyot musunuz. ordo parii^ahm onunden gider, 
Eret, dediler. Oyleyse, dedi, namai:da doguya dbnmemiz 
daba dogru. O toplnluk, Kudiis'ten yii^ ^evirdi, doguya 
yoneldi. Bir /aman sonra bir ba^ka topiulugu (jagirdi, 
cedi ki: Ytice Tann her seyi iusaiuu faydasi i^in yaratti. 
Evet, dedikr, dogru. ?eki, dedi, neden Okiiz eti helal 
olsun da domuz eti haram olsun? Bcd a^yle ^orhyoruna: 



Sahife 108 - 358 



MJSSMEV1 fEBHt 1 



169 



IC8 



MISNIVI S£StHl 



Domuz eti de helfil. O lopluluk domuz ctini kendilenne 
helai saydi. Bir zamsn soars bir baijka toplulugu <;agirdj 
ve dedi ki: Diriltmekj yarafmak, yiicc Tanri'dan ba<ka- 
sina kolay degil. Evet, dediler, Peki. dedi, bu halde Islr'nm 
Tanri olmasj ^erek. £iinku q, ku§ yaram, oliiyii diriltti. 
Bir zaman soma da Tialki lopladi; dim gcce^ ruyada 
ts&'yi gordiim; sender* razi oldum, dedi; elini ytiziime 
siirdii. Tanri, omro elimitt kutfuiugu yuzundeo goziimij 
acti, aydiLilatci. Bans, size sbylemem ign -bir ka£ soz 
ismarlad). Bilginleriniiiden, buyiiklermizdeon bit top- 
lulugu se^in, bana gonderin de oniaia soyliyeyim. 
Onlar, bilginlerinin uMarmdan S85 ki^iyi scifip gondet- 
diler. Teker teker benim yanima gelin, dedi, Once 
birisini cagirdi; ona, ls& bana dedi ki dedi, ncden onlar 
bana ku! diyorlar? Siz de biliyorsunu?, ki ben ttluyii 
dirilttim, kus. yafattim, anadan dogma kortiu goziinu 
a^uai; bimlan Tanri 'dan ba^kasi yapamaz. Ben Tann'- 
yim. Baoa Tunn demeniz gerek. C adam, bundan boyle 
Ist'ya Tanri demeyi kabul etti; yanmdan cjkti. Sonra 
cburunii cagirdi. Ona, dedi ki: i$5, bana, timmetine 
soyle, dedi, ben eyle seyier yapttm ki oalan TanrPdatr 
baskasi yapamaz. Ncdeo bana Tann kulu diyorsunuz? 
Tauii'nm orrajjjiyim ben, benim hakkimda bu inancs 
beslemeli&iniz. O adam da bu sozii kabul etti, disariya 
fiku. Sonra u'cuncustinu fagirdi, dedi ki: Isa, ben 
dedi, Tann'mn ogluyum; siz de gorduniiz, i^ittiniz, 
ben nasil yarattim, nasil bliiyu diriltti m] Indl J i boyle 
okumamz gerek. da bu sbztf kabui etti, yanmdan pta, 
Sonra Polos^, o gece kcndini oldtfrdu. Bazilart da, tsi'ims 
snzlcrini haber verdim, ona gidecegim, dedi, halkin 
gdileri onfinde kendini oldiirdu derler. Hristiyanlar bu 
hali gordQler, ertesi gunii tic: kisinin yanlarina gitti- 



ier. Dedikr ki: Isa Polos'a nc demis; size ncler 
soyledi? tj^ij de duydugunu soyledi, sozleri birbirini 
tutmadj; aralannda aykinhk fikti. Onlann birinin adi 
Na^tut'du ; birinin Melka, obiiriiniin de Mar Ya'kub'du. 
Bunlara ait sSi-UKundur; aulatilciasmda da pek kadar 
tayda yok; onun i^in etrailica aiUatreaya gin^mcdik 
(Islamica; Editor. E. Braunlich. Volumen Secundum. 
Fai;. I. Lipsiae in adibus quae Asia Major APrE LI AN- 
TURj Air. MCMXXVI, s. 129-134). 

Fuiuzan-fcr J in ualdtttigi bikaye bunun ozelidir. 

Reynold A. Nicholson da, Mesnevf terccmesindej 
viikanrfak! makaleyi kaynak edinerek aym bilgiyi vcriyor 
(The Matlmawi of jalalu-'ddin Rumi; Vrilume VIII, 
London- 1937; s. 34- 3H). 

MevBna Muzesi Riiiiiphanesinde 1 169 no, da kayith 

" v4 Ibrihtm b. Mansur'iin-Nisabiiri-'nJTJ Kasas J nl-Enbi- 
ya J smda "Kissa-i as-aaz-i TersSyL babsinde Yunus 
adli bir Yahudinin^Hristiyanhgs ihtiSaf sokttigu ye s.onuii- 
da da kendisini oldurdiigii ayrj tarzda anlatilmaktadir 
(244, a-243. b), Bu kuabin Hicri VII L asnn bas>tmda 
yazildigi kagjdindan, imla tarzindan a^kga ada^iimak- 
tadu-j te'lifi V-VI, ylizyihardadir (Alevlana Miizesi 
Yazmalar Kaealogu; L Haziriayart: A. Golpitiarh, Tiirk 
Tarih Kurunui Basimevi - Ankara 19G7 ; s. 124 - 125}. 
Hsasi, A J mal-i Riisiirden ve Pobs'un mektuplanndsin 
ahnanby hikayedeki Yaltub vc Nastur, Polos'lii cagdas 
degilkrdir. YaTcub, Milildi VI. Yuzyitda, ikinci&i 
V. yiizyrida yasami^tir. MeikS be bir mezhebin adidir. 
Ancak A'mal-i Riisul'de, Polos'un, Hiistiyaniara pek 
^ok zulumlerdc bulundugu, erkek, kadin bir 90k Hris- 

1 iiyanibaffholarakOrsi]im'ejotur{iTkCi(lSamv , ^nl arinda 



Sahife 109 - 358 



t7D 



WESNEVI SliBHt I 



gokten bir nurun parladigi, bu yiizden gbzlerinin gor- 
mez otdugUj Isi'nin kendisine, ne vakte dek bana =sul- 
mcdeceksin dedigt anktdm&kfa {Bab. IX), ayai zamanda 
bunlar, kendisi tarafindan da hMye edilmekccdir 
(XXI - XXVI), iMektupknnda siinnet olmanin liizum- 
suzlugu (A'mal-i Riisiil, Bab. XV, *&& Romahlara 
mefetup, II, 25-29; XIII, XIV; Kottntoshilara; VII, 
18-24, Galatya'Uara, II, V, Filipli'lae; III, Kolosili'- 
lere, II), her yenecek ^eyin, hatta putla T a kesilcn Jiayvan- 
larm bile helfil oldugu acik^a soylcnmektedir (KorencoE- 
hilars, VIII-X, Timoravus'a; IV). Bu zata yazdigi mek- 
Euptan ruhaniiigin esasim da omin kurdugunu auliyoruz. 
Hi? §uphe yok ki Ahdd Cedfd'i incelcyen Mcvlana, 
bu Mkayeyi o kitaba gore te J vil ctmi? ve muhayyilesinde 
i^lcdigi mcvzuu bu sekle dSkmus,tur. 

Burnri kesmeye gelince : 

Herodot tejrcemesinde Zopyere (Zopir), Babil'in 
fethfnde burnunu keimis, ben sizdenim, padi 5 ah bunu 
an lack da burnumu kesii diyerek sehirlilcri kandinn% 
i^lerine girer ek $ehrin Daryu$ tarafindan zaptedilmcsJEe 
yardim ecniij. Nuveyri'ye gore Hiyre hukumdarlanndan 
birinin veziri de burnunu ke$creb dogrulugonu gosicr- 
Ttiih bu ddzenlc de orduyu cole gotiirerek mahverffli$ 
{A. P, Gauss in de Perceval: Essai sur 1'Histotre des 
Arabes; ?&01$4% c. I; s, 81 . 82). 

327-333. Bq hikayenin, "Merzibats~Name„ de bu~ 
lundugunu, Attar' mda "E^ir-Name,, de bu hikayeyi 
anlattigim * f Ma3hiz„ bildiriyor fa 7 4; $erh-i Mcsrievi, 
£. 166), Hikaye, "EsraT-Namc,, ye daha uygvndur. 

MevBna, daha iJeride atjikhyacagi gibi bu hikayeyi 
dmlcrin esas itibariyte vahdet Qzcrine kuruldugimu 



MESNE VI SEfttlt J 



ill 



anlatinik i?in zikrediyor. Kur J an J in III. sutesinin (Ali 

imiaii' 64. ayctinin meali 3udur: "De ki: )ly Kitab 
ehli, gclits aramizda eaii olan cek soze; Ancak Allah J a 
kulltik edelim, ona hicbir jcyi es. ve orcak ettneyelim; 
Allah's birakip da hazilaruniZj bazitonmizi Tanri tandma- 

s in. Gene de yiiz do'ndtir drier se deyin ki: Tamk ohm; 
vziimuzii Tann'ya teslim edenleri/ bizj, II. sureniia 

<1¥A. iyciinde, peygambcrlerin. peygamberlikleii baki- 
mindan aynbmiyacaklarini. hepsinin de tevhidc^ insan- 
larm haynm ve kemaUni sagjaiaaya gortderddigini, 253. 
ayctiiicteyse ancak Allah katmdaki dereceleri bakurjui- 
darj baiiisinin, bazismdan ustiin oldu|^un.u T fakat pey- 
gamberlikte, tcbltga emur olu^ta ve teblig ettikled ger- 
^ekce ay m olduklanm bildirmektedir. Gercjekten de her 
peygamberj Allab/m bir, e^siz, ortaksiZj her seyden mii- 
nez?eh oldugunu bildirmisj diinyevi hiikumlerse Kama- 
tiitj icabina gore konmu^tur. Fakat zaman get;tikc;e her 
din ohli ondan ^onra gelen dinin tabiadyle daha mdteka- 
mil olmasi ve ona uyulrnasi gerekken uymanii?, sonraki 
din chline dii^man kesilmi?, tarih saliifeleri Bhl^i Salib 
savaslanyle, hatta bu da yetmiyormus gibi aym din 
elili arasindaki bazi ay dm fikirleri Sfindikmek ic;in 
engizisyon zuliimleri ile, tslam'da da mezliep &ava§Ia- 
riyle kana boyarimis.tir. Kur^n-i Kerim'it) bir ?ok ayet- 
Jerinde ve mesela II. sArenin 111 - HS.,ayct-i Kerlme- 
terinde Musa Peygamber'in dinine iiyduklarim sananlar- 
ia kendilerinin tsa ditdnden olduklarina inananlar ara- 
?mdaki ayktnhklar anlaulmakta, peygamberlerej kendi 
dinlerinden gelea biiyuklexe tanrdik isnad etdkleri bil- 
diriltrtektediT. 

Meviaua J ya gbre bu, bir ^a^iliktir; bixi iki gGrmektir. 
Ciinkii vahdet bakinundan biitiin ptygamberler bitdir; 



Sahife 110 - 358 



MBSNJEVt SGRHJ I 



1?3 



m 



Ml^EVi S*RMt I 



Adem'Je baskyan oubuwet, Hz. Muhammed'le soca 

crmi$tii. Musliiman, Hz. Peygamber J in (S.M,) biitiin 

peygamberlerin sonuncusu olduguna, en usrunii bulun- 

duguna, dininin butun dinleri neshettigine, kitati- 

binin son ilaliT kitap oldugtma inanmakk beraber Hz. 

Muhammed J den onccfeS peygambeilerin hie; biritii 

inkar etmez; biri iki giirrnez, sa$i degildir, Allah'ra ke- 

Mmma ioamp MusevI ve Isevi'lerin ellerindeki kitap- 

larra nwharr ef oldugtmu bilmekle beraber kitap sahibi 

pcygamberlcrin kitapknni bugiin asillan voktur dive 
inMr etmez. f 

__ 33(i, Hz. Rasul-i Ekrem (S.M.), "Allah riisvet verene, 
riijvei alana, ikisi arasinda vasita olana lauet etsin; 
ru^vetteD sakiuin; cunkti riisvet kufrun ta kendisidir; 
rii$vet vercn, cennetin kokusunu bile duymaz,, buyur- 
mu$lar; imam Ca'feiWSadik, "Hiikum verme husu* 
sunda, ru§vct Alkh'a kufiirdiir,, demislerdir fScf?- 
net'iil- Bihar; I, s. 523). 

£33. Tur^ede "Gfaulden gitaule yol var„ atasozu 
vardir ki Farajs da.aym mcalde bir atasozii rnevcuttur. 

360. Zunnar. Hrisrivan rahiplerinin beuerine ku- 
5fadj}dajri ? uaina hat taktikiai! yun, yahm kayis kusak. 
.Bu, bir dine, bir inanca bagknmaya, kenditii o inanca 
adamaya bir i$arel kabul edilmektedir. Bilhassa cvlen- 
rneyeii rahiplerde, aefiskrine hakim olduklarma da bir 
bir ijarettir. 

Mevlevilerde, "Elif„ harfirie benzetilerefc »Elif| 
Ntmed,,, yabut stfylenise gore "EHflamet,, denen 
yiinden yapilmis d&rt parmak eninde ve bele bir kere 
dolandiktan sonra ucutidaki yun iplc ustten sarihp bag- 
lanan bir ku$ak vardir, QUeye soyunanlar, ciieieri bi* 
dnccyedek giydikleri etekleri dar, tistii bedene yapisik, 
kolsuz vc yakasiz "Tenure-tennure,, denen dbisenin 



iistiinCj cilekes olmayan muhipler, yahut ^ilesini birirmis 
dedeler, sema J edilecegi, mukabele yapibcagi vakit, 
donerkcn etekleri a^ilacak kadar geai? sema' tennuresi- 
nin usrijoc, beUerine baglarlar (A, Golpmarb : Mevievi 
Adab ve Erkam; Ut. Inkilap ve Aka K. 1963, s, 43-44^. 

Bckta^ilerde, tarikate girecek ki^inin kestirdigi kur- 
bamn yiinunden Sriilen^orta ycritidc iki, yahut mticer- 
reise> yani evlenmemeye soz vermis miicerret erkanma 
alinim^sa, iic diipm bulunan, boyuna takihp tuiir$ide 
gotiiriilen ve mur^it tarafindan, beliae baglanan, 
iic kere bele ddaaacak kadar uzun kib? bagi anlamrna 
"tigy-bend,, denen iuce ku?ak ve Alevlevileiin yukarida 
sdyledigirais ku^agi, Futiivvet crbabmdaki "^eddjj 
dtnen ku^aktan gelmedir; bu da Zertu^ri I ikten geffnt- 
dix (A. Golpitiarh: fslirfl ve Turk illerinde Fiitiivvet 
:e^ki!au ve kaynaklan: 1st. Univ. Iktisat Fak. Meo 
muasi, 11. C kt. 19*9 - 1950, s. 3 - 354; bilhassa 5. 
s, 83 - 85. Islam Ansiklopedisij Ciiz, 114, 1st. 196S, 
?edd Mad. s. 378 - 381). 

368. "Azgin,, diye ^evirdig^miz soz metinde (f gol„ 
tar^mda ge^mektcdir, 

Gol, Gol-i Beyaban denen ve Turk^ede Gulyabanl 

diye soylenegclen bu soz, Cabibyyc deviinde Araplarm 
inandiklari bir cejit §eytan taifesi idi ki oiJara riirlii 
s-ekillerde goruniirler, inanijlarjDca;, yol bu yanda diye 
seslenirlet, susuz ycrlerc diisiirerek olumlcrine sebeb 
olurlardi. B*. Peygamberj Cahiliyye inatiY^rindan olan 
kusjarin uci^larindfln hiikuni gikacmamn, hicri yihn 
2, ayi olan Safer ayinin kutsuzlu^nnnn ve goliin ash 
olmadigini bildiimi^er, ancak ^olde bir hayale kapilamii 
ezan okumasim buyurmu^brdi. Bu da herhalde liayale 
dii^enin kendinc gelmesi iyindi (Cami J jll, s. 193i Sefi- 
nct'ul- Bihar, II, s. 232); 



Sahife 111 - 358 



171 



MESNwr SEftHl I 



MESNfiVI SERHI I 



175 



Ashab-i Kiram'dan Huzeyfe, AJlah'm &alat-ii sdami 
ona olsun, eshlb, Peygamber'den hayn sorar; bense 
$erri sorardim demi^ti, Keden diye sorulunca da, $er- 
den sakinan demi^ hayra u!a$ir gider (Maahiz, s . s| 
Kui'an'da Nefs, fci^ z&, 6z, can anlamlarma gelir. 
Teriin olarak insandaki ketiHtigo meytetmeye denmi§tir. 
Suffice Kur'Sn'in XII. sQresiuJti JYusuf A.M.j 53. fty£ 
tinde YHsyf Peygamber'in^Gercefctetide nefis kbttildgu 
tazlasiylc buyurur, ancnk Rabbimin acidigi kurtulur bimr 
dacayedne dayanarak koLuliigu fazlasiyle buyurma ka- 
biliyetiiK "ttife-i Emmare,, adini veim^lesrdir, LXXV 
surenin ;Kiyame}2. ayetinde "KenditJ kinaVip duran ne- 
fis„diye gcctigi icin, kotulugii buyuran kabiliyetten kur- 
tulup bir fenahk yapmca kendisini kinamak kabiliyetine 
ula^an nefss "cok kuiayan,, anlamina "Nefsn Levvame 
demi ? lerdi r . XCL surcnio (^ems) 7. ayetinde nefs^ 
ktftulugunu de, iyiligini de ilh^m ettigi bUdinldiginden, 
kendisine iyihlilcr ilham edilen, bu kabiUyere erijca 
nefse "Nefs-i Mulhime„, ayni surenin 9. ayetinde* 
"Andolsun ki kim, oziinun tyke temizlemfgse kyrrul- 
mu g tur, nraradma it0$nt u buyurulduijimdan bu kabi- 
Uyere cn 5 en nefce "NeiVi Zekiyye,,, LXXXIX, sure- 
mn (Peer) 27-30. ayetierindc «Ey [yiden fyiye inanrm ?} 
Suphesj kalmaiiu; ne% rabbine, ondan raij olarak vc 
onun rizasiiu kazanmi? bulunarak ddn„ buyumldligun- 
aan, iyke inanmi?, 5 uphesden arming nefse < f Mut- 
mamne„ , Allah 'tan rasa olao nefse "RSdjyye^ , rizasmi 
m$mi nefse de ^Mardiyyc,, adin, vermisjerdir. 

_ Nefsin temizleni? merbalelerine gore kotilliikten 
lyiye dogru nefisler $oyfc siralanmi$tir: I) Emmare 
^) Leyvame, 3) Miilhiwe, 4) Mutmainnc, 5) RSdiyye 



6) Mardiyye, 7) Zekiyye. Bu sort kabiliyete ff S3fiyyc„ 

de denmi?tir (Ta'rif&t; s. 1G4 - 165). 

Esma ile, yaoi Tanri'nin tnuayyea bii admi muayyen 
bir sayjda, yahut sayisiz olarak zikretmck soretiyte ger- 
^ege ula^acaklarma iDanan sufiler. "Atvar-i Seb J a,, 
dcdiklcri buyedi dumgiaher binndc, bir adi zikrederler; 
gordukleri ruya)ari r di^riikleri hiilyalarj ^ybldint 
soylerlejj ^eyb onu yoramlayip yiikseldigini huktncdcij 
sayiyj gogaltit, yahut daba ustun dcrecedeki zikri verir. 

BurJar Mevlana'njn a^esiodt ve Mevlevilikte o\~ 
mamakla beraber 5irasi geldigi i?Jn bilgi vermej'i fay da- 
dan hali bulmadik. 

372 , Avam, balk, halkin a^agi tabakasi anlamina 

gelir. Bu kelime, MevlSnS J dan bers- Mevlevilcr cara- 
fmdan, isterse zengin oLsun, veztr olsun, en yuksek 
meitebeye c^kmij bulunsun., a?ktan mahrum. tevliiddeu 
baberstx, benligine bagli, hakiykate yabsnd, diinyaya, 
d-unya ziynetkntie dalmi^ ki^ilere denir. "Mel'undur, 
mel'undur aitin vc giimii? paiaya tapan„ hadisince 
(Seime, II,' s. 513; Cami' II, £. 103) Avam, bunlardir; 
Mevlevi'ler kendilerinden oiroayan, benJigjne dalmi? 
buliinan kigileri aTilatmak icio "avam'dan.,, derler. 

374. Deccal. Dccl, Arapcada devenin her yarum 
katranlamak anlamina gelir. Tedcil, bir ^eyi tumden 
biiriimek demeksir. DcccaJ'inj son zamanda kiyainete 
yakinj tanrilik dSvasiyk qkacagi, fek gS/Jii olacagi 
tivayct edilmi^tir, Dccc§) hakkinda ^u hadiskr vardir: 

' f DeccaTin gozij yc^ildir^ , "Decc^l'm gozii puslu- 
dur; bir g^iii yoktur ve gGx yeri de yoktur ; abinda Mr 
fir sSzii yazilidir;hct inanan o yaziyi okur,, , "Deccal'iD 
sa^lan darmadagindir, Yanrnda cennetij cebennemi var- 
dir; cenneti cebenntmdir, cehennertii cenner,, "DeocSl 



Sahife 112 - 358 



176 



HESNEVI 5ERH1 I 



Medfne'yle Mekke'ye giremez.,.,, {Caini' II. $, 14) 

Deccal'iiij. dogj tarafindan, Secistan'dan qkacagi. 
bumin ve Stifya'ni'riin zurirunun> Mchdi'niji Kuhuruna 
alamet oldugu, Hz. Ali'nin, bir gun, ey insanlar, beni 
kaybetmeden sorun bana demesi uzerinc Sa'saa b. Sfi- 
hSr/m, Ey Mii'minJer emiri, Deccal as vakit zuhui ede- 
cefc diye sordugu, AH'nin de, insanlar namasi birakuk- 
Ian, cmanete luyanet eltikieri, yalan soylemeyi belli] 
bildikieri, faiz yedikleitj rusvet akhklan zamat) diye 
oevap verdigi ve daha bir^ok alametkr zikrettigij Asbag 
b. Niibate'riin, Deccal kimdir sorusmna da. Say id b. 
Sayd'dir; onu, gercek bileu $akavete duijcr; yalantayan 
kutlttluga erer; Isfahan civarindaki Yabudi koyjeiinoen 
birindec cikar, sag gfeii yoktur; <5biir gozu alnindadir 
ve sehcryiidizi gibi patter; icinde de kanb bir pihti 
vardir; iki go*uuun arasmda kSftr yaailidir; j?azi bi!eji 
dc okur bilmeyen de,,. buyurdugu EMibeyt'ten rivayet 
edilen hadislerdendir (Sefioc; I, s. 439 - 440). 

Mevlana burada Deccal sozuyk hem bu hadlsiere 
isaret etmektej hem kendiui iyi gb'sterenj icjiizJen kfttu- 
liigc caiman munafiklarm, DeccaTin yardimcilan otduk- 
laruli bilditmekiedir, 

376. Zumriiduankaa., Fars^ada otuz renk, otuz kus. 
demek olait Si reng, Si morg sbziiDun Turk$c!e$roi§idir. 
Bu ku?j otuz ku§ buyukiiigunde, otuz renkli bir kus. 
oldugu i?in., yalmt otuz kusuii alameti kendisinde bulUD- 
dugundan bu adlarla atulriu$tir. Iran mitolojisinde Riis- 
tem J in cerrahi, babasi ZaFb dadisidir, Arap^ada, uzun 
boyunlu anlaiflma "Anka„ denir. Guya hayvanlan, 
hatta insanlan aviadigindan Taurij bu Isusu di^isiyle 
beraber bir yildirimla yakmj§tir. Ismi var, cismi yok bir 
ku$ oldugundan, yahut gbrunmiyecek kadar yuksek 



MISM-Vi 5ERH! I 



17T 






uctjgunrian "Ankaa-yi Mugnb,, da denmi$tir. Masal- 

ianmizda Ztimruduankaa diye ge^er; K.eloglan J in dos- 
tudur. HukemS, yani Yunan fclscfesini IslSm'la uzalas- 
tirmaya i^ai^an filozoflarta maddenm, her ^ekli kabdl 
edi§ kabiliyetmc "Ankaa,, deinwiscir (Ta'rifat, s. 106). 

382. Namazda g&niil huzuru sarttir. ,f Natnazda ju 
yana^ bu yaiw donen ki^iain nairsa/! namaz degildir^ 
meaiinde bir hadis vardir (Cami* II, s, 192), 

392, "Onlan uyamk samrsiilj oy^aki uyuyoi c-nlar„.„ 
(XVIII, Keld; IS); 

Kut^q'ui XVII I. surcsi otan Kehf suramin 9-27. 
ayetkrinde Kchf ve Rakiyin a^babinm, Ailali'tan ba&ka- 
sina kutluk eimsmek icin ka^ip bir magaraya siguidiklati, 
bir kopegin de onlada magaraya gif<ligi^ Allaii J in buolara 
bir uykm verdigi, kSpogin Sn ayaklanru yere dO^cyip 
uyudugu, bir yanlan ciiriimemek ifin yclin onlan saga 
sobdftndiirdugu, uyandiklaifi ^amau, ne kadar uyumu^Uii 
dedikleri, giincsc bakip bir giin, yahut yanm gun uyu- 
dukianni sandiklan, oyja tam iii;yuzdokiiz yil uyuduk- 
iarij ii^erinden birini yiyeoek almak i^in gitinderdikleri, 
giden adam para verince paranin yiiz yihar onceye aid 
olddgu anla^ihp halkin buiitari goTfiieyc girnnek iste- 
dikJeri, o kSojj bea bnden gideyim de habcr vereyim, 
korkmasinlar dedi^i, magaraya girinee Allah'iiij bunlan 
halkm gb'ziinden gizledigi, inariananlann oraya bir mci- 
cit yaptiklan anlatiljr, 

Kchf geni^ magara anfamina gelir, rakiym magaraam 
aulundugu oda^ yahut dagdir. Bunlarm buluoduklan 
^ehirdir, iistiinde buulariu ahvali kazilmls ca^ ievhadtr 
diyculer de olmu-^ur. Batili ele^tiricilere gore uunlarii) 
magarasi Eftus ^eiirinaedir JSavary: JJS Koran; Faris- 

F, 12 



Sahife 113 - 358 



178 



MESNE Vt 5ERHJ I 



MISNEVJ $!LftHl I 



173 



1915, s. 315; Not. h EH. Palmer: The Koran ; Oxford- 
1953; s. |M, not , 1). 

Umeyr oglu CJbeyd'e gBre bunkt, Dikyanus adh 
bii hiikunidarin namanmda Efsus'ta ya^amrslardir; 
bu hukiimdar Mecusi imi§; bunkr Hristiyanlig! kabut 
etcikleri icin zulijm gormujler ve magaraya siginimfckr j 
bu oby, Hz, Muhammcd J iti bi'setinden once olmustur 
(Mecrnp'ul-Beyan'dan naklen Kur'an-i Kerim vc Mea- 
li; Aciklama., s. LXXXI). 

394 - 403. Iradekrini TanTJ kadesinc veien ki$ilcrm 
airraid anlatmakta, bunkr in da Ashab-s Kehf gibi 
vartiklanndan habersiz, fakai Tann iradesi fit mevcut 
olduklaruu bildirmekte, on! arm yizj p&zatun elindeki 
kaleme benzetrnckiiedir. Bu <?e$it killer, Tann iradc- 
sinden kil kadar dt?an cikmazlar; ibretle gtfriirler, 
bikmetle so'ykrlcr; hi? bir yar&tilmi§i hor gormwlcr; 
hcrkesin hidayetini isterkr; keudilerini haLka adarms- 
lardjr; Hak'ta fa"ru oldukkuni sfiykinek bu yiijdcrtdir 
vc ba^ka bir tarzda anla^ilmamasi kab eder. 403. beyitk 
^Oliini uykunuc ka.rdcs.idir; ccnnettekilcrse olmexter^ 
hadisine de is,aret edilmekiedir (Cami'; II, s, P$| 
406, Abd-i Atiyk'a g6rc Nxih (A.M.) ilk yamikn 
ir^anin, Adem Peygamber'k 9. ogludnr. Zaraaninda 
insanlar azmis, Allah. Nah*a bir gemi yupmasuu, 
tend is mc inanankrt, ojtollariiu vt her cins hayvandan 
birer cifti gemiye almas im buyurmu$tur. Buyruk yerine 
gettrilmce" Allah, yerkrdsn sulars fiskirtmi?, g$kten 
yagmur yagdirmis, sukr daglati a?n)i^ gcmidcfcilerden 
bask* btitiin insasilar, hayvankr bogulmu?., yok olup 
gitmistir. Sular ycryiizundc elli gun kalmi^. yedinci 
aym onyedinei garni gemi, Ararat dagjmn ustmie atur- 



mustuf . Ojiuncu ayda daglarui tepeleri goriinnleye ba$- 
lamiSj yavas. yavas sular cekilmis, gemidekiler de disarrya 
cikmislar dir. insan soyu bdykce ikinci defa okrafc Nuh' j 
tan tiirermstir (Tekvln; Bab. VI-VIII). Igte Tufan 
budur. Atap^a bir soz; olan tufarij. cok yagan yagmur. 
s el y herkesi kavrayan oliim anlamlarma gelir. Nuh Pey- 
gamber'm adi, Kuran'da kirkiic ayetle geijer. XXXIII. 
surtnin 7. ayetinde Ibrahim, Mu&a, ka Peygamberle 
ve Hz. Mnhammcd'le berabcr anilmj^, bej uPiiJ-azni 
Pcygamberden biridir. LXXI. surede Nuh'un, kavmini 
gizli, afik dogru yola ^girdigi, fakat dinletemedigi, 
aonunda ilenmesiyk Tufan oldugu anlatilir ve bti sure 
"Nuh syrcsijj diye aiislir. XXIX, surenin (Ankebiit) 
14. ayetinde Nuh Pcygamber'iti, bavmini tarn dokuyyik 
elli yil dogru yola cagirdrgi bildirilir, XI. surede ise 
(HM) ogullanndan biriain baba&im dinkmeyip gemiye 
binmedigi, daga siguurina dedigi, fakar bu sirada bir 
dalgamn gelip onu bogarak siirukledigij sommda gemi- 
nin Cudi dagrnin tcp«irie oturdugu anlatihr ( 36*48). 

Hz. Peygamber,. Bhlibeytijii Nuh'uti getriisinc ben- 
zetmis, "Ehlibeytiru, N«b J UD gemisine benzer; kim o 
gemiye bindiy^e kurtttldu; aykiri davrarup biameyen 
bojfuldu gitti,, buyurmujlardu' ;Cami'; II , s, 136), 

410. IlaiiieLun, Leyla J ya, MecnOn^i bu halkre sokau 
sen misb? Pek e kadar da giize! degilsin hani dedigi, 
Leyla'tun da ona, ?en bana Mccn&n J un gfi^leriyle bak 
da bu sd^u ondan soma sbyle dedigi liala halk, bilhassa 
tasav\iif ehli ara^mda sOylenir durur. Attar*in ff Musi- 
bef-Narrte^ de anlattigi bu hikaye, halk hibSyeicritidejndir. 
Esasen Attar^m vclikre ait bin kadar menkabe kitabi 
okudu^unu, viUarca Sufi hik&yeleri topkdigini biliyo- 



Sahife 114 - 358 



180 



MESKEYI SERHI I 



ruz, Zaman gc^tik^e bu halk hiklydcri, sahis ve yer 
degistirerek ve biraz da mahalli ozelliklere biiriinerek 
sijylcnip durmaktadir '(% A. Golpinarh: Mantik Al-Tayr 
Terc. II. basim; Mini Egitim B. 1st. M. E. Basimevi - 
1962; Onsffc, s. IX). 

428, "Rabbinin i$ini gormedm mV* Nasi] da golgeyi 

usatti, dileseydi onu sakim cdor, u^arip ki&altmazdi 
elbette. Sonra giines.] deli] cttik golgeye; sonra da onu 
yava? yavas, gi^lict kendimize <jddp aldik w mcSlmdck 
XXV. sureoin (Furkan) 4-5 - 46. ayetlerine i^aret edil- 
mcktc, beyiEtc 45. Myelin ba^langici olan "Kcyfe meddcV 
zill W j lafzen ibtibas olunmakradjr. Gc'lgej iji&fi ve nisbi 
varlikla var olan k&inat, giines gergek varlik olarak 
yoiumlanixiistir. 

429. "Ben batanlan sevmem. u Kur'an-i Kertm : 'de J 

Ibrahim Peygamber'ia Zuhre yildriirw gb'rup "Rabbim 
but, dedigi, yjldix batinca f: Rabbjrci, ben batanlan 
sevmem" buyurdugUj ay do^unca, Rabbim bu dedigi, 
da batinca, Rabbim bana dogru yolu gosfermezse 
5iipbe yok, yot azitanlardan olurum deyip Tanri'ya 
sigindigit derken giines doguaca, bu daha biiyiik, Rab- 
bifrt bu dedip., e da batinca " Yuzumii, gokleri ve yeryii- 
zonii yaratana dondiiidiim; ozu Eemiz olarak aneak ona 
yOneldim; §irk ko^anlardan degiUm ben„ deyip AUab'a 
tevecciih ettigi anlatilmakladir (VI, Eii'&m, 75 - 79). 
Bayitte ff LI uhibb'iil-afUin,, sozij aye teen lafzen atm- 
mi$ur. 

Ibrahim Peygamber'in bu sonuca istidlSI yoluyla 
titastigini kabul edenler oldugu gibi yddizlara, ay a, 
;f line jt; tapan k&vmini ilzam icin bu yolu tutturjunu sb'y- 



MESNJEVl SURHl I 



m 



leyealer de vardir ki bizce bu, daha kuvvetlidir (Mecma*- 
ul-BeySn, IV, 32? - 325). 

430 - 431. Tebtizli Semseddm Muhammed } 
Konya'ya, mursid aramak icin gelmij ve MtvMtiil'ya 
ula^ip ouun halJfesi olmu§ru. MevlanH, $ems'in $aha- 
detinden sonra, kendisitKi uyanlann kuyumcu SaI3- 
haddin'i mukiedA tanunalannj soylemisti. Selahaddin 
de 657 J de (125S) vefiat edince Cekbi Husaiueddin'in 
lialife oldu^unu bildirmi^ kcndiJeri ebediyete ge^tiiktcn 
sonra .basta ognUari Sultan Veled oldugu lialde biitiin 
Mevl3n3 yolunu tutanlar Husameddin'c uymuslardi. 

Cekbi Husameddin^83 yih Sabanuun 12. Qar§amba 
giin\i vefat etrni? C25.X.1284) ve Mcviana'mn on tarafuaa 
dcfnedilmistii. Getek EalShaddin, gerek Husameddio, 
hatta Sultan Veled, hem MeviaM'dan, hem de Tebrizli 
§emscddin Muhammed'den, o da Mevlan5 J dan feyz 
aumslatdir. Mevlana" Mesne vi fii yi (^elebi Hu$ameddin' 
in istegiyle yasdtgi i^in her cildin dibacesinde ve miina- 
sebet du^tiikce metiude onu anar (Mevlanii GelSleddin; 
III. basim, &. 49 - 123). 

432 - 433. "Ate? nasil odunu yakar bitirir, kill eder- 
$t } hasei de iyilikkri. knlluklan ma)iveder w mealinde 
bir kadis ve bu mealde ba^ka badisler vardir (GSmi J ; 
I, s. 127). 

437. ff Ibrahim ve Ismail'den, tavaf edenlere^ evde 
oturup kullukta bulunanlara, riikfl' edeolere, secdeye 
kapananlara cvinu temiz tutun diye ahit aldik.„ (II, 
bakara, 125) 

504, ls3-kup. Aaasii Meryem M Pcygamber 1 !, 
cocukken bir boyacimn yanina cirak vermig. Ustasi 



Sahife 115 - 358 



18S 



MSSNRVI 5EBH? I 



MtSTJEVj JERBl I 



bir giin, burdaki elbisclcrin her birinde bir ni;an var; 
o ni^ana gore ha^gi renge boyanacaksa boyarsin deyip 
gitmis. 1st da tuttnus> elbbelerin hepsini bir kiipc aire 15, 
tfsiafj isioi bitirip gelince bir de baltroiij ki elbiselerin 
hepsi bte kiipte. Eyvah dcmis. ne yapaca^irn ^inidi? 
isa t£)as.lanma dcrei:?; elbisekri bircr birer <;ikarmaya 
baslamis, Gcrmuskr ki bcr elbise Iiangi renge boys- 
nacakss renge boy annus. GoTenlcr sa^irmis^ inauanlar 
da mannus fi^fi'flNiJ^byJtj Bayzavi Teisiri J ni ha^iyc- 
teycn Seyta-Zadc'dcn naktem I, 5, 51), 

513. Yesimta^, Dogrusu "Yesem,, dit; Arap^aya 
ff Yesb„ mtzmda gecmisjiT. Ye^il renkli bir ta$tii\ lyi- 
sindcn yiizuk ra^i yapihr, Eu ta? alette yamnaz- Ye§itn- 
tasli yii-iiik takinan kijiye yildirirn carpmadigina inans- 
brdi. AdisiDdcti bi^ak sapi yapilirdi. 

520. Kimya. Giiniii^ bakir ve daba ba^ka re ad en! en 
eritip ikair denen, nc oldugu da bilimneyen bir seyi dc 
bu erimis haiftaya katarak akin vapma san'atidir. Eu 
san'aE yiizunden nice adarelar if'lls ecmis, ikslr buldvm, 
madcnlerin tertkiplerini elde ettfan diyen nice agkgoz- 
ler de gecinnii^Ttr, Sireya, gbzbagcihkla olmayan seylen 
gostcrmektir. AsjI kimya, goaiiUeri, ay an ram altm ha- 
line gerircn urcnlcriii nazandir. onlarui rasarrufiidur, 
Nilekim Alevlana bir sohbetinde buyurur ki: <f Eirisi, 
bir giirt t^inde KJ'be'ye gider, Bu o kadar s.afi)acak bir 
sty de degildir> keramet de degil. Sareyelindc de bu 
keramet var; bir guiide^ bir soiukta diledigi yere gider. 
Keramet ona derler ki Sera a^agihk bir ha! den yiicc bir 
hale gedrsin de oradan buraya, bilgisizlikten. akla, can- 
sizliktan canliliga $c£cx cdcsin.j, fFihi mafih sere, a, 
100) Gene bir gun Nureddin Ca^aoglu, Haci Bektas/in 



suyuj kan yaptigim anlattigr vakit Afevlana, kc$ke 
buy uranism, kam su yapsaydi. Bu, israfin da ilerisi. 
Tatm, isxafta ileri gidenler, seytanJarm kardejleridir 
buyurdu (K-ur J an XVI 1 , 27), Bu da bir seyin varhgim 
dsgi^tirmcktiT ama has, dz degi^irmek, ^arabins sirke 
yapmak, zor i^ini c&iap kolayta^tirma!:, ajagihk bakinm 
altm haliuc gctirmclij kafir oefsini attin etmektir (MaoS- 
kib'iil-Arifin. Tshsin Yazici ictc. C. I, s. 539 - 540). 
Suff'lcriti bir $oi.\i Kimyayi keramerin ba^i sayarlarken 
.Msvlaaa, kimyayi bQyle anbmij, keraineti boyie anlat- 
mi5 vc 

Under du cihw n?st nebyds^-o nebct;ed 
Cus didc/i^i tiiy-t iu ksrdwdt Bfendi 

yani "Efendi, iki dunyada da, senin yuziinii gonnekten 
ba^tea keramet nc vardir, ne olmustur, nc de olur„ de- 
mi$tir. 

524. Mor renk cski Iran'da yas rengidir. Yasblar 

mor renkli elbise giyetferdi. Bt: gclenegm Mevlana 
caitnda da oldu^uini, Jems 'in sahadciinden sonra 
oiiun duhoRi d^star^ yani mor rcmkli sank sarmasindan 
r.nlfyow? f Mevlana Cclaleddin. III. basim, s, 93). 

, r >3S, Oirnmi. Anasindan dogdugu gibi kalan. okuma 
ya2ma biimeyco anlamma gelen Arapija bir soz. Kur J - 
hii'da VII. suremn(A'raf) 157. ayetindeHz. Muhammed, 
iL '5eriat sakibi aian ve okuma yazma bilmeyen ha- 
ber getiriri„ vasi'iyle aijilmada, aym su renin 153. 
ayetiudc de, bu tekrarlanmadadir. II. sikenin (Bakara) 
76. Syetinde, do^rudan dogruya okuma yasrea bilmeyen- 
ler aulaniiijda ge^r. Ill, sCrcnin (AH tmrau) 20. aye- 



Sahife 116 - 358 



MEKSEVI ^rJJllt 1 



185 



184 



ME&NJJVt 5ERHI I 



tinde okuma yaz-ma bilmeyen musrikkr anlammdsdii 
ve Kitab ehliyle beraber amlif. Ayni surenin 75. Hye- 
tinde gene Kitab ebJiyle beraber Acapiar an la turns 
gc;er ki bu da Peygambcr'den o'nce Araplar arasmda 
okuma yazma bilenlerin, yok denecek kadar as? oldnguna 
delildir. LXIL sureniii (Cumua) 2. dyetinde de okuma 
yazma bilmeyenlcrb arasindan, onlardan bir §eriat 
sahibi peygamber gonderildigi bildirilmcktedir. VI. 
surenin (En'am) 92. ve XL II, surenin (?fir^) 7. 4yet- 
lerinde Mekkc, s.chirkriu aslr, tcmeli aniaouna gden 
"OmnViil-KiarS,, diye amlmis oldugundan "Cmmi, 
Omuiiler^j Mekkeli ve Mekkeliler anlanuna gelir 
diyenloi de olmujtur. Eedir'de tutsak olan vc okuma 
yazma bilen, fakat yoksul olduklan idn hurriyetlerini 
parayla satin alamiyan miisrikkrin lier birinin [ra £o- 
cuga okuma yaama bdletriktec sonta azad edilraeleri 
de Araplarin $ogunun okuma yazma bilmedigini gos- 
terir. 

536, Bu beyitte "Ben gbnuUcri kirilmis kisilerin 

katindayun^ mealindeid hadls-i Kudsiye is.aret edilitlek- 

tedir(Muhammed'ul-Medeni: El-tthafat'us-Senjyye fi'l 
AhaWil-Kudsiyye; Haydarabad-1323, H, s. 29). 

539. 2iihre, irsnlilatin Mabid, YunanlJann Afiodit, 
Romaldaiin Venus dcdikkri bu kadimn masab, Yunan 
ve Roma ulfeelerme dogudan gitmi^ttr. Fenikclikrin 
Astarte dedikkri bu kudret, tabiatin temizj riikenmea, 
dogurucu giicunii temsil eder (Otto Geernann, Mytolo- 
gie Der Grkchen und Ro'mer, Leipzig - 1895, a. 62- 
67). Bir rivayete gore deniz kSpiigiine gb'kten inen bir 
alevdea ineydana gelmtstir, Bu rivayette Iran tesiri gbze 
carpar. Eski Iraa'da Nahid adiaa kurulmu? tapaiaklar 



vardi. ArdsEr-i Babek&r/in (236-2+1) bvlyUk baba&i, 
Nthid adina yapilmis olaa bir tapinagiri miitcveJMy- 
di. traiTda Nahid adma fcurbanlar sunulurdu (l J rof, 
Dr. Muhammcd Muin: Mazdayasna Tehran Oniv. 

ttiym. 132G ?. H. 3 r 146 - 147, S19 f 352, 421). 

Zeus (Mii&ter i) ik Dyone'nin kizidii. Bir rivayete 
gore Kronos fZuhal), babasimn ijldurdiigu zaman 
skan kanin bir k%$ damJasi deniz kopiigunc dii^mus, 
bu ilkbatan Venus dogmu^tur. Dogar do^maz bir sede- 
fin iciside Kibns adaaiua gitmistir. Bundan dolayj 
Kibris, Venus'un vatam sayihr. Bu ?ok guzel tanncatiin 
bir cok sevda maceiaian vardir. Adonis onun ilk aji- 
kidir. Rakiybi xMars bir yaban domuzu seklinc girerek 
onu yaralami^, oldurmii^tur. Adoai&'io kanmdan gul 
laeydati* gelmi^tir; bu yuzdeo dc gul, AfrodiL J in i^e- 
gidir. Afrodft, denisden giktigi zaman mersJD yaprak- 
I an via {Jftundu-^undcn mersin agaci da ona mensuptur. 

Gij7,clligiyle herkesi biiyukmtve gucii ycten Veous'- 
un bindigi ar*bayi bir ?iff giivercin, yahut kugu fe- 
ker. Bir <;ok beykdleri vardir, 

^arktab es!d yiidis bilgisme gtire Ziihre ye^il renkce- 
dir. Soguk ve kum [abiatlldir. Yaidiz sogukLugutida da, 
Imnilu^juda da itidil vardir. Cuma giinu ile SaU gecc&i., 
iklimlc-rden behind lkUrn, rcntclerdcn ye^iL madenkrden 
kalay bu yildiza mensuptur. ^chvet, bedende etj duygu- 
lardart koku alma, ya^lardangendik <;agi,. hayvanlardan 
baliklarla zehirli liayvaular, bc-yaz ve sari renkli yara- 
[ildai, bulbiii, iivcyk, etj yenmeyen ku^lar, akrabadan 
utlan kadinlair., annelct, teyzdtr, Ztihreye mensuptur. 
ZiihreaiQ hakim oldugu zamanda doganlar giizel ywii% 
siki ctli, giizel iesli. lcalm parnnakJi,, kafin bacakli^ iyi 






Sahife 117 - 358 



186 



MESN£VI SERHf ] 



M13>EVI SJtEHt J 



1ST 



huylu, luiizige istidatli, s^hvete diijkun, is.lerinde mu- 
ted il, kumara. alaya bagh olurlar Mttzisyenler. banen- 
dclcr bu yitdiziu talihindedir. Zuhal bu yildizm dostu- 
dur; Giines, Ay, Mirrfln dtismanlaridir. 

Veuus, heykc Denude gdruldijgii gibi giteel ve duz- 
giin yapili bir kiz sekliude tasvir edilir. $ark minya- 
Lurkriude iki eliylc bir kopuz tutmus. gcn( bir kadrn,, 
yahui ye§i] vcya sari eltose giyinmi^. ellerinde bflezik, 
parmaktermda yiizuk ayaklamida halhaller buluuar 
ve kendisine bakan bii kadma kar^i oturmus. bir gcr-C 
ki2 nlarak tasvir edilmisrir. 

DogH-lslIni edebiyatmda Zuhre, daima ^enkle. 
sazJn, yam bir mimk aletiyk ve miizikte aru]agelmis.ur, 
(Mimlor kitaplar^ Muhammed'ur-Razi ZabiHiddin: 
Serhu Sirrtl-MektOm fi's Sibri ve 'ri-Nireucau ve 
'it Tgeyviir3[i ve *r-Ravhlniyyllti ve Esrar'in-XucQm," 
i$l% H. Prof. Ferit Kam'in aotlari). 

Bir inanca goreyse Zubre bir guzel kadindir; yap- 
ugi koEuIiib ytizundeu ^arpilmijj, bir yjldiz oln±u$rur. 
II. s&renin 102. ayetindc ifetut, MarCu adli iki melek- 
ten bahsedilir. A^etrefc "Mekkevn,, ; yani iki mckk 
soziinii ' f Me!ikeyu„ tarzmda okuyanlar da vardir ki 
onlara gore bmilar iki padisahtir, Eunlara Davm ve Sii- 
Lcyman Peygambcr diy enler de vardir. Ahd-i Atyk J a 
gore Davud'la Siileyman padisahtir. Sulcyman kadmlara 
uyoius, putlar i<;iri mabeder yaptirmijtii (Miiluk-i 
Salis, Bib. XI). Kur'Sn, Siileyman Peygamberin; 
kafir olmadigim soyJer ve bu rivayeti reddeder, (11, 
102). Harut'la MSrut uakkmda fesitH rivayetler vardir, 
Buatar, irisanlarin kQtiiluklerindcn Tsnn'ya $ikayet 
etmisler , Tauri, onlarda $ehvet var, skde de olsa onlara 



doneisiniz tknu$. Biz isyan etmeyiz deitii$!er. Bununuze- 
rine Taoii bu iki melege $ehvct verip Babul's indirmis. 
Gundiiz oiada hiikiim surerier, isicyenkre biiyu ogre- 
drier, geceteyin Taun'mn en biiyuk admi amp gbge 
agat'la«ttHSj Derkeu bunbr, Eabiil'de bir kadjna S?ik 
otmuslar, kotiiluktfi bulunmu^lai \ hatta kadiu onlara 
rSmoimadan, Tanii'inn <;□ biiyiik adiru kcudisine bel- 
IcrmelexJni teklif etmij, kabd cuni^ler. Kadit bu adj 
ukuyup gdge agmi?; Tanrj da onu ^arpip Ziihre yildizi 
yapnagi, Harut'la Marut'u da diitiya, yahut ahim azap- 
larmdan birini sc^mede serbest birakr^s^. Diinya azabmi 
He^tni^ler. tkisi de ba^a^^) Eabiil kuyusuna as ill kalmi$. 
Bu kuyun^m ba^ina giden buyiiculer, onlardan biiyu 
bellerlermi?, 

Kur'an bu iki mdegin, Babiil'e, halki sitiamak i^in 
indirildigini, kendileriue biiyii flgretmek, kan ik kocamrs 
arasim ayuacak $cylcri bellemejs i^in ba^vuranlaiaj once 
bu ces.it seyleii bellerler, yaparlarsa kSfir olacaklarjm 
bildirdikJerinij bunu kabul edenlere buyii bellettiklciiD 
anlatir. 

Pehlevioede "I-lQrdat„ tarzuida talaffuz cdilen ve 
Avesta'da ^Haurvatlt^ diye gefjeji bir melek vardir. 
Hu sbZj olgunluk zenginlik anlamknna gelir 5 Avesta J da 
ve Pelilevi din kitaplatjoda Ameretatla (Aloidad) 
bcraber amlir. Sonradan Hordad seklinc gif™ bu sozle 
Ahoraniazda ,, uui olgunluk mazhariyeti ifade edi^mi^tir; 
ahirette de ouun, iyilikleJe miils^fat etmess kastolunur. 
Aladde aiemindc Hordad'la beraber MordaUj suyun 
raiivekkilidir. Agaflanu, bitkilcrin terbiyeaimej suyun 
pislikierdeti temizleumesine memurdur. Sonralari ^em- 
i\ yibn ii^Gncu ay mm ve b er ayuxin altuici ciiuiit^iin koru- 



Sahife 118 - 358 






ME5MJTVI SERHI 1 



IS!} 



1SS 



MfSNJiVJ 5EEHI I 



yucusu Hordad, behind ayin ve her ayin yedi&ci, yahui 
sckizinci guniinijn korujiicqsu Mordad'du. Harat 'lu 
Marut'uri bu iki melekten gehnesi du^uniilenilir (Dr. Mu- 
hamrocd Muln: Mayday asna, s. 1.5B-J Burbaii-i Kaati'; 
M,M, ne^ri; C. 2, Tehran- 1331 Semsi Hicrl, hajiyc; 
s. 729 - 730; not. 5). 

Iki Ermeni mabudu olarak da kabul edilcn H&cut, 
Marut hakkindaki ^itli rivayctler i;in '"'Islam Ansik- 
lopedisijj ne ve Azer'in ' f Garbi Asya ve Anadolu akvJhn-i 
kaditn^tnin din taribi„ adit makaksine bakiruz (Konys 
Mecniuasi, V. s, sayi: 34, 1940 s, 1922 - 1936). 

54+. Allah melekleiej ben yeryiizunde bir halife 
yaratacagim demi§; metekler orada bozgunculyk edecek, 
kan dokecc birini mi yatiuacak&m, biz seni b'vmedeyiz; 
noksan sifatiardan an oldujunu soylcyip kutlamadayiH 
demi^ler; Tanri da siidn bUmcdiklcrinizi bihrim ben 
buyuimu^tur. Soma Adem'i yaratmr}, ona herseyin 
admi bildirmi?, mcleklere, dogru &&ylityorsattja buu- 
lann adlarmi haber verin demi^ir. Onlar, biz ancak 
bizc bildirdigin §eyleri biliriz; ba§ka bilgiittiz yok dcmi?- 
ler; bunun lizcrine Adem'e, esyamn adlarim soylemesini 
buyurmu§ ; Adem soyleyince meleklere, ben size deme- 
dim mi ki gtjkleriri, ycryuzunun gizli seyierini bilirirn. 
aciga vurdugunuzu da bilirini; gizlediginizi de demistir. 
Bundan sonra meleklere, Adem'c seed* edin meiini 
vermis, hepsi de secde etmi^tii. Ancak XVI I . surenin 
50. ayetinde cin tai-f'esinden oldugu bildirilen seytan 
Adem'e secdc eimernis, Tanri da onu kapisindan ■ sui- 
mu^tiir {II, Bakara, 30 - 36), Alekklerin Adem Peygam- 
ber'c sccde edi$i Kur'an'm Vtl, suresinin (A'ritf) 1 1 ., 
XV. suresinin (Hicr) 29 - 32., XVII. suresinin (IsrS') 



til,, XX, suresinin (Tabs) 116, ve XXXVIII. sflresinin 

(Sad) 72-73. ayetlerinde de gecer, Ahd-i Atiyk'te de 
Adem'in herjcye ad koydugu anlatibrj fakat mekkterin 
secdesi yoktui (Tekvln, Bab. II, 19 - 20). 

551, Ibrahim Pcygamber'in putlari W$0i onlan 

kotuledlgi km Nemrut tarafmdan atcse atildigl, fakat 
3te$jn ibrahinii yakmadigi Kur'an'in XXI, sfiresinia 
(Eabiya') 51 - 70. ayetlcrinde ve daba bircok snrelerde 
anlatiiiy. 

552. Sofest^, ^iipheci dcmektir. Bunlara ^imdi 
yceptique, feisefedeki mcsleklerinc Scepticisms diyorus. 
Eski Yunan filozof laruua bir b6lup bu mezhebi bcnim- 
seaiisti, Bunkrca aktl hie bir^ey anhyamaz. Her^ey 
i^Qphelidir. Bildigimiz, gGrdtigumuz ^cj'leri duygulan- 
mizla bilir, gcriir, anlanz. Duygularimizsa <;ok defa bizi 
aldatir. ?u bdde hicbir $ey hakkinda ke^in hiikdm vere- 
tneyiz, Eskiler, bunlan u$ ki^ma ayirmt^ti: 1) LA 
cdriyye, yani bilmiyorumcuter. Burilar liicbir ^ey hak- 
kinda kesin hiikiim veremeyijij ^dphe iijindeyiz; fakat 
?u var ki jiiphe ettigimizden dc ^iiphe ettnekteyiz 
derlerdi. 2} Inadiyye, yam inatcilar. Bunlar, liicbir ^ey 
yok; herjey hayaldcn, vehimden ibaret derlerdi. 3) 
Indiyye, yani benceciler, Bunlar,, her^cy, o ^eyiE oln^u- 
na gore degil, bi^c gore nasiba byledirj gcrcegi bitme- 
mizeyse imkan yoktur derlerdi. (Ismail Fenrn: L<i- 
gat^e-i Felsefe, Ut. T341j s. 6 13-6 16). 

572. Gcriyc den. ff Ey iyiden iyiye ina.^mi? /^uphedco 
kurtulmus. can, do'D Rabbine ondan razi olarak ve riza- 
srni kaainmis bulnnarak; aink fcatil kullatinin arasma 
ve gir eennetine.,, (L^^X1X> Fecr. 27 - 30) 



Sahife 119 - 358 



190 



MESNE VI 5£RHI J 



578. Ab-i Hayli. Turk^edo Bengisu dedigimiz 

ipenin Slumsiizluge kavusacagi su, ya^ayij suyu. Buna 
dirilik suyu anlamina "Ab-i Hayvan, Ab-i Zindegani, 
Zindegi,, dc dcrler. Kur'aVm XVIII. sftresinin (Kehf) 
GO~65. ayetlerinde Musa Peygamberle Hizir'm arasin- 

dakl olay' anlacihr ki bu, 225. bey tin serhinde ge^misti. 
Mus& bir kaya dibinde uyur. Yaniarmdaki corbada 
bulunan, hatd bazi tniifessirlere gore kmmns ve 
bazilarma gore bir kjsim da yenmis. bulunan baliJk 
sicrayip lorbadan cikar, denize' atilir; iz bjrakarak bir 
miiddet gider, sonta izi de yiter, Bangui diriliuesine 
sebep, ordaki kaynaktan abdesr alan Musa'njn, yahut 
arkadagmin elinden tor bay a su damlamasititr. f§te Sen- 
gisu budiir. 

Ban elestirmcdleri MusS ilc Hizir'in arasmda gecen 
olay in, Gdgames destam ile iskender hikayesinden 
ve tlyas'la Haham Ye$u5 ara&mda geftigi $5yleneii 
Yahudi masabndan meydana geldigini yazailar. 

Ge!gamc$ ? neliirlerLn agialarinda oturan ve kcndisinc 
oliimsiizluk verilmi$ olan atasi Utuapi$im J i bulmak ve 

bu kayuak hakkmda bilgi edinmek idn yolculuga d(i$er. 

balk jrivayetierinde ise Iskender, asfisi Andreas'] a karan- 
kklar Qlkesine gider; orada insaiu oluinsiizliigc kavus- 
turah kaynagi arar. .Andreas bir gun yanmdaki tuzlu 
baligi bir kayaakta yikarken baiik dirilir, suya atlayrp 
gidcr. Andreas da bahgi tutmak ifin suya a;ihr; boytece 
de oliimden kurrulur, Sonra bunu Iskender 'e anlaur. 
Kayaagi cekrar ararlar, fakat bir tiirlu bulamazlar, 

Yahudi masahnda ise llyas'ls Haharn Ye^uii yolcu- 
luga c,ikjrlar; haham, liyas'i bir sabr imtihanina ccker. 



MESKEVl SEfitll J 



191 



Batili elesrirmeciler., Kur'an'da butanan iki denizin 
kavsagi ve kaya gibi seylerin bu rivayetlerde bulunma- 
digina dikkat ederek Kur'an rivayetinin bas.ka kaynak- 
lardan da geldigi diisunccsine varryorlar (Islam Arssik- 
bpedisi Hizir Mad. Cuz. #, 1950, s. 457 - 471). 

Eengisu inam^i bat) da da vardir. "Fountaine d£ Jou- 
vence„ , yani genclik kaynagi bunun iipkisidir. Bu su 
cenneuen (jikar. Elmaslarlaj altinlarla dolu bir arktan- 
akar. Bu Sudan icjenter, <5liimsu2:Iuge kavu^urlar. Or- 
ta?ag*da Amerika bulununca bu kayaak, oralaida da 
aramni?ti. 17'lfl sulannda bir cograya kitabi yazan 
Fausanias Mora'da Anapoii yakitilatmda Zeus J un $ev- 
.f-'.j-sir.in yikandigu rfvayet edilen bir kaynaktan bahseder. 
Yunan mitoloiisinde jouvence, yahui: luventa, Zeus'tiE' 
sevdigj 'bir peridit. Zeus, onu geo^lik kaynagi" §ckiine- 
sokmusmr (Yeni Muhit-al Ma&rif, 1st. 1328 - 1330^ 
s. 72), 

Ab-i Hay St, dogu- Islam edebiyatinda tasawufa 
dayamlarak, yahut yalnizca ma/jnunlajtmlarak bir^ok. 
anlamlera kuUamlnu?tir ki bunlan §oylece sjcalayabiliiiz: 

1 ). Manevi feyiz ve mff, 2) A§k ve trfan^ 3) Ledunni r 
iiato bilgi, 4) Tanri*ya kavusmak, 5) Sevgiljyle bvjlu^makj. 

6) Sevgilinin agzindaki, dudaklanndaki zevk ve nes'e,. 

7) Gerfek erenin sohbetij 8) Sik ve §iir, 9) Mancvij 
maddl^arap, 10) Anduru su (224. beytin §erhine de bk.). 

591. Simak, Tek yvicede iki parlak yddiz; baKilanuca- 
arslan bnrcunun ayaklan farzedilen yerdeki yildizlardir. 
Beyitte "Simak burcundan baliga dek TJ soziiyle ciim. 
varljk, hcryer ve herkes kastedilmi^rir. 

596, Arap^ada "Efniri kisiye hainlik edilemez^ 

mealinde bir atasozii vardir ', onu hattrlatiyor. 



Sahife 120 - 358 



192 



MESN'EVI SliftHr I 



M-ESNEVI SEBHt I 



19S: 



602-6ZO, Mevlana, bu beyitlerde kendisiri cenge* 
neye, $atranca benzetnoekte, scsin miBraptan, soluktan 

meydana geldigini, kszanip matolmanin ?atranca ait 
bulunmadignu bildirmekte ve nihayet "Biz yoklanz 
bisdm varliklarimiz gecici $ekiller izhar eden Aludak 
Varhli olau sensin ancak fJ dcyip varhk] ari arslanlar, 
fakat bayraklardaki arslau resimkri saymakta, hareket- 
kriniri yddcn meydana geldigini anlatmakta, bir ncvi 
Vahdet-i Vuriid inancim izhar etmcktedir. B« bakundan 
bu inane hakkmda biraz bilgi vermeyi gerckli gomyoruz. 

Bu inanci savunanJar, gercekte hi^bir §eyin kendisine 
ait varkgi bulunmadigim ve bu bakundan bu inancin 
■tevhide ay kin olmadigmi iddia edcrek sore ba 5 larlar. 
^Gercekten de her variigi, tek Wffuk olan Mullak Variant 
■zuhuru tammamn sonucu, ondan ba$ka bit varhk kabfiJ 
etmemeyc varir. Bu takdirde izafl varliklar, gercek var- 
b£in birer zumirudut-. Ker mazhardan zahir olan i 5j 
o mazhann isdidadma uygundur, yerindedir. Hayir, 
$er, tyj, kotii, gejeek, yalan, butiin bunlar, i 5 krfn bir- 
*>triyle nisbet ve itibanndan dogar. Birine gore hayir 
olan $ey bir bajkasina gore $crdir. Bir zaman $er olan 
sjefr bir bagfca zaman hayitdir. Esasen zaman ve mekan 
■da zihni biier mefhumdur. Zamaa, hadisderin zihinde 
byasJanmasindan, mek&n da nicvcuttaii dogar. Bu 
«fia ve Hukema" felsefoiyk kanlmi$ inanctt her i?m 
ijleyicid olarak "Mutlak Varlik,, i tammaya "Tevhfd-i 
If'5l-I?leri Birkmek, bir bilmek^ denir. Fakat'iskr, 
mazhann istidadiudan dofar fci o da sifattir; yani j$ 
sifatin, zuhur etti^i mazhann i-itidat ve kabiliyetiac gore 
S H idi S<Jiiintiilerinden bajfca bir $ey degildir, $u halde 
ger^ke, butun sifatlsr, bir tek zatin zuhumdur. Buna 
da "Tcvhid-i Sifac-Sifadan birkmek, bir bilmek,. 



denir- Sifat, zat olmasa rarolarrtaz; ayn ayn gbriinen 
biitiin varliklar, bir tek vaihgm cejidi zuhurlandir ve 
hepsi dc Mutlak Varlik'tan ayn bir varhga sahib olmayan 
gbruntulerdir. Inancin bu raertcbejine de 'TTevhid-i. 
Zat-Zati birlemek, bir bilmek„ denir, Bu inanci giiden- 
kre |<5re C< 1A ilabe illallSh - AHal^tau ba^ka yoktur 
tapacafej, kclime-i tevbidij ff Allah'tati ba^ka yoktur 
U yapajij Allah J tan bajka yoktur vasfedilen, Allab'tan 
ba^ka yoktur varolan^ tarzlarmda yorumlamr, Bu soe 
makaim varan ki^i her ^eyi, bir denizin dalgalan, 
kopiiklerij habbt;lcri gdriir; ona nazairajn ber^ey yerli 
yeiindedir; batil bile mazharma gore liaktir, gerijektir;, 
kendisi f 'Mahv„ iLeminde oldugu ji;in onca. ErHrii vc yet- 
siz bir $g yoktur, sorumhiluk ortadan kalkmi^tir. 01- 
gunhigfl ula^mak jipti buradaD geri donmcii. ' f Sabv^ 
alemine gelmesi gcrektit', Bu takdirde sirasiyk izafi 
varhklaru mazhariyetlexine gore gfitmeye, biitiin sifat- 
]&ti, Euhuruna gfitc anlamaya, biitiin f iilleri sifatlarnt. 
zuhuru olarak tauimaya ba^lar; artik onca birindcrk 
Tdbari ve nisbi olarak zuhur eden kiitiiliiSe kai$ij 6bii- 
riinden gene itibari ve nisbi olarak verilen ceza, ayn bit 
^cy de*ildir ve her ikisi de dogrudur^ yerindedir. 

A§m bir zabitlik ^eklinde dogsn, Yunan felsefesinin 
Islamile^mesiTidcn meydana gel en HukemS inanctyls 
kanlatij yogrulan bu inancta "hilkat yoktur, zuhur 
vardir„ ve zuhur, Mutlak Varhk J iri zati tktizasi oldugu- 
idu daimldir. Bu inane "HeykeJ-i aleiu hadi^-i kadim- 
dir„ ctimlesiyle formuk edilmijtir. Bu a^in Vahdet-i 
Viicud inancini benimseyenJer icindc, LahuE J un NSsut 
^eklinde zuhuru , Tann'wn keudisini, yiyenj i^en ?ek- 
linde what etdgiiii soykmekten ^ekinniiyecck, ikitikten 
kacinmak ifin r 'Benimle senin aranda fani varJigim 
bana aahmet veriyor; varhgm hakb icin varhgimi 

F. IE 



Sahife 121 - 358 



394 



Mr^EVt $EBH] I 



mesnevi stum i 



I&E 



kaldu aradan w diyerek kisiler (Louis Massignoa: Le 
Div^n d'al-Hallaj ; Journal Asiatique, Ocak - Mart; 

FS& $?•* ayn basun; Sh 4l * 90 > ibn SebJJn ( fi 69 H 
J.47UJ gibi nubuvveti kisbi bilenler, ibn Arab! (638 H. 

1240) gibi "Hatm-i Vilayet,, sahibi uldugutm iddia 
^denier, Tami'hk davasina gtri^enler, dnner sminnj 
lar kat a^anlar, aJeme yeni bir diizcn verm eye kalkisan- 
■lar ^lKirustir. 7 

Dikkat etmeye bile luzum yoktur kL bu man? mad- 
ded bir inanctir. Mmlafe Varlik'tan bajka bir var yoktur ■ 
varfiklar onun mezahiri olmak itibariyle ve viicud-i 
znH (golge varhgi) ifed mevcuttur dcmelerine ragmen 
■degij ini ki butiin sifatlar, isimlcr, eser ve hiikumler, 
MM mutlak olus. bile zat'ta taayyiin$iiz vatdir; biitun 
bunlar kayntir ve hepsi kendi tabitlerince Mfltiafc Var!ik J 
ta mustehlefccir ; sifatlar^ esffiasi, ahkami, zuhuriyb 
•sabit olur; keinaliylc de insanda zuhur eimistir; zuhui- 
sa daimidir; $ti halde bu varhklar, ayn bir varhga sahib 
■olmathklarmdan, boyuna ondan zuhur edip, daha dog- 
rusu fcendi deyj^lermcc gaybden her an ayna gelip, 
aytidau da her an gaybe giuiklerinden bii an idn bile 
olsa; ki bu an daima tekeniir euigi idn siiriip gitmektc- 
dirj varliklan vaidir ve onun vathgindan ba^ka ve ayn 
degildir- $u halde kSiitat, OUir; hatta O, kemalid 
msanda izhar etzai$, yahut insan mazharmda kemale 
■ermi&tjr, 

Hasjlj istilahkrla bogulan bu yan idealist inane, 
Ktilahlar incdenir, destirilirse maddedlikie sarmas 
do] a? birlour ve bu as.iti inancm Islam dinirdn esasla- 
liyle uzlas,rviasina imkSn ve ihrimal yoktur. 

Vahdet-i VucGd'un bir ba 5 ka tarzi da vardir ki onu 
5u surctle hiitasa edebiliriz; 



Varhk, Mutlak Varlik olan Vacib'iil-Vucud'uodur. 
Adern, yani yokluk, ona nazarau adeta bir aynadir; 
yahut giineje nazaran goigedir, Nasil aynadaki aksin.. 
yah.ni bir yere vuran gtilgcnm gercek bir varbgj yoksa ; 
ondau ba^lia bi$ bir varligui da vaihgi yokrur; sayiyu 
$igi^ ^ogali?, aynalardaiij yahui golgelerden meydana- 
gelen bir keyfiyettir. Bu inancin sonucu da gene teklif,. 
mes'uliyet, yaratih?, yaran^ diinya, ahirei gibi dini 
akiyde ve hiikumlerin bir serab olu^udurj tamamiylt 
hayali olan bu inancm da dinle uzla^masi miimkun. 
degildir. 

Bir de her ^eyde, ber varlikta, her zerrede AUah'in: 
e^sij, o'rneksi:! yaratJCdigmi, hikmeiinij kudretini, kema- 
lini, tasarrufunuj tedbirini, riibubiyetins gOrmckj G'nu 
her yerdc ilmiylCj kudrctiylOj hikmetiyle mevcut bilip- 
zSlim lier ^eyden ve her ^esjt noksan siiatlardanj yarat- 
tiklanndald malidut ^jfatbardan munezzehj mukaddes 
ve miiteal bilmek, iradeyi onun iradesinde yoketniekj 
onda, miimkun oldugu kadar f$xfi olmak vardir ki her 
seyi onun hikmet, kudret. liilkat 3 tedbir, tasatruf 
ve Tahmcti cserij licr §eyi onun varli^min, birliginui bir 
delili olapak gormdiEir bu. Bunu jeriat kabul eder. 
Bizdcki 5ts onundur, fakat bi^i birney olarak, bir dag. 
olarak o yaratnn^tit, Ona kas^i varhk iddiasma giri^e- 
meyis; fakat iki yokluk arasindaki varhgimsz, ojidandir, 
onun lutfundandir, Eizdeki ilim ; kudret^ hayat ve her' 
jey> onun liitfudur ve mahdutJui'i buidarin getcek^ahibi. 
oduf, Onun hayatiy^e CiieLtdir, ebedidir; o dainu Hayy- 
dir,, Bakiydir; kudretinin smin yoktur; ilmi, duyulanlara. 
da^ duymlmayanbra da, gtiriilenlere de^ goriilme- 
yenlere dc, olanlara da, olacaklara da gamudir^ 



I 

Sahife 122 - 358 



i&e 



MESNJEVI SiiJtlll i 



MESNEVl SEHHt I 



19? 



Kudretiyle itade eder, iradesi ve mesiyyetiyle yaranr. 
Ona kar$: rarhk iddiasmda buluumamix bir fciistahliktir. 
MevlaDs'nm vahdet inanei budur, Onun, her sabah 
flamazmdan soma okudugu su stolen bu inanei buiiin 
ac/ikhgtyle gostertr : 

"Her korku amnda sigindigim sigmak, sflyledigijYi 
soz, Allah J tati baska yoktur [apacak soziidiir. Her iiziin- 
tiiye, mihnete kar§i, Allah ne dilerse o olur; derim; 
.bar -timet if in hamd Aliah'a, her genislik, fferahhk i^in 
^ukiir Ailah'a; her sasilacak sey ipn tenzih ederitn 
Allah'i noksan sifatlardaa; her sue icin AUah J tan yark- 
garimak dilerim; her sikmn, her darlik vakEindc Allah 
ycter barm; her dii?mana karji Allah J a sigimnui; her 
kaza ve kader icin Allah's dayarunm; her musibette, 
biz, gercekrcn de Allah'uuz ve ger<;ekten de om donen- 
leriz dejim; her ibadetc, her suca kars*lik da zikrim, fjk* 
nm f havD ve kuwct, ancak 90k yiicc ve biiyiik Atlah'm- 
dir soziidur.„ (Arapcasi icin Manakib'iil-Arifin met- 
nine, Tahsin Yazici J nin ta&hib ve hasiyeleriyJe, Ankara- 
Turk Tarih Kurumu Basimevi, 1959, I, 3. 287; %»*. 
levi Adap ve Erkam,, adh kitabionza bakimz; $, j'jg- 
113, Bu sifeler, §h rivayetlerinde Hz. Rasul-i Ekrem'in- 
dir; Mcfatih J u!-Cin3n ha^iycsindeki "Eakiyat'm- SSIi- 
l^tj, ; Tehran, 1359 - 1360 H. s, 1% - 19/1 

JVlevlana'njn, ~Kul varhgmdan mutlak olarak yck 
■olmadikca oamn katinda birhk geccekle?emez. Birlik 
.hulul degildir, senin yok olmandu; yc-ksa sacma sozler- 
le, olmayacak isleric liak ban! oimaz^ tnealinHeki 
rub&si de bu hususraki Tikrini agkfa gSsterir (Rnbaileij 
tercemcmk, 1st, Remzi K. 1969, D. kafiyesi, 133. R u bal, 
3. 83). 






Hasili Mevlana'mn Vahdct-i Vilcud inancmi hi<; bir 
stiretle tbn Arabi J nin inanciyle uzlastirniaya imkan 
yoktur ve MevBna hi? bir vakil seriat hududunu a§ma- 
mi^tir. 

G07. Beyhte, bayraktaki arslanlardan bah^edildiginej 
Selvuklularda iki ba^ii dogana rastlandigi gibi (Mehroct 
Onder: MevlAnil 5ehri Konya. Tarihi kilavuzu; Konya 
Vdiligi Yaym. Konya- 1962, s. 43, 59-GO) kalelerde,. 
paralarda, kuma^larda, hasrti tarihi denebilccck her §ey- 
dc arslana da rastlandigina gore (ayiu eser s. (>2) Selfuk- 
lularin bayraklarinda arslan resminin, hi^ olmaa^a Mcv- 
latea 1 zamanmda, bulunduguna hiikmetmemia icab eder. 

609, Bu bcyitten itibaren ^Varhgimizin onun-. 
[cadmdan oldugu, yoka varhk tadim cartirdigi, evvelcc- 
ne bizim, ne dilegimizin bulundugunUj fakat iradesi, 
bizi yaratmaya taalluk ettigi, yaratij zamam ilminde 
mttayyen oldugu icin varhk alemine gelince nder yapa- 
cagimizij neler dilcycccgimizi caraamiyle bildigij, au- 
la tilmaktadir ki biitiin buntar, bizim yukatidaki gorii?i]- 
muzii, aniayi^tmwi aciki;a isbat etmeye kafidii. 

619. Bu beyitte ''MS rameyte iz rameyt,,, ayetten 
lafzen alinmi^iir ki"Atngm saman sen atmadin^ sbiiiyle 
tiirkceye ^evirdik. VIII. sur^nin (Eofll) 17, ayetinden 
ahnrai^tir ve Bedir savasini hatirlatmaktadir, Eedir 
sava^i, hicrctin ikinci yih Ramazan ay mm onyedinci 
Cureia gunii olmujtur, O giin Uz. Peygamber (S.A1.; 1 - 
w O roplum, yakinda bozguna ugrayacak ve ardmi- 
doniip 4iacacak J( ayet-i Kertmesini okumu^Jar (LIV. 
Kairier, 43)j yerden bir avug t$$ aiarak miisrikkrc atmi?- 
lardi. Bu cakillar kirae ra^tladaysa iava$ta olduruldii. 
L^fzl iktibas yapdan ^yetin meali §udur: "Onlaxi siz: 



Sahife 123 - 358 



198 



MHSNJiVj JURHl J 



MUSNEVI SEFHf 



im 



oldtirmediniz ; fakat Allah fildurdii ve ampin zaman 
sen atmadin, ftfet Allah aui ve btfylcce kendi katindan, 
inananlara giizcl bir nimet vermek, onlan denemek 
istedL $u'phe yok ki Allah her ^yi duyandir, bjlendir.„ 
(El-Envar'ut-Tenrfl ve Esrar'ut-TeVil j I, s. 469) 

62G-G43. Cebr, zorlamak, zorla yaptirmak arxlamina 
gelir, V. surenin (Maide) 22. ayetinde MttsA Peygamber' 
itl kavminin, erada zorlu bir opium var, kuvvctli bir 
taife var dcyjp savasa girmedikleri, XIX. surenin (Mer- 
yem) 14. ayetiade Yahya Peygamber J in anasuia, baba- 
-sina cebbar v« asi olmadigi, 32. ayetinde l$a Peygamber 1 
jn anasma karsi kotii ve *orba bulunmadigi bildirilir. 
XXVIII. surenin (Kasas) 19. ayetinde Musa'ya, sen 
yeryu7uude zorba mi olmak istiyorsun denditii hikaye 
edilir. L. surenin (Kaaf)45. ayetinde Hz, Peygamber'e, 
unujriklere karsi bir zoru, cebri, kudieti olmadigi bevan 
buyurulur. XL (Hud) XIV. { Ibrahim) surelerin 0, 
15. ayctlerinde inatci zorba, XL. suieniri (Gaafir) 35, 
.ayetiade feibirli ve cebbar antamlanna gcldigi gibi 
XXVI. surenin (?usraO 130. ayetinde de xorbaca mana- 
sun ifade eder. LIX. surenin (Hasr) 23, ayetinde. 
Allah 1 in ad Ian arasmda "Cebbar,, adi geeer ve bum (dan 
•onaran, eksikleri tamamlayan, ululuk sahibi manalarmi 
vcrir. 

"Keiam„ da ccbir bir terimdir ve kulda iiade ve 
ihtiyarm hif bulunmadigim, kulun yaptigi biitiin isleri 

Aliah'm yaptirdigina, kulun. aneak bir aletten ibarct 
■buJunduguna, haynu da, serrin de Allah 'm iradesiyle 
vucuda geldigine inanmaktir; bu inanca "cebr „ , bu man- 
<i gudenlerin mezhehine "Cebriyye, Ccbcriyve,, denir. 
JBu inancin miisamahasiz olam, kulda cuVj bir irade 



kabul edeni vardir. Miisamahasiz olarak ccbri kabul 
■ideniere gore, kulds big bir ihtiyar ve irade yokrui; 
olduguaji kabul etmek, Aliah'm, kulun diledigi ?eyi 
yarstajca&nai yani f&il-i niuhiar olmadigina tnanmak 
demektir. Kulda ciiz J i bir irade oldugunu kabul cdenlere 
gijrevse kul, hayra, yahut ?cttc ait bir i?e ciiz't iradesini 
sarfeder; o hayri ve serri Allah yaram, Bu inanca taxn 
k'<ir$i olan in*nc. s Mu'tezile'nin iaaucidir, Onlarca. Ce- 
beriyye'mn inanciDa karsilik hiisu ve kubh, >^ni gii^el ve 
tirkin. lyi ve kijiii, Allah' in verdigi akilb btlinir : E^aire' 
■nin bilmemiyecegim, ber seyir iiahi valiiy vasilasiyle 
bilinebilecegini, Allah ft& fail-i muhtai olup hi<; bir $urct- 
le fiilim zorlayacak bir ktidrei olmadiginj, dilerse en 
temiz ve mu J min kulunu ccheimemeatabilecejiini, dilerse 
en mucrim ve kJfir kulun u cennete koyabilcccgini toy- 
lemeleri hem akla, hefti ser'a aykindir. Allah, insana, 
^uruf olarak ski! ve tetnyiz vermis, aynca peygamber 
f.^nderip iyiyi, kotuyii 1 eniri. nehyi bildirnu"?, cmirkri 
tufan nebiylerden ka<;inan kullara raatlerde bulunmu^, 
aksini i^leyenlere a&ab edecegim bUdirmi^tir. Buna 
karsriik syilik vckotuliik, Allah tarafmdan yaptiriliyorsa, 
iyilige muka<at 1 kftEiiluge imiicaxa! abes, hattS zuliim 
■iilacagi gibi afe.il vermek, peygaimher yollamak, kitab 
indirrock, vaat ve vaidde bultmroak abes oiur. AUah 
hem hstfmdir, hem Sdildir, vaadi ger^cktir. f 'Zerre 
Sffiiriipara bayir vapan da, zerre afjirh^iiica jer yapan da 
■karaihpun goriir^ (XC1X- Zilzll. 7-3) 

Ehlibeyt tmamlarma goreyse hayrm da, serrin de 
isleneceguiij kimin ve ne vakit isleyecegini Allnh bihr; 
fakat bu bilgisi, fculaj bayn, jem 2orls yaptirmaz. ImSm 
Ca J fer-'ias-Sad 1 k J "Cebir yoktur, tafviz de yoktur. takat 
73. , bu ikisinin arasmdadir,, buyurmu$, yani kulun yap- 



Sahife 124 - 358 



boo 



MESlNEVI SEKHi I 



HJ3KEVI {J6EHJ I 



aoi 



ttgini Allah zorls yaptirmaz; fakat kulu, yapacagi i$te 
ba$ibo§ da birakiuanu^tir dentin izahi istenince de* 
"Birisini bir sue. iflerken goriir^ islememesini soylmin, 
fakat dinlcmea, yaptiguu yapar, o su^u isjter; sen de onn 
birakirsm; bu, senin ona o sii^uyapmayi cmretmcn dc- 
gildit kijj tarzinda izah etini^tir (Muhammed b. Ya J kub J 
ii-Kiileyni: Usul'ai-Kafi; Tebriz, Ta$ bas, 1311 H, $. 
77), ImSm Aliyy b. Musa'r-Riza da soraJan bir soruya 
"Allah kullari is.1eyecek1eri i$te kendi ba§larina birakmadu 
ciinkii Allah bundan yiicedir, itetundiir^ buyurmug; 
kullaraj su? islemek hususunda bir ihtiyar mi verdi 
sorusuna kar^ilik da "Allah bftyJe bir ?ey yapmaktan da' 
daha adil ve hakimd.it> iistiin ve iilu Allah ey Ademoglu, 
bea seoin yaptigin iyiliklerc rniikafat vermede senden 
daba yttkili oldugum gibi sen de yapngin kbtuluklere- 
karsilik nriicazata ugramaya layiksm; sen, suclati, SkxM 
verdigim kuwetlc igkdin demising buyurmugtur (aymv 
s. 75). 

Mevlana 619. beyitte, aycci biidjrdifcten G2Q„ beyitte- 
dc, ok atarak biz yayiz, ok atan Tann'dii dedikicn sonra 
bunlan okuyanlarin oebir sanmamalartm saglamak 
kasdiyle bu, cebir degil, aksine ksriklan onarisiUjCksikleri- 
tamamJayisin manasidir, bu da Allah'a yalvarmak i^in- 
dir deyip bh kbrutiige ugraymca aglayip inlememiz,. 
Qasfl aczimize delalet ediyorsa koiiilukte bulunuilca da> 
manmamiz, bu i$ keiidi dilegimizie yaptigun^ delildir 
diyor vc irademizle, ihtiyarinuzla bu l$i yapmasaydik bu 
utanmanin, bu aciklanmanjn, bu detlert diismenin bir 
manasi olamaz; hocalar, ralebeyi terbiye ifUi sikistir- 
maziar; fikit kuruntulardan kuruntuWa dii$mez buyu- 
rup 644. beytin sommadek ayni esas iizerinde cesjtli- 
orneklcr veriyor ; bilhassa 641-642. beyitlerde peygamber- 




ierin diinya islerim Tanrl'mn takdirinej kafirlerinse 

■whiter iglcrindeki noksanj ihmal ve isyanlarini, Allah 
boyle istedij boyle yazdi deyip Allah'a isnad ettiklerine 
isarer ediyor. McvlanS bu cilttc vc di^cr cihlcrdc miiiaa- 
sebet dii^diik^e cebir ve ihtiyardan ayni tarzda bahs 
■cdcccktix (Mcvlan3 Celaleddin, s. 182 - 187), 

644 - 645, Sicdn, IHiyyin, Siccin, Arapijada zmdatt, 
hapishane manasina gden sicn kokundctidir, cch^nneme 
denmi^tir. 7. kat yerdir, kafirleiin amel defterleri oradadir 
diyenler de vardir (El-Mufradatj s, 225), Illiyyin^ yiice- 
likj yiikseklik manasina geien rr ala' w kokiindendir; 
■ceniietleijn en yuce yeridif; cehennemin en a^agi, en 
kota yenain sicdn oldugu gibi. B« toz* oradakilerden 
.kmayedJTj inananlariD amel defterlerinin bultindugn 
verdir diyenler de varchr (ayni s. 346), Kur'Sn'm 
■LXXXHL surcsinin (Muttaffifln) 7-8 ve 18-19. ayet- 
krindc gecen bu sozler, mu*minlerle kSfnlcrin amel 
defteileridir diyenler dc olmu^tur ki bu takdiide, kafir- 
letin amel deftierlerindeki su^lar,. ktndilerini klJtii bir 
-zindana benzcyen cchentiemt goriirecegi eibi, iuananla- 
■iin amel defterlerindeki bayir vc iyilikler de onlari 
yiicclerc: yiikseltecegi icin bu adla amlmiglardn* ve bu 
adlar sebebiyyet yoluyla defterlere verilmijtir. 

653. tsa F^gambcr, Ahd-i Cedld J e gore carnuha 
■gcrilmi§, ^ar^amba giinij vefat etmis, annesi ve yakuila^ 
n tarafuidan kefenlenip bir jnagaraya konulmusj Pazar 
giiuu ziyaret ipn gidenlei, magaiayi bombo? bulmu^laTj 
bu sirada keadisinin sesini duymu^larj bakinca dirildi- 
gini g6rmii^ler,iiaanatJaradabirer birct gHrtinmii^ hatta 
§iiph(j cden birlsine el ve ayaklainida (jatmiha gerilir- 
<ken delinmi^ dan nnb yerlerini gQsteriui^j soma diri 



s,a mmm kutOphane: 



Sahife 125 - 358 



303 



MlsSSEVl FERIJI I 



MESMliVj SEfiHi J 



olarak goge agmigtir (Matyus, son bab ■ Marktis 
vtI" IS Luk3j XXI11 ' XXIV * ***«# 

AlAj XXI). 

Kur'an ise tsS Pey gamber'i olduremediklerirji,. 
asamadiWatiru, onlara oyle goriindugiinu. Allah'in onul 
gage yiicdttigim beyan buyunir (VI, &# 157 . 
J 58). 

Bir halk rivaye inegfre Is& gogc agar ken, yakasmcla, 
dvinyaya ait oJan, diinya malina hilunan bit igue bulun- 
dugu icin dOrdimcti kat gokte kalmi?,, daha yucelcre- 
agamami^tir. 

6Ti. Ey beyitten sonraki beyitlerde, peygamberlerin, 
Tanri naipleri oldugunu, naiple naib cdenin ayn saml- 
mamasini soylcr ve bum izah edcrken imnmn > AILafrm- 
vadigina, birligine, e$i ortagj bubnrnadrgma inandiktari. 
sonra Ptygambetinin de gerfek peygamber olduguni* 
tasd]yk ile olabilecegbi, hatta peygamber Kgi casdiy- 
kin melckierL, kitaplan, vahyi ve btkiin pcygamber- 
lcri tasdiyk ik miirnkun oldufunu, < f Onlar tfyle ki^iler- 
dir ki Allah 'i ve ptygamberki-jni inkar edrler; AMah'J* 
pcygambederinin arasim ayirmak isterier ve bazistna 
inandik, bazisma iuanmadik derlcr ve imanla klifiir- 
arasinda bir yol tutmak dilerler; i?te onlardir -erct-kre- 
Ltafirler ve biz, kafirkr icin agagilstia bir azap bajiriaV- 
migizdir, Allah'a ve pcygamberkrine inanardara ve fcr 
lerinden hie birini ayird etmeysnlere gelince: Onlara-. 
ecirleri verilecektir ve Allah ^hn orten rahimdir,, 
ftyetferi mucebince (IV, Nisa', 150 - 152} iman cdea- 
leria, "Ve kendi dilegiyle sox soylemedi, nonu aucafc 
vabyedilen , ?eyden ibarct,, fiydferi hSknriiiie gore: 



J. I II, Nccm, 3 - 4) sozlerinin dahi vahiy meali olduguna 

■;rjarjmak kab ettigioi, H& Muhairimed'in peygamber- 
■erin sonuncusu ve efdali oldugunu tasdiyk etmckle-j 
"Ve adim yucetttik J5 mcMndeki ayet-i Kerimeye gore 
(XCIV, ingir^h, % "AHahAan ba$ka yoktur tapacak, : 

siiziindcn soma "Muhammed AUah'm $eriat sahtbi 
1'eygamberidir,, dernenin gercktigmij bunu gtiniilden 
de gerc^klemeniiQ icab ettigini, fakar boyle olmakla 
beraber btitiin peygamberlcrin, Mteavibk. Isevilik 
gibi dinleri aonradan asb onurulmu^ bir bale golmi^ 
olsa bik hepsinin tevhid uzcre gonderildigini anlaliyor. 
NiyabtE J i;en Lmamet manasi dahi i;ikanlabi!ecegine 
gore f 'A1fyi aytran, beni Elyirmi^, beni ayiranj Allah'i 
ayirrni^ oSnr„ (KiiniLi'ul-Hakaaik, II, s. 174) ve "Razi 
degil misin ki ya Alt, Mfisa j ya Harua ne tncnziledeyse 
sen de bana aym menziledesin; ancak bendeu soma 
peygamber yokj, hSdisleri m«kteza*.inca Eimme-i Hii- 
■da J yi da ayirmamak lktiza ettigini btldiriyor (bv hSdisin 
medreklcri, bulundugu kitapbr v.s. i$& merhuna Seyyid 
Abd'ul-Huscyn ?eref iid-din, in "El-Muracaat,, ma b. 
VI. basun, Ncccf-I3S3 H. 1%3; s. 152 - 164). 



691. Bu bevitccn bolumiin socy 



kadar 
tedir. 



" Ervab - Melekfit,, alemice 



olan 700. beyte 
i^arei edilmek- 



722. Bu beyitte Kur J an J ia XXI. suresinin 107, 
Syetine i^aret vardjr ki me&li ?udur; "Biz seiu ancak 
■alemlere rahmet olarak gonderdik.j, 

"Bilgitder yeryiiziinun l^iklandir, peygamberlerin 

^alifckridir, bcnim varislerimdirj peygamberlerin varis» 



Sahife 126 - 358 



204 



ME5NEVI SHRHt I 



leridir^ mealinde de bir hatfis vardir (Kiinuz I 

s. 86), 

738. Bu beyitte LXI. sfirenin (Saf) 6, ayetine i^aret 
edilmekiedir; bu lyettc Hz. Muhammde, Ahmed ad* 
tie aiulmaktadir \ bu ad hSdiste de gefer (C&rji- 1 I 
s. 90). 



(METtN) 






ls& Diainl yoketmeye $aU§an basta bir 
Yahudi p-adi$ahimn lukiiyesi 

O fifibm soyundau bir ba?ka padi^ah ifleydana 
■^ikci; isl iimnnjtiiM yoketmeyi kurroaya ba$ladi. 

* Bu padi§ahm meydana fikisindan haber 
abnak istersen "Andolsun bur^lan okm goge„ 
silresini okc, 

ilk padi§ahtan kotti bir yol yotdam meydana 
geldi ya, bu padi^ah da o yola, o yordama ayak 
basti. 

* Kka bir kbtii yol yordam korja her solufcta 
oiia lanet gidei, <;atar. 

tyiler geijip gittilcr; iyi adetleri kakfr; kotii- 
lerden de zuliim kaJdi, IsSnetler kaldi. 

J50. Bil kt kjyamete dek o kiitiilerin cinsiuden 
gelcn fcisinin yiieu, hep o kotuliiktere ySnclir, 

* Bu tatli suyJa aci su, halk iginde damar damar- 
dir. Sur ufuruhinceyedek boylc gider bu. 

* iyilere kalan miras tatli sudur. O ne mirasi- 
siditJ "Kitabi miras olarak verdik^ mirnsi. 



■ 



Sahife 127 - 358 



•MESNE VI S5SBH1 X 



MESNE V] SBfOjl I 



80? 



Dikkat eder£en gfriusiia ki isteyenlei pey- 
gamberJerin i^cisifim panlrdanm isterkr; bu-, 
nun iqn yalvanr, yakarirlar, 

Panltilar uiciierte yanar dSner; yalim, i nc * 
neredeyse oraya gider. 

Pencereden vuran ^ ^ i?inJe d ~ ner 
dumr; buiiiu cevreyi dola^r; ciinkii gaaes. bir 

bir bureian bir byrca gitmededir, 

Kim bir yiJdizta ilsilE^e, yMiy.h, kcnd* 
yildiziyla ko§up durur o. 

* Tali hi Zuhre'yse gonlii ttiruden caigiya, 
caganaga akar, a^k aramaya koyulur, o set-da™- 
dii^er. J 

* Kan dokmcyi huy edinmi § Miirih yildi/jysa. 
yildizi, sava^ ifcira, diisman arar o. 

" Yddizlann ardinda oyle yddizlar var ki on-. 

lar ne ihtiiaka diiserler, ne de kutsuzdur onlar. 

Onlar, bu mmeber, bu bi linen, tarnnan [*). 
yedi g5kten baska giiklerde d^ner. yiirdrler. 

Tanrj l^iklarjnin pardlisma iyiden iyiye dal- 
mi$]ardir; ne birbirlerine biti?ikrir onlar, ne- 
birbirteriiidcD ayn. 

r Talihi bu yddizlardan oJao, Jsfifirleri tas!ar 
da yakar yandirir. 

Onun ofke^ haldeii hale giren, kimi iist«,i 
Plan, kimi alt olan Mirrih'in dfkesi degildir. 



760 



L 



* "Ostiin olan i§ik, eksilineden dc amandadir-j 
karartnadan da; Tanrj Igigt Tanri'nin iki parmagi 
arasmdadir, 

* O i^igi canlara Tanii sa^m^ur ; bahti olanlar 
da eteklerle o i?ign toplami^lar, elde ecmi^lerdir. 

Yiiziinii, Taori'dan ba$ka$ina cevirmeyen kiji, 

o isik sa?i&itidan elde etmijttr, 

Kimin a§k ecegi yoksa o 151k sayismdan bir pay 
tide edememistk. 

Par<ja buguklana yuzleri [[itndedir; bulbul- 
ler, gullerle a^k oyununa giri^ir, 

* Okuziin rengini di^indan ara, insamn rengini 
i^indcri; ister at olsun, isrer sail. 

770. Gii^el reokler, temizlik kiipiindeD meydarta 
gelir; ^irkinlcrin reakSeriyse kara cefa suyundan, 

* guzelim rengin adi "Tann boyasi^ dir; 
idrli rengin kokusuysa Allah laneri. 

Denizdeu olan> gene denize gider; ncrcden 
geldiyse o yana vanr, ula^u. 

Dag bas.Lamidan hizli akan seller, bizim bede- 
nimividen de a^kla kar^nii^ can, kc^ar asbna varu, 

Yahudi padi^ahimn bir 3.tc§ yaktirmasi, 
iittKin yanina bii* put diktij'tncsij bu 
ptita secde cdcti ate^ten kurtalur demesi 

O kepek Yahndi, bak ne i? etti? Are^in yam- 
ba^itia bir put dikiirdi. 



Sahife 128 - 358 



SOS toJ&MEVl SBRHI I 

Kim bu puta secde cderse kurtuMu; secde 
etmeyeD atejiE ortasuta ge^er oturur dedi. 

$u nefis putunun layigini vexmcdi de o yua- 
den cefsinin putundac bir ba?ka put dogdu. 

Putlarm anasi, bir put olan nefsiaizdir; ciiaku 
put yilandir; nefis putuysa ejderha. 

Nefis demirle ta§ gfbidir; pur o sakmakta$in- 

dan siqizyan kivikuudir; o kivikim suyJa soner 
gidcr. 

Fakat ijakrnaktasiyla demir, ne vakii suyla 
soner? Insanoglu, bu ikisi, kendisiyk olduk^a 
nasi! esenlige ula^ir? 

7S(X Eufe testide gizli durar kara sudur; nefsiyse 
bu kara suya kaynak bil, 

O yontulniu? put, kara sde benzer; pm yonan 
nefis^e anayoJdaki fcaynaktir. 

Bir par^asi yiizlcrce testiyi ktrar ams kaynajjin 
suyu. durmadsE dinlenrneden co§ar kaynar. 

Put kirrnak kolaydir, pek kolay; fakat nefsi 

feu*Jp gecu-uieyi kolay gdmiek biJgi&izlikdir, bil- 
gisTzlik. 

By ogul, neftiu jeklini arlyorsan yedi kapdi 
cehenneinin bikayesirsi oku. 

Her sdukta bir duzeni vardjr nefsin, her 
diiienLnde de ^iizterce firavtin, o firavunlara 
uyankrla beraber featar gider. 

Musi'mn Tann'sima MGs&'ya kac; firavun- 
iuk ederek tman suyunu dokme. 



MESNEVl SZEHI [ 



200f 



* Ahad'e, Ahmed'e el at ; a karde?.. kurtul 
beden Ebu-Cekl'mdeti. 

pocugun ate$ i^inde stfze gelmesJ, 
haiki atege atilmaya da vet etme&i 

O jifft* bir kadmu, Qocuguyla o putun kar$i- 
sina getirtti; iR$ yalim yalira yarunadaydi. 

Kadindan <;ocugu aldi; alexin i^ine am-. 
Kadin korkur, g&nlunii imandan ayrrdi. 

790. Puta secde ctmek i&tcdi ; derkeD cocuk bagirdi, 

ben Slmedini dedi. 

Dedi ki : Anne, buraya gel, hojnm ben, 
g{Jrunu$te ate§rn i^ioJcyim ama iyi bir haldeylm. 

Bu ate? ger^egi ortmek icm bir giJzbagi; 
yakadari basgostermi? bir rahmet oy&a. 

.Anne, atil ate§e de Tann'om kesia deiilini 
gor; Taurj haslanmfl zevkmi seyret, 

Su gibi gtiriineD, fakat gerijekte ate? clan bir 
dunyadan ^fc da dal 'ate?e beniseyen $uya. 

Dal da Ibrahim'iii sutlarinj gar; hani o da 
ateste sekikr. yasemiokr bulmu^tu- 

Senden dogarken olUmu gorUyordum; senden 
ayntmaktan pek korkavordum. 

Fakat dogunca, daracik bir zindandan kurtul- 
dum, havasi hos, rengi gtizel bir diinyaya ciktjm, 

^imdi de atesin i^indeki esenligi goriinct 
diiayay) ana rahmi gibi gordum. 

- F. J* 



Sahife 129 - 358 



310 



300 



SIO. 



ME5N£VI $Z(m} ] 

§u atesjn iginde bylesine bir dunya gordiim ki, 
a dunyanm her zerresinde Isi.sohiklular vac, 

§ekli yok, kendi&i var gibi bir diinya igte. 
O var goriinen diinyaDin jekliyse bir kararda 
duTtxia^ 

AnaSi annelik hakb i^in atil ateje de bir gBr^ 
bu atesia atc§ligj yok. 

Atil atese anne; devlet gdrriij catmi^ aril 

ate^e mac devleti eiden kafirma, 

O kdpcgin gucunii gcrd-ua, gir atc§c de Tanii J 
run gtidinii, IfiiftUja gor. 

Ben $ana aciyoruoi da o yiizden ayagini ipeki- 
yorum; yoksa nes/emden seni dus.iinmcyc vaktim 
bile yok. 

Gir ate$e, baskalartm da cagir ; ciitikii padisah, 
are§ tcine sofra yaymi$, 

A MvHJumanLar, hcpiniz de abbn atese; din 
tadindan ba§ka ne varsa tumii de azaptir. 

Hepiniz de pervaneler gibij yiizlerce bahar 

olan su nasibc atilin. 

Cocuk, o fopluluguii ortasinda baginp duru- 
yordu; halkin cam hcybetk doLmadaydi, herkes 
kendinden gecniedeydi. 

Bu bagr^tan, bu cagn§tan soma halk, kadin 

erkck, kendinden gef mi? bir halde atese acilmaya 
bajladi. 

Memurlar zorlamadan. hie biri, kimseyi tutup 
siirumeden, cekmedeu, dostun askryle arc?£ 



MTiSXEV) 5ERHI I 



an 



■ atiliyorlardi; ciinkil her aciyi tathlas^irmak ondan- 
dit- Oflun cliiadedu. 

1$ bir hale vardi ki memiurlar, ate§e girmeyin 
diye lialka engei olmaya bajladjtar. 

O Yahudi utandi., yuzii kara oldu; yaptiglna 
pieman oldu. gbnlu sikildi. 

<^iinku halk, tmana da ha da fazla a§jk olduj 
bedenini yokctinede daha da ger<;eklcs i a. 

SukiirLeir otvun ki ^eytamn dii^eru ayagma 
takildi : sukiirler obun ki jeytan da kendini ytwia 
kara gdrdii. 

Halkin yiizune sump durdugu pislik bir araya 
copter) di. o adam olmaysnin yiiziine bula?ti. 

O, halkin elbisesmi yirtar dururdu ya ; kendi 
elbisesi yirtiJdi, haikm elbisesiyse saglam kaldu 

Tanri rabmcf etsln, eseaEfk versjn 

MuhaTiiniid'ir adtni eylcnerek anan kisjiniri 

agzimn egrilmesi 

Biiisi agzim eger de eytenerek A'iuhammed'tn 
adim {*) mardu anarken agz,i egn kahvtrdi. 

Pisman oldu da ey Muhammed dedi, lvitufiar 
sahibisin. lediin bilgisi katinda; seii bagi^la. 

BQgisizligimden seninJe alay ettimj haJbuki 
asii alay editecek beEmi^im. 



(*) N'ctindt "Mtr M nil Eimnicd" dtr; iiitiina "Nam-i Ah- 
med" yazilmi^, 



Sahife 130 - 358 



"212 MESNt-Vr SiERHr 1 

■•■■ 

820. Taorij birisinin perdesbi yirtmak isterse, 

gonliine. remiz kisUeri kinama isteginj verir. 

Fakat Tann, birisinin aybim ortmek isterse 

o ki?i . aefis ytiziuiden ayrplara buianmis kisflerin 

biJe ayiplariru soylemez. 

Tann, bize yarcbm ermek dilerse gGiiiumuze, 
aglayip inleme istegini verir, 

Ne mutlu g5zdur o g5z ki omm ifin aglar; 

ne kudu goniildtir o gonu] ki onun fan yanar 
kavruiur. 

Her aglamanm sonu gulmektir; sotiu goren 
ki$j kudu bir kuldur. 

Nerde akarsu varsa orada yegillik vardir; jicr- 
de akao g8zya$i varsa oraya rahmet geli*.' 

Inleyen dolap gibi gozkrinden yaskr $ac da 
car. aJanindan ye^ilb'kler bitsin. 

* Aglamak istiyorsan gOEyasi d^keideie aa; 
acinmak istiyorsan sen de acj ariklara. 

O ^ifit padi^ahin atc$1 paylamasi 

Padi§ah yiizunii atese dcndiirdij de a serr 
huylu dcdij sendeki diinyayi yaksn huy nerde? 

Nasil oluyor da yakmiyorsun, buyuna De 
oldu? Yobsa bahtimizdan, kurdugun kuruntu 

degi$d mi ? 

£30. Sen ate$e tapani bite bagis.larnaz$jn; sarja 
tapmayaji nasi! kurtuldu? 



MESNnvi ^crhi { 



21* 




A ates., sen trig dayaamazdinj nasd oluyor da 

yakmiyoisun; Bu nedir, giiciin mii yok? 

BUj bir gozbagi mi, yoksa akil bagi mi? B5yle 

yikelen yalim nasil olur da yakmas? 

Sana birisi biiyii mii yapa; yoksa simya mi 
bu? Yaliur da huyunun bu aykirihgi bizim bab- 
timizdan mi? 

Ateij dedi ki: A saman, ben gent oyum; atd 
bana da yakiciiieinu gor {*). 

Yaradib$im da degi^inedij oaiim, huyum da, 
Tnnrj kihciyim, izinle keserim ben. 

Turkmenin kopek lcri £adirin onunde konuga 
yaltaklamrlar, 

Fakat ^adiri yanindan bir yabanci gegmcyc 
kalkt^irsa kopeklerictj kendisinc arslancasina sal- 
dirdiklarim gfiriir. 

Kullukta ben de kopekten a^agi degilim ya; 
Tanrj da dirilikte, kudrecte bir Turkden a$agi 
degil. 

Yaratili$ attain seni gamJandirirsa bu yaki^i, 
din padi^ahinin buyruguyiadir, 

S4-0. Yaratihs atejin sana bir seviti^ verirse ona, 
o ne^'cyi gene din padi^abi verir. 

Gam gdrdiin mii bagi^lanma dDe ; giinku gam, 
yapti^i isi, yacaucinin buyruguyla yapar. 



iijidbl kuLlriAi!:ii!-. 



latw 



Sahife 131 - 358 



21* 



MESNEVl 5EEHJ 1 



MliSNEVl SERIIt 1 



215 



850, 



Tann isterse gamin ta fcendisi ne^'e olur; 
ayak baeinjn ca kendisi biirluk SccsiJjr, 

Yel de kuldyr, wprak da ; su da kuldur , ate? de. 
Bana kaT§i, sana kar$i ftllidur bunlar; Tanrj ile 
dipidirlcr. 

Ate^ Tanri tapisinda ayaktadir; a>ik gibi gccc 
gundiiy kivramp ctonnadadir. 

Cakmakta§irti demire vurdun m\i di$ariya 
&i?rar; Taiari buyruguyb di?anya ayak basar. 

Zuliim demiriyle iitem cakmakta^Hai birbirim; 
vurtna; ciinkii bu ikisi erkeklc kadin gift focuk 
meydana getirir. 

Qikmakta^iyla demir zati sebeptir ancak; 
fakar 3 iyi ki$i, sen daha yukanya bak. 

Cunkiibusebebi sebep meydatta getirmi§tir]; 
bir stbeb olmadtk<;a sebep, kendiligindcn nasil- 
meydana gelir? 

Pcygamberlere kilavu?; dan sebeplerse bu 
sebepterden de tisruadur. 

611 sebebi, 13 gftrur bir hale getircn o sebeptir; 
kimi deolur, kanatsrz bir hale sokar, bir 15 gcrdiir- 
mez ona. 

Bu sebeplere akillar mabremdir; sebeple- 

reyse peygamberler mahrem. 

Ru sebep. Arap^ada acdir? Cevap ver de 
"resen-ip,, de, bu kuyuda iptir i§e yarayan. 

Cikjngin dtjnii§ii ipia sanlmssina. bo^alma- 
sina sebeptir; fakar qfcingi d5ndiireni gbrmemek 
de kotii bir jeydir, 



* Sakm ha, sakm> diirtyadaki ^u sebep iplerini, 
^u ba?i domniis. felekten bilme. 

Bilme de felek gibi eli bos^ bag) donmiis, bir 
halde kalma; Gastizitikten cira gibi yanma. 

YeL, Tanri buyruguyla ate§i yer ; sdmuriir; 
ber ikisi dc Tann scarab lylcsarhos. oimu§ gitmijtir. 

Ey oglUi gi^unii acarsan yvmu^aklik $uyumin 
da Tann buyruguyla varoldugunu gbriirsuii, 
Gfke ateskiin de. 

* Yelin cam Tann'yi bibneseydi Ad kavmini 
ayird edebilir miydi hi?? 

* Hud, inananlarm ccvrcsine bir iji^gi ^izmi^ti; 
yel oraya varuica yumu^iiyorj kafifiiyordu, 

H60, ?izgiden di$anda oJanlanysa havalaia kaldi- 
nyoi\ havada param parca ediyordu, 

* Tipki bmmn gibi ^eyban-i BJi de suruniio 
eeviesine bir cizgi fckcrdi 

Cuma geldi de namaz vakd otdu muj kurt 
saldirmasm diye oyle yapardi. 

Hi? bir kurt ^izgiden iferiye giimezdi; 
hi? bir koyun da cizgiden di^anya ^iktnazdi. 

Tann erinin ciadigi dolayli ^i^gij kurdnn hirs 

yelini de yati^lirtrcli, koyimun hirs yelini de, 

BCylect cccl yeli de ariflere, Yasuflardan 
(*) gelen yel gibi yumujak, gg/.cl CJCr,. 






Sahife 132 - 358 






£10 MESNE VI ;i:i;ni I 

Ates Ibrahim's dis ge^iremedi; ^linkii Tanrs 
se^kimydi o, nasii lsirabilirdi onxi? 

Din ehli de $ehvet ate$i ile yanmaz; gen k*. 

Linliin ise o ate? alir, ta yeri]] dibine g6turur_ 

* Taiiri ernnyle kabaran deniz dalgaiari, Mu- 
sa'mn adamiarlm tamdi; Kiptiicrden ayirdetti. 

* Tatiri buyrugu gelince yer f Kaarun'rj altm- 
lariyie, rahtiyle dibinedek Qekti, yuttu. 

870 * Suyla toprak. is^nm soiugunu ottayincs 
koi kanat a^n: bir ku§ oldu da Ui^tu, 

* SeaiD tesbihin, suyta toprak tan meydana 
glen bir bu^udui ama, gonial gerjekliginden 
uflenen solukran suyla toptak canlamr, cenner 
kusu olur. 

Turdagi Museum i?igiyla oynna dakii; ol- 
gun bir suO kesildi, cksikiikten kurtuldu. 

Dag yiice bir sufi olduysa sa§xhr mi buna? 1 
Musa'nin bedejii de bir kesek parfasindan 
duziiLmu^Eii. 

Yahudi padi^ahinm hunu ktnayip 
inMr a mcsi, adaniJannm ogudunii 
dintememcsi ('*) 

O <?ifit padi^ah bu §a$dacak seyleri gijrdii de 

gene kinamaya diistii, ancsk yalanladi bunlan. 

0|tit<;uler, haddini a$ma; inat binegirJ boy- 
le siirme dediler. 



(•) "Cuhftd,j B^Lj umitHJmuf, bnghgui (1st taiafina kttyiH; 
yaayla re "padjadj, Can stmra jaalitujur. 



MISMEYl SE&Hl I 217 

Ogut^ulerin ellerini baglatip hapsettirdi; zul- 
■mii zulme uladl gitti. 

Derkeii i$ mademkj buraya geidi ; ayagini 
dire a kopek, kahruniz geldi ^attij diye bir ses 
geidi. 

Ondan sonra ate? kirk ar?io yueeldi, yalrm- 
landi, alevlendi, bir halka haline geidi; o ^iflt- 
lan yakti gitti. 

Onceden de temelleri ate$ti ordarm; sominda 
da temellerine. gittiler. 

880, O bdliik ai:e§Len dogmustu ya; par$a bu^ttk- 

lann yolu tiinncdir. 

Onlar inanam yakan bir atefti ancak; ate^leri, 
^er^op gibi kendilerini yaktj yandudi. 

* Anasi Haviye olanin bucagi, gene HaviyeMir. 

Ogul auasi, oglunu arar; temellerj kendi 
pargalarmi pelerine takar, 

* Sular havuzda mahpustur ama yel gene dc 
yufcarrya ijikarir onlari, fOnkd o su da yel gibi 
clort diregin biridir. 

Ye) suyu azar azar alirj t& madeninedek gotii- 
.riirj hapisten kiircarir onu, sen gSrmezsin bile. 

Bu soluk da bi7im caninnzi, tipkj omin gibi 
azar azar dunya haplshancsindcd ^alar. 

* Temiz «Szler, bizd^n jikar da ona dogru 
lagar, ondan ba? ka kimscrjin bilmedigi bir yercdek 
-varn:, ula^jr. 



Sahife 133 - 358 



218 



MliSNEVJ SERHI 1 



MESNIVl £l!ll]f! 1 



319 



Soluklarimiz, temizlik yuzfiuden cjkar, yucelif- 
de bizden armagari otarak oliimstizluk yurdtras 



varir. 



Sonradan utuluk saliibindea, sozleriinizjtj 

kar^iugi, rahmet clarak iki kat (jogaliT da bize gdir. 

890. Sotita da ku] gene dde ettiklcrine benncr 
sevaplar dde etsin diyc bizi, gene o giizel siklere 

benzer sezfere sevkeder. 

Ifte boytece, boyuna giizel siteler yiicelcre- 
gider, rahmet met ; bu ikisi sende^ senin var- 
liginda boyuna olur durur. 

Farsca soyliyeJim: YSnj bu ccki? o tadin. 
geldigi yandan gelh\ 

Her bolugiin, htr toplumun gdzii, bir gun, 
bir tad aldjjfi yanda kalmi§tir, 

Gercekien de her cms, kendi dndnden tad. 
aht, Bak da seyiec; par^a bucugun tadi kendi* 
tiimundendir, 

Yahut onufi, bir duster) olmaya kabitiyeti 
vardir da ona uk§'ti mi, onuii dnsi olur gidd. 

Hani suyla ekmek gibi. Onlar da bizim dn- 
simizden degil ama bizim dnsimiz oldular da* 
guciimiizii arrtirdilat. 

SekiJ bakimindan suyla ekmek bizim cinsimiz 
degildir ama^ sonu bakitnmdan otdan, bizim* 
cinsimiz bit. 

Cinsimb olmayan bir jeyden tad alttsak^ 
olsa olsa o $ey, bizim dn&imize benzet. 



Fakai benzeyeii seydun alinan cad, egreridir; 
egreti $ey de sonunda kalmaz, yok olur gider. 

■900. Itu^a, isUkian bit tad geise bile kendi dnsini 
bulamad) nil, hollas, maz, ksyar. 

Susuza seraptan bir tad gelse bile serabin 
gyriiitdiigii yere varinca go'riitien su, gdruDme^ 
olur; gene $u arar eusuz, 

Muflislcr, kalp paradaa hojla?irlar ama, kalp 
para, basdao yerde rezil olur gider. 

Diktat et de kalp paranja altm suyuna batmts, 
olmasi seni yoldan alikoymasin, e,£ri biigrii hay al- 
ter seui kuyuya armasio. 

Kelile'den su hikSyeyi tekrar oku da ondaki 
fcmadan hisse at. 



Sahife 134 - 358 



HESNEVj $CHHt I 



231 



(5 E R H) 

Bnndan onceki luk3ye mubasebetiyie 745. beyktea 

903. beyce kadar, ^egitli bahiskre de girilerek arjlatilan- 
bikaye $udur: 

Bundan onoeki bikayede ardatilan padi^ahin so- 

yundan ba§ka bir padi^ali Tsil diniui, omm ummetiiu 
yoketmeyi kurar. Bir atej yaktiru, yambasjina da bir 
put diker; tierkesi o puta secde etmeye yagirir. Secde 
edem birafor, etmeyeni ateje atrinr. Derken bir kadim 
da cocuguyla, yabm yahm yanmakta olan attain bas,ma 
getirirler; gocugunu alip ate^e atarlar. KadiH, kwku- 
sundan. inancmdan donccekken ?ocuk, ate$ isinden 
bagirmaya baskr; ana der, ben cok rahatim; gel de- 
buradaki giizclliii seyret; a inananlsr, atihn. bu ate§e;. 
burada zcvk var, ncs/e var. 

Halk, bu mucizeyi gfirunce memurkr zoriamada& 

a*e§fi autmaya ba§ briar. Fakac &e& atilanlan yakmaz,. 
Padi^ah kizar, ate$i kinamaya baslar. Are?, beu de der. 
emir kuLiyiira; Taiin einreLrnedik^e kiinseyj kayamam,. 
Osut^ukr pad^aha, bu i^cen vazge<;mesini soykrlerse- 
de dinlemez; onlari hapsettirir Derken ates, alcvlenir;. 
padi^ahi ve ona uyanlan yakar, fil eder, 

BedTuz-zaman Furilzan-fer bu nikayenin, Sa'kbi'' 
nifl "Kasas'iil-Enbiya,, smda oldueuriu kaydediyot 
iMaatuz; s. 9} ve lukayeyi anlatiyor ki hiilasasim vcriya- 
ruz ; 



Bir adamj Isa Peygamber'in dinindedir; Yahudi beyi 
<onu, Yahudi olmaasa ateje atmakla korkutur. Adam 
kabul etmeyince onu da, onun gibi direneiikrdeii odiH- 
bin kisjyi de yaktirdlga aie§e atbrir. Bir rivayeie g<ire 

bir giinde yetmi^yedi kisiyi amrn&a da ate^iti yandigi 
headck dolunca yalimlar di^anya vurur, kafirleri de ya- 
kar, yalniz adi Zu-Nuvas otan o Yabudi beyi kunulur, 
Bu arada Isa din me girmij olan bir kadun da, dininden 
dbnmezse yakacaklanm soykyererk tehdit ederkr, 
Diriirtden donmeyitice de once ilk oglunu, sonra ortan- 
casini ate^e atarlar. Kadm direnmekte devam edince 
Eiitemer ^ocugunu kucaguidan kapip atc$c atacakkn 
sirada kadln, dininden dtinmeyi kurarken ^ocak dile 
gdir; ana der, sen ger^ek dindesin^ dOrune. Kadm bu 
olaganiistu olaya gfiriip duyunca diniDde seba» eder, 
6nce cacugunu, sonrfl kendisini ate$e aup yakarlar. 

Bayz^vi tefsirinde $u fivayet var: 

Bir padi^ahin biiyuciisu, kocayinca biiyd egrefmesi 
icin cna gcu^ birisini ^akird olarak veriyorlar. Gen$, 
bir rahibe rastliyor ve Hristiyan oluyor, bir ^ok keramet- 
ler gostetiyor, Sonunda padisati rabibi de, dcJikauhyi 
da oldurtiiyor. Fakat kcrametkri gorenler, Hristiyan 
oiuyorkr. Bunun uzerine padi?ah. hetidckkr kazdinp 
ii^krinde ates. yakfjoyor: dininden donmeyenleri ate?e 
atttuyor, Derken kucaguida 9ocugu bulunan bir kadin 
geliyor. Qocul^;, aua^ma, day an ana diyor, seo ger^ek 
dindesin. Ayrica Nicrsui boyunun Htistiyaa oltuasi 
iizerine onJarij Zu-Nfuvas J in ate^e atip yaktudigj rivaye- 
tt de vaidir (II, s. 595). 

Kur'Sn-) Kerim'in LXXXV. suresi dan ve 747. 
fceyitte, ilk Syetine i^aret edikn "Buruc Sure^i w oin 



Sahife 135 - 358 



22 2 



MESWJEVJ 51* H J I 



MLSNEVl SEHHl ) 



33* 



4-7 $yctlerinde boyle bir oiaydan bahsedilinektedir ki 
bunlar bafckuida gefitii rivayetler vardir vc yukaridaki 
iki rivayer dc buntardaDdir; atesc amraa emir, Yusuf 
b. Zu-NuvaVt±r (digcr rivayeder icin Mecma"ul-Bey3n :, 3 
b. c. X, a, 464 - 466). 

Ahd-i Atiyk'te Danyal kitabnda Abdanagoh, Mi$ak 
ve Sadrak adh Lie feifiyi, Buhtunnasar'in Bab'ul'de Dora 
Dora ovasma dikrirdigi altin bir pura Eapmadiklan icin, 
i^inde ates yauan bit firma amrdigi, fakat bunJarm 
yanmadigi hika>e editir (III) 

748. "Miisliimanlikta iyi bir yol - y ordain koyan ki§i 
o yolda yiiruyenlerin seyabi gibi sevaba erijir; a i§i 
isleyenlerin sevaplarmdan da bir gey eksilmez, ■MiisJii- 
manlikta kotii bir yol y ordain koyanaysa., ondan sonra 
o yolda gidenlerin giinehi gibi giinah va^lir; o koriilugti 
i$leyenlerin gunahlarmdan da bir sey eksilmez.,, (Salrihu 
Miisliin'dcn naklcn Aliadis-i Mesnevi; Tehran - 1334 
S. H. s. 5 - 6) 

751. Sflr boynuz gibi bir seydir. Eur'3ti*fl] VI. 
suresinin 73.,XVIII.suresinin 39., XX. suresinin 102., 
XXIII. (Mii'minCm) m,, XXVII. su res in in (Neml) 
78.^ XXXVI. suresinin (Ya Sin) 51., XXXIX. sare- 
sinin (Ziiiner) GO., L. s&resinin 20,, LXIX. sflresiuia 
(Haakka) 13. LXXVIO. suresiain (Seta) 18. ayetle- 
rinde Sur'un ufiiruJiip kiyametm kopacagi biJdirilir. 
Hadiste de "SQr'u ufiirmcye memui melek, yaranldi- 
gindan bed SlVij agzina dayanu-^ emrin ne vakit gele- 
ccgini beldemektedir^ denmcktedir. (Garni'; II, s. 36). 

Te J vilde Sfa, variiklarin istidariariaa uygun surei- 
lere biirumnderidir (TeA/ilat, I, s. 510). Oliiye benze- 
yen gonulieri dirilten sohbet, Sur'a bcnzetilir; dinleve- 



nin bilgisinin, anlayisimn kiyameti kopar, yen! bjr anla- 
yi? vc bilifcle dirilir, 

752. Kur'aVin XXXV, suramin (Fittt} 32. aye- 
tinde, ^sonra kitabi, kuUariimzdan sec tiklerimize miras 
biraktik; derken onlardan ncfsise aulmedcn var vc on- 
lardan mfltedil harekeT eden var ve onlardan, bavtrlarda 
lierkesten il«i giden var Allah isuiyle; i$te bu, pek 
biiyuk bir lutuf ve ihsaadir,, deomektedir. Beyitteki 
<f Khabj mirai obrak vcrdik,, mcalindcki "evten&cL 
bit^bjj bu Syetten alirunadir. 

757. Zuhre. 5S9. beytin izahina bakmiz. 

753. MirrSh. Iran J da Behram diye anilan ve hayir 
melekkrinden sayilan bu yildia Kcldanistan'daki Sabii- 
ler tarafindan bir Tanri okrak kabnJ edilmi^tir. Onlarca 
adi Mares J tir. Sonradan Yuoanhlara Ares, Ronaahlara 
Mars oiarak gtfmt^tir. Iran'daj yolcularij gariplari 
koniyaabirmetekkEnYTonanhJarda firtiaa taorisi oimuj,. 
sonradan sava$ tannsi sayilm^tir. 

EUnde daima bir kihg butunyr , Romalilar bunu elinde- 
rrsizrak olarak rasvif ederierdi. Yaninda Nifak, Korku^ 

Deh^et perikri- bulun-ur. AJayina iSltlm perileri de kati- 
br. Kendisini Afrociit'ten ba$ka' seven yoktur. Zeus bile 
ondan ncfm cdtr. Yunanhlar ona beygir, boga, tebe r 
cok eskiden de insan kurban ederierdi. Trakya dagla- 
r nda oturaD ve Olimp'c arc<!ktarnlar mcdisinde bulun- 
rnak if in gelea Ares J i Yunanlilar sevmedikleri halde- 
Komalilar onu cok seveilerdi. Onlarca Homos 'la Romo- 
liis'iin dc babalan budyr. 

Ares, Zeus 'la kizkarde^i ve ?^vcesi Jonon'un ogludur. 
Bir rivayete gtireyse babasiz do^mu^^ur. Zeus'ur. zev.c<&i 



Sahife 136 - 358 



M££NBVI SEFtHl I 



225 



324 



MESNEVl 3ERHI 1 



gebe kalmi^ bir kiz doguracagini, ODtian sonra da bir 
erkck i;ocuk meydana getirecegoi, bu focu^uii gSge 
hukmedecegini soylemi?. Buna pek kizan Zeus zevcesiai 

yutrnu§, fafcai az bir zaman sonra jiddedi bir baijagrisma 
tutulmu?, ba^mi Ptomete'ye yarding., k;l(a$]iuiii9mden, 
tepesindea urnagma kadar silahh bir buz, Minerva 
^ikmi?. Bu hal jonon'un gayretine dokunmus., o da 
Arcs'i babasiz dogurmus. 

Dogunun yddiz bilgisiae gore bu yildiziu rengi 

atcs kirmizisidir. Bu yiizden de mizaci a$iri derecede 
sicak ve kurudur. Iklimlcrdcn iicuncusii, gUuLerden 
Sah, gecckrden Cumartesi geeesi, madenlerdeu bakir, 
duygulardan koku alma, insanlardan ortanca erkck kar- 
de§ler, kizil yiizlii insaularj hayvanlardan arsian, kaplaiL, 
kurt, yuk t,a§nyar> hayvanlar, yaban domu/u, bedenden 
dil, siyah kan damarlarj bu yildiza mensupcur. Bu yildi- 
3in hakim oLdugu zamanlarda doganlar tahammuissu!!, 
sehvete di^kuii, vurucu kirici olurlar. 

Yunauhlarda Mirrih, buluttan bir ata binmi$, yahut 

eliuds nuzrak veya kihc bulunan, bazi kere de postaci 
kiligina sirmis olan genf ve gii^cl bit ddikanb sckliude 
temsil cdilirdL Doguda, sag elinde kmsiz bir kilj£ veya 
mizrak bulunan, sd eMyk bir insan ba$i Euian kml 
parmakli geng ve giizel bir delikanli ^eklhide tasvir 
edumi^r ir. Bazi minyatuilcrde ba?mda migfer de bulunur 
(§arliu Sirr'il-Mekturo, Dr. Muhanimed Mula'in 
Mazdayasna'si, Fetit Kam'tn notlari ve Mytologte 
Der Grkchen und Romer, s. 56 - 62 v.s.). 

Yedi yildizdan Minted, biiyuk yomlu yddiz anlamina 
gelen ' f Sa*d-j Ekber^ , giines.se kiifiik yomlu anhmlna 



""Sa J d-i Asgar„ diye de andirdi. Miijieri'oin kutsuZj 
yomsuz saari pek azdi ', gunes,iosc yomsuz /amanlan 
vardi, Ikisine birden "Sa'deyiij, , yani iki yomlu, kudu 
yildiz denirdi. Zuhal, biiyuk yomsuz, kutsuz yddizdi 
(Nahs-i Ekber). Mirrih kup^iit yomsuz, kiitsu? yddizdj 
(Nahs-i Asgar), E5kilerce yildizlarm durum^ insantara 
ve yeryuziine tesir ederj olaylar bu yiizden oiurdu. 

Hz, Muhaimned^in zamamtida Arabistan'da da bu 
CC$it inan^lann oldiigu hadidcrden anliyoruz. MeseJi 
f< Kira bir yildtza bakana, bir gdecekten habcr vermck 
davasini giidene ba^vurup ondau bir §ey sorafsa kirk 
gecelik namazi kabul edilmtZj, (Caioi^ II, s. 140), 
cf Ommetimde cahiliyet devrindeu kalma dijrt §ey var ki 
bir turlii vazge^mezler onlardan: Soysopla dvuamck, 
?oysop bakimifidati birini yermek, yildizlara bakip hesap- 
lar yaparak yagmvu yagip yagmiyftCaf ma hukmetmek, 
oliiniin arkasmdatii ^uyunu buyonu sayip dokcrek fcr- 
yad ctrnck,, (aym, I, s. 31), "Kim yddizlardan hukiim 
Cikanp gaybi auJamak bilgi?inin bir kismiru elde ederse 
biiyuniin bir kismiru bilmi^ deuiekcir; bilgisini artrirdik- 
ga buyii bilgisi de artar,, (II, s. 143^ ve "Ya Alij. yddia- 
lardan hukum ^lkaranktla oturuia, on [aria diijiip kalk- 
ma„(Kunu2, II, s. 20G) gibi hadisler bunu gosterir. 

759. llitirak, ay dan ba^ka obur yildizlann giinc^le 
bir dcrcoedc bulunmalandir. Eski yildiz bilgijiiie inanan- 
Larca ihtirak ve yildizlara, biiyiik yahut kii^iik kiitauz. 
yildiKm East oLus,u kutsuzluk meydana ggctijir, 

762. Kur'ati'da, XV. ^Orenin (Hicr) IB., XXXVII. 
Su rerun U)., LXXII. sQrenin (Ciiin) S. ve 9, ayet- 
krinde bir soe duymak, bir haber almak i$ia goge 

- J. it 



Sahife 137 - 358 



t 



2Zt 



Mesnfv! 5ERHJ 



cikmak ia^eyeii dn ve geyranlarm, mclefcler tarafindaD 
aoiaD ijihaplaria yakiidipj bildirilir-, 

764. "Kalpler AUah'in (Rudret:) parmaklarmdan 

iki parrnagi arasindadtf; cevirir. dBnchirui i: {Camv 5 , 
I j 8. 70), "Adcmoiiallarinm fiepsmin de kaJpleri, 
Rahman 1 ™ parmaklarindaii ik, parmagin arasindadir; 
hcpsini de bir kalp gibi tliledigj latzdc sevirn.,. 
(ayni, s. 78). 

Iki parmaktan maksat cemal, oeiiL lutuf ve ka- 
hirdir. 

765. O i^[g] canlara Tann sacnustir. "Gercekten de 
Allah balkim karanJikta yarattij $onra i$igim sa^ti 
onlara. By ijiktan kime bir $£ du$tuvse bugiin odur 
dogni yolu bulan; kime diismediyse yarning gitm]jtir. v 
(Cami' h I, s, 58) 

769. Bu beyh Tiirl^cdeki "insanm alacasi icind^ 
hayviuiin alacasi diijmda,, atasfoiinii hanr taenia dad tr. 

771. Tann boyasfc "Allah/in verdigi renk. Allah'tan 
daha giizel reck veren kim? Ve biz ona capanlariz,,. 
(Kur'an, II, 138) 

ibn Abbas. Hasan, Kattdc ve MucShid'e gore 
Attalfin verdip renk, Msh*in dim olan MusliimaTihga 
yapismaktir, Imam Ca'fer J us-£3dik (J4S H. 765% A Hal) 
rengine Musliimanlik demisur. FerrS ve Belli! siinner 
anlamim vtrmiskrdir (Mecnia^ I, s. 319). Ragifc-i 
MahanFye gfre f399 R 1008) tnsanlari hayvan- 
lardan ayird eden akildir. Gene ona gSre Hris- 
tiyanlar ^ocugu dogununuui yedinci gtinii vaftiz eder- 
Jet ve boylece onun tarn Hristiyan olduguna inamrlar. 
Ayet, yaratttiji gercek vaftte, yani dogru dine sahib olu$ 



HESNIV1 SERHI I 



XL1 



kabul cdiyor {Mufradat, s. 274). Hz. Mubarnmcd "Her 
dogan cocuk Tann yaratisina uygun do£ar; sonra dil 
beller de anast, babasi. onu Yahudi yapar, I-Iristiyan 
yapar Mecusi yapar.,, buynrmustur ki bu hadiste de 
varans. Musliimanljk olarak kabul edilmijtir (Cimr\ 
II, 6. 79). 

787, Ebtl-Cehl. Bilgisizlik babasi anlamma gelen 
bu lakap Kurcys uluJarmdan Hbu -Hakem Amr b, 
Hi$am'a Hz. Muhammed tarafindan verilmi^tir. Mjjslii- 
manhga amansia bir diisman olan ve Bedir savasinda 
okhiriilen bu adarmn kesik basim goren Hz, Muhammed, 
Bu iimmetin firavunu olduriildti buyurrauirur, 

B17. Beyide ba^byan hik&ytfiin, Vail r-gln As J m 
Oglu HakenVin Hz. Muhammedln yUruyii^uiiu rakb'd 
ederek alay ederken Hz. Peygamber'in byte ■ ka) demesi 
uzejuie titrek bir hak gelmesinden. (Sliinceyedek de 
o halde kalmasmdan ^immis olmasi ihtimaltiii Futli- 
3tan*fer, Ma^hiz'd^ bildiriyor (s. 10). 

Titrek kalmakla agiz egilmesi arasmda pek miina- 
sebet gCremiycruz. Bu bakjmdan bizc-e hikSytmn kaynagi 
bu olamaz- 

S27. Aeunak istiyorsan san de ao anklara. "Yer- 
yuxiindekine aci, yiiccler yiicesi ftei&ttt sana„ , <( AciyiD 
da size dc actsinlar; bagi^layin da siz de bagj^Samn ; 
vay s(5z tutuiayaolara, oyvah yaptigmi bile bile yapanlara, 
bunda israr edenlere^, (CSmi\ I f s. 32} "Acimayana 
acnunaz„ J "lDSan.lara acimayana Allab acimaz J5 , If YeT- 
yiiziindekilere acimayana, yuceler yiicesi acimaz^, 
"Acimayana acinmaZj bagijlamayan baf^ianmaz, tb'v- 
be etmeycoe tovbe na«ib edilmez.,, (Ilj s. 169). 



Sahife 138 - 358 



( 



33S 



WE5N£Vl SERHI 1 



854. Felek gCkyuzii demckrjr. Yildia bilgisine ina- 
nanlarca yeryiiziindeki olaylar, adamm ba^ma gdenler, 
gtikteki yildtzlario durumlariyle ilgilidir. Once de 
^yledigimizgibi bu inan^ Hz, Muhammed'iii zamamnda 
Arabia tan'da da yaygmd], Bu yiizd™ Islam, bu temclsiz, 
asiisiz inancte miicadele ecmiijtL OlayLar yliziindeD halk 
arasinda (elegi, yani gokytizunii kiiiamak, bir orf mccazi 
olmu|tur. Gbkyiizii, goriiaustt tersine kapanmig bir tas 
gibi oldugundan da, «Ba$a$agi d&timuf^ gogun don- 
diip kabul edildiginden "Ba$j donmu? feick,, sfizii 
cjkmisnr. Hatta halk arasuida soylc bir fikra da soy- 
leocgclmi^tir : 

Fclek denen kisinin bir tek gozii vamu$; o da 
tiepcsmdeymj?, FiLan adam lyi bii adam deyincc, dur 

bakavun. dogru mu dermic O adami tutar, yucelere 
kaldinr, basima Usriine yuceltirmi ; . Ondan soura da bu 
mu iyi der, yere $alarmi$. 

858 - 859, Ad kavmi. Hud Peygamber bu kavmc 
g6nderi]mi5tir. Ad, Isl3m kaynaklarina gore Nub 
Feygambcr J in tonmu Ircru'in ogludur. Bunun kavmi 
Hadaramik'Ja Umman arasindaki cSlde ya$ardi. Hud, 
Ahd-i Abyiete, tekvin bolumiinde Nuta Peygambcr'iri 
ogullaruun soykrindan bahsedilirken Aber diye gcjer. 
Bati elestirmedterine gore Aber, Hud'dur (Tekvln, 
X, 21 - 25, Savaiy: Le Koran, Paris, J951, s . 217' 
not. 2). 

Ad, Kur'iir'in onsekiz sfiresindc, mtinasebet dii$- 
diikc* gecer. XL surenbi adi da "Hud Sfiresi„ dir. 

861, $eyban-i Rai, ulu Srif ve sahitkrdendir, Gaz^U 
"Ihya'uMJlum„ da, Saftf'nin (20+ H. 819), bu zatm 



MESKEVT 5pnf!l J 



sua 



bu2vmtnda mekrcp ^ocugu gibi oturdugunu, ona soru- 
lar s-ordugunu., bu hale ^aganlara da 0, Tann bilgisini 
biliyor dedigini rivayet eder. Cuma uamazma giderken, 
gUttugu siitiinun ^evresine bir ^izgi ccketmis.; koyunlai, 
bu t^izgiden di$an tjikamadifr gibi kurt dn leeri giremez- 
mi$. Misir'da clumu§, SafiT'ntn mezan yanina gSmul- 
musbir { Abdurrauf -"ul-Munavi : El-Kava-kib'iid-Dtimyyc 
fi Tar&cim1s-Sufiyye,Kahire-l357 B. f0&3>& 123-12-1.). 
Hbu-Nuaym-i Isfah3nt de < f Hilyai ,J u]-Evliy& ve Taba- 
kaat'iil Asfiya„ smda bu rattan bahsedcr (Kahire - 135" 
H, 1938, VIII, 5, 317). 

859. Yusuf'un zajnamnda Misir'a gidip yerle^en 
israilo^ulllart zamanla ^ogal: miliar, bunun Q/erine 
Miiirhlar ontora agir i^ler ylikleraegc ba^lami^larj 
sonuiida, dogan erkek ^ocuklan oldurtmcye koyul- 
mu^lardir. MiLisa'nua ana^j bir zwnaTi onu p-Ytevm.%, 
sonra korkusundan bir seperc koyup Nil nehrine sal- 
n^^ti. Finivun'un kjzi, yahut kansi, Musa'yi bulup 
saiaya gotiirniiis, Fitavun onu e^ T lsd] ^ibi sevip buyiit- 
mii^tu, Siitnine aramiijbr,- anasi gidip bu i§i usriine 
alrmj, Musa'y 1 ^ns^mi^- Mfisi ' biiytiyunce bir gtic 
Misirhlariati birinin, IsTailoguUarmdan birini dflv- 
diiEwnu goiroii?. adanu bir yumrukta oldurmiistu, 
Ertesj giinu Israilogullarmdan iki ki?inin kavga etti- 
gini goriip ayirmak istericen kavga edenlerden bm, 
serJ kim ba^imiza buyruk^ dikfi; dtinku adam gibi 
beni de mi bldiirmek istiyor^uti demi?; Musa yapli- 
gnun duyuldugunu anlayinca iMedyen tiikesine git- 
mi?u. Orada ^me basmda. ha!k kovaknm doldu- 
rarkcn bir yanda duran ski kiz gormii^, ouk rm ho- 
valarmi ahp doldurm^tu. Kiiilar, babalan §uayb 



Sahife 139 - 358 




330 



MESNEVI 5ERHI I 



Peygamber'e bunu anlatrm§1ar, da Mflsa J yi ca*iriv 
miS, sekiz yd fcendisiae hizmct etmek jartiyle Pla- 
num birini verird$, on yili tamamlarsan bu da smio 

bikcegin fg demi$L, Mtisa, on yi] $uayb J in koyunla- 
rim giitm% soma kendisine aynlan koyunlarla ka- 
nsinj alip bir yurd edinmck i?in yola dii$mu^u. Tu- 
va vadisinde, uzaktan bir ate? gbrmii ?J kansina, ya bi- 
raz ate? alayim, isinalim, yahut biri varsa yol sorayim 
dcttiis, o yana dog™ gidince £ahlarm, aga^Jann alev 
alev tutu$rau$ cldugunu, takat hi^ birinirj de yanma- 
digim gorup sa^irmisu. Tanri, burda Mfisa'ya, 279. 
beytin $erhinde s&yledigirniz gibi sopasimn yilan ot- 
ma$j ve elini koynuna sokunca pan! pan) parlar bir 
halde cikarmasi mucizeitrinj vermi?, tsraibgultlarmi 
tutsakliktan kurtarmak iizcre Misir'a gitmesijii bti- 
yurmu^tu, Mfea, dilim airir, karde^im HaTvm bendeij 
daha fasih, ona da peygamberlik ver, benimk yolJa 
demisj Tann bu dilegioi kabul etmi$ti. 

Mtlsa, Harunla beraber Misir'a gidip Firaran'- 
dan, Israilogullarmi birakmaiuu dilemia, Attba., 
Tanri'nui mucizclcrini gijstermi^ fkkat Firavtrn bun- 
lara ehernnaiyet vtrmemi^ bujiun iizerine Tann Mi- 
sir libra Nil nehrini kan haline g«irmi ? , haogi kabi 
kaldjnrlarsa altmda kan gormii^ler, her yanda kiir- 
bagahr belirmis, <?ekirge yagmis, atsimegi ve tatarcik 
salgini olmu% suriilerine kirgm du$mu ?> nihayet her 
evde ilk dogan crkek focuk bknii?, Firavuc dayana- 
mayip israilojfulJJarim birakmisti. Kizildeoizj t$rai!- 
ogullarina, Mtlsa 'run sopasiyle i^aretr iizerine yaril* 
mi?, oaJan biraktigina pieman olan Firavun da ordu- 



MlSNlEVl SEFHt 1 



231 



suyla ardlanna dusnrus, fakat Israilogullan gefinoe, 
deniz kavu$mu§, Firavun ve ordiasu bogu1rnu§tu. 

"Rh fblunde kirk yil kalan Israikgunan SO-82, 
beyiticrin §erhinde bilditdigtmiz gibL bddircin ve 
kudrethetvastyla ge^inmigler, 2^-26. bcyiderin §«- 
hitide ge^ugi gibi Mfisa, Turdagi J nda Tann tecdli- 
sine raazhar olmy^, Tann buyruklarini kavmine bil- 
dirmisri. 

Ozetini verdigtmiz bu olaylar Ahd-i Atiyk'te uzuq 
uzadiya anlatilir (Uric). Ayni kitapta §iiayb, Medyen 
kaliini Yctto'dur (ayju bdliim. Ill, 1, XVIII, 1-2). 

Kur'att-i Kerlm J de Miisa, en fazla anilan peygam- 
beflerden biridir. Bu olaylar bilhassa II, surenin 46- 
66„ IV. sQrenia 153-156., V. su renin 20-26., VII. 
sikenin 103-164., X, silrenin 75-93., XX. sfirenin 
9-97, XXVI . stirenin 10-67., XXVII. sureniu 7-H., 
XXV IIII. sQienin 6-48. ayetlerinde anlatilir (378- 
279. beyitlerin iz^hina da bk.). 

869. Kaarun. 181. bey tin izahina bakimz. 

070, Kur'an^in III. silresinin 49. ve V. sflresinin 
110. fiyetlermde tsS P<;y|ambCTin kilden ku^ ^eklin- 
de yapttgi §eye iiiurunce caulanip ku? olarak u^tugu 

anlatilir, 

871, < f Btitidan daha hayirh bir ^ey ekinekten haber 
vereyim mi sana? Allah 'i noksan nifatlardaii an bili- 
Tim, hamdolsun Allah's, yoktur Allah'tan bajka tapa- 
csk, ulular uiwsudur Allah dersin; her kelimeye kar- 
silik cennette bir aga^ dikerler sana,, (Cami J , I, s. 
'.-Ki) vc ^Allab^ bamdederek o pek ulu Ailab J i, noksan 



Sahife 140 - 358 



Z'il 



M£SN£VJ Still i I [ 



sifatlardan an bilirini diyen ki$iye cennette bir agac 
dikcrletj, (ayni, II, s, 162) mealinde hadister vardir; 
fakat tesbihin kuj olacagina dair bir hadis bukina- 
dik, Furuzan-fei, rf Ahadi$-i JMesnev]„ de 119 mevzfi' 
hadis bildiriyor (5, £-9). Mevliii^ bu bcyti, 970. bey- 
tin $erhinde bildirdigimiz gibi fsa Feygairtber'iii 
Tanri adini anarak, craun izniyle kilden yogurdugu 
kus. sekillerine Ufurerek canlajidirdiginj hatirlayip 
aoylemi^iir saniyoruz. 

882, Haviye, dii^mek, sasmak anlamlanni verir, 
Ccheonemin adiaiindandu. Kur'an'in CI sfiresimn 
(Kaaria) 3-11. ayetleiinde "Ve f4kat kimin ki terazi- 
krdeki tartisi hafif gclir, onun, ana kucagi gibi sigi- 
nacak yeri, anayurdu cehennem uijurumtidur ve ne 
bildirdi sana, nedir cehennem iifurunm? O, pek kiz~ 
giD bir atejtir" denntededir. 

884. DBn direk. Eskilere g<ire madde, dijrt gey- 
den meydana gelmiijtir: Atc?j hava, toprak, su. Bu 
dort unsura, E>5rt unsur ve Don direk antamma 
"Anasir-1 Erbaa. Erkan-i Erbaa„ denirdi. 

8&7. "Kim yikelik, iJsriinliik dilcrse bibin ki 
biitiin yiiceiik, ustiinlufc; Allah 'indir; giizel scaler, 
ona agar, iyi i^ler de o sftzlcri yuceltir ve onlar ki dii- 
zenlerde, kb'tUiulderde buSunurlar, onkradir cetin bir 
azap ve onlarm duzenleri de zati mahvolup jrider.,,, 
(Kur'an, XXXV, F&w, 10) Bu bcyitlc bundan son- 
raki dort. beyis Arapcadir. 






(METtN) 

Av Havvanlartain Arslana, TsmiVy* 
Dayaiimasinij Qali^maktan VaigesmeBiill 
Soylemelcri 

Av hayvanlari, giizelim bir ovada yayihyor- 

lardi ama arslauin korkusundan da kivraiup 
duruyorlardi. 

Giinkii arstan boyuna pusudan cikip birini 

kapiyordu. Bu yuzden otlak zehir kesilmiijti 
onlara. 

D«2£ne ba^vurdular; arslatia getdiler, dedi- 
ler ki: Biz, sana her gun ne yiyeceksen gctiiir, 
veririz, doyururuz seni. 

Euodan sonra avlanmaya kalkijma- bir av 
pe^me du?me dc„ §v otlak zehir olmasin bize, 

Arslanin At Hayvanlarina Ovap Vermesi 
ve ^iili^miiiiiii Faydalarini Soylemesi 

* ArsJan dcdi ki: Evct, fakat vefa gorsem, dii- 
^ene dii§me5em. Ben zeyd'derij bekr'dcn nice 
^uzetLlei gotmii^uin. 



Sahife 141 - 358 



/ 



234 
910. 



MESNE VI i-i-VDl I 



Insa alarm yaptiklan isler, kurdukJan dti- 

zenler yiiiiundcn olmt^iim ben; yikular sok- 
muSj akrepler san^mis beni. 

* igimcte pusu kurmus olan nefisse diizen- 
d:_\ kiiii giitmede biitiin insanlardaa da beter. 

* Kulagim, "lnanan, bir delikten iki kere 
soknlup yaratanmaz,, stfziinii duydu; Pcygam- 
bet'iu sozunii cania. gdrriiUe kabul etti. 



Av Hayvanlarmm, Tanri'ya Dayanmayi, 
<^aJi$ip Kaxamnakran Ustiiti Tutmalan 

* Hep$i dc- a her ijcyden habcri olan hakim 
dedi; ^ekinmeyi birak; yekiomek adarru kader- 
dcn kurtarama? ki. , 

£ekinmekte perperijan olmak, kStiiluk- 

lere ugraniak var; yiiru, Tanri'ya day an, da- 
yane' daha iyidir, 

A sertj a ofkeli er, kaza ve kaderle penc:ek§- 
me de kaza ve kadcr de seaink pennies me sin, 

Tann buyraguna karsi olii olmak gerek 
ki tanyeriDi yaratij giiaii isiuin Tapn'dafl bir 

yam almiyastn. 

Arslanin, £ali$lp Kazanmayi. Tanri'ya 
Dayanip TesHm Olu^tan Ostiin Tutu^u 

Anlan dediki: Evet, dayaac; kilavuzdur ami 
$u sebebe yaptgmak da Pcygamber"ia sunnetidir. 



ME5.NEVI SEHH] I 



235^ 



■* Peygamber, yttcc scsle, rf DayanmakIa bera- 
fcetj devenin ayagim bagb,, dedi. 

* Kasanan Tanrj sevgilisidir s&ziinii isit de 
dayanc yiiziinden stbcbe sarilmakta lembd* 
le^me. 



At Hay van la nil in DayattCi Cah^madau. 
Ustiin Tutmaian 

920. Topium ona dedi ki: Kazattmak, bil ki 
liaikm manf arikbgi yujtiinden, halkin mikta- 
unca elde editen bit riya lokmasidu, 

Dayanctan daha giizel bir kazanc olarnaz; 

teslim olu^tan daha giizel nedir ki? 

* Niceler beladan, gene belay a fcujar; mice- 
celer. yiiandan kacar, ejderhaya tutulur. 

Insan dii^en kurar, duzeni cuzak ohar', 
bitisiui can sanrr; oysa ki kan iciri kesflir 0, 

Kapiyi kapar, k Hitter; oysa ki diigman evin 
icinded ir; Firavurj J un dtizeni de bu e^?ii ma- 
sallaidandir. 

O kb guden, yuzbinlerce cocuk Sldiirftfij 
aiadigiysa evinin ickudeydi. 

6ir goziimuz var, onda da birifok hastabk- 
lar var; ijyleyse yuriij kendi gBriijiiniJ dostun 
gorii$iinde yok et. 

Bizim gbriisumuze kar§iuk onun gorQ^ti- 
tiu elde etrnek, verileniii yerine alinan nc giizel 



M 



Sahife 142 - 358 



336 



MtSNFVl gERHl I 



HESNEVl SIRH] t 



237 



fcar^ilifctLr; onun gorfijunde biitiin dileklerini 
bulursutt. 

(pocuk, tutamazj ko^amazken biflegi, ancak 
baba&imn omuzudur. 

Fakat olmayacak $eyler yapmaya koyuldu. 
el ayak sahib i olmaya ballad] mi zahmetlere dii~ 

yst, kotiilukkrc ugtar. 

930. Halkm canian da d ayak sahibi olmadan 
once vefadaii safaya ugup dumyordu* 

* loin buyruguyla baglandriaf nn, ofkeye, 
turn, kanaatc hapsohip gitriler. 

, * Biz Tanri tapismio ayaliyiz ; ondan sql 
/ istjemedcyia; Peygamber, halk Tami'ya ayaldir 
^dedi. 

Gokten yagmur yagdiramn, rahmetiyle ek~ 
tntk vefmeye de gilcil yeter. . 

Arslanln, fall^mayi dayan^faii 
ustiin tutmasi 

Arslan dedi ki: Evet, fakat ku I Latin Rabbi 
ayagumzm finline de bir raerdiven koymu§tur. 

Dama basamak basamak cikmak gerds; bu- 
rada cebri olmak, ham bir iimittir. 

Ayagin var, oasil kendLni topal edersin? 
Eliii var, pen^eni nasil gidmin? 

Efendisi, kulunun eline beli verdi mi, sOz. 
soylemeden dllegi anla$ibr. 



Bele benzeyen el de onun i^aredcrindendir, 
buyruklarindandit; i$in sonunu dii^iinmek de 
onun sozleridir. 

Buyniklarun caul a kabul cttin mi buynigu 

yetine getirmek icin de can verirsin. 

940. Dcrken satia sir buyrufctan veriij yiikunu 
kaldnir seain; i? giic, vetir sana. 

Yuk altindasin; vukiimi alir da scni binege 
bindinr; buyruklaxini kabu) etmi^in; reni mak- 
bu) bir baJe kor. 

$jmdi onun buymgunu kabul ttmi^sin; 
sonra o buyrutu sen stiyLersin, Ona uLasmayi 
aramada$m; ondan sonra ona ula&n gidersin, 

Tanri nfmetine ^Qkretmeyt cali^mak gii^- 
fiii, kuvvettir; senin cebre inancmsa o nimeti 
inkar eimektir. 

Yiice tawete siikretmek, gucii kuweti arr- 

orir; cebir inanayss nimeti ebnden tikaiir. 

Sento cebre iitancin yolda uyuma y a benzer. 

Uyurafl. uyuma o kapiyi gbrmeden, o kapiya 

varmadan. 

Jsakjii a ibrei almayan tembel cebri (*), 

uyuma o meyvab agacm akin dan ba^ka bir yerde, 

YaJniz orada vat, uyu da her sclukta yel, 

dab silk^in, uyuyaom ba^ina mezder, aziklar 

dii|iirsilD. 



(•J Mctinde 

vaziln-aJi, 



■Ub 



il", korJilafti"n»J a J li»tijne "cebri" 



Sahife 143 - 358 



333 



MESNE VI SITRHl J 



MESNEYl MRHt I 



339 



Gebrc inaamakla yoJ kesenlotin arasmda 
yatip aymnak birdir; gagi gelmcden ucan, vafcti 
gclnieden oten ku§ nasi! kurtulur ? 

Onun buyruklarma btimn bukfcyor$un da 
erkek mi saniyorsun kendini? Bir dikkat cder- 
sen gSriirstin kj kadinsin sen. 

950. Haoi $a kadarcik akJui var ya; o da yiter 
gider; akh ujfau ba^sa fcujiruk kesilir, 

Ciinku sukretmemek ugursuz, kotfj bii i$- 
tir; bu i ?r sukrecmeyeni cehennemia ta diblne 
gottirik. 

Dayamyorsan koyntdugun ijte dayaa Tati- 
n J ya; tk de sonra dayaa kinklan onarana. 



Av Hayvanlarxnin gene dayanci 
jpaij^madaa iistun tutmalari 

Hepsi biidea una bagira ba£ira dedjler ki; 
Sebep tohumlaruii eken harisJerj 

Kadm erkek, ytabinlcrce yttzbinletdi hani; 
ne diye zamanin faydaiafindan bir $cy elde ede- 
mcdiler? 

Diinya fcurulali yuzbinlerce yiizyiUar ici^- 
de o harisler, efdcrha gibi yiizlerce agiz acmis- 
lardi. 

O bilgin topluluk Sylesitie diizenler diizmii^- 
tti ki o dibxnler yuaiindcn dag bile yerindei* 
kopar. 



* Ululuk sahibii onlarin dtizenlerini, "O 
yiizden daglann repelen bile yerleriudcil oy- 
tuuc„ diye anlatu hani. 

Ezeldcn verilen paydan ba$ka, onlarin av- 
laninalanndaQ, gabatanndan big bii jeycik ytiz 
gostermedi gitti. 

Hepsi de diizenden, i$ten kaldiiai da yaliuz 
her$eyi bilccek diiziip kos,an Tann'nin igi kaldi, 
buyruklari kaldi- 

960. Ey iinlii er, kazanci bir addan baska bir 

$ey bi!me; ev diizcnbaz, cabayi bii vehimden 
ba§ka bir $cy sanaia. 

Azrailtn btrisine bakmaei, o adamm 

Siiltynami'in sarayina kacmasi, dayan- 

cm caii^niadan iistun oldugu, ^abaain 

pek az fay da verdigi 

Bir sajE ihtiyar ( '*} bir ku$luk gagi ko?a ko$a 
Suleyman'in adalet sarayina sigindi. 

Gamdan yuzii saraimij, iki dudagi gttver- 
misti; Siilcyman, a efendi nc oldu, buyur dedi. 

Adam, A'/rail bana dyle bir efkeli, oyle bir 

kin etider gozle baku ki dedi. 

Suie^-man, peki dtdi, ^imdi ne isdyotaxtn? 

Onu s6yle. Adam, a can sigma^i, yek buyur da 



(*) Matinde "Zsd rnftrdi" dj 
iijiiiaun yonpin "53<1<:' yazjJmij. 



SCnrsiIa^'-'nci^Jd Zid 



So/iz/e 144 - 358 



310 



IHESNEV) BEBHt t 



MESNEVI SEBHI I 



S41 



Benj buradan Hindistan'a gdtur&im; oiur 
ya, bu kul o yana gider de catum kurtanr, 

Iste bak, balk yoksulluktan bOyle ka^ar; 
ka^ar da hir$a, istefte iokma olur gider. 

Yoksulluk korkusv^ tipkj o korkuya benzer; 
hitsij cabay* da Hindisian say sen, 

Sukymati yck buyurdu, ye) de tezce aldi, 
ta Hindistan'ra bir ucundaki bir ad ay a iletti 
adami. 

* Ertesi gunii divan knmtmustu; herkes Sti- 
leyman'm capisma gclrrjisn, Suleyman AzraiJe 
dcdi ki i 

370, O Miislijrnana, onu carjijidan, malmdan 
avare ctmek i^in on oyte oflseli baktin? 

Azrail dcdi ki: Me vakir ofkeb bakmfsjm 
ona? Yol ugraginda gftrdum de sa^udun ka!- 

dim; jajkin ;a$km baktim, 

Qjnkii Tanri bana, onnn caniiu bugun Hin- 
disran'da alacaksm buyurmustu. 

$a«:turi da yfelerce kanadi olsa dedim, onun 
HindistaD J a varabilmesi uzak mi uzak. 

Sen, diinyamn biittin ijlerini buna kiyasla; 
goziinii n: da g&r. 

Kimden ka^iyottiz? KendLmizden mi? Nc 
de olmayacak ?ey. Kimden neyi kapiyoruz? 
Tanrl'dan mi? Ne de buy fit sin;. 



Arstantn cali^mayi dayanmadan 

iistlin uumasi. falisrnaam fay- 

dalaruu anlatmasi 

ArslaQj evet dedi, fakat bir de Peygamber- 
lerLn, inananantann ifaUfmatarina bak, 

Yiice Tanri onlano gijrdukleri cefalara, ug 1 - 
radiklan sicaga, soguga day amp y:iU:f ■UiLinm 
dogmltru, yitirmedi. 

* Ne duzdiiier. kosjtuiarsa herhalde giizel 
oldu, bos. oldu. ZM giizelden as gelirse giizeldir. 

Tuzaklan felek kiisunu tttitu; eksikleri faz- 
h sayildi, 

980, A ulu ki$i, giicun yettiJk^e peygamberlerle 
erenlerin volunda cahsjj cabala. 

Kaderle penijele^niek savas degitdiir; tjiinku 
bizi onunlfi penfdestiten de kaderdir. 

Birisi, inant; yc-huida, kutluk yol Linda yu- 
riir de bir soluk olsun liyan edersc kafir olayim 
ben. 

Basin yarilmaffirjj $u ba^un baglama; bir 

iki giiucegiz fah^, sonra giiledur. 

Diinynyi arayan, olmayacak, koiii bir seyi 
aradi; ahireii arayansa iyi. giizel bir hal aradi- 

Diinya kazancinda diizenlere ba?vurmak so- 
guk bit seydir; fakat diinyadan vazgec;mek if in 
dii^enier kurmak dfl v&t, yerindedir bu, 

- F- is 



Sahife 145 - 358 



2*2 M£SNIV1 SERHl 1 

Diizcn odur ki kurtulmak igu zindam dc- 
lcr; acitooi^ deligi kapatmaksa, soguk bir duzen- 
dir. 

Bu dunya zindimdir; biz de diinyadaki 
mahpuslanz; del zindaoj da kwrtar kendini. 

* Ncdir diinya? Tanri'dan gaafil olmak; ku- 
mas, para, (ilcii, rarti, kadm diinya degiJdir. 

Mali, din (*). i^ia, Tanii icin yuklenirseDj 
Peygamber buna, ne de g(iwl maJ dcdi. 

990. Geminiu i?indeki su, geroiyi batirir; gemi 
y altmdaki suysa gemiye arka olur. 

Mali mutkii gCnlunden surmustu de bu 
yiizden Siileyman, sneak yoksul adim takinmisrj. 

Agzj kapab testi, ii^sus bucaksiz denizirj 
iistiuide hava dolu bir gSniille ytoer gider. 

Icte yoksulluk bavasi oldu mu insan, diinya 
denizinin ustiinde egle$ir. 

Bu diinyaj riimden oniirj miilkiidur de gon- 

tunun goziinde hie bir ?ey degildir ma) miilk, 

$n halde gSniil agziru yum, muhurle ; onu 
Min Lediin ululugunun yeliyle doldur, 

Cah$mak da hakdir, derr dc hak, dcvl da 
hak; fakat inkSr eden, <jali$mayj inkai etmcye 
gih$n durur, 



MES.NEVI SERHi I 



(>h$m tin tn dayanttJin iisliin oliiju 



Z4& 



(•) Bu beyit m*tmdc unululmuf, JiB.r$i!a [limns da ke 
yailjlrnij. 



Arslan bu ^e^it bir^ok delilter gctirdi; o 
cebrller, arslanin ccvaplaruu dinleyip kandilar. 

Tilki de, ceylan da, tavgan da, ^akal da ceb- 
rtligi birakti, dedikoduyu kesti. 

$u bty'atte ziyana dii^memek icin kukremij 
arslan ia ahdettiler, soz verdilcr oua. 

1000. Her guniiD payi zahmet&izce ona gidecektij 
bajka bir dilegj olmayacakti. 

Giinden gune, kiroc kur'a diverse Oj sirt- 
lan gibi ko$uyor p atslana gidiyordu. 

Bu sagrak, d6ne dolaja tavjana gddi. Tav- 
jan, bu cefa nieeyebir siirecek diye bagudu 

Av hayvanlanimi, tav§anui arslaaa 
gitmektc gecikmesini kmaiualan 

Topluiuk, bunca lamaodir biz, ahdimaa ve- 
f3 cttik de canimiK] feda ettik. 

A m&m, adjnuxi kotiiye pikarmaya kalki;- 
ma, yurii yiiriij tez ol, tez ol da mdnmesiu ar&- 
Lan dedJ, 

l'uv^iHjjji * nl^ra cevap vermes! 

Tav^an dostlar dedi. bana mubkt verin 
de dtizcnimle belSdaa 91km, kurtulun. 



Sahife 146 - 358 



241 MESN1EVI 4£JtHl % 

Miihlet verin de diizenimle catmiis araan 
bulsun; bu da ogullanmza miras katein, soy- 
lcnsin dursun. 

Dtinyada her peygantber, ummetini boyJe 
bir kurtukija cagirdr, boyle bir aimn yeririe 
davet etti. 

Onlar gokyiizuadeki kuttulu^ yolunu gor- 
mQ§krdi; iakat halkm goziinej gbzbebegi gibi 
kiifiik goruntirlerdi. 

tnsanlar Feygamberi, gozbebegi gibi kiicuk 
gordii; gijzbebeginin bliyuklugune kimse yol 
bulamadi. 



Av ttayvanlarinut tav$anm stiziine 
itiraz etmeleri 

1010. TopluJuk, ana a tjek dedi, kutagim ac; 
kendini tavjan bil de haddioi a$ma, 

Bu ae bi^im Isftir ki seudci) iyiler bu sozii 
* hatirlarina bile gedrmediler. 

Ya ululandm, ya da kaza izimize dij?tu; yok- 
sa bu soz senin gibisinc aerden layik olacak? 

Tavganin av hayvanlarina cevap vermcsi 

Tav&an, dtretlar dodi. Tanri ilham etti barta; 

ger^kiea de zayii birij kuwetli bir difotn kura- 
bilir. 



MESMFVl $*JtHl I 



345 



* Tanrl'mn balarisine Qjircttigi jeyi ne ars- 
lan yapabilir, ne yabanejegi. 

Taze balls dohi petekki- kurar; Tatm, o 
bilgiden bir kapi ac«ai$tir ona. 

Taan'mn ipckbScegine dgrelrigini bis bif 

fil bikbilir mi, o ^e?H dtizeni diizebilir mi? 

* Topraktan yaraulmi? Adem'e Tann, bilgi 
bgretti de ti yedinci kat gogedek her yam o bil- 
giyle l$ttti. 

Hak'ta suphcyc diijen kijinin korliigune rag- 
men meleklerio adlarint da kirdi, gecirdi, san- 
larjw da, 

* Altiyiizbin yiHtk zahidifl j o buzaginin agzim 
baglayakodu. 

1020, BGylece de din bilgisi sutiinu emiuesine, 
o saflam ka^kiin cevrcsinde dbnmesiiK engel 
oldu, 

Duygu ehlinin bilgisi, o yiice bilgiden siit 
einrneye engel olau bir agitbagidir. 

Bir katre olau gonute oylesine bir inci du^tti 
ki denizlcre, gttklere bile verilmedi o. 

A $ekle tapan, niceycbir $ekle tapip dura- 
caksin? Anlamsiz eamn ^ekilden kurtulmadi gitti, 

Adam gekilk insan ohaydi Ahmed J le Ebu- 
Cehil bir oLurdu. 

D i vara yapilan adam resmi de adama ben- 
zer; bir bak da gor, ^eki^ bakimmdan nev; cksik? 

Fakat o parlak §eklin cam yok; yiiiii de az 
buhinur inciyi ara. 



Sahife 147 - 358 



2« 



ME*.NEVJ JlRfjJ I 



ME&NEVI SERHi I 



Tunutar da AshatM Kehf'in kopegine d 
vcrdiler; bunu gortincc dunyadaki biitiin ars- 
laolar ba$ egdiler o kopege, 

Madem kj cam, 10 denisinc batmi$ gitmis; 
o ktjrij sekilden ne siyan var ona? 

Kalemicrin ya2ip cizdigi sekil, kjtik degil- 
dir; fcitaptards yazilan da bilgi a, adalet sahibi 
gibi avsiflardir, 

1030. Bilgin dc tiimden anlamdir ancak, ad&lct 
sahibi de. Onlari bir yetde buJamazsin; onde, 
oidda degildir cnlar. 

Onlar mekansizlik aleminde panldar, ora- 
dan bedene vurur; can giinegi gokyuziine sigmaz 
ki. 



Tav^amn bilgjsi, bUginin ustiinlugii, 
faydafan 

Bu s&jc son joktur; sen aklim basina al 
da tav^amn hikiyesini dink. 

E$ek kulagiai sat, bir bagka kulak al; cunkfl 
bu sfiaii esek kulap aiitayamaz. 

Sen yiirii de tavsamn tflki gibi oyununa 
bak; tavsamu arslaai aldatip altctmesinc dik- 
tat ex. 

* Siileyman salxanaunin yiizupdiir bilgi. Bii- 
tiin diinya ^ekildir, candir bilgi. 



Denizlerdcki yaratikkr, dagdaki, ovadaki ya- 
ratiklar, bu huner yuziinden insana karsi fa- 
resiz bir hale du^niu?1trdir. 

Insandan kaplan da, arslan da fare gibi 
feorfcar, Timsah da onun y(i/.iinden co§mu&. ko- 
piirmu&diT, deniz. dt; ikisinin de odu patlanu^- 
ur oa dan. 

Insan yuziinden peri dcj §eytan da kiyiyi 
tutmujtur; her bin bir gizli yeri yer edinmistir, 

tm.anm giali dtismam ^oktur; cjckineUj ih- 
tiyada is goren iosan akjlli insaudir. 

1040. firkin, gtizel, nice gizla yaratilmislar vac 
ki onlann aglayjsj her solukta -gonuk vurur 
durur. 

Yikanmak icin dereye girersen siiyuii di- 
bindeki diken zaraar vctir saua. 

Su dibindcki diken a?agilik 1r ir, a$a£idadir 
a ma , sana bam nu bilirsin ki Euda diken varmis. 

Ifine doganlarla hatirma geltn vesveselerin 
ijarpintisi binkrec ki^inin yuziindendir, bir ki- 
$inui degil. 

Hele dayan da duygularm bit degis.sin, 
degi$sin de on] an gor, eot da (Qziihun gitsbx. 

O vakil kimkrin sGzierini dinlflnenu^sin,, 
fcimleri kendine ba^ edinmigsui, anlarsutiu 



Sahife 148 - 358 






24g MESNEVJ 5EHHI I 

Av huyvanliirinin tsiv^anin diiptinccsinJ 
anlamak istemelen 

Oadim sonra a tavsan dediler, aklmda ne 
var, ne du§tiocedc$in ortaya key. 

ArslaoJa kapj^maya kalkmrj&ra; nc kuruyor- 
sun, ne dujiiniiyorsun, bit sfiyk bele, 

Danismak, anlayij verit, uyamkbk, ayikbk 

verirj akillar akla yardim eder. 

* Peygamber, ey bir Bey kurao, dan.15; da- 
msilan ki$i emindir dedi. 



Dani?aolar, danisirlar ama iistii drtiilu, gu- 
zel bir sekilde; duyantan yanJisjj du^iirecekj 
$a$jrtacak IdnaycletLe danisirlar. 

Peygamber iiatii b'rrulii sozlerle danisirdi; 
dam^tigi kijiler, ana cevap verirdi de isirj ne 
o!duj£undan haberleri bile oimazdi. 

Dayman, ayagi t>a§[an ayird cdemesin diye 
fikrini, ortiilii bir ornekle soylerdi. 

Damstigindan,, sorusuinm cevabrm ahrdi; 
ondan baska biri, bit yabanci, i§in kokusunu 

bile almazdi. 



Tavsanin, du$iinccsini onlardan gizlcmcsi 

1050. Tavsan her sir suylcticme; dedi; kimi 51ft, 
tck olur, kimi tck, ^ift olur, 

AynaniD berrakhgini tutar da yiiziiue kar$i 

Boylersen ayaa cabucak bugiularur', bizi goster- 
mez oiur. 

* §11 [if sey i^in dudaguu az oyriat : Gidece- 
gm yo), para, bir de tuttugun mezhep. 

Bu 8$ seyin diismani poktut; bildi mij pusu 

kurar sana. 

Bir kijiyCj iki kijiye soyledin mi, sirra ve- 
d3* ct artik; iki ki§iyi asan biitun sular yayilir 
gidcr. 

Ikij ii^ kusu birbirine baglasan keder jciq- 
de, yerde mahpus olur kahrlar. 



Tav$*nm diiimni 

1060. Tavsan arslanm y anuria gitmekte bir zatnan 

gecikti; ondan soma pencekr vuran arslamn 
yanina girti. 

Tavjan geciktigj i^in, arslaQ topragi kazi- 
madaydi, feuftrfeyip duruyordu- 

Ben dedim diyordu; a$agihk hayvanlann 

ahitleri haradir, ham ; gev^ektir, fwltrinde 

Fakai giiriikijleri belli tjekten dusurdu; 

5U -/aman, beni nn vaktedek aldatacak, ne vak- 
tedek? 

l^inj gevsek rutan ba^bu^ iyiden iyiyc bu- 

nallT kalir; fiinkii alimakligi yujiinden ne ardi 

gariir Oj lie tfnii. 



Sahife 149 - 358 



ss« 



MESNE Vt SEHlil 



MSSf-JEVl 5ERJHI j 



251 



var, kttaplarda da anJam fejthg, var . 

m sfiatale kitaplar tuzafch™ benzcr; tatb 
sa*, cjinrumiizyn suyunu emeu kumdur. 

Bir kum var fci BU , omm ichden kaynar' 
bu pek ai bulimuj- y e c a d g oau flra 

Hikmet arayan hikmet kaynagi ] m . ki?| 
<=lde etmcye ^mak-tan, sebebe vapi^aktar, 
vazgc^er artifc. 

* Ezberleyeu (evih, Levh-i Mahluz olur 

akli canindan zcvk alir. 

1070. Akh cince ona muallimdi; ondaa sonr* £,) 
ona bir jakirt kesiJir. 

* Aki) CibriJ gibidtr, Ahmed de Tl bir adi 
daha atarsao yakar yyndirir bu adlQ1 beai 

Artik fasoj birak. buadan btfyle sen yiir 
ifcnye; a can padijaii,, benj ni mirm bllragjytIl . 

Terobellik yihunden ^krii, sabr. b.rakan 
ancak 5U n u bilir: Cebir fty^m rutmustiir on™ 

Cebir mancim onaya koyan, kcndini aasta 
eder; o hastalik onu alir, m®mi gotiiriir. 

* Peygamber, yalaacikun hasia otmak ada- 
ma hastaltf get irir; sonunda o adam mum gib; 
erit, s(5ner gider demi$tir, 

Cebir Qt;dir? K*$ b^lamak, yahm kop- 
muj daman damara a^iJamak, 

Madem kj bu yoida ayagim kimami^in: 
kiffie gufuyorsun, ne diye ayagim ba^amijsm? 



Qali^ip cabalama yolunda ayagini kiranaysa 
burak gciir; ooa biner o. 

Dini yiiklenmi^ti q s ^imdi din yukleriir onu. 
Buyruk kabul cderdi, jimdi oiakbul olur, onu 
kabul ederler, 

1030, §imdiyedek padi^ahtan buyruklar ahrdi; 
bujidan boyk 0, orduya buyruk verir. 

^imdiyedek yildiz tesb ederdi ona; bundan 
bSyle yildiza bey kesilit o, 

* Bu sB/.lcr itkilli geJriJnuyorsa sana, demek 
ki (f Ay yarildi,, hiikmiinde de L$kilin yar scnin. 

tmatuni yenile; ama dilk soyliyerek degil 

a gizlicc dilcgini yenileyen ki§i. 

Dile uyug yeniJendik^e imao yenilenemez; 
ginkii ncfsin dilcginc uyug o kapmm kilididir 
ancak, 

Aulamina dokunulmaim; sozii te'vil etmij- 
sinj Kur'an'i de^il, kendini te'vi! et, 

Keadi hivana uyuyor da Kut'Sd j i te'vil edi- 

yorsun; yiice anlam, senin yiiziinden al^aliyor, 
egriliyor. 

i 

SJue^iii gevgek te'vilinin depefsizligi 

O sioek ejek sidiginni iisriindeki saman $&- 
pune ko;isas k Apt an gibi ba^im kaldinyordu. 

Ben diyordut denizi, gemiyt okurausj bir 
zaman bunun du^unce$iDe dalmi^tiiix. 



Sahife 150 - 358 






8£2 MESNEVr SEfttll t 

l$te 5Uj deaiz, bu da gemi; bense ebliyctli, 
dogm du^unur, yerinde hiikum verir bir kapta- 
rum. 

1090, Dentin usriitidc gcmisiiu surtip duruyordu; 
icadarak su, ons ue&uz bucak&iz gbruntiyordu. 

O sidik biriksntisi onca s-inirsizdi; o biri- 
fcinriyi, oldugn gjibi gorecek giia nerde otida? 

Diinyasi, gGrii^ii ne kadarsa o kadardrr; 
gbzti o kadardir, deoizi de. gbrusunce. 

Asii olmayan le'vil sahibi de sinege ben- 
ztr; onun vchmi cjck sidigidir, dii$unce$i dc 

saman (jopii, 

* Sinek, kendi dujiincesine saplanip teVile 
kaLkismasu, btindaa va^gccsc, babt o sinegi dev- 
let kii^u haljne getinr. 

Ibrede bakan ki$i sinek olamaz ; cam da seklc 

baglanmaya Byik degildir. 



Tav$amrj gee, gelmesin.1 arslamn 
bo$ g or me 5! 

ArslanTa penf eleven o tav$4n gibi hani. Onun 
cam, boymiP posuna tayjk oJui nm hd^? 

Arslan ofkeli bir halde dusman diyordu, 
kulagima sijzler soyledi de goziimii bagladj be- 
aim, 

Cebrfleria diiwnleri beni bagiayakoydu; tah- 
ta kih^lari bedeni yaraladi. 



MESNPVt SERH] I 



ZS3 






Sahife 151 - 358 



* Bun dan sonra o giiruliiiyu dinlcmcm ben; 
c sesLerm hepsi dc $eytau sesleri, gulyabani scsleri. 

1100. Durroa a gfinuJ, par^aJa oman ; derilerini 
yiiz; /Its de deriden ba^ka bir |ey degildir onlar. 

Den iicdir? Renk renk sozler; hard suyun 
iistu&deki mencvi$ler gibi; hie dc duramaz onlar. 

Den- korii icin ayrbmi orter; iigiysfe gayb 
aicmi, gayretinden oiler, gialcr. 

Bu soz dcriyc benzer, bil ki anlam onun 
ifidir, Cziidiir. Bu soz jekle bender, anSamsa 
cana. 

* Kalcin yclden olur, defter de sudan olur- 
*a ne yazarsan yaz, hemencecik yok ulur gider, 

Sudaki §ekildir; ondan vefa ararsan pieman 
olursun, ellerini dtytr durttrsun. 

Ycl insanlardaki hevestirj istektir; hevesten, 
istekten gc^tin mi artik O'nun haberi gelir (atar. 

Her^eyi diiKiip ko?aii Tanti'mn haberleri 
ho^mr; ciinkii o haberler ba?tan sunadek bliim- 
suzdiir. 

Fadi^ahlano hutbeleri de degi^irj ululuklari 

da; ancak peygamberkiin ululukiarj kalii, hui- 
bekri degi^mez. 

Qiinkii padi^ahlarin ululuklan bavadandir; 
pcygamberlere vctileo devlct buyruguysa ululuk 
sahibindeo verilmistir, 

1110, Paralardan padi^ahlann adlantm kaziflar; Ab- 
mcd'in adimysa paralaraj sonadekj kiyamett kar 
dar hakkcdeiler. 



:si 



MESNtVl SOtHt 1 



MESNE ¥T 556 Ht 1 



339 



Ahmed J in adt, biscuit pcygamberkria adidir; 
ciinku yiiz geldi mi, doksan da bizdedir. 



Tavjamii diizeni 

Tav^axi, ardun'in huzuruna gitmcktc epeyce 
gecikti; diizeni ni kendince kararla$urdi. 

Uzun bir gecikmeden sonra, arsiamu ku- 

lagina bir iki gizli sSz suyleinek i^irt yob diistii. 

Aklm karartismda ne SlcnUer vardirj $u akil 
denizi as de engindir. 

Bizim sekillerimiz 511 tatli denizde, suyun 

iistiinde yiizen killer gibi yiizer durar, 

lei suyia dolu olmadik^a denizin iistiindeki 
kab gibi yiiser; fakat suyta doldu mu, kab de- 
nize batar gider. 

Akil gizlidir, gbrunense baska bir alemdir, 
§cklimiz dc denizin bir dalgasj, yahui bit is j 
takhgidir. 

$ekif, demz olmak icin neye ba^vumrsa 
vursurij deniz, o bai>vmdugu $eydcn de u^aga 
atar onu, 

Gotiul, kendiaine $it soy ley cm j ok, kendi- 

sioi uzaga acam gormedikce: 

1120. At! kaybolmus sanir da hircintasir ; bindigi 

'ati yolda dab a da hull $urcr. ko$turur. 



O eli acik er, ati yilmi? sami; atsa onu yd 
gibi ko^turmadadir (*). 

Fcryad ederj arar rarar o Raskin; h« yanda 
sorar soru^turur, kapi kapj gezer durui. 

Atimizi calan nerde, kimdir der. A efendi, 
$u oyluguaun altindaki ncdir ki? 

WMt aittr l™, fakai bu at Derde? A at ara- 

yan tek binici, kendine gel. 

Can apacik ortadadir, yakin mi yakindir da 
yiizden yitmis. gitmistir, Hani kiipiin karni 
suyla doludur da., dudaklan kupkuiudur ya 
onun gibi. 

Kirmiaiyi, yestfij ala calam, bu ii£ rengi 
gormtdea once l^igi gormezsen nasil, ne vakit 
gorebilirsio ki? 

Fakat scniu akbn fikrin renktc kayboldu 
da o rcnkler isigi gBrmene perdc kesildi. 

Gece cildn da o renklcr ortuldii mil, goriir- 
$iin ki renkkfi gbriis, lsikia miimkiJnTyius. 

Dj^andaa bit ifcik olmadtkcn renkleri gor- 

msye irokan yok; icteki bayal rengi de tjpki 
bciyledir i^te. 

1130. * Bu, giines yu^iindeu, Stihi yjldizuno yiiziin- 
den goirdnur; icteki renk de yucelik ijiginm 
vurusuyla goriinuf, 



(*) Horn bv, h*m tundnn Sntcki beyitto "kay^!muj" 
ankmjim "y&Vi kcrde" siiiil Me;ij'or. "Yavi Scilmak, y^>»»f- 
^k", aym nnlnma Yuiiue'ta da if=t=r. Tiirtirjc olm.iit s=Tekir, 



Sahife 152 - 358 



T 



£56 



HESNXtd SlfiuJ 



IHFS^EVl JjOIlt 



BS1 



Seoin goziindcki i$igui da gbniil isigidir; 
g5z isjgi, goniillerin istgindin meydana gtlir. 

Soma gtJniU ijigiam ijigi da Tann t$igidir 
ki o 151k, akd igjgmdan, duygn i&igmdan tama- 
miyle ayridtr. 

Gece 151k yok da renkkri gbrmuyorsuii, 
$u halde i 5 igm ziddiyla sana belirdi ki: 

Once 151k goriifiiir, sonra renk gtiruniir; 

bunu ] 5 igiti ziddiyla, hie. is.kile diistneden anlarsin, 

Tanrj, eziyeti, garni, genii! hojlugu nedir, 

anlajilsin diye, gonul hosluguna zid olarak va- 
ratti. 

Demek ki gizli s^yler, ziddiyla belirmcde; 

Tanri'mnsa ziddi yak, bu yiizden gizli kahr, 
Demck ki cince 151k goruniiyor; ondan son- 
fa rengc bakihyor; aid, ziddifk betiriyor; Rum 

ulkeslnin halkiyla 2enci gibi hani. 

Demek ki sen, 1513m ziddiyla isigi bildin; 

md belirdi mi ziddim gostcriyor. 

Variik aleminde Tann l^igina bir zid yok 
ki 2iddiyla da meydana ciksuu goriinsiin. 

U40. * Hasib "Gozler onu kivrayamaz; gGzkri 

kavrar„ ■ bunu Musa J ya, Turdajri'na bak da sor, 
anla. 

$ekille aiilatni arslanla orman say; yahut 
iesle, sozle diijunce gibi tut. 

Bu sb'z, bu ses, dgjiinceden meydana gelir; 

fakrt scq, dujiiace denizi nerdedir, bilmiisin 
bile. 



Ancak soz dalgasmtn gu/clligini gflrursun 

de oQun denizinin de yiice oldugunu biUr.atilptsin. 

Bilgiden diijunce dalgasi belirdi de siizden, 
sesten bir §ekle biiriindii. 

Sozdcn bir $ekil meydana gddi, gene biiip 
gitti; dalga, kendismi gene denize verdi, gS» 
rQnmez oldu. 

* Sdkil, $ekilsizlikten belirdi, gene sekilsiz- 
tigc gitti; "Ger^cktcm de biz, gene ona donen- 
leriz,,, 

* Demck ki sana, her solukta bir olum var, 
bir geriye d5nu§ var; MustafS da "Dunya bir 
and an ibareitir,, buyurdu. 

Dusuncemi-i, J nim havaya attigi bir ok- 
tur; nasil olur da havada durabilir? UN?ar gider, 
Tanri'ya uhpr gene. 

Her solukca diinya da ycnilenir; fakat biz 
otiUj duruyor gorUriiz de bu yeniicameden 
baberimiz bile olmaz. 
itSQt, Otnur, irmak gibi yenidea yeniye gclir, 
akar; fakat bedendc bir durgunbk, bir dai- 
mMt gdsterir- 

Ucu yanmakta olan bir sopayi cline alsan. 
da tcz tez saga sola oynatsan giize, dump du- 
ran upuzun bir ate^ cizgisi goriiniir; omiir 
de pek tez akar gidcr de yiteden duruyor gibi 
goriinur. 

Ucu atejli dah sagaj sola oynat; gfoe upu- 
zun bir ate§ cjzgisi gorunur dedik ya; 

P. 1? 



Sahife 153 - 358 



258 MESJJJiVl SERHl I 

Bu uzunluk, bu siiriip giden zaman., ya- 
fabliSia tezligindendir; Tann'mn tez tez, yc- 
niden yararmasmi giisterii - , 

Bu sirn bilmek tttcyca, pek derin bir bil- 

gin bile olsa, deriii ki: t§tc Husimeddin bura- 

cikta; ondan ogretij ^iinJtu o, kadri yiicc bir 
kitaptif. 

Tav^aam arslatia u1a§masi 

Atelier i^inde kalaa, Qfkeicrap duran, co- 
Sup kbpuren arslan, bir de haktl ki tavijan uzak- 
lan geliyor. 

Hem dc pcrvasizca, kustahca kosmada; kiz- 
mis, tersle^mi?, ofkeli, surati ek;i. 

(^iiokQ kink diikiik geJis^ tohmetli oiuga 
belirtir; yigitlikse send en her ctlr3u zaani giderir. 

Arslanin tapisma uia$ip yakinma varinca 
ar>lan, bre adain cyladi obnayan dive bagadi. 

Ben dedij filkri bile parampar^a etm^im; 
erkek arslanlarju bik kulaktarmi burmu^uin. 

U6. Yan-bujuk bir tavpn da kirn oluyor ki buy- 
ruguinuzu bu f^sfix yeriere vursun ? 

Gaflete dalmissm, tavijan uykusundan uyan 
da $u arsSamn kiikreyi§tnj day a e^ek, 

Tav$anm Sziir getirmesi 

Tav$aa aman efendim dedi, btiyukliik eder 
dc bagislarsan bir forum var. 

A ahmaklann kusuru dedi atilan, ne b'zriin 
v;r? Padi^ahlarm huzurum bu zaman ini gcbrter ? 



MT£S£Vl 5EBH! I 



359 



* Vakitsii Sten horozun ba$ttti kesmek gerck; 
yhma|in Gzrii dinlenmeye degmez. 

Ahmagin ozrii kabahatmdan da beterdir: 

bilgisii ki^inin ozrii her bttgiyc zchirdir. 

A tav-jan, senm ozriinde bi!gi yuk, boinbo$. 
Ben cav$an degilim ki buuu bana dinktesin. 

Padisahiai dedi ; adam olmajan] da adam 
say; sitem gtirtnii^ kijinia ozrunii b:r bid*. 

Helc mevkimin zekaii olarak bir yol azitau^i 
yotundan siirme. 

Deniz bile burun irmaklara, arklara su ve- 
firken gene tutar, her ^erfopii ba^uun ustun- 
de, yiiKiinun iisttuiide gezdirir. 

1170, Bu kererni yuziindcri denizden bir ?ey ek- 
silmez; bu kerem yiiziiaden ae ^ogahr denb, 
ne azd)T> 

Ar$1ao.j ben de dedi 3 yerinde lutafta bulu- 
auraim; herkese boyuna gcirc clbisc bi^erim. 

Tav^an dedt ki: Bjt dinle de lutfa dejjmczsem 

zati kahir cjdcrbaBimn iiniiiie baj boy dura, 

Ku^luk jagi yoia dii§mii§, geLyordum. Yo!- 

da^jmla beraber padiijahnnm hn/uruna gelmek 
iiztre yola koyahnustuni. 

O topluluk, seaia i^ia beaimle be-raber ba^- 
ka bir cav^am da bana yolda^ etaii§lerj yolla- 

mi^lai'di. 

Yolda bir arslaa bu kula saldirdi; her iki 
ydda&a kaswttt. 



Sahife 154 - 358 



MESNIVt SEttHl 1 



1180 



MrSXEVf SKRHl I 

Biz dedim, padisahlar padi$ahuun kulla- 
riyiz; o kapinin kapiyoldaslariyiz pi lr 

than be dedi, padi^ahiar padjjahi dcdighi 
de kirn? Bana karsi fiyle her adam r»lmayanjn 
adim puma. 

Ejink bcraber kapirndan doner giderseniz 
seiii de paralanm, padijahini da. 

Birak da dedim ona, bir gere padi$ahin 

yiiaiinu goreyim., seni de ona haber vereyim. 

Yoldajini yanimda rehin birak; yoksa be- 
nim torcmde kurbansin sea dcdi. 

£ok yalvardim una, bir fayda vermedi; 

arkadasirm aldi, beni tek biraku. 

Arkadasim, hem alim, hem giizellik, hem 
beden bakimindan Lkj mialimdj benim. 

Bundan soma o arslan yuziinden o yol ka- 
panmi$tir; halim buydu i^te, sana soyledim; 
btfylesine bir du$man yuziinden yol baglan - 
mistir padi^ahim (*}. 

Sana gBndcrilen gtmdeliktcn, btindan bo'yle 

umi* k«; sana dogruyu aoyluyomm; 

Gtindclik dviin gerekse yolu temiile; hadi 
gel de o korkusuzu ka,dir ortadan. 

Arslanm, tavsana cevap vermesi 
vc onunla yola dugmesi 

_ Arsian hadj dedi; gel, nerde o, oravadck 
gideiim; dogru soyliiyorsan one dii?. 



2m 



C*) Mrtjnd* "halim buydij...,, ; br^tirmadii bu murai;: 
altiiin "buyJtsine bir diijinan... „ yanim^tir. 



Gideiim de onun da l&yigini vereyim, omra 
gibi yuzbmlerceBinin de; bu sfcziin yalansa 
senin de iayigini vereyim, 

Tavsan srslaru, kurdugu tuzaga ^ekmek 19111 
kdavua gibi one du^rii. 

Onceden nisan koydug-u bir kuyuya dogru 
yuriimeye koyuldu. Bu dexin kuyuyu onun 
camna tuzak etmisti. 

1190, tkisi de kuyunun yakininadek gittiler; i$te 
sana saman altmdaki sayfi benzer bir tav§an. 

Su, bir samar fijpunu ovaya goturiir ama 
bir da&i nasil surer, goturiir acaba? 

Onun diizen tuzagi arslana kemend otmus- 
ru; ne tuhaf bir iav$andi bu ki bir arsiiim kapi- 
yordu. 

Bir JViusa ki Fimtmu, ordusuyla, agir bir 
toplulukla Nil irmagine (pekiyor. 

* Bit sivrisinek ki yanm kanadiylaj pervasizca 
Ncmrud'un kafasuu yanyor. 

DiiimautD sozuuii dirdiyenin hali budur 
i^te; basetgye dost olanin layiguu seytet. 

* HamSti'iu sGziinu dinliyenin hali budur; 

jeytanm s9zunii ditiliyen Nemrud J un haH budur. 

Dii$man dost^asma sfiz soyler am a yemden 
site etse bile ttifcak bil s&zii. 

Sana jekcr verirse zebir bi) onu] ijstun 

bir lutufta bulunursa kabu bi] onu. 



Sahife 155 - 358 



262 



MESNEVI SEKJJT J 



MESNEVt SEftHl I 



203 



1200 



* Fakar kazg gelip ? atti mi, denden ba$ka 
bir $ey gbrernezsin, du^manlarj dosttan ayira- 
mazsifl. 

Boyle bir hal ba?gosrerdi mi yalvarmaya 
koyuj; ink. tesbihc. oruca sanl. 

Feryad ederek Yarabbi de, sen gizJi jeyicri 
bilirsin; kotii, duzen ta^imn aliinda ezme bizi. 

Bi* kopeklii; ettiysek ey arslam yarman, 
su mzaktan arslam musallat etme bize. 

Tat Li euya ateij ^eklLni vermes atcsi de su 
$ektinde gosterme. 

Kahir ?aiabiyJa sarhojluk verdin mi, yck- 
lara da varhk gcklioi verirsin sen. 

Sarho^luk nedir? Goziin, ta;i inci, pamugu 
ycsimta^i gorecek kadar baglanmasi, gormemesi. 

Saibosjuk nedir? ftgm agscitim gflie saudal- 
agacj g9runme$i, duygulann bu kiidar degi^- 



raesi. 



Kasta gclijj 9a tinea ay din gdzlerin 
bile baglanacagim anlatan Uuthiif/le 
Suleytnau'in hifcayesi 

Siileymaii'iu divan cadiriru kurduJar; biituD 
kujlar Jittzuruna geldi. 

Orm, dillerini bilir, sirlanna mahrem kcsilir 
buldular da bir bir, canla, basla huzunma kos- 
tulai. 



Biitiin ku?lar i;ik ^ik diye otmeyi biraktilar; 
Stikyman'la, karde^iaden daha fasih konu$- 
maya bastedilar. 

1210. Bir diti konusmak hi^imlikcir, bagbhknr; 

insan yabancilarla kaldi mi baglanmi^a, hapisa 
du^mii^e benzer. 

Nice Himli'yle Tiirk'ua dili birdir de nice 
iki Tiirk de yabancilar gibi birbirinin diiini 
anlamaz, 

Derrick ki aiahrcmlik dili, apayn bir dil; 
gciniUdeslikse dildejlikieio dc daha iyj, 

Sozsiiz, i^aretsiz, yazisiz; gODuldcn yiizbin- 

[erce terccman kopar, beJirir. 
p 

Bucilfl ku^larin her bin, keiidi sirlarmi; 

hunerlerindeQ, bilgilerinden, i$leiindeo ne- 

Icri varsr? hepsiai; 

Bir bir Siileyman'a soyluyor, bunerlcria- 
den bir oset aciyoi, kendini gflsiermeye ugra- 
jiyordvt, 

Bu oriinmeyi de ululanraak yiiiiiriden, var- 
hkcaa yapmiyoilar, onuji huzuruna bir yd 
bulmak, ornin yakirnndan olmak irin yapi- 
yorlardi, 

Bir kill, bir efcndiye kul olmak dilerse hii- 
neriain bir tizetini efcndiye gbsterir hani. 

Fakat onun, keudisini hi/metine almama- 
s\ta dilerse keiidini hasta, sagir, colak, topal 
gbsterir. 



Sahife 156 - 358 



264 MI-SMEVI SIR Hi I 

Hiithute sira geldi; san'atini, du^iinoesini 
bildirme ndbtti ona du?tiL 

1220. Dedi ki: Padi^ahim, en m$& bir hiinerimi 

soyleyivercyim: sfizii kisa kesmek daha iyi. 

Siileymaii, s&yle dedi. bakalim o huner 
neymi^? Hiithiit, ben dedi, yiicelerde Hearken. 

Ta yiioelcrdaij sasmlyan bir gozle bak[un 
mi, yerin dibindeki suyu gSriiriim. 

O su Derdedir, derinligi, ne kadardrt, ne 
renktedir; ncrden kaynayip co§uyor; icprsktan 
mt, yoksa ta$tan mi? Hcpsini giJriirum. 

Ey Sidcyman, ordunun kanacagi yeri tayin 
etmek icjn bu biQp aniayan kuhinu sefcrlerde 
bcraber gOiiir. 

Siileyman da, dcrio, susuz pillcrde bize 
iyi bir yolda&sin sen dedi, 

KargBiiin, Huthiit'tiu'davasuu kuiamasi 

Karga bu sOzltn duyimca haaediuden Sii- 
Icyman-'in huzuniua geldi de o dedi qykirt sdy- 
lcdi. katu soyledi, 

Padi^ahkra kar$i &oz sSylemek edebe ay- 
kindir; heJe o sto yalan olursa, olmayacak bir 
soz ofursa. 

Onda, boyuna bu gi>rij§ oJsaydt bir avw; 
topragm altindaki tuzagi nasi] gormezdi? 

Nasil olur da ruzaga uitulurdu; nasil olur 
da muradina ermez, kafesc rutsak olurdu o? 



MISNEV] SEflll! 1 



S$5 



1230. Sunun iizerine SuJeyman, a Hiithiit dedi, 
daha ilk kadehte boyle bulanman ytrinde mi, 
yara^ir mi' 

A ayran icecr. nasil olur da swho^uk Htm 

larstn; beoim huzurumda laf cdersin, hem de 
yalan laf? 



Karganut kmayifiiia Kulliiit'im 
treyap vermes i 

Hiithut, padijahim dedi; bu giplak yoksul 
hakkinda, du^manin sbyledigi S&tiim Allah icm 
olsun d interne, 

$u davaya kalki^mamm asli yoksa ba^kodum, 
boynumu vurdur. 

Kargaj kaza hiikmiimj ihrar ediyorsa bin- 
kree akli bile oba klfirdir. 

Sende, "Wider,, soziinun bir "kef,, harfi 

bile olsa oyluklar arasmdaki yank gibi kyku 
yerisin, §ehvet yeri. 

Kaza, akbmin g3zuiiu kapatmaKsa havadan 
tuza^i guriiruia ben, 

Fakat kaza gelif catarsa bilgi uykuya dahr; 
ay karanr. giines tutxilur, 

Kazanin bu ^esit duzcnleri eksik dc^ifdir; 
kazayi, kaderi inkar edenia inkanni da kazidim, 
kiderJen bil. 



Sahife 157 - 358 



£GG 



MESNEVl SFRJll I 



26! 



1240. 



MlfSKEVr JFRHI t 

Esenlik ona, Adem'in hikayesi, 

apacik emrc uyiip tc'vildcn 

vazgecmcde kaaitim. oxiun 

gftztinii baglamasi 

+ "Adlan o*retti„ ayctioin beyi olan, her 
damannda yiizbinlerce bilgi bulunan insanlar 
atasj var ya ( *J } 

Hc^eyfn adi, o $ey nasiba, hem dc sonu- 
nadek ne hale gclrafcsc hepsi. onun canma 
bildirilrnistir. 

O, .ne ad taktiysa desi$medi; ^yfk dediti 
tembdle^medi. 

Sonunda inane sahibi olacak ki$iyi onceden 
gordui sommda kafir olacak kisi foicedcu belir- 
di ods (**), 

Sen, hetjeyifl adim, bikn ki$iden i$ir; "Ad- 
Ian ogretti„ renmnin surim duy. 

Herjeyin adi, bis;c giJrc, giirijnii§[me uygun- 
dur; fakac Tann'ya g<j re icyuziint uygundur. 

Musl'ya gore sopasiimi adi sopadir; fakar 
Tann katinda o sopanin adi ejderhadir, 

Omer'in adi, burada, puts tapandij fakar 
Elesr aJcmiDdc adi, inanandi onun. 



s*?=>-. 



(*) B=ymc, "bek" kslimesi hgg, VE Tiirli Sc ] ara fc 



C**J Metinde "her ki «VV«| 



lajlirmada "cvvel" 



ttiu mm^st ' yaadmij, k;;r 



eo ? unun witiw "Milic" j^Nirak diizfl], 



Bizim katimizda T adi eriiksuyn olan, Tann 
featinda $u bcttlijlimizle, rarliginuzla beliren 
$ekildi. 

Bu erliksuyu, yokluk ikminde bir ?ekle 
burijncc<ikti ; artiksiz eksik&iz Tann bilgisin- 
de vardi, 

Hdsib sonumuz nc oiacaksa, Tann katra- 
da gcrcekten adimiz odur bizim. 

1250. Tann, msana, sonuna gtire bir ad takar; 
hatkin taktigi egrcti ad gibi degildir 0. 

Adem'in gozii dc itrtemiz i$ikla bakti, gor- 
dii dc ona adtann cam- ifyiizh belirdi. 

Mcltkler, onda Tann i^iginin parladigmi 
gordiiler dc scedeye kapandilar, ona agirla- 
dilar. 

Adim atuyoruiu, ?u Adcm'i bviiyorum ya; 
kiyaraetcdek ululuklarmi saysam, tjviip dur> 
sam vine bir jey yapamam, sayamam da, (jve- 
mem de onu. 

Adem, bu adlann hepsini bildi; fakaT kaza 
gelip cam mi. bir "Yapma to buyrugunu anla^ 
yi?j bill 5 j yanhss atn onu- 

Acaba dedi, bu yapma buyrugu, hararti ol- 
dugundatl mi verildi; yoksa bir yoruma sigai 
mi, torkutmaii i^in mi? 

Gbnliinde te*w! ustiin oldu, §a5tfdi da bu 
^ajkinUkla bugdaya koijtu, 

Bah^ivanm ayagtna diken batinca hirsiz, fiT- 
sat buldu, tezeldtn kumaji aldi gOtiirdii. 



S.O.^EnK^fCOTOpHAM^- 



Sahife 158 - 358 



1260 



MFSNEVI Serh! t 

Adem, 5fl$kinLigindHn ddafip gene yola ge- 
lince bir de gordii ki hirsiz, isyurdundan piliyi 
pimyi ainn? girmis 

* Rabbi miz. g«;ekicD de Hz zulmettik deyip 
ahetrneye, yam karunljk basti, yo| yitti demeye 
koyuldu. J 

En f*) kaza, gunesi orten bir buluttu; ar 5 - 
laala ejderha bile kaza yiiziinden fareye diiner. 

Kaza buyojgunu yiiriiiiince tuzagi gormez- 
sen. kaza yiizunden bilgisiz bir hale gden yalniz 
ben degilim y%, 

Ne mudu iyi bir \$ tutaaa; soru birakip 
da fcryad ccmeye, iclemcye koyulana. 

Kaza gehr de gece gibi seni kavrar, kusanr- 
sa sonuada gene dini mtacak kazadir. 

Kaaa yiiz keie caniaa kasteise. geae Sana 
can verecek, derman edtcek odur. 

Su kaza yiiz kcre yolunu vursa, gene senin 
cadirim gdkyiizuaun yiicesine o hjrar, 

Seni, aman yurdujip gOtiiriip dikmek itfn 
$u korkutusunu lfifcu£ kerem say, 

Bu soz'Jii soau yoktar; vakil de gee oldu; 
•set tavsania arslanm bikayesine kulak ver. 

Knyuya yaklasinca tav^amn 
ar slandan geri kalmasi 

Knyuya yaklajtiklan rakit arslan, bir de 
bakti ki tavjan ayagini fekjyor, geri kaJiyor. 



j-azilei-flfc ddifJtilmJUrtt 



MESttEVl SUSHI 1 369 

Nidn ayagiia gen (ektin dedi, geri kal- 
ma, da$ tine. 
J 270. Ta^an dedi ki: Nerde ayagim? Elimde 
de gird ayagimda; canim dr tir titriyor; yiire- 
gim yeriaden oynadi, 

Yiiziimu gormiiyor mnsun? Betim benzim 
altia pbi sap sari, tengim, icimin ne hale gel- 
digini tiaber veriyor zaii. 

* Tanri yiizej bildirici adim takmistir; Srif 
kisinin gbzti de yiize dalmis gitmistif. 

Renkle kcku, can gibi gammazdir; atin 
Id^aemesi, a tin vnrkgmj bildirir. 

Her§eyin sesi, seyden haber verir de ese- 
gin aiurmasitu, kapima (jalinmasindan ayird 
edersia. 

* Fcygamber, iasanlardaki aysrdedi? kabili- 
yetiai aolaturken tnsan demi^dr, dilinin altir.Ja 
gizlidir. 

Yuittn reagij gflaiil haliui bildirir ; aa baaa, 
sevgimi goaliiride wt< 

Al a\ yiiz sanki $iikiii se^idir; sai-arrtiis yii- 

zuci verdigt sesse sabn, cefayi bildirir, 

Etirni ayagiau alaaa, benzutiirj rengioi, gil- 
ciimu, kuvvetimi gidereni; ugradim. 

Nereye saldirucsa kinp gecirenCj her agaci, 
ta k&kiinden sftkiip ataaa; 
1280. insanlan, canlilarl, cansidan,, bitldleri ma- 
tedeae soia^tiai. 



Sahife 159 - 358 



\ 



270 



1290, 



MJiSNEVl SIB M! f 

Bunkr parca snibgkJar. Tiimleriti bile onun 
yiizuuden rengi sararmi?, kakusu bozulup 
gitmi?. 

Dunya, kimi sabrediycr, kimi siikrcdiyor. 
Bag, bah?e kimi dbiseter giyiniyor, kimi cu- 

pplak kaliyor. 

Ate? renginde dogan giine 5 , bir ba$ka anda 
baja^j dolunuyor. 

Gok cardagwda parlayan vildtzlar, soluktan 
soluga ihriiak betas i na ugruyoriar. 

CvuzelUkt^ parlayi 5 ta yildizlardaa iistiin oka 

Ay da mceagnya tutulur da hayale ddner. 

Bu oturamakli, bu edepii yeryfoQ bile dep- 
remlerle sitmyysr nmilur. 

Nice daglar vardir ki bu arada katasica bela 
yuKunden dunyada paramparca olmns, kuma 
□ttamiigtur, 

Gma c g dosi olan bu hava bile r fcaza geldi 
in J veba kcsilir, kokar gider. 

Cama kiafeardesi ote, rath su. bir gtflciikte 
sararir, bulanir, katarir gider, 

Ululandikca ulukoaQ, yal, m y a Lm ,. aoan 
ate^e bite bir okur oiifler; souWrir ates . 

Denizin iialini de ^rpiOEisiDdan, co 5 up kd* 
p^fc&Mfea, bir akildan bir akila ddnusiinden 
aula, 

Ba$i donmij^ ara y ip dufaa gSkytHiiniin 
Bali de cocuklannm hali gibi. 



MESNEVl $mti 



an 



1300 



Kimi asagdara dii^er ; kimi ortaya gelir, 
kimi yiicetere ijikar. Onda da bSliik btiltik kur- 
lular var, kuttusslar vat. 

A Tiimlerc kanlinis. par^abu^uk, bcr yayil- 
mis $eyin, her basit dstniu holim, var, kendinle 
kiyasJa. 

Tiimlerde zahinei, den olduktan sonra on- 
larjn panjabufuklarimn yiizlcn na&il olur da 
sararmaz? 

He!e ziilardan betiren, sudan, tcpratan, 
ate§ten, yeldtin meydana pelen par^abuguk. 

Koyunun kutttan kacmasina kacilmaz; ?a- 
sdacak §ey $udur ki bu koyun, kurda goniil 
veimi$lir. 

Dirilik, zitlarm birbirkriyle uj-la^mafiidir; 
aralaruida savaj beiirdi mi bu da dltiiudur. 

Tann'tun lutiu, $u arslanla yabanesegini, 
$u uzak mi uzak iki ziddt birbiriyle uzla;tirmi§tir. 

Madera ki diuiya hastadjr, mahpustun has- 
lanin &liip gitinesirie $a§jkr mi hie/' 

Tav^ajij arsLma t>u ce^it ogiitler verdi de 
i^te dedi bu baglar yiizunden geri kaldirn beu, 

Ai-slunm, ^uvsiiTiit geri kalt^itidatd 
sebebi sohkiim 

Atsbn, sen 5U hastauk sebcplerini birafc da 
neden geri kaldm? Onu soyle bana, ouu dgreii- 
mek istiyorum dedi- 



Sahife 160 - 358 



m 



13 M) 



MI5NEY1 SEKHI I 

Tavsan, a arslan dedi, bu kuyuda oturuyor; 
bu kaledc afetlerden cmia. 

Akti olan, kuyunun dibini seccr; ciinku 
gtfniil safalan yaloizlikeadir. 

Kuyunun kaianhgi halkm karartilanndan cta- 
ha iyi, halkin ayagina yapijan, basjm kuriara- 
madi gitti. 

Arslan, beri gel dedi, a9acagmi yara, kah- 
reder onu; bir bak bskalim, o arslan orada mi? 

Tavsan, o aie^en yanmi^im ben dcdi; be* 
ni kucagma ahrsan ancak o vakil bakabilirim. 

A ifltuf sahibi kerem madeni, beni kuca- 
guia aiursan goziimti afar, kuyuya bakabili- 
rim ben, 

Arslanin kuyuya bakmasi, ketidislylc 
tavjaaip aJisini kuyuda gdrmcsi 

Arslan tav$ani aldi; 6 da aralana ssgindi; 
kuyuyadek vardi. 

Kuyuya baktiklan gibi arslanla onun aksi 
suya vurdu, 

Arslan, hemeacccik suda kendi aksini got* 
dii; kuyuda bir arslan, kucagmda da semiz bir 
tavsan giirunmedeydl. 

Diismanini suda giirunce tavsani birakti, 
kendisi kuyuya atladi. 

Kazdigj kuyuya kendisi dusrti; yaptigi zu- 
iiim kendi basins gcldi ^aiu. 



MESXtVr 5ERH1 t 



*73 



* Zulmcdenlerin zulunderi karanhk bir ku- 
yudur; butun bilginler boyle sbytcmisjerdir. 

Diimislerdir ki: Kim daha zalimse kuyusu, 
daha da korkunc-tur; adaler. betere bctet ceza 
gerek buyurmu^tur. 

* Sen zulumle bir kuyu kazmadasin ama 
sunu bit ki o kwuyu kendin icin kaziyorsun, 

Ipekbocegi gibi kendi cevreni tirmc; kendin 
i^in bir kuyu kafcacaksan bari boyunca ka*. 

* ZayifJati yarduncisiz sanma; Kur'an'dan 
"Allab'in yardinu geldi mi„ suresini oku. 

Sen bir fil bile oban da diismanin senden 
iirkup kacsa gene de i^te suracikta Ebabil kus- 
Ian gelip eatn sana. 

1320. Bir Eayrf, yeryiizunde aman diledi mi, gok- 

yuzii ordusuna bir gurulriidur diiger. 

Birisiru disler, kan i^irtde brakirsin ama 
dij agnsma tutulunca ne edersin? 

Arslan kuyuda kendisiui goriince ofkeyle 
kendi aksiyie dii?mani ayird edemedi, 

Aksini kendi diismani sandi; hasib keudisi- 
nc kiln; ^eku, 

A filSn, iiisanlarda gfirdugun nice mlum- 
ler var ki onlara vuraii, huyundur senin. 

Sttiin varhgin, iki - yii^lyliigtin, zalimliginj 
kdtu sarbojlugunj onlata vurmu^tur. 

O, sensin, keudini yarahyorsun; lanet ip- 
tigini kendi fevrene oriiyorsun sen. 
^,0 ketii iji, apa?ik goremiyoisun kendindc; 
yoksa kendi kendine can dus.manl kesiitrdin. 

F. is 



Sahife 161 - 358 



374 mksmfv] sERiit i 

A bon ki$i, o kendinbe saldiran arslan gibi 
sen de kcndine saldmyorsun. 

Kuyuoun dibJnc uJassaydm o adam olmaz- 
ligjnj setiden oldu^urtu antardm. 

1330. Arslana, gijrdugii fcklin ba$ka bir arslan 
olmaysp kcndi aksi oldugu, kuyu dibinde belli 
oldu. 

Kim bir zayif kijinin di$im siikerse, o ters 
gSrec arslanm i$ini i§ler. 

A araicasimn yiiztinde bir kotuliik goren, 
amican dcgjidir k&tii dan, sensin kotii, kendin- 
den iirkme. 

* Inananlar birbirlerinin aynasidir; bu liaberi 
Pcygaxnber'dcn getiririer. 

Gbztinun bniine gbk reakti bir sise koymus- 
sun da o yiizden alem gGk gbruniiyor saua, 

Kfir degilsen bu gbk gCruju kendinden bii; 
kcndine kSiu de, kimseye eksik, artik bir gey 
sbyleme. 

* tnananj Tann jgigiyla bakmasaydi gizli 

gey , inanana cirilijiplak gflriiniir rniiydii hi<;? 

Fakar seir, Tann atesiylc baktin da o yiizden 

kiJiiilukte kaldin, iyilikten habcriu biJc yok. 

A huziinlere dabm? ki$i, azar azar ate$e 
$u serp de acesin 151k kesilsin. 

RabbimiZj sen de o uertemiz suyu serp dc 
alernin $u atesi tsmamiyle 151k kcsihin gitsin. 



MESKSVf SWHt J 



275 



13-10. Deniziii suyu turn den buyrugunun alruida; 
a eiendim, su da senin, ate^ dc secin. 

Sen dilersen arcs iadi su olur, dikiTLCzsen 
su da ates. kesilir 

Bizdeki su tstek de senin icadin; zuliimden 
kurtulmamiz acnin 10 [fun. 

Bu istegi biz istemeden vermi^sin bi*e; 
ihsau definesiai herkese aemi^sin. 

i avsantn, arslan kuyuya diistii diye 
av Iifiyviinhirjiii* miiide vermeil 

Tav$an kurculdugmia sevinerek ovaya. av 

hayvanJarins kogtu. 

Arslamn. kuyuda aglayip iniiyerek oldugu- 
nii gSriinc* giile oynaya gayirkga vardi. 

Old man elinden kurtulmustu ya; yescrmis- 
ti. havada oynayan dal gihi, yaprak gibi oynu- 
yorj el fir pip duruyordu. 

Dal la yaprak. toprak hapishaDesindcn kur- 
tuluncs ba? ijikanrlar, yele es ohirlar. 

Yapraklar tnmureuklari y arnica tfl agacm 
h.i-.iuu ^ikarlar. 

Her meyva. her yaprak, ayn ayn tomurtru- 
gumin diliyle Tann'ya siikreder. 

1350, thsan sahtbi der : g*kten besledi biai dc agac 
kalinlasti dumdii?. bicti. 

Balci^a sapianmig canlar da baL^iktaa kur- 
tulunca gGnulleri sevincje dolu. 



Sahife 162 - 358 



27<i MESNEVt $£HHJ I 

Tann askmin havasmda oynarlar, ayin on- 
dordii gibi noksansiz bir hale gelirlcr. 

Eederderi oyuna dalar; canlanm sorma; tum- 

den can kesilenieriyse hi? sorma (*). 

Tavsan, aisJam zindana kapayakoydu; ais- 
lanliga ne de ayip, bir tavsana aJt oldu. 

* Bfiylc bir utaiulacak hale ugrami$; sajila- 
cak sty su ki: Sonra da tutmus, kendine Fah- 
reddin lakabim mkmis; bu lakapla cagrilmasim 
istiyor. 

A kip, sen de su kuyunun icindc Eek kaLrnis 
bir arslansm; tav^ana beuzeyen nefsin, kanjm 
dokmiistiir senin, kamtu icmistir senin, 

Tavsan nefsin ovada yayjliyor; sense bu 
nasildir, nicedir kuyusiinun ta dibindesin. 

* O arsbn avcisi, av hayvanlanna, a toplu- 
luk, mujderi geldi tni mujdeleyin birbirioizi 
diyc kosuj. 

* Miijde, mijjde a zevkc dalanlar dedi; ce» 
htjlnem kopegi, gddigi cehenneme yjfciidi gitri. 

1360, Aliijde oIsuHj rmijde, canlara diijman ola- 

nin dislerini sSktu Tann kahri. 

Fences iylc nice ba$lar ezen zalimi oliim 
supiirgesi supriintii gibi supiiriivcrdi. 



(*) MaLmd* "Camn fevretmde diincnlei-Jyie his totmr." 

nieiJindf "Vtm ki S *fd-i can «onhl hod mapurt" !W| SuJtan 
Velcdm nzat Ji ]:SEc»> Abdijjlahoilu Oicnan'in n iiali a, a i p. « uyduk- 



ME5Nl-Vr SERHl 1 



271 



Av hayvaniarntui, tavsania cevresiue 
toplaamalan* onu Ovmeleri 

O anda, biitiin vah$i hayvanlar, gulc oynaya, 
sevincrck, zevke dalip co^arak toplandilar. 

£evrtsini alddar ; oysa ortada bit mumdu 
sanki. Biitun ovadakilcr secde ettiler ona (*), 
1 Sen dediler, ya gokynziiniin bir melegisin, 
ya da peris in. Hayu\ sen erkek arslanlarin Az- 
rail'sin. 

Ne olursan el, caninuz kurban sana; ona 
list oldun, elm kolun sag otsun. 

Tann, bu suyu senin arkmdan akitti; afe- 
rin eline, koluna senin, 

Hele bir daha soylc, onu rias.il faka basur- 
dm; o zptimi duzenk nasil ■ kahretiifl? 

Hele bir daha soyle de liikayen, derdimiie 
dermaa olsun; bir kere daha sojle de canlara 
mfithem kesilsln. 

Bit kere daha soyle; cunkii o sitemcinin 
zulniundcrt camnuzda j-uzbinlerce yara var. 

1370. Tavijan, a ulular dcdi; Tann gli$ kuwet 
verm is d; yoksa bir tavsan da nedir ki diinyada? 

Bana gut; verdi; gonliime lsik bagi^ladi; 
g5niil isigi da elime ayaguua kuvvet kesildi. 



(.♦) Metinds "Sccdc iv*rdr.^J - o goftend^ Li Kan" 
ynzdmil, kaT^il^tifmud^ iisttine "5*tdo kerdflndct h*iii9 »ah- 

riiyan" ynzilaralt diiicltilmi^lir. 



Sahife 163 - 358 



278 MtSNFVr SfHHl I 

Ustunliiklci Tann'dan gdir catar; halden 
hale db'niis, de gene Tann'dan getir. 

Tanri, sanlara, $nphelere diiseolere de, tarn 
inananlara da bu giicu, bu kuvveti sirayla vcrir. 

Tavsjaiun, av hayvanlatina, buna 
sevinmeyin diye cigiit vermesi 

Kendine gel de sirao gelince sevinme; si- 
ray a bagltsm sen, hiirfuk satmiya ka!ki$ma. 
Saltanatinij nobetin de ustiinde drup doku- 

nanlarm nobelim, yedi yildizin da iistiindc 
calarlar. 

Nfcbetten us tun olanlar, Sliimsuz padi?ah- 
lardu. Onlarm cardan, boy una sakiyk beraberdir. 

Bir ikj gun $u icinevi birakimn agzmi o 
olumaiinliik ^aranbina daldinrsiri, 
* 

En kiiciik suva^tan en biiyiik sava^a 
diindiik sbziiniin izahi 

* A padisahlar dedi; disatidaki dusmaiu ol- 
durdiik ama icimizdc ondan bcter bir du^man 

kaldi. 

Bu diismam otdiirmek akun, fikrin harci 
degil; i^teki arslan, [av$ana maskara olmar. 

138Q. Cehennemdir bu nefis, cehennemse ejder- 
liadjrj hem de tiylesine bir cjderhadir ki denklcr 
bile sondiiremez onu, 



1390, 



MISNEVl SEBHl I 



->~?J 



Yedi denizi iger de o halki yakip yandiia- 
nin yakisi gene eksilniCi;. 

* Taijlar, tasjiirekli kafirier, ona aglayip in- 
ky erek, manga^ bir halde girerler. 

* Bunca gida alir, gene de yatismaz., doymaz; 
sormnda Tann'dan ona $u ses gclh*: 

Doydun mu, doldun niu? 0, h£!a doymadun- 
dCT, l$te sana ates, iste sana bararet, i$te sana 
yakif 

Bir diinyayi lokma eder, sdrnuruT de mi- 
desi hit§, daba yok mu diye bar bar baginr. 

Derken Tann, rriekansizhk Meminden onun 
iistiine kudret ayagim basar da o zaman, vaihk 
Sleminde yau§ir kahr, 

Bizim bn. aefsimu de cehennemin parca- 
bu^ugudwr. Parcabucuklar boyuna tiimlerin hu- 

yundadir. 

Bu ayak, ancak Tanri'mndir da onu yati$- 
tmr; zati onun yayim Tann'dan bajka kim $e- 
kebilir ? 

Yaya ancak dogru ok koyarlaii bu yayinsa 
tersinc, egri oklan vardir. 

Ok gibi dogru ol da yaydaa firla; ^iinku 
?ijphe yok, yaydaa, her dogru olatl fnlar, 
upar. 

Dj? sava^tan dflnunce 't savasa yiiz tuttuk; 

Ed kucuk sava^tan donduk ama Pcygam- 
ber J le beraber en biiyuk savajtayiz. 



Sahife 164 - 358 



MESNE Yj JEfcHl I 

* $u kafdagmi, ifnejle ycrinden kaldirmaya 
Tanri'dan gii? kuwer dilerim. Tanri'dan ba- 
sari isterim. 

* Sunu bil ki safian yaran arslanla sava?mak 
kdaydir; arslan odur ki nefsini alteder. 



C S E R II ) 



+ * 



904, Beyitten sonraki tukayeoin "Kettle ve Dimne,, 
dc bulundugu bildiriliyor ve buildan sonrakt btyitle 
hikaye bashyor, 

Asil cser Hintge ve Vi$no mezhebiridei) olanj achni 
bilmedigimiz biri [arafmdan Mii&diu ikinci yiizyili 
siUlarinda K.c$mir'de kalemc ahnmi^tir. Bit giris. vc 
be? kiiaptan meydana gelmis. clan bu eserdc hayvan- 
]a,T3 ait bMyelcr vardir. Scmraki sekli "PansataiUta,, 
diye anilm^ ve admdan anlasUdigi gibi be? hikaye 
esas olmaida beraber, zantanla sayisiz $ekillere buriiti- 
mu§tur, Asil Kettle ve Dimne'nin Vi5.n0 Samara adh 
bir HintU tarafindan yazildigi da rivayet ediUni$tir. 

Miladin 579. yibnda <i1en Iran hukumdari Nu- 
$irevan J in istegi iizerine bu eserij Burzoe adli bin, 
Sanskrit^e'den Pchle vics'ye cevirmi,!, ba$ka Hint ma- 
sallaiindan da faydalanmistir. BrtfMe'nin Pehlevlce 
^cvilisi taybolmiJSj 575 J te Suryanca'ya Lerceme edil- 
miS ve bu cscr fealmistir. Fakjt Abdullah b, Alukaffa', 
Abbasogullarmdan Ebu-Ca'fer J il~Mansur (oiu, 158 
H. 775) zamamnda Burzoe'nin Pehlcvfce eserini Arap- 
^aya ^cvirmi^, buna bir de odsoz eklemi^tir, Ibn Mu- 
kaffa'in eserij fi£ kere nazraa ifekilmistir ki en sonun- 
cusu Abdul-Mii'min b, Hasan b, Huseyn J lS'Sagaani J - 
nin, "Durr'ul-Hikem fi EmsaTil-Hiinudi ve'l-Acem,, 



Sahife 165 - 358 



MlHiF-Vl SEElit 



2B3 



?M 



MESNE VI JliUlt 



idir ye 20 Cumadelula 640 la (1242) taniamlaamj$tir. 
Samamlerdea Nasr b. Ahmed (301-343 H, 914-954) 
zamaiiinda Fars^aya gevrilmeye ba^andi ; fakai taiaaai- 
laaamadi. Rodeg? (304 H, DIG), aym bukumdarin za- 
mamada bu kiiabi na?rna fjekmi$tir; fakat bundaa, 
Esedf'mn (465 H-, J 072) zikrettigi onalti bey it kalroig- 
nr, Gsznevi'ferdcn Behramijah (547 H. 1152), Eb*u£ 
Maab' Ninamuddin NasrullSh b. Muhamrned b. Ab- 
dulhSnlid'e, Ibn Mukaffa'm eserini nesir olarak ter- 
ceme eltirmistir ki dimizde bu eser vardir. Kaam'J, 
Anadolu Selcuklularuidan Sultan l^iiddia Kevkavus 
(641-662 H. 1244~f2tf3) adma, bu cseri Konya J da 
naamcn yazmj$tii\ 

Hitteyn VaiiM Ka$ifi (910 H. 1504), Huseyn Bay- 
kara'mn veziri Emfr Stkhyli adma ^Kellle ve Dimite^ 
yi tekrar yazim^ bu miinaaebetie de bu kitaba "En- 

var-i Siiehyli,, adim vermi?tir, Ekber §0in vtsiri 
Ebii'1-Faz], ff Envar-i Siichyli,, yi yenidcn yazrai? 
ve 996 J da (IjS7) tamamtami^ «lyfi r -i Danis v adnu 
vermijtir, 

Oitce dogu Turkpesine, soara Ay dm Emiri Umur 
Bey (748 H, 134-7) adina Anadeh, Tiirk^ine ijevrilen, 
me?hul birisi tarafindan I, Sultan Murad (761-792 
H. 1359-1389) nazmen yazilan, Vasi J AJI^i diye rani- 
nan All Celeb i b. Salih tarafindan (950 H, 1545) "En- 
var-i SiiheyLU esas tutularak ^Hvumytm-Name,, adi 
ue Tiirkccye 9evrileu J aynca «HQmayun-Name ;J den 
Seybulislam Yahya (1053 H, 1643) ve Misji Kadi- 
siyken 1139'da {112%) vcfat eden Osmaozade taratm- 
daa telhisler vticuda getinlen, bilhassa dogu edebiya- 
tmda ^Hamse,, tarzinin [cadma scbep olan bu munim 



eserin dugu ve ban dillerine yapilan ba^ka terceme- 
ieri, basimlan v.s. hakkinda "Islam Ansiklopedisi,, 
nde "Kelile ve Dimae,, mad. b. (Cuz. 61, 1st. J 954; 

s. 552-55JV), 

Mevlana bu htkayenirt ''Kelile ve Dimne Jf de ol- 
du&unu bildiraiekle beraber, keadisindeki ibdS* kabi- 
liyetiniii bir eseri olarak bu hikayeden ba$ka hika- 
yelere geijmekte, aacak hikayeyij esas fikrini bclirte- 
cek bir kanu olarak kailanmafctadir (hikayenin mcvzuu 
kin Salmi Kesami basjinu K, ve D, yc b. Tebriz-l3lS 
H, BaViil-Esedi ve's-Sevr; s. 96-98). 

MevlaaS bu basit halb hikSyesiae, ^ab^makla Al- 
lah's dayanmamn hangisinin ii^tiia oldugwiUj bu 
muaascbetle eebir ve ihtiyar iaancmi cle^drmeyi ka- 
dere ait Azrail-ihtiyar ve Siileyman bikayesiai, dunya- 
mn ne demek oldugunu, diinya sev^isi gtjniiide olma- 
dik^a mala miilke sahib olmanin insaaa bir 7-arar ver- 
Tnsyccegiai, bilginin degerini. nklin sininai vc Slliamij 
iiyasm batiJ oldugunu, buna iliskia olarak sinek- 
e^ek sidi^i hikayeaini, diiayamn boy una degi^mekte, 
oldugun-u, Hut hiit hikayesi delay isiyle te'vile guven- 
memck gerektigini, zulraii ve ^ulmiin sonumi, her- 
kesin, her ?eydca b'aoe kendi aybim gttrmesi liizumurtUj 
ger^ck savaaui rtefisle lavs? oldugunu ayctletle, ha- 
dislerkj devrinin ve devrinden tinceki devirkiin inane- 
lanni aksettirerek, onlari geregince kitiamak suredy- 
le katmakta, hik^yeyi bamba^ka ve geni$ bir ?ekle 
sokmaktadir. HMyedcki unsurlan bOylece hiitasa et- 
tikten sonra gcrcken beyitkriu izahina girebiliri^.. 

909, Zeydj Bekr,, Arap^ada Grnek getirilerek sarf 
ve nahiv ozcllikleri izah edilirkea cijmle i^iadc amlaa 



Sahife 166 - 358 



£84 



MESNEVl SEXHt I 



ve ger^ck kijilikler i oimayan adkrdir, Amr da bun- 
[ardandir. Ornek cUmkde kadin ad mm ga^nesi icab- 
ederse Hind dcnir. 

91 1, '"En gfcjpcrj diijmamn, ifindeki nefsindir.,, 
(Hadk, Kiinuz; I, s. 40), 

912, "tnanan bit delikten iki kere sokulup ya- 
ralanniaz,, (C5rm\ II, s. 203). 

913, "Kaderden cefcinmenin bit faydasi yok; &- 
kat dulnm, basa gelene de, gclecege de faydasi vai; 
Allah kullari, dua edin„ (Cami% II, s. 106), 

9 IS. ff Bagla da dayan^ (Cami J , I, s. 39). 

919. "Kazanan Tann sevgilisidir„ sozii de hadls 
olarak nakkdikgelmi§tir. $arih-i Ankaravi hadfe ok- 
rak ahy or (s. 86). Hadis of mass bile mc&kn hadistir, 

922. Yilan kendiligmden obnez, rmit)5ka insan 
tarafindan 3ldurulurmu$. Bir insan tarafindan olduriil- 
meyen yjkrt bin yd yasadikcari sonra ejderha olurmus. 
Ejderha^ dort ayakh, boynuzlu, agzindan ate? saegnj 
alev fiskirian, sotoguyk insanlarij liayvanlari 9eken. 
somiiriip yutan naevhum bir hayvandir. Zatarj ar tin- 
ea melekler ejderhayi elgemsagrnayla gbge agdiririar, 
Kai'dagVmn ardiua atarlarmi^ 

Ejderha sozu_, "Aji Dahaka„ dan bozmadir. irau J m 
mitflbjik tarihinde bir pad [5 ah olan Ccmgid, Tanrilik 
davasina kalkismca halfcm stvgisini kaybetmi^ soy 
bakimindan Arab olan Dahhak, Iran'i zaptetmi§, 
Cemsid de Qn iilkc$me ka<^mistir, Dehhak, bir gun 
otururken seytan gelmi§, iki omuzundan 3pmu$. 5p- 
tiigii yerlerdcn iki yilan bitmi§. Bunlan kesmijler, gene 
bitmi$; bir caresini bulamamijlar. Bu sefer $eytari, bir 



MJiS^EVl SERHi J 



285 



hekim kdigina girip gelmi^ ergenlik <jagma gelmemis 
oglati beyni suriildrse bunlar knrur deyip gitmis. 
DebBk, her gun bir oglan kestirir, beynini bu yilanlara 
surdurw, yedkirmis. Gave adli bit demircinin bir og- 
lunu almisfct; ikinci oglunu akcaktari vakit Gnliigiinu 
orsiine takip bay rak yaparak lis Iki isyana cagiimis. Her- 
kes Gavc'ye uyrmis, sarayi basmi^lat. Dehhaki b'ldur- 
miiskr, ytrine Cem^id soyundan FcrfdinVu ^lkarmrslar. 

Feridnn, esk* Hind- Iran mabutkrmdandir. Adi 
"'Traitana,, dir. Avesta'da hay it melekkrinden 
^Tharaltaon^ olmu^tur. Dahhak da, ejderha gibi 
Aji Dahaka'dan bazmadir (Vt Muhammed Mum: 
Mazdayasna ve te'sir-i on dcr Edebiyat-i Paris?, Teh- 
ran Oniv, Yayui. 1326 Semtf Hicri i 3C). Yilan kin 
209* bey tin mlnna da bskiniz. 

93). Iran. «Tann, bin dedi, bir kismimz, bir 
kismimia dii^man olacak ve yeryii7.bnde rouayyen 
bir vaktedek kalmanlf: mukadder.^. (Kur'Su, VII, 
A J raf, 24). II. surenin 36 vc 38. ayetleriyk XX. suie- 
niti (Taba) Mi Syeti de ayni meaidedir. 

Allah Adem Peygamber'i yaratmi^ ona her §cyin 

a dim belktmi?, mekklere, Adcm J e secde eLTiekrini 
buyurmugj mclekler secde etmisler, jeytam da, buy- 
rugunu Eutmadi^i icin cennetten siirrnii^j lauetlerai^- 
tir, Adem'c bir de e^ yaratarak ikisini cermete koymu^ 
yeyin, icin, fakat ?u agaca yakla^mayuij yakla^isamz 
zaiimlerden olutsimuz demi^dr. ^cytan, ceonetten 
kovTildugu igiti, Adem'e diugmaa olmu$, bu agaftan 
yeraenis, oliimsiizldge ercrsiniz demi^ ouce Haw3a'yi h 
sonra da oaun vasitasiyk Adem J i kandirmi^ agacin 



Sahife 167 - 358 



yemi$inden yemisler, Allah da onlan cennetten m 
miijtur. 

By kissa, Kur'iin Mecid'de IL suredn <tl-3S 
VII sflrenb 11-27., XVII. sureniu (JM) Sl-^f 
XVIII. sutenin (Kehf) 50., XX. surcnin 115-123 
ayetkrinde anlauLr. 

Ahd-i Auyk'te 5 eytan yerine ydan vardir, Yeme- 

mel* ri btiyurulan ag*& hayn, gerri tamyis agacidir 
Ademlc Hawa'am bulunduklan, soma oradan sfi- 
ruldtikleri yer, dogu tarafmda Adcn'dt bir bahcedir 
(fekvin; Bab. IMII). K vr >an'da XX. sArcnin 120 
ayctmdc bu aga C "Ebedilik, mtfmsiiziiik agaci,, dive 
adluidinlir. VII. *&eniii 11. ayetmdc, «Andokun 
fa SJ7J yaratuk, sonra bir sfirer, bir jekil verdik size 
soma da mekkkre, Adem'e secde edin dedik; hcmen* 
tecik csedeyc kapandilar, yalms Iblis kanlmad^ den- 
mektcdir ki bnrada "Sisi yaramk, 5 ekil verdik, snnra 
da.,,,, gib] sifclerden Adem J Li, cins atb oldugu anla- 
Sitayor, Zaten madde bakimnidan, yenen, icilcn ?cy - 
lertfefi incvdana geldigimiz i^in hcpimi* de topraktan 
yaratilmi? oluyoruz. 

932. "Halkm hepsi de Allah aydlidir; Allah'a en ' 
sevgiJi olam valine en eok faydab olamdir.^ ;CamJ J _, 
* l j s . I U) 

957. "Duzenkrini yaptilar, diisdtikkri dikenkrin 
ceza Sl Allah toumda; hatti duzenlennden daglar bile 
yeunden oynasa.,, (Kur J an, XIV, Ibrahim 46). 

961. Beyitlc bashyan hikaye. Furuzan-fer bu hi- 
kayenia Hilyet'iil-Evliyl'da, Ihya'ul-UlQm'da, AvH>- 






MESKirrvl SEUHl i 



U7. 




nin (tflm, 631 H. 1233) Cevami'iil-HikSym'inda, hicrii 
VI. yuzyilda telif edilen Acaib-Najne'de, Attar'tn. 
Ilahi-Name 'abide buluridugunu bildiiiyor (MaShiz, 
s. 12-13, Prof. Ritter basinu llahi-Name, 1st. Maarif 
Mat. 1940, s. 101-102). 

Siileyman Ahd-i Abyk'a gore bir hiikumdarduv 

Kur J £n J daysa aym zamanda Teygaitibeidir. IV. surc- 
nin (Nisa') 163. ayctiyle VI. surenin (En'am) 34. aye- 
rind e Peygambcrlcr arasrada adi geger. II. surenin. 
102. Syetin.de Silky man J in kafir olmadigi bildirilerek 
Teviai'taki rivayet hatirlatilrr. XXL surenin (Enbiya') 
31-82. ayetlerinde ona, yclin., seycanlann T5m oldugu. 
bQdirilir. XXVII. surenin (Neml) 15-44. ayetlerinde,, 
babasiyk kendisine bilgi ve iistuiituk verildigij, Sii- 
Icyman'm Da^d'a miras^i oldugu, Dndusunua. in-- 
sanlaila cinkrdooi meydaoa geldigi, karincalar vfidi-- 
sinden ge^erken bir kanncanm soziinii aniadigi, hut- 
hiitk Seb§ Melikc$i Belkrya'e mektup gondeidigi;,. 
Belkiys'ia gclip onu ziyaret etdgi anlanhr. XXVIII.. 
silrenin (Kasas) 30-40. ayetkrmde de ona atlar ar- 
^tdildigij onlarm boyunlannij yelelerini ok^adigi, yelin 
kendisiue ra^n old^gUj Riiraarlariti, ^cytanlarm onun 
buymfuna uydugu amlir. 

Siikyman, Ahd-i Atlyk'tc ""Miililk-i Salis,, b(5^ 
liimiinde (Bab. I-XI), "Tevarlh-i S^ni,,, de (bab. I- 
IX) gecer, XXXI babtao meydaua gelmij olan 
"ErmSl-i Siileyman., la gene Siileyman'a atfedilejx 
""Ugniyyar'ul-Agaaru,, de tf Ahd-i Atiyk^ i meydana 
getiren kitaplarciandir. 

AxtSU, ba?ka bir dcyimle Jzrfll, fllum mekgidir.. 
Canhlarm canlaruu bu melek akr. XXXII, surenim 



Sahife 168 - 358 



2SB 



MESNtVl $FRH| I 



(Secde) Jl. ayetinde "Olum Melegi,, diye tek ola- 
rak anildigi halde IV, surenin 97 % VI. surenin 61, , 
VII. surenin 37 ve 50., XVI. surenin (Hid) 28 ve 
32., XLVII surenin (Munammcd S.M.) 27. 4ycrle- 
xiiide "Canlaritii alio mckkJerimiz, elgkriroizj, tar* 
zinda kullanilmistir, Bu bakimdan oliim meleginj 
tekj yardimcilanm, omm buyruguyla i$ gftrcn meiek- 
leri ijok sayanlai olmustur. 

Bu hikaye Attar J in "Esrar-Name,, sinde gc^er 
(Konya MevMna Miiacsi Katalogu; Hsmrlayan : A. 
Gblpinarli, II, s. 50). 

969, Divan. Yazi reya insan topluhigu anl annua 
gelir. Eski Pehtevi diiindeki Devan sosiinden geldigi 
samlniaktadir, 

Eski Mian ve Suriye J de umuiru hesap deftcd tutu- 
iurdu. Souradan bu usul iran'a g$jct ve bu deflere 
Devac adi vcrildi. islam fiitalmatuun ilk vtllarinda 
Divan adi ile Araplara jccti. Devlet islerini idare eden 
topluluga dp bu ad verildi. Abhasogullarmdan El- 
Muktedir BSllah'in (dim, 320 H. 932) vc/id tarafm- 
dan meydana gctiribn "Divan'ul-BiTr^ bazi emlak 
ve arazi iskrine bakardi ki sonradan bu idare, scll- 
hiyetini genisleterck "Vakf, Evkaaf„ adlanni aldi. 
Abbasogullan zamamnda, mall i^lcri idare eden ff D& 
vln'uz-Zjman,, , valilerin hesaplarini murakabe cden 
"Divan' ut-Tavki'i, vardi. Ayrica Muaviye - (60 H, 
67 S) tarafradan kurulan vc halife buyruguau yastmak- 
la -jgrajan "DlyaViil -Harem,,,, Abbasogullari hali- 
feliginin ottalsnnadek sutmu$tiir. Hasili Divan dev- 
let islerine bakan topluluk arUamina gelmifj bazi k&c 



MtSNEVl S£BHl I 38* 

devlet yapilanna da bu ad verilmi$tir, Aym zamanda; 
Divan kurmak, ifleri gb'rmek, halkla gbfusmek, halkin 
ihtiyacknm dinlcmek icm padisahw, yahut vezkin 
hiikumet adamlanyla toplaittisma denif. El kavustrup 
ayakta dnrmaya da "Divam durmak,, derler. Arri- 
ve, hukumdarm oturdugu sedire, bu miinasebetle ko- 
naklardakij evlerdeki sedirlere de "divan,, denir, 

Bundan baska, hcrhangj bir fconuya gore yandmij 

eserlerc de "divan,, adi vctilir. Me$hur okn bir ?airin, 
biiriin ^irkrini toplayan kitaba ff divati„ denir ki klasik 
usulc giire once Tanri^-i, Hz. Pcygam'ber'i J Ehlibcyti, 
yahut Sahabeyi iiven §iirler, padijaha, ve^irlcre, din 
adamkruia yazilmi? kasideler, sonra gazeller, sonra. 
kit'alaria rubailer, en sonra da bcyitler ve raisralar 
alimr. Hepsi de alfabetik tertibe gttre ve kafiyeye 
nazaran siralamr. Divan kiifiikse, ki^iik divan anla* 
nuna "divancfij, admi alir. Ancak Kajgarh Mahmud-'vin. 
466 Hicride (1073-1074) yazdi^i Turkceden Arapca- 
ya mejhur IQgatiae "Div^nu Lugaat J it-Tiirk„ ad mi 
vermcsine bakihrsa bir konuda yazilan mensur kitap- 
lata da bu ad verilmededir (D. L. T„ c. I, t&, Matbaa^i 
AiDirc-1333, ft 3). AtiAr, «Mantik'al-Tayf„ min. 
"Der hatime-i kiiAb^ b&iimunde, if Bu kitap hayran- 
hk yolunun dutaklarmi bildinti bas donme divamdir 
ysihut. Bu dlvan'a derde dusme yoluyla gir; anim 
siper k de bu meydana oylc gir„ mealinde, 

fa makaatnSt-^ reh-i hayrdniytsi 
Yd meger dtvan-t ser-gercMniyest 

Em ser-i derdt dsfitt divan derd 

Can liper sdz-0 dsrin meydan derd 



Sahife 169 - 358 



■29C 



MESNEVt &KH1 I 



M-BSNEVI *EftHL I 



a&r. 



dci. Buna gore, apa<;ik anla$ihyor ki Attar'in ^aguida, 
yarn VII. yiiKyilda (XIII) bir kouuda, mcsnevi tar- 
zinda yazilan kitaplara da vidan denmektedir 
(Mannc uttarr ou Le Langange des Oheaux ; 
M. Garcin de Tassy basinu ; Paris - 1852, s. 175. 
'beyit, 4429-4430), 

973, tkinci misrai Arapfa'dir, AtasiJzii olsa gerfik, 

988, Bu beyitten itibareu McvlanS diiaya diye 
■ycrilen $eyin, TannMan gafler oldugunu, yoksa ma- 
lm mulkim, oglun, kadmm diinya olmadigmi sty- 
ley ip diinya hakkmdaki gcirii$unii afiklamakradir, 

089. rt Ne giizeldir temiz adamda buhinan temiz 
:ma1,„ (Kiinuz, II, 5, J&1) 

995. Min Ledun. £24. hey tin tzahmda gccti. 

1014, Bu beyittt "Ve Rabbin balatisma, daglarda, 
■aga^larda ve ;ardak kurulan ycrlerde kovau yapm diye 
■eniretti" ayetine ijatec edilmektedir. (Kur'an, XVI 
.NaM, 67). 

10i9, Altiyiizbiil yllhk zahirlen maksat $eytandir. 

1035, Siileyman Peygambcr'tn, iistiinde Ism-i 
A'zamj yani Tanri'iun en ulu adi kazilnus. bir imihru 
■v&mn§. Sulcyman buntin kutlulugu yfiziinden kur- 
'da., ku^a, biitiin yaiatiklRra buyiruk yiiriitijrmuj. Mev- 
13n£ ? bu yuzuguj gercek, gaaye degil de, yoklugumi 
anlamaya v^Sita olan bilgi olarak tcVU ediyor, 

1049, "Dflni|ilan kiji emindir; sana da daru$tdar 
-mi, kendin $a-rtlarda ue yapacaksan, 955 it bir karar 
ver.„ (CSmi*, II, s, 172) 



1052, "Farani, gidectgin yolu, tuttugun yolu yor- 
dami gizk„ mealmde Arapca bir sfej atasfeii olarak - 

soylenc gelmiljtir. 

1054. "iki kisiyi a$au biitiin sirlar yayilir gider,,,. 
Arapca bir atasQziidur, Turfc;ede de "Otuziki di^en. 
^ikan otuaiki orduya yayilir JN atasSzu vatdir, 

1069. Levh-i Mahfuz. fcomnmus levib anlamma: 
gelir, KJEoruamu^ soziinden maksat degijtirilmekteii, 

bozulmaktan, noksandan, fazlabktan, yahut mclek- 
lerden ba$kalanndan korunmws oldugumi anlatmafctii:.. 
Allah katinda korcnmu? tarzmda anlayanlar da var- 
dir. Lcvih, tabtadao, yahut ba^ka bir ?eydcn yapdmi^. 
iistli diiz levhaya denir. Bu diii yere yaai da ya^ilir.. 
Lcvh-i mahfuz'un kcyfiyctini 1$&pBji& Uzunlugununi 
gokle yer, gen^liginin doguyla ban arasi kadar oldugu'. 
rivayet cdilmistir, 

Te'vilde her seyi aipklayan, nyumiasi gereken sejv 
n;iklayici kitapj kitabm 0S anlamlaTina gelen "tmAim 
MiiHn, Kitabi Miibin, Cmm J iil - Kitab„ gibi adiaria 
anilan Tann bilgisidir. Hukema meskgine uyanlarla 
sufilenn bif kismi Le.vh% %z0i anlayi^lara gore yo- 
niinlami^lardu' 'tj£xn$&4 Kerim ve AkaU, II, A^ilama,. 
s. CXIX-CXX), 

K-ar'an'da LXXXV. surenin (Buruc) soil ayedctL 
olan 21-22, ayctkrinde »0 ? §erefli Kur'atfdir, korun- 
mu^ur levhada^ taranda ge?«. Ka^ani'ye gwre 
Levth, Hz. Muhammed'in kalbidii (II, % 385). 

Mevlini butada Levh-i Mahfuz'u Tanri bslgisi- 
ne raazhar olan eretiin gonlii olarak kabul ediyor. 



Sahife 170 - 358 



292 



M£iJMJSV! KBHI I 



1071. Cibril Kur'aa'm II. suresinin 97 ve 98 
ayetknyk LXVI. suresinin (Tahrim) 4. ayednde 
adi geccn mdefc. Buna Cebdiil d e derler. Cebrll Vs 

^brexl taranda da soyknir, Suryanouia cebr sti^u- 
nun kill, t i sti^unun de AJlab anlaraim ifadc .&M v <. 
bu bC^ud Tann kulu demek oldugu aiyloimistir 
rami kudreti anlamma geldiginj sfiylivenler d e var- 
dir. Ahd-i Atxyk'ct Cebrail'in vabiy mekgi oldugn 
Danyal bolumunden anlasihyor (VI II, 16), Fakat 
aym kitapcan, tsrailoguUanmn, MikfiiJ'i daha ^k sev- 
■dikleri dc anb 5 Jjnaktad.r (XII, 1). Fedekli Musevi- 
krin bir kismimn Cebrail bizim dujmammudir bize 
azapla, harple gdir; Mikal bollukla, iyilikle gelir de- 
dikkruii biliynruz; II sflrcnjn 97-9B, ayetlen bu inane, 
belirdr. Bu mclek, Islam inancma gore peygamber- 
iere vaniy getirir. H*. Mufoimiaed (S.M,), bu mele- 
£J kendi surctiyle M k ere gSrmustiir, LIII, s a rai j Q 
(Necm) 4-N. ayetkriudc Ccbml, j$$J kuwetli 
^tm vasiflanyk oviilur vc yiiksek tanvcrindc olduihi 
HE. Muhammcd'iu on u Sidret'Lil-Munieha yamnda 
Sordugii bildirilir. LXXXI. sfireniii .'Tekvir) 19 32 
ayeikrinde abril'e, "kuwetli, Ars sahibinin katmda 
oruramakli, buyruguaa uyuiur, emm ve biiyiik dci 
oknir. XXXI. surenln (lokm^n) 191. ^yetiade crniu 
rub aalamma "Ruh'ul-Emfi^, diye ambr. XVI sfc 

S^*V 02, W* adl remi * mh ^^ 

KQJul-Kuds,, diye g^r (Al-Mufrada% s . 205 
Kiwan-i Kerim ve KfeUJ, II, Afilama, s. XLIV-XLV 
Islam Ansiklopedisi s, 42-43), J 

Cebr^u, Sidret'iil-Muoteha'dan ilcri mm* 
digi, bir igne yordamj gecersem yanarua dcdigi, Hz. 



MiSNEVl SERUl I 



393; 



Muhammed'in ayaklari ahma bir yaygi yayddigi, 
bir muddet de onun iktiinde gittigi meshurdur. Fu- 
ruzan-fer, bu hadlsi, M«cli$i'nin (1110 H. 1700) Bi- 
hir-iil-EnvaVJyk ^erh-i Taarruf'tau ahyor; AhSdis-L 
Mesne vi, s. H3). 

Hukeraa, yaraUCi kudretinj aktif teceUisine (AkJ-i 
Kull), yam dim akil dertet. SufUere g«re tiim akil 
olgun insamn, baglardan, kayiElardan kurtulmus akb- 
dir ki Tanii bilgisitie mashardir ve CebraH'e bender ► 

Alevlana da bu beyitte aklj Ccbraflle beraber au- 
maktadir. DivaDdaki bir gazelinde de "Ey kendisine- 
cammin kul ki>le oldugu ^emseddLiij ey Ruh'uJ'Emln^ 

diye §em&'e hitab etmektedir (C, I, s. 24^ son bey it). 
§u halde Sidret J iil-MiintehS da akilla anla^ilan $ey- 
lerin simridir, son ciaisidir. Ondan oteye ancak ask 
refrcfiyle gidilir; tarn birlikse vehimden dogan var- 
bgin kSkiinden yok olmasiyk gerpeklesir. 

1075. "Hasta degilkcn kendinizi hasta gflster- 
meyin;.ger(^k(.en hasta otursunuz^ nieSlindcki hadise 
i^atet edilmektcdir (Kiinfc, II. s, 198), 

10S2. "Kiyamct yakla?^ ay yatildi.^ Kui'an^ 
LIV (Kamer)j 1. Ay J ia Hz. Muhammed'in ?ahadet 
parmagiyk isareb iizerine ikiye b61unmu> gorundiigii 
rivayet editmistir (Hasaa Basri Qantay: Kur J an-» 
Hakim ve Mefil-i Kcrim, s, IlLj 1st. 1 372-1953 , s. 
955-956). Ayin kiyamette yatilacagij mazi sigasiyle, 
ifkdeye kuwer vetmek icin soylendigi de bildirilmigtir. 

10S7. Sinek-samangopii fikrasjmn,, Ebu-Nuirfb'in 

(195 H, 810-811), Ca'fer b, Yahya Bermckiy yeren 






Sahife 171 - 358 



zn 



MESNEVJ SfiUHl 1 



MtSNFVl 5EB|!i 1 



295 



bir kit J a$indan alindigini, Ibn Kutayba'mn (276 H. 
&69) "I'yun'iil-Ahbar,, mdan naklen Furuzan-fcr bil- 
diriyor. Bu kit'amn birinci misrai < f Pisligt fconmus 
sinekten dalia fazla evunmededir,, mealiudedir ve 
kit'anjn bu fikrayla hi^ bir ilgisi yoktui (Maahiz 
s. 14). Bu, dogrudan dogruya bir balk fikrasi olsa gc- 
rektir, 

Mevfana bu hMyeyle hyasm, hakiykate karji ne 
kadar yaya kaldiguu anlatiyyr. Kiyas ve tev'il, sine- 
gin, sidik biribintisiui deniz, iistiindeki samancGpuniJ 
gemi samp iistune kominca da kendisini ucsu;: bu- 
caksiz deryada o gemiyi yikdurea mahir bir kaptan 
sanmasma bcnzer diyor. 

109*. Devletku^u. Metinde "Elumay,, diye geccr. 
HumS, Humay, Qq adalarmda bulunan giivercin- 
den kuciik bir ku§ttu\ Kemik yermi^ golgcsi kim.in 
basins diverse padi^ab olurmu$. Bu yiizden dogu 
klasifc edcbiyatmda kemikle ve dcvletle amhr. Masal- 
lanmizda, ogto olmadan olen padj^ahiii ycriae bir 
padi 5 ah secmek iizere halk bu ku^u u^urur; kus, da 
ja Keloglanin, yahut da bir dcrvisin basjna ktrnar. 

1109. Gul, Gul-Yabani (368. beytin izahina bk.). 

H30. Suhfi. $imak Kutbunda Binaci Naas. adi 
■ver-ika yedi yildizin icinde pek kufiik bir yildiz, Yuk- 

rseklik, yiicelik bakunindan a n ihr. 

1140. "Gorier onu g&remez, o gozleri gBrur; odur 
Imfr bol ve her $cyden haberdar." {Kur'an, VI, 103), 

1146. Andolsun ki mud&ka sizi birazcik korkuy- 
3a, aflikla, mal, can ve meyva noksaniyle Sinayacagiz. 



Miijdele sabrederderi, O sabredenleri ki onlar bir mi- 
*ibete ugradiiar mi biz AUah'iiua, gene de gerisin 
geriye ona donecegiz derler." {Kiii'Sn, II, 155-156). 
1147 "Diinva bir andau ibaret; Byleyse o am kul- 
lukla gecir„ Myy'ul-Kaarf (1014 H. 1605), "Mav- 
zuStu Kcblr,, de, anlam bakitnmdan dog™ olmakla 
.berabr, mevzv* oldugunu s&yliiyor (1st. Matbaai 
Andre- 1289, s. 43). 

Kfe^inS bu beyittcn baslayip bdbimun soniroadeki 
fllil^in iMitsi bulundugumi, dunyaniu her aa Tanxi 
iradesiyle yaratilip, her an gene yok oldugnnn, bit an 
<jnceki k^inatm, bir an sonraki baJnattan tamamiyle 
ayn bir varbga biirundugiin anlatiyor. Eski Yunan 
felsefcsinde de buhinan bu inancs sufiler, "ilk yaia- 
ti^la aciz mi kaldik ki? Hay it; ama onlar. yeni bir ya- 
Tati^ta jijphe iijindeler^ Syetiyk ceyid ederler (L, Ka- 
ifj 15). Yem yaraub?, her an olup durmaktadir (Te J - 
T?nat, II, s. 2iG). Meviana ""Divan-i Kebifj, de de bu 
inanci bireot: ycrlerde aciklar (MevmnS Cdakddin, 
III. ba5nn ; s. 176-177). 

1164. Vabitsiz Qten horozun ba?i kesilir. Bu ata- 
sSzii herhalde saatin az buLundugu, yahut bulun- 
Ttiadigi devirlere aittir. Horo^, sabahi habet verdigi 
i^in, vaKMz. otmed insam vakitsi/ uyandinr; bu ba- 
kimdan ho^ garuhnemij, sonradan da ugursuz sayil- 
mijtir, Hadls'tc "Hcrozun otu^uuii duyduniB mu, 
Tann'mn latfundan dUekler dileyin; ifiiriku o mclek 
garui de titer,, denmijtir (Guni*, I, &■ £3). 

1194. Sivrisinek'Nemrud. Nerrtrud, daha dogru 
deyimiyle NumrM, Ibrahim Peygamber zamanmda- 



Sahife 111 - 358 



Z96 



MESNEYt SEKHl I 



ki padi$ahm adidir. Bu adam Tann'lik davasitia feat* 
kijmi$ti. Sonundaj burmmdan bir sivrisincgin girdi- 
|ij beyninde konakladigi, sercckusu kadar buyiidiigu* 
Nerarud J uD bir ba$ agiisma ugradigi, basmi tokmakla* 
dovdurdiigu., bu yuzden de kafasimn yarihp., kendj- 
sini oldiigii sdylenir, 

1 196. Haman. Kur'an J m XX VII I. sfeesioin ( Kan- 
sas) 8. (Syctijide Firavun'la beraber adi gerjer vc yan- 
li$ bir yol tutanlardan oldugu bildirilir, Ayni $ureni&< 
38, ayetindCj Firavun'un, rKmaVa, Mata'iun m a- 
budunu gormek igin bir ko^k, bir kule yapmasuu bu- 
yurdugu anlajdir. XXIX, uurenin (Aricebut) 39, aye- 
tinde adi, Kaarun ve Firavun'la ge^er. XL. surenin* 
(Mii'min) 2<h ayetindc MQsa'nm, Firavun'a, HSmarj'a, 
Kaanin'a gonderildigi, avm surenia 36. ayctinde, 
Firavua'un crna bir kulc yapmasint emretrigi anlatiUr. 
HamSn'iUj Firavun'un veziri oldugu rivayet cdilir. 

1 199. "Allah bir kuluuu bil $eye ugratmak dilerse- ■ 

diizenlere kar^i kSr eder onu„ "Allah, kazasuu, kadc- 

riDi yerine getirmek dilerse akillifcrm akdlanm abr, 

kaza ve kaderi yerine gelir. Buyiugu oJduktan soura. 

gene abllanni verir; o vakit de pieman olurlar ,. (CA~ 
mi J , I, s. 15) 

1207. Beyitte banyan hikaye. FurQzan-fer bu hi- 
kayenin, Sa'lebi J mn (427 H. 1035) Kasas'iil-Enbiyi'- 
sinda, Ebu-Sa'd-i Abi J nin Nesr J iid-Diirr J Linde s Sitid- 
bad-Hame'de, Cevami-ul HikayaVta, Kaaim'iim man- 
sum Kelile ve Dimne'sindCj Sa'dTnin Bu&taVmd* 
oldufutiu yaziyor (MaabJz s. 14-16). 

1246. Elest. "Hani Rabbin Ademogulfannm s ir t- 
lantidau ziirriyetlerini izhar etmi^ti de kendile-ini 



M![SM£VJ SFRUl J 



wt 



kendilerine tauik tutarak ben,, Rabbiniz degil miyim 
4cmi$d ; outer da evet, tanikiz, Rabbimizsin demi$)er- 
di. Bu da kiyamet guuii, bizim bundan haberimiz yok- 
tu dememeni-z, yahut da aacak atalanmiz s.irk ko$tu 
■once ve biz onbrdan sonra gclmis bir 5cyu£; bizi de 
bo? ve asdsiz i^leide bulunanlarm amelleri yuaiinden 
helak mi edeccksin gibi bir s5z soylemcmeuiz i^indi." 
(Kur'an, Vll, 172-17S)Elest[i Arap^dir ve degil miyim 
anlaimna gclir. ^iirde "Elest meclisi, bezmijj diye 
gcfcr ve Tanri takdiri aolamiin verir. 

Bilgioler ara5lnda bu izhar cdip tanak tutma key- 

fiyeti hakktoda ce^itli yorumlar vaidir, Bazilarma ga- 
te Tauti, Adem Peygamber-'io, soyunu^ omin sidbiin- 
dcu zerrekr halinde ^ikarnu?, onlars, keudisine gSs- 
terip yalniz bana tapmalarij ?iik ko^inamalan hakkui- 
da ahit alacagsm dedikten sonra zerrelere, ben sizin 
Eabbitiiz degil miyim deini$, oniar da evetj tamkiz, 
ger^ekten de Rabbimizsin demi^lcr, bu ahde melek- 
leri de tamk tuunu^tur, Tami,, o zerrerelere akil ver- 
mis anlayi? bagi^lami?, Tanti'mn bitabmi duyup 
anlami^lar, sonra tekrar oulan Adem J in sulbunc ver- 
jni§tir. Sonradan herkesj rakdir edileu zaman gclin- 
<e diuiyaya gdir. Mij?luman olan^ yaraul^a uymui: 
demektir. Kafir olansa yaratili^i bozmu^tur. Tefsir- 
ciler de bu tyeti geijitli tefsir etmi^ler, ayeti teVil eden- 
ler dc bulunmu^tuf. Bazilari da Tanri Adem'in su- 
nndaii buyutmadi; Ademogullaruu sirtlatmdau bu- 
yurdu; ziirriyetini demedij zurriyetlerini dedi. Son- 
ra da, "Bizim butidan habcrimiz yoktu dtmemenizj 
yahut da ancak atalanmiz jirk ko^tu once ve biz, on- 
Jardan sonra gelmi^ bir soyu*; bizi dc o bos. ve asilsis 



Sahife 173 - 358 



298 



MBSKEVl SHRITI [ 



ijlerdc buhinanlann amelleri yiiziinden hdSk mi ede- 
ceksin gibi bir sbz soylememeniz igndi^ buyurmus- 
tur. Ah it almak, unutturmafe icin olmaz demi^krdir.. 
Bunlara gEke Allah, Ademogullarmi, babalaruu hci- 
lerinden, analannin rahinikrinc ihrac ermi§ 3 $ omii on _ 
Ian diinyaya getirmi^, onlara yaratisinm eserlerini, 
vaihgmin delilleriri g&stcrmis, adeta kendileriue ken- 
dilerini tanik tutarak Rabbiniz degil miyim demise 
tir. Bu da kiyamet gunii oziir getirmenieleri idndir 
(Mearo*, IV. s. 496-493). Sufilerin de bu hususta- 
ce$itli siizlcri vardir, Onlarca Ademogullan, akla men- 
sup babalarmda iken, yani akillar aleminde iken Tann 
nuram hiiviyctkrini gostermi;, onlar, Misa] aicmind e - 
Tann'yi tasdiyk ctmijkrdir. Yahut her zeircnin me- 
lek&t? bir dili vardir; her varhkj mazhariyetine uymak- 
Ja kendisini yetisiirip istidadina gyre geli|tire n ' Rab- 
bini her an tasdiyk edip dumr (Muhsia Feyz- Tefsir-i 
Sm t e, 174). 

Bu bahsi biraz daha a^rnamiz gerek: Zainan, olay- 
lann birbiriyle ziMude kiyaslanmasindan dogaQ raii- 
cerred ve zihoi bir mefhumdur, Nitekim mekan da 
kevne, yani varliga, var olati ijcye nazaran vardir. Eir 
jey olmasa oaiin mckam da olman, Gecmi 5 gitmi^tir J 
akhmizda ancak hatiralar halinde vardir. Gdecek 
zamam dondurup otia ula$mamiza imkan yoktur; 
^iinku tanycri gibi biz gittik fe o da gider. mi dedi- 
girrSz idade bulundugumuz zamansa^ hip durmaz; 
boyuna akar durur. ftyleyse zamanni ger^egi ancak 
i^inde bulundugumuz andir. % boyle olunca da ezel, 
ebed, zihinde vardir ancak, Arif, vaktinin, yani icin- 
deki amn hukmiine uyar ki Mevlana bunu, Qeiebi 



MESMiVl jERJIIl J 

Tiusameddin'in dilindea 133. beyitte soykmisti. Pe- 
?ki, tial boyle olunca Ekst mcclisi ne vakit kuruldu? 
Her an kurulmaktadu. Herkes ve her^ey, Allah'in 
■kudret ve kuwetiyie saadet, yahuT $akavet yoluna git- 
■mekte, akliyle inkara sapaD bile fi'liyle ikrar yoluua 
yiifiiinektedir. Ayette nasd, liaytr^ degikin diyenden 
bah&edilmeatii§se her an da fcendi istidadina,, kendi 
mazhariyetine itiraz cden t ODa aykin hareket eden 
yoktur, olamaz da (1-18, beytin ^crhinin sontanna da 
■bakini?), 

1259. "Ikisi dc (Adem'te Haw^ Rabbimiz dedi- 
'ier, kendimizc zulmettik biz; bizi bagiglamazsanj bizc 
acimazsan ziyankarlardan oluruz.jj (Kur'an., VIT, 23) 
Kur'au, Adem J k Hawfi'mn, men'edilen meyvayi 
-yedikten sonra bu sfelcri soyliyerek yalvardiklarmi 
bildifir. Bu beytin ilk musrainda ayei;Kn lafzi iktibas 
vardir. 

1572. "Tann yuze bildirici adini takrm3ttr. w Hz. 
Muhammed'in gcr^ek yok^ullari yuderinden tam- 
yacagi II. silrenio 273. ayetinde bQdirilmek^e, VII. 
■sdrenin 48. ayclinde A J r^f erleriniu, insanlan yustle- 
-rinden taiuyacaklai] aolatilmaktadiT. X. surcnin (Yu- 
nus) 27. ayetinde. kotuliik edenktin yiizleri *'Gece- 
nin bir pai^asma biiranmu^iir sankj„ diye belirtU- 
mekte. XXII. surtnio fHacc) 72. ayetinde, ayetler 
..okunvinca kaf jrlerin yiizkrinde ink^T belirtileri goriiix- 
dugii stiyleiimektedir. XLVIII. surcnin (Feth) 29. 
;ayetinde, inananlarm yiizlerinde, secde bdhtileri'nin 
:goriindijg(i bildirilmektediT. LXXXIIL sikenin fMu- 
Ttaffifin) 24, Syetindc de inananlarm yuzlerindt cen- 
-net parlakligi bulundugu ve Peygambcr'in oafati bu 



Sahife 174 - 358 



MtSNlTVl SKlHl [ 



3*1 



300 



MBSNEV* SERMl I 



parlaklikla tarudigi afTklanmaktadir. Daha bir^ok: 
iyctkrde de, kiyamette, inanarJarla manmiyanlarui. 
yuzlerinden taninip bilinecegi soylenrnijtir, 

Gergekten de insaiun offccsij nefretL, sevgisi,, butun 
ruM hali yiiziinden belli olur. Eskiler, yttze, yuzdeki 
9izgilere, yfoiin bi$imine, gozun, kajin, safin renginc, 
Sekline, hattS viicudun butiin organlarina anlamlar- 
verifier, Ilm-i SimS vc tlm-i Krfaye (yiiz hilgisi,. 
kibk bilgisi) diye iki de bilgi tneydana getirmi 5 lerdii! 
Bugun bu biJgilere miisbet bir bakijla bakamazsak. 
da yiiz gtfzdiiginin, yik temizliginin, 5z Euzdligin e> 
cz temizligine alimet oldugunu da inkar cdemeyiz.. 
Hz. Muliammcd de (S.M.) "Hayri guzd yiidulerin 
katiada arayin, onlartkn dilcyioj, buyuraiustur (Ca- 
loi'j I, s. 36). 

1275. Hz. Ali (a. m,) "Akilli insamn dib, gonlumur: 
btesindedir; ahmak kisinia gonlii dilinin atesiade,, 
(Nech'iil-Belaga; Muuamrncd Abduh §eriii III. ba$nn, 
s, 153) ve "Insan, diJJtiin altinda gizlidir,, dcmistir 
Caym, s. 131). §arih "fosaa diliain altmda gizlidir,, 
mealinde bir hadte naklediyor (I, s. 118), Bey tin 
ikinci nusraj Arap^adir ve bu hadistea ahnmadir. 

128(5. Burdaki veM bildigimiz hastalik degildir;, 
pis kokulu yeldir. 

1311. "Zuliimden fekininj gercekten de zuliim, 

kiyamet giiniiniin karanhklandir.,, (Cami', I, s, ty 
"Zuliiradcn sektainj ger^ckten de zuliim kiyamet gii- 
ntiaun karanhkJandir. Nekeslikten ^ekinin, funkii ne- 
keslik sizdcn oncekilcri hellk ettj-j onlan birbiileriuin 
kanlarjni d&kmcye, harem olan mallarini heiai say- 
maya sevkctti.^ (aym sahifr) 



1316. f <Ktm karde§l i^ia bir kuyu kazarsa pek yakin- 
«da o kuyuya kcadisi du§er.„ Mevzu' hadis olmakla 
betaber "Kotii diizen, arucak sahibinindir,, ayetin;; 
.-gBrc anlami dogrudur (XXXV, Fatir, 43). Turk^ede 
de "Kazma kuyuyu komsun i^in; derin kaz kendin 
i$ia„ diye sfiylenen bir atasozii vardir. 

1318. "AHali'm yardinu ve fetih gelip <;atti mi 
-ve insanlarm bSliik bGluk Allah dlniiic girdigmi g0> 
diin mii artik Rabbine hamdederek tenzih et onu ve 
yarhganma dile ondan^ ^iiphe yok ki o, butdn. tov- 
beleti kabul edcr.,, (CX, Nasr, 1-3. Biitiin si)re) Mev- 
-lana bu silreyi "Flhi ma-fih„ te tcfsir edcr, Ona goje 
.kulj manevi yolu kendi guciiyle a^.ama^. OnM kendisi 
^ak?tt ^abalar; sonra Tann yairdimi gclit,, (jatar, kul^ 
ona dayaDmadik^a bii ig ba^aramiyacagini anla: (b&- 
-likn, 17, s. 67-68). 

1319, Habe$ kirali tarafindan Yemen valisi tayin 
cdilen Ebrehe, Ycmen'de bir mabci yaptirmi^ iCa'be 
yerine o mSbedin ziyaret cdilme&ini saglamaya ^abj- 
■migj fakat bir ba^ari clde edcmeyince Ka'bcyi yik- 
maya karar vermis, bir orduyla Mekke'ye gitmi^ti. 
Bu ordu Ebabil deneu Miami hiicumuna ugrayip 
yok olmn^tu. Bu orduda fil bulundugundan vf Arap- 
iar i^in fil gtiriilmcmi? bir hayvan oldugundan, aym 
:zamanda heimz gencl bir tarih fcabul edilmcdiginden 
bu yda "Fil Yih„ dernni§tir. Hz. Muhammed bu olay- 
dan ellij ellibej yil sonra dogniu^tur. Bu olayi anlaran 
:sure, Kur'aVinm CV, sflresidir. 

1333, "Inanan inanamn ayriasidu.„ (Caami', 11 , 
a; 179). MevlarJ "Hhi ma-fih„ te "tuanati inanamu 
^ynasidir dedi, kafir, kafirin aynasidir demsdi. Ama 



Sahife 175 - 358 



303 



JtliSNEVl JEflHt I 



MESNEVI SERHI 1 



30 £ 



bu kaflrin ayoasi yok dcmek degildir; onun da aynass 
vardir ama, aynafcndan haberi yoktur,, buyurur (b$- 

lum. 6, s . 19, satn. 30-32). Mii'min ayru Amanda 
Tann adlanndandir (Kur'Sn LIX, Ha§ rj 23). Bu ba- 
kimdan hadls, gercek olarak inanan, inancmdan biarct 
olan ifi, Tanri sifatlanmn aynasidu aolamnia da ee- 

1336. Fahrtddin, Bu beyitte 605 Hicride olen (I2I0> 
ve mejhui "Tefsfr,, sahibi olau Fahreddm-i Ka^'ye 
tSriz edilmededir, Mcnakib kitapJari, Sulran J iil-Ule- 
ma bahaeddin Veled'in BeuYtcn geciisiine hu zatra 
sebcp oldugunu yazarlarsa da HamduJiah-i Miistcrfl 
Hkri 618 sQlEjrmda (1221) goftfiggnfi yazar (Tarih-i 
Giitfde; E.J. W. Gibb vakfi, Londra-1910, s 79P 
Sultan Vcled "Ibtida-same^ de, Sultan 'iil-Ulema'- 
mn Be] h J ten Hicaz'a harekeL ettigini, daha yolda iken 
Mogollar tarafindan Belh'in *aptedildigmin duyul- 
dugunu bildirir ( 8 . 190-191), Eflaki, ha 5 ka rivayet . 
lame zit oluiakla beraber, Mogollarm, Sulttnii'l-Ule- 
mS Ragdat'tayken RelM aldiklarini rivayct edcr (Tan- 
nin Yazici Ba*. I, s . 20-21). Bu bafcimdan Fahreddin-i 
Kazi, Sultan J r al-Ulema J mii BehYten go^ujiinden on- 
iki yd once olmu$riir. Fakat du^iince ve inang baki-* 
mmdan SuMn'iil-Ulema, Falireddin-i gfefyj boyu- 
na kmamaktadir; hem omi, hem Sultan Mohammed 
Harwm- ? ahA, hem de oolar gibi Yunan felsefefesine 
lnansnlan sjiasi dii^tukce pek agu bir Burette yermek- 
tedir. HaTezm-$ah, hab'fdigin All ogullarina aidiye- 
tine dair fetvalar alm^ Tirmiz'den getirttigi Ala'ul- 
Mulk'ii halife i]jtn etmife Abbasogullan Ifc sava ? i gg- 
ze alacak kadar ileri gitmisti. SultaViil-Ulema'nin bu 
tenkttleriade, padijahi bu yola sokan Fahr-i Razi 




bit mihrak kesilmi^ti (Mevlani Cct3kddLn, III, Ba- 
sing s, 40-41). 

1377 'den sonraki bashk.^Dondiiniiz, geldiniZj ayak- 
lariruz ugurlu, geli?iniz hayirh olsun. En kutfik sava^tan 
en biijiik savaja dondumizj ea biiyitk sava? kulun nef- 
siylftj nefsinin diltgiyle savajichr.^ (Cami^ II, s, 72)' 

1358. Kur'an J in XI L sutesinin 96. ayetindc Yu- 
suT'iin, gGmlcgini Ya'kub'a gqnderdigi ve mujdecl 
gelip gomkgi getirince Ya'kub gozlerine siirerek gor- 
meye ballad jgi anlatihr. 125. bey tin izahina baki- 
niz. Bu bcyittc iyettea bir so* dc aynen almmiitir. 

1359. MevlSna'nm bu beyti 657 yi Linda (1253- 
1259), Hulagu'nun (olm. 663 H, 126+) SanVa gen- 
derdigi Ketboga'mn bozguna ugramasi ii?crine oku- 
dug\mu Eflaki rivayct ediyor (Tab sin Yazici Bas.. 
metin, I, s. 93-95). 

1373. "Sana en dii^man olan^dii^maulatinin en ^etior 
buluuan diijtiian, ieindcki nefsindir.^ (Kiinuz, I, s. 40) 

1382. Ta^lar - Ta?yurekli Kafirler. II. Surenia 
(Bakara) 23-24. ayetlerinde, Kwr'an'm Allah kelamr 

oldugunda $uphe cdenlerc duyduklarj siireye bender 
bir sure getiimelerJni, hatta bu hususta yarduncila^ 
rim da cagirmalannij fakat buna imkan bularoayacak- 
lan, o halde de ate^i kSfir tjlantarla ta^lar o!an ce- 
hennemden ^ekinmeleri bildirilmektedir. Beyitte bu 
Syetlere i^aret edilmektedir. 

1383-1386. "Cehenneme atjlanlar atiliri fakat o,. 
boyuna daha yok mu der; sonunda Allah (yiicehk) 
ayagini onun u&tuuc ba^ar da cehennem o vakit yeter 
yeter der.jj, (Huseyn b. Mubarek'iz-Zabidit Tacrid'us- 
Sarih; Misir-1323. II, s. 113. Ayni sahifedej ayni 



Sahife 176 - 358 



?stti 



MfcSNEVt SERIil I 



meaidtj biraz daha uzun bir hadis daha var,) "0 gun 
cehenneme doldun mu der ■ o da daha, yok mu dei.^ 
(Kur'an, L, Kaaf, 30). 

1393. Kaf DagJ. Kur'an'in L. siiresi «Kaaf, and- 

olsun btiyuk ve serefli Kur'an J a M diye ba§lgj ve bu 
surcye "Kaaf Suresi,, denir. Kaaf bir rivayete gore 
Tanri adlarmdandir. Dtinyayi cepe^evre kaplayan da- 
gm adtdir da denmistir. f, Ta Ha„ ve tf YH Sin„ diye 
-ba§layan surelerde bu sbzlcrin Ha, Mohammed's 
hitab oldugu dus.uniilurse yirfllidokuz surenin basin- 
da bulutiatt bu harf terin bepsinin de Hz. Muhammed J e 
Tiitab oldugu soylenebilir. Ka^am, Kaaf'l, hcr^eyi 
kaplayan Tarin atfjjJL, Kalb-i Muhammedi olarak ka- 
..bul ediyor (II, s. 253;. 

XXXIII, sOtcnin (Ahz&b) 72. ayetinde, "Siiphe 
yok ki biz emaneri goklere ve yeryiiziine ve daglara 
aizettik; derken onlar, onu yuklenmekten sekindiler 
ve ondan kmktular; onu insana yuktedik; §uphe yok 
-ki ^ok zallm oldu^ $ok bilgisiz bir hale gddi„ dcnmefc-' 
tcdir, Etnanctc, yapilmasi buyurulan seyler, hukum- 
leTj farzlar, emanete ve ahde vefa etmek gibi anlaniiar 
verilflatstir. Goklere, yeryiizdne^ daglara arzctmckien 
maksat, oralarda bulunanlara arzetmektedir diyenfer 
de olmujtur. Raigib-i Isfahan! akil olaiak iabul eder 
(Kur'an-i Kertm ve Meali, acilama, s. XCIII). Ka'- 
Hiiat, kabattaki her varlik, A)Jah J in kudretininj aifat- 
lannin delilleridir ; fakat insanda, hilkatinin kemali 
izahir olmujLur. l§te bu mazhardyet "cmlnet.,, tir; 
butiui kainan anlam bakimindan kaphyan ger^ektir, 
Hamzaviyye ricalinden Idrte-i Mxihtcfi (1024 H. 
,1615) 'mcghut §athiyesiiide, 



MESNEVI SEEHl I 



SOS 



Kaf Dagim sirttrm Yuhlendim, etme aceb; 

Bah-' utfwutm % firm. Kanmsdim omnia tieden 

diye aym inancij aym kanaaxi belirtlr (A. Golpinarkr 
Meiamilils ve Meiamiler, tst, Oniv. Tikkiyat Enst. 
1931, s. 125). 

1394. "Adam savasmakla ^erin er sayilmaz; of- 

kelendi|i zanaan kcndini tutabiltndir ^etin^ (Ca- 
Tni J , 1I ; s, 112) 






Sahife 177 - 358 



MESKXVJ SEEHt i 



39T 



1400 



(METtN) 

Rum El^isinin, inananlarin cmiri Omer'e a 

Allah tuidaii razi olsua, gelraesJ, Omer'in 

ululuklarmi gbrmes^ 

Bunu anlamak idn de bir hikaye dink; 
-dink de siizumden hi&se at ( *). 

Kayser'den Omer'e, cn^in ccillcr ajarak' bir 
eld geJdi; Medine'ye qJa$n. 

MedineJiteie, a killer dedi, Halifenia k$s- 

kij nerde? Gbsteriti de atimi, c^yami or ay a 

^ekcyim. 

Topluluk, oaun ko$kii yokmr ki dedi; 
Qmer'in ko^kii. apaydin cam, 

Emirdir diye adj sani yayilnustir ama yok- 
s^llar gibi bix kuliibecigi vardir crnun. 

A kardej, sen onua k<5$kunu nasi] gGrebi- 
lirsin? Gonul gflzaude ki] biting senitL 

Gfaut giisunii kildan temiztej hastaliktan 
aril da ondan senra onun ka$kijne gfta dik. 






(*) Bu bey St, korfilastumadti bn»l]£i(i iki tarafma hirer 
nni*rs olarak y azi !m ij t ]i\ 



Kimin cam heveilerden tertemizse kapi- 
yi. o tertemiz sayvam fez gorur o. 

* Muhammed, bu ate^n, bu dumaadan 
ariadi da aereyc yirz Hjevirdiyse orada Tanri 
cemaliai gtfrdii. 

Kortliik dilegini gtidcfl vesveseye yolda§; 
oldukca Tann ceiaalini aerden bileccksin sen? 

Kimin g&nlundcn bir kapi acilnsa o, her 

§ehirden bir gune§ gSriir. 

Ay, aasil yildidarm arasinda g&runurse- 
Taan cemab de, agyar arasinda oyle goruniir, 
beliiir. 

Iki parmagiam ucunu, gotur de iki gb'ziine 
koy ; diinyada bir gey gorebilir misin nic? la- 
saf ft, 

GiJremezsm ama bit diinya da yok degildir 
ya; ?oid nefis parmagindan ba|ka kimsedgiii 
kusuru yok. 

Sen gay ret et dc gozkrtnden parmaklatim. 
cek; otidan soma da dilegine bak, gor, 

1410. * Nuh'a ummeti dedi ki: Scvap nerde? Nuh, 
hani dbiseaize buitinduntiz ya oarada dedu 

Dedi ki: Yuzlerinizi, baslanmzi elbisdere 
biiranup ertriiniiz de gdzlcriniz varken go*- 
mediniz. 

Insan gSrii^tur, ote yam deri; gorii$ de dos- 
tun gBru^udur, dostu germektir. 



Sahife 178 - 358 



■308 



!*ESNEYl SEHHt 1 



Dostun goriisu olmadiktan, iusan sevgj- 
liyi goi'tnedikten sonra kBr oisun, daha jyL 
Olumsiiz obnayan dosttan da uzak ohnak yeg. 

Rum elckbin, bu terti taze sozlcri duyun- 
ca oalemi daha da attti. 

Gflaiinu, Omer'i aramaya dikti; e§yayi da 
yitirdi gitti, ati da. 

O i? erinin «ine dii^mii^tti, her yanda, deli 
gibi onu sormadaydi. 

Diinyada bb'yle adam da olsbilir mi ki di- 
yordu; can gibi h dunyadan gizlensin. 

Ona kul kole kesihnek icJn aradi, taradi 
emu j zati arayau bulur. 

Bit bedevi kadim, onu yabanci goriinoCj 
i$te dedi, Omei juraciktu, o hurma agaennn 
alimda, 

1420. Halktan ayritmi^ hurma agacinin dibine 
varmi?, Agacui gfilgcsinde uyuyao Taori gBl- 
gesini . seyret. 



Rum eifisitiin, inananlann emiri Omer'i, 
Tanri ondan razi olsun, agacui ultmda 
uyur bulmasi 

Or ay a geldij uzakia duidu; Omer'i gorunce 
titremeye bajladj. 

ni^iyej o uyuyatidan bii hey bet geldi ; ca- 
mnda bir ht>5 hal belirdi. 



.. ,, 



MISNEVI SEHHl 1 



•m> 



Scvgiyle korku birbirine zittir; fakat cb- 
oinda bu iki ziddm da bir den belirdigini duydu. 

Kendi ken dine ben padi$ahkr guidum, de- 
di, sultanlar ululadilar, segtiler beoi. 

padisahkrdan lie raktiim, nc korktum. 
Bu adamm korkusuysa aklimi kapti gitti. 

Arslanlarinj kaplanlarm bulunduklan of- 
manlara daldim; berim benzim atmadi bile, 

Bunca sava^lara girdim ; arslan gibi diivii^tQm;- 

Bunca agir yaralar aldim; bunca ki^iyi agir 
yarakda yaraladim; gene de yiiregim bas,ka- 
larindan giifluydu. 

* Bu adam, yetfde sil&hsiz yatiyor; benimse- 
yedi foam da ondao tii tir titriyor, bu nedir^ 

1430. Buj Tatun korkusu, halktan korkmak degil^ 
§u hirkaya burunrau? adanun korkusu degil bu* 

Kim Tanri'dan koikar da ^ekinme yolunu 

tutarsa onu gOren, cin olsun, insati olsun, korkar. 

Bu dujiinoelere daldi da saygiyla elini ka- 
vu^turdu ; bir zaman sonra Omer uykudan 
uyandij kalkti. 

* Eliji Omer'e tazimde bulundu, selflm ver- 

di. Peygamber, Once selSm, sonra soz demi^tir* 

Omerj scla\mim sflidtj yamna ^agirdi, emia. 
ctti onu , karsisuia oturttu. 

* Korkmaym sflzii, korkankra sunulan ye* 

mektir; bu yemek, korkanlann hara oJan bir 

yemcktir. 



Sahife 179 - 358 



■•m 



MESNEYI SEBHl J 



MESKEVt SHBfl I 



311 



Kim korkarsa ona aman verirler, korkan 
yuredgini yati$tirir)ar onun. 

Korkmayana nasal olur da korkma dersin? 

Dcrsc muhtac olmayana ne diye ders verksin? 

Omer de o yuregi yerinden kopmus. adamm 
gonlunii nes/elendirdi ; yikilmig hatiriri yapti. 

Ondan soma da «na incc s-role-r soylemeyej 
iyi bir yoldas otan Tanri'nin sifatlarmdan bah- 
setmeye koyuldu. 

1140. Eld, makamij him bilsin dive Tann'nraj 
AbdaTe kar§i gosterdigi liituflari snlarti. 

* Dedi ki: Hal, o guzelim geMnin dlvesine 
benzer; su makamsa o gelinle yaltuz kahstii. 

Cilveyi padi^ah da gc'rur, padi^ahtan ba^ka- 
si da. Fakat yalniz kalma $agi geldi mi, tfstun 
padi$ahtan ba*;kasi orada bulunamaz, 

Gclin raevki sahipleririe de cilveJeniij halka 
da. Fakat gelinle ancak padi^ah yalniz kalabilir, 

Sflfilerderj hal sahibi olanlar cokrur; fakat 
ottlaim araimda makam sahibi olan az bulunur, 

Omer elciye can konaklamu hatirlatcij ca- 
mnui yolcuiukiarjuj andirdi, 

Zamandan da dj§arj olan iiamandauj ulu- 
luklarte dopdolu kuthiluk duragindan, 

Can ziimriiduankasinin bundan onceki $\- 
jiirsiz ucuijlatindan sS/ ac,u, 

Canin her bir uhju§u, tanyeilerinden de ote- 
deydi; 5zJem cekenin iimidinden de ileriydi, 
korkusundan da. 



Omer yiizu yabancrya zalat\ o elciyi dost 
buldu; canmin. sirlari dikdigini anladi. 

1+50. §cyb olgundu, miiiit istahh. Adam ^vikti, 
binek kapida, 

O mur^ld, onun ir$ada kabiliyetli oldugunu 

goidu; tertemiz tohnmu tertemiz yere ckii. 

Rum d^isinsn, Tnnri razi olsun, dmer J e 
soru sormsisi 

Adam dedi ki: Ey inanatuarin emtrij cao, 
yucderden yeryiizune nasil geldi? 

Simra sigmaz kus, kafese nasi! girdi? Omer 3 
Tanrij dedi, cans afsuo okudu. hikayeler soy- 
ledi. 

GGzii kulagi olmayan yokluklara afssuii oky- 
yunca oo^verir otilar. 

Onun afsunuyla yoklar, vaihk ulkesine tak- 
lalar atarak hemencecik gelirler. 

Var olana da bir af$un olsur; vat olan, tesKX, 
iki dfte atla tektar yokluga at surer gider. 

Guliirj kulagina bir soz soyledi, giildurdii 
onu ; ta^a bir soz dedi, onu akiyk haline getirdij 
madcne dondikdu. 

Bedene bir syet okudu, beden can kesildi; 
giinese bir ^ey dedi, paril pard parladi o. 

Derken gene onun kula^ma korkunf bir 
siJzccgis ufler; giine^in yiizune yiizlerce per- 
de inerj rutulur gidcr. 



Sahife 180 - 358 



MESNEVI JJEKHl I 



313 



312 



MESNEVI SliSifll I 



1460, BuJutun kulagma o soykyen, ne soyledi 
de buiut. gozlerinden misk gibi gflzya$lari 
dokmeye bashdi? 

Tanrl, topragin kuJagina ne okumujtur da 
toprak, murSkabaya varmi§, suslrms katniijtir- 

t^kilde ksiianm, sasirip duramnda kulagina, 
Tanri bir muamma soylemistir de 

Ouu i^kilde hapsa tikmi$tir; onun soykdi- 

gi o isi mi yapayim der, ycksa onun ziddwi mi?- 

O ikj isten birini secer, i§lcrse bu ustUn. 

tutus, gene Tann'dandir, 

Car akliniji iskile dii^memesini istiyorsan. 
su panmgu cankulagina az tika. 

Az tika da muammalarrai aula; gizli, ifiis 
soyledigi sosleri idrak et. 

Boylece cankulagi vahiy yeri olsun, Vahiy 
ncdif? Duygudan bik gizli soylenen soz. 

Canfculagi da bu duygudan bamba^kadir*. 
apayn, cangdzii de, Akil kulagi da bunu an- 
lamakta jmiflistir, zan kulagi da. 

Cebirden sbz cdislnr, a?ki sabiisiz bir hale? 
gecirdi; asik olmayansa oebri tuttu, hapsetri. 

1770, Buj Tanii'yla manevi bcraberliktir, cebir 
degil; bu, ay in gfcrunusudiir, buhit degil. 

Eu, ocbir bite olsa kerkesin sandigi, aiila- 
digi, hele dilegine bagh, kotutiigii buyurur 
aefsin cebri degil. 

Ey oguij cebrii Tanri kimin gbnul goziinu. 
acnussa o catur. 



Bu cesir kijilere gizli $eyler de apa^iktiij 
gelecck, olacak jeylcr de. Gecmisi anmak on- 

larca hie bir sey degildir. 

Onlarin, dikdiklerim yapabileceklcrini da- 
va cdi$Icri dc bambaskadir, her seyi zorla yap- 
tiklarini scJyieyiijleri de. Katreler $edcncrin 

ifindc inci kesilir. 

Sedefin di^rnda kuciik, buyiik damlalar var; 
fakat o damlalar sedefiu icinde kuciik, biiyiik 
inci olmustu, 

O topluluktaj misk ceylannun gobegindeki 

kabiliyet vardir; hani disardaki kan, o ccylan- 
larin gSbeginde misk olui gider. 

Sen , disaridaki su kan misk ceylaumin gobe- 
ginde nasi! misk olur deme. 

Sen, di^arda iken bayagi bir gey olan ?u ba- 
fat, iksirin gtmliine girince nasil allm oluyor 
derne (*). 

Diledigioi isleyi^ ; yahut Tanti zoniyla i$- 

leyi^ divasi, sende bir hayalden ibarctken 
onlarda oldu mu, ukUuk i^igi kesildi gitti. 

34^0. Ekmek sofradakey cansizdir, insatitarm be- 
denleTindeyse nc^'eli rub kesilir. 

Soframu orfasjndayken can kesilmcsinc im» 
kan yokmr; fakat can, Sehcbil suyuyla yegu- 
rar, can eder onu. 



<*) M*tmde "51m glred giihtr" aSitiniin yanina "^sjlMt 
iter" 1 yazilaralc eU^-hi'ini^tir. 



Sahife 181 - 358 



314 ME&NEVl SERHL I 

A dogru okuyan, bu, canin giicii kuweti;; 

ya o cans da can olanm giicii kuwcii nedir ? 

Iasanw bit kolu, camn giidiyle {*) da£i 
denizJe, madeuJe beraber yanyor. 

Dag yaranni can giicii, ta$i y armada; cana. 
can olanin giicilyse Ay'i yaii$m goriinmede. 

Ganiil, sir dagaicigimn agzim bir acarsa,. 
can, ar?a dogm ko§up gitmeye koyulur.- 

Adem'in, Rabbimiz, kctudimize zulmettik. 
diye yaptsgi yanli$ hareketi kendi ii&tiine 
ahfi, iblis'inse, sen beni azdirdin diye 
suciuiu yiice TanirVya yiikleyi^j 

Taoti'niQ yaptigmj da, bizim yaptigimiz*, 
da, ikisini de gor. Bizim yapuguniz i$ier de var, 

bu meydanda. 

Ortada halkin yaptigj i| yqk$a, neden buDit 
bByle yaptiri deme kimseye. 

Tanri'nin yarati$i, bizim islerimizi meyda- 

na getiriycr; bizim i^imizj Tann yaratismm-. 
beliriileri. 

Soz soyleyea biri ya harfleti goriir, ya anla- 

mi; bir solukta ikisini dc nasi) gorebilir? 

1490, Aclama dalarsa harflcri gor ernes. G02, bir 
solukta hem onfi, hem ardi gtfremez ki. 



MSfcSl&Vl SERHl I 



315 



(fj Metinrit "kk ak] - o tan" ken "ak!" m iijtiins "zui - 
)'":liTji diiieftiW$Hr, 



§nnu bit bir kere: Onunii gordiigun zaman, 

ardmi nasd gorebilirsin? 

Madem ki can, hem harfi, hem m^nayi 

fcavrayamaz; her ikisini de nasi) yaiatabilir? 

Ogul, Tann hei?eyi feavrar; bir i§i yapmasi, 

ba§ka bir i?i yapmasma engel olamaz. 

* Seytan, "Beni azdirdin da, 4 dedij o aleak, 
kendi yaptigi i;i gizledi, 

Adem'sc "Biz uefsimize zulmettik,, dedi; 
fakat bifcim gibi Tanri'mn iginden habersiz 
degjJdi o. 

Yalniz edebi korudu da sufunu gizledi; 
Tann'ya yiiklemedj; kendine verdi de lutfa 
eri§ti, 

Tovbe ettikten sonra Tami, a Adem dedi, 
senin i^ledigin o su^u, ugradigin o mihnetfcri 
bea takdir etmedim mi? 

Bcnim takdirimle degil miydi o kaza? Nc 
diye Bziir dilerken gizledia onu? - 

Adcm dedi ki: Korkturdj edebi birakma- 
dim. Tann da j$» dedi, ben de onun icin ba- 
gisladim seni. 

J1500. Kim saygi sayarsaj saygi gerik; kim §eker 
getiriT^e^ badem helvasi yer, 

* Tctah ^eyler kimler icindir? Temizler icid. 
Sevgihyi Jio^ cut, hosluk gor; indt, incin. 

* A goniilj ayttd etmek icin bir Ornek getir 
de cebri, ihtiyardaa tarn ayuj iyice bil. 



Sahife 182 - 358 



3lfi MtSNEVl SEBHi 1 

El, titremc illetindcn titrer; bir de elini 
sell tkretirsm. 

Her iki haieketi de Tanri yaratmi^arj boy- 
le bil, ama bunu onutila kiya&liyBinazsin ki. 

Elini oynattigindan dolayi pieman ohbi- 
lirsinj lakat eli threyon adamin pieman oldu- 
gunu ne vakit gordiin? 

Bu soyledigim soz de, anlayi§i kit biri, belki 
oraya yol bulabilir diye sdyiedigimiz akil bir 
sozdik; f'akat bu duzend akil da nc akildn ya. 

Akla dayaran stiz, mci clsa^ meican oka? 
cana air babis, gene ba$kadiT. 

Can bahsij bir ba?ka duraktadir; can gara- 
binin bir baska kivanu varcbr. 

AkiJ bahsinin i§ gocdugii cagda bu Omer,. 
Ebu'l-Hakcni'le sirdasd. 

1510. Fakat Cmer akildan cana gelince: Can 
bahsinde \*) Ebu'l-Hakcnd, Ebu-Cehl oldu gkti,, 

Ebu-Cehil, can bakitfnndan bilgisizdir ama, 
duygu baknmndan, akil bakimindan oigundur. 

Aki] bahsini, duygu babsini eser, yahut se- 
bep bil, Can bahsiyse gasdacak, hem de pck sa- 
§ilacak bir geydir. 

* A igiklamnak isteyon, can J$igi gelince ne 
gereken kaldt, 11c gerektirenj ne gsderen kal- 
di, nc kalan. 



MESNfcTTl &RHI 1 



317 



(*) Mettntlc "dor hlllcriW mn" TKiilJipi halda Itarji- 
tilmiftk. 



Ciinku gozii gbren birinia, lgigju pan] panl 
parlar dururken sopaya benziyen dclllc ihti- 
yaci kabnaz; unu bostar gider elbette. 



.. "Nerde olursantz olim, o> sizinledir,, 
ayetinin tcfsiH 

Gene bikayeye geldik; zati hikayeyi ne 
vakir biraktik ki biz? 

Bilgisizlikcen soz agarsak Tann J niD zinda- 
nidir o; bilgiden soz edersek onun sayvamdir o. 

TJyursak onun $arho?uyuz biz; uyaniksak 
C-Dun masalina dalmigiz. 

Aglarsak onun, nziklarlp dolu bulutuyuz; 
giilersck. zaman da ^im^eyigh onun. 

Kisarsak, savagimk bu, onun kahnmn ak- 
sidir; bari^ir, oziir dilersek bu, onun sevgisinin 
aksi. 

1520. * Bu kivramp durati, bu karma kan$ik clan 
diinyada kimiz bix? Eiif'Ln nc*i vardir? Hie bir 
?eyi. hig bir ?eyi; biz dc clif J e donmu^ua. 

O elcinin, canlarin ja bal^iga dii^naiderinia 
scbebini Omcr'den, Tanri raat oIsud, sor masi 

O clfi, Omer J den bu sbzleri i^itiuce gonliin- 
dc bir aydjabktir belirdi. 

Katmda *oru da yok oldu gitti, oevap da, 
Yanij^tan da kurfuldu gitti^ dognidan da. 



Sahife 183 - 358 



3ia 



trfESNEVl SEilHt 1 



MrjNrvl $niun i 



Temdi buldu, anladi da parcalardan ge^tU 
fakai gene de bir hikmete dayanarak soruya 

basladi (*), 

Dedi ki: Ya timet, ne hikmettir, ne sirdir 

ki o anduru su, su bulanik yerde hapsedilmi?? 
Arlduru su bir baJcikta gislenmis; anduru 
can bedenlere baglanmt$, 

Omer, sen derin bir bahse giriyorsun; m&- 
nayi sb'ze bagliyorsun dedi; 

Hur maaayi hapsettin ; bir atJijl {**) seize. 
bagiadm. 

Bubu da bir fayda i$in yaptiD; fakat sen, 
zaten fay da yiiziinden perde ardmdasin. 

Kendisinden fayda meydana geten Tanrj, 
bizim gordugiimCiiju nasil alur da gormea? 

1530. Maiiayi sfiie hapsetmede bile yiizbinlerce 
fayda var; bu yiizbinlerce fayda, cania bedetie 
girmcsindeki taydaya karji pek az. 

Sbz soylerken harcadigio soJuk, parcabucmk- 
tarln parijabu^ugii, Canm bedene girmesindeki 
fay day sa tiimiiQ de tiiimi; artik buiida tiasil 
oluv da bir fayda olmaz? 

Sen bir parcabufuksua, senin yapttgin iste 
bile fayda varken ne diye tiknu kinamaya d 
atarsm? 



I* J B.u (is bajril metlnds yokkuln kiir.jiIn^tumaJa. tap- 
Iigin iki ynmna yizilmijtir. 

<**> Apa^ik "j-adra" dir; fakat "bidrii" okunursa 



Sozde bir fayda yoksa soyleme; varsa kma- 
mayj birak da siikretmeye feoyulmaya bak, 

Tanrj'ya siikretmek hcrkesin boynuna ta- 
kilmis bir gerdanliktir \ beikesin borcudur; sa- 
vasmak, yuziinii eksitmekse kimseye b&t§ da: 
degildir; s_iikiit de dermic; ona. 

Suratim ekgitmek sukur olsaydi dunyada- 
sirkeden daha fazla siikreden olmajidt, 

Sirkeye, cigere gkmcye yol gerekse, balla 
kan^j sirkcngiibin o! de ona. 

Miinayi siire sigdirmaya ugra^makj hig bir 

sey yapmamaktir; tnSna sapantasjina bender j dile- 
digin yere ulastirruaya imkSn yek; elinde degil, 

"Kim AUafe'la oturup kaJkmak istiyorsa 

tasavvitf ehliyle oiurup fctilksin,,, 

sbziiniin manasi 

O eJ^i, bu bir iki kadehle ktiidinden gegti;, 
akJnida ne el^ilik kaldi^ ne haber, 

Aliah J in giiciinc kuvvetine ^a^irdi kaldi: el- 
ci buraya uiajinca da bir padijah kesildi gitti. 

1540. Sel deDize ddkuliiiice denize oldu; to bum 
tarlaya ekitiflce ekin oidu, 

Ekmek, insanlar babasimn bcdenine gifince 
(Jliiyken dirildi, ber^eyden Jiaberi oldu. 

Mum! a odun, kendilerini atc§e feda cutler 
mi, kapkaranlik dzleri 151k kesildi. 

Surme tgfj gozkre fekilincc gOriij kesildi. 
de iierseye gtiyxii oldu. 



Sahife 184 - 358 



1320 



.1530 



MESSJJYl SERH] I 

Ne mathi o adama ki kendfsinden kurtuldu 
da bir diriniu varbgjna u]g$ti. 

Eyvahlar olsun o diriye ki oiuyle dujiip 
kalkti da oldii; dErilifc kacti gi«i ondan. 

Sen de Tann Kur'ao J ma kacarsan peygam- 
bcrlerm canlarma uiasir. onlarla ksnhcBm 

* Kur'an pcygamberierin halleridir; oular 
tertcmiz uluhik denbinin bahkkridir. 

* Kur'aVj okur, fakaT dedigim tmmazsaiv 
tut ki peygambcrleri, crenleri gormu^un; ne 
critar? 

Fakat Kur'an'dakj hikayeleri ofcur, buy- 
ruklannj Eutarsan, can kus™ kafeste daraltr. 

Kafestefci kusj zincbndaki malipusa bender; 
kurtulmay: istemeyi^i, bflgisizliktcndir. 

Kafesleritickn kurtukn canlar peygambcr- 
Icrdir; halka kilavuzluga laVjktir onlar. 

Onlann sesleri di$artiq.(i geiir, dindeti du- 
yulur, sana da kurtulu$ yolu budur, bu, dcr 
■o ses. 

Derter ki: Bi2 de bu yola dii^iik de $v da- 
Tscik kafesten kurtulduk; bu kafesten kurlul- 
jnak icin bu yola dusmekten ba^ka t:are yok. 

Hastalan, aglar, iuJer bir hale gel de gu 
tatump bilinmckten kurtarsinlar seni. 

Ciinkii halk^a tanininak, bilinmek pek sag- 
lam bir bagdir; bu yolda, demir bagdan a$ag! 
nai kalir hie ? 

*' * 



{ $ E R H ) 

1395, beyiiten sonraki hikayenin "EsraVut-Tevhid^ 
de bulunduguinu, "MuhadaraTiil-Udeba,, da da gec- 
Ligini Fuiuzan-fw bildmyoi. Elcbin, Medinelilerle 
Wu$masmiu da ''Ihya'fil-Uifim,, la "Telbisu lb!is„ 
ten ahndigjni ve "Tezkiret'iil Evliy&„ da da Hatcm-i 
Afcamrn'm hal tercemesinden aroldigim sayliiyor (& 
17-118). Asd EifcSye ftiaci balife Omer'iti zamanmda. 
Medm'c'ye gclen Roma ekpisinin, Omcr'i miikellef bir- 
sarayda bttbcsfini samrken ovada, bir buima aga- 
cinin altinda yaup uyurken bulmasm&ui meydana 
gelfflif#. Fakat Mevlana bu hikSyede de [©daila-mc 
uyup ayetterle, hadislerle, hal, makam gibi tasavvuf 
teiimlcriyle yaratdi&i, Allah'm tasarruf re tedbirua* 
her varhktaki hikmet ve kudretini, vabyi, can ve akil 
gbzunii, cebir ve ihiiyan, yaTatil^taki tekaiinaluj mi- 
nanm lafv.a sigimyacagim, ferdiyctcen geemtmemn 
demit bagUrla baglanm'sktan farksis oldu^unu, ken- 
disine has f^kaiade tahkiyc iisliibuyla anlatmaktadu,. 

1403. ff Dogu da Allihindit ban da. Aitik nere- 
ye doncrseni^ donuu, ar£da AUah'a dramii? olursutiuz. 
Siipbfi yok ki Allsh'in ifittui tahnie-ti boldur, her s^yi. 
bibr.„ (Kur'^n, II, 115) 

Hio' Kur'an J m LXKl. aCiresi olan Niib suresin- 
de, Nuh'un, Tanri buyraguyla kavrotni dine ^agirdi- 

• F. 2f 



So/ii/e 185 - 358 



333 



MESNEVI SERHI I 



gi, soaunda, Rabbim, ben kavmimi gecc giinduz, on- 
Ian sen bagijlayasin, suclarmi Snesin diye ne vakit 
^agirdiysani parmaklariyle kulaklanni tikadilar, elbi- 
selccine burtindulcr, ululandikca ululandilar^ dedigi 
^nlatiJmaktadir (5-7). Beytin ikinci misraaida 7. Syetten 
bir kelime aynen ihnmi^tir (406, Beytin izabina da bk,). 

1420. r *Sahan, yeryiizurtde Allah golgesidir; onu 
uluhyani Allah ululai; emu a^sgilayani Allah a^agilar.,., 
(Carni 1 , II, s. 31. Aym sahifedc bu mealde bes hadls 
■daha vardir. Sultan'dan maksat sidaletle hukiim veren 
.kudtet ve buyruk sahibi kisidir,) 

1429, Yedi &z& t ba£, gHgus, kann, iki kol ve d, 

-iki bacak ve ayaktir. 

1433, "Sikden Once se!am J; ,j "Sozden once sel&in, 
selam vermeden kimseyi yemege cagirniayin w , "So- 
tudan Snce seMim; kim sdam vermeden bir sey sorarsa 
^ize, cevap venneyin.jj [Canii J , II, s. 32) 

J 435. "Gercekten de Rabbimiz Allah/txr dedifctea 
sonra da dosdogm hareket edenlere melekler indi- 
ririii dc sakia korkmayin ve malign, olimym vc miij- 
■delenin t sevinia size vaad editen ceanetJe detiz VJ 
{Kur'Sn, XLI, Saf, 30) Korkmayin s&tu aynen bu 
.aycttcn aunmistir. 

1441, Hal, sufilerce, aes/e, hunun, genislik, dar- 
■hki siktati gibi bir halin insam, eliade olmadan kap- 
lamasij kavrannasidir. lyi, yahut kfttti t>)abilSr. MSaa 
ileminia yolcasu, yoldaykcn cesitli hallere 1 - ugrai; 
hattS inktr bile bir haldir. Fakat varaca^i yere vardi 
mi birlikj oaa mal olur. Insana mal olan Mle makaam 
derler {Ta'riflt, Hal maddesi, i 32). 



MFjN'fjvl $hrh! i 



Zli 



1494-M95. Tanri, Iblis Adem'e secde ettneyince, 
sana secde etraeyi emteitigim aaman, secde etmekten 
men' eden neydi scni diye sarmu$j o da, ben ondan 
hayirhynn, beni ate§ten yarattin, onuysa topraktsn ya- 
rattin dctni$, Tann da onu eennetten $urmu?tur. Iblis, 
fiyleysc beni kiyamete dek oldiirme, mijhlet ver bans 
demise Taari dilegini verdikten soar a da, beni azdiran. 
sensin dcyip kalian dognj yoldan Saptiracagiaj soy- 
kmi?tir (VII , A'raf, 12-17). Adem'le Ha^'a'ya gclm- 
ce onlar, 1259. beytin gerhinde sOylenildigi gibi ebede 
riayet edcrek kendi nefislerine ziulmettiklcriai sfiylc- 
alible J j bagislannn^lardir. Her is. Allah J in takdiriyk- 
rjlur. Mutlafe cebrc iitanatilarla caf^i^ inananlar laiis- 
tesal AllaVm, kuluj hayir ve ser i^leraekte mahayyer 
biraktigiaa inanan iman ehliyle ctiz 1 ] iradeyi kabu). 
edeoler dahi, Allah 'm, knlyn ne yapacagmi bildigini. 
bilgfcij kalu o i?i i^lemeye zorlamasa bile, kulna kaati 
de, isyaru da Allab'm verdigi kuvvet ve kudretle yap- 
tigim kabul elnii^ierdir, Fakat insansn gene de edebc 
riayet cderek duada bile, ey gokkri yatatac, ycilexi 
yarataiij dogrnlara yatdim eden, acizde kalanlau ko- 
ruyan, suclari bagi^layaa gibi sozlerle dna etmesi ge- 
rektir. Buna karjihk mesela, ey depreailerle yeryji^ii- 
nii akiist eden^ samycltetiylej firtinabria ^bHerde, 
deaizlerdc insanlan bogan diye de daa edebilii'di; fa-- 
fcat bu tarzda edebs riayet etmemi^ olurdu. Insamn,. 
yerkeo, icerkea, gezerken, h:r halde gafleie du^meaiesi, 
edep gozlemesi gerekir. Kaldi ki Adem Feygamber 
II. sureniu 30, ayetinde beyaa bn.yuruldugTi gibi yet- 
yo?,iinde halife olmak iizete yarariimisti; teklif mahalli 
olraayan ct^iaeite kalmak ii^ere degil. 1.1. surenin 
(Zariyat) 5b. ayetinde bildirildigi gibi yaratdanlar^ 






Sahife 186 - 358 



324 



mfjnevJ $i;ehI l 



AllaVa kulluk eLmek, bunnn igin de omi tanimak 
if in yaratilmi$l;irdjr;halhii cfdali, Peygaitiberlcrin ha 1 - 
temi, Adem Peygamtrer'in soyundan gelectkti; bii ba- 
kundan onkrm, yani Adcm ve Haw&'nm, yaklas.ma- 
malan cmradilen agacui mcjTasmdan yemcleri, su$ 
■degiidi; »terk-i evll^ yani yapiliuamasj daha dogru 
■olaa, Mat yapilmasi da stif olm avail bir feyi terk et- 
mskti. Hatta bu hususta daha ileri gidip bu nehyin, 
tesrtkiy, tergiybi bir nehiy oldugu dahi soylencbilir; 
-fiinku peygamberler, bilhassa Ehlibeyt Imamlarmca, 
nubuweiicrinden tines, de, sonra da her tiirlii kdcuk 
-ve buyijk &un*hlardan, hatta hatadan, unucmaktan 
-dahi munezath ve mukaddestirfer; tebligin cmanetitie 
de §m budur. Bu bakimdau oulann bu istigfan, ede- 
.be riayetti, 

1301. ff Pis icadinlar, pis erkcklerindirj pis crkdkler, 
pis kadinlarm ve temiz kadmlar, rcmiz erkeklerindir; 
temiz erkckler, temiz kadmlarm, Oniar (iburlcrinm 
sSyledikled stfzlerden uzaktir, onlanndir yarhgan- 
ma ve guzelim bir nzik.„ {XXIV, Nflr, 26). 

1503-1512. Bu beyitlerdc gene ocbir ve ihtiyardan 
bahsedilmektedir. Bir mm titreme ilbcine tutulsa, 
eli titrese, bir ins an da dilcjgiyle, isLcgiyle elid titretsc, 
mesela sb'ylerken, soziinu daha iyi anlatabiimek icin 
isarstter yapsa, yahut eline bir kakm slip bir $ey 
yazsa 5iipbe yok ki bu iki harekct arasinda bir fark 
vardir. Her iki hareked de Allah yaranyor; fakat eh 
titreyen, bu hareketi kendi dikgiyle yapmadigj Mij 
■sorumlu degildir, pisman da olmaz. Amp konu?urken 
ijarctlerde hdunan, yaliut bir sey yaaan, i&aretierinde 
*debe aykjn bit $ey yaparsa, yazismda valan, vanhs 



MtSNEVl 5EKH1 1 



S2£ 



bir §ey yazarsa yaptigi harekettcn, yaadigi yazidan 
hem soTumludur, iiem de pi?man olabilir. Ta*atimis 
da, isyanmnz da Allah'in verdigi kuvvetkdir; fakat 
AHah'in emrini tutmaya, nehyinden ka£maya memurLii:; 
bu hususta da onun (Ctfuiiu, yfitdunjm istemekEeyb, 
Mutlak cebre tnanmak, 94-3-948. bey i tier de anlatakhgi. 
gibi hem 5tr J a, hem edebe aykindtr. 

1513. Gereken, gerckiiren, gideren, kalan, metin- 
de "lazim, melzum, nSfi, muktarf^ diye ge^iyor. Bun- 
lar akli delillerdir. IMim olaia, yani gcreken ?eyde- 
bit gerektiren aramr; mesela iyi ins and a, iyilik gerek- 
tirj iyilik ifin de iyi insaniu vucudu gerek. Giderenlt- 
kalanaa birbirine zittir. Her kalan t her olan ^eyin bir 
oiduram vardir. Yapilan bir i^te, o i^in yapdmasjna 
sebep olan, yaptiran aranir; yapjlati, yapibitasiM 
bit sebep vardir da yapilrti^Dt; yapJmayan yapilma- 
masma sebep olan, bir gideren vardir ki yapilrDami^ 
Ur\ yapilmayan, meydana gelmeyen i^se yapilmami^- 
demcktir ve meydana gelmemi§tir, 

1514. Bu beyitten sonraki ba§bk ff 6yle bir mabut- 
Ltir ki gbkkri ve yeryu^iinii alti giiride yaratmisur ^3 
sonra ar^a hakim olmustui; bilir ne gireTSc yere ve ne 
^tkarsa ordan ve ne yagatsa gokten ve ne agarsa oraya 
ve o, siziuledit nerde olursaniz ve Aliah, ne yapiyor- 
saoiz gofiir^ ayetinde i§aret edilmektedir (LVI1, Hadtd. 

I). 

1520, *EMfte bir sey yok w . MevllS.3 bunu iMtsnevP- 
de de Divan'da da cok soyler. Ai£p alfabe$inde ilk harf 
olan ve alfabemizdeki <% e„ harflerme, bazi ktre de 
'% i', o ? fi, u, ii„ harflerine uyan elif, yukandan a^a- 
giya ^ekilmis duz bir ciitgidir. Ost.iinde, altinda nok- 



Sahife 187 - 358 



33G 



MESNEVI SE&fct I 



tasi y ok tut. Eskiden cocuklara "Elif'te bir ?ey yok, 
be alcmcfa bir nokm, tc ona benzer, se ona bcnzet, Qm 
katmnda bir nofcta, ha ona bender, hi ona bender...,, 
diye tertiplenmis tekerlemelcr oagme ile okutulur, 
■boyicoe de harfletin sckiiicri cocuklaim zihinlerine 
■sokulmu? olurdu. "Elifte bir $ey yck„ sozii bu ceker- 
lemedcndir, Ayui zamanda, elif, mutlak varhk'a i 5 a- 
Tettir (FStih'HMIbyat, s. IS). But™ sifatlar, zatmda 
imustelilekrir. Mevlana bu bey me bu inanca da i^aret 
etinektedir. 

1537. Beyitten sonraki bai^fcea gecen soz, bazi 
sufiler tarafindan hadls olarak kabul edilirse de lasawuf 
ve sufi sozleri, 132. bey tin izahinda soyledigimiz gibi 
Ha, Muhanimed'in zamaemda yoktu. Zaleu MevlSna 
<la bu stfze badfe demiyor ; sufflerden birinin s5zii oh- 
■cak. 

1547. "Ahlaki, hili Kur J an'dj„ (Cami', II, s, 93}. 

1548. "Nice din liukuku ogtenmi? ki$i vardir Jd 
uonunta amel etmez, bilmez sayilir, Kimin bilgisi 
kendisine %da vermezse zaiat vcrir ona bilgisizligi; 
Kur'an, sana ncyi yapma diyor, oku; fakat okuman 
o ijt yapmaktan seni men' crmezse Kur'an J i ofcumamij 
sayilursin.^ (Garni 5 , II, s. 19;. 



■k * 






{ M E T t N > 

Bir t^cirin hikayesi, ahsveri? tern gaderfcen 

mahpus dudusunvm> Hmdistau dudularina 

hcIitiu goodermesi 

Bit t£cir vardi, bir de dudusu vardij kafeste 
mahpus, giizel bir duduydu, 

Tacir yolcutoga hazjriandi, Hindistan'a git- 
meyi kuidu. 

Comcrtliginden her kuk, halayikcagua., Sa- 
na ne getireyim, tez soyle dedi. 

Her biri, ondan bit dilek diledi; o iyi adam 
da hep&inc vaatlerde buiundu. 

1560. Dudusuna, sen ne anuagan tstersin; nc 
dilcrsin ki Hi cadis tan iilkcsinden aiaynn da, 
sana getireyim dedi [*). 

Dudu, ordu dudulsu vardir dedi; tmlari 
gStiince, h£iimi anlat. 

Filan dudu sizi ozlemede; Tanri takdiriyk 
biifim mahpusumuz o. 

Size sel5m $oyledi: sizden yardun diledi; 
bir care, bit kurmlus yolu bulmanizi i$tedi. 

Dedi ki de; yakipt nn ki ben, ozknuer i^in- 
de burada aynhkla; can veteyim? 



i*3 ATmoHJin, Turkij* olarak bSyle kul!an]lmL?Uf. 



Sahife 188 - 358 



MESMVl SESHI [ 



349 



32« 



MEStfl-Vl 5ERHI I 



Yaki^ir im bu ki ben, saglam baglarla bag- 
lanayun; sizse kind ye^iluklcrde gezesbi-!!, kiral 
agaflara kona$iniz. 

Dos da tin vcfssi Myle mi oJur? Ben $tl ha- 

pi3*7. kalayim, siz giilbah^e&inde gezip tqzasimz. 

A ulular, bu aglayip inleyen dndttyu da ha- 
tirlayin; bir sabah caf? cayirltkia, ^imenlikte 
acim beui. 

Dostlan am$ dosta kutludur; hele dosiun. 
biri Ley 13, tJbiirii Mecnun alum, 

A dostlar, siz boyu posu duzgiin, yam beli 
uygun cijkrinizle zevk ic.indesiniz; bense kendi 
kanimla dolu kadchler i^medeyim. 

1570, Bana yardim ctmek istemesenis bife lii$ ol- 
mazsa beni anarak bit kadcb sarap igin. 

* l^erken do bu topraktalara ddjenmis. dii:}- 
kiiaii arun da bir yudumcugunu topraga dokuu.. 

Ne tuhaf is, hani a &ha t ne c-ldu b ant? O se- 
ker gibi dudakhrdan <;ikan vaatfer nerede? 

* En kulun ayrihsi, aynhga dusjnesi, kolii. 
kuliuktansa, koriiye kfltuluk edersen aramizda 
ne fark kahr? 

Fakat kizar, savajir da kotii]iiki:e bulunur- 
sau, yaptigm kfitiiUik ^algidan, faganaktan, geng: 
sesinden daha da fazla zcvk verir bana. 

A ecfa$i, devlettea de daha giizel otan; a, 
■Oe aii$l, candan da daha sevgili bulunan; 

Atejin bu $enir\; isigm nasil? Verdigin yas, 
bu; diiguniin, dernegin nasiidir acaba? 



Ccvrinde bu tadiliklar varken lutfuaun 
kuahune kim dalabiJir ki? 

Aglanni am a inanir da cefasim azaltive- 
rirse dc korkanm hani. 

Ger^ektcn de bem kahuna a^ikim, onuri, 
bem lutfuna. Nc ^asdacak bir allium ki bu iki- 
sini de sevmedeyim ben. 

U580, ValMhi bu dikcndeu kuitulur da giilbah^e- 

$ine vanrsam, bulbil! gibi bu yuzden feryad 
etincye koyulurum. 

Bu ne $asilaca.k buibdldiir ki agzim a§tt mi 
dikeni dt giilbab^iyle beraber yer, somuriir. 

Ne bulbiilubu? Ate$ten bir timsah bu. Eu- 
tun hos, olmayan §eyler ouun askiyle ho? olup 
gidiyor, 

Tiime S^ik, zaten dc kendisi turn. Kendine 
a|jk,, kendi sevgisini anyoi o. 

ilMii duduku?1arjnin lianatbri 

Can dudusumirL hikayesi de bu £8$ittit3 
fakat ku^lara mahrem ki^i cerde? 

Nerde sutf^ui, arik bir ku^ ki i(jindej oldu- 
suyla beraber Siileyman bulunsun? 

^ukretmck igin dc de^il, ^iklyet etrack i^in 
de degiL Fakai feryada' basladi mi yedi gijge 
-de bir giiriiltudur dii^sun. 

* Her solugu, Tann'dan yiizlerce mekuip, 
-yiizJerce babct^vuju kesilsin; bir Yarabbi de- 



Sahife 189 - 358 



330 JfisNirvf serhi i 

*fm k m A± Tann'dan, a ltmi ? ker e bnyur 

._ Su ?Uj Tantj katmda kulluitan yeg oJ 5UIt - kiif _ 

nine karji bUtiin ina^] ar degersiz bir halfi ^v.: 

* Her sohikta ona ozel bir mirac olsun; Tan- 
»i tacmin iMime yiizlercc ozd ta 9 koysqn. 
1590. getimfe toprak ii st{inde dsujl . ca 

mcksnsHdik ihnde ucsun; hem de byksiDe bir 

™f an f te 3Mg fci ydfattaa vehimiaine- 
Pile gcImesjB. 

Anlayacagin bir mckansizhk ili de^d; her 
aolukta oradan bir hayfi] ctogmaz Safl a h 

* Mckan ili de o filemin buymguijda, mekan- 
«# Oi dc; Jiani dCrt ir mak na Si l cennetljjm 
buyrugundaysa oyle, . 

Eunu pek anlatma, y{j E ?cv | r b^udan; sduk 
bile alma; Allah dogrusunu daha iyi bilir ' 

Dostlar, biz gene ku ?J tacir ve Hindistai* 

hikaycsme dondiik (*}, 

Tacii, bu haberi iletmeye, onun selsrnini, 

cinsinden olan kujlara goEikmcye s<Jz verdi. 



mesxilVI sen Hi i 



331 



t*ttr v c Hindatan bldrtriite dondaf oI Hr . 



Efeitdlsinin, fayirda Hiitdlstati dudularini 
g firmest, dwdusunan sozlerioi oiilara 
sbytemesi 

Tacir Hindistan'm til ote unina vamnca 

'ovada birkac dudu gfkdii. 

Binegmi ciurduidu, onlara sesleneiek o se- 
,lami, o ejnanei ettigi sozleri sityledi, 

O dudnkaTin Njiuden bin ritrcdij tiwcdi, 
dcrken. du$tu, sohigu kesildi, oidiL 

Dudttniia efencli^ij o haberi soykdigine pie- 
man oldu; bir canlmtn olumune sebep oldum 
dcdL 

: ; L 60O. Bunun, beiki de o duducukla akrabaligi var- 
di; belki de bunlar iks bedertdi de canlan birdi. 

Neden yaptini bimu, tiedeti bu haberi ilet- 
dm; ijaresiz ku^ti bu haberle yakip yanditdim, 

?u dil, tasla demke benziyor; dilden siera- 
yaa sfizse' satiki atej- 

Kimt hikaye soyliycrck, kimi laf ederek 
desairi raja vurma bo? yeie. 

(j^ijnkij ortalik karauhk^ her yanda da pamufe 
var; kivilcim pamuga si^rasa ne olul? 

Zutim^ o toplului;a dcrlcr ki gbzkrini kapa- 
mi^tir da soylcdigi sozlerk bir diinyayi yakip 
yar-dirmj^tir. 

Bit sijz, bir diinyayi yikar; olii dlkileri ars- 
Sati haline getirir. 



Sahife 190 - 358 



332 



1610. 



MESNfiVl SERiU 1 

* Canlar zaten temcldeo tsa solukhjdur; fcj- 

mi yam kesilirJer, fcimi dc mdbem olurlar. 

Caalardan perde kalksaydi her camn so/ti' 
Mesih'in $6ziine dbnerdi. 

$eker gibi soz s5ylemgk iswrsen sabret, 
haris oJma, ycme ?u heJvayi. 

Mli fikri eren kisilcrio i^aiilan sabradjr;, 
helvay: cocuklar nrzular. 

Sabred en g(jge agar; hclva yiyense gerile- 
dikfe geriler. 

Tatwt ruhumi kiitlasu), Ferideddin Attar 'm : 

"Sun nefis stthibisin a gafil t toprak ipnde 

kan ye « 
Fatet gSnUl sahibi s sehir biU yese o zehir 

bed ke&ffiy. 
fctiziimin tefsiri 

GStiul sahibi olan apa^ik, oldiirncii zehri; 
bile i^se t> zehir ziyan vermez ona, 

Ciinkii saghga csouljge ka vug master, peh- 
ttzden karmlmii;iii r . o ; halbuki yoksnl istekli 
hatarcr igindedir (*). 

Peygamber, a korkusu;; istekJj (**) dedi, 
akhm bajina al da hie bir istedigin ? cyle savas-- 
maya kalfci^ma. 



J.Iajt.rmadft hn^atcj y er i nE i,„ el edWjk fi^ yEinlm^tir. 






ME3XEVI 5JEE1SJ I 



333 



Scnde bir Nemnid var, ategc atilma; atil- 
-mafc istiyorsan once Ibrabim oh 

Ne yuzme biliyorsun, ne denizcisin; kendi 
aklroa uyup da kendini denize atma, 

Fnkat Oj aiyankrdan bile fay da elde edet-, 
ate^ten kizil giil bitirir (*). 

Olgurij topragi tutsa altm ohrr; olguti nl- 
mayansa altiru eline alsa toprak kesflir, kiile 
doner. 

O ger$ek eri Tanrj kabul etmi^tii ya; artik 
oEtin eli, her i$te Tanri elidir. 

1620. Olguti olmayamn eli seytaniilj devin elidir; 

cunku o. teklif tuzagindadir, fitne farkmda, 

Bilgisizlik bile olgun kiside olur^ hiiner 

kesilifi fakat bilgi bile olgun olmayanda bilgi- 
sizlik olur gider (*"*). 

Hasta neye yapi^sa bastalik olm; olgunsa 
kiifre aaril&a kiiifur, geriat kesilir- 

A atbyla yan^a giri?«n yiaya, bajioi kurta- 

ramazsiuii bndiilu aLamazsin; dut, vazge^ bu 

mm. 



(*) Bc-ylin birinci tfl]*rai> ikinel m]*rftin yeiin* ya- 

..iilmij, .-AniBdan ilk misra'in u»t!liie "1" Tiuniaras] kc fimu §tu r. 

(* ») Metindc "mtlnliir'" yaiilmijken k ar jila j firm sda Loro 

"■nakts" y*silarak dii±ellilmi$tir. 



So/ii/e 191 - 358 



331 



M-KMrVJ $tny\ I 



MESNEVl StEUt I 



33S 



1630. 



BiiyiicuJefin Miisa'yi, Tanrj esen l ife vefsir 
ne buyurursun, sopayj ti nce sen ml atarsiit 
diye uhtlamalar 

Buyikbler, IgaeUensas. Firavairun tigfe. 
da, Mnsa'ya kin giiderek ommla sav asa kalki^- 

Fakat MOsa'yj one gecirdiler; nu uiu ti- 
tular; 

Buymis senin duller na; btersen iince 

sopayi sen at, 

Hayir dedi Mfea, ey biiyuculer, o diizcnlcri 
Once siz ortaya koyun. 

Eu kadarak bir saygj yiizunden din, onteri 

satin aJdi; bu mat yiiziinden de ellen, ayskkn 
kesiltji. 

Buyiieuler, ouun hakkmi tamdilar da ftfe* 
dikleri su ? a fcat^iEik dlerim, ayakiarmi feda 
ettiler. 

Yemek de olgune hdaldir, sBz de. Sen olg UQ 
degilsin; yeme, dilsiz fccsil. 

gtiokii ten kulak™, oysa dil; senin dns£i- 
deii dep o. Tanr, kulaklara "Snain,, buyurdu. 

Cocuk dogunca once sii[ emcr; bir zaman 
susar; bastan a§agj kuSak kesiiii-. 

i /ff s oyl«ntyi iigrenmesi [$& bir zamai* 
Uudaklarinj yuminasi gerek. 



Kulak vennez de ti tt der dumrea kendi- 
sini dijnyanin dttsizi yap&r gidcr. 

Dana ba^langicta &5ze kulak vcrmeycti, ana- 
dan dogma sagirsa dilsiz olur, oasil cossuu da 
soz s&ylesiit? 

£unkii soz sbylemek Wm ejnee duymak, 
dinlemeU getek. Sen de soze, dialemek yolun- 
dan gii. 

* "Evlere kapilarmdan gfri%> isteklerinizij. 
sebeplerine ssnlatak dikyin. 

Dinleme yohitia ba£h olmayan soz, aucak 
iimitsiz, ihtiyacsiz yaratanin soziidtir. 

E$sjz, omeksiz yaratir o; mtaya uymaz. 
Heroes cna dayanir; day ana yoktui omjn. 

1640. Ondan ba&ka herkes, hem san'atta, hem 
sfede ustaya uyar, ornege muhtacur. 

Bu s&ze yabanci degilsen bir brkaya bikuo, 
bir yikik yere vai da gozyasi dokmcye koyul- 

^iiiiku Adem de o azardan gozyasiyla kur- 

tuldu; relsk gozyasi tovbeye Sirilamn solugudur. 

Adem yeryusiine aglamak, feryad etmek, 

inlcmek, huziinlere batmak i?iu geldi. 

Adem Firdevs J tcn, yedi kat gondii yiicesin- 
den indi de Sziii dilemek i?in e§ige gitti, 
oiyaza durdu. 

Adem J in belinden gddiysen, onun soyun- 
dans-an i^teniekte onvtn yohiau tut* 



Sahife 192 - 358 



MJiSMEVl $HHHr I 

Gofliil ate$iyle gojtya$indan cerez duz; ba| 
da, bahce dc bulutla gime? yiizLiflden acih P 
sa^ilmi^tir. 

Sod ne bilirsin gozya§min kadrini (*) ; ^^1 
kii gormcdikkr gibi ekmege agiksin sen. 

§u dagarctgi ekmekten bo$altirs£a degcrli 
inciierk doldururs™. 

Can ?ocugunu geytan sutiksden kes dc on- 
dan sonra onu meleklere e$ et. 

-S6j0, Sen karanhk, us annus, bulamk bir halde 
oldykca bil fci lanetlenmi ? seytamn kizkarde- 
§isin. 

I$Jgi, olgunlugu artEtran lokma hell] ka- 
zanfla elde edilcn lokmadir. 

KaDdilimize konunca kandili sondiiren ya- 
ga su aduu tak; eunku lgiginuzi sondiiriiyor. 

Bilgi de ho!a) lokmadan dogar, liikmet de; 
a§k da lielal lokmadan mcydana gelir, merha- 

met de. 

Bii lokmadan haset dogarsa, seni faka dii- 

surura, Mgisi2lik, gaffo meydana gelirse o 
Jokmayj haram bil. 

E£e bugday ekersin de arpa biter mi? Attaa 

sipa riogdugumi gordiin mii h\^> 

tok^a Lohumdur. verdigi $ cv de dii t un- 
celcr. Lokma denizdir, indieri dii§iiDcekr. 



ME5KJTV1 SfRHi I 



asr 



itadr yaiiJarak duidtilmijtir. 



Agza alinan hell! loktnada, gonulden kullu- 
ga bir ffklf, dbiir diinyaya gicmeyi kuru? dogar.. 



TSciiin Hindistan dudularindan 
ffordiikleriRi diidusuna soylcmesi 

Tadr, ak$ verisiro tamamiadi; muradina- 
ermi§ bir halde dSndii, memlcketine geldi. 

Her kula armaganini (*) sundu; her hala- 
yikcigaza bagista bulttndu, 

1660. Dadu dedi kir In kulun armagani nerde? 
Ne gordiin, ne soylediysen anlat (**). 

Tacir, birak dedi; h£l& soyledigime, stiyli- 
yeoegime pismamm; elimi cignemedeyinv, par- 
ma klarniu lsirmadayim. 

Bilgisizligimdeiij akilsiziiginidsm bflyk ol- 
mayacak bir haberij laf olsun dive neden gb'tur- 
dum, ne diye soy k dim deyip duruycrum. 

Duduj efendi dedi, neden pieman oluyoff" 
sun; bu dfkeye, bu gama s-ebep aedir ki? 

TScii, senin sikayetievini soykdim; saLa 
ej olan bir b5luk ciuduya bir bit aclattim. 

Iclerinden bir dudu, seiiin derdinden bir 
koku aldi; odu patladij titredi, titredij dlu- 
verdi. 



j; ?i"] tit tt di r , 



Sahife 193 - 358 



3&3 



MESNEVi j£)!Ht I 



HiSNEVJ jJEEHl I 



33S 



Nc yaptim da soyledim diye pieman oldum 
ama degil mi ki sOylcdijn, sera pi^manlik oeye 
yarar dedi. 

Dilden, agizdan ansizin qkan soz, bti ki 
yaydati firlamig bir oktur sanki. 

Ay ogul, o ok, bir daha geri diinmez; suyu 
ba^aii kesmek gerek. 

Sel bastan tasti mi, btitun diinyayi tmar; 
amk diinyayi yiksa da sajilma/, buna, 

1670, Yapilan i^iju izleri, gorunmeyen diinyada 
dugai'i o dogan izJer de halkin buyrugunda de- 
gildir, 

O dogaa §eylerin bizimle ilgileri vardir ama, 
oriaktsiz olarak hepsi de Tanri yaratjgidir, 

Zeyd, Amt'a bir ok atar; amgi ok kaptana 
doner, Ami'] yaralar. 

Yd boyunca onun derdi siirer girter; o derdi 
Tann yaratir, insan degil. 

Ok atari Zeyd, o sirada korkudan olse bile 
oliim ^agina dek gene de orada dertler peydah- 
lamr. 

Amt da agnjari, suilan doguran sebepler 

yiizunden ijldii gitti mi Zeyd'e, iik scbep ytiaun- 
den kaatiJ de. 

Hepsi de Tatui'nin i^idir ama o agrilan, 

siztlan Zeyd'e ver, 

Ekin ekmek de boyledir, soluk almak da, 
tuzak kurmak da, ^iftlejmek de; bir seyin mey- 



dana gelmesine sebeptir bunlar, hepsi de Tann 

hiikmiine uymu^tur. 

Erenleriri Tann'dan Gylesine guclcrL ku- 
vetleri vardir ki, y ay dan firlami;? oku bile yol- 
dan i^evirirler. 

Eren pieman olursa, bir seyler meydana 
gctircn kuvvedere sebep kapilan kapamr; fa- 
kat eren Tanrj cliyle kapar bu kaplkn. 

1690, Kapiyi da a$ti mi, soy] cum i§ s5^u, sb'ylen- 
memis yapar da ne §i§ yanar ne kebap. 

Biitiin gonullerden ge^enleri duyar da e* 
sozii yok eder gider. 

* Sana kesin bir deli! gerekse a ulu kt$i, "Fir 
hiikmii degistirir, yahuT geri torabrsak^ aye- 
tim bir keTc daha oku, 

* "Ani^itm unurturdum size,, ayetini de oku 

da unutma gudinij goniillere nasil koydugunu 
aula. 

Mad em ki erenlerin hem hatirlalmaya hem 
umitturraaya gii^ler) yctiyor; $u haJds halkin- 
gouQJleritidc buyruklan yiiiiimekte. 

Madem ki uniittUTmayla gb'rii? yolunu ka- 
patmada; biiner oba da bir i^e yaramaz. 

* Siz yiice ki§i!erle alay ettiniz, bundan bir 
sey fikma^ sandiniz una Kur J an J dan "Atuptnt 
unutturdum size,, ayetim oknyuti. 

Koyagasi, bedenlcrin padi^ahidir; gOnul sa- 
hibiyse gonulleritiizin padi^abi. 



Sahife 194 - 358 



:3« 



MESMfVj $K&Hi I 



Hi? suphe 70k ki yapilan ^ gorii$un par ? a- 
bucugudur; 6ylcy$e insan, gfebebeginden ba 5 - 
ka bir ^ey de*il. 

Bunun taraaminj sayleyemiyorum ; ciinku 
bu dairemn tarn ortasina sahib olanlar engel 
oJmada. 

1690, Degil mi ki halkin umitusu da, hatirlayisi da 

erenden gelmcde; halkm feryadina erismck de 
onun hakki, 

O giizck. her gcce yuzbinlerce iyiyi, kotiiyii 
gonulJerden bosaltsyor. 

Gundiiz oldu mu, gene gSnMerj onlada 
dolduruyor, gene sedefleri incilerle dopdolu 
bir hale geciriyor. 

Onceki dusuncelcri.il bepsi de Tannin 
yol goscermesiyJe yurtiarini tanir. 

Seam 13 Lx, stnin san'atin, sane scbepler 
kapismi acmak icin ko^ar., sana gelir. 

Kuyurncurroii san'ati demirciye gitmez; iju 
iyi huylunun buyu, 6 katil huyluya ula^maz, 
-San'atlar, isler, tmylar, ktyamct giinu ceyiz 
gibs kalkar, sal? i bine gelir. 

San'atlarla huyiardp uykudan sonra ko 5 a 
ko$a sahibinc ulas,ir, 

Gtizd dsun, firkin olsun, sabah gagmda 
san'atlarla huylar, nerden gittilersc gene oraya 
geSirltr, 

Kani habtr gotiircn giivercbler gibi sehir- 
lerden near gidcrler; mclrtuplan" goturiirler; 
gene ddnerler, kendi schirkrinc gelirler. 



MESNEVi SERHL I 



341: 



O dudumin, dudularw yapfigim duymasi, 
kafeste iilmcsi, tacirin ona ajjhtlar yakmasi 

1700. Duduj o dudunmi yaptigi isi duyunca tit- 
red i, dustii; katildi kakh, 

Tacir dudunun dii§tiigtiriu goriincc yerin- 
den firiadi; ba^indaii kulahim yere am. 

Orai bu halde goiiince sifradi, kalkti; ye- 
nini, yakasim virtu. 

A guzel dudu dedi, a hos. scsli kusutfl be- 
nim, sana nc oldu, nedir bu; neden bu hale gel- 
din? 

Vah bedim giizel sesk kLtsuma; eyvah be- 
nim sohikdasinia h sirdajima, 

Vah benira giizd sesli ku^umj nebcin, ca~ 
nun: bagim, bahgcin, feslegenim benim. 

Siiieyman'm bile; bOylo bir ku$u dsaydi o 
ku^larla oyaJanmniydi hi?? 

Yaziklar olsun; ucuzca buldugum kustan' 
imj de ^abnk ay ml dim gitd. 

A dilj diinyada ne de ziyancisir sen; soy- 
leyen sen olduktan sonra sana ne diyeyim ben? 

A dil, heni aic^sin. hem harmansm ^en^. 
ne vaktedefe bu harmana ate? salacaksio sen? 

1710. Can, ona ne dersen yapiyor; yapiyor arna 
giziice de senin elinden feryad ediyor. 

A dil, hem $pn&uz bir haamesin sea; hem 

dermam bxdunmaz bir dertsin sen. 

Hem ku^lara isliksin^ diizensin sen; hens 
aduma aynhk ^aginda e^sin^ dost&un sen. 



Sahife 195 - 358 



&dM£RKE2KLTi^ rln 



342 HfcSMYt SJERM r 

Niceyebir aman vcrmeyeccfcsin bana, a aman 
bilmcz; bana kin gijderck kastetmissin, yayini 
kurmussun. 

iste ^imdicek dc kusumu ucurdun; cefa ot- 
iagimda az yayil. 

Ya bana cevap ver, ya insaf etj ya da sevinf 
sebcplerindcn birini an bana. 

Yazik oldu sana a benim karankklan yakip 
yandiran i$igim; yazik oldu sana a benim gii- 
niimii aydinlaLan sabahjut. 

Vafi benim has. bit halde u$an kusum; neup 
gittigi son duraktan havalamp u^tugu yere ge- 
Jen ku^um. 

* Bilgisis kisi boyuna zahmete, mihiiete a^ik- 
frr; kalk da "Andolsun bu seine,, ayetinden f Tn- 
san milinet icjinde yaratiJmis.nt w ayetinedek oku. 
Ben senin yiiziinii goiiirdiim de ^ahmere, 
mihnete bo§verirdim; senin arkuida kotiiliikten 
arjnmijjtim ben, 

1720. Bu vah demekler, bu eyvah diye aoklan- 
roalar da gdriis.un bir hayali artik; eldeki var- 
danj varlikfan aynLtsm bir i fads si ancik. 

Tacin-'mn gayretiydi bu, Tann buyiuguna 
?are bulunma?,; bir gdmi] gostcr fci Tann 
buyrugundan (*} ymlerce parca olmasxn, 

Kiskanfhk da, gayret dc, heiseyden ayn olan, 
anlatilamayan, Qviilemeyen bir §eydir. 

Ah yazik, ke$ii gozya§im deniz yobaydi 
da oyksine bir gilzd sevgiliye sagilsaydi. 



MTlSNEVf SfiRHl I 



34S 






i730. 



"bukin" jrazjlai-ak d Lizel L ilni ijt i J-. 



Ah benim dudum, bienim akillu fjkirli, bil- 
gili kusum; dujuncemm, sirlarinun rerciimanj 
benim. 

Rizkim vereyim^ vermeycyim. yanima gtlir- 
di; o stf^e ba§iar ba^lam&z herseyi hatirlardim 
ben. 

Sir duduydu ki sesi vahiydcddi; varhk mey- 
dana gelmeden vardi o. 

O dudu, senin ic;inde gizlidir> §£ind<i, buil- 
da, onun aksini gormiijsiin sen. 

Bit ku^tur ki seudeki ne$'eyi aht\ fakat ge- 
ne dc ondan nes/denir&jn; nulmunii, insaf' diye,, 
adalet dive kabullenirsin. 

A bedeii i$in cam yakip yandiran^ cam yak- 
tin- da bedeni aydiiuattin, 

Yattdim ben; birisi kavini tutusturmak is- 
terse benden tutu^tursiin da fcnjopvi aievleisin 
gitsin. 

Kav tezce ateg ahr; sen de ate$ alacak kav 
edin. 

Yaxiklar olsun, yazjklar olsun^ yaziklar cl- 
aim. 6y)esine bir ay buhit aJtina gjrdi. 

Nasjl anlataynn? Gonul ate^i abv'tcndi de 
alevlendi; aytihk arslani kopiirdu, kan dokmeye 
Jioyuldu. 

Ayikkon bile $etr olan, sarhoj olan, cline 
kadeh abnea ne hale gelir? 

AniatJmasina imkan bulunmayan sarho| ars- 
lan, cninc bwyuna ycryuziinc scribni^ ^ayjih^a 
getJDce biisbiitun sarho^ olur gidcr. 



Sahife 196 - 358 



344 



WfeSNEyl 8ERH1 I 



* Ben kafiye dusiinuriim, gonlumii alan sev- 
gili <$e bana der ki: Yii^umden bajka bir §ey 

du^unmc, 

A benim kafiye dujiineaim; bir bo^a otur; 
benim karsimda devlet kafiyesisin sen, 

Harf de nedir ki du;iiaesun; harf, soz ncdir? 
uy.mii bafjimi ^itten duvari. 

Harfi de, sesi de, sozii de birbirine vurup 
kirayim da $u iicii de olmadan konusayjin se- 
nintc, 

1740. ^ Adenines bile gizledigim sozii, a sirlar 
dimyasi, $ana sSyliyeyim ; 

HahTe bile sCylemcdigim o sozii, CebraiTin. 

bile biimedigi o garm; 

Mesiirbi bile dcm vurmadigi, hsttA Taari'- 

nin bite kiskandigi, bizden bagkasma seyleme- 
digi sire j soylcyeyim sana. 

* LGgat bakimmdan biz (mi) ne demektir? 
Hem varligi bildiren, hem yoklugu bclirte* bir 
SSz. Benimse varhgim yo k; ne var ^ yt b j r s3j , 
sfiylenebilir batia; ne yok denebilir. 

Ben adfldh^ yokhikta buidirm da varbginu 

oynadjm yokluga, utuldum gitri. 

Btitun padi^ahlar, kcndilerine karsi alfaJamt 
akaliriar: biitun baft fcendisine kar^i sarhos 
oJana sarho$rur. 

Avcj kuslara av olur da ansizin onian avla- 
ttiayi umar. 






MJEi^EVl SF.UHl 1 345 

Genii) alan guzek. a^iklarj arar, biitiin sev- 
giliier a^iklarm avidir. 

Kimi sever goriirsen tsil ki scvgilidir o; bir 
bakimdan hem budur 0, hem o. 

Susuzlar, diinyada su ararlai ama, su da 
diinyada susuzlati arar. 

.1750. A&ik degil mi ki odur, sen sus artik ; de- 
gil mi ki kulagim o ^ekiyor, sen kulak kesil. 

Sel settigini yapmaya, guricyip akmaya bas- 
ladi mi ba^mdan kes sen; yoksa her yam rczil 
eder, yikai gider, 

Fakat yskdacakmtj alcm, varsm yikilsm, gam 
yemem bert; yikik ycriti altinda padisamn de- 
finesi bulunur. 

Tann'ya batmi? ki^ daha da fazla batmak 
ister; can denizinin dalgasj gibi ait-iist olnmyi 
diler, 

Denizin dibi mi daha hos. gdir ona, ustiii 
miij onun cku mu daha giizddif, kalkam mi? 

A goniil, ne^'eyi beladan ayird edeisen, 
vesvese tarafindan par al annus olur sun. 

Dilegine erif}mekte ^eker tadi bik oha de- 
.gil mi ki sevgilij dilekren vaige^mcni istiyor; 
■vaz gee dilcktea. 

Gnun her yiidi2ij yiizlerce yeni ay in kan 
pahatsidn; diinyamn kiiium dokmck helaidir 
■ona. 

J3iz pahayi da buiduk, kan pahasim da. Bu 
yiaadeo de canla, ba§ta oyr.mnaya koftuk gitri. 



:m 



itrs^evi sebiji j 



M£SNE.v! lERBl i 



Zil 



A dost, £$iklann ya$ayi§j olmektedir; go- 
niil ieruicdik?e giJnlii buiamazsjn sen. 

1760, Ben yiMerce nayia, isvcyie onun goiiffinii 
almak islcrim; oysa usamr da daha neJer eder 
bana. 

Sonunda ofta dedim ki; §u akil da sana dal- 
di, can da. O, git git dedi; bu af&unu okums 
bana, 

Senin ne dii^iindugiinu bilmez miyim ben?- 
A ifci goziiin, dostu nasil goring* tin sen? 

A a|it canii, onu hot gormii$sun; cvinkii; 
ucuza sarm aldm on«, 

Ucuza alan ucuia verir; cocuk, bir inciyi 
bir somuna verir gider. 

Oyle bir agka batm.Eginj ki once gtlenlerin. 
asklan da benim ajkima dalmis^ batmi$ gitmisdr;. 
sonra geleceklcrh asklan da. 

Onu kisaca anlattinij gecttm; tana anlatma- 

dim; yoksa anlayiijlar da yatiar gider, dil de. 

Ben dudak dcrsem maksadim deniv. kiyi- 
sidir; yok dersena rneratnim, var demekttr. 

TatkLgjmdan yuziimii efc$itnte$ dc oturmu- 
5tt.iij soziimun coklugu yiiziiudca susmu§ kal- 
mis,im. 

Yiiziirniizii ek^itmeuiia perde olsiw da 
tadiiuiz iki diiuyadaji da glzli kalsm dcriz. 

1770. Bu sozii her kulak duymasm diye Led tin. 
$irrina ait sozlerm yiizde birini sSyicrim ancak. 



HaJdm'in 

"Seiri yoldau altkoyan, gsri btmkatt $8z, 
ister kii/Ur olsuti s Uter itnan; 

Smi doutan KZeMatttraft, ister firkin otsttn, 

ister giisdt, 

Steiiniin tefsiri, Esenlik ona, Peygam- 
lier'in "SaM $ok gJiyrctlidirj ben 
Sa'd'dcn gayrcttiyim; Allah bcmden de 
gayretH; gayretbiden, goriinen kotii- 
liikleri de haram etti, goriiumeyen 
kuttjLuklcri de„ hadisinin anlami 

Tanri, gayreite bu dunyayi a^ti da butiin 
diinya o yiizden kiskam; oldu? 

O cana benzer> diioyasa kaliptir sanki. Ka- 
1jp, iyi, kotii, ne kabullenirse candaa kabullenir. 

Nama^da, kimin mibiabi, Taim'nm zftfl 
■olursa artik onun, tutup da gene Imana girmeye 
kalki^masmi ayip bil sen. 

Pldi^aha e$vapi;iba?j olan ki^i tutar da pa- ' 
di^ah adma ali^-verije giti^itse ziyan eder. 

padi^ahla du^iip kalkan ki$i ds^an ?ikai da 
■ftarayu] kapisinda e.turursa bu, hem ?azik^, 

bcm de o adamin aldancugim biidirir. 

Padisahm elini opmeye imkan varken tutar 
da ayagini operse sa^tur bu. 

Ayaga ba^ koymak da tazim etmektir ama, 

•ebiir tajime kar^i bUj a§aglUk bir istir. 



Sahife 198 - 358 



MESMiYl S£Kh\ I 



348 MT-iNJiVl SERHt I 

Birisi padi^ahin yuziinii gordiiktea soma tu- 
tar, bir baskasinj s&jerse kiskanir, gticemr pS- 
di^ah. 

Padisahm kiskauchgi bugdaya benzer, hal- 
kin krekancdigi ise barman yerindeki samandir. 

1780. Kiskanchklarin ash Taim'dandir; bunu boy- 
lc bilin; halkin kiskancliklariysa hi$ siipbe yok. 
ki Tann kiskanchgimn parcapbuc/ugudur. 

Bunu anlatmayi, birakayim da o, on gdniillu 
giizdin cefasindan sikayct edeyim. 

Farad edcyim; $unku feryad hosuna gider 
onurt: iki diinyada da feryad gercktir, gam 
gerektir ona. 

Qnun masahndan nasil aci aci aglamayayim. 

ki sarhoslannin halkasinda degilim, 

Omirt yuztinu goremiyorum, giinii isitan. 
yiiziine kavu^mami^im ; nasil olur da geceye- 
d^amem ? 

Onun ho? clmayan ?eyi bik canima hoj. 
gdir; gfiniil incKen sevgilimc camm fetla olsun.. 

O tcsk padisahimin hosnud oimasi icm gek- 
tigim zahmete de a?ikim, derde de. 

Iki denize benziyen gozkrim, inciter] e dol- 
suji dive gam topragiiu siirme gibi gbzlerime 
eckerim. 

Halkm, onun icin yagdmdigi gozyasJanni halk 
gozyasi samr ami incidir. 

Ben cammin canwdan sikayet cdiyorum. 
$ikayetci de degilim; hikaye anJatmadayim 
bani. 



349 



1790. Goniil, ondan incinmi^iin ben dedikce gon- 
lun bu gcr^tk ikiyiizlulugune giilcr dura rum. 

A genjekkrin oviincii, ger^eklikte buiuo, 
sen basktfscsin; b*nse kapma csigim senin. 

M3na bakimindan e§ik de nedir, baskose 
de ne? Bizim o sevgilimizin bulundugu ycrde, 
biz nerde, ben nercle ? 

A cam bizden, bendeu kurtulmuj giizelj 
a erkekte de, kadmda da sOze sigmaz^ giizle 
gcriilmez can. 

Erkekie kadm bir olunca o bir sensin; birier 
dc yok olup gidiacc kalan, gene sens in, 

Kendi kendinle hizmet, agulayij tavlasjm 
oynamak icindir ki bu ben'i, biz J i meydaua ge- 
tiidin. 

Boylece de ben'ler, sfia'kr bir can olur da 
sonunda scvgiliyc dalat gider. 

* Bunbrm hepsi de olur gider, sen gel a 
"^QJjy buymgUj a gel soziine de, ba?ka soze de 
sigmayan buyruk. 

Tengozu seni gorebilir nu; gamlanjjian, giil- 
mfin hay ale gclcbilir mi? 

Sen gamknmaya_, giilmeye baglanmi? gbnii- 
Is, onu gormeye layik bir goniil dente. 

i[100, Gama, gulii^c bftgU olan kisij bn iki egreti 
jeyle dirictir, 

&n&„ sonii olmayan yemyesil ag& bah^tsin- 
d^, gsmdan, rte^'oi^n, \$s$t& ne de $ofc meyva- 
br vat. 



Sahife 199 - 358 



MtSN£Vl SFKHl 1 



35 a miANfvI sniFll [ 

Ajiklik, hu tki halder de listiindiCiri bahar- 
S13, guzsiiz yemye^ildir. terii taMdir. 

A gtize) yiizlii, gu-Ad yuzuniin zekatiiu ver; 
paniinparca olmu? cam gene anlal. 

O giJxel, gdzlerini stizdii, gcjx ucuyla bir bakti 
da ; gonldmii yeniden dagladi gitti. 

Kanimj db'kerse dSksiin, hda) ettim ona; 
ben heial olsun dedik^e o benden ka^madaydi. 

TopraktakUeriu feryatlanndan ng dive ka- 
?arsm? Gamhlarin goniillerine ne diye gam do- 
keisin? 

Her sabahgagij dogudan i^iyinca seni, dogu 

kaynagi gibi co;mu$ kijpiirnnu^ bulur. 

A seker dudaklarma paha birjilmc^ giizel, 
bu deli-div&nene ne bahanelcr gerirdin ki? 

A eski ddnyaya yeni can, cansiz, gonulsiiz 
bedenden kopan feryarlan i§it. 

1810, Allah a$kma gi(ilij anlatmayj birak, gulden 
ayrilmij bulbil! ii anlat. 

Bisdrn-' coskunlugumu* ne gamdandir, ne 
ne?'eden. Bizirn akliimz. fikrimizj hayalden, 
vehimden meydana gelmez. 

Pck az bulunur bir halden meydana gelir; 
bnnu inkar ctme; c^inkii Tanri J yi da pek az 
ki$i bulabilir. 

O hali, insan hali ile kiyaslama; cevirde, 
ihsanda konaklama. 

* Cevir cckmek de, ihsan ecmck de, zahmete 
dti§mek de, nej'elenmek de sonradan meydana 



351 



gelen $eylctdir; sonradaa meydana geletilct Olur- 
leij miraslarjna da Tanri konat. 

* A sababm sigindigi, sabab c-ldu; kendisini 
agiriadiginuz, yiiceltti|imiz Husameddin'dcn sen 
oziir dile. 

Akl-i KiiU'den de 6zujf dilcyen sensm, can- 
dan da; camn canisin, mercanin pardttsism sem 

* Sabah aydtniigi ljidi; bizse senin Man- 
silr §arabini, sabab gagi ic,ip durmadayiz. 

Scntn vergim, bizi bbyle sarhos edip dur- 
dukca ?aiap da nedir ki bizi n&j'elendirsin. 

$arap ec^vip kbpiirmede biziro 00§np ko- 
piirmemizin kuludvir; gekyuzii, donate bizim 
akhmisim yoksuludur. 

1820. $arap bizden sarho? oldu; biz ondan degil. 
Ralip bizden varoldn, biz ondan degil. 

Biz balatjlanna benziyoniz, kahplarsa nm- 
ma. Kalibi mum gibi g5z g<iz, ev ev yaiatnnj. 

Zeagta tiiiilr hikayesine donu^ 

Bu bahis pek uzundur; tScirin stiziinu soy- 

le; soyle de o iyi adam ne hale geldi, aniayalim, 
Tacir atelier, derder, feryatiai icinde bu 

gefit yiizlerce darxnadagm $5zler s5yleyip dur- 

madaydu 

Kimi birbiriru tutmaz aazkr siJyliiyorj ki- 

mi nazlaiuyor, kimi yaivanyor, kimi gercck 

sevgiye diijiiyordTi- 



Sahife 200 - 358 



IS 2 MliSNEVt ?ERHI I 

* Suya batan adam can fckigir, batar cikarj 
dime hatigi ox gecerse ona yapijir. 

Can, ba? korkusuyla o tehJikeli cagda kim 
climi tutacak acaba der, $una buna etini atar 
duiur. 

Sevgili de bu darmadagm olu^u sever. Fay- 
da vermeyen cabjma uykuya gitmedcn yegdir, 

Fakat p&di$ah o!an i^si^j gu^siiz degildir; 
basta olmayanin feryad cimesiDe, inleme$me 
sajibr. 

* Ay ogul, i|te hcrkcie, her$eye aciyan Tann, 
bunun if in ff O, her an bir i^tedir„ tuyuidu, 

1830, Son soluga dels bu yolda dura?, didin, bir 
soJuk bile bo? durma. 

Son soluga dek, olur ya, Tann bir soluk 
yardim ediverir de sirlari agar &ana. 

Padi^ahin kulagi, gozii pencerededir] crkek 
otsun, kadjrt olsun, kimin cam aeye jaEgiypi, 
QiUi gb'zetteyip durur (*). 

Tflcirin duduyu kafesien di$anya atmasi, 
oImii§ dudunua uc,up gi tine si 

Bundan soma tldr duduyu kafesten edcarip 
attiL duducuk da hemen ucup yiik&ek bir daJa 
kondu. 



MESNEVi SLiRHl 1 



353 



(*) ilk rmsra' eljirafc "Her $i ifiiki$e:id eget merd - a 
zeneat" yazdim?, iiafiir;e "2" nuimrasi konmuij, lonja ktnara, 
"Her ii k«^cd can kj dcr merd - o aeiieW ynzilamic dliacFril- 



1840, 



Giinci tanyerindeo nasi) hemen doguvcrir 
de yiicelirse olmu? dudu da a ce$it ucuverdi £*). 

Tacir ku$un bu halrae §a$irdi kaldi; hie 
bir $eyden haberi yokken ku$un sirlan beli- 
riverdi. 

Ea$im yuceiere kaidirdi da a bulbul dedij 
halini anlat da biz de bir anlayaitm. 

O ku$ orada ne. yaptij ne ogretti sana da bize 
bir diizen kurdun, cammizi yaktui? 

Duda dedi ki: O fcH& yaptigi i$le bana opt 
verdi; stiz $(jyLemeyi, ne^elenmeyi birak [**). 

Ciinku seni hapse sokaiij soz soylcmendir 
dedi; kendisini bu ogudii vermek icin olmiis 
gosterdi- 

Yafii dedi ki: A geri kaJanlara da, ileri giden- 
lere de 9algici kcsilcn ; benim gibi 61 de kurtul. 

Tohum olursan ku^agmlar dererler, der- 
girirler seni; gonca otui'san t;oeukcaguilar ko- 
parirlar seni, 

Toliuuiu gizk de tumden Euzak kesil; gon- 
cayi gizk dc damdaki otlara don, 

Kim guzelligini mczada cikarnsa yuzlerce: 
k^'.ii kffia yQztutar ona. 

Kot(i gorier, tifkekr, k^kanejlikfef, tulum- 
lardan su bosabr gibi ba^ma bo^ahr. 



( Tn ) ifcirtfii dfiiara'da "K'fiftab-i 5 ark" yan]nii?ken "ivrk'* 
MjEuniin Listijite kar^?L:i-j^irr.i«di ' L ccrh" yaiilai'ak J{jze]tLljTTi]^l]r. 

(**) Jltinci miatn']n son« nieLiade "avis - fi did" iken 
kaijilajtirmada nn jiizLin ijitunc "gusJid" yajnlraijhr. 



Sa/i//e 201 - 358 



HESVEVt SKRHI I 



355 



354 ME5NSVI 5 HUH J 1 

Diismanlar, kiskaivflikla yatalarlar ami; dost- 
lai da omriinii ycle verirfcr onun, 

Ekin ekmeyi, bahar ^agmi bilmeyen, bu &- 

matun degerini ne bilecek? 

Tann lutfuna kaemali, ona Eugmmah; ^iiii- 

kii o caniara binlcrte lumflar sacmi$ dokmii^tur. 
Bir siginak bulmak gcrek; ama nasil $)gi- 
nak? Oyle bir siginak ki ona sigindm mi su 
da saua asker oisun, atej de. 

Nuh'a. Musa'ya deniz dost oimadi mi? 
( Su, ortiarin dii^manlafmi kittle kahretmcdi mi? 

1850. Atej Jbrahim'in kai'asi degil miydi; bo> 
lecc de Kermud'un gonlimden dtiniaD tiitrur- 
ntedi mi? 

* Dag, Yahy^'yi fcendisine vagirmadi mi; 
ona kastedenlcri fasla suriip kovmadi im? 

Ey YahyS, gel. bana ka f ; kae- da keskia 
kib^n kurtarayim seni, sigmak olayim Sana 
dcmedi mi? 

■ 

Dudunun tacire veda eder-ck 
ucup gitiricsi 

Dudu, tad re tadlarla dolu (*) bir iki dgiit 

■ daha verdi; oudan soma esenlik sana, aynlik 
dedi, ■ 



(*) Mrtindfl "b| nifaak" yazilmij, karjiU ? tirmad,n 
uatlino "put me^aV yaukrak diii elLilm i f ti r. 



Tacir, Allah'a emanet ol, git; bana simdi 
ycpyeni bir yol gbsterdin dedi, 

Kendi kendisine bu dcdi, bana bir ogiit; 
onrni yoluuu tutayim: bu yol, ay din bir yoL 

Eenim camm. dududan da as.agi degil ya; 
can dcdigin de boylc bir iyi ia izlemeli. 

Halkin ululamasmin, parmakla 
gosterilmenin zararlaJfi 

Eenden kaftst benzer; gkenleri; ^lkanlari 
aldatmadada cana diken kesilir bcdea. 

Bu, ben senin sirdasin olayim der; obiiru, 

hayir der, sana es do si beiiim ancak, 

Bu, varlik diiuyasmda giizellik, tistiitiluk, 
bagis, comertbk bakumndan beazerm yokuir 
der. 

18&Q. Obiirii, iki dunya da senin der; biitiin can- 
larimiz, scnin czmna kul kurban, 

O da, halki kendisinc karsi sartios gEJriince 
ululanir da eldeu cikar gider, 

Bilmez ki seytan, kendisi gibi binleicesi&i 

irmaga atmi? gitmi§tir. 

Dunyamn Itruflarda buluQiuasij yattaklan- 
masi ho? bir lokmadir ama az ye o lokmayi; 
^iinku ateidcrlc dolu bir lokmadir o, 

Atc$i gizlidit de tadi mcydandadir; fakat 
dumam i^in sonwnda belirir. 



Sahife 202 - 358 



3S6 



Mli&NEVl SliRHl 



O ovii^u yutar miyim bea; ben anlarim, 

bir sey umuyor da oviiyor beni deme. 

Seni o oven, haJk arasinda kinarsa seni, o 
kinayiSin atesinden gonlun, gitnlcrce yanar. 

Onun, sendcn umdugunu bulamadigindan 
seni kinadigim da bilirsin bam. 

Fakat gene de o kiaayism belirtisi icine j&- 
icr; oviisce de bu hale ugrarsin; bir dene de 
bak, 

O Svij^tn belirtisi de giinterce xcinde kahr; 
canrada uluanma, aldanma may^si oluc. 
1870. Fakat bu, goriinmez sana; tfinku Sviis tat- 
hdir; kinanmaysa act' Dldugundan ketiiliigii go- 
riinur. 

Kinanma, kaynatilnu^ hap halinc getkilmi? 
bic 5 eye bcnzer; i^rsin, yahut yutarsin; uzun 
bir zamaD bulantilar icirtde kalirsin, agnlara 
karilirsin. 

Ama bir catlj yersen tadi bir 2amancagiz 
surer; bunun izi, obtirii gibi siiriip gitmcz. 

Siiriip gitniediginden de boy una gizlidir; 
her ziddi ziddiyla bil, anla, 

Oviilmemn resiii surer gidcr; bir zaman 

soara da desiLmesi gcreken bir (jibandir, bas- 
gosterir, 

Nefis $ok ovulme yiizimden Firavuula$- 

tij alfak goniillu ol, uhikik caslama. 
_ Eiinden geldikee kul ol, padfjah olma. Top 
gibi ?ahmetler $ek, mihnetlere katlaDj ^evgen 
olma. 



MESMEVI SJPEilt ( 



357 



Yoksa su lutfun, su guzelligin kalmadi tm, 
seninle es. dost alanlar usamrlar senden, 

O vaki^ vaktiylc seni aldatan a topluluk, 
seni goriince, iste ?eytan dericr, 

Seni kapi dibindc gordiiler mi hcpsi de me- 
zarmdan bas £ikarnu$ hortlak der. 

1380. Delikanli gibi hani; bu yalcaklanmayla onu 
faka bastirmak i^in Tann admi takarlat. 

Adi kotiiye cikip da sakah bitince §<eytan 
bile ona yaklst;maktanj onunla oyaasmaktan 
ucanir, 

Seytan insana kStiiliik igin yakla§ir; scnin 
yamna elbette yaklasmaz, ciinkii §cyiandan da 
beter$in sen. 

Sen insanken §eytan pesiuden kc^ardi; s,a-< 
rabindan tadar dururdu. 

ScytauLkk huyuuda ayak diredia de artik 
sendeu> hi£ bir i^c yaraniayan ^eytan bile ka- 

Tjpki bunun gibi eteginc sanlan da, sen 
bu hale geliuce kaear gider seuden (*). 

"Allah'in diicdlgi oIur„ sbziinijo 
tefsiri 

Biitiin bu sozleri dedik, sfiyledik ya^ btr 
tartiya vurukak Tano yaidimi oLmadikja be- 
pimiz hi^iz. 



(*) hfUska Parkins gSra 'Tiplil bunun Eibi e t d|; in u »ftrt- 

lanlai do . . . ko.i;i7 ^tderle r *mc3*ci," 



Sahife 203 - 358 



S5S 



MESNEVI JERBJ I 



MESNEVJ 5EUHJ I 



35t> 



Tann'mn, Tanri haslaTi olan ercnlerin yar- 
dimi oimadikt^a melck bile olsa defteri kapka- 
karadu. 

Ey Tanri, ey lutfuyla murailarj veren Tann, 
seninJe bcraber kip kimseyi 9nmak dogm ol- 
maz. 

Bu kadarcik dogru yolu gostermek de sc- 
nin bagi§m; simdiyedel; nice ayipiarimii:] crt- 
miijsiin, 

IB ( J0. Once ba«i?)adi£iii bir k.nrecik bilgiyi de 
sen. kendi denizlcrinc ula^tir. 

■ Canimds bir Liirecik biJgi vat; sen onu 
nefis isregiiidcn, bed en lopTaihndaii kurtar. 

Sen kunar onu, bu LoprakJar onu crtmt- 
den; $u ydier onu kurutmadan. 

Artia kum'tsa da, Grtse de gene emlardan 
gen almaya gikiirj yctcr seciin. 

* Havaya agan, yahut kagip gidcn, yere dtt- 
kiilen ketre, sen in kudret haznenden nasi] 9a- 
^abibr ? 

Yokluga, yokluktan 6tc yuzieroe yokluga 
gitse, sen cagirdin mi onu, bajim ayak yapar 
da gelir. 

Yiizbinlerce a*, Kjddinj filduriir gider; son- 

ra buyrujun gene onlan fftkir, cikarir. 

Yarabbi, her zamau yoklukWdau vailife iil- 
kesine kater kater' kervanlar gelir durar. 

Hele lier eece biitiin akillar, biitiin fikirlei., 
o ufsiiK bucaksiz derm denize batar gider. 



' 



Sabab cagmda, gene o allabhklar, balikiar 
gibi denjzden ba$ cikarirlar. 
1900. Gusiirt, o yiizbinkree dal, o yuzbinltrce 
yaprak, bozguna ugrar da oliim dentine bmai 
gider. 

Koizgun. aglayiolar gibi, karalar giyinir de 
giilbahcesiQde. cayiriiga, cjmenligc agitlar ya- 
kar, fetyatlar cder. 

Derken koyagasindan gene buyruk gclir, 
yokluga, neler ycdiysen ver gen denir. 

A kara olviiti der; bitkilcrden, Mq olacak 
otlatdan, yaprakldan ^ayir cimenden nc yediy- 
seu ver geri. 

A karde^ bir sr>!uk akbm ba^ina aU soluk- 
tan soluga sende de gii2 var, baiiar var. 

Gftritil bahijesine bak da seyret: Ycmye§fl, 
taptaze goncalaila, gullcrk, stlvilerle, yaserain- 
lerle dopdolu, 

Yapragin cokiu^undan dal gotunmiiyor; &- 
^eklc-rin balja|ucdjn ova da gizlennii^, ko§k de. 

* Akl-i KLiiU'deD geleti bu sbzler de^ o giil 
babcesinin, o sel villain, o sumbullupn kokusu. 

Bit yerdc giil olmazsa giil kokusu geldigini 
gordufl mii; bir yerde ;arap olmadikca orada 
sarabin kopiirup co^tu^unu scyre^tin mi? 

* Koku, sana kiJavuaiur (*), yol gtisterirj 
bliinisuz cennetc, Kevser'e dek gStuiiir seni. 



(*■!) "Kilavuz" tiizU. TutU4= kullnnplmi^tiT. 



Sahife 204 - 358 



360 



m;£snfy[ stum i 



1910 



1920. 



Koku gozu I5 itan bir iMcdir; Yakub 'un 
gozu bir koku yuzunden a^idi. 

Kfltii koku gdz karanir; Y^uf'tin koku- 
suysa goze yardun eder. 

Sen de degil mi ki YOsuf dcgjlsin, Yakub 
ol; onun gibi gdzya§Iau dcik, co$. 

En ogiidii, Gazneli Hakim'den duy da e^fcj 
bedenbde bir yenilik bul: 

* ^Nazlanmak if in gdl gibi bit yuz sahibi 

olmak gerek; bSylq bir yuziin yoksa, bari fcbrii 
huyhi olmanm ^evresinde dttniip doJa$mg r 

Qirfcia ytfzliinun nasi da firkindir; gtfziin 
bem kor olmasi, hem de agrimasi pek giictur,,., 

Yusuf'a kar^j. nazlanmaj giizellik satmaya 
fcalkijina. Yalvanp yakarmakran, Yakub gibi 
ahetmekten ba?ka bir $ey yapma. 

Dudutiun oljimuniin manasi da ya!vari$ti. 
Sen de yalvansta. yoktokta kmdini. oldui gitsin. 
^ Oldiir de isa'mn solugu diriltsin seni; ken- 
disi gibi giizei, kuthi bir hale geticsm seni.. 

Baharlardan taj yc$erir mi hi£? Sen de 
toprak ol da senden renk renk gullet bitsin (**). 
YiUardir gdniiller tirmalayan ra? oldun; de- 
aemek i^in bit zamancagiz da toprak kesil. 



* ■ 
* * 



C**j tkinci miara' M Hik fay ti gu] ncma >i„ . ' " tEimnda 
yazilmif, aoutn " 'nema y ? ' ' sBiiiniin altina "'be 
diizoltilrtijjtir. 



Jiruyf" yaziIiTak 



(SERH) 

1556. Beyide ba^layan hikayenin VI. yuzyilda (XII) 
mejhur olduiunu, Furuzan Fer, Hakaani'nin (5132 H. 
] lfl6) bir bey linden istidlal cdiyor; sonra "Tefsir-i 
EbiVl-Fituh„ ta buluuan bir hikiyeyi, bunun kaynagt 
darak gosteriyor, Hikayenin ozeti §udur: 

Siileyman Pcygamber Kamaninda birisi bir biitbiil sa- 
tin ally or ;onu kafese koyuyor. Eiilbul bir zaman t^iliyotj 
$akiyor. Fakat bir gun kafese bir ku$ konuyor ; biilbiile 
bit §ey soyleyip ufuyor. Bnndan soma bulbiil otmuyor. 
Adam bulbiilu, kafesiyle Siileyman l'eygamber*e go- 
tiiruyof, haU anlauyor. Siileynwn biilbiile (jtmcyisinin 
sebebini soruyor, Kus diyot ki: O ku$, seni zmdaiia 
atan, kendi dilin; otmc de kurtul dedi bana. Siieyman 
bu sozii ku^un sahibiue sGyieyince adam, ben ojiu 
sesi icin atmi^timi, madem ki otmeyecek; nc diye 
tulayun deyip kafesin tapisnu Mfflm-, kuju azad ediyor. 

Goruiuyot ki Mcvl3na'mrt anlattigi bikaye ; buna 
bica?; yakinsa da bunuala ilgisi yok. Gene Furusan 
fer Attar in "Esrar-Kame^ sindeki bir hikayenin, 
bu hikayeye daha yakon oldugunu s&yleyip o hikayeidn 
metnini veriyor ki Gzeti §u: 

Hindi bir hakim gin tilkesine gidiyor; Turkistan 
padijabinin ko^kiinde konuk oluyor; kd^kte kafeste 



Sahife 205 - 358 



zaz 



MESMEVI SERHI J 



mahpus ^ bir dudu goruyor. Dudu, Hintliye, Allah 
ti&m. diyor; Hindis tan J a gidince ordaki dudulara se- 
ism sfcyle; yammza gelebilmem if in ne yapayjm dive 
somyor de. Himli, Hindistan'a gidince dudulara, 
mahpus dudunun soztarini stfyluyor. Hepsi de titreyip 
daliaidan dusiiyorlar, oliip yerkre seriliyorlar. Hindi 
duduku^gna bu ha]i antatuica o da titreyip kafesin 
kinc diifiiyor. Oldti samyotlar, kafcsi acip ayagmdan 
tuiarak di^nya auyorlar, Dudu hemen kanat $JSpip 
u^uyor, koskiin damina konup onlar diyor, bana ba- 
nu ogrettilcr; ol dc kurtul dediler. Bu sfclfcrden son- 
ta da ucup gidiyor (MaahtZj s, 18-19). 

Bu hikaye, Aievli'imi hikayesinin npkisjdir. Yal- 
niz Attar bir^ok dudulan diisiiruyor, Mcvlana'nin 
hikayesinde diisiip oliim taktidi yapan bir dududur. 
Ancak Hakaanrnin de bcyitte bu hikayeye J5.arctinden 
anla^iliyor ki bu meshur bir halk hikayesidir. 

Me viand, bu frikayede, siir kudrctinin, iiShi askm, 
kendinden gw$m ea iistiin merhaksinc varmis, tan- 
2irine imkSn tasawur edikmiyecek bir yiicclige ula$- 
m I5 tir. Bu hifcayede Mevlanl, tiylcsme cosmakiadir 
ki benzerini hcsrhangi bir ^airde, herhangi bir suftdc 
buknamiza. imkan yoktur. 

Kafeste mahpus dudunun, HindistanMaki dudu- 
lara selam yollarken dtikiUp diller, i$dyak derdinin, 
hasrct acismm, gontil yarasimn, hikaye$i sikSyet, ji- 
feSyeli zevk, zevki dem, eicmi nes'e kesikn alev ims- 
ralari, insam kcudindtn gfjcirmeye kafidir. Aynlik 
di:rdiQi anlatirken, derdi derman bilisi Mevtan&'ya, 
biriik aleminden ayninus can dudusunu hatirlatir, 



MKSNEVl .JlfcEHJt t 363 

hikaye bamha^ka bir vadiye doner. Tacir Hiitdistan 1 - 
daki aks-veri$bi bitirip donerkcn 1 cayirlikta mtladigj 
dudulara, dudusunun sdamnn soyler, Icier inden bin, 
titter j titrer, diisiip olur. Bu sefei Mevlana, dilin yap- 
tigi i^leri anlatm&ya hs^lar, S&?.iJo mahiyetini 5^rheder; 
ulubnmanin iyi ve kotii yonlerini bdinir ■ buyiicii- 
lerin Musa'ya biirnietlerini haurlar; bu yuzdeu gCoi- 
nuste ugradiklan felaked 4 fakat ger^ckte ulastiklan 
saadcti anar; bedene giteu helal ve haram lokmamn 
tesirlerini soykr. Tckrar hikaycye doner ve Hindis- 
tan'dan gelince dudusunun israrj uterine olen dutiuyu 
yana yakila anktir. Buna duyait dudu, kafesic litreme- 
yc ba^lar ve dii^up yliir. T§cir bu scfcr bir kere daha 
yaralaniT \ <jyle bir agita budar kt sbzler bircr atcs olur, 
harfler bi^cr alev kesilir; fsikat Mevlaiia, i^tiyak d«- 
dini, hasret acisim, gfinul sirlarmj $o'yliyemedegine, 
mananin s^ze sigp.madigina, bttyle oJdngu baldc, onu 
vezne., kafiycyc sokmainn hi^ nti hie miknkijn olami- 
yacagina inatur; harfin, stiziin, iiziim baginm c^tten 
duvari oldugumi soyler; harfi, seai, soz-ti birbirinc 
vurtip kuarakj Bessie, sozsiiz; en gizli manalarij gontil 
Sirliinm soylemek i§tiyakiyle yansr yakdir. Oliim do- 
iayisiyJe uykuyu, uyaninca, insandan aliman biitiin 
ka.bilij'etferin tekrar veiildigini anlatir; gercek var- 
hga batan ki$inin denizden korkusu olamiyacaginij 
gercek yasayi§i&,, ferdiyetten ijlmekle .mumkun ola- 
cagim belirtirj maddcyle manayj kar5ila5tinr; sarap 
bizden sarho? olmu^tuij biz ondan degilj beden biz- 
den varliga ula^mistir, biz bedcuden degil der. TSci- 
rin dilitiden duduya agitlar yakar ve soDunda kafesi acip 
duduyu atan tacirin dudunun ucup gittiginij giderken 
de Hindi&tan J daki dudunun kendi&ine bunu osrettisini, 



Sahife 206 - 358 



M4 



MK5NEVI SEKHt I 



61 de azad ol demek istedigini bildirir ve t&abi boy- 
lcce gercek ya^ayisin yolunn ijgrcnmis. olm. " , Mc$nevi J> 
niD en icb ve giizel, en co;kuii ve lirik, aym zamanda 
da en didakdk hikayekrindcn biridiT vc ger^ekten- 
de didsktik bir $tir par^asinda bu kadar iglilik, iusani 
hay ret! ere garkedcr, 

MevIanSji bu bahsi sabahadck ^elcbi Hus^mcd- 
din'e yazdirrai?tir. Ssb.ih i^irken omrn uykusuzlugu- 
na iteiililr; (Jziirler diler. 

3571, §arab icerken dosdau anarak son yudumu 
topiaga dokmek o j'.amanlar adetmi§i. 

1^73. Bu bjsyitj. "Dunyada gutiahsi/ olarak kirn 
dogmusmr, soyle. Diinyada sucsuz^ gunahsrz kim var; 
soyle. Ben kotuTuk cdcrsicm, sen de kfjtiilugume kar- 
jdik ktilii bir ceza yerttsefij peki, seninle beuiin aram- 
daki fark nedir, sBylc„ me&iindeki su rubaiyi hatirla- 
tryor: 

hi kist ki hi curtn-c guneh sstst begH 
Bi curm-o gibicih- der cihan k{st begu 
Men bed kunem-o ttf bed tiiukafdt knul 
Pes fark miyin-t men - o in fist begH 

"Tarab-mne„ de Hayyam (515 I-L 1121) adima 
kayitb buiunan bu rubai, 1st. Uiriv. K. de Fars^a yaz- 
malar arasinda 1145 No. da kayidi bulunan ve Hicri 
dokuzuncu yiizyilda yazddjigi anla^ilan Mkiy diva- 
ninda, Fahreddin-i Irakiy {(335 H. 1237) adina kayit- 
bdir {63. a). $tmscddm-i Tebriz! "xUakaaiat,, mda bir 
hiksyede bu rubalnin iktuci misraim bir miinasebetle 
soyler (1st. Univ. K. Far sea Yaz. 679, 77. a. A. Gol- 
pinarli: Hayyamj Rubailer ve Silsilat-al Tartib, Ibtt 



MESNF-V! SERHl J 



3CS 



Sina^nin Tamcid'i ve Terccmesi; 1st. Remzi K. 1953, 
Far sea Onsc'vi, s. K; Turkic Gusoz, $, XV). 

$imu da sCyliyelim ki ikinci beyti "Ben kotuluk 
edeyiro, sen de karsiligmda...^ mcalinde Mevlanrmu 
da iki rub&isi vardir ki bunlarifi biri Veled <^c!t;bi J nin 
basturdigi "RubaiyySt-i Hazret-i Mev]an3" da da var 
(1st. Ahter Mat. 1312, s. 294). Rub&i, Fahreddiu-i 
Irakiy'oinse acaba Fahreddin . mi Mevlana'dan iktibas 
yapti ? yoksa Mevlana mi Fabrcddin-'deni 1 Kesin ola- 
rak bir ?cy soylemiye imkan yoktur (Rubatiler; ter- 
Mmcmis, 1st. Reinzi K. l%% V harfi, Rubai. 7, 
63^ s. 190 f 197), 

J58£ Haber^avu^u. Suleyman Peygambct bir giin 
divan kurmu^ cinler, insardar, kia^lar yerli yer- 
lerine gegmi^ler. Suteyman,, Hiidhudu gbremeyince 
ne oldu ona diyor f (?etin bir azaba ugratacagim onu 
yabut da kestirecegim. Derkcn eok ge^meden Hud- 
hiid geliyor ve bir haber getiriyor. Bir kadm padi- 
s ah varf bijyuk dc bir ^ediri var, Kendisi dc, ken- 
disine uyanlaT da guac§c tapiyorlar diyor. Siikyman 
bu babcrin dogru olup nbnadigini anlamak i^in bir 
mekeup yasiyor; mckLiipta |unlar yazdi: "Bu mektup 
Suleyman J dandjr; Rahman ve rabiim AUab adiyle 
ya^ilmi^ir. Bana kat^i yucelik davasina giri^meyin; 
tesUm olarak gelin bana,„ Mekmbu Hiidbiide verip 
yolluyor. Seba Melikesi olan Beltiys, meklubu abn- 
caj adamlariyle dam^iyor, Padisahlar diyor, bir iil- 
keye gir diler mi bozarlar, yakip y^arlar orasini; yii- 
cderi a^altrrlar.- Jyisi mi bir armagan gSfldereBin, 
Gonderdigi armagan Siileyman'a varmca, bizde dalia 
iyileri var diyor ve i^inizden onu tabtiyle kirn gtdre- 



Sahife 207 - 358 



3GC 



MESNKVl SiiKilt T 



miske.v! sevmI 1 



36 7 



bilir diye soruyor. Bir ifrit, yerindea kalkmadan ge~ 
tiririm onu diyor. Dcrdemez de Bdkiys'in tahti Sb- 
leyman'in yam ba^ma geliyor, Suelyman tahcra sek- 
Ucj degi$tiriyor. Belkiys gelince, bu muydu tahtin diyc 
soruyor, Belkiys pek benziyor ccvabmi veriyor, Sa- 
raya girince de billur do$emeyi su samp bacaklarntt 
sivamaya bajhyor; soimnda gerijek dame giriyor {Kur- 
an-i Kerim, XXVII, Neml, 17-44). Ahd-i Atiyk'te 
de Belkiys 'm, Siileyman'ju soluetini duyup bir^ok 
armaganlarla ziyarctinc geldigi bildiritir, fakat yuka- 
ridaki rivayetler yoktur (Miiluk-i SSlis, X, 1-10). 

1589. Mi'rac. Bu arapca kelimenin lugat anlarat 
mctdivendir. Terim olarak Hz. Muhammed'in (S. M.)> 
bir gecc, Mekke'den Kudiis'e gittigi oradan goge 
agdigi, cenneti, cehenrenu" seyrcttigi, SiniragacimTi 
yanmda CebrSil'i kendl sekliylc gordiigii, Tanr/dan 
vasitasiz vahiy aldigi ve gene Mekke'ye doEdugii ola- 
yidir. 

Mekke J den 3 Tanrj ayederindcil, ilahl deJjIicrden 
bir kisinini giistermek iteene geceleyin Kudus 'e gotii- 
riildiigti XVII, s&tcnin. (isr^) birind ayetinde bildi- 
rilir. Goklere agtnasiysa LIU. surede (Necsn) soyle 
aolaaljT : 

"Atidohun yildiza, inecken. Arkada^niz gercek- 
ten nc sapti, ne ay nidi. Ve kendi dikgiyle soz dc $ijy- 
lemedi. Sezii ancak vahycdibn seyden ibarct, Ona 
ogretti, kuwerieri 90k cetin, kuweili biri; sonra dog- 
ruldu ve o til yiice tanyeriadcydi, Sonra yakla§ti, ya- 
kinlasEi; iki yay kadar kaldi aralan, yahiit daha da ya- 
kin, Derken kuluoa vahyetti re vahyettiyse. GOnlii 
gbrdugunii yalankmadi. Hala munakaja mi edersiniz 



gordagii seyleri? Ve andolsun ki onu, iacrkea bir kere 
daha gbrdii. En Si>a Sidre'nin yanmda, Me'va cenneti 
de yanindaydi. Sidre- J yi, o sirada aeler biirumustu, 
nclcr, Go^ii ne kaydi, ne haddioi ast], Andohun ki 
rabbinin pek buyuk dclillerinden bir kismini gordii.^ 
(i-18). 

Mi'rSc'm bedenle mij rahb mn oldugu bilglnler 
arasinda gcaij carti^tnalara yol ai;mi?tir, Yukandaki 
ayetlerin 12. sinde dc munaka^alar oldugu gibi XVII, 
sdrenin GO. iyetiude Ali'racj ^Jnsanlati siaamak ifin 
gosterilen^ dtye amlm^tlir. tbn Abba's, Hasan, Katade 
vc Miicahid, bu syetteki "Ruya„ yi Ali't^c olarak 
kabut etmi?lisrdir (El Envar'iit-Tenzil ve Estar'iir- 
Te'vJ,, c. I, s. 6SS-6B9, 703; Mccmua'nl-Eeyan, II,, 
$.77, E't-Tccrid; I, s. 3S-3&, II, s. 64, 120), 

H^. Mohammed Mi'rac'da Melekut Sltmini sey^ 
retmis, Peygamberlerin ruhlariylc gorii^mii^j, Tan- 
n'nin hltabina mavihar olmu^tur. Hz;, Muhammed'inj 
me§hur Mi'rac'mdan ba^ka Mi'rac'lan bulundugu 
da rivayetlcr arasiudadjr. 

1G07. Kur'an-i Mecid'de, Isa rcygambet'in topraktan 
kus ieklindc bit $cy yaptigi, ona ufurdiigUj iifuriince 
canlanip kn? olarak u^tugu, anadan da|ma korlerin 
gozkriai a^tigi, hastakri iyilsstirdigij oliiyii ditilt- 
tigij evlerde saldananlarla ycnenleri bildigi anlatibr 
(III, Ali tmrhi, 1$, V, Maide, 110). Bu inan? 
yuziinden edebiyatta laa 90k defa solukla > diriltrnekle 
gecer. 

Vaktin Is^si,, zamanin Hizir'i olan kisi de cangezil 
kor olanlann gbzlerini atjarj gerfegi duymayanlara 



Sahife 208 - 358 



368 



MESNE vt JEBHi I 



sifa verir, manevi hastahklan sagiajtirir, 616 goniil- 
leri dirrttir. Nitckim Meviana 1 , Divan'inda., "Sen hem 
Adcm'siiij hem o dem. Hem IsS'sin, hem Meryem, 
Hem surein, hem sirra mall rem; bar sey vcr yoksula„ 
dcr (C. I, s. 23, beyit 172). Bir baska beyitte "Diiil- 
mek icjn keadini bana vcr de sonra o giivenilir afsumi 
oku, iifurj b'liiye £s£ gibi„ buyurur (Ay hi, s. 242, beyit, 
2 ISO). Bir ba§ka beyitte de "Zainanenin Isa J &sin, ge- 
celeri yol al, don do] a? da esek gibi bak;ik icmde uyu- 
ma ey can,, der (ayni s. 349. beyit. 3200). 

1611. Beyittcn sonraki baijhktaki beyit, kendikri- 
nin de soylcdikleri gibi AtlaVmdir [Diva^n-i KasSid ve 
gazehyyat-i AttSr-i Ni^aburi; Said Nefisi Basimj 
Tehran-] 319 §. H., s. 157, beyit. 3857), 

16H. §u hadise isaret oba gerek: "DCi^manla bu- 
Iu^mbiyi istcmeym; fakat bulu^unca da ayak direyin, 
dayanm,,, (Qmi*, II, $. 188). 

1619. Tanri eli, 227. beytin gerliine bakmiz. 

1623, ten sonraki ba^ik, Kur'a'iv'ui VII. stiresinin 
(A'raf) lb5. y X.. suresiniu ^Yunus) &5. Syctlerinde 
buyuciilerid, Musa Peygambere, sopam once sen 
at demderi, onun da hayir, once siz atm dedigi anla- 
tiiir ki bdylecc bijyuriiler Musa'yi ululamis oluyor- 
lar, 

1631, "Kur'a'n oktuiunca dinlcyin., susun da acm- 
rcuslardan olun.„ (VII, ffity beyitteki "Susuct„ sozii 
ayeiccn ayneu ^Ansitu^ tarsmda ahlimisur. 

1637, "Sana yeni ay Ian sorarlarsa dt ki: OnJar, 
insanlara vakitteriiii bildirh hac zamam da onlarla 



MtSNEVl SEKHl I 



3G9 



hf li-nlT - Sonra havir, evlerc arka cataflarmdan girmek 
degildir, Hayir sahibi, Allah'tau cekincndiT, Evlere 
kapilanndan girin, Allah J tan sakinm ki kurtubsufc 
kimsderden clup mnradmiza eresiniz.,, (Kur J an, II, 
Bakara, 189) Hac i<;in ihrama bumnenler, evlerinc 
ard taraftaki divan a$mak suretiyle girertatdi, 9ika> 
lntken de tiyle cikarlardi. {Kur'an-i Kerlm ve Meali, 
AcUama, s, XLYTII). Ayette, her i$e, sebebine yapi- 
^arak, ba^arilabilecek ^eylerc giTJ^erek ba^layia anla- 
mi da vat ki MevBna da bu yonden Sycti anmakta. 
Hz. Muhaijimed de "Bs;n bilginin seluiyim, Ali ktipi- 
sidir; bilgi elde cimek isteyen kapiya gebin fJ , buyiir- 
mustur (Cfimi* I, s. 90), Bu bcyit Aiapijadir. 

165a, Seli ba§tan kesmek gerck. Tiirk^e atasozii, 

1680. Ke 513 yansin ne kebap, Tiirk^e Srf mecazi. 

16B2, "Bii ayctiti hdkmiinu degi^tirir, yahut gcri 
burafeirsak ya ondan liayidi^ira getiririz, yahut onun 
e^idLoi. Bilmez misiD ki Allah'111 her seye giidi ycta.„ 
(Kur'an, II, 106) Beyitte "Min fiyetin ev niinsiha,, 
aynen ayetten alinmi^ut, 

1663, if Siz inaaanlari alaya aldmiz da sominda 

beni anmayi unutmrdii siae bu hal ve siz onlara gii- 
krdlefe^ (Kur'&n, XXIII, MU'mmun, 110) beyitte 
ff Ensevkvimj, ayneu ^ycnen abnmi^tir. 1636. Beyitte 
de aym aycucn bahsediliyor v< aym su>: ahmyorj beytio 
birinci misrai da Arapifa. 

1718, "Atidolsun bu jehrc, ki sen oturmaktasm 

bn ^ehirde ve babsya vc ogula ; ger^ekten de bii insam 
sikJfiti i^inde yaratlik. u (K.ut'3h, XC, Beled, 1-4) 
Bey tin ikinci nnsxajildaki sozler Kur'an'dandir. 



Sahife 209 - 358 



MfcSNEVT 5J1RHI J 



371 



370 



MtSNEVl SPRHl 1 



1721. "SaM'in gayredDe, hskanchgina §a$iyor mu- 
sumiz? Andolsun AJlah'a, ben ondan gayrctliyim, 

Allah M bendcn de gayretlidir; gayreti Q den, gbruniir, 
gdruumez biitiin kotulukleri haram etti.,, (HadJs, 
Muslim-den n^klcn AhMs-i Meioevij 5. IB). Hadis- 
teki Sa J d, AnsarMan AiuSz oglu Sa'd dir, Hicretin 
behind yih (626) KurayzaoguJIan ile yapdlpn sava?ta 
yaralanmi ?J ele gecen esirkr hakhndaki hiikum ken- 
disine I'erilmi?, da crkekler oldiirulecek, ^cuklaria 
kadmlar tutsak olup ku) ve cariye olacaklar demjsti. 
Bu hadfs, bu miinasebctle varid oldu. Sa'd, bu $avas- 
ta a1di|] yaradan vefat etmi^iir. 

1736. Bu beyitten itibaren ycdi bey it, Mcvlana'mn 
kafjye. sfe - anJam hakkmdaki du§iince]erini belirt- 
me&i bakituindan pek onemlidir, Halil dost anlamma 
gdk, Ibraliim Peygamber'tn lakafeldir. 

1743. Ml, Fars^ada biz denietuir. Biz dcyincc 
varbgimwi ispat etou; oluyoruz, Fakai aym zamanda 
Arapcada nefiy edatidir. Mcsda "ma kSne^ cfasadu 
degildir anlamma geUr. NasiJ bairn varhguuiz, bize 
izafe eduince yokluktan ibaretsc, nasil Tann'mn kud- 
retiyle varsak bu "ma,, m§ de hem yoklugu is bat 
etmede, hem varhgi. Mevlana, bu sozQn arap ? ada 
ve ferscadaki anlamlan bakmimdao bu niikteve isa- 
ret etmektedir. , J ¥ 

1770. ten sonraki ba$hktaki beyit, HakJm-i Seni- 
um Serahs'ta yazdigi bir kasidehin bey ti dir (Divan, 
Muderris Kadavf basimi, Tehran- 1320 S. H„ s. 4ft)! 
Aym ba&iiktaki hadis i&n 1721. beytin serhint bakiniz! 

1797. Ol buyrugu. "Tann'nsp. iradcsij bir ijin ol- 
masroi dikdi mi, ol der, ?ey olur,,, Bu, Kur'au'in 



II. suresinin 117., HI. suiesinin 47 ., VI, suresinio 
73., XVI, suresmm 10., XIX. suresirtin 35., XXXVI. 
suresioin 82., XL. suresinin 68, ayetlerinde bildiril- 
mektedir, Ol demcsi, Tann'nin, bir ?eyin vat olma- 

sina uadesinm taatlukunu bildirir, yoksa. sozle o! do 
mesini degil. Tann J niD dilegi, iradesini izha'r eder^ 
Lraticsi de herhangi bir van, bir varhgi zuliura gctirir. 
Bunu dii^tinceyc yakla^tirmak, btrkese anlatmak i^in 
ol der, oluverir, tar^inda beyan edihni^tir, 

1814. "Allatnn ihsan ettigiru vcrttiekten sakman- 
lar, bunu kendileri igin hayirh sannta&iiilai. HattS 

bu, onlar ion ^rdii die. Sakmdiklan ?€>', kiyamet 
giinii boyuniarma dolanacak ve Allah'mdir goklenn 
ve yeryuzuniin mirasi ve Allah biitiin yaptiklarimzdan 
habcrdar^c^Kur'an, III, 180] "Gbklerin ve ycryii- 
ziiniin mirasj Allah J mdir„ sozii XV II. sfirenin 10, 
ayetiride de ge<;er. 

1815. Bu ve bundan sonraki beyitlerden anliyoruz 

ki MeviSna, buralan sabaha dek Ceiebi liiisameddin'e 
sbyltmis da durmadan, dinlenmcdeti uyk^sunu fe- 
da ederek ya?-mi§tir, Bu yuzden Mevlana, tatli bir 
dille Celcbi'den' purler dilemektedir. 

1817, Bu bcyitte gc?en Mansur, Ebiil-Mvigiys 

Giyaseddin Hiiseyn h. Aiansur'i]-Hallac'i1-Bayzavi J dir. 
Ilallac, 50k kere de Mansiir diye amlagelmi§[ir. 
Baysta'hdir, baska yerdendir diyenler de vardir. Bag- 
dads vurd edinmisti, Yazdigi kitaplarda, 5 i3yledigi 
sbzlerde crista uymayan aoktalar bulundugu iddk- 
siyle mdiiruljTiCEine fctva verilmistir. Hicretin 309. 
yih Zilkadesinin .vixrai^firduticii wtiii (922) buyruga 



Sahife 210 - 358 



ST£ 



MJ-STVEVl 5EH]il I 



gore once dovulmus^ sonra daragacinp fekilmi$, clleri, 
ayaklarij en sonra ba$i kesilmi^ sonra da bedeni yaki- 
Up kiilii Didc'ye dbkiilmu$rii {Nafahal tcrc. 1st, Mat. 

Amire-1270, s. 199-202). Huseyn b. Mansdr J un hal- 
ka Sufi, biiyiikkre $u goriindugu, ?ia J mn bir fcisminii, 
OnikLnci Imam Mehdi'mm Naibi vc kapisi oldugunu 
iddia emgi, kendbbe inananlara ise TannLigini $oy- 
ledigi hakkmda gerijek rivayetler de vardir. Sufilerin 
^pu bu zatf, sirLan yaydigi icto ho? goirucmi^ bir 
kismiysa en biiyiik erenierden saymi§tir ($eyh Abdul- 
lah Mamakaani: Teukiyh/ul-Makaal., Tehran- 1349 H. 
C, Ij s. 34S-347). Mevlana, Ruseyn b. Mansur'a saygi 
gosterir. Batik mifcicgriklerden L. Massignon, Man- 
sur'la 90k ugra^mi?tir. Onun hakkmda "Al-Ha]1aji 
Martyr mystique dc L'Islam,, adh bir eser yazdigi 
gibi "Kitab'at-Tavasin,, ini, divanmi, hakkmda ya- 
zdan fi 'AI-AhbaVa!-£iall£c„ I, mecin, tcrceme ve not- 
larla yayinlami^br, 

Bcyitteki "Man&yr $arabi„ hem MansiVun a^k, 
cezbe :=arabidn-; hem de mansAr stfzuauii yardmi 
edilmi^ anlamina seiisj bakimmdan yardim, feyi^ 
ncj'e §arabidir, 

1825. Arapfada ' f Batan ki§i her gejit ota yapi^r,^ 
turkgedc if Denize dii$en yilana sarihr" atasozkri 
vardir, 

1329, "Ondan ister kim varsa gGkkrde ve ycryii- 
zujidCj Oj her gun bir ijtedir.,, (Kur'an, LV, Rahman, 
29} Bey tin ikinci misrainda ayetin e( her gun bir 
ijtedir„ kismi aynen ve Arapija olarak alxnmijtir, 

1851. ^Urih., Yahya Peygamberinj kendisine kaste- 
denlerdcn ka^arken bir dagin, bans ka$ diye seslen- 



MESNEVI ?ERH! t 



373 



'dlgini, Yahya'mn o daga sigindiginij dagm, Yahya'yi 
kovalayanlara Ea^ topac. yagdirdigim sb'yliiyor (s. 172). 
McvISni bxi hikayeyle tam mirliigc kavu?matun s ben- 
likten, varhktan gecmckk, baglardau kurtulmakla rrnim- 
kiin olacagim anlatiyor ki dibacenin ^erhinde bu hu- 
susta etrafhea bilgi veiriliniktir. 

1885*601 sonraki ba?lik. "Sabit oglu Zeyd'den ri- 
vayet editmistii:; Allah rahmeti ve e^cnlik ona, Allah 

cl^isi ona bir dua belkui vc her giin sabah ?agmda 
evinde bulunanlann da, kendisinkt dc okumassm da 
Lcnbih etd. Dua su: Allah J im, buyurj kutlusun sen, 
hayu ellcrinde senirt; senderij sentnlc ve sana. Allah'imj 
SvQiilerden bir soz ^oylcdiysenij adaklardan bit adak 
adadlysam, bit soziimden caydira, dbnduysem, bii- 
tjjn bunlar senin dilefince ■ ^unkii ne dilersen o 
olur ancakj neyi de dileme^en olmaz.„ (Bu hadlsi 
FurClzan fer^ Hakim'm^Miistedrek^indcn ve Ahmed^in 
"Musnedj, indea naklediyor; Maahiz, s. 175. «5erh-i 
Taarruf „ ta t Mesncvi'de gectigi gibi "AlWin diledi- 
gi olur^ neyi de dilemezse o ^ey olmaz M tatiinda nak- 
ledildigini de kaydediyor; aynj ^abife). 

1894-. "Yert gircni, oradan fikam, goktec inenij 
gbjje agani bilir ; rahim olan, su^lari (irtcn odur.^ 
(Kur'an, XXXIV, Sebe', 2) "Oyle bir mabu(tur ki 
gt>klcrl vc yeryiiziinii alti giinde yaratm^tir da soara 
ai'^a hakim o!niu?tur; bilir ne girer$e yeie ve ne cikarsa 
oradan ve lie yagarsa go'laen ve ne agarsa oraya ve o, 
sizinledir, nerde olutsamz ve Alhh ne yapiyotsamz 
goriir.^ {Kur'to, LVI1, Hadid, 4) 

1907. Akl-i KfMt Mutlak Varhk'tan ilk zuhur 
eden aktif kudrete Hukema tiim akil anlamina bu adi 




Sahife 211 - 358 



3M 



MESKEVl SEfiHl 



MESNEVI 5EB>It t 



375 



verifier. Onlara g$rc birden, ancak bir zuhur eder. 
Akl-i Ewel, Cevber-i £wel de dcnen bu aktif kud- 
rette, Mutiak Varhk'tan zuhur ettigiui bilis, ozunii 
ve zuhur etUgi Mutiak Varhk'a ihtiyaoni anlayi? 
kaabiliyeu vardir, Bu kaabifiyet ikinci ak]i, oziinii 
bib? kaabiliyctt pasif bir kudrer dan Mefs-i Kull'u, 
ihtiyacim anlayis da butiin gijklcn kaphyan atlas go- 
giinii meydana geurmi;tir. Bu ii^cu varhga riim 
cisim anlamma Cism-1 Kiill tie detkr. Bu gogun pjjf 
kaabiliyeti, ikine, akildir; pasif kaabiliyeti Turn Nefis- 
tir. Ikinci ahlda da bu uf bit? vc anlayts vardir. Eun- 
lardan da u^iincu akjl, ikitici nefis ve sekahci gok, 
yani burglar, sabitder gogii meydana gclir. Eoykce 
sixasiyle obiir gokler, oalarin aktif ve pasif kaabiliyet- 
leri meydana gtJmi^tiT. Son gok olan Ay gogiiium 
skxii kudreti vc kaabiliyeti, onuncu akildu ki bu akla 
durmadan is goren, feyiz verij> duran akil anlamma 
gckn «Akl-i Fa'aL *AH-i Eeyy^ da derJer. Pasif 
kaabiliyetine mutiak tabiat (Tabiar-i MutlaJsa^ adi 
vcnlir. Bu aktif ve pasif kaabiliyetlerin birlesmesin- 
den atcs, hava, su ve toprak zuhur cder. Bti dttrt un- 
surdaki (Anisir-i Erbaal nireliklerse sicakbfc. soguk- 
tuk, yajhk ve kuruluktao ibaret oJan dort tabiattir. 
Dort unsurla gbklerir, imtuacj madenleri, nebatJan- 
vc nayvanlan ,zhar eder. Bu' ii ? varhga, gbkkrte un- 
surlara nisbetle adeta onlarm cocuklan oldugundan 
uc coctik anlamma «Mev-Uid-i SelSse^ bunlara nis- 
betle baba saytlao goklere, yiicc babaW anlamma 
"Aba-i Ulviyye^ unsurlara da dc*t asagUk ana an- 
kimina ^Ommehat-, Stiff ji yye „ denir (Ibrahim Hak- 
ki: Ms rifet-Name, Aiistr, BuIak-1280 H. s, 28-29). 



1909, Kevscr. Kur J an J m CVIII, surest, Kcvser 
Suresi adiyk andir ve u^ ayetten ibaret olup "Siiphe 
yok ki bbd£ sana Kevser^i veren H diye ba^lar. Kcvser, 
boJ hayir. bereket. eksilmez soy-sop. sayiya M^rrtaz^ 
tinunet anlamlatina gelii- Mti^rikierden As b. Vail 
yahut Ukba, bti rivayete goieyse Kurey^ boyundan 
bir tc-pluluk Hz. Muhammed'e, ebter, yani soyu kesil- 
nus d em islet, bunun uterine bu sure inmi^tir. Aym 
zamanda hadislcrde, ccniicrte Hz. Muhammed : 'e vc- 
ritmi^ butunao bir uebir oldugu rivaycu dc vardir 
(Ebu-Ca'fer Muhamraed b. Cerir'ii-Tabad : Tefsir, 
Cuz. 30 h Misir, Meymeniyye Mat, 1321 H. s. 179- 
186. Tccrld, II, Kitabu Tefsir'il-Kur'fin, s. 120. Cami J . 
II, e. 82). 

Hadtslerde bir de havuzdan babsedilmektedir. Eu 

havuzuD geni^ligt, tadi, kiyisindaki fcadehier v.s,, 
hakkinda hadisier vardir {Munavi: Fe^ r z J u]-Kadtrj 
Misir-1356-1930, II, s. 474, III, s. 398-399). 

Bu havuzdan > inananlara su vermeye memur olan 
Al^dir; buna dair de bir^ok hadisier vardir (Seyyjd 
Siileymin-] Eclhl: Yenabi'ul-Meveddcj 1st. Ahter 
Mat. 1301 H. $ 131 -134). Imam Ca'fer J iis-Sadik 
da, AlS'yi aiyaret ederken ona, "Escnlik stanaj, temkin 
sabsbi Peygamber : in havuzundan kasclcrle inanan- 
lara su vereQ w demist ir (§eyli Abbas-i KummS: Me- 
fatih 'til-Cman, Tehran- 1359 H. s. 354). Kasanl, Kev- 
ser'ij vahdette, yant birlikte ^oklugu. fakat her var- 
bkta mutiak kudreti gormektir diye te'vil eder (II, 
s. 419). 



Sahife 212 - 358 






37B 



mesnevi fotai i 



(Moderns Radavi Ba 3unj Divan s , 622. B u sahjfedeki 
gazelin birinci ve bcsinci beyitteri). 



{metIn) 






Taim ondan razi nhun, timer 'in zama- 

tuauLnda^ volts LiJliLk giiiiiindc meiarhkta 

^cak calan mtiyarin hifciiyesi 

Duydun mu, biJmem; Omcr'ifl zamanmda 
cenk fates varhkb bir calgia vardi: 

Biilbui. oiiqd sesini duydu my kendinden 
ge^erdi; gijy,c1im sesinj dinleyenkrin ne^eleri 
birse yiiz olurdu. 

Meclisleri, topluluklan onun soLugy, onun scsi 
bczcrJi jSesindea, falgismdan kiyametler kopardi. 

Sesi > Israfil gibi m&cizeler gdsierirdij fil«- 
ledii caulanni bedenkrinc pen verirdi. 

Yahut jtsrifiFe bir yardimcjyrii o; onun se- 
sim duyio fi) bile kanatlatitp ucardi, 

IsrSfil de bir gun, feryadim duzer-kosai 
da fifa yillik curiimu^ oluye can vttir. 

Peygamberlcrin i^lcrinde de nagmeler var- 
dir ki istekJilere deger bicilmez can werji o 
nagrader. 

Duygu kukgi duymaz o nagmeleri; ^iinkii 
kottilukler y[izundeQ pislesmi^tir duygu ktikgi. 

Insanogiu, per lain nagmesini duyamaz; ciin- 
ku pcrilerin aa-lamia yabancidn □. 




Sahife 213 - 358 



37S 



MESN'JiVl Slim! I ( 



1930. Perinin nagmesi de bu diinyadandir ama §5- 
niil nagmesine gelince: O ikisinden de ustiindiir. 

Cunku pen de, insanoglu da mahpustur; 
ikisj de su bilgisulik zindanina hapseditmi§tir. 

. * Rahmin suresinden "'A aa [Qphi!ugu>* 

iyetim oku da ''Goklerle yerlcnn sinirlanni, 
ancak Tann gUcuyle a^abilirter^ sczunun an- 
lam im bit. 

Erenlcdn i^indeki oagmelcrj, once, a yok- 
luguD parcabuguklan der : 

Hadi, ju nefis yoklugundan ba§ cikarin; 
.511 hayalL $u vehmi bir yana atin. 

* A olu$; bozuiuj dunya&mda tiimu de <jii- 
riimu? ghmis, oian-ar, oliimsiiz caniniz ne 
yetijti, ne dogdu; 

O nagmelen birazeik sbylesem canlar, me- 
zarlanndan bag ijikaririar. 

Kulagini verj o, sana uzak dcgildir ama 
onu sana anlatmaya iztfl yok. 

Kendme gel, erenler vaktin isrtfu"leridir; 
Slii onJarin yiizunden canlamr, geli^ir. 

Onkrm scsierini duyunca ber BlCiniin canr, 
kefenine biirunmu$ bir halde beden meza- 
rmdan sicrat, ipkar. 

1940. Der ki: Bu scs, seslerden bambaska; diriltmek, 

Tann sesinin yapacagi i$. 

Biz aidiik, tiimdcn fiirudiik gittik; fakat 
Tann sesi gelince bepimiz de kalkbk. 



ME5NEVJ 5fRHl [ 



379 






* Tann $esi, istei perdu ardindati gel? in, 
ister perde$iz; Aieryem'iu yakasindan yfurij- 
len soluk Meryem'e ne vcrdiyse orm verir. 

A curfiyiip gidenterj yokluk, derilerinizin 
icmde tie varsa hepsini de curutmugtu; sevgi- 
tiain sesiyle yokluktars gene geri geldiniz. 

O ses s Tann knUmun bogaz-indan cjkti 
ama kesin olarak padi^ahm sesiydi. 

Tann ona, ben stain dilinim, goziinnm; 
senin duygulannim ben; senin laziJiguum, Of- 
kenim demi$. 

* Yiirii demi§, benimle duyarsnij benimle 
goriirsiiii sen; gizli ?cyler sahibisin demenin 
de yeri mi? Gizli ^eyler sens in. 

* Sen degil mi ki kendinden geijtiti de cf Kim 
kendini ,Tann J ya verirse„ sirnna buriindun; 
ben de senin olurum; ^iinkii varligim Tanri'ya 
vcrcne ft Tanri kendi lutfunu, keiemini verir.„ 

Riini, sennit) derim sans ; kimi benino derim. .. 
Ne dersem diyeyim, ay dm giioes,™ ben. 

Nerde mum kotian yerc benzeyen bir so- 
luktan pailasanij oracla biitiin bir diinyaiwi 
zorlukkn ^oKiildii demektii. 

1950. 0(ine$iti bile aydinlatamadigi karanhk bikini 
solugumuzla ku?luk ^agma dGner. 

Ademopuna kendi adlanm gfisterdij bil- 
dirdi; bask a yaraulmiflara takJan adJorin kapisi 

. ins ao dan aci.ldi. 



Sahife 214 - 358 



MKSN'EV! SERHI 



390 



331 



I960. 



MESNEVJ jaSJjI j 

tste- onu n .gigiyle insa„ yuzunden i 5 ,klan, 

Zalen b u kabak iyiden iy i ye kiipe biti^mistir; 
o baht, yavei kahak senin gibi ne^U <kgildir. 
* Mustafa ne ninth, be mjn ^i^ ^ reflC 
ne mutlu ytfe&aii gs ren i g^renc dedi. 

Bu- mumdan yafciJar. mu™ gorcn, gerfck- 
Wn de asd mumu gcnnLisriir, 

Boylece u mumim ^ ^ rauma nak]a _ 
ddse, nrnmdan yiizlerce mum yakil sa , Somm - 
cnsnnu goren bik a5 u ilk raMu gHrmiis j^ 

Ifi|« istmen son munidan al; lstersen can 
mumundanj hie bir farfc yoktur. 

istersen son mnmun i 51 g™ gor; isterse* 

gecmi$lerin mumurtu gUr. 

' "Zamaninizda Rabbinizin esintjleri var 
dir, kendinize gclin de o esintilere vcriji 
Jtendirtizi,, hadisini anlati? 

Peygamber, Tajirj'ma esiutilcr, su giiuler- 

de bir bin ardinca cser dedi; 

?u vakitlere kulak verm, akliniz, fikrinb 
onlarda olsua da Q esintilai fc apiIlj kokulan 
dnyun, 

Esinti geldj, sizi g^rdii g^ti; uyan da a ka- 
piyoldasi, bari ocduD mahrum kalma. 

A feapiyoJJa^i, bir ba?ka esinti daha geldi, 
uyan, aula da hip olmazsa bundan mihrum kalma. 



1970. 



Ate^iD cam bile atc§ sSndurmeyi ondan 
elde etti; oluniin cam bile kimildayip oyna- 
mayi ondan buldu (*). 

Atesin cam, hararcciyle ate^i bile hice say- 
mayi oiidan elde etti j ohi, onuti yiiziindcn 
canlandj harekcte gddi. 

* Bu tazdtk Tuba agacinM tazeligidir; bu 
oynayis. Tub6 agacinm oynayisidjr ; halkin (**) 
hareketi degil bu. 

Bu, yerytiKuiie du§sc, gokyuaune agsa^ ye- 

rin de, gogiiu de odu patlar, cigerleii su kesilir 
giderdL 

* Zaten bu somj bulunmayan, sonuna erii- 
meyeD solugun korkusundan, "Yuklenmekten 
^eldndiler,, Syetini bit okuyuver. 

* Dagiu gonlii, onun korkusundan kan ol- 
masaydi, ,f Otidan korfcuilar,, denir miydi? 

* Bu sarap, diin gece bize ba^ka bir renkte 
sunuldu; fakat araya birkaij loktna gitdi, yolu 
baglad). 

Lokma iijin Lokmau rehin oldu gitti; iimdi 
Lokman'jii sirasi, a Lokma. git. 

Bu didinis lokmasinm havasuia kapilrmj- 
smi; da Lokniaii'm cabaninda ttktn arayip 
duruyorsiicuz. 



(*) EJu beyct, k.n:sj!ar-t::inida, bundan Sticeki bflytici 

(**) Mfitiadt "hayvan" j 1 azi,] jlli 3, karjilnstLrmadis uatiine 
"h*?kaii" yjizilamii dciS'-citilmijtLr, 



Sahife 215 - 358 



1980 



MH3NEVJ SJEEHf r 

Oysa ki onuu ayagmda tiken degil, tikcnin 
gdlgesi bile yok; fakat hirsuuzdan bu ayird edi$ 
yok fej sizde. 

Sen hurma gdi'diigunu ciken bil ; g (inkii 
pek itantorsun, pek gormediksin sen. 

Lokman'm cam, Tanri'mn gulbahccsidir, 
onun can ayagi ni^in bir tikenle- yaralansm? 

Bu riken yiyen beden, bir devedir; Mus- 
tafa'dan dogansa bu deveye bicmijtir. 

A devc, senin sirtmda dylesinc bir gul de- 
nied var ki oradan esen yel yiizunden yuzlcrce 
giiibahcesi bitti, ye$erdi sende. 

Oysa sen, haia mugaylan tikenine, kumlu 
collert yo'neliyorsun; bu ardakalasi kumluktan 
nasil go] dcreceksin ? 

A bu tstek yiKiinden o yandan bu yana do- 
nup dolajan, okeyebir nerde ?u giilbahcesi, 
ncrde diycceksin ? 

?u tikeru ayagmdan ^itsrmadikca gSziin 
karanr, gbremezsin; nasiJ diJniip dolasacaksin? 

Diiayaya sigmayan Ademogiu bir tikenin 
ba^inda. gislenip gitmede, 

* Mustafa bir solukda? dde ettnck icin geldi 
de "Komi? bcnimJe a pembe beyaz kadm, ko~ 
mis. benimle„ dcdL 

A pembe beyaz kadui dedi, nali atese koy 
da $u ate?, senin nalinm yuziindcn !a'l kesilsin. 

* Bu pembe bey as sdzii dc mueiinesLiir, caa 
sCzii de. Su ataplar, muennes demi^ler cana, 



MES^JivI S£RHt T 



3SS 






Sahife 216 - 358 



Fakat can, keodisine miiennes dcnmesinden 
tirkmez ki. Canin erkekle, di?iyte ne ilgisi vat? 

O, muennes Hkiers de usrundiir, mtizekker- 
tikren dc. bu can, kurudan, ya$tan meydana 
geieu can dejiildir ki. 

Bu, ekmekten aenuren can degildir: kimi 
s,Syle elan, kirns boyJe olan can degildii 1 bu. 

Bu can, adami hy$ btr hale getirir, h.ostur 7 

hoslugun, ta kendisidir; a rijsvei ahp duran, 
ho§ o (may an. bos bir ha!e getiremr/ : nsam. 

Sekerlerm sana dtikiiliip sacilnla&r yuziindeu 
tatliia^irsm ima o $ekei. kimi vakit de senden 
yitei gider, 

Fakat so* undo durur. vefa gostcrir ,de $e- 
kcre donersen., sekerdco s,cker olu§, aasi) ohir 
da ayrilir ? 

1990. A$ik, an dura §arabi kendisinden, kendiligin- 
den elde ederse orda akiJ yiier gider a yolda^ 
yiier gider. 

Parca bucuk akjk a$ki inkar eder; gizJi §ey- 

len bilir sofu^ 1 ' ™a bayledir bu. 

Anlayijlidir, bilgindir ama yok oltnami^tirj 
meLek bUe yok oimadjk^a $cytandir, 

O, scz bakumudan, i; bakimmdan bizjm dos- 
tumuzdur ama hSt hukmiiae geiince yok olur. 

Varliktan gei;ip yoJi oknadikca yoktur o; 
zaten de dileyerek, isteyerek yok olmazsa zoila 
yok olaeakQT; Myigt budur onun. 



384 



M1!5N£V1 SERHI I 



* Can olgunluktur, sesi de algunluktur onun. 
Mustafa ey Bill] derdi, ferahlandir bizi; 

Ey Bil31^ gonliine ufurdugum o soluktan 

seslen; sesini dalga dalga ytikselt. 

Adem'i kendisinden geciren, gtiklerdeki- 
lerin aklllaiidi, fikirlerini alan o se$i yukselt. 

* Mustafa o guze( ses yuziinden kendinden 

gecti de ta J ti5 gecesi namaz vaktini geprdi. 

O kutlu uykudan, sabah uamazinm vakti 
gecip ku?Juk gagi gelinceye dck ba? kaldnmadi. 

2000. Ta'ris gecesiude, o gelimn kar§isina di- 
zilcJiler, tertemiz canlan el opme devlctine ula$tu 

A$k da , can da, her ikisi de gizlidir, oniitu- 
diir; ona gelin dediysem ayiplama bed. 

Scvgili usans^ydij bir solukcagiz miiMef 
verseydi susardim elbet. 

Fakat hadi diyor, sc-yfes ayip degil- bu, 
gizli kazarun, kaderin bir dilcgi ancak. 

Ayiptan bajka bir $ey gttrmeyeue ayjptir; 
fakat gayb aleminin Eertemiz cam, ne vakit ayip 
gCriir ki ? 

Ayip, big bir $ey biiinci yararjga gfire ayip- 
tii; fakat her §eyi kabul edcn Tanri J ya gore 
degil. 

Bize gore kafiriik afetcir ama Tann'ya g$re 
onda da bii hikmet var. 

Yuzlerce ya$ayj$a b ifctunltige kar§i birisinde, 

bir de ayip olaa q, bitkinin aapma benzer. 






Sahife 217 - 358 



jtfBSNBV] stRHl I 3gs 

Terazide sapi da bitkiyle beraber tartarlar; 
cunkii her ikisi de bedenJe can gibi bagda$nu$- 
ttr, birbirinden ho^laijmadadir. 

Demek ki uUiblj cemiz ki^ilerin bededteii 
tertemiz can kcsjlird$tir scztinu bosuna so'yle- 
merni§ler. 

2010, Onlarm sozlcri de, nefesleri de^ jekilleri 

de belirmeyen, bir bagk baglanmayaja, bir rcngc 
boyantnayan can kesibni^cit, 

Onlara dii^man olanlarin canlanysa riimden 
bedendir; tavlada yutulmu§ zar gibi addan ba?- 
ka bir $ey degildir. 

O, topraga girdi, tumden toprak oldu giui; 
baysa tuzlaya dii?ty, riimden armdi. 

* Hani Muhamnied, o tiiz yuziinden uth 
tuzlu bir hale geluai§li; onun yiiziinden rath 
tuzlu fasih mi fasih olmu?tu ; i^te o tuzdan arm- 
di o da. 

Bu niz, ondan miras kalnu^tit, haia vardir; 
o mirasa konanlar $eniitle beraber dir, hcmcn 
sen o tuzu ara. 

Seniti eniinde otutuyor onlar; fakat ?ana 
on tierde ? Scnin kai^mdadir onlar^ fakat onu, 
sonu du;iinen can ncrde sende ? 

Zati kendini, onuj ardi vat saniyorsan, bedene 
ba^lanmi^sin, candan mahrumsun. 

A^agij yukan, art, ard, bcdenin sifadandir; 
yBnsiizlukse aydui canm Gz sifatidir, 

- f. us 



3Se 



2020. 



ATE5NEVI $IRHJ t 

GSzunih o tertemiz padisahiu ijigiyte a$ 
da kisa gdrusJuler gibi zanna, $uplieyc du;me. 

Sen boyle olduk^a ancak gaina. nes'eyc 
dalarsin; hey gj$ yokluk; nerde yokluga &n, 

nerde ard ? 

YagmuUu giin; geceye dei viirii, yol al; 
hem de bu yagmur bildigimiz yagmur degil; 
Tanii yagmuru. 



Tann tazi olsim, Aigc'itm, Tanri rabmet 
etsin, esenliis versia, (Ylustaia'dan bu gun 
yagmur yagdi, sen de mezarhga gittia ; 
nu$jl oluyor dn elbisen isifik degtl, 
diye sorjnasi 

Mustafa bir gun, dostlarla bir adamm ce- 
nazesntin pejinden mexarbga girti. 

Onun mezanna toprak doldurdu; omin to- 
huimmu topragw icine gomdii de diriltci. 

Bu agaclar, yer alEindaki insanlara benzer; 
toprak yurdundan ellerini cikarmi$iardir. 

Halka yiiderce i§aretler ederler; kulagi ola- 
na cozier soylerler, 

Yemyt^i) dillerle, upuzun ellerk copragm 
gonliinden snlar a^arlar, 

Kazlar gib 1 suya bajlanni sokmu^lar, karga 
gibiyken cavus kuijuna ddnmujier. 



K15. onlan hapse tikmigti; fakat Tann 

kargalsn thvub haline getirdi. 

K.19JH onlan tildurdu ama babann diriltti, 

yapraktandirdi, 

* MiinkiTler derler ki: . Zati oniine On yok 
bu Slemin; me diye Tann yarattj diyelim? 

2030, Onlar k#T oisunlar diye Tann, dostlann 
i^lerinde baglssr, bahceter bitiiir. 

l 5 te kopup duian bet giil, tiimun sirlarnu 
sOyler durur. 

O guUerm kokulan* ink&r edenlerin burun- 
Ian yere siirtulsun diye perdelerj yirtar da alo- 

min cevresine yayiiir. 

Inkar edenler, giii kokusundan bokbocegi 
kesilirter ; yahui davul sesine dayanamayan 
sinirlilere dGnerler. 

Bu kokuyu duyunca dalar giderler; bu$im- 
$ek pardtisiita gSa yuroarlar. 

Gtfz yumarlar ama orada gbz yoktur ki; gGz 
ona derler ki bir aman yurdu gorsun. 

Feygamber Tttezarhktan gtri doniince Sid- 
cnyka'niii yanins vardi; giziice onunla ko- 
nu^maya koyuldu, 

Siddiyka'inn gozu, Mu&tafaVmn yuzfine du- 
sunce yamna gitti; elini atti^ 

Sangina, yiiiuat, savanna, yeoine, yaka- 
sma elini siirdti. , 



Sahife 218 - 358 



3SS 



JWIiSNEVf &RH1 I 



Peygamber, beyle tez tez tie anyorsun dedi, 
Oj bugiio hava bulutfandi, yagmur yagdi; 

2040. Elbisende bir islakJik anyorum ; fakat ne 
tubaf, hi*} bir islaklik bulamiyonim dedi. 

Peygamber, a sirada dedi. bajina ne ortmiij- 
tiin, bajDrtiki neydi? Ai$e, senin ridSni ortiin- 
miiStum dedi. 

Peygamber, a ycni, yakasi tertemiz kadin 
dedi; Tanij o yiizden goziute alemb yagmu- 
runu gosterdi, 

O yagmur, 5 u buiutumuzdan degiJ sizJUj 
bii ba§ka buluttan, bir ba?ka goktendir o, 

Tanri raai olsuu f*) HaMm'in 

"Can dinde giikier var ki 

Diinya gSgtine if bityuntr. 

Can yohtnda ne iniflsr, tie pikiflar; 

Nice yiice dollar, nice a&nizler tmr^ 

Beyitlttrinin tefsin 

Gizli alemin apayri bir butetu, apayn bit 
yagmuru, apayri bir gop, apayri bir gikesi 
var. 

* Fakat onlar, ancak oz fcigilere bellrir; gexi 
kaJaniarsa "Yeni yaratdigtaa stiphe i?itidedir.„ 






ME5NBVI SESHl 1 

Yagmur vardir, gtligroek, yeti^tirmek 190 
yagar; yagmur vatdir, her §eyi perperi^an 
etmck igin yagar. 

Bahar yagmurlarinin faydasi sajilacak bir 
Seydir; gik yagmuruysa baga, bahjcye saab 
sitmadir- 

Eahar yagmum, bagi, bah^eyi nazla besler, 
geli§tirirj giiz yagmuruysa osu sarartir, sol- 
durur. 

Boylece ki^i, yell, guuesi hep birbirine ay- 
kin bil de ipiD ucunu ka<;uma. 
2050, Gizii ilemde de bu ce$itlilik var; kimi yag- 
mur ziyan verir t kimi yagmur fayda, Birinde 
bereker vardir; obiictindc beieketsizlik. 

AbdSl'in $u solugu da bahardandu; so- 
[ufc yiisunden gfaiiilde. canda yejiltikler biter, 

Tatihli ki^ilere onlarin soluklan, bahar yag- 
murlatmin agaclara y^tlgun yapar, 

Fakat bir yerde, bir kum agac varsa, buuua 
aybini can ydlne vttme, bu kuruiugu cmdan. 
bilmc 

Yd yapacagini yapo, esti gitti; feimb cam 
varsa canla, ba^la seijti onu. 

"Bahar yelini ganitnet bilin M hadbinin 
sormna dek anlams 

Pcygamber, dostlar dedi, sakm bahar serin- 
ligine karfi bedenlerinizi orttueyin. 



Sahife 219 - 358 



390 



MESMiVJ 5£liHl i 



MESNJSVJ {JERHi ] 



391 



giinkii agaijiafa ne yaparsa sizin canlarimis 
da .Qiro yapar, 

Fakat gtiz jerinligindeji ka^inin; i^uaka ba- 
ga. tizum cotukJarina ac yaparsa size de onu 
yapar. 

Eu hadisi rivsyer edenler, raanafjm g6riinij$e 
gore rermi?Ier 7 bunu da yeter bulmusjardir. 

O toplumun, candan habericu yoktur; dagi 
gflTtnusJerdir de dagdaki madcnr gormomislerdir. 
2060. Hadisceki giiz nefistir, nefsin lsccgidir; akiJla 
cansa banana ta kendisidir, ttliimsuzliiktur. 

Seode de yaribn^k bir gizli atii v - ar ama 
gene de diitiyada bir oigun akdhyi ara. 

Yaribu^uk aklm, onua turn akJi yiizuodeD 
turn kesilir; Liim abJ da nefse vuculmus. bir 
zincire benzex. 

$u halde hadlsin manasi ts'vU cdiliuce ijp- 
dur: Temiz sohikSar bahara bcnzer; yaprakla- 
rid, fili zler in cauidir. 

Yumu^ak oJsun, sert olaun erenkrin sozle- 
tine kendini ver; ortiiniip biirunme; dinine 
dayancl4r o sfrtlei. 

Sicak da soylese bir ho§$a kabulleu, soguk 
da sijjfiese tut o sbzu; tut da sicaktan da kur- 
tuJ ; soguktan da. yakip kavuxau cehcnaem* 
den de. 

O sizlexiu sicagj da ilkbahardir, yasayistir, 

sofugu da; o stiver, ger^ekligin, tarn inancin, 
kullugun ozudur, mayasidir. < 



Cao balnjelermi diriltea yelden eser gclir 
soluklar; goniil deuizi bu mcilerle doludur. 

Goniii bah^esindtn bir <$$> bile eksilse akiUi 
ki§inin gonJiiue binlerce gain dolar. 



Tann rasj olsun, Siddiyfca'nin, Tanri rahmct 
L-tsin, esenlikier vcrsin, Mustafa 1 dan, bu- 
giinku yagmurun sirn neydi diye sorimasi 

Siddtyka, a vaihgin ozii, ozeti dsdi ; bugiinkii 
yagmuniQ sun neydi ? 

2070. Eu yagmur, rahiuet yagmurlanndan miy- 
di, yoksa korkutmak i$m uiuhjk sahibi Tann'mn 
adaJelindeu mi yagiyordu? 

Bu yagmur. baharlano iutfundau miydij 
yoksa aTetkrle dolu gux yagmurlarindan mi? 

Pcygambcr bu yagmur dcdi, musiberler yii- 

zunden inv-min i^ine <;okeD gami yati^Uimak 
i^in yagiyprdu. 

Insan o ate^le kalsa pek yikiur; bedeni de 
erir gidei. akh, f'ikri de kalma/. 

O anda diinya ytbludi; insatJarm ifinden 
umTdt jEinimak duygusu $ikar giderdi. 

A bcnim cacaiJij bu diinyanin diregi gaflet- 
tir; uyamkbkj afettir ;u diiiivaya. 

Cyjuuklik o diinyadatidirj uyamklik iist ge- 
lirse bu diinya sl^ahr gider. 



Sahife 220 - 358 



MESNE VI SEHHt.I 



393 



M2 Mli&NBVj 5ERH1 1 

Uyamklik giiuestii, iimitse buzdur samkij 

uyanikhk sudur, bu diiayasa kir. 

Bu diinyada limit, haset oo?up kopurmesin. 
diye o dtinyadan bu £leme birazcik su sizar, 

Fakat sizmti, o gizli dunyadan fazlaca golds 

mi nc hiiaer kakr bu alemde, ne ay up kakr. 

2030. BuEiun simri yoktur, ba$langica dOn; gene 
o ^algicinin hiMyesird anlat. 

Intiyar (algicimn hik&ye&Enin soylcmnedik 
bdlumii, o adamm kurtulaju 

Bir <;algtciydj ki dunya, onuo yiiziinden. 
ne^'eyle dolmu$tu; onuti sesinden, e$i bulun- 

maz bayaller betiriyordu. 

Sesindeti g&niil ku?u ttjardi; camn akh ?a- 
guir kahrdi. n, 

Zaman ge^ti, <j:;slgia kocaldi; dogana benze- 
yen cam acze dii§tu de sinek avlamay^ koyuldn, 

Sirti, kiipun sirti gibi kamburla^u; ka$lan 

cgcr kuskununa dcndii. 

Guidim, cana can katan sesi ^irkinlesti; 
kimse o sese bnein vermes oldu. 

Zfihrenin bile kiskancngi o ses, bir kart 
e$egin sesine d&ndtL 

Zaii hangi ho? vat ki kSctf olmasra; yahufc 
hangi twan var ki yikihp yerlere serHmesin? 



Yalma sur bile sesleriron , soluklarimn aksin- 
dcn uiurulen yiice erenkrin sesleridif kalan ses. 

Onlann gomillen fiylesiue goniitdur ki gQ- 
nuller, onlann yuziinden $arha§.Eur; onlarin 
yokluklan oylcsinc bit yokhiktur ki bizim var- 
hklanmiz, onlarin yoklugundan var oLimi^Uit, 

2090. Onlann gdniiilerij her du^iincenin keblibarij 
mibladizidir; bdyle erin her $csi ilham tadidir, 
vahiy cadidir. sir tadi verii insana, 

£algici ryiden iyiye kocayip ankbjtnca ka- 
zanci kaimadi; bir parcucik yufkaya muhtac oldu, 

Yarabbi dedi, uzun bir Gmiir. tukenmez 
bir tirsat rerdsn; bir saman copii degcrindey- 
dim; lutuHar ettin bana, 

Yetmis yildiT su$ i^ledim; bir gun bile rra- 
kimi kcsmedin. 

Kazanaru yok, bugiin sana konugum; ar- 
tik seninim; senin icin fcng <;alacagim. 

* (pengim aldi, Tann'yi aramaya koyuldu; 

ah ederek Yesrib mezaihgina yoneldi, 

Tann J dan kin? isleyecegim, (;[inkii o, Oiii 

dogru olanlan kabul edcr. kerem buyurar dedi, 

Bir hayli ccng ijaldi, agladii sonra da cengi 
yasrjk yapti, bir metar ba^inda bajun cengine 
koyup yatti, 

Uyku onu kcndisinden aldi, can ku^u ha- 
pisten kurtuldn; calgiyi da ; calgiciyi da brakti^ 
ucui gitti. 



Sahife 221 - 358 



3S<! 



HKSNtEVJ SERHI J 



Beddnden, diinya zahmctinden azad o!du^ 

keyfiyete iigmaz bir dunyaya, can ova$ma vardi. 

2100, Cam. maceraiar aramadaydj orada; ah di- 

yordu. beni burada biraksalar, burada yer yurr 

verseler bana. 

Caami bu bagda 7 bu bahcede. bu bahar 

?aginda ne de hos bir haJe gelirdi; bu ovada, 

bu gSriinmea alemm ialc bahcesined sarhoj 
o)ur gideTdi. 

Burada bas,siz, ayaksjz ydculuklar ederdim;, 
dudaksi*. di?si7 jekerter vcrdjm. 

Akii. fikir zahmetiuden kumilurdum da 
dostu anardun. onu dusiiniirdum. gokyuzunii; 
yurd edinenlerle latifeJere gir^irdim 

Gozlemn yumuln, bir diinyg sarurdum;, 
kolsuz. elsi? gvilter, fesleyenJer dererdim. 

* <>lgjcj sank] bir suku^uydu. bai denizing 
batman; bu dibiya Eyyub J uE kayna^iydi- Ey- 
yJib'un ictigi. vikandjgi suydu. 

Eyyub. cepeden tirnaga t> suyia aruniu^ti 
da burim zahmetkrden kuriuimu§ru; dogu i|^ 
gina dSntnii^tiu, 

Mesnevl, gCkyuzt kadar olsa. bu Slembi 
yari bucugu bile sigroa* om. 

Oysa o cok geois yerle g&k, darliktan gSnlu- 
mu ?ahrem sahrem etti benim. 

Ruyada bam gorunen bu Sleni, 5y1e bir 
Ikrti ki, ferahligiudan kcJum, kanadim apldi gitti. 



MESNEVJ SERHl I 



3flS 



5110. Bu diinya ile bu diinyanm yolu meydanda 
olsaydt bile gene pek az ki§i bir soluk orada 
kaiabilirdi ancak. 

Omitlenme diyc emir gelmedeydi; ayagin- 
dan 'iken cikti ya, hadi git denmedeydi, 

Camysa orada duiduk^a dur. ouun rahmeij 
ihsan sUamndan ayrilma diyordu. 

Elatifin ruyada- Tsnri rafc* olsun, Omer'c, 

Beyt'ul ■ M&l'den $u kadar altin a) da o 

mefcarlikta uyuyaa adama ver demesi 

O sirada Tann, Omer'e oyle bir uyku vet* 
di ki kendini uybudac aiamadi. 

Adcnm degildi bu diye §a?ti kaldi; bu dedi, 
sebepsie degil; gizii Slemden gcliyor bu uyku. 

Bajiiu koydu, yatu; uykuya daldi gitti; bir 
Tuya gttrd; Tanri'dan ses geldi; cam i^itti o 
sesi, 

O sestir her sesbi, her nagmeDiu temeli; 
^es odur ancafe, ebiir se$leriu hepsi o se&tn 
yaukisi. 

O sesi kulatai, dudaksiz, Turk de duymu^, 
anlarm^tir, Kiitt de, Fars^ soy icy en de, Arap da. 

Zad Tiitkto, Zendnin de yeri mi? O sesi 
cshtalar, ta^lar bile anlanji^m". 

* Her solukta ondan Elestii sesi gelip duru- 
yoi; cevherler de evet diyorlar, arazlar da. 



Sahife 222 - 358 



MESNEVI JjEKHl I 



397 



39$ MF5NEVI 5HRHJI I 

2120. Onlardaq ever sess duyulmuyor ama, yok- 
hjktan gdijler: ever deinek. 

Tabtanin, Ea$in anjayifini stiyledrm ya; bu~ 
tlu anlatmak i^in sGyliyccegim h ikly eyi hemeu- 
cecik dinle de gtir C 



'% 



Tanri ralimet ctsin, escntik versin 
Peygamber'c, topluiut ^ygaldi, tight 
verirkcn kutlu ytiiiimu giJrumiyurui; 
deyip bir minber yapttlar: ondan 
sonra Hannane dircgi inledi; Kasul 
ve SaMbe o iniitiyi duyduiar, I'anri 
rahmet etsin, esenlik versin; Mustafa 
o dircge apacrk s<vrular sordu } ce- 
vaplar aldi 

Hannaoe diregij, Peygamber'in aynhgindaii 
akilliiar gibi inledi. 

Peygamber, a direk dedi, nc istiyorsun? 
Diiek, ayrrligindaa dedi, canim kan kcsildi. 

Bana dayamidm, beat biraktin da minber & 
giktm, minberin iistunii dayanc ediadin. 

isterscn dedi Peygambeij setu bir hurma 
fid am halitie getiteyim de dogudakiler de sen- 

den meyva dersiii, ..acidakiler de. 



{*) Metiad* "Zgn^j ;oftein men zi fchm-i sen^-o jUp* 
De* btyanc; kissat hu$dar h&t>„ yazfL.jj, karsilajttrmaflla bu 
bey tin kenating ;u beyjc yitaJarak duseitilmi^tir : "Oilfli ^Oftcm 

s%ch!-i ^a^-o seng, Der bcyine? iassa. bi^nov bi <£iren£.„ 



Yahut da o diinyada seni bir selvi haline 
soksunlar; terii ca^c oliimsuz bir halde kal. 

Direk, oliimsuzldgii surup gidtn ball inte- 
rim dedi. A gafiete dalan, duy da bir sopadan 
daha a$agi olma ban. 

O dircgi, kiyamet giinu insanlai gibi diril- 
me$i i?m yere gomdu, 

bunu duy da bi) ki Tann kimi ^agirdjysa 
o, biituja diinya i$lcrinden vazge$tt, i^siz, giifsuz 
kalds demektir. 

2130. Kim, Tanrj yondnden bir I?, bir giK sahibi 
olduysa oraya yol bulur, i§ ten gil^n Vte|es**- 

Faka* birisinirt, sirlardan nasibi yoksa cansiz 
bir varbgin mkdigine inamr mi bi?? 

Bu da xnuniafjklardaij dcmesinlcr diye evet 
der ama kanduroak icin der; candan yiirekten 
dcmea, 

CansiElar, Tanri^non ' f O!„ buyrugunu an- 
lamasaiardi bu soz diinyada kabul edilmezdi; 
■onlar da varlit! alemiric gelemezlerdi, 

Yiizbinlerce Laklid thlini, dellle yapi^anlan, 
yanbuqik bir vehim za&hra di^tirur gidcr. 

(^unkii lakliilen de, dellUe bir hiikme va- 
Ti?!an da zanla dunu; biiriin kollan kanadati 
aandir onlann. 

O $eytan> igleriTitlen bir jijphedir kopanr; 
derkea bu korleriu hep^i de ba^agi dii^uve- 
airier. 



Sahife 223 - 358 



MESNE Vt SEHHJ I 



MESNE** SEKHl I 



399 



2140. 



DclTILe hiikmc varanlarm ayaklan tahtadan- 

dir; tahca ayaksa pek oturanuksizdir; hi? di~ 
renmez. 

GOzii. gorusii olan zamanin kutbundau 
baskasi ayak dircyemez ; onun ayak diremesine 
dag bite ^irir kalir. 

Korim ayagi, bapgagi ta$a, topraga diismc- 
mess kin sfipadn, sopa. 

Orduyn iisi eden, din chline ba?bug toi- 
ler) o binici kimdir? Goriis nadisahi, 

Korld de sopayla yoi gortirler; goriirfcr 
ama ^osii ay din halka stgiparlar da edrurkr. 

GbrenlerJe padisahlar oloiasaydj diinyadaki- 

biUiin kCrJcr olurlerdi. 

Korlerm e Linden ne ekin ekmek gdir, nz 
efcin biijmek ; nt yapi kyrimak gelir. ne ahs. veris, 
oc de kilt. 

Tanri size acimasaydi, Lutf etmeseydi, ddilie 
hukme vans sopam;! kuilir giderdi. 

Bu sopa nedir? Kiyaslar, dditler, Bu spayt 
Iciirt verdi onlara? Goren ulu Tatiti. 

Sopa degil mi ki savas., kavga atetidir; kir 

o sopayi, param parca et a kor. 

O siae sopa verdi de meydana gddiruz; 
soma da tuttuauzj ofkcyle o sopayi ona vur- 
dumiz, 

A korler toplulugu, tie istesiaiz- siz? Bir goz- 
liiyii aim aramza. 



Sana 0- sops verdi yse satil ctegine; Adem 
ddille hukme vans sopasindan ticlet gtirdii, 
bir bak hek. 

2150. Musa'am murizesiyfc Ahmed'iri mticize- 
sinc bak; sopa nasiJ yilan oidn, direk nasii ay- 
nliknan haber tUdj. 

Sopa yilanlik etu, direkten injlti <;ikti: din 
a^kina bunlan giinde be$ defa bildiririer. 

Bu tad, akla sigsaydi bunca mucizeye ihtiya$ 
mi olurdu? 

Akn. akla uyan $eyi, mucize bitdifilmeden, 
^ki^meden, sava^madah kabu! eder gider. 

Sea. bu dokunulmadik, akla iiymaz yolu, 
fakat htr devletUmn, her baku yaver olan ki- 
siniu eonlunuri kabu J ettigi yolu gor. 

Seytanlar. canavariar, nasiJ insandan kor- 
karlar. msana hased ederler de issjz adalara 

ka^arlarsa : 

Inkar edenler de peygatnberlerin tnucize- 
lerinin kotkosundan ba^larim kuru otlann i^ine 
sokmuslardir, 

Boylecc de Musliimaji tarnnarak ya^amak 
istemi^ler, kcadilerini, inandafinl biimemeni di- 
lemislerdir. 

Ham kalpazaatar gibi. Onlar da o ge^mez, 
o kalp paray: giimns suyuna batuirlar, iistune 

padi^ahm admi basarlar. 



Sahife 224 - 358 



400 



ME5MEVI SERHt i 



Sozlerinin &$., Tanrryi bir bili^tirj $eriata 
ujragtui-; fakat id, ckmekteki ddice tohu- 
muna benzer. 

2160. Filozofun bahse gjngmeye gticu yoktur; 
agzim a.(&T da bir $ey s9y terse Tann dfrii, odu 
param parca eder. 

OnuD eli, ayagi catisizdir; cam ne soylerse 
ikisi de onun buyryuguiia uyar. 

* Dille cllerJDi, ayaklarim tonasalar, yerse- 
ler bile elkrij ayaklan tanikbk eder. 



Tanri mnet edesicc Ebu-Cdbl'iu elindeki 
ta? parcalarmin dile gelmcsl, Tann 
rahmet etsin, esenlik vcrsin, Peygam- 
ber'in mucizesinin gCrunmesi, tas, par- 
calarmin, Tann rahmet ctsin, esenlik 
vcrsin, Mohammedan ge-rfck Pcygam- 
ber olduguna tamk oiiigrcf*) 

Ebu-Cchlln eiinde ta§lar vardi; ey Ahmed 
dedi, tez- soyle, bujilar nedir? 

Goklerin gizli seylerindeii haberin var ; 
Peygambersen avueumda gizledigim ncdir? 
soyle. 

Muhammed, onlarm ne oldugvuiu benim 
sfjylememi mi istersin; yoksa gercek oldugumu 
onlar mi sbylesin dedi. 



MESNEVI SEBHt J 



401 



yjizilarak karMJajtirmada diJKehiJmijtir, 



2170. 



Ebii-Cchil, bu ikinrisi daha da gorulmemis, 
h^lnnrn flmi s $ey dedi. Muhsmmed, cvet dedi, 
fakat Tanri'nm giicu, kuweti bundan da Us- ' 
tiiadur. 

Derken hemen avueundaki kink tag parca- 
lariniQ her bin ?ehadet getirmeye koyuldu. 

Her ta? parcasi, Allah J tan ba$ka yoklur 
tapacak dedi; Mohammed Allah elcreidir, in- 
ddni deldi. 

Ebu-Cfchil taslardan bu sfizleri duyunca of- 
keyle onlan yere faldi. 

Qalgtci hikayesitiln sonu, Mu'jmlnlcr 
Emiri tJmer'in, Tanri ondati ran 
ols-un, batifin soylediginc uyup bu 
haberi ona ula$tirma$i 

Bunu bnak da gene ^algici hikayesluc ku- 
lak verj ciinkii (jalgict beklemektcti bikti, 

Omer'e ses geldi, ey Omer, kulumuzu ih- 
riyactan kurtar. 

Has, saygideger bir kulumuz var; bir zah- 
met et de mezarnga ybnel, 

* Ey Omer, herkesin liakki olan BeytfilmSl'- 
den yediydz dinan koy avueuna. 

Ona gbtiir de a bizim se^kui erimiz de, §im- 
dilik bu kadar; bunu al, bizi mazur gSr. 

Bu, Sana kiri$ parasi; bunu harca; tiikenin- 
ce geixe gel buraya. 



Sahife 225 - 358 



MESNE VI 5EBH! I 



403 



402 



2130 



MESNEVf 5£HH| [ 

Omer, sesin lieybetinden ycrinden sicradi, 

kalkti da bu hizmcti gormek i^in bclini baglad lb 

Mezathga yiiz tuttu; koltugunda para tor- 
basi; ko$a ko^a calgiciyj anyordu. 

MesadigiE cevresmde bir hay!i dttndii do- 
la&tt; o ihtiyardan ba^ka hi^ kimseyi gbrmedi 
Orada. 

Hayir dedi bu olrtiayacak ; bir ktre daba 
ko^tui dondu dolasti; yoruidu bitti; ondan 

basks hif kimseyi goremedi, 

Kendi kendine, Tanii, b lT kuSum var, ?cr- 
temiz, an -dura, hizmct editmcye deget, kutb 
bir kui buyurdu. 

Koca calgici nerden Tanri'nin has kulu ola- 
cak? A gizli sit, ae de ho?sun sen, ne de ho$ : 

Bit kere daha mezarlijjin gevresim arastir- 
di; coliia cevresini dolajan, av arayan arsJan 
gibi iiiini, 

Artik iyiden iyiye inandj h o koca kisiden 
baska kimsccik yok. Karanbkta dedi, got ay- 
din goituller bulunur. 

Edebe yiizlerce riaycr ederck geldi, orada 
fGktii; derketi aksirdi timer:, koca ki$i belin- 
kdi; sicrayip kaJku. 

6met'\ goriince sa^irdi; gitmeyi kurdu; bc- 
denine bir tttremedir geldi. 

* linden yarabbi dedi, sea yatdun et; aman 
sendem Muhtesip, calgrci ihtiyaicagiza geldi 
catti, aataja i$te. 



Omer. bu koca Idsinin yuziine bakinca, gor- 
dii ki utatimi^i bed benzi sararnusj, kiil kesilmi^, 

Qna, kotkma benden, iirkme; i^te ^imdicek 
Tanri'dan miiidelikler getitdim dedi Omer. 

Tann dedi, seam buyunu o kadar ovdii ki 
sonuuda Omer, scnio viiziine ajik oldu. 

2190, Kar^irada ouit, ayrdmaya kalki$ma da ku- 
lagma, devlet siilarmdan sirlar soyliycyim. 

Tann' selam soyluyor, sonsuz zahmericT, 
sinitStK gamlar yiizunden nasilsin. ne baldesin 
diye soruyor sana. 

l$te sana kiris parasi bu biikaf parOj harca 
buau, gene gel buraya. 

Ihtiyar bu siizu duyunca titremeye ba^ladij 
eUetini isirmaya, garpinip gupinmaya koyuldu. 

A e?i drnegi oknayau Tann, yeter; taresi2 
ihtiyar cridi. su kesildi diye bagirdi. 

Bir bayii a|ladi; derdi baddi a^tij ^engi 
yexe viudu; uimfak etti- 

Tanr^yla arama perde kesilmi^sin meger a ana 
caddeden yolumu saparan, a yoluraii kesen dedi; 

A yctmi$ yddif kaninn i^en; olguiiluga karji 
senin yiiziinden yftztitn kapkata. 

By vergisj bol vefali Tannm, cefakrla ge^en 

omriirne sen aci, 

Tann bir omiir verdi ki dunyada bir gu- 
niitie bile kbnsecikler deger bi^emez. 



Sahife 226 - 358 



404 



MESNEVI 5ERHI I 



2200. Sdltf&an saluga zir, bem perdekriui iifiiriip 
calarak omriimij hit; ettim gitti. 

Ah, nagmderi hatirSayip Irak perdesinin 

ygsundea aci aynlik <;sp, hatirimdan i;ikti gitti. 

Eyvahlar olsun, o inip incelen vk perdcsmin 

tazeligi yiiyiinden gSnliimiiti ckini kurudu, ufa- 

landi; gonltimsc Sldii. 

Eyvahlar olsun, §u yirmidort perdenin se- 

siyle fcttvan gejfti giftj'j giin bitti, aks,am oldu, 

Tanrun, bu feiyad edenin elindeu feryadj 

kim$enin clindeu degil, bu medet isteyenin 
dinden medet. 

Kimsecikten pare bulamam; ancak bana 
bcnden yakin olandan care bulurum. 

Ciinkii bu varlikj solukran soluga ondan ge- 
lir; varligun bitince de ajicak onu goruriim ben. 

Haoi birisij sana akin saysa kendine bak- 
mazsur, hep onu gozetirsin ya, onun gibi i§te. 

Tanri rasn olsun, Omer'in, onun 
goriisiuaii, varhk altmi olan agla- 
yi$tan bafcip gidi$ alemine ecvirtnesi 

Soma Cmer dedi ki; $u aglayi^in da hala 
kendinde olu^unun bclirtisi. 

Yok oli^un yolu bamba$kadir ; cunkii ken- 
dinde olus da bir bajka suf. 
2210. Kendinde olu§, gecnusj anmaktau meyda- 
na gelir; gepmtsin de Tann'ya perdedir; ge~ 
leccgin de. 



MESNE Yl SEftfJl 



MS 



2220 



Ikisini dc atese ver; niceyebir bu ifeisinin 
yiiziinden kamis. gibi bogumlarla dolacaksin? 
Kamis.ta bogum oldukca sirdas. olamaz; o 
dudaklar, o seste diijiip kaikanw. 

Kendi cevrem tavaf ettikce, kendini tavaf eder 
sayihrsin? Dinden donmusstin sen;na*il olur da 
Ra J be'ye varnu$ sayihmn? Kendindesio sen. 

Verdigin haberlcrin, haber vcrenden bir 

haberi bile yok. Senin tovben sucundan beter. 

A gC9mij hallere tovbe etmeye kalian, su 

tovbe etmdkten tie vakit tbvbe edeeeksin? Onu 

soylc. 

Kimi zlr nagmesini kible ediniyorsun, kimi 
de aglayip inlemeyi Spiip durnyorsuti. 

Faruk, sulara syna kesilince ihtiyarin cam 
da bedeninde uyandL 

Can gibi aglayl^tan da kesildi, giiliijten dc; 
cani gitti de bir ba^ka canla dirildi a. 

O vakit icine bir sa^kinhktir diijtu de yer- 
den de diaan cikti, gekten de. 

Ona, arayip carayi^ui ardinda bir baijka 
araylp tarama dii^tu; oylcsine bir ha! clverdi 
ki ben bilmiyorum; biliyorsun sen soyle. 

Haldcn de dte, sozdcn de 5te bir bai sahibi, 
bir soz sahibi oldu; ulular ulu^unun guzelli- 
gine daldi gitti. 

Oylesitie bit daldi ki kurtulmasina inikan 
yok; dcnizden ba^ bir kiuisecik laniyamaz 
artik onu, 



Sahife 111 - 358 



4GC MESNEVI StHHi 1 

Istek ustiine istek olmasa, yanbu^uk akd 
riimden bahser.mczdi, 

Fakai istek usriine istek geliyor da o dentin 
daigalan buraya del; -.'uruyor, 

O ihtiyartn hikayesi curaya varmca ihtiyai 
da yuzsinii pe^de aiding ^ekti, hali de. 

ihciyar etegim sozden stlkci; bizim agimiz- 
da da bit yarim sSzcc£i7, kaldi ancak. 

Bu zcvke, bu nc^cyt ulaijinak icin yiizbra- 
letcc canla oynayip utulmak deger mi, deger. 

Can ormanmda avisnnisk icin dogan fcesil; 
diinya giini^i gibi cantata oyna. 

Yucc giincs canlaT sacar; her vnlukta isjik- 
lan bo?aJirj gene doldururlar onu. 
2230, A manalar diinyasuun gtinesi, canlar sa$' 
e*ki dimyaya bir yeniltk gfrtrcr, bir yeniJik ver, 

Ademoghjuuc vsnigina da canla akih giz- 
lilik alcmindco akar su gibi gebp duruyor. 

Her* fjiin pazar ba^inda "AlL-him. yoksultara 
vcrcnleriii her birine, vcrdiklerine kor^ihk 
bagislarda bulua. Her vermeyenin raalini 
da yok et„ diye bagiran iki lyielek. O verett, 
Tann yoia *a sava$aadir, istck yolunda 
iaraf eden de*tl. 

Peygamber dedi b: Ogut vermek icin iki 
melek boyuna bajirir. 

Derler ki: Ey Tann, verenleri doyur, ver- 

dikleri her dirhemc kar^ihk yuzbin dirhem vcr. 



Mi!5XEV] ifERHl [ 



40", 



2240. 



Ey Tann, vermeyenlere de diinyada -i n- :ak 
ziyan ver. 

Ams aice de c!tirgej-i$ v&r ki veristen iyidir; 
Tann niiilini. Tann buyrugu olmadikca ver- 
mt; onun izniyle ver de 

Karsikginda sinirsjz define] er got { *); boy- 
lece de kflfirlerden sayilma, 

Kafiriei. kiheiarj Mustafa J y a iistun obun 
diye boynna develer kurban edexlerdi. 

Tann buynigunu. bir Tanrr'ya ulasmi«tan 
araj her goniil, Tan/i baymnu anlayamaz ki. 

Ham asi bir kul, adalcr yapiyorum dei de 
padis.abun maliiu asitere dagitir {**). 

* Kur'an'da ""Onfarm biifiin bagijlan has- 
retrir, ic. acisidir^ diye gaflet chlini korkuian 
bir Syet var. 

Bu 5si kulun bagi^i padisab katindan uzak- 
13911™ onu, yii^iinu kara eder oniin, 

Mekke ululan, Peygamber'le sava^irkeD, ka- 
buJ edUjt iimidiyle kurban keserJerdi. 

* l-jte bunun icra inanan, uamazda "Sen 
bize dogm yolu g^ster„ der durur. 

Bu dirhem vetmck, comerde layiktir; i$i- 
tan oomertligiyse can bagi^JamakUi*. 



yibi" nin (liliini "biTii" yazilnrsk ctii ?.f 1 1 i'rui 1 l [r_ 

(**) A*i 1 &s"l=r SQileri, "yaffi, y*|iyan" taranJ* Tiirts* 



Sahife 228 - 358 



MS 



MISNEVl 5J-*tlt [ 



Tanri ugruna ekmek vefirsin; ekmek ve- 
rirler sana. Tanri ugruna can bagi^larsm, can 
bagisjarlar sunn. 

?u cinarm yapraklan dekiilurse Tann ona, 
yapraksuJik azjgi. aziksizhk azjgi bagislar, 

Comcrtlik vuziiaden elinde mal kalmazsa 
Tann'nia Ifltfn, oasiJ olur da seoi ayaklar al~ 
twda birakir 3 

Ekin ekcnin gmban bo§ahr ama bu i§in 
iyiligi tarlada belli olur. 

Fakat bugday ambarda kahrsa harcanirj bit- 
lere, kunJara, farekre benziyen olaylar, onu 
tamamiyle temizler gider. 

2250. Bu diktya gecicidir., aradigraj gecmeyen 
diinyada ara. Goriinusun, jeklin sifirdir se- 
nin: dilecugint itiSaadan djle, 

$u tuzlu, su aci cam, kihcm ontoc tut da 
ona kar$ilik tadi denize bcnzer bir can satin aj. 

Bu kapidaaj bunu almayi bilmiyoisan ban 
bana kulak va de $u hiMyeyj dinle. 



**. 



($ERH) 

1920. Bey i (ten sonmki bikSycniu ^'Esrar'iit-Tcv- 
W4„ de Ebu-Sald Ebu'l-Hayr'a atledildigini Bedi'uz- 
xaman PuJ&aarfer, "Aia&hiZj, de bildiriyor vc "Musi- 
bet- Name,, tie de bulundu£unu soyliiyor (s. 20-23). 

s -'Musibet-Name„ de buna benzer iki hikaye var: 
Ifcinci batife Omer zamaninda birisi camaz kildir- 
diktati sonra mihrapta jjir akumaya ba$Lyor, Omer'e 
^ikayet ediyorlar. Omer i§J smfamak icin bizzat gidi- 
yor, Adam, dediklen gibi namazdan sonra ijiirfer in- 
sadina bsglarken Cmet, bu §iirlen nerde ve nasi] 
okuyorsun diyc somyor. Adanv, gcmlumc ne ilham 
edilirse onu okuyorum diyor. 6mer okumasun buyu- 
ruyor. Adam okumaya basjaymca Omtr kendinden 
geciyor, begeniyor ve okumasma miisaade ediyor 
(1st, Univ, K. 849 H. de Cihangh-'us-Svltini adh bir 
hattatin pek guzd ince ta'uykiyla yazilmis. "Esrar- 
Name, Musibet-Name, tlahi-Name, Mantik'ut-Tayr, 
Giil ij Hostev ve Rubailer,,den mcydana gelen"Muh- 
tar-Name >f yi de muhtcvi muzenhep K.uuiyy3t; Farsca 
Yaz, 1315, 27. a). 

"EsraViit-Tevlrid„ de de butunan ikinci biklycj 
bu hikSyeye cok daba yakin : 

Bir ihtiyar pek adz kahyor; ihtiyarltktan perisan 
bir hate geliyor. Rcbap caJraaktan bafka da elinden 



Sahife 229 - 358 



410 



MhS.NbVl S£«llL I 



hie bir is gelmiyor. Fakar ihtiyarhgindanj icizliginden 
artik ne rcbabim dinleyea var, ne ona bir dilim ekmek 
veren. Rebabini ahp bir yikik niescide gidiyor. Ac, 
susuz bir halde kibleye dontip, ne kimsedcn bir par- 
cacik ekmek bulabiliyorum, ne auk, Rebabinn din- 
leyen kalmadi; yarabbi bundaa boyle sana febab ^a- 
kyoruiia, bari sen bedava dinleme deyip c^almaya ba§- 
kyor, Qaliyor, eahyor, sonunda uykusu geliyor, yatip 
kendinden gecjyor. O sirada Ebu-Said'e bir dagarcik 
para gelmis. §eyh, bu parayi rebapciya yolluyor. Pa- 
ray 1 getkenlerin ses-lcr inden adara uyamyor. O kadar 
parayi goriince yarabbi diyor, burtdan sonra hep sana 
ealacagim; ustakrin kadrini sen in gibi bilen yok (104, 
b-105 a). 

Esrat'uT-Tevhid'de. rebap^i t mezarftga gider. ora- 

da ^alar. Ebi-Saidj parayi mezarkga yollar ire calgici 
gidip ona miirid olur. 

Mevlaoa da cettk calan, mezarliga gider; orada 
^almaya ba§Iar. Omer, bir ilhamla ona para gotiirur. 
Adam bumi goriince (jengi yere cahp kirar. Tovbckar 
olur. Fakat bikayeyi anlatirkeii adeti vechile tedailere 
uyup ba§ka hikayclerc dc giren Mevlana, nagmf-lcr- 
den, erenlere ilhamla sunulaii seslerden, rirJan duyan 
old eanlarin, suru duyan bluler gibi dirildiklerinden, bu 
mtinasebetle rf Rabbinizin esintilerindett gaflct enneyin,, 
mealiudcki hadisten, bu bahsi yazdinrken birkac lok- 
ma yedigindeiij bunun da katihasma tesir ettiginden, 
ilharaa engel oldugundan... bahseder. 

1632, tf V.y ciu ve insan toplulugu, oliip kurtulmak 

ijin goklerin ve ycryu^unun kuturlanndaQ gecip 



M£SN£Vl 5KRHI i 



411 



girmeye giicuniiz yetcrse ge^iiii fakar gefemezsiniz. 
bir kudret olmadii^a.,, (Kur'an, LV, Rahman, 33). 

1935, Olu?, bozulus, reiim olarak '*ke™ ii fesad M 
diye s&ylenegelmistir, 

3942. Knr'3n-i Kerim'in XIX. surest olan Mer- 

yem sui-esiuin 16-21. ayetterinde MeryenVe Ruhnn 

gtinderildigi, ona, afcasi diizgiiit bir insan seklinde 

goriindiigu, Meryem'iru ondan rabbine sigmdigi, 

Ruh'un, Tann el^isi oldugunu, Meryemk bir erkek 

(jocuk vernaek iizere g«Uigim so> r ledigi. Meryem'in, 

benirn nasi I ogliim olabilir ki heniiz bana hig kinase 

dtikunmadj. kotii bir kadin da dcgilim dedigt, Ruh'un, 

bu isin bir Tann delili olarak rakdir cdildiiini stiyledigi 

anlaubr, Bu ayetlerdeki Rub CcbraiFdir. Bundan sonra- 

ki ayerierde, Meryem'm isa'yi dogurunca kendisini ki- 

nayanlam kar^ij iifihi ilhamla, oru^luyum, kimseyle ko- 

nusamani diyc iijaret edip IiiS^y) giisterdipi. pnlarin 

be|ikfeid cocuk nasil ktiftusabilir demclcrine karsibk 

isa'nin "Ben Allah J ir kuluyum, bana kilap verdi ve 

beni Peygamber yapti, Nerde olursam olayim, btni 

kuiladi, hayatta olduk^a namaz kilmatm^ zefcSt venne- 

mi. anama kar^i itaatli olniairu tavsiye buyurdu; beni 

2orba ve kotij bir ki§i olarak yaratmadi; dogdueuna 

gun, oidugiim gun ve diri plarak ba'sedilecegim gun 

esenlifc bafla„ dedigi bildirilir ve Allah'in hie bir kirn- 

seyi ogul edinmiyecegij bund an miinezzeh oldugu, 

fakat bir i^in olmasinj irade edince isin olacagi au- 

latilu (32»35>. 

Ahd-i Cedid J de Meryem, Ruh'ul-Kudus'ten yuk- 
lii kalmi^ttr (Matyus, 1, 18, 25, Yuhamla, I, 1 - B). 
Hrisriyanlarca Ruh'iil - KudiiE, Allah J ni kudrctidii 



Sahife 230 - 358 



MESNEYI SERHI I 



413 



412 



MESNtYl SERHi i 



vs Cebrail'deQ baskadir; Cebrai] Meryem'e, Ruh'iil- 
KuduVten yiikiU olacagiiu mujdcJemijtir (Luka, I, 
26-38), Mnslumaalikta Ruh J iil-Kudus Cebrajj'dir ve 
Allah'in sifatlannin tecessudii,, aklen ve scr'aa miim- 
kiin dcgildir; bu inani; b4tildjr. 

1946. Bu bey dn dayandigi hadis 227. bey tin ser- 
hiade gccti. 

1947. -Kim kendini Taan> vcrirse, Tanri da 

ona lutfeder,,, {Furikan-fer: AMdis-i Mcsaevi, s. 19} 
Bu hadis Cami J vc Kiiauz'da yoktur. Sufilerdcn bi~ 
riaia s&sii olabilir. Seyltte ilk kjsimmn biriud, Hand 
kismmin ikinci misra'da Arap^a nakledildigini dc 5 <>y- 
Uyelim. 

1954. "Ne mutlu beni goriip inanana; ne mutlu 
beni gormodigi halde, bana inanaiia.,, (Clrai J II, B . 

4[j. ikinci kismioi iic. kercj bit rivayete gore do yedi 
kcrc soylemi?lerdir. Ayni sahifede aym mealde iki 
hadis daha vardir). 

1359'dan onceki bajliktaki hadh. ^Gerfekten de 
zamaninizin giinterinde Rabbinizin csiDtiteri vardjr; 
esintilerc kendmizi verin; olabilir ya, biT esinti de 
size dokuuur ve ondan soma ebedi olarak kotiiliige 
dujmezainiz.^ (Cami*, I, s. 80) 

1085, "Tuba bir agactir ki Tanri onu kudmiyle 

dikmi?tir, ruhundan ruh iifurmustiir ona; usilacak, 
takdacak, giyilecek seyler bititir; dallari cenncdn 
suramin axdindan gtjrumir,, (Cami J IIj s. 46). 

Rii/ayeue Tubl kbkii yukanda, dallari asagida, 
yapraklan biiiun cenneti dolduriin bir agactir. Sfifi- 



lerin bu agafla msania wmsil eidldigini soyliyenlcri 
de olmu^njT, 

1967-1963. Yiiklenmekten fckindikr. XXXIII. su- 
Tenin (Ahzab) 72. ayetindcn alinmadu, Beyitte lafeea 
iktibas vardir. 1393. bey tin ^erhine bakmjz. 

1970. Lokman. Kur'an'in XXXI. surcsi, Lokman 
sutesi diye amlir. Bu surede, Lokman'a, Tanriya siik- 
retmcsi idn hikmet vtrildigij ogluna ogiit verip $irk 
ko|manmim, anaya babaya saygi goslermesjni, nz- 

kiiun inutlaka kcndisdne ula^acagim bilmesinij nainaz 
kilmasint, iyiligi buyurmasini, kotiiliige engel olma- 
mt&j ba^uia gelenlere dayajimasioi, ululamnamasinij 
vekatlt yiii'uuQesiiu > bagirarak soz sdylemomesini ten- 
bih ettigi bildirilii (13-19). 

Lokmanin, Eyyub Peygaraberin kizkarde^ininj ya- 
hut icy^csinin oglu oldugu, Habe^i bir kul bulundugu 
rivayet edilir. Ayetteki "Hikmei,, i peygamberiik 
olarak kabul edenkicc peygamberdit } kabul etrae- 
yenlere gorcysc erenlerdendit. Batidaki Kur'an mti- 
terdmkrme gore Milattan once VI- VII. yiizyilda 
yasayan Kzop olarat; kabul edilmi§tir (Savary J niii 
tercemesi, s. 407; not. 1. E. H. Palmer'in tercemesi, 
s. 350; not. 1). 

198 L "Konus bcnimle a pembe bey as kadin.„ 
Hz. Muharrvmed'inj Tann sevgisine daldigi zanian, 
kendine gelebilmesi i^ifl Ai^e'ye boyle hitab ettigi ri- 
vayet edilwi^tir. fjr Ibya'ul-Uium„ da, "Kon^ bcnimle 
ya Aise„ tarzinda gefer (Misir- 1306. H, G. Ill, 5. 80). 

1995,"Fcrahlandirbizt cy Bilal.„ Hz, Muhammed J in 
dtinya i^lerinden $ikildigi vakit Bilal'e boyle hiUlb et- 



Sahife 231 - 358 



414 



WFflNEVl SiKFTJ J 



tigi rivayet edilmigtir. (Ayn, 5. 81. FurUzan-fer, bu 
hadlsm "Musned,, d* dc bultmduguau kaydediyor 
Ahadis, 5. 21). 

BflaL, sahabedendir. Habetf idi, Kdle oldugu icin 
Musluman ok-Dca pck fok cefaiar gfirdb. Hz. Muham- 
med'in buyruguyla savin alimp azad cdiidi, Se*i pek 
g^eldi; bu yuzdcn de Hz. Peygamber om, m^in 
yapmijti. tlk ezan okuyan Bi!al J di r . Hicretin r >Q yi- 
linda (6415 $am'da vefai etti. Vefai yih ni Hicretin 
18., 21, yillan olarak tivay« ederder dc vardir (Sefi- 
net'ul-Bihar; T, s. 104-105). 

1998, Ta'rfe. Yolcunut, gecelcyin yol almasi, se _ 
here yafcm bir cagda yatip biraa uyumasi anlanunj 
veren bir sozdiir. Buhari'de s <jyk bir hadis var; 

^Huseyn'ffl-Huzii oglu Imrar, diyor ki: Peygam- 
ber is yokuluk ediyorduk, Eiitun gece yiiriiciUk; ge- 
cemn sommda kendimizden gs;iik, uvkuya daldik- 
yokuya da bundnn carl, bir 5 ey voktur hani, Uyanmea* 
baktik ki giines dogmuj; zaE ; giinesm harareti uyan- 
dirdi bizi. One- t'ilan, fiian, (ten uyarmus/, dordiinca 
olarak da Omer kalkmi^ Peygamber'i, kendi uvan- 
Jiiadik^a uyandimajdik; ^unkii uy kuda nc haldedir 
bilmezdik ki. Omer cedn bir adamdi; tekbir getirdi' 
getirirkea de s es i m y^^ PeygiUnbcr uvamQcaya 3 
dek de tekbirin ardini ar-asun kesmcdL Peygamber 
uyanmca namaz vakrinin gecEigini sSyledifer. Hz Pey- 
gamber zarar etmez buyurdu; kalkip biraz yol alddar. 
Sonra konaklayip abdest alarak cemaada sabah nama- 
ziru kildjlar. Bir ki^i namaza gelmedi; Peygamber 
oua mye namaza gelmedui dedi. Adam cijmib dmu- 



MtSNiVt SERHl 1 



415 



jiim, su da yok deyince rcyeramiim etseydm ya, bu 
yeterdi sans dedi.„ (Tecrid, C, I, s. 35) 

Gene Buhari'de $u hadisi gbruyoruz: "Ebu-Ka- 
tade diyor kit Geceleyin Peygamber'lc yol aldik; sa- 
habeden banian ey Tanri eicisi dediler, bitaz yatip 
uyusaydik. Peygamber, korkuyorum, namazj kacirl- 
nz dedi. Bila! ben uyandlnnm dedi. Peygamber J le 
sahabe yattilar. BiUl de agirhgina arkasini dayadi. 
O da kendinden geijivermi^i. Peygamber uyandi; 
fakat gurtc^ dognau^ yiikselmi?ti. Bilal'e, ya Bilil dedi,. 
s&2uii nereye gitci ? Bilai, bu ^fit kendimden ge^dgim. 
hi£ yokcu dedi. Peygamber, Allah rublannizi dUedlgi 
vakit alitj dikdi^i vakit gene size verir; badi ey Bilal 
ezam oku buyurdu. Abdest aldik; giine? vukselmi^j. 
beyazla^ou^tJj cemaatla sabah namazim kddik^,, (Ayru, 
s. 54), 

yiJtS, Bu beyitceki tuz, alim, cazibe anlammadir. 
Azert leh?esmde hala alimli adam, cekici giizel yeri- 
ne - l tu^!u ki^i,, sbzu kullaniUr- Hi. Peygamber, "Yu- 
suf giizeidi, fakat ben nndan ahmliyim buyurmujlar^ 
dir.j, ;Sefinet'iil-Bihar. 11, s. 54b, Mevlevtlerde sun- 
net oldugu iiacre yemege cuzla ba^lamp ruzla bitirilir. 
Bu husu^taki haberlcr ifin aym esere bak. s. 545-546) 

2020. Bu beyittcn sonra ba^ayan bikiye Furilian- 
fer'c gare ^El-La4li J l-Ma4Tiua Fi'1-Ahidjs'il-Mavzua^- 
daki gu hadisten ahnmistir : 

"Enss diyor ki: Peygamber 'ie beraber tavaf edi- 
yorduk, bir soguk duyduk, islakljk giirdiik, dedik ki: 
Ey Tanri eleisi, bu soguk nedir, bu islakhk neMkygam- 
bcij duydunuz mu, gordunik mil dedi. Evet dedik. 



Sahife 232 - 358 



41fl 



MFSNJiVl 5ERIII I 



411 



MESKEVI JITRHt I 



$imdi buyurdu, Meryemoglu isa seisin vei-misti ba- 
w„. (Mathiz, s. 23). 

Biraz yakijik aliyorsa da Mevlana'nra anlattigi 

olaym kaynagi bu olamaz. 

203. Hukema'ya gtire yaratia fcudret boyuna ya~ 
ratir ve birden, ancak bir 9 ikar. Yaratia kudrettcn 
AkJ-] Km zuhur etrai^tit. Bu da Nefs-i KQlTii mey- 

dana getirmi ? tir. Bu ikisindcn akillarla oefisler ve 
gbkler, unsurlar varolmu?, goklerle unsurlardan ean- 
sizlar, nebatlar ve canblar dogmujtur. Yarauci kud- 
r«in evvdi olmadigi gibi, alemin de eweli voktur. 
Ancak yasaaa kudrete gore sonradan varolmus. sayi- 
hr. Onlar bu inanci «Hcykel-i alem Hadis-i Kadlmdir,, 
ciimlesiyle fotmule etmidcrdir. Gene onlara gore 
kiyamee do kopmaz; sunkii yaratia kudretin sonu 
ofmadiiji gibi aleintn de sonu yoktur. 

Suffyye arasmda da bu inanci beuimseyenlcr vac- 
dir. Mcsda Sunavua kadisioglu Bedreddin (S2S H 
m^Up% «Vandat„ inda "Alem, cms!, nev'i, *ah Sl 
bakiroindan kadimdir; Scunc bo yoktur; sonradan 
olu$u zaman itibariylc degildir, Tann'ma zatina nis- 
b«ledir„ dec, (1st, tfniv, K. Arapija Yaz. 2802, 3, b). 
Gene aym kitapta &u sozleri okmpaktayiz ; 

ff E&eolik onlara, Peygamberictm haber verdigi 
her gey gcrfektir, fakat biitun ihtimalleriyle du?u Q - 
mek gcrck. InsanJarm kimisi, Peygamber'in zama- 
tmSi kendi anladiklan kiyametin kopmasim, Dab- 
betiil Arz'm, buna benzer $eylerin (jikmafcim bekle- 
mifti, Bu bck!eyi s leri me^burdur. Kicaplarda da ya- 
JJilnhr. Sonra gdenler de kendi zamanlannda bek- 




ledifer. Ktmtsi Mehdi'nin, Haxemul Vilaye'nin ycdi- 
yiiz yriiyla sckizyijz yih arasmda cikacagini sbyle- 
mijtir. $imdi sekizinci yuzytldaytz, avamin hayal et- 
tigi seylerin hi^bin oimadi, binlerce yil geccr>gcne 
de okia*. (Ayru 15). 

Halbuki kiyamet her an kopmaktadir. Bi an, ge- 
^erj kin kiyamctidir. Ayni jamanda insamn bili§i f 
gdrii^u. ardayi^i degi^ts dc insan her ^eyde Allah 'in 
kudretim, iiifcmetini gotmeye ba^ladi mi, gozunden 
perde kalkat- Hukema'ya gelinee onlar. aoksan olan 
alemi kamil olan yaratici kudret yaratmami^tir, ondan 
ytOniE Akl-i Kiill ™huf euni^tir derler (Nasir-i Hi;s- 
tev: Ru§enayi-Name, Mucteba Minovi basimi, Teh- 
ran- 1304- 1 307, Divajj, Ru^eoayi-Name, Saadei-Name 
ve mensur bir risale, s, 518, bey it. ->"). Bu inan? tcvbJtle 
taban tabana zittir, ^unkii noksan tamia belirir, tarn 
da noksanSa anlas,ilir. HftttS bu noksan goiii? nispetten, 
itibardan, kiyaslamadan meydana gelir. Her jeyi yok- 
luktan, yoktan yarattigl ve kendisiuden &HOC bir var 
buluJimadjgi i^ln, O, eweldir; her jey yok olacaktir; 
yenidcu yaratacak O'dur; bu yiizdcD ahirdir; zitiyle 
her seyden bitindir, kudretiyle., hikmetiyle her 5ey- 
de zahirdir; O'duij her §cyi tarn bilea (Kur'Sn, LVIl, 
Hadld, 3). 

201-3 'ten sonraki ba^likta bulunan ve Senai'yt ait 
oldugu bildirilen ik) beyit Hadika veznindeyse de 
Mudtrris Radav! basmasitida bulamadok. 

2045. ff Ilk yaratijta 3cu mi kaldik ki? Hayir; 
ama onlarj yeni bir yaraci§ta ^iiphe ifindeler,,. (Kur'ln, 

L, 15), 

F. 27 



Sahife 233 - 358 



418 



tans^EYl SerhI 1 



2054'ten sonraki bah$tak] hadfs'in tajnEimi An- 
kara vi'ye g&rc $udur: "Eahar yeliru ganlmet bitin, 
ciinkii o aga^Iarimza ne yaparsa bcdenleriruie de ©IKi 
yapar. Kj$ yelindense ka^ium, ciinkii o da agaclaTiruza 
ne yaparsa bedenlerinize de onu yapar. „ (5. J 89), 

Mevlana'ya gore buradaki gik oetistir nefis is- 
tegidir; akrila cansa bahardjr, oliirnsiizliiktur. 

2095. Yesrib, Medbc'mn adidir. Hz. Aluhammed 
Medine J yc gb^iince 5 ehre Tiyba adjni verdi. Sonra- 
dan Peygarabcr'in $ehri anlamma Mcdmet'iir-Rasfll 
dcnildi (Mu'cem iil-Biildan, MjsirdS24 H c VIII 
8, m<m. XXXIII. surenin 13. ayetinde de adi 
Yesrib diye ge$er. 

2105. Eyyub. Ahd-i Atiyk'm kirkiki brtlumden 
meydana gelen k»mi bu peygarnbere altar. Eyyub 
Tann'nm temiz bir kuludur. Pek zengindir. Seytan, 
vakti hah yerindc, mall miilku vat da yiizden isyan 
etmiyor dei\ Buaun tizerine %yub smamalara ugrar. 
Siiruleri yok olur, u^aklan dusmanlar tarafmdan kj- 
b^tan gecmbr; oguilarj ile kizlan yapi aJtinda kali P 
Glurier. Sonunda Eyyub'uD bedeai (fibanlara karai. 
Eyyub butun bunlara dayanir. Sonunda Tann gene 
ona mi) miilk verir; ogd kiz ihsac cder. Dordiincii 
kusaga dek torunlanni g&ttir, ondan sonra olur. 

Eyyub, Kur'an'da bir peygambcidir, IV. surenin 
163. syeciede peygamberlerle beraber adj gecer. VI. 
surenin 8*. fiycrinde de peygamberJerle arulir. XXL 
sumun 83-8+, ayederindc Eyyub'un, Rabbim, bana 
zarar eri?ti diye Tann> yalvardigi, Tanri J m n da onu 
derttcn kurtardigr kisaca aalaunr. XXXV III. surede 



MESNEYl SERHl I 



419 




Eyyub'unj §eytan bem yordu, azaba ugratti diyc yal- 
vardigi, vur ayagmij bu, yikamlacak ve i^deock serin 
su buyuruldugu, eUnders cikanlardan fazlasinin ken- 
disinu verildigi bildirdir (41-44). Eyyub Peygamber 
bu kaynaklann birindc yikanmisj, bedenindeki yara- 
!ar iyiles.mts, ttbiiriinden de su icmij, icj rahaibga ka- 
vusmugtur, 

2\1$. Cevhef, oz tn^iia&ina gelir. Bir ?ey var ol- 
mak i?io bir ba$ka ^eyin variigina bagb degdse, ona 
cevher derler, Aicnldeki varliklar ya cevaerdir, yaliut 
ara^dir. Araz var olabilraesi, meydana gelmeai if in 
bir bajka varbga muhnagur. Renk gibi. Akillarla ne- 
fisler ve unsurlar, cansizlar, nebatlar ve canlilar cev- 
her sayilrai^tir. Bunlarin §ekilleri t reukteri, hareket- 
leri de amdir (Ta'rifat, s, 54 h 99). 

2121 J den sonraki ba^bk ve babis, "Peygamber 
hutbe okurkea huxma agacindan bir direge dayarurdi. 
Minber yapihnca Peygamber u^liine cikip oturdugu 
zamau mcscidin direkleTinden olan o direkten bir 
inilti fikmaya ba^ladi. Peygamber minberden inip 
elini dircge koyunca dirck su^iu^ (BuhSri, Bulak-1312 
H, Kitab'ii! Cumuaj c. II f s. 9). Bu hadis biraz daha 
uzun olarak da nvayet edi1ini§tir (Ankarav!, s. 194- 
195). 

2162. "Oraya gelince de kulaklan, go^leti ve de- 
nied, yapriklari ^eylcr hakkrnda kendi aleyblecine ta- 
rn Wikta bulunur, Bedenlerme ne diyc aJeyhimizdc 
tarnklik ettiniz derler. Onlar da her seyi sdyleten 
Allah bizi de soylctti derkr ve O'dur dizi halkcden 
ilk defa, gene de doniip onun tapisina varacaksimz.,, 
[Kur^n XLI, 20-2 L). 



Sahife 234 - 358 



4» 



MisNEvr stun [ i 



3162 J den sooraki ba*lii ve bahis, Hz. Muham- 
med'in elinde kum ve caki) taslariiun tesbih etiikkri 
rivaycr. editmi 5 tir (Aliyy'ul-Kaarfc Serh-ii^ifa, 1st. 
Mat, Amixc-1306, & I, s. 627-628). 

2173. Beyt'iil-M&l, M lis lii maul ardao roplaaaD ze- 
Mt parasiyle Kitap ehli olup ktndi dminde kalaa ve 
"Ztmrni,, denenkrden topianan vc cizye deneo, g> 

iumederdcn ihtiyaf erbabiyk sava$a kankulara da- 
gitilandan artan para ve sairenin hepsj; deviet hazi- 
nesi demek olan "tteyt'iil-MaJ„ de binkir. 

2186. Muhtesip, hesap rnemuru minasina gdirse 
de terim olarafc sehrm diizenim: bakan, koriiliikte 
bulunanlan yakalayan, esnafj kontroJ eden racraura 
denir. Polis. bekgi, belediyc zabitast vazifdcrini gii- 
rcn memuriara bu ad verilirdi. 

2231 den sonraki b^lifc ve bahis. "Hi? bit giiu 
yoktur ki sabalileyin iki meick inip dc nida ermesiii, 
Biri der fei: All^him, yyksullara vcrenlerm her birincs 
kargilik oiarak ibs^n et. Obiirij de der ki: Allah mi, 
vermeyenin de tnalmi yok et. tJ (Ankaravi; s, 203, 
Bedi'az-zaman, Muslim Men naklen; Ahddis; g. 22) 

22-H). "§uphe yok kj kafir olaular. maJlamn, ancak 
Allah yolundan abkoymafc i<fo harcarlar; harcarlar 
da sonra o harcadiklan ma liar, fcendilerme bir ic acisi 
olacak, soma da asagilanacaklardir.^ (Rur/in+i Kcrim, 
VIII, EnEl, 36). 

2243. "Sen bize dogru yolu gb'ster, bizi o yola 
scvket.„ (K. I; Fatiha, V% 



(METIN) 



Zatnaninda HStem-i Tai'yi gcpen, essiz 
h til if eye ail hikiye 

Bir halife vardi; zamanjoda Hftteffltf bile 
comertiiginc kuJ-kijle tEmisti. 

Bagi|laraak, comertlikie (*) bulunmak bay- 
ra^inj yiiceltTnis ; yoksuUugu, thtiyaci diinyadan 
katdirmisti. 

Denizle inci, oniin ihsanlari yiiziindeD de- 
gersiz bir hale gelmi^tij lutfu, ihs&ni, kaftan 
kafa diinyayj mtmustu. 

Su toprak yeryuziinde buluttu, yagmurdu; 
sebepsiz ihsanda fcmlunan Tann J niE lutfutia 
mazhardi, 

Vergisi, kcremi yiiziitiden deniz de deprem- 
Icrc ugramistij maden de. Cbmertli|ini elde 
etntek i^iQ kapisma^ kervanlar Ustiine kervaolar 
yotielioijti. 

Kapisi - c^igi, hacetler kiblesi olmu^tu; ^5b.- 
red, cemertlikle her yana yayilmisti. 



»% 



{') "Did" yuilmif. kairfLia|lirmjidn "cud", y**ilip dii- 



Sahife 235 - 358 



fcftsNEVl smut i 



MtSNtVl JEHH! I 



*23 



Arap olmayan da, Arap da, Rum da, Turk 
de onuii c&mcrrligiDe sa^irip kalrmsn. 

2260, * Ab-i hayacti 3 kerem deniziydi; Arap da 
onunia diri)mi§Ei, Acem de. 

Yoksul Bedcvi Arabia hikaycsi ; aside, 
yoksutluk yuziindcn karisiyla arasinda 
gefenler 

Bir Bedevinin kansi, bir gece kocasina 
dmhiyi hadden a^irdi da dcdi ki: 

Biz bunca cefalar gekmekteyiz ; biitiin alem 
hos. bir halde; hos. olmayan ancak biziz. 

Ekmegimiz ekmek degi]; katigumz dertlc 
zahmci. Testimiz yok; suyumuzsa giJzya^]. 

* Giydiginuz clbise, giincHizun, guncfin ha- 

careti; geceleyin dojegimifc, yorganimiz Ay lsigi. 

Ay degirmisinj somun sanmi^iz da elimizi 

goge uzatmisiz. 

Yoksullugumusi, yofcsutlara bile utang oJ- 
mu?, Gecc-giindiiz nzik du^iincesmc dah$i- 
mizdan onlar bile utamyorlar. 

* Sflmiri'nin halktan kactigi gibi akrabamiz. 
da bizden ka^mada. yabancilar da. 

Biri&inden bir avuc merdniek istesem, ba» 
naj sus babalar cikarasjca, geber diyor. 

Arabia orancii sava^tir, ihsandir; sense 
ArapIariD iciade, yazidaki y arnica benziyorsun. 



2270. Ne savaji? Biz sava^siz oldiirillmus - git- 
mi$iz; biz, yoksulluk kiliciyJa bagw, yerlere 
serilmHiz. 

Ne ihsani? Yoksulluk (jevrtsinde doniip ag 
fcurmadayizj havada mjan sinegi sokvtp da- 
marinin kanim emmedeyiz, 

Bir konuk gelii de gece kaUr, ir/ursa, hirka- 
sim soymazsam. ben, ben olmayayim. 

Muhta^ muritUHji, diizsDci, dSvactlara 
inanmatari, oniari $eyh, uiu Tann s ya 
ula^nlis. sanmaiaxjj rivflyet edilen sftzii, 
i^ten gelen siizden, yapma ^t^epi, yerdcn 
bitiTii^ ^i^ekten ayirdedememeleri 

BunuD i^indir ki bilginler, bilgiyle, tecru- 
beyle dsdiler ki: Vcrgili fcisrtere konuk olmak 
gerek, 

Halbuki sen, oyle birisine konuk olmus,™n 
ki a^agibgindan, $cnin neyin var, ncyin voksa 
onti bile ahyor. 

Kendisi iisriin degil, sent nasi] iistiin cdecek? 
Sana is.ifc vermesi, seni aydmlatmasj jflyle dur- 

sun; busbiitiin karartlr. 

* Kendiii kirana ugrayip lsiklanmami?; baj- 
kalairi nasi] isiklanacak ondan? 

Kbriin gttz ilSa gibi hani. Kor, gBzii agn- 
yamn goziine ne ceker? Ye^im tas,!. 



Sahife 236 - 358 



434 



2280 



2290. 



MESNIVJ SERHI J 

Yoksulluk, zahmet ytiziinden bizim de halimiz 
bttyle ijtc; hip bit konufc aldanip da biie gdmez. 

On yillik kithgi, ^ekle bilriinmiis. olarak gor- 
mediysen gbzlerini ac da bisi styret, 

Goruau$umuz f davaya dii$ea kijinin ipinc 
btoziyor; ganliinde karanlik, diliyse paril-patil. 
* Tanri'dan ne bir koku aimi$, ne bir belirti 
gormuj; fakat davasi $is'ten de fazla, issanlami 

aiasi Adem'den de. 

$eytan bile keadijini gostermez o B a; oysa 
biz, abdal'den de ileriyiz dcr dnrur. 

Adam sansralat diye dcrvijletiD sozlerindes 
btr hayli soz catmi$. 

Sflzide, Baytzid'i bile incder, elestirii; fakat 
icindeki jeyiej yiizuaden Ye*id bik ondan utamr. 

Gokytizuniia ekmeginden de mahrum, sofra- 
smdaa da; Tanri, oniinc bir kemik bile atmamij. 

Oysa sofra yaydim, Tanri oaibiyim, halifr 
ogluyum diye bar bar bagirir. 

A kmanip duraa goaulleri &P killer; hay- 
din, gelin- gelin dc cometilik softamdaki hip* 
doyasiya yeyin. 

Adamlara yillacca yaria yann der, vaatlerde 
buluDur; halk, kapismda coplatnr, bckler; fa- 
kat bir riklii o yarin gelmez, 

Imanai tfiodeki $eyin az-^ok meydana 91^ 
masi icin uzun bir zaman gerck. 

Divarm altinda define mi var, yoksa orasi, 
yilanlatm, kanncalarin ini mi? Uzun bir za- 
mauda anla^ihr bu. 



MESNFVl ?c.hitI J 



4IS5 




O ?eyhill hi? bir ?ey olmadigi anla$ilmcaya 
dek >sreklinin cmrii geijer-gidcrj aalami? da 
uyanmi?, ae faydasi ^ar? 



Kiitii de olvt ki bir miitit, yalan 
davalarda bulunan $eyhc adamdu* diye 
gcr^ekten insrur: bu inan^ yiiaiJiJden 
<jyk bir duraga ula^ir ki $eybi, duragi 
riiyasinda bile irormenii^rfri ate$lc su, 
§eyhme zarai" verir de ona vermes : 
fakal bu pe-k iizthf : buna pek az 
rastlanir, 

Az rastlamr ama bu da olabilir hanii ula^mak 
isteyen ki^iye yalaa, iaaucindaki parlaklik 
yiizijndcn fayda verir, 

gcyhku can sanir, oysa ti bedendir o\ be- 
dendir ama kendi iyi niyeti yuziindeii fiyle bir 
duraga eri^ir ki 

O, gece yansmda kibleniii ne yamda oldu- 

Funu dii^iiniip arayan ki^iyc benzer; kibleyi 
buiamaz ama namazi dogrtidur. 

DavSo ^eyhin camndaki kithk gizlidir; 
fakat bizim ckmek kjtbgma ugTadiginiiz ap- 
acik. 

Ne diye davalara diisen ?eyh gibi gitliytlim 
bunu da yapmacik bir inaaf yuzunden can 

gcki^lim? 



Sahife 237 - 358 



*3S 



2300 



misnpv; 5Ennr r 

BedevJniu kansma, dayanmasuii, sabred 
mesini emretmesi ; sabiin (*) ve yoksul- 
lngun itstiiiilugunii anJatmssi 

Kocasj tkdi ki: Niceye bir gear arayacaksin- 
ckin isteyeceksin? Zaten oairumiizdeu ne kat- 
di ki? £bgu gc^ti-gitti. 

Alula kisi, aza-coga bakmaz; tiinkCi ikisi 

de bir sel gjbi akar-gider. 

Sel ister ari-duru olsun. ister kara yiizlti. 
butanik; degi) mi h dummy or, akip gidiyor; 
hi; soz acma ondan. 

Bu duayada binlercc aiahluk var ki alt-ust 
olmadan, sikinti ^ekniedeti yasayip gidiyor. 

Gece iJvunii daha hanfr degilken, Uveyk 
ku$u, agacui iistiinde Tsarina siikreder. 

A divalan kabul eden, guvesdm sana, 
rizkinu sen verirsin diye bulbul, Tann'yj over 

Dogan nzkim padisahm elinden uaiar da 
biitun pis §ey]erdcn amidiai kcser. 

Bdyiece sivrisinekten tut da file fcadar bu- 
tiin yatatilaii|lar. Tann ayalidir, Tann da ne 
de giizel bir ailt reisi. 

Cab$ip eabalamamudaki bu ganjlar, tasa- 
Jar, hep biziai varligunizm zorundan, duma- 
nuidan meydaaa gelir, 

Bu, bizi kbktimuzden sijkiip aran gamlarv 
omrOmuzan oragidir; bu boyle oldu, $u soyle 
oldu demelcr, kuruatularimizdir. 



MESNIiVl SEHH] I 



art 



(») B M likt,ki " a ,br -o" ,Siii, karjil^timiad*, ilk «. 
farm ^muii* k*i t iik bir y*z, r ]« * k] e run l,ti r. 



Bil ki her zahmet, oliimuE bir par^asidir; 
elinde tjare varsa oHimun parfa-bu^u&unu at- 
gitsin fcendindcu. 

Madem ki b'lumun parija-bucugundaD fca- 
camiyorsuii; bil ki hepsinj de ba§mdan asagi 
d&kecekJer. 

Yok, oliimun par^a-bu^E" sana tatli gdi- 
yorsa, bii ki Taarl. hepsini, Lamamim da tat- 
ula^tiru sana. 
2310, Dertler, iiUimden gden el^ilerdin o'lflmuTi 
cl^isinden yiiz (jevirme. a olmayacak picric 
oyalanan. 

Tatli ya^ayaa aci Slur; bedenint tapanj 
camm kurtarama^. 

Koyualan yaztndan siirerler de, hangisi da- 
ha semizse onu keserler. 

A gbniil meyvasi, gcce ge^ci, !sabah oldu; 
sen ne vakte dek 5a akin tnasanni yeai ba?taa 
soyleyip duracaksm ? 

Gcn^ken her^eyi daha yeter bulardum; 
^imdiyse altai istegine dii^tan; oysa ki 5nce 
sen altindm. 

tjzamierle dapdolu bir ;otuktun; nasi] al- 
du da tizamleria dbkulda; aasil oldu da mey- 
valann tarn oJacagi bir ^gda bozuhip giitiTi, 
kuruyup ^tiruduti? 

MeyvalaruuD daha da tatb olmasi getekti; 
ip egirenler gibi geiiye gitmemen lazimdir. 

Bizim e^imizdin *, e$ olan kisinaij c^inin 
huyuyla huylanmasi gerek ki ijleij ayarina gitiia. 



Sahife 238 - 358 



2320 



MESNBVJ SIRHJ J 

Eslerra birbiiine. benzeirsesi getek; iki ayak- 
kabina. iki meste bak da gbr. 

Ayakkabirun bir ccki, ayaga dar geldi mi, 
(Jburii de i^ine yaramaz. 

Kapinin bir feanadi kdciik, sburti biiyuk 
oiur mu ? Ormandaki arsiana, kurdun e$ oldu- 

ganu hi? gortiun mil? 

Deveye ypkienen huxcun, bir gaauniin bom- 
bos., obiiruiiun dopdolu olmasi dogru degildir. 

* Bemm gbnliim saglatn, her?eyi yeter btdus; 
tarafina yojieuuisim; sen ne diye asm gtizame 
yolunu tucarsin ? 

Eline gegene kanaat edcui adam, oz dogm- 
luguyla, $ yana-yana, e5 sabaha dek kansin;i 
bu jejit sSzler soyledi durdu. 

Kadinin bulundugun halden iistiin siteier 
sbylemej "Naden yapmadikJaruiiii sby- 
[ersiniz ?„ deninistir, Bu sifter dogrudur 
ama tevekkuJ duragi, senin duragjn 
degildir i diLrajjtndan, yaptigui i5Ierde.11 
iistiin site soylcmen, sana ziyaa verir ; 
"Tanrt indinde uefret edileu ijeyj yaparlar 
dentuJerdcn olursun diyc kocasma ogiit 
vermes! 

Kadin, aari-namusu yol-yordam edinen, af- 
sununa bundan daha Tazla kanrttam diye haykirdi. 

Dedi ki; tddial], fakai bo$ seder soYleme, 
beiii kanaat euneye cagirma. yiirii. git, idula- 
narak, bobiirlonerek konusma artik. 



MISNEVI $EHHJ 1 



453 




Bu jatafatb sSzler, bu yapmaok isler. ne 
vakte dek siirecck? Yapugin ise bak, halini 
sty ret de utan, 

LFlulaomak cirkindir ama yoksuUarm ulu- 
lanmast dalia da firkin; giin soguk a!ui\ fear 
yagar, bir de elbise islak olursa eyvahiar olsun. 

A brumcck agi gibi bir ev sihibi, niccytbir 

bu diva, oe vakte dek bu biiyukliik satmak, 
bu utulanmak ? 

Kanaatle ne vakii canini aydmlatun? Sen 
kaatten ancak bir addir, duydun, 

2330, * Peygamber, kanSat nedir? Defined ir de- 
di; sense dcfineyi zahmetten, jnesakkatten 
ayirdcdemezsin bile, 

* Bu kanaat, yiirfiyup giden bir define dir 
ancak; sense yiiruyup giden gam sin, zahiuetsiu; 
bosutia laf etme. 

Sana e^im deme. beni az koltukla ; sana 
insafb bir esim ben, diizenci e§ degi]. 

Sen nasiJ olur da padi^abla (*), beyle bir 
adim atabilirsin ? Sen havadaki sinegi avlamadasm, 

Bir kemik kapmak i^in kopeklcrle lurla?i- 
yorsun (**); ici bu^ kamij gibi fery^d edip 
inliyorsuu. 



(f.J Melindr, *'ba mtr - o bet" yaz]Imi»; karjilajUrmada 
"hek" HozunLih ilatiine " f &k ,r yaulerat duzeltitmij, 

(**1 "D*i talifli". *'CS]i^"t tiliamak Itiikiindtii gcteft 
t« farfoya, aahnu - aalma yu fiiTne-t, savajmali, ^iftl ojnt sk ml- 
Tuiljii-jna ^e!m*lt ii^eie "saltdon" {eklLcde eiren bir Enatdnxm 
muzaiiiJi', 



Sahife 239 - 358 



4» 



3340. 



Sana oyle horlukta kotu kotii bakma da 
damarkrmda ne ] er dola^mada, stiylemeyeyiin. 

Akhm, benim akilrndan ttsruti gormujsun 
ama $u kisa akdliy] da nasil gtJrmii$$ii Q : bir 
de onu sSyle. 

Hi^ bir seydeo haberi olmayan kurt gibi 
iistumtize atilma; sedii gibi, adami utandiracak 
bir akilli olmaktansa, akilsjz kalmak daha da yeg H 

Cuakii akJin, bsanlara ayakbagi keailmij, 
Ona akil demzler; ydandu^ akreprir o. 

Scnin zulmQriC; senin dfocnine Allah dii$- 
man oJsuq; senin iisfiinlugurij, senin aklin eksifc 

olsun bizden. 

$ajdacak §ey su ki sen hem ydansnx, hem 
afsuncu; hem ydancism, hem yilan, a Araplara 
utanc kesilcn. 

Kuzgun, ifirkinliginj bilscydi demen, gam- 
dan kar gibi crir-giderdi, 

* Afsuncu, du§maa gibi afsun ckur ytkna; 
fakat yuan da onu afsunlar. 

Yibran afsunu, ona tuiak kesiimeseydi., hif 
yilanui afsununa av olur muydu? 

Fakat afsuncu, kazanmak, kar etmck hirstyla 

yilanm afsununu aniamaz bile. 

Yilan, a afsuncu der; hele he!e, kendi af- 
sununu gfirdim ya, bir de benim afsunumu 
gtfr. 



MfSNEVj $EKHl T 



431 



Sen, beni halka riisvay etmek, benim yiiziim- 
den para kazanmak i^in Tanri adiyla afsunla- 
din, beni kandirdm. 

Ama beni, Tann'nin adi bagladi, senin di- 
kgic degil; Tanri aduu ruzak ettin, yaziklar 
ohm] sana. 

Tann'nin adi, ociinil ahr senden; ben ca- 
ntmi da Tann adina ismarladim, bedenimi de. 

Tanri, ya bemm sokmamla can damarini 
hop?. 'it, ya da benim gibi seni de ztndana sokai. 

235G. Kadin, gene kocasma bu ^e^il sert sozierle 
dolu tomariai okudu. 



Adamm, yoksullun h*f jiSrijie; Tann'nut 
i^ine, o i$lcri olgun bilerek bat; yofcaul- 
lugunus verdigi lunna, hay ale kapilarak 
yokeullugu, yoksullari kinama diye kiidma 
ogiit vermes] 

Adam, a kadin dedij sen kadin misin, yoksa 
gamlarm atasi mi? 

MaJ, altin, baja giyilen kuMha benaer; ku- 
Mha sigjnansa keldir. 

Kivircik, giizei saclan olan kiiinin kiilaht 
giderse bu, onun daha da ho^una gida. 

Tann eri gifize. gdrii^e benzer; gOrtin 391k 
oltnasi, kapali olmasindan iyidir. 

Esirci. cariyey. gostereoegi vakit, iistuudefci, 
ayiphri brtenj elbiseyi soyar. 



Sahife 240 - 358 



MESNEV] SHRHl I 



MK$KEVl $FR]]I I 



*33 



Ama clriyenin aybi, kusuru vatiia hi 9 onu 
soyar mi? Bir diizene ba^vurur da omi dbi- 
seyle gosterir. 

Bu cariyc de, iyiden, kotiidcn utamr; soyar- 
sam setiden iirker. 

Zcngm tacir de kulaginadek ayiplata bat- 
mistir; onun rrtaJi vardir. ayibim orteo de ma- 
bdir. 

Taroah eden. ramahi yiwiinden onun ayibinj 

gormez; tamahlar,g™uilerin LOpSanrj yeri kesiiir. 

2360. Fakal yoksui. m{ktendeki a Jim gibi sozler 
soylesc, gene kumasi dUkkana vol bulmaz. 

YokRulluk 1 51, semti anlayijindyn otedir; 
yoksulluga dyle selpik - salpiik bafcma. 

^iinku yokMjJIarm, miiik-im. malm otesin- 
de, ululuk sahibi TaniVdaii ba$ka bir nziklan 
vardir. 

Yiice Tann adalet salvibidir, adalet sahibi 

olaiilar, hie S^iklaia zuJmederLer mi? 

Adaiet sahibi, binsine nimet verir. kuma$ 
bagislar da bburiinu, hie atese atar nu ? 

Onun ateji, Tanri'ya, iki dimyayi da ya- 
ratana boyle bir zaa besleytni yakar, 

* "Toksulktk ovimuciirndur,, sOzii, temeisJZj 
gecici bir soz mil? Hayir; o siizlerde birderce 

yiicelik, binlercc naz gizli. 

Bana., ofkeyk adlai taktin; scvgiliyi cl.de 
cdctken bana, ydanci dedin. 



Yiian rutsam bile, yilanin di^leritii sokerim 
de onu zatara sokmam; bas_i, ezilmekten kur- 
tulur. 

Ciinkii o dj^ onun can diigmaiiidirj ben bu 
bilgiyle dus_marn bile dost ederim. 

2370. Tamaha du^erek asla afsuii okumam: bu 

tamabi ben, ba^agagi ctmi^imdir, 

Allah saktasic, haikran bir iimidim yok; 
kanaatten bir diinya var gonliimde. 

* Armut agacuuu cepesmden, agacin dibini 
bfiyle goriiyorsun; n agactan a$agiya in de o 

zan kalmasm sentJe. 

Sen ddomeye ba$ladin mi, ba^m doner; 
evi de d3auyor gorursiin; oysa donen, senin 
bajindlr. 



Hcrkesin hurckctri, biiiundu&u dunlgii 
uygundur : herkes ber$eyi, -;endi varlik 
cevresljidctj gorii*. Mavi cam. giinc$i 
mavJ aiosterir, kirmizi cam, kirmizi, 
Fakal caraJar, rcnkJcrdcn aruur da 
beyaz olursa, bey as cam, butuit obiir 
camlardan daha dogcu sbylcr, onlara 
ba; kesilir. 

Ebu-Cehil, Ahmed J i gfirdii de, Ha^imogul- 

lanndan bir firkin beJirdi dedi. 

Ahmed, dogru soyledin dedi; Simri a^tm 
ama dogru sOyledin. 

P. ?8 



Sahife 241 - 358 



434 



MliSNIiVI SEEtrl i 



* Derken Siddiyk de Ahmed J i gordu; a 

giines dedi; ne dogudansm sen, ne batidan; 
bir hosija pari a; diinyayi i$it. 

Ahmed, dogru soyledin a yiice et, a hie bir 
sey oimayan diinyadan kurruimu? er dedi. 

Orada bulunanlar, ey halkin en uJusu de- 
diler; aykirj stiz soyleyen iki kisiye de dognj 
soyledin dedm; ncden? 

Ahmed, ben deck, Tanrj'nin (kudret) eliyle 

cdahnmij bir aynayim; Turk olsun, Hindli 

olsun, kendj nasdsa, bcnde kendismj goriir. 

2380. A kadm, benj ham iimide, tamaha kapjlmis 

goriiyors3n s bu kadinca ara^tirmadan cik, yifcel. 

Kanaai hakkmda sbyledignn sozler, tamahi 

andmr ama rahmertir; nimetin bulundugu 

yerdc tamah ne gezer > 

Sen de bir iki giincegiz yoksuilugu dene de 

yoksulluktaki iki kar aenginJigj jjor. 

YoksuJlug* dayan, bu bezgmligi birak; ciin- 
kil ululuk sahibi Tanri'nin vuceligi, yoksulluk- 
tadir, 

Sirke ^tma da kanaat yuziinden bal deni- 
zinc batmj$ binlerce can gor, 

Gii] gifai giiibcjeekcrJe karilmi 5j fakat go- 
riinu§te acdar ceken, acil&lar tadan yfizbin- 
lerce caa seyrct, 

Ne yazik, ne otur, sende anlayi^ olsaydj 
da t'-ioundan, gonOi sirianmn anlardisi beln> 
seydi, 



MESNfVl SJIRHt I 



435 



Bu site, can memesinde sutrilr; giizeJ bir 
emtti odnadik^a akmiyor, 

DinJeyen, hem su$uz, hem de arayici olursa 
ogiit veren, flla bile olsa sOyler. 

Dinleyen, yen: gelmis, usanmamiB olursa, 
dilsiz bile yiiz dilli kcsiiir. 

2390. Fakat kapimdan bir n£-tnahrem girerse ha- 
rem ehli, perdc arkasma gei;er. gizlenir. 

Ama /arardan uzak bir mahrctn girerse o 
gizlenip ortiinenler, yiizlerindeki drtiiyii acarlar. 

Neyi guzellestinrler,. bos bir hflle gctirirkr, 
bezerlerse, gfiten gb'z i^in guaellcstirirler, siis- 
leyip puslerier. 

Duygusuz, sagir kulaga s ne vakit cengin 
7ir-bem perdelen ^almir? 

Tanri, miskj bus yere giizel kokulu bii hale 
getirmedi ya; o giizel kokuyn, buinu koku 
aimayan i^in yaratmad] ya. 

Tann, yen, gtigii diizmiis* yaratmij; ara- 
lannda bir go k atelier, i^iklar yiicdtmis. 

Su yen 3 ycrdekiler icin yaranmjur; gbgfi 
de gfiktekiler icin. 

Asagihk adamj yiicelige diijmflndir; her- 
yerin miistcrisj meydandadtr. 

A ertunmiis kadui, sen hie kaJktm da kor 
i(ta siisiendin mi? 

Diinyayi, en degerli, gorubnemJ; indlerle 
doidursanr, nzkin degilse ne yapabilirim? 



Sahife 242 - 358 



436 
2400 



HF.SNSV1 flEBHl ! 

A kadm, kavgayi, yo ] niruculugu fcurak; 
birafcmayacaksan bari bem birak. 

lyiyle, kortiyle ne diye savasacakmijim ben? 
Bu gonltim, ban$jardan bile tirkGyor da ka?i- 
yor. 

Sxisacaksaa sus; yoksa oyle bir ederim ki, 
Hcmencecik, bir sdukta kalkar, eyi-barki bira- 
kir-giderjut. 



Kadiiun, kocasini agirtamasi, soylcdiUe- 
rinden gircmcEini dilemesi 

Kadm, kocasimn tifkeleudigini, sinirlcndi- 
fini gtfrQnoe aglamaya bajladi; zaten aglamak, 
kadinw ruzafidir. 

Sendee bunu mu umardim ben; bambaska 
umitSerim sandi sende dedi. 

Kadin, yokluk yoluna girdi; ben haium 
degiiim, ayagimo topragiyim dedi. 

Bedenim de, camm da, varinn, yogum da 

senin. Buyruk serin; ne buyurursan a olur. 

Genium, yoksulluk yiiziinden sabn birak- 

ttysai gene senin ipn biraku; kendiro i^in de- 

Dertli ^aglarimda bana devfl send in; bu 
yflzdendir ki mahrum kalmaru istemem. 

Camna andolsun, bu, kendim i^in degilj 
bSyle aglayip infemem de senin icin. 



WesnevI SLUhl i 



437 



2410. VaMhi de senin i^in. Senin fcatjttlda her 
soJuhta bir kere cjlmek iscerim. 

Camnn bile sana kuiban ettnek isterim; 
keske canm, canimdaki bu istegi bilseydi. 

Fakat, sen bana karsi bu cesit zanna diisun- 
ce de ben, hem candan bezdim, hem tenden, 

A caniunn esenligi, sen bana katsj bu (SfiJ 
diisuncelere daldiktan. boyk siller soyledikten 
sonra ben, giimiisun de ba$ina Loprak sacmi- 
51m, altinin da. 

Sen benim cannndasra, g&itiimdesin; fa- 
kat benden de bu kadarcik bir sey yiiaunden 
aynlmaya, uzakJasmaya kalkisiyorsun. 

Uzaklasabiiiisin; giit-kuwet senin > fakat sa- 
na, senin bu kuruntuna kar§i candan Hurler 
getirmedcyim. 

Bir de o c,agim] diisun ki ben, put kadar 
giizeldim; sense puta capan $aman (*) kesil- 
Doistffi. 

Ben, gSnliimii dilegince aydinlaEmi$imdir; 
her neyi, pisu mi diye sorarsan yandj bile derim. 

Senin ispanaginim; istersen eksili pisir be- 
nii istersen tatlih. 

Kafir edecek sfizlet soylemistim; simdicck 
intana gel dim; buyruguna kar^j ba§ egdim; 

canla^ba^la buyruguna uyduni. 



(*) Tiirks«liTi i:afi>t yjjLindsn "jenbtn" "rnirindB kuJ- 
lartilmiHir. 



Sahife 243 - 358 



438 



JOTSMVl SE3HI ] 



ME5NEV1 SERHt I 



439 



2420, Sctiin padi$abfa huyunu unimamijim; sa- 
na kar$j kiiscah^asina e?tk siirmu^um. 

Bap^lamandan bir mum yakmca tbvbeler 
ettim, artik kinaraayi biraktim, 

KjliCi, kcfeni online koyuyorum; Eana boy- 
Qumu u2atiyorum; vur. kes boynuinu. 

Aci ayniJktan siiz ediyorsun; dikdigini yap, 
fakai bunu yapma, 

Icindej benun igin oztirler dileyen biri var- 
dir; gizlidir ama bensiz olarak, beaim 1-9113. sana 
ieiaat eder durur. 

Icinde, benim ifiti bziirler gctiren o gizli 

dost, scain huyundur; gbniiim ona giivcudi, 
dayandj da su<; ermek i&tcdi. 

A huyu, yuz baiman bald an da daha iyi 
olan kizgin er, sen dc njinden gizlice aa baaa. 

Boyltce, bu $e$l giizei-guzeL a^ik-aijik soz- 
ler sByler, yiirejimdekilerj dbkerken araya bir 
aglamadu, diistii. agkmaya koyuldu. 

AglamaLiiEi zaman bile gonullex kapan o 
guzeltn aglainasi, bay-hay larla ferySd etmcsi 
haddj as,inca, 

O yagmur arasinda bir simsektirj cakti; o 
simjektcn, tek crin gonliine bir bvilcimdir 
dii§tu. 

2430. Adam, zfitea oaun guzelim yibune kuldu, 
kSleydi; btfylesine giizd., bir de tutar, kulluga 
koyulursa seven, ne hale gdir? 



Ululugundan gonlun, tir-tir titrerken gU- 
zel, scnin ktis^inda aglumaya koyulursa nc haJe 

girersin? 

Nazlaruijiyla goulu de, Cam da eritip kaa 
eden, yalvarmays koyulursa ne ha) aiir? 

Cefasi, bisse nizak kesilem rutar da oztir 
dilemeye kalkisirsa biz. ona ne bziirler getire- 
biliriz ? 

* ff lnsanlar if in bezenmistir" hukmiince 
Tann bezcmi$cir kadtm; Tann'tun bezedigin- 
den nasi I fcacriir? 

* Tann, kadim, erkek onunla yati$sm* er- 
fcege e$ olsun dive yaratti; Adem nasil oltu 
da Haw& 3 dan ayrilabilir ? 

* Erkek J ZalogJu Rusiem olsa, yigitlikte Ham- 
za'yi gegse geue de kendi kadimmn nitsagidtr, 

Dunyayi sozleriyle sarho$ edea bile, a pern*- 
be-beyaz kadincagiz. benimle kocu^ dcrdi. 

Hey bet bakumndao su, aiejien liatiindiir 
ama, su bir kaba kondu mu actj, oau Fokur- 
fokur kaynatu 1 . 

Iktsimu arasinti. cngd olarak bir teccere 
girdi Cflj atei, o suyu yok eder, hava haline 
getirir - gider. 

2440. Gbriiniiste kaduia bu gibi iistuiisuu ama 
Ic^iizden ona, maglupsun, istcklisiti, 

Boyle bit hassa, ancak insanda vardir; sev- 
gij hayvanda azdu; bu da onun noksan yara- 
tiii^indindir. 



Sahife 244 - 358 



44Q MfiSHEVi SEflHl I 

"Ger^ekteii de kadinlar, akillilara iist 
oluriar, bilgislzlercyse maglup olur la*,, 
haberi 

Peygamber dedi ki: Kadin, atolhlara, go- 
nii 1 ehlijjc adam-akill] iist ohir. 

Bilgijislerse kadinJara iist olurJar: cunkii 
onlar 5ert, pek kaba ki^ilerdir, 

Iacelik. lilciii. sevgj azijir onlatda; ^utikii 

yaratil^iarmda hayvanhk ii&tundiir. 

Sevgi, acimak, insanlik huyudur; bfkcyle is- 
tekse hayvsnhk buy) an. 

Radin. Taoi] ^lgidir, sevgili degii; kadm, 
sanki yaratiodir; yaratilmis degil, 

Erkegin, gefim yiiziiaden kadimn dife- 

digi jeyi Kabul etmesi, kadmui ycrme- 

sitii, Tanri igareti bilmesi. 

* "Aid} bapnda elan herhi bilir ki 
Danen birfeyi, bit dimdiireti var" 

Adam, hoy rat ftdamjUj Slum caguida, hoy- 
rathkian, ejkiyaliktaD pieman oiu$u gibl, soyle- 
digine. sSyleyecegine candan pieman oldu, 

NasiJ oldu da dcdi; canamn caiuna day- 
man oJdurrij nasil otdu da canimin basina tek- 
mdcr atam? 

Kaza geldi mi gijt yumulur da akhmiz, 
basi ayaktau ayirdedemez olur. 



MESNEVl $£Kllt 



441 



2450. Kaza geldi mi adam^ kendisini yer; per- 
desi ymilan. yenler - yakalar yirtar, 

Adam, a kadui dedi; pieman oldum; kafir 
oimu^sam, $imdi Mdsluman oluyoium. 

Senm suflunuro, aci bana bir kere; birden 
ktikiiinden sokup atma beni. 

KcicJilmi? kafir bile pieman olur da Qiiirler 

getirir, Musliiman olursa, 

Tauri dergahi rahmetle, keremle dopdolu- 
dur, var hk da ona agiktir, yokluk da. 

KXirlik de o ululuga agiktit., imaii da; ba- 

kir da a kimyaya kuldur - koledir, gtimuj de, 

/ehirle panzehir, karanhklarla i$ik gihi 
.Musa da Tanri cm due rfini olxnu;tu, 
Flravua da ; ifclsi de Tanri dilcgine 
uymuijtu. Firavuu'im, $crefinin git me - 
meal, yitmemesi iciu gizlice dua etmesi 

Mtisa J njn da mana bakimindan bir yolu var- 
di, Firavun'un da. Ama goriiniijte Oj yoldaydi 
da bu, yolsuzdu, 

Birgun MfisS Tann dergahina yiiz mtup 
agladi, itiledi; gece yansi Firavun da aglamaya 
koyuldu. 

Tanii dedi, boynumdaki bu demir zincir 

n^dir? Boynunda demir zincir okmsa klra, 
bcrij benim der? 



Sahife 245 - 358 



«■> 



2460. 



MESNJ-Vl SEHHi I 

Qinkii sen MiM'yi aurlandirmissni; be- 
niyse o nurdan mabrum etnu^in, karartmissin, 

bulandirmissin. 

(piinkii sen, Musa'yi ay yuzltf yaratm]$sjn ; 
benim Ay J a benzcyen canimiysa kara yuziii 
bir hale getirmi^sin. 

Yildizim, Ay'dan daha iyi dep yaj bir de 
tmulursa, ifarcm ne ? 

* Nobetimi, Tanrj diye, padi&ah diye $ali- 
yoriar ama gergekte Ay tutulmusj hatk, tas 
faliyor. 

O tasi ? alip duruyorlar, giirOJtii ediyorlar 
ama o vumjlarLa Ay'j tczit ediyorlar, 

Firavun'utn ama adimio yayiJmasindan (*) 
bana, yazikhr oldu; o tas calmadan, en yiice 
Tann'yitn ben demekten de vah bana, eyvab 
bana. 

Kapi yolda^ariyiz ama, seam ormaninda, 
gene jsenin baltan itfiyor; dallan o kesip bifiyor. 

Derken bir dab, fcesiien yere biri^tirip sa- 
nyor; obiir daLysa birakip gidiyor. 

Dahn, baltaya karsi eb var mi? Yok. HJf 
dal, balunin dindeji fca^bilir mi? Hayir. 

Baits senmdir; o gu>kuwet hakfeycm ke- 
rcm buyui da su egrilikleri sen dogrult. 



MriNtvl sicriiI t 



443 



{*> M*fi„d S , "M en ki FV«t.> w *i hat i y ,**, „,„■• 

n*- Wifi tatanauufc "bat ,y ^ niin ftiilte* '■***,*" 

yaiilarak duzdiLlmiftir. 



Gene Firavun, kendi kendine dedi ki: Nc 
?a?ilacak sey, butiin gece ey rabbimix diyen 
ben degil miyim? 

2470. Yalnizken yerlere scrilmedeyim, diizgiin bir 
haic gelmedeyim; fakat Musa'ya ula$um mi, 
ne hflle geliyoruin ? 

KaJp alcmin retigi, ayan tam alundan on kat 
daha fazla da olsa ate$e karsi nasi I yiizu kataitr? 

Kalbim de, kalibim da flnun buyrugunda 
degil mi? Bir an beni ijj yapar, oz hiline koyar; 
bir an gclir, deri h{Uine sokar, icsiz bir dcri 

edcr, 

Kkin oi dedi mij yejcrtir beni- firkin ol 
d<sdi mi, satartir beni. 

Bir an Ay halinc koyar; bir an karartu; 

zaten Tann-'mn isi, bundan ba?ka nedir ki? 

Emnyle varLijh yaratanin emir ^evgenirtc 
uyjnitjus; o ^cvgeain (wiunde, mekan alcmin- 
de de kuyup yuvarlamyoruz, mekSnsizlik ale- 

minde de, 

Rtnksizlik, renge rutsak olimca bir Mflsaj 
Sbiir Musa ik sava^a iiLL-u^tu. 

Renksizligc ula^tm mi, madcr.: elde edo 
sin j My si ile Fitavun da banstr, uxla?ir. 

Bu gizli-fcapali ^oz yiiziindea $u sorulan 
sorabilirsin : Rcnk, oasii olur da $5zden kurtuiur? 

Bu, ^sitacak bir ^ey; feok. renksiiliktcn 

mcydana gcldigi lialdej nasil olur da rcnksiziikle 
sava^ir? 



Sahife 246 - 358 



444 MESNJTVI 5£R|JJ : 

2480. Yagin ash, &a yuziindeD ?ogaliyar da sonun- 
da yag, nasil oluyor da suya zv kestliyor? 

Degil mi ki yagi suyJa kardtlar, yogurdular; 
suyia yag. nedcn birh trine aykim f*) 

Gail, dikenden biEiyor, diken de gulden. 
Ncden gene de bunlar sava?ta. miceralara du> 
mede? 

Yahut bu, sava§ degildir de bir hi km etc 

dayaomaktadir; hani e$ek satanJarin savaji gibi 
bu da bir diizeridir, , 

Yahm da tie budur, ne o; bir sa^kinlikttr 
ancak. Defintyi bulmnk gerek; oysa kj burasi 
yikifc bir yer. 

Seam define vehmine diijiijiiti var ya; 
i§te d vehim y found en defineyi yitirmcdesin. 

Vehnii, kuruntuyu yap] say; yapi bulunan 
ycrlerde define olma2, 

Yapili, duziiliip ko$ulmu$. yerlerde varhk 
vardir, sava ? vardir; yok olursa varhklaidan 
utarur, 

Varlik yokluk yiizu*tden feryld etmemijtir; 
yokluk T varligi kendisinden uzakla$t!Trni5tir. 

Sen,, ben yokluktan kafiyomm deme; aiii 
yirmi kere daha fazla senden kacar odur, 

GoriiQii^te gel der, seal kendisine caginr 
ama 19 yuzden, kovua sopasiyla seoi surer, ken- 
dindea uzakla^tinr. 



HESN'EV! 5ERHI 1 



445 



2490. 



* A ban kisi, bunlar tersine caktlmi$ naj- 
iardir; Firavun'uri Kdim'dcn nefretini, gene 
Kdhn'den bil. 



"DiinySda da fciyaudadir. Shirette de„ 

hiikmtince kotii kt^lleriia mahrumiyetle- 

dnin sebebi 

Tabtate inanaa (*j bir filozofcagiz gijk- 
yiizunun bir yumurraya, yeryuziiniin de onun 
sansina benzedrine inanmi^ti. 

Ein$i s ju topraktan meydana gclmi^ ver- 
yiizii, her?eyi ka play an gokyuzuniiu ortasinda 
nasi) dttmyoT diye sordu: 

Havaya asilmi$ bu kandil gibi dedi, tic 
ajagiya iniyor, ne vukariya a£jyor. 

FHozot gogiin eckimi dedi, onu alti yonden 

de ^eker, f> da ovlece havada durur. 

Gokyiizii mihJadizdan dbkiilmiis, bir kub- 
beyc benzer; yeryiizii, o kubbcnjrj ortasindaki 
demir gibf durakalmi^nr, 

Bir ba$ka filozolsa, tcnemiz gokyiizii, kap- 

kara yen nasi* olur da (jeker dedi: 

Alfj yonden de oou iter; o yiizden de yer- 
yuzii, cetin yellei ortaamda mualiakta durur. 



(*) Bu bcyit unutulmuj, Jcarfil^tirmada kenara y&iilnit|. 



(*) "Hnhiniek" i&zunun Liilune, :«ih moksiidiylg vi 
mtliiL hfiriti olaralt "tobii" tHz'a yazifmij. 



Sahife 247 - 358 



446 



ME3NEV1 5ERHI I 



MliSNEVl 3IEHHI [ 



447 



Demefc ki oJgun fcigMerin gfinulleri dc Fira- 
vWlaii, kendilerindcn uzakla?tinr da Fira- 
vunlann canlan, sapiklik iginde kalakahr. 

2500, Bu duuyii da en I an sever, o diinya da. Bu 
yolsualar da, bundan da mahrum kabii$lardii„ 
oadau da, 

Ululuk sahibi Tann J ni n kullarutdan ba§. 

^ekerscn bi! ki onlat, senin varhgindan u&an- 
misjardir. 

Onlartn mihladizlarj vardir; raeydatifli ci- 
kardilar mi, senm bir samaD cSptine benziyen 
varLgini dcli-divane ederler. 

Fakai mihladizJarini gizlediler mi de, scniti 
onlara kendini verijini azgmliga eeviriverirler. 

Hayvanlik mertebesi, nasn insanliga tut- 
saksa. nasi) msanliga susami$sa, 

Insanhk mercebesini dc a uJu ki$i : hay- 
vanlik mertebesi gibi erenierin dinde nitsak 
bil. 

* Abmed, kullan dogru yola fagiruken, Tan- 
ti, 'Buiiin ileme, ey ktillaiiiD de" bayurdu. 

Afehn deveciye benzer, sense devesin; seni 
etnrine ranieder, isier-istemez, diledigi ycre 
Seker, goturQr. 

EremJer de aklin aklidir ; akdlar, tl sona- 
dek, hep develere benzerfer. 



Onlars ibretle bir bak; bir kilavuz [*) t 
yiizbinlerce can. 

2510, Ne kilavuzu [**), ne deverisi? Sen, gunc$i 
goren g5ziJ bul da bir seyret: 

Btitiki bu 1 diinya, geceye damns; karanhk- 
ta kalmi^; gune$in doginasini, giindiizu befc- 
leyip durmada. 

Iste sana zerrede gizlenmi? bir giines; hem 
de buracikta. tste sana kuzu posiuna buriinmii^ 
bir erkek arslan. 

t$£ sana saman altinda gizli bir deniz. 
Kendine gel de zanlara kapihp bu satnana ayak 
basma. 

Ama kilavuz liakkmda ice geSen zan da Tan- 

ri'dan bir rahmcrtir. 

Her ptygambet- dtiny&ya tek olarak geldi; 
o tekti ama kilavuzu da gizliydi. 

* Bir buyiik aiem, kudretinden bir biiyii 

yapt: saoki de varligim kiifuciik bit surete 
biiriidii. 

Ahmaklai, ono tek gordiiler, zayif buldular> 

f'akat padi^hla e^-dnsi olan nasi) zayif olur? 

AhmakJar; bu dediltr, bir tek adam. Scmu 

diisiinmcyenc eyvahlar olsun. 






Sahife 248 - 358 



2520 



Ba^goElerinin, Salih'i ve dtvesinl kiiciik 
gdrmesi} Tanri bir orduyu hclak etmek 
teterse dii^manlari iistUii olsa bile, or- 
dutiun gttziine cm Ian kiiciik gbsterir^ ax, 
gosterir. "Allah 'i* takdir cttlgi $eyin 
olmasi l9jn o^lnriu gozlerinc, slzi az 

Salih'in devesi, gtirunii§te deveydi; o kotii 
toplulufc. bilgisijlikten onu kesti. 

Su yuziinden deveye dii^man oldular; oysa 
ki ekmege karsj dj kor olanlar onlardi, suya 

kar$i da. 

Allah'in devest, irmakian, buiunan su ic- 
medeydi; Tarji'nm suyunu Tann'daii esir- 
gediler. 

Salilrin devest, lentiz kisilcrin. diizgiin er- 
lerin bedenlerine benzer; kotiilerin, azginlann 
helaki i^io hirer tuzakar onlar, 

* Sonunda, "All ah 'in dtvesi sakimn ondan, 
onuti suvanimasmdoa.j buyntgu, o coplulugu 
ne dertJerc ugiatti, nasil helak eiti, 

Tanri'nm kahir salmcsi j *), bir devcnio 
kan pahasi olarak tarn duzgtin bir setor istedi 
oniardaa. 

Can, Sfilih'e bender; bcdense devcdir; can, 

buiusma zevkitie dalmistu, bcdense ilidyaclar 
ic;indedir. 



MfSNEVl SESHl [' 



449 



t ) Jaime' toiil ayiuii Kc^iyor. 



- 



So/iz/e 249 - 358 



SaJiij'i!'. cam atetlere ugramaz; yara dcveye 
■ gelir, zar yatalanmaz. 

Salih'iD cam mritikmez; Tanii lsigi, k&fir- 
lere maglilb oimaz. 

Tann, omi inritsinler de sinantnayi got- 
sunler diye gizlice, cam bedenle birlestirmistir. 

tnciicjiin habcri yukrur ki bunu incitmekj 
Tann'yi mcitmektir, bu kilpiin suyu irmak 
suyuyla birlesiktir. 

2530. Tanrij but tin 31emin dayanci, siginacagi zat 
olmayi murad ctmi^ir dc <mun i^in bedenle 
ilgiteumistir. 

Erenin bedeii deve&ine kul - kcile kesil de 
Salib'ifl caiuyla kapi yolda^i ol. 

* Salih dedi ki: Madem ki hasede diistLiniiz; 
uc gun sonra Tanrt'rtm azabi gclip c,atacak. 
Uc giiu sonra da canton alan Tann J dan 
bir afet gdecek ki ii^ belirtisi var. 

I-Icpinizui beti-benz! degi^ecek; birbirinizi 

cejit-ce^it renkiere boyanmi§ g5rec;ksimz. 

ilk giinii yiizieriniz safrana ddnccck; iklnci 
giinii erguvan gibj kipkirmizj olacak, 

"Ocuncij giinii, biitiin yiizler kararacak; on- 
dan sohra da Tann kaiin gclip ^atacak. 

Bn sozlerime bir delit isterscniv^ devenin 
yavrusunu daga dogru kovalayin. 

Tuiabilirscni?- dcrdinixc bir care buiunurj 
tutiiniazsaniz limit ku^u vu^aktan kuttuldu; uc- 

tu-gitti dsmektir. 

I 1 '. 2fl 

&a.UERKEZI .: AME 



45* 



WESNEVI $erh| x 



Mt?NtVl S1RH1 I 



451 



(Saiih'in bu sozunii duyunca hepsi de de- 
vcnin ysvrusunun ptgine dottier; kbpefcler 
gibi kostular.) (*) r 

2540. Kimse o deve yavrusuna eri ? emedi; o da 
daglara, ormanJara daJdi; gorunm ez i dl] gltti . 

(Tertemiz can gibi ham. Can nasi! bcdea- 
deki noksandanj ayiptan kurtutor da Ifituflar 

Sr,i??& k05arsa * upkl onim e* 1 **«; 

kayboldu.) f**) ? 

Salih, gordiiniiz ya dcdi; artik o fcaza mey- 
Oana ? :kti; ilmldia boynumi mrdu, 

Devenin yavrusu uedir? Salih'in gfinJii th~ 
saolarda bulunim, iyffiklcr edin de gfiajfotf 

ek aim. 

GSoJfl dursa v&pto turtu , d kga 

UmldJiuz kesihr dcmektir; artik bileginizi, di- 
nizi dialer dururajnuz. 

Bu bulsjiik foarkulu haberi isiii nce g o 2 dik . 
tiler, beklemeye koyuiduJai. 

Ilk guDii, yuzlerinit, sarardigmi gordiiler 
umitsizlikfc soiuk-soguk ah etineye ba$ladilar! 

tkiuci giinii tepsuun de yiizlen fczardj- 
umir tagi, tovbe ^a^ y^j-^. 

"N« (R v"t i? i, / ,li " a ' ^ lenar * y^^'fi .Etai,. da 
N ^ ai v «k*" W* at* S dii m i»tir. 

A„l ( .*' ) f" *T* d ° ket1a ' da v= aitmJa *r™ Wit v« 

£SSr **" **** *-** **# *° sy; 



Ui^iiiiai giinii. hepsinin de jriizii karardi; 
SaJah'in bayurdugu. kavgasiz, aava§siz dogru 
^ikti. 

Hepsi de iimitsizlige diisunce ku$lar gibi 
ayaklamu aldaruia ahp iki diz ustiioc yere 
^dkriiler. 

2550, * Qbtil-i Emin, bu diz pokmelentu , Kur'fln J - 
daki qf Diz ^okmiis oWuklan halde yuziikoyun 
yere kapanarak helfik oldular J " ayetini gccitdi de 
Tanri. oalarin halkrini anJatti. 

Diz 0meyi ogreniklcn vakir doz <pGk bu 
^ejit diz <;okmckle seni korkutiuklan zamaii 
diz^ftk. 

Onlar kahir yarasuu bekliyorlardi; kahir 
geldi, o ?chri yok etti - gitti. 

Salih, bulundugu yerden i^tkip jehre dog- 
ru gitti; gordii ki ^ehifL dumanlar, alevkr n;tnde. 

Paramparsja, Kerre-zerce olmuj bedcnlerin- 
den feryatlar duyuyordu; feyftd i§itiliyordu da 
ortads fcryad edeo yoktu. 

O feryatlan, rnilarin kirilmi; kcmiklerinden 
duyuyordu* canJanj ?iy taneleri gibi gozya§lan 
dbkiiyotdu, 

Sfilih, bu iniltileri, bu siziltilan duydu da 
aglamaya, feryad etmeve kovuldu, 

Dedi ki : A genjck olmayan yolu nitan a yol- 
da ya^ayan kavim. Tamj'ya ySnelmijtim ; sizin 
zulmiimizden aglanufUm, 






Sahife 250 - 358 



152 



M£SS'HV| S£]UI[ 



Tanrl, zuiiimlerinc day an; onlara ogiii verj 
zlien ^aglan gefmek iissere; gok bir §ey kal- 
madi dcmi^ti, 

Ztilijmieri yymndcn demistim, Ogiit vere- 
miyorum; $g&t siitii, sevgiden, temizlitten do- 
liar. 

25ti0. Sana p kadar zulmcrtiniz ki, ogiit siitii da- 
marlarunda dondu, 

Tanri bana, sana iutfederfm dcdi; o yara- 

lara ben merhem korum. 

Tann gonJiiniu, gdkyiizii gibi aritti; hati- 
nmdan cefalarmizi sildi - siipurdil, 

Bit kere daha 5|iir uxrmeye koyuldum; 
scker gibi omekkr verdim, scaler stiyledim. 

Sekerdea, taze siit sasjmaya, siitk bah, soz- 
lerimc katmaya basladit*. 

O sozler, size zebir kesildi; sunkii kfikteii, 
tamiiniyJe zehir yurdu otmusumuz. 

_ Nasil gamlanmayayim ki gam bile basasagi 
diistii; a inatfi kavira, za*tcn gam, sizdjuiz. 
Bit kimscj gamin bliimdne agiar mi? Ba?m- 
dak i yarasi iyiksen, sacini-sakalmi yolar mi? 

Sonm gene yoEeidi de a aglayan, feryad 
eden deii; o kavim, aglamana, feryad etmene 
degmez. 

Ey Kur'an'i dogm okuyan, egri okuraa. 
"Z&ltm kavmin ardmdan nasi I olur da acik- 
laaabilirim ? ., 



wesslvI Sikh i t 453 

2570, Derken gene gfoijnden, gonliinden bir ag- 
lamadir, kopm; scbepsiz bir aciyi^tir. parladi, 

Katre - katrc grtzyasian darnuyordu; kendisi 
de ^asirmis kalm^ti, Bu katrelcf, comerdik 

denizinden sebepsiz damJamadaydi. 

Akh, bu aglayis da nedir; bbylesi mflulara 
aglamak yerindc mi diyordu. 

Neye agiiyorsuiij soyle; yap[ik!arina mi? 
O kbtii kin ordusuna mi, kinlerine mi? 

Kirli, paslr, kapkaranhk goniillerinc mi? yi- 
lati gibi dalayan, sokan eehirli diUerine mi? 

Kopege bciuter iolukiarina. disleriiie mi? 
Akrcp inine benzcyen agizlanna mi, gSzlerine 
mi? 

inatlanna mi, alaytanna mi, kinainalarma 
mi aghyorsun? $ukrct ki Tanri, onJan mahpus 
etti. 

Ellcri dc egri, ayaklan da egrij godert* go- 
riisled de ejgft Sevgiieri de egri, banslan da 
da Cgfi, fiffccleri de c£ri. 

Onlar [aklit pe^ine du^tiiler, anbtilan gey- 
krden, akillanna uyaulara uydular da bu yii2- 
den ^u ihtiyar aklm basina ayak bastitar. 

Birbirine gostcri? yapmak, j-aptiklaruu bag- 
kalanna duyutmak kaygusuna dii^tiiler; bir pir 
saun alacaklan vxrde kart egck kesildiler. 

2580. Tann> cehennemde yeri^nltre gdsEermck 
ijin ci^nncicou kullar gctirdi. 



Sahife 251 - 358 



*M HESWEVl JERHt I 

"Iki denizi salm^tir; aerdevse birbSriorlne 
karjgncakrar, Fakat aralaj*raa a bir beraab 
TOSj birblrlerlne J(arn;mazJar ,f 
ayctinin manasi 

Bak da gi>r; cehennetnliklerle cennetlikler 
bir diikkanda otunirlar; fakat aralarinda bir 
bmsit var; birbirlerine karismazlar. 

Arcs ehliyle J5 ,t eJlIinj birbirine katmis; 
fefett aralarinda da bir Kafdagi yucritmis. 

Hani mSdende de toprakla akin birbirine fca- 
n^mi^tir ama aralarinda yuzl erC e col var, yiiz- 
lcrce konak, 

Hani bir dizide inri de olur, bonnik da- 
fefcat bir geceiik koaak gibi birbirlerine ka- 

Demzin yarisi $eker gibi tatlidir; i t imi tatk 
rragi aydindir; rjpki Ay gibi. 

Obiir yansi da yUan zdiiri gibi acidir; tadi 
aci, rengi katra n gibi kapkara. 

Cennediklerie cehenncmlikler, demzin suyu 
gib asagidan, yiicelerden, dipten, listen dal- 
galanirlar, co ? ar - kdpiiruder. 

Daracik bir bedenden, birbiri ardinca bu ' 
dalgalann bdirmesi, canlara ban$ia, sava 5 ta 

birbirlerine katiljp kanginasina bem>er. 

Barj 5 daJgalari co^ar, kSpuriir, gdnfillerinden 
kjnlen soker - atar. 



MESNEV! JERHl I 



455 



2590. Savas iMgalari., bir ba§ka sckilde kopikur - 
cos,ar; sevgilcri ali-ii*n eder. 

Scvgi* acilan tarldasurir ; cunkii sevgilcrin 

remelL insani dcgru yola gSturmcktii, 

Kahirsa tarliyi aciliga (eker. gotiirur; acij 
nerden tatbyla bir arada bulunacak? 

Fakar a&yla taih, bu gorii$le belirmez; on- 
Ian, i?in sonundahi pencereden gdrmeyi bi- 
lenler gorurier. 

Somi gorea goz, gerftgi gSriir; ahiri goren 
gozsc aldanir, yaul^ goriir. 

Nice tatli jeyler vardir ki ^ckcrc benzer; 
fakar o sekerin ipnde zchir gisdidir. 

* Daha fazla akh, anJayisi oSan, berseyi ko- 

kusundan anlar, rami. Oburuyse dudagma deg- 
dinr. divine vnrur da anlar. 

^cyran, yeyin diye oara aiar ama dudsgL, 
bogazindan once gnu kovar, surer. 

Oburundej acuigi bogazinda belirir; bir ba§- 
kasi da yen belirtisi, bedenini berbSd cder. 

Eask.i birineyse, abdest ba^arkop bir yams 
verir; yerken duyduga tad, cigerini delen bir 

yaia oiur. 

2600. Bir baskasinda aehirin belirrisi, grlnler,, ^ag- 
laT ge^tikten sonra belirir; baska birindeyse 
oliimden sonra, mezarra dibinden gikagelir. 

Ona raeeardan miihler \ r erirIer£e J 5Uphc yok 
ki dirilis; giinunde ptydahlarur. 



Sahife 252 - 358 



456 



26 L 0. 



Ml-SNbVl 3£H|(I | 

DUnyada her neMim bitmcsi, her $dserin 

omasi icui bir £ag vardlr. 

Yillar gtrek ki gibe? l5 igiyl a in, renk bul- 

$un, parkklik elde ecsin de pan] p arJ l par i aSm . 

Tere, ifci a y i ?mde yeti ^^ olur; ^ ^ 

acmasi icinse bir yi) gcrek. 

* ■ Ustun ve U 1 U Tanri, bu yii^, buau , 
^to sftresinde eceij an i atl j keil buyurmusLur. 

Bq stolen i§ittin ya, her kibn bir koJak I- 
siiti; Ab-, hayattpr bu soiler; ictiri ^ 3fiyetler 
Qisun. 

Bu soze Ab-i hajit dc, su adiru takma; bu 
sozlen, eski harfkrirj bedeninde yeni bir can 
olarak gdr. 

A yoldas, bir gizli-kapakh sdz daha isit- 

can gib] o, hem apa Cl k meydandadir, hem gi 7 ll 

Bir durakta da 5 u y,l afl zeKirii Tanri'mn 

cewisjyle tath, sindirjcj bir hak geJii. 

Bir yerde zehirdir* bir yerde iltc. Bir yer- 

de kufurdiir; bir yerde, urn yere Uygun 

Orada cana zarardir ama buxaya gelince 
dcrman kesilir. 

Koruktaki su ekstdir ama koruk, Qziim olun- 
ca tarldasir, guzelk^ir. 

* Derken kuptc gene am, haram olur fakat 
EI rke olunca da « Ne g^ katjktlr 



MESNEVl Sh&Hl I 



457 



Krenin yaptignu oiiiridin, ktistaMik cderck 
^apmasi yara&maz: tath, hekijue zarar ver- 
mez amfc hastalara ziyan verir. Soguk, kat, 
ihriime Kiyan vermez ama koruga ziyan ve- 
rir; $Uniki} konik daha yoldadu; "Allah, se- 
nln gecim'stoki suclaniti da, smia kalanlarim 
da yarl«s!ihmiak i^hi" dnragiim ja^lmomistir 

Eren, zehir yese ba! olur; istekli yerse akk - 
fikri karanr, 

* ff Rabbim bana ver v duasim Siileymaa etmis.- 
tir;bu saltsmati hendcn ba^kasuna verme demistir. 

Bu lutfu baskasuia etme; ba$kasma bbyle 
bir comer ttiktc bulunma demi|tir; bu, based c 
bender ama haset degildir. 

"Bu salts nat, benden sonra hi( bir kimseye 
degmesin,, se^iinii candan oku. "'Bendcn sonra*, 
simai oQun nckesliguie yorma. 

O, padi^ahhkta yuzlerce tehlikc giirdii; diin- 
ja padi^ahliginuij kildao kik ba? korkusu oldu- 
gunu anladi. 

Ba? korkusu, can korkusu, ya da din kor* 
kusu. Butilara e^it bir imtihan olamaz bizim 
iifin, 
H J6aO- Derrick ki Stileyman himmedi biri geie ki 
?u yii^binlerce renkcen, yiizbirderce kokudan 
ge^ebilsin, 

Bunca guciiyle - kuvvetiyle, gene de o padi- 
jahhgin dalgasi, kimi vakit Sultyman'a soluk 
bile aldjrmiyordu. 



■ 



Sahife 253 - 358 



458 ME5N2YI 5ERHI t 

Ona bile bu kederin tozu koudu; bu yilz- 
deti de diinyadaki biitun padi$ahlara acidi; 

§effiat etti de bu saJtaaati, bu bayragi bana 
verdin ya; b&tiin yuceligiyie, biitiin olgunlu- 
guyla bana ver. 

Kime verirsen, kime kerem buyurursan t> 
fci$i Sttleyman olur; o da benim i$te, 

Benden sonra gelmij degildir o, benimledir. 
Hart3 benimk de ne demek? DSyim, kavga- 
siz bcnim o kigi dedL 

Bunu anLatmak farz ama ben, gene erkckle 
kadinm hik&ycsine dOniiyoruro. 



Arap'Ia esinln hikaye&i 

Ozii dogru biri, erkekle kaduun hikayesinin 
sonuau, nettoesini ogrenmek istiyor. 

Erkekle kadirun hikayesiiu anlamk ya; sen 
emu, nefsinle akhna ornek bil. 

Nefislc akildan i barer olan bu kadinJa erkek, 
iyiniii, kotiiniiti ayirdediimesi igin gerek mi, 
gerck. 

2630. Ikisi dc $u toprak yurtta gereklidir; gece 
gimduz sava^tadir, ikisi de olayiar i^indcdir. 

Kadra, durmadaD cvtu thtiyaiflannj diler 
duruij yani ^eref ister, ekmek ister, so&a ister, 
mevki ister. 



MESNE VI SERlll ] 



45* 



Nefis, kadiu gibi herscye bit <?are bulmak 
pc^indedir; kimi topraga dosenir, kimi yiicelik 
arar, 

Aklinsa bu dus.(incelerdtb haberi bile yok- 
tur; akhnda, iikrindc ancak Allah 'm garni vardu. 

Hikiyenin i?yiizu 3 bu yemdir, bu ruzaktir 
ama dis yuzunti de §imdi roptan isft. 

Mlfifyl anlatmak yeter olsaydi diinya halki, 
i^ten, guyXCfl kalirdi, diizeu bozulurdu. 

Sevgi, yalniz diisiince, tamamiyh: mina ol- 
saydi namazimn, orucunun *ekuleri dc yok 
oUir-giderdi. 

Dostlarii] birbirlerine sunduklan armagatt- 
lar bile dcsdugu bdirien seylerdir. 

Bu armaganlai, giz!i olan, gbrunmeyen sev- 
gilcre tanikhk ctsin diys sunuiur. 

Cunkii a bilgi sahibi tr, gorlinen ihsaalari 
goriinmeyen sevgilere taniktii. 
2640. Tamgm da kimisi gerc.ek olur; kimisi yalan- 
ci, tnsan, kimi jataptan sarhc^ olur, kimi ay- 
randau. 

Ay ran i<fen de co^kunluklar gdsterir; hay - 
huy eder; sendtltr, yLkdir. 

miiTayi de onig tutarken, namaz k darken 
bu <;esit i^Ler yapsr; halkin sevgideu sarhos 
oimU$ demterini ister, 

D15 yijzde goriinen i^ierdeu meydana geleu 
jeyj bamba^ka bir ^eydir; insanj bunlarlaj i;inde 
giali olam belittmek ister. 



Sahife 254 - 358 



ME3XJIVI JEKHl I 



461 



«60 



MESMjYl SERKr X 



Yarabbi, sen bize bir ayirdctmek duygusu 
ver de, o belirtinin egrisini dogrusundan ayir- 
dedelim. 

* Duygunun ayirdetmesi nasi] ohir, bilir 
imsin? $6yle l U r: Duygu, Tann ijigiyh gGr- 
meye ba$Iar. 

Belirti olmasa bile sebep onu meydana ci- 
kanr; akrabalik gibi hani. Akrabaijk, bdirtki 
olmasa da sevgiyi haber verir. 

Tann isipm uyan kisi, ne belirti vc kul-kole 
olur, nc sebcplerc, 

Sevgi, giiniilde 15JJ-151I lsiJdadik^i parlar da 
parhr; adaim. bdirtiyi gtolemekteo kurtem:. 

Artik adamin, sevgisini bildirmesi gerck- 
iact; tfinku sevginin ijagj btirtin aieme, a go k- 
lere dek vurmu§tur, her yarn ^rtangur, 

2650. Bu soziin tamamlanmasi i f in da ha ctrafb 
anlatilmasi gerek ama ate yaami sen am aruk. 

Mina bti jekilden belirir ama gekjl, maoaya 
hem yakindir, hem uzak, 

Birbiiini bildirmek babmmdan suyla agaca 
beazerier; fakat tizkri dUjiinuluise pcfc uxaktir 
onlar, 

Ozii, httsMycd birak da sen, o iki nzik 
arayanin (*) hikayesini anlat. 



(*) Mctind= "Ay yiizlUnun" 



nftSti&sina "mahru" ya*[|- 
m.J. kBrptyt.rmafe, b u aSztln yah.™, *»&& Btilyamn ' mi- 



Arab'tn sevgilisitfin dllegine uymasi, 
bu uyu$ta n* dtizen vat, ne stnamak 
diyc de andifinesi 

Adam, art* dedi, aykirdiktan, aksilikten 
vazgectim; emir sctUn; ditersen ^efc fafaClji km- 
daii siyir, 

Ne derscn buyruguna uydum; fauyrugun 
ister kotu otsvrn, ister iyi; bakmam bile. 

* Setiin varhginda yok olayim. Degil mi ki 
sern seviyonim; "Sevgi, insam kor eder, sagir 
eder.,. 

Kadin, ger^ekten bana bir iyilik mi ctmeyi 

kuruyorsun; yoksa hileyk, gizledJ^ra $cyleri 
mi ciirrenniek istiyorsrai dedi, 

Adam, gizliy de, acigi da bilen Altah'a, 
topraktan Adem-i Safi'yi yaratana andolsufl 
ki dedi. seviyorum scni. 

Tarn, Adem J e fig ar?iii boy verdi ama, 
levihlerde. ruhlarda ne var, nc yok$a hepsitii de 
ona gifJSterdi. 
2660, Adlarj iigretti de ona, tl sona dek ne ola- 
caksa- finceden once opretti. 

Dtrkeo melekler. on-un ders veri$i yiizuxi- 
den, kendilermdeD ge^fler; onun kudamasiyla 
bir ba?ka kutiuiuk elde etriler. 

Adem'in ytizuiidta, kendilerine yii* gos- 
reren geni^ligi, goklerde bile bulamami§lardi. 



Sahife 255 - 358 



46! 



2670, 



O ttttemfc can s&hasjom geri$ligi katsism- 
da, yedi gck sahasr bile dardi. 

* Peygamber, Tatm buyuxdu ki dedi; ben 
ne yiiceleie siganm, ne asagriara; 

A iistun er, 5 unu bij ki ben, ne yeryuztine 
agarim, nc gokyiiziine, ne de Ar$'a. 

Sasilacak sey 5 u ki inanan kisinni gonlune 
siganm ancak; beni ariycrsan, goniillerde ata . 

* Tann, a cekinen kisi dedi, kullarimw ara- 
sma kati] da benim keremimi gore«gm, seyr*- 
decegm cennetime gir. 

Ars, o i^igiyta, o geajjligiyie bile, gene de 
Adem J i goriince, uiulugundan gefti. 

Ev«t, Ar^'in ululuguna son yok; Mat m3na 
gelince $ckil de ne oJuyor? 

Her mclek, bundan once diyotdu, yeryij- 
yuzuyJe estik, dosttuk. 

Kutluk tohumunu yeryuzune ckiyorduk; ye- 
te olan bu alakamiza da sa§iyorduk. 

Hamunjmuz gofcytound™, yogruldugu hal- 
dc bizim, sk toprakla ne alakamiz var diyorduk. 

Ijddariz bia djyorduk, karanliklarla dunlin 
kaUsmamrc neden? 1^ nPsi ] oll]r ^ ^^ 
UklarJa beraber ya§ar? 

A Adem, o alaka, p diijiip kalki 5 , senin ko- 
kunux yflziindenmi^ f 0nkg bedeninin an 5J 
argaci, yeryuzunden; bedeoin toprak^i dokun- 
mus. 



MISNEVI 5ERHt I 



46? 



Toprak bedenini ycrden dokudular; terte- 
miz i;jgiiu burada butdular, 

Cammizin, simdi, rubundan elde ettigi pa- 
nlti, Onccden fioee, topraktan parliyordu. 

Yeiyuziiiideydik de yerden haberimiz yok- 
tu; orada goinulu olan deffneyi bilmiyorduk 
bik. 

O duraktan yob du^memiz eniredilince, bu 
yer degi^tirmek, aci geldi bize. 

Tanri*ya delilkr getiriyorduk ; Tanrfnnz, 
biyini yerimize kim gdeeek ki diyorduk, 

2630. Diyorduk ki: Scni aoksanlardan munezzeb 
biU^imizin i^igini Ufa, seize satiymsun, 

Tanii buyrugu, bize bir yaygi yaymi§tj da, 
enine - boyuna soyJeyin bakahm demi?ti. 

Dilinize ne gelirse (jckinmeden, babanm 
tck cocupj gibi soy ley in ; 

* Ciinku, bu sozler yerinde olmasa bile rah- 
meriraj gazebimden ustiindiir, fazbdir. 

Bu artikhgi, bu USLunliigii meydana koymak 
if in a mcltk, sana jiipheler veririm, setii zan- 
lata dii^ururum. 

Derkan sbyiersip, danlmanii hilminii inkar 
eden de agiz a^amaz. 

Bizim hiLmimizdtn, her solukta yiizlerce ba- 
ba, yuzlerce ana dogar- aonra da hemen yok- 
luga diiser gidcr. 



Sahife 256 - 358 



i$A iwrsNbVl JfrhJ I 

O babalarm, analann bilmi, btam hilim 
dcmizimszin kopu£iidiir ; kopuk bdirir, 70k ohir; 
iakar deni* gene yerindedir, 

Daha ne diyeyiro? Zaten o inciye kar§i au 

sedcf, kbpugiin. kopiigunun kopiifuniin de 
ancak kopiigudur. 

O kopiik bakkiypn, o ari-duru deniz hakkiy- 
9in bu stiz, ne imtihandir, ne de bo$ laf; 

2690. Dfiniip bunqruna varacagun Tann'ya and- 

olsun Id sevgiden, yiirek temiziiginden, gttniil 
al^akhgindan doguyor. 

Bu hevesim, sence bit tediibeyse, bir im- 

tihansa, bir Defea^ik oL&un §u imtihan edi^brji 
iintihan et, 

Snruii saklama da sir rim meydana gksinj 
giiciim neye yeterse buyur, hemen yapayim. 

Gonlundekmi gizlemc de , grtnliimdekifcr 
meydana giksin; nc yapabileceksem boynuma 
aiayim, i^e gitiseyim. 

Ama ne yapayim, ne edeyim; climde ne 

?are var? Bir bak da gor, cannn ne ise yarar? 

Kaduun, kocasina rmfc istemek yolunu 
gosterme&i, onun da kabut etmesi 

Kadjn dedi ki: Bir gunejrir, dogmu$; bir 
ulem> onun yiiitiuden isiki annus. 

Tann vcfclli; her§eyi diiziip ko$an Tann'nm 
halifesi. Bagdad $ehri onun yuziinden babara 
donmiis. 



M£SNtVl StRHl 



4&S 



O padi^aha ulajitsan sen de padi^ab oJur- 
sun; nc vakte dek ber du$kiinim yamna vanp 
duracaksui? 

Deviedilerlc ( *) diisiip kalkmak, kimyaya 
bender; zaien onlann baki^larina htnzer kimya 

nerde var? 

Ahmed'in gfizti, Ebfl-Bekr'e dusmus de o, 
bir gergekleyis yijzundcn Siddiyk olmus. 

2700. Adam j padisah beni nasi I huzfiruna aur 
dedi; bir babSna butmadan onun yamna nasil 
varabilirim ? 

Ya bir yakinlik gerok bana, ya bir dtizen. 
Hie bir sanai, aletsiz diisene ^irer mi? 

* Ham Mccflun, Leyia'mn bkmcik hasta- 

landi^im duvmu^tu da; 

Evvah deimsti) bab&nesiz nasil gideyim? 
Hal-hatiT sotmaya gitmezsem nc olurumj ne 
hale gelirim? 

K.ejke hekinlligi iyi bitir bir bekim olsay- 

dim da hcrkesten once ben gitscydim Leyla'ya- 

* Tanri bile, utancimiz gitsin diyc "Gelin 
de„ buy urdu. 

Yarasalarm gozlertnde gii^-kuwet obaydi, 
gtinduzleri de u^ariar, bir I105 hale getirlerdi. 

Kadin dedi ki: Keren; s5bibi padi<ah mey- 
dana girdi mi f ^Ictsizlik, aletin ia kendisi oiuf. 



[*■) Metne "\ia j^hafi"' y &n Irm iffe en iin'.uiie "muiibilsii ' 
yaz]larc!s diifRililrtiiftLrL 



Sahife 257 - 358 



KG 



MESNSYl 5EhKl 



HISNEV! SERHl [ 



«1 



Ciinkii 3 let, dfrvaya, varliga dtismcktir; 15 

ftletsizlikiedir; alipalmaktadir. 

Adam dedi ki; Aktsblik aiemine varmadan, 
aletsiz nasu ali 5 -veri$te buluuabiJirim? 

2710, $u halde Jtiiinisliginie bir de taiuk gerek 
ki gani padijah hSlitne acisin. 

Sen bana, sozdeti, hiledcn ba$ka bir tanik 
gSster de sen padi|ah, hihme acisiB. 

£tinkii bu sa?,, bu hile saluduUn sehadeti, 

kadilar kadi sin in indinde kabu) edilmez, 

Haline sehadei: eden, ger^eklik olmali ki soz 
sbylcmeden i$igi pari asm, g&ruDsiin. 

ArabiDj ^ tiller i ajip, orada da su kitkgi 

var sanara!; Eagdad'a, Aiii'itiinler emi- 

riuc bir testi yagmur suyunu armagan 

gottirmcaa 

Kadin dedi fci: Gcr^eklik, varhgmdan ta- 
mamtyle cikman, ^abalamani birakmandir. 

Tesride yagmur suyiunuz: var; varin-yogun, 
sermayen-sebebin de ancak bu. 

Al su su dolu testiyi, du? yoia; anu armagan 
ver de padi^ahio Ivuzuruna pk, 

De ki: Bizim bundan bas>a hn; bir seyimiz 
yok; ama polde de bundan da ha iyi su yok. 

Onan hazinesinde agjr, degerh mallar ^ok- 
tur, ama bu ?e?u suyu gii<; cide cder. 



JNedir a testi? §u 9epevcvre ^evrilmi; be- 
denimiz; icinde de duygularinuzm ao suyu 
war, 

2720. * Ey Tann, "Allah satin aldi„ lutfuyla sen 

kabul et bizim su kupumiizu, su testimizi. 

Be$ duygudan meydana gelen $u bcj liileli 
testidcki suyu, her ge^it pislikten sen am. 

Arit da bu testide, deniz suyunun sizaeafi, 
girecegi bit yer olsua; boylece de testing deniz 
huyuyla huylansin, 

Onu armagan olarak padisaba goiurdiin 
mii, tertemiz oldugunu gorsiiri dc mu$ieri 
ctksin on;!. 

Ondan simra da testinin suyu, sonsuz bir 
hiJe gelir; yiizlcrce dtinya, tiesiimn suyuyla 
Hoist* 

* Liilelexi kapat da testiyi kiiptet) doldur; 
Tatuij nefis istcklerinden yumun gozlermizi 
dedi. 

Arap, testiye bakip - bakip boburlemyor, 
kimin bbyle bir armagani var; onun gibi bir 
padi^aha, gerfekteu de dcgorli bit amiagan 
diyordu, 

Kadin bilmiyorda ki orada^ yol ugraginda, 
;eker gibi tatb Dicle irmagi akmakta. 

Gemilcrle, balik aglanyia dopdolu olarak, 
§chrin ortasusdan akip gitmcktc. 

Yiiiu^ padi^ahui yatuua var da debdebeyi 

seyretj kiyilaruidan irmaklar akan duyguya b<ik, 



Sahife 258 - 358 



■iSS 



MESNE VJ $CRHI I 



2730, Bizim bu cesu duygularinuz, anlayi§lannuz, 
o an-duru denize kar$i bir kattedir ancak. 

Arabin kansmiii, bundan iyl bir su 
olmadigma inanarak testiyj ke$eye 
surma si, kapagmi da iyic* kajiutmasi 

Eve) dcdi adant, testinin kapaguu kapat; 
gerceMco de bu annagan, bizc faydah olaeafc, 

$u lestiyi keceyc sar; ke^yi de dik; padisah 
ortitunu bu armafanJs a^sin. 

Cunkii biitiin dunySda bunun gibi bir su 
yoktur; hfllis ari-duru sarap bu, tadlai kaynagj 
bu. 

Onlar. boyuna aci, iralu sutari Verier de 
fliettere karariar; van kor dur-gidcrler. 

Yurdu, tuzlu su olan kus, berrak ve tadi su 
nerededir, ne bilsin? 

Ey yen - yurdu tuzlu suyun kaynak basi 
olan t sen $an'i, Ceyhun'u, Fiiart ne bilirsin? 

Sen daha bu gt$ici, bu sonu yok clan ker 
vamaraydan gecmemigan j okylugu, sarhos- 
lugu, ne^eyi ne biiirsin sen? 

Bilscn bile bu bug in, babadan, atadan duy- 
madir; bu adJar. sen« Ebced'e benzer, 

* Ebced, hewea.., Bu sotzeri but™ cocuklar 
bilirler; bilirJer ama ta§aSI&H 4 onlardan cuk 
uzaktir. 



MESNE VI SEftHt I 



463 



2740. H$sjb Arap, testiyi aldi, yola diijtii; geoe- 
giinduz, onu rasiyip ^oturuyordu. 

Zamane afederinden birine ugramasin diye 
hem [estimn iis[une titriyordu; hem de onu 
yukleiunis. golden rehire gCruriiyc-rdu. 

Kadiii da seccadesini yaynus, nam a? kill- 
yordu; rabbim 5 sen escnlik ver, sen koru dua- 

suu virdefmi^ti, yaivarip duruyordu. 

Diyordu ki: Kotii kisjlerden, asagilik adam- 
iardan sxiyumuzu sen koru; yarabbij o inciyij 
o denize sen ulaitir, 

Kocam uyamktir, htinerlidir ama incinin 
binlerce dusmaiu vardir. 

Inci de ne oluyor ki? Kevser suyu o ; incinin 

de cemeti, bu suyun bir kairesL 

ICacbnm dualan, aglayip stzlanmalan, ada- 
mm derde dimmest, a*ir yiik cekmesi yii/iinden 

Arap, hirsizlara ^aldirmadan, atuan bii 
ta>la kinlmadan, sag-esen, testiyi HaUfelik seh- 
ri'ne dek gotiirdu, 

Bir kapi gordli ki nimetlerJe dopdolu, Ihti- 
yatjlati ulanlatj aglanm oraya germisleTj yay* 
miliar. 

Soluktan soluga, her yandan bir ihtiyac 
sibibi gcliyor; a kapidau ihsanlar elde ediyor; 
ihEiy^ci gideriliyor, 

2 7 SO. * O kapi, atese tapana daj inanana da, giizc- 
le de, i;irktnt de a&kj cennet gibi degilj giinef 
gibi, yagmur gibi. 



• ■ 



Sahife 259 - 358 



4M MB8HEV1 sijbhJ I 

Bir topluluk gordfi ki, haltfenin huzurunda 
dUaihmifc beztnnuy, bir ba S ka topJuiuk ayakta 
dump sjfa beklemektt. 

* Siifcymao'da^ karmcaya dck ilen gidenkr 
ge« kalaiil*... Sank] Sflr o^a,^ de ^ 
jradakiler dirilmi^ler. 

G6ruau 5 e kapuanJar mMtsfe, mucevherkre 

batimj; m a na ehli, mana denize dalmig. 

Himmet) oimayan, himmer slhibi olm U?; 
himrcieti olansa, ne nimctleie j^gajty, 

Toksur nasi! ihsaaa, iliaan sahibine a^ik- 
s& ihsan sahfbintn thsam da yolrenla 
a§'ktir; yoksulun sab,, f^i aysaj thsa]1 
sahjbi, omin kariisuia gelir. Ihsaa saJH- 
biniii ihs&H ferjaysa juksuJ, on™ Jmpi- 
SJxia seffr. Fakat yoksutur, saitfj, cimin 
olgunlugudurj ihsan siihibinin sabnysa, 
omm kusm-udur 

Kapidan, y ihiiya^ sahibj, gd; cCmeitJik, 
yoksu) gibi, yoksuUara muhta^tir dive s« gel- 
medeydi, 

Scs diyordu ki: Qjmerdik, yoksuilan, zayif- 

lan aramakra; giizdlerin, dlah, cozsuz-pa^z 
ayna aramalan gibi hani. 

GD^lleriD yiizJeri, aynayla bezenir; ihsanin 
ytizu de yoksulla belirir. 

* Bunun i^indir ki Tanri, "VedduM„ sflre- 

smde «£>■ Mohammed,, buyurdu, "Yoksula pek 

ba£i rmi > , 



MESNEVf StRHl I 



4fl 



Degil mi ki yoksul, eflmertligin aynasidir; 
sakin aynaya kar$] soluk verme, (iinkii soluk, 
aynanin y&z&nc ziyan verir; aynayai bugulan- 
dirir. 

2760. Bir ki?i var; ciJmcrtligij yoksulu belirtir; 
bir ba^kasj vai: yoksullars ihsanda bulunur. 

§u balde yoksuUar, Tanri comertUgimn de- 
liUcridir; Tanri'yla olanlarsa, mutlak comert* 
liktir. 

Bu iki biiliikten olmayanlar, zaten tiliUerdtr. 
3d f 't- ^-i i khi, bu kapida degildjr; o, perdetun 
ustundeki resimdir. 

Tanri yoksulu olup Tanri 'ya sus.'imi^, 
o Ian hi T;mri'dan mabrum oian, ba$- 
kasina susayan ki$i arasindakl fark 

O, yoksulun resmidirj ekmek yemez. K6- 
pegin resmine ekmek atma. 

Onda lokina yoksullugu vai^ Tanti yoksul- 
lugu yok. Bit bluniin resminm oniiiie tabok 

koyma, 

Ekmek yoksuluj karada babktir. $ekli ba- 
tik geklidir ama denizden kafitr. 

* Ev ki^udur o, havadan u?aii ZtiiiiriJdiianka 
degil. GiizeJ yemeklcr ytr, ^erbetJer i^er; fakat 
Tan n 'dan yemez, i?mez. 

Ycnlck, i^mek Lfin Tann J ya fijikti^ guzd- 
H^e, ahraa a§ik degildir, 



Sahife 260 - 358 



472 MESNfcYl J£HH! I 

* Tanri'niD zauna S^Jk oldugirau vehmetse 
bile sevdigi. /it degildsr; vclimi, adlarm, Sl far- 
lann vebmidsr. 

* Vehun. mahKikrur, dogmu^tur; Tann'ysa 
dogmam]?rjr da. dogurma? da. 

3770. Kendi yaptigj resme, kendi vetamine i^ik 
olan. neredcE nTmetler sahibi Tann ajiklarm- 
dan olacak?' 

Fakat o vehme asik oiaD da ger^ekse, onun 
o gegic! a$ki, kendisim ger^ege ^fcer. 

En sozii etrailiea aiuaimak gerck ama kohne 
anlayijlardaii Cirkuyonim, 

Kiaa gondii enki anlayislar, dugiLnceye yiiz- 
lerce kotii hayaJler getirir. 

Herkes ger^Ggi duyaniaz; biitiid bir incir, 
her ku^cagira lokma olatnaz. 

Hele c kus, dljiiiis, ciiriimii^ hayallere da)- 
mi?, kor, gfesiiz, bir ku$ olursa, 

Balik resmine ba deniz olmu^ ha kara. Hint- 

linin yiiziine ha sabun olmuj. ha kara boya, 

Bir kagida gaml] bir adam resmi yapsan, o 
rtsuiin nc gamJa bii ali^-verisi vaxdir', ne Dejeyie. 

Resmi gamlidir ama resmin gamdan haberi 
bile yokrur; resmi gii] M am a guldiigiifldcn 
haben yokrur ki. 

Goniile i^Jeyeii bu gamla aese de, o gama, 

o ne?eye karji bir resimdir aneak. 



HESNfcV] 5ERMI 



473 



2780. §eki!den manayi anlayasm diye guler bu- 
bal de resmedilmisiirj senin tctndir bu. 

Resmin gamu yapilmasi da gene bhixa icin; 
dogru yob hatirianiamiz igiti {*). 

Bu hamanidaki resimkr, camekarun dismdan 
bakihrsa, elbi&eler gibi hareketsiz durup dur- 
matiiuir. 

^ScIl d)$anda olduk^a ancak elbisderi gbiur- 
siin; a solukdag, elbiscra soy da iceriye gir. 

(^iinku elbtseyle iseriye yol yokrur; beden 

candan haberstzdii ; elbise btdeadcn. 



Halifenio nakiypleriyte kaptcilarmin, 
bedeviyi agu-lamiik i^ln yaiima 
<js:l:iv..'lL'i'i, at* ma gamut kabul etmclerl 

O bedevi, uzak poller den, hilaTer yxirdunaj 
haliftDin sarayimn kapisina vannca 

Nakiypler. bedevi yi kat^iladiiar {**)■> yeni- 
ne - yakasina bir liaylE iuruf giilsuyu serptiler. 

Ihuyacmi, o, s&z sbylemeden anladilar; onla- 
nti i^i-gtidi, zaren isremedeo 6nce bagj^lamakti. 

Ona, ey x^rab^in yiice$i dediler, ncreiisin, 
yol yorguaUiguudan ne haldcsin, nasilsin? 



(**) Mctiiide, "Pf3 riciiiyliafi pia-i v bUz a:iisd*jid"' yn- 
iitmij: ka rj i [af t i rm ndn ""[i haz anic n?s nded" in uslun= a rabi 



Sahife 261 - 358 



474 



2790 



*ESN£VJ SEftttt J 

Bedevi, yiiz verirsenia dedi, yikelirim; arda 
atarsaniv: oe yficdigin kaJir. nc bir 5 eyim, 

A yuslerwde ululuk beJirtisi gorflfcnler; 
a isifclan. O'fen altindan daha ho? olanlar, 

Sizi bir kerecik gonntk, sizmJc bir kere 
bulujmak, nice guzelleri gotmekrir, nice giirel- 
lerle bulu 5 maktir; yolunuza mal da feda olsun 
menal tie, 

* Hepimz de "Allah i^i yia gftfc^ sltTma 
einu ? simz; ihsanlarda bulunmak icin padigahin 
yaaindan gelmi$smiz. 

O bakis kunyasiyb, bakira donmii? insanlan, 
tSf altjna fcvirifsiniz, 

Garibim ben, tf>llerden geldim, pfidi$ahm 
lutfunu ttmsrak gddim, 

Onun lutiunun kokusu, colkri kapladi; kum 
rerrdeti bile o Iflhifla canlandi, 

Buraya dek para •. puJ dde ctmek i^bj gd- 
dim ama gdip sizi goriince de sarhos oldum, 
kertdimden geftim, 

Birisi, ekmek almafc jcin ekmekd diikkamtia 

ko?tu; iakat ekmekfinin giizeliigini goriince 
de can vtrdi gitti. 

Birisi, hava akmk i^in giil bahceshe gitti; 
derken bahoivaum yuzii, ona seyir - seyran 
yeri oldu. 

Had kuyudan su ?e ken bedevi gibi. O da 
Yusufun yii^ijndcn Ab-i hayab tatu. 






MEJNEVl SEHHl J 



475 



2800. Mflsfl, ate& dde etmeye gitti; oylesine bir 
ate; gordii ki ate$ten vazge^ti. 

tsa, dii;manlardau kurtulmak icin 519- 
radi ; o sicrayiSj <rau dbrdiincu kai gttge 
yiicdtti. 

Bugday ba^agi, Adera'e, tuzak oltnu? da 
varhgi, insanlara bagak kesibtii^, 

Dogan, yens icin tuzaga vonelir: derken 
padi?ahra bilegini. elini bulur, devlete, ikbile 
u)a§ir. 

Cooik, babasi, kendisine ihsanda fcrotuna- 
cak, ku$ alacak timidly le mektebe giderj hii- 
nerj bilgi tide eder. 

Birisi mcktepten gkar, yuce bir mevkie 
erer; hocasina aylik vcrirkeo doluti Ay kesilir, 
filctrn if lor. 

Abb as j kin gtiderck Ahmed't kokunden sb- 
kiip atmak icin asb olmayan kendi dinine giive- 
nip sava;a gelmi^ti. 

HaJifdikte 0, onun ogullari, kiyamete dck 
dine arka oJduhir; halifelige S eret veriyorlar. 

Ben de bu kapiya, bir^eydk istemek idn 
gcldim] fakat dehlize girtr girmez yiiceldinij 

baskojc oldum gitii. 

Ekmefc umidiyle armagan olarak su getir- 
dim; fakat ekmegin kokusu, btni cennedcrjn 
baskets ine gtitiirdu. 



■ 



Sahife 262 - 358 



US MESNE VI SEBUl i 

2310. Ekmek, bir Adem'i ceimctteu siirdu-pikardi; 
benjyst ceanetliklere katn. 

Melck gibj sudan da gcc/tim, ekmektea dfc, 
GOk kesiJdim. bu kapjdan, hif fair istegim ol- 
maksizm doameye koyuldum, 

A§iklanu bedenlthyle canJarmdan baska her- 
$ey, diinyada bit maksatla dGner-dolasir, 

Diiajavi seven, ifctiine gibi*^ vunnu^ 
olan tin am £Otiiil vcren Id^iyc bonzcr; 
o iSigm divardan almadigUH, dcirdiinca 
list giikte tmiiinan giinc; degirnusinden 
oldugunu mdantaj'n (jabsmaz; gdnJiinu 
tamamiyle div&ra verir. Giine^m i^igi 
giuie$e l(ava#unca, elifidi olarak malmim 
ha.hr, "On I aria istedikl^ri seylerin arasi- 
na bSr engeldir, rekiiiii artik" 

Kulle. biiciin? a|ik olaalarj par^a-buqiga 
l;tk olmajdar, Pai^a-bucuga S?ik o! a alar, onu 

oiikvenlerse kiilden mabrum kahilar, 

Parga-bupik, parga-buijLiga ajik oldu ma, 
sevgilisi, hemeneeeik fccndi butiimine gidi verir; 
l|ik da ayritiga dujer-gider. 

Ba^kalanmii maskarasi olur; kuJu-kflleai ke- 
silir; denize diis/ei, dine gelen uta, yosana sanhc. 

O eayifj emir-bilk iim sdhibi olamaz ki dos- 
tunuti derdine dcrman olsun; efendisinin i§ini 
mi gorccck, kendi isjni mi? 



,MI : .-iNiV| SERllI t 



it; 




* Araptarm, "Zina edeceksen hur kadmla 
et, bir gey calacaksan inci ca.V atasozu 

Ziaa edeceksen hur kadiala et sbzii, bu yiiz- 
den atasd2ii obnustur; calacaksan inci ^ad sozii, 
bu yiizden 5oylenegelnu$l:a\ 

Kuij efcndismc gjjttij t$ik, aglaya-inleye ka- 

lakaldi. Giil kokusu, giil bah^esme gitti; oysa 
diken oldu kaldi. 

[steginden tifcak diistii; faiismasi bo 5 a gitti; 
cektigi zahraer bosa ^ikti; iistelik ayagi da ya- 
ralandi, 

2820. Hani golge avlanan avci gibi, Hi^ g&ge 
sermayelik eder ml ona? 

Adam, simsilu, kusun goJgcsine yapt§itU5; 
ku^sa agacin daliada ^Jiintu^ kalmi$. 

Bu akiisiz ad am diyor, ntye giiliiyor acaba? 

t§rc saaa olmayacak sey; ijte sana ^uriimii^ - 
gitmis sebep. 

Eger par9a-bai^uk da bikiinledir, ondan ayrd- 
maz diyorsan diken ^-e;dikcn dc giille beraberdir. 

Parfa - buvuk, biitiiaie ancak bir yiizden 
birle?mi?tir ; yoksa pcygambcrlerin gondtril- 
mcsi bo^una olurdu. 

Cutikii pey gam barter, Insatdan Tanti'ya 
uh^tirmak i^ia gelmi^lerdir- ins-auiana bepsi 
de bir bedense^ kulla Tanri birlcsmi^se, klmi 
kime ida^tiracaklar 7 

Ogul, bu sozun sonu yoktur; gua gefti, 
ak^am oldu. Sen hikaycyi tamamla. 



Sahife 263 - 358 



m 



MESN-tYl JIBHJ f 



MESNEVt SERHi I 



47r 



2830. 



Arabin, armagam, yanl trstiyi, 
ftalifcnin tullarma vermes* 

Su testisini sundu, o dergaba hizmet tohu- 
mucu ekEi. 

Hu armagam dedi, padisaha goriiriin; pa- 
disahtan ihsan dileyeni ihtiyactan kurtarm 

Su catli, rcstj de yemyesil, yepyem. Bu su, 

gGlde toplanao yagnnu suyudur, 

Kullarin, bu sdze giilecekleri gekfi; fakat 
gene de testiyf can gibi aichlarj bagiriarina bas- 
ilar, 

Cunkii berseyden haberi olan o giizd pa- 
disahio lutfti, biitiin adamlarma da ttsir et- 
mistL 

Padi$ahlatin huylan., buyruklanna uyan- 
lara da gcfer. Gokkubbc topragi yemye§il eder. 

Padi$alu bir havw say; yakuilar) liilelere 
benzcrlcr. Su liiielerdea akar. gbllerj doldutur, 

* Her Uileden akan su, o fertemiz liavuzdan 
getir; herbir liile, bosj tatb su akitir. 

Fakai havuzdaki su, aci, mzlu. k kmu$ 

su olursa her Itileden o cesit su akar, 

Ciinkii her iukye gelen su, havuzdau gelir; 
sen bu soziin mana'sina iyice da], iyice. 

Yeri-yurdu olmayan padisahlar padijahi ca~ 

nm tutfu da, biitiin bedeue tesir eder. 




Huyu hos, suyu hos olan skil, butuu bedeni 
edepli bir hale getirir. 

Durup dintenmesi olmayan $uh ask da bo 
deui nasil costuruyor. ddiligc suriikkyip gi- 
diyor. 

2340. Kevstt'c benzeyen deniz suyunun lutfu yQ- 
ziraden, icindeki kir4k taijlarin hepsi inci kesil- 
mistir, mtlcevher cimu^rur. 

Usta, hang j hunerle tamnirsa kalfalanty, 91*- 
raklariE canlari da hiinerle fiviiliii. 

* Usui bilgisinde usta olan kisinin yanina 
varan vAhiu acik istidath talebe usul okur. 

* .Fikih bilgisinde usta oJanin yanindaki ia- 
lebeyse fikih okur: usfll de okumaz. beyan da*. 

* Nahiv bilgiaindc usta olan hocanm tale- 
besinin cam, nahivd btur. 

Yolda yok olan ustanm talebesinin caniysa 
padisahta yok olur-gider. 

Bhitin bu brtgilenn icinde, oliim giinii yob 
azigi olacak bilgij yokluk biJgi^idir, 

NabJvciyle gemici hikikytsi 

Bir nahivci getniye btnmisti. O kendisine 
tapan kigij oturdugu yerden, yuzttnii gcrmciyc 
d^ndUrdii. 

Dedi kjj; Hiij nahiv okudun mu sen? Gemicii 
bayu - deyince, van nmrtin bice gitti dtdL 



Sahife 264 - 358 



ISO 



KESNEYl EfcAHl [ 



Gemidnin gtfulii kinldi; adam, efkelendi; 
fakat hemencecik ccvap mmedi; sustu. 
2850. Derken yel, gcmiyi bu girdaba diis&rdii; 
genud, o nahivriye yiiksek scsle sealendi: 

Hi? yiizmc bilir misin sen? Soyle, NaLivci, 
hayir a giiecl txvaplar vcren giizel yusJii 
dedi. 

Gemid, a nahivd dedi, btittin omriin hife 
gittii cunkii gem! girdaptaidq batar-gider. 

Sjiihj bil ki burada, mahvoimayj bilmek ge- 
rek, nahiv bilmek i?e yaramaz. Yok oimuisan 
-hiC bii tehlike yofe, da] suya. 

Deoizid suyu, oUiiyii ba$rada tajir; fakai 
ndam diriyse denizden aasil, tie vakit kur- 
tulur? 

Sen , insan huylamidan oldtln miij sirlar 
dcnizl seni ba^inin iistiinde va§ir. 

Halka, «$ek aduu rakmissin ama jimdi ejek 

gibi bus ustiinde kalakaJdin. 

Dunyida zaraatun aMmesi oJ .istersen, I$te 
shndkefc $u diinyam yoklugunu gor, samanin 
gedp gittigini seyret hele. 

Size, yok olus aahviru bgretmek i?i n , hifedye 
arasiua, nahivdnin hikayesini dc kativerdik. 

A yiice dost, fikhun fudinu da yok otmada 
bulursun, oahvin nahvini dc, sarfin sarfiru da, 

2S60. O su testisi bilgilentnizdir; o halite de Tanrj 

bilgisinin Dide'si. 



MESlCEVl SIRHl I 



4S3 



2870, 



Biz testilerimizi dolduruyor da Dide J ye g6- 
turiiyoruz; kendimiai esek bilmezsek, gercekten 
de esegiz biz. 

Ama bedevi> bu iste mazurdu; Dide'yi 
bilmivordu; pek uzakcavdj. 

Bisim gibi onun da Dide'deu haberi olsaydi,. 
o wstiyi yerden yere tasiyip gfltiiroiezdi. 

Hatta Dide'yi bilseydi o tesiiyi tasa ;abr, 
kirardi. 

Halifenm, armagaai kabul etme&E, o 
armj^ina. o testsye iiitiyaci yohken 
kabul edip Arabia ihsanda bulunmasi 

Haltfe, bedevi'yi goriip ahvalim isitince o 
testiyi tiltinla doldurituj daha da ihsanlarda 
bulundu, 

O bedeviyi ihEiyactan kurtardi; husiisi ola— 

rak itisanlar ctti kcodisme mahsus elbiseter 
vcrdi. 

Su altinla dolu icstiyi eline verin; doner- 
ken de onu Diclc kiyismdan gefirin. 

(^51 yoiundan gelmiSj oysa Dicle yolu, bu- 
limdvtgu yere daha 'yakin dedi. 

Bedevi, gemiye girip Dick'yi gbriince utaa- 
cmtiaa yere kapandi. egilip secde etti. 

Bu ihsanlarda bulunan vergjh padi§ahm ne 
sasuacak liitfu var dedi; daha da sasiiacak gey, 
o suyu kabul edisi. 

-F, 31 



■ 



Sahife 265 - 358 



482 



MESflliVJ 5EBHI I 



MESNiVl ?£RHl 1 



■1-S3- 



Nasil oidu da o bir puis bile degmez arma- 
gam, a cOrncrtiik deni/i kabuJ etti, hemencetik 
aldi benden? 

Ogul, butiiri diinyayi tes-ti bil; hem de ag- 

zitia dek bilgiyle. guzclljkle dopdolu bir testi. 

Fakat bu bilgi, bu giizellik, dotu olu^u yii- 
ziinden dtrisine sigamayan zaun, giizdlik Dit> 
lesinden ancak bir katre, 

* Gifcti bir defmeydi, dopdolu oldugundan 
(^tlBdi, yanldi; topragi daha parlafe bir bait 

getirdi. 

Gizli bir defineydi* dopdolu ulduguDdan 
co$iu, kopiirdu; copragi, atlaslar giyinmi^ bir 
padijah hSLnc soktu. 

Tanri Didesinin bir kolunu gorseydi, yok 

■edcrdi o testiyi, yok ederdi. 

Omi gbrenkrin hepsi dc keadindeu gecmis- 
tir; hem dc bu, boyuna boyledir. Testiye, ken- 
. -dilerindeii gecmi^csiiie E*f atanar. 

A gayretinden testiye ta? atari, o testiyi 
kirmarij zatcn yapmandir. diizup kosmandir. 

Kiip kirjJmi? ama icindeki su doku)memi§ r 
Bu kirmaktan yuzhinJerce yapmak mcydana 
gelmi$. 

28G0. Ktipiifl her parcast oynamada, hallenrricde. 
Fakat yan bucuk akil, bunu olmaz bir jey goriir, 

Bir hosca bak da got; ae testi meydanda 

bu balde, ne su. Allah dogrusunu daha iyi 
bflir. 



Mana kapisim caJarsan, sana a<;arlar. Diisiin- 
ce kanadmi cirp da seni, bir dogan halinc ge- 
tirsinler, 

Diijuitce kanadi topraklara bulandi, agir- 
la|ti. Cunbii toprak yiyorsun sen; topiak, sence 
ekmege dcnmu^. 

Ekmekle d topraktir; bunlan as: ye de top- 
rak gibi yeryuziinde kalma. 

Acikmca kSpek oiuyorsun; kizgict, ge£tnisiz>. 
kStu damarb kesilivnrsun. 

Fakat doyunca da bir les. kesiliyorsun; di- 
var gibi hi<; bir s,eyden haben olmayaiij ayag* 
buLunmayau bin oJup gidiyorsun, 

Bir soluk le^ oluyursuu, bir soluk kopeks 
Arslanlann volunda ua&Ji yelip yortacaksin? 

Aviator ken i^ine yarayan kfipektir ancak. 
Kbpege kcmigj az at. 

Ciinku kopek doydu mu azgitila$ir; guze- 
Urn ava nasil segirtir? 

28^)0, O bedeviyi de yoksulluk ?ekii geriirdu de 
o dcrga\ha ula^u, o devlcte eri^ti. 

Hikaycyi atiiatirken o a^iksiz, o siguiaksiz 
bedeviye padi^ahio trt&S aau soylcmi^tils. 

A§ik, ne soylerse stiylesinj srjziiDde a&k ko- 
kusu duyuJur; ajk ilindc o koku, agzmdan 
burcu-buTcn tuier. 

Fikihtaa sbz acarsa, agzmdan yokluk kokuau 
sozleri dflkulvir; o guzelim sdzlcrden yokluk 
kokusu gelir, 



Sahife 266 - 358 



4*4 



K£SN1SV1 SfRHl I 



Kijfiirden bahsme din kokusu duvulur; 
zandan. stipheden sbz etse ram inane feokusu 
gelir 

Egri-biigru kopiigii bile dogruluk ^indu. 

Anligm-duraJugun temdi, o kapkara (*) sozii 
bezemi^tir. 

Sen o kopii£u, o tortuyu apari bil; sevgili- 
nin i^xindan, dudagindan gikan &6vii$ say. 

A^ikan. pek de istemedigi o sovii?, sevgi- 
linin sevimli yikii i<;in ho$ gom'tir, 

Egrs bi!e sdylese dopm goriinur; ne de gdzel 
egridir ki dogruyu bezer. 

Sekerden sumuna bender bir §ey dtizsen 

emdio mi, $eker Ladi gelir ondan, ekmek tadj 
degiL 

2900. lnanao bin, altin bir put bulsa her ptira 
tapaD '(■**) ahm diye birakir mi hie? 

Onu abr, ate$e atar, egreu seklini bozar - 
gider, 

Boylece de altmdaki put $ekli (***) kaimaz; 
^iinku ^ckil engeldir, vol kesicidir. 

OnuD oziindcki altinhk. Tanri yergisidir; 

put ?ekh, altmda egretidir. 



MEjStVl 5RBH1 I 



4S5- 



(*) Metinde "ftr'ti" yazih; karfilafrirmnda, bu aiiiflE 
iUtlin* "tiie'" }a±t)arak ^liHllmJj, 

{**) Puts tapan tfiii, tUrfcps " T emen" olafafc tcdla- 
mtmijtir. 

(*•*) Miijnj, "i*U" yiLE.Imjj,; duxeltpllrkui ohm a 
"aaJcj" s^iil fitlenmif. 




* Bir pire i<?in kilimi yakma; ber sinegin 
vmltisim dinlcyip ba^im agtitma, gununii yi- 
tirme. 

Sen de sekillerde kahrsan puta tapiyorsun. 
demekur; tierjcyin seklini bitak, manasina bak.. 

Hacca gadeceksen bir bac yoldajj ara; ister 
Hindi oIsud, ister Turk, hter Arap. 

Seklnie, rengioc bakma; ne kuruyor; mak- 
sadi ne; ona bak. 

Rengj kara bile olsa senihle aym maksadt 
giiduyorsa ona ak de; seliin rengindedir o, 

Ba hikaye alt-iist sJiylendi; asik>ann diigun- 
celeri gibi hard; ne ayagi var, ne baji. 

2910. Ezel gibi bumin da ba$i yok; online ttn bu- 
lunmaz. Ayagi da yok, zSten ebcdle akiaba, 

Hatta su gibi. Her katresi bem ba^^ hem. 
ayak, hem de ba^siz, ayaksiz; ikisi de yok- 

Haja; vnllahi de hikaye degil bu; kendine 
gel. Bir hojca bak da gor; bizimle senin bu- 
gunkii halimiz. 

Safinin rengi, ?ekli duzulU-kosuludur ya- 
ninda ge^mi^, anibnaz bile. 

Arap da bizizj testi de biziz, padi^ah da 
biaiz, hepsi de biz. Ft^it yalaoa'doiatia du^en, 
bumi anlayamaz. 

Akli koca bil, su nefis de, §u tamah da kadni. 
Bn ikisi karanliktaiidir,, inkarcuhr; akilsa i^iktir,. 
mumdur. 



Sahife 267 - 358 



£8$ AfESNBVl EfiRHl I 

SimdL inkann tcmeli ncreden doguyeir; bu- 
nu dirde. £iinkvi bururuin fe^it-^it, renk-renk 
paica-buguklarj var, 

Bu biitiiniin panja-biifugu, buriine kar?j 
parca-bufukiara bcozemeis; giilUn bir parcasi 
olan gii! kokusu gibi de degildir. 

Yesiliigin giizelligi, gii! tin guzelliginin par- 
ca-bonjugudur; kumrunun sesi, bulb u Kin $aki- 
inasindan bir parcadir. 

Anlujjimasj zor olan geyleri anlatmaya, so- 
rulan cevaplandirmaya kalkisirsam susuzlara na- 
Sll, ne vakic su ver chili rim? 

2920. Eger laroaniiyle zorluklara daldinsa, da- 
rahp kaldinsa sab ret { sabir genisjigin anah- 
caridir. 

Sakin dusfincclerden, sakm. Dii^iince ars- 
landir, yaban esegidir, goniillerse ormanlar. 

Perhizletj ilaflartn basidir; kasinmak uyuz- 

3ugu arttiriT, 

Per ha , gerfekien de ilScm temebtdir; pehriz 
et dc canmdaki gucii-kuweti scyret. 

Bu uozlen, kulak: gibi duy da akradan bir 
kiipe cakayim kulagma. 

* O vakit, kulagi kiipeli bir Ay olursun, 
kuyumcu kesiliisin; ta Ay 'a dek, SiiTcyy&*ya 
■dek yucelirsin, 

Once sunu dink: Bu ^egitli hglkm canlan 
-da eliPten ye'ye dck cejitlidir. 



MESNEVI 5EHHI I 



4S7 



Bir Kikima, ba^taa ayaga dek birdir sma 
bir bakima da cesitli barrier, birbirltrine ay- 
kind ir, cejiili yfinlere gekikbilir. 

Bir yiiiden, harfler birdir, birbirleriyle bir- 

le§mi§lerdir; bir yuzdense birbirleruie zir- 
ur ; bir yiizden sanki sakadir onlar ; bir yuzdense 

dogru, 

* Kiyamet gunu, her$cyin Tanrt'ya sunn- 

lacagi grind iit; kendini gostermeyi de siisknip 
bezenen ister. 

2930. Kim, Hindi gibi kara sevdalara diismusse., 
kendini gosterme giinii, onun rezillik fagidir. 

Giine§ gibi parlak bir yiizii olmayan, per- 
deye benzeyen geceyi ister ancak. 

Dikeninde bii gul bile yoktur; ilkbahar 
^aglari* onun gizledigi seylere dii^man kcsil- 
mistir. 

Fakat ba?tan ayaga gul olanaj siisen kesi- 

lencyse bahar, iki aydm giftdiir, 

Man j hi oimayan dikenj giil bahsesiyk yan 
yana gelebilniek icin giiSJ mevsimini isterj giiz 
mevsttnini. 

Giiz onevsimini ister ki o mev*im, bunun 
da giizelligini yrtsiin, gizlesia, onun da aybuu. 
Sen de tie bunun rengini giir, ne onun kirini, 
pasim. 

^u halde giia mevsimi, ona ilkbahaidir, 
ya^ayijur; c.iinku guziin kara tajla yakut bir 
goriinur. 



Sahife 268 - 358 



488 MESNtVl SliBHi 1 

Bah^ivan, bumi gfciin de bilir, goriir, Bir 
ki§inin $u goriisu yok mil? Btitiin diinyanin 

goriis Linden ve^dir. 

Zasen diinya, o kendisinden gecims., ger^e- 
ge dalip girniis ki$idir ancak. Gokteki yddjzlann- 
hepsi de Ay J m paiiea-biieiijnidur. 

Bunun icindir ki biiitin guzdler, miijde, ntfij- 
de, i$te ^imdicek ilkbahar geliyor der dururlar. 

2940. Cockier akar su zincin gibi partamak, 
mcyvalar, tomurcuklanmak i^ira hep bahari bck- 
lerier. 

Qfck ddkuldii mii meyva ba$gosterir; bederr 

kinldi nu can ba^gflsscrir, 

Meyva m3n£dir; fujekse o mananin sekJi. 

O c-teek milidedjr; meyvaysa n!tneti. 

(^icck dokCildii mii meyva belirir; o yitti 
mi, bu, coital dik^a eoftalir, 

Ekmek, kopanp yenmedikce nasil giiij-kuv- 
vet veriT tnsana? Salkimlar koparjhp sikilmadjfc- 
$a garap oJur mu hi^? 

Hetile. iiaclarle dbviilup yogruJmadikca ilac- 
lar, nerdeo sagbgj arttifacak> 

Pirin sifatlan vc una uymafc 

Ey Tann j$igi Husfimeddin, bir iki kSgit 
fnzla al da pirin sifatlanni yaz. 

Nizik bedeninde giic-kuwet dc yok ami 
hi dm de, gtlnes olmadikfa ji^iklanmiz yok. 



MfSNEVl SERHl i 



489 




* Kandil olmusttm. sinja kesilmi^sin ama 
goniil ehiinin ba^ism, ipin ucusun sen. 

Degil nu ki ipin ucu serin elinde, senin 
istegine uymu?, gonfiJ gerdanugindaki inciter 
de scnin ibsaiun. 
2950. Yoi Men pirin haUerini yaz; piri 6C9; emu, 
yolun ta kendisi bi). 

Pir yaydir, halksa giiz ayi. Halk geceye 
bciizer, pTrse Ay'dir. 

Tflze, gen^ b&hra pir adini taktun; qinkii 
o, Tanri lutfuyla pn* oimu&rar; giinletin gelip 
gecmesiyle depil. 

Gyle bit pH-dtir o ki, oua banian gic yoktui] 
tiylesine «k mciye nc e$ vatdir. ne bcnaer. 

"* Zacen eskimi^ yillanmi$ sarap daha kuv- 
vetli cjlur ;hele "Tanri indinden v o1ijr$ao ?arap,.. 
PJri se$, pirsiz bu vnicuiukta pek biiyuk 
ifetter, korkular. cchlikeler rardir. 

Binjok kere gittigin yolda bile kilavui (*) 
olmadikca pet-peri^an olursun. 

Hie gi>rtnedi|in bu yola- sakin yatoiz ayak 
basma. kilavuzdar ba^cekmc. 

A ahmak. ba^inds oiiun golgcsi obnazsa 
^ulyabam seal* ba^ini dondutilr. 

Gulyabaui, sana zarai verir de yoldan az- 
dtrir sem. Senden daba akdb nice kijilei bu 
yo!a du^tii. 



i 9 } "'Kilnvuz" boy It. tllikje gctiyor. 



Sahife 269 - 358 



m 



MESSIVI SEKHl I 



2360. Yola du?enlere f o kotu canb tblls nder etii- 
Kur'aVdan isit, 

©nlan, ana yoldan yiizbinlerce yd uzak- 
lara dusurdu;kimii£luklara ugratu; firciplak et- 
ti-gitti. 

* Kcmiklerini, gor; saclaruu seyret de ibrer 

alj, o yana e^ek siirme. 

Esegin boynunu tut, yola siir onu; yol er- 
lerinin, giizdce yol bilerdcrin yolutia getir onu„ 

Kendine gel, esegi kendi keyfme birakma, 
ondan el eekme. ^unkii onun a$ki, $ayirbga, 
fimerJigedir, 

Bit soluk gaf letc di^tun de onu biraktut 

mi, fayirliga dogm fersahlarca yol akr-gider, 

Esds, yolun du$mamdir, sayinn sarho$u- 

dur ancak. O, Dice e§*k sflhibfni oldtirmii5-gii> 

mistir. 

Yolu bilmiyoTsan e§ek neyi isierse onun ak- 
sini yap; ziten dogm yol da budur. 

* "Kadmlarla danism, sonra da ne dedilersc 

aksim' yapin.„ Geifekten de otdara 4s! obia- 
yanlar helfik oldu. 

Nefsin istegiyle an dostluk et; tfinkii Allafr 
yolundao seni azdiran odur. 

Diinyada, yoldaslarw golgesinden ba$ka hif 
bir $ey, bu dilegi,, bu istegi kinp gepremez. 



2070. 



* * 






($ERH) 

2253. Beykle baslayaa hiklye, ^Musibet - NSrae„ 
-ve "Cami J ul-Hik:lyat„ ta gejer. Bedevinin bin, colde, 
bii cukurda birikmis. yagirmr suyunu goriir; icince 
xadjna doyujn oJmadigini anlar; bu der, mmlalia cen- 
net suyu ; bu suyu halifeye gotiireyim, O £3gda halife.. 
Me'mun J dur (b'lm. 218 H. 833). Testisini doldurup 
Bagdad'a gider, haUfeye sunar; sana cennei suyu ge- 
tir dim der. Haiife, yerini, yurdimu Sgrenir; ona ih- 
^anda bulunur. Hemen don, yurduna gii der, Bedcvi 
dondukcen sunra da ncden tez dontturddgunu soran- 
laraj trmagi go nip utaumamasmi istedim der (MaShiz; 
% 24-25), 

Mevlana bu hikayeyi tasarruflarla nakleder. Bir 
^81 aiJesinia yoksullu|unu canlandij-ir, Maddi yoksuf- 

luktan, mane vi yokluga doner; ir^ad kudretine sahib 
olmadiklan halde miir^id gccincnlerden sVsz n;::ir, 
Bunbra tiyaidatfrjj binde bir ibtimaile ve ancak inan^Ian 
yiiztinden gerfege idasabilecekleriiii ihtiyath bir dilie 
biJdirir; fakat bunlara yakla^mamanln iiizumunu da 
siiyler. Zahmetin rahmete, acuain [atliya ula^acagini 
anlatir; camaliin k5tii]ugunij bclirtir, tn^anin, hcrjeyi, 
kendi giiru^ cevrcsindcn gBrebilecegici soyler; erke- 
ginj kadina kar^i zafmi diJe getirir; feadmi over; ona 
buy ilk bir mevki verir; hadhe dayanarak devrinin 
en ileri goru^unii akseuirir. 



Sahife 270 - 358 



Mt.rt.VLV I SEHHl J 



«3 



MtSNEVl- SERHt I 



Inanmayatun bile gizli bir ?iiphe ifinde oldugunu 
bildirirkeu Firavun'un, Tann'ya gulice yalvari$in> 
anUtir. Salih Peygamber'in (A.M.) kissasina gci;er; 
bilgisizligin nasil bir mahrumiyetle sonugJanacagini 
canlandmr; kahia ugrayanlarm, yaptiklan igler yiizuu- 
den ugradikianai sSylcr. Ban?in yuceligim over; 
olgun kijinin yaptigi, i&ledigi jeylerde bit hikmet bu- 
lundugumi, nikis ki^Uerin, onlatj oraek almamalan 
gerektigini belirtir; her bilgi sabibiiiin, ancak keudi 
bilgisinde usta oJabilecegini, ferdiyctindcn gecebile- 
nin topluma yayilabilecegini f?ilh eder. Bu arada, hi- 
kayedeki rcmizlerden de bahsedip nefis istegindeii ve 
tamahtan, olguo kislye uymakla kurtulmanin miimkiin 
oldugunu anlatir. 

Ba$hkta ge^eo Hatcm, comerttfgiyle me^hur bir 
Araptir; Tay boyundadir. Hz. Muhammed'in za- 
maruna en^mis, fakat Hz. Peygambcr'm (S. M.) dSvete 
ba^Umasindsm once vefSt etmigti. Kizi Miisluraaa 
olmu$tur. Oglu, tince §arn J a ka$mi^a da sonra Medine'- 
ye gelmis, Mdslumanhgj kabui etmigtir. 

2260, Arap ounayan millederia hepsine "Acem„ 

deoir; bu soz, yabancj manasinadir. 

22 54, ff Gide-gide gitalin dogdugu yetc vatdi; 
orada bir topluluk g&rdd ki onlarm gune^tcn baska hif 
bir elbbesi yoktu; giine§, orada, oyle bir topluhij|a 
dogmadaydi.,, (Kui'An-i Keritn; XVIII, Kehf, 90). 
Mcvfani, bu mazmumi, bu ayet-i kerimeden almig- 
Ur. $eyli Galib de (1213 Hi 1799), ff Htisn ii Ask,, ta p 

Giydikleu dftSb-t Temm&s 
Iftiklen fu'k~i cihan-sulf 



heytinde, ayni mazmumi dile getirmis.tir (Divan; 
Mxsir, BtUak - 1252, Sonda Hiisn ii A§k, a. 12. Hiisn ii 
Agk; Galib'in elyazisj; Fotokopi s. 4-; bey it, 6; Metin, 
s. 61; ilk beyit. Altin Kitaplar Yayinevi; 1st. 1968), 

2267, Samiri. Musa P. (A.M.) Tur'dayken tsrail- 
■ogullatim dinden dotidUreo adamdrt. Onlarin Mj- 
sir'dan ^ikarken alip getirdikleri altin ziuet ejyasim 
ericmis;, altin bir buzagi dckmu$, i$ tc M&$£ J ruia da, 
sizin de mabfiduftu* budur dcmi§tL Yaptigi buza- 
gtniD boguidugiiau de duyaa tsrailo^ullari, Hiiruti'nn 
bgiltkritii dinlemcmj^leT, ona tapmaya ba^lamislardi, 
Musa. Tur'daQ gdince Harun'a kizmij, da bunu 
Samiri'nin yaptigim sbylemijti. Mdsfi, Sflmiti'yi sor- 
gtiya $ekitice o, ben desmi^ti, onlaTin gbrmediklerini 
gordiim; sana gelen melegin ayagiru bastigi yerden 
bir avu^: toprak aldim, heykelin mayastnu kattim; 
v yii^den bOguruyor. Musa, Samiri J yi kavmin i^inden 
kovjnuj, diinyada cezan, rasdadigtna, bana dokun- 
ma diye ba^trmandit, Shirct cc^asi da ba^ka demisti. 
Ondan soars bu buzagiyi eritmis;, dovup ezmi^ de- 
nize attinmjtir (Kui'an, XX, Tabi, 85-93), rt Ahd-i 
Atiyk„ te buzagiyi Harua J un yaptigi bildirilir ki bu 
da bir buhtandir (Huruc, XXXII). 

2276. Kiran, ik] yddizin aym dereceye gehnesi- 
dir, Bu takdirde bitiniu golgcsi oburiinuo ustiine 
du$ecegi icin giine^ten aydinlanamaz, rutulur. Yil- 
dv/. bilgisine iDaDanlarca bu zaman, bu kutsuzdur. 

228L §fo, Accih Peygamber *in ogullarindaodir. 
?it de denir (Ahd-i Atiyk; Tekvln, V}, 

Mcvlina bu beyitten sonia, kendisini mficjid gos- 
iertn yaJaucilan siddetle kinamaktadir. 



Sahife 271 - 358 



4M 



MESNE VJ JEIIHI J 



MUS^EVl itKHl I 



496 



2322. "Kanaat tukenmez maldir.„ (Hadis: Cfimi'- 
II, s. 74). 

2323, ten soniaki bashk. <*Ey inananlar, ne diye 
yapmayacagimz seyi siiylmiiiiz ? Allah indinde m 
nefm edilen sey, yapmayacaginis seyi soyleiucnizdir " 
(Kur'an- LXI, Sal', 2-3) 

2330, Bu hadis, 2322. bcyitte g^en hadislc aym 
mealdedjr. "KumViil - Hakaaik,, ca, "Kauaai tiifcen- 
mez maldjr, bhmez defW diye geca (II, 5. 129), 

2331. Yiiriiyup giden define, 181. beytin izahin* 
Nik; 

2342. Bu beyitlerdea, yilan anatmamn sdei ol- 
dugumi, ayni zamanda yilana ve zehirli uayYanlara, 
kar$i afsimlanuiaiun bir gelenek balinde yayumi$ 
bulundugunu anhyoruz. Cocuklugumuzda, yilan, ak- 
rep gibi zehirli hayvanlarm sokiualarma karsi muafi- 
yet kazanmak icin okunadan, bu okuyusla g^imiai 
tcmin cdcnleri gorduk, Buna, "seTbctlenmefc^ e ku- 
nan ve zehirio tesirinden kurtulduguna iuanilan ki~ 
jilcre de "^erbetlij, denirdi, 

2366. "Yoksulluk ovuncumdiir; anuria ovuniirum. .. 
Bu sozii jiifflei, hadis olarak kabul ederler. Mevzjj*' 
sayanlar varsa da (MevzuSt; 5, 57) ff SefiiBt'ul-Bihar„da- 
sahih okrak gecer ve Kur'an-i Kcrim'de yok » yoksul 
ki$iienn methinc dair ayetlerlc de teyfd "edilir, Ayn t 
kitapta, "Yokluk-yoksulluk, iki diinySda da yuz ka- 
rasidir,, hadisini de, yoksulluk, guscl bir yuzdeki si- 
yah bene benzer, o adamin guzelligini arttirir larzin- 
da cevrih edetderin bulundugu bildiiilmekts;, Jierke- 
sin Tann'ya nazaran yoksul oldugu ve bu yoksullu- 



gun umunil bir m3hiyet arzettigi anlatilmakta, "Al- 
Ikbim, benij sana kar$i yoklugumu - yok&ullugumu 
bildirerek zenginlc$tir ; sana muhtai; olmadigirm zan- 
nettirccek tarzda yok$ulla$tuma„ ve "Malum, beni 
yoksul olarak ya§at; yoksui olarak oldiir ve yoksullaria 
has.rcr.„ hadis leri <k rivaye' cdilmektedir. Bu hadis- 
ierle, "hi kaldi ki yoksulluk kufiir oluyordu„ fiadi- 
sine ve yoksuliukran Allah's sigmmaya dair vari& 
olan hadislere dt §u suretle mana verdir: Istenen, 
oviilen yoksulJuk, varliktan, benlikien, fcrdiyetcen ge^- 
mektir; kuluu, Tann J ya kar^i yokiugunu., aczini, 
ihtiy acini anlamasidu. ALlll/a siginilan, kiifre kadar 
varan yokluk - yoksulluksa maddi vokluk - yoksulluk- 
tur (c II f s. 377-378). 

2372. Bu beyit, bir hikfiycye dayanjr: 

Bir kadimn bir oyna^i vardn. Kadm, koca^iyla 
cayira ^<kmi?tir; oynaj! da firsat gozlemcktedir. Ka- 
dm, oyoa^ma, su caldiga sin diye i^arer eder. Sour* 
da kocasina, ben ?u agaca cikayim da armuT to play a- 
yun der vc agaca ^ikat. Armui loplarken bitden, ko- 
ca$ina, utanmaz idam, vanmdaki kadin kim; gozii- 
rfitn Bniinde neler yapiyotsun diye feryada ba^lai. 
Adam, yahu, kaditum, yammda kimse yok derse dr 
kadm feryadi kesmcKj bir zaman sonra agaftan iner, 
sahi dcr, khnse yok mug; tuhaf ^ey, bu aga? ca hir •*■ 
var; bir de stii 91k bakalim. Adam agaca ^ikinca oy- 
na;ma infect eder. Bu defa ad am feryada ba^lar. Ka- 
din^-beu sana demedim mi dcr, bu aga<jta bir 15 vaxy 
hdc agai^tan in dt bak. Adam, aga^tan inerken oynaj 
kafar gidcr. Adam, kim$cy] goremeyince hakkfn var- 
nu^ der, "Armui a^aemdan in de bak„ atasbziij bis 
liikaycden meydana gelmi$ { Ankara vij 5, 213), 



Sahife 111 - 358 



; 



496 



MESMEVi SRRHt I 



2376, Siddiyk, gcrcekleyki dcmekdr. Hz. Muham- 
med (S. M.), miracun anlatinca mu ? rikler t artik bu 
olmaz demi^ler ve Ebfi-Ceh?, Ebu-Eckr'e rasdayin- 
ca, arkadasin. bir gect ifinde Kudus'e gittigiui, gok~ 
lere ^iktiguii soyliiyor. buna da inanacak mimta demi 5j 
Ebu-Bekr h o stfylediyse dogrudur cevSbiiu vermis 
bu yuzdcn Siddiyk lakabiyle anilmi^tir. 

3434. "Kadiniara, oguJlara, yigm - yigm birik- 
tmlmis altm ve gumi^ltre, gifed ye cins atlara, hay- 
vanlara ve ekinlere karsi insanlarm asm sevgisi var- 
dir ve bu sevgi, msanlar i^in rezyfn edilmis bir sev- 
gidir. Fakar bunlar, dunya ya§ayi$ina a it bircr ma- 
tahtan ibfirtttir. Sonunda varilip gidilecek yerin giizel- 
hgiyse aticak Tann iadindcdjr.,, (Kur J an; III, Ali 
tmraii, H) Beyitceki "Zuyyine limits,, sozii, ayain 
baslangieidji. 

2435, «&yle bir mibutaw ki sizi tek bir fcisidcn 
yaratti; iilfet vc iinsiyet etaiesi Igin esini halketti. Dar- 
ken erkek, esinc yafcla^nca e^i, liafif bir yuk tasimaya 
ve onunla gidip gelmeye ba^ladi,,,^ (VII, AW, 139). 
Bcyirteki "Yeskdn ileyha,, sGzii lyet-j ketfmedcndir! 

2436. Zaloglu RusEem. Eski Hind dininde bit m|- 
but ranimrken Iran'in milolcjik tarihine bir kafora- 
man olarak ge^mistir. 2a!, ihtiyar, ak sa^h, ait sa kaIIi 
demekdr. Rmem'in babasi, dogdugu zaman saclan, 
fcasjan, kirpikleri abni 5 ; bu yteden Z|l adim vermisler. 

Hamza, Hz. Peygamber J b (S.M,) amcasidir. Uhud 
savasjEda, sehid obnustur; yigidikie tin alm 1? tif. 

2441 den sonraki baskk ve bahis, Hz. Muham- 
■ncd'in, "Hayirldaruuz, e hb n e hayirb olanlardir,,. 



MESNEVT JERHl I 

"HayiriiniZj chline hayirb olanimzdjr; ben eh lime 
en bayirh bir ki?iyim; kadndaTi, ancak kerern s^hibi 
ki;i ulular; onhn asagilayansa aitcak korii kisidirj, 
hadislerine dayanmaktadir. (Cami'; II, s. 6. 9), 

Bu bahis, MevJana'nin kadina, i^timSi hayatta, 

aJle hayatinda vcrdigj cbemmiyeti belirtmektedn, 'Hhi 
iria-nh„ te de, 21). boliimde kiskamjbgm aleyliiude 
bulunur ve bir ha&taJik olan bu huyurkj Silcyi ptrlsjan 
edecc^ini belirtir (s, 75). 

Mevlan4'mii kadmlar meclisine gittigmi. semft* 

etdginij kadmlit^n, Mevlana J run ba^ma giihtr itrp- 
tiklerini bibyomz CMcvlAna Ceiaieddin; s. 211-2 13). 
Aacak bunlann, bu sbzleriii, teserturiin lila-uiDSuilu- 
gu gibi a^iri bir fikre yijncldigini soyleyenleriD, Mev- 
iiiuVnitJ ?ertata ne derecede bagli oldugundan haber- 
leri buiuamayatdar, ^ahut kasub fikirler giiden ki^iler 
olduklaruu da burada soylemek W^umunu duyu- 
yoru^:, 

244G dan sonraki baslifcta, 507, yahut 611 de (1210, 
1214) veflt eden Kizami-i Gcncevi'nin lf Husre\ r u 
^irin A , indeki, "Dcr isiidlal-i bikmetha-yi aftrim^,, 
faslindaki ; 

Be nezd-t akl-i her Mnendei hest 
Ki ba geretende gcrdatiendei hest 

beyd var. 1st. t)niv. K. Farsca yaz. lanoda, 2R6 No. 
da kayitl) bulunan ve 005 xc (1409) yazilmi$ Diiiha- 
da bu beyit, 

Beli der tttb'-i her ddnemdei hest 
Ki bd gerdettde gerd&wtukt hest 



Sahife 273 - 358 



ME5NEVJ SERHI J 



■19S* 



>m 



MESNliVJ S£liHl I 



^iniadT (23, Mi, beyit), Ayni K. de, ayni kjsim^ 
da, 243 No. da kayitli niishada ilk ousra', 

Yski der rai*-r her ddnendei hen 
dii (24, a). 

2462. Tas ¥ almak. Ay, eski bir inanca gore $ey- 
tanlar tantfmdan rutulurmus. Ay tutulunca m&, kab, 
kacak ^alinirsa, seylanlar korkup ka^arkrtni^ Ay 
da kuitulurmug. Bu gdenek Anadolu'da hata vardiT. 

Firavun, Kur'an-j Keiirn'de anlatildigi gibi, Ta n - 
niik d&vasma giriijinis, ben sizin en yiice rabbinizim 
demisti (LXXIX, Naziat, 24). 

Mevlana, bu bahiste hidayeT erbabiyle dalllet 
orbabLtti anlatmaktadir. Insan, masum dcgildii; onda 
iyilige oldugu gibi, kotuliigc yb'nelme istidadi da var- 
dir, Hz. Feyganiber (S.M.). ^inizden h^biri yoktur 
ki cinlerdcn biri, ona es olmasin^ buyurmus, sang 
da m sorusuna, "Bana da; sneak Allah bana yardim 
■etti; ona iisr oidiim; Miisliiman oldu da bana ancak 
hayri emreder,, cevabim vermi$tir (Muslim, 1st. Mat. 
Amire - 1334 H. c. VIII, s. 139). Bir gece Hz. Alu- 
hammcd (S.M.), Hz. Ayi$e J nin yanindayken di^an 
^ikmis, biraz soma Hz, Ayise de fikip Hz. Muham- 
med'in bulundugu ycre ($%&£, Peygamber, $eytanla 
■beraber mi geldiu diye sormu§; Ayise, bcnira yanim- 
da bir §eytan mi var deyinoe Hz. Rasuk, "Her msanm 
yamnda bir seytan vardjiv,, demi?; Ayise, stoin yaninda 
da var mi diyc sorunca su cevabi vermisrir; "Ei'ct, yal- 
mz, rabbim bana yard™ cm de seytanim Musliiman 
oldu.jj (Aym cilt, aym s.) 

Bu bahiste, Hz, Rasul-i Ekrein'in, "Her dogan, 
fitrat ikere dogar; dili sfiz sbyleyinccye dek de bu 






yaratihstadir, Sonra aimi, babasi, onu Yahudi yapar, 
Nasrini yapar., Mecusi yapar,, hadJsini de hatirlamak 
gerekir (CamT, II, s. 79). II, surenin (Bakara) son 
lyet-i kerimtsi olan 2(36. ayetinde, mealen, "Allali 
hie kimseye giiciiniin yeteceginden fazla bir $ey teklif 
etmez; herkesin kazandigj scvap kcndisiiie aittir; 
elde citigi sui; gene kendisine aitj.. buyurulmakta;, 
hayir ve sevap. (f leha m& kesebet,,,, suf vc kotuliikse, 
"ve aleyhS m'ektesebct,, diye ifade edibnektedir. 
iktisah, sonradan ediailen, kazamlaa jeyJetdirj bw 
bakimdau kbtiiliikte, ijevrenin, tetbiyenin tesirini in- 
kfir etmeye ve sufu Tann J ya yiikleyip mutlak cebre 
gitmeyc imkan yoktur. 

2491, Tersine gakilrni^ nal, izi kaybetmek, kova- 
tayam sa^irtmak i(;in atin nallarim tersine gaktirmak 
adebcrti?. 

Bu beyitten sonraki ba^uk. "Ve insamardarij AJ- 
lah/a kaJbiyle degil de diliyJe kulluk eden de varj ona- 
bir hayir isSbet ederse, o haytr yiiziinden ka^bi ya- 
ti?ir. Fakat bir smanmaya ugjrarsa yuzii doniiverir; 
diinySda da ziyait cderj Ihirette de; ijte budor apa^ik 
ziyan,,, (Kur'au-i Kerim, XXII, Hacc. 11). 

2506. "De ki: Ey nefislerine uyup hadden asin- 
bareket eden kullaritn, Allah rabmetinden iimit kes- 
meyin; ^Uphe yok ki AHah biitun su^lan brtcr; jiiphe 
yok ki o, suclan orterj rahundir. w (Kur'an, XXXIX, 
Ziimer, 53). 

2516. Suftler, diinyaya, kaiuata ^iiyuk alem^ 
insana da "kuciik alem^, derler. Insan, kainatm hu- 
lasasidjt, ziibdesisidh\ Agaanj kokuyle, dalJanyla^ 
yapraklariyla, nwyvalai'iyla, herjeyiyle cckirdektc bu- 



Sahife 274 - 358 



BOO 



M] jN.-.v! ¥i.rii[l 1 



lunulas] gibi biiytik aiem de kiiciik aiemde gizlidir. 
Bu bakundan goriinujte kii^uk alem olan, ger^ekte 
biiyiifc alemdir, Hz, All. bir stfrinde, "Ilacin sende; 

■fakat sen bilmiyorsun, Uerdia senden; fakat sen gor- 
miiynrsun. Sen oyle bir apa^ik, h.et$eyi bildiren bir 
kitapsin ki gizli seyler, otttin harfleriyle a<ji*a eikar. 
Kendini kiigiiciik bir cisim sayiyorsun; oysa biiyiik 
31em, derlenmis. - toplanmi? da sende gizlenmistir. 
Disandan bir §eyt muhta$ degilsin sen; kendini bir 
.dii^iinsen., Fakat dusunrauyorsun,, buyumr fDivan; 
Bulak - 1251, s, 3ft}, 

2518 den sonraki bashk. "Hani karsda^ti&nuz za- 

manda Allah, onlan sizin gSziiniize. a?, gosterdigi 
■gibi sizi de onlara az. gwstcrmisti; cunkii Allah, ohcak 
i§i yapacaku, yerine getirecekti ve biitiiti islerin mercii 
AllahAir.,* (Kur j an-i Kerlm; VIII. Enfa% 44) 

Bu ayet, Bedir savanna aittir. Bu bahiste, £31ih 
Teygamber'le (a, m) devesi de anlatilmaktadir. SSIih 
P. Semud kavmine gonderilmi^tir. Ken di sine mucize 
olarak bir dis.i deve verilmi^ti, Deve, Salih'in isare- 
tiyle bir kayadan c/iknuj, £ikar - cikmaz da do|utmu5- 
tu. Olkelertndefci suyu, nObetle, devcyle yavrusu ve 
kavim icecekd, Buna tiayanamadilar; su, yatmz ken- 
dilctinin ohun diye deveyi oldiirdiller. Bunun tfze- 
xtne kbkten, cetin bir ses duyuldu; Salih'le ona ina- 
nautardan ba$ka hepsi oldii - gkti. Bu vak's., Kur'an-j 
Kerim'in VII. sQresinin (AW) 73-79., XI. suresinin 
<Hud) 6-86., XVII. suresinin ClscS) 59., XXVI. s&- 
TCsinin (Suara?) 141-159,, LIV. suresinin fKamei) 
27-32. ve XCL sarcainin (Sems) 11-15. ayederitide 
anlatiljr. 



MESNEVI 5EKHI i 



Krt 



2;>23. "Derken AHiuVin peygamberi, bn, demi$ti 
onlara, AllaVin disi devesi, sekinin ondan ve ona su 
vcri?« kusurdan.„ (XCI, 13). Beyitte, ' r Nakat J uB£hi 
ve sukyaJiIjj aynen §yetten alinmi^ttr, 

2532 ve devami. "Ey kavmirn, is,te su Allah'in 
di$i devesi, size bir ntiicize.,.,, (XI, 64-66). 

2550, rf 0crken onlar sjddetli bir sesle azaba ug- 
radilarj yurtlarmda diz fokmti? bir haJde ymiikoyun 
kapanatak hdak oiup gittiler.^ (VII, 7B). Beyitteki 
"casimkij, sbzii 3yet-i kerimedcn alinnu^tir. 

2569. "^uayb onlardan yiiz ^evirdi de ey kavmim 
dedij andobun ki ben size rabbimin bildirdigi haber- 
leri btldirdim ve opt verdim; arbk kafir bir kavme 

nasil aciyabilirim?,, (VII, 93). 

2580 den sonraki baslik. "lki denizi salmi jtir; 
nerdeyse ka¥^aCakJftC. Fakat arakrinda bir berzak 
var; birbirlerine knrismazlar OJ (LV, RahmSn, 19). 

2596. ^Yiice Allilh'ifl oylesine kullan vatdir ki 
insanlan yiklcrindcn tamrlar.,, (Hadis; C4trii' ; I, 
s. 7B). 

2605. "O, oyle bir Tann'dir ki sizi bal^iktan ya- 
ratmistit da 61 um vaktini takdir etmistir' ve kiyaniedn 
kopacagi zamaoa ait bilgi de ondadir; sonra gene 
de $iipht edcriini/..,, (VI, ED J am; 2). 

2613. "Sirke nc gtliel katiktir.„ {Hadis, Ca^ni'^ 

II. s. 174), 

Bundau sonraki ba^bga abnan ayctin meali ^udur; 
:t Allah, iimnaetinin once yaptlan ve sona kalari sncla- 
nni sana bagi^lasiu ve satia, nimetlctini tamamtasln 



Sahife 275 - 358 



503 



MFSNEV] ftmjl [ 



MESNEVI SlHHl 1 



ve seni dogru yola gotiirsiiti diye $iipbe yok ki biz, 
sana apacik bir fetih scnnj$izdir„, (XJLVOI, Feth, 
1-2)- 

2615-2617. "(Siikyman), Rabbim demisti, beni 
bagilffa ve baoa b'yle bit saltanat ver ki bendea scrnra 
lii£ bir kimse, o saltaData afijj olmasin; $(iphe yok ki 
tfeoia vcrgia, ihsamn boldur," (XXXVIII, Sad, 35) 

2645. "Inanmis kijtnin anlayi^mdan saknnn; gijti- 
"k{j o, ustun ve ulu Allah i$igiyla bahai, g5rur.„ (Ha- 
db; Cami'; I, s. 7). 

2656. "Bir^eyi scvdin mi o ^ey, savi kHr eder, sagu 
*dcr.„ {Hadis; I, s. 123). 

2664, ft Yeiime, gtfgume sigamadun da inanan 
-kuhimun gonliine sjgdim. w (lhya J ul-Ul{kn'dan nakkn 
AMdl$-i Mesnevi; s. 26). 

2667. "Ey iyiden iyiye inamni^ siiphcden kurtul- 
THT15 can, don rabbine, ondau razi olarak ve rix&sim 
kazanmi$ bulunarak; artik katil kullarimin arasina 
ve gir cennetime,,, (XXXIX, 27-50) 

26S3. "Gtrfjekten de yiice Tatin, halki yaratinca, 
rahmecim gazebimden ustiindik diye rahmctini keu- 
disine farzeffi.„ (Hadis; Cami; I, s, 60) "Rabbiniz, 
halki yaratmadan once, rahmetitn gazebimden ustitn- 
duj diye rakmetini vaadetfi.„ (Ayni; II, s. 75), 

2702-2 7 0+. Mecnfoi'un, "Ley la Irak'ta hastalan- 
mi5 diyorlar; kejke onu tedavi edebilccek bir hekitn 
ulsaydim,, mealindeki beytinden ahnmistir (Ma&bizj 
-s. 28). 2704, bcyit, Arap^a oiarak bu beytin, "Fail5tiin 
faJlatun fdilat„ veznine cevrilmi$ $eklidir. 



Bu bahiste, Bagdad'in, hilpfct merkezi olu^undan, 
2807. beyittcysc AbbasoguHarmin, kiy&mcte dek dine 
arka oJacaklarindan bahsedtldigine gore apacik anla- 
Siliyor ki "Mesnevi,, nin biriaci cMi, Bagdad'in Mo- 

gollar turafindan zaptindan, ylrti hicri 656 dan (1258) 
#Dce yazdmaya ba$!anmi§nr. 

2705. "Gclin de,„ III. surenin 61., VI, surenin 

151. ayctlerinde gecei. 

2720, ft §uphe yok ki Allah, kcndilerine cennetj 
vcrmek uzere inananlann canlarini, tiiallanm satin 
almi$tir; tildiirurler, oliiiduiuliirler; her iki surettc 
dt vaadi ger^ektir vc Tevrat'ta da sabittir^ IncilMe 
de, Kur'aVda da ve abdine Allab J tan daha ziyade vefp 
«den kimdir ki? Artik gu giristiginiz an? - veri§ten 
dolayi da scviDin ve budur en biiyiik kurtulu? ve sq&- 
det.„ (IX, Tevbe, 111) Beyitte, ff Allab satin almijtir 
sozii, "AUah J i^tera„ tarzmda dye^i kcrimeden lafzan 
iktibas eddmi^tir. 

2725. "Alti |cyi yapacaginm vaadedin, bans bore- 

lamn; ben de cennetle bor^lanayim size: Soziinik 
ger^ek olsun; vaadtfttiDii mi, vaadinize vefa edini 
-size bir emanet verildi mi, hiyanette bulunmayin; 
irziimzi koruyun; haramdan gbz ymuun; cllcriiiizi 
haramla bula^tirmayin.,, (Hadis; C&mi'; I, s. 36). 

2739, Arap alfabesindeki harfler iki cesit &iia- 
ianmistir: 

1) Yazib? baJamindan birbirine benzeyeiderin yan - 
^ yana gecirilmesiyle, 

2) Harflerden terkipler (stJzler) yapilarak. 



Sahife 276 - 358 



so* 



MKSNLVt 5EHHI [ 



Bu ikinci tertip, "Ebc(e>3, H( e )v<ve>, H{u)t(t)i, 

Bu ikinci tmip, harflerin kolayca hatirlauniasuu 
saglar. "Ebccd,^ diger bir tabirie «Ebl<£d„, bu ter- 
kiplerin hcpsinc bfrden vierilen addir. Bu ctrtip, Ibr&ni 
vc Arimi tertibioin aym oldugu gibi, birinci ve ddr- 

diincii tertip olan «abcd,klm n„, ban dillerinde- 
de aira bakimuidao aynidir. 

Bu terkiplerc, hiikinrsdar adlari, geytaniarin adlari, 
gunkrin adJari diyenler oldugu gibi Adem PeygamhK* V 
men. sahifder oldugunu sbykycnler, bunlara c^ith 
mSnalar vcrenler de olmu?rur (Mk'aVul-Makaasid ft 
Def'iWVfefasidj 1st. 1293, ra*bas. s. 154-155). 

Bu terkiplerden bir de Ebctd hisabi meydana 
getirilmi ? tir, Uk on harf birden ona kadar dan ra- 
kamlan gijsterir; ondan sooraki on harf, tmaj-onar 
sayi alu ve ondan yiize kadar olan rakamlara aittir. 
^K „ haif indcn sona dek on harf de yuzden bine kadar 
olan rakamlara i$arettir. Herhangi bir is, bir dogum, 
evlenmt, bir mevkie yiiceli 5j yahur oliim, bu harflerlt 
meydana getiriien bir soz, bir terkip, yahut nnsra' itfr 
lesbit edilir; buna "tarih dujurmek^ denir, Mesela 
Mevlana 672 hicridc vefat etmistir ; Atap yazisiyl* 
"lbn, 3 (ibretj bu yib gosterir. 

Noktali harfJcrle dusuriilcrt tarihc "Aiacevher* 
Gevher, Giihcr, Guher-dar, Cevher, Ccvher-da r> 



(*) Puranlet i c in* alinan harder, amldfl yoktur, tstkip- 



MESNEVJ 5ERHI t SOS 

Ccvherln", noktasiz harflerie dugiiruleae ^Miihmel„ 
<lenir. Biitiin harflerie dii$unruiiirse ff Tarih-i tam w 
derler. Mista'da bir tazlalik, yahut cksikhk olursa, 
bir sozk, meseia iicler, be?ler geldt, yahut fiku gibi, 
ttrtb misraindan foceki misra'daj ekleneock, yahut 
■^lkanlacak sayj belirtilir> buna da "ta'miye,, derler. 

2750. XXVII. sureniri lfl-19. Syetieriude Siileyman 
Peygamber'in (A. M,) f karuica V&dtabe geldigi, bir ka- 

nncanin, karuica-laraj yuvalaruiiza girin ; Suleyman 
ve ordusu $i2i ^igjietnesin dedigi, Suleyman'ui bu 
■sb'zu duyunca hafif^e giildinsedigi anlauhr. Halkj 
buna ^uuu da ekleini$ti: 

SiJleyman t ben bir peygamberim, sisi hi^ cigncr 
miyim demij; o kannca da, maksadsm ba^kaydi; seniu 
debdebcni goriip seyrc dalailar da zitdflccini unuiur- 
lar; onun i^in bu sozii scyledim demi?. 

Ululukla aciz, IslSmi klasik ediibiyatta, bu ayete 
dayanjlarak Suleyman ve karmcayla te^hii edilitn 

2758. "Vedduhi IfJ yam andolsun kujluk ca|ttKl 
■diye. baslayart ve onbir ayettea meydaua gelen sQrc, 
Kur'^m Kerim : ifi XCI1L surestdir. Bahsedilen Jyei-i 
kerlme, ^Dileyeni bo§ ccvirme, azarlama^ mealindeki 
10. ayeiidir. 

27CG. Zumriidiiankaa. Iran mitolojisiride "Si-niorg,, 

■diye gecer. Araplar bu kusa "arJcaa,, demi^lerdir. 
Ankaa^ boynu pek u^ufl demektir. Yiizii uisana 
benzcycn bu kujUJi tiiyleri nenk - renkmi?, Ocua 
renkli oldugundan Far&ea otuz rcnk manasma 
gelen "Si-reng^j otua ku? buyiikliigiinde o!du|un- 
idan, yahut kendisinde otuz ku^un alameti bulun- 



Sahife 277 - 358 



500 



MflSNKV] SERHI J 



dugaudaa da otuz kas mMsiaa "Sl-morg^ adlariyle 
amlmis. D 1S i l aa bu ki^a bir de crkek yaraulmi S 
Musi Peygamber ? aginda vikuda gelcn bu kusan 
cinsi ^ogalnas, Necid ve Hicaz bdlgderine ya^laais; 
cocaklan kapmaya baslamislar. Halk, zamanianndaki 
peygambcre sikiyettc buluflm^kr; o da dua ctmis 
Taari bu ku§u n dnsim yok cuni$. Yok oldugundan* 
yahur 9 ok yiiksefc a^ga i C in gCriiiirnediguiden "An- 
kaa-yj Muhnb„ da denmis. 

< r ?ch-Namc M ye gore Rustcm'in babaa ZaTi bu 

kus bcsleyip biiyiitmu^riir, 

Brtm folkJorumuzda bu ku$, Ziimriiduaokaa aduu 
almistir. Hayirh bir kustur; roasaUarimizin kabramani 
KcJ-Oglan'in koruyucusudur, arkadasicur, 

JUevlaaa'nifl Si-morg>La n mal^adi, birUk hava- 
smda a V aa vahdef eri. ger^ek erendir. Aym ^man- 
da Kafdagi J nda h yarn yakinhk makamiada a^aa 
Ta™ adlarinm, sifadarinin maxhan olup bu mazha- 
nyette tahakkuk cden, etnarier yukiinii yiikleamis, 
bulunao erdir. Bit tevdhc gore goaiile de SJ-mors 
ve Ankaa demnijth. 1094, beytia izahma da baW. 

276G. ZSt, sifadar, adlar. Allattin ^ati, ancak sifat- 
Janylc ve nisbetoi idrak edilebilirse de zStinm kunhune 
akhn ermesine imkaa ve ihtimal yoktar, tasawur dahi 
edilemez. Hayat, hdem, bakaa, iiim, semi*, basar, kud- 
ret, tekvto. gibi zata rati' stfatlara "Zati sifatlar,, denir 
Tann'ya, isbSu v3cib olau, varligaiin kendindefl olasu, 
cisim ve dsmaniyetteu mune^eh bulling, bir olup e$i- 
di, orta£i bulunmay^i gibi sifatlara "\Subutf ltfa%„ de~ 
a*. Bunlaidan ba$ka bir dc, mahtukata raci' sifatlar vai> 



Misxrrvi fERHf 1 



507 



dir; diriltmck, oldiirmek, yaratmak, nzik vermek gibi. 
Bunlara da"Fi J ii sifatiar,, dcrler. Sufilerin fo^u, Tanri J - 
ya, esmllyi, yarn Tann adJarini anarak ulaijma yoJanu 
rutmustur, Bunlann yoluna (f Esma yoUi ti dciiir. Ilk ea- 
mauiarda "Li ilihe ill^lHh, Allah, Hu„ adlar 1m zikrede- 
rek suluk eden esrMciJar, soatadan bu adlara if IIakj 
Kay j Kayyom, Kahhir,, adlanm da ekliyerek yedi adla 
siilukii kabul crni^ler, i^lerinden ayrilan koDar, bu 
yedi ada bazi adlar da kacarak eklendier yapmi^brdiT 
kf bu eklenen adlara rf Fiiru J -i Esma,, denii;lerdii. 

Esmaolar, bu yedi ada mukabil nefsin yedi tavn 
oldusunii kabul etmi^krdir ki oniara ''Avtir-i Seb'a,, 
dcnen bu yedi tavir ve bu tavirlardaki Jikirler ?un- 
iardir : 

1) Ncfs-i Emmar; koTuliigu emredip duran nefi$ 
(LA ilahe illallah). 2) Nefs-i Lcwame; kotiiiiik ya- 
pinca kendius km ay sin nefis (Allah), 3) Nefs-i Miilhi- 
me; ivilik ilhamiua mazhar olati n, (Ha), ty Neft-i 
Mutmainae; man9ta, hayir i^lemekte hi? siiphesi kal- 
mami^. (Hak)j 5) Nefs-i R5diyye; Tanri'dan rizi olan 
(Hayy), 6) Nei's^i Mardiyye; Tanri es&sma mazhar 
olmufj (Kayyumjj 7) Nefs-i SafiyyCj yahut Zekiyye; 
ItotuliikJerden ariami^ fKahhlr). 

Nefsia tavirlarina verilen bu adlar, Kar'an-j Ke- 
ftm'ixi XII. suresioiii 53., LXXV, saresinin 2., XCI. 
syresinin 7... aym suresinin S., LXXXIX. silreskiia 
27-30,, XCI, &uresinia 9. iyetinden ahnip uydnrul- 
mu^tui. 

Kur*an-l Keritn'de rf zikr„, namaz, it§atj daS, hac 

rttrcninde tekbir, hay van ktserken Tanji J yi aniriak^ 



Sahife 278 - 358 



MESNEVl SEfiHl 1 



£09 



508 



MBSNEVt 5EKHI I 



TatitJ^yi hatirlamak, namazdan sonra tesbih man£' 
larinadii. JHTz. Peygamber'in, Hz. Ebu-Bekr'c gizli 
ve scssiz, Hz. AITye actk ve sesli zikir (elkiyn ettigi. 
hakkindakj hadkler, tamamiyle, mcvuu'dur (100 50- 
ruda Tasawuf adli esennizc bk. 1st. Gerfck Yayin- 
tvi - 1969, s. 31-41). 

Esma yolunda, salih, tarikate girinee kcndisine 
muayyen sayida ilk adsn zikri verilir. Salik gtirdiigu 
rtiyalan geyhine anlattikca zikir sayisi arttmbr, nihayet 
o addan ikinci ada gtcirilir ve bu, sona dek buylecc 
dev&m eder; hasili miirit, bir hayal aleminde yu var- 
iant! - gider. 

SufHeriiij husus? giyim-ku$aui, muayycn torelcr,, 
vakfa dayman tekkeler ve zikir 3yinleriyle halklarj 
ayrjlmalanm ho? gGrmeyen Melamet erbabi. butiin 
bu hususiyetleri ncddecmi?Ier n esmll yerine a$k ve. 
cezbeyi, Stlkluiin esa&i olarak aimislardir. 

Mcvteviler, esmayj fcabul edenlere K &&fIjLer>„ bu 
tarfkatkre "Sufi tarikiitleri' J n $eyhtetine ve dervijk- 
rine "Stiff jeyhteri, SM\ dervtgleri.,, derler ki bu de~ 
yi^lerdeki "Sufi„ sctzu, konugma duinde "S&fuj, tar- 
zina girmi^Eir. Bdylece kendilerini Obfir tarikalterdai. 
ve mensuplarindan ayiran Mtjvlevilerde yalm? "Al- 
lahj, adi zikredilir. Bu yolda siil&k, hiTmetledir, a$k- 
ladir, cczbeyledir; "De ki: J$te bu, benim yoluffltj 
ben de can goziim apk olarak sizi Allah's cagirma- 
dayim; bana uyanlar da pe$ii fagirmada ve Allah'* 
tenzJh ederim ve ben tiui$riklerd«i degilim„ ayetinia 
meali {XII, Yusuf, 108), Mevlanii'iun yolu okrak ka- 
hOl edilmistir. Mevllnl, babasi Sultan'iil-TJkina, onun 
hitifisi Seyyjd Burhaueddin Muhakkik-i Tirmiz!^ 



.^enis ve Sultan Veled'in ve ilk Mevlana miimessil- 
ap rinin j birisitte muayyen rniktarda "Allah,., aduu 
anmaya icazet verdigi, yah.ut zikir meclisi kurdugu 
hakkinda eski kaynaklarda hi? bir kayit yoktur. Bu 
bakimdan iWevlevilikteki bu ziktin, Mevla«& zannd- 
nirida,, hatfa onun ilk miimessillerinin caglarrada 
bulunrrjadigi, sonradan kondugu kanaatiadeyiz, (Mev- 
JevI Adab ve ErkWua bk. tat. tnkilap ve Aka K. 
1963; s, 120-126). 

2769. "DogurmaK vc dogmamijtir.,, (K. CXI I, 3) 
Dogurma^la, biitiin var olaolaruij kendi varhgina nis- 
petle yokluktan ibitct oldugu, hie bir gey in, Tanri 
var1i|iridan ayrilmig bir varlik olmayip yarati^imn, kud- 
Tetiniii mazhan obnak bakimindan varoldugu anlatil- 
makta; dogmanil^tir fi&ziiyle de 5 varhginui kendisinden 
oldugu, bir sebebe dayanmadigi a^iklanmaktadir. Bn 
ayetin gectig"i surcye "Tevhid,, ve ff thlas„ suresi denir. 

2790. Ca'fcfi akin. Miiiliiraanlikta ilk vezir sayilau 
ve Abbasogullarmdan Harfln'uQ veziri olup hicri 

187 de (ft03) iildoriileu Ca'fer-i Htrmtki'iiin bastirdigi 
altin (t^maiS Galib: Aluze-i Iiiimayun Mcf&uk&t-l 
Kadimc-i Islamiyye Kataloglu ', Isi. Alihran Mat. 
.1312; s. L r i4, 166-174). 

2792. "Allah i^igiyla gBftte*,) 2645, bey tin izahma 
bk. 

2812 den uonraki ba^hk. ^Onkrta dilcyip erzula- 
diklan ^eyierin arasma bir engeldir, ifekildi artik; 
nitekim daha tinct onlanu yolunu cutanlaia da biiyJe 
olnmstu; jiiphe yok ki onhir tereddiit iyindeydilet; 

^uphcyc dii s mu^lerdl." (K. XXXIV, Sebe'^ 5+). 



Sahife 279 - 358 



31D 



MESNE Vj SEttHl I 



28 16 dan sonraki bashttaki sfi^ Arap atasikiidiir; 
oc yapacaksan, en ilafcini, ea degerlismi yap mfinasm, 

2834. "Basta bnlunan kisi, ar^duru, temiz kayna^ 

olan bir 5U ya ben^r; su kayoakrm c^un akar bvt 
yuk bar arka dfihiilfir. Halk, om, Ntondimtaya ^ 
* Art sa ft*. Fakat buIamkJik bastan oldu mu 

S2. d * buIan]verir - (H&yttTiMivfiyS'dan r^ki™ 

Ahadis-i Mesne vl; s, 28). 

2842-28*4. Usui, asHlar, temdler demektirb Trf _ 
sir ve hadis bilgilerinin temellen, tefslrde, ayelleria 

uns sebeptenm, ayetrn hukmtinii, nasi h, mens £ h 
muhkem, yahut miitcsabih olusunu; hadiste, hadisio. 
soylcms seb^buu ve huknraniin mahiyetmi aravio 
tcsbu eden bilgidir. Fikih din bnkukudur Beya* 
sozdekj cesitb manalan inceier. Nahiv gramci bLi- 
' sine vcrden addir. * 

2846 dan sonraki hikaye, XIII-XIV, yfjzyd sUr ve 
ftasirleriadcn Ubeyd-i ZakanTnin "Letaif inde m 
dir fMaahiz; 5. 28). H er balde bu hikaye de halk hik3~ 
yelenndendir. 

2374. -Gizli bir defmeydim; bilinmevi diJedim 
sevdua; bjiineyim diye balk, yaramm^ H a kls-i Kudsf 
darak sufiler turafmdaD naklcdilegelen bu 5 oz, hadis 
bdgmfcnna: mev.u' olmakla beraber, LI, surenia 
(Zanyat) 56, ayeti tfo, ve "Insanlan, dnleri, ancak 
baaa kulluk etsinler diye yarattim,, n^lini ^ 
ayete uygun oldugundaa bu sozQn, m^ j^ s*- 
ytlabilecegim sdy lender dir < funku i toi Abba$ bu 
aycw kcrimeyi, "Ancak bem bilsinler diye, tarzmda 



MESXEVl SEFHl J 



511 




tefslt ctmistir; kulhik da bilgiyle olabilir (Bk. Aliyy'iil- 
Kaart: Mcvi&atu Kebir; s, G2). 

2904. Tiirkcede ^Bir pire icin bir y organ yakary 
diye s3ylenegelen bir orf mccazi vardir. 

2925. Siireyya, yirmi dort yildizdao meydana gel- 
mis. bir burctun Tiirkcesi "Uiker,, dir. 

2929. "Yalan yere Allah's iftirS edenkrden dah&- 
z31im kimdir ki? Onlar rablerine arKCdilecekler ; si- 
hider de iste bunJardir diyccekler; rablerine katsi 
yalan soyJeyenkr. iyice bilin, AU&h'in laneti zllim- 
leredir.,, [K- XI, 18). 

294E, Sir^^kandil. Dib&cede gectj. 

2954. f( Tanti itidinden" Tann indinden bildiri- 
len, beUetilea bilgi. Lediin ilmi. 225. bey tin izalunff 
bk, 

2962. Yeryiizuode gciin de sizden oncekilcrin. 
hallcrini goriin meSlindeki ayetler, III. surenia 137. } . 
VI. surcniri 11., XIL surenin 109., XVI. surenin 
36., XXVII. surenin 69, , XXIX siirenin 20., XXX. 
suicniti 19. ve 42., XXXV- sftrenin 44. j XL. surenin 
2L, XLVII. su renin 10. lyetktidir. 

296S. ir K.adnilara danism, nc dcrlerse aksini yapin.^. 
Bu hadise mevzii' diyenler oldugu gibi, zayif diyen- 
ler de olmu?, ^Kadinlara [t|a( aedamettir^ vc "Er- 
kcklcr, kadmlara itaai ettiler mi heBk olurlar^ meSl- 
lerindeki hadislere uydugu igio mealen hadistir di- 
yenler de t^kmi§tir (Mavzufit; s. 49.) 



* * 



Sahife 280 - 358 



MESNfiVl S£RHL I 



SIS 



Herkes bir ^e$it ib&detc santmij, kendiaine 
bir fcurtulu^ caresine yapi^nujtir. 

Sen akilh bir ki^inin gotgesine iigjn da, gizli- 
gizli savasan, sinsi dQ^mandan kurtul. 

2930, Bu sana, butiin tSatlardan daha iyidir; kirn- 
lit ileriye gecmisse, bunuula onlann hcpsini 
de geceisin. 

Fir scni tuttu mu. kendini ons teslira etj 
Musd gibi, Hizir'm buyrugu altmda yiirii. 

* Iki ytizluJuk, etme; Hizir'm yaptigi i§lenc 
dayan da Hixir, "Artik ayntiktir bu„ demcsin. 

Geiniyi dclerse delsin; hif bir gey sSylcme,- 
Qjcujju olduriirse iildur&un, safini-basini yol- 
ma. 

* Tanri, onun eline, kendi elim dedi; "Al- 
lih'in eli, onlarui dlcrinin ustiindedir,, huk- 
muntt verdi. 

Tann eti, oua oldiiriirse diriltir de. Dur 

de klm oluyor? Gliimsiiz bir can haline gctirir 
onu. 

Bu yolu, yalm;>, a$an da var; pek azdir bu 
ama gene de pirlerin himmeti yardim edcr dc 

a^ar. 

Flrin eli kisa degildir; tapisuida buluntna- 
y atria ra da elixir; onun eli, AllHh'in kudret 
eli sayihr. 

Huzurunda bulunmayanlara bile b3yle el- 

biseler verirse §iiphe yok ki huzurunda bulu- 
nanlar, bulvmtnayanJardan iyidir. 

■ P. 53; 



(MET tN) 



Selam onaj RasuTuD, Allah yi&ttuii 
tekriifi <stsin, Atfye, herkes, Hakk'a bir 
fe^it kuUukta yakinl^mayi arar, diltr- 
s en, akilli vc Tanri'ya ltae?i hususiyet 
sahibi olmus; kulla sohbet etmek sure- 
ilylc yakiula^mayi dlle dc herkeaten 
daha ileri ol dlyt vasiyet etmesi 

Peygamber, AH'ye dedi ki: Ya A\\, Tanri 
arslamsitij yigitsin. cesursuc; 

Fakac arslanhga giivenme; limit fidammn 
gGlgesine gel, o g&lgeye sigin. 

Hi? kimsenin, rivayetlezle, nakillerle yoldan 
.ayiramayacaii o skills kiginin golgesi altma gir. 

Onun gdlgesi, yeryiizunde Kaidagi'na ben- 
zer; ruhi] da fok yiiceleri mvaf edem Si-morgdur. 

Kiyamete dek onun vasiini soylesem, onu 
ovsem, bu soze, bu o"vu$e bir son aramai. 

Giirie^ insan sflreuyle yuziinu bnmu^., giz- 
Icmi^tir; anlayiver; dogruyu Allah daha iyi 
bilir. 

Va AB, yotdaki biiriin taatlar i^inden sen, 

Tarxti hasi oten kijiniu gcilgesini se^. 



Sahife 281 - 358 



MESNFVI SB* Hi I 



$15 



514 



MESNEVI SHftHl I 



Tellak, nctene doveyua dedi; Kazvinli, omu- 
zuma dov dedi, 

Tellak igneyi batirraca acisi omuzuna foktii; 

3000. Yigit> usta diye inledi; oldiirdiin beni; ne 
resmi db'viiyorsun dedi, 

Tellak, arsku yap dcdin ya dcyiuce, Kaz- 
vinli, neresinden basiacbn dedi. 

Tellak, buyruguadan ba^ladini dedi, Kaz- 
vinti, a ifei gozum dedi; birak kuyrugu, 

Arslan kuyrugunun sizisi, kuyruk i-oku- 
mumu sizhtti; kuytugiij bogaaimi sikn, so- 

In gum kesildi-gitti. 

A arslan yapan, kuyruksuz bir arslan yap_ 
Igne yarasmdan yiiregime fenalik geldi, bayi- 
lacagim, 

Usta 3 Kazvinliye acimadan, onu kavirma- 

dan arsJaniu bir ba?fca tarafiai yapmak icin 
igneyi batirdi, 

Kazviali. burasi de neresi diye bagirdj.. 

Usta , a tyi er dedi, kulagi, 

Adam, birak dedi, kulajjj olmaylversin 
a usta; birak kulagi, kilioai kisa tut. 

Usta, bu sefer ba?ka bir yanma basket] 
Kazvinii gene fcryad etti. 

B"u uijiincu yan da De yarn dedi, Usta, a iis- 
tiin er dedi, burasi karni. 

3010. Kazvinb, vaism karmsii ohun arslan; aci 
artti, igneyi az batir dedi. 



Huzurda bulunmayanlara bile yiyecekler ve- 
lirlerse konugvm online ne nimetler koyarhir. 

2990. - Qniann {*) nnsurunda kemer Isusanan 
nerede, kapi di^inda kalan nerede? 

Firi segtin mi tahammiilsiiz tjlma; balcik 
gibi solpiik, hemen dokiilup saijiliverecck bir 
bale gcSmc 

Her -zahmete (ifkelenaiede, kin giitmedesin; 
peki ama cilalanmadan nasil ayna alacaksin? 

Kazvtttlinin, omuzuna dovmeyle arslan 

rcsmi yaptirma&i, i£ne yuzanden de 

pieman olusu 

Rivayet edenden 511 hik&yeyi duy: Kazvin- 
lilerde kktti; 

Bedenlerinc, ellerrne, oniindanna- kendile- 
lerine zarar vermlyeDtk tarzda^ igne ucuyla 
mavi dyvmekr dovduriirlerdt. 

Kazvinlinin bin teOaga gitti; bana bir dov- 
me dov, ama latlilikla, eanimi a^itmadan dedi, 

Tellak, a yigit dedi. ne resmi doveyim? 
Kiivinli, ktikremis bir arslan diiv dedi. 

Taliim Arslan buicudurj atsian restm dov; 
gay ret er de adam-akdb bir arslan yap. 



(*) MctinJc. "Cjet kssi k'i pij-i ^cli" yiiii [fn i^Ii en karjc* 
lajlirmada. "j^h" eSsuniin"' u^T^r.c "^n" yanlarak diizcltLl- 



Sahife 282 - 358 



MISKEVJ SERHl 1 



sir 



Ik] clink ben'e, biz'e sinmfo yapismi$sin; 
biitiki bu yikmtilar, ikilikteo meydana gel- 
mededir. 



Kurtla ttlfdnln, arslanui maiyctiade 
avii giTir.clt-ri 

Arslan, kuit, bir de tilki, avlanmak, av bul- 
mak igin daga, ormanhga gitmijlctdi. 

Avlanmak icirj birbirlerine arka oJmayi, yol- 
lan f belleri iyice tumnpyi kurmvijlardL 

Ocii de defaberce o engin ovada bir^ok 
guzel avlar tutmaya tiiyetlenrai^lerdi. 

Erkek arslan, onJarla beraber avlanmakran 
utaniyordu arna gene onlan biiyiik saynujli, 
onlara yolda$ olmustu, 

* Bb'ylesine bir padisaha ordu zahmet verir 
ama gene de "Topluluk rahmettir,, dcdij on- 
larla yo-tdas oJdu. 

3030. Btjylesi Ay, yildizlardan utamr ama gene 
de comer tligj yijzui)den yildrelann aminda 
bulunur. 

* Vcrdigi karara benier tarn ycrinde bir 
katar yoktur. ama gene de kendi karanni gdr- 
mezlikien geldi de Tann J dan Peygamber'e, 
"Onlaria dam?,, buyrufu geldL 

Terazide arpa, altitda yoldas. olur ama bu, 
arpanin da altin gibi degerli olmastndan de- 

gildir. 



016 



MEs.VfVl seem i 



Tellak ^ajirdi, parmaginj dijledij bir sa- 
raaocagiz ^askin-saskm kalakatdu 

Sours ofkeylc igneyi yere atti da diinyada 
kimm ba$ma gelmijtir bu dedi. 

Kuyniksuz, bajsiz, gOvdesiz arslani kim 
g&7tniijKJr? Tann bile boyJe bir arslan ya- 
ralEnamistir. 

A katdeSj igne yarasma dayan da ate^e lapan 
nefsinin yarasindaa kurtul- 

Vaibktttn kurtulan topluJuga gSkyiizii de 
seeds eder, giinej de, Ay da. 

Kimin bedeninde, atese tapan ncfis oldiiyse, 
giines de ouun buyruguna rSmolur, bulm da. 

Gonlii i^ik yakmayi, aydjtdaumay] ogrenen 
kigiyi, giines bile artik yakamaz. 

* Dogmasij dolunma&i vakirj] okn gunes 
hakkmda Tann, ff Do<idu£u, battigi vakit, onla- 
nn magaralanna vurmazdi,., dedi. 

Kiille dogni varan, budlne ulasan par^a - 
bu^ugun biitiin dikenleri giizelleijir, giilc doner. 

5020. Taiiri'yi ululamak, yike biimek nasil olur? 
Kendini hor bilmekle, toprak saymakla, 

Tanri'yi bit bilmek nedir? Kendini, o birin 

oniinde yakip yandirtnak. 

Gimdiiz gibi l^iyip durrnayi istiyorsan ge- 
ce^'c; beneeyen varhgin] yaS^dur. 

Bakin kimyada erilir gibj varkgim, onim 
varliguida erit gitsin. 



Sahife 283 - 358 



HEiVEVl SERHt I 



51f) 



518 



ME&NIVI SJiRtEl 



Benim bilegim yetmiyoi mu size; ihsamm 

iakkindaki fcanmniz bu urn? 

AkjUariru* da, kararlarinu: da zaten benim 
karathmdan; diinySyi bezeyea vergilerimden, 
ihsaniarundan dogmakta, 

Resim, ressama, benj ktisurlu yaptrn diye 
sdz tnii soyleyebilir? Ona o aybi, o husflsu veien 
zaten ressamdir, 

A zamaiun ayjpLan, kusurl&ri, benim hakkim- 

da boyle a?agiuk bir zarma du^mek size mi kaJdi? 

* Allah hakkmds fcotii zanda bultinanlarin 

kafalanni injurmazsam yaak§ is in ra kendisini 

ljJenus olurum. 

3050. Diinyayi, sizin aybuuzdan kurtarayim da bu 
hik£ye. dtinya durdukca stiylensin-dursun. 

Arslsn, bu du^iincciere palmis, acik^a giilii- 
yordu; fakar arsiamn gulibmcmeJerine man ma. 

Tanri'mn mekn de dtinya malidir; dunya 
mall bizi sarho§ eder, aidatir, yikar-gider. 

A yiice fe^vj yokluk-yoksuDukla hastalik, 
Sana dalia da lyidii ■ ^iiokii o ■gulurrtseme > tu- 
zagnu kurar. sonunda seci dustiruverir. 

Arslanin, kundu imtihan etmesJj ey 
kurt avbn aramizda pay et demc&i 

Arslaa, ey kurt dedi; gel, bunlan pay et; 
■a koca kurt, adflletj yenilc. 

Pay edt^rc vckUim ol da yaratiu§in na$il; 
meydana ciksm. 



Can, jimdi bedenle yolda$ obnttgtur; bit 
zaman fepo kopek, kapi c?igindc ^avu? kcsil- 
mi$tir. 

Bu topluhik daga dogra, arslanm ardmca, 
ulutekla gitti. 

Derken bir dag okuzii, bir keci, bit 1 de se- 
mi* tav^an mttular; i^lcti rastgeldi. 

Sava^i arslanm pe$ine diijen ki^inin kebabi, 
gece-giiadu?. eksik olmaz. 

Avian dagdaD ormana getirdiler. Avlar 
5ldiirulrou§tfi. yaralar ieindeydi, kaclari akma- 
daydi. 

Kurtla t:Lki, anlara tamah ediyordu; pa- 
di^ahlar padisahuiin adalede pay etmesini bek- 
liyorlatdi. 

Hex ikisiuin de tamahj, arslanm icine dog- 
du] o camahm asLms bddi. anladi. 
3040. Sirlara aislan kesilen, bey olan ki$i, go- 
ntilden gcfenleri bilk, 

A dti$(incelere dalniayj Sdet edinen g0niil T 
kendine gel de onun yanindaj gonlunt kbtu bir 
dujiince getirmc. 

O bilir, e?e&i susatak surer; gizleroek ifia 
de yuziinc gnler senin, 

Arslan, onlann vesvescleritu anladi ama bir- 
^eycik demedi, korudu onlan. 

Fakat kendi kendine de, a yokral a^agihk 
ki^iler dedi, ben size l&yigiruzi gosteritim. 



Sahife 284 - 358 



WESNEVi SIRHJ I 



521 



sao 



HESXBYI SERill I 



Kim kapida ben'dea, biz'den l§f cdcrse, 
iapidan suiiilmii^iir; ta'nin gevrcsinde ag tircr- 
-durnr. 



Birisi, bir dostun kaplsim calch, 7>oslu 
i^erden, kim o dedi. Adam, bcnina 
deyiace dost, madcmki dedi, sen, sen- 
sin, kapiyi a^miyoruni ; dostlardan ben 
oian hif bir kimscyi tamxmyorum ; git. 

HSrisi geldi; bir dos^un, bir sevgilinirj ka- 
pisim ijaldj; sevgilisi, kirnsin a guvenilir er dedi. 

Adam, betnm deyince, git dedi; fimdi ^agi 

degil; boylesine sofruda ham kiijiru'n yeri yok. 

3070. Ham kis,iyi ayr.ihk att^inden baska ne pisi- 
rebilir; iki yiizlLiliikten ne kmiarabilir? 

O yoksuJ gitti; cam bir yd yollara du$tii; 
sevgHinin aynkgiyla kiviiomlar saijarak cay it- 
cayir yandi. 

O y annus -yakilrms ki;i pi$rj; olgtmlajb. Geri 

geldi, gene stvgilinin evinin cevresinc dus.tii, 

Yuzierce korkuyla, $ffit$3t defl cdebi g&- 
zeterek kapimn halkasiiu <;aldj; agzindan edcbe 
aykm bir soz $ikacak: diye de korkup dumvordu. 

Sevgilisi, kajisdaki 1dm dive bagirdi. Adanii a 

gonuller alan dedi, kapidaki sentdn. 

Sevgilisi, mademki beDsin, geL, iceriye gir 
dedi; ev dar, iki kisi sigmiyor. 



Kurt, padisahim dedi; y abaci ftkfizii senin. 
payin; o da buyiik, sen de bfjyiik&uti, semizsin, 
^eviksin. 

Ke?i beninij ^unkti keci, buyiiklukte orta; 
tflki., sen de yandmadan tavern ai. 

Arslan, bre kurt diye kfikrcdi; bu sozii na- 
si! sOylcdin? Bir daha scyle bakayim; ben var- 
ken sen, nasil olur da biz, seti diye soz seyle- 
yebilirsin? 

Kurt da ne kSpek otuyor ki bcninl gibi ejsiz, 
benzcrsiz bir arslanin yamada kendisini gorii- 
yor? 

3060. A kendisine varbk vercn esek, beti gel dedi. 

Kuit arslamn yanina vafinca aislan, bir pwtj*! 
vurdu, onu parabyiverdi, 

Onda akil olmadigini, dogru bir karSra va- 
ramadigini gordii; ceziSsini vcreick derisim", 
ba$tan kuyruguna dek yfadii. 

Degil mi ki dedi, beni gormek, scni &enden. 
almadi; btfyle canm, inliyerek 6lmesi gerek. 

Degil mi ki huzili-umda yok olmadm; senin 
boynunu vurmak farzoldu. 

* Ontm z&tmdan ba^ka her^ey tanTdir; ml- 
demki onun z^unda Kni degilsin, varhk arama. 

Kim, bizim z^tumzda f3ttf olursa onaj ber- 
sey ffinidir cezisi tcrcttup etmez. 

* Ciinkii o, ilia'dadir, la'dan gefmi^tir; kirn. 
iM'daysa 0, yok olup gitmez. 



Sahife 285 - 358 



3090 



1100, 



Seygilisi, cy tamamiyle ben fcesilco dedi; 
sen ye?ermi$ gu] difaniadakj dikeok giil gibi 

ay kin dcgilsin. 

* Iplik yalm kat oldu; a yanlijuk artik yok 

oi; Kaf'la Nun harfiiu niccyebir iki gbreceksin? 

Birdir oniar. 

YokLugu; biiyuk, a|u* ijicri £ekmek ign 
KfiHa Nun, sanki bir kemenrtir, 

Iki kati da „ i? gormefc bafcimmdan birdir 
ama goriinu^te kqment. iki katur. 

istfir iki kat chun, ister doct kat; yd alir- 
gider; iki a^zli makas gibi birdeii keser. 

Bez yikayan iki arkadasa bak; goriiniigte 
bu, ona aykin bir i$ gormektedir. 

Birisi, bezi any a galar; obiiru aliTj bezi ku- 
ru tur, 

Derken geue bin, kurumus bew isJStii; 
sanki inadina ona ay km bir ije koyulur, 

Fakat birbirine aykin giJriinen t>u i^Ieri ya~ 

pan, madina biri. bbiirune aykin i$e gi risers bu 
iki kiginin gonlii birdir; birbirlerinden rfoidir 
onlar. bir i$e kovulmujlardir. 

Her peygamterm. her erenm bir yolu-yor- 

dacrtj vardtr; fakat degii mi ki Tann'ya gotur- 
mede, hepsi de birdir, 

DinJeyen ropluluk uykuya daldi mi, degir- 
menm rajlaittu su gtitiirdu detnektir, 

Bu su 5 degirmeniu iistiinden akaij degir- 
tnene akmasi da sizin icindir. 



Kjj> 



mesn'lv! smir i 



Igne yordammdan iki iplik ge^emez; ma- 

demki tek kattm, gel, ge$ su igne yordammdan. 
* IpligLn ijjnejfe baglantisi var; igne yorda- 
mindan ge^er. Ama bu J?, devunm harci degil; 
deve igne yordammdan gecemez. 

Devenin cusses^ riyazatiar, ibadcrler ma- 

kasindan ba^ka bir^eyle incelir mi hie? 

Eu t$e Tanri'nra (kudret) cli gerck a yigit:. 
fiinkii Taim'uin {kudret) eii, her otmayacak 
$cyi var edcr, 

3080, Omm elinde, her olmayacak sey, olacak. 
hale gelir; her ba^ ceken yau^ir, ramolur. 

Anadan dogma kttr kim oluyor, ciizamii da. 
kim? Olu bile o iistiin eriu aftimuyte dirilir, 

Yokluk, Oliiden daha da oliiyken onuu vai 

etme avueunda (;Srcsiz kahr. varlik alemiae 



* Her gun bir igtedir o, dyctini oku da onu- 
ijsiz - gu^susi bibne. 

* En a^agdik i^i r her gun bu yana iif ordu^ 
yollainasidir, 

Bir orduyiij rahimletde bitecek jeylen bitirip. 
geli^tirmek i^in bellerden analara gSnderir. 

Bir orduyu, diinya erkekle, di^iyle dolsim. 
diye raliimlerdea ?u toprak yurduna yullar. 

Bir orduyu da, lierkes yaptigimn kar^iligini. 
gorsiin diyc fU toprak yeryiizunden eceie salar. 

Bu sozun 3onu yoktur; haydi, sen gene o 
tertemiz iki dostan yamna at ko^tur. 



Sahife 286 - 358 



MtSiVEVf 5ERH1 1 



525 



MF.SNEV] iliPHt I 



3120 



* "01,, buy ruga, bu buyruktakij "KM, Nun^ 
harfleri, bir is goriir, s&ze dusiiace iki haiftir 
ama mSnlsi birdir. 

Bu sflzikt de sonu gelmezj don de anlat ba- 
kalim; kurt, o savasta nc hale geldi? 

Pay etmede edepaizlikte bulunan kufdu, 
aralanin ceaalandirmasi 

O basi yiice arslan, Lki baj kalmasm, ayird- 
edij olmasin diye kurdun kellesini kopardi, 

* A koca km. ' f Onlardan oc aldik„ hiik- 
mudiir bu; fiinku beyin ooiinde olmedin sen. 

Ondan soma arslan, yiizunii tilkiye (evirdi 

de haydi dedi; buiaian yemek i^in sen pay et. 

TUki secde etti; sonra dedi ki: §u semiz 
Ok(izj a se^ilmis padisah, ku$luk ovuniin. 

K&fidea de, babti kudu padiijahaj gun or- 
tasiada yemesi 19171 bir yahm yapihr, 

Tav^ana gelmce: Lfituf ve kerem sahibi 
padi^aha, akjamlaym o, bir cerez olur. 

Arslan, a rilki dedi, adaleti sen parlattiti; 
boyle pay edisj kimden ogrendin? 

A ulu ex, bumi nereden tigrendin sen? Tilki 
dedi ki: Ey diiaya padi^ahi, kurdun halinden 
ogrendim. 

Ar&lan, mademki dedi, keudini bmm aj- 
kimiza rehin ettin; ufiinu de al, git. 



3110, 



Degirmeae ibtiyacuuz kalmadj da degir- 
mend, unvn icin suyu arks saJdi. 

SSz stiyleyis, bir sey bdktmck ipindir; yok- 
ed o sbziin bir baska arki vardir. 

* Sesi duyuknaclan akan, bir kere daha do- 

niip gdmedco, kiyitanndan trmaklar akau giil 
bahijelcrine dek gider de gider, 

Ey Tarm, cana sen o duragi gSster ki orada 
soz, harftiz biicr. 

Goster de tertemiz can, ba;uu ayak yapsin: 
da o uzak mi uzak, o genis. rni geni& yokluk 
atamna giisin. 

Fek geni§, uijsitz-bucaksiz bir alandir orasij. 
bu hayaller, bti varuklar, hep oradan azik elde 
eder de gelisir, 

HayaUer, yokluga kar$i pek datdir; bu yiiz- 
den de hayai. gam sebeplerindcndii. 

Varaksa hayilden de dardir; yuzdcn r 
Ay yiizj incelif, yeni Ay 'a doner. 

DuygUj renk diinySsima varhgina gelince; 
Hayalden de, variiktaa da daha dardir; dap- 

daraclk bir Kindandtr. 

Psr^-bu^ukr&D bir araya gelisi, sayiya giris^ 
darliga sebeptir ama duygularumz, bifci bir- 
araya geli? aiemiae ^eker. 

O duygularla birlik alemini biL, anla da birr 

istiyorsan yana at stir. 



Sahife 287 - 358 



mtiS'iiVl sjeuhL i 



szr 



mesmv) $t£Hl I 



Selam ona, Nuhun, topiurnuna, a 
zlyaria du$mii$ler, benimle ugra$ma- 
yin; ^iinkii ben gercekten de bu arada, 
Tanrr'nin oriusiiyum; beoimlc ugra- 
sii syni^ Taim'yla agra^m*? otursunuz 
dernesi, onlari korkutmas: 

* Nuh dedi ki: A ba$ (jekenler, ben, ben 
degilim; bcu candan ftldum, cananla diriyim. 

Insanhfc duygularmdaD Sldugum icin Tanri*. 
kulak oldu, anlayis oldu, goz oldu buna. 

Ben j ben. olmadigimdsn da 511 soluk O'ndajij. 
bu soluga kar§i kim site sttylcr&c odur kafir, 

Bu ulkinin bedenindc arslan var; bu tilkiye 

kar$i yigitlik satmaya gelmez. 

3140. $ekline bakip da onun ar&lan olduguna inatv- 
miyorsHn, onun arslan gibi kiikredigini de mi 
duymuyorsun? 

Nuh'ta Tanti'mti eli yoktu da dunyayj na&j) 
birbirlnc vurdu, kirdj-gecircti? 

Bir bedende yuzbinierce arslandi 0; ate^ 
gibiydi; diiny^sa bir frannan. 

Harman, onun onda bir hakkim guaetme- 
yince da o hartnana Bylesine bit yahm saldu 

Kirn, bu gizli arslana karjij kurt gibi cdep- 
siace agzini acarsa, 

■ * Arslflnj kurdu paraiadigj gibi, onu da pa- 
ralar: ona, r '0<: aldik odardan" lyetioi okur. 



A tilki, mademki tamamiyle bizim oldun sen:, 
mademki biz oldun gitti ; seni nasil incitcbiliriz^ 

Bi-A de senku;;, biitiin nnlar da scnin; ycdinc; 

kat gogiio iistunc ayak bas, viicel. 

Degil mi ki aleak kurttan ibret aiding amk- 
sen titki dcgilsin, benim arslammsm. 

Akilli kijidir ki ^ekilcn belada, dostlann 
olUmunden ibret abr. 

TiUsi, solukta, arslan, beni kurttan sonra 
pay ermcye ^agirdi diyc yiidctcc ^ukiiflcr etEL 

Eana dedi, bun Ian Sncc pay et deseydi kim 
oadan can kurtarirdi? 

§u hatde ^iikrolsun ona ki bizi de, bizden 
ejneekilerden sonra dunyaya getirdi, 

3130. Getirdi de Tann'tun, ge^mis. yiizydlarda 
gelip gecenlere ne cezalar verdigini duyduk.. 
O, once gelip geceo kurtlarm liallerindcn 
ibret |lil da tilki gibi kendimm kornruz. 

* O hak, ger^ek Peygamber, iiadisinde, bu 
yiizden "Acinmrj iimmet,, dedi bize. 

A ulular, kurtlarm, kemiklcrini, kiUarini 
apaeik goriiu dc o^iit aim. 

Akillj ki?ij Firavun J larin, Ad toplumunun 
ba^ma gelenleri duyuncu ^u varliktan da vaz- 
gecer, bu ululaomayi da birahir. 

Vaihktan, ululuktau vazgeijmezse, bu sefer 
onun halinden, onun sapiklijgindan ba?kalari. 
ibret abr. 



Sahife 288 - 358 



3160, 



Sekilden ge?ip gonliiou antan kigi,, gizli sey~ 
lere ayna fcesibr, 

Bizim gjzli ^ylerimizi tie, hi? §uphe yok Id 
anlar;, funky inanan. inananjit aynasidir. 

l J aramwj mehenge ™rdu mu, [am inanci, 
zandan, siipheden ayirdedwcnr. 

Cam da paraJara, aitinJaia mehcnk kesilcn^ 
hdlhi de gotur, anlar, balpi da, 

Padi^ahia, goreuicrin gozJeH onlatlH 
aydin ohnasi icin arif sfifileri kar^isina 
dikmesl 

Bunu isirnujsmdir; hatirindadjr ; padisah- 
Sarin adetiydi. 

So J yanlarinda yigitkr dunirlardi; ^iinkii, 
kalb, bcdenin so) yamndadir, 

Defterdarlar, kalem etbabi sag yanda du- 
rurlardi; ciinku yazi bilgisi, sag die kazamljr; 
yazj sag eJJe yaziur. 

SdfHereyst karsdarmda yer ycritlerdi; fus- 
kii onlar can aynasidir, harta aynadan da iyidir 
onJar. 

Goniil aynasinda, % dokunultnamis sckil- 
Jer belksin diye gonullerini, Tanri'yi anisla, 
Tanri J yi dii$iinu$le ciJalainislardir onlar. 

Yaratili? bclinden, giizel olarak dogan kis.inin 
oniine ayna koymak gerek. 

■ F.M 



O kisj, kurt gibi, arsLanin elinde yaraiarur; 
yigit bile olsa arslana kaisi ahmaklasiT, 

Ke§ke o yara, bedene gelscydi de imanla 
goniil sag-esen ksteaydi, 

Buiaya gelince giieiim - kuwerim kesildij 
bu sin i nasi I belirtebilirim ? 

O tilki gibi siz de karmnm az dolduiun da 
onun karsisinda rilki oyunlanna a?- girism. 

31 DO, Biiriin bb'i, ben'ij nram oniine koyun; 
miilk onundur, mulfcii ona vcrin. 

Dogru yola yok-yoksul bir halde girdiniz 

mi j arslan da sizindir, arslanin avi da, 

Ciinkii o terremizdiiTj noksan stfadatdan 
munezzeh olmakla oviiliir; giizel seylere d* 
muhtac degildir, iizc, kabuga da, 

Biiriin ontar, biiriin ikramlar, o padijahin 
kitllan ifindix, 

Padisahin, hie bir §*ye tamahi yoktur; bii- 
riin bu devleri halk ifin diiziip ko;mu;tur; ne 
mutlu aillayana. 

Mfll-miilk, bahr-dcvlet, devleti de, iki dun- 

yayi da yararanin ne isiae yarar? 

Noksan sifatlaidau miinczwh olamn huzu- 
ninda gBrdiinuzu koruyuiij gbzetin de korii 
zaidar yiiziinden uranca diijmeyin. 

O, gizli sc^Jeri de, dii^uncderi de, kuvutitu- 
rulan da^ arayip taramalari da, an-duru siitun 
i^indeki kit gibi goriir. 



Sahife 289 - 358 



MESNE VJ sekhI j 



531 



3180 



Sonra bir kere daha degirmende ogiiturlerj 
dcgeri dahH da artar; ekmek olur, cana can 
katar. 

Derken ekmegi gene dialer altinda Ver- 
ier; bu kere, akilb kjfinm akli obr, cam "oJur, 
anlayi? kcsilir ona. 

. * Gene a can, a$kta yok oldu-gitti mi, ekil- 
dikten seats "Ek Snellen $a$irdir.„ 

Bu sti/ja de soau yoktur; geii don de o iyi 

kisiyi bildii> Yusuf'Ia at konu$tu, ona anlau 

Yusut, ba^ndan gccenlen anlati]ktan sonra 
a ki$i dedi; soyle bakalun, bize ne armagan ge- 
tirdin? 

Dostlarin ziyaretine eli boj gelmek, degir- 
mene bugdaysiz gitmektir (*}. 

Yiice Tann, maimer gimunde halka, kiyauiet 

gunii if in afcigimss nerdc der. 

Der ki: Sfei nasi! yok-yoksul yarattiysak & 

cesjt, hem dc yapayakuz, azjksiz olarak bize 
geldiniz. 

Haydi, sdyleyin; kiyamcr giinti icin ne ar- 
magan getirdiniz? 



(*) Mating, "Dosllarm kapuma el E ],o, giimek, bu£- 
itajram dcgmi. = ne gitmeye henxn a yijit" me&linde "Bir & M 

*i!jni»; tenia feet** "Bar der-i y S TaJ i ttht-detf fimedcn. He* 

Lt ken dun, pjt4 t&un JO d„" ^^Jjp >.%$* k, y J, da konarak 
iJUzalliJmijtj'r, 



530 MESNJEVI SERIJt I 

Giizel yuZj aynaya asiktir; giizek cana cilfi- 
d)ti gonuUcte tcmizlik verir, 

Birisinin, scim ona, Yusuf'a konuk 

geimesij seJam ona, Yusuf'un on dan 

armagan istcmesi 

* Qevrelerden bir merhametli dost, Yusuf-i 
Siddiyk-a konuk geldi. 

-3 1 70. £octMuktan ben bDaiktiler: bildiklik yas- 
tigina beraberce yaslaimu^lardL 

Ona , k'icdc^lcrmin ccrlsmi, hasetleriiii ha- 
drlatti. Yusufj o haset zincirdi; bizse arslandik 
dedi. 

Arslana ziacire vurulmaktan utaac gelmez; 

Tsnn kazasindan ■jika'yetuniii yak. 

Arslanm boynunda zindr bik olsa butiin 
zincir yapanJara beydir aislan. 

Konuk, zindaada, kuyuda nasilsin dedi. Yu- 
■suf, Ay gedildigi, geviinmca oldugu saman 
uasilsa by ley dim dedi. 

Ay goriiaruez olar; sonra yeni Ay hsiine 
gelir de iki biikliim oiar ama sonunda ^etit gok- 
jusunde dolun Av olur ya. 

tnci rSncsini hsvanda dtt verier ama g<Sz i^i^i 
■olur, gonij] l^igs kesilu; gene yiicelik dde eder, 

Biigdayij copragin altma atartar ama strnra o 
tspuktan ba^iklar dtvjirirJer. 



Sahife 290 - 358 



MBstovr smm i 



ass. 



3200. 



Uykuda duyguhrim ta^assm; otl , ar seni 

Etanto, * duygulan n** uyku 3 ^ 0n]a . 
no hahnden bir ^ai biL 

A raat ?I> ercaier Ashab-j Kdif 'tir; ayakta 
da onlar uykudadir; dCniip dollar" da, 
yarip uyusalar da, ' 

* Tann, onlan, durmadaa saga-sola covirfr- 
*3*-guce sokar; ordains haberieri bile yoknir. 
_ Sag pna c^vimiek nedir? Giizd is Sola 

Sr gib f e : ^^ meydai,a »*' fl ^" 

Hayu olsutt 5 cr oisun, scsbi dinle; dagm, 
itismdeji de haberi yoktur. 

Kon„g Ur]j semm otsVTli Yfisura baI( 

guzc! yiifciimi gordiikpe beni J^tirW 
*m diye arm ag ^ | arak sana ^ 
gttjrdlm demest 

Y^uf, haydi dedi, gctir mam^m {*)■ 
£?* ^ ** jflz * ,dni utaadl > *W 



C } 'ArniBjjAn' 



J3J MTL&XEVI 5ERH1 J 

Yoksa gene doniip gclecegiiim ummuyor 
muydumui 1 Bu giinitn vadesi, size bo? mu 
gtiriinniu§rii? 

E$eklik yuziindei] ona konuk otacagini inkar 
cdiyorsaiij mutfakian ancak kul-giibik.* $M5* 
TOprak dde edebiliifsin. 

Inkar etmiyorsan, dostun kapjsina bdyle 
eli bo 5 olarak nasi! ay at atiyorsun? 

3190. Aaicik olsun, uykuyu, ycroeyi - i^meyj 
birat; da onunJa bulusacagin ?ag i^B bir arma- 
gan al, gtJtiir. 

* Geceleri az uyuyanlardan, seher faglan, 
su^larnun ba|islanuaasinj isteycnlcrden al da 
sonra i§iklar gb'ren duygular bagi^lasmlar, 

Ana rahmindcki cocuk gibi azicik Qyn&, 
kimiida da, sana l^iklan gbren duygulat versinler. 

Ana rabmine hetizeyen diinyadan disanya 

cikarsan, yeryuziinden, geni? bit alana gikmis 
olursun, 

* "AUah'm yeiyiizii geni$ttr„ dcmijlerdir ya; 

bil ki eras i. peygatnberkrin gitdl^lcri alandir (*). 

O genis alsrada gGnii! daralmaz; yaj fidamn 

dah, orada kurumaz. 

Bugiin^ duygnlariE sends; fekai ikride yor- 
gun, bitkin bir hale gdeceksin; basasa^i diist- 
ccksin. 



i™ 



v= bundar* aonifak; beyitte 






Sahife 291 - 358 



MESNEVl 5EKHI I 



Mr, 



Kokler, odunlar, yontulmu; olfnflli fci ma- 

ratigoz, onlan temck, par^a-buguklara yarar 
bir hale koysun, bir sey yapsin. 

Kinkci ustasi, ayagi kirrimi$ adam nerdeyse 
oraya gider. 

3220. Zayif hasta bulxmmaKa hekimlik sanatinin 

giizdligi nasil olui da meydana ftkar? 

Bakirlarin horiugu, bayahgi mcydanda ol- 
mazsa kimya nasi] gGriinuri 1 

NoksanJar, olgunlugnn aynasidir; o hat- 
iuk, ustilnltigun. ululugun aynasidir, 

^iinkii gcr^cktcn de ziddi meydana $ika- 
ran, onun ziddi o)an ^eydir; bai, sirlceyle belirir. 

Kendi noksamcu gijren kisi, olgunk$maya 
on .11';! kosar. 

Kendisini olguo sanansa, ululuk sahibi 
Tann'ya, bu zanm yiiziinden m;up ulasatraz, 

A sapik, olgunluk zanmndan, vehminden 
daha beter bir scy yoktur seoin canmda. 

Senden bu kcndini gorii^ gidinctye dek gon- 
liinden, gfeunden $ok kanlar akar. 

* Iblis'in hastahgi, "Ben ondan hayirliytrn,, 

dcmesiydi; bu hastahk, her yaratiLmis.in ifinde 
vardir. 

Kendiidni pek kink, diikuk gorse bile an- 
d"ufu sudur ama pisligi dibinde ara. 

3230, Smamak i$Q seni bir cojturdu rnu, ifinde 
pislik bulunan su, bulamrj pisligin rcrigini 
gcsterivsrir. 




.•53J MESNIM SLUHI I 

Dedi ki; Sana armagan getirmek i^irs bir- 
ka( .sey tasarladim; fakat hi$ bir armapam Sana 
ISyik giiremedim. 

Bir babbcyi madene nasil goturiiriim \ bit 
katreyi ummana na$il gttturururn ? 

* Sana gonliimii., cammi getirip sunsanij ge- 
ne de Kirman'a tere gotiirmii^ SByilinm. 

Senin guzelbginden baska hang] tohum var 
ki bu ambarda ohnasin? Ancak senin guzeUi- 
gine bir e^-dost yok. 

Goniiilere isiksm sen: Sana bir ayna getirip 
sunmayi lHyik gordiim. 

■3210. A giines gibi gogiin mumu, ayoa getirdim 
ki bakip aynada kendi guad yuzunii gOresin. 

A ay din giizel, Sana ayna getjrdiitt ki yuziinu 
gBrd(ik<;e beni haarlayasin. 

Koltugundan aynayi cikarip sundu; z&ten 
giizeli ayna oyalar, 

Varbgin ay nasi ncdir? Yokluk. Ahmak dc- 

gilsen yoklugn se^. 

Varhk, yokhikta goriinebilir; mal-miilk sa- 
hibi nianlai", yoksub oOmertlikte bulunabilir]er. 

Ekmegin apari ay nasi yoksuldur; kav da 
^akmagin ay nasi, 

Bir yerde yokluk, noksan var mi, orasi., bii- 

tiin sanarlarm, hiinerlerin aynasidir, 

Elbise bifiiip dikilmis olursa terzinin hii- 

ncri nasi] goruniir? 



Sahife 292 - 358 



MESNEVI SERHt 1 



SJ7 



3250, 



Vahyin *$$> ona da Tumrdu da icinde hit- 
metier buhirdu. 

Derkcn Peygamber dc o hikmeri, ripfci- 
tipkjsjna stfylerdi. O utanma* kiji, kadaiok 
^eyden vol aajrti da 

Tann iijigiyta isiklanan Ptygamber, ne soy- 
tiiyorss percek, benim gonhimde dedi. 

Diijuncesinin i$igi b Peygamber'e mrdu; 
tad bin earnest Tanrj kflhn fjebp fatti. 

Mem k5tiplikten t ;k n , bem linden. Kin 
gtidiip Mustafi'ys da dusman oJdu, dine de. 

Mustafl, fl inat^ kafif buyurdu; 151k sen- 
den tJkiyorduyss ne diyc kararip ksldm? 

Tann kaynagi oJsaydin boyk bir tuzhj su- 

yun bendinj agar miydm hj^> 

§unun, bunun yamnda adim kfltttye cikmasm 

dedi de sonunda a^im yumdu. 

Fakat bu yiizden de icten ice yamp durma- 
daydi; ruhafi da $u ki tiivbe de edemiyordu. 

Ah ediyordu ama ahjq faydasj yoktu; bir 
kere kiln; vurulinustu, keUeyj iifurmujtu. 

Tann, umci yiis batman agirbgmda bir 
demir haline koymu 5 tur; nice killer, goriin- 
mes baglarla baglamp kaJmi$tir. 

XftxHmmSfte kafirlik, yolu flyle bir ba£la- 
mijUT b uJulanan, kaTir olan, acikca ah bile 

edemez. 



^f; HESNEYI SEHH! I 

A yigitj irmak sana ari-dutu g5tutiuyor ama 
dibinde pi$lik var. 

Yol bilen antayi§li pir, Nefs-i RuL bagla- 
rrna ark acar. 

Irmak* ketidi kendisini nerden antacak? 
Adamm bilgisi, Tann bilgteiyJc fay da vetir. 

Kinc^ sapim nerden kesecek? Yiirti, bt* 
yarayi cerraha goster dc iyile^ttr. 

Hie kimse, yaiasmin kotulugunti,, cirkinh- 
ghii gorme&in diye her yaranin iistune sinek ii?ei.. 

O sinekler, scmn diijtincelerindir, malla- 
rinchr; yaran da haUerindeki karankk. 

O yarana pit melhem koyarsa sizisi o zaman 
yati^if, feryadin zaman biter. 

Yarah, kendi yarasina kendisi melhctn ko- 
yunca iyUe^ti samr? halbuki oraya ancak mel- 
hemin ijigi vurmu^tur. 

A sirti yarah, aklmi baijina devoir de mel- 
hemden ba§ gekme; lyile^ince de bu iyiligij 
melhemin l^igmdan bil, kendinden bilme. 

Vahiy tStibinin, vahyin i$jgmm It^adisine 
vurnirtsu iizeriae o liyt'ti. AHnh'jn salat-u 
selfimi iizcrine ohuin, Peygamber'den 
once okumasi, bu sebeple, bona da vabiy 
geliyor diyerek ditwlen dtftunesi 

3240. Osman J dan once bir kdtip vardi; vahiy gel- 
dikce yazmaya, ^abalardi. 

PeygambeTj kendisine vahyedileni buyuidti 
mu o, hemen kagida yazardi- 



Sahife 293 - 358 



MtSS-EVl SHU HI J 



539 



'3270. 



A ba^lamayi seven de, ba#i$la bizi; a es- 

kimis, yerle^njis, miizmitiltjmij hastaltktarm he- 
kimi. 

Hikmetin. gSnliine vuru§u, o kotfi ki^iyi 
yoldan azdirdi; sen de kcndini gorme de bu 
goru^un, senden toz kaldirmasiu. 

A kaide ?J sana akip gekn hikmct, AbdaTin 
kaynagjndan geliyor. sende egreh bu. 

Ev, kcndinde bir 151k buJnju§tur ama o ifik, 

aydmlanmi§ bir kom^udan parlami$tir. 

?tikt£t, aldanma, uiulanma; kulak ver. hi f 
kendini gormc. 

Yuzlerce yazikiar otsun, yiizlerce eyvahlat 
dsun ki bu egreti bJi, iimmetleri ummetliktcn 
uzaklastinr, 

Kuiuin, koleyim o ki&iye ki t her konakta, 
bir sotra ba$ma fokscegini ununaz. 

Ad:imin, bir gun evine utapbilmesi icic bir- 
£Qk konaklan birakip giimesi gerek. 

Demir, kipkurmzi oldu ama kjpkirmjzi de- 
gil o; bir ocagui verdigi egreti bir 151k . 

Pcncere, yahut ev aydinlanirsa, ay din san- 
ma; gune^in verdigj aydmliktir o; bunu bil. 

Her kapij her divar, aydiniro ben; baskasi- 
urn isigiyla ay din degilim, benim ben diyebilir. 

Giincs de dcr ki; A olgunJajiinajm?; ben bir 
ftataymi da, senin ne oldugun belirir. 



538 HBSNEVI 5tRH! 1 

* Tanris "BoyunSarma zincir vurduk, ba5- 
larmi yukariya kakiirmi^lardtr, LndJnemezler.j. 
dedi, O ■sincirler. bizden disanda de^il. 

* "Onlann ardlarina engdlcr koyduk; gbz- 
lerini perdeledik,, dedi: bu hale cttisen, o onun- 
deki, ardindski engcli gvremez. 

O one rfikilen engel. ovaniE rcngindedir; 

buna u^rayan, o engah'n, kaza engeli oldugunu 

bilemKEH 

Senin giizelin, a si J guzelin ytizime cngcl;. 
Benin miirsidin, asi! mursjdin soziimi dJcieme- 
ne engei. 

Nice k&firler var ki din scvdasina dii§mu$- 
tiir; fakai ^una, buna bars) ululanmak, ad-san- 
kaygisi, onlara bandit 1 . 

Gizli bir bag ama demirden de beter; demir 
zinciri. hi? olmazsa balta kjrar. 

3260. Demir ^inein kirmak. ordan kuTruteiak 
mumkun; fakar gizJi buga kimsedkler fare bu- 
lamaz. 

Adanu an foksa, tabiatL biinyes^ a solukta 
hemen o kotiiliip gidermeye koyulur- 

Bu da an sokma*) itna senin varbgindan;, 
onun i^iu de gam kuv\ r etlenir- den azalmaz. 

Ifjimden, bunu btr lyice anlatmak hcvesi 
gdivor ama umitsizlik vermeEiinden koTkiiyorum^ 

Hayir. ilmitsizSeume; nevcicnj sevin^ o fei- 
ySda eri^ene kar?j ferjSd et. 



Sahife 294 - 358 



MISMEVl SERHI J 



Ml 



3300 



3290, Fdseferi, du$iincefcrine dalar. zannina ka- 
pjhr da inkSr eder; sdylc cna, var git de, hangi 
divat peksc ba^mi vur, 

Suyun sdziiuu, topragm sozunii, bal^m 
sdziinii gonti] ehli duyai, anlar. 

Hactname diregirdn inUtisini inkar eden fel- 
sefeci, erenlerin duygularma yabancidir. 

Halkin daldigi sevda 151*1, onlara nice ia- 
yalkr gfisterir der. 

Oysa Dtidaki bozgunctdugun, cndaki kafir- 
Iigra aksi, onda bu munkirlik hayalini beJirt- 
mijtir. 

Fdsefeci, $eytan J i ink3r eder y a , o anda 

bir ^eytanin maskarasi olur gider. 

A fdsefeci, $eytaD J i gbrmediyscn kendiii. 
bak; ddilik olmadaa aim gdvermez. 

Gonliindc siiphe olan, kjvraaip duran kiji 

de, diinyada, gi^ti fehefecidir. 

Kimi de Lnanir; inanir ama zaman-zaman a 
fdscfeye mams daman kabaru; sonunda da 
onun yuziinit kararnr. 

Sakimn a inananJar, o felsefcye inanis sizde 
de var; sizde nice sonsuz alerrder var. 

Yelmi 5 iki milletm hepsi de sende; canm, 
sendai d cektigi gun, c^anlai- oIsud byline, 

Kinide, o inanijtan birazcik varsa, o gun, 
korkusundan yaptak gibi titrcr. 



HO 



HC5KEVI SERHt I 



Yc^illifeler, biz kendiligimizdeo ye§erdik; sc~ 

vincliyiz, guliiyoruz, pek giizeliz derler. 

Yaz mevsimi de der ki : A toplumlar, 
ben gecip gidince gorii rsiiniiz kendinixi- 

Bedeo, guzellikle, ahmla nazlandikca aaz- 
lanir; eiinku can, giicunii-kuwetini; koliunu- 
katiadini gizlemi?. 

S2SU, Bedene der ki: A c&pliik, Jen kimsin ki? 
Bir-ifa giin benim i^igimla yasadtn. 

Nazitidan, i^venden dmyaya sigmiyorsua; 
hele bcklei ttnden bir cikayim da gch\ 

Seni fazlaslyla sevcnler, alirlar, seni mezara 
gomerler; seni yilanlara, karincalara yem ederler. 
Seam karjinda BWp gidea ki^i bile k3tii 
kokundaa bvtraunu ufcar. 

Soz de canm i^gjdir, goz de, kulak da. Suyu 
kaynatan, atesjn t§igidit. 

Canin i?igi nasi] bedene vuruyorsa Abdal^in 
i^igt da beoirn camma vurmada, 

O cans can olan, candan ayali cekti mU bil 
ki can, cansis beden ne hale e elirse ° hale S el » r - 

Kiyamet gunii, soziime tanik olsun djye 

ba^uni yere koymadayim, secde etmcdeyim. 

* Bu yeryuzii, T C et i n bir depremle sarsd- 
digi,, giJD, kiyamet gua& y hallerimiie tanik olur. 

* Apaijik "Gizlcdigj haberleri ioyier.,, Yer- 
yiizu dc dile gdiT, diktsder dc. 



Sahife 295 - 358 



543 



l#fti% §cytanlara, kendini iyi adam g&rdii- 
jjiln icin giildtfn. 

Can, postunu rers giydi Oil, din chlinden nice 
ahlar, eyvablar duyulut- 

Dukkanda altm goiiineci bct§ey guler-durw ; 
9iinkii mehctik ta§i gizlidir. 

Ey su^lsn briery perdemizj kaldinna; imri- 
handa da sen yardnnci ol, bizi sen kurtar. 

Kalp amo, gecdeyin ay an cam altm la yan 
yanadir; fakar akin gfindiizn bekler. 

Hal diliyk* hde dur a yaJann der, berseyin 
meydanst tziUacap gun bir eelsin, 

RalimeUtn surulra^ Iblis, yiizbinlerce p] 
Abdal 'dendi, inananlarin beyiydi, 

Azijrideki naz yiiziinden Adeto/e pence vurdu 

da kusluk caginda goriilen pislik gibi rezil oldu- 
gitb. 



* 



(5ERH) 

2970. beyitten sotuaki bashk ve boliim. "Ya Ali, 
itvianlar, ce§itli haytrlarla, ibadetlerk yaraticilanna 

yaklasmak isterler; sen de cc^itli akalla yakJssmaya 
fab 5 da dunyads insanlan, dereceler ve yakinbk ba- 
kimindan gee; flhireite de Tann katmda yuce1. M 

(Hilyet'inVEvkya'dan naklen AhMs-i Mesncvi; s. 
31; Aokaravi; s. 260). 

2982, "Ifte dedi, bu, seninle benim aiamda artik 
ayriuk; sabredemedigin seyletic icyiiziinii haber vere- 
yim sana. H (Kur'Sn; XVIII, Kehf, 78. 225. bey- 
tin izShina bk.) 

298+. rc $iipbe yok ki seninle bey'atlesenier, AUaJrfa 
bey^atle^rilor : All&h J m (kudreO eli, otilann cllerinin 
iistiindedir ; artik kim donerse zaran kendisinedir ve 
kina AJlalVla ahitle^tigi seyde duruisa ana, yakinda 
biiyiik bir ecir verilecektir.„ (Kur*£n, XLVIII, Feht, 
10. 227. beytin izShina bkO 

3D 18. "Bir gorseydln,, giines do arnica isigi, maga- 
ralarunn i^inc degil de $ag tarafina vurmadaydi; ba- 
tarken de sol tarafina ve onlar, magaramn genis bir 
yerindeydiler ve btij Allah'in delillerindendir. Allah, 
kimi dogm yola sc-vkedme odur dogru yolu bulan 
ve kimi sapfiriisa artik ona, kart olarak dogm yoJu 
goeterecek bir dost buJama£$m,„ (XVIII, 17} 



Sahife 296 - 358 



344 



MI5NEV1 SERHl 



HliSNJtVl SIRHJ I 



54& 



3029. "Toplulnk rahmettlr; aynlik azap.,, (Hadis: 
Omi', I, s. 121) 

3031. "AtUh'in rahmetiyle oalara karsi yumusak 
davrandln; yoksa kaba ve kati yiirekti olsaydin mut- 
lata yamndan giderlerdi. Ba£i$la on Ian, yarligannia- 
larm: dilc, is hususunda da danij onlarla. Fakat ise 
girismeyi de kurdun mu, day an AIWei. $tipfie yak ki 
Allah, dayananlan sever." (Wan; III, Ali Imran, 1591 

3049, "Vs Allah, erkck ve kadm muoafiklarj ve 
crkek ve kadin, §irk kosanlari, Allah hakkitida k5rii 
zanda bulunanlan cezalatidit-sin diye; kotiiliik dbntip 
ba^latma gelesi hel&k olasilar ve Allah gazeb etmt^tir 
onlara ve lanedemi$Tir on! an ve hazirlamislir cdien- 
oemi ve orasi, gidiJecek ne de kotii yerdir.j, (Kur'ati; 
XL VII, Muhanimed S, M. 0) 

3064. ct Ve Allah 'la bsraber bajka bir mabudu 
cagirma; yoktur ondari basks tapacak; hcrjcy beiak 
olur. ancak oaun zaiidir kalan. Onundur hiikiim ve 
hepinizj doniip onsin tapisina varacaksini2, J;h {Kur'an; 
XXVIII, Kasas, 88) 

30S'j. 1 (la-la. ilia ispattir; tiirkceyi; ^ancak,, sfeuyle 
plvirebiliriz. La, nefiydir; "yokuir^ maaas 1111 ifSde 
eder, -MuslLimankktaki tevhid kqlimesinln ilk sbzii 
"Lb ilahe illa1lah„ tir; manasi, " Allah J tan baska yok- 
tur tapacak ' J tir. 

3053, bcyitten sonraki kikayenin "Nesr'iid-Diirer^ , 
«Muhadarat J [iMidi;ba„ ve "Kitab'iil-Eakiya,, da bu- 
lundugunu Furuzan-fu 1 raerJium bildiiiyor vc "Alu- 
h5darat JJ la "Feraid'us-Siilufc„ tea mctin nakfediyor 
(Maahiz, 5> 23-30). Bu bikaye de halk hikayekrindendir. 



30G7. beyitten sonraki bikaye. Furifrln-fer, bu 
hikayeuin, Cahw'in ( { 255 H. «6G~aG9) ^Kitflb'iil - Hay- 
van^inda, "Rabi'ul-Ebrar„ da, Abdullah-i AnsarFnin 
(481 H. 10SS) "Risade-i AkJ-u lsk„ mda, Attar' in 
" Musibet-Name" sfade bulimdugunu soyliiyor ve me- 
tin naklcdiyor (Aia&hiz; s. 30-31), Bu liikaye de halk 
luMyderindendir. 

3077. "Ayetlcnmijd yakn saylp ottlara manma- 
yanlara, inanmaktau cekinetderc gok kapdan hie acil- 
maz ve deve igoe yotdamindan ge^er dc onlar gene 
cennete giremezler ve bis, miicrimleri bbyle vccsalan-* 
dinnz.„ (Kur'aiii VII, && 40) Ahd-i CedidMe de 
"Zengiri kimse melekut'iiv-scma'vata giic de girtir ve 
gene size dcrim ki zenginin ruelekut'ullab/a girme- 
sinden, devenin igne deiiginden ge^mesi daha fcolay- 
dir 3j ciimlekH vatdir (Alatyus, XIX, 23-24}, 

3QH3. "Ondiin i$tet kiin varsa goklerde ve yeryii- 
aiindc; O, hergiin bir i^tedir," (Kur'aa; LV, Kah- 
niau; 29) 

30!H. **HeT solukta yiice Tanri J nln dc ordusu var- 
dit. Bir ordu, bellerden rahindert kooar. Bir ordu, 
raninalerden yeryiizunc gelir. Bir ordu da diiny&dan 
ahuete gGcer-j, (Hz. Aitkin. AMdis-i Mesue\ r i; S- 32) 

3090. Kaf ve Nun harfleti Arap yazisinda 
"Kn„ Earzinda yazdir vc "'kun jn diye okufturi mtnasi 
r 'ol^ demekttrj Tanri iradesinij yaratl^i bildirii. 1797. 
bey tin izatuoa bk. 

3103. Kiyuarmdan irtnaklar akan bah^elerj, cen- 
netJei. Kur'an-i Kerim'in bircok ayetlerindc gecer. 



Sahife 297 - 358 



546 



MESNEVI SIRIlt 



MESFJEVT JI1RH! I 



547 



3312, 01 buyiufu. 1797, beytin fctahina bk. 

3115. "Onlardan oc *$$.» VII. suroiin (A J raf) 
136., XV. sikcnin (Hicr) 79„ XXX. sureuin (Rum) 
47., XLIII, suretuu (Zuhruf) ^ 5. ayetlerhde gcfer. 

3132. "Cmmctim, acinmts iimmettir;, suflan 6r- 
tiilmu§tur; tGvbeleri kabul edJlmi$tir,„ , "§ u iimme- 
tim, acnimij iimmcttir; ahirette azap gormez; asabi, 
diinyada imtihanlara ugramak, depremEer gorniek' 
#!duriilmek, belalara sata^maktir.^ (Hadfis; Cami J 
I, s. 54) 

3136, 30-35, beytin uaiina bk. 

3145. «0c ay*.,, 31 15. bcyitte getfi. Her ifci bcyitte 
de "Fcntakauina^ a> T ettcn lnfzan iktibasur. 

3163, beyittcn sour ah boliim, FurGzan-fer'e gore 
Ebu-Ati Muhammed Myy-t Tennuhfnin (364 H, 
99*} "Kitab'iil-MustecM mm faalai'il-Evcad,, inda* 
vardlr; Ebii-lshak Ibrahim b. Aliyy-i HusrJ dc bu 
hikSyeyi "Zulitr'M-Ad&b„ in byline almi^r. Bu 
son kitaptan naklettigi hikHyenin huia&asj 5 udur: 

Bjr katip, amirine bir ayna artaagan etmi$ ve guzel 
yiiziine bakakca bcui hatirlarsm demi^ 

Gene FurHzau-fer. mcr!itim'a gore Avfi de bu hikq- 
yeyi ^u sflretle naklcder: 

Abbaso&ullanndan El-Mu'tezz'c armaganlar gon- 
deriyorhr. Adamm biri de bir ayna yoiluyor. Sebebi 
sorulunca yukandaki cevSbi veriyor. 

Mevlina'nm aaklettig! hikayc, tmnlata benzemekie 
beraber ayni degildir ve bu da, siivltnegeltnis bir halk 
Jukayesidir. _. 



3169. Yusuf P. e, gercek anJaiuirja Siddiyk denmi$tir 
(Kur'an; XII; Yusuf, 46). 

31 GO. "Mubammed, All&h'in peygamberidir ve 
ortunla buluDanlar. kafirlerc kar§i tetiiidirlcT; keudi 
axalaniida mcrhametli. Onlan gorursiin ki riiku J ct- 
medeler, secdeye kapanmadalar, Allah'tati rlzilik, !u- 
tuf ve ibsan dUeyerek; yuzleriude secde esenniD istlcti 
gbrunmektedir ve oiuarw bu vasiflan, Tevrat'ts da 
vardir ve onlara lit bu vasuflar Incirdc dc vardir; 
ddeEa ekilmij bir Caneye benzer ki filiz vermistir; der- 
ken filizi kuwetlemni^tir ; dcrkcn kalirl^nu^dr da 
diimduz boy atmifur; govdelerine dayamp yiicel- 
Eft&tfr; ekincilen jasirtm^tir, sevindirou$tir j k&firleri 
de buDunJa kizdirip yerindirmistir. Allah inananlara 
ve iy: i;lerde bulunanlara yarhganma ve pck biiyiik 
bir miikSfat vaadetmi^tir.„ fKur'anj XLVIII, Feth, 
29) Beyitte ge(fen "Yu'cib'ii;t-atiiTS J „ iyetten lafzan 
iktibastiT. 

3185, "And olsun ki size verdigimiz her^eyi arka- 
mzda biraknu^siiuz da siai twdcc nasil yarattiysak 
apki onun gibi tek ba^miza, yapayaliuz huzummu^a 
gdmigsiniz. Sizce Tanrj'ya e$ olan jcfSat^ilaruuzi da 
yanuuzda gormiiyoruz, Aramzdaki baglar umlmiyle 
kopmiiSj bo§;iina umduklarimz eliniadCD 9lkmi5, kay- 
bolup ghmi^„ (Kur'an; VI, Eti'am, 34) Beyitteki 
"Ci'titinflriS, farada, halaknakikrt„ sbzlcri 13fzi itti- 
bastir. 

3191. "Gecelerin a2 bir kisnunda uyurlardi ve se- 
her Raglan, yathganma diierlerdi TM {Kur*an; LI, Za^- 
riy4t, 17 -IS) Beyitte ayet-i kerkacd«ii IS&I lktibas 
vardlr. 



Sahife 298 - 358 



MR 



MESXEVI SERHl £ 



3193. " Allah 'm yeryiizii genistir.,, Kur'an-i Ke- 

rlm'in IV. suresinin (Nisa*) 97., VI. stiiesinin (En'am) 
147 .j XXXIX. suresinin (Ziimer) 10, ayctlerinde gecer. 

3200. Saga-sola cevirmek. 394. ve 3028. beyitlere bk. 

3207. "Kirman'a icre, Basra'ya hurnia gditinnek.,, 
Orf mecizi. Kirman'dss tercnin, Basra 'da hurmanm 
boUu£u yiiziinden bu soz, yerindc otmayan liizumsiiz 
?cyler bakkinda stoylenir, Tiirkcede, "Tereciye Lere 
sat mat,, bunun tarn kar$ili£idir. 

322E. TamVnin, Iblls'e, Adem'c neden secde et- 
medin diye sordugu, iblis'in, ben ondan hayirbyim ; 
beni atesten yarattin; onuysa toprakian dedigi VII. 
surenin (A'raf) 12. ayetinde anlatilir. 

3239, beyitten sonraki boliim. 

Bu adara, Haris oglu Ebl-Scrh oglu Sa'd'in oglu" 
Abdullah 'tir. Ktinyesi Ebu-Yahya j dir. Mekke fcthin- 
den Once Miisluman olmus* Medinc'ye gelmisti. XXIII. 
surenin (Mii'miaun), "And olsun ki biz Lnsam bal^ik 
mayasindan yaraluk- Sonra orra saglam bir karsi 
yurdunda bir katre su halinc getirdik. Sonra o bir 
katre suyu kan pafctlsi yaptik; dcrken kan pihtisun 
bir parca et haline soktuk; derken ettc kemikler va- 
ra ttik; dcrken kemiklere et giydirdik; soars da emu 
baska bir yaratijla meydana gctirdik; ne yucedir §fcu 
yaraticilann en giizeli Allah J in„ mealindeki 12-14. 
ayet-I kerimelerini yazarken Hz, Muhammed (S.M.) 
sGylemeden, ayetin son sfeumi, veede kapilarak soy- 
lemis, Hz. Muhammed, yaz, dedigin gibi indi deyince, 
Muhammed ya dogru sfiyluycr; o halde bana da vahiy 
geliyor; yahut bu sozlcri kendisi soyliiyor; su halde 



MESNEVJ SERUt 1 



549 



ben de onun gibi s5yluyorum dus.iincesinc kapilarak 
dinden dbnnnis, Mekke'ye kacurusu. Mekke fethinde 
Hz. Rasul-i Ekrem (S.M.), ncrde bulunursa, harta 
Ka*be'nki brtusiiue tutunmus bile olsa oldiiru Lines ini 

emir buyurmu$tu. Abdullah, Osman'a sigindi ve giz- 
lendi. Sonra Osman'la RasuluMh'a dehalet etti ve 
bagi?landi, Osman, halifeligi zamamnda, hicrccin 25. 
yilmda onu Misir J a \&\i tayin etti. Afrika'am fcthin- 
den sonra Hz, Osman, Trablus'tan Tanca J ya kadar 
biltiiQ gatilmetlerin gelirini ona bagijladi; hunun 
beste birini Mervan'a verdigi^ Mervan'ul., Abdullah 'tan 
satin aldigi da fivayetkr arasmdadij 1 . Airikiyye J de Hz. 
O^tnan'm vaftliginde bulunan Abdullah, onun sttt 
kardesiydi. B%, Osman aleyhindeki kiyamda ona yaidim 
etuiek istediysc de muvaffak olaraadi; Askalan'da 
kaldi. Siffin savasmda Munviye tarafindaydi, Hicretia 
36., yahut 37. yihnda Ajkalan'da, bir rivayette dc M- 
rika'da Gldii. 59, yilda dldu&iJ dc rivayet eddmi$ur 
(Tcnkiyh J ul-Makaal; II, s. isij Mecm-a'ul-Eeyan. 
VII, s. 101). 

Ayctteki, "yaraticilann en gii^eh,, sb^iinden nak- 
sat, e^sizj orneksiz ve yoktan halkcden, bir alaa Al- 
lah'tir; onun §am yiiccditi hayri daimidir; yaratisi 
Sletsiz, vSsitasiz, essiz ve brneksizdir; yoktan var 
eder, yapar. Itullanysa onun ^riiigi akil ve kudretle 
var olan seylerden, alet ve vasita ile, e^ini, ornegini 
goretek, diisiinerek birseylcr icad cderlerj bu bakim- 
dan jant ylicc olan ancak bir tck mabuttur demektif. 

3254. *'5uphe yok ki biz boyunlarma iaklet vurdok; 
ellcri adetS cenelerine keiictlendi Hlelerlc; bu yOzden 



Sahife 299 - 358 



CKur'in; XXXVI, 



HESNEYt SERHI ] 

onW, bastarmi dimdik cutariar 
V3 Sin, 3) 

set Rji 2 $$!££ hit SCr *"*• «•*** Mr 
set iBjUtftti baglad* da bu ydzden on!^ Efinma, 

Jgif*» **** V Her 94 beyitte de WEC 

iJfSlSL^S? 5iddedi bir **«* **• 

oluyor b buna dq™. O g* Bj butfin &SL5 
«d*taq!.„ (Kur'Sn; XCIX, Zilzal, 1-4) 



A 



(METtN). 

Baurogla Bel'am'in, ku$attiklan bu 

kaJ'adan Musa'yi, ona uyaaiari, diledi k- 

lcrine ermeden doodiir ill ye dua et- 

mesl vc duaasimn kabul ediltncsi 

3310. Dtinyi aaJki, Bauroglu Bcl'am'a, zanj&iin 
Isa'sj gjbi rim olmujtu. 

Hi$ kimse, ondan bajkasina secde etaiezdi; 
nefesi, hastaya sagUk verirdi, 

Ululanmasi, kcadisini oigim say mas j yfizijn- 
den Mflsl'ya pen^e attt; onunla sava$u; son- 
ra da ne bale geldi; i$itmissindJr. 

Diiayada yfizbinlerce tt^fc, gizli Iblis vardir; 
Bei'ara vardtt; hepsi de bu hale gelmi$tir. 

Tann, bu ikisini, geri kalanlanna gehadet 
etsiidcr. ornek olsucdar diye mtum. 

Bu iki hirsijn datagacins gekli; yofcsa kah- 
riaa ugtami? daha nice hirsie vat. 

Bu ifcisinjD perceminden ruttu da suriiyiip 
$ehre getirdi; yoksa onun kabriyla oletikxi 
saymaya imkan yok. 

Nlzik&iiii ngzetuiisiii anaa haddincc. Allah 
askma baddini asma, Allah a?Jsioa. 



Sahife 300 - 358 



552 



3320 



Kendinden daha najJi birine satajirsaii, se- 
fli, yerin yedi kaT dibiae sokar, 

Ad, Semud hikayeLeri oifin saylemnekte? 
l'ejganberlcrin Jiazk-naze&iii olduklantu Oil- 
men ipn. 

Bu yere bati ?l ba^lanaa tas yagj^, bir fetio 
sesJe kahredi 5j hep peygambcrierin yikdikle- 
rinj bildirmek icindir, 

BQtiin hayvanlan msan i ? in, fakat biitiin 
bsanlan da bir abl ifin oldur-gitsin.. 

Akii dedigin nedii? Akilli-fikirli kijinin kiiJli 
akh. Par^a-bu^uk akjl da akiidir ama per-peri- 
san, aiagffik bir akiidir. 

iosanJardaD ka^an hayvaalann hepsi, insan- 
lara aJigan hayvanlardao a$a*idir. 

Onlann kanlan, halka mubahtir; cUnkii uiu 
aktldan kaciyorlar; akillan tarn dejjil. 

Onlar, insanlara aykindir da o yiizden yii- 
oelikleri bu dereceyc dii$mii$tur, o yiizden 
alcalmi$lardir. 

* Sen de "Arslandan kapm yaban e?egi„ ol- 
duktan sonra a $a 9 ilacak ki|i, ne yfireligin kahr? 

E$ek, i 5 e yarar da o yiizden oldiiriilmcz; 
fekat msandan kapi mi, kam miibah olur. 

E^egin, kendisini kStuliikten koruyan akh 
olmadigi halde ralimeri, mediated boJ Tanri, 
onii hie de mazur gormuyor. 



MfSNE*t SliBIll I 



553 



Pcki, a yiice sevgilL irtsati, o soluktan, pey- 
gambedertn o sittaJcrinden ka^arsa nasil m&!fur 
olabilir ? 

3S30. HSsih kaifirlerin kanlari da insandan ka^an 
hayvanlar gib] , siiugiilerin, oklarin kar^lsinda, 
rotibah sayibr. 

EgJfert* cocuklan da uitsak olur - gider; 
fiinkii onlann aJoJlan yoktur ; ojjlar akil 
menebesinden suiulmii$lerdir ? asagilik ki$i- 
lerdir, 

Rir akjl, akhn akhndan ka$arsa, akilulik 
cicrtebesinden giifmusEur; hayvanlara kati]- 
mi^tii. 



Harut'la MSrut'un, temizHfclerine gii- 

venmt'ltri, diinya eliline ba$ olmayi 

istemeleri ve imtlbana diismeleti 

Adlan yayilmi^ Haru^la M&rut gibi hani, 
Dalai da, duLaitfnalan yiaziindeii zehirli ok 

yedilcr. 

Oalar, kutlu yaratibglatina giivendiler. Fa- 

kat susiginnan arslana giivenmesi de tiedir? 

Oeud yiiz boyauYti olsa da bunlarla kjorun- 
maya bir s&re arasa, crkek aislan, gene onun 
boynuzunu kirar, gene onu paralar-gider. 

Oklu kiipi gibi bedeni boynuzlaila dopdolu 
olsa ar^aiij ^arcsiKj oldurecektti oma. 



Sahife 301 - 358 



S.U.MERKEZ 



5j4 



MfiSWfVJ JERHl J 



Kasirga, pefc ?c * agafJar yikarj fakat y^er- 
mi? bir ota ihsaubrda bulutiur. 

O sen yeJ, otun zayifiigina acim^cir 5 a 
goniil, arufc sen de gluten - kuwctten dim 
vurma. 

Balta, agac. daflarinm ^oklugundan korkar 
mi his? Agaci keser, bi&t> parampar^a edtr- 
gider, 

3340. Fskat bir oa vwmaz kendJoL Neater, ancak 
yaraya vurulur. 

Odua 90 k olmu^ yahma ne gam, Kasap, 
koyun surusiinden hif korkar mj ? 

Manaya karji $eki|, sQret, pck zayjfnr; gogii 
ba^asagj eden, oodaki manikur. 

Dolap gibi dOnup duran gokyiizunden klyas 
tut; anua. doniisii kimin yuzunden? BuymJk 

s4hibi akil yiiziinden. 

Ogul, kalkana benzeyeu bu bedenin douu$u, 

oynayis.j da gLzli olaa can yiiziinden. 

§u ydiji esisi, ondaki man! yiizdncten; de- 
fir men ta 5 i gibi hani- o da irmagin suynna 
csir, 

Bir solugun abnip verilmesi, bedene girip 
^ltmasi nedendir? Isteklerle dopdoiu can yu- 
ziinden, 

* Can onu, kimi cim yapar, kimi ha yapar, 
kimi da] yapar. Kimi bar 15 haline kor onu, 

kimi sawij haline. 



MESNEVI S£RH! 1 



5G5 



On o solugu kimi saga g<jtiirui\ kimi sola. 
Kinu gii! bah^esi haline getirir onu, kimi di- 
ken eder [*). 

* Boylece dc Tann'miz, bu yeli, Ad kavmitic 
kar$i eiderha yapmisti. 

3350. Derken gene yeli, vnanantera karsj bans, 
nimer vt aanan haline geiirmisti. 

* Din Scyhi, alemter rabbinin manalar dcnizi , 
"Manl AUah'ur,. dcdi. 

Km-kar vcrlerie goklcrin hepsi, yuriiyen 
denizde ^er-^op gibidir. 

Snda <;er>0pun ^iraya-buraya vuxmasij oy- 
nayip durmasi, gene sudandrr; suyun dalga- 
lanmasindandir. 

Onlarin durmasim, oynamamasini dilerse, bir 
dalgayla kiyiya ativeiir, 

Kimi de bir dalgayla o ^cr-gopii kiyidan 
$ekti mi, ate? ota ne yaparsa, onhra onu yapar. 

* Bu sflziia sonu yok; a gen^, gene HSrut^un^ 
MSrur'uD yaiuna at slit. 

Harut-JViarilt bikayesinia kalan. biJlii- 

mii; diinyada, BSbiil kuyu^nnda cez4- 

lurini ^ekmdcrl 

Diinya halkinm su^u, gunahi her ikisine de 
aydin oliirica. 



mil, jantna (Ta "5ah" aoili eklenmip. 






Sahife 302 - 358 



556 



3360, 



3370. 



OfkeleHnden ellcrini lyirmaya koynldular; 
fakat fceiidi ayipUnm, gtizkriylc gormuyorlaxdi. 

O firkin ki^i, ayaada kcndisini gordii de 
kizdij aynadan yii2 gevirdi hani, 

Kendini go ten, birinin sufunu gordii mu> 
i^inde cehermcmdefl bir alcvdir, belirir, 

O ululanmaya da din gayreti adini cakar; 
kcndindeki o atejc tapan nefsi gijrmex bile. 

Din gayretiniti belirtisi bambaskadir; biitiin 
bir dtinya o ate$Je y^ermistir. 

^ * Tanri, e&er aydinsaniz dedi, gaflete dalmi£ f 
isi-giicii kapkara olmu$ kisderi giirmeyin, 

A or dinar, a kutiar, siikrcdin ki sehvctten, 
balcur arasindaki yariktan kurtdrmj$sunuz, 

O manadan size de verirsem, gtfkyiizii, artik 
sizi kabul etmez. 

Bedenhdzdeki temizlik, benim tembligimin, 

benim koruyujumun aksidir, 

Onu benden bilin; kendinizden degil. Ken- 
dinize genu, kcndinisjc gelin de rahmetten 
suriilmiis §eytan, size list olmasm. 

Hani Peygamber'in vahiy k£tibi gibi, Ken- 
disinde bir hikmet buldu, kendisinde temeHerin 
isigini gordu. 

Kendhini, Tanri ku$Un gibi otiiyor sandi; 
oysa ki o, ku$ sesine benzer bir lshkti ancak. 

Kuslarin seslerini ovsen, cmlar gibi dtsen 
bUe ku$un dilegioi neiden bileceksin ? 



Mfc'SNEVl SiKHl I 



557 



Biilbiiliia otii^unu takiid ersen bile cnun 
guile nc ifji varj ne bileccksin sen? 

Bilsen bile o bili$, zandan mcydana. gelir; 
sagirlarm dudak oynayj$mdan zanlara du^mcltri 
gibi hani. 

Sagirin, haste kornsusutiuii halini - 
hatinn; s or may a gi(H$' 

Yol - erkaa bilir bifh sagjxa, kom$un hasta 
de$U 

Sagir, bu agir kulakla a gencin ne dedigini 
ne anlarim ben dedi, 

Hele hastalandi, sesi hafiflc^ti mi, hlq anla- 
mam ama murlaka da oraya gitmek gerek. 

Dndaklarinj oynattjgini goriince De dedi- 
gini kiyasln anlanm. 

HasiJsin, a miimetler ecken dostum derim; 
da lyiyim, yahnt ho$um diyecek dbci, 

§ukiir olsun derim; sonra ne ycrnek yedin 
diye sorantn; $erbet i^tim, yahut merdmek 
^orbasi ycdim der. 

Sihhatler, afiyetltr olsun derini- Peki, he- 
kimlerden kim gclJyorj kim bakiyor sana diye 

soranm; fil&n der, 

33SO. Ayagj pek kulludur; o gddi mij i?in iyiJe$ir 
derim. 

Ayagicu derim. biz de denedikj nereye ayak 
bastiysa muratlara cri^ilir-gider. 



Sahife 303 - 358 



MJESNEVl SERHI I 

Bu hyaslama cevaplarj diizdii-kostu; o iyi 
kigt, bastanm yamna vardi. 

Nasiisin dedi. Hasta, 6'Idiim deyince, $ukiir- 
ler oIsuq dedi. Hasta bu soze indEdi, cam 
pet sikildi. 

Bu ne bicim jufciit, demek ki bizim korii- 
iugiimuvJ istiyormu^ dedi, Sagir, bir hyasta 
bulundu ami, kiyasi ters cikti. 

Ondaa sonra ne yedin diye sordu nastaya. 

Adam H zehir-zakkum dedi, Sagir, flfiyetler cl- 
aim deyioce kahn busbiitiin ami, 

BundaD sonra da, derdine c£re bulmak i^in 
hekunlerden kirn geliyor, sana kim bakiyor diye 
sordu, 

Ha^ta, yiirii-git be dedi} Azrflil geliyor, Sa- 
gir, sevin dedi, ayafi pek kutiudur. 

Sagu cvdeu $±tt t sevinerek sukrolsuu dedi, 
bBylc bir zamanda dolastint; halini-hatmru sor- 
dum. 

Hastaysa bu adam diyordu, bizim can dus- 
maDimLzmj^ cnun cefa mldetii olduguau bil- 

miyormu§uz. 

3390. Hasta, hatmndan kotu $eyler gefiriyor, ona 
babcr gondemiek icin her yoldan korii seyler 
kuruyordu, 

Kotu bir yemek yiyenin ici bulanir, soEunda 
da yedigini kusatr, 

* Ofkeyi yentnek budur iste, Onu kusma da 
karsibgmda tatii scaler duy. 



>!l-.=Mv! SERIlI 1 



559 




3+00 



Hastanm sabn yoktu da bu yiizden kivtaiup 
duruyor; nerde o kalipe avrath kopek pust> 

Gclse de sdylediklerinCj yiiziiDC karsi cevap 
versem. O zamaa arslan akhtn uyumufni- 

Hal-batir sormak, ganiil almak icindir; buysa 
hal-hatir sormak degil; diipediiz du§manuk, 
kdtuluplmu istemek. 

Dus.manim bickia bir balde g&riip kStii 
hattriru rnernnun etmek istetnij diyordu. 

Nice kilter vardir ki ibadct ederek yol azit- 
mi^lardirj ibadetleriyle Tanrj r&iligina ulas- 
maya, sevap elde etmeye gBniil vermis Lerdir. 

Oysa,. bu, gizli bir suctur; Dice bulamk sey- 
ler vardir ki sen an-duru sanirsin. 

Hani o sagir gibi. iyilik ettim saniyordu; 
halbuki is- cerssDeydi. 

O, iyi bir i? ettim, komsu hakbni yerine 
^etirdiii! diye bir ho^ca olurmu^tu, 

Oysa ki kendisi icin bir atestir yakmis, afcv- 
iendirmi^ci; hastanin da gbntikiii yakiu>$ - yan- 
dirausu, kendinin de. 

Yakuguuz aie^tcn sakinin; gercektcn de suc- 
larini^i cogalttmiz sia. 

* Peygamber, gostcrij yapan birbine^ tekrar 
namaz fcil a geti?, ciinkii sen nainai kiimadin 
dedi, 

* I^te bu korkulara bir care buJmak icindir 
ki her namazda "Bize dogru yolu gSster^, de- 
negebni^tir- 



Sahife 304 - 358 



560 



MFSKEVT SJFHHl I 



3410. 



Y<inL Taitri'nm, bu nanwinUj yol sapi- 

tanlann, gosteri^ icki namaz kilanlarm oamaz- 

l:ii'in;i klilllia. 

O sagir, septigi kiyas yiiziniden on yilJik 
g6rii?iip komi§ma, nice gidiverdi. 

Helc a uha kiji, bu kiyas, sinin a$nu^ vahye 

kar^i, ajagihk duygunim kjyasi olursa, 

Senin dnyga kulagm, harflerj anlasa bik 

gizii jeyleri duyan can kulagin, bil ki sagirthr. 

Kassa kargi ilk olarak kiyasla arnel 
ttmeyc kalki*j:iii. tblis'ti 

Tanri lsiklarma kar$i bu kjyascagjzlari ilk 
olarak mevdana ^ikaran, lb1Ss J ti. 

Atcs. dcdi, suphe yok ki topraktan daha 
iyidir. daha ustiindiir; ben atesteainij oysa 
kapkara topraktan, 

$u hatde parsa-bucugu butiiniiyle kjyasli- 
yayim: O t karanliktan yaratitmi?. bizse aydin 
uurdan yaratilrrtisiJ. 

* Tanr]'y*a 3 hayu dedi; "Soy-sop yok,„ t)s- 

tiinluge mihrab olan, ancak ^ekinmcktir. sakin- 
maktir. 

Bu, ge^ip giden diinyamn mirSsj dcgildir ki 
soy - sop yuziinden dde edcbilesin ; bu, can 

mirasidir. 

Hatti bu, peygafflberlerin mirasidir; bun- 
Urin varisleri, tertemiz kisileriu cattlaridtr, 



MESNEVI SHRlii I 



561 



* O Ebu-CehTin oglu, apa^ik mii'nun oldu; 
Nuh Peygamber'in ogluysa yol azitanlara katildi. 

Topragui ogiu Ay gibi aydinlandi; sense 
atc^iti oglusun, a yiizii kara., yiirij-git. 

Bu kiyaslarj bu arasurmalar, bulutlu guilds 
yahut gecelcyin kibkyi bulmak i$indir. 

Fakat giines. varken, Kfi'bej yuziinutv, gozii- 
niin karjisindaykcn bu kiyasi, bu arasdrmayi 
birak. 

KaTx'yi gormeden giindiizu etmCj kiyasla 
parlamaya kalki&ma; Allah, dogrusumi daha 
iyi bilif. 

3420. Tann ku?undan hit ses duydun mu, ders 
belter gibi yalmz gorunii^eki iistiin korii manayi 
hatinnda tuniyorsun, 

Ondan sonra kendinden kiyaslara giri?iyor, 

hayab'n ta kendisini oz> ger^ek sayiyorusn. 

Abdal'in istilahlan vardu ki sozle gec,inea- 
lerin, onlard&n haberleri bile yoktur. 

Senj ku? dilini ancak scs bakunmdan Og- 
rendin de yiizlerce tops* ka]ki$tm; yiizlerce 
heves parlattin. 

O hasta gibi hani; dognij yerindc bir 15 
yaptun sandj; tipki onua gibi senden de g$- 
□uiler yaralandi. 

O vahiy katibi de ku^vul sesini duydu da 
kendisini ku^la ejit sandi. 

- F. 3S 



Sahife 305 - 358 



MlES^EVl SiiRllI I 



5^:-; 



56* MESIVEVI StBHj 1 

Ku$sa bir kanat yarpti da fcor sra onu; 
aliverdi de aliimun, derdin ta dibiae batirdi 
OOU; 

Sakioni, siz de bir i^ik vnrmasi yuziinden 
bir zanna kapilmayin; gOkyiizu duraklanndan 
diijiip mahrum olmayin. 

* Harfit'suQuz., Al&rHt^umiz; "Biz sal kur- 
mujuz„ daminda herkesten iistfixisifriiiz ama 

KotuJerin kdtuliiklerine aciyiti; benlige, ken- 
dim gorily lanet edin. 

3430, Sakmm, ansizin pusudan bir gayrettir, cikar 
da basajagi ycrin dibine dii?er-gidcr$iniz, 

Ikisi dej Ey Tann dedi; buyruk senin, senin 
amanin olmadik^a eaten aman nerde? 

Bunu jidyluyorlardi ama yiirekieri, ncrdcn 
koniiliik gelecek bi/den; tie de giizel kuliariz 

biz diye carpiyordu. 

Bu iki mdcgin istegi, sonwida- kendilerim 
gorme. ululuk taskma tohumunu ckmeleriiie 
cngei olamadi. 

A unsuriardan meydana gclcnler, diyoqdardi; 
a ruhani malslukkTin remizliginden habcrj 
olmayanlar, 

Bi^, §u gokyiiiiiade ttiller^ perdeler doktt- 

yabxn; yeryiissune inince de jadirvanlar kuraLtm, 

Adllcti derlcyip roplayaUia, iMdetkr ede- 
lim. Soma her geoCj gene u^P gokviiziine 
agalim. 



Boylece de $u fagin ga$dacak ki^ileri olahm 
da yeryiiziine eminligi yayalim. 

GSkyuziiniin halim veryuziiyJe kiysslaraak 
dogru olamaz; ayirdedis, pusuda duimada. 

Halini, sarbogdugunu, bilgisizlerden 
gizlemek gerefc 

Perde aitindaki Hakim'in sozlerini dinle; 
Nerde ?aj*ab i^mi^sen. oraya baij koy, yat. 

3440. CiJnkti meyhaneden fikip yol yitirtn sai:ho$, 
(ocuklara maskara olur, oyunrak kesilir. 

Oyana, bu yana yalpalar, bei yoja, her ba- 
tata diis.er; her ahmak da ona giiltr-durur. 

O, bOyle dii§e-kalka girriktc cocuklar pesine 
du^erler; onun sarhosiugiitadati, ^araptao aldi- 
gi zevkteu haberlen bile yoktur, 

Tanri sarhoinndan ba^ka btitiin halk $a- 
cuktur. Nefis isreginden kurtiilan kinder ba$- 
kas: ergen degildir. 

* Tanri, hf Diinya oyundur, oyuncakarj, dedi; 
$U! de (jocuksunuj. Dygm buyurur Tanri. 

Oyunu, oyuncagi birakmadikga focuksun. 
Can annmadik^a nasi! temi? oJabilirsin, 

Burada iistune diJ^iilUp durulan §u ^ehvetj 
bil kj ijocuklann evlenme oyuuima benzer. 

Cocugun evlenmesi, bir Riistem^inj bir ga- 
zinin evlenflicsiiit karji nedir ki? Bit oyun 
ancak. 



Sahife 306 - 358 



564 



MFB^TEVJ 5£AHl I 



Halktn sava$i da eocuklarm savanna bender; 
tainamiylc ozsiizdiir. temelsizdir. 

Hepsi de tahta kiljcJa sava^if; hepsinin de 
gayreti faydasiz scyedir. 
3450, * Hepsi de bu, bizim buiakimiMiir : Diildul 
yiiruyu§lu tayimiz dive bir kaimja biami^tir, 

Siitl anil da yiik vat; bilgisizliklerinden keti- 
dileiini yiiksek gormedelcr; ata binmi$iz, yol 
aiiyoruz sanmadalai. 

Dm hele; Tann atlilari bir giiD at Btirerek 
dokuz kat gogu dc a^sinlar da g§r, 

* "Rub da ona yikdir, mekk de.„ Ruhun 
yiicdmesinden gokyiizii titrer, 

Oburleriysc c.ocuk)ar gibi eteklerine bi- 
nerler; hepsi de ata binmij gibi etekterini ^cm- 
rerler, 

* Tann'dan, "Ger^ekten de zan> gcr^ege 
kar$i faydasizdir,, aycti gdmi^tir; zan binegi, 
goklere nerden agacak? 

* tki zan ulvraca bangisi ustiinse ona uyutur; 
fakat giine? dogunca, giinesin varligmda inada 
kalkisilamaz ya. 

I$tc o vahit bincktcriuizi gorurauniiz; an- 

laismu ki ayaldarmizi binek edintn-i^iuiz. 

Vehminizi, dii^unccmzi. d-uygunuzu, an- 
layi$inizi, i;oeuklann binegi gibi bir kamis bilin, 

Gbrru3 ehlinia bilgilexi, kendilcriai ta$u. 
Beden ehlinin bilgilcriyss kendileririe yiik ol- 

mu^tur. 



MES-Vcvl smiifi r 



iC't 



3460. Goniile vttran bilgt, adama yardun cder, 
dost olur. Fakat bedent- varan bilgi, bir yiik 
ke$ilir, 

* Tann, "Kitaplan yuklenaiiftk., dedi; O'u- 
dan olmayan bilgi, yiik olur adaraa. 

O'ndan olmayarij w&mta&iz otarak O'udan 
gelmeyen bilgi, gel in bezeyen kadimn siirdugij 
renk gibi durmaz. u^ar - gidcr, 

Fakat bu yiikii de bir iyi 'asirsan. yukunii 
alirlai, bir ho^iuk bajp^iarlar saoa. 

Rendine gel de hevesine uyup o yiikii tasi- 
ma; ta^imi da i^indeki bilgi ambannj gor. 

Biiylecc de rah van giden bilgi atma bin; 
cmdan soma strtindaki yiik dii$er-gider. 

Ey O'ndan yanhz Hu adim yeter bulan, 

O'aun kadehini i<;mcdik£e ssteklerden nerden 
gec.eceksin ? 

Sif'artan, addan ne dogar? Hayai. Onun ha- 

yali de ala^maya, bulu^maya delil otur. 

Bir jeye delilet etmc-ycrj ddtlf hie gordiin 
mii? Ana vol olmadik^a yol azdiran gulyabani dc 
yoktur. 

* Ger^egi olmayan bir ad giirdiiii mii hff? 
Yahui ' f Gef, Lam,, harflcrinden gui dei^irdin 



3470. Adi aadici mi yiirii, o adi UgiyaDi ara; Ay'i 

yiicclerdc bil, su i^inde arama. 

Addaiij harftea ge^mek istersen ken dim, 
kendinden tcrtemiz ant. 



Sahife 307 - 358 



MJISX£Y[ S*K*|1 I 



MESNF.Vl 3ERHI I 



Demir gibi demirlikren $ik, renksiz bir hale 
gel; nyazailarla passiz bit ayna kesil, 

Kendini, keudfjun huylarindan ant da apan 
i'v.\r.r'i g6r. 

vakil: kitapsiz. nuizakereci olmadan, 
ho cava basvurmadjm, peygamberlerin bilgi- 

lerini gonliindc goriirsun. 

* Feygaruber^ hf t!mmeEimdeD oyle killer var- 
dir fci benimle aym yaratili^tadir ; ayru hinunet- 
tedir, 

Ben ordan hangj is,ikla gdriiyorsam, onlarin 

canlan da berii, o i$ikla £oriir" dcdi. 

* BTiQtar Feygainbcr'i, iki sahib kitsbi, hadis- 
ler, hadis rivayet edenler obiaksizin Ab-j hay at 
kaynagmda goriirler, 

* Kurd oJarak ak$amladik soztmiiii sirnai 
bil; Arab olarak sabahladik sjirini oku. 

Gizli bilgiden bir Smek isrersen Rum ulkesi 
halkiyla (^inlikrin hikayesini sbyle. 

RessamM bttgisiode Rum ulkesi re$- 

sEiiniitnyla £inlj jressamlarin bahse 

g^rigmeleri 

34B0. Cinhler, biz daha usta ressamij decider; 
Rum ulkesi rcssamlari da bmim ustabgumz daba 

iistiin davasina giri§tUer. 

Fadisah, dUvSmzda hanginiz haklismizi an- 
lsmak icJu sizi sinamak isturim dedi. 



3490. 



Qin ressamlariyla Rum ressamian huzura 
geldiler; Rum ulkesi ressamian, rcsim yap- 
mayi daha iyi biliyorlarcli. 

Cinli1« v bize bir oda ayirm^ verin., bir oda 

da siziu olsun dediJer. 

Kapiian, birbirine karj! iki oda vardi; oda- 
lariD biriiu tinnier aldn obiirunu KumluJar. 

Qultier, padisabtan yiiz ge§.it renkte boy a 
istediler. O yiicc padijah da hazineyi actt. 

Her sabah, £irj tiler c bazinedeo boy alar bagi?- 
ianmadaydi. 

Kumlularsa ne resim ise yarar, ne boy a; 
pasj gidermek gerek ancak dcdiler, 

Kapiyi kilitlediler. divati cilillamaya koyttl- 
dular; gokyiizu s$ibi berrak, apari bir hale ge- 
tirdiler, 

Yiizkrce renkten reuksizlige ancak bir yol 
var; renk buluta benzer.. renksizlikse Ay *dir, 

Bulutta bir ijik, bir parlakuk gtirikseri^ bU 
ki o. yildizdandir. Ay'dandir. giinestendb. 

^inliler, resunlerini yapip biuriuce ne^ele- 
tinderi davul cmbraya ^oyuldular. 

Padisah gelinoe* odada, akli-fikri kapacak 
kadar giizeS resimler gbrdii. 

Ondan sonra RumluJann yanina geldi. On- 
lar, aradaki perdcyi kaklirJikr. 

^inlilerin yaptiklan resimler, nakislar. oda- 
daki dlalanrni^ divarlara vuidu. 



Sahife 308 - 358 



5C8 



MXSNEVJ 5£fiHA 



Padi^ah, orada tie g&rmiijse burada, daha iyi 
gfiriindfc Rcsimier, sartki gozleri, goz vuvala- 
nndan kapiyordu. 

A babam, Rumlular, a s-jfllerdir ki bmnna 

ttfcrarianacak dcrsleri, kitaplan, htiiuerterf yoW. 

Ama goniillerini cilalamislar, hirstan ta- 
mahtan. nekwlikten, kinlerden antmi 5 lardjfc 

Aynamn anligi, g0 nlg n ^ 5 f ldir; Sc(nsui: §£ _ 
killer, sfimler, oiaya vu™. orada goriiniir. 

Gizliiigin siEisra sigmaz, siiretc biiriinme?, 

sArtti, gjjniil ayiiasmdan parladj da yeniudcn, 
yakasir.dan l^idi, parlads Musfi'ya. 

350O. O suiet, gog C de S)gmaZj 4^ da> feT§e ^ 

Denize dc sigtnaz, baliga da. 

CiMkii bimiar smurfidir; sayiya agar ?e yitr. 
dir. Gfiniil iiynasmmaa, bil ki suiuj yoktur. 

Burada akil ya $*&$ ya yol azitir, yitcr-gider. 
Ciinku gStiul, ya odur, yahut da odur gBmiJ. 

Gbuiil hem sayiya sigar, hem sayisj^dir; 
onuu nak ? mdan ba$k 3 hi ? bii nakis ebedJ olarak 
kaloiaz. 

Ebede dek, yaiiden yeniyc nakijlar vurur 
goaiile; onda p-erdesiz olarak gfiriuiur, 

Goniilkrini dlllayanlar, kokudan da kurtul- 
mu^lardir, roikteu de. Het solukfc, dunm- 
dao, dinJenmeden bit giizdlik seyredcrler. 

Bilginin seklini, kabugumi bnakm^Jardif da 
gezle goriip toanma bayragim yucdtEiislerdir, 



MfSNEVl 5EBHI t 589 

Diisi3pce giftdi§*it de aydiniiga kavusmu*- 
lardir; varltklaruu bogazlami§Iardir da ufan 
denift kesilmi^lerdir. 

Hcrkesin atktiigii > ka^tigi eitime bBe aa-aa 
giiluTTiKCTler. 

Kirr.secikler, onkrlji goniilkrine bir zaiar 
veremez; sedefe *arar gelir, inciye getaiez. 
3510. Nairn, fikhi biiakmislardir aim, yok ohnayi 
seqp iilmi^iardir. 

Sekiz cennetm uakijlari parladikga. onlann 
gyniil leviiJerrne vnrur, orada goriiniir. 

* TaEiri'Din, ''Gerccklik duragmda' oturup 
orayi yurt edinenlcrin yerJen Ar§ J tan da ytl- 
cedir, KUrsi'den de, bojluktau da. 



* 



Sahife 309 - 358 



JHlSNEVf SERHI I 



tfl 



($ERII) 

MevUnfij bu boliimden iJnceki boliimdcj akla ixy- 
niak sfiretiyle ger^ege ula^mak .gerektigiuj anlatukeu 
kiyisa ili^Tiiekte. driven r?te azim vc gayret icib et- 
tigini, klmile kar^i varlik beslenmemesi luzurrmmi 
bildirmekle. ^cr^k sevgiliyc kar?i bculikte buiun- 
mamayi ^iize; bir hikayeyk belirtmektc. Nuh kavmini 
tfrnek setinnekte. Yusut Peygamber'e goturiilectk 
en giizei armaganui kendi yuKunii gostcrecek ayna 
olabikctgini sovlemektej ncfse uyrazmayi, aldaama- 
mayi B^iidemektedir, 

Bu bttliifiideyse BeJ'am'iiij HarGt'la MSrflt'un ben- 
ligc du^kferinj, Tann imtilianuun ^etinligini belir- 
tirkea hastamn hutifli - hat trim sormaya giden sa&irin, 
zan ve kiyas ytiziinden tit kotu bir hataya dii$fiigiLnu 
bir hikaycylc canlandinp kiyasla ilk amel edenin IbEs 
oldu^unu bildirmekte, bilgiye guvenmemek IdzumuDU 
ihtar edip bilgiyi gorii§ ve oius hflline getirmcyi, Qm 
vc Rum iilkdcri ressamlaimin hikaye&iyle temsi) et- 
tnektedir. 

3309, beyicrert sonraki bajhk ve boliim, ff Oku onlara, 
k<*ntli$jne deHJlcriiruzi ihs^n ettiguniz halde, bile-bile 
oolati jikat cdip, onlarm hiikmunden $ikip §eytari*a 
Tiyan vc heilfc olan ki^inin hikayesini, Dileseydik onu, 
delillerimizk yiiceltirdik. Fakat o, yerytizdne sanJdj, 



___^^_^^^_^__ 




kendi dilcgine uydu. O., tipki bir kopege bemer; ustiine 
gidip kovsan da ddini ^ikarip solar , kendi hqjjne birak- 
san da dilini orkaiip solur. l$ie bu hal, delillcrimizi 
yalanlayan toplulugun Mliac benzer; sen, gccmi^krin 
hallcrini aalat enter a da belki iyice bir dusiimirler." 
(Km'&i; VII, A'rif, 175-176). Bu ayetlerde adi and- 
madan kendisinden bahscdika kijinin, Musa Peygam- 
ber'in 9agda$i Baur, yahut Batlr oglu Bel J am oldugu 
sSylenir, Bir rivayete gdtt: de Salt oglu Cmeyye'dii. 
Bu ?,atj okuma-yazina bddigi icin IscDdisiiiia peygam- 
bei olmasi gercktigi inarjcitii giiderdi (Kaadii I, s, 
455-45G), 

Beram, Tanrj'ya inarimiR oldijjju halde, tsrailogul- 

larij Eriha jelirine gelincc ?ehrin padijahj, BeFam'ini 
tsrailttgullari alej'hire dua etmcsini teklif etmif, so- 
uunda Bel'am, zora dayanamayip dua etmij, fakat 

Tann gazebioc ugranujti. israiiogullarj §ebri iapiedin- 
ce Bel'dm'i asmi^Iardi f.Ahd-i Attyk; A'dSd, XXII- 
XXV. Islam kayrmklarinda biraz degi§iktir; Tabarl 

terc. 1st. 1290; I, s. 353-357). 

>■ 

3S19. Ad, Yemen taraflarmda bulunan ve Arap- 
lann asU 'sayilan kavimdir ki hynkra, Hfid (A. M), 
peygamber »larak g6nderilmi5ti. Semud> HicSat'Ia Sani 
arasmda yerle^miij bir kavimdi; binalara Salih (A, M) 
peygainber olarak gonderiJmi^ti. Her iki kavim dc 
iruSna gelmediklerinden helak edilnii^lerdir. Kui - 'an-j 
Kerun'ia birfok ayetlerindc ba iki kavim bcrabcr 
axulir (353-^59. beyiiJerin kahiua da bk.). 

3326. '^Satiki yabanJ ejeklerdir onlar da arslandan 
kafiyorlar.„ (Kur'Sn, LXXV, Kiyfime, 50) 



573 



M£SN£V1 5 £ H[(i t 



MKSrMflYt -5ERH1 J 



573 



3332, beyitten sonraki botum. 439. beytin Jj^ifaw fcfc 
3346. Ara P alfabssmdeki "e, h, d„ harfferi -c^d 
aozurm meydana getirir. Bu sozan auiarm, inkar crmck, 
hayirsu olmak, kaibi daralmaktir, BSylece can soiugu 
kirn, vahit inkar, mat liabne koyar; ki mi ^ b 
hahnc koyar; kimi yafctae sa*a$ haline gefe divor 
3347-3344. "Seher yebyle fc* yard™ cdildi , 
Ad kavrmyse poyrazh helak eJi|dL„ "Seher veliyb 
bam yardim ediidi; bcnden dneekilercyse aEaptl 
yel.„ (Hadis; Cdm^ II, s . 174) 

3351. Din Seyhi, Eski sarihler, Mevlana'nm biiran 
eastUritu ofcuaiadik&ri, Mevlferf He alakab kitapian 
gozden gecn-medikteri km "Din $cyhi„nin fcim oldu- 
gunu, Mevlana'mn bu sozlc Idmi taitettigini anlayama- 
.misiar, feimfej Ibn Aiabi (638 H. I24Q), kimisi, Sad- 
rtddfn-i KuoaW (673-1274) demi 5j Ankaravi, onlar da 
olabibr, bir ba 5 ka olgun J a okbilir; ancak her ikisinin 
de sttflotafe, buyle bir ibare yoktur deyip gecmisLir 
(*. «8A Veled geieb, izbudak da, ^iL'yT 2 
ve unad edilen yedinci rib Mcsnevi'nin, Mevlana'mn 
olmadiguii !* pa[ j C iu yazdigi "Ks-Scyf'iiHtaatr f) 
Rcddi ala'l CadiVSab> J( a& fcitabwte, Ibn Arabian 
meal bakimmdan bu sSzii okjayan bir sozimii hulup 
"Dm ^evhi,, uin o oldufunu sfiylcyivermigrir. Mcv- 
laWnin hie bir eserinde Muhyiddin Ibn AraWnin 
adi gefmezj ona ceLnlh oldufu bildiriten si>zlerj muh- 
tevi purler, McvlinVnm degildir. EfHfc&fe, bireun 
binsiniD, "Fpcfljafetta bahsederken, acayip bir kiap- 
ne dcdi£ anla^ilmiyor dedigi, bu sirsda Zeki adl, gii ? el 
scsJi bmamn geldigi, Pi r >b h 5 imdi Zekfuiri futuhati 
MefckJ Piituhai'tan y c | dfcyjp Zekryc cal, 3 e v ! e bu- 



ynrdu^u rivayet edilmi§tjr {MevlSnS Celaleddin; s, 
233). Gerek ^ems, gerek MevMny, mejrep bakimui- 
daa Ibn Arabt'ye uymajlar. Biz - v Mesncvi, ( terccme- 
siniQ ^Acilama^ sindaj bundan bahseoni^ ve ,1f Diii 
5cyhi„ nin Ibn Arab? ve Sadreddin olamayacagim 
soylemi?tik (c, I, 1st. 1942- a. 439-442). Sonradan 
^ems'in "MakaaJatij,, yJe mcjgul olurken, onvm, ^cyh 
Muhammed sflziiniii tasdiyk ve kabul etti; bahsc gi- 
rijmedi. Bah$e giri^mesi dc ia7ijndi bence. Dedim ki; 
El~ma'na huvallih (Antam Allah J tn:). Ever dedi. 
SaMbe Rasiii aleyhis selimla mubahase ecsclerdi daha 
fazla faydalanilmi? olurdu" sozlerine rastladik (Krmya 
Mevlana Muses i K. 2154; s, 15^ satir 2^-23), Ayni 
sozler, Fatih niishasanda jbyledir: ff Biziij] Hayy Al- 
lah J imjz varj arcik blii mabiddii neyliyelim? Bu, H]- 
ma j n4 huvallih dedigimiz manadir i?te. Allah'm ahdi 
fasid olmaz VJ {27iii» ; 112. b) Knnya nusha^mda 
bu hahis, " El-ma 'n& hu wallah^ saatt anilmaksizin 
bir kere daha ge^iyor (s, Bfi } satir. 9-12). Boylece "Din 
!>eyhi Jh run ^cmEeddin-i Tcbriri oldugn a^il^a mey- 
dana ^ikiyor CMevlana Ceiaicddin'e de bk. s. 52-53). 

Burada §unu da behrtmek isteriz ki §eras f bu sozle,, 
surer hrllindc goriineu kainilrm aiirdsj Allah'ar; hcr- 
^eyia luikiykati odur gibi bir manayi kasredereh ajin 

vabder rclakkisiyiej oneeden de bir miinaseberle babsct- 
rigLmiz, Sderi maddccilige sapmiyor : esasen gerek $ems, 
gerek Mcvlana, Mevl3na J iurt baba$i SuhaV(il-Ulefn£ 
ve onua balifesi Scyyid Burlianeddin-i Muhakk[k, fel- 
sefcninj hatra kiyasin aleyhiridcdirler. ^cins, bu sozle, 
Minatin., vatlik akminin her zeircsiftde AllaVin kud- 
ret ve lukmcdnin, Hun'^uniin ve yamn^imn mfiMsuim 
mevcud oldu*unUj her jeyhij J nun kudret ve Jiikme-* 



Sahife 311 - 358 



574 



KtSNKVi SERM | 



tine bii ayna mahiyetinde bdundugunu anlatmig 
oluyor, 

3356. Ankaravl, bu beyitre rf cuvan" diy^ Celebi 
HusainedchVe hitab ettikierim, Husimeddin'm fiitiiv- 
vtx erlerinden oldu&unu s6y1 U y&r (s. 2U6). Gergekten 
de Celeb!, Ahi-Tiirkoglu'dur. Fiiiiivvet ehline "ciivan- 
merd" de dendigiiii biliyoruz (Bk. Mevlana Celled- 
dm; IH. hwOLi $. 116-116. Mevlar^dan soora Mev- 
levflik; s, m-m taam-Tiirk illerinde Fiiruvvet 
tejkiJatJ ve kaynakian; 1st. Univ. Iktisat Fakiilresi 
Mec. 11. dlt; 1st. Ekim 1949-Temmuz 1950; No 
14; 5 . 74). 

3356. beyirten sonraki Botiim. 139. bey tin $erhinebk. 

3363. Mevlana, bu beytuc ve bu boliimde ayip gor- 
memeyi ogiitJcmektedir. Hk. Muhammed (S.M), «Kar- 
dejitu bir sugla ayiplayan ki<ji t o siifu isjcmedikee 51- 
mez" buyonir fefatti*; II, s. 161). Kulun, kusursu* 
clmasuia iniMn yokmr, Kutluk mertebc-smde, her 
lyide bir kusur. her kosiide bir meziyyet olabuir; iyi- 
ligin <^>kiuguna, niyetin iyiu gme bakmak gerektir. 
Nctekiai "Ger^ektcn de yiice Allah, sizin suretleruiizc, 
malimza bakmas; gonullerinize, i?lerinize baW ha- 
dhi de bumi aciklar (aym; I, s . 62). GGsteris icb yfc 
pdau kulluk, sucran da beterdir, Yaptigi kulluk yii- 
ziinden ululuga dtigcn, ba^kalannio aybim gbren J3§jL 
"tnsan zayif yar animism-" ayelinden (IV, Nis* 1 . 28; 
baheraizdLr, fakat bu la'fin m m icindcdii. .VUia su- 
resinde. «Vay namaz kllanlarin ballerine; byJesme 
namaz kilanlarra ki namazlanai unuvurlar ve ordar 
bii tun isjerini gS&edg icin yapariar ve sekat vermeyi 



KESNEVl $£RH! I 



575 



men'' ederler" buyurulur (CVII, 3-7). Ancak ayip 
goroiemek, goriirse o aybi 6rtmck, kotuliige rSzi otmak 
ve onvi tcjviyk eirnek degildir; once kendi aybini gbr- 
raekj inancta karde^ clanlarin yaptddarl ktitiiliikleri de, 
onlan utandtrmadaci gidcrmeye ^ah^maktir; bu cabayj 
mumin, eliyte, diliyle yapmaya memutdur. Buna bn- 
k3n bulamazsta, g&nliiyle a koLuliige rSzi oimaz; Hz. 
Muhammed, bu, imauiu en eayif meitebe$idif buyu- 
rur. 

3392, "Q $akinanlar, ferahbkta. darlikta msUarim 
yoksuilara barcayanlar rjfkckrini yenenlcr ve insanlari 
bagi^layanlardir ve Allah, ihsanda bulunanlan sever." 
(Kur'sn, III, Ali Imran, 134) Beyittc gcten Vf ka?jn-i 
gay^ ,;, s&zii, iyetten alinmi^tir. 

3403. "Birisi mescidc girmi^, namaz kilmi;, soma 
Peygamber'Ln huzuruna vanp selam vermi^li, RasQlul- 
lah, adamin sel£mim aJitu?, git, namaz kil, <junku sen 
namaz kilmadin demigti. Adam doniip 6nce kildigi gjbi 
namaz kilmi^ti, Peygamber'in hitz&runa vanp selam 
vermi^ti. Selamim alan I'eygambcr, dyn buynrrnu^tu ; 
namaz kil; ^iinkii riamai kilmadin sen. Adam tekrar 
namaz kihp gelmi^ri. Peygamberj bu sozti ijc kcre 
soylemi^, adama iX$ kere namaz kildirmi^ti." (Bnhari^ 
Muslim ve Miisned'den naklen Ahddia-i Mesncvi; 
s, 33) 8u beyittcbi "namaz kilmadin" sOzti hadisten 
ahnmi^ttr. Bu beyitten cnceki beyit de aiapcadu. 

3404. "Bize dogru yolu goster." (1, Fdtihaj 5). 

3405. beyitten snnraki bajhk. Me via Da., kiyasi 
kabul etmez. "^ia-i Jmimiyyc JJ nin dfirt ana hadis 
kitabindan biri vc birindsi, Ebu-Ca'fer Muhammed 



Sahife 312 - 358 



57« 



MESMHVt S£HH( I 



MfSN£V: SERIlJ J 



S77 



b, Ya'kub'il-Kiilyenl (329 4. 940) tarafindau tedvin 
edika "Kafl" nin usu] kisnunda "BSb'uT Bida'i ve J r~ 
Rc'yi ve'J-Makaayis", yam Pcygamber'den sonra mcy- 
dam Helen scyler, nc'ykr ve kiyaslar kisminda, tra&nx 

CaTcr'iis-Sadik'in, EbO-Han?f e hatred erine (150 H. 
767), Ya Eba-Hanife, bajia kiyasla amd etdgini $6y- 
lediler buyurdugu, onun da cvet deyince "Kiyash 
amd cane; ^iinkii ilk olarak kiyasla amel cden fblis'tir; 
beni at e? ten yaraicin, onu topraktan dedfgi zaman 
kiyas yapmis, ate^je topragi kiyasliimjsu. Adem'dcki 
i&ikligi, ate^in j^igiyla kiyaslayabiUeydi iki lsjgw ar a~ 
smdaki ferki bilir. iistiinlugu gonir, birinin oburiin- 
den daha temiz oldugunu ankrdi" dedigi kayjtlidir, 
Gene aym kirapta, Jmam Ca'fer'in, "IbJis kcudiiii 
Adcm'le kiyasiadi da beni ate 5 ten yarattm, onu top- 
raktan dedi. Allah'm Adcm'i yaramgi cevheri atesle 
kiyashsaydi bu cevherin. allien daha isikh, daba 
parlak oldugunu anlardi" dedigi rivjyet edibnistir 
Clraii; 1311 H. s. 29-30), 

341 2. "Sur iifuriilOnce, aralanuda ne soy-sop 
var, ne dc birbirleriniu hallcrini sorusturabOirler on- 
iar/' (Kur'an, XXIII, Mti'muura, JOI) beykteki 
"La ensab" sozii, bu Syerten ahnmadir. 

34 [5. Ebu-CchTm oglu Ikrimc'dir. Cnceleri Hz. 

Peygambe-'e, o da babasi gibi dti§mandi. Mekfec 
fethinde, nerde twiunurlarsa buJunsunJar, eldiirul- 
melen cmredflcnlerdendi. Dcniz kiymna kacmi£, bir 
gemiye bimp denize a^lm^ti, Gemi firtinaya tutuldu, 
o da, Allah kurtarirsa gidip Miisliiman olmayi ahderti, 
Kurtulunca. Medlac'yt gidip Musliiman oldu. Hz 
Muhamrncd, cm, merhabfi C y gemiye binen rauMcir 



diyc iltifarta bulundu, Sahabenin, kendisine. Allah 
dusmammn oglu dcmclerine gucendi, Peygamber'e 
^ikayet etti, Kz. Muhammed. sahabeyi bu g6jjij seller 
soylcmckten men* etti. Sava^arda biiyiik bir gayret 
gosteren Ikteme, birinri halife Ebu-Bekr'in siaraauinda 
$am sava?mda whid oldu (Tcnkiyh'ul-jMakaal; II, 
s. 2ri6), Nuh igin 406, bcytin izahuia bk. Hud suresinin 
(XH 2S-4H, ayederinde- Tufan anlatduken adi ge^ert 
tandinn, ekniek Widm, yeryuzii tildugu soylentnij. 
i^in km^masi, yam tarn ki\^mma geLmcsini ifade eder 
dt deaou^tir (K.ur'an-j Kerim ve Meali; A?ilama; 
s. LXXIII - LXXIV \ "Ahci-i Atiyk„ te a oglunun bo- 
SuUnasJ yokrw ve Kjeo'sn, Nuh'un torunudur; Him^in 
ogludur. Null buna lanet ermi^iir (Tekvin; IX, b6- 
lumiin sonlaril 

342Q. "Vc siipiie yolt ki biz, saf-saf dixilnu>iz eSbet." 
(Kur'an; XXXVII, Saffar; 165). Beyint "Nabniis 
saffun". bu ayetten alinmadir. 

3439. Ferde ardindaki Hakim, Hakim-i Steal J dir. 
"Neiede ^atabi i^rai^sen oraya ba? koy, yat,.. meahn- 
deki misra'da onun bii bcytinin "Mcsnev!,, vezmnc 
uydunumasindan nocydana gelmi^tii; beyit f Ha- 
diyka" iud bitina bolumu olan "Tevhid^ m "^Fl 
?uluki tariVil-ahirc" boliirotindc, 

BermedsT ez tttahaam-i ittesll pey 
Ser htmantd binih ki hurdi tney 

tat zindadur (Mvdems Radavi basura, s, 1 14). MevlanS 
beytin ikioci tmsrami, 

F. 37 



Sahife 313 - 358 



CT8 



MESNE VI JEftili ] 



Ser hsnacd trih ki bads herM 



;eklinde tasarmi' edcrek alnugtir. 

3444, Kur'an'm VI. suminin (En'am) 32 mi XXIX. 
suresuiin (Ankebut) 64„ XLVII. suresinhi (Muham- 
mcd S. M) 36. ve LVII. suresinin (Hadid) 20. ayct- 
lerinde, diinya ya$ayisjnm oyuodan, ovuDcaktan ibaret 
bulundugu bildirilrncktedir. Beykteki [r I^hv„ ve 
"Liabj, sfoleri aycrtendir. 

34-50. Dtildul. Misir vafei Mukavkts tarafindan H. 
Mtihammed J e gonderilen armagniiardan beyaz bir 
kaUrdu. Hz, AT. bumi Ali'yc vermi^nr. 

3453. "Gcikteti yeredek her iji ted bir eden ndur; 
Sonra o i$e memfir olaa melek, sizia sayis^inua gore 
mikian bin yil tutan bir giiude onun (majievi) katma 
yuksehp cikar.,, (Kur'aji-j Rectal. XXXII, Secdc, 
5)" Melekler ve Ruh, kenduerine emrcdilen yere 
Cikarlar, bir gunde ki mikian elli bin yildu.„ (LXX, 
Alaaric, 4) Beyit arapfadir ve ayetten Lafz} ]fctibas vardu! 

3455, ^Onlarin gogu, ancak zanita kapdmijlardir. 
$iiphe yok ki ran, ger^ek ka^ismda hi^ bir scye ya- 
ramaz. $iiphe yok ki Allah, oalar ne yapivoriarsa hep- 
siui biJir. j: {Kur'an, X, YGnus, 36) Eu beyitte de 
"enneMaone la yugni,. ayetten a]inm:i$tir. 

3455. Ikyit arap^adir. 

3461. "Kendilcrine Tevrat yuklemenenler, soma da 
onunla amel etmiyenler, e§eg« beiuterler ki koca koca 
kitaplar tagimakealar. Allah'in deUllerini yalardayan 
toluluga getirilerj omek, nc de ketij bir omefc ve Al- 
lah, zliim toplulugu dogru yola sevketmez.„ (K. LXII; 



mesnfvI serhI i 579 

Cumua, 5) Beykteki ff yahmilu esflrau, ayetten alln- 

tfu beykteki rt O„ dan maksat., Allah J tir ki arapoasi 
"Hh l3 due. ff tlti„ ya, ad dcgildir, i$arei ismidir di- 
yenler oldugu gibi "Ism~i Zat v diyeuler ve bu adi, 
Allah'in en buyiik adj sayanlar da vardir. Kur'an'da, 
"duyan, giircn, giicu yeien,,, Jh gib] sifatiari bildiren 
bir^ok artlar, "0„ adina irca' cdildigi gibi, "O, bir 
Allah'tir ki yokEiir O'ndan ba^ka tapacak ; gizliyi de 
bilijj goriinem de; Odur Rahman vc rahim,, meSliii- 
deld 3yet-i- kerimede Allah ism-i celali dc "0„ adma 
ircft 1 edihnijtir (LIX, Ha^fj 22% Bu yiizden Mevle- 
viyy^, butiin gul-bangkrin sonuau "Hu„ diye bi- 
tirir. 

3469. Arap alfabesinde "gijl,. ^baii "g» ve «U 
batfleriyk "gl„ tarzmda ya2ilir. rf Giilv suzii. uncak 
bir sozdiir ve bu sozden bir kokd almayaj giil, dev- 
SifttWyiS hrtk&n yoktur, 

3474, "Eeni gorsneden bana inanati karde^erijTii 

gormevi nc kadar da arzularim.j, (Hadiaj Cami'i II, 
ft. 1M) 

3477. Iki sahih Hadis kitabi. Ehlisiinnet^ alti hadis 
fcitibim, dogm hadislerden meydana geJmi^ sayar: 1) 
Muliammed b. Ismail-i Euharl (olm. 256 H. 360^70) 
□in " Sahihj, L 2). Muslim h. HaccSc^i Ku^eyri'nin (261 
H. 374-SJ75) "Sahili-i Muslim,, i. Bu iki kitaba r 'Sa- 
liihaya^ derier, 3) Ebu-Davud Siileyman b. E5'as, J in 
[275 H. 838) "Sunen„ i. 4) Ebu-lsa Muhamined b. 
Isa't-TJrmbiL'nin {T<<i II. ml) "Sunea„ i. 5) Ebu- 



Sahife 314 - 358 



580 



HfffiSTFVl SHRHt ] 



Abdurrahman Ahmed b. Suayb'in-Nese^nin (303 H. 
0151 "Siinea,, i. 6) EM-AbduIIgh b. Mace'niu (273 
H. BB6) «5u«n„ i. 

3478. ^Kiird aksamladun, Arap olarak sabatda- 
dim. ,; DibSoenin jerhJDde gc^ti 

3479. beyitten sonraki bikaye, Firuzan-fcrt; gGrc 
"thya'QJ'UluiB^ da ge^mckte, Envcri'nin (6^6 H. 
1258} diirt beytinde, Nkpmrnin (502 JI. 1195-1196) 
"tsfcender-Name,, sjnde bulundugunu bildiriyor ve 
naetin veriyor (Msabiz; s. 33-35). Ancak biitiiti bu 
metinJertk re$mi yapanlar, Rum ulkesi ressamkridir; 
Mevlflni'mn hMyesindeyse ginJilerdir. 

2512. "^iiphe yok ki ^kinenle^ cennetkrdedir, 
rrmaklarjD bajlannda, gcr^ekbk dgraginda, 90k kuv- 
vetli bir bijyuk padi$ahin katinda.^ (K. LIV; Ka- 
nierj 5o). 



■* 



(METlN) 

Tanrt rahmet etsln, salat u selam olsun, 
Peygamber'in, bugiiti nasiisiaj uasil 
kalktin diye Zcyd'e sorroast, ontui da, 
inaaarak sabahJadim ya RasuIalJah dlye 
cevap vermes! 

Feygamber, bir sabah Zcyd'e, a tertemiz 
arkada$j nasil sabahladin diye sordu* 

Zcyd, inannii? bir kill olarak dedi. Peygam- 
ber, tek:ar ana., venerea, ^i^ekleri aqlan iman 

batujesinm belirtilermi soyle dedi, 

Zeyd dedi ki; Giinlerdtr sasuzdum; gece- 
leri a§kian, yamp yakiLmaktan uyuyamrytirdurii, 

Mizragm uciij kalkani nasil dekr gdjetse, 
ben cte gundiialerden, gccderrteri oyle ge$tinu 

Oyle bir ycre vardim ki orada biitiin $eriat- 
lar, biitiin dinler bir; yiizbmleroc yillai ayni, 
bir saattea ibaret. 

Ezelle cbed bir; akkj anlayijsizligi yuzanden 
otaya yol yok, 

Peygamber, ba yoldan, bu tilke halkiQin 
akiUarimn anlayabilccegi vs armagan getirdin, 
ortaya koy dedi. 



S.U.MERKEZKUlOr!ANE 



Sahife 315 - 358 



582 



HMSNEVI SEflfcfJ I 



MS$NEVI SERHT I 



583 



3520. Zeyd dedi ki: Ha&, gokyuziiaa ^ ^ 

yorsa, ben de Arsi, Ar^kilcrj Cyie gdriiyorum. 

$aman (*), oniindeki putu oas,, gtfniyorsa, 

«k^ nuctlt yedi cehennen, de bemm tau0H 

ae, omari iiylece goruyorum, 

Degirmende, bugdayj arpadan ayndedcr- 
ccsine halb, bar bir taniyorum. 

Ceitnetlik kimdir, yabanci ki*? Yu^ ^ 
Uk gbi btnce apagik. 

*"0 giin kim, j^ zltr a ^ nr ^ yiizl£r k ._ 
ranr ay<. tI var ya; bu haEk hakkinda beuce, S M- 
tuaen bu iar, meydanda. 

Bundan once, ayiphrJa doluydu; fakat ana 
rahmmdeydi; haktan gizliydi. 

1 *KBtu, ana karnmdaykoi ktJrudiir" : f a - 
iat haJkin hallen, bedenlerindeki bdirtilerden 
anlasjbr, bilinir. 

Beden, an. gib, t3I1 ^^a gcbedj 
6tomse dogu™ sancisidir. dogum titrcyEjidir. 
G^ip gitm, 5 caniarm hcpsi de, ncsell can 

nasiJ do^acak diye bekle§ir. 

Zeaciler, zateu o bidden derler; Rum ftt- 
kcsinden ol an Iarsa Dt pefc Kuze |di r derler. 

3530. Fakat mUgm canjj dOnySya dogunca be- 
yazla kararin arasindaki aynlik, aykiril* kal- 
maz arcik. 



*i42 ^™ a " ** ****■ v< >■*" ***** i-u»- 






Zendyse zendier aur-gotunirier; Rum ul- 

kesradense o ulke halki, alirlai-giderler. 

Aoia dogmadikca obu bilmek, dimyadaki 
zor i^Jerdendir; focugu dogmadan tamyanj bt- 
leo azdtr. 

* Bnnu anlayan, Allah auruyla bakip goren- 
dir; b8ylc olan ki^i, insajun i^ine de flft bulur. 

Erlik suyu aktir, hector; fakat Rum ulkt- 
sinden olanla Habe§in canlarmin da tarn birbi- 
rinc aksi elarak ziihur eder. 

* "En giizel bir larzda ayaga kalduilan** in- 
sana teak verir de bir bdliik halki, en a§a&i 

bir renge siiner. 

Bu sfiziln sonu yoktui; sen gene at siir dc 

kervan katerinden geri kalmayalini. 

* £f O gun kimi yuzkr aganr, kimi yiizler ka- 
raru - ." Bu topluluk da Turk mii, Hindi mi, 
tannwr, bilinir, . 

Hindi mi ; Turk ruii, tahimde belli olmaji; 
fakat dtjgdu mu, zayif mi, gii^lii ma, hcrkes 
gbriii. 

Erkek olsun, kadin olsun^ kiyamet gunun- 
deki gibi hepsilii apagik goiiiyorum. 

3540, Soyliyeyim mi, yoksa solugumu keseyim mi? 
Mustafa,, dudagini i^irdi, y&ni yeter dennek 
istedi. 

Zayd, ey Allah eldsi d^di, ha^ir stmDi soy- 
liyeyim dc duny&da bugiin kiyamet koparaynn - 
gitsin, 



Sahife 316 - 358 



5&4 MfcSfMVi SSlHl I 

Birak beni de perdderi yirtayim; yirtayim 
da ozma giinc^ gibi parlasui, 

Parlasin da giinea bile beriim isigimdan tu- 
tulsuu; bciylece dc hurma agacryla sogiit aga- 
cuu gosiereyim. 

Kiyametin sirnm afayuu da ayan tam al- 
tinla bakir katilmij para belli tikun. 

* Klleii kesilmi§ sol yandakiierij kafirlik ren- 
giyk al (*) rengi gostereyim. 

* Tutulmayaiij fakat goriinmesine dc imkact 
bulunmayan Ay i^iginda jedi nifak deligini 

gostereyim-gitsin, 

GSstctcyim kSritfcriii giydikleri pirtil dbi- 
sdcri; duyurayun peygamberlerin davul sesle- 
rinj. 

* Ohcnnemi, cennederi, berzahij kifirlerin 
gozlerinin online apafik serivercyim. 

Kevser havtrzunu, cosarken gostereyim dc 
suyu yii?Jcrine vursun, sesi kulak] arma Jegsin. 

3550. Bu anda susayantarin, o havuzmi <;evre- 

sinde nasi! ko$u$tuklarim apa^ik gostereyim. 

Omuzlan omuzlarima surtiimiyor; naralan 
kulagima geliyor. 

Cennetlikier gdziirnun cniinde; dikye-bteye 
birbirkdni kucaklanu;lar. 

Birbirlerinin ellerini ziy&ret sdiyorkr; bir- 
birkriain dudaklanndan opucukkr yagmaJi- 
yorlar. 



MKSNEVl SERHJ J 



585 



3560, 



(*) "Al" »Kii bflyle, tiirlc^a g«;iyor. 



$u kulaklarinij a§agdik ki$ikrin ah-ah ses- 
krinden, ah hasretlik naralarindau sagir oldu. 

Bu sozlerim, i$arederden ibaret; daha da 
s&ylerim ama Peygamber'i indtirim diye kor- 
kuyorum. 

Zeyd, bdylece sarhoj bit halde, kirik-dSkOk 
sSyleyip duruyordu. Pcygambeij onun yaJka- 
sim buktii. 

* Kendine gel dedi Peygamber, atin pek hiz- 
landi; gcmini kas. "Tanri <;ekmm£2 J ' ayeti 
igidi, vurdu da utan£ meydana geldi. 

Senia aynan^ kilifindan $ikti; aynayla te- 
rad, ntrde yalati-yanli? sb'z sfiykyecek? 

Aynayla terazr, birisi indnir, utanir diye 
solugunu keser mi hi;? 

Istersen onlata iki yuz yd hiztnctki de bulun; 
aynayla terazij yiice mehcnklerdir. 

Istersen, ben saria hizoaet enim, hatirim idn 
gcc^cgi gizle diye aynaya yalvarj fazla dart, 
eksigini gostermt diye de teraziye yakar, 

Onlar san^ sakaiina, biyigina giilmej ken- 
dini maskara etmc; aynayla tersizi nerdc, dii- 
zeiiJe o^t ncrde derler. 

Dericr kit Tanri, gerfddcr bizimle tarunsin 
diye kadrimizi yiiccliti, 

A gcng, bu dogrulugnmuz olmas&ydj tie 
dc^erimis kalirdi; iyilerkij guzdlerin yiizleiini 
nasd gosterebilirdik? 



Sahife 317 - 358 



MESNE VI S£RHl I 



5S7 



586 MiSJVWl 5ERIII I 

Fakat sen, gene de ayaayj kilifa koy; ciinku 
Tanri isigjmn vurusuyla gflniil, Turdagi'iiK 
dondiL 

Zeyd, Tann giine&i, ezel gunesi, Jiif koy- 
aij koltuga sigar hij dedi ; 

Diizcni de yirtar, koltugu da; onun karsi- 
srnda ne delink kabr, nc akiJ. 

Pcygamber dedi kit Birisinin goztiniin iis- 
tune parmaagiiu koydun ma f o kis-L, diinyayt 
gunessiz gfiriir. 

Bir parmak bile Ay 'a perdc ohiyor; bu, pa- 

di^ahm, ayiplarj ortmesindcn bir belirti. 

3370, Bir nokta, diinyayj ortiiyor; bir siircfl? 

yiiz iindcn gunes tuLiduyor. 

* Dudaklsriflj yum da denizin dibinc bak* 
Tann, denizi de insinin hukmii altina sokirru?tur. 

* SeJsebirie ZenccfiJ irmaldamun, yiicc cen- 
fttfliklerin buyrugunda olu$u gibi hani. 

Cenneiin dort mnagi da bizim buyrugumuza 
uyraus.; fakar bu, bizim zorumuzla, bizim giicii- 
mitzlc degil, Tanrj cmnyle. 

Biiyii, aasil bijyiicuLenn dilegine uyarsa biz 
de- tipki on an gibi o ixmaklan diledigimiz yere 
akitiriz. 

§u akip duran iki gite kaynagi gibi bauij 
gcizlcriniiz, gonliin, canio buyruguna uymu^tur^ 

Gftnul dilerse gfrz, zehin, yilaru goriir; go- 
nii] dilerse gordiigii s.cydcn ibret de- atir. 



Gttnul dilersej goz g&riilecek seylere bakar; 
gbnul dilerse ortulii seylcrc akar, 

Gooul dilerse iam clan seylere dogru gider; 
gdniil dilexses gozii parea-bacuklarda hapseder. 

Bu bes duygunun her biri, liiteler gibi, g$o 
tun dilegiyle, gtinliin buyruguyla i? gprur, 

3580, Gonui De tarafa buyurursa be? duygu, 
eteklerini cemrer de o yana ko$ar. 

MusS'tiiti elindeki sopa, nasi! Miba'ya uy- 
mus.sa eDe ayak da, apacik, gonliin duygusuna 
uymusEur. 

Giindl isterse ayak, oyuna da tar; yahut da 
yavas ytiriiyiijii btrakir, hizli yiiriiyuse kacar, 

Gbuul dilerse el, parmaklarla hislba koyu- 
tur; yabut da tutafj kitap yazaTi 

El, bir gizli eb'n buyrugundadir; o ictedir; 
bedemyse di<ariya dikmistir. 

Dilerse dii^mana karsi bir yilan kcsilir; 
dilerse dosta yardimci olur. 

Dilerse yemek igin kep?e olur; dilerse on 
batmanhk giir^ kesilir. 

Acaba goaul, bunlara neler soyliiyor? Ne 
$a.siiacak bulu^ma bu; ne gizli sebep bu. 

* Goniil acaba yiileyman'in muhrunu mij 
bnildn ki bu bes duygunun yularuu da eiine 
al eiiis; 

* Bes duygnj'u., drsandan buyrupjna almis- 
tolaycacik; icerdeki be$ duygu da gene onuii 
bayrugunda. 



Sahife 318 - 358 



58K mesnbvi sffiw: i 

3590. On duygu, yedi \nw, w daha da dilc gelmez 
neler de neler. Sen, artik say. 

A goniil, ululutta Siileyman'a donruiissun; 
parmagindaki yiiziikle pedlere de, seyiarxEara 
da hiikiim yiirtit. 

* Bu padiijahMta duzene sapmazsan, o tic, 
s,eytan, senin elinden yuziigii alamaz, 

Ondan sonra da adin-sarun diinyayi mtar; 
bedenin gibi ttd dunya da hukmiine girer. 

Fakat, seytanj elinden yuzugn aldi mi da, 
padi^ahkk yok oiur-gider; bahtin oliir, 

* A kullar, i$ boyle olursa aruk byamete 
dek, ah hasretlik der-duruisunnz. 

Tutahm, yaptigin duzed inkardao geliyor- 
sun; teraziyle ayaadan nasil camm kurtara- 
caksin? 

Kiileierlc kapi yoldaslaruun, getirdigi- 

miz turfanda meyvalsu*i Lakman yedi 

diye Lokman'a iftira etmeleri 

Lokman, efendisinin kullari arasinda hot 
bir kuldur. 

Efendi, yesin de ifi afilsin diye kullariiiij 
meyva gctirmek iizere baga gOndcidi. 

Lokman, kuUann arasinda bir yanasmaydj 

sanki. t^i m&nalarla dopdoluydu; goriiniisuyie 
geceyc bcnziyordu. 

3600. O kullar, topladiklan meyvalaii, hirsa, ta- 
maha uydular, bix iykc yediler. 






MESNE VI 5KEH1 I 



5*9 



EfencUlcrine de> mcyvalan Lokman yedi 
dcdiler; efendisi, Lokinan'a jitefiatt ek$itti, agir 

muamclede buhindu. 

Lokman, efendisinin azaruia scbep aiadi; 
anlayinca da agzim a£ti; 

Dedi kit A efendi, ham kul, Tanii katinda, 
cmun rlziligiru kazanamaz. 

A ululuk sahibi, sina bizi} hepimize sicak 

Ondan sonra da sen ata bin; bizi >aya ola- 
rak genis;, ugsuz-bucaksi^ bir ovada kc^tnr. 

O vakit kotii is isleyem $&rj, sulari a^an 
Tanri'njD sanadaruu seyret. 

Efendi, kolelerine sicak su icirdi; onkt da 
korkuiarindan i^ tiler. 

Ondan soma, ontan ovaiarda kosturmaya 
hasiadf, O tophiluk. yukari-asagi ko$up duru- 
yordn. 

Dfifken yorgurJukian kusmaya basladilar; 

o sus i^icrindeki ineyvalan di^ari ^ikartti. 

3610. Lokman^a da bulanb geldi, fcusmaya ba^la- 
di: agfcindan duru su cikti, 

Lokman'ai] hikmeti bunn gia^terirsc, var- 
Iigi yeti^tirip gelijtirctiiti hikmeti neler yap- 
maz? 

* (f Kiyamet guniindcj biitun gizli ^eyler crr- 
taya f<kar.„ Sizin de bilinmesini istcmediginiz 
sey^ meydana fikti. 



Sahife 319 - 358 



53Q 



MESNITV! SERM I 



MFSNEVl S£HHl 1 



591 



* "Sicak sti i 9 ti] er , bagirsaklan dcfrandl.* 
Kendto rwil ^^ sirkr]j [amamj 

taya dSkiildu. 

Taji ate* 51 m T da bu yiizdea kafirler, Btg-fe 

Biz o ta 5 gibi kau gSniU e fc^ kef e y^.^ 
yunugak sozfcr sbyledik; fakar iigii f aJmfefc 

KBta yaraya, kotii ila f koruir; cjegm basm* 
kdpegm di$i gerek. 

* "Pis icjlfet, piskt i ? indir„ biikmuaiin hik- 
meti var; prkine Myik oiaa, p rk j n e^tir. 

Oyleyse *e n de hatigi c 5 i istiyorsan, var 
oaa git; oada yok ol, onun inline, onu n huy- 
larina biiriin. 

151k istiyorsan isrtlanmaya haatrlan; uzak- 
lajmak istiyorsan, kendfni S 6 T , uzaklas, 
3620. ; Yook, eger su yduk zindandan kurtulmak 
isuyorsan, dosttaa ba? ?ekip ayrikaa; "Secde 
ct de yaklas.^ 

Zeyd'in, AHah/in sslat ii selSm, oisun, 

Pcygamber J e c«vap vermesfain kalaa 

boJiimii 

Bu sijziin sonu yoktur; a Zeyd, fcalk, sSz 
sdylemek burakim bagla. 

S07 sgyleyi 5j ^ yip]m ^ T . ^ ^ 

perdeiertni yirtar. 



Gizlil%i, birka$ yerde Tann da ister; $u 
davul falani etttfj yolu kapat. 

Atuji hizb surrae, dizgini kas, gizli kalmasi 
daha iyi; hcrkesin ktudi zanniyle sevinmesi 
daha hos. 

Taarij kendind a iimit kesenlerin de 511 
kulluktqn yilz feviimcmesini ister, 

Onlami da bir iimitk yiicelmesini, birka$ 
gum, umidin pesind:: ko$malanai diler. 

Merhameti hetkesedir, her^tydir; bu yiiz- 
dea do o rahmetin, iyi, kotii, herkese parlama- 
sim ister. 

Tanri, her beyim. her tutsagm bem iimMen- 
tacsini, bem korkup eekinmesiiii diler. 

Bu umitlc korku iki perdedir; hcrkes, bu 
iki perdeaia ardinda yeti$ir, geli^ir. 

3630. Birer perdc olaa su umitk korkuyu yirttin 
mi, giali olanlar, buttfn olgunluguyla mcydana 
^ikar. 

* ^>ert kiyismda bir gcu?, bahk tutau biri- 
sini gOrdii; guphelendi de £u balik tutauuuz 
Siileymari oiacak dedi, 

Oysa, nedea boylc tck ba^ma, niftn gizleai- 
niyor dedi; dcgilse neden yazii bu kadar Su- 
leymaii'a benziyor? 

Suleymaiij geac ba^ma buyruk adi^ah olun- 
caya dek gdrdilade bu dii^iince vardl. 

^eytaaj ontin iilkesbdea ka^ti, tahtnu bt- 
rakti; Suleymari'in baht kliici jeytanm kamm 
doktii. 



Sahife 320 - 358 



Yuziiguuu gene parmagina takti; cm, peri 
ordusu gene loplandi. 

Erier, gorij^iine geldiletf aralarmda o zsnna, 
o &iip]ieyc dt^en de vardi. 

Sulcyman"in parmagindaki yiiziigu gorunce 
nanm, diijuncesL, toplan gitti. 

Vehim, 1510 gizli oldugu cagdadir; bu ara§- 

tirma, gSriilmeyen $ey icindir. 

Ortada olmayan ?eyiii hay^lij gSmjlde bu- 
yudiik^ biiyiir^ fakat ortaya cikti mi haySli, 

gidivcrir, 

3640. Ijikli gokyuzii, yagi?siz obnaz ama kara 
yer dc nebatlan yctistirmektcn vazgecmez. 

* Bana "Gorunmeyene inananlar^ gerek, 
Onun ipn bu gegip gidici konagin penccrcsini 
orttiim. 

* Nasd her^eyi ortaya koyar da gokyiizfinii 
yaramn? Nasil "Bir noksan gbrdun mii,, de- 
rim? 

§u karanlikta arandikca herkes, bir yana 
yuz rgtar. 

Bir zaman i?ler tersinedir ; $ahneyi hirsiz, 

daragazimiza siirukler. 

Boylecc dc nice padi$ah, nice hirnmeti yQce 

ki$i, bir jtamancagiz, kendi kukina kul o)ur. 

Efendi ortada gorunme2kcn kulluk guzeJ- 
dir, hosEur. Kullukta da cfendi gtirunmezken 

onun kuliugunii korumak, pek hos bir §eydir. 



MK-SNEVI JERHl 1 



533 



Padijahi yiizfinc karji oven nerdc, o yok- 
ken bile endan uranan, cekinen nerde? 

Kale dizdari, memlekerb bir ucunda, pa- 
di^ahtan, padi?ah!ik g&lgesinden uzak bir yer- 
de bulunan ; 

Kaleyi, diismanlardan komr, gfizetir; sa- 
yisiz mala fcat^iitk o kaleyi satmazsa; 
3630. Suurlarin bir ucunda, padi^ah yokkett, ora- 
daynu$ gibi vefa gosttrirse, 

Padigahin huzurunda can feda edenler- 
den elbctte, padisahin nazarinda o, daha iyidir. 

Demek ki efendi ytikken yarim zerre kadar 
bile 15 i koruyup gozetmek, onun huzurun- 
da yuz bin gayretle i? go-imekten yegdir. 

Buyruk cutmafc, kulluk etmek, inanmak 
$imdi iyidir, ovutiir i$tir; oliimden sonra, bcr- 
5ey meydans ciktiktan sonra reddedilir - gider, 

Degii mi ki gizli, kapali, ortiilv olu^n daha 
iyi, oyleyse dudaklamu yum; yumulu dudak- 
lai daha iyi. 

A kardej, sodden d £,&; Tann kaundaki 
bilgiyi Tann meydana koyar. 

* Gune$c camk, kendi yiiziidur; "Tanti J dan 
daha ulu taruk kimdir ki?" 

Hayir, sdyliyecegim; fiinkii Kur'an'da Tan- 
n, ■meleklerle, bilginlerle bcrabetce amimijtir, 

* <* Allah da famklik ederj melcklcr dc, bil- 
gjnler de; ger^ekten de o, ommsiiz rabdir," 

Tann tanikhk ettikten sonra melek de kim 
oluyor ki taniUikta ortak olsun? 

■ T, 3S 






Sahife 321 - 358 



594 



MESJNEV! SERHI 1 



3660, <piinkii gune?e, giine^in pariitisina zayif giiz- 
Jerle sunk yurekler, dayanamaziar da on Jan. 

Yarasa gibi hani, o da gknejin lgigina, ha- 
raxctine dayanamaz; timid™ keser-gider. 

Gckyuzdnde cilvelencn melekleri de bizim 
gibi, bize e?-dost bil. 

Onlar, bu i^igi bir giine$ten aldifc- o gune- 
?in haiifesi gibi aeizlere aksettirdik, onlari 
nuriandirdik diye raniklik ederler. 

Yeni Ay gibi, yahut 119 gdoliik Ay, yahut 
da do kin Ay gibi, her melegin. bir ulukigu var- 
dir, bir i$igi, bir dcjljeri vardtr. 

* yalimlar, mertebelerine goie w-tJfc yahur 

dort 151k kanaduidan" her melegc mrmafcEadir. 

Melekterin kanatlari, insanJann akil ka- 

natlan gibidir hani- insankrm akdlan arasmda 

da 90k fork var. 

Oyleysc iyilikte, kfrdliikte^ her insana, ken- 
diiic benzer bir melck ea-dost olmuftur. 

Giine?e dayan&niadigi i^in cipil ki^inio mu- 
mu yitdiz olur da da yol buJiir. 

Allah'jn saiat ii selami ona olsun, 
Peygambcr'in Zeyd'e, p sirri daha iazla 
acik siiylemei buyrugti gdaet demtvsf 

* Feygamber dedi ki: "SahSbem yildizJara 
bender." Yol alanlara mumdur, jeytanlara tag, 
3670. Her ki$ide go*, her gdzde dayatu? okaydi, 
takes, gdkteki gikuejten i^iklanudi. 



3ti3Q. 



M£SNEVl Sl»Hl I 395 

A a?agibk kisi, gijne^in lsiguia delalet edea 
yildiza ae ihtiyac vardiP 

* Ay, topraga, buluta, goJgeye diver ki: ff Ben 

insanim, ancak bana, vahyediliyor." 1 

Yaratilijta sizin gibi karanhgim ben; fakat 
nefislerin karanhgim gidermck icin de i§igim 
var. 

Giinejlere bakdmca karanhfhxn benj fakat 
nefislerin fcaranhgiro gidermek i^in de ijigim 
var. 

Sen dayanabilesin diye zayif gGriiamedeyim; 
cunkiJ apaydin giinc^n eri degilim, 

BalJa karilmis. sirkcye diindiim de ciger 
hastali^inj lyitestinne yohinn buldum; de> 
de derman nldum. 

A hasta. deail mi ki hasrabktan kurtuldun; 
jirkeyi birak. bal yemeye bak. 

* Gniml tahu, degil m> ki nefis isteklerin- 
den. anndi; amk -'Rahman Ar^a hakiradir; 
diiedigi gibi tasarrul eder' J ayetinsn hukmiilnii 
>eyrci. 

Bundan brtyie Tann. goutile vasitasiz hiik- 
ineder; (unkii gonuk bu bajjlanliyi elde etmi^tir^ 

Bu soziin de iorni yokturj ^ea Zeyd'i sijyk 

de rezil olmayi istcsne diye ona ogiit vereyim. 

Zcyd'in kikiiyefHae donii? 

Artlk Zeyd'i bulamazsm; cunku ka^ti; 

aapiiuii yaaindaki son sal'tao si^radi, pabu;- 
lanni bnakti da kacti-^itti. 



Sahife 322 - 358 



3G90. 



MfcSNEVI JIRHJ f 

Sen kirn ulnyorsun ki? Zeyd bile gunej 
i$igi vurmu§ yildjz £ibi kendioi kaybetti, 

Artik onun ne ^ekliiu bulabilirsin, ne be- 
tirtisini. Samano|rusunuu yolunu bulma* icin 
bir tek samaa popu bile bulamazsra. 

Duyguiartmiz da padi^ahimizin bilgi 151- 
giada yok oidu-gitii, sonu geinueyen sbziimuz 
de. 

* Duygulan da., akillari da dalga-dsJga co^ 
"Hepsi de huzurumuza £eti^ilmigTi^ , ' denizinin 
icinde kaybolmus gitmisiir, 

Fakat sabab. oiunca gene yuk yuklenme 
Cagi gelir; gizlenen yiidizlar i^e gin$ir. 

Tanri, akilsizkna afellaruu, kulakiarinda hai- 
ka-halka kiipe!cr oJdugu halde gerj vent. 

* Ayaklarmi vurarajt, eUerinj saJarak, nazh- 
nazh, 'Rabbimiz, biii diriltdo" diye Tanri'yi 
bverek gelixLer. 

O £iirumii§ dcriler, dokulnrag kemikler, 
yerden toz koparan athlar kesilir. 

Hepsi de yokluktan varltga yonelir; kiyamet 
kopar, hem >iikred«ek, heir mad ederek gene 

var olur, 

Ne diye bajmi cevirir, gontiezlikten gelir- 
sin? Onceden yoklukra da basin* boyle ^evir- 
memi? miydin? 

Ayagtfu yokiukta df remain de benj kim 
yerimden ayirabilir demise in, 



MESNEVl 5ERHI I 



597 



3700 



* Gondiiyoi musun seni yetijtirip gcli^ti- 
renin sanatini? Perceminden mttu da seni cekfr- 
siirtiye: 

Bu <;e$it hallere getirdi; bu bailer ne aklin- 
da vardi, pe baySHnde. 

O yokluk, boyupa una tuldur, koledir. I5C 
giri$ si §eytan. Siileyman diti. 

* Cinler, ^HavuzJar gibs rasiar, kflseler yap- 
mada.„ Giiclen yok ki bu i$i biraksinlar, yabut 
bir soz sovlesmler. 

Kendsne bir bak* korkudan titreyip dunj- 
yorsud. Bil ki yokluk da boyle tit*-tit tiLremek- 
Ecdir- 

Yiiee mevkiler elde etsen bile gene kaybet- 
mek korkusundan can ceki$ir5in 

Giizellei guaicli Tanr a^kmdan bafka ne 
varsa hicur; sjeker bile ycaen can cekismektir. 

Hatta can gekiimck de ne? Glume ugramak- 
Ur, Abihayata d atmaraaktir. 

HaJkjD iki gOzii de topraga dikilmi$. filiime 

saplanmi?; Abihayatta, oliimSTJilukre yuzleroc 
jiipheleri var. 

Gayrei et de yiia ^iiphen dokgans insin, 
Gece yol al, uyursan gecc gctd>gidei. 

O giijlii katanlik gecede ara; karanliklan 
yakpn o akh da oniine du$ur, kendine kilavuz et. 

Kcitil renkli gecede ^ok iyilikler var ; Abihayat 
bDe karanligin eji-dostu. 

Bu ^e§itj yiizlerce gaflet tohumu ektik^e 
baiuu uykudan kaldirabilir misin hi^? 



Sahife 323 - 358 



593 MESNEV[ JtKHl [ 

Olii uyku, olii Lokmaya dost oidu; derken 
ev sabibi tiyudu, gecc tor&izi da i$e giri?ti. 

Sea, dii^manlana kinder, bilmiyarsun; ate$- 
tea varatilanlar, ropraktaa yaratdanlarin varJik- 
tarina dusmandir. 

Ates, suyuQ, su ogallanma du§manidir; 

nitekim su da atesiu camna dusmandir. 

Su ate^i dtdiiriir; funku su ogullannin can 

dtismanidir aw$, 

3710, Bqttin bun lard an sonra jumi da bil ki ate$, 
is, ^ciivct atejidir; su^un, kababatin lemcli, o 
ares ustiine <mlmi$lir. 

Distaki ate%, suyla soner; fakat sehvet atesi, 
parladikca parlar; adamin yuziinun suyurm yer- 
lere doker. 

^ehver ate$i suyla yatijmaz; cunku a&ab 
etmek bakimmdan cehcnnem huyu vardir onda, 

* Sehvei atesine ne £&re var? Din ijigij Sizin 
mgmiz kafirleria titejini sondiiriir. 

* Bu ate^i ne simdunir? Tanri igigi. Ibrahim'ia 
iftlgmi usta (*) rut da; 

N^mrud'a beaziyen neftinin ate&inden, su 
ijJa actna benziycn bedcnin kurtulsun. 

Ate?e benziyen $ehvet, yamp durdukija tk- 
silmez; ona, dilegiiu vcrmcmtlde eksDir, 

Bit ate^e odun attikfa bif soner Dii? H19 
odurjii yakmaz mi? 

(*) "Usta" tijuu tii ricked = siiy [=rtni|i gibi ac^Fnclctediir. 



HESMfVl SESHI I 599 

Fakat odun atmazsan ate§ soner j fitokii bu 
pekintnck. aigfe su serper. 
* Gonulleriii ^dkinstiesinden allik sihiincn gii- 

id yiiz, hi? aresle fcararir mi? 

Allah razi oJsun, Ottietr'ln zamamnda 
$ehre ate $ dii^raesi 

3720, * Omer'in ^aginda bir yaagin olduj atej,, 
kum oduD gibi Caspian bile yakjyordu. 

Yapdan, evten sarin ates. kuslann yuva- 
Varinu hatta havada ucarlarkcn kanadarinj bile 
yakmaya basladi. 

Sehrin yarisi yahmlarla sanldi; su bile bu 
ate j ten korktu da sasirip kaldi. 

Akittan basisriiula oLanlar, ate^e kovaterla 
sular. varillerle sirkder dokuyorlardi. 

Fakat atc^ inadma amyordu; ona, simrsizbk 
aicminden yardtrc gelmedeydi. 

Kalk ko^a-kosa OmeT'e gitti; bu yangin 
suyla ^bnmiiyor dsdi. 

Omer dedi ki: Bu yanginj Tanrj delillerin- 
dendir; sizin nekeslik ate§inizin bir yaliitudir, 

Suyla sirke dc nedir? Benira soyumdansaxuz 
nckesiigi bttakin, ekmek dagitin, 

Halk, zaten kapdarunizi acmi^iz; oiimerdiz, 
iiituwet ehliyiz biz dediler. 

Omer,, adct oldugundan, gelcnegc, gorenege 
nydunuz da verditii2; ellerinizi Tann i^in a^- 
madimz; 



Sahife 324 - 358 



60* 



MISSKVI SJTRHt I 



3730. Ovunmek, soylcDitiek, nazlamnak igin vcr- 
diniz; Tauu'dan korkup (jekindiginizden, ons 
yalvardiginizdan vernscdiniz dedi, 

Mai tohumdur, her gorak yert? ekme; kiLtci, 
her kesicinin cline verme. 

Dio eh Jijtii kin eblinden ayir; Tann^a 
oturup katkam ara, bul; onunla dti$-kalk. 

Hctkes kendi boyuna, fcendj soyutia mal - 
miilk verdi: a kunduz booegij kendi aklinca bit 
i$ ettim sandi. 



* 
* * 



{^JiKH) 



3512. bcyitten Jmxraki bftliim. Rahmctli Fii- 
ruzsn-fer, bu hadisin, Ebu-Nasr-i Serrac'ni 
(173 H. 988) "El-Luma J „ inda, **Ihyi J Lil-Uiam„ da, 
f ' Osd J ul-Gaabe„ de HMse b, Surakai'il-AdsSrT'nin 
hal tercemesinde bulundugunu soyter ve bu son ki- 
taptan metin nakleder (Maahizj s. 35-36). Tiirk^esini 
suauyoTus ; 

"RasQl'iiUah, bir giin Ansardan bir gencle kar^ila^a, 
Peygamber ona, ya Haris dedi.; sabahi nisi! etiin? 
Gene, gercek olarak Atlih'a iman ederek dedi, Pey- 
gamber, dur bakalim, tie diydrsw? Her sflzua 
bir gerfegi var deyinde gene, Y£ RasuIIallah dedi; 
dtinySdan gectim; gecelerimi nykusuz, giktdiizlerimi 
Sflsoz gecirmedeyim, Sanki Rabbimin Ar§ini apujik 
goriiyomm; sanki cennct eh line bakiyorumj orada 
flimetleniyodar, zevk siiriiyorlar; saiiki oehennem eh- 
line bakiycrum; ordada birbirlerinc kopekler gibi 
havIiyorLur. Peygamber, dogru, ancak AUah bir kulun 
gonJumi imanla ijim mi, kulun da bunu sakiamasi 
gerekir buyuidu. 

Filrilzan-fer, bu hadisin, "Te&tr-i Ebu'l-Futilh" ta, 
Ebu Nuaym'in "Hilyet J iil-Evliya„ sinda da bulundu- 
gunu, aucak bu son kitapta, Illrisc yerine Ccbele 
oglu Mulz'in adi gectigiru bildiiiyor (aynj s, ler). 



Sahife 325 - 358 



603 



MK3NEV] SERHI 



KSffnin U^J kisrmnda Imam CaYer'iJs-Sad&'tau 

riviyet edilen hadig isc (fudur; 

RasQiuHaii (S, M) bir gait, halkla sabah namazini 
kildiktan sonra, mesdtte bj^kiran, aglayan, rengi 
saiarmi^ bcdeni zayiflamijj gozleri ^okmil? bir genci 
gsirdii. Ey fiian buywtta, nasil sabahladin? Gene, 
yS Rasulallah dedi, yakiyn sahibi olarak. Rasulullah 
onun soziine ? asti da herseym bir gerfegi var, st-nin 
yakiyninin gtrcegi nedir diye sordu. Gen^ y§ Rasuial- 
lah dedi; benim yakiymm $u: yabyn beni huziin- 
iendirdi; geccmi uykrcuz, ausuz gccirtti, Kendimi 
diinyadan da, diinyada olanlardan da gefinij buldum; 
byle bir hale geldim ki sanki Kabbimin Arsina bak- 
maktaymi; scru-hisap gjmu gelmis., haft soru icin 
toplanmis, ben de onlarin icindeyim. Sanki cennet 
chJine bakiyorum; cennette nimetlendiklerini, scdirlcre 
yaslauip birbirleriyte tanistikhrmi gdrtiyomm. Sanki 
ceheonem eh line bakiyorum, orada azaba ugrsdikbrim 
goriiyorum; sanki simdi bik cehennemin soluk ahsi 
kulaklarima gelmedt, Rasulullah (S, M), aahabesbe, 
bu bir ktd ki buyurdu, Allah, kalbini fmanla nurlandir- 
mi$. Soma gence, bulundugun hnide ol buyurdu. 
Gen^ ya Rasulallah, Allah'a dua et dc senin maiyelinde 
?ehade[ nasib etsin bana dedi. RasuJullah (S.M) dui 
etti. Arasj cok sunned! ; Hz. Peygamber'le baai savas- 
lara katildi; jehid olan dokus kisinden sonra onuncu 
sehit o gencti (Iran; 1310-13] 1 H, Babn Fadni-Iman 
ala'l-Islam ve'l- Yakiyn ala'l-iman; s. 335). Aym ki- 
capta, meal bakmnndan aynjj fakat biraz daha kisa bir 
hadiste bu zatm adi Harise olarak ge^mckte ve savasm 
sekiz, yahut dokuz kasiyi oldiirdukten so^ra sehadet 
setcfine eri&tigi biidirilmektedir (s. 335-336). 



MESNEVi StRHl i eoa 

"Bihar J u1-Envar 5PJ bu gencin HnTise b. Malik b. 
Nu'man oldugunu kaydedcr {Sefinet'u] -Bihar; Yakiyn 
mad. ft s, 241; II, s. 733). (t Tenkiyh'ul-Makaal i3 , bu ha* 
dlsi, H3ri*e J nin hal terc. de "Kafi,, den aakleder ve bir 
Tivayette, Mu J te J de Ebu-Taliboglu CaTer'le ^ehid olan- 
iarm oncu^unu oldugunu bildirir (I, s. 249). 

Mevlana^ bu genci, HSrise oflu T^yd olarak kabul 
eder] 55rih-i Ankara vi de ana uyar {s. 259). 

Zeyd'i ^ocukken baba^mdan ?alnuslar t kole diye 
satmislardi. Hz. Pcygamberj Hz. Hadice'nin parasiyla 
onu satui almi^ti. Hz. Muhammed, pcygamberhgini 
izhara mtmur oluuca Zc\dj He, Hadice'deu sonra 
Miisluman oldu, Hz. Muhammed'in emhyle I-Iadke, 
Zeyd'i azad ctti. Babasi Harisc, Kclbogulhin boyunun 
ileri geltnlerindendi. Oglunun Meltke'de bulundugunu 
duyunca geldi, Rt. Muhammed'e^ ogltunu parayla 
satin alip gb'riirecegim dedi f He, Peygamber. oglun 
hiirdikj diledigini yapat bu>urdu. Harise, Zeyd'e, hadi 
kalk t gidelim dedi. Zeyd, ben AllSh'm Rasuktunden 
ayniinain dedi. Babasi omi seTdi^ oksadi; etme oglum 
dedi, hadi kalk, gidelim. Zeyd gene, ben dedi AU&h'm 
Rasiiliindtn ayriknam, Bunun uzcrine Harise, Kureys* 
ultdarma doniip tanik olun dedi, Zeyd'i evMtbkian red- 
dettimj o, benim ofjum degildir. Hz, Muhanamed dej 
tanik ohm buyurdu, Zeyd benim oglumdur; onun 
baba&i benim, Sonradan Zeyd'in bosadigi Zcyncb'i, 
Hz. Aluhammcd ahnca, oglumin kansim aldi diye 
soz edenler oldu. "An o zamam ki AJlah'in kendisine 
nimet Terdigi ve scnin de nimetler verdigin kisiye, 
es.ini biraknoa ve cskin Allah'tan diyordun vc iosan- 
lardaa ^ekimyoiduix; Allah'tan korkman daha dog- 



Sahife 326 - 358 



£04 



4JISNEVI SiHMl I 



MFSNZVI 5EKH1 1 



60E 



ruydu ve o, Myikt) buna. Dcrken Zeyd ejhden ijiji- 
gini kesincc biz, o kadmi sana e§ ectik, bu da ogtd 
eiiinilcn ki>iler, e$]crinden ayriidiMari zamari, onlarui 
biraktiklan kaditjlan, inananiarra almalannda bir beis 
olmadigini bildirmek i^indi ve AllaVin emn yerine 
geldi. Allah 'in ona farzettigim yapmasinda uic bir 
verbal yok Peygamber'e; da ha dace Ejelip ge^nier 
hakkinda da Allah'm koydugu yoi-yordam buydu ve 
Allah 'its citin, lakdlr cdilmij ve yerine getmijtir. O 
gehp ^e ? eQ peygamberler, iiyle kisilerdir ki AliaVm 
clriligini yapip hukiimlerim «&%g cderler vc ondan 
korkarlar ve Allah'taxi bajka hi? bir kimsedeo kork- 
ma/ lard i ve hisap gormeye Allah yeter. Mu hammed, 
S&Ssn birisinin babasi de^aldir; fakat AHah'iti rasu- 
liidiir ve pcyga ruber lerin sonuueusu ve Allah herseyi 
bilir" ayetlen mdi (XXXIII; Ahzab, 37-40). Bu sO- 
renin 4. ayeunde ogul edinilcnlerin &/. okv.1 sayilama- 
yacagi, 5. dyetinde, onlan, oz babalarmin adlariyla ga~ 
girmak gerektigi bildirilmekredir. Hz. Mubammcd, 
5 am iline gander J igi orduya ^eyd'i kumandan tayin 
buyurmu^tu. Zeyd, busavasta, hicretin i, ydinda 
(629) $ehid olinu$L-ur (Tenkiyk'uKMakaal; 1, s. 4-62). 
Zcyd'in babasi Harise de sonra dan Musi ijmaa olmu^tur. 

352*, ft 'Bir guild iir o gun ki yiizler agarir, yiizler 
kararir. Yuzleri kararanlara, inandiktan sonra kafir mi 
oldunuz denir; kafir oolmamza kar§dik tadin aztbi.,, 
(Kur'an; HI, Ali Wan; 106) Bey tin ikind misra 
aiapfadir ve bu ayctteo iktjbls edilmistir. 

3526, "Kudu, anasinm karmnda kudu olur; ktftu, 
anasuun karnindaykcn kotu olur.„ (Hadi$; CamT, 
II, s. 31) Hadistcki ana kanii, Tanri bilgisidir diyenler 



oldugu gibi, dtinyadir diyenler de olmu^tur. Hey it 
arap^adir, b triad misra'daj bu badism ikind kismi 

iktibls cdilmi§tir. 

3533. "Allah nuruyla takip goren. JS 2645. bcytin 
serhine bk, 

3535. "Ger^ekten de bizj imam en giizel surete 
sUhib olarak yarattik.„ (Kur'an; XCV., Tin, 4) Ayet- 
teki^ "ahseiu takvim J3 deki "takvim„ 5 egriyi dogrult- 
mak, bir §eye deger verniek, yuedtmck manSlarmadir; 
iusaois iki ayakla yurilr en giizel bir mahluk olarak 
yarattik demekhr. Beyitte iyctten !ktibas-i lafisj vardir. 

3545. Cf Sdl yandakikr. M 2162. beytin jerhine bit, 

3546, "Vcdi nifak deligi,,, ff Ve ^iiphe yok ki onta- 
rm hepsiue de vaadedileu yer, ccbermemdir. Orasmm 
yedi kapisi var; her kapiya da onlardaD bir kismi ay- 
rdmirjtir." (Kurort; XV, Hicr; 43-44) 

Elivayetlere gGre cthennem tabakalarij birbirinitl 
usriindedir ve yedi tanedir. En altta buhinan ''Cehen- 
nemjjdir. Onun iisttinde "LazS,^ senra suasiyla "Hu- 
lama, Sakar, Cahim. Sair, Haviyc„ vardir. Bu ri- 
vayer Ha. Ah'ye dayamr. Bir rivayete gorcyse tu ait- 
taki HSviye, en ii$l;teki *'Cehennem, 3 dir. Cehenneme 
su?lu Musliimanlar, en aittakmcysc miin3fik]ar gire- 
cektir, (Kw J an-i Kerfm vtMeSli; A^iJama; s. LXXVI- 
LXXVII^ 

Cebennem sozu Kur'an'da yetmij sekiz yerde ge- 
(jer (Bk, Muhanuned Fuad Abdiilbaki: El-AIu'cem'iil- 
Alufehres li EUaz'il-Kui'an'il-Kerimi Kahin; - 1964, 
is. 184-185). 



Sahife 327 - 358 



MFS^EVl SERHl I 



607 



cm 



MESNEVl smm I 



LazaV, LXX. surenin §&&$&) 15. ayetinde ge ? er 
ve yaum-yahm, alev-aJcv yanan nianasmadir; nerekim 
XCIL surenin (Ley!) H. ayetinde de aym manada 
gc^mektedir. Kagib-i Isfahan! de "Lazil„ ya h dumansiii 
alev manasinj vcrmektc ve celienaemin adi oldngunu 
bildirmektedir " (EWVKifredat; s. 450). Hutama, CIV. 
surenin tHiimezc) 3. ve 4. ayetlerinde ge^er; fcuip 
doken, silip silpiiren ates manasmadir. RSgib, obur 
manfcina da geidigini kaydcdiyor (s. 123). SaJkar, 
LIV. sQrcnin (Kilmer) 48. ayetiyle LXX1V. surenin 
Wiiddc^ir) &#$ vc 43. ayetlerinde ge^er; ya k 1Cl , 
kavurucu mAnasinadir; Ragib da, yakan - kavuran, 
eriten mfihSlanm vermekte ve cehenneme ad oldu- 
Eunu soylemckedir (s. 235). Cahim, alevi siddetK 
olan ve kat-kat yanan ates demcktir; Kur'an-i Ker?m*de 
yirtni alti yeide gc^er (El-Mu'cem, s. 164-165). Sair, 
cnyedi yerde gefer;. atesin alcvlenmcsi. alev-alev ya- 
nan ie* man£larma gelir, azaba vc cehenneme sifat 
olarak kultanjiir (aym, s, 351). Hfiviyc, G£ surenin 
(Kaana) 9. Syerinde ge f er; cehenncm u v unjmu dc- 
mektir, Cehcruiein soziiyst, yanan ates manasinadii ; 
fars^a "cibnfrn,, stotinden {El-Aiufredm; s. 103), 
ibran<a "cehbuom„ den gddigi $Sylenmi$tir ftslam 
AnsikJopedjsi; s, 451. 

Goruluyor kl biiriin bu adlar, atese verilen sifatlar 

ve adlardir. Cehcnnem, azap ycndir; $daate nail ola- 
mayan, bagislanmayan sudu Muslumanlar orada azap 
gSrecekler, sonra mrnei yurdu olan cennete aljnacak- 
lar, imansiziar cehennemde kalacaklardir. 
Mevlana, * f Fihi-ma~fih„ te buyumr fci: 
"Cehennem ehli cehennenide. dtinySda olduklan 
gibi bos bii haldcdir. Cunkii cehennemde Tanri'dan 



haberleri olacakj. diinyadaysa Tanri'dan haberleri yok- 
tu. Tanri'dan habwdar obnaktan daha hos bir sey 
yoktur. EMinyayj istemeleri, bir ibSdcnc bulnnup 
dunySda dfl Tanrj lutfuna mazhar olandan haber ai- 
mayi istemekriadetidlr ; yoksa diinyanin, keadileri 
ifin ahiretten daha hos otmasuidan dcgil. Miiniflk 
ki^iyi^ a"ht;nnemin en a^agilik ^ukuruna atmalan ju 
yiizdendir: Iman, onun knca|ma gcldi dCj kiifrjj kuv- 
vediydij inanmadi; Tanri'dan haberdat almagi i$jfi 
onini azabi daha ^etin olur. tmanj kafirin yamna gel- 
medi; kufrii de zayifti; pek az bir azapk Tanri'dan 
haberdar olur. Hani baja sanlan pu?u da tozlanir, 
hall da CDzJamr. Pusuyu bir tek ki^i azidk silker, Tom 
gidiverir; teTtcmia olur; fakat haumrt toxunu gidermek 
tyin don kisinin adam-akilli fu-pmasi gerek; onua 
gibi i^te.,.,, (Eoliim, G4, s. 199). 

354B, crmet, inananlaia vaadedilen zevk ve huzur 
yeri. Bir $eyi ortmek, gostermemck manasma geten 
"cenn^, kokiinden gelir. Gouiiller demek olan "cenfln„ , 
kalkan manasina ' f cunjQe )t ., ana kammdaki <^3cuk ml- 
mSsim veren ff cenln„ > sebebi bilinmezj eseri goriin- 
mw delilik rn3na^ma gclen * r cinnet„ , ruh manasion 
"can fl , kbciiluk eden, fakat goriinmeycn mahlukat 
manasma "ctnn M , hep bn kfiktendtr. Cennet. agaylart 
silsj giine^i goslermcz, kaba gblgcli baii;v, hurmahk 
demekrir (El-Miifredac, s. 9B-99). Kur'an-i Kerim'in 
altmi; alti yerinde mufred olarak, ■Miai% dokuz yerinde 
cemi' olarak, bir yerinde temelliik yollu "oernictini", 
ii^* yerinde dc ff iki cennet,, carzinda gecer (El-Mu J - 
cemj s* 1CO-182), Onbir ayette cenneder,"adn„ vasfiyle 
va^itkndinlmi^tir, Oturma ve dinleume yeri manasi- 
na gelen bn saxiin siiryancadan. arapfaya gdjtiD,i ioy- 



Sahife 328 - 358 



COS 



MESNIVl JERUt I 



lenmisttt, Aym zamanda «adn JJ in, cennette bir sebii 
oJdugu, en yukstk cennetin adi bulundugu, obiir cen- 
netlerin, gittikqe al^alarak bu cennetin ^evresini h> 
jattigini da sByfeyealer vardn. Adn ceanetine peygam- 
btrlerle sehitler gire r (Mccroa'ui-Beyan; V $ 50) 
XXV. sQrenm (Furkan) 10. ayctmdc ''selimet yiirdu" 
diyt an,lmaktadir. XVIII. sfirenin (Kehf) 107. aye- 
bade "Fird™* diye ge f er ve crancdere vasif £>j ara fc 
fculkailmi$tii. XXIIL sureoin fMii'minuu) 11 aye - 
tindeyse cermete addir. Bah^, ii E um bagi maWina 
gelen bu soz, arap ? aya, farscadan £ecmistb\ XXV 
SfitWUcj (Furkan) 15. ayermde, ebedilik, oJiimsifcliik 
yurdu mSnasma "Huld,, sifatiyle ovulmustur V sfl- 
rcr™ Waide) 65 hJ X. siirenin (Yunus) g XXn ' * 
W fHac) 56., XXVI. surenin {?uara'j 85., XXXI 
suiencn (Lokman) 8., XXXVO, surenin (Sft^tl 43 ' 

M* ?^' m) 17 "-' LVL S " renin < V ^ '2 ve 

(Maine) 3@. ayedennde kimi cennete, kinu rennetlcre 
vastf olao "Nairn,, $o 2u kullamlmis, LXXXIL sure- 
nin (lufitar), 13, LXXXIII. surenb (Mucaffiffr) 22 
ayetkrindeyse dogrudai, dogruya, bu soz, ™,i ncie ad 
*««*. Nimederi bol T yasay 15J rahat miasma geb f 
XXXII. suremn (Secde, 10, ayetinde, iw^Uacak 
yurL ar maxima "Cennet'ui-Me'va^ tarzmda gecer 

" i T v Uren . 1Q ( ^ m) i5< ayetiQde cet ™ te «3£ 
L\A1X. surenin (NlziaT) 41. Syetindeyse ciaact 
oturulacafc, s, g inil a cak, girilip karar edikcek yiirtrU r 
<%ur, XXXV. surenin (Fta) 35. ayetinde, oirulup 
^^^ "Wul-Mukaau^ denmi^ir. 
XL V. surenm (DuhSn) 51. i, e tind e oennci, eminlik 
yurdu m*^ "Makaamin Emln,, diye aml m ,sbr 



■ 




MESNFVt SfRHf I £Q$ 

Biitun bunlardan da aak^ihyor ki bu adlnr, cen- 
nedere verileti adlar ve sjfatlardu. Cennetin sekiz 
olduguna dair haberlere dayananlar, "Adn, Vcsile, 
Firdevsj Huld, Nairn, Me'va, Stlaiu, Karar„ adli 
sekiz cennet oldugunu soylemislerdir. Hadiste, "Vesile, 
Allah katinda oyle bir derecedir ki otidan ii&tun bir 
dcrec yoktur; Allah 'tan dilcyin de Vesile'yi ^ ana vef- 
sin^ detim^tir (Cami J ; II, s. Iti6). Gene hadiste lf Cen- 
neiin sekii kapm, cehennemia ycdi kapisi vardir^ 
buyurulmu^tur (aym; I, s, 121-122). 

Wcrzahj XXIIL sfirenin (Mu'miuutt) 100. ayetb- 
de, tekrar diinyaya dgnmekj iyi i^ler islemek isLeyen- 
kre, "Hayir M deniyor;"Bo^ bir siiz onlann soyledikleri 
sQ2; onlann b^klerinde, ditiltilip mCKarlanndan ^ikari* 
lacaklan gilnc dek bir berzah var„ buyurulmaktadir. 
Iki scyin arasim ayiran, iki ^eyin arasmda bulunan 
strora, engele "bemab" deoir. Eu sozun "ber zeh" ten 
geld^ird sUylcyenlcr vardir. Kiyametteki berzah , in- 
sanla yuce dereceler arasmdaki iuiirdir ki XC. su- 
renin (Beled) 1U12, ^yetkrinde yokuj diye aurian vc 
bu avetlcrdcn sonra vasfedilen inan^ ibadeilet vc iyi 
isterdir, ibadet giif oldugundan voku^ diye tavsSf 
cdilmijtir, Beraaha, Cliimlc kiyamet aiasindahi zaman- 
lar diycnlcr de vardir (Fl-Miifredat., s, 43;, 

Berzah, manalar, miicefred mefliumlar ilemiyle 
niadde ilemi arasmdaki llemdtr. Yapdan isler, bu akm- 
dc miisSli bir $ckUde goriiuur de denmistiT (Ta'rif3t; 
Berzah mad.). 

Maoevl hallerden, makamhrdan, bilgi, go'rgii ve 

duyustan her bin, keodinden oucekiyle sonraki ara- 
sinda bir berzahtir. 

F, 39 



Sahife 329 - 358 



flip 



M£SN'£VI SEftHI I 



ni! 



MJiS-N'fiVl SERHr J 



3557. "Siiphe yok ki Allah, sivrisinegi de Snick 
getirnickten tckinmez, on dan iistUE clan! an da, ina- 
naular bilirler ki bu ornek ycrindedir ve Rablerindcn- 
dir. Fakat inanmayanlar. Allah bu ornekk ne demefc 
isdyor ki derlcr. O, bununla ^klantu $a$irtip azdirif, 
<;ofciarini Ja dogru yola gcririr. Andinp §a^irttiklan, 
sneak ktitii isler yapanlardir.„ (Kur'Sn; II, %S) Beyir- 
ie, ayetten lalki ikribas da var. 

3571. ^AnJolsun ki biz, Ademoguilanru iiscun et- 
tik; karada, denizde onlan i^idik; lertemiz seybrle 
rjzjkiandirdik onlan ve cmlan, yarartiklanmizin co- 
gundan iistiin mik.,, fXVH, tsra, 70), 

3572. Sclscbil, Dibkede gcch. Zencebtl, zenceffl 
dcmektir. Kur'sn J m L.XXVI. suresimn (Dehr) 17, 
ayeliade, cennetlikter ve cennct jjhvali aniRtihrkea, 
If Ve bir kadehle susuzluldan giderilir ki i^indcki i;i- 
lecek suya zencefid kari5tiri)rru ? tir„ buyurulmakiadir. 

3583. Suleyman'w muhrii. Halk inancuia gore 
Siileyman Peygamber'in yuziigunun ta^nda "IsnH 
a'zara - Tanir'nm @a biiyuk adi„ kazihnis: ctnlere, 
peril ere, insaulara bu yikdeD hukrnuntj yuriitmu?. 

Bazs ayetlerj. dualari, harflerte, rakamlarla yaza- 
tsk diledigi $cyi ekfc etmeyc, bastalan iyite^tirmeye 
ugra^an k^ilere gore "Mubr-i Sijleyman,^ birbirine 
gegni^ iki iigkcndir ; MusevJlcr de bunu bfiyk kabQl 
edcrler. Muska yazan kijiler, bunu be? reisli bir sdki! 
tarzina da dbknuijlerdir, 

Burada sunu da soyliyelim ki muska yazmak, yaz- 
(hrmak, takmak, afsunk ggra^mak, Muslumanhgin 
kat'S olarak kabul ermedigi seylerdir. "Kim bir ?ey 



lakatsa, ona birakihr", yani Tann, o §ey derdine deva 
bulsun, igini basarsin der hadisi ortadaykco (Cami > ; 
IIj s. 152) buna cur'et edetilere ne demeli? Bjlmem. 

3588. D]$ardaki bt$ duygo, g&rmek, duymakj tad 
almak, koku almak ve bir jeyin katiligmi, yumu^ak- 
Uginlj soguklugunUj sicakbgiiUj ya^ligim, kurulug^inu 
dokimarak anlamaktir. t<;cideki be§ duyg\ij anlamak, 
vchmetmekj bayal kurmak, dii^iinmek. bellemektir. 
Butilatdan bagka da insanda, sayiya sigmaz duygular 
vardir. Dl^aridaki duygularimizla duydugumusu an- 
layip bij hiikme varmak kuirvctinc "Hiss-i miijterek - 
Ortattlama duygu^, derler. 

3592. t)(; jeytan. ^arih, "hevS f heves, nefiSj, ola- 
rak kabiil ediyor (s. 305). Fakat beva ve hevcs, bir §ey- 
dir ve nefistcn dogar. San Abdullah, Q( $eyrariin, 
"nefiSj tabiat ve heva-yi sebvct" oldugunu sbyliiyor 
fMat. Amirc - 1288; 5, 4€). Bu da ^arih'iu dtdiginin 
aymdiT. imdiduUah-i Vdi, ff Se div - u? seytaoy a 
hie bir lugat kitabinda rasUaninadigirii kaydediyor; 
metinde ; misrain tistiine ince yaziyla " Burada mudak 
olan ^eytan kastedilmigtir,,, mealinde bir ciimle f8Zfi~ 
mi^tu- (s. 321), Sen&i, "Hadikaj, da, "Der hirs u ^eb~ 
vet u hj5.n1 guycd w ba^ligim ta^iyao boKimdc, insan- 
da iig e^it hay van, qeftm vc canavar oldugunu, ba^la- 
nnin, boyunJannui bir, e) ve ayaklannin iki oldugunu 
soyleyip "Omtiinfl hikye, ^ehvete, guce-kuwetc hartB- 
dm; sea ha adamsuij ha scytart, ba cauavar, ha hayvan. 
Biitun bu hasrede, feryat ve figanla bu Se div — 0^ 
jeytanj, akhnm ayagim baglamistir. tnsan^au, bir so* 
Uak oltun, Adem'in §eytan'b olaia i^iui yap; ADah'a 
sigin^ demckwdit (s. 373; beyit. 14—15; s. 374; beyit. 



Sahife 330 - 358 



813 



MESN'EYl SERHi r 



1-4. Bu boJum, 375, sahifede 9. beykte biter). Acikfa 
flulajiliyor ki Mcvlana, "Se djv„ i "Hadika,, dan gj- 
mistir ve maksadi, ihtiras, sehvet ve ofkedir, 

Bu beyittc, me?aur bir hik4ye de hatirlatilmaktadir 
ki bu hikaye dorduncu ciltte geoer. 

3595. "Yaziklar cihua kullara; onlara hie. bir pey- 
gambei gelmedi ki onuula alay etmesinkr.,, (Ktir'tn; 
XXXVI , Ya Sin, 30) Birinci misra'daki "hasretil,, ve 
rt ibId MJ lyet-i keiimeden Lafzan slimmer, ikinci ■ 
nusra'daki "ycvm'eM:ena'd JJ da "Ve ey kavmim, bcD o 
feryid edi$, o bosuna soyleni? guniinde dii^eceglm 
halden korkuyoram„ mealbdeki ayet-i kerimeden 
iktibas cdilmistir (XL; Mii'min, 32). 

3596, beykien sonraki bb'Kiui. Furib;an-fer, bu 
bikayenin, Sa'icbS'iiin "Kasas'iil-Enbiya^ smda ve 
Ebii J l-Futuh tefsirinde bulundugunu yaziyor ve ikinci 
kitaptan metin veriyor iMaahiz; s. 36), Lokman i$fcl 
1970, beytin §erhine bk. 

3612. "O gunj biitiia gizli &eyler meydana vuru- 
lur. M (Kut'an; LXXXVL Tank, §. 

3613. "Cckinenlere vaadediten oennet sSyledir: 

Orada su irmaklan var, bozulup kokmaz vc siit irmak- 
lan var, lezzetleri bozulmaz ve §arap irmaklan var, 
Meniere sdfi lezzet ve bal irmaklan var, siizrnc ve on- 
lara, orada biitiin meyvalar sunuJur ve Rablerindcn 
bagi$lanma var. Buna n3il olan, o ki^iye benzer mi ki 
ate§te ebcdfdir ve kaynar sular veriiir onlara da bagir- 
saklan parcatamr.,, (Kur'3n; XL VI I, Muhammed 
S.M. 15), Beyitte ayetten lafzf iktibas vardit, 
3617. 1051, bey tin isakuia bk. 



M£SNLVl SERHt J 



61S 




3620. w t| flyle degih ijaai etme ona ve artik sccdc 
et de yaklas.„ (XCVI; Alak 19), Ayetin son kismi 
aynen ahrunistir. 

3621, Siileyman-yuzuk ve $cytan. Bu hik^ye TV. 
cilttedir. 

3641. "Onlar gay be inamrlar, namaz knsrlat, w 
ziklandirdigimiz seylerin bir kssnuta yokstillara har- 
carter »* (II, Bakara; 3). Ayetin ilk kismi aynen alin- 
mistir. 

3642. "OyLcsme ki birbiri iistiinde yedi Itai gSgii 
yaratroi&trr; Kalnnan'in varatisinda hit bit uyErunsuz- 
Ink, aykiriiik gtireniez&in ; amk eevir gbzunu de bak, 
gikebilir misin bir yank, bir fatlak?" (LXVI1 , Miilk, 3). 
Ayetin son kismi ayoen ahnmistir. 

3656, "~Dc ki: Ed biiyiik tamkhk nedir; hangi- 
Kidir? De ki: Allah gei^ek taniktu, henimle sizin ara- 
m^da ve bana bu Kur'&n, ?jzi vc kime ulasiisa onu 
korkutmana igin vahyedildi. Siz, AUah'la betaber ta- 
pacak bajka bir mabud olduguna mi tamkttk ediyor- 
5umjif De ki: Ben tamklik etmem, De ki: 0, sneak 
tek. bir mdbuddur ve bensm, siziu ona e? Euttuklan- 
mzla bis; bir ilgim yok 1J (VI; En'am, 10) Ayetten 
lafisi iktibas var. 

3658. "Allah kesin olarak biWirdi ki kendisiuden 
baifka yokrur tapacak. Melcklerle bilgi sahipleri. bil- 

gide derir oiaalar da catu bir dogrulukla boiru bil- 
diJer, bildiidiler. O ustiin m3.bucidan, o hiikum ve 
bikmet sihibinden ba^ka yoktur tapacak^, (III; Ali 

Imran, 16) Bey it araptjadir; ayetten iktibas vardir. 



Sahife 331 - 358 



€14 



M£S_NEVt 5BAUI I 



MESNEVI SEKHI J 



ei5 



3665. "Hamd AMI* ki gakleri ve yeryikunG 
ja^hmdir; mdekleri ikijer, (&*, dSrder kanath halfc^ 
dendir; yara^u, neyi diierse fogaltir da] 5 iiphe yok ki 
her^ye gudi y eterh>j (XXXV; Facr, 1) 

3669. "Ashabim yddidara bender; hangisine U y- 
samz dogm yoh] bulursunuz., (Kfinuz'til -Hakaaik, 

3672. «Ben insanun; aQcak b3na vahyedai « 
Kur'an'm XVIII. tf re£ i niD m ve XLI S *reLm 
(FussilatJ 6, lyetlcriode ge^r. 

, v „ 367 ?' "^h™^, Mkim ve mutasamftu Ar?a. M 
(XX; iaha a 5) Ayet, ikinci misra'da mnen secer 
Ar$ i f in ^41. bey tin jethine bk. 

3685, «Ve ?uphcsiz hepsi de huz&runiuza getirjl- 
mi*rii oniann^ (XXXVI, 32) Ayetm son kismi aynen 
alimni?tir, 

3686. "Rabbimiz derler, ifci kern Gldiirdiai bizi 
ve ifci kere dirilrtin; artik suftorinuzi da soyledik; 
buradan gikmamiza bir yol yok mu?„ (XI; Mii'min, 
II). 

Aycneki "rabbcn* ahyeytcna„ bevte alinm^tir. 
Ayetie gecen birind olfon, tabu duim, ikinci oliim, 
ha§redilmcdeii once fcabirdeki BlumdBr. Ilk diriltme 
dogu^uiri ddnyaya ge%Si, Ikinci dinitme, iJiumdca 
sonraki ditiltmedir. Ilk oliim, meni haline girmcktir, 
ilk dirdtmekse dogmaktir; ikinci alum, tabiL uliim- 
dur, ikinci diriltij, krySmctte dirilljtir diycnfer de 
olinustar (Kur'Sn-! Kerini ve ftfeffi; Acilama, s . 
XCV). 






Oliim, yasayijin ziddidir, EhlulBhin terimlerinden 
olunca, nefis isLcgini kckunden sokmek manasina ge- 
lir, Kim, nefsinin dilegindcn olurse, Tanri ajkiyla 
dmlir (Ta'rifat). 

"Ahd-i CedM,, de 1st Peygamber'in, ,f Bir kimse 
yeniden dogmadik^a All&h'in melckucurm goremez,, 
dtdifi kayithdir (Ynhanna, III., 1-9). Ecel gclincc 
c*lu$, zaruri olumdiir. Fakat bir de "mevt-i ir&dt, mcvt-i 
ihtiySri,j dcnen, dilekle, istekle olmek vardir, Bu oliim, 
irade ve ibtiy&n sahibinc tc$ltm etmek. varliguidan, 
benligindea soyujimakoi- if O]umeden once (iiiin; bi- 
sabmii! goruimeden hisabituzi gfiriin^ soaii, muliad- 
■d-islerce mevz^ J sayilm^sa da (Mavziiat; s. 87)^ bcn- 
liginderij ferdiyetinden oliinij topluni ugrufia,, insatllik 
ugTuna kendi a^agibk menfaaLinizi feds crtin; soluk 
almaaiz bile Lopluro ifin_, insanlik iijin ohun manasjua 
■idimrea mealen hadistir; z^ten dinic de, imSmn da, 
insanUgin da temeli budur. Kcndi if in ya^ayaa ki- 
^itun hayvandan farki yoktm. Kendi dilegiyle bco- 
likten olenj ger^ek vaikkla, toplumun varb^iyla diril- 
mi^ olur; ger^ek yajayj^ ya§atjcij yaratici ya^aytfj bu 
ya$ayj£ia obr. 

3693, "ij byle degili vazgefinezse elbettc per^c- 
minden tutarjz; yalan sSyleyctiinj yanli^ hartket cdenin 

per9cmjnden.„ (XCVI; Alak, 15-16). 

3&96. "Kalelerdeuj heykellerden, biiyuk havuz- 

Uira benzer ^aaaklardan ve saglani, yerinden kalkmaz 
kazanlardan Qe isterse yaparlardi ona; ey Davud eovUj 
?iikredin ve kullarimdan pek azi ^ukreder.^ (XXX IV, 
5ebe'; 13). 



Sahife 332 - 358 



MESNEVJ fERHl [ 



611 



616 



mj-sneW f£nnr i 



3713. "Kiyamet gunu cehennem, mii'miue, get 
arS-T/Tll 151 ^ aleVimL S5Qdtirti ^ r » ( Hadi »* 

3714. Zertfi^ bazilarnia gore Ibrahim Peygamber'in 
suryanca adi; UstS da Zm%*fi Q hitabmin ve teftiri- 

nm ad,dir. Bu bakimdan Mevlaria, hem ibr3him'in 
adm, anarak, hem de Usta sSjrunu anarak her iki ma- 
na>a da i 3 arctte butunuyor. 

Zertii 5 t, madden 660 yd once dogmi^uir. Fisa- 
go* un ustadi diycnler de vardir ki bu takdirde mf- 
tfddan onceki attmci yiizyjhn vansmda doj*mu« ta r 
Zertust, san devc, yahut ssrifc deve sahibi demektir 
A^erbaycau'hdir. Yitmi yajmda halktan f ckilini 5 , oiux 
yajinda halka peygamberligbu bfldirmi 5 tir. Yetaus 
yedj ysisiDdayken Turan'h Ercusb'm tr4' a hucu- 
munda, Bell! ai^kedtfemden bLrinde makrtl diis- 
mu?tur. Ban ve dogu elestimiecileri arasinda, omin 
zamanui,, miladdar, 1 080, UW, hatta 6100 yil once- 
yc cikaraaiar vardir (Dr. Muhsmmed Muin- Maa- 
dayasna; s, S2-69; Pflf DSvurf telii vc tercemesi GaiE*a; 
Bombay ve Iran Zerfu|ifleri Enciimeni Yayim - }£>7 . 
Qlja*). Ibrahim, P. oldu^, torunlarmdan buW- 
duguna, Irmrya, yahm Uzeyr'ia ^girdierinden <*. 
duguna mamnjar da vardir (Masdayasna; s 30-31) 
Z«tu$t d!ninin temeli, tek Tann'ya manmakur. Hcr- 
seyi bilen. ulular ulusu manasina gelen Ahora-Mazda 
bu tek Tann'oin adidir. Butun hayirlar, iyilikler, bu 
tek Tanri'dandir; varhgi yaratan do odur. Hayir ve 
j;er kuvvrtkri, ona yakta^aniazJar. ^er kuwetlerinin 
baji olan Ahximcn, Ahora-Mazda'ya degil, kutlu ak,l 
nun&ina gelen Spenta-Mainyu J ya kar^idir. Son »- 



Tiianlarda bu $er kuvveti, tamamiyle alt olacak, diem 
nrntlak hayra kavu?acakur; bunun icin de herkesin 
iyilikte bulunmasi. kbriiluklerui ba$! olan yalandau 
ka^mmasi, bu muttak kullulugu bocc nefsinde gercek- 
ic^nrrnesi gerektir. Zertust diniude kiyamet. iyilifcle- 
rui, kotuluklerin tartilmasi., sirat koprusii, cermet ve 
cehennem de vardir (Aym kitapiara. bilha&sa Pur 
Diviid'wi "GatJia' jidue On - Sdzune; 75-76, s. lerine, 
rcrcemelerinin 107. 5. indeki 7 ve tt. bolumlerine^ 117- 
U9. s. lerdeki 4. ve 5. notlara bk.). 

Soniadan Ahora-Maada ve Ahrimen'i, bir tek Tan- 
Ti'rmi yarattigma, bunl$rm ilkirjin bayxr, ikincisinin 
^er old\iguna inanan ve 2ertii$t duiini Hristiyanhkla 
biirle^tirerek yeni bir din kuran Mani^nin ({jlm, Mi- 
lidi 274) tctiriyk bu din, iki tanri tamr bilinmi^iir, 
Zertii^T dininde giine^ ve ate^. mabud degildir; feyia, 
hayat, temizlik ve ikeyi§ semboliidiit ; bu bakimdan 
kulsaldir. \\-/„ Muhanimed'in, Zertij^T djnine mensup 
olan ve Mecus denen kisilerden ctzye aldigma dUr 
hadisler vardir (E J t-Tecrid, II, s. 29), 

3719. '*t§te bbyledir bu ve kim Allah dininin hii- 
kiimlerini ulularsa ^iiphc yok ki bu harcketj yiirek- 
lerdcki, gwnullerdtki ^ekJDme duygusimdaodir." (Kur 1 - 
ari, XXII; Hac, 32) 

371S. beyirten sonraki boliim. Bu yangirij biitiia 
tarih kitaplarinda yazilidu. AleselS tbn J ul-EsJf, hic- 
Tttin ondokuz-untu yili olnylarmi anlalirken (640) der 
ki: "Bu yilda, Medine'ye yakin Harruta Leylfi J da 
yangm oldu; ate^ su gibi aktj; Omer sadaka vetilmcsini 
buyurdu; halk sadaka verdi; yangm sondii." {G, J. 
Tornbeig basimi; E. J. Brill, I960; c. II, &. 440) 



Sahife 333 - 358 



filB 



MESNE VI SEHHl I 



Ahmed Cevdet Fa$a da (61m. 1313 H. 1896) "Ka- 
sas-i Enbiya ve Tev&rih-i HulefS„ da ayni bitgiyj verir 

(1st. Kanaat Mat. 1311, s. 560). 

Furflzan-fer, bu yangimn, Muhammcd b, Aliyy-i 
HakJm~i Tirmizi'nia (25S H. 809-870)) "NTevadi^ul- 
Usul,, uncle buluadu^unu, EbLi-Nuaym'iD "■'Dti£i] J 'iiii- 
Niibiiwe„ sinde de oldugumi bfldirmekte ve her iki 
kitaptan metin vermektcdir (Malta j s, 36-37). 

* 



(METtN) 

Du^maum, Emir'ul-Mu'minin Afrltta, 
Allah yiiziind yuceltsiu, yusiine tiifciir- 
mesi, Ali'nim elinden hilicim atmasi 

Ibldelteki fla temizligini, Tann'ya baglani§i, 
Ali'dcd ogren, Tanrj arslamm, dbscoicleD temiz 
bil. 

Sava^ta bir yigidi alt cui; hemeDcecik kib- 
cuu <jekti T kostu. 

* O da, her peygamberin, her erenin tfviin- 
dugti Ali'nin yuzune tukurdiL 

Bir yiize tukiirdii ki Ay bile seode yerine 
vanr da una kat?i ycre kapatur. 

Ali, o anda kiiicun yere am; otiunls sava;- 
maktan vaige^ti. 

O savas cri bu ige sagirdi; bu yereiz raerha- 
mete, bu yersiz bagi§lainaya §ast>kaldi. 
3740. Baaa dedi, keskia bihcuu eektin; peki, 
neden yerc attin da beni biraktiD? 

Beainik sava^maktao daha iyi ne gerdun 
de beni avtamaktan vazgtftin? 

Ne g&jduk de boylesine afken yaojtij oylc 
bk jtmjek £akti da sonliverdi? 



Sahife 334 - 358 



es« 



3750 



SWESKBW ?£ H fli I 

Ne gordiin ki o gordiigiin sey, bana da ak- 
setti dc gonlumdc, catnmdan bir lsiktir, belirdi? 
VarlikEan da, mekaadan da daia yiice 

Su^ff ? daha iyi ne g6rdCl1 de can ba ^ ?la ' 

Yigulikte Tann arslanism sen; fakat mii- 
riiwette ncsin? Bunu kim bilir? 

* Muruwetle, Tih tfiunde MusaW buto- 
tusun. Hani a buluitao e§i-omcgi buhmmayan 
njmederi ekmekler yagdi, 

Suiutlar, cahsip ? abalar, bugday bitinrler- 

insanlar da oou pi^irip tathlastinr, bal haline- 
getirjrler, 

MusS'iim rahmet buhjtuysa, rahmet kana- 
dim a 9 ti da pijtni 5j tatU ekmegi zahmersizce 
veriverdi. 

O bulvtun rahmeti, kerem sofrasmda pis- 
mis, ekmek, pismis a? yiyeakie, dtinyada bay- 

rak acti, yficeirti. ads diinyaya yayitcb, 

O liituf, o vergi, tarn kirk yil, umup is- 
teyenlerdcn eiksik olitiadi, 

Sontmda ™!ar, ^agiliktanndan kalkitfar da 
piiasa isrediicr, tere istxdiler, mam) istedilcr. 
, Sh Ahmed 'in umntetisiniz; o yemek, sizin 
i^in kiyamgte dek durur, 

^'Rabbime koiiuk cJumm,, sfou yayddi 
ya; VT Bcni o doyurur, beni suya kandinr,,, sozii 

de bu yemegi anlatir. 

Hi? bir seye yormadan bu yemegi kabullea 
de bogazmda bala ddasuii, siit kesilsin. 



HESMFVl SIHHl I 



6S1 



* Sozii yormak, Testgiyj geri vcrmektir; £iin- 
kii yomm, ger<;cgi yanks gttriir. 

i3u yanks, gbrmekse, goreaiti aklindaki za- 
VifUctan ileri gebr. Riitti akil ozdur, i^tir, par^a- 
buciik akilsa deridir, kabuktur. 

Habcrlen tevil etme, kcndkti tevil et; kendi 
kafana, kcfldi beynme kotii de, gul bahijesinc 
degil, 

Ey All, sen tamlnxiyle akilsin, tamatniyle 
gozden ibaretsin, gtirdiigiiniin biiamgini soyte. 

Hilim kuicin cammizi kesti-bicti- bilgi su- 
yun, rozumiijsti-topraginiizi aiittl. 

3760. Agiver, s^yleyiver hde- biliyorum ki bu, 
J nun gizli tslerinden : ^iinkii kilnjsia oldurmek, 
Q'niin i$idir. 

O'dur aietsiz, uztivsuz i^ler diizen, yapilar 
kuran; O'dur artip durau, eksilmiyen bu ar- 
maganlari veren. 

Al^Sa yozbinierct ?arap tattirir; iki gosriin 
de onlardan bir haben yoktur; iki kulaem da. 

A avi gii^el Ar? dogaai, a^iver, siiyleyiTer; 
yapip onarandan, diiziip fcfcjstBdan, ^u zsu-.m- 
da ne gordiin sen? 

Senin gbzun, goriinmez seyleri avlamayi 
o^renmi^tir- orada bulunanlarm pb^leriyse yu- 
muJrau?Tur, 

Birisi, Ay'i apa^jk gariaj bbilriiyse diinyayi 
kapkaranlik goriir. 

U^iincu adatnsa u? tane Ay'i bir arada go- 
riir; bu ii^ a^aro da, evet, bir yerde oturmi^lur. 



■ 



Sahife 335 - 358 



6SJ MBSNEVt SEHHI r 

ttcunun de gozleri a^ik, ii^uQun de kulak- 
Ian duyiiyor; scoin etcgine yapismi$!ar; bendense 
kaqyorlar. 

Goz biiyiisii mu bu, $a?dacak gizli bir lutuf 
mu - Sa ia bi«t mu geriintiyor da fcmna Yusuf 
goriinmede. 

Alem onsckiz bin de olsa, daha da fazla olsa 
her goz, bu onsefcizi goremez, 

3770. * Ey Muriazi All, ty kBtti kazadan sour*. 
gelen kaza, Aim a^, 

Ya sen, aklinm buldugunu soyle; ya da ben, 
padayip bans flkscdeni, beni ijitanj sCyliyeyim, 

Sendea parlayip baaa vurdu; nasd gi^liye- 
bilitsin? Ay gibi, sbylemcden isiklar sacma- 
dasin. 

Fakat Ay degirmisi, bir de soze gtlirse, gece 
yol ahmlan, elbettc daha tcz yola kor. 

Ay 'in 3C3!, gulyabaninin sesinden (ist olur 
da yoJcular ernin olurlar, yol azitoiazkr. 

Ay, siiz soylemeden de yol gSstenrse, soy- 
leyince elhette j^iJk i^itide tsik kesilir, 

DcgiJ mi Jti o biJgi sehtinin kapisinm sen; 
degil mi kj hilim gunc^inin panltisiain seti^ 

A kapi,, kapi arayana af d da kabuklar flzlen- 

A rahmet kapisi, a «&$], dengi olmayan 
Tanrrmn" esigi, kapisi, sen hie mi bic kapanma, 
Zitea her esinti, her zerre bir pencere; fa- 
kat gozii a^ik ounayan, orada bir kapi var di- 
ycbilir mi hip? 



MESKEVl SERUI I 



633 






37BO. Gozcu, bii kapi a^madikja insarjtn iciue 
boyle bir zan, boyle bir kuruntu bile geimez. 

Fakat bir kapi apldi mi, adant $asirii-kahi ; 
ilmii kusu, camah kusu kanad acar, ucmaya 
baslar. 

Hit; bir seyden habtri olmayan biri, bir 
yikifc yerde ansizra bir define buldu; bund.an 
sonra da artik her yikik yere kos.maya basladi. 

Sen de vofcJuktan - yoksulluktan bir itici elde 
edemediysen artik yoklukta - yoksullukta inei 
arar mi sin hit;? 

Zan, kendi ayaklanyla yrtlarca ko$sa, gene 
de barnunun dire£inden iltriye g<^ em ez, Ue_ 
riyi gbrctnez. 

Burnuna gwlilik akmiuden bir kokn gel- 
medikr;e buraundaa ba?ka birseyi gfirebilir mi- 
sin? Soyle. 

O kafirln, Allah yiiaiinii yuedtsin, All'- 

den, bana list irfdun. beni altetrin i? 

bdyleykcn ncden eliaden kihcuu attin 

diye sormasi 

Bimdan soma I yem Musliiman olmu^ 
ersn. sarhos^a, ze^ktc, ya All dedi; 

Ya i Rmir'el - Mii'minin, buyur da can, 
ana karnindaki (joc-uK gibi bedeode oyoasin. 
* A benim cdnim, ana karri ina du^cn her 
^ocugu, nijbede yedi yildi^ geli?tirir. 

Qocvt): canlanacagi vakil ona, s^ 06 ? V &t * 
ditazi olur. 






Sahife 336 - 358 



MESNEVl SFRlii I 



3790. Giinc§ yiiiiindcn 5001k , oynamaya baslar; 
gunes, hemenceclk can bagiglar ona. 

Ana kammdaki cocuga giinesin ijigj vurma- 
dikca obiir yudizlardan, jekilden ba$ka bir 

$ey elde edemcz. 

Ana karmndaki cocuk, giizel yiizlU giinesc 
hangi yoldan bagJanir, bu ilgjyi nasil bulur? 

Bijitn duygumuzdari uitak otan gizli bir 

yoldan. Gbkytiziindcki giine^e nice yollar var. 

Bir yol var, altin yoldan, giine$ten gidS- 
lanir. Bir yol var, tag yoldan, gtinejin teslriylc 
yakut olur. 

Bir yol ki late fciziJ bir renk verir. Bir yol 
ki nala gimsek bagi^lar. 

Bir yol ki meyvayi oldurur; bir yol lei &a$- 

kina yilrck verir, 

A kanadi pant -par il parlay an dogarij a^iver; 
soyteyiver a padi$aha ah$mi$, onun bileginde 
hiinerler cjgrenmi^ do£an. 

Acik sbyk a padi$ahm, zumrudUankaayj bik 
avlayan dogam: a orduyla degil, tek ba$i«a 
ordular kxran er. 

Tek bajina bir iiaimcusin sen; fakat vihibin- 
lerce ere bedelsin; acikca soyle de bu kulj do- 
gamna av olsun-gitsin. 

3800, Kahredecegin yerde bu mcrhamet, bu rah- 
met nedir; ejdcrhlyi elden salmak, kintin yolu - 
yordamidir ? 



Emir'iil-Mii'miniii'ifl, halde kilKi 

Clinton atmasinm sebebini stfylemcsi, 

soruya cevap vermesi 

Ali dedi ki: Ben Hici Tann i$ in vuruyorum; 
Tann kaluyuro, bedenin buymgunda degilim 
ben. 

Tanri arslamyun, nefis arslaru dcgilini; di- 
nime taoikhk eden, yaptigim i$tb 

* Ben savagta, "Atugin zaman sen stmadin,, 
simmn bziiyum; ben kihv gibiyim; vura&sa 
gune&trr. 

Vanroi-yogumu yoldan kaldirdim ben; Tan- 
ri'dan ba^kasim yok bitfrim r*n. 

Bir golgeyim ben. sabibunse giineijtir; per- 
deriyim ben, ona perde degilim. 

Vmlai incileriyle dopdolu bir fcjlicun ben; 
savagta adanu diriftinm, Gldurmem btn. 

Kihcimm gevherini kan ortmez; yel. mjk 
olur da butarumu yerinden kipirdatir, suriip 
goturebilir ? 

Saruan ctipii degilim; bu'lim, sabir, adikE 
dagiyjm;, kasirga, nasi! olur da dagi knpabilir? 
Bit yelk yerinden oynayip mjan, saman 
copndur; zaicn de uygun esmeyen nice yelkr 
var. 
3810 * Humaz ehli olmnyam bfkc yeli, sehvet yeli, 
tamah yeli kapip g&tiirur. 

Dagun ben, varbgun onun yaptsidir; saman 
cfipii olsam bik gene onun a'aisidir, onu an- 
maktir benim yclim. 



S.O. MERKEZ KOlDrHANE 



Sahife 337 - 358 



WfiSM^ SERHt T 



en 



«as 



MESNEVl $ERHJ t 



Istegim, dilegim, ancak onuu yeliyle oynar; 
ordnmun kumandam, ancak tek bh* Tann'mn 

agkidir, 

Offee padi$ah)ara padisahtir da bizim kole- 
rah., Ben, ofkeye de gem vurrau^umdur. 
Hilmimin* kilici, ofkcmin boynunu vur- 

mujtur; Tann hi^imysa, bans Tahmet gibi gelir, 

* Tavanm yikildi ama igiklara garkoldmn; 
Ebu-TiMb*im ama bag-bah^e kesilmijiirj. 

Sava^ta ieim^ bir $cy geldi; kdici gizicmeyi 
daha yerinde, dalia dogru buldum. 

* Adim, "Kim Allah u;in severse,, siizune 
uysun diye gizlcdim; dilcjjim. "Kim Allah icb 
nefret ederstj, bblugiine kattlatn dive vurniadim. 

Comer ttigimin, "Kim Allah j^Ln vcrirse„ 
bolugiinden olmasini, varligirmn, "Kim Allah 
itfn sakinirsa, ; hiikmune uvmasim, katilmasini 
istedim. 

Sakinman? da Allah icindir, vermem de 
AUah i#»; iste bu kadar. Tamamiyle Allah 
ifinim, ba^ka kimsenin adarui dejjilim ben. 
3820. Nc yapiyorsam Allah i?indir, taklii degil, 
Hayale kapilarak, zanna, siipheye dii.^rek ig 
gormem; gb'rerek 15 yaparim ben, 

tijtinartan da i kurtulmusum, arastirmaktan 
da ; gfirJumle Tanri'ya yapi^mi$, tutunmH- 
511m ben. 

U^maya koyulursam, ugtufrum yen gorurum; 

dimup dola^am, don up dolastigufi yen go- 
riiriiin. 



* Bir yiik <^kersein uereye dek setooegimi 
bitirim; Ay'im ben, oniirr.de kikvuzum gii- 

□estir. 

Halka bundan fazlasmi soylemek dogru de- 
gil: denizin bir arka sigmasina imkiln yok, 

* Oyleyse akillariD inikdarinca, a^agidan- a$a- 
gidan sSyliyeyim: ayip degil: Peygamber'in 
de i^idir bu. 

Gareiden huriim ben; hunin tanikhgini 
duy; kullann tamfeligi iki arpaya degmez. 

§eriatta da davada, hiikiim vermedtj kuiurj 
tamklipmn bir deeen yoktur, 

At«yhine binlerce kuf lamklik etse ?eriat, 
onlann tanikiigim bir arpaya aimaz, 

§ehvete kui otad. Tanrj indindc, sava§ta 
tutsak olup kulluga du$mu$ kiijilerden de be- 
terdir. 

3330. Cdnkii bu, bir sozle efendtftinin kullugundan 
cikar, bur olur; ^ehvete kul olansa tatli yajar, 
aci blur. 

$ehveie kul olan, Tann'mn lurfundan, Tan- 
r/run husisi nimetine erijnickten ba^ka bir 
5£ySe tutsafchktan. kulluktan kurtulamaa, 

* Oyle bir kuyuiadir kj dujenlerj dibini 
bulamazlar ; fakat bu onuu siifudurj Tanri'nin 

zoruyla kuyuya dii^inemistir. 

O, kendisini oyle bir kuyuya atmi^tir ki, o 
kuyunun dibitie e^riecek jp buiamam ben. 



Sahife 338 - 358 



MESHUVI SEftJjl J 



3840 



Bu s6z u^adiysa keseyim. Z^ten tiger de 
nedir ki? Mermer bile tan kesilir. 

Bu cigerler kan kcsilmedi ama pekligmdeii 

degil; gafletinden. oyalanmasindan, bahtsizb- 
gindan. 

Bir gun kan kesilir, kesilir ama kan kcsilme- 
stniti faydasi olmaz artik. Kan kesiunesi i$e 
yarayacak, reddcdilnieyecek bir zamanda kan 
kesilmeye bak. 

De£il mi ki kullarin tanikhgi itiakbul degil; 

adalet sabibi, d adama derkr ki gulyabaniye 
kul-kale degil. 

* Kujr'aVda "Seni taruk obrak gonderdikjj 

diyor; fiinkii o, varhktan kurrulmti§tur, hur 
oglu biirdiir, 

Degil mi ki hiiriim ben; bfke nasil olur da 

baglar beni? Dura dp Tanrj sifatlaruidan baska 
bir ^ey yok; gel, gir iferiyc 

* Gir i9eriye» $iinku Tann lutfu azad etti 
seni; ^iinku "Rahmeti gazebindert ustundiir, 
a$kmdir onun.j, 

Gir i^eriye, jimdi rehlikeden kuttuldun. 
Taitin, kimya inci yapUj miicevhcr etti seni. 

Gir ieeriye; kufurden, kaTirligin tikenliyin- 
den kurtulmu^sun; artik O'nun selviliUerinde 
bir giil gibi a^it-sagil. 

A ulu ki^ij sen bensin, ben de senim; sen 
All olmus.tun, AlTyi nasil oldiirebilirim ben? 

Oylcsme bir sii£ ijledin ki her $e$it ibadetten 
daha iyij bir audi gSkyiizunii, bir uctan bir uch 
aftm. 







MliSTWVl SfKHJ I 

O adamin iskdigi Ktt& ne de kutlu ijfflfj giil 
yapraklan da tikentJen bilmedi mi? 
' * Omer'in sucu, onun Pcygamber'e kasde- 
di§i, kendisini. kabul olus engine dek fekmetii 

mi? 

f'iravun, buyikiilen, biiyuleri yiiziinden £a- 
gtrmadi mi? O yiizden de devlet. onlara yar- 
dim etmedi mi? 

On Linn biiyiileri, o inanclari olmasaydi, 
neyle, nasi) ^ekilir, gelirlerdi inat£j l 7 ita^tin J a? 

Kasil goriitierdi sapayij mttizeleri? A isyan 
eden topium, su^ i bidet oidu, itaar kesildi i£te. 

3fi50. Tann, mmisisligjn boynmm vurmus, tur ; Jiin- 
ku suf da kulluaa dunmu5tur> 

Q&&0 o r sufian kulluga dondiiriir; $eytan- 
larro inadma on! an ibSdci haline sokar. 

JJeytan da bu yuzden la^lamr; iiasedinden 
^atlat, iki par^a olur. 

O, bir su^ i^letme]^ o yibiden de bizi kuyuya 
du^iirme^ ifin gabpr-cabalar, 

Derken, o sucun ibfldet oldugimu gordii 
mfl, i^te o an« jcytan'a yoms^i^ bif andir. 

Cut iterJye, kapiyi actim sana. Sen tuh 
dedin- tiikurdun, ben armagan verdim sana. 

Bana cefa cdenlere bile bu <;c$ii armaganlar 
veririm; sol a^gmi atip kar$i ^lbamn bile aya- 
j;ina ba^ korum. 

Artik vdia edent neler bagi§laiim; sen an- 
la. Ona olumsuz dtftnelerj hazifielefj mallar - 
mulkler vcririm, 

* 

* * 



Sahife 339 - 358 



MJ&NfiVl SEBHt 1 



«I 



(?ERH) 

Furuzan-fer mcthum, "Ihyau Ulum'id-din^ de Hz. 
&mcr J c atfedikn bGyle bir hikayenin mevcudiyetini; 
Mevlana'mn Sdcti vechiie bu hikiyeyi tasarruf etmi$ 
oldugunu soykyip, 3734. bcyjrte ba 5 layan Mkayenin 
ona btnzedigini s&yler ve metniai vexii fMatbls; & 
37), 

Mevlana'mn, biiyiik bir ask ve sonsuz bir cezbeyle 
anlattigi bu hikaye, "%&„ daki hikdye degildir. Bu 
vak'a, Handak gazvesinde Hz. EmJr ile Amr b. Ab- 
duvedd arasmda gefmistir: 

Handaka atlayip ge^en Abduvedd oglu Amr, nuz- 
ragini yere saplayip kendisiyie saya 5 acak bir er isti- 
yordu. Amt'm buweti dillere destandi; kimse karsisma 
cikamiytjrdu. Rasul-i Ekrein (S. M), kini buna kar$i 
cikacak buyurdulai. All, ya Rasulaftah, bin dedi. Hz, 
Rasul, o Ami'dirj ottir buyurdular, Amr, karsuua 
cikacak er yok mu diyor, ileri-geri siiylenip duruyordu; 
hani diyordu, oldurulenUrinizin gidecegini sandiginiz 
cennet nerde? All tekrar ayaga kalkti, va Ras&lallah 
dedi, ben gideyim. Rasulallah, Ali'nin oturmasiiu 
tmretd. Uhud'da Ali'nra aldi&i yaralar, Cenab~i Fa- 
umaVi aglacnu|b; RasQlullah bumi hatiriamisu, Amr, 
ii?UQCti defa savas. eri isteyip recez okuyunea Ail, gene 
dayanamadi; kalkip Y5 itasulallah dedi, ben gidece- 



gim. Hz. Rasul, O Ami'dir buyurunca All, o Amr'sa 
ben de Ebu-TSlib c-glu AH'yim dedi. Hz, Peygamber, 
bunun tizerine kendi zirhlarini Ali'ye giydirdiJer, 
Zii'l-fekaar adb kdiclarmi ona verdiler; L1a5.m11, kendi 
sariklaxiiu, dokuz dolam olaiak sarditar vc meydnna 
gonderdiler; giderken de, AHahiin, onu oniinden, 
ardindan, sagmdan, sdundan, ba^inm tistunden, ayak- 
lannin altmdan sen koni buyurdular; miibarek elle- 
rini acip, Allahim dediler, Bedir gijnii benden Ubcy- 
dt J yi, Uhud giinii Hamza'yi aldin; bugun Ali'yi ko.ru> 
onu bana bagisla diye du&ya koyuldular ve "Rabbim, 
beni yabuz brrakmaj sensin nuras^lartn en hayiThsi,, 
dtye Zekerivya Feygamber'in dudsini okudular (XXI^ 
Enbiya", 89). 

Hz. AU, Amr'm Kar$i&ina ^iklaca^ Amr, sen kirns in 
diye sordu. Ali, kecdisini vc soyunu bildirdi, Amr'in, 
Cahiliyye devrbide Ebu-Talib J Ie dostlugu vardi; ba- 
ban dostumdu dedi; don, git; senin gibi yiice bir ki- 
?iyi cldiirmck isicmcra. Afij fakat ben scni ftldurmefe 
isrerim dedi. Amr tekrar, don dedi; sana bu, daha 
hayirk olur; ^imdiye kadar betiimle saya^ip da sag 
dijneii yoktur. All, beni oldtiriirsen dedi, ben cennete 
giderim, sen cehennemc gidcrsin; ben scni oldiirurwm 
gene sen ceheimeme gidersin, ben cennete gidexiin 
Ami j bu pay a ta^iyim ben dedi, Amr, seksen ya^uu 
a^nujj bircok sayajlarda bulunmu^, kendi dedigi gib 
her sava^Ugini yere scimi^ Gldiirmii^ bir adamdi 
AU J yc. hucuma liazirlanirken Ali 3 duydum ki dedi 
Kurey^ bana iig $cy tcklif etti mij mutldka biriui ka- 
bul ederim derrtii^sin. Amrj evet dedi; Ali'nin soziinti 
ger^ekledi. Ali, seni tslima da vet ediyortun; AUali'in 
bir, Muhammed'in de onun ra$<i1u ulduguna inantnam 



Sahife 340 - 358 



MESNBVI SZRill 1 



6!?3 



632 XBSMev; SERHt 1 

teklif ediyofum buyurdu. Amr, bimu ge$, iibutumi 
soyk dedi, M, Kureys'teD sane uyaala dOn, Mek- 
kc'ye git ; Muhammcd'in gcr^ek ctdugu anla&mrsa, 
mevkiin yiiccJir 5 hasa, yalaaci ddugu meydana y- 
karea Arab'm kartlan, zaten otma i^ini bitmrler dedi. 
Amr, doniip gideyim de Kureys kadinlan, bir gen^ 
An,r ' 1 ^ da « ! dftiifctj siirler, kacrigima, korkmg^ma 
dair purler diksunler, oyle mi dedi] bu tefcllfi de fcabai 
etmedi. Ali, oyleyse buyurdu, benimle yaya olarak 
dovu^meoi teklif ediyorum, Amr, pck ala deyip atindan 
nidi, kikciyla zavalh hayvamn ayaklarmi kesti. 

Hz. Feygamber, All, Ami'a karsi cikmca, mucessem 
fraan, mucessem sirkle savasa ciku buyumni$ta. Amr, 
All'nin bagina bir kdic vurdu; logoigasim, imamesini 
yardi, miibirck bspum on tarafina i 5 Iedi. Ali, Amr'ra 
ayakiarina vurdu, emu kafasi iistune yere yikti. OrtaJik 
taz-dumaii olnrusm] Ami J i Bjrlustu sevirdi] grtgsu- 
ne oinrup basini kesmek toeydi ki care via kalan Amr, 
Emir^l-Mu-'mininln umbarck yiiziine tiikiirdu. All 
kizdi ye Amr'i oldugu gibi birakip gezinmeye koyul- 
du. I3ir miiddet soiura ofkesi yatisti, donup Amr'm 
15JJ11 bitiidi; bafim bedeninden ayirdi; getirip Rasulul- 
lah'in onune attj. Rasul-i Efcrem (S, M), "Ali'nin Ab- 
duveddoglu Amr J la sava^i, ummcrimin kiyameytc defc 
ettigi, edecegi amdterdea daha iisttindiir,, buyurdu ve 
"Allah, kifirkri, hiddederiyi^ siddetleriyle defetti 
onlar, fai£ bir hayra nai! olmadan ye Allah, sava? i e i n 
yetti inaaaniara ve AIM, pek kuvvctlidir, iistiindii^ 
ayet-i kerimesi nazEl oldu (XXX I II; Ahzab, 25J. Hz. 
Eb£i-Bekr ve Omer, kalkip AlTnin basim Bptiilerj 
Omcr, Arap J ta, e^idi bir ztrib yoktui; Amr'i soyup 



zirbim almadia mi diye sordu. Hz AH, onu soyfliaktan 
utamrim buyurdu (Seyyid Muxtaza'l-Huseyniyy'il- FI- 
rfij^bOdi: FadSil'ul-Hamseti min J es-Sibah J is-Sitte; 

Necef-1334 H. c. II, s. 320-323] Seyyid Muhammed 
K^2im J u!^ICaiiVLfl!: Aliyyiia min'el-melidi il&'l-Iahd; 
Ncccf-1337 H. 1967, 91-93] A. GSlpmarb: Hz h Mu- 
hamiued ve Islam] Sosyal actdan Islam tarihi] Ij 
1st. Milliyct Kiiltiir Kliibu Yaym, 1969] 104-111). 

MevlAnil, bu vak'ayi hikSyeye baslamis,, fakat Amr'in 

admi anamamijj oadan &oara da tasarrufa baglami^ 
imaa dolu gonlii, All askiyle cosunca boyle bir miiriiv- 
veti, boyle bir ktremi g^rep ki^inin, bSyle bir iidasa 
saliid olaiiJD kafir olarak olmevine rail olamamis, vak : a- 

aia. Eouuiiu kendisi ibdi : eLmistir. 

Ali'nin ^ec^ati kadar mutriivveti, merhameti, Iflt- 
fu ve bagi^lamasi da sonsuzdur. Amr'e karsj bu ha- 
rekette buluoan All, Cemel sava^tada, en biiyiik diij- 
man! Hakcm oglu Mervan'i da, halka kat^i apa^ik 
kendisini soven Ziibeyr oglu Abdullah/i da bagijla- 
tni|D, Siffiri savasmda, Alulviye'oin zoruyla kar- 
;.-is: :vi cikmaya cui^et edeD Ve Ali'dcn kunnbiiak icin 
arduij a^maknan ba^ka bir care bulamayan Amr b. 
As'l daj bu halde gofunce, bitakip dijnmiiftij. Ken- 
disini ?ehid edeue gosterdigi merhametten de ilctide 
babsedecegiz. 

3736. Metindt, "IftihSr-i her nebiyy u her veil, 
diye gecmektedir, Hz. Feygamber, Ali'yi, Tcbuk 
savasina giderken Medine'de, yerine haliie olarak 
birakmi?, AIi J nin, beni ^ocuklarla kadinlara mi haHfe 
ediyorsun y& RasHlallah demesiue kar^i, razi degil 
mis in ya All ki sen bana, Mu^a'ya II5run ne menzi- 



Sahife 341 - 358 






S3* 



hesNi^T sfRiit 



ledeyse, o menziledcsin; ancak benden sonra peygam- 
ber yok buyuroms, Alt, razi oldum, razi oldura de- 
mi^ Murtaza, yaoi razi oImu$, razi editmij llkabi, 
keadjsine bu yiizdcn verilmi^ti (FadSil'ul-Hamseti 
min J e5 -Sihah J rs-SUre; I, s. 299-317}. Ali hakkinda, 
"Adem J e, ilminde, Nuh'a, an]ay ]? iD<ia f Ibrahim^ hil- 
minde, Yahyfi'ya, auhdunde, Mflsa'ya, jiddctinde, Yfi- 
suf % guzelliginde bakmak [onlan bu sifatlanyla gor- 
mek) isteyen, Ali'ye baksiu„ buyuunu$tut (ayn; II, 
s. 128-130). Adem Peygamber, Muhammed, Atf, 
FStima, Hasan ve Huseyn'le Allah'a tevesstil etmi$ti 
(I, s. 170-171). DdSj Muhammed ve Ali Muham- 
med'e salavli verilmedikce kabul edilmcz buyuxul- 
mujtu [3. 206-207). Hz. Peygambcr, Mubaheleve 
ooJarla gitmisti (s. 244-25G). Bu hususta fazla bilgi 
vcrmeye kalksak bahis, ayn bir kitap olur. Mevlana, 
bu bcyitte ve bilha&sa bu misra'da, buttin burdara 
i^lret etmekicdir. 

3745-3750. 80-81. beyitlerm 5 erhine bk. 

3752, "Peygamher, bir guiiun orucumi, ifiar etme- 
den ijbtir giinc ulamayi nehyetti. Miislumanlardan 
biri, ya Rasulallah, sen orucmiu ulamadasxu ya de- 
yince, hanginiz dedi, baaa bcnziyebiJir? Ben Rabbime 
konuk olufum; o doyurur beai, o su verir bana^ 
(EVTecrid; I, s. 126). 

3755, MevlanS, bu beyittc de, Kur'an'i, hadjsi, 
kendi re'yiyle [evil edenlerin yauildiklamu anlatmafcta, 
birfok defSlar ehemmiyetie tistiiiide durdugu bahse 
remas etmekte, "Kur'an'i kendi re'yiyle tefsir eden, 
oebennemdc yerini hazulasia^ hadisiui hatirlatmak- 
tadir (Kiinuz; II, s . 175). 



MJiSNfcVl EEBHt I 



635 



3775. HikSyeye gore "kotii kaz^dan soma gelen 
giize! kaza JJ . kuftirden sonxaki imandir. 

3776. "Ben, ilim §ehriyim; $ehrin kapisi Ali'dir, 
ilmi dilcyen kapiya get^ia.„ {Hadis, Cami J ; J, 5. 90) 

3778. "Ve ona bir tck e^it ve benztr yoktur, ola- 
inaz.,, (CXII. surenin; Ihlas: 4. ve sod ayeti). 

3786. Eskilerc gfire ana karntna dii^en cocuk, ilk 
ay da ZuhaJ'b, sonraki avlarda, sirasiyle Miisteri, 
Mtrtih ve Gxane^m biikmunc girer. Giine^'in hiik- 
mundtyken caolanir Soars Ziihre ve Utarid'in, ye- 
dinci ayda Ay'in cerbiyesme mazhar olur, Sekizinci 
ay da uObei gene Zuhai'e gelir ; dokuzuncu ayda M#£- 
teri'nin ccrbiyesiiide\ r k(;n cocuk do^ar. 

G&ue?, eski Hind ve Irau'da "Mitra", sonradan 

Avesta : da ff Mithra", fars<;ada "Mihr" dir; bu s5iiiii 
manlsi, dosttuk ve yakmliktir. Giiue?, Varune J nin, 
yani gogiin gbzudiir. goktcn ayirdedilmesi milmkun 
degildir (Mazdayasna t s. 27-28, 41, 162,148). 

Iran'dakj giine^., Yunan'da ApoUo, Roma'daysa 
Phoebus jlTTiU^tur. Apoilo, Leto'nun yaiii gecenin 
ogludur. Babasi Zeus'turi Kgc deDizi'nde bir adada 
dogmustur, Kimi obr, oklariyle insam bldiirujj kimi 
dt her qe$h derde devi verir. Bu ifci zii sifat, onun 
hem yakici, olduriicu olujundaiij hem de yasayig kay- 
nagi bulunuj-undan uydurulmu^mr. Ptk giizel gitai 
calai. S&irlet, muzisyenler, ilhamlarini ondan ahrlar; 
ddhCj gune^in al^metidir. Apolb, kivircik sa^h, elinde 
liTj yahut yay bulunan giizel bir delikaiili scklinde 
Tasvir editor. 



Sahife 342 - 358 



ME5NEV] SJSRHt 1 



C37 



G$S 



MEStMEVj 5£I!HI T 



Doguda, iskolastik inan^ devirierinde o da, obiir 
yildizlaf gibi mantik yoluyla tahlil edilmi&tir. Rengi 
pek san, bu bakimdan da tablati sicak ve kuxudur. 
Feyiz ve basket ondan gelmckk bexaber, bar&rcthi- 
de kuruhik bulundugundan kiigiiLk kudu ve yomlu 
yildizdir. Gunlerden pazar, geceterdcn pe^cmbe 
gecesi, lkhmlerden dbrdiincu ikllm, kuwctierden 
utanmak, akil etmek, taaiyip bilmek, zek5, ulu- 
luk, tez kizmak, sbhret sevgisi, hayvanla T daii 
koyun, at, ceylfin, atmaca, kumru, bedende beyin, 
sinir; viicutta sag taraf, agiz, disler, bas, kol, bbgiir, 
yakinlardan ortaDca kardejlsr ve koleler, gune^e men- 
suptur. Ycryiizinic giines. hakhnken doganlar, biiyiik 
bash, beyaz beni^li s giir sa^h, akjlli, zeki, anlayi$h 
olurlar. Padi^ahiar, tedbir sahipleri, kadifar, giines 
taliindedii. Minyarlirlerde, chiade sopa bulpuan vc 
ona dayanan, yaniuda dfirt okiizle iki domuz bulunan, 
buzagjya binmij bir dclikanb, yahut yerc bagda$ kur- 
mu> biiyiik bas.b bir gen^ surttinde temsU edilir. Ba^j 
Iran minyaturkriiide, etrafma isiklar sa^an rek bir ba? 
suretinde dc tenosil cdilmi$tir (Merhum Prof. Ferit 
Kam J in Dorian, M. Der Griechen und Rbmer; s. 36- 
39; 5erhu Sirr'il-Mefctum v. $. 

3801 . ,f Oku kitaptan ne vahycdildiysc sana ve na- 
maz kil; ?iiphe yok ki namaz, firkin ve koty jeylerdeii 
insaru alikoyar vr elbette AilaVj aamak f pek biiyiik 
bir seydir ve Allah, ne i$lerseniz hepsini bilir." (XXIX, 
Ankebut, 45) 

SMS. Ebu-Tiirab, roprak babasi dcmektir re 
Hz. Ali'ye Hz. Peygamber tarafmdan yerilen kunye- 
dir. BuharTye g5re, Hz, Muhammcd, bir giin Hz. 



Ali J yi cviude arami?, Hi. Fatima ile aralarinda bir s,ey 
gectigini ankum^. mescide gidince AlTiun, topraklara 
belenmis olarak yaunakta oldugunu gOrmii^, kalk 
ey toprak babasi diye seslenmis,, bu soz boylece Ali 1 - 
oin kiinyeleriuden olmu; (Et-Tectid; I. s. 43). Ehli- 
bcyt'teti gelea rivayetkre gore, bu hitap, U^eyre ga2ve« 
sinde olmu^tur. Aminar; bu savasm, AJj ile yatip 
uyuduklarmi, Hz. RasflM Ekrem'ju gclip, All'yi, ustii- 
ba5i toprak icinde gWriioce ona, Ya EbS-Tiitflb diye 
iltifatta bulunduklanni, ondan sonra da, size, insan- 
latiti en kotusru kirodir, haber vereyim mi dedikle- 
ruiij ashilbifl evet ya Rasilallflh deyince de, Semud 
kavminden (ilup Salib i J cygamber'c mucize olaiak 
verilen deveyi oldiiren dedigini., sonraj bir dc yS Ali, 
^uxaodan vuran buyurup elini Ali'nia ba;ina koy- 
dugunu ve buradan akan kania bunu lslatacak olao 
buyuiup eliyle Airniri sakabna i^aret ertigini tiv^yet 
eyler. frbn AbbSs'a, Rasulu1Mh J ui. Ali J ye neden bu 
kiinyeyi verdigi ayrulunca, giinkii All, Hz. Ras^Fden 
soma yeryiiziiniin sahibiydi, yeryuziindekilere Allah 
kuwetiydi; yeryiiziiniin durmas] onunlaydi diye ce- 
vap vermisur [Setlnet'ul- Bi%; I, 5. 121), Tabaii, 
Tarihi'udc, Abmed b. Hanbel'in Miisned'inde, HakbJ 
Siyer'inde, Tarih'ul-Hamis'tei Rjyld'un-NaduVda da 
Hz, Muhammed^n, hicrctia ikinci yJmda, U^cyte 
savagmdaj Ali J yi topraklara bdenmi^ bir halde yatar- 
kcn buldugu ve kalk, otur ey toprak babasi dedigi 
rivliycT edumistir (Umdet'ut-Talib ; Seyyid Mubam- 
ined Sfidik Alu Bahr'il-Ulum^ notu; Nfecef; 1337 
H. 1918, s. 44). 

Du^iinutecek olursa herjeyin ash topraktir; ne- 
batlat tCJpraktan biter, insaular, topraktao bitca nc- 



Sahife 343 - 358 



638 



MESKEVI SERHI 1 



batian, solaria geli§CD carthlan yerler; yediklerl jey 
™ olur i ^ olur, fikir ] ur - insandan insan viicud 
bulur. Bercket topraktan fijfcjnr; yagimir topraga ya- 
gar; giinej copraga dogar; Ay topragm fevresinde 
dolanir; madenicr topraktadir, sular toprakca akar 
MevlanaYi, 

Meol&nd Hud&zwdgdr hiss nazar Mail 
Attttt gorkiU Kazan gonliiitius ayntmdi/ 

dlye oven, onun gbrklii nazanna mazhar oldugunu 
soyiiyetck oviuieu Yynus Eoire (720 H, 1320). 

Ben Ay'tmt yerde gordilm ne isterim gSkyiizuttde 
Benimyiiziimyerdegerekbana rajtmt yerdm yagar 

der (Ris&kt al-Nushiyya ve Divflu; Hazirlayan; A. 
Gclpuiarh; Esfci$chir Turizm ve Tamtma DenwS 
yayirm; L, 1st. 1965, s . 157), 

"YenabFuI-Mevedde,, sShibi Seyyid Sulcyman-i 
Belhi'nm (1294 H. 1877) ogl u ve Seyyid Abdiilkaadir-i 
Bclhi'flJia (1341 H. 1923) fca r de 5 i Seyyid Balfltddln'in 
oglu Seyyid Ca'fer Krkili 7 (1956), aym m^mfmu 5 u 
bcyitle dile gctirmijrir: 

Uftddeler &b!nitie idym pendh vtur 

Bii hdk-i pay tr,e nazar et yd Ebd-7'iirtSb (*) 



(*} Reylin. ikinci miirsi, "Ben" diy. bs a (,yordu. HAi-t 
P*7 -fc. KcJ. Eb„.T«rtb', k«„ "W diy sm i yoc=g £ ni d^„ a „ 

^iil.H:i yazdlk. 



[or- 



MESNEVj SEKi-lt 1 639 

Hz. Peygamber, AFye, "Toprak baba$i„ demekle, 
"AH bdideodir, ben All' denim, , hadisini remiz yoluyla 
soylemigler (Cami'j II, s. 35), O'nun kendi babykatioc 
mazhar oldugunu bildirmi^lerdir. 

3817-3319, "Kim Allah i^la verirse, kim Allah 
idn veritiez, men ederse, kim Allah i^in severse, kim 
Allah ion nefret ederse, kim Allah idD evlenirse imaniiu 
ol£imla$Lir[rii$ oivt tI (Htkim'in "Mustedrek„ inden 
naklen Ahadis-i Mesnevi , s. 37), 

3823. Ay (Man), eski Iran J da hayir meleklerinden- 
dir (Mazd^ya^na), 21 Qcaktan 19 Subata kadar stir en 
?ag, yani Celali takvimine gore onbirind ay, bu mclege 
aitlir, Ay iii zamanda her ay in ikinei gunii de bu me- 
leijiu gtinudiJT. Don ayakli hayvanlarui korayucusu 
clan bu melek, of keyi de yatijtumaya memurdur (Bur- 
hau terc, Bchmcn mad.). 

Yunanhlarda Ay, Artemis (Diyana) dir. Apollo'- 
nuii, yaai giiaejin kizkarde^idir ve Zeus^le Leto'un, 
yani Mfl^wrS ile g*c*ttia teidir, Ormaulatk daglarin 
sahibi sayihr, Avj (jok sevei". Su, orman, dig pcrile- 
rileriyle gezer; onlarla beraber avlanir; sabah olunca 
yayuu yasar; Apollo'nun sarayma gitct], miizik htye- 
tini toplar ; qibnao havalan dinler. Hn 90k sevdigi 
sularda yikiuimaktir. 

Orta^agda geliseo Yildi): Bilgjsine giOre Ay, soguk 
ve yi$ bir tabfate sSliiptir. lklimlerin yedinpfj, renk- 
lcrdcn bcyaz, gunterden pajtartesi, gecelerden Cuma 
gecesi, duygulardan gormek } bedenden sol gt)K, (jocuk- 
Itik ijagi. ^ocuklar, koyun., kaz, turna, biiyiik ku^lar, 
sivrisinekj buy ve seciyelerden , kadinlarla fazla oya- 
laumak,' kotkaklib, fazla dindarlik. Ay 'a meosuptvir. 



Sahife 344 - 358 



640 



WESNEVJ SEP Hi I 



Dogu roinyaturlermde Ay, elktdc bir hatbz, ba^inda 
ta? bulunan bir insan, btoi kere de dSrt fci^inin kaJ- 
dtrdig] bir dkiiz jekliude tasvir edilir. Vezirlcr, ileri 
gelenler, Ay tSbfindedir. Eski kimyada giimuje Ay 
deuir, 

Dogu-lslam cdebiyatinda Ay, yaya, kasa, yuae 
benzetilir (Mytholojie D*r Giiedien und Homer; s. 
50-57. Serhu Sirr'il-Mektiltti; Prof. Ferii Kam 3 m 
notlan). 

3325, "Biz peygamberler toplulugu, insatdarla, 
ahUarj nukdiniica konusuruz; akillan erecegi sozleri 
sOylcr^ (Nehc'iil-Beiaga jerhiyle thyl'dan naklen 
AhJdis-i Mesntvi; & 38). 

3W32. III. sflretiiD IDS. fiyetinde, Aliab'ui, ilem- 
lere zulmu murad etmedigi, XL. sirenin (Gaafir) 31. 
ayetinde kullarina zulmii murad eylemedigi* XXX. 
surenin (Rum), 41. ayetinde, karada, denizdc meydana 
gelen bozgunun, insanlann keadi elltriyie kazanddigi, 
II. sirenin 331; III. sfirenin 161. ayetlerinde, herke- 
sin, kazandiginj elde edeccgi., onlara zulmedilmeyecegi 
bildirilmektedir. Eeyitte bu ve bu mealdeki ayetlere 
ijfiret edilmcktedii. 

3833. ""Ey Pcygamber, ger$ektcn de seni, bir tamk, 
bir miijdcri ve korkutucu olaiak gbnderdik.,, (XXXIII, 
45) "$iiphe yok ki biz s*ni tarnk ve miijdeci ve kor- . 
kurucu oJarak gondermisizdit.y (XLVIII, Mubammed 
S. M. 8) "§iiphc yok ki biz, size tamk olnjak iizere 
bir peygamber gbndetdik; nitekim Firavun'a da pey- 
gamber gbodermi^uk.^ (LXXIII, Miizzemmij, J 5) 
Beyitte lafzi ikiibas da var. 



MISNPVl smiil i 



641 



3S40, "O yiice AUah buyurdu ki: Rahmetim. ga- 
zcbimden usrtiiidiJr." (Hadls-i Kudsi; C£mi J ; II, 

3S46. Hz, Omcr, Feygamber'i olduriTnek igin yola 
$ifcmi$> kizkardesinin evine ugramij, Tahi afiresinin 
okundugunu duymu^ kapiyi (jahp i(«i girnii?, su- 
redeki fasahat ye belagatin tc&iri altinda kalmi^ Hz. 
Peygamber'in bulundugu eve gidip Musliiman olmu?- 
tu (Ibn'ul-Esir; E. J. Brill-l&GS: II, s. G4-66). Mev- 
l&na, Fihi ma-fib" te de bundan babseder (B&liirn. 
43, s. 141-142). 

3851. "Ancak tovbe cdip inanan ve iyi ijlerdc bu- 
lunan milsTjesnl O ^esit ki|ilcrdir ki Allah, kbtuliik- 
Icrini iyiliklere donduriit ordarin vc Allah iUflarj 
ortcr, rahtmdir.jj [XX V, Furkan, 70) 



* * 



R 41 



Sahife 345 - 358 



utrsnijvI sekhI i 



QVi 



(METtN) 



Peygamber aieyUbseifim'tn, Emir'iil- 
Mii'minln Ali'nin, Allah yiiziinii (cfcrim 
cisin, seyisiiiin fcuhiftma, Sana haber 
veriyorum, Aii'iiin oliimii senin e linden 
olacak diyc haber vermesi 

Ben oyle bir erim ki kanJuna, kaatilinw bile 
lutuf ^erbetim, kahir zehri olmadi- 

Peygamber, kulumun kulafina, bir giio $u 
ba$imi, boynumdan kesecegini soyledi, 

3860. O Peygamber, dosnui vahyiyie, sonunda 
onuti eliyle olecegimi ana antatti, 

Oj boyuna, ftnee beni oldiit dc $u kotu is, 
$u yanii? taarcket, benden meydaEa gelmcsia 
deivdurur. 

Ben dej degil mi ki derim^ oliimtuti senin 
elinden olacak, takdire kar?i nasi! bir dozen 
dtizebilirim ? 

O, boyuna b'niime dii§cr, ey biiyuk er der, 

kamna karjilik beni ikiyc bi$. 

Bic de bu ktftu rakdir basirna pelmesin; 
canim acnin yuzunden yarnp yakrtmasin. 



* Bcnse, yiirii-gii. derim oua; takdJr kalemi 
yazdi bunu, miirekkebi bile kurudu; o kalera 
yuziinden nice bayraklar bssasagi diijtii. 

Sana kai^i icunde hi<; bir nefretj hie bir kfoii 
niyet yok; (^nkii bunu senden bilmiyonim ki. 

Sen Tann aletisin, t?i yapan&a Tanii elij 
Taijn aletini yasil ycrtrim, nasil kinarufl? 

O, peki derj oyleysc kisaa niciii? Ali, t> da 
Tanri'dau, fakat bu, gizli bir sir dec. 

O, kend» yaptigins kinarsa, kendi kwayisj 
yiizuHden baglar, bahc^ler ye?cnir. 

3870. Kendi i|im ycrmek, ancak ona du^er; ciinku 
kahirda da birdir, tektir o, luiufta da. 

Bu hadiseler Sehrinde hlkim odui; ulkclerde 
diizenler kuran 4 i^ler ba^aran miilk sahibi odur. 

Kendi Alciini kitarsa, kirdigini gene onarir, 
saglam bir hale getirii, 

* A ulu ki^ij "Hie bir ayet tndirmedik ki, 
ardmdan daha iyisini indirrocyelim" buyru- 
gundaki grali m&nayj anlayiver. 

Taori, hangi seriati katdirdrysa o T ottu, onu 

yoldu, ycrine giii bitirdi. 

Gecej gundiiiiin i^ini-gucunu ^idcrir; akli 

ba^tan alan, yakip yandiran ^u cansiziiga bak hclc. 

Derkcn fjetie gundiiziin i^igiyla gece yok 

olur-gider; o yolalimi arttik^a artan ate?le can- 
$iikk yanar. 

O uyfcu^ o duygusuztok. karanliktir ama 
Abihayat da karanllklar icinde degil mi? 



Sahife 346 - 358 



da 



MES.NFVI JtKIll I 



Akillar, o karanliklarla yenUcnttliyor mu? 

$arki soy ley coin duraklaraasi sesine ses kat> 
miyor mu? 

Zitlar, aclarla btliriyor, Tanrt, kalbin ipm- 
deki kata noktada aydiabk yararmj^tuv 

38SO. Peygamber'in sava^i, barxsa dayanak oldu; 
$u son zamanin ban§i, o sava? yiiaundec tney- 
dana gcldi, 

Duny&iakilerin bajlan kurtulsun diyc o 
gondller alan gii-sd, yiizbinlerce ba$ kesti. 

Bahfivao, fidan boy atsin, meyva vorsin diyc 
o kotijj o zararli dali budar, kcser. 

Eag-bahce, meyva kutfulugunu gostersirj di- 
ye ijiai bilen bah^ivan, hagdald - bahcedekj 
otlaii yolar, 

Sevgili; hasraUk derdinden kurtulsun diye 
di? hekimi, o kotti dj$i ceker, cikanr, 

Demek ki arti^lar, eksiimenin ta ifinde; 
Schitiere de yasayr^ yoklnkta. 

* Rizik yiyen bogaz kesUdi mi, lf Riziklsmr- 
lar, ferahlanirlaj- 1 ' nimeti smer-gider. 

Hayvauin bogazi kesilince insarun bogazi 
gelijir; hayvamn da iistunlngii artar. 

Insanin bogazi kesilirse oe olur; artik bii 
dikkar et de gor; ne dogar, ne meydana gelir; 
bunu onunla bir kiyasla, 

Oylesine bir ii^tincu bogaz dogar ki onun 
iyile^mtsi, Tatm serbetiylc, Tann nurlanyla 
o!ur. 



Hh.<ns;rv! sekiiI t 04) 

3890, * Kesilen bogaz, o $erbeti i^er ama fr L£-* dan 
kurtutmu^j "Bela„ da olmus. adamin bogazi 

icer. 

A parmaklan kisa, himmcti ajagi ki$i, yctcr 
atuk, nkeyc dek rinm ekmekle ya^ayacak? 

Ak somun pe^inde yuztiniin suyu dokuldu 
de o yiizden sogut gibi mcyvan yok. 

Dnygu cam, s,u efcmepc sabrcdcmiyorsa kim- 
yiyi elde et de bakiri altina db'ndiir. 

A filan, elbise yikamak istiyorsan yiiziinii, 
bez yikayanlann mabsllesindcn cevirme, 

Ekmek, orucunu bozuyorsa kink^iya sartl 
da yiicelk 

Onun eli, krnklan sarar T onniir; cihiii kir- 
masi. gon;tkten dc onarmakEir. 

Fakat sen kirarsaa, gel, yap bakalim der; 
yapamazsm^ elin, ayagui yok kj. 

Demek ki kirmak. kinituu onaran ki$mm 
harcidir. 

Dikmeyi bilen, ymar da; nEyi ^atarsa, fe- 
rine dahs iyisim alir o. 

3900, Evi yikaij alt-iist ede ama bir an ifintte de 
dahLi oiamur bir hale kot. 

Pcdcntn bir ba§ini kescrse, hemencecikj yiiz- 
bin ba$ bitirir o. 

* Adam o'ldurcnkn; kisas edilmesini buyur- 
tna^aydi, ^Kisasta ya^ayij var^ demescydij 

Tann buyrugunuu lucsagjna, kendilieindtn 
kihi; vurmaya kimin nc haddi olabilirdi? 



Sahife 347 - 358 



3910 



Cunkii Tanri, kimin can gSziinii actiysa gtf~ 
riir, biiir ki o dldiircn, kazaya-kadere tutsaktir. 

O lakdir, kimin basina gdse o, kendi og- 
funun bajma kihc vurur, 

Ytiitt, kork da katiilen aa ksna, az yex; Tanrj 
takdtri tuzagina kar^t gii^siiz-kuwetsiz oldumau 
bil. 

Sclam ona, Adem'in, tblis'in sapikligtna 
$a$masi vl- ululanmasi 

Adem tilulaiidj da kohj Iblis'e hor baktj. 
Kendisini gtirdii, kendisini secti de &oet> 
Icnmij $eytaxi h in i$ioe gtildii. 

Tanri gayreti, A Safi diye seslcndi; sen dedk 

gizli sirlarj bilmiyorsun, 

Kiirkunij ters giyerse dagi bile kokiinden 

soker-atar. 

O anda, yii fierce Adem'in perdesini yirtar ; 
yitelerce lb (is de yeni ba$tan MusliUnan olur- 
gider. 

Adem, bu bakijtan, bu gCrusten ttivbe ettim 

dedij bir daha boyle kiiseab dtisuncelerc kanJ- 
mam. r 

^Ey yardtm dileyenlcrin yardimina eriseu, sen 
dogru yolu poster bize; bilgilerle, zcnginlik- 
lerle ovtiniilemez, 

* Kercm edip ^Dogru yola sokrugun gcSnlii 
£;_<ptirma"; cakdfr ettigia kcLtilukleri bizden 
gidcr. 



MESMiVI SEKHI f 



C*T 



* Canimizi, kfttii kazakrdan sen esirge; bizi 
temij kaideslerden ayirma. 

Senden ayrilmaktan daha aa hie bir $ey yokj 

sen korumazsan car pimp cirpinmaktan, kivrarup 
durmaktan ba§ka ne isimiz kalir, ne giicumuz. 

Varuniz ■ yogunvuz, varinuzin - yogurmmin 
yol kesicisi. Eedenimiz, cammmn elbise soy- 
gun cutu. 

Hlimiz, ayagimiei veyip bitirdikten sonra,, 
senin amlnm olmadikca kim camnl kurlarabihr? 

Bu ulu tehlikelerden camm kurtarsa bile o 
can, ancak bahtsizhk, koiku sermayesi kesilir. 

3920. £unkii sevgiliye uLs^mayan can, kendi ken- 
dine kor, pasli bir halde kalakabr. 

Sen yol vermedikten soma cam, cikmis, 
gitmis. bil, Sensiz yasayan cam, &lii sayiver, 

A muradina crimen, sen kullan kinarsan, 
scni de kinartar; yaptigim bulursun. 

Fakai Tanrj'm, sen Ay'a, gunc^e kusur bu- 
lursan. stlvinin boy ana. 3d bukliim derseiii 

Gokyuziine, ar?a, a$a|mk buyurur, madene, 
dtniae yoksul adinj tafcarsan, A 

Senio kemaline katsi bu, yara^ir; yoklara, 
yokluklara varbk verip olgunlastirmak, ancak 
scnid i^indir. 

Ciinkii noksandan, yokluktan munezzeh- 
sin sen. Voklan var edensin, onlaia zenginlik 
verensin sen. 

Bitirip gelistiren, yahmayi da bilir; yutan, 
dikmeyi de bilir. 



Sahife 348 - 358 



9330 



MESXKvr $£BHI I 

Her giist mevsimindc bagi - bah^yi yakip 
yandirmada, soma gene renk-rtnk Redder bi- 
lirmcdedir. 

A yanmi$ - yakilmi$ demededir; c&j gentle? ; 
bir kerc daha guzeile$, giize] stsii bir bale gel. 

Nerkisin gozii kQr oldu; gfoiimi a^b onun; 

kamisin boynnnu kesti; soma gene oksadi omi. 
Degil mi ki yaraulmi§jz, yaratan degiliz; 
buyruguna uymusuu ancak; nc verirsc yeter 
btduruz aucak, 

* Hepiuiiz ds nefsim, nefsim dotnedeyii; 
sen bizi kabnl etmezsen hepimiz de seytamz. 

Bizim carunuzj korliikten satin aldm da o 
yiizden seytanhktan kurtulduk biz. 

Kim ya?iyorsa degnek^isi sensin; sopasi, 
degnekcisi olmayicica kttr nedir, ne hale gelir? 

Senden baska ne varsa, hos. olsun, olmasm; 
insani yakar - yandtnr, tipki atestir, 

Ates Jdtriff stginak olur, arka kcsilirse o, hem 
MecflsJ olmujtur, hem Zertii$t kesiJmistir. 

* "Tann'dan baska ne varsa temebudir, yok- 
tUTj,; gercekten de Allah'm lutfu, ihsani, yag- 
inurij kesilmeyen bir bulultur. 

Allah yuiiiiuii tekrim el-sin, AlTnlii 

hikayesijic doniig, onun, kanini d&kecek 

ki$lyi bile ho$ gormcsl 

Gene AH'ylc kimlisina don de ona goster- 
digs lutfu, Ali J nin ustiinltigunu anJat. 



ULKN£Vl SERUt I 



fi-Jt'l 



Ali dedi hi: Gece-gundiiz^ d us mam mi go- 
zumle gomyorum da, gece-gunduX ona kargi 
hi$ bit ofke duymuyorum, 

3940, CdnkiJ tiliimiim, kudntr htlvasi gibi hog 
geliyor banaj SluniiJm, dirilmemle e] ele vermis, 

Oliimsiizluk olumii, helaldir bize; aziksizlik 
azigi, aziktir bize. 

Gorunu^ii Oliimdiir, i^yiiziiyse ya§ayi$, ,Gfi- 
riinii^ro sonu gelmez, giiduktiir; gizli alemdeyse 
surer-gider, 

Ana kamindaki ^ocuga dogmak, bulundugu 

diinyadan go^mektir; fakat diinyMa ona., bit 1 
aijilip sa^ilma var. 

* Ben oliime Ssjkim, ganliim ccelt akiyor; 
"Kendinizi, elkrinizLe tehlikeye atmayin,, buy- 
rugu, ast) bize, 

Qunkii tatU sey igin yeme, yapma denir; 
aa sey iftn, yeme^ yapma deyemc hSeet mi var? 

Bir seyin. ipi do, di$i da act oldu ran, onun 
acib^i, kotii gbriiniisii, yapma, yeme demektir, 
*!aten. 

* Oliim de bans tath geliyor; hattaj "Otilar 
diridirler,, hiikmu ardimca getmcktc. 

* A guvendigim kisiler, beni kmaytp yererek 
otdiiriin; ^iinfcii oliirasiiz ya^ayisjm, oliimiim- 
dedir. 

Gerpckten de ya^ayi^tm, olumiinidcd"' a 
yigit; yerimdeu, yurdumdan ne vakte dek a\n 

kalacagim ? 



Sahife 349 - 358 



65* 



MJiSMVl 3E.liUl J 



MESNEVr SFKHI I 



6S1 



3950. * Bu dtinyada duru$um,, benim igin bir ayrilik 
almasaydi, "ELe gene doniip ona varanlariz„ 
denmezdi. 

Dbnijp gtlen, tekrar o $chre varaoa derler; 
zamanm aym$mda?i kurrulup birligc uiasana 
derler, 

Seyisin, her zaman, Allah yiifcunii 
tckrim etsin, Emir'iJJ - Mu'minin 
Ati'nin, ya Emir'el - Mu'ruinin, beni 
bldiir de bu kStii kaderden kurtar 
diye ayaklarma kapanmasi 

Seyis gene geldi de ey AJS dedi; beni Oldxir 
de o kotii, o kekremsi $ag] gormiyeyim. 

Sana hdsl ediyorum, dok benim kamrni 
da goziim, o ktyameti gormesin. 

Dedim ki: Her bir zerre eli han f erli bir 
kanh olsa da Sana kasdetse, 

Gene senin bir kibm bile kesemez; cunku 
kalem, sana bdyle bir yazi yazmis, 

Fakat gam yeme; sefaatpin benim; ben canm 

efendisiyim, bedcnin kulu degilim, 

Bence 5 u bcdenin bir degcri yoktur; bcde- 
mm olmaksizm yigit ogla yigidim ben. 

* Han^erle kihc. feslegenimdir; ijliimum, zevk 
ve saf£ mecJisimdir, nerkis bahcemdir. 

Bedeni, bu ^t kesip bldiiren ki^ beyJik, 
haJtfelik mrsina girisb mi hi T ? 



3960, O, beyler, buyruk oasil vcrilir, gdrsUalcr 
diye, gftriinii$te meyki sihibi olur, buyruk 
yurutik. 

Beylige ba?ka bir can vennek, hallfebk fi 
damni yemi$lerle donatmak ioin o makamda 

bulunur, 

Allah 'in sLilat ii sel3mi olsinx, Mustafa?- 
run Mekke'y>> Mekke'deu ba^ka yerferi 
almayi istemcsi, dunya saltanatlm 
sevdigtnden degildi ; Allah emriy- 
leydi ; gunfcu kendisl, diinya lesjtir 
buyurmugtu. 

. Peygamber de Mekke'yi aimaya ugrajnj 

bu calijjnasi yiisunden diinya sevgisiyle toh- 
medencbilir mi big? 

O, 5yle bir ki$iydi ki imtihaa giinil, yedi 
gog(in bazinesiaden goz yumdu; gbnlunii on- 
lara vtrmedi. 

Onu gorebilmek icin ycdi kit gSgun ufuk- 
tan, huriterle, meleklerk dolrnu§tu, 

Hepai de ontm igin bezenmisti; fakat ondaj 
dosttan ba^kasinin sevdasi nerde? 

Tanri J mn ululuguyla oylesine dolma^fj ki 
oraya, Tann ehli elanlar bile yoi buhmazlar. 

* "Aranuza ne bir serial: sShibi peygamber 
sigar, ne meiek, ne ruh. J> Artik akil cdiverin, 

* Biz gozii bir yana kaymayan ki^iyiz dedij 
kuzguna benzemeyiz; boyacnun sarbojayuz, 
bagjn - bah^enin satho^u degiliz. 



>■ 



Sahife 350 - 358 



6SZ 



ME5NFVT SERH! I 



MISNJ-VI SHtHi 1 



Goklerm, akillarm haziaeleri bilq Peygam- 
bcr'in gitaunc bir saman ctfpu kadar degersiz 
goriimirse, 

3970i Alekke nedir, §am'la Irak nedir ki onlar if in 
savassm; onlann arzusunu. i$tiyaknu <;ck$in? 

Onun hakkmda btiyle bir zanna, ancak bil- 
gisi^Jigindeiij himndan, kiyaslara kalki^an katu 
gonullii ki?i diiser. 

Yiiziiae sari reoJdi bir cam tutarsan, gii- 
ne^io i^igim, tamamiylc sarj garursiin. 

O mavi, o sari cami hi da tozu-duraaru da 
gor, acta, eri de. 

Arli, atini kosturdu rau, yerdea toz fcaldiru; 
sen de tozu, Tattn eri sanitsin, 

tblis de tozu gskdii dc bu dedi, topragai 
parfR-bufugu; benim gibi ate§ ahnliya nasi] tis~ 
tiin olabilir? 

Sen azizleti iusan gurdukc^ bU ki bu goru?, 
Ibtfs'in ciirasjchr. 

A inatci, Iblis'in eglu degilsia de o kopegin 
mirasi nasil <ari$ti sana? 

Ben kopek deguiin, Tanti arslamyrai; Tan- 
n J ya taparun. Tann arslani o kisidir ki suretten 
kurtulmu^tur, 

Dunya arslani av aiar; azik arar. Taim ars- 
lamysj hiiiriyet arai, dlum arar. 

39C0. <^uflku oliimdc yiizkree varlik gOrur; per- 
vane gibi varligim yakar-gider o. 



Oliiro sevgiai, gerfekleriii boyualaraida bir 
gCTdanhktir; ama su aada Yahudilere bir imtihan 
kesiliai$tir. 

Tann, Kur'an'da, ey Yahudi kavmi bu- 
yurdu; Slum, ger<;ek1cre defmedir, sermaytdir. 
Faydalanmak, kar elde etmek sevgisi vat 
ya; filiimu istieyis, ondan da iyidir. 

* Ey Yahudiler, serefiniai korumak icto bu 
dflegi dile getirm. 

Muhajnmed, bu bayragi yucekince bir tek 
Yahudide bile bu yurcli kalmadi; bu istegi 
bir tek Yahudi bile dile getiremedi. 

I Muhammed dedi ki: Bu istegi dile geti- 
rirseniz, dimyada bir tek Yahudi kalmaz. 

Derken Yahudiler, a dunya i?igi f bizi rezil 
etme dediler de ma] verdiler, harac verdiltr, 
Bu saziin somi belirmci; degil mi ki g&ziin 
doatu gordU] sea thai baoa ver. 

Allah yilzunii tekrino etsin, Emlr'iil - 
Mii'ininin Al^nta, Brkadasma, sen 
benlm yiiaiime tukiirdugiiti zaman 
&fkeknd,lm s savasmamda oz temlzligi 
kalmadi; seiai oldiirmenae 
engel buydv demesl 

Emii'ul*Mu J minlu o genoe dedi ki: A yigit, 
sava?Jtken; 

3990. Yuzume tukiirdiin ya, ofkcm kabardi; hu- 
yum yok olup girti. 



Sahife 351 - 358 



(154 



ME5MVI JJERHJ ( 



H^SMEVl StKH! I 



G5S 



Yap&Jjtm, yapacagun i$in yami Tann i^insc 
yarisi da dfkcmin zoruyla olacakti; oysa Tann 
i$inde ortakiik yarasmaz. 

* Tann seni. (kudret) eliyle yaratti, bezedi; 

sen Tann'mnsui. benim mahJukum degilsiiu 

Tann mahliikunu, gene Tanrr'mn emriyle 

kir-ddk; dcsiun camina, dostun tasim at de- 

mi^ltr. 

Kafir bu sGzlcri ijitioce, bir ijiktir, bdirdi 
de go'nitindeki ziinniri kirdi - gitti, 

Dedi fci: Ben cda tohumunu cktim; seni bir 
ba$ka <^$it sandim. 

Oysa ki sen, tek huylu bir Tanrj terazisiy- 
mlssin; hatta her terbium diliymi^in. 

Megw benim soyum - sopumnuiisun, yaki- 
nirnmissin; meger din mumunun isigi senmi^im 

O gfcriir go* arayan kandile kuJ - kurban 
ofoyim\ senin kaodtlin de zSten aydinbgi ondaa 
bufcJtt 

O Oik denizine kul - kurban olayim ki mey- 
dana boylesine bir inci cikanii. 

4000. Eana $ehadet sozikm say-let; cunkii sen:, 
zamamn en yucesi gi^dum, 

O da, _vakm!anndaa, kavminden elliye yakin 
adam da, asik^asina din y online yuz fevirdilcr. 

AlTj hilim kihciyla bunca bogazi, kilictau 
satin aJdj/bunoi halki kurrardi, 

Hilim kdict, keskin celik kil^tan da ke$- 
kindir; hatta yuzltrce ordudan daha fazla tis- 
timlukter elde ettirir. 



* Yaziklar olsun; bir lokmedir, yfindi de dii- 
5uncenin cc^kunlugu dondu - girti. 

Bir bujjtday t«tfisi. Adem'in giinesinin tutul- 
masuia sebep oldu; yctyiizuniiii, giines.le Ay^m 
arasina girmesi. dolun Ay J ia tutulmasiyla so- 
nuclaodi. 

I§ie sana g&idtiii aydinligi. Bir avu$ bal^ik 
yiizunden gonliin Ay\ iJlker gibi paramparHja 
oJdu ■ eifBL 

Ekmek, mSna halindeykcn, y emues] faydah- 
fakai s.ekle burundii mii, cifitlik meydana ge* 
tirir. 

Hani ye$ii tiken gibi. Deve yer, o yeyisten 
yiizlerce fay da elde eder, tad ahr. 

Fakat ve$il1igi gitti de kurudu mu, omi 96I- 
de, yazida deve yeyimcc. 

40 10. Damaging avwdunu yirtar, paralar; 6yle 
bir yert^rai? gill., kibg olur; yazik-yazik. 

Ekmek de mSns ekmegi Qlduk<;a o yii^il 
dikcue benzer i fakai ^itndt ^ekle, suretc bUriin- 
dii ya, artik kunidu, sertle^ti. 

A nazli, ni£eajn ki§i, bundan once de Sdc- 
liadij odu yem^ye aliskindm. 

O ali^kanlikla bu kuru ekmegi de yemeye 
kalki^lyorsim; fakat m£n^, yeile kan§tj artik. 

Toprakli, feaskad, dili, damagj yirtar bit 
hale geldi. Ey deve, artik bu ottan ^ekin. 

Sei toprakla iysre kan^ti, bosbulamk geliyorj 
su kapkata bir tenge girdij kuyumin agzmi 
kapar. 



Sahife 352 - 358 



656 KE5?*EVf SERHi I 

Kapat da Tann, gene durultsun; gijzel bit 
hale soksua; bubmdiraii, onu elbctte durultur da. 

4017. * Dilegi sabir elde ertirir, teziik dcgiL Sabret, 
Allah dogruyu daha iyi bilir. 



($ERH) 



* 



38a7. bcyitten $oatafci bbliim, Hz. AU'nin jehS- 
detini esas tutmaktadir: 

Ha. Rasul-i FJsremj AH'iiin, Uhud sava§mdan son- 
ra, o savasta ?ehit dii§mediginc agklanai|iiu duyun- 
ca, o mertebe, daha sonrak eri^ecegin bir mertcbc 
buyurmujlardi, Handak savajmda, Abduvedd agbj 
Amr, Alt'nin ba^ini yaraladigi vakit de onu., barium 
kam yiizune akarken gfiriip, acni, benden sonra gele- 
ceklerin en kejtusii, basindan yaraliyacak, sakalini, 
ba^iniQ kamyla boyayacak buyurmuglardi, Bir Sabau 
ayinm son cnmlsmda, Ramazan aynun fazilederini 
beyan ettikrcn soma da Ey Ebe'l-Hasan denuslcrdi; 
bu ay da amellerin en ustiinii, Aikh'tn harilni ettigi 
^eylerden kagmmaktir, Sonra Hz, Rasulj aglamaya 
bajlanuslar, Hz, Alt, sebebini sorunca, ya Ail buyur- 
mu$krdij Ramazan ayinda, senin kanim hc!M bikcek- 
ler; buna agkyorum. Sen Rabbine namas kilarken, 
benden once gelcnlerin vc benden sonra geleceklerin 
en k&Eiisii, Salih'in devesinl Bldii rente t§& birisi seni 
ba^indan yaralayaeak; sakahni, bajmin kaniyla bo- 
yayacak. Hz. Ali, bu h8l, dijitmin selameriylc mi ola- 
cak diyc sorunca Kasulullab, ever buyurmujUj. All, 
bunun iiz-erine bu demi^ci, benim i^iu bir mujde, 

Hz. All, kendisini oldiirmeyi kuran Abdurrahman 
b. Miilceju'e rastladik^a, ben buyururlardi, onun 

— F. 42 



Sahife 353 - 358 



«S8 



MESNEV1 5ERMI I 



ya^masini dilcmekteyim j oysa bed eldunneyi di- 
Icmekte. 

Hz, All, hicretin kirkmcj yiii Ramazan ayjtun on- 
dokuzuncu giinij sabah namazma pkarken de $ebid 
edilece*in] acikpi sbytemisti, Aym giin, mesdtte Mul- 
cemoglu rarafmdan zehkJi kjhcla, Abdvcddogb'nun 
yaraladigi ycrden yaratanmi§lar, yinnibiriiici cum! 
gecesi RasuliiUab'a kavu$muslar, o gece sabaha kai^i 
Neccf J r e , simdi siyaret-gah olan mcrkaderme dtfne- 
dilnti^erdir (M. 601 J. 

Yaralanckkran sonraki vasiyycderi sudur: 

"Size vasjyyctim, Allah'a 5 irk kosmamamz, Mu- 
hammed sallallahu aleyhi ve alihi'nin siinnetim zayi 1 - 
etmemcnisdir. Bu iki diregi dikin, bu takdirde kman- 
ma^sjimz. 

Diin ben arkadasinizdim ; bugiin size ibretim; ya- 
TiTisa sizden ayrilacagirn. Kalirsam, kanimin velisi, 
sahibi benim; 6'lursem, zaten Oliim vaadcdilmi$tir ba- 
na, Onu bagijlarsamz bu, benim icin Allah** yakm- 
hkur; sizin icinse sevap, iyi bir %, Bagt$layui; "Al- 
lah 'm sizi ba*i;lamasim, su^Iantuzi orimesini scvmez 
misintz?" (XXIV, Nur, 22) (Nebc J ul-Belaga; Mu- 
hammed Abduh gerhiyle; Miiesseser'iil-A'leniiyyi h' J l- 
Matbuat; Beyrut-1%9] c, III, s. 21). 

Mulcemogiu/nun littulmastndart sonra ona ycmek 
verilmesini, a& susuz birakumamasini, ho? turulma- 
sini, yatacagi yerin, dosegin yumugak yapilmasuu da 
emir buyurrrju$, hattS kendilerinc sunulan siiriin y a - 
fisini i^fifctcn sonra kalan ymmm da ona gondermi^ 
fakai O;, zehirli sanarak tejmemisti. Ehlibeytin, onu sa£ 



tfi-UMKVl S£RHi I 



659 



birakmayacagini anlayinea da, gene vasiyyetlerinde, 
ff Ey Abdelmuttabb ogullao, &c almak ifin, Emir'iil- 
Mu'mkiin ka tied iki i diye Musliimanhrm, sakin kan- 
iauna giruieyin; benim JcJtJ ancak kcuitilimi oldtirun; 
bakin, goriin; Oj bana bir kihc vurdu; onun vuru^un- 
dan vefSt edersem, siz de onu bir vuru^la oldiirun; 
i$kcncc etmeyc kalki^mayin ; Allah 'in salSti ona ve so- 
yuna olsun, Ha^ulull^ri'tan duydum; sakintn buyurdu, 
kuduz fcopefi bile eziyetie 5ldurmcyin" bnyurmvi^tu 
(aym, ¥ , 76-73 j Fadiil'uJ-Hamse; III, s. 54-70; Aliy- 
yiin min'el-mchdi tla'1-lahd; s, 331-112; Seyyid Muh- 
sin Eminiiddin'il-HnseyDi: A'yin'iH-§!a} Sam-1S6G 
H. 1947; c. Ill, s. 5u-74). 

3R65, f 'Ne Otoujsa kalcm yazmij, murekkebi ku- 

rumu^tu,, mealinde bir had is vardir (K.iiDuz'ul-Hakaaikj 
II, s. 37). 

3873. "Bir Syetin hukmiinii degistirir, yahiu geri 
birakirsafc, ya ondan hayirbsmi geuririi:, yahut onun 
ejidinii bilmez misin ki Allah J in berseye giicvi yeter," 
(Kur'in, II, 106) Beyitte ayes-i kerimeden lafzan ikd- 
ba& vardir, £874 beyine, neshin hitmctini anJaiiaakta, 
neabeiiknesi mukadder olaa hukmiin, zamana tabi 
oldugunu, ncshcdildiktcn stinraysa yerine getirilen, 
tt$ri' edilen hukmiin zamana uygim bulundugnnu 
btldifmektedir (297-299. beyitlerin izanahina bk.)- 

3SS6. "Allah yolunda o'Uiurulenleri 5lii sanma. 
Onlar dirilerdir ve Rabkn katinda nziklanirlar, ferah - 
fah^ir bir halde A11ah J m onlara urtigi lutuf ve ihsanJark 
ve onlar, heniiz kendikrine katdmp.yanlara, fakat ard- 
lanndan gcbncktc bulunanlara, biiin ki jue korku var- 



■ 



Sahife 354 - 358 



660 



ME5NEYJ $F«fll t 



MESVEVl SPMHl [ 



661 



dir oriara, ne de maheun oluriar diye mfiide vermeyi 
isterlcr.,, (Kur'an,, III J 169-170). 

3890. "L3„ yak dcmektir ; nefye is&rettii ; 
"Bela,, eve: demcktir; tasdiyk ve ikrira ijarettir. Ayni 
zamanda beyitte, Kur'an-i Kerim'in VII, sfkesinin 
(AW) 172-173, ayet-i keriroelerinc ij§ret tdilmek- 

tedir (1260. bey tin izaTiina bk,), 

3902. fr Ey akh erenler, ozii^ijgij temij; olanlai, 
kotkmaniz, sakinmama icin kisasta hayar var siae,^ 
(II, 179) Beyitteki "H'l kisas„ ayet~i kerimeden aim- 

mi§tir, 

3910, "Kiirkd ters giymck„ dardmak, efkekninek, 
haddini bildirmeye kalkmak, yapdana kar^ihkta buiun- 
mak iMoaljinna gelir. "Kurkiimu cers giydirme, kiirk- 
Ifrri ters giydik„ tarzmda, s&s arasmda kuUaruhr. Es~ 
kiden cocuklari korkutmak i$in kurkii ters giyerler, 
yiiiii gosrermezlcr, ayi gddi, kuri gddi diye goriiniirler, 
onlarm huysuzluklarma, yaramazliklarma engd oi- 
maya cau?iriardi; bu Sdccm sbze gefmesinden raey- 
dana gelmi^tir, 

3914. "Rabbimiz, bizi dogru yola sevkettikten son- 
ra kalbekrimizi saptirma ve kendi katindan bizc rah- 
met bag^la; §iiphe yok ki $cn, fazlasiyla bagislayan- 
sm. w ({Kur'an, III, 8). 

3915, "Temiz fcarde§ler„ sozu itietinde "ihvan-i 
saia M diye gefmektedir. "lbvan J us-Safa v hicretin II. 
yuzydmda bunyde^en, III. yiizyilinda (VOL- IX. M) 
merkezi Basra'da dan bir toplulugun, keudilerine 
verdiklcti addn, Bu gizli toplulugun tedvin ettigi dli 
iki fisSleye dc "Resailii lhvan'is-Safa,., denmi^tir. Bu 



risakler., yildiz bilgisine, riyaziyeyej metaffcigc, fel- 
sefeycj manuka, ilabiySta, tatawufa Stittii. Bu bakim- 
datl, devrine ait ilmi bir ansiklopedi mahiyetindedir. 
Bu risalelere gore k&inat, Tanri'dan, gune^in isiginm, 
giine$ten zuhuru gibi zahir olmu$tur. Mutlak varbk 
otan Tanri'dan akil, ondan nefis, yani aktif ve pasif 
kaabiliyet, nefisten maddc, otidau lab!at, tabiattan 
cisim, risimden dokuz gofc, oniardaa dort uu$uf, g$k- 
lerk unsurfardan cansizlar, tiebatlar ve canhlar mey- 
dana gelmi?tir. Boylece bu flistcmi, yazdi olarak once 
bu risfLtelerde gfirmekteyiz. thvSn'iis-Safl'nm siyasi 
tesirinjj biitiiD apkligiyta bilmiyorsak da Islam dii^un- 
cesindeki tesiri pek biiyuk olmu^rur, Bunlar, Hind- 
Iran ve Yunan felsefesiiu isianu tatbjyk eden ' f I-Iu^ 
kema" felsefesini meydana getirmi^lerdir ki n?tri 
vabdetfi taaawul' ehlinin inanijlan da bunlarla yog- 
rulntu?tur. Bu topJidagun, IsmSili oldugu satulmak- 
ca±r (tslam Ansiklopedisi ; cite. 50; s. 946-U47). 

Meviana, "Ihsln-i Saf3„ sflziiyle bunlan kasdet- 
miyor, temiz karde^ler, mii'minler mana$ina abyor; 
bilhassa ercideri kasdediyor: "S&z budur ancak, mii J - 
minler karde5tir|er JJ ayet-i keraimciinc i^Sret buyu- 
ruyor {XI V IX; Hucur&t, 10), Ancak, gene bu toplu- 
lugun tesiriyle bu soz, rasawuf chli utasmda bir terim 
olarak kullanilmaya ba^lamj^tu; bugiin bile tasawuf 
erbabi, "ihvan-i safa", bilha$$a "ihvan-i b3 sa^ s6- 
zunii bir terim olarak kullantr, 

3932, "Bir g&ndiir ki hig kimsej kimseye yardim 
edemez o giin ve o gun hukum, All Sail 'md ir.jj (Kur'- 
an,. LXXXII;, Infitar, 19) 



Sahife 355 - 358 



WS Hl£WVlVl stum j 

3937. "En S ei^ sSz, $sir LeMd'b, bilin ki ^]- 
I3h tan ba 5 kg ne Varsa hepsi de bo$tur, aS ii Sl jdir sfr, 
sfOaat^ (Hadis- Cami'; I, a , 36), Bu beyir arap^dir. 

Lcbid, Islam devrine ula^m^ Musliiman ounus 
hiCTi 41 de (661) 61mu 5 tur. Hadfce alman, bir kaside- 
sidjji ilk misraidir. KasMenin matla' beytinin tiirkeesi 
sudor: 

Her nimet de imtththon gsger - gider, 

3944. "MaJlarwjz, Allah yolvina sarfedin; kendi- 
leriniii, elterinizlc tehlikeye acmayan, iyUik edjn " 
CKui'in J ; II, 195). 

3947. Kur'Sn; HI, 169-170. 3935. beytin izahina bk. 

3949. Bu ve bundan soaraki iki bcyit arap^adir 
Ilk iki bcyit, Huseyn b, Mansur'il-HaJlac'm iki bey- 
tinin, a?, bir tasarrufla MesncYi'nio vczmnt sokul- 
raasmdan meydana gelmi 5 tir. Aslinin lurkccsj $udur: 

-4 gwiettdigim h filer, oidiiriitt bem; 
Qunka yasamam, Slvmiitndedir benim, 
Oiiitttiiftulcdir benim ya^ajnctm; 
Y^amama dliimtimdedir benim (L. Mass^non 

banmi; 33-34), 

3950. Wn-i Kerirn; II, 155-156, 11*7. beytin 
lzahma bk. 



MESNEVl 5FKH1 I 663 

3958. Hz, AlPnin; 

Ktttfki hanper fEslegettittrisdir bizimi 
Yuf otsun mrkisk tneriin azacina, 
Qsrbenmig, dilptitmttmztn kantdtr m > 
Kasemiz de kafata*i. 

mc&liadeki iki beytinden alinnrustir, (Divan, s. 35). 

3961. beyittcn scinraki boliim, Furuzan-fet mer- 
hum, Muslim 'den aundigmi bildiriyor ve antin nak- 
lediyor. Hadlsin meali judur : 

"Ebfi-Siid'den rivayet edilmistin Raguluimh, Al- 
lah'm salati ii sclSmi ona ve soyuna olsun, minbere 
oturdu da buyurdu kit All&b, bit kulunu diinya ni- 
rnetlerinc, zlnctlerine s&hib otmakla Tanri indindekf- 
lere sabib olmak arasinds muhayyer kildi; diledigini 
sec. dedi; indindekileri de a^ikladi, bildirdi. O kill, 
Allan indindekileri se^ti." (Maahiz, s. 39) 

Furuzan-fer, bu rivlyetio, IhyiTda, HilyVde, De- 
l&iriin-Niibiivve'de, Fuyuzat'ra, Ebu'1-Fiituh tefsiri J - 
nde raufassal olarak gegtigini soyliiyor ve son kitaptan 
metb uaklediyor (Maaliiz, s, 39-40), 

3967. "AUahTa bir vakdm olut ki vakte ne ^eriat 
?ahibi bir peygamber sigar, ne Allah'a mSnen yakin 
bir melek." Muhaddisler, bu hadisi mev^u' sayarlarsa 
da mana bakimmdan istigrak alemiin biidirdiginden. 
badis sayilir (Mavzuit'a bk. s. 68). 

3960, "Gozii ne kaydi, ne haddini a?ti.„ (Knr'Sn-i 
Kerfm; LIII, Necm, 17). 

3984. "De ki: Ey Yahudi obnlai, eger ger^ekten dc 
tjbiir insanlaT hlri^ kttidinizi, Al!ah J m dostlan sayj- 
yorsaniZj sOziinuz dogruysa isteym olumii ve ebediyen 



Sahife 356 - 358 



664 



MESNfcVl SERHt r 



isteyemezlcr onu, elleriyle hazirladiklart seyler yuziin- 
dea ve Allah zaiimleri bilir.„ (LXII; Cuinua, 6^7), 

Hk. Muhammed'iD, "Bu ly^tin indigi giia oiiimij 
isteselerdi, yeryiizunde bit tek Yahudi kalmazdi, hepsi 

de bliirdu,, buyurdugu rivayet edilmistir ki Mevlana, 
398i>, beyitte buna i&aret etmektedir. (Ahadis-i Mes- 
ne vi; s. 39-40). 

3992. "Mdekler dediler ki: Rabbitniz, bizi de sen 
yarattinj Ademagullanni da. GnLan yemek yer, su 
^ftCj elbise giyetj kadinkrla gorujur - bulu$ur, hayvan- 
lara bincr, uyur, rahacla^ir, bir yaratik okrak yarattin; 
bizeyse bu seyleriu birini bile vermedin; ontara diiti- 
yayi ver, biae ahireti 4 Yike ve Qstun Allah, (Kudret) 
elunSe yarattigunij ruhumdaa rah ufurdiigijmu, ol do- 
yip de oluverenterle, sizinle bir mi tutarim; bSyle bir 
?cy yapar miyim buyuidu.^ (Hadis-i Kudsi; E!-hbi~ 
Eat; s. 98-99% 

4004. Bu beyitten vt sonraki beyitlerdcn, Mevia- 
na^nm bu bahisleri yazdinrken bir ?ey yedigmi anJa- 
maktayiz. 



Birinci eildin sonu 



YANLJS - DOGftU CETVELt 



BUt U B ftitimAmimiza ra,pn«n b&5i y:uiJi?lar Bttssdeii kar- 
ruis; bcEHLIrtini SsUrleriuiislc aunuj-or, bu cetvele e^'c diiscl- 
tilmeslni recA rdij-orui. 



Sshif* 


Bstir 


YttlllL^ 




]>ogm 


11 


»*is 


milcllif 




mttelltfl 


XVIII 


SB 


Ccleii 




Celeb L 


XXI 


22 


.Ni^holon 




Nicholson 


XXXJT 


2T 


flSu siitlNti 


yfrinfi 


"her Sahiftsindt d<M 






til tun ii serine 25 


SHUN Slitiva eden," 






aa,tin firecefctir. 




S3 


14 


SisJVuijter 




aSsAnilec 


26 


24 


fftt. 




gittl, 


$1 


23 


yardrgci 




yard unci 


ri-1 


28 


ysnp 




vanp 


07 


23 


bAfirln 




kAfirim 


TO 


11 


hi Ik A v C 




Kile a, ye 


73 


9 


H. 




C 


74 


23 


r^fclleiJer 




ijcldneciier 


SO 


6 


Fdcoi 




Ssmi 


as 


29 


Kiinua 




Kiinuz 


tiS 


is 


Sem'rln 




^.■in'ilr. 


121 


13 


II 




mi 


16? 


IB 


gteflrnt 




srSrUme 


1G7 


81 


iijyle 




Soylc 


1C8 


£0 


ilmmctinc 




Umnoetime 


171 


s:* 


enmr 




memur 


320 


13 


Area 




Ate$ 


237 


22 


AcTTltlk 




.tcinmsk 


231 


10 


Urftc 




Hui-flc 



So/ii/e 357 - 358 



269 . 


3^1 


liJimdr dc gilti 


EJim de gittj, ay*- 






nyagnndn 


v." ii <la 


282 


2+ 


H. 1355- J39S) 


H. lBff£M38&) ddiita 


290 


3 


vfijin 


dfv4n 


2S* 


S3 


!? n.-'-.L 


SJ'mAJ 


ssr 


9 


lenpup 


fcoltup 


489 


8 


J-aj'dir 


yasdir 


503 


sa 


jnirrusi 


i run: in 


JOS 


7 


rflih 


salJk 


BU 


tf 


IJauiiArin: 


Hannins 


61 & 


I 


hcracfi 


Jiminsioa 


sM 


14 


haltt^fl 


■, il.::."li 


nn 


10 


her^eydir 


heflJty«Hr 


392 


23 


<l.a,ratf.-iiirnii.a 


da ra^utM nil ^ii 


£03 


fi 


oncuiSUnu 


l"Ui a nctitju 


603 


IS 


HftSu ItlU ndf n 


IlaatlUmd*!! 


aoa 


21 


Mulaffiffr 


MutAf/jfin 


811 


ia 


reft* 


nefis 


620 


s 


Miirtivvctlc 


MiirUirvetle 


62 V 


s 


Tayamn 


TllTanirii 


C+0 


i. 


tilbiiniLf^ir 


WfiiodediT 


G4-3 


T 


yasil 


nttaii 


sta 


ae 


yolrihoii 


vali mi 


OfiQ 


31 


lei ■. -i'.. ••> 


k[ o »aktr 



So/iz/e 358 - 358
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Mesnevi Serhi - AbdulBaki Golpinarli"

See other formats
